\id REV - Mundurukú NT -Brazil 2010 (DBL -2013) \h Apocalipse \toc1 João be Deus o'g̃ubapukiaptup \toc2 Apocalipse \toc3 Rev \mt1 JOÃO BE DEUS O'G̃UBAPUKIAPTUP \c 1 \p \v 1 Deus apẽn g̃axĩn ma juy je'bapuk iap o'g̃uwẽn Jesus Cristo be ixe be iboap muwẽn ãm jebuywatwat'ukat pe―João be. Deus a'õbi Jesus Cristo iboap o'g̃ubapuk João be cexey jo'iat pe. Ibocewi jekawẽn tojotjot'ukat o'g̃uju João kay. Kabi bewiat o'g̃uju cekay. O'g̃uju imukũyjo am apẽnape cexey jo'ian ixe be warara'acayũ mukũyjo am iboam. \v 2 Deus jekawẽn o'g̃uwẽn ixe João be. Jesus Cristo kawẽn icẽmat o'g̃uwẽn cebe. João soat o'jojojoiap o'g̃uwẽnuwẽn, soat o'ya'ĩjojoiap tak o'g̃uwẽnuwẽn. Iboap ekawẽn ibararak opop ijudup pe. \v 3 Ijudup coco'ukayũ icokcok je'e. Apẽn g̃axĩn ma je'bapukiaptup peat ekawẽn a'ĩjojo'ukayũ dak icokcok je'e. Ijudup peat ekawẽn kay kũyjobicayũ dak icokcok je'e. G̃axĩn ma je'bapuk apẽn ibararak ijudup pe iap tag̃. \p \v 4 Õn João. Õn ijudup mubarararag̃ Ásia eipi watwat peaptum―7 beatka watwat peaptum―Jesus kay itabucayũ beaptum. \p — Bay, xipan cuy ebekitkiyũ ejukuk — i õn e'em cebe. — Ebekitkiyũ ag̃uymubabibin cuy eg̃uy — i õn e'em cebe. \m Ixe Deus itait g̃asũ. Kuyje dak itait osunuy. G̃axĩn ma jeedot g̃uto wuykay. 7 be omuy ibiõg̃buk Deus abikbikap topabe. Ixeyũ juy xipan jeykuk. Eyag̃uymubabibin cuy jeedop ip. \v 5-6 Jesus Cristo dak xipan jeykuk. Ixe eyag̃uymubabibin cuy jeenuy. Ixe soat em icẽmãn e'em. Ixe koam o'jetait je'ũap tomukadi. Ixe Jesus Cristo ya'õbuyxi soat ka kukat a'õbuyxiap podi ma. \p Ixe xe wuykukpin cĩcã. Korosa be o'jedoyekerereren. Oe'ũ ikẽrẽat uk am wuywebewi. \p — Paĩyũ buxim Deus peam epeyekapikpik―webay beam — i juk adi o'e wuywebe. \m Ixe soat em ma soat ipi juayũ kukan jeenuy. Imẽnpuye: \p — Ka'ũmg̃u omuy ejo'iat idipat — i juy acece ixe Jesus Cristo be soat em ma. — Ka'ũma ma ejo'iat omuy ya'õbacaat — i dak cuy acece cebe. \m Imẽn cuy acece soat em ma. \p \v 7 Ag̃ cuy epesop. Kabikerereat tag̃ ixe Jesus omuyku. Soat ma ixe jojo. O'ya'õxamutok'iayũ dak ixe jojo ma. Soat tiwatwat jeetõtõn ixe dobuxik puje. Jeetõtõn ip jeg̃uycũg̃ap pibun. Imẽn ma juy jeedop ip. Imẽn je'e. \p \v 8 — Soat ka'ũm pima õn kuy kake — i'e'em wuykukukat Deus. — Soat i'ũm puje dak õn pit kake. Ka'ũma kake bimaat õn. Soat'ũm pimaat tak õn ma — i'e'em wuykukukat Deus. \m Ixe Deus soat podi ma ya'õbaca. Itait g̃asũ. Kuyje dak itait osunuy. G̃axĩn ma jeedot g̃uto wuykay. \p \v 9 Õn João―eywag̃o. Eybuxim õn tak Jesus eju mũg̃i jekukum. Eybuxim õn tak ipiat'ajojom. Õn tak soat kukukan og̃uy Jesus eju ixe soat kukukan pima. Õn tak eybuxim wukpiceg̃ẽ g̃u wetabucap kug̃. Tip'aweroro be juk adi og̃uy. Patmos i osunuy tip'aweroro butet. Iboce ip omuju Deus ekawẽn cuk adi og̃uwẽnuwẽn puye―Jesus ekawẽn cuk adi og̃uwẽnuwẽn puye―kawẽn icẽmat. \v 10 Muto'o bima wukpiwan g̃u juk adi ocewag̃uy―wuykukukat ekabia be. Deus biõg̃buk cuk adi wag̃uyda. Ya'õberenat'a'õ oya'ĩjojo onõg̃pikadiwi jededem―parasuy jo'iat'a'õ. \p \v 11 — G̃axĩn ma ejojojoiaptup cuy etupmubararak — io'e owebe parasuy jo'iat'a'õ. — Ibodup cuy etupmuju Jesus kay itabucayũ beaptum―7 beat ka watwat peaptum — i juk o'e owebe. — Etupmuju juy Ásia eipi watwat peaptum―Éfeso ka watwat peaptum, Esmirna ka watwat peaptum tak, Pérgamo ka watwat peaptum tak, Tiatira ka watwat peaptum tak, Sardes ka watwat peaptum tak, Filadélfia ka watwat peaptum tak, Laodicéia ka watwat peaptum tak — i juk o'e owebe. \p \v 12 Korepẽn'i oce abu paxi kawẽnwẽn oweju iam. 7 be lamparina'a mũn ojojojo―ouro mug̃ẽg̃ẽ. \v 13 Cepidase ip ijodiat co'iat cũg̃'i osunuy. Jesay kug̃ osunuy iberenat kug̃. Ouro mug̃ẽg̃ẽbu kug̃ osunuy jekũmpi dag̃. \v 14 Yaoparut o'yanuy lã buxim―kabidig̃pu buxim―aopaopu buxim. Itasop o'sutanuy daxae buxim. \v 15 Suisopsep o'suinuy bronze buxim―icaat puxim―daxa be o'jeieerotiat puxim―o'g̃usopsupiat puxim. Ixe a'õ ya'õbog̃ osunuy ti'acap'a'õ buxim. Jororoh. Cororog̃iat puxim. \v 16 Kasopta kug̃ osunuy jeba'at kadi―7 beata kug̃. Ibi bewi jekawẽn cẽmcẽm osunuy. Payao buxim osodop cekawẽn―xepxep kadi ma tũybibiat puxim. Topasop o'topanuy kaxicug̃at kaxi jo'i. \p \v 17 Ixe dobuxik puje o'at cewap ce'ũat puxim. I'at puje o'jewebumõg̃ wabi jeje iba'at kadi. \p — Epararam g̃u juy eg̃uy — io'e owebe. — Ka'ũma kake bimaat õn. Soat i'ũm puje dak õn acã ocepoyat — io'e owebe. \v 18 — Soat em ma õn wetabẽg̃. Kuy juk adi we'ũ ojop. G̃asũ bit ocetait waram. Waram pit oje'ũ g̃u. Wa'õbi ma ijodiacat je'ũ'ũm. Wa'õbi ma ce'ũ'ũayũ dopdopap pe jeedop ip — io'e owebe. \v 19 — G̃axĩn ma ejojojoiaptup cuy etupmubararak, g̃asũ jebapukpug̃ ewebe iaptup tak, g̃uyjom je'bapuk ewebe iaptup tak — io'e owebe. \v 20 — Kasopta kug̃ õn oba'at kadi―7 beata — io'e owebe. — Lamparina mũn tak 7 be opop. Iboap ejojojo kuy — io'e owebe. — Apẽg̃ap ibo iam pit etaybit g̃u. Iboam pit õn jemutaybin — io'e owebe. — Lamparina mũn Jesus kay itabucayũ buxim―7 beatka watwat puxim―Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ buxim — io'e. \p Imẽn onõg̃pikadiat o'jekawẽn owebe―Jesus o'jekawẽn owebe. \c 2 \p \v 1 — Cartadup cuy etupmubararak Éfeso ka watwat kukukat awẽwẽaptum―Jesus kay itabucayũ kukukat awẽwẽaptum — io'e owebe onõg̃pikadiat. \mi Õn ma kasopta kug̃ oba'at kadi. 7 beata kug̃ õn. Lamparina'a mũn pidase õn cũg̃cũg̃―7 beayũ pidase―ouro mug̃ẽg̃ẽyũ pidase. Jeyawẽ õn. \v 2 Wetaybit cũg̃ ma juk adi epekuku iam. Wetaybit cuk adi epeyekapikpik cĩcã iam. Eyetaxi dak cuk adi epesop ipiat'ajojom. Xipat'ũmayũ kay g̃u jĩjã dak eyju. Jewexe Jesus emumujũyũ dak cuk adi epesubuyxijojo― “Jesus a'õbi oceju kawẽn idipat muwẽnuwẽn eywebe” i napa ma e'e'ukayũ. Eyetaybit napa ma e'em ip iam. \v 3 Itabut'ũmayũ juk adi ipiat o'supi'ajojoat eywebe, eyetabut okay buye. Eyetaxi bit epesop ipiat'ajojom. Eybu'u g̃u juk adi epesop eyetabut am okay. \v 4 Imẽnpit soat g̃u eyekukuap xipat oxe. Koap pima okukpin cĩcã og̃uy eyxe. G̃asũ bit ka'ũma. Okukpinsũ ma eyxe g̃asũ bit. Imẽn xipat g̃u. \v 5 G̃ebum cuy epesop apẽn koap pima okukpin cĩcã eyju okuk iap kay―apẽn g̃asũ bit eyju okukpin g̃u iap kay dak. Warẽmtag̃ ma okukap cuy epeyepere. Waram g̃uto okukpin cĩcã juy epesop okug̃. Eywebe warẽmtag̃ ma okukap epere'ũm pima bit, õn ma ojot eykay. Apẽn wuyju lamparina'a mũn muwedewedem wara'at muy ãm tũyap pe iap puxim eyju g̃u webekitkiyũm epesop. Jeymuwedewede õn. Warara'acayũ ma ojomuy webekitkiyũm eydieg̃. \v 6 Obuxim eyju dak Nicolai a'õkayayũ ekawẽn kay'ũm cĩcã. Iboap xipat oxe. \q1 \v 7 Deus biõg̃buk imẽn Jesus a'õkayayũ awẽwẽm. Eyetaybin pin eyawẽwẽ ãm pima, eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop. \p Imẽn ma õn Éfeso ka watwat kukukat awẽwẽm — i juk o'e owebe onõg̃pikadiat―Jesus. — Owebe yawẽwẽaptup cuy etupmubararak ixe beaptum — i juk o'e owebe. \p \v 8 — Cartadup cuy etupmubararak Esmirna ka watwat kukukat awẽwẽaptum―Jesus kay itabucayũ kukukat awẽwẽaptum — i juk o'e owebe Jesus. \mi Ka'ũmg̃u bimaat õn. Soat i'ũm puje dak õn ma og̃uy. Kuy juk ade we'ũ ojop. G̃asũ bit ocetait waram. Jeyawẽ õn. \v 9 Wetaybit eyju ipiat'ajojom iam. Wetaybit eydadaybot iam tak. Deus xe bit soat kug̃ eyju. Jewexe Judeuyũ eymuymuy. “Judeuyũ oceju―Deus ebekitkiyũ” i napa ma e'em ip. Satanás a'õ kayayũ ixeyũ bit. \v 10 Eypararam g̃u epesop ipiat'ajoap puxim. Ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat ipiat supi'ajojoat eywebe eyetabucap puyxijom. Ixe a'õ kayayũ warẽmtag̃ ma jeymuõm daomũnmũnap'a be. Inaka ibun g̃u ipiat epesupi'ajojo―10 kabia ma. Wa'õ dag̃ cuy epeku soat em. Eye'ũ buje dak, wa'õ dag̃ cuy epeku. Wa'õ dag̃ eyeku buje, soat em epesop oxe eyetait. Soat em eyetait oxe iap idip cĩcã ipi kukukat a dag̃at puxim―coroa buxim. \v 11 Deus biõg̃buk imẽn Jesus a'õ kayayũ kukukat awẽwẽm. Eyetaybin pin eyawẽwẽãm pima, eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop. \mi Wa'õ kay jĩjãayũ bit waram je'ũ g̃u. Waram warara'acayũ e'ũ buje, je'ũ g̃u ip. \m Imẽn ma õn Esmirna ka watwat kukukat awẽwẽm — i juk o'e owebe onõg̃pikadiwiat―Jesus. — Owebe yawẽwẽaptup cuy etupmubararak ixe beaptum — i juk o'e owebe. \p \v 12 — Cartadup cuy etupmubararak Pérgamo ka watwat kukukat awẽwẽaptum―Jesus kay itabucayũ kukukat awẽwẽaptum — i juk o'e owebe onõg̃pikadiwiat―Jesus. \mi Õn ma payao kug̃―xepxep kadi tũybibiat kug̃. Jeyawẽ õn. \v 13 Wetaybit poce eyju dopdom iam. Satanás a'õ kayayũ parakpe eyju. Wa'õ kay acã eyju bit kũyjobit. Itakomaayũ Antipas o'yaoka eyka be―Satanás a'õ kayayũ dopdopap ka be. Ixe Antipas cedag̃ ma juk adi omuwẽnuwẽn. Eyju bit cuk adi eybu'u g̃u epesop eyetabut am okay ixe a'g̃u ip o'yaoka ma. \v 14 Imẽnpit soat g̃u eyekukuap xipat oxe. Pũg̃pũg̃ ey'in Balaão emumutaybitbinap tag̃ jekukum. Ixe Balaão o'jekawẽn Balaque be. “Warẽmtag̃ cuy Israel naxeg̃ebitbit eg̃utaybin ixeyũ be ikẽrẽat mug̃ẽ ãm,” io'e Balaãp Balaque be. Imẽnpuye “Xipat eywebe deusbaroyũ wap iẽnmõg̃'ibitẽn o am,” i napa ma o'e cebe ip. “Xipat eywebe warara'acat tayxi eju jepo am―warara'acat itop eju dak,” i napa ma o'e cebe ip. \v 15 Ixe buxim pũg̃pũg̃ ey'in Nicolai a'õ kayayũ emumutaybitbinap tag̃ jekukum, warẽmtag̃ ma'g̃u ip imutaybitbin. \v 16 Ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap cuy epeyepere. Cepere'ũm pima bit, g̃axĩn ma ojot eykay ipiat'ajoan eywebe. Ixeyũ eju nopag̃õg̃õm oce―warẽmtag̃ imutaybitbinayũ eju. Yaokakam ip oce wekawẽn―payao buximan―xepxep kadi tũyan. \q1 \v 17 Deus biõg̃buk imẽn Jesus kay itabucayũ kukukat awẽwẽm. Eyetaybit pin eyawẽwẽãm pima, eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop. \mi Wa'õ kay jĩjãayũ be manada otaũm ixatam ip tamunẽm'ibita. Karatũg̃'a buximat'a dak oyaũm soat pe ixeyũ be yarucat'a―yadeibog̃at'a. Ibutet iisuat ibararak opop ig̃o'a be. Ka'ũma ma itaybit ixe buten. Yabuat acã itaybit je'e ixe buten. \m Imẽn ma õn Pérgamo ka watwat kukukat awẽwẽm — io'e Jesus owebe―onõg̃pikadiwiat. — Owebe yawẽwẽaptup cuy etupmubararak ixe beaptum — i juk o'e owebe. \p \v 18 — Cartadup cuy etupmubararak Tiatira ka watwat kukukat awẽwẽaptum―Jesus kay itabucayũ kukukat awẽwẽaptum — i juk o'e onõg̃pikadiwiat owebe―Jesus. \mi Deus ipot õn. Wetasop daxae buxim. Wui suisopsep bronze buxim―o'g̃usopsep ip iat puxim. Jeyawẽ õn. \v 19 Wetaybit cũg̃ ma eyju jekukum iam. Deus ikukpin cĩcã eyxe. Eyetabut cĩcã ixe kay. Kapikpig̃ eyju. Eyetaxi dak ipiat'ajojom ma'g̃u. Koap pimaap podi ma g̃asũ dak eyju xipacat mujurũg̃rũg̃. \v 20 Imẽnpit soat g̃u eyekukuap xipat oxe. Jezabel warẽmtag̃ ma obuywatwat'ukayũ mutaybitbin. E iekẽrẽat tag̃ webekitkit muykukum. Ixe napa ma e'em “Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat õn,” i. Webekitkit mug̃uykukukum ixe ayacat. “Xipat eywebe warara'acat tayxi eju jepo am, warara'acat itop eju dak,” i napa ma e'em cebe ip. “Xipat eywebe deusbaroyũ wap iẽnmõg̃'ibitẽn o am,” i napa ma e'em cebe ip. Eyju bit epeg̃ujẽm g̃u eyxewi. Ãg̃ jeenuy jekpiwan. \v 21 Ibun ma ipiat osupi'ajoat g̃u cebe. Tũybe g̃asũ paxi ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap jepere iãn oce. Ixe bit ibu'u jeperem. \v 22 Imẽneju ixe ayacat õn ma ojoxik kama jo'iat pe. Ijoce ipiat supi'ajojo jĩjã