\id 1CO - Muyuw NT [myw] -Papua New Guinea 1993 (web version -2014) \h 1 Kolinit \toc1 1 KOLINIT \toc2 1 Kolinit \toc3 1 Ko \mt1 1 KOLINIT \ip Kweiboug Pawl ita̱vin ven Kolinit waseg, igeiguy; gamag mwasanin mo isimounids waseg Yeisuw, iyakelesiys. Ven towen ises katanok bweilim, kwayuwein bweilim watapwan mo inoun, in Siliy. Ita̱vin ven mwasanin ikous, iyum in wanven. \ip Gamag tasiyas niyakelesiys ven Kolinit waseg mwasanin ivag asisinap kalbaleb. Pawl iligen bulagan, mapuna ilel let towen, iwyeb, inekes min-Kolinit mo ivinis. Let towen wanuwan liva̱nen asisinap kalbaleb, son Pawl anilivan bwanabwein. Asisinap kalbaleb peinan ilivis, iva̱ges bod babaw, o peinan teitan gamag ininagow, o peinan iya̱tals wamatan takaleiwag teitan nag isimounid waseg Yeisuw, o peinan gamag mwasinis imgwavis kan mo isekes tasiyas tayakelesiys beikams, o peinan nag ivna̱ses tasiyas takaweins liva̱nen Yeisuw, o peinan daGuyaws inakamkwam waseg mwasanin gamag tagoveks tamwamoums, mwasanin gog isesus-wan asimoun. \ip Pawl anilivan towen nilel peinan tasiyas asisinap kalbaleb, o peinan min-Kolinit mwasanin nag isimounids waseg liva̱nen Yeisuw neikit kanig waseg; o nag ikakins Kululuwan Teiwen Bwanabwein anavagein tayakelesiys wasigeis; o nag ikakins sinap bwanabwein, yagan siwa̱youb, nag. \c 1 \s1 Nakabsilamaw \p \v 1-3 Yey Pawl, gunawotet akokew liva̱nen Yeisuw Kelis, peinan Yowbad nakaleiwag ma̱wan. Soug bwadag Sosten nilabeig let towen waseg va̱gan bukuvinis, Yowbad nayakelesiy yakamiy Kolinit waseg. Yeisuw Kelis waseg bo ikayuseimiy, mo nukumlavags angamag bwanabwein, simiyas ven babaw gimgilis, kalisiy nikavtagis yagan siGuyaw Yeisuw Kelis; mtowen daGuyaws babaw ya̱kids. E, daGuyaws towen son Tamads bisiwyoubumiy mo beitaw nuwamiy. \p \v 4-7 Tut babaw bo ikalin nuwag Yowbad, peinan isiwyoubumiy yakamiy, Yeisuw Kelis waseg. Youda babaw nisekeimiy, va̱gan bukukwakins o bukulivans sinap mounid waseg. Yakamiy wasigeis bo ikamat liva̱nen Yeisuw Kelis, ma̱wan nalivan. Nag kweitan navagein Yowbad ika̱bwag wasigeis yakamiy, nag. Mikasis bwein-wan, tut towen nitakayamats daGuyaws Yeisuw Kelis igaw beiyum beim ven watinow. \p \v 8-9 Yam babaw Yeisuw imtakavateids, o tut wanakougwaw ma̱wan ee... igaw daGuyaws beiyum beim igawa tadidumwals ya̱kids. Yowbad tonen bo idaweids va̱gan bitamsamwas sods daGuyaws Yeisuw Kelis, mtowen natun. E, ansinap Yowbad mounid-wan. \s1 Awoum kulivis bukumlavags bod babaw \p \v 10 Sivinag baguyeimiy budag yakamiy va̱gan kid beivag ninoumiy katanok-wan. Alivan daGuyaws Yeisuw yagan waseg, awoum kutawleyeimiy. Awoum beivag bod babaw. Awoum! Kadilokena ninoumiy bila̱tan simsimiyas wasigeis, amilivan bimlavag katanok-wan. \p \v 11-15 Kilow nagamag mwasanin bo ika̱mats waseg yey, idibakeigs liva̱nen mikamniman yakamiy, peinan teitan yakamiy bilana, “Yey Pawl nagamag yey”; teitan yakamiy bilana, “Yey Apolos nagamag yey”; teitan yakamiy bilana, “Yey Pita nagamag yey”; teitan yakamiy bilana “Yey Kelis nagamag yey”; mamagin bo kulakes Kelis, va̱gan kid bibabaw. O budag yakamiy, tabta beiweigs yey Pawl waklos pinamiy? Adok nag. Tabta wayagag yey nibapta̱yseimiy yakamiy? Adok nag. Bo ibwein nanoug peinan nag abapta̱yseimiy yakamiy. Misinak abapta̱yses asteiy Kalisip son Gayus. Magat babaptayseimiy, adok bukulivans, “Bo ibapta̱ysem Pawl, wayagan tonen waseg.” Awoum bukulivans ma̱wan. \p \v 16 O mounid, bo anuw, abapta̱yses Stepan sen nagamag. Adok misinak tasiyas. \p \v 17 Peinan wawun gunawotet Kelis nisekeig nag babapta̱yseimiy, misinaka basekeimiy anilivan bwanabwein. Kukin bageiguy sinapun ven watinow, liva̱nen Yeisuw neiweiys waklos nag bileb gamag, nag. Awoum bageiguy sinapun ven watinow. \s1 Kelis neiweiys waklos \p \v 18-19 Liva̱nen Kelis neiweiys waklos; gamag tasiyas ikanka̱nigs idokes livan makaw; ya̱kids gog, peinan Yowbad ikatinabweids, takakinsa Yowbad natawtoun nises waseg livan towen. Yowbad anilivan nises Bukitab waseg mamagina: \q1 “Tassinaps asisinap bo bagulek. \q1 Babob asilivan tasiyas.” \p \v 20 Aveiyag biva̱ges tasiyas tassinaps? Aveiyag biva̱ges tasiyas tamtakavateins kaleiwag? Aveiyag bivag talliwon? Adok nag aveiyag biva̱ges tasiyas. Bitakines Yowbad ansinap tawtoun, mo takakins sinapun ven watinow nag aveiyag bivag. Makaw-wan. \p \v 21 Asisinap waseg, ven watinow gimgilis nag bikakins Yowbad, nag. Yowbad nanon bo bikatinabwes tasiyas nisimounids anilivan waseg. Ven watinow gimgilis idokes livan towen livan makaw. Yowbad nakaleiwag ma̱wan. Bwein-wan ansinap towen. \p \v 22-24 Peinan min-Yudiy sivines bikines naman mulin Yowbad, o mina-Gilis inineivs asisinap; o ya̱kids talivans liva̱nen Kelis neiweiys waklos; min-Yudiy gog ikasigumis livan towen, o ven babaw gimgilis idokes livan makaw; tage ya̱kids kalisiy Yowbad nidaweids, tasimounids livan towen waseg, takinew min-Yudiy yakamey o takinew mina-Gilis yakamiy; ya̱kidsa babaw takakins Yeisuw Kelis, peinan Yowbad natawtoun waseg Yeisuw, o Yowbad ansinap waseg Yeisuw. \p \v 25 Yowbad kadilok bitakayway gamag wasigeis, gagab-wan. Anilivan tonen, gamag idokes livan makaw, tage bo iton livan towen. \p \v 26 Sigwey, adok kukines tasiyas kalisiy Yowbad nidawes; tassinap ven watinow nag bibabaw nidawes; tatawtouns nag bibabaw, guyawaw nag bibabaw; nag. \p \v 27-28 Tage bo idawes tasiyas asisinap nag, va̱gan bitakayways wasigeis tasiyas tassinap; bo nidawes tougweys ven watinow va̱gan bitakayways wasigeis tatawtouns, mo beivag asimwasin. Bo nidawes siyas toul va̱gan guyawaw beivag asimwasin. Bo nidawes tasiyas butus nag ivakaein, va̱gan bigidamis siyas butus avakein. \p \v 29 Nag kadilok gamag teitan bikaypom sinap wamatan Yowbad; nag. \p \v 30 Yowbad anmwa̱net, natawtoun waseg, ikaleiwag Yeisuw Kelis mo iyamoveids; ikatipel isekeids Yowbad ansinap; ikatinabweids; ikayuseids; iva̱geids tadidumwals ya̱kids. \p \v 31 Peinan Bukitab waseg livan nises, “Kal bilivan tawtoun waseg, kadiloka liva̱nen daGuyaws bilivan.” \c 2 \p \v 1-2 Sigwey, kweiboug nawey Yowbad anilivan mounid nasekeimiy, nag ma̱wan mitovek yey, agulivan tawtoun waseg, o agusinap avakaein; adok nag. Peinan wananoug misinaka Yeisuw Kelis neiweiys waklos; adok bo basekeimiy livan towen; nag kweitan livan; nag. \p \v 3-4 Bo asap wasigeis yakamiy, aguyeimiy liva̱nen Kelis, gunagwey waseg, agupwa̱yat waseg, mamagina mata̱pwad yey. Ta-balivan sinap tawtoun waseg; ta-bakaleiwag; nag. Deisa natawtoun Yowbad Kululuwan waseg bo alivan; mo nukuliganes, nukusimounids yakamiy. \p \v 5 Sinapun Yowbad bo itawtoun wasigeis yakamiy; mapuna kusimounids sinapun Yowbad, sinapun gamag awoum! \s1 Sinapun Yowbad \p \v 6-8 Sinapun Yowbad kalivan sigwey tasiyas mamatuw asisinap, sinapun ven watinow awoum, guyawaw asisinap awoum; peinan nuwanaw beikous tasiyas. Taliva̱nes sinapun Yowbad. Gamag babaw nag bikakins peinan bo ikawum wasigeis. Pwa̱mug-o nakaleiwag bo bisiwyoubuds ya̱kids va̱gan bitamwa̱saws avakaein. Guyawaw ven watinow nag bikakins sinap towen, magat bikakins, adok liba̱lab tanuwagan nag beiweiys waklos. \p \v 9 Liva̱nen mwa̱saw towen nises Bukitab waseg, mamagina, \q1 “Tasiyas isiwyoubus Yowbad, o ivna̱ses nakaleiwag; \q1 nasiwa̱youb bo ikatineg va̱gan bisekes. \q1 Tut gog towen gamag mites nag bikines, \q1 tiges nag biliganes, \q1 ninous nag bikakins, \q1 peinan nasiwa̱youb singay avakaein, bwanabwein.” \p \v 10 Kululuwan Yowbad bo ikatipel sinap towen isekeids; Kululuwan tonen ikakin Yowbad sinapun, aw-sinap gagab, aw-sinap moumouvit, kadilok bikatipel bisekeids. \p \v 11 Misinaka kululuwan gamag ikakin nanon gamag, aveiyag nises wanuwan. Ma̱wan Kululuwan Yowbad ikakin nanon Yowbad; nag tayuwein ikakin, nag. \p \v 12-13 Yowbad nanon nag ma̱wan nanouds ya̱kids. Kululuwan waseg ikatipel nanon isekeids, va̱gan bitakakins youda babaw bisiwyoubuds. Sinap towen kalivan, nag ma̱wan ven watinow gimgilis asisinap nillivans, nag. Sinapun Kululuwan Yowbad, kallivan gog amalivan. Kalisiy Kululuwan Yowbad nises wasigeis, mo biliganes livan towen, bikakins. \p \v 14-16 Gamag makaw nag bikakins sinapun Kululuwan Yowbad, idokes kid kabala̱wein; tatagouwaws tasiyas. Siyas gog Kululuwan Yowbad nises wasigeis, kadilok tasiyas bikakins. O ya̱kids ma̱wan, youda babaw takakins, aveiyag bwein, aveiyag kalbaleb. Gamag makaw nag bikakin silawun sinapun Yowbad; nag kadilok bikaleiwag wasigeis ya̱kids. \q1 “Peinan gamag makaw nag bikakin daGuyaws nanon, \q1 nag kal bikatimlek Yowbad, nag.” \m Ya̱kids gog, nanon Kelis nises wasigeis ya̱kids. \c 3 \s1 Yowbad nagamag siwotet kweitan kweitan \p \v 1-3 O sigwey, sivinag bakatimlakeimiy sinapun Yowbad; o nag gog, nag kadilok