\id HEB - Muyuw NT [myw] -Papua New Guinea 1993 (web version -2014) \h Min-Ibliw \toc1 MIN-IBLIW \toc2 Min-Ibliw \toc3 Ibl \mt1 MIN-IBLIW \ip Nag takakins kal nilel let towen, pines min-Yudiy tasiyas nisimounids waseg Yeisuw Kelis. Let towen wanuwan ikatimlakay va̱gan bikakins Yeisuw Kelis nakaleiwag kweivaw bo ilisow min-Yudiy sikaleiwag kweiboug. Ilana, “Kadiloka bitatoukums, tasimounids Yeisuw waseg, va̱gan Yowbad mo bikalin nuwan ya̱kids.” \c 1 \s1 Yowbad natun tatonen \p \v 1 Kweiboug, tut babaw, ked kweitan kweitan waseg, Yowbad anilivan isekes tammwayas. Anilivan bo isekes tasiyas palopits mo ikatpeles, isekes tammwayas. \p \v 2 Tage nakabiyokous tut, nagein waseg, anilivan bo isekeids Natun waseg. Bo isek Natun youd babaw nisesus, mamagina nakiyay tatonen. O tut kweiboug, Natun ileb Taman, mo ibun ven watinow. \p \v 3 Natun mititeilin ivag mamagina Yowbad yakawanan, peinan askakin katanok-wan. Anilivan tawtoun waseg bo ikimtuwes youd babaw ven watinow o walba̱lab, va̱gan biwotets bwein. Bo iwid adsinaps kalbaleb ikous, mo isin Yowbad wanaka̱tay walba̱lab. \p \v 4 E, Natun yagan imug; min-liba̱lab asibabaw yiges ikuyeim. Natawtoun-vak bo imug wasigeis tasiyas min-liba̱lab. \p \v 5 Yowbad nag teitan gum-liba̱lab bidibek mamagina: \q1 “Yak Natug, nagein bo kumlavag Natug”; nag. \m Misinaka Natun tatonen idibek ma̱wan. Kweitan-vak Yowbad anilivan, idibek Deibid mamagina: \q1 “Yey bamlavag Taman tonen; \q1 mtowen yey Natug.” \p \v 6 Kwatounun livan, misiya̱mun nisen Natun kunutaw ven watinow waseg, ilivan mamagina: \q1 “Meiveks-wan min-liba̱lab bweina bikululs wamatan.” \p \v 7 Liva̱nen tasiyas Yowbad nataka̱yobs ilivan mamagina: \q1 “Bo iva̱ges tasiyas nataka̱yobs mamagina yag; \q1 o natouwat tasiyas iva̱ges mamagina mayen kov.” \p \v 8-9 Tage liva̱nen Natun nises Bukitab waseg mamagina: \q1 “O Yowbad, mukwaleiwag nag beikous. \q1 O mukwaleiwag didumwal, bwanabwein. \q1 Ivag sivinam sinap didumwal; sinap kaydodog kupiyev. \q1 Mapuna Yowbad bo nisekeim mumwa̱saw singay. \q1 Waseg nukwalisawes simwey.” \p \v 10-12 Kweitan livan-vak mamagina: \q1 “Guyaw ya̱koum, wankougwana nukusein ven watinow; \q1 o liba̱lab mukwabwabub ya̱koum. \q1 Youd tasiyas igaw bipsa̱pwas beikous, \q1 tage yak bukusesun-wan. \q1 Ma̱wana kweim kweiboug bisigsa̱gob, \q1 mo bukwatpum bukwatlow ma̱wana kweim tonen; \q1 tage yak bukusesuna, bukusigeg. \q1 Ambweilim nag beikous.” \p \v 13 Nag teitan gum-liba̱lab idibek mamagina: \q1 “Kusin wagunka̱tay mo bavag mukwaleiwag wasigeis tasiyas nikamliweims ya̱koum. \q1 E, mo bimlavags mamagina mukwabtatet tasiyas.” \m Nag. Misinaka Natun tatonen idibek ma̱wan. \p \v 14 Peinan min-liba̱lab mamagina kalisiy kululuwes tasiyas. Yowbad ikayyabes kid bimtakavateids gamag mwasanin ya̱kids, kalisiy wasigeis ya̱kids Yowbad mo bikatinabwes. \c 2 \s1 Yowbad nakatuneib \p \v 1 Kadiloka bitaliganes bwein livan towen nisekeids. Awoum ge biyatuwen beikous. \p \v 2 Kweiboug Yowbad nataka̱yobs tasiyas asilivan mounid, o gamag mwasanin isiplaves ages bo imop asisinap kalbaleb. \p \v 3-4 Ya̱kids ma̱wan. Bitapiyaves Yowbad nakatuneib bwanabwein, mo singay bimop adsinaps kalbaleb. Nag binok nuwan ya̱kids, nag. \p DaGuyaws wanmugwana nikamtel nakatuneib towen. Tasiyas niliganes aygan wankuyeim mo ikatimlakeids ya̱kids. \p Yowbad-vak ikatimlakeids sinap towen mounid, peinan naman mulin nivag, singaya tawtoun nawotet kweitan kweitan; o peinan Kululuwan Towen Bwanabwein bo ilabeids, isekeids adsinaps kweitan kweitan, sivinan ma̱wana nanon towen. \s1 Adtamumugs \p \v 5 Ven towen nitalivan igaw bitaban, Yowbad nag isekes min-liba̱lab sikaleiwag va̱gan bikaliwages ven towen, nag. \p \v 6 Bo isek Natun nakaleiwag towen. Liva̱nen gamag Bukitab waseg mamagina: \q1 “E Yowbad, adok nag bukunuway gamag, \q1 o adok nag bukumtakavet gimgilitoun towen. \q1 \v 7 Mukwaleiwag waseg, mo ibus gamag towen tut kayakus, \q1 Min-liba̱lab wanakaew, towen watinow, \q1 Mo kusek nakaleiwag avakaein son yakawanan avakaein, \q1 \v 8 E, bo ikaleiwag wasigeis youd babaw.” \m Bo isek gamag nakaleiwag wasigeis youd babaw. Nag kweitan bika̱bwag. Tut gog towen nag bitakaliwages youd babaw. Igaw. \p \v 9 Tage takines Yeisuw tut kayakus ibus im watinow, min-liba̱lab wanakaew. Mo ikow nakaleiwag avakaein son yakawanan avakaein, peinan moumouvit ilivet, waseg imat, isimkwen kanig mouvitan peinads ya̱kids. E, Yowbad nasiwa̱youb ma̱wan. \p \v 10 Towen bo ibun youd babaw silma̱nin nawotet tatonen. E, sivinan babaw nitun beisiws mititeilin waseg. Kadilok-wan adtamumugs bilivet moumouvit va̱gan bikatinabweids, va̱gan biyakous ansinap bwanabwein meivek-wan. Yowbad nakaleiwag ma̱wan. \p \v 11-12 Adtamumugs bo iva̱geids adsinaps ibwein, Towen inakabsilamaw Yowbad. Ya̱kids-vak dakabsilamaws Yowbad. Mapuna idokeids budan ya̱kids. Nag ivag anmwasin wasigeis ya̱kids, peinan idibek Yowbad, ilivan mamagina: \q1 “Bageiguy wasigeis budag; yagam yak waseg. \q1 Mugwamag babaw bikatuyouns bimeis, bisiwunigs; \q1 yey wanuwein mo bakavasim.” \p \v 13 Anilivan kwayuwein: \q1 “Basimounid waseg towen.” \p Kwatounun: \q1 “Yey-aya sigwey budag tasiyas Yowbad nisekeig.” \p \v 14 Yeisuw budan ya̱kids, peinan bo imlavag ma̱wana ya̱kids, won waseg, son buya̱vin, ma̱wana ya̱kids, va̱gan bikanig mo bigulek Seitan. E, Seitan son inakaleiwag bo igulek-vak. Seitan nakaleiwag silma̱nin kanig bo ikous. \p \v 15 Peinan bo tawenes kanig, mamagina iyawanids tasesus bweilim babaw, mo ilikuds, ikatinabweids. \p \v 16 Nag ikatinabwes min-liba̱lab, nag. \q1 “Bilabeids, Ebelam delen ya̱kids.” \p \v 17 Kadiloka bimlavag gamag ma̱wana budan ya̱kids, mo imlavag tanuwgwes-lun sitovek, inok nuwan ya̱kids, o itoukum waseg Yowbad nawotet, mamagina iluns son Yowbad o iwid adsinaps kalbaleb, mo Yowbad ikalin nuwan ya̱kids. \p \v 18 Ven watinow Yeisuw a̱ban igeg, Seitan iyakwen, bo nag; mapuna ikadilok bilabeids ya̱kids, avei-tut Seitan biyakwaneids. \c 3 \s1 Yeisuw bo ilisow Moses \p \v 1 E sigwey, Yowbad inagamag yakamiy o yey; peinan bo idaweids ya̱kids silma̱nin