ceweju o'jepo'iayũ dak. Ixeyũ be ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap epere'ũm pima, ipiat'ajojom cĩcã jeedop ip. \v 23 I'iyũ dak oyaokaka―ya'õkayayũ. Ixeyũ aoka buje, Jesus a'õ kayayũ itaybit je'e Deus itaybti apẽn ijodiacat jewag̃uyg̃uy iam. Apẽn ip ibikuy iam tak itaybit je'e ip. Apẽn ijodi bima juk adi oekuku ip iaptei bit õn ma oteida soat pe. \q1 \v 24 Warara'acat'in ey'in pit warẽmtag̃ ma eymutaybitbin'ukayũ a'õ kay g̃u juk adi epesop―Tiratira ka watwat'in. Satanás pabi kug̃ g̃u buk eyju. Ixe babi kukayũ soat g̃u Satanás babim itaybit. Eyju bit eybu'u ixe babi kuk am. \v 25 Wajẽmap wiwim pima kuy eyetaybicap ekawẽn tag̃ cuy epeku. Wara'at ekawẽn g̃u bit og̃uwẽn eywebe iboap ekawẽn tag̃ eyeku am. \v 26-28 “Ẽn ma soat ka watwat kukukan cuy ece,” i juk o'e webay owebe. “Eyju soat ka watwat kukayũm epesop oweju,” i oce wa'õ kay jĩjãayũ be. Ya'õca ip jeedop ixeyũ kukukan yopcaat'ip kukat puxim. Pipim'ũm kũyjobit'ũmayũ a'õbacaap g̃u'ũm ip itĩg̃'a kakaap puxim. “Eyju ma soat ka watwat kukukayũm cuy epesop oweju,” i oce wa'õ kay jĩjãayũ be―amap kabia wiwim pima wa'õ dag̃ jekuku'ukayũ be. Kabiada dak otaũm cebe ip―kasopta―wa'õ kay jĩjãayũ be. \v 29 Deus biõg̃buk imẽn Jesus a'õ kayayũ awẽwẽm. Eyetaybin pin yawẽwẽam pima, eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop. \m Imẽn ma õn Tiatira ka watwat kukukat awẽwẽm — io'e onõg̃pikadiwiat owebe―Jesus. — Iboaptup cuy etupmubararak ixe awẽwẽaptum — i juk o'e owebe. \c 3 \p \v 1 Cartadup cuy etupmubararak Sardes ka watwat kukukat peaptum―Jesus kay itabucayũ kukukat peaptum — i juk o'e owebe onõg̃pikadiwiat―Jesus. \mi Õn ma Deus biõg̃buk kug̃―7 beayũ kug̃. Kasopta kug̃ tak õn―7 beata kug̃. Jeyawẽ õn. Õn wetaybit warẽmtag̃ ma eyju jekukum iam. Adeayũ napa ma e'em “Sardes ka watwat itabut cĩcã Jesus kay,” i. Õn pit wetaybit eyetabutsũ ma cekay iam. Ce'ũat puxim eyju cexe. \v 2 Ce'ũat puxim g̃u juy epesop. Eyetabun cuy epesop cekay kuyjeap puxim. Eyag̃uysan cuy epeku. Eybu'um g̃u juy epesop cekawẽn tag̃ eyeku am. Soat g̃u bit xipat Deus xe apẽn cuk adi epekukuiap. Wetaybit iboam. \v 3 G̃ebum cuy epesop kuy eyetaybicap kay, kuy epeya'ĩjojoiap kay dak. Kawẽn icẽmat cuk adi epeya'ĩjojo. G̃ebum cuy epesop iboap ekawẽn kay. Kũyjobin cuy epesop iboap ekawẽn kay. Ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap pit cuy epeyepere. Ixecat puxim eyju. Eyju ag̃'ũm pima ojot eykay. Ibukurukat puxim ojot eykay. Eyetaybit g̃u epe'e puju paxi oajẽm iam. \v 4 Pũg̃pũg̃ pit ey'in ikẽrẽat o'jukuk g̃u Sardes ka watwat'in. Ixeyũ bit yag̃uyisuayũ. Cesay isuayũ buxim ip. Ixeyũ ma oweju ma jeku jesay irucat kug̃―iisuat kug̃, “Cedag̃ ip oxe” i'e'em Deus cebe ip puye. \v 5 Wa'õ kay jĩjãayũ jesay irucat kug̃ jeku. Ixeyũ butet oju'uk g̃u soat em itait jeedop ip Deus xe iaptup pewi. Soat em ibararak jeedop ixeyũ butet ig̃odup pe. “Teyũku webekitkit,” i oce webay be, ixe ekawẽn tojotjot'ukayũ be dak. \q1 \v 6 Deus biõg̃buk imẽn Jesus a'õ kayayũ awẽwẽm. Eyetaybin pin yawẽwẽãm pima, eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop. \m Imẽn ma õn Sardes ka watwat kukukat awẽwẽm — io'e onõg̃pikadiwiat owebe―Jesus. — Iboaptup cuy etupmubararak ixe awẽwẽaptum — i juk o'e owebe. \p \v 7 — Cartadup cuy etupmubararak Filadélfia ka watwat kukukat awẽwẽaptum―Jesus kay itabucayũ kukukat awẽwẽaptum — i juk o'e owebe. \mi Õn pit ikẽrẽat kug̃ g̃u. Õn soat em icẽmãn e'em. Chave kug̃ õn―Davi bubun osunuyiat kug̃. Iju chavem owebe tomudip puje, kuka ip o'tomudip'uk g̃u. Owebe tomudip'uk puje dak, kuka ip o'tomudip g̃u. Jeyawẽ õn. \v 8 Wetaybit apẽn eyju jekukum iam. Eya'õbaca'ũm'ũm ma. Owebe eymutaybitbinap tag̃ pit cuk adi epekuku. Soat em epesop kũyjobit wa'õ kay. Õn xĩntabi o'gukoce eywap. Soat pe bit tomudip pa'ore. Owebe acã tomudip put. \v 9 Eya'õpicug̃cũg̃ cuy epesop wa'õ kay. Satanás a'õ kayayũ napa ma e'em “Judeuyũ oceju―Deus ebekitkit,” i. Napa ma e'em ip. Wa'õbi ip jẽg̃'aecõg̃cõg̃ eywap. Itaybit je'e ip eykukpin cĩcã oxe iam. \v 10 “Eyukpiceg̃ẽg̃ẽm g̃u juy epesop okay eyetabucap kug̃ ipiat'ajojom ma'g̃u eyju,” i juk oce eywebe. Eyukpiceg̃ẽg̃ẽm g̃u okay juk adi epesop. Imẽnpuye ipiat osupi'ajoat soat ipi dag̃acat pe ixeyũ etabucap puyxijom. Eyju bit õn jeydaxijo ixeyũ ipiatpi'ajojom pima. \v 11 G̃axĩn ma oajẽm eykay. Xipat cĩcãat kug̃ eyju―wa'õ kay jĩjãaptei kug̃. Iboap cuy epeg̃uxipan cĩcã warara'acat pe tujupa'umap puxim. \v 12 Wa'õ kay jĩjãayũ a'õmucanucan cuy og̃uy. Deus eju kawẽnwẽnap'a beat'ip puxim jeedop ip―warara'acat'ip muycemucemap'ip puxim. Waram pit jejẽm g̃u ip Deus xewi. Deus putet osubutetmubararak cebe, Deus ka butet tak. Jerusalém i ika butet―ika isuatka butet. Iboka sukakop Deus xewi. Obutet iisuat tak osubutetmubararak cebe. \q1 \v 13 Deus biõg̃buk imẽn Jesus a'õ kayayũ awẽwẽm. Eyetaybit pin yawẽwẽãm pima, eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop. \m Imẽn õn Filadélfia ka watwat kukukat awẽwẽm. Owebe yawẽwẽaptup cuy etupmubararak cebeaptum — i juk o'e onõg̃pikadiwiat owebe―Jesus o'e owebe. \p \v 14 — Cartadup cuy etupmubararak Laodicéia ka watwat kukukat awẽwẽaptum―Jesus kay itabucayũ kukukat awẽwẽaptum — i juk o'e owebe onõg̃pikadiwiat―Jesus. \mi “Imẽn cuy jeenuy” i õn e'em. Imẽnpuye “Amém” i obutet. Soat em wa'õ dag̃ õn e'em. Soat em icẽmãn õn e'em. Deus pe soat mug̃ẽap awap kuy juk kake og̃uy. Jeyawẽ õn. \v 15-16 Wetaybit warẽmtag̃ cĩcã eyju jekukum iam. Taxipat puxim g̃u eyju―icukat puxim g̃u dak. Taxiptoktokat puxim eyju, icukg̃ũg̃ũnat puxim tak. Okukpin g̃u eyju okug̃. Warẽmtag̃ g̃u dak eyju okug̃. Xipat ma kuka juk o'e warẽmtag̃ okug̃ pima, ikukpin okug̃ pima dak. Imẽnpit okukpin g̃u eyju okug̃. Imẽnpuye g̃axĩn ma ipiat osupi'ajoat eywebe, iko'õmat o buje jedadacap puxim. \v 17 “Soat kug̃ oceju bit,” i te'e ma eyju e'em. “Ocebubut ade oceju bit,” i te'e ma eyju e'em, “Xipat cĩcã oceju,” i dak, “Soat kake ocexe,” i'e'em eyju te'e ma. Eyetaybit g̃u eyju tadaybocat puxim iam. Iokokat puxim eyju―ig̃ẽmat puxim―ibisõat puxim. Tadaybocat puxim eyju, toti'ũmat puxim tak. Ita'ũmat puxim tak eyju. \v 18 Õn pit jeyawẽ. Ouro juy epejat oxewi―iwekoykey'ũmat. Iboap kug̃ pima icẽmãn ibubut adeayũm epe'e. Eyesay irucat tak cuy epejat oxewi eywebe imuõm ãm eyesay'ũmap puxim, eysũsũnap puxim. Posũg̃ tak cuy epejat oxewi itapiatkayat eyeta be imõg̃ ãm xipan eyecoat am. \v 19 Oxe ikukpinayũ bit og̃ukorẽm cedag̃'ũm jekukum pima. Ipiat osupi'ajoat cebe ip waram g̃uto cũg̃ ma ceku am ip. Imẽnpuye juy wa'õ kay epe'e waram. Ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap cuy epeyepere. \v 20 Ya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop wa'õ kay. Tag̃tag̃tag̃'i õn e'em xĩntabi be. Wa'ĩjojoat pe tomudip'uk puje, oõm tuk'a be. Jekõnkõn'uk og̃uy ixe eju. Ixe dak jekõnkõn'uk jeenuy oweju. \v 21 “Epabik cuy oxe―wabikbikap pe” i oce wa'õ kay jĩjãayũ be. Ixeyũ buxim õn tak cuk adi og̃uy webay a'õ kay kũyjobit. Imẽnpuye g̃asũ õn xik'i webay xe―yabikbikap pe. \q1 \v 22 Deus biõg̃buk imẽn Jesus a'õ kayayũ awẽwẽm. Eyetaybin pin yawẽwẽãm pima, xipan cuy epeya'õpicũg̃. \m Imẽn õn Laodicéia ka watwat kukukat awẽwẽm. Owebe yawẽwẽaptup cuy etupmubararak cebeaptum — i juk o'e onõg̃pikadiwiat owebe―Jesus o'e owebe. \c 4 \p \v 1 G̃ebuje wara'at ma ojojojo wexey jo'iat. Kabi beat exĩntabi ojojojo ikoce. Waram parasuy jo'iat a'õ oya'ĩjojo―kuy oya'ĩjojoiat'a'õ ma. Waram g̃uto o'jekawẽn owebe. \p — Eceu juy ijoce — io'e owebe. — Apẽn g̃uyjom jebapuk iap og̃ubapuk ewebe etaybit am — io'e owebe. \p \v 2 Deus biõg̃buk wag̃uyda g̃ebuje bit. Iboce yabikbikap osunuy―idip cĩcãat kabi be. Pũg̃ xik'i osunuy cebe. \v 3 Ixe dopa topasopsep o'topanuy wita'a buxim―yadip cĩcãat'a buxim―jaspe'a buxim, sardônio'a buxim tak. Ixe abikbikap akokoreren konopsanobu o'jebueku. Ibusopsep o'jebueku esmeralda'a buxim. \v 4 Idip cĩcãat akokoreren warara'acat abikbikap osodop 24 be. Ya'õbuyxiayũ osodop ixeyũ jeje kaxikxik'i―24 beat ceje. Jesay irucat kug̃ayũ osodop ip. Ouro mug̃ẽg̃ẽ kug̃ tak ip osodop jabi jeje―idip cĩcãat kug̃. \v 5 Yabikbikap pewi xiririkiat cẽmcẽm'uk osunuy, tũmũn'a'õ dak, porog̃iat tak. Wexiktak puximat tak osunuy yabikbikap wap isopat, 7 be. Ixeyũ jojom pima wuyju g̃ebum Deus biõg̃buk kay―7 beayũ kay. \v 6 Iodi buximati o'tinuy yabikbikap wap―vidro mug̃ẽg̃ẽ. Tixiriruk o'tinuy cristal'a buxim. \p Ebadipdip tak osodop ip itabẽg̃ayũ yabikbikap akokoreren―idip cĩcãat akokoreren. Soat kadi osodop ip. Ita'ade osodop ip. Soat kadi osodop ita ip―cewap, yakpidakadi. \v 7 Pũg̃ ixeyũ'in leão buxim osunuy. Wara'at ixeyũ'in biopak puxim osunuy―ag̃okatkat yobog̃at puxim. Wara'at ixeyũ'inat topa ag̃okatkat topa buxim o'topanuy. Wara'at ixeyũ'in dace buxim osunuy―pupumat puxim. \v 8 Soat ip ceg̃ebabe osodop. 6 be o'ceg̃ebadop ip. Soat tag̃ itate ip osodop―badi, kacũg̃kadi dak. Soat em ip jebibododon. Ixima dag̃ tak ibu'u em g̃u ip jebibododon, kabiam tak. Imẽn ip ibibodo: \mi Wuykukukat Deus soat podi ma ya'õbaca, i'e'em ip jebibododon. Soat tag̃ iisu, i. Soat tag̃ iisu, i. Soat tag̃ iisu, i jebibododon ip. Ipi ka'ũm pima itait osunuy, i. G̃axĩ dak itait, i. G̃axĩn ma jeedot waram wuykay, i. \m Imẽn ip ibibodo. \p \v 9 — Ẽn pit soat podi ma edip — i'e'em ip Deus pe jebibododon ebadipdip itabẽg̃ayũ. — Ẽn pit soat podi ma a'õbuyxi — i dak e'em ip jebibododon. — Ẽn pit soat podi ma xipan ocekug̃ — i dak e'em ip jebibododon. \m Yabikbikap cejeat peam cebibododon ip puje soat em itabẽg̃at peam, \v 10 24 beayũ aypapayũ pig̃'i at'an ip cewap―yabikbikap cejeat wap. \p — Ẽn pit soat podi ma xipat — i'e'em ip cebe. Jabi jejeat mõg̃mõg̃ ip yabikbikap cejeat wap―idip cĩcãat―ouro mug̃ẽg̃ẽ. Imõg̃mõg̃ ip cewap “Ẽn acã ocekukukat” i'e am cebe. \m \v 11 Imẽn ip jebibododon cebe: \mi Ẽn acã soat kukukat, i. Ẽn acã Deusat, i. Ẽn cuk soat eg̃ug̃ẽ, i. Soat kake a'õbin ma, i. Ẽn ipi juacat mutaicin, i. Ẽn soat podi ma edipap kug̃, i. Soat podi ma a'õbuyxi, i. Ẽn acã soat podi ma a'õbacaap kug̃, i. \m Imẽn ip jebibododon cebe―yabikbikap cejeat pe. \c 5 \p \v 1 G̃ebuje taperadup otupcoco tup'amũnmũnatup. Yabikbikap cejeat pui beatup otupcoco―iba'at kadiat pui beatup. Tupararak o'tuptop xepxep kadi ma. Tupmuymũg̃mũg̃ap osodop serabu jo'ian. 7 em o'tupmuymũg̃mũg̃ ip. \v 2 Deus ekawẽn tojotjot'ukat tak ojojojo ya'õbacaat. \p — Abu itaybit tupmuywut am? Ka'ũma ma — io'e ixe ya'õberen. \p \v 3 Imẽnpit itaybicat ka'ũmg̃u osunuy. Kabi be ka'ũmg̃u. Ipi ju dak ka'ũmg̃u. Ipi diotpe dak ka'ũmg̃u. Ka'ũma ma itaybit tupmuywut am tup co am. \v 4 Otõn cĩcã ka'ũmg̃u buye itaybicat tupmuywut am tup co am. \v 5 Imẽnpuye aypaat o'e owebe: \p — Wa g̃u! Ak'i juy ece. Judá diwat pe iba'ore g̃u tupmuywut am — io'e. — Ixe acã itaybit tupmuywut am. Ixe be ma tup co but — io'e. — 7 beat imuywut put ixe be — io'e owebe. — Ixe leão buxim ya'õca. Ya'õbuyxi jĩjã ixe Davi naxeg̃ebit — io'e owebe. \p \v 6 G̃ebuje mẽmẽ ojojojo―ovelha. Cũg̃'i osunuy yabikbikap pidase. Ebadipdip itabẽg̃ayũ ixe akokoreren osodop ya'õbuyxiayũ dak. Kuy bima ce'ũ osunuyiat puxim osunuy. 7 be osodop yakanasũyũ. Ita dak 7 be ma o'sutanuy. 