bukukwakins, nag. Adok Yowbad Kululuwan nag bises wasigeis yakamiy. Adok yakamiy ma̱wana gamag makaw, ma̱wan a̱pwaw yakamiy; to nasekeimiy sus kusus, kan nag; peinan nag kadilokeimiy kan bukukwams. Igaw ma̱wana ven watinow gimgilis yakamiy. Peinan kwamnimans simsimiyas, kuttavileiys; ma̱wana ven watinow gimgilis yakamiy. \p \v 4 E, peinan teitan yak kulana, “Yey Pawl nagamag yey.” Teitan yak kulana, “Yey Apolos nagamag yey.” Ma̱wana ven watinow gimgilis yakamiy. \p \v 5 Nag Apolos takaleiwag avakaein. Yey nag takaleiwag avakaein. Takaleiwag kid daGuyaws tonen. Natouwat yakamey. Mawotet bo isekem, teitan gamag kweitan nawotet, teitan gamag kweitan nawotet. Anilivan kakokew va̱gan bukusimounids waseg. \p \v 6 Mamagina youpeis bo asop yey, Apolos mo ikokew soup ivvmoum; Yowbad gog ivag kan igaw bisap. \p \v 7 Nag tasapwein kan, nag tavmwamwein soup, misinaka Yowbad anmwa̱net tava̱gein kan. \p \v 8-9 Yakamey mamagina tabgubag yakamey. Nag teitan bimug son waseg, nag. Igaw maysem bakakow, kadilok mawotet. Datoveks Yowbad, kawotet simey; mamagin inabag yakamiy; o mamagin nabunatum yakamiy. \p \v 10 Yowbad isiwyoubug va̱gan bakakin gunawotet mamagin tawtelein bunatum, kakol akelay bo ibunek; teitan gog isen sol, mo iwlulays wakunuwatan. Kadilok tawteleins bunatum biwlules bwein. \s1 Kadiloka tawlulays bwein \p \v 11 Dakakols Yeisuw Kelis tatonen; nag kweitan kakol bwanabwein bitakelays; nag. \p \v 12-15 Adok mwasanin bikawes biwlules akulouy, yed, akidous; mwasanin gog bikawes biwlules kilim, alviluw, awduvid. \p Igaw yam towen Yeisuw Kelis bikaleiwag mayses tasiyas, biyakwanes sibunatum, amtowen bwanabwein, amtowen gaga̱nen. \p Tasiyas iwlules bwein, sibunatum bisesus tawtoun, maysan bwanabwein bikawes. Bunsiyas gaga̱nen bigulekwes, bigob biyakous; tawteleins bunsiyas bunatum biyamkwanes siwotet, makava bikatimoves tatineis; mamagin tasiyas bilouvats kov avakaein; youd babaw bigob kov biyakous, makava gog bikatimoves gamag tasiyas. \p \v 16-17 Adok nag kukwakins ya̱kids mamagina Yowbad nabunatum ya̱kids; Kululuwan Yowbad nises wasigeis ya̱kids. Kukin teitan bigulek Yowbad nabunatum, igaw Yowbad biyageg gamag towen. Yowbad ikayus nabunatum va̱gan bisesuna bwanabwein; nabunatum tonen ya̱kids. \p \v 18 Awoum kwatidavimiy tatineimiy. Kukin teitan idok tassinap ven watinow, kadilok bimlavag toubol, mo bikow Yowbad ansinap mounid. \p \v 19-20 Peinan tassinap ven watinow mamagina toubol wamatan Yowbad. Liva̱nen nises Bukitab waseg, mamagina, \q1 “Tassinaps, Yowbad ivag; mo asisinap ikwanes tatineis.” \m Kweitan livan nises, \q1 “DaGuyaws ikakina tasiyas tassinaps \q1 asisinap makaw-wan.” \p \v 21-22 Awoum kwamna̱mwans mituwa̱veks wasigeis. Peinan Kelis bo isekeimiy youda babaw. \p Yey Pawl pinamiy yakamiy, o towen Apolos pinamiy yakamiy, o towen Pita pinamiy yakamiy, yakamey amababaw-wan pinamiy yakamiy. \p Vena babaw nisesus pinamiy; o mimwamov pinamiy, o mikanig pinamiy igaw mo bilabeimiy. Youda babaw tut towen waseg ilabeimiy, o youda babaw igaw tut wanakougwaw mo bilabeimiy. \p \v 23 Peinan Kelis angamag ya̱kids, mtowen Kelis Yowbad Natun. \c 4 \s1 Kelis nagamag abes igeg \p \v 1-2 Kuninuways Kelis nagamag yakamey. Gamag babaw nag bikakins ansinap Yowbad. Kelis bo isekem mawotet va̱gan bakakatipel ansinap bakasekeimiy gamag yakamiy. Kadiloka bakawtel ma̱wan beibwein. \p \v 3-4 Magat bukwatukins agusinap, aveiyag bwein, aveiyag kalbaleb; nag bukwatukins bwein. Nag kadilokeimiy. Nag kadilok kweitan gamag bikakin o bikaleiwag bwein. O yey ma̱wan; nag kadilokeig bakakin bunik gunawotet. Wananoug adok gunawotet bwein, o yey nag bakakin kamnat. Igaw daGuyaws beim, mo bikaleiwag. \p \v 5 Nag kadilokeimiy bukwatukins wasigeis gamag siwotet. Igaw daGuyaws beim, mo bikamat adsinaps babaw-wan, aveiyag bwein, aveiyag kalbaleb; e, mo bikamat aveiyag nises wananouds. Yowbad mo bisekeids katanok katanok ya̱kids ma̱wan adsinaps; kukin bwein mo bikavasid; kukin gog nag, bo nag. \p \v 6 Sigwey, livnem amateiy soug Apolos bo alel va̱gan bukukwakins bwein, o kaleiwag bwein bukuvna̱ses. Mata ge bukulansa, “Guntovek towen bwein, tayuwein kalbaleb.” Awoum! \p \v 7 Awoum kwaypamwes sinap. Amisinap Yowbad nisekeimiy; nag amisinap tatineimiy, nag. \p \v 8 Bo kukwamuweips yakamiy. Bo kuguyaws adok. Bo kukwaleiwags yakamiy; yakamey nag. Sivinag mounid bukukwaleiwags, va̱gan sigwey yakamiy bitakaleiwags babaw ya̱kids. \p \v 9 Takaweins Yowbad anilivan yakamey adok bo iva̱gem mamagina toul yakamey, mamagina tasiyas takanka̱nigs, va̱gan vena babaw gimgilis mo bikasigumimas; min-liba̱lab adok o ven watinow gimgilis bikasigumimas yakamey. \p \v 10-11 Yakamey mamagina takabala̱weins yakamey, Kelis nawotet silma̱nin; o yakamiy ma̱wan tassinaps yakamiy. Yakamey tougweys, tage yakamiy tatawtouns. Gamag ikavasimiy yakamiy, o yakamey nag, amamwasin kasesun-wan. Igaw amamoun, amadak, amakweim nag; gamag iyagagemas; mabunatum nag. Makaw-wan! \p \v 12-13 Kawwotet wanimem tatinem. Iyagemas tasiyas, nag kakatimop ages; kalivan bwein wasigeis tasiyas. Iyablebemas, nag aveiyag kavag; kasesun-wan. Ivtokemas livan; amalivan siwa̱youb kasekes. Bo nakamlavag kalbaleb gamag, mamagina sim, yakamey. Igaw-wan tut towen bo ma̱wan. \p \v 14-16 Ta-balel ma̱wan, va̱gan beivag amimwasin, nag. Deisa bamulimiy va̱gan beibwein amisinap, mamagina nitug bwanabwein yakamiy. Babaw gamag bikatimlakeimiy sinapun Yeisuw waseg; tage timamiy nag bibabaw, timamiy agumwa̱net yey. Peinan yey bo asekeimiy liva̱nen Yeisuw Kelis, va̱gan kid bukusimounids towen waseg. Kadiloken-wan kukikunis gunaked. \p \v 17 Mapun bo akayeb Timotiy biwekeimiy bikatimlakeimiy va̱gan bukuninuways agusinap. Tayakelesiys vena babaw akatimlakeimiy gunaked, peinan Kelis inaked. Timotiy mamagina natug bwanabwein; peinan ikaninow daGuyaws aygan bo imlavag natug yey. \p \v 18-19 Gamag mwasanin ikaypamwes sinap, idokes kid ta-baw. Tage nuwanaw bo baw, magat daGuyaws nanon ma̱wan; mo bakin sitawtoun tasiyas takaypamweins sinap, o nag, ama̱wan? Adok asilivan makaw. \p \v 20 Yowbad nakaleiwag nag mamagina livan makaw; nag. Yowbad nakaleiwag natawtoun waseg ikaleiwag. \p \v 21 Aveiyag sivinamiy? Igaw bawekeimiy bakka̱neimiy-wan? O nag, adok bo bimakwein woug? Takaleiwag yakamiy. \c 5 \s1 Taninagow \p \v 1 Bo aligen kid teitan nises wasigeis yakamiy, ikanavaya mav. Ansinap singaya kalbaleb; peinan imasis son taman nakwav. Gamag siyas igaw dadub nag bininagows ma̱wan. \p \v 2 O yakamiy gog kwaypamwes sinap. Bo igak! Kadiloka bigeg ninoumiy, taninagow towen silma̱nin. Kadiloka kwayabes gamag towen, binoun. \p \v 3-5 O yey kadiveiyov nases, magina kululuwag simiy tasesus; gunakaleiwag ma̱wan: Kwatuyouns yakamiy, kululuwag yey simiy, bo bitakaleiwags; daGuyaws yagan waseg. DaGuyaws Yeisuw natawtoun waseg bo bitakaleiwags ma̱wan. Bo bitakayabes taw towen binek Seitan va̱gan biyageg won taw towen, mo bikatimov kululuwan, igaw yam towen daGuyaws beiyum beim. \p \v 6-8 Kalbaleb nukwaypamwes yakamiy. Adok kutagouwa̱wes. Magat kalbaleb kakit nises, igaw sona mo bigeg. Kulavew kalbaleb towen nises wasigeis yakamiy, va̱gan bukusesus bwanabwein. Mamagin Sagal Kaltuwon silma̱nin talavewas yist, bled kweivaw bwanabwein tagabus, bled makaw. Peinan sinap kalbaleb ma̱wan yist. Kadiloka taw towen anmwa̱net kwayabes, peinan ansinap kalbaleb. \p Sagal Kaltuwon bulukwan la̱miy bo iweiys peinads, mtowen Kelis. Kadiloka bitassagals Kelis waseg, adsinaps nag ma̱wan kweiboug, kalbaleb. Kadiloka nanouds katanok, didumwal, adsinaps ma̱wana bled kweivaw bwanabwein. \p \v 9-10 Kweiboug gunalet neiw, nalel mamagina, “Awoum simiyas takalbalebs kusesus.” Nag mamagina bukusina̱les tasiyas tassubwans, o tasiyas tamtimwamons, o tasiyas tavveinaws, o tamgamegs; kukin bukulisawes tasiyasa babaw, adok bo bukulisawes vena babaw. \p \v 11 Tage gunakaleiwag ma̱wan: Kukin simiy teitan idok Yeisuw angamag tonen, mo bikanavaya mav, o biyageg son, o bimgameg, o biyaweid, o biyyagay o bimwamoum wiskiy o aveiyag mo bikabala̱wein, o biveinaw, kadiloka kusina̱les gamag towen. Awoum bukwamtans simiy. \p \v 12-13 Bo bitakaleiwags wasigeis tasiyas tayakelesiys; tasiyas watoulan awoum. Yowbad igaw bikaleiwag wasigeis tasiyas watoulan. \p Peinan taw towen taninagow tayakelesiy teitan, kadiloka kwayabes, bein watoulan. \c 6 \s1 Ya̱tal \p \v 1 Kweitan sinap kalbaleb nises wasigeis yakamiy. Kuyateles simiy, wamatan takaleiwag gabman towen nag isimounid Yeisuw waseg. Bo igak! Magat bukuyateles, kadiloka kuneves tayakelesiys mwasanin bikaleiwags wasigeis yakamiy. \p \v 2 Kuninuways, tasiyas iyakelesiys mounid igaw mo bikaleiwags youda babaw