\id GAL - Muyuw NT [myw] -Papua New Guinea 1993 (web version -2014) \h Galetiy \toc1 GALETIY \toc2 Galetiy \toc3 Gal \mt1 GALETIY \ip Kweiboug Pawl igeiguy ven Galetiy waseg, isekes liva̱nen Yeisuw neiweiys waklos; isimounids mwasanin, iyakelesiys. Ikous, Pawl ita̱vin ven babaw igeiguy, mo iyum in wanven. \ip Wankuyeim min-Yudiy mwasanin ineis Galetiy, sigeiguy kweitan; ilansa, “Bo ika̱bwag amisinap yakamiy. Yowbad ikalin nuwan wasigeis min-Yudiy yakamey, misinak. Yakamiy nag. Kukin sivinamiy Yowbad bikalin nuwan yakamiy, momwamiy kubwabwes, bukumlavags ma̱wana min-Yudiy yakamey; ikous, bweina kusimounids waseg Yeisuw Kelis, mo Yowbad bikalin nuwan yakamiy.” \ip Min-Galetiy iliganes, bo sunasun ninous, peinan Pawl anilivan kweitan, tasiyas asilivan kweitan. \ip Wankuyeim bulagan sinap towen iyum inek Pawl, singay igeg nanon, peinan bo iyyaweids min-Yudiy tasiyas. Igeg nanon, ilel let towen, iwyeb inekes min-Galetiy, bivinis mo bikakins misinaka bisimounids Yeisuw waseg, Yowbad mo bikalin nuwan wasigeis. Awoum bibwabwes momwes o bikawes min-Yudiy asisinap; awoum. \ip Pawl ilivan, “Bitasimounids waseg Yeisuw mo beivag Yowbad Kululuwan anagin bwanabwein wasigeis ya̱kids; kukin gog nag, kaleivids anagin beivag kalbaleb.” \c 1 \s1 Nakabsilamaw \p \v 1 Yey Pawl alel milet neiw biwekeimiy min-Galetiy tayakelesiys yakamiy. O yey gunawotet akokew liva̱nen Yeisuw Kelis. Kanig waseg Yowbad ivag mo imov. Yowbad son Natun nisekeigs gunawotet towen. Gunawotet nag isekeigs gamag mwasanin, nag; Yowbad inakaleiwag. \p \v 2 Yey sigwey Yeisuw nagamag mwasanin wamaven towen, ikalin nuwem min-Galetiy tayakelesiys yakamiy. \p \v 3-4 Tamads Yowbad son daGuyaws Yeisuw Kelis bo isiwyobumiy mo itaw nuwamiy. Peinan daGuyaws Yeisuw bo itam bikanig adsinaps kalbaleb peinan, va̱gan kid bikatinabweids ven towen kalbaleb waseg, peinan Yowbad nanon bo ma̱wan. \p \v 5 Mapuna bitayakawanes Tamads towen, tut nag beikous. Eimen. \s1 Livan anagin \p \v 6 Bo igeg nanoug peinan nuwanaw nukupiyaves liva̱nen Kelis. Kweiboug nukuliganes bo isiwyoubumiy; nagein gog kupiyaves Yowbad aygan; bo kuliganes liva̱nen tapwa̱loul tobwag. \p \v 7-9 Nag kwayuwein livan bwanabwein nises. Tage gamag mwasanin bo iwekeimiy, iliva̱nes kaleiwag kweitan moumouvit, mo isunasun ninoumiy, e, livan bwanabwein bo iyagages tasiyas. \p Yowbad igaw bikatimop siwotet kalbaleb. \p Kweiboug nalivan, bo kuliganes; nagein-vak bo alel mamagina: Kukin kavel bikatilow amalivan, bisen kweitan, kadiloka beisiw keb kalbaleb waseg. \p Livan bwanabwein nakageiguy wasigeis yakamiy, livan towen mounid. Kukin kal bisap bikatilow livan towen, kadiloka beisiw keb kalbaleb waseg. O yey, kukin bakatilow livan towen, kadiloka ba̱siw keb kalbaleb waseg. Kukin gog gum-liba̱lab teitan bikatilow livan towen, kadiloka beisiw keb kalbaleb waseg. \p \v 10 Tabta gamag ages bakanow va̱gan mo bikalin nuwes, ne? Tage Yowbad aygan bakanow. Tabta ba̱noy kweitan ked va̱gan gamag bikalin nuwes? Adok nag. Adok ba̱noy makadewen ked Yowbad inaked, va̱gan bikalin nuwan yey. \p Kukin gog baninuway gamag babaw ninous waseg, adok nag ma̱wan bakanow aygan Kelis. \s1 Kweiboug Pawl imlavag takawein