liba̱lab. Kadiloka taninuways mtowen Yeisuw, peinan Yowbad nikayeb neim, mamagina tanuwagan lun, datapwa̱louls waseg. \p \v 2 Ma̱wan Moses kweiboug itoukum Yowbad inabunatum waseg, e, Yeisuw-vak ma̱wan, itoukum inawotet to Yowbad nisek. \p \v 3 Moses yakawanan kalamwey-nen, tage Yeisuw yakawanan singay avakaein, ma̱wana yakawanan tawtelein bunatum. Tage bunatum yakawanan kalamwey kakit, ma̱wan Moses yakawanan. \p \v 4 (Bunatum katanok katanok tawteleins nisesus, tage tawtelein youd babaw Yowbad.) \p \v 5 Yowbad nabunatum waseg, natouwat Moses kweiboug itoukum nawotet babaw waseg, mamagina takatimlakay, ilana, “Igaw Yowbad mo bikaleiwag ma̱wan, ma̱wan.” \p \v 6 Tage Kelis, inabunatum waseg, bo itoukum mamagina Natun. Ya̱kids inabunatum ya̱kids; magat bitakapwapouts silma̱nin youd siyas bwanabwein nilivnek. \s1 Yowbad inagamag ya̱kids bo bitayeiwas \p \v 7 E, kuninuways Kululuwan Bwanabwein ilivan mamagina: \q1 “Nagein gog, avei-tut bukuligen aygan, \q1 \v 8 Awoum bikeikay ninoumiy ma̱wana tasiyas kweiboug niyakwaneigs wanawoud, mo ipiyaves gunakaleiwag. \q1 \v 9 Peinan timmiyas iyakwaneigs, o ikines gunawotet tawtoun, bweilim sinawavas waseg. \q1 \v 10 Tage gamag tasiyas bo ivasiganigs, mo alana, ‘Tut babaw itapleileiys mav. Nag ikakins gunaked.’ \q1 \v 11 Kapasal nuwag, mo akawtunes, alana, ‘Tasiyas nag kadilok beisiws gunakabyeiwas waseg, nag.’” \p \v 12 O sigwey, kuvna̱ses amisinap beibwein. Awoum beivag ninoumiy kalbaleb, waseg bukupiyaves Tamwamov towen Yowbad, mo bukukwalouws waseg. \p \v 13 E, tut nagein, bweina kuggeiguys simsimiyas wasigeis yam katanok katanok, mata ge sinap kalbaleb bikatidavimiy mo bikeikay ninoumiy. \p \v 14 Mounid bitamsamwas Kelis waseg. Magat bitavvaluts idanamis waseg, ma̱wana wanmugwana nitanmises. Kukin gog nag, bo bitadeivs. \p \v 15 Liva̱nen nises mamagina: \q1 “Nagein gog, avei-tut bukuliganes aygan, awoum bikeikay ninoumiy, ma̱wana tasiyas kweiboug nipiyaves Yowbad.” \p \v 16 Kuninuways tasiyas nivasiganis Yowbad, peinan ipiyaves aygan, mtasiyas Moses nitokes ilisawes Yidipt, mo inounas siney. \p \v 17 Bo ivasiganis Yowbad sinawavas bweilim, mtasiyas takalbalebs; mo ikanka̱nigs wanawoud. \p \v 18 E, Yowbad bo isek anilivan mounid mamagina: \q1 “Nag baspuyeimiy wamikabyeiwas waseg, nag.” \m Anilivan ma̱wan, peinan singaya ikapidabs waseg. \p \v 19 E, taninuways. Tasiyas nag kadilok beisiws sikabyeiwas waseg, peinan nag isimounids. \c 4 \p \v 1 Kadiloka bitagoulus Yowbad. Anilivan nises waseg bitasiws dakabyeiwas waseg. Awoum biyamkwaneimiy mwasanin yakamiy. \p \v 2 Anilivan bwanabwein bo isekeids ma̱wana tasiyas. Tasiyas bo ikatiliganes, tage anilivan nag ilabes, peinan nag isimounids waseg. \p \v 3-4 Ya̱kids gog nitasimounids waseg Yowbad bo bitasiws idakabyeiwas waseg. Tasiyas nag. Anilivan silma̱nin tasiyas kweiboug mamagina: \q1 “Kapasal nuwag, atabudabod, alana, ‘Tasiyas nag beisiws sikabyeiwas waseg, nag.’” \m Kweiboug Yowbad ibun ven babaw ikous, mo iyakous nawotet towen. E, liva̱nen nises mamagina: \q1 “Yam kweinim katanok, Yowbad nawotet bo ikous, kwayuwein yam mo iyeiwas.” \p \v 5-6 Taninuways livan towen: \q1 “Tasiyas nag beisiws sikabyeiwas waseg, nag.” \m Gamag mwasanin beisiws waseg, tasiyas nag. Peinan nikatiliganes anilivan bwanabwein, tage nag isimounids. \p \v 7 E, kweiboug Yowbad nikatigik kweitan yam. Bweilim babaw wankuyeim mo ikatipel ansinap isek Deibid, ilivan ma̱wan: \q1 “Nagein gog, avei-tut igaw bukuliganes aygan, \q1 Awoum bikeikay ninoumiy.” \p \v 8 Kukin Yosuw bisekes sikabyeiwas, wankuyeim Yowbad nag bikatigik kweitan yam. Tage Yosuw nag isekes, nag. \p \v 9 E, dakabyeiwas igaw nises waseg Yowbad, mamagina Sabat, inagamag igaw mo beisiws waseg. \p \v 10 Kukin bitasiws mo bitayeiwas dawotets waseg, ma̱wan Yowbad kweiboug niyeiwas inawotet waseg. \p \v 11 Kadiloka bitatoukums va̱gan bitasiws waseg. Awoum teitan bisiplev aygan mo bikalouw ma̱wana tasiyas kweiboug. \p \v 12 E, Yowbad Tamwamov anilivan tawtoun, singay kakat. Tage seis babeit; Yowbad anilivan kakat, peinan ibas wanuwads, ita̱vid adtuvas waseg, kululuwad son mwamovad bein palatan, kaleivid son tatuwad bein palatan, o ikakina dakanuways, aveiyag sivinads. \p \v 13 Nag kadilok aveiyag bitasowm wamatan. Adsinaps babaw bo ikinbunik, datakaleiwags towen. \s1 Yeisuw mamagina lun tanuwagan avakaein \p \v 14 Datoveks mamagina lun tanuwagan, Yowbad Natun, Yeisuw, bo nein walba̱lab peinads, kadiloka bitatoukums datapwa̱louls waseg, silma̱nin mtowen. \p \v 15 Tanuwgwes lun mwasanin nag inok nuwes ya̱kids adsinaps igwey. Tage Yeisuw ikakin a̱bads, ikakin-vak adsinaps ven watinow. Kweiboug ven watinow, Seitan bo iyakwen Yeisuw nakabiyokon babaw waseg, ma̱wan iyakwaneids ya̱kids. Seitan iyyokon bo nag. Nag ivag ansinap kalbaleb. \p \v 16 Mapuna takapwapouts bitanekes datakaleiwags Yeisuw mo bisiwyoubuds. E, avei-tut a̱bads bigeg mo binok nuwan ya̱kids, va̱gan bilabeids. \c 5 \p \v 1 Gamag ya̱kids, tasiyas tanuwgwes idaluns ikawes siwotet peinads gamag ya̱kids, mamagina dasiwa̱youbs ikawes, isekes Yowbad, waseg bitaluns; peinan adsinaps kalbaleb. \p \v 2 Tasiyas tanuwgwes idaluns bikagma̱nums wasigeis tasiyas toubols sisiyas tasiyas talasisulins ked, peinan tanuwgwes idaluns igwey asisinap tatineis. \p \v 3 E, peinan tougweys, tanuwgwes lun tasiyas, o asisinap kalbaleb, kadiloka bilineiluns waseg Yowbad; o bilineiluns waseg Yowbad pines babaw gamag. \p \v 4 Tanuwagan lun nag tonena bikow nawotet towen, nag. Peinan Yowbad bidow silma̱nin wotet towen. Ma̱wan kweiboug Elon nidow. \p \v 5 Kelis-vak nag tatonen iyamwen va̱gan bimlavag tanuwagan lun, nag. Yowbad gog bo isek nawotet towen. Anilivan mamagina: \q1 “Ya̱koum Natug, nagein bo kumlavag Natug.” \p \v 6 Kweitan-vak anilivan mamagina: \q1 “Bukusigeg tanuwagan lun ya̱koum, ma̱wan tanuwagan lun towen Melkisidek.” \p \v 7 Misiya̱mun Yeisuw imlavag gimgeilin ven watinow, mo ininitoug igilagel Yowbad waseg, iwkuwak ivva̱lam. Sivinan kid Yowbad bikatinob kanig waseg. Yowbad mo iligen, peinan Natun bo