wasigeis. Igaw bukukwalawages youda babaw, adok ikadilokeimiy kakit sinap bukukwaleiwags, tut towen waseg, ne? \p \v 3 E, kuninuways; igaw bitakaleiwags min-liba̱lab wasigeis. Tab ikadilokeimiy bukukwaleiwags ven watinow? Adok ikadilokeimiy. \p \v 4-5 Tut towen sivinamiy siyas toul bikaleiwags wasigeis yakamiy. Bo igak! Agulivan towen va̱gan beivag amimwasin. Adok tassinap teitan nises wasigeis yakamiy, kadilok towen bikaleiwag. Igaw simiy asteiy biyatel son, tassinap towen mo bikaleiwag. \p \v 6 O nag gog, tut towen iyatel son, o towen takaleiwag nag isimounid Yeisuw waseg. Bo igak! \p \v 7 Sinap towen singaya kalbaleb. Bweina kuses, kukin soum biyablebeim o biyagageim, bweina kuses. Sinap towen bwanabwein. \p \v 8 O nag gog, ya̱tal waseg kuyablebes simiyas, o kusilponays simiyas wasigeis, tayakelesiys babaw-wan yakamiy. Bo igak! \p \v 9-10 Kukin amisinap kalbaleb ta-ma̱wan bukusiws Yowbad nakabkaleiwag wanuwan, nag. Takalbalebs nag beisiws, nag; tasiyas ikaninavays mav, nag; tawaw, o vinay ikaninavays mav, nag; gamagal ikaninavaysa mav, nag; tamgamegs nag; tassubwans nag; takkaylas nag; tayablebeins pwa̱daw nag; tasimomons nag; tavveinaws nag; takwekways nag; tamwamweins wiskiy o aveiyag bikabala̱weins, tasiyas nag; tasiyas tayyagays nag; tabba̱kews nag. Asibabaw nag beisiws Yowbad nakabkaleiwag, nag. \p \v 11 Kweiboug yakamiy mwasanin amisinap ma̱wan. Nagein gog daYowbads bo iwid amisinap towen, ikayuseimiy, bo ikidumwal amisinap, daGuyaws Yeisuw Kelis waseg, o Yowbad Kululuwan waseg. \s1 Awoum kusubwans \p \v 12 Adok teitan yak bukulivan kid, kulana, “Kadilokeig sinap babaw.” E, mounid. Kadilokeid sinap babaw bitakow, tage sinap mwasanin nag bikatimweisid. Awoum bamlavag mamagina sinap mwasanin natouwat yey. \p \v 13 Kan toub silma̱nin, o toub kan silma̱nin; tage igaw Yowbad bigidem kan son toub. Taninuways-vak woun. Woun nag silma̱nin subwan, nag; woun silma̱nin daGuyaws; e, daGuyaws silma̱nin woun. \p \v 14 Yowbad natawtoun waseg ivag, Yeisuw mo ikit vayuwein; igaw ya̱kids ma̱wan. \p \v 15 Taninuways wouds mamagina wuliyougwan Yeisuw Kelis won tonen. Nag kadilok bitamlavags mamagin wuliyougwan nawlayas. Awoum. \p \v 16 Kukin kal imasis son na̱wen nawleyas ikatuvases son, wous asteiy imlavags mamagin wous katanok. Livan nises Bukitab waseg, \q1 “Tasiyas asteiy ila̱tan wous katanok-wan.” \p \v 17 Tage kal ikatuvas son daGuyaws, kululuwes katanok-wan. \p \v 18 Kadiloka kupiyaves sinap towen kaninavaya mav. Sinap babaw kalbaleb gamag bivag mo biyageg son teitan; tage kal bikanavaya mav mo biyageg won tatonen. \p \v 19-20 Taninuways wouds ya̱kids mamagina nabunatum Yowbad Kululuwan Towen Bwanabwein. Bo iyamiyiseids Yowbad. Mtowen tanuwagan ya̱kids. Yey nag tanuwagan; yakamiy nag tanuwagan; Yowbad tanuwagan. Maysads ya̱kids, Yowbad Natun. Mapuna ikayus wouds ya̱kids. Kadiloka bitakayuses wouds silma̱nin sinap bwein; mo bikalin nuwan Yowbad. \c 7 \s1 Veivay \p \v 1-2 O milet neim waseg yey. Sinapun veivay nukwatugans waseg yey. Nanoug bo ma̱wan: Magat yakamiy tawaw nag bukunekes vinay, sinap towen bwein. Tage nag kadilok. Peinan gamaga babaw ikaninavaysa mav, kadiloka kuveivays, teitan taw nakwav tonen, teitan taw nakwav tonen. Awoum bimasis tobwag gamag son. \p \v 3 Kukin taw bikanavays son nakwav, awoum bisilbwed, peinan nakwav. O kukin vin bikanavays son namwan, awoum bisilbwed, peinan namwan. \p \v 4-5 Kukin taw sivinan bimasis son nakwav, awoum vin bikayus won tatonen; taw bikaleiwag. Ma̱wan-vak, kukin vin sivinan namwan bimasis son, kadiloka beitam. \p Misinaka bivatam nakwav waseg o namwan waseg, mo bimasis tana̱ban tut nag biveiyov va̱gan binnitougs Yowbad waseg. Beikous, mo bila̱tans, bimasis son. Kukin gog bimasis tana̱ban tut kadiveiyov adok Seitan mo biyakwanes, peinan iwaway wous. \p \v 6-7 Kalisiy sivines beivays, bweina beivays. Kukin teitan sivinan bisesuna anmwa̱net, bweina bises. Adok bweina gamag babaw bisesus ma̱wan yey. O adok nag, peinan Yowbad ikaleiwag teitan gamag isek kweitan sinap, o teitan gamag kweitan sinap. \p \v 8-9 Adok nakubukwabs o nakwabs bisesus ma̱wan yey, sinap towen bwein-wan. Kukin nag kadilok bikaptules, bweina beivays tasiyas. Wous biwaways kalbaleb; beivays bwein-wan. \p \v 10-11 Tasiyas kweiboug neivays, daGuyaws nakaleiwag ma̱wan (yey gunakaleiwag nag; daGuyaws nakaleiwag): awoum vin bipiyev namwan. Magat nipeiyaws kweiboug, mana̱wen vin inaked akweiy bwein-wan. Kweitan ked bisesun-wan. Kwayuwein ked beiyum binek namwan. Tawaw ma̱wan, awoum bipiyaves sikwavas. \p \v 12 Kukin kal iyakelesiy o nakwav nag isimounid Yeisuw waseg, o na̱wen sivinan bisesus son, awoum taw bikayeb; bweina bises nakwav. Nanoug bo ma̱wan. Nag kaleiwag Kelis isekeig; misinaka nanoug yey. \p \v 13 Ma̱wan-vak, kukin kal vin iyakelesiy, o namwan nag isimounid Yeisuw waseg, o towen sivinan bisesus son, awoum vin bipiyev namwan towen. \p \v 14 Magat vin ansinap bwanabwein, o namwan ansinap igeg; adok igaw taw mo bikayles nakwav ansinap bwanabwein. O magat taw ansinap bwanabwein, o nakwav ansinap igeg; adok igaw vin mo bikayles namwan ansinap bwanabwein. Kukin nag beibwein asisinap bo bigeg asisinap nitimiyas. Tut gog towen nisesus bwein. \p \v 15-16 Magat vin kavel nag isimounid Yeisuw waseg, o namwan isimounid Yeisuw waseg, o vin sivinan bilisow namwan, bweina binoun. Awoum bikayus. Bikayus, adok bikamnimansa son. Yowbad nag ivag sivinan kamniman. Vin na̱wen bweina binoun. O magat taw kal nag isimounid Yeisuw waseg, o nakwav isimounid Yeisuw waseg, o taw sivinan bilisow nakwav; bweina bilisow, binoun. Igaw nakwav bisimounid Yeisuw waseg? O nag? ama̱wan? Nag bitakakins. O vin namwan igaw bisimounid Yeisuw waseg? Nag takakins. \s1 Awoum tapiyev a̱bad \p \v 17 Ya̱kids babaw tasesus, teitan gamag kweitan wotet, teitan gamag kweitan wotet, ma̱wan Yowbad nakaleiwag. Bweina tases wakabad tatoneid. Adibakeimiy tayakelesiys amibabaw ma̱wan. \p \v 18 Kal momwan nibob mamagin Ebelam nakabivatus, igaw Yowbad bidow, mo bisimounid Yeisuw waseg; awoum bigeg nanon nakabivatus silma̱nin. Kukin nakabivatus nag, awoum bibob momwan. Bweina bises. \p \v 19 Anaboub momwan nag bivakaein wotet; o momwan bises, sinap towen nag bivakaein. Misinaka takanaweins Yowbad nakaleiwag siwotet bwein, avakaein. \p \v 20 Ama̱wan muwotet; tutan Yowbad bikatigikeim va̱gan bukuyakelesiy, awoum kupiyev muwotet tatoneim; e, kadiloka kuwotet bwein. \p \v 21 Kukin bukuwtel mutovek nawotet, awoum bigeg nanoum. Igaw bikaleiwag bukuyum, bweina kunoun. \p \v 22 Kukin Yowbad bikatigikeim, va̱gan bukuyakelesiy, mutovek natouwat ven watinow ya̱koum, Yowbad bo bilikum sinap kalbaleb waseg, mo bukumlavag mamagina guyaw ya̱koum. O kukin bikatigikeim, magat guyaw ya̱koum, bo bukumlavag Kelis natouwat ya̱koum. \p \v 23 Maysads ya̱kids Yeisuw nisen, mo ikaweids angamag ya̱kids. Nag kadilok bitamlavags sitouwat ven watinow gimgilis. \p \v 24 O soug ya̱koum, ama̱wan muwotet, igaw daGuyaws nikatigikeim, awoum kupiyev muwotet; peinan Yowbad sod tases. \s1 Nakubukwabs \p \v 25-27 Liva̱nen nakubukwab nukwatugans waseg yey. Nag kweitan livan daGuyaws isekeig, nag. Misinaka ilabeig, nanoug waseg isekeig sinap. Adok kadiloka kusimounids agusinap towen. Peinan tut towen kalbaleb, adok kadilok gamag babaw bisesus-wan. Kukin mukwav sam, bweina kusesus. Kukin mukwav nag, bweina kuses mav. \p \v 28 Taveivay nag ivag kalbaleb; tage kalisiy beivays mo singay bigeg abes. O peinan tut towen singaya kalbaleb, nag sivinag abamiy bigeg. \p \v 29-31 O sigwey, agulivan mamagina, “Kakit beikous tut towen ven watinow waseg.” Igaw siyas sikwavas sam, bweina bisesus mav, ma̱wana tasiyas sikwavas nag, nisesus mav. Tavva̱lams bweina bisesus ma̱wana tasiyas nag iva̱lams. Tasiyas tammwa̱saws bweina bisesus ma̱wana tasiyas nag imwa̱saws. Tasiyas iyamiyises sivavag, bweina bisesus ma̱wana tasiyas siwliyoug nag. O tasiyas iguyaws, bweina bisesus mamagina tasiyas toul. Peinan kakita beikous sikaleiwag ven watinow. Kaleiwag kweivaw mo bisilamaw. \v 32-34 Awoum bibabaw nanoum. Kukin mukwav sam, nanoum waseg youda babaw, ven watinow wuliyougwan, aveiyag sivinan mukwav. Kukin mukwav nag, nanoum katanok-wan, anmwa̱net daGuyaws nakaleiwag, aveiyag sivinan. O vinay simwa̱nas sam, ninous wasigeis youda babaw, ven watinow wuliyougwan, aveiyag sivines simwa̱nas. O nakubukwabs o vinay, simwa̱nas nag, waninous anmwa̱neta daGuyaws nakaleiwag, aveiyag sivinan. Vinay tasiyas ikayuses wous o kululuwes silma̱nin daGuyaws nawotet. \p \v 35 Bo alivan ma̱wan, va̱gan balabeimiy; nag va̱gan basilbwed miked, nag. Agulivan towen va̱gan kid bukusesus bwein; sivinag