liva̱nen Yeisuw \p \v 11 Sigweyas, kadiloka kukwakins liva̱nen Yeisuw, towen nasekeimiy; nag gamag mwasanin asilivan, nag. \p \v 12 Nag teitan gamag isekeig livan towen. Nag teitan gamag ikatimlakeig, nag. Anmwa̱net Yeisuw Kelis nikatipel sinap towen nisekeig. \p \v 13 Nukuliganes kweiboug gum-Yudiy yey, agusinap ma̱wana tasiyas min-Yudiy asisinap, singaya ayagages Yowbad nayakelesiys, sivinag kid bayakousisa tasiyas. \p \v 14 Singaya amug wasigeis sigwey min-Yudiys, singaya sivinag tammwayas asisinap. \p \v 15-16 Nag gog, Yowbad nidaweig Yeisuw nawotet silma̱nin. Idaweig igawa inag wanuwan, peinan isiwyoubug. Bweilim babaw ikous ee... misiya̱mun towen mo bwein Yowbad nanon waseg, Natun mo ikamat waseg yey va̱gan kid bakow liva̱nen Natun towen, banoy ven kadiveiyov wasigeis. \p Nag akatugan gamag wasigeis, va̱gan bakow asisinap, nag. \p \v 17 Nag anoun Yelusalem bakatugwan wasigeis takaweins liva̱nen Yeisuw, nag. Tage an Alebiy asesuna, wankuyeim mo a̱yum am Damasik. \p \v 18 Bweilim kweitoun ikous, mo an Yelusalem alokon waseg Pita, anbwabwal yey asesuna ee... yam sinawatan kweinim. \p \v 19 Nag akines Yeisuw nagamag mwasanin, nag. Misinaka daGuyaws bwadan mtowen Yemes. \p \v 20 Tasiyas nag ikatimlakeigs liva̱nen Yeisuw. Mounid agulivan towen nalel, tabudabod Tamads. \p \v 21 Wankuyeim mo anoun an Siliy o Silisiy. \p \v 22 Tasiyas min-Yudiy tayakelesiys Kelis waseg nag ikines magig, nag. \p \v 23 Misinaka niliganes liva̱neig mamagina, “Towen kweiboug sivinan biyagageids peinan ikamliw Yeisuw nakaleiwag, tut towen mo igeiguy kaleiwag towen waseg.” \p \v 24 Liva̱neig towen iliganes mo iya̱kawns Yowbad waseg. \c 2 \s1 Yeisuw nagamag itams Pawl nageiguy waseg \p \v 1 Bweilim sinawatan kweivas ikous, soug Ba̱nab mo nakakatulag nakan Yelusalem. Yey atok Titos mo nakan. \p \v 2 Peinan Yowbad nikaleiwag mo an Yelusalem, anekes tayakelesiys situwa̱vek, nakakaypul sigwey tasiyas, asekes liva̱nen Yeisuw to nageiguy vena babaw wasigeis. Wananoug adok awoum bageiguy livan tobwag waseg; awoum bawoteta mav. \p \v 3 Iliganes tasiyas, mo ilansa, “Bwein.” Nag ikaleiwags va̱gan Titos bibob momwan mo bimlavag gum-Yudiy, nag. Peinan guma-Gilis towen Titos, soug nakan Yelusalem. \p \v 4 Tage tayakelesiys mwasinis imeis, tayyaweids tasiyas; nag iyakelesiys mounid. Sivines kid bikines Yeisuw Kelis nakaleiwag bwanabwein wasigeis ya̱kids, bikatidavimas va̱gan bisenas sikaleiwag moumouvit wasigeis yakamey. Idokes kadilok bibwabwes Titos momwan mo bimlavag gum-Yudiy. \p \v 5 Kapiyev sikaleiwag tasiyas. Awoum bikatilawos Yeisuw nakaleiwag mounid, pinamiy yakamiy o peinads babaw ya̱kids. \p \v 6 O tasiyas situwa̱vek, tayakelesiys idokes guyawaw mwasanin; o yey nag bakakin guyawaw o aveiyag. Yowbad gog wamatan, guyawaw o touls askakin bo katanok-wan. Situwa̱vek tasiyas nag kweitan sinap ikatimweisis waseg yey, nag. \p \v 7-8 Tasiyas gog ikakins kweiboug Yowbad nisek Pita nakaleiwag mo igeiguy min-Yudiy wasigeis, ma̱wan-vak bo isekeig yey mo ageiguy tobwag ven gimgilis wasigeis; tasiyas nag ibwabwes momwes. Peinan Yowbad Kululuwan isek Pita natawtoun silma̱nin nawotet towen, o ma̱wana yey gunawotet silma̱nin. \p \v 