igoul. \p \v 8 Towen Yowbad Natun, tage gamag iyagages, ikanow aygan Taman, mo ikakin ked towen keikay. \p \v 9 E, youd babaw waseg ikanaway Taman aygan, mo imlavag takatinabweids ya̱kids. Kukin bitakanawes aygan towen bo bitasesus bwein, tasigagas. \p \v 10 Peinan Yowbad bo isek nawotet tanuwagan lun, ma̱wan Melkisedek kweiboug. \s1 Awoum bitapiyaves liva̱nen Yowbad \p \v 11 Sinap towen liva̱nen avakaein badibakeimiy, tage keikay, peinan ikawegweis woumiy. \p \v 12 Tut towen waseg kadiloka bukumtakavates gamag mwasanin. Nag gog. Singay tatagouwaw yakamiy. Kadiloka bakakamtilakeimiy vayuwein mo bukukwakins silawun Yowbad anilivan. Igawa kumwamoums sus. Ta-ma̱wan kan bukukwams. \p \v 13 Yakamiy kusasus ma̱wan tasiyas a̱pwaw. Nag kukwakins liva̱nen sinap didumwal. \p \v 14 Igaw bukuwkuva̱kaeins mo bukukwams kan, mamagina amisinap bimatuw, ninoumiy biwotet, mo bukukwakins aveiyag bwein, aveiyag kalbaleb. \c 6 \p \v 1-2 Liva̱nen Kelis nukuliganes kweiboug, adok kukwakins; sivinag bitalisawes, bisiw; mo bitaninuways sinap mamatuw Kelis waseg. Sinapun Kelis kakolan-nen awoum bitawgawos bitakelays vayuwein. Kakolan bunatum mamagina: bitapiyev kweiboug sinap kalbaleb, bitasimounid waseg Yowbad, bitakakin sinapun ka̱kay silma̱nin sinap kweivaw, o datuwa̱veks nimes bisenas wa̱woud, o liva̱nen bitakanigs mo bitakits vayuwein, o mapun sinap kalbaleb mamyuyan nag beikous. \p \v 3 E, kukin Yowbad nanon ma̱wan, mo bitalisawes sinap tasiyas, taninuways sinap mamatuw. \p \v 4-6 Kalisiy siva̱tan bikamnat ninous, bikamkwanes liba̱lab anagin, bisimkwanes Kululuwan Bwanabwein, o Yowbad anilivan biliganes, bidokes bwein, o bikakinsa Yowbad nakaleiwag nimimeim son natawtoun; wankuyeim mo bipiyaves, ta-ma̱wan bitaguyes tasiyas va̱gan bikanavin vayuwein ninous. Peinan tatineisa iweiys Yowbad Natun waklos, ikasigumis. \p \v 7 Kuninuways pwepway. Tut babaw iksikweis isiw wanuwan pwepway, isob kaeis tasiyas nisapwes; mo Yowbad bikalin nuwan waseg. \p \v 8 Kukin gog awuyow beisob son doudiw, bo bigak. Kakita biyageg pwepway towen; o awuyow bigob kov, peinan awuyow bo ika̱lawt. \p \v 9 Kalin nuwag yakamiy. Agulivan tawtoun; tage adok yakamiy amisinap bwein, mapun Yowbad mo bikatinabweimiy. \p \v 10 Inakaleiwag bwein. Nag binumlev miwotet bwein, o misiwa̱youb silma̱nin Yowbad, peinan nukulabes tasiyas tayakelesiys, o igawa nukuvva̱ges ma̱wan. \p \v 11 Sivinag bukutoukums ma̱wan, tatanok tatanok yakamiy, aveiyag nukunmises mo tut babaw bukubba̱nes minamis anagin. \p \v 12 Awoum bukugweys yakamiy tage kukwawes amasinap, mamagina bukusimounids o bukwaptuleimiy ma̱wana yakamey, mo bitaba̱nes anagin towen Yowbad nilivnek. \s1 Yowbad bo ilivnek \p \v 13 Kweiboug Yowbad anilivan tonen nilivnek, isek Ebelam, itabudaboda yagan tatonen waseg, peinan tavakaein tonen, ilivan mamagina: \q1 \v 14 “Mounid bo balabeim, bakatimweis mubod bibabaw.” \p \v 15 Wankuyeim Ebelam ikaptulena oko mo iban anagin livan towen. \p \v 16 Gamag ya̱kids tatabudabods waseg yagan towen tamumug, o kukin bitakamnimans, teitan gamag mo bitabudabod va̱gan anilivan bikamounid. \p \v 17 Yowbad ma̱wan, sivinan bikamtilakeids anilivan mounid aveiyag igaw mo bisekeids, o peinan nag beivag nanon kweitan, mapun bo itabudabod. \p \v 18 E, mo takakins akweiy youd bisesuna bisigeg. Ta-ma̱wan Yowbad biyaweid waseg, anilivan son tabudabod. Mapun bitanmises bwein anilivan waseg. Ya̱kids nitasawls silma̱nin Yowbad bikatinabweids. Mapuna tatawtouns va̱gan bitayousis youd towen nisen wamatads o tanamis waseg. \p \v 19-20 Danamis towen ma̱wana kululuwads analon, moumouvit, tawtoun. Waseg ikaliyow kweim towen nisilbwed palakakit Yowbad nabunatum tatonen. Bunatum towen Yeisuw bo iginisiw, nimug peinads, inek Yowbad. Bo imlavag tanuwagan lun va̱gan bisesuna bisigeg, ma̱wan Melkisedek kweiboug. \c 7 \s1 Melkisedek tanuwagan-lun \p \v 1 Towen Melkisedek, min-Salem siking, tanuwagan lun Yowbad waseg. Melkisedek kweiboug ilivet Ebelam neiyum neim naviy waseg. Ebelam bo iwaweiys king babaw ikous, mo ilouvats son Melkisedek. Melkisedek isek anilivan bwanabwein waseg Ebelam. \p \v 2 Ebelam mo ilog nawliyoug sinawatan lag. Kalgutan isek mtowen Melkisedek. Melkisedek inawotet avakaein, sinap didumwal guyawun, takativin yagan bein aga-Muyuw waseg, “Sinap didumwal.” Kwayuwein inawotet guyaw towen mamagina niwal, peinan naven yagan Salem, bitakativin bein aga-Muyuw, “Niwal.” \p \v 3 Nag ivag taman o inan o delen, nag. Mwamovan tonen, nag ivag nakabsilamaw o nakabiyokous, tage ma̱wana Yowbad Natun, bo isigeg tanuwagan lun mtowen. \p \v 4 Singay guyaw avakaein towen, mapuna tabuds Ebelam bo ilog nawliyoug nikwey naviy wanuwan, ilog sinawatan; kalgutan isek mtowen Melkisedek. \p \v 5 Tasiyas gog Livay tibun, siwotet-vak tanuwgwes lun, o sikaleiwag nises. Peinan gamag ya̱kids talagus dawliyougs sinawatan, kalgutan tasekes Livay tibun. Tasiyas o ya̱kids katanoka dal, peinan tabuds anmwa̱net Ebelam. \p \v 6 To go Melkisedek delen kweitan, tage Ebelam isek nawliyoug kalgutan. Ikous, Melkisedek mo isek anilivan bwanabwein waseg Ebelam. Mtowen Ebelam Yowbad nilivnek nasiwa̱youb waseg. \p \v 7 Kal imug? mtowen tallivan? o adok mtowen nisek anilivan bwanabwein waseg? Mounid tallivan imug. Mapuna takakins Melkisedek naguyaw waseg ikalisow Ebelam naguyaw. \p \v 8 Tut towen dawliyougs talagus sinawatan mo kalgutan tasekes gamag tasiyas tanuwgwes lun, tage mitiya̱mun towen kalgutan bo ikow mtowen Melkisedek, niliva̱nes mtowen tamwamov. Tut towen tanuwgwes lun imta̱mats, tage mtowen tamwamov. \p \v 9-10 E, nagein tasekes kalgutan mo ikawes tasiyas Livay tibun, tage mitiya̱mun towen Livay tabun Ebelam bo isek kalgutan mo ikow Melkisedek, mamagina Livay isek Melkisedek waseg, peinan igaw tabun Ebelam wa̱won nises. \p \v 11 Tasiyas Livay tibun ikatimlakes min-Yisleil mo ikakins Yowbad nakaleiwag, tage nag ikidumwal asisinap biyakous. Peinan ika̱bwag sikaleiwag tasiyas, kadiloka teivaw teitan lun tanuwagan beim mo bikidumwa̱luds. Tanuwagan lun towen ma̱wana Melkisedek, nag ma̱wan Elon