bukuwotets daGuyaws nawotet waseg, ninoumiy bo katanok-wan. \p \v 36 Kal angamag nakubukwab, bikayus, bikaleiwag bo bisesun-wan; tage kukin bigeg nanon peinan bo iwnabwat, namwan gog nag; o sivinan beivays son namwan, bweina beivays; nag ivag ansinap kalbaleb, bwein-wan. \p \v 37 O kukin gog, towen nanon katanok, o sivinan nakubukwab bisesun-wan, o nag kweitan gamag biyageg nanon; o nakaleiwag va̱gan bisesun nakubukwab, bweina bikayus; nag ivag ansinap kalbaleb, nag. \p \v 38 Kukin kal beivays son nakwav, ansinap bwein-wan. Kukin gog nag beivays, singay bwein ansinap towen. \p \v 39 Vin kavel namwan mwamov, bo ila̱tans son. Kukin namwan bikanig, bweina bivevaw; tage kadiloka beivays son gamag kamnat, daGuyaws angamag teitan, kavel sivinan. \p \v 40 Kukin gog bisesun-wan, singaya bwein ansinap mana̱wen vin. Nanoug ma̱wan. Adok Kululuwan Yowbad nanon bo ma̱wan. \c 8 \s1 Kan imgwavis \p \v 1 Kweitan livan nukwatugans waseg yey, liva̱nen kan towen ivisan, tasiyas igaw dadub imgamegs waseg. Kulivans, “Tayyaweids tasiyas. Sinap babaw kakakin yakamey”; tage yak kudok amsinap avakaein, mo kwaya̱pam, bo igeg amsinap; kadiloka gog bukusiwa̱youb mo bikatimweis amsinap bwein. \p \v 2-3 Kukin kal towen nag isiwa̱youb mo idok tassinap tonen, nag ikakin bwein. Kukin bisiwa̱youb waseg Yowbad, Yowbad mo bikakin taw towen takamnat. \p \v 4 Kulivans kid, “Yowbad anmwa̱net. Tasiyas imgamegs siyowbad wasigeis, o kaeis ikamkwams, ivava̱gsa mav.” E, mounid. \p \v 5-6 Kukin yowbad bibabaws ven watinow o walba̱lab, o guyawaw bibabaws, tayyaweids gog tasiyas. Peinan daYowbads anmwa̱net, Tamads, nibun youda babaw, o mwamovads isekeids silma̱nin towen. DaGuyaws kid anmwa̱net Yeisuw Kelis; o Yeisuw son Taman ibubun youda babaw, o ibunids-vak ya̱kids. \p \v 7 Gamag mwasanin nag bikakins Yowbad anmwa̱net. Mwasanin igaw dadub nisesus; nagein gog mo ikawes sinapun Yowbad, o nag ikawes bwein; idokes yowbad babaw nisesus; o iwenes kan towen ivisan-wan, peinan nimgwavis. Tasiyas igaw beikams, mo biwenes Yowbad, peinan Yowbad nag ivag sivinan meg. \p \v 8 Tage nag kweitan kan bitakoum, va̱gan Yowbad bisiwyoubud, nag. Kan towen, bitakoum, nag bikatimweisid, nag. Bitapiyev, nag biyagageid, nag. \p \v 9 O peinan ya̱koum amsinap avakaein, o sod gog ansinap igwey, awoum kuyageg sod. \p \v 10-12 O sod, igaw teitan bikineim bo kukwam kan towen ivisan-wan, teitan neimeg waseg; o sod igaw beikam, mo bikubukub nuwan peinan iwen meg. Ya̱koum amsinap avakaein, bukukwam, nag aveiyag bukulivet; tage bo bukuyageg sod. O Kelis nikanig sod peinan, va̱gan biyamov, awoum ge kuyageg sod. Kukin amsinap ma̱wan bukuyageg sod, ma̱wana bo kuyageg Kelis. \p \v 13 Magat kag kweitan biyageg sod, bo bapiyev kan towen. Nag kweitan tut ba̱kam; nag. Awoum bayageg sod; awoum. \c 9 \s1 Takaweins liva̱nen Yeisuw \p \v 1 Awoum teitan gamag bikaleiwag waseg yey. Guntovek anmwa̱net Yowbad. Gunawotet akokew liva̱nen Yeisuw. DaGuyaws towen bo akin wamatag; o yakamiy nukuliganes livan towen; yakamiy mamagina gunawotet anagin yakamiy, daGuyaws Yeisuw waseg. \p \v 2 Gamag mwasanin bilivans, “Towen Paul, nag takawein liva̱nen Yeisuw”; yakamiy gog kukwakins mounid gunawotet towen; o liva̱nen Yeisuw bo asekeimiy. Gamag mwasanin bikineimiy, nukumlavags daGuyaws angamag yakamiy, mo bisimounids Yeisuw nawotet waseg yey nises. \p \v 3 Tasiyas ivtokeigs livan, akatimop asilivan livneimiy waseg, peinan nukumlavags daGuyaws angamag yakamiy. \p \v 4 O peinan gunawotet towen, kadilok bukuvakamugs yey. \p \v 5 O magat gunakwav sam, tayakelesiy na̱tan, kadilok bukuvakamumas; peinan tayakelesiys ivaka̱mus sikwavas tasiyas takaweins liva̱nen Yeisuw, o sikwavas budan Yeisuw, o nakwav towen Pita. \p \v 6 O nag gog, amateiy soug Ba̱nab kawotet wanimem silma̱nin baka̱kam. Peinan takaweins liva̱nen Yeisuw yakamey, maysan wotet baka̱kam? o nag? ama̱wan? \p \v 7 Tabta tasiyas gabman ma̱wana sitakannaviys binineivs kaeis tatineis, ne? Adok nag. Maysan wotet beikamsa mav. Tabta tasiyas tasapweins kan bisesus asimoun, ne? Adok nag. Anagin wotet bo beikams. Tabta tatuyein kweitan gamag alen bises anamoun ne? Adok nag. Bo beikam. \p \v 8-10 Sinapun ven watinow towen; o Moses nakaleiwag-vak nises mamagina: \q1 “Bulumakaw iwotet wit waseg, bweina beikam wit anagin.” \m Tabta kaleiwag towen peinan Yowbad ikalin nuwan bulumakaw? Adok nag. Adok nakaleiwag towen peinan ikalin nuwan ya̱kids. Adok anakabebay towen, kweiboug nilel va̱gan kid tasiyas tawteleins Yowbad nawotet, mo bikawes kaeis beikams. Tasiyas tawayins yagoug sisiyas tatayaweins kan inmises igaw kaeis beikams. Ma̱wan ge tawteleins Yowbad nawotet igaw beikams mav, maysan wotet. \p \v 11 O peinan Yowbad anilivan waseg nakavkamumiy, mapuna kaeimiy kadiloka kuvkamumas. \p \v 12 Peinan kuvakamus gamag mwasinis igeiguys wasigeis yakamiy, tage kadiloka singaya bukuvkamumas yakamey. O nag ivag sivinem kaem bukuvkamumas, nag. Bweina bakases amamoun. Kukin makaleiwag bimouvit wasigeis yakamiy, adok mo bukupiyaves Kelis nasiwa̱youb bwanabwein wasigeis yakamiy. \p \v 13 Kukwakins gog tasiyas iwotets Yowbad wanbunatum, kaeis ikawes, maysan wotet towen. Lun bulukwan iweiys ikous, mo ilakes, ilagus, amtowen bigob Yowbad silma̱nin, amtowen bisemos kaeis tatineis. \p \v 14 Ma̱wana daGuyaws ikaleiwag pines tasiyas takaweins anilivan bwanabwein, anagin wotet kaeis beikams. \p \v 15 O yey gog nag sivinag maysan gunawotet kag bakow, nag. Sivinag bawotet mav. Nag balel let towen va̱gan kag bukusekeigs, nag. Awoum bakayus kag towen. Bweina agumoun bakanig. Bweina bawoteta mav, bakanig agumoun. Awoum bimouvit gunakaleiwag wasigeis yakamiy. \p \v 16 Kukin bakow livan towen bwanabwein, liva̱nen Yeisuw, gamag nag bikavasigs. Kadilok bo bavag ma̱wan. Kukin nag bawtel wotet towen, bo bigeg nanoug, adok bo balouvat kalbaleb. \p \v 17 Kukin nanoug ma̱wan bo bawtel gunawotet, igaw maysan gunawotet mo bakow. Tage silawun gunawotet Yowbad nakaleiwag. Awoum bawotet silma̱nin maysag; awoum. Peinan Yowbad nakaleiwag waseg yey, kadiloka bawoteta mav. \p \v 18-19 Na-ivag maysan gunawotet. Sivinag bawoteta mav, mo beibwein nanoug. Peinan basekeimiy liva̱nen Yeisuw, livan towen bwanabwein, kadiloka kuymiyiseigs. O nag, sivinag bawoteta mav. Nanoug bo ma̱wan. Nag teitan kadilok bikaleiwag waseg yey, nag; tage bo amlavag magina babaw gamag sitouwat yey, va̱gan biliganes liva̱nen Yeisuw, namagleis-e gamag meivek-wan. \s1 Gamag asisinap kweitan kweitan \p \v 20 O ivag agusinap ma̱wana gum-Yudiy yey, va̱gan kid tasiyas min-Yudiy mo biliganes Yeisuw nakaleiwag. O magat bakases sigwey tasiyas takanaweins Moses nakaleiwag, mo bamlavag magina tasiyas, va̱gan kid tasiyas mo biliganes Yeisuw nakaleiwag. Tage Moses nakaleiwag nag bitawtoun waseg yey, nag. \p \v 21 O magat bakases sigwey tasiyas tadadubs, watoulan Moses nakaleiwag nisesus, mo beivag agusinap mamagina tasiyas, va̱gan kid tasiyas mo biliganes Yeisuw nakaleiwag. Tage nag bapiyev Yowbad nakaleiwag, nag; tuta babaw akokew Yeisuw Kelis nakaleiwag. \p \v 22 Tougweys sigwey bakases, mo bamlavag mamagina tougwey yey, va̱gan tasiyas biliganes Yeisuw nakaleiwag. O tasiyas sigwey, asisinap kweitan, bamlavag mamagina tasiyas, va̱gan biliganes Yeisuw nakaleiwag, mwasanin tasiyas. O gamaga babaw sigwey nakases, agusinap ma̱wan. \s1 Itawtoun va̱gan biwtel nawotet bwein \p \v 23 Gunawotet towen babaw awtel, peinan sivinag bakokew liva̱nen Yeisuw Kelis, o sivinag gunawotet towen bawtel beibwein, mo bamwa̱saw waseg. \p \v 24 Bitaninuways, kalisiy igaw mo bimwa̱saws? Magat babaw bikawlideiys bisisawls wavtakon ven, tatanok bitamap, maysan mo bikow. O ya̱koum ma̱wan, kadiloka kunoun wamked ven watinow, mutawtoun waseg, va̱gan kid maysan mo bukukow. \p \v 25 O tawtelein wag itas kala̱lav, iwtel bwein, silma̱nin igaw wag babaw mo bikavva̱laks bisisawls, nawag makaywen mo bitamap. Maysan gog bikow. Nag bivakaein maysan. O ya̱kid gog bitawtel dawotet bwein, igaw maysad avakaein mo bitakow; maysads towen bo bisigeg. \p \v 26-27 O yey, asawl va̱gan batamap kid; akavaveis bunik va̱gan wag bidumwal; akaleiwag waseg woug tatoneig va̱gan sinap tawtoun bakow. Yey bakaleiwag, woug nag. Magat woug bikaleiwag agusinap kalbaleb, maysan bwein nag bakow, nag. Magat basekeimiy liva̱nen Yeisuw, o woug igaw mo bikaleiwag agusinap kalbaleb, maysag bo biyamkwaneig. \c 10 \s1 Tobwag Yowbad \p \v 1-2 O sigwey, taninuways tammwayas wanawoud pwa̱mug-o, Yowbad isen wakunuwtes lov imgwayes, o igaw Yol Bwabwel isilbwed siked, isiws wanuwan, ineis, isaps palatan. Mamagin ibapta̱yses Moses waseg, lov waskawan o yol wanuwan, peinan itams