9 E, tasiyas idokes situwa̱vek, Yemes, Pita, Yon, tasiyas mo ikakins ama̱wan Yowbad nisiwyoubug, mo iyaseles nimes, soug Ba̱nab nakamuloul simayas tasiyas. Ilansa, “Bweina kuneis tobwag ven gimgilis wasigeis, yakamey adok bo bakageiguy min-Yudiy wasigeis. Muwotet ma̱wana yakamey mawotet.” \p \v 10 Nag kweitan kaleiwag bisekemas, nag. Misinaka ilansa, “Kadiloka kunuwes magamag tasiyas tasimavs, va̱gan bukulabes.” E, wotet towen silma̱nin bo iseiw nuwag. \s1 Ven Antiyok waseg Pawl ikan Pita \p \v 11 Wankuyeim a̱yum an Antiyok, Pita mo inoun imekeig Antiyok waseg. Bo akan mtowen Pita, peinan ansinap kalbaleb. \p \v 12 Wanmugwana bwein, peinan ikammutans siney tobwag ven tayakelesiys tasiyas nag ibwabwes momwes. Wankuyeim Yemes nagamag mwasanin mo isaps, tasiyas tapiyaveins gamag kalisiy nag ibwabwes momwes. O peinan Pita iwenes tasiyas mo isina̱les tayakelesiys ven mwasanin, nag ikamutans siney tasiyas. \p \v 13 Simeyas tasiyas min-Yudiy tayakelesiys mo ikaylasis Pita ansinap kalbaleb. Wankuyeim Ba̱nab iyaweid-vak mamagina tasiyas. \p \v 14 O peinan akin ika̱yal, nag isimounids Yeisuw nakaleiwag waseg, mo adibek Pita wamtes tasiyas, alana, “Ya̱koum Pita gum-Yudiy yak, tage tobwag ven asisinap nukukow, o nukulavew sinapun Yudiy; aveiyag wawun kusimkkines tobwag ven gimgilis, kulana, ‘Kadiloka kwaylasis min-Yudiy amasinap mo bukuyakelesiys’? Adok tayyaweid yak. \s1 Kelis anmwa̱net bikidumwa̱luds \p \v 15-16 “Vena babaw gimgilis, igaw dadub nisesus. Ya̱kids davanuys Yudiy, nag ivag adsinaps dadub mamagina tasiyas; tage takakins dakaleiwags kweiboug na-ikadilok bikidumwal adsinaps. Misinaka tasimounids Kelis waseg va̱gan bikidumwa̱luds. E, tasimounids Yeisuw Kelis anmwa̱net bikidumwa̱luds. Awoum bitakanow min-Yudiy dakaleiwags va̱gan kid bikidumwa̱luds. Kweiboug kaleiwag nag bikidumwal teitan gamag, nag. \p \v 17 Sivinads Kelis bikidumwa̱luds peinan takalbalebs ya̱kids babaw, yakamey ma̱wana yakamiy. Gamag mwasanin mo bilansa, “Kelis sivinan sinap kalbaleb, peinan ilabes tasiyas takalbalebs.” Adok awoum. \p \v 18 Kukin bawgow min-Yudiy makaleiwag to napiyev, singaya takalbaleb yey, peinan min-Yudiy sikaleiwag nag kadilok bikidumwa̱lug. \p \v 19-20 Moses nakaleiwag kweiboug bo ikatimateig va̱gan kid biyakous kaleiwag towen waseg yey, tut towen mo a̱mov Yowbad waseg. Wanaklos Kelis, soug Kelis nakakanig va̱gan sinap kweiboug beikous waseg yey; mapuna bo a̱mov. Tage nag mwamovag tatoneig, Kelis namwamov waseg yey. Tut towen kaleivig waseg na̱mov, peinan asimounid waseg Yowbad Natun towen nisiwyoubug, nikanig peinag. \p \v 21 Awoum bapiyev Yowbad nasiwa̱youb towen. Awoum banineiv mwamovag kaleiwag kweiboug waseg; awoum. Magat kaleiwag kweiboug ikadilok bikidumwa̱lud, adok Kelis bo ikaniga mav. \c 3 \s1 Tasimounid Kelis waseg \p \v 1 O min-Galetiy, mamagina takabala̱weins yakamiy. Kal niyabol ninoumiy? Kweiboug nukuliganes, nukusimounids Yeisuw Kelis neiweiys waklos; nagein gog bo nukunumweilovs. \p \v 2 Tut gog towen sivinag katanoka youd bukwatimlakem. Aveiyag silawun Yowbad Kululuwan niwekeimiy? Silawun nag peinan kukwanawes kweiboug kaleiwag, nag. Tage peinan nukuliganes liva̱nen Yeisuw. Bo