siney tibun. \p \v 12 Kukin bikatilow tanuwagan lun, kadiloka bikatilow-vak kaleiwag, kweivaw bisen. \p \v 13 Kweivaw tanuwagan lun anakum kweitan, Yud. Kweiboug nag ivag tanuwagan lun kum Yud waseg. \p \v 14 Mounid takakins daGuyaws anakum Yud. Mtowen kweivaw tanuwagan lun. Kweiboug Moses nag ikaluweg min-Yudiy siwotet mamagina tanuwgwes lun, nag. \p \v 15 Bo ikamnat, mo takakins kweivaw tanuwagan lun, mamagina Melkisedek. Mtowen Yeisuw. \p \v 16 Yeisuw nag imlavag tanuwagan lun peinan inaven o delen tanuwgwes lun, nag. Yeisuw mwamovan nag beikous; waseg bo ikadilok wotet towen. \p \v 17 Liva̱nen Yeisuw nises mamagina: \q1 “Yak bukusigeg tanuwagan lun ya̱koum, \q1 ma̱wan tanuwagan lun mtowen Melkisedek.” \p \v 18-19 Kweiboug kaleiwag bo isem peinan igwey, o peinan Moses nakaleiwag nag kadilok bikidumwa̱luds. Tage kweivaw kaleiwag waseg mo bitanmises Yowbad beibwein mo bitasineikiks bitanekes Yowbad. \p \v 20 Yowbad bo itabudabod waseg nakaleiwag towen. \p \v 21 Nag itabudabod wasigeis tanuwgwes lun tasiyas kweiboug, tage itabudabod waseg Yeisuw mamagina: \q1 “DaGuyaws bo itabudabod. Nanon nag bikanavin, nag. \q1 Peinan yak bukusigeg tanuwagan lun ya̱koum.” \p \v 22 Mapuna takakins mounid, Yeisuw inakaleiwag kweivaw bo ilisow kaleiwag kweiboug. \p \v 23 Kweiboug tanuwgwes lun singay babaw. Imta̱mats. Ta-ma̱wan bisesus bisigagays. \p \v 24 Tage Yeisuw tanuwagan lun nag beikous, peinan bises bisigeg. \p \v 25 Mapun Yeisuw tut nag beikous ikadiloka bikatinabweids ya̱kids kalisiy tanmiseins mtowen, mo bitanekes Yowbad. Peinan tut babaw nises tantougin Yowbad peinads ya̱kids. \p \v 26 Towen bo ikadilok tanuwagan lun peinads. Ansinap kamnat, bwanabwein, gimagim. Nag ma̱wan takalbalebs ya̱kids. Yowbad bo iyamwen in walba̱lab. \p \v 27 Kweiboug tanuwgwes lun bo iwaweiys lun bulukwan yam katanok katanok, peinan asisinap tatineis kalbaleb, o pines babaw gamag asisinap kalbaleb. Yeisuw gog sivtanoka itam won tatonen, mo iweiys lun bulukwan towen. Bo misinak. \p \v 28 Moses nakaleiwag waseg, tanuwgwes lun tougweys gamags. Tage wankuyeim Yowbad itabudabod, mo ikaluweg Natun, imlavag tanuwagan lun, ansinap kamnat tut nag beikous. \c 8 \s1 Kweivaw kaleiwag \p \v 1-2 Silawun agulivan ma̱wan: Tanuwagan lun avakaein datoveks Yeisuw nisin Yowbad nakabkaleiwag wanaka̱tay walba̱lab; iwwotet Yowbad nabunatum mounid waseg. Gamag nag iwlules; Yowbad niwlul. \p \v 3 Tanuwgwes lun babaw siwotet isiwa̱youbs o iluns waseg Yowbad. Towen-vak, kadiloka kweitan youd bisek Yowbad. \p \v 4 Kukin bises ven watinow, gamag nag bisekes nawotet mamagina tanuwagan lun; peinan tanuwgwes lun nisesus, igawa ivvaluts Moses nakaleiwag waseg. \p \v 5 Tasiyas sibunatum mamagina Yowbad nabunatum walba̱lab, peinan itakayasis. Kweiboug Moses sivinan biwlul kid Yowbad nabunatum, Yowbad mo idibek, ilana, \q1 “Kadiloka kuvakaes youd babaw ma̱wan magin ankakin towen nakatimlakeim wa̱koy.” \p \v 6 Tage Kelis nakaleiwag bo ilisow Moses nakaleiwag. O nawotet-vak, ilisow tasiyas siwotet. Peinan sinap towen Yowbad nilivnek, singaya imug. \p \v 7 Kukin nag kweitan abkalouw bises waseg kaleiwag kweiboug, nag beivag sivinan kwayuwein. \p \v 8 Tage bo ikakin-wan asisinap bo ika̱bwag, ilana: \q1 “MiGuyaw yey agulivan ma̱wan: \q1 Igaw tut wanakougwaw mo basek kweivaw kaleiwag wasigeis min-Yisleil sisiy min-Yud. \q1 \v 9 Nag ma̱wan kaleiwag towen nasekes tibsiyas, misumkwey natokes, namgwayes, mo ilisawes Yidipt. \q1 Tage bo ipiyaves gunakaleiwag towen, \q1 mapuna akamgwayes.” \m Yowbad anilivan ma̱wan. \p \v 10 E, ilana, \q1 “Tut towen beikous mo basekes min-Yisleil sikaleiwag kweivaw. \q1 Gunakaleiwag basein waninous o balel wakates mo bamlavag siYowbad, o tasiyas gungamag. \q1 \v 11 Nag bikamtilakes sisiyas o budisiyas bilansa, ‘Kadiloka kukwakins Yowbad,’ nag. \q1 Peinan asibabaw bikakinsa yey Yowbad. \q1 Tasiyas toul sisiyas guyawaw bikakinsa yey. \q1 \v 12 Asisinap kalbaleb waseg bo binok nuwag, banumlev, mo beikous.” \p \v 13 Liva̱nen kaleiwag kweivaw bo isek, mapuna ipiyev kweiboug kaleiwag. Kaleiwag kweiboug inawotet bo ikous. Kakita bikanig. \c 9 \s1 Buntuman tapwa̱loul \p \v 1 Kweiboug kaleiwag waseg liva̱nen tapwa̱loul kweitan kweitan, son liva̱nen buntuman tapwa̱loul ven watinow. \p \v 2 Bunatum kweim-wan waseg niwlules, maynatan watoulan, mwayniyuwein wanuwan isilbwed bunkakit. Bunvakaein gog abwodam wadadan teibol kweitan. Teibol waseg nisenas bled wamatan Yowbad. Bunatum towen yagan ‘Bunatum Bwaboum.’ \p \v 3 Mwayniyuwein kweim isilbwed buniyuwen bunatum yagan ‘Singay Bwaboum.’ \p \v 4 Wanuwan bunatum towen abeilun won goul-wan nises, waseg igabus gewuw, manisin singay bwein. Yowbad nadidawag, nises bunatum towen, goul watoulan palanim palatanok isumweilisa ikous. Wanuwan nadidawag towen Yowbad nakaleiwag nilel dakul waseg, son mana mwasanin wanuwan abmavin. Abmavin gog towen goul-wan, son Elon nakaytuk, kweiboug niya̱sus yageivein. \p \v 5 Wakunuwatan didawag towen mamagina anelos askakin kamnat, ingwanis didawag. Bunatum liva̱nen nag kadilok bitalivan bitayakous tut towen. \p \v 6 Youd tasiyas ikatinages ikous, tasiyas tanuwgwes lun mo isousiws Bunatum Bwaboum iwwotets. \p \v 7 Tage buniyuwen bunatum misinaka tanuwgwes lun sitovek, bweilim katanok katanok mo sivtanok beisiw. Tutan beisiw mo bikow buyav, beisiw. Mo beilun Yowbad waseg peinan ansinap kalbaleb, o pines babaw gamag. \p \v 8 Bunatum towen waseg Yowbad Kululuwan ikatimlakeids sinap kweitan. Igaw Bunatum Bwaboum nises, ta-ma̱wan bitasiw wanuwan Bunatum Singay Bwaboum. \p \v 9-10 Taninuways kabebay, waseg bunatum towen silma̱nin gudwouvaws ya̱kids. Kaleiwag kweiboug o bunatum kweiboug waseg isiwyoubus Yowbad o iluns waseg Yowbad, tage nag kadilok bikidumwal ninous tasiyas sitapwa̱loul ma̱wan. Misinaka bikambuvisis asisinap aveiyag igeg waseg kan bwaboum o soup bwaboum, o ka̱kay sinapun, o wouds kaleiwag-nen. Kaleiwag tasiyas kweiboug nisenas, nisesus ee... tutan bikatilow sinap, mo isen kweivaw. \p \v 11-12 Peinan Kelis bo isap, mtowen tanuwagan lun