Moses nakaleiwag waseg. \p \v 3-4 O siyas babaw nikamkoums liba̱lab kan-nen, nimwamoums liba̱lab sipinen; mtowen sisiy ineis yagan Kelis, mamagina dakul ibwabwab yevagam, peinan yam babaw kululuwes imwamoums liba̱lab sipinen, towen Kelis iwmwamwes kululuwes tasiyas. \p \v 5 Tage Yowbad nag ikalin nuwan tasiyas babaw, mapun ikanka̱nigs; wous tasiyas ikatigayays wanawoud, ven makaw, waseg. \p \v 6-7 Youd tasiyas ilivatus adsinaps silma̱nin, va̱gan bikatimlakeids, mo bitakawes adsinaps bwein; awoum sivinads sinap kalbaleb ma̱wan tasiyas; awoum bitayousis yowbad tobwag ma̱wan tasiyas niyousis. Peinan kweiboug niva̱ges ma̱wan, liva̱nen nises Bukitab waseg, mamagina, “Isinis kid beikams kan, o beimoums; wankuyeim mo itamanaws kalimwa̱saw silma̱nin, iwliwals sisiyas. E, iwliwals tobwag yowbad silma̱nin.” \p \v 8 Awoum takanavaysa mav, ma̱wan tasiyas kweiboug, yam katanok waseg mo ikabalamats singay babaw tawsans, sinawey kweitoun tawsan gamag imta̱mats ikous. \p \v 9 Awoum tayakwanes daGuyaws, ma̱wan tasiyas ivtokes livan, kan silma̱nin; wankuyeim mo isekes mwatet ibsibas tasiyas, ikanka̱nigs wanawoud. \p \v 10 Awoum tavtokays livan, ma̱wan tasiyas ivtokays livan, mo ikayeb tawayin gamag, iwaweiys gamag tasiyas, imats. \p \v 11 Ilouvats youd tasiyas kalbaleb, va̱gan kid ya̱kids-vak mo bitakakins sinap bwein; peinan kweiboug sinap babaw mo ilivatuds, nagein, nakabiyokous tut waseg. \p \v 12 Kukin kal idok ansinap tawtoun, kadiloka bivnas, mata ge bikalouw, sinap kalbaleb waseg. \p \v 13 Aveiyag talivatus biyakwaneids, kweiboug niyakwanes gamag babaw wasigeis. Yowbad gog mounid bo bilabeids, nag beitam sinap kweitan biyakwaneids va̱gan bibinak wouds, nag. Dakabiyokons towen, magina dakul silupouy; talivatus wabwanit; Yowbad gog bikatimlakeids aniked mo bitalavays; mamagin bitatawtouns waseg dakabiyokons, kweitan kweitan. \p \v 14-16 E sigwey, kuninuways. Kadiloka kupiyaves yowbad tobwag. Peinan tassinap yakamiy, kukwakins agulivan mounid. Kelis nakwa̱vig towen nisiwyoubuds waseg; o kalin nuwads silma̱nin; e, tamwamoums mamagina buya̱vin tonen. Sods Kelis, mo tamlavags katanoka bod ya̱kids. Ma̱wan kan towen takivis takams, mamagina won Kelis tonen, tamlavags katanoka bod ya̱kids, peinan tala̱tans sods Kelis. \p \v 17 Peinan kan katanok-wan mamagina bled katanok, o ya̱kids babaw gamag takams kan towen katanok-wan, mo tamlavags katanoka bod ya̱kids, peinan kads katanok-wan. \p \v 18 Kuninuways min-Yisleil asisinap. Tasiyas tanuwgwes-lun iwaweiys lun bulukwan, mwasanin igabus wakabeilun, mwasanin isemos kaeis beikams; mamagina bo ila̱tans waseg Yowbad nakabeilun. \p \v 19-20 Taninuways kan imgwavis tobwag yowbad silma̱nin, iyyaweids-wan; o yowbad tasiyas iyyaweids-wan. Tasiyas igaw dadub nag beiluns waseg Yowbad, tage iluns waseg baloum. Awoum bukula̱tans simiyas baloum. \p \v 21-22 DaGuyaws nakabninuway kwa̱vig-nen nises; baloum nakwa̱vig nises. Nag kadilok kwaviy bukumoum. Nag kadilok bukukwams daGuyaws napwa̱siw waseg, mo bukukwams baloum napwa̱siw waseg; awoum. Bitava̱ges ma̱wan mo bikamliweids Yowbad. Awoum bitasilkodes daGuyaws, mata bigeg nanon. Ta-ma̱wan bitatawtouns waseg. \p \v 23-24 Kadilokeids sinap babaw bitakow, tage sinap mwasanin nag bilabeid, va̱gan bitatawtoun, nag. Kadilokeid kan babaw bitakams, tage kan babaw nag bilabes sidayas. Kadiloka beivag sivinad sidayas sikamnabwein, dakamnabwein tatoneid awoum. \s1 Viniyon imgwavis \p \v 25 Kadilok bukukwams kana babaw. Viniyoun aveiyag kugimwel bweina kukwam. Igaw bukugimwal, awoum kukwatugan, kulana, “Viniyon towen imgwavis? o nag?” Kukin teitan bilivan, “Viniyon towen bo imgwev kid,” adok bo bigeg nanoum. \p \v 26 Bweina tatagouwaw yak kukwama mav; peinan, “Tanuwagan ven watinow daGuyaws; mtowen tanuwagan youda babaw nisesus waseg.” \p \v 27 Magat soum nag isimounid Yeisuw waseg, o bilana, “Kum kukwam,” o sivinam bukukwam, bweina kukwam. Awoum kwatugwan, kulana, “Kan towen kumgwev tan, ne?” Awoum! Deisa kukwam-wan. \p \v 28 Tage kukin gamag teitan bilivan, “Viniyon towen bo imgwavis siyowbad silma̱nin”; awoum kukwam kan towen. Bukukwam mo bigeg soum nanon. \p \v 29-30 Nanon soum bikaleiwag, nanoum ya̱koum nag. Awoum ge soum bigeg nanon. Adok kulana, “Ampalawen sivinag bweina ba̱noy. Aveiyag sivinag bweina ba̱kam. Aveiyag wawun nanon soug bikaleiwag? O magat bikalin nuwag kan towen ba̱kam, aveiyag wawun bivtokeigs livan, gamag mwasanin?” Awoum bukulivan ma̱wan. \p \v 31 Awoum! Kadiloka bukuva̱ges youda babaw yakawanan Yowbad silma̱nin. Kan aveiyag bukukwams, o aveiyag bukumoums, kadiloka kuva̱ges va̱gan gamag biya̱kawns Yowbad waseg. \p \v 32 Awoum bitava̱ges kid aveiyag mo bigeg ninous sidayas; takinew sidayas min-Yudiy, o takinew tobwag ven gimgilis, o takinew natayakelesiys Yowbad. Awoum bitava̱ges kid aveiyag mo bigeg ninous sidayas. \p \v 33 Nanoug yey, bo bavag va̱gan beibwein ninous babaw gamag. Nag ivag sivinag gunavavag babaw; nag. Sivinag kid aveiyag mo bilabes sidayas, va̱gan Yowbad bikatinabwes tasiyas, mo bimwa̱saws kid. \c 11 \p \v 1 Ma̱wana yey akabkun inaked Yeisuw Kelis; mapun yakamiy kwabkunis ked towen. \s1 Kweim kalbaleb \p \v 2 Bo ikalin nuwag peinan kuninuways o kuyousis kaleiwag towen nasekeimiy. \p \v 3 Kweitan youd nises. Sivinag bukukwakinsa Kelis bikaleiwag tawaw wasigeis; tawaw bikaleiwags sikwavas wasigeis; Yowbad gog ikaleiwag Kelis waseg. \p \v 4 Kal taw bigeiguy o binitoug Yowbad waseg, igaw antanugweib wakunun, bo biyageg datoveks. \p \v 5 Kukin kal vin bigeiguy o binitoug Yowbad waseg, anakweim kalbaleb, mo namwan beivag anmwasin. Sinap towen ma̱wan magina kunun bibob beikous bikakuna̱duy; mo beivag anmwasin waseg. \p \v 6 Kukin vin bisikam anakweim kalbaleb, kadiloka mo bibob kunun beikous, bikakuna̱duy. O kukin nag sivinan bikakuna̱duy, kadiloka bisikam anakweim bwein. \p \v 7 Nag kadilok kuda̱taw bisen antanugweib buntuman tapwa̱loul wanuwan, peinan kuda̱taw magin ma̱wana Yowbad, yakawanan Yowbad silma̱nin, o kuda̱vin yakawanan taw silma̱nin. \p \v 8 Yowbad wanmugwana nibun kuda̱taw, taw waseg mo ibun kuda̱vin; ta-imug kuda̱vin; nag. Taw imug. \p \v 9 Ta-ibun taw, vin silma̱nin; nag. Ibun vin, taw silma̱nin. \p \v 10 Mapun, vin kadiloka bisikam anakweim bwein, peinan min-liba̱lab bikines. \p \v 11 DaGuyaws inaked waseg, gamag beivays ikous, kadilok vin son namwan asteiy bikaleiwags; awoum anmwa̱net gamag bikaleiwag. \p \v 12 Peinan Yowbad nibun vin, kuda̱taw waseg, wankuyeim vinay ikopwes tawaws; e, silawun youda babaw Yowbad waseg. \p \v 13 Ninoumiy yakamiy ama̱wan? Kadilok vin binitoug Yowbad waseg, anakweim kalbaleb? o nag? ama̱wan? \p \v 14-15 Kukwakins ven watinow sinapun; vinay bweina bisikams asikweim bwein, kunus vayva̱yov, silma̱nin yakawanes; tage awoum taw bisikam vin anakweim; kunun awoum bivag magina vin kunun, nag; bo beivag anmwasin. \p \v 16 Makaleiwag ma̱wan. Magat teitan gamag sivinan bitakamnimans sods, nag kweitan kaleiwag nises; nag. Nag kweitan kaleiwag nises tayakelesiys wasigeis. \s1 DaGuyaws inakamkwam \p \v 17 Kweitan livan asekeimiy, o nag bakavasimiy youd towen waseg. Tutan kwatuyouns yakamiy, nag ivag amisinap bwein, singay kalbaleb. \p \v 18 Peinan mitapwa̱loul waseg, bo aligen kulivis mibod yakamiy, kuva̱ges bod babaw, o kakit bo asimounid livneimiy towen. \p \v 19 (Kadilok gog bukulivis va̱gan bitakakins kalisiy yakamiy amisinap bwein, o kalisiy asisinap kalbaleb.) \p \v 20-21 Kwatuyouns yakamiy nag bukukwams bwein daGuyaws inasagal, peinan tatanok tatanok yakamiy kukwams kaeimiy tatineimiy; teitan isesun-wan anamoun, tayuwein igovek, tatounun gog imoum, mo ikabala̱wein. \p \v 22 Tabta mibunatum sam bukukwams o bukumoums waseg, ne? O adok bukkwasigumis Yowbad angamag, tasiyas katuyouns nimeis; peinan ivag asimwasin tasiyas tasimavs. Aveiyag balivan? Tabta bakavasimiy youd towen silma̱nin? Adok nag. \p \v 23-24 DaGuyaws bo isekeig sinap towen nasekeimiy ma̱wan: misumkwey inavamul teitan bisilkod Yeisuw; e, boug towen, Yeisuw mo ikow bled wanaman, ikalin nuwan Yowbad waseg, ikiv, isekes beikams, ilana, “Towen woug pinamiy yakamiy. Kadiloka kuvva̱ges ma̱wan, va̱gan bukuninuweigs yey.” \p \v 25 Ikams ikous, mo ikow kwa̱vig, ilana, “Kwaviwen kwa̱vig silma̱nin kaleiwag kweivaw, buya̱vig tatoneig waseg. Kadiloka kuvva̱ges ma̱wan; igaw bukumwamwes, va̱gan gog bukuninuweigs.” \p \v 26 Igaw bukukwams kan towen, o kwa̱vig mkwaviwen bukumoums, bukukwa̱mats daGuyaws nakanig. E, kuvva̱ges ma̱wan ee... mo beiyum beim daGuyaws towen. \p \v 27 Mapuna kal beikam mav kan towen, o beimoum mav daGuyaws nakwa̱vig mkwaviwen, gamag towen ansinap kalbaleb, biyageg