kuliganes kusimounids waseg Kelis, mo iwekeimiy Yowbad Kululuwan. \p \v 3 Yowbad Kululuwan waseg nukusilamaws sinap bwein, mo kudokes mitawtoun tatineimiy bukuyakousis kid sinap towen. Adok ninoumiy nag. \p \v 4 Kweiboug abamiy igeg, Yeisuw silma̱nin. Adok nukukwawesa mav mimouvit towen. \p \v 5 Towen nivakamumiy Kululuwan waseg nisekeimiy mitawtoun, nawotet silma̱nin. Tabta bisekeimiy Kululuwan peinan nukukwawes nakaleiwag kweiboug? Adok nag. Misinaka kuliganes liva̱nen Mesay Yeisuw, o kusimounids waseg, Kululuwan mo isekeimiy. \p \v 6 Ebelam kweiboug isimounid waseg Yowbad, mapuna idok tadidumwal. \p \v 7 Kadiloka kukwakins siyas tasimounids waseg Yowbad imlavags Ebelam delen tasiyas, yakamiy ma̱wana yakamey. \p \v 8 Bukitab waseg nilivnek Yowbad igaw biva̱geimiy tadidumwals, peinan kusimounids waseg; ven tobwag gimgilis yakamiy. Kweiboug anilivan Ebelam waseg mamagina, \q1 “Vena babaw gimgilis igaw mo bimwa̱saws waseg ya̱koum.” \p \v 9 Mapuna tasimounids waseg Yowbad mo bisekeids damwa̱saws sods tasimounid towen Ebelam. \p \v 10 Tage tasiyas sivines bikanawes Moses nakaleiwag, Yowbad mo bikamta̱nis. Peinan Bukitab waseg livan nises mamagina, \q1 “Kal yak nag bukwanow livan babaw nises wa̱buk towen, Yowbad igaw mo bikamta̱nim.” \p \v 11 Moses nakaleiwag nag ikadilok bikidumwal gamag, Yowbad wamatan; nag. Livan kamnat nises, \q1 “Kal yak tadidumwal yak, peinan kusimounid Yowbad waseg, mo bukuban mumwamov.” \s1 Simounid kweitan; Moses nakaleiwag kweitan \p \v 12 Na-ikadilok gamag bisimounid waseg Moses nakaleiwag va̱gan biban namwamov, nag. Misinaka bikanow kaleiwag silma̱nin mwamovan. Peinan kweitan livan nises mamagina, \q1 “Takanaweins kaleiwag bo beimovs.” \p \v 13 O peinan na-ikadilokeids bitakanawes kaleiwag towen, Yowbad bikamta̱nids; tage Kelis bo ikatinabweids, damoumouvits towen waseg, peinan tonen ikatimapuds. Kweitan lelel nises mamagina, “Yowbad bikamtan gamag kal beiweiys bikayagweg wakaligweg.” \p \v 14 Yeisuw Kelis ikanig waklos va̱gan bikatinabweids, peinan Yowbad sivinan vena babaw yakamiy bukumwa̱saws simiy Ebelam. O peinan nikatigik Kululuwan bimekeids, o sivinan misinaka bitasimounids waseg Kelis mo bikayeb Kululuwan Towen va̱gan bimekeids. \s1 Yowbad ilivnek nasiwa̱youb \p \v 15 Sigweyas, kadiloka kunuwes adsinaps ven watinow gimgilis ya̱kids. Kukin kal bikaluweg nakiyay, teitan gamag ta-ma̱wan bikatilow anilivan, nag. Ma̱wana tanuwagan nilivnek, ma̱wana bisesunwan. \p \v 16 Yowbad anilivan mounid waseg Ebelam son tabun. Nag ilivan, “Basiwyoubumiy simwey tibum,” nag. Ilana, “Basiwyoubumiy soum tabum.” Tabun towen anmwa̱net Mesay Kelis. \p \v 17 Yowbad isek anilivan towen. Anilivan isesun-wan ee... bweilim lakatuvas sinawatoun ikous, mo isek nakaleiwag waseg Moses. Kaleiwag towen waseg nag igidem Yowbad anilivan to nilivnek Ebelam waseg. Anilivan towen bo isigeg. \p \v 18 Kukin Yowbad bisekeids dakiyays Moses nakaleiwag waseg, ta-ma̱wan bisekeids dakiyays anilivan tonen waseg. Tage Yowbad bo ilivnek anilivan Ebelam waseg, mo isekeids dakiyays. \p \v 19 Taninuways Moses nakaleiwag. Aveiyag wawun Moses nakaleiwag? Wanamug anilivan mounid Yowbad nilivnek. Tage wankuyeim