silma̱nin damwa̱saws tut towen. E, datapwa̱louls buntuman, gamag mwasanin nag iwlules ven watinow, tage singay avakaein, bwanabwein. Kelis bo isiw bunawen Bunatum Bwaboum, sivtanok neisiw bo misinak; bo ikow buya̱vin tatonen. Nag buyvis mansiyas bulumakaw nitun o mansiyas gout. Tage ikow buya̱vin tatonen, waseg iyamiyis kululuwads, va̱gan tut babaw bitasesus bwein. \p \v 13-14 Kukin woud bikibik peinan takabkwen aveiyag bwaboum, igaw bisiwlikeid buyvis gout o bulumakaw waseg son bulumakaw kuda̱vin pulikov-nen, mo bigimagim woud. Tage singay Kelis buya̱vin biwid nanoud bigimagim, mo sinap bwaboum bitapiyev; o bitakanow aygan Tamwamov Yowbad. E, Kululuwan Bwanabwein tut babaw bo isigeg, mtowen bo ileb Kelis mo itam won tonen kamnat mamagina lun bulukwan, silma̱nin Yowbad, va̱gan biwid adsinaps kalbaleb. \p \v 15 Mamagina bo isekeids kweivaw kaleiwag, waseg bitanekes Yowbad. Waseg bidaweids mo bisekeids mwamovads nag beikous, ma̱wana nilivnek. Bo nitasiplaves kweiboug kaleiwag mapuna bitakanigs; togo bo ikanig peinads, mo ikatinabweids. \p \v 16 Kavel takanig igaw mwamov bilel nakaleiwag silma̱nin nakiyay, mo bikanig wankuyeim, taliven bivinis mo bibkunis nakaleiwag. \p \v 17 Igaw mwamov, nag bikanawes. Tage bikanig, mo bitawtoun kaleiwag towen nikanlev. \p \v 18 Taninuways kaleiwag kweiboug. Aleis iweiys imta̱mats, buyvis ikawes isiwlikes buk son gamag tasiyas silma̱nin kaleiwag towen bitawtoun. \p \v 19 E, Moses nakaleiwag babaw bo ikamtilakes tasiyas ikous, ikow buyvis bulumakaw nitsiyas son buyvis mansiyas gout, son yevagam. Mo ikow sip wunuwunun bwabwel son kaligweg yagan yisop, isow buyav, ikow, mo ikatsap wasigeis buk towen son gamags. \p \v 20 Igawa isusow, ilana, \q1 “Buyav towen silma̱nin Yowbad nakaleiwag nidibakeimiy.” \p \v 21 Ma̱wan mo isow Bunatum Bwaboum son kwavsiyas kwa̱vig silma̱nin tapwa̱loul. \p \v 22 Kweiboug kaleiwag singay ikatkiles waseg buyav; youd babaw bikibik biva̱ges bwein. Kukin buyav nag biwta̱wout, ta-ma̱wan biwid sinap kalbaleb beikous. \s1 Kelis ikanig peinads \p \v 23 Liba̱lab wuliyougwan itakayasis ivkasis watinow mo iwidis buyav waseg, tage youd tasiyas walba̱lab iwidis kweitan lun waseg. Lun towen singaya bwein. \p \v 24 Kelis nag isiw Bunatum Bwaboum towen ven watinow, nag; tage bunatum bunawen nitakayasis mamagina bunatum mounid; tage bo isiw liba̱lab tonen waseg. E, nises wamatan Yowbad tut towen peinads ya̱kids. \p \v 25 Nag tut babaw Kelis won bitatama-wan bimta̱mat, nag. Sivtanok bo misinak. Tanuwgwes lun sitovek isousiw wanuwan Bunatum Singay Bwaboum bweilim katanok katanok, ikokew buyav (tage nag buya̱vin tatonen, nag). \p \v 26 Kukin Kelis tuta babaw bimta̱mat peinads, adok kweiboug Yowbad nibun ven watinow mo bisilamaw, bweilim katanok katanok bimta̱mat, ee... adok tut nagein bo ma̱wan-wan. Tage sivtanoka bo isap, nakabiyokous tut, nagein waseg, itam won tonen, imat va̱gan bikow adsinaps kalbaleb, binow, bilavew. Mo beikous. \p \v 27 Yowbad bo ikaliwageids gamag ya̱kids sivtanoka bitakanigs mo bikatkin adsinaps, aveiyag bwein, aveiyag kalbaleb. \p \v 28 Kelis ma̱wan sivtanoka imat mamagina lun bulukwan va̱gan bikow adsinaps kalbaleb, babaw ya̱kids. Igaw sivyuwein mo bisap, nag va̱gan biwid sinap kalbaleb, tage bikatinabweids ya̱kids, magat biseiw nuwads nakabeiyum towen waseg. \c 10 \p \v 1 Moses nakaleiwag waseg nag mwa̱saw tatonen. Mwa̱saw towen waseg igaw tut wanakougwaw, tage Moses nakaleiwag waseg, yagada mwa̱saw. Moses nakaleiwag waseg iwaweiys lun bulukwan bweilim katanok katanok, pines gamag tasiyas ikanawes nakaleiwag, va̱gan binekes Yowbad; tage nag kadilok bivag asisinap beibwein. \p \v 2-3 Kukin bivag asisinap beibwein mo biyakousis mansiyas lun bulukwan, tage nag asisinap ibwein, mapuna ivvaluts bweilim katanok katanok waseg. Kukin lun towen biwid gamag tasiyas sikalbaleb, mo beikous asimwasin. Tage lun towen waseg bweilim katanok katanok ininuways; asimwasin, peinan asisinap kalbaleb nises. \p \v 4 Mapuna ilneiluns waseg mansiyas bulumakaw o gouts buyvis, tage nag kadilok biwidis sinap kalbaleb. \p \v 5 Wankuyeim Kelis neim ven watinow, ilana, \q1 “Nag sivinan lun o aveiyag gamag bisekeims, nag. Tage woug nukusekeig. \q1 \v 6 Nag sivinan lun bulukwan bitagob beikous, o bitasekeim peinan adsinap kalbaleb; nag. \q1 \v 7 Mapun alana, ‘O Yowbad, kukineig nam bawtel muwotet, aveiyag sivinam. \q1 Ma̱wan liva̱neig nilel Bukitab sinbilibil waseg.’” \p \v 8 Peinan lelel wakunuwatan, ilana, \q1 “Nag ikalin nuwam lun, o nag sivinam siwa̱youb silma̱nin lun, \q1 o nag sivinam lun bulukwan bigabus beikous, \q1 o nag sivinam lun silma̱nin sinap kalbaleb, nag!” \q1 (Moses nakaleiwag waseg nisekes lun tasiyas.) \p \v 9 Mapuna Yeisuw ilana, \q1 “Kukineig nam bawtel muwotet, aveiyag sivinam.” \m Mamagina bo igidem kweiboug kaleiwag, va̱gan bisein kweivaw. \p \v 10 Yowbad nanon ma̱wan, mo Yeisuw Kelis itam won mamagina lun bulukwan, sivtanoka imat, bo misinak. Iva̱geids mo tabweins, angamag ya̱kids. \p \v 11 Lun tanuwgwes tatanok tatanok itamanaws iwwotets yam katanok katanok, ivvalutsa lun Yowbad waseg; tage nag kadilok biwid gamag asisinap kalbaleb. \p \v 12-13 Kelis gog sivtanoka ilun peinan adsinaps kalbaleb, bo kadilok lun towen silma̱nin bweilima babaw bisim bisigeg. Ilun ikous mo isin Yowbad wanaka̱tay; ikayamat ee... igaw Yowbad mo biva̱ges tasiyas astameiliw towen mo beibus bimlavags mamagina nakabtatet. \p \v 14 E, sivtanoka ilun; bo kadilok lun towen silma̱nin bweilim babaw bisim bisigeg. Lun towen waseg ivag adsinaps ibwein, angamag ya̱kids. \p \v 15 Kululuwan Bwanabwein, towen-vak idibakeids; anilivan ma̱wan: \q1 \v 16 “Yowbad ilana, \q1 ‘Yam tasiyas beikous, mo basek gunakaleiwag towen wasigeis tasiyas. \q1 Basen gunakaleiwag wakateis, \q1 O balel gunakaleiwag waninous.’” \q1 \v 17 Wankuyeim mo ilana: \q1 “Nag vayuwein banuway asisinap kalbaleb.” \p \v 18 Peinan biwid adsinaps kalbaleb binumlev, mapuna mo biyakous lun silma̱nin sinap kalbaleb. \s1 Bweina takapwapouts \p \v 19 E sigwey, Yeisuw buya̱vin neiwout peinads, mapuna takapwapouts mo bitasiws wanuwan Yowbad nabunatum. \p \v 20 Ked towen kweivaw, mwamov silma̱nin. Tut kweiboug, kweim nisilbwed Yowbad nabunatum. Yeisuw bo ikaliyow va̱gan bitasiws ya̱kids, peinan won iyagages peinads. \p \v 21 Tanuwagan lun towen datoveks avakaein, ikaleiwag Yowbad nabunatum waseg. \p \v 22 Bweina bitaskakins waseg, adsinaps didumwal, o bitasimounids va̱gan bitakapwapouts, mo beikous adpwa̱yats waseg towen. Mamagina bisiwlik nanouds mo beikous dakanuways kalbaleb, o biwid wouds yevagam gimagim waseg. \p \v 23 Bitayyousis liva̱nen idanamis silma̱nin mwa̱saw. Awoum bitagweys. Towen nilivnek idamwa̱saws bo bitoukum silma̱nin. \p \v 24 Kadiloka bitalabeids meiveka ya̱kids, mo bitasiwa̱youbs babaw ya̱kids, o bitawotets bwein. \p \v 25 Mwasanin nag ikatikunouks silma̱nin tapwa̱loul. Awoum bitapiyaves katikunouk ma̱wan tasiyas. Tage bitalabeids meiveka ya̱kids. E, igaw bitakines Yeisuw kakita beiyum beim, mo bitaguyeids va̱gan bitalabeids meiveka ya̱kids. \p \v 26 Kukin bitakakins Yowbad sinapun wankuyeim mo tatoneids bitava̱ges adsinaps kalbaleb. Bo bigak! Nag kwayuwein lun nises silma̱nin adsinaps kalbaleb. \p \v 27 Tage kadiloka bitawenes Yowbad igaw bikatimop, son kov tawtoun, waseg bigabus tasiyas astameiliw Yowbad. \p \v 28 Kukin kal isiplev Moses nakaleiwag, asteiy o asteitoun ikamteles ansinap kalbaleb, nag inok nuwes, mo iweiys imat. \p \v 29 Tage singay takalbaleb towen kavel bipiyev Yowbad Natun, o biyageg nakaleiwag. Kaleiwag towen buya̱vin biwidids, va̱gan beibwein adsinaps. Tage takalbaleb towen bo bikamliw Kululuwan towen nililabeids. Yowbad singay bimop ansinap gamag towen. \p \v 30 Takakinsa Yowbad, peinan anilivan mamagina: \q1 “Yey bamop asisinap kalbaleb; gunawotet towen.” \m Liva̱nen kweitan mamagina: \q1 “DaGuyaws igaw bikatukin nagamag asisinap, aveiyag bwein, aveiyag kalbaleb.” \p \v 31 Yowbad tamwamov bikaleiwag mo bimop adsinaps kalbaleb. Singaya bitawenes! \p \v 32-33 Kuninuways tut kweiboug, ninoumiy bo ikamnat waseg sinapun Yeisuw, wankuyeim abamiy mo igeg singay, tage kwaptuleimiy-wan. Bo iyyageimiy o iyagageimiy wavtakon ven o simiyas bo ma̱wan. \p \v 34 E, bo inok nuwamiy tasiyas nisenas wa̱deil peinan Yeisuw angamag tasiyas. Gamag mwasanin niyagages miven, miwliyoug babaw ikawes ikous, tage bo nukumwa̱saws-wan peinan nukukwakins miven bwanabwein walba̱lab nises isigeg. \p \v 35 Awoum kid bukunumlaves minamis, peinan igaw maysamiy mo bukulivatus avakaein. \p \v 36 Kadiloka bukuvvaluts waseg miwotet aveiyag Yowbad sivinan, kuvvaluts ee... mo bukuba̱nes youd towen nilivnek. \p \v 37 Anilivan mamagina: \q1 “Igaw tut kadiyakus, gamag towen nimimeim mo bisap. Nag biyouviy. \q1 \v 38 Kavel gungamag towen tadidumwal, bo beimov peinan isimounid. \q1 Kukin gog bikakiws won, nag bikalin nuwag waseg gamag towen; apiyev.” \p \v 39 Tage ya̱kids nag ma̱wana tasiyas ikakiws wous, mo biyagages beikous. Ya̱kids kweitan. Ya̱kids tasimounids ya̱kids, va̱gan kululuwads bises bwein. \c 11 \s1 Liva̱nen simounid \p \v 1 Kukin bitasimounid aveiyag bitaban mo bitanamis, mapuna takakin-wan. Tut towen nag bitakin youd tasiyas, tage tasimounids peinan takakinsa nisesus. \p \v 2 Butus tammwayas bo taliganes, peinan isimounids waseg Yowbad. \p \v 3 Tasimounids mo takakins peinan ven babaw Yowbad nibun, anilivan waseg. Mamagina ikow youd tasiyas nag bitakin, waseg mo ibun youd babaw nitakin. \p \v 4 Kweiboug Eibel isimounid, mo ilun Yowbad waseg, Yowbad bo ikalin nuwan Eibel inalun waseg, tage tuwan inalun Yowbad nag ikalin nuwan. Mapuna Yowbad idok Eibel tadidumwal. Bo ikanig Eibel; tage liva̱nen mtowen nawotet igawa ikatimlakeids, peinan tasimounid towen. \p \v 5 Inok-vak isimounid, Yowbad mo ikow inow. Nag ikanig. Nag biba̱nes mtowen ven watinow, nag; peinan Yowbad bo ikow inow. Kweiboug Inok nises ven watinow, iliva̱nes kid Yowbad ikalin nuwan waseg. \p \v 6 Kukin nag bitasimounid, ta-ma̱wan Yowbad bikalin nuwan wasigeis ya̱kids. Kukin kal binek Yowbad, bikakin-wan Yowbad mounid nises o bisimounid-vak Yowbad bisiwyoubus tasiyas ininekes. \p \v 7 Kweiboug Yowbad ikatimlek Now mo ikakin aveiyag igaw mo bivag. Now nag ikin youd tasiyas. Igaw-wan, tage bo isimounid, ivkaes inawag, waseg ikatinob angamag. Now ansinap didumwal, waseg ikamtel gamag babaw asisinap kalbaleb, mo iyous ansinap didumwal, peinan isimounid. \p \v 8 Wankuyeim Ebelam isimounid Yowbad aygan, mo ikanaway, ilisow naven, inoun in silma̱nin ven kweivaw Yowbad nikatigik inaven. E, inoun in, tage nag ikakin avanuy bein. \p \v 9 Isimounid, mapuna isiwas ven towen Yowbad nikatigik siven, siney Aysak, Yekob. Mamagina bwabwal tasiyas. Sibunatum man kaleivin. E, Yowbad bo ilivnek siven tasiyas Ebelam natun son tabun, ma̱wana nikatigik Ebelam inaven. \p \v 10 Ebelam bo inamis igaw beisiw ven tawtoun waseg, ven towen Yowbad nibun. \p \v 11 Nakwav Sela bo ivnavek, tage isimounid, mo itawtoun won, isum, peinan ikakin towen nilivnek igaw mo bitoukum ma̱wana nilivnek. \p \v 12 E taninuways. Tatanok gamag Ebelam anbweilim bo ikous, mo ivag tibun singaya babaw, ma̱wana wutun o alekel babiweis. \p \v 13 Tammwayas tasiyas isimounids ee... ikanka̱nigs. Nag iba̱nes youd towen Yowbad nilivnek. Tage bo ikines kadiveiyov, ikalin nuwes peinan. Idokes tatineis sikabgobwaw mamagina bwabwal tasiyas igaw ven watinow nisesus. \p \v 14 Kukin kalisiy ninous ma̱wan mo binineivs siven tatineis. \p \v 15 Kukin bininuways-wan ven towen nilisawes mo biba̱nes siked va̱gan beiyums. \p \v 16 Tage sivines kid kweivaw ven bwanabwein, walba̱lab nises. Mapuna Yowbad nag ivag anmwasin, peinan idokes siYowbad. E, bo ikatineg siven. \p \v 17-19 Kweiboug Yowbad niyakwen Ebelam, tage isimounid bwein, itam natun anmwa̱net, beiweiy mamagina lun bulukwan kid. Liva̱nen towen Aysak, Yowbad nilivnek, ilana, \q1 “Aysak waseg babun deleim ya̱koum.” \m Tage Ebelam bo isimounid, itam natun towen. Idok Yowbad kadiloka biyakit takanig; mamagina kabebay waseg natun Aysak beimat, Yowbad mo biyakit vayuwein bisek Ebelam. E, Ebelam