won daGuyaws, o biyageg buya̱vin daGuyaws. \p \v 28 Kadiloka tanuways adsinaps tatoneids, aveiyag bwein, o aveiyag kalbaleb; wankuyeim mo bitakams kan towen, o bitamoums mkwaviwen kwa̱vig. \p \v 29-30 Kal yak kukwam mav o kumoum mav, nag kukwakin won towen, igaw Yowbad mo bikatimop amsinap to kalbaleb. Tut towen, amisinap ma̱wan, mapuna kuguya̱gweys babaw yakamiy, o kukwatouns, o kumta̱mats mwasanin yakamiy. \p \v 31 Kukin bitaninuway adsinap, aw-sinap kalbaleb bitapiyev, Yowbad nag bimop adsinap kalbaleb. \p \v 32 Tut towen waseg daGuyaws bimop adsinap kalbaleb, va̱gan bika̱kin matads; tage igaw tut wanakougwaw nag bikamta̱nid. Bo bikamta̱nis sidayas takalbalebs; ya̱kids nag. \p \v 33 O sigwey, igaw bukukwams tapwa̱loul towen waseg, kadiloka bukwaymates simiyas. \p \v 34 Kukin teitan beivag anamoun, kadiloka beikam wanbunatum tatonen; va̱gan nag beivag amisinap kalbaleb. Beivag amisinap kalbaleb, Yowbad mo bimop amisinap to kalbaleb. Kaleiwag towen nasekeimiy. Kaleiwag mwasanin nisesus; igaw bawekeimiy, mo balivan. \c 12 \s1 Kululuwads wuliyougwan \p \v 1 Sigwey nukuleles liva̱nen kululuwads wuliyougwan. Sivinag bukukwakins sinapun towen. \p \v 2 Bo kunuwes kweiboug, igaw dadub yakamiy, yowbad tobwag nukuyousis; yowbad tobwag nag kadilok bilivans; tayyaweids tasiyas. Tage nukukwawes asisinap tasiyas, sikaleiwag katanok katanok bo kuyousis. \p \v 3 Mapun adibakeimiy yakamiy, nag kal bilivan Kululuwan Yowbad waseg, mo bitouyeg Yeisuw, nag. Misinaka Kululuwan Towen Bwanabwein binek gamag, mo bilana, “DaGuyaws anmwa̱net Yeisuw.” \p \v 4 Wuliyougwan kululuwads singay babaw, tage anmwa̱net Kululuwan Towen bo ivgen isekeids. \p \v 5 Wotet ma̱wan, singaya babaw, tage datoveks anmwa̱net-wan. \p \v 6 Sinap ma̱wan singaya babaw, Yowbad gog anmwa̱net-wan ikaleiwag teitan teitan wasigeis, silma̱nin dawotets bitawteles kweitan kweitan. \p \v 7 O dawotet kweitan kweitan Yowbad Kululuwan bo isekeids va̱gan bitalabes sidayas. \p \v 8-10 Bo ivgen isek teitan ansinap va̱gan bilivan bwein, teitan isek ansinap va̱gan bikamtel livan mounid; teitan isek nasimounid tawtoun Yowbad waseg; teitan isek natawtoun va̱gan bivag beibweins takatouns; teitan Yowbad nabubun tawtoun biwtel; teitan bipalopisay Yowbad anilivan; teitan bikakin kalisiy tayyaweids o kalisiy siwotet mounid Yowbad Kululuwan waseg; mayen teitan billivan wasigeis kaeig kweitan kweitan; teitan gog bikakin bikativin kaeig tasiyas. \p \v 11 Kululuwan Towen anmwa̱net ivgen isekeid ya̱kids tatonok tatanok, ma̱wan bikaleiwag, mo biwteles wotet towen. \p \v 12 E, woun katanok, tage wuliyougwan woun babaw; ma̱wan-vak Kelis katanok, o ya̱kids babaw magina wuliyougwan Kelis. \p \v 13 Kululuwan anmwa̱net waseg ibapta̱yseids mo tamlavags mamagina woun katanok. Takinew min-Yudiy yakamey, o mina-Gilis yakamiy, takinew touwat yak, o takinew tamwey yak, Kululuwan Towen anmwa̱net waseg iwmwamweids babaw ya̱kids. \p \v 14 Wuliyougwan woun nag katanok, singay babaw. \p \v 15 Kukin kwakway bilivan, “Peinan nag nim yey, adok nag wuliyougwan woun yey,” mounid anilivan, ne? Adok nag. Wuliyougwan woun towen kwakway. \p \v 16 Ma̱wan teg bilivan, “Peinan nag mat yey, adok nag wuliyougwan woun yey,” mounid anilivan, ne? Adok nag. Wuliyougwan woun towen teg. \p \v 17 Kukin woun bika̱lawt matan waseg, ta-ma̱wan biligen. O kukin woun bika̱lawt teigan waseg, ta-ma̱wan biskwen manisin. \p \v 18 Yowbad nakaleiwag bo ibun woun wuliyougwan babaw-wan, siwotet kweitan kweitan, ma̱wan nanon Yowbad. \p \v 19-20 Magat wuliyougwads katanok, nag beivag wouds tatonen. Tage woun wuliyougwan babaw, woun gog katanok-wan. \p \v 21 Nag kadilok mat bidibek nim, bilana, “Nag sivinag ya̱koum.” Ma̱wan kunukun; nag kadilok bidibek kwakway, bilana, “Nag sivinag ya̱koum.” \p \v 22-23 Nag! Magat wuliyougwan won aveiyag gamag idok nag ivag sivinan, tatagouwaw gamag towen; singay gog sivinan wuliyougwan towen. O aveiyag idok yakawanan nag, singay iyakawanes wuliyougwan towen; tavna̱ses bwein wouds wuliyougwan, aveiyag admwasins waseg, mo talumwes, tavna̱ses bwein. \p \v 24 Wouds wuliyougwan babaw ila̱tans, imlavag wouds katanok; Yowbad bo ibun ma̱wan. Wuliyougwan aveiyag yakawanan kakit, Yowbad ivag va̱gan yakawanan bivakaein kid. \p \v 25 Ivag wouds ma̱wan, va̱gan kid wuliyougwan katanok katanok mo bilabes o bivna̱ses sisiyas; awoum wouds wuliyougwan bilivis bivag bod babaw. \p \v 26 Magat won wuliyougwan katanok bilivet mamayuy, bo bigeg wuliyougwan babaw. Magat won wuliyougwan katanok bilouvat yakawanan, babaw mo bimwa̱saws. \p \v 27-28 Mamagina Kelis won, gamag ya̱kids; teitan teitan mamagina wuliyougwan kweitan kweitan. Peinan Yowbad nikaleiwag tayakelesiys ya̱kids dawotets kweitan kweitan. Takaweins liva̱nen Yeisuw imugwas. Wankuyeim tasiyas palopit siwotet igeiguys Yowbad nanon. Wankuyeim takatimlakeins sinapun Yowbad. Wankuyeim tasiyas iwwotets singay tawtoun. Wankuyeim tasiyas ivva̱ges va̱gan beibweins takatouns. Wankuyeim tasiyas ilabes sisiyas. Wankuyeim tasiyas magina takavaveis, ikaleiwags sisiyas wasigeis. Wankuyeim tasiyas tallivan kaeig kweitan kweitan wasigeis. \p \v 29-30 Tabta babaw ya̱kids takaweins liva̱nen Yeisuw? Adok nag. Tabta babaw palopits, bitageiguys nanon Yowbad, babaw ya̱kids? Adok nag. Tabta babaw ya̱kids takatimlakeins sinapun Yowbad? Adok nag. Tabta babaw ya̱kids dawotets tawtoun? Adok nag. Tabta babaw bitava̱ges va̱gan beibweins takatouns? Adok nag. Tabta babaw ya̱kids bitallivans kaeig kweitan kweitan wasigeis? Adok nag. Tabta babaw ya̱kids takakins takativinis asilivan tasiyas? Adok nag. \p \v 31 Kadiloka beivag sivinamiy vagein bwein Kululuwan Yowbad bisekeimiy. Tage ked singaya bwein bakatimlakeimiy. \c 13 \s1 Siwa̱youb \p \v 1 Ked singaya bwein yagan siwa̱youb. Magat agulivan mamagina tassinap yey, o magina gum-liba̱lab teitan yey; tage nag basiwa̱youb, agusinap gog makawan, agulivan mamagin kup iwawaysa mav. \p \v 2 Magat balivnek nanon Yowbad, o magat bakakin youd babaw ven watinow waseg, o youd babaw liba̱lab waseg, o magat balivan koy kweitan binoun bein palatan, basimounid, mo bivag ma̱wan; tage nag basiwa̱youb, tasimav gog yey; basesuna mav. \p \v 3 Magat bavgen gunwuliyoug beikous, o magat batam woug tatoneig bigabus kov, beikous, tage nag basiwa̱youb, nag kweitan maysan bakow wotet towen, nag. \p \v 4 Kukin kal bisiwa̱youb, mo bikapatul, bikalin nuwan, nag bikaypom son navavag, nag bikaypom sinap, o nag bikaypom butun, nag. \p \v 5-6 Kukin kal bisiwa̱youb, awoum kalbaleb ansinap, nag sivinan bikaleiwag, nag bikavikun, nag bininuway kalbaleb; o kukin biligen sinap kalbaleb nag bikalin nuwan, deisa bikalin nuwan sinap bwein waseg. \p \v 7 Kukin kal bisiwa̱youb kadilok tut babaw bikapatul; tut babaw bisimounid o binamis son waseg; nag bikawegweis won, nag. \p \v 8 Siwa̱youb nag beikous. Takinew siyas palopit nisesus; igaw siwotet biyakous. Takinew wudous tasiyas illivans kaeig kweitan kweitan wasigeis, igaw siwotet biyakous. Takinew sinap nises, igaw biyakous. \p \v 9-10 Nagein gog kakit takakins, adsinaps nag bivakaein geiguy silma̱nin. Igaw avakaein sinap biton, mo biyakous adsinaps, to kakit. \p \v 11 Igaw wagwa̱dig agulivan wadadan-wan, agusinap makaw, bula̱bol nanoug, peinan igaw gwad yey. Wankuyeim bo avakaein, sinapun gamagal mo alev. \p \v 12 Nagein gog sinap avakaein nag bakakin, misinaka kakit-wan mamagina kululuwan akin; igaw wanakougwaw mo bakinbunik. Nagein nag akakin bwein, igaw wanakougwaw bakakin bwein, mamagina Yowbad bweina ikikineig yey. \p \v 13 Kweitoun sinap nisesus bwanabwein; kweitan simounid waseg Yowbad, kwayuwein namis, kwatounun siwa̱youb; youd tasiyas bisesus bisigagas. Tage sinap towen siwa̱youb singaya bwein, bo imug sinap babaw wasigeis. \c 14 \s1 Kaeig kweitan kweitan \p \v 1 Kadiloka bukusiwa̱youbs singay. Kadilok beivag sivinamiy kululuwamiy wuliyougwan bwanabwein, o singay sivinamiy bukupalopisays Yowbad anilivan. \p \v 2 Kukin gamag kweitan kaeig waseg bilivan, anilivan nag idibek gamag wasigeis; Yowbad gog iligen livan towen, peinan ikakin silawun. Gamag babaw nag biliganes. Kululuwan waseg ilivan. Gamag babaw nag bikakins silawun anilivan bo ikawumen-wan. \p \v 3 Kukin bukugeiguy Yowbad anilivan, gamag mwasanin biliganes, bukwatimweisis tasiyas, va̱gan kid biwotets bwein, mo beitaw nuwes. \p \v 4 Kukin gog kal kweitan kaeig waseg bilivan bo tonena ansinap bikatimweis; tage kukin kal bigeiguy Yowbad anilivan mo bikatimweisis tayakelesiys babaw. \p \v 5 Sivinag babaw yakamiy kaeig kweitan kweitan wasigeis bukullivans, o singay sivinag bukupalopisays, peinan wotet towen singaya bwein. O magat teitan