7 be itateat puxim Deus biõg̃buk―soat ka kay imujumayũ. \v 7 Mẽmẽ o'ju yabikbikap cejat topabe. Ibodup o'tupu ibui bewi iba'at kadiatup. \v 8 Tupu buje ebadipdip itabẽg̃ayũ pig̃'i o'at ipi ju mẽmẽ wap. Ya'õbuyxiayũ dak pig̃'i o'at ip cewap ya'õbuyxi jĩjã cexe ip puye. Soat ip harpa'a kug̃ osodop yamuyde am. Wa'e buximat kug̃ tak ip osodop―ouro mug̃ẽg̃ẽ kug̃. Topapũn osodop tide'okuatim. Deus ebekitkit kawẽnwẽn ceweju iap tide'okuati buxim. \v 9 Pibodo iisuan o'jebibododon ip. Imẽn ibibodo ip: \mi Kuy juk e'ũ eg̃uy, i. Pũg̃ g̃u juk etaxijo e'ũap puye soat tiwatwayũ'in, soat a'õm kawẽnwẽn'ukayũ'in tak, soat iwarururuayũ'in tak, soat kaka dag̃ayũ'in tak, i. Imẽnpuye etaybit tupu am, i. Etaybit tupmuywut am tak, i. \v 10 A'õbi ma soat eipi juayũ kukukayũm jeedop ip Deus eju, i. Paĩyũ buxim kapikpig̃ jeedop ip Deus peam―ocekukukat peam, i. \m Imẽn ip ibibodo. \p \v 11 Waram g̃uto oceak. Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ oya'ĩjojo. De'at g̃u ip osodop―kiiiii iãn. Imuweg̃ũn pa'ore osodop io. Ade jĩjã ma ip. Kacũg̃cũg̃'i ip osodop yabikbikap akokoreren. Ebadipdip itabẽg̃ayũ akokoreren tak, ya'õbuyxiayũ akokoreren tak. \v 12 Ya'õberen o'jebibododon ip. Imẽn ibibodo ip: \mi Ovelha buxim oe'ũiat soat podi ma jedipap kug̃, i. Soat podi ma ja'õbacaap kug̃, i. Soat podi ma xipacap kug̃, i. Soat podi ma jetaybitbicap kug̃, i. Soat podi ma ja'õcaap kug̃, i. Soat podi ma ja'õbuyxiap kug̃, i. Soat podi ma jedipap kug̃, i. Soat kayap podi ma ocecokcok Cekay, io'e ip jebibodo be. \m Imẽn ibibodo ip. \p \v 13 Soat ma ip jebibododon o'e g̃ebuje bit wa'õpiju―kabi beacayũ, ipi juacayũ dak, ipi diotpeacayũ dak, tibog̃ cĩcãti dag̃acayũ dak―soat kakeayũ. Imẽn ibibodo ip: \mi Soat podi ma ẽn pit xipat, i. Soat podi ma ẽn pit a'õbuyxi, i. Soat podi ma ẽn pit edip, i. Soat podi ma ẽn pit a'õbaca, i. Imẽn cuy acece ewebe soat em, i. Soat em tak wuybu'um g̃u acesop imẽn i'e am ewebe, io'e ip jebibodo be xik'i yabikbikap peat pe―mẽmẽ―ovelha buxim oe'ũiat pe. \p \v 14 — Imẽn cuy ace — i o'jede ebadipdip itabẽg̃ayũ. \p Ya'õbuyxiayũ dak pig̃'i o'at'at ip topabe―aypapayũ. Pig̃'i o'at'at ip “Soat podi ma ẽn xipat” i'e am cebe. \c 6 \p \v 1 Mẽmẽ tupmuymũg̃mũg̃ap o'g̃uywut wetabutpe. Koapat o'g̃uywut. 7 be osodop ip tupmuymũg̃mũg̃ap. \p — Ejot cuy — io'e ya'õberen ebadipdipayũ'in―itabẽg̃ayũ'in. \p Nobano a'õ buxim o'ya'õnuy ya'õpurug̃. \p \v 2 Waram g̃uto oceak. Cavaro ojojojo irucat. Yakpi jejeat daruk kug̃ oeku. Ixe xeat ouro mug̃ẽg̃ẽ o'jomõg̃ ya be―ipi kukukat abeat―idip cĩcãat. O'jẽm soat a'õbacaap mu'ũmu'ũm. Soat a'õbacaap mu'ũm ãm o'jẽm. \p \v 3 G̃ebuje mẽmẽ wara'at o'g̃uywut tupmuymũg̃mũg̃ap. Xepxep o'g̃uywut kuy. \p — Ejot cuy — io'e wara'at itabẽg̃ayũ'in ebadipdipayũ'in. \p \v 4 Wara'at osodot cavaro ipakpukat. Ixe xeat ja'õbacap o'g̃ũm yakpi jejeat pe. \p — A'õbi nopag̃õg̃õm je'e ip jeweweju ipi dag̃acayũ — io'e cexeat yakpi jejeat pe. Ka'ũma ip kaba'ũm je'e wara'at eju. — A'õbi jenopag̃õg̃õm je'e ip soat — io'e cebe. \p Payao o'g̃ũm cebe yobog̃at. \p \v 5 G̃ebuje mẽmẽ wara'at o'g̃uywut tupmuymũg̃mũg̃ap. Ebapũg̃ kuy o'g̃uywut. \p — Ejot cuy — io'e wara'at ebadipdipayũ'in itabẽg̃ayũ'in. \p Waram g̃uto oceak. Wara'at ojojojo cavaro iokat. Yakpi jejeat imupesarurunap kug̃ oeku jebui be. \v 6 Wuya'ĩjoiat oya'ĩjojo. Ebadipdip itabẽg̃ayũ parakpewi oya'ĩjojo. \p — Pũg̃ litrom trigodadei tadeibog̃ cĩcã je'e―pũg̃ kabia ekapikapteim je'e — io'e. — Ebapũg̃ litrom cevadadadei dak tadeibog̃ cĩcã je'e―pũg̃ kabia ekapikapteim je'e — io'e. — Oliveira'a xepti bit etimukẽrẽrẽn g̃u juy — io'e. — Uva'abidi dak etimukẽrẽrẽn g̃u juy — io'e. \p \v 7 G̃ebuje mẽmẽ wara'at o'g̃uywut tupmuymũg̃mũg̃ap. Ebadipdip o'g̃uywut kuy. Ebapũg̃ mabuk opop imuywut'ũmat. \p — Ejot cuy — io'e wara'at ebadipdipayu'in itabẽg̃ayũ'in. \p \v 8 G̃ebuje waram g̃uto oceak. Cavaro ipekpukat ojojojo. Yakpi jejeat putet Ce'ũap i osunuy. Ixe dobatban oekuku ip ce'ũ'ũayũ dopdopap pewiayũ. Cexeat o'jekawẽn cebe ip. \p — Adeayũ juy epeyaoka ipi juayũ — io'e cebe ip. — Ebadipdip tobuxik puje, pũg̃ cuy epeyaoka — io'e cebe ip. — Nopag̃õg̃õm ip epeg̃uap, repibun tak — io'e. — Wãtaxipi pibun tak epeg̃uap ip, awaydip tag̃an tak, ika'uan — io'e cebe ip. \p \v 9 G̃ebuje mẽmẽ wara'at o'g̃uywut tupmuymũg̃mũg̃ap. Ebadipipdip o'g̃uywut kuy. Xepxep mabuk o'jepoyat imuywut'ũmat. O'yaokaka ip iayũ'ũm'ũm biõg̃buk ojojojo wũnca mupikupikap'a diotpe caixa'a diotpe. Itakomaayũ juk ixeyũ o'yaoka Deus ekawẽn o'g̃uwẽnuwẽn ip puye, cekawẽn tag̃ oekuku ip puye dak. \v 10 Ya'õberen o'jewãwã ip: \p — Ocekukukat, ẽn soat podi ma a'õbaca — io'e ip. — Soat tag̃ eisu — io'e ip ya'õberen. — Icẽmãn e'e'ukat ẽn. Pug̃ũn xe'e ipiat ecesupi'ajojoat kũyjobit'ũmayũ be? — io'e ip. — Pug̃ũn xe'e ipiat ecesupi'ajojoat ocaokaayũ be? — io'e ip ya'õberen. \p \v 11 Iboceat cesay o'g̃ũm cebe ip soat pe―irucat. \p — Epeyebodoy buk yopũt — io'e cebe ip. — Itakomaayũ buk eykitpitpiyũ yaoka ma — io'e cebe ip. — Eybure kapikpik'ukayũ'in yaoka mabuk ip apẽn cuk adi ip eyaoka iap puxim — io'e cebe ip. — Ixeyũ aoka'ũm pima bit cuy epeyebodoy — io'e cebe ip. \p \v 12 G̃ebuje mẽmẽ wara'at o'g̃uywut tupmuymũg̃mũg̃ap. 6 be o'g̃uywut kuy. Pũg̃ ma omuy imuywut'ũmat. Imuywut puje ipi o'jexixi jĩjã ma. Kaxiepiat iok o'e pag̃o iokat puxim―mudiuhu doti buxim. Kaxiaat tak ipakpuk o'e doy buxim. \v 13 Kasopta dak o'ta'at'at kabi bewi. O'ta'at'at ipi ju. O'ta'at'at figo'a muy'at'acap puxim―yakicat'a muy'at'acap puxim―kabidoxixi be yamuy'at'acap puxim. \v 14 Kabi dak o'je'arabot apẽn wuyju taperadup mu'arabotboniap puxim. Co'a dak o'jeaewede jenuyap pewi soat'a. Tip'aweroro dak o'jedipewede jediptũyap pewi soat. \p \v 15 G̃ebuje soat ipi juayũ kukukayũ o'jewemunẽm―iecug̃apyũ dak, sorarayũ kukukayũ dak, ibubut adeayũ dak, ya'õcayũ dak. Soat ipi juayũ o'jewemunẽm: jekpiwatpi ma kapikpik'ukayũ, tei'ũm kapikpik'ukayũ dak. Soat ip o'jewemunẽm co'a kũy dag̃, co'a binũnpe dak. \v 16 Te'e ma ip o'jewãwã ya'õberen wita'a be, co'a be dak. \p — A'a'at cuy ocejeje ocemunẽm ãm — i te'e ma o'e ip co'a be, wita'a be dak. — Ocemunẽm cuy epe'e xik'i yabikbikap pe iat pe ocedobuxikap puxim — i te'e ma o'e ip. — Ocemunẽm cuy epe'e mẽmẽ itakoma ocekay buye — i te'e ma o'e ip. \v 17 — Mẽmẽ itakoma jĩjã ocekay, ya'õ kayayũ dak — io'e ip. — Ixeyũ etakomaap ebapukap kabia ajẽm puje, ka'ũma ma jepoyat. Soat i'ũm — io'e ip. \c 7 \p \v 1 G̃ebuje Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ ojojojo ebadipdipayũ. Kacũg̃cũg̃'i osodop ip ipi'abi dag̃. Kabido ixikixik'uk osodop ip ebadipdip kadiwiatpido. Kabido ixikixik'uk ip osodop ipi kay ibido kopap puxim, tibog̃cĩcãati kay dak, tũmũn'ip'ip kay dak. \v 2 Wara'at ojojojo g̃ebuje bit Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Kaxi jẽmjẽmap kadiwi oajẽm. Oajẽm teku Deus ebekit iam imubararakap kug̃ jebui be―teku soat em itaicat ebekit iam imubararakap kug̃. Ya'õberen o'jewãwã jebadipyũ be―Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ be―ebadipdipayũ be. Deus kuy juk ja'õbacaap o'g̃ũm ixeyũ be. Ja'õbi ixeyũ o'g̃uju ipi mukẽrẽrẽn ãm, tibog̃cĩcãati mukẽrẽrẽn ãm tak. \p \v 3 — Deus buywatwat'ukayũ dopa'a ocetopa'amubararak teku Deus ebekit iam — io'e cebe ip. — Ocewebe ixeyũ dopa'a mubararak'ũm pima bit, ipi epeg̃ukẽrẽrẽn g̃u, tibog̃cĩcãati dak epetimukẽrẽrẽn g̃u, tũmũn'ip'ip tak epeyopmukẽrẽrẽn g̃u — io'e cebe ip. \p — Ha'a — io'e ip. \p \v 4 Pebũrũ iteyũ Deus ebekitkiyũ iap o'g̃uwẽn owebe―o'topa'amubararak ip iap. Tak g̃u o'topa'amubararak ip―ade jĩjã ma―144,000 be. Kiiiiãn. Soati watwat'in o'topa'amubararak ip―Israel naxeg̃ebitbiyũ'in. \v 5-8 12,000 be o'topa'amubararak ip Judá diwatwat'in; 12,000 be Rubem diwatwat'in tak; 12,000 be Gade diwatwat'in tak; 12,000 be Aser diwatwat'in tak; 12,000 Naftali diwatwat'in tak; 12,000 be Manassés diwatwat'in tak; 12,000 be Simeão diwatwat'in tak; 12,000 be Levi diwatwat'in tak; 12,000 be Issacar diwatwat'in tak; 12,000 be Zebulom diwatwat'in tak; 12,000 be José diwatwat'in tak; 12,000 be Benjamim diwatwat'in tak. Ibũrũ ma ip o'topa'amubararak teyũku Deus ebekitkiyũ iam. \p \v 9 Waram g̃uto oceak. Tak g̃u wuyjuyũ io'e kiiii. Ade jĩjã osodop ip. Imuweg̃ũn pa'ore ma osodop ip, ade jĩjã buye. Soat eipi watwat'in osodop ip, soat tiwatwat'in tak, soat iwarururuyũ'in tak, soat a'õm kawẽnwẽn'ukayũ'in tak. Mẽmẽ abikbikap wap osodop ip jesay kug̃―irucat kug̃. Kosunano kug̃ osodop ip jebui be. \p \v 10 — Deus acã wuydaxijojom — io'e ip ya'õberen. — Mẽmẽ dak wuydaxijojom — io'e ip. Ixe ma xik'i jabikbikap pe — io'e ip ya'õberen. \p \v 11 Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ dak kacũg̃cũg̃'i osodop ip yabikbikap akokoreren―ya'õbuyxiayũ dak, ebadipdip itabẽg̃ayũ dak. Pig̃'i o'at ip yabikbikap wap “Ẽn soat podi ma xipat” i'e am Deus pe. \p \v 12 O'jebibododon ip Deus pe. Imẽn ibibodo: \mi Imẽn cuy jeenuy, i. Deus ma soat podi ma xipat, i. Ixe ma soat podi ma jedipap kug̃, i. Ixe ma soat podi ma itaybitbit, i. “Xipat cĩcã ẽn ocexe” i juy ace cebe, i. Soat podi ma ja'õbuyxiap kug̃, i. Soat podi ma ja'õbacaap kug̃, i. Soat podi ma jebacaap kug̃ tak, i. Imẽn ma ixe g̃asũ. Kuyaje dak imẽn jeenuy. Soat i'ũm puje dak, imẽn ma jeenuy, i. Imẽn cuy jeenuy, io'e ip jebibododon. \p \v 13 — Abuyũ suteyũ cesayrurucayũ? — i juk o'e owebe ya'õbuyxiat, aypaat. — Pomawi ip osodot? — io'e owebe. \p \v 14 — Bay'a, õn ma wetaybit g̃u. Ẽn acã etaybit — i juk oce cebe. \p — Ixeyũ ipiat'ajojom cĩcã juk adi osodop — io'e owebe. — Inaka ibu'u g̃u o'e ip kũyjobit am Jesus a'õ kay — io'e. — Mẽmẽ o'jedoyekereren wuywebeam iap kay itabut ip. Imẽnpuye soat tag̃ iisu ip doti iwuy'isuat puxim. Soat tag̃ ip ikẽrẽat kug̃ g̃u — io'e owebe. \v 15 — Imẽnpuye ip kacũg̃cũg̃'i Deus abikbikap wap g̃asũ — io'e owebe. — Deus buywatwan ip kabiam, kabiog̃ tak — io'e. — Deus xe ip nuynuy g̃asũ. Yabikbikap peat soat em ag̃ cekay ip xipat'ũmat ebapukap puxim — io'e. \v 16 — Waram pit irem g̃u ip. Soat em ibeg̃beg̃ ma. Ibipurug̃ g̃u dak ip jeedop. Kajepi kug̃ cĩcã g̃u dak ip jeedop — io'e owebe. \v 17 — Mẽmẽ ma ixeyũ kukukan jeenuy apẽn õhõ iwat xipan jeõhõyũ kukap puxim. Ixeyũ idujowat wuymutaicinapti kay tikõn ãm. Deus itadisup ip. Waram pit ip jeetõn g̃u — io'e owebe. \c 8 \p \v 1 G̃ebuje mẽmẽ wara'at o'g̃uywut tupmuymũg̃mũg̃ap. Amap o'g̃uywut. 