mo isek Moses nakaleiwag va̱gan gamag bikakins asisinap kalbaleb. Wankuyeim gog neim Ebelam tabun, Yowbad mo isek nakiyay towen, peinan bo ilivnek. \p Nakaleiwag kweiboug anelos wasigeis Yowbad nisek Moses va̱gan bikatipel bisekes gamaga babaw. \p \v 20 Tage anilivan bo isek Ebelam wamatan tonen. Nag tayuwein ikatipel; nag. Yowbad anmwa̱net-wan nisek. \s1 Moses nakaleiwag \p \v 21-22 Moses nakaleiwag kweiboug tabta bigidem Yowbad anilivan? Adok nag. Kukin bisekeid kaleiwag kwayuwein va̱gan biymoveid, adok anagin kaleiwag towen gamag asisinap bwanabwein. \p Nag gog. Bukitab nikatigik babaw gamag ya̱kids takalbalebs ya̱kids, va̱gan kid kalisiy ya̱kids tasimounids waseg Yeisuw Kelis mo bitakawes nasiwa̱youb, ma̱wan Yowbad anilivan mounid. \p \v 23 E, taninuways simounid. Kweiboug Moses nakaleiwag niyyousids, mamagina iyawanids ya̱kids. Wankuyeim Kelis neim, tasimounids waseg, ilikuds, mo taneis wamnat. \p \v 24 Mamagina kaleiwag towen imtakavateids ee... mo Kelis neim. Bitasimounids waseg Kelis mo bitamlavags tadidumwals ya̱kids. \s1 Simounid \p \v 25 Peinan tasimounids Kelis waseg, nag ivag sivinads kaleiwag vayuwein bimtakavateids, nag. \p \v 26 Tasimounids waseg Yeisuw Kelis mo bitamlavags Yowbad nitun ya̱kids, yakamiy o yakamey. \p \v 27 Kukin kal Kelis waseg ibaptays, mo bikow Kelis ansinap. \p \v 28 Yeisuw Kelis waseg, ya̱kids katanok bod ya̱kids, takinew min-Yudiy yakamey o mina-Gilis yakamiy, takinew touls o adok guyawaw, takinew tawaw o vinay, ya̱kids katanok bod ya̱kids. \p \v 29 Peinan Kelis angamag ya̱kids mo tamlavags Ebelam tibun babaw ya̱kids, mapuna takawes dakiyays towen Yowbad nilivnek Ebelam waseg. \c 4 \s1 Yowbad nitun ya̱kids \p \v 1-2 Kuninuways guyaw teitan igaw wagwa̱din bikow nakiyay, na-ikadilok bikaleiwag; magina tamwey teitan natouwat towen. Kadan o taman teitan bikaleiwag. Igaw anatut bivakaein, gwad towen mo bikow nakaleiwag tonen, peinan taman kweiboug nilivnek ilana, “Igaw tutan waseg mo bikow nakaleiwag.” \p \v 3-5 O ya̱kids ma̱wan. Kweiboug mamagina daGeileiws sitouwat ya̱kids; tut gog towen nitamlavags Yowbad nitun. Igaw wagwa̱dids nitakawes daGeileiws nakaleiwag ee... misiya̱mun towen bo ikadilok Yowbad waseg, mo ikayeb Natun, im watinow wasigeis tasiyas takaweins Moses nakaleiwag. Kuda̱vin na̱tan ikop mo imlavag gamag, va̱gan biymiyiseid angamag ya̱kids, bitalisawes Moses nakaleiwag mo bitamlavags Yowbad nitun ya̱kids. \p \v 6 Mapuna isekeids Natun kululuwan, ilana, “Tamad!” Ya̱kids mo talansa, “Tamad!” \p \v 7 Nag magina kweiboug kaleiwag natouwat ya̱kids, nag. Yowbad nitun ya̱kids. O peinan Yowbad nitun ya̱kids mo isekeids dakiyays. \s1 Pawl ikalin nuwan min-Galetiy wasigeis \p \v 8 Kweiboug nag kukwakins Yowbad. Tobwag yowbad natouwat yakamiy. Tasiyas nag mounid yowbad tasiyas; nag. Iyyaweids-wan. \p \v 9 Nagein gog bo kukwakins Yowbad, o togo mamagina ikakin yakamiy. Aveiyag wawun nukuyums kunekes amiGeileiw kweiboug? Tougweys o tasimavs tasiyas. Sivinamiy kid bukuwgavaws siwotet tasiyas. Bo igak! \p \v 10 Ma̱wan amiGeileiw kweiboug kuvna̱ses min-Yudiy sikaleiwag, magina kuvna̱ses yam mwasinis o tibukon mwasinis o wuwal o bulbweilim wasigeis. \p \v 