bilivan kweitan kaeig waseg bo bisunasun ninous gamag; o magat teitan bikativin anilivan towen mo bidumwal ninous, mo bikatimweisis tasiyas tayekelesiys. \p \v 6 O sigweyas, nagein gog, magat bawekeimiy mo kweitan kaeig waseg balivan, balabeimiy-tan? Adok nag. Misinak bakamat sinapun Yowbad, o balivnek Yowbad nanon, o bakatimlakeimiy sinap bwein, mo balabeimiy yakamiy. \p \v 7 O kukin gamag teitan makava bivkek a̱len, pikolel o git, mamagina biwawaya mav, nag beivag wous, gamag nag bikanuwels o nag bisilasals; nag. \p \v 8 O magat teitan biyik bwa̱gig, o nag biyik bwein, gamag nag bidumwal ninous, nag bikatunags naviy silma̱nin; nag. \p \v 9 Ma̱wan-vak ya̱koum, bukulivan kweitan kaeig waseg, gamag nag bidumwal ninous, nag bikakins aveiyag kulivan; mamagina kullivana mav. \p \v 10 Wadaban pwepway kaeig singaya babaw, kweitan ven ages kweitan, kweitan ven ages kweitan. Silawun gamag tasiyas misikesa-yay ikakins. \p \v 11 Magat teitan gamag aygan kweitan, o yey nag bakakin aygan towen, igaw bakalivan amateiyun-wan, anilivan towen limwelem waseg yey, mapuna aygag yey limwelem waseg gamag towen. \p \v 12 E, sivinamiy wuliyougwan kululuwamiy bwanabwein. Singaya kadilok beivag sivinamiy kululuwamiy wuliyougwan va̱gan bikatimweisis tayakelesiys babaw. \p \v 13 O towen kweitan kaeig waseg bilivan, kadiloka binitoug Yowbad waseg, va̱gan bikamtel anilivan silawun, mo bika̱mat babaw gamag wasigeis. \p \v 14 Magat kweitan kaeig waseg banitoug Yowbad waseg, misinaka kululuwag binitoug, tage nanoug nag. \p \v 15 Aveiyag bavag? Adok banitoug nanoug waseg, sona kululuwag. E, wous bakanuwel nanoug waseg, sona kululuwag. \p \v 16 Magat tobwag gamag nises wasigeis takayelesiys yakamiy, igaw bukuyakawen Yowbad, kululuwam ya̱koum waseg bukulivan kweitan kaeig waseg, mogo nag bikakin silawun amlivan, tobwag gamag towen, nag beitam bilana, “Mounid”; nag. Peinan nag bikakin. \p \v 17 Ya̱koum kuya̱kawn bwein, mogo towen nanon ta-bukwatimweis. \p \v 18-19 O, kalin nuwag Yowbad, peinan singaya allivan kweitan kaeig waseg, o yakamiy kukuyeims; tage sigwey tayakelesiys yakamiy sivinag agulivan misinaka kweinim, kamnat, nanoug waseg; bukuliganes, mo bakatimlakeimiy sinap bwein. Awoum kweitan kaeig waseg, agulivan singay babaw tawsan, peinan nag sinap kweitan bakatimlakeimiy, nag. \p \v 20 O sigwey yakamiy, awoum beivag ninoumiy ma̱wana gamagal. Kadiloka kusinaps bwein va̱gan gog bimatuw amisinap. Tage kadiloka bukutagouwaws sinap kalbaleb waseg. \p \v 21 Bukitab kaleiwag-nen nises mamagina: \q1 “Igaw tasiyas ages kweitan bikawes agulivan bisekes gungamag. \q1 Ages tasiyas billivans wasigeis, tage nag biliganes.” \m Yowbad ilivan ma̱wan. \p \v 22 Magat kweitan kaeig bukutay, mamagina naman mulin Yowbad, silma̱nin tasiyas nag isimounids Yeisuw waseg; nag silma̱nin tasiyas tasimounids. Tage bukulivnek Yowbad nanon bukulabes tasiyas tasimounids Yeisuw waseg, tobwag gamag nag. \p \v 23-25 Igaw bukwatuyouns tayakelesiys yakamiy, kaeig kweitan kweitan wasigeis bukullivans, o teitan beiw, tobwag gamag o kavel nag isimounid Yowbad waseg, adok bilivan, bilana, “Kwabala̱weins yakamiy”; tage beiw biligen kulivnakes Yowbad nanon babaw yakamiy, bo bigeg nanon peinan ansinap kalbaleb aveiyag nisowum wananon mo bikamat wananon gamag towen, mo bikalivatow bikantukov binitoug Yowbad waseg va̱gan bileb, peinan ansinap kalbaleb; e, bilivan, bilana, “Mounid Yowbad nises wasigeis yakamiy.” \p \v 26 Livan towen nalivan kuliganes. Igaw kwatuyouns yakamiy, tapwa̱loul silma̱nin, teitan anawous bikanuwel, teitan bikatimlakay sinap, sinap ka̱wum nikamat teitan waseg mo bisek, o teitan bilivan kaeig kweitan waseg, o teitan bikativin livan towen. Youd babaw kuva̱ges va̱gan bikatimweis amisinap yakamiy tayakelesiys babaw yakamiy. \s1 Youd babaw didumwal \p \v 27-28 Tasiyas tallivan kaeig kweitan kweitan wasigeis, deisa asteiy o asteitoun. Awoum bibabaw. Teitan bimug, teitan bikuyeim. Kadilok teitan bikativin asilivan. Kukin takativinin livan nag, awoum kweitan kaeig waseg billivans, tapwa̱loul waseg; misinaka wananon billivan, asteiy son Yowbad biliganes. \p \v 29 Tasiyas talivnakeins Yowbad anilivan, asteiy o asteitoun bilivans, tage tababaws yakamiy kwatukins asilivan, aw-sinap bwein, aw-sinap makaw. \p \v 30-31 Igaw teitan bisin tapwa̱loul waseg, biligen-wan, Yowbad mo bikatimlakay ansinap kweivaw; kadiloka bitamanaw bika̱mat ansinap towen; tageiguy tonen bika̱pay. Kadiloka babaw yakamiy bukulivnakes Yowbad nanon, siva̱tan teitan bilivnek, ikous, siva̱tan mo teitan bilivnek, va̱gan bukulabes gamag babaw, mo bikakins sinap babaw, va̱gan bitawtouns. \p \v 32-33 Talivnakeins Yowbad anilivan ikaleiwags wasigeis kululuwes tatineis, peinan Yowbad nag bikaleiwag makaw; tage bwein-wan. \p \v 34 Kadiloka vinay ven babaw mitapwa̱loul waseg bika̱pays; awoum bilivans, awoum bikatimlakes tawaw. Biliganes-wan. Moses nakaleiwag ma̱wan; o tayakelesiys babaw dakaleiwags ma̱wan. \p \v 35 Magat vin na̱tan sivinan kweitan sinap bikakin, kadiloka bikatugwan waseg namwan wasibunatum tatineis. Magat vinay bilivans tapwa̱loul waseg, bo beivag admwasins. \p \v 36 Awoum kwaypamwes sinap yakamiy, mamagina Yowbad anilivan nakabsilamaw o nakabiyokous wasigeis yakamiy, awoum. Awoum kudokes ven mwasanin gimgilis tatagouwaws tasiyas. \p \v 37-38 Kal yak kudok palopit ya̱koum? O kal yak kudok Yowbad Kululuwan wuliyougwan nises waseg ya̱koum? Kadiloka kukwakins kaleiwag towen nalel, milet towen waseg, daGuyaws nakaleiwag tatonen. Kukin kal yak nag bukusimounid, bo bukusesuna tatagouwaw ya̱koum. \p \v 39 O sigweyas, livan towen kuninuways, kuneves amisinap va̱gan gog bukugeiguys. O tasiyas tallivans kaeig kweitan kweitan wasigeis, awoum kusilbwades. \p \v 40 Youda babaw didumwal-wan kuva̱ges tapwa̱loul waseg, kadilokena beibwein amisinap yakamiy. \c 15 \s1 Yeisuw ikanig mo ikit vayuwein \p \v 1-2 O sigweyas, kukwakins livan towen bwanabwein kweiboug nasekeimiy, nukusimounids waseg, tut towen kuyousis waseg, liva̱nen Yeisuw, nikatinabweids ya̱kids. Mitawtoun waseg bukuyousis livan towen nasekeimiy, mounid mo bikatinabweimiy; kukin gog nag bukuyousis, adok nag bikatinabweimiy. \p \v 3 Yeisuw Kelis bo isekeig gunawotet va̱gan bakokew liva̱nen towen, nikanig peinads, adsinaps kalbaleb silma̱nin, ma̱wan liva̱nen nises Bukitab waseg. Silawun liva̱nen Kelis towen, bo nakow nawey nasekeimiy yakamiy. \p \v 4 E, livan towen, Mesay Kelis ikanig peinads, itakus watakunumwan waseg, yam kweitoun mo ikit vayuwein, ma̱wana Bukitab nilivnek. \p \v 5 Ikit; Pita mo ikin; wankuyeim navamul sinawatan teiy mo ikines. \p \v 6 Wankuyeim simayas lakatunim mo ikines; tasiyas sona mwamoves igawa nisesus, asteiyuy nikanigs. \p \v 7 Wankuyeim Yemes mo ikin; wankuyeim tasiyas takaweins liva̱nen Yeisuw tababaws-wan. \p \v 8-9 Tut kadiveiyov wankuyeim, yey mo akin daGuyaws towen. O yey magina tobwag gamag yey, agusinap kalbaleb. Bo igak! Bo awaweiys Yowbad nagamag tayakelesiys babaw! Mapuna singay a̱bus takaweins liva̱nen Yeisuw wasigeis. Mamagina takawein liva̱nen Yeisuw, tobwag gamag yey. \p \v 10 O kalin nuwag Yowbad, bo isiwyoubug, isekeig agusinap kweivaw, to nises nisigeg waseg yey. O nag isiwyoubug mav, gunawotet waseg bo alisawes tasiyasa babaw. O nag guntawtoun tatoneig; misinaka Yowbad ikalin nuwan waseg yey, soug Yowbad isiwyoubug, ilabeig mo awotet bwein. \p \v 11 O yey awwotet, tasiyas iwwotets. Awoum taninuways kalisiy siwotet tawtoun. Deisina bo nakalivan, bo kuliganes liva̱nen Yeisuw. \s1 Mwasanin ilansa, “Nag kal beikit vayuwein” \p \v 12 Amalivan mamagina Yeisuw Kelis ikanig mo ikit vayuwein; tage mwasanin yakamiy kulivans kulansa, “Nag kal bikanig mo beikit vayuwein.” Aveiyag wawun kulivans ma̱wan? \p \v 13 Magat nag teitan beikit vayuwein, mapuna Kelis nag beikit. \p \v 14 Magat nag beikit Kelis, adok bitageiguys mav, o bitasimounidsa mav. \p \v 15 Peinan talivans kid, “Yowbad ivag Kelis mo ikit vayuwein”; o kukin nag teitan beikit vayuwein, nag ikit Kelis, adok tayyaweids ya̱kids, Yowbad liva̱nen waseg. \p \v 16 Magat takanigs nag beikits, Kelis igaw wakanig nises. \p \v 17 Magat Kelis towen igaw wakanig nises, adok bo tasimounidsa mav; adsinaps kalbaleb igawa nises. \p \v 18 O magat Kelis igaw wakanig nises, adok nag bimwa̱saws tasiyas nisimounids towen waseg mo ikanka̱nigs; adok bo ikous gimgilitouns tasiyas. \p \v 19 Kelis bo ilabeids ven watinow waseg, tage yakamiy kulivans kulansa, “Igaw bitakanigs Kelis nag bilabeids.” Kukin bitaninuways ma̱wan, nag bitamwa̱saws tut towen waseg. Gamag mwasanin bimwa̱saws, ya̱kids nag. \p \v 20 Tut gog towen Kelis bo