7 be o'g̃uywut kuy. Ka'ũmg̃u wara'at o'e. Kuy oi'ũm. Darem ma ip osodop mũg̃ kabi beacayũ―meia hora ma. \v 2 Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ ojojojo g̃ebuje―7 beayũ―Deus xe kacũg̃cũg̃'iayũ. Jexeat parasuy jo'iat o'g̃ũm cebe ip. Pũg̃ pepepe ma o'g̃ũm cebe ip. \p \v 3 Wara'at oajẽm tõmte'okuatõm mupikupikap'a kay Deus ekawẽn tojotjot'ukat―caixa'a kay. Cũg̃'i osunuy iboce. Tõmte'okuatõm mũn'a kug̃ oajẽm―ouro mug̃ẽg̃ẽ'a'a kug̃. Iboceat tõmte'okuatõm o'tõmũm cebe tõm'ade. \p — Deus ebekitkit kawẽnwẽn ceweju soat ip — io'e cebe iboceat. Ixeyũ ekawẽn cuy eg̃uwekoy tõmte'okuatõm eju tõmupikupikap'a be ouro mug̃ẽg̃ẽ'a'a be Deus abikbikap wap — io'e cebe. \p \v 4 O'tõmuwekoy Deus ebekitkit ekawẽn eju. O'tõmupik. Tõmte'okuatõmtig̃ o'jedig̃eu Deus kay cekawẽn tojotjot'ukat pui bewi―Deus wap cũg̃'iat pui bewi. Deus ebekitkit ekawẽn tak o'jeu cekay tig̃ eju. \v 5 Deus ekawẽn tojotjot'ukat daxa o'jat tõmte'okuatõm mupikupikap'a bewi. Tõmte'okuatõm mũn'a o'yamunopapũn daxam. O'yaxik ipi kay. Yaxik puje, porog̃iat o'e soat tag̃ ipi dag̃. Porog̃iat o'e soat tag̃ ya'õpararu, xiririkiat tak. Nobano dak o'e soat tag̃ ipi dag̃. Ipi dak o'jexixi jĩjã. Tũmũn'a'õ o'jedede soat tag̃ ipi dag̃. \p \v 6 G̃ebuje Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ parasuy jo'iat o'jat imuyde am―7 beayũ. \p \v 7 Koapat jeparasuy jo'iat o'g̃uyde. Akadadada o'jedaedu daxa eju―ade. Doy eju iwekoykey o'e. Kabi beat iwekoykeyat o'g̃uy'at ipi kay. Ade o'g̃upik ipi'in. Pũg̃ eipi o'g̃upik ebapũg̃ eipiayũ'in. Xepxep pit o'jeipiepoyat ipi'ũmat eipi. Tũmũn'ip'ip tak o'yopmupik yop'ade. Pũg̃'ip'ip'ip o'yopmupik ebapũg̃ayũ'ip'in. Xepxep pit o'jeipepoyat ipik'ũmat'ip. Kapĩ'idip tak o'tipik soatip. Ka'ũma ma o'jedipepoyat. \p \v 8 G̃ebuje wara'at jeparasuy jo'iat o'g̃uyde Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Xepxep o'e ip imuydedem kuy. Kabi beat co'a jo'iat'a o'yamuakõm tibog̃cĩcãati be. Apikpig̃ pima o'yamuakõm. Ti'ade o'jediewexaxat toy. Pũg̃ti o'jediewexat toy. Xepxepti bit idibi mabuk o'tinuy. O'jediewexat g̃u toy. \v 9 Tibog̃cĩcãati dag̃ayũ oap ade―idibi tiyuati dag̃acayũ. Pũg̃'ũm oe'ũ ebapũg̃ayũ'in. Tak g̃u kobexixi dak o'g̃uyubag̃bag̃bag̃. Ade jĩjã. Kiiiiãn. Pũg̃ ma o'g̃uybag̃bag̃bag̃ ebapũg̃ayũ'in―tibog̃cĩcãati adopa dag̃at. \p \v 10 G̃ebuje wara'at jeparasuy jo'iat o'g̃uyde Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Ebapũg̃ o'e ip imuydedem kuy. Kasopta o'ta'at kabi kadiwi tabog̃ata. Tasop o'tanuy wexiktak puxim. Idibi be o'taakõm. Pũg̃ti be o'taakõm ebapũg̃tiayũdi be. Idi'a'a be dak o'taakõm. Pũg̃ti'a be o'taakõm ebapũg̃tiayũdi'a be. \v 11 Tacupata i ig̃oda butet omuy―kasopta butet. Ixeda akõm puje idibi dak ticup o'e pũg̃ kadi. Pũg̃ti ticup o'e ebapũg̃ayũdi'in. Ade oap ipi watwat tikõn puje. Oap ip ticup pibun. \p \v 12 G̃ebuje wara'at jeparasuy jo'iat o'g̃uyde Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Ebadipdip o'e ip imuydedem kuy. Pũg̃ kadi kaxiepiat o'sutamukẽrẽrẽn. Kaxiaat tak o'sutamukẽrẽrẽn ip pũg̃ kadi. Kasopta dak o'sutamukẽrẽrẽn ip pũg̃ kadi. Imẽnpuye kaxiepipũ ma o'e kaxi takẽrẽ buye. Kaxiamat tak yopĩt ma kabiam o'e. Kasopta dak yopĩt ma kabiam o'e. Kabiok oeku ebadipdip hora bima kabia bun. Kabiok oeku ebadipdip hora bima ixima bun. \p \v 13 Waram g̃uto oceak. Dace oceg̃ebaa'ĩjojo. Um cĩcã jepupupum oeku. Ya'õberen ixe dace o'jewãwã. \p — Karem g̃u ipi juayũ! — io'e ya'õberen. — Ipiatpi'ajojom cĩcã jeedop ip — io'e ya'õberen. — Karem g̃u ipi juayũ — io'e. — Ipiat'ajojom cĩcã jeedop ip — io'e. — Warara'acat g̃asũ jeparasuy jo'iat g̃uyde Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ — io'e. — Ebapũg̃ayũ mabuk jeparasuy jo'iat g̃uyde — io'e. — Ixeyũ be imuyde buje, ipiat supi'ajo jĩjã ipi juayũ — io'e ixe dace. \c 9 \p \v 1 G̃ebuje wara'at jeparasuy jo'iat o'g̃uyde Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Pũg̃põg̃bi o'e ip imuydedem kuy. Kasopta jo'iat ojojojo―kabi kadiwi o'takopiata jo'iat. Kabi beat chave o'g̃ũm ixe be ikũybioreg̃ cĩcãatkũy domudip'ukap echave. \v 2 Kasopta jo'iat ig̃o kũy o'sukũynomudip'uk ibo echavem. Ikũynomudip'uk puje, o'tig̃cẽm ikũy bewi. Waẽn yobog̃at peatig̃ puxim o'tig̃cẽm. Ig̃odig̃ kaxi o'g̃upinẽm tig̃bog̃ cĩcã buye. Soat tag̃ o'e kabiok. \v 3 Arõxẽkxẽk co'iayũ o'kop ixe dig̃ eju. Ipi kay ip o'kop. Dat puxim ip tõg̃tapi osodop Deus a'õbi. \p \v 4 — Kapĩ'idip cuy epetimukẽrẽrẽn g̃u — io'e kabi beat cebe ip―arõxẽkxẽk co'iayũ be. — Tũmũn'ip'ip tak cuy epeyopmukẽrẽrẽn g̃u — io'e. — Wara'at tak cuy epe'gukẽrẽrẽn g̃u kadai — io'e. — Teku Deus ebekit iam topa'a bararuk'ũmayũ kay acã juy epeju — io'e. — Ixeyũ be acã juy ipiat epesupi'ajoat — io'e cebe ip―arõxẽkxẽk co'iayũ be. \v 5 — G̃asũ bit puk yaoka pi ma eywebe — io'e cebe ip. — Ipiat pit epesupi'ajojoat cebe ip 5 kaxi bun ma — io'e cebe ip. \p Ixeyũ arõxẽkxẽk co'iayũ tõg̃tapi osodop ip dat puxim. \v 6 Deus ebekitkit'ũmayũ be ipiat o'supi'ajojoat ip dat tõg̃tapi jo'i 5 kaxi bima―topa'a bararuk'ũmayũ be. Imẽnpuye je'ũap kudadam ip jeeku. Inaka je'ũap ip tobuxik g̃u. Je'ũ ojuy ma'g̃u ip jeeku. Inaka ce'ũ ba'ore je'e ip. \p \v 7 Ixeyũ arõxẽkxẽk co'iayũ cavaroyũ buxim osodop ip―jenopag̃õg̃õm cumayũ buxim―icaat kug̃ ip jewebe. Jadag̃at kug̃ ip oeku ouro mug̃ẽg̃ẽ jo'iat kug̃. Ag̃okatkat topa buxim ip o'topadop. \v 8 Ayacat'adap puxim ip o'yadaptop. Leão nũy buxim o'tũydop ip. \v 9 Icaat kug̃ oeku ip jekũm'a eju―ferro mug̃ẽg̃ẽ kug̃. Carro jenopag̃õg̃õap kay daodaodao ma cucum iap a'õ buxim o'ceg̃eba'a'õnuy―cavaroyũ imupuxikpuxig̃iap a'õ buxim. \v 10 Dat puxim ip oeku tõg̃tapiat kug̃ jekpu be. Jenõg̃tapian ma juk adi oekuku ip ipiatpi'ajojoan topa'a bararuk'ũmayũ be. 5 kaxi bima juk adi oekuku ip ipiatpi'ajojoan cebe ip. \v 11 Ixeyũ kukukat ikũybioreg̃ cĩcãatkũy beayũ kukukat osunuy. Ixe butet Abadom i omuy Judeuyũ a'õm―Hebreu a'õm. Apolião i omuy ibutet Grego a'õm. Ibutet wuymu'ũm'ũm'ukat iape wuya'õm. \p \v 12 Kuy pũg̃ o'kap ipararu jĩjãat. Xepxep mabuk omuyku. \p \v 13 G̃ebuje wara'at jeparasuy jo'iat o'g̃uyde Deus ekawẽn tojotjot'ukat. 6 be o'e ip imuydedem kuy. Tõmte'okuatõm mupikupikap'a bewiat'a'õ oya'ĩjojo―ouro mug̃ẽg̃ẽ'a bewiat'a'õ―Deus abikbikap wapat'a'õ. \v 14 Ixe a'õ o'jekawẽn ixe Deus ekawẽn tojotjot'ukat pe―imuyde isuat pe. \p — Ebureyũ juy eg̃uwekap — io'e. — Ebadipdip omuy ip taomũnmũn — io'e. — Taomũnmũn ip omuy Eufratesdi xe―tibog̃ati xe — io'e. \p \v 15 Kabi beat a'õbi ixeyũ Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ soat kug̃ ip osodop jebui be. Soat kug̃ ip osodop pũg̃ yaoka am ebapũg̃ayũ'in―ipi watwat'in. Deus epeju i'eap wiwim ip osodop. Wara'at koato be g̃u jeeju ip ixeyũ aoka am, wara'at kaxi be g̃u dak, wara'at kabia be g̃u dak, wara'at ehora be g̃u dak. Deus pe “Epeju” i'e buje acã jeeju ip ixeyũ aoka am. Ixeyũ ebadipdipayũ o'g̃uwekap. \v 16 Pebũrũ ixeyũ esorarayũ iap awẽg̃ oyawẽg̃tobuxik kuy. Tak'ũm ip osodop―ade jĩjã. Kiiiiãn. 200,000,000 be ip osodop―cavaro akpi jejeayũ―nopag̃õg̃õ'ukayũ. \v 17 Sorarayũ õhõyũ ojojojo wexey jo'iat pe cavaroyũ. Ixeyũ akpi jejeayũ dak ojojojo. Soat yakpi jejeayũ icaat kug̃ ip osodop jekũm'a eju. Pũg̃pũg̃ ikũm'a ejuat ipakpuk osunuy daxa buxim. Warara'acat iremrum osunuy wita'a buxim―yadeibog̃at'a buxim―safira'a buxim. Warara'acat ipekpuk osunuy enxofrenõm puxim. Cavaro'a leão'a buxim o'yanuy. Ibi dag̃wi dig̃ cẽmcẽm o'e daxadig̃, enxofrenõmtig̃ tak. Daxa dak cẽmcẽm o'e ibi bewi. \v 18 Ade jĩjã ipi watwat oap ip cavaro bi dag̃wi ijẽm'ibit pibun―daxae pibun, daxadig̃ pibun tak, enxofrenõmtig̃ pibun tak. Pũg̃'ũm oe'ũ ebapũg̃ayũ'in. Xepxep o'jepoyat. Imẽn ma ip oap. Xere'ũma ipi watwat oap. Ade jĩjã. \v 19 Cavaroyũ ipi watwat o'yaoka jebi bewi o'jẽm ian, jedoaybu bean tak. Ipiat o'supi'ajojoat ip ipi watwat pe puybu nuypi jo'i. \p \v 20 Cavaroyũ ipiatpi'ajojoanap epere buje, jemumug̃ẽ kay jetabucap o'jepere g̃u ip―o'jepoyat'iayũ. Wuyju Deus kay iap co'i ip osodop jemumug̃ẽ kay jĩjã. Jemumug̃ẽ kay jĩjã ip osodop―ouro mug̃ẽg̃ẽ kay, prata mug̃ẽg̃ẽ kay dak, bronze mug̃ẽg̃ẽ kay dak, wita'a mug̃ẽg̃ẽ kay dak, ip mug̃ẽg̃ẽ kay dak. Ibiõg̃buk kẽrẽayũ kay dak ip osodop. Ixeyũ emumug̃ẽg̃ẽ be ijo ba'ore, cekũyjo ba'ore dak ip, cexĩg̃xĩg̃ pa'ore dak ip. Inaka tũybe iteyũ deusyũ iãn o'e ip. Oe'ũ'ũ g̃u ip arõxẽkxẽk co'iayũ nũy pibun, cavaro nũy pibun tak. Imẽnpit jetabucap o'jepere g̃u ip jemumug̃ẽg̃ẽ kay. Deusat kay g̃u ip o'e. \v 21 Wara'acat aokakaap ip o'jepere g̃u. Jebukaypacap tak o'jepere g̃u ip. Warara'acat tayxi kaykayap tak o'jepere g̃u ip. Warara'acat itop kaykayap tak o'jepere g̃u ip. Warara'acat pubut tujupa'um'umap tak o'jepere g̃u ip. Oibu'un g̃u ip ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽm. \c 10 \p \v 1 G̃ebuje wara'at ojojojo Deus ekawẽn tojotjot'ukat―ya'õbacaat. Kabi kadiwi kom pima ojojojo. Ixe esay kabikerereat co'i osunuy. Koropsanobu o'jebueku yakokoreren. Ixe dopa kaxiepiat puxim o'topanuy. Ixe dao daxae iecũg̃at puxim o'taonuy―isopat puxim. \v 2 Livrodup kug̃ osunuy jebui be―tup'ĩcatup kug̃―tupayaatup kug̃. Jei o'suimõg̃ tibog̃ cĩcãati be jedaoat kadiat i. Jedao'ũg̃at kadiat i bit o'suimõg̃ ipi be. \v 3 Ya'õberen o'jewãwã leão ewãwãap puxim. Cewãwã buje 7 be xiririkpaw'iat o'ya'õbu ya'õberen. O'jepaw ya'õberen. \v 4 Cepaw isum apẽn cuk ip o'e iaptup kuka otupmubararak. Kabi beat pit o'jekawẽn owebe. \p — Apẽn 7 be xiririkpaw'iat o'e ewebe iaptup g̃u juy etupmubararak — io'e owebe. — Etupmubararak g̃u juy warara'acat pe itaybicap puxim — io'e owebe. \p \v 5 G̃ebuje o'jebaepacũg̃ kabi kay Deus ekawẽn tojotjot'ukat jeba'at kadi―tibog̃ cĩcãati be cũg̃'iat―ipi be cũg̃'iat―kuy ojojojoiat. \v 6 O'jekawẽn Deus a'õpiju. Ixe Deus soat em itait. Je'ũ g̃u ixe bit. Ixe juk kabi o'g̃ug̃ẽ, soat kabi beacat tak. Ipi dak cuk o'g̃ug̃ẽ, soat ipi juacat tak. Tibog̃ cĩcãati dak o'timug̃ẽ, soat tidag̃acat tak. \p — G̃asũ bit ibun g̃u jeku — io'e Deus a'õpiju. \v 7 — “Soat je'bapuk obikuyap tag̃,” i juk o'e Deus jebuywatwat'ukayũ be―jekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ be — io'e owebe. — Apẽn Deus ibikuy osunuy iap iba'arẽm osunuy soat pe kuy bima — io'e. — Ixe ekawẽn tojotjot'ukat pe jeparasuy jo'iat muyde buje bit, soat je'bapuk apẽn ibikuy osunuy iap tag̃―kanomũmat pe jeparasuy jo'iat muyde buje — io'e owebe. \p \v 8 Kabi kadiwiat a'õ waram oya'ĩjojo. Waram o'jekawẽn owebe. \p — Tupayaatup cuy etupu―tup'ĩcatup―Deus ekawẽn tojotjot'ukat pui bewi―ipi be cũg̃'iat pui bewi―tibog̃ cĩcãati be cũg̃'iat pui bewi — io'e owebe. \p \v 9 Oju cekay. \p — Ma — i oce cebe. — Etupũm owebe, — i oce cebe. \p — Juku — io'e. — Etupu — io'e owebe. — Etup'o — io'e. — Ebi be bima tupkurukuru je'e eit puxim — io'e. — Edada be bit, tupsak je'e — io'e. \p \v 10 Otupu ibui bewi tup'ĩcatup, tupayaatup. Otupkũn. Otup'o. Tupkurukuru o'e obi be bima. Tupkũn puje bit o'e tupsak odada be. \p \v 11 — Waram tak cuy apẽn Deus adeayũ idaxijo iap ekawẽn cuy eg̃uwẽnuwẽn soat pe — io'e owebe. — “Ixe soat tiwatwayũ'in idaxijo pin,” i juy ece, “soat ka watwayũ'in tak, soat eipi watwayũ'in tak, soat a'õm kawẽnwẽn'ukayũ'in tak,” i juy ece soat pe — io'e owebe. \c 11 \p \v 1 G̃ebuje kabi beat imuweg̃ũng̃ũnap'ip o'yopũm owebe. \p — Deus eju kawẽnwẽnap'a juy eyamuweg̃ũn―yabog̃at'a — io'e owebe. — Wũnca mupikupikap'a dak cuy eyamuweg̃ũn―caixa'a — io'e. — Pebũrũ paxi e'em “Ẽn xipat cĩcã,” i Deus pe ceweju kawẽnwẽnap'a be? Ixeyũ dak cuy eg̃uweg̃ũn — io'e owebe. \v 2 — Kacũg̃kadiat pit cuy eg̃uweg̃ũn g̃u―yakokorerenayũ yanaxinõm — io'e. — “Wekawẽn kay'ũmayũ jeõm oweju kawẽnwẽnap'a naxinõm pe,” i juk o'e Deus — io'e owebe. — 42 kaxi bun warẽmtag̃ ma jeku ip Deus ka dag̃―ikẽrẽat kug̃ g̃uiat ka dag̃ — io'e owebe. \v 3 — Xepxepayũ og̃uju wekawẽn muwẽn ãm — io'e. — Ikurususucat kug̃ jeku ip jesay kug̃ oceg̃uycũg̃ eykay eyju warẽmtag̃ ma jekukum puye iap mubapuk am soat pe. Ibun cĩcã jeedop ip Deus ekawẽn muwẽnuwẽn―1,260 kabia bun — io'e. \p \v 4 Ixeyũ xepxepayũ oliveira'ip puxim wekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ. Lamparina'a mũn puxim tak ip―ipi juacat kukat etabun anuynuyat'a buxim. \v 5 Warara'acayũ warẽmtag̃ ixeyũ xepxepayũ kuk ojuy bima, daxa cẽmcẽm ikõmbie dag̃wi yaoka am. Imẽnpuye je'ũ ip warẽmtag̃ ikuk ojuyayũ. \v 6 Ixeyũ a'õbi muba'at ajẽmjẽm g̃u Deus ekawẽn muwẽnuwẽn ip pima. Deus a'õbacaap kug̃ ip xepxepayũ. Idi'a dak ip idimuwexat toy ja'õbi. Ja'õbi ip warẽmtaksug̃at g̃udot ipi juayũ mu'ũm ãm, ku beacat mu'ũm ãm tak, ku muypi'ũm ãm. Imudot pin pima, ip g̃udot. \p \v 7 Deus ekawẽn muwẽn epere isum yobog̃ cĩcãat jajẽm ipararu jĩjãat. Jajẽm ikũybioreg̃ cĩcãatkũy bewi. Jebacacan je'e xepxepayũ eju. Xepxepayũ a'õbacaap g̃u'ũm ipararu jĩjãat. Yaoka ip. \v 8 Ixeyũ'ũm'ũm jebit po'i jeedop akidag̃ ikabog̃atka be―korosa be ixeyũ kukukat o'subamupaya ip iatka be. Po'i jeedop ip uk'a ukpibubu be soat pe ijo am. Ibo ka watwat kay g̃ebum pima: \p — Sodoma ka watwat co'i ip ikẽrẽat kug̃ — i wuyju e'em. — Egito eipi watwat co'i ip ikẽrẽat kug̃ — i dak. \m \v 9 Ibun'ũma jeak ip adeayũ ixeyũ'ũm'ũm jebit kay―ebapũg̃ kabia bun ma, ipidaseat kabia dak. Adeayũ jeak ixeyũ'ũm'ũm kay―soat eipi watwat'in, soati watwat'in tak, soat a'õm kawẽnwẽn'ukayũ'in tak, soat iwarururuayũ'in tak. Ikot an g̃u ip. \p — Ixeyũ'ũm'ũm cuy epejokot g̃u — i je'e ip soat. \p \v 10 Icokcok cĩcã je'e ip ipi juacayũ xepxepayũ'ũm'ũm oe'ũ iap kay―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ'ũm'ũm oe'ũ iap kay. Peta g̃ug̃ẽ ip jecokcokap pibun ma. Iũmũmap je'g̃ũm ip jewewebe jecokcokap pibun. Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ ipiat o'supi'ajoat ipi watwat kay―ixeyũ xepxepayũ. Imẽnpuye icokcok je'e ip xepxepayũ'ũm'ũm e'ũap kay. \v 11 Xet. Xet. Xet. Kabiam. Kaxicug̃ pima, puw, Deus o'jepuw cekay ip jebidom. Waram ip o'jetait. Kirik'ãy. O'ãy'ãy ip. Imẽnpuye iparara jĩjã ip o'e waram ip o'jetait iap o'tobuxik puye. \v 12 Kabi beat ya'õberen o'jewãwã xepxepayũ be―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ be―waram o'jetait'iayũ be. \p — Epeyeu juy ijodi — io'e cebe ip. \p Jekay itakomaayũ etabun ma ip o'jeu kabi kay g̃ebuje bit. Kabikererereat tag̃ ip o'jeu. \p \v 13 Ceu isum ip ipi o'jexixi jĩjã. Pũg̃ kadi o'sukamu'ũm 10 beatka'in. Tak g̃u oap ip ipi exixi buje. Ade jĩjã oap ip. 7,000 beayũ'ũm'ũm oap ip. Iparara jĩjã o'e ip o'jepoyat'iayũ. \p — Deus soat podi ma ya'õbaca — io'e ip jeparara pibun. — Kabi beacayũ kukukat soat podi ma ya'õbaca — io'e ip jeparara pibun. \p \v 14 Kuy xepxep o'kap ipararu jĩjãat. Ag̃ cuy epesop imẽnpit. Wara'at cuy omuyku ipararu jĩjãat. Ebapũg̃ jeedop ip. \p \v 15 G̃ebuje wara'at jeparasuy jo'iat o'g̃uyde Deus ekawẽn tojotjot'ukat. 7 be kuy imuydedem o'e. Ka'ũmg̃u wara'at. O'e kuy. \p — G̃asũ Deus soat kukukan o'e — io'e kabi beayũ ya'õberen. — Ixe emunaẽ dak soat kukukan o'e g̃asũ — io'e ip. — Soat em ixe soat kukukan jeenuy. Pug̃ũn xe'e ixe soat kukukan iap i'ũm? Ka'ũma em ma — io'e ip. \p \v 16 Ya'õbuyxiayũ dak pig̃'i o'at'at ip jedop am ipi ju Deus wap “Ẽn xipat” i'e am cebe―24 beayũ, Deus xeayũ, jabikbikap ceje kaxikxik'iayũ. \q1 \v 17 — Ocekukukat, ẽn acã Deusat — io'e ip. — Ẽn soat podi ma a'õbaca — io'e ip. — G̃asũ ẽn etabẽg̃ — i. — Kuyje dak cuk adi etabẽg̃ eg̃uy — i. — Kuy juk a'õbacaap eg̃ubapuk soat pe — i. — Imẽnpuye “Ẽn xipat cĩcã,” i oceju e'em ewebe — i. — Soat kukukan ece g̃asũ — io'e ip. \v 18 — Ekay itabut'ũmayũ itakoma jĩjã ekay, etakomaap mubapukap ehora oajẽm puye — i. — G̃asũ ipiat esupi'ajojoat a'õkay'ũmayũ be — i. — Imẽnpuye itakoma jĩjã ip ekay — i. — Apẽn cuk adi oekuku ip ipi ju bima iaptei eteida soat pe ce'ũ'ũayũ be — i. Cedag̃ ma juk adi oekuku ip iaptei eteida ebuywatwat'ukayũ be―ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ be dak, soat ebekitkit pe dak, ibuyxim ekukuk'ukayũ be dak — i. — Soat pe cedag̃ ma eteida―yobog̃ayũ be, ka'ũmaayũ be dak — i. — G̃asũ dak ipi mu'ũmu'ũm'ukayũ eg̃u'ũm―a'õkay'ũmayũ — io'e. \m Imẽn o'e ip ya'õbuyxiayũ Deus pe. \p \v 19 Deus nuynuyap'a exĩntabi o'jekoce g̃ebuje―kabi beat'a. Deus ekawẽn kukatopa mũn'a yabapuk o'e soat pe―witadopa be ibararak iat mũn'a―caixa'a―ouro mug̃ẽg̃ẽ'a. Ig̃o'a jo isum xiririkiat o'jepaw ya'õpurug̃. Kõnẽkõnẽk io'e. Xiririk xiririk io'e. Ipi o'jexixi jĩjã. Akadadada o'ta'at ipi be ta'ade. \c 12 \p \v 1 G̃ebuje wara'at ipararuat ojojojo kabi be yobog̃at. O'jebapuk omukũyjo am apẽn g̃uyjom jebapuk iam. Koam ayacat ojojojo. Iekabek oeku kaxiepiat kug̃. Kaxiaat ixe i diotpe osunuy. Ouro mug̃ẽg̃ẽ osunuy ya be―12 be kasopta kug̃at. \v 2 Yukreg̃ osunuy. It kam pasug̃ osunuy. Ya'õberen o'jewãwã je'it pibun. \p \v 3 G̃ebuje wara'acat o'jebapuk kabi be omukũyjo am apẽn g̃uyjom jebapuk iam. Seg̃emoxixi jo'iat ojojojo ipakpukat. 7 be ya'a o'yanuy. Soat'a be ouro mug̃ẽg̃ẽ kukukug̃ osunuy. 10 be yakanasũ. \v 4 Ta'adeata kug̃ oeku jenomuju jedoaybu eju kasopta. Pũg̃ta o'ta'uk kasopta ebapũg̃ayũda'in. Tamuy'at'an oeku ipi kay. Cũ. O'jecũg̃ yukreg̃at tobuxik puje. Ixe wap cũg̃'i osunuy i'it oap ojuy. Ikap isum i'it o ojuy osunuy. \v 5 Ayacat o'su'itkap ag̃okatkat. Ixe ag̃okatkat soat ka kukukan jeenuy g̃uyjom. Ya'õpurug̃ ip jukuk jebui be icaat kukat puxim. Ka'ũma ma kũyjobit'ũm jeenuy ixe a'õ kay. Soat ya'õ kay jeedop ip kũyjobit. Bekicat kap isum Deus pit o'takoy. Kabi kay o'tujuu soat em jeenuy ãm jexe. O'tujuu seg̃emoxixi be i'oap puxim. \v 6 Ayacat tak o'jenapõn uk'a'ũmat kay. Iboce kuy juk Deus soat o'g̃umuxipan tũy ãm. Deus xipan jukuk iboce. 1,260 kabia bun xipan jukuk. \p \v 7 G̃ebuje nopag̃õg̃õm o'e ip jeweweju ma kabi beacayũ. Miguel a'õkayayũ nopag̃õg̃õm o'e seg̃emoxixi a'õkayayũ eju. Miguel a'õkayayũ Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ. Seg̃emoxixi a'õkayayũ Deus ekawẽn tojotjot'uk osodop ip kuy bima. G̃asũ bit oibu'un ip Deus ekawẽn tojotjon. \v 8 Miguel a'õkayayũ seg̃emoxixi a'õkayayũ a'õbacaap o'g̃u'ũm. Top pa'ore o'e ip kabi be. Deus oibu'un ip ikug̃. \v 9 Seg̃emoxixi o'g̃ujẽm ip kabi bewi. Kuyje seg̃emoxixi puybum osunuy―Deus ekadai be osunuyiat. Ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat ixe. Satanás i ibutet. Ibutet ade. Soat ipi watwat mug̃uykukuku'ukat ixe. Ixe ma o'joxik ip kabi bewi. Ipi kay o'joxik ip ya'õkayayũ eju. \p \v 10 G̃ebuje kabi beat oya'ĩjojo. Ya'õberen o'jekawẽn. Imẽn ixe o'e: \p — G̃asũ bit Deus ipi juacayũ daxijojoapi oibu'un — io'e. — Kuy juk ja'õbacaap o'g̃ubapukpuk soat pe — io'e. — Ixe acã soat kukukan o'e — io'e. — Deus emunaẽ dak ja'õbacaap o'g̃ubapukpuk soat pe―Cristo — io'e. — “Soat podi ma wa'õbaca,” io'e soat pe — io'e. — Wuykitpitpiyũ muymuy'ukat o'joxik kabi bewi — io'e. — Ixe te'e ma imuymuy'uk ip osunuynuynuy Deus pe — io'e. — “Ikẽrẽat kug̃ eyju Deus xe,” i te'e ma e'e'uk osunuynuynuy. Soat em wuykitpitpiyũ muymuy'uk osunuynuynuy―kabiabun, iximabun tak — io'e. — Deus ixe bit o'joxik kabi bewi — io'e. \v 11 — Iparara g̃u ip osodop warara'acat pe jaokaap puxim wuykitpitpiyũ Jesus kayayũ — io'e. — Jetabucap o'jepere g̃u ip jaokaap puxim. Itabut osodop ip mẽmẽ buxim o'jedoyekereren je'ũ ãm wuywebeam iap kay — io'e. — Ibu'u g̃u o'e ip kawẽn icẽmat muwẽn ãm — io'e. — Imẽnpuye jemuymuy'ukat a'õbacaap o'g̃u'ũm ip — io'e. \v 12 — Imẽneju: “Kabi icokcok cuy jeenuy,” i õn e'em. “Kabi beacayũ dak icokcok cĩcã juy jeedop ip,” i õn e'em — io'e. — Karem ipi juacat, tibog̃ cĩcãati beacat tak — io'e. — Ipiat'ajojom cĩcã ip jeedop, ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat kuy o'kop cekay ip puye — io'e. — Itaybit darem ma ipiat osupi'ajojoat Jesus kay itabucayũ be iam — io'e. — Imẽnpuye itakoma jĩjã o'e — io'e. \p \v 13 Ipi be juk oxik ip iam itaybit pima, ayacat tobatban oeku―ag̃okatkat'it'it kukat tobatban―ikap'isuat kukat tobatban. Tobatban oeku yaoka ojuy. \v 14 Inaka Deus dace buximat eg̃eba o'ceg̃ebaũm ayacat pe. O'ceg̃ebaũm cebe pupupum jenapõn ãm jeka kay―uk'a'ũmatka kay. Ibo ka be Deus xipan ixe jukuk. Ebapũg̃ koato bun xipan jukuk, ipidaseat koato dak. Cekaykay ba'ore jeenuy puybu jo'iat pe. \v 15 Seg̃emoxixi bit idibi o'timujẽm jekõmbie dag̃wi. Idixidi buxim o'timujẽm. O'timujẽm wũy jĩjã ayacat tujowacap ojuy. \v 16 Ipi bit ayacat o'taxijo. O'jedeg̃ idibi õm ãm seg̃emoxixi kõmbie dag̃wiati õm ãm. \v 17 Imẽnpuye seg̃emoxixi itakoma jĩjã o'e ayacat kay. O'ju nopag̃õg̃õ ãm ixe uktakyũ eju―soat eju―Deus ekawẽn kay kũyjobicayũ eju―Jesus ekawẽn tag̃ jekuku'ukayũ eju―kawẽn icẽmat tag̃ jekuku'ukayũ eju. \v 18 Seg̃emoxixi bit ka'oririt pe osunuy. Cũg̃'i osunuy ka'ũma kug̃ ma―ibuipuk ma. \c 13 \p \v 1 G̃ebuje ipararu jĩjãat ojojojo. Tibog̃ cĩcãati bewi jeuhum o'e kapurũg̃ kay. 7 be ya'a. 10 be yakanasũyũ. Ouro mug̃ẽg̃ẽ kukukug̃ osunuy soat akanasũ dag̃ warara'acat kukuk'ukat adag̃at puxim. Deus muymuyap ibararak osodop soat'a dag̃. \v 2 Ixe ipararu jĩjãat leopardo buxim osunuy―wida buxim. Ixe i urso i buxim―widabaro i buxim. Leão bi buxim o'subinuy. Seg̃emoxixi ja'õbacaap o'g̃ũm ipararu jĩjãat pe. Jabikbikap tak o'g̃ũm cebe. Imẽnpuye seg̃emoxixi jo'i o'e ya'õca. Kũyjobit o'e ip seg̃emoxixi a'õkayayũ ipararu jĩjãat a'õ kay dak. \v 3 Pũg̃'a werowero kug̃ o'yanuy ipararu jĩjãat'a. Ce'ũat'a jo'i o'yanuy. Werowerobog̃ pit kuy oiyo. Imẽnpuye: \p — Apẽnpuye xe'e oe'ũ g̃u werowero pibun? — io'e ip jewewebe ipi dag̃acat. \m Itabẽg̃bẽg̃ o'e ip yajojom. Kũyjobit ip o'e ya'õ kay oe'ũ g̃u buye. \v 4 Seg̃emoxixi ja'õbacaap o'g̃ũm ipararu jĩjãat pe. Imẽnpuye soat ipi juacat itabut cĩcã osodop seg̃emoxixi kay. Ipararu jĩjãat a'õ kay dak ip osodop. \p — Soat podi ma ipararu jĩjãat ja'õbacaap kug̃ — i te'e ma o'e ip. — Ka'ũma be ma ixe a'õbacaap mu'ũm put — i te'e ma o'e ip. \m Tũybe seg̃emoxixi Deus iãn o'e ip. \p \v 5 Seg̃emoxixi o'jekawẽn ipararu jĩjãat pe. \p — Deus cuy ejomuymuy — io'e cebe. — Ekawẽnkẽrẽm cuy eg̃uy — io'e cebe — Quarenta e dois kaxi bun cuy ejeku ipi dag̃ayũ paraktag̃ — io'e cebe. \p \v 6 Imẽnpuye ipararu jĩjãat Deus o'jomuymuy jĩjã. Deus o'subutetmuymuy. Deus nuynuyap tak o'jomuymuy jĩjã. Kabi beayũ dak o'jomuymuy jĩjã. \p \v 7 — Deus ebekitkit eju juy nopag̃õg̃õm eg̃uy — io'e seg̃emoxixi cebe. — Eg̃ubu'un cuy ip Deus kay — io'e ipararu jĩjãat pe. \p Seg̃emoxixi ja'õbacaap o'g̃ũm cebe soat tiwatwat'in ya'õ kay i'e am, soat eipi watwat'in tak, soat a'õm kawẽnwẽn'ukayũ'in tak, soat iwarururuayũ'in tak. Soat ip kũyjobit o'e ya'õ kay. \v 8 Imẽnpuye jewemug̃uykukukum ip je'e ipi juacayũ. Tũybe Deus iãn je'e ip ipararu jĩjãat pe. \p — Ẽn acã Deusat — i te'e ma je'e ip. \m Ixe kay ip itabut je'e apẽn wuyju wuyetabut Deus kay iap puxim. Mẽmẽ buxim oe'ũiat pubutup pe ibutetet g̃u ip―abuyũ Deus xe itait jeedop iaptup pe. Ig̃odup pe osodop g̃u ibutet ip ipi mug̃ẽ'isum ma. \p \v 9 Iboam eyetaybit pin pima, eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop. \v 10 Taomũnmũn ijuibit taomũn ma ip. Payaom yaoka'ibit yaokan ma ip payaom. Imẽnpuye yukpiceg̃ẽm g̃u juy jeedop ip Deus ebekitkit jetabucap kug̃ ipiat'ajojom ma'g̃u ip. Itabut cĩcã juy jeedop ip cekay. \p \v 11 G̃ebuje wara'at ojojojo ipararu jĩjãat. Xepxep osodop ip g̃asũ. Ipi bewi o'jẽm badiwi. Xepxep akanasũ o'yakanasũnuy. Cordeiro'it'it akanasũ jo'i. Seg̃emoxixi ekawẽn co'i o'jekawẽn kawẽnkẽrẽ. \v 12 Ya'õbaca jĩjã osunuy koapat ipararu jĩjãat a'õbacaap co'i. Ja'õbacaap mubapukpug̃ osunuy koapat ipararu jĩjãat etabutpe. \p — Koapat ipararu jĩjãat a'õ kay juy epesop — io'e soat ipi juayũ be. — Werowero pibun oe'ũ pin iat a'õ kay juy epesop — io'e cebe ip. — Kuy oiyo iat a'õ kay juy epesop — io'e cebe ip. \m Imẽnpuye ya'õ kay o'e ip ipararu jĩjãat a'õbi. \v 13 Wuywebe imug̃ẽ ba'oreap mubapukpug̃ oekuku koapat ipararu jĩjãat. Ja'õbacaan daxa o'g̃ukopkop kabi bewi. Ipi kay o'g̃ukopkop soat etabutpe ixeyũ mutabut am jewekay. \v 14 Soat ipi juayũ o'g̃ug̃uykukuku iba'oreap o'g̃ubapuk puye. Wuywebe i'e'ba'oreat mubapukpug̃ osunuy koapat ipararu jĩjãat etabutpe. \p — Koapat ipararu jĩjãat puximat cuy epeg̃ug̃ẽ wita'am — io'e soat ka watwat pe. — Payaom werowero ip o'g̃ug̃ẽiat puximat cuy epeg̃ug̃ẽ — io'e. — Oe'ũ g̃uiat puximat cuy epeg̃ug̃ẽ — io'e. \p Imẽnpuye ixe buximat o'g̃ug̃ẽ ip wita'am. \v 15 Kanomũmat ipararu jĩjãat ya'õbacaap o'jat koapat pewi ja'õbacaan. Ya'õbacaap o'jat koapat puximat mutait am. Imẽnpuye o'jetait koapat puximat―wita'a mug̃ẽg̃ẽ. Cekawẽn put o'e. Jekay itabut'ũmayũ dak yaoka but o'e cebe. \p \v 16-17 — Obutet cuy epesubutetmubararak eybũnũ'a be eyba'at kadi, eydopa'a be dak — io'e. — Obutet mubararak'ũm pima, wenúmero ma epeg̃ubararak eydopa'a be, eybũnũ'a be dak — io'e. \p Imẽn ixe o'e soat pe ipi juayũ be―ya'õbuyxiayũ be, ya'õbuyxi'ũmayũ be dak; yopĩcayũ be, kariwayũ be dak; jekpiwatpin ma kapikpik'ukayũ be, tei'ũma kapikpik'ukayũ be dak. Cewebubut pu ba'ore osodop ip topa'a bararak'ũm pima, ibũnũ'a bararak'ũm pima dak. Tarekrek tak teida ba'ore ip osodop ixe butet ibararak'ũm pima, ibutet enúmero ibararak'ũm pima dak. \p \v 18 Wuyetaybitbicap cuy ajat wuyetaybit am iboam. Wuyetaybit pima bit ixe enúmero imuweg̃ũn put kuka o'e wuywebe. Ag̃okatkat putet co'i ixe enúmero. Ixe enúmero 666. \c 14 \p \v 1 Deus omukũyjojom mabuk osunuy apẽn jebapuk ãmap kabia be iam. Apẽn jebapuk ãmap kabia bima iap cocom mabuk og̃uy wexey jo'iat pe. Mẽmẽ buxim oe'ũiat ojojojo. Cũg̃'i osunuy co'a bicũg̃pe―Sião'a bicũg̃pe―Jerusalém ka beat'a bicũg̃pe. Adexiri osodop ixe eju―144,000 beayũ. Mẽmẽ butet ibararak osodop topa'a be ip. Ixe ebay butet tak ibararak osodop topa'a be ip. \v 2 Kabi kadiwiat'a'õ dak oya'ĩjojo. Ya'õbog̃ o'ya'õnuy ti'acap'a'õ jo'i. Ya'õpurug̃ tak o'ya'õnuy xiririkiat'a'õ jo'i. Ya'õdip cĩcã dak o'ya'õnuy adedeayũ jebubut'uk muydedem pimaap a'õ buxim―harpa muydedem ip pimaap a'õ buxim. \v 3 Ixeyũ 144,000 beayũ pibodo iisuan ip o'jebibododon. Deus abikbikap wap kacũg̃cũg̃'i osodop ip jebibododon, ebadipdip itabẽg̃ayũ wap tak, 24 beayũ ya'õbuyxiayũ wap tak. Ka'ũma be ma itaybit put ibo pibodom. 144,000 beayũ be acã itaybit put―Deus emudaxijojoyũ be acã―ipi ju oekuku'iayũ be acã. \v 4 Ixeyũ 144,000 beayũ o'jewemukẽrẽrẽn g̃u―pũg̃ em tak ka'ũma. Soat tag̃ iisu ip osodop ayacat eju o'jepo g̃u bukiat puxim. Mẽmẽ badiptatam oekuku ip soat tag̃. Deus ixeyũ o'taxijo kũyjobit'ũmayũ parakpewi―ipi juacayũ parakpewi. Ixeyũ ma koam o'jewejak Deus kay soat em jedop am cexe. Mẽmẽ kay dak o'jewejak ip soat em jedop am cexe. \v 5 Napapa'uk g̃u ip osodop. Soat tag̃ ip iisu. \p \v 6 G̃ebuje wara'at ojojojo Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Um oeku eium. Kopkom oeku kawẽn idipat muwẽn ãm soat pe ipi juayũ be―soat iwarururuayũ be, soat tiwatwat pe dak, soat a'õm kawẽnwẽn'ukayũ be dak, soat eipi watwat pe dak. Kawẽn idipat i'ũm g̃u. Soat em itabucayũ ibo muwẽnuwẽn jeedop. I'ũm g̃u cekawẽn―kawẽn idipat. \p \v 7 — Ibuyxim cuy Deus epejukuk — io'e ya'õberen um cĩcãat. — “Deus soat podi ma ya'õbaca,” i juy epe'e'e — io'e. — G̃axĩn ma ixe Deus ideida soat pe apẽn ipi dag̃ pima juk adi oekuku ip iaptei — io'e. — Xipacat je'g̃ũm xipacayũ be. Ipiat supi'ajoat ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukayũ be bit — io'e. — “Warara'acat podi ma ẽn xipat,” i juy epe'e Deus pe — io'e. — Ixe Deus kabi o'g̃ujurũg̃, ipi dak — io'e. — Tibog̃ cĩcãati dak o'timujurũg̃ — io'e. — Idi'a dak o'ti'amujurũg̃ — io'e. \p \v 8 Wara'at Deus ekawẽn tojotjot'ukat koapat nomuju oeku. Um oeku eium. \p — Babilônia ka watwat puximayũ a'õbacaap oi'ũm — io'e. — Ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽ'uk osodop ip soat ka watwat eju — io'e. — Warara'acat tayxi eju jepopo'ukap puxim ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽ'uk ip osodop, warara'acat itop eju jepopo'ukap puxim tak — io'e. — G̃asũ bit ixeyũ a'õbacaap oi'ũm — io'e. \p \v 9-10 Wara'at Deus ekawẽn tojotjot'ukat ojojojo―soat tag̃ iisuayũ. Ebapũg̃ ip um oekuku eium. \p — Ipararu jĩjãat pe “Ẽn xipat cĩcã” i'e'e'ukayũ ipiat supi'ajojo jĩjã―ixe jo'iat pe “Ẽn xipat cĩcã” i'e'e'ukayũ dak — io'e. — Ibutet pararak topa'a beayũ dak ipiat supi'ajojo jĩjã―ibutet pararak ibũnũ'a beayũ dak — io'e. — Deus itakoma jĩjã je'e ixeyũ kay. Itabotaidabotbot g̃u je'e ixeyũ kay―pũg̃ kay dak ka'ũma. Iba'ore je'e cebe ip jenapõn ãm ipiat'ajojoap puxim — io'e. — Ipiat supi'ajojo jĩjã ma ip. Daxa be ipiat supi'ajojo ip, enxofre isopat pe dak — io'e. — Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ etabutpe ipiat supi'ajojo ip, soat tag̃ iisuayũ etabutpe. Mẽmẽ etabutpe dak ipiat supi'ajojo ip — io'e. \v 11 — Ixeyũ beaptig̃ jedig̃euhum soat em daxadig̃. Ka'ũmg̃u kabi dag̃ tig̃'ũmat. Soat em ma tig̃teg̃ e'em. Iximabun, kabiabun tig̃teg̃ e'em — io'e. — Ixeyũ be ipiatpi'ajojoap tak i'ũm g̃u. Cebodoy ba'ore cebe ip. Kabiabun ipiat'ajojom ip jeedop, iximabun tak―ipararu jĩjãat pe “Ẽn xipat” i'e'e'ukayũ, ixe jo'iat pe imẽn i'e'e'ukayũ dak―topa'a be ibutet pararakayũ — io'e. \p \v 12 Apẽn ibutet pararak ibũnũ'a beayũ ipiat supi'ajojo jĩjã iap kay g̃ebum pima, yukpiceg̃ẽm g̃u juy jeedop ip jetabucap kug̃ Deus ebekitkiyũ―Deus a'õ kay kũyjobicayũ―Jesus kay jetabucap kukayũ. \p \v 13 G̃ebuje kabi kadiwiat'a'õ oya'ĩjojo. \p — Pũg̃pũg̃ xipacayũ'in mabuk yaoka ip g̃asũ itakomaayũ jetabucap epere'ũmayũ, ipararu jĩjãat putet mubararakan ibu'u'uayũ — io'e. — Icokcok ip jeedop o'yaoka ma'g̃u ip — io'e. — Iboap cuy eg̃ubararak taperadup pe — io'e. \p — Icẽmãn ẽn e'em — i Deus biõg̃buk o'jede. — Icokcok cĩcã ma ip jeedop — io'e. — Ipi ju bima o'jekapikpik cĩcã ip wuykukukat peam — io'e cebe―kabi beat pe. — Ce'ũ buje bit ip jeebodoy — io'e. — Kapikap kay g̃u ip je'e — io'e cebe. — Jekaba'ũm ip — io'e. — Xipan cĩcã ip o'jekapikpik iapteim tak ip idujuu jeweju — io'e cebe. \p Imẽn Deus biõg̃buk o'jede kabi kadiwiat'a'õ wa'õpiju. \p \v 14 Apẽn jebapuk ãmap kabia bima iap cocom mabuk og̃uy wexey jo'iat pe. Ag̃okatkat co'iat ojojojo. Xik'i osunuy kabikerereat ceje. Ouro mug̃ẽg̃ẽ kug̃ jabe osunuy. Pẽg̃ap kug̃ osunuy jebui be―tũybibiat kug̃. \p \v 15 Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'jẽm Deus eju kawẽnwẽnap'a bewi. O'jewãwã ya'õberen kabikerereat cejeat pe. \p — Epẽg̃ãm cuy etiptakat soat eipi dag̃atip, kuy o'taop puye — io'e ya'õberen. — G̃asũ ma juy etiptakat — io'e. \p \v 16 Imẽnpuye cococo'i o'e. Tiptakatkan o'e jepẽg̃ãm kabikerereat cejeat. Jepẽg̃ap o'g̃uyco. Soat eipi dag̃atip takatkan o'e. Pere. Soat o'tiptakat. Kuy o'jepere. \p \v 17 G̃ebuje wara'at ojojojo Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Ixe dak o'jẽm Deus eju kawẽnwẽnap'a bewi―kabi beat'a bewi. Ixe dak pẽg̃ap kug̃ osunuy tũybibiat kug̃. \p \v 18 Ibocewi wara'at Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'jẽm tõmte'okuatõm mupikupikap'a xewi. Ixe daxa kukuk'ukat osunuy tõmte'okuatõm mupikupikap'a beat taxa kukuk'ukat. Ixe o'jewãwã ya'õberen jebure be―pẽg̃ap kukat pe. \p — Epẽg̃ãm cuy uva'adot eyadot'ag̃obidakat — io'e. — Soat eipi dag̃atip pe juy eyadot'ag̃obidakat — io'e. — Kuy o'yaop — io'e ya'õberen. \p \v 19 Imẽnpuye cocococo'i o'e. Yag̃obidakatkan oeku soat eipi dag̃ uvadip tag̃. Pereh. O'jepere. O'yamõg̃ yamucakcakcakap'a be yabidi'uk am. Deus ipiat supi'ajojoat kũyjobit'ũmayũ be apẽn ip uva'a mucakcakcag̃ iap puxim. \v 20 Ikabog̃atka etakobe yamucakcakcag̃ ip osodop. Xere g̃u o'yabidijẽm uva'abidi. Yamucakcakcakap'a bewiapti kũyjobit'ũmayũ'ũm'ũm toy buxim. Xere g̃u toy o'toyjẽm. Kiiii iãn toy. 3000 quilometrom o'toyjẽm. Toydibida pũg̃ metro ipidase dak o'jedoyeku―Deus ekawẽn kay kũyjobit'ũmayũ'ũm'ũm toy. \c 15 \p \v 1 G̃ebuje wara'at ipararuat ojojojo kabi be yobog̃at. O'jebapuk omukũyjo am apẽn g̃uyjom jebapuk iam. 7 be ojojojo Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ. Omukũyjojoap iba'arẽm mabuk osunuy oxe. Yobog̃ osunuy. Ipararu jĩjãat osunuy. Warẽmtaksug̃at kug̃ ip oekuku―ãmap kug̃. Ipi kay ixik puje Deus jetakomaap g̃u'ũm. \p — Eyju ma warẽmtaksug̃at epejoxik kũyjobit'ũmayũ be — io'e Deus cebe ip. — Wa'õbi ma ipiat cuy epesupi'ajojoat cebe ip — io'e. — Ixeyũ acã ojoxikat wetakoma eykay iap mubapuk am soat pe kũyjobit'ũmayũ be — io'e Deus cebe ip―7 beayũ be. \p \v 2 G̃ebuje iodi buximat ojojojo―vidro mug̃ẽg̃ẽ. Vidro iwekoykey osunuy daxa eju. Ixiriruk osunuy. Ipararu jĩjãat a'õ kay'ũmayũ dak ojojojo―ixe jo'iat a'õ kay'ũmayũ dak―jebutet enúmero kukat kukat a'õ kay'ũmayũ. Kacũg̃cũg̃'i ip osodop iodi buximat xe―vidro mug̃ẽg̃ẽ xe. Harpa'a muydedem ip osodop―Deus emuaũm muydedem. \v 3 Moisés bibodom ip o'jebibododon―wuykukukat puywatwat'ukat pibodom. Mẽmẽ buxim oe'ũiat pibodom tak ip o'jebibododon. Ibom o'jebibododon ip: \mi Ocekukukat, ẽn acã Deusat, i. Ẽn soat podi ma a'õbacaap kug̃, i. Yobog̃ cĩcã eg̃ug̃ẽg̃ẽiat, i. Ocecokcok cĩcã g̃ebum am emumug̃ẽ kay, i. Ẽn soat tiwatwat kukukat, i. Soat em cũg̃ ma ẽn ocekug̃, i. Icẽmãn acã ẽn e'em, i. \v 4 Abu ibuyxim g̃u ekug̃? Soat ma ibuyxim ekug̃, i. Abu kuka i'e pin g̃u “Ẽn soat podi ma a'õbaca” i? Soat ma imẽn i'e pin, i. Ẽn acã ikẽrẽat kug̃ g̃u, i. Soat tag̃ eisu, i. Soat tiwatwat jajẽm “Ẽn xipat cĩcã” i'e am ewebe, i. Soat em cũg̃ ma ẽn wuykug̃ iap cocom soat ipi juacayũ, i. \m Ibom o'jebibododon ip. \v 5 Cebibododon epere buje, Deus eju kawẽnwẽnap'a oyajojo. Xĩntabi ekoce buje oyajojo. Torojo'a o'yanuy ibo'a be―Deus nuynuyap cĩcãap'a. \v 6 7 beayũ o'jẽm Deus eju kawẽnwẽnap'a bewi Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ. Warẽmtaksug̃at kug̃ ip osodop ipiat'ajoan kũyjobit'ũmayũ be. Cesaysopsepat kug̃ ip osodop irucat kug̃, iarixig̃sũg̃at kug̃. Ouro mug̃ẽg̃ẽ kug̃ ip osodop jekũm'a eju. \v 7 Pũg̃ ebadipdip itabẽg̃ayũ'in bacia'a jo'iat'a o'yaũmũm soat pe 7 beayũ be―ouro mug̃ẽg̃ẽ'a. Soat ip yakug̃ pũg̃pũg̃pũg̃ jebui wedim. Yanopapũn ip o'yadop Deus etakomaap kug̃―soat em itaicat etakomaap kug̃. \v 8 Deus soat podi ma jedipap kug̃ iaptig̃ o'jedig̃epõg̃põg̃ soat'abi dag̃ Deus eju kawẽnwẽnap'abi dag̃, Deus soat podi ma ja'õbacaap kug̃ iaptig̃ tak. Soat iõm pa'ore ip osodop badiat'abi be 7 be Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ be warẽmtaksug̃at xikap epere'ũm pima―ipiatpi'ajojoan epere'ũm pima. \c 16 \p \v 1 G̃ebuje Deus eju kawẽnwẽnap'abi oya'ĩjojo. O'jekawẽn ya'õberen 7 be Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ be. \p — Epeju juy — io'e cebe ip. — Bacia'a buximat'a beati juy epetixik ipi kay―Deus etakomaapti — io'e. — Deus etakomaapti juy epetidi soat kũyjobit'ũmayũ be — io'e. — Epeju — io'e. \p \v 2 Koapat o'ju Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Jebacia'a buximat beati o'tidi ipi watwat kay. Imẽnpuye weroweropi o'jebak cebe ip―topa'a be ipararu jĩjãat putet kukayũ be―ixe jo'iat a'õ kayayũ be dak. Ipi jĩjã osodop, ierep cĩcã dak, iohe g̃u dak. Kuy pũg̃ ma jebacia'a buximat beati o'tixik. \p \v 3 G̃ebuje wara'at o'tidi jebacia'a buximat peati. O'tidi tibog̃ cĩcãati be tiyuati be. Imẽnpuye o'jediewexat. Ce'ũatoy buxim o'e. Imẽnpuye idibi dag̃acat oap soat. Soat ip oap idibi dag̃ayũ'ũm'ũm. Kuy xepxepayũ jebacia'a buximat peati o'tidi. \p \v 4 G̃ebuje wara'at jebacia'a buximat peati o'tidi idibi kay―tiyu'ũmati kay. Idi'a dag̃ tak o'tidi. Imẽnpuye o'jediewexat. Toy o'jediewexat. \v 5 Wara'at Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'jekawẽn Deus eju g̃ebuje bit. Ixe idibi kukukat osunuy―soati kukukat. Ixe ekawẽn oya'ĩjojo. \p — Ẽn ikẽrẽat kug̃ g̃u―pũg̃ em tak ka'ũma — io'e Deus pe. — Cũg̃ ma ẽn ipiat'ajoan kũyjobit'ũmayũ be soat pe — io'e. — Soat em ma etait. Kuyje dak cuk adi etait eg̃uy — io'e. \v 6 — Kũyjobit'ũmayũ ma juk adi ebekitkiyũ'ũm'ũm o'yaoka. O'toymukereren ip. Ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ'ũm'ũm tak o'yaoka ip — io'e. — G̃asũ bit cuy etoykõnat cebe ip toymukererenapteim — io'e. — Ikẽrẽm cuk adi ip oekuku iaptei bubum ip g̃asũ exewi — io'e Deus pe. \p \v 7 Tõmte'okuatõm mupikupikap'a xeat'a'õ dak o'jekawẽn wa'õpiju. \p — Ocekukukat, ẽn acã Deusat — io'e. — Ẽn soat podi ma a'õbaca — io'e. — Ẽn cedag̃ ma ipiat'ajojoan kũyjobit'ũmayũ be — io'e. — Cũg̃ cĩcã ewebe ipiat'ajoan cebe ip kũyjobit'ũm cĩcã ip puye — io'e. \p Kuy ebapũg̃ayũ jebacia'a buximat peati o'tidi Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ. \p \v 8 G̃ebuje wara'at jebacia'a buximat peati o'tidi kaxiepiat etabe. Imẽnpuye adedeayũ oipik ipi watwat. \v 9 Kũyjobit'ũmayũ oipik cĩcã kaxie pibun. Imẽnpuye ip Deus o'jomuymuy jĩjã, ixe warẽmtaksug̃ati o'tidiat cebe ip puye. Imẽnpit ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽap o'jepere g̃u ip. “Ẽn soat podi ma a'õbaca,” i'e bu'u'u jĩjã ip osodop Deus pe. \p Kuy ebadipdipayũ jebacia'a buximat peati o'tidi Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ. \p \v 10 G̃ebuje wara'at jebacia'a buximat peati o'tidi ipararu jĩjãat abikbikap pe―idip cĩcãat pe. Imẽnpuye kabiokbog̃ o'e cekay. Soat ya'õ kayayũ kay dak kabiokbog̃ o'e. Jekõ ip o'sukõaha ipibun ma. \v 11 Deus tak o'jomuymuy jĩjã ip kũyjobit'ũmayũ. Kabi beacat kukukat o'jomuymuy jĩjã ip ipiat o'supi'ajo ip puye, werowero kug̃ ip puye dak―soat tag̃ ipi jĩjãat kug̃ puye. Inaka oibu'un'ũma ip ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽm. O'jẽm'ũma ip e iekẽrẽate dag̃wi. \p Kuy 5 be jebacia'a buximat peati o'tidi. \p \v 12 G̃ebuje wara'at jebacia'a buximat peati o'tidi. O'tidi idibi be―tibog̃ati be―Eufratesti be. Imẽnpuye o'tiap. Idibi o'tiapat tag̃ e o'jeeebapuk. O'tiap ipi juayũ kukukayũ beapem―kaxi jẽmap pewiacat peapem. \v 13 Ebapũg̃ ibiõg̃buk kẽrẽayũ dak ojojojo. Muo buxim ip osodop. Pũg̃ o'jẽm seg̃emoxixi kõmbie dag̃wi. Wara'at o'jẽm ipararu jĩjãat kõmbie dag̃wi. Wara'at o'jẽm jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat kõmbie dag̃wi. \v 14 Ixeyũ ibiõg̃buk kẽrẽayũ wuywebe i'e ba'oreat mubapukpug̃. Ixeyũ ebapũg̃ayũ cucum soat ka kay ika kukukayũ mu'awero am nopag̃õg̃õ ãm. Nopag̃õg̃õm ip je'e. Nopag̃õg̃õm pima Deus soat podi ma wa'õbaca iap g̃ubapuk soat pe. \p \v 15 — Eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop — i'e'em Cristo wuywebe. — Ibukurukat puxim oajẽm — i'e'em. — Adeayũ ag̃'ũm pima oajẽmtujupa'um'um'ukat puxim — i'e'em. — Icokcok ip je'e wajẽmap wiwi'ukayũ―jewemukẽrẽrẽrẽn'ũmayũ — i'e'em. — Totiteayũ buxim ip je'e wajẽm puje — i'e'em. — Isũsũn g̃u ip je'e — i'e'em Cristo. \p \v 16 Ixeyũ ibiõg̃buk kẽrẽayũ soat ka kukukayũ o'g̃u'awero ip pũg̃ka be ma. Ixe ka butet Armagedom i omuy Hebreu a'õm―Judeuyũ a'õm. \p Kuy seis beayũ jebacia'a buximat peati o'tidi. \p \v 17 G̃ebuje kanomũmat jebacia'a buximat peati o'tidi eiumwi. Deus eju kawẽnwẽnap'a bewiat o'jewãwã ya'õberen―Deus abikbikap xeat. \p — Kuy o'e, io'e. \p \v 18 Imẽn i'e buje, xiririk. Paw. O'jepaw. Xiririkpawiat o'jepaw ya'õpurug̃ cĩcã. Tũmũn'a'õ dak o'jede ya'õberen. Porog̃iat tak o'jede ya'õpurug̃. Ipi dak o'jexixi jĩjã. Puje buk a'g̃u o'jebapuk iboap? Ka'ũma ma. G̃asũ acã. Ipi mubapuk pujeap a'g̃u iboap ka'ũmg̃u. Soat podi ma ipararuat o'jebapuk g̃ebuje. \v 19 Babilônia ka dak o'sukamuwe'ut'ut ipi exixi buje. Ebapũg̃kam o'jekaewexat. Deus soat eipi dag̃atka dak o'sukamu'ũm. Deus o'jeg̃ebu Babilônia ka watwat kay. Ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃xiayũ kay o'jeg̃ebu. Warara'acat peap podi ma ipiat o'supi'ajoat cebe ip. Jetakomaap mu'ũm puje acã oibu'un ipiat'ajoan cebe ip kũyjobit'ũmayũ be. \v 20 Pa'ũm. O'jepa'ũm soat tip'aweroro. Pa'ũm. Co'a dak o'jeaepa'ũm. \v 21 Akadadada dak o'ta'at'at kabi bewi tapoxiata. Pũg̃pũg̃ta tapoxi jĩjã o'tadop―40 kiloata. O'ta'at'at ipi juacayũ be―kũyjobit'ũmayũ be. Itakoma o'e ip Deus kay ipiat'ajojom puye, warẽmtaksug̃at puye dak, akadadada buye dak. Deus o'jomuymuy jĩjã ip. \c 17 \p \v 1 G̃ebuje 7 beayũ'in oajẽm okay―Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ'in―bacia'a buximat kukayũ'in. \p — Ejot — io'e owebe. — Apẽn Deus iboka sukamu'ũm cĩcã iap cuy og̃ubapuk ewebe — io'e. — Ibo ka omuy idibi xe―ti'adeati xe — io'e. — Ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽm cĩcã ip ibo ka watwat — io'e. — Apẽn yapoat wara'at kaykaykay ma jepo am iap puxim wara'at kaykaykay ma e'em ip itabut. Tũybe Deusat iãn e'em ip — io'e. — Imẽnpuye Deus ibo ka sukamu'ũm cĩcã — io'e owebe. \v 2 — Ikẽrẽ jĩjãat o'g̃ug̃ẽ ip ibo ka watwat eju soat ka kukukayũ―yapoat co'iayũ eju — io'e. — Ixe adeayũ be ikẽrẽat o'g̃ujurũg̃at apẽn itabut'ũmayũ jebureyũ muka'o'on iap puxim — io'e. — Imẽnpuxim ibo ka watwat tak ade kũyjobit'ũmayũ be ikẽrẽat o'g̃ujurũg̃at — io'e owebe. \p \v 3 G̃ebuje okpiwan g̃u juk ocewag̃uy. Deus biõg̃buk cuk wag̃uyda. Deus ekawẽn tojotjot'ukat odujowat uk'a'ũmat pe. Ayacat ojojojo iboce. Xik'i osunuy wara'at ipararu jĩjãat akpi jeje―ipakpukat akpi jeje. Deus muymuyap ekawẽn ibararak osunuy ixe dag̃ soat tag̃. 7 be ya'a o'yanuy. 10 be yakanasũ o'yakanasũnũy. \v 4 Ayacat esay ipakpusk osunuy. Ouro mug̃ẽg̃ẽbu kug̃ osunuy soat tag̃ jesay dag̃. Wita'a kug̃ tak osunuy―yadeibog̃ cĩcãat'a kug̃. Pérola'a kug̃ tak osunuy yadeibog̃ cĩcãat'a kug̃. Bacia'a buximat'a kug̃ osunuy jebui be―ouro mug̃ẽg̃ẽ'a kug̃. Yanopapũn o'yanuy xipat'ũmap kug̃, wuymusũsũsũnap kug̃ tak, ixe ag̃okatkayũxi jĩjã buye. \v 5 Topa'a be ibutet ibararak osunuy. Ka'ũma ma itaybit apẽnape ibutet iam. Babilônia ka ikabog̃atka i ikabutet osunuy. Ag̃okatkayũ xiayũ kukat i dak ibutet osunuy. Xipat'ũmayũ kukat i dak ibutet osunuy. Jekpiwatpin ma jewag̃uymukẽrẽrẽrẽn'ukat i dak ibutet osunuy. Ebapũg̃putet ibutet. \v 6 Ayacat ika'oat puxim icokcok osunuy ade Deus ebekitkiyũ'ũm'ũm o'toymukereren puye. Ixe ayacat ojojojo. Ayacat ixeyũ'ũm'ũm o'yaoka, Jesus kay jĩjã ip puye, jetabucap o'jepere g̃u ip puye. Oparara jĩjã ojeku ixe jo buje. \p \v 7 — Pẽnpuye eparara ixe buxim? — io'e owebe Deus ekawẽn tojotjot'ukat. — Ajo iba'arẽm exe iam cuy õn jemukũyjo — io'e owebe. — Abu-buxim ixe ayacat iam tak õn jemukũyjo — io'e. — Abu-buxim ipararu jĩjãat iam tak õn jemukũyjo — io'e. — Apẽnape subo iam tak õn jemukũyjo―ayacat kug̃ jekpi jeje iam — io'e. — Apẽnape 7 be ya'aat iam tak õn jemukũyjo — io'e. — Apẽnape 10 be yakanasũat iam tak õn jemukũyjo — io'e owebe. \v 8 — Ixe ipararu jĩjãat kuy bima itait osunuy. G̃asũ bit itait g̃u o'e. G̃axĩn ma ixe jeejẽm ikũybioreg̃ cĩcãatkũy bewi. Imẽnpit Deus ixe g̃u'ũm — io'e. — Abuyũ soat em itait jeedop Deus xe iaptup pe ibutet pararak'ũmayũ iparara jĩjã je'e ipararu jĩjãat co buje — io'e. — Ibutetpararak g̃u ip ipi mug̃ẽ'isum ma — io'e. — Ixe ipararu jĩjãat itait osunuy kuy bima. G̃asũ bit itait g̃u o'e. Waram g̃uto jebapuk — io'e. \p \v 9 — Itaybit cĩcãat acã itaybit e'em apẽnape ojojojo iam―yag̃uybabiat acã — io'e owebe. — 7 be ya'aat puxim 7 be ma co'a dak. Ayacat xik'i ig̃o'a jeje―7 beat'a jeje. Ika kukayũ buxim tak ip ya'a — io'e owebe. \v 10 — 5 be ixeyũ'in ibaca'ũm o'e ip. Ka'ũma ma kũyjobit ixeyũ a'õ kay g̃asũ bit — io'e. — Pũg̃ ma ixeyũ'in ya'õbacaat g̃asũ — io'e. — Adeayũ ixe a'õ kay o'e kũyjobit — io'e. — Wara'at ixeyũ'in oajẽm g̃u buk adeayũ kukukan. Ixe ajẽm puje bit, darem ma adeayũ kukukan jeenuy — io'e owebe. \v 11 — Ipararu jĩjãat kanomũm adeayũ kukukan je'e―kuy bima itait osunuyiat―g̃asũ itait g̃u iat — io'e. — 7 beayũ nomukadi ixe dak adeayũ kukukan je'e. Deus ixe dak g̃u'ũm — io'e owebe. \p \v 12 — 10 beat yakanasũ eyakanasũjojo — io'e. — Ixeyũ yakanasũyũ 10 beayũ buxim ika kukukayũ buxim. Adeayũ kukukayũm g̃u buk o'e ip. G̃uyjom acã je'e ip — io'e. — Darem ma ikukukayũm ip jeedop ipararu jĩjãat eju―pũg̃ hora ma — io'e owebe. \v 13 — Jewag̃uycocom ip 10 beayũ. Imẽnpuye ja'õbacaap ũmũm ip ipararu jĩjãat pe. Imẽnpuye ixeyũ a'õbi jeku ipararu jĩjãat — io'e owebe. \v 14 — Ixeyũ 10 beayũ nopag̃õg̃õm ip je'e mẽmẽ buxim oe'ũiat eju. Mẽmẽ nopag̃õg̃õm je'e ixeyũ a'õbacaap mu'ũm ãm — io'e. — Nopag̃õg̃õm je'e jemunomuwãyũ eju, jemunaẽyũ eju―ja'õkayayũ eju. Ixeyũ a'õbacaap g̃u'ũm mẽmẽ. Ixe soat podi ma ya'õbacaat. Adeayũ kukayũ kukat ixe. Imẽnpuye ixeyũ a'õbacaap g̃u'ũm — io'e owebe. \p \v 15 — Idibi dak cuk etijojo — io'e owebe Deus ekawẽn tojotjot'ukat. — Ayacat xik'i osunuy ixedi adopa dag̃ — io'e. — Ixedi soat tiwatwat puxim, soat eipi watwat puxim tak, soat iwarururuayũ buxim tak, soat a'õm kawẽnwẽn'ukayũ buxim tak — io'e owebe. \v 16 — 10 be yakanasũat tak cuk ejojojo — io'e owebe. — Ixeyũ yakanasũyũ itakoma jeedop ip ayacaw kay―ag̃okatkayũxi kay. Ipararu jĩjãat tak itakoma je'e cekay — io'e. — Soat ibubut ju'uk ip cexewi. Cesay'ũm suiwat ip. Ixe aokam ip. Ixe'ũm ẽn suẽn'o ip. Cepoyat ip g̃upik daxa be — io'e. \v 17 — Deus ixeyũ o'g̃ubikuy jebikuyap tag̃ jeku am. Ixeyũ o'g̃ubikuy jewag̃uyco am jeweweju. Imẽnpuye Deus bikuyap tag̃ yaoka ip. Imẽnpuye “Wuya'õbacaap cuy ag̃ũm ipararu jĩjãat pe,” i je'e ip jewewebe ika kukukayũ. “Wuya'õbi juy ixe je'ku” i je'e ip jewewebe ma. Imẽn ma soat jebapuk apẽn cuk adi Deus o'e'e iap tag̃ — io'e owebe. \p \v 18 — Ixe ayacat―ejojojoiat―ikabog̃atka buxim — io'e owebe. — Adeayũ kukukayũ emukakukpinputka buxim — io'e owebe. — Adeayũ kukukayũ cucum ibo ka be ikẽrẽat mug̃ẽ ãm — io'e owebe Deus ekawẽn tojotjot'ukat. \c 18 \p \v 1 Iboap co buje, wara'at ojojojo Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Kopkom o'e kabi kadiwi. Ya'õbacaat osunuy. Isopsep osunuy. Imẽnpuye jesopsepap kabiam soat eipi o'g̃ukabia. \p \v 2 — O'suka'ũm cĩcã ma — io'e ya'õberen. — Babilônia ka o'suka'ũm cĩcã ma — io'e. — Kuy bima ya'õbacaayũ cucu'uk ip oosodop ibo ka be — io'e. — G̃asũ bit ibiõg̃buk kẽrẽayũ acã o'jepoyat ibo ka be, axikyũ ikẽrẽ jĩjãayũ dak — io'e. — Wasũyũ dak o'jepoyat ibo ka be―i'oibit'ũmat — io'e. \v 