11 Bo igeg nanoug. Adok bo awoteta mav wasigeis yakamiy. \p \v 12-13 Sigwey, bo amlavag ma̱wana yakamiy. Singay sivinag bukumlavags ma̱wana yey. \p Nag kuygageigs, nag. Wanmugwana agukwatoun mo asekeimiy liva̱nen Yeisuw; tage ta-kupiyaveigs, nag. \p \v 14 Ta-kukwasigumigs peinan woug kalbaleb, nag. Nukutams waseg yey mamagina gum-liba̱lab yey, o mamagina Yeisuw Kelis tonen. \p \v 15 Adok kunuwes singay nitamsa̱mwas sigwey yakamiy. Tut kweiboug magat kadilokeimiy bukugutes mitamiy bukusekeigs silma̱nin matag, peinan singay nukusiwyoubugs yey; tut gog towen bo kwamliweigs. \p \v 16 Adok nukwamliweigs peinan agulivan mounid wasigeis yakamiy. \p \v 17 Bo adibakeimiy liva̱nen tasiyas niwekeimiy. Tasiyas ivag sivinamiy, tage tayyaweids tasiyas. Sivines kid bukupiyaves gunakaleiwag, va̱gan beivag kid sivinamiy sikaleiwag tasiyas. \p \v 18-19 Magat asisinap bwein, bweina bikaveiyons wasigeis yakamiy, tutan yey sigwey yakamiy tasesus, o tutan yey nases kweitan ven. Yakamiy mamagina nitug yakamiy. Bo igeg nanoug pinamiy. Igaw bukumlavags mamagina Kelis mo beitaw nuwag. \p \v 20 Tage ivag sivinag sigwey yakamiy bitasesus, bagilagel wasigeis yakamiy. Tut towen bo ikubukub nuwag pinamiy yakamiy. \s1 Egal nag ma̱wan Sela \p \v 21 Yakamiy sivinamiy bukukwawes Moses nakaleiwag. Adok nag kuliganes kaleiwag towen. \p \v 22-23 Bukitab waseg liva̱nen Ebelam nises. Nakwav Sela vinakal. Nayuwein vin Sela natouwat yagan Egal. Egal won bwanabwein; ikop natun kuda̱taw. Sela vinakal, natun nag. Yowbad ilivnek, mo ikop natun yagan Aysak. \p \v 24-25 Kabebay nises wasigeis vinay tasiyas asteiy. Vinay asteiy mamagina kaleiwag akweiy. Egal mamagina Moses nakaleiwag. Koy yagan Sinay ven Alebiy waseg, Moses bo ikow kaleiwag towen, isekes min-Yudiys. E, min-Yudiys siven Yelusalem, igawa ivvaluts sikaleiwag moumouvit waseg, mamagina sinya̱wan tasiyas. \p \v 26 Ya̱kids dakaleiwags kweitan meinoy neim walba̱lab, mamagina davanuys Yelusalem kweitan, walba̱lab nises. Ya̱kids nag ma̱wan sinya̱wan, bwein-wan ya̱kids, mamagina Sela nitun ya̱kids. \p \v 27 Bweina tamwa̱saws, tasiyas nag. Livan nises Bukitab waseg mamagina: \q1 “Bweina kumwa̱saw vinakal yak. \q1 Natum nag; tage bweina kuwak, kumwa̱saw. \q1 Peinan nitum bibabaw. \q1 Nayuwein gog sam namwan, \q1 nitun nag bibabaw.” \p \v 28 Yakamiy ma̱wana yakamey, Yowbad nitun babaw ya̱kids. Kweiboug ilivnek mo Sela ikop natun Aysak. Ya̱kids ma̱wan, anilivan mounid ilivnek mo nitamlavags nitun Yowbad, ya̱kids. \p \v 29 Egal ikop natun won tatonen waseg. \p Sela ikop natun peinan Yowbad ilivnek; kululuwan ileb mo ikop natun Aysak. \p Wankuyeim Egal natun mo ikamliw Aysak. Ma̱wan magin takanaweins Moses nakaleiwag mo ikamliweids tut towen waseg. \p \v 30 Ikamliweids; nag gog, peinan kweitan livan nises Bukitab waseg, mamagina: \q1 “Kwayeb mutouwat mana̱wen son natun. \q1 Awoum natun bikow mukiyay. \q1 Mukwav tonen natun bikow mukiyay meivek-wan.” \p \v 31 Ya̱kids nag ma̱wan Egal nitun, nag. Ya̱kids ma̱wana Sela nitun; dakiyays mounid nises. \c 5 \p \v 1 Kelis bo isekeids dakiyays mounid. Awoum kutams vayuwein kaleiwag moumouvit waseg, awoum. \s1 Kelis nakaleiwag \p \v 2 Yey Pawl