ikit kanig waseg. Bo imug, takanigs babaw wankuyeim. \p \v 21 Peinan gamag teitan ivag ansinap kalbaleb, mo imug kanig waseg; o peinan tayuwein ivag ansinap bwein mo imgwayes tasiyas takanigs, peinan ikit vayuwein. \p \v 22 O peinan gamag babaw ya̱kids takikunis Adam, kanig talivatus; sods Kelis mo bitaba̱nes damwamovs. \p \v 23 Tatanok tatanok ya̱kids adatuts tatoneids bo taba̱nes damwamovs. Kelis bo imug, igaw wanakougwaw beiyum beim ven watinow, mo bitakuyeims angamag ya̱kids, bitakits vayuwein. \p \v 24 Igaw tutan nakabiyokous ven watinow Yeisuw Kelis bo bigulekwes kululuwan tasiyas sikaleiwag kalbaleb, bitakayway wasigeis tasiyas. Ikous, Yeisuw nakaleiwag tawtoun mo bisek Taman Yowbad. \p \v 25 Peinan Kelis bo bikaleiwag, bitawtoun ee... igaw mo bikaleiwag wasigeis tasiyas nikameiliws waseg, mamagina Kelis biva̱nis tasiyas. \p \v 26 E, kanig-vak mo bivan, bitawtoun waseg, mo beikous kanig sinapun. \p \v 27 E, Yowbad ivag Kelis mamagina takaleiwag youda babaw wasigeis. Bukitab nilivnek ma̱wan. Tage Kelis nag bikaluweg Yowbad, peinan Yowbad bo bisek nakaleiwag tonen. \p \v 28 E, Yowbad bisek Natun nakaleiwag youda babaw wasigeis; Natun mo beitam Taman nakaleiwag waseg, va̱gan kid Yowbad anmwa̱net bisesuna takaleiwag tonen. \p \v 29 Kweitan youd nises. Gamag mwasanin ibapta̱yses takanigs pines. Kukin takanigs nag beikits vayuwein, aveiyag wawun ibapta̱yses pines? Silawun nag. \p \v 30 O kukin nag bitakits vayuwein, aveiyag wawun naka̱tam tuta babaw abem kalbaleb waseg? Adok bweina bakapiyev mawotet towen. \p \v 31 Tawaw! Yam babaw kakita bakanig; tabudaboda Tamad! Adibakeimiy ma̱wan peinan ikalin nuwag yakamiy, nukumlavags daGuyaws Yeisuw Kelis angamag yakamiy. \p \v 32-33 Kukin nag ba̱kit vayuwein, aveiyag wawun nakavvatay sigwey bulawud babaw, ven Epesos waseg. Wotet towen ta-ivag anagin ven watinow. Adok bitaligen kweitan livan mamagina, “Bo bitakams, bitamoums peinan nubweig mo bitakanigs.” Awoum! Awoum kuliganes livan towen. Magat gamag mwasanin simiyas asisinap kalbaleb, igaw mo bukwaylasis asisinap to kalbaleb. \p \v 34 Kadiloka kusinaps bwein, va̱gan kid biyakous amisinap kalbaleb. Adok mwasanin yakamiy nag kukwakins Yowbad. Alivan ma̱wan va̱gan beivag amimwasin. Kadiloka kusinaps bwein. \s1 Wouds kweivaw \p \v 35 Mwasanin gog bikatugwans, bilansa, “Tasiyas takanigs ama̱wan beikits? Avei-woun waseg bisaps?” \p \v 36-37 Bo beibol nanoum bukulivan ma̱wan. Kuninuways. Bukusop youpeis wa̱bag, youpeis towen bikanig, namwamov vayuwein mo biban, igaw mo bimlavag kay. Nag kusop kay avakaein; misinaka youpeis kuspusoup, o veitun ma̱yis o aveiyag-vak bukusop. \p \v 38 Kweitan youpeis-nen kaytan kay, kweitan youpeis-nen kaytan kay. Yowbad ibubun ma̱wana nanon towen. Mamagina askakin ivag wunuweina-wan. \p \v 39 O man ma̱wan, ivag wous kweitan kweitan. Buluk woun tonen kweitan magin, man iyoyow woun tonen kweitan magin, in woun tonen kweitan magin; gamag ya̱kids wouds toneids kweitan magin. \p \v 40 O min-liba̱lab wous kweitan, o gamag ya̱kids wadaban pwepway wouds kweitan. Yakawanes min-liba̱lab kweitan; ya̱kids yakawanads kweitan. \p \v 41 Yakawanan ka̱las kweitan, peinan mititeilin avakaein. Yakawanan tibukon kweitan. Wutun yakawanes kweitan kweitan, peinan kweitan mititeilin avakaein, kweitan mititeilin kakit. \p \v 42 Ma̱wan-wan bo bitakits, dakabkanig mo bitalisawes. Mamagina bisapwes wouds bo beipwas, bitakits wanakougwaw wouds nag beipwas. \p \v 43 Bo bisapwes wouds admwasins waseg, wouds wanakougwaw bitakits yakawanads waseg. Wouds iguya̱gweys bisapwes, tage igaw wanakougwaw wouds tawtoun waseg mo bitakits vayuwein. \p \v 44 Bo bisapwes wouds mamagina man babaw wous ven towen, tage wouds wanakougwaw bitakits mamagina min-liba̱lab ya̱kids. Peinan woun nises watinow, mogo woun nises wanakaew. \p \v 45 Liva̱nen nises Bukitab waseg, mamagina, \q1 “Gamag wanamug yagan Adam nikow mwamovan kaleivin waseg.” \m Tage gamag wankuyeim yagan Kelis, kululuwan imov, iyamoves gamag. \p \v 46 Ta-imug kululuwads. Wouds wanamug; kululuwads wankuyeim. \p \v 47 Wanamug Yowbad ibun gamag ven watinow, pwepway waseg. Gamag wankuyeim naven liba̱lab. \p \v 48 Kalisiy ma̱wan Adam wous mamagina pwepway; o kalisiy siven liba̱lab mamagina Kelis, wous kweitan. \p \v 49 Igaw ven watinow wouds mamagina pwepway; igaw liba̱lab beivag wouds ma̱wan magina Kelis. \p \v 50 O sigwey, agulivan ma̱wan, va̱gan bukukwakins kaleivids nag beisiw Yowbad nakabkaleiwag; nag. Wouds wadaban pwepway bo biyakous, nag bisesuna bisigeg; nag beisiw Yowbad nakabkaleiwag; nag. \p \v 51-52 Sinap kweiboug ikawum-wan, nagein bakatimlakeimiy. Babaw ya̱kids nag bitakanigs, tage wouds nuwanawa bikatilow ma̱wana liba̱lab woun-nen. Igaw biyik bwa̱gig, mo bikatilow wouds, magat ya̱kids igaw tamwamovs ya̱kids; tage tasiyas takanigs bo beikits. \p \v 53 Tut towen wouds imta̱mats, bipsa̱pwas; ikadiloka bikatilow wouds kweivaw, nag bitakanigs, tasesusa bitasigagas. \p \v 54-55 Igaw Yowbad bivag ma̱wan, mo bikamat liva̱nen kweiboug nilivnek mamagina: \q1 “Bo bitakayway kanig waseg. \q1 Kanig nag bitakayway; nag. \q1 Kanig bo biyakous. \q1 Kanig mamyuyan bo beikous.” \p \v 56 Takakins sinap kalbaleb peinan Moses nakaleiwag nises; o peinan adsinaps kalbaleb, kanig mamyuyan mo talivatus. \p \v 57 O kalin nuwads Yowbad, peinan daGuyaws Yeisuw Kelis nilabeids mo tatakayways sinap kalbaleb waseg, o kanig waseg. \p \v 58 Sigwey bwanabwein yakamiy, bweina kutoukums, kutawtouns, tut babaw kuwteles bwein daGuyaws nawotet. Peinan kukwakinsa bitawotet daGuyaws waseg, nag bitayamkwen wotet anagin. \c 16 \s1 Muloul \p \v 1 Kweitan youd, muloul Yowbad nagamag silma̱nin. Ma̱wan bo akaleiwag min-Galetiy tasiyas tayakelesiys wasigeis, kadiloka kuva̱ges ma̱wan. \p \v 2 Wik nakabsilamaw, yam tapwa̱loul waseg, kumulouls. Babaw yakamiy kusemos mimuloul; ma̱wana wotet anagin bukuban, mo bukumuloul ma̱wan. Igaw mo baw, mimuloul nanawan. \p \v 3 Igaw baw, yakamiy mo bukwaleiwags kalisiy bikawes mimuloul binawes Yelusalem; yey bo balel let silma̱nin min-Yelusalem, basek gamags tasiyas, va̱gan bikawes son mimuloul, binawes Yelusalem. \p \v 4 Kukin sivinamiy, sigwey tasiyas bo bakan Yelusalem. \p \v 5-6 Igaw ban Masidoniy, wankuyeim mo bawekeimiy, peinan banekes min-Masidoniy, mo bawekeimiy wankuyeim. Yey amibwabwal yey basesun-wan. Adok biyakous bulbweilim mo bukutaneigs ampalawen ba̱noy. \p \v 7 Nag sivinag baw mo basina̱nam balisaweimiy, nag; kadiloka tut kalamwey biveiyov wasigeis yakamiy bases; magat daGuyaws nanon ma̱wan waseg yey. \p \v 8-9 Basesun Epesos, ee... sagal yagan Pentikos beikous, mo baw. Peinan ven towen Epesos waseg kadilokeig wotet avakaein bawtel, o gamag babaw sivines kid bisilbwades gunawotet. \p \v 10 Igaw Timotiy beiw, kukines a̱ban beibwein wasigeis yakamiy, peinan iwtel daGuyaws nawotet, ma̱wana yey nawtel. \p \v 11 Awoum teitan gamag bikasigum mtowen Timotiy. Igaw bilisaweimiy, bimekeig, kadiloka kutanes bwein, peinan akaymates towen siney tayakelesiys mwasanin. \p \v 12 Liva̱nen veiyouds towen Apolos nukulivans, bo asimkin towen binoun biwekeimiy siney tasiyas tayakelesiys mwasanin. Asimkakina nag; peinan idoki bikayamat kweitan tut bwein, mo beiw. \p \v 13-14 Kadiloka kuvna̱ses amisinap va̱gan tut babaw bukusimounids Yowbad waseg. Kukwapwapouts, kutawtouns. Youda babaw kuva̱ges siwa̱youb waseg. \p \v 15-16 O sigwey, sivinag bukuvna̱ses bwein Sitepa̱nas sen nagamags. Tasiyas wanamugwana ven Akay waseg isimounids Yeisuw waseg; gamag babaw sisimounid ikuyeim. O tasiyas Sitepa̱nas sen nagamag bwein imtakavates Yowbad angamags. Kadiloka kwanawes ages Sitepa̱nas, sen gamag kalisiy biwotets siwotet ma̱wana towen. \p \v 17-18 Bo isaps tasiyas Sitepa̱nas, Poltunet, Akeikos, mapuna ikalin nuwag seikwan, peinan yakamiy kadiveiyov nag kadilok bukulabeigs, o tasiyas bo ilabeigs bwein, mo itaw nuwag, o adok yakamiy ma̱wan. Kadiloka bitavna̱ses gamag tasiyas beibwein. \p \v 19 Tasiyas tayakelesiys ven avakaein Esiy waseg asilivan siwa̱youb wasigeis yakamiy. Tasiyas Akwil son nakwav Pilisik singay ikalin nuwes yakamiy, daGuyaws silma̱nin; o tasiyas babaw nitapwa̱louls wasibunatum asilivan ma̱wan. \p \v 20 Yowbad nagamag babaw asilivan siwa̱youb wasigeis yakamiy. Kadiloka kuyaseles nimamiy simiyas wasigeis, kumulouls beibwein. \p \v 21 Gunamuloul towen nalel namag toneig waseg niwekeimiy. Yagag kukines Pawl. \p \v 22 Kukin teitan bipiyev daGuyaws, kupiyaves gamag towen, kwayabes bein watoulan. Nuwanaw bo beim daGuyaws tonen. \p \v 23 DaGuyaws Yeisuw bisiwyoubumiy. \p \v 24 Yey asiwyoubumiy babaw yakamiy, Yeisuw Kelis peinan. \p Yey Pawl.