isimounid mo Yowbad ileb natun mwamovan silma̱nin. \p \v 20 Wankuyeim Aysak isimounid mo ilivnek sikabmwa̱saw Yekob son Isaw. \p \v 21 Wankuyeim Yekob kakita beimat, isimounid, anilivan bwein mo ikatigik pines Yosep nitun tawaw asteiy, igawa geg ikkulul wakunuwatan nakaytuk. \p \v 22 Wankuyeim Yosep, bo ikous anbweilim, mo ilivan liva̱nen taliven min-Yisleil peinan bilisawes Yidipt beiyums, ilana, \q1 “Tatuwag kukow, kunow, kudibwen wadiven.” \p \v 23 Wankuyeim Moses inan nikop natun, isimounids son namwan mo isowmes kweitoun tibukon, peinan ikakinsa a̱pwaw tamnabwein, o nag iwenes king inakaleiwag. \p \v 24-25 Wankuyeim Moses ivakaein, isimounid waseg Yowbad, nanon ilana, \q1 “Awoum gamag ninous bilansa, ‘Adok inan mana̱wen Pelow natun’; awoum.” \m Sivinan gog abes bigeg siney Yowbad nagamag. Nag sivinan bimwa̱saw tut kayakus waseg sinap kalbaleb. \p \v 26 Nanon ilana, \q1 “Awoum bakow Yidipt wuliyougwan. Bweina biyagageigs peinan Kelis angamag yey. Towen waseg igaw mo bamwa̱saw, mamagina maysan gunawotet.” \p \v 27 E, isimounid mo itokes min-Yisleil ilisawes Yidipt. Nag iwen king towen nikawkun. Ivvalut-wan. Mamagina bo ikin Yowbad, tage matan nag ikin, tage bo isimounida-wan. \p \v 28 Isimounid mo isagal, Kaltuwon sigeilin. La̱miy buya̱vin iwlik. Awoum ge towen tawayin gamags beisiw wasibunatum beiweiys kunutaws. \p \v 29 Asibabaw isimounids mo ikallituwanis Yol Bwabwel, mamagina pwepway nibunab nikalituwanis. Wankuyeim min-Yidipt iyokons, bo nag; mo iwgweles. \p \v 30 Wankuyeim tasiyas nisiwunis ven yagan Yelikow yam kweinim kweiy waseg, isimounids, isiwunis ven towen, boul palatan palatan mo ikalivatow. \p \v 31 Wankuyeim nakubukwab ma̱nawen Leyab nisimounid ilabes Yosuw nagamag tasiyas asteiy takinwunins ven, mana̱wen Leyab nag iweiys; tage tasiyas takapidabs iwaweiysa ikous. \p \v 32 Ta-ma̱wan bitakavtagis yiges asibabaw tasiyas tasimounids, peinan singay babaw. Gidiyon, Ba̱lak, Samson, Yepitak, Deibid, Samwel o tasiyas palopits. \p \v 33-34 Tasiyas isimounids mo naviy waseg itawtouns wasigeis ven kawka̱veks, ikaleiwags asisinap didumwal waseg, iba̱nes youd tasiyas Yowbad nilivnek, iva̱ges mo ituk ninous mansiyas la̱yon; nag igades; kov singay avakaein isiwmates; ikatinabwes tatineis naviy waseg; tougweys tasiyas mo itawtouns; itawtouns naviy waseg; ikawsapes takanaviys tasiyas nivvatays wasigeis. \p \v 35 Vinay mwasanin asigamag bo ikits kanig waseg. Tasiyas takalbalebs ivvasiganis Yowbad nagamag mwasanin, ivvalutsa bo nag, peinan isimounids. Kukin bipiyaves Yowbad, mo beikous takalbalebs siwaway wasigeis. Nag gog, isimounids-wan. Igaw bimta̱mats, sivines beikits vayuwein mwa̱saw avakaein waseg. \p \v 36 Bo isiba̱wes Yowbad inagamags mwasanin, mwasanin iwaweiys vatul waseg, mwasanin iyawanis nimes o kikeis vatul waseg, mwananin isenas wanuwan deil. \p \v 37 Mwasanin iwaweiys dakul waseg. Mwasanin ita̱vis paley; mwasanin iwaweiys pulut tanmunun waseg. Yowbad nagamag mwasanin asikweim kulivis mansiyas sip o gouts, ininounasa-wan, ta-ivag siven, abes igeg peinan gamag niybilebes. \p \v 38 Ven watinow nag ibunakes, peinan kalbaleb. Gamag babaw ikamliwes, mapuna inounas ineis nawoud makaw waseg; mwasanin ineis wa̱koy; sibunatum mwasanin leg o mwasanin takunumwan. \p \v 39 Butus asibabaw tasiyas bo taliganes, peinan isimounids waseg Yowbad. Tage nag iba̱nes youd towen nilivnek. \p \v 40 Peinan youd towen bwanabwein Yowbad ikakin igaw mo bisekeids ya̱kids. Sidayas tasiyas mo bitalivatus youd babaw bwanabwein. \c 12 \p \v 1 Taninuways asibabaw tasiyas kweiboug, isimounids bwein. Kadiloka ya̱kids bitatoukums va̱gan bitasawls bwein, ked towen waseg. Kwanad moumouvit bitalev. Sinap kalbaleb bitapiyev peinan mouvitan isilbwadeid. E, kadiloka bitatoukums bitasawls bwein dakeds towen wamatads. \p \v 2 Yeisuw takinbunikes, mtowen datamumugs peinan isimounid bwein, mamagina absilamaw son abiyokous mtowen. Kweiboug Yeisuw nises ven watinow, nanon nag inek liba̱lab mwa̱saw-nen, tage bo ikakin igaw tut wanakougwaw mo bimwa̱saw. Mapuna itam klos mamyuyan-nen, musinan klos ikaptul; ikous, Yowbad mo isek a̱ban wanaka̱tay, inakabkaleiwag waseg. \s1 Yowbad iyadumwa̱luds \p \v 3 E, taninuways Yeisuw. Takalbalebs singaya ikamliwes, tage nag ipiyev inawotet towen. Yakamiy ma̱wan, awoum bikawegweis woumiy. Awoum bukusoumats, awoum. \p \v 4 Yakamiy nukuvvatays waseg sinap kalbaleb, tage nag kweitan bwabwagan kuba̱nes wawoumiy, nag kukwanigs ma̱wan Yeisuw, nag. \p \v 5 Adok kunumlaves inageiguy towen nidokeimiy nitun tonen, liva̱nen nises mamagina: \q1 “Natug yak, kukin daGuyaws biyadumwa̱lum, awoum kupiyev. \q1 Kukin new bikow beiweim, awoum beivag ampwa̱yat. \q1 \v 6 Kukin daGuyaws sivinan ya̱kids, mo biyadumwa̱luds. \q1 O kukin bita̱meid nitun ya̱kid, mo bikow nanew beiweid.” \p \v 7 Kukin abamiy bigeg, bweina kutoukums, peinan iyadumwa̱lumiy. Yowbad idokeimiy nitun yakamiy. Peinan timdayas tasiyas bo iyadumwa̱luds nitsiyas ya̱kids. \p \v 8 E, babaw ya̱kids ma̱wan. Kukin tamam nag biyadumwa̱lum, adok nag natun tonen ya̱koum. Adok tobwag gamag natun ya̱koum. \p \v 9 E taninuways, timdayas ven watinow biyadumwa̱luds mo bitagoulus tasiyas. Ikadiloka bitagoulus beibwein Tamads walba̱lab, peinan kululuwads nises waseg towen. E, bitagoulus towen mo bitamovs. \p \v 10 Timdayas ven watinow tut kayakus waseg, kukin beitam ninous mo biyadumwa̱luds, tage Yowbad iyadumwa̱luds va̱gan bikatimweis adsinaps kamnat, mamagina ansinap tonen kamnat. \p \v 11 Tut towen waseg biyadumwa̱luds mo bigidaged wouds; tage nag bikalin nuwads waseg. Igaw gog tut wanakougwaw anagids mo bitaba̱nes, mamagina adsinaps didumwal son niwal. Kukin bika̱kin matads peinan a̱bads igeg tut towen, igaw wanakougwaw mo bitaba̱nes anagids. \p \v 12-13 Kadiloka bukutawtouns, miked bukuva̱ges va̱gan bukusawls beibwein, mo tasiyas takagayals nag bikalouws, tage beibwein kikeis tasiyas mo bitawtouns. \s1 Awoum bitapiyev Yowbad nasiwa̱youb \p \v 14 Kutoukums va̱gan simiyas biba̱nes niwal wasigeis yakamiy. Kutoukums va̱gan amisinap