agulivan mamagina. Kukin bukubwabwes momwamiy mamagina min-Yudiy sikaleiwag bukukwawes. Kelis nag bilabeimiy. \p \v 3 Vayuwein alivan mamagina: Kukin kal yak kubob momwam, kadiloka kuvnas Moses nakaleiwag meivek-wan. \p \v 4 Bukudokes kid min-Yudiy sikaleiwag bikidumwa̱lumiy, nag gog, kusilbwades Kelis. Peinan kupiyaves nasiwa̱youb tonen bo kukwalouws kid. \p \v 5 Ya̱kids gog tanmises Yowbad Kululuwan bikidumwa̱luds, peinan tasimounids waseg. \p \v 6 Yeisuw Kelis waseg, takawein min-Yudiy asisinap nag bimlavag tadidumwal, nag. Tapiyavein sinap towen nag bimlavag tadidumwal, nag. Misinaka kal bisimounid waseg Kelis, binamis waseg Kelis, mamagina bikalpwa̱kit waseg towen Yeisuw Kelis, mo bimlavag tadidumwal towen. \p \v 7-8 Nukusilamaws sinap mounid waseg. Kal nisilbwadeimiy? Mo kupiyaves kid Yowbad ansinap. Peinan Yowbad nidaweimiy ansinap bwein waseg, nag beitam kweitan sinap; tage teitan gamag neiteiy ninoumiy kweitan sinap waseg. \p \v 9 Yist kakit binek pwalaw avakaein, tamkwa̱lan mo beilol kid. Awoum kutams kakit sinap kalbaleb waseg. \p \v 10 Nanoug nises daGuyaws bilabeimiy mo bukupiyaves sinap to kalbaleb; tage Yowbad bikatimop ansinap kavel towen niyabol ninoumiy. \p \v 11 Sigwayas, magat baguyes tasiyas niyakelesiys Kelis waseg va̱gan bibwabwes momwes, mogo min-Yudiy nag bikamliweigs. Tage bo ikamliweigs peinan alana, “Yeisuw Kelis nikanig waklos va̱gan bikidumwa̱luds.” \p Kukin gog badibakes tobwag ven gimgilis, “Kadiloka bibob momwamiy, va̱gan bukumlavags min-Yudiy yakamiy,” mo beibwein ninous min-Yudiy tasiyas. Nag gog, min-Yudiy bo ipiyaves agulivan towen, liva̱nen Yeisuw neiweiys wa̱klos. \p \v 12 Tasiyas sivines bibwabwes momwamiy, bweina bikablaves powes tatineis. \p \v 13 Sigwayas, Yowbad nidaweimiy nakaleiwag kweivaw waseg. Bo ikous mouvitan kaleiwag kweiboug wasigeis yakamiy. Kal yak bukutam kaleiwag kweivaw mo beibwein nanoum. Awoum kaleivim bikaluweg nanoum, awoum. Tage siwa̱youb bikalawageim va̱gan bukuvna̱ses simiyas. \p \v 14 Livan katanok bo kadilok kaleiwag babaw. Livan towen mamagina, \q1 “Kadiloka kuvnas soum ma̱wana kuvna̱seim tatoneim.” \p \v 15 Tage beivag kakat wudoumiy, bukuygages simsimiyas, adok bukuyakousis bod yakamiy. \s1 Kululuwan anagin kweitan, kaleivin anagin kweitan \p \v 16-17 Sinap towen kunages: Magat Yowbad Kululuwan bikaluweg ninoumiy, ta-ma̱wan kalivimiy bikalawageimiy. Peinan kaleivid sivinan bisilbwed Yowbad Kululuwan nakaleiwag, o Kululuwan sivinan bisilbwed kaleivid nakaleiwag; mamagina ivvatays, mapuna aveiyag sivinad ta-ma̱wan bitawtel. \p \v 18 Magat Yowbad Kululuwan bikaleiwag mo biyakous Moses nakaleiwag wasigeis ya̱kids. \p \v 19-21 Takinbunikes kaleivid nawotet mamagina: kanavay mav, subwan, kalimwa̱saw, meg, bwagaw, kameiliw, kamniman, moumouvit dabad, kavikun, gidukis, silponay, silakod, sinal, kananeiy, govek, o sinap mamagina tasiyas imwamoums wiskiy mo imlavags takabala̱weins tasiyas. Kweiboug nadibakeimiy, kweivaw bo alivan-vak ma̱wan: Tasiyas ma̱wan asisinap kalbaleb nag beisiws Yowbad wanakabkaleiwag, nag. \p \v 22-23 Tage Yowbad Kululuwan nawotet mamagina: siwa̱youb, mwa̱saw, niwal, kapatul, sinap didumwal, guyaw, simounid, ma̱num, sinap kamnat. Nag kweitan kaleiwag bitawtoun waseg sinap towen bwanabwein. \p \v 24 Magat Yeisuw Kelis angamag ya̱kids bo nitaweiys kaleivids waklos va̱gan kid kaleivids ansinap kalbaleb nag bikaleiwag wasigeis ya̱kids. \p \v 25 Kukin Yowbad Kululuwan biymoveids, kadiloka bikaluwageids, mamagina dakavaveis Kululuwan Towen. \p \v 26 Awoum bitakayapam. Awoum sivinad gamag babaw bikavasid o bigoulud; awoum. Adok sidayas mo bimouvit dibes o bikamliweids. Awoum bitava̱ges ma̱wan; awoum. \c 6 \s1 Bitalabes sidsidayas \p \v 1 Kukin bwadads teitan bikalouw, ansinap kalbaleb bivag, kadiloka kukidumwa̱lus gamag towen, Kululuwan Yowbad wasigeis yakamiy. Kadiloka kuma̱nums gamag towen beibwein, siwa̱youb waseg. Tage kuvna̱seimiy-vak, mata ge bukukwalouws yakamiy. \p \v 2 Kulabes simsimiyas waseg aveiyag kalbaleb bukulivatus. Kuva̱ges ma̱wan, peinan Kelis nakaleiwags. \p \v 3 Magat teitan ansinap nag, idoki sinap bikaypom kid, singaya ibol nanon tonen; ikatidavina tonen. \p \v 4-5 Tatanok tatanok yakamiy kadiloka binuway ansinap totonen. Kukin bwein, mo beibwein nanon. Awoum binuway son ansinap. Peinan bitakawes kwanads tatoneids, tatanok tatanok ya̱kids. \p \v 6 Kukin teitan bikatimlakeim sinapun Yeisuw Kelis waseg, kadiloka kusiwyoub taw towen youda babaw bwanabwein waseg. \p \v 7-8 Awoum teitan bikatidavimiy. Ta-ma̱wan bukubob Yowbad nakaleiwag. Aveiyag bukusop, youd towen mo beisob. Kukin bukusop kaleivim waseg, igaw bukuta̱yoy youd kalbaleb, ipsa̱pwas. Kukin bukusop Yowbad Kululuwan waseg, igaw bukuta̱yoy mumwamov towen bises bisigeg. \p \v 9 Awoum bitasoumats dawotets bwanabwein waseg. Bitavvaluts, nag bikawegweis wouds ee... ta̱yoy anatut mo bitata̱yoys anagin bwanabwein. \p \v 10 Mapun kadiloka bitalabes gamag tababaws-wan, peinan adatuts nises. Singaya bitalabes sidayas tasiyas nisimounids daGuyaws Yeisuw waseg. \s1 Livan nakabiyokous waseg \p \v 11 Kukines lelel singay avakaein yey nalel namag waseg. \p \v 12 Min-Yudiy nikamliweids peinan adlivans mamagina: “Tasimounid waseg Kelis neiweiys waklos, mo Yowbad bikidumwa̱lud.” \p Gamag mwasinis isimkineimiy va̱gan bibwabwes momwamiy. Sivines kid youd bwanabwein ankakin watoulan. Kukin bukubwabwes momwamiy, mo beikous sisiyas askameiliw wasigeis tasiyas. \p \v 13 Tage tasiyas nibwabwes momwes nag ivna̱ses min-Yudiy asisinap meivek-wan; nag. Sivines kid bibwabwes momwamiy va̱gan bikaypamweimiy yakamiy. \p \v 14 Yey gog awoum bakaypom. Misinaka bakaypom anklos daGuyaws Yeisuw Kelis. Anklos waseg mamagina ven watinow sinapun bo ikanig, mo iyakous nakaleiwag waseg yey; o yey gog waninous ven watinow gimgilis mamagina takanig yey. \p \v 15 Min-Yudiy sikabivatus nag bilabeid; vena babaw asisinap nag bilabeid; misinaka sinap kweivaw, va̱gan bitamlavags gamag kweivaw. \p \v 16 Tayyousins sinap towen yakamiy Yowbad binok nuwan wasigeis yakamiy mo beitaw nuwamiy, simiyas Yowbad inabod kweivaw, mamagina min-Yisleil babaw ya̱kids. \p \v 17 Igaw tut wanakougwaw awoum teitan bivag gunamouvit. Bo misinak! Yeisuw peinan, agupout nises wakaleivig. \p \v 18 Sigweyas yakamiy, daGuyaws Yeisuw Kelis bisiwa̱youb kululuwamiy waseg. Eimen. \p Yey Pawl.