bikamnat. Kukin gog nag, nag bukukines daGuyaws. \p \v 15 Kuvna̱seimiy. Yowbad nasiwa̱youb awoum biyamkwen kavel wasigeis yakamiy. Awoum mwasanin bikameiliws mo biyagageimiy babaw yakamiy; ma̱wan nugwed bitatom kan mo biyageg. \p \v 16 Awoum ge teitan bikanavay mav. Awoum teitan bipiyev sinapun Yowbad, ma̱wan Isaw kweiboug, peinan nigimwal kan, sivtanok ikam, mo taman kiyayan isek bwadan, maysan kan. \p \v 17 Kukwakins tut wankuyeim Isaw mo ivag sivinan nakiyay towen; nag gog. Ta-ma̱wan. Isaw singay sivinan bikatilow ansinap, ivva̱lam silma̱nin, tage nag kweitan ked iban. \p \v 18-19 Davanuys nitameis kweivaw. Nag ma̱wana ven towen nitassikes, nag ma̱wana kov nigidaged, nag ma̱wana dadub son libgagay o bwaw, o bwa̱gig aygan, o aygan towen tasiyas niliganes mo ilansa, “Awoum vayuwein aygan bisekeids ma̱wan.” \p \v 20 Peinan bo iwenes Yowbad anilivan mamagina: \q1 “Awoum gamag o aleimiy bimeis wa̱koy. Kukin aleimiy na̱tan beim, kuweiys dakul waseg, beimat.” \p \v 21 E, youd towen nikines, singay ivag aspwa̱yat. Moses-vak ilana, \q1 “Itatat woug, agpwa̱yat.” \p \v 22-24 Ya̱kids gog nitameis koy yagan Sayon, Yowbad Tamwamov inaven, Yelusalem walba̱lab. Min-liba̱lab singay babaw katuyouns nimeis silma̱nin sagal avakaein, sisiyas Yowbad angamag babaw niginsaps, yiges bo ilel walba̱lab, sisiy takalawagein youd babaw, mtowen Yowbad, siney kululuwes-wan tasiyas tadidumwals bo niva̱ges bwein asisinap tasiyas, sisiy Yeisuw, mtowen nilivkaes kweivaw kaleiwag, buya̱vin tonen waseg isiwyoubuds, mamagina isiwlikeids va̱gan bitanekes Yowbad. Nag ma̱wana buya̱vin Eibel kweiboug. \p \v 25 Kuvna̱seimiy. Awoum ge bukupiyaves mtowen nidibakeimiy. Kweiboug gamag mwasanin ipiyaves towen niguyeids ven watinow, mo ilivatus kalbaleb. Magat bitapiyaves mtowen walba̱lab niguyeids, singaya kalbaleb bitalivatus. \p \v 26 Kweiboug aygan ivag mo igewn ven watinow. Tage nagein ilivnek mamagina: \q1 “Sivyuwein bavag mo beigewns ven watinow son liba̱lab.” \p \v 27 Ilana, “Sivyuwein,” peinan beigewn mo beikous ven tasiyas, peinan nibunis. Tage youd mwasanin ta-ma̱wan beigewns mo bisesus bisigagas. \p \v 28 Kadiloka bikalin nuwads, peinan davanuys kweivaw singay tawtoun; ta-ma̱wan beigewn. Takaleiwag ven towen Yowbad. Adsinaps bwein waseg mo bitayakawanes, bitagoulus, bitavna̱ses beibwein. \p \v 29 Peinan daGuyaws mamagina kov ikika̱yeil. \c 13 \s1 Sinap bwanabwein \p \v 1 Awoum kupiyaves siwa̱youb simiyas wasigeis. \p \v 2 Awoum kupiyaves amibwabwal. Kweiboug mwasanin itams asibwabwal wasigeis; nag ikakins min-liba̱lab tasiyas. \p \v 3 Kuninuways tawlimiyas wa̱deil nisesus, kulabes, mamagina ya̱koum simwey tasiyas kusesus. \p Kuninuways tasiyas abes igeg, peinan igaw gimgeilin ven watinow ya̱koum. \p \v 4 Babaw yakamiy, kadiloka kuvays beibwein. Awoum kusubwans, peinan igaw Yowbad bikatimop asisinap tasiyas taggeinawls peinan ikanavays mav. \p \v 5 Awoum bimwamon matam silma̱nin money. Aveiyag nises waseg ya̱koum bo kadilok. Awoum bukunineivs vayuwein. Peinan Yowbad anilivan mamagina: \q1 “Nag balisaweim. Nag bapiyaveim, nag.” \p \v 6 Mapuna takapwapouts talansa, \q1 “GunGuyaw ilabeig. \q1 Kukin gamag ama̱wan binuwakeigs, \q1 nag beivag agpwa̱yat, nag.” \p \v 7 Kuninuways asisinap mitamumugwas tasiyas nikamtilakeimiy liva̱nen Yowbad. Kuninuways asisinap anagin bwanabwein, peinan nisimounids. E, kuva̱ges ma̱wana tasiyas. \p \v 8 Yeisuw Kelis ansinap katanok-wan, kweiboug, nagein, o igaw tut wanakougwaw. Ansinap katanok-wan. \p \v 9 Kukin takatimlakays tobwag bimeis, asisinap kweitan, awoum kuliganes ages. Tasiyas idokes bikatimlakeids sinapun kan kweitan kweitan, tage asisinap nag ilabes tasiyas. Misinaka Yowbad nasiwa̱youb bikimtuw kululuwads. \p \v 10 Dakabeiluns nises. Tanuwgwes lun ven watinow nag kadilok beikams waseg dakabeiluns ya̱kids. \p \v 11 Towen tanuwgwes lun sitovek ikokew buyvis man mansiyas neiweiys o neiluns waseg Yowbad, peinan adsinaps kalbaleb. Ikow buyvis, isiw Yowbad wanbunatum wanuwan. Ikous, wous mansiyas man mo igabus watoulan ven. E, taninuways mansiyas man. \p \v 12 Yeisuw-vak ma̱wan neiweiys awkwedan ven watoulan, mamagina lun bulukwan buya̱vin iwidids angamag ya̱kids. \p \v 13 Mapuna bitanekes Yeisuw watoulan ven. Gamag mwasanin mo bikasigumids ya̱kids ma̱wana towen, Yeisuw. \p \v 14 Wadaban pwepway davanuys nag bises bisigeg, tage tanineivs davanuys, tut wanakougwaw silma̱nin. \p \v 15 Yeisuw bilabeids, va̱gan bitatams waseg Yowbad, mamagina bitaluns waseg. Ma̱wan mo bitakavvasis Yowbad beibwein. E, ya̱kids nitatams yagan waseg, wadouds waseg mo bitasiwyoubus Yowbad. \p \v 16 Awoum kupiyaves siwa̱youb. Mivavag waseg kusiwyoubus simiyas. Yowbad mo bikalin nuwan waseg, ma̱wana lun. \p \v 17 Kwanawes ages mituwa̱veks, o kutams sikaleiwag waseg. Tasiyas siwotet imtakavates kululuwamiy. Igaw Yowbad bikatiga̱nes siwotet silma̱nin. Kadiloka bukutams sikaleiwag waseg mo bimwa̱saws tasiyas; kukin gog bukukwa̱bwags yakamiy mo bigeg ninous tasiyas. \p \v 18 Kunitougs pinem yakamey. Kakakin bwein mawotet kamnat. Sivinem amasinap beibwein youd babaw wasigeis. \p \v 19 Singay sivinag bukunitougs peinag, va̱gan nuwanaw mo baw. \s1 Livan siwa̱youb \p \v 20-21 Yowbad waseg niwal nises. DaGuyaws Yeisuw neimat, tage Yowbad bo iyakit. Inakeleiwag towen bises bisigeg. Buya̱vin waseg ikatinabweids o imtakavateids bwein, ma̱wana alen sip ya̱kids. \p Yowbad bweina bisekeimiy youd babaw bwein va̱gan bukuwteles ma̱wana towen sivinan. Yeisuw Kelis talabein Taman mo iwgow nanouds ma̱wana nanon towen. E, mo bitaya̱kawns waseg Kelis tut nag beikous. Eimen. \p \v 22 Sigwey, milet towen kakit neiw. Let towen waseg bo aguyeimiy. Awoum bigeg ninoumiy. Bweina kwaptuleimiy. \p \v 23 Liva̱nen bwadads Timotiy bo kuliganes, peinan bo ilik wa̱deil, isap. Kukin nuwanaw beim, mo bakaw, bakalakwaneimiy. \p \v 24 Amalivan siwa̱yaoub kusekes tasiyas mituwa̱veks sisiyas tasiyas tayekelesiys. Gamag tasiyas meinoy nimeis Ita̱liy asilivan siwa̱youb wasigeis yakamiy. \p \v 25 DaGuyaws bisiwyoubumiy amibabaw-wan. Eimen.