3 — Ibo ka watwat ikẽrẽat o'g̃ujurũg̃rũg̃at soat ka watwat pe wuybureyũ muka'o'onap puxim, — io'e. — Jekpiwatpin ma ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽ'uk ip osodop ibo ka watwat eju. Ika kukukayũ dak ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'uk ip osodop ibo ka watwat eju. Tarekrek kukukayũ dak jewemukariwawan'uk ip osodop ixeyũ ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽaptei bubum — io'e. \p \v 4 Wara'at'a'õ dak oya'ĩjojo kabi kadiwiat'a'õ. \p — Bekitkit, epewat cuy ite ka bewi — io'e. — Epejẽm cuy ite ka watwat xewi — io'e. — Ixeyũ buxim g̃u juy epesop — io'e. — Ixeyũ burem g̃u juy epesop ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ — io'e. — Ixeyũ eju ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ pima, Deus ipiat supi'ajoat eywebe apẽn ipiat supi'ajoat ixeyũ be iap co'i — io'e. \v 5 — Ibo ka watwat xipat'ũmap mug̃ẽg̃ẽxi. Imu'awero buje, kabi tẽg̃ kuka o'e xipat'umap — io'e. — Deus o'jeg̃ebu apẽn cuk adi ikẽrẽat o'g̃ujurũg̃rũg̃ ip iap kay — io'e. \v 6 — Apẽn ip cuk adi warẽmtag̃ eykukaptei juy epeteida cebe ip — io'e. — Xepxepteim pit cuy epeteida cebe ip — io'e cebe. — Tipiati juk ip o'timug̃ẽ eywebe tikõg̃aptim. Tipi jĩjãati juy epetimug̃ẽ cebe ip tikõg̃aptim — io'e. — Ibodim cuy bacia'a epeyamunopapũn ixeyũ muka'onaptim — io'e. \v 7 — Ipiat cuy epesupi'ajoat cebe ip, idip cĩcã ip osodop jewexe iapteim — io'e. — Epeg̃ug̃ũycũg̃cũg̃ cuy ip teibog̃ cĩcãat pupu'uk ip osodop iapteim — io'e. — “Soat kug̃ õn ika kukukat co'i,” i te'e ma o'e ip jewebe ma. “Itayxibuk g̃u õn,” i te'e ma o'e. “Ipiat osupi'ajo g̃u―pũg̃ em tak ka'ũma ma,” i te'e ma o'e jewebe ma. “Og̃uycũg̃ g̃u juy oce,” i te'e ma juk adi o'e'e. \v 8 Te'e ma imẽn cuk adi o'e'e — io'e. — Imẽnpuye pũg̃ kabiam ma soat ipiat je'bapuk cebe―warẽmtaksug̃pi. Iwãtaxipi dak je'e. Ipiat tak supi'ajo. Re dak supi'ajo — io'e. — Daxa be ipik — io'e. — Soat iboap je'bapuk cebe wuykukukat ya'õca buye. Ixe wuykukukat Deusat―soat podi ma ya'õbacaat. Wuykukukat apẽn ipi ju bima juk adi oekuku ip iaptei ideida soat pe — io'e. \m Imẽn Deus ekawẽn tojotjot'ukat ya'õberen o'e owebe. \p \v 9 Babilônia ka pikpig̃aptig̃ co buje, ig̃uycũg̃ cĩcã je'e ika kukukayũ―ig̃o ka watwat puxim jemucokcok am ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukayũ―yapoat eju jepopo'ukayũ buximayũ. Jeetõn ip ibo ka pikpig̃aptig̃ co buje. \v 10 Wũy ma ip jeedop kacũg̃cũg̃'i ikapikap cocom. Wuywebe dak xe'e je'e imẽn iap puxim iparara ip. \p — Tadaybot cĩcã opop ip pikpig̃! — i je'e ip tig̃cocoayũ. — Karem ip ipiat'ajojom — i je'e ip. — Kuy bima ikabog̃ cĩcãatkam o'sukadop — i je'e ip. — Soat pe bit ibo ka ikamu'ũm pa'ore o'sukadop — i je'e ip. — Deus pe bit pũg̃ hora ma o'sukamu'ũm — i je'e ip. \p \v 11 Ibo ka pikpig̃aptig̃ cocom pima, ig̃uycũg̃ cĩcã je'e ip tarekrek kug̃ topibiyũ dak. Ka'ũmg̃u o'e tarekrek pupu'ukayũ, oipik ip puye. Imẽnpuye cewebubut pu ba'ore o'e ip. Ka'ũmg̃u ip o'e ibubut pupuayũ. Imẽnpuye jeetõn ip. \v 12 Imẽn je'e ip tõtõn: \p — Abu xe'e g̃asũ je'jat wuyeouro, wuyeprata dak? — io'e ip jewewebe. — Abu xe'e g̃asũ yadeibog̃at'a yabu wuyxewi, pérola'a dak? — io'e ip jewewebe. — Abu xe'e pag̃o je'jat wuyxewi―iarixig̃at, ipakpukat tak, lã ipakpukat tak? — io'e jewewebe. — Abu xe'e g̃asũ soat'ip yopu wuyxewi―ip warẽmtaksug̃at'ip? — io'e. — Abu xe'e g̃asũ marfim mug̃ẽg̃ẽ je'jat wuyxewi? — io'e. — Abu xe'e yopteibog̃ cĩcãat'ip mug̃ẽg̃ẽ je'jat wuyxewi? — io'e. — Abu xe'e g̃asũ icaat mug̃ẽg̃ẽ je'jat wuyxewi―bronze mug̃ẽg̃ẽ, ferro mug̃ẽg̃ẽ dak, mármore mug̃ẽg̃ẽ dak? — i'e'em ip tõtõn. \v 13 — Abu xe'e wuyxat mukunukunap je'jat wuyxewi―canela? — io'e ip. — Abu xe'e g̃asũ tibu wuyxewi tide'oati, mirradi dak? — i. — Abu xe'e tõmpu wuyxewi pão'anõm? — i. — Abu xe'e tibu wuyxewi uva'abidi, oliveira xepti dak? — i. — Abu xe'e tõmpu wuyxewi trigonõm? — i. — Abu xe'e tabu wuyxewi trigoda? — i. — Abu xe'e g̃asũ gado je'jat wuyxewi, ovelha dak, cavalo dak? — i. — Abu xe'e carro je'jat wuyxewi cavaro imupuxikpuxig̃at? i. — Abu xe'e wuyjuyũ je'jat wuyxewi jebuywatwat'ukan? — i. \m Imẽn je'e ip tarekrek kug̃ topibiyũ jewewebe. Imẽn je'e ip tõtõn pima jebubut pupu'ukayũ'ũm'ũm oipik puye. \v 14 Imẽn je'e ip ibo ka watwat pe: \p — Soat eyetabikukuap kuy oi'ũm — i je'e ip ibo ka watwat pe. — Soat eybubut oi'ũm — i je'e. — Kuy bima ade idipat kug̃ epesop, ade ouro dak — i je'e ip. — G̃asũ bit soat oi'ũm — i je'e ip. — Waram pit epetobuxik g̃u — i je'e ip ibo ka watwat pe. \p \v 15 Ibo ka be ip o'jekariwawan. G̃asũ bit wũy wi ma ip o'e ikadig̃ cocom. Wuyju dak xe'e acepik iap ip imuparararan. Jewãwã ip. Jeetõn tak ip. \p \v 16 — Tadaybotbot cĩcã ip opop pikpig̃ ibo ka watwat'ũm'ũm — i je'e ip. — Karem ip oipik — i je'e ip. — Kuy bima teibog̃ cĩcãat kug̃ oekuku ip jesay kug̃―pag̃o iadixig̃at kug̃ — i. — Ipakpukg̃ũg̃ũnat kug̃ tak oekuku ip, ipakpukat kug̃ tak, lã mug̃ẽg̃ẽ kug̃ tak — i je'e ip. — Ouro mug̃ẽg̃ẽ kug̃ tak ip oekuku jemujoipin am — i je'e ip. — Wita'a'it'it'a mug̃ẽg̃ẽ kug̃ tak ip oekuku jemujoipin am, pérola'a mug̃ẽg̃ẽ kug̃ tak — i je'e ip. \v 17-18 — Soat o'jepa'ũm pũg̃ hora ma — i je'e ip. — Soat jekariwaap oi'ũm — i je'e ip. \p Ibo ka wi wũy ma dak ip osodop ibo ka pikpig̃aptig̃ cocom kobexixi kukuk'ukayũ, kobexixi dag̃ cucu'ukayũ dak, kobexixi mudidimyũ dak, kobexixi bewi yajẽm'ibiyũ be tarekrek ũmũm'ukayũ dak. \p — Ibo ka soat ka podi ma ikadip o'sukadop — io'e ip tig̃ cocom pima. — Ka'ũmg̃u ag̃oka iboka jo'iatka ikadip cĩcãatka — io'e ip. \p \v 19 Jebabim ip o'jewa'amudididig̃ ka'winõm jeg̃uycũg̃ap mubapuk am. O'tõn cĩcã ip ig̃uycũg̃ cĩcã buye. \p — Tadaybot cĩcã ip opop pikpig̃ ibo ka watwat'ũm'ũm — io'e ip. — Karem ip oipik — io'e ip. — Kuy bima o'jekariwawan ip soat kobexixi kukuk'ukayũ ibo ka watwat cedinheirobog̃ cĩcã buye — io'e ip. — Pũg̃ hora ma oi'ũm soat. Soat ibo ka watwat pubut oipik pũg̃ hora ma — io'e ip. \p \v 20 — “Eyju bit eycokcog̃ cuy epesop,” i õn pit e'em kabi beacat pe — io'e kabi beat owebe. — “Eycokcog̃ cuy epesop,” i õn e'em Deus ebekitkiyũ be, Deus emumujuyũ be dak, Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ be dak. “Eycokcog̃ cuy epesop, Deus ipiat o'supi'ajoat ibo ka watwat pe ikẽrẽm cĩcã ip osodopdopdopiapteim,” i õn e'em. “Apẽn ip cuk adi ikẽrẽm eykukapteim ipiat o'supi'ajoat cebe ip,” i õn e'em — io'e owebe kabi beat. \p \v 21 G̃ebuje Deus ekawẽn tojotjot'ukat wita'a o'yabu ya'õbacaat. Yabog̃ cĩcãat'a o'yabu―tũmũntata mucakcakcakap'a jo'iat'a. O'yaxik idibi be tiyuati be. \p — Apẽn ig̃o'a oyaxik iap co'i Deus tak Babilônia ka sukaxik — io'e. — Waram pit acesukajo g̃u ibo ka — io'e. \v 22 — Waram pit harpa muydede'ukat'a'õ aceya'ĩjo g̃u ibo ka be — io'e. — Wara'at pubut'uk muydede'ukat'a'õ dak aceya'ĩjo g̃u — io'e. — Tũmũn'uk'uk muydede'ukat'a'õ aceya'ĩjo g̃u, parasuy jo'iat muydede'ukat'a'õ dak — io'e. — Warẽmtaksug̃ pikpik'ukat acetobuxik g̃u ibo ka be — io'e. — Waram aceya'ĩjo g̃u tũmũntata mucakcakcakap'a'õ dak ibo ka be — io'e. \v 23 — Waram acejojo g̃u lamparina'ae ibo ka be — io'e. — Waram aceya'ĩjo g̃u jewebumũn'isuayũ icokcokap'a'õ ibo ka be — io'e. — Ibo ka beayũ kariwawayũ warara'acat podi ma ibubut ade ip osodop — io'e. — Soat kaka dag̃ayũ mug̃uykukuku'uk ip osodop jebukaypacam ma — io'e. \v 24 — Deus pit ipiat o'supi'ajoat Babilônia ka watwat pe jekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ'ũm'ũm aokakaapteim―jebekitkiyũ'ũm'ũm aokakaapteim―soat kaka watwat'ũm'ũm aokakaapteim — io'e. \c 19 \p \v 1 Iboap tomukadi, ya'õberenat'a'õ oya'ĩjojo ade jĩjã kabi beacayũ a'õ. \p — “Deus xipat cĩcã,” i juy ace — io'e ip. — Deus acã wuydaxijojo'ukat — io'e ip. — Soat podi ma jedipap kug̃ ixe — io'e ip. — Soat podi ma ja'õbacaap kug̃ — io'e ip. \v 2 — Ixe cũg̃ ma ipiat'ajojoan kũyjobit'ũmayũ be — io'e ip. — Cedag̃ ma ipiat'ajojoan cebe ip — io'e ip. — Ipiat o'supi'ajoat ag̃okatkayũxiat pe, soat ipi juayũ be ikẽrẽat o'g̃ujurũg̃rũg̃at puye―ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃xi ma jewag̃uy mukẽrẽrẽrẽnat puye dak — io'e ip. — Deus ipiat o'supi'ajoat cebe, jebuywatwat'ukayũ'ũm'ũm o'yaokaat puye — io'e ip. \p \v 3 Waram g̃uto o'jewãwã ip ya'õberen. \p — “Deus xipat cĩcã,” i juy ace! — io'e ip ya'õberen. — Apẽn soat em kapiktig̃ jedig̃euhum iap puxim, soat em cuy ipiat'ajojom tak jeedop ip Babilônia ka watwat puximayũ — io'e ip. \p \v 4 — Imẽn cuy jeedop ip — i dak o'e 24 be aypapayũ―ya'õbuyxiayũ. \p — “Deus xipat cĩcã,” i juy ace — io'e ip ebadipdip itabẽg̃ayũ dak. \p O'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ ip Deus wap: — Ocecokcok cĩcã ekay — i'e'em cebe. \m Jabikbikap ceje xik'iat wap o'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ ip. \p \v 5 Deus abikbikap pewi o'ya'õajẽm. \p — “ ‘Deus xipat cĩcã,’ i juy epe'e,” i õn e'em soat ixe buywatwat'ukayũ be, soat kaka dag̃ayũ be dak — io'e Deus xeat. — “ ‘Deus xipat cĩcã,’ i juy epe'e,” i õn e'em soat pe ibuyxim Deus kukayũ be―ya'õbuyxiayũ be, ya'õbuyxi'ũmayũ be dak — io'e. \p \v 6 G̃ebuje wara'at'a'õ oya'ĩjojo. Adeayũ e'awero buje iap'a'õ buxim o'ya'õnuy. Ti'acap'a'õ buxim tak o'ya'õnuy―ya'õbog̃ cĩcãat'a'õ buxim. Konẽkonẽk'iat'a'õ buxim tak o'ya'õnuy ya'õpurug̃. \p — G̃asũ bit ocekukukat soat ipi juacat kukukan o'e — io'e ip. — Ixe acã Deusat ocexe — io'e ip. — Ixe soat podi ma ya'õbacaat — io'e ip. — Imẽnpuye: “Deus xipat cĩcã,” i juy ace! — io'e ip. \v 7-8 Mẽmẽ buxim oe'ũiat g̃axĩn ma jewebumũn — io'e ip. — Ixe wadip kuy o'jewemuxipan jewebumũn ãm ceweju — io'e ip. — Imẽnpuye wuycokcog̃ cĩcã juy ajop — io'e ip. — Iwadip kuy jesay o'jat jewebumũnap esay―pag̃o iarixig̃at mug̃ẽg̃ẽ, isopsupat mug̃ẽg̃ẽ, iwekoykey'ũmat mug̃ẽg̃ẽ — io'e ip. — Imẽnpuye juy acewemucokcog̃! — io'e ip. \m (Iwadip pag̃o iarixig̃at kug̃ soat Deus ebekitkiyũ idipat mug̃ẽg̃ẽm iape). \p \v 9 — Deus emunomuwãyũ icokcok cĩcã — io'e waram Deus ekawẽn tojotjot'ukat owebe. — Ixe juk o'tomuwã ip jekõn ãm mẽmẽ buxim oe'ũiat ewebumũnap epeta be — io'e. — Icokcok cĩcã ip iaptup cuy etupmubararak — io'e owebe. — Deus ma imẽn cuk omukũyjojo — io'e owebe Deus ekawẽn tojotjot'ukat. \p \v 10 Ixe be omukũyjo buje ocẽg̃'aecõg̃cõg̃ cewap soat podi ma a'õbuyxi ẽn i'e am cebe. \p — Owap pit cuy ecẽg̃'aecõg̃cõg̃ g̃u — io'e owebe. — Ebuxim ma õn tak Deus buywatwat'ukat, wuykitpitpiyũ buxim tak — io'e. — Jesus ekawẽn kay jĩjãayũ buxim õn tak kawẽn icẽmat kay jĩjãayũ buxim — io'e owebe. — Deus wap acã juy ecẽg̃'aecõg̃cõg̃ “Soat podi ma a'õbuyxi ẽn” i'e am cebe — io'e owebe. \p Jesus kawẽn icẽmat muwẽnuwẽn oekukuku. G̃asũ dak Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ icokcok cĩcã iboap ekawẽn muwẽn ãm, kawẽn icẽmat cexe ip puye. \p \v 11 G̃ebuje kabi ikoce otobuxik. Cavaro ojojojo irucat. Cavaro akpi jejeat ojojojo irucat akpi jejeat. Ixe butet soat em ja'õ dag̃ jekuku'ukat i osunuy. Icẽmat e'e'ukat i dak ibutet osunuy. Xepxeputet osunuy. Ixe cũg̃ ma ipiat'ajoan kũyjobit'ũmayũ be. Cedag̃ ma nopag̃õg̃õm jekay itakomaayũ eju. \v 12 Ixe eta itasop o'sutanuy daxanabõẽ buxim. Ade ouro mug̃ẽg̃ẽ kug̃ osunuy ya dag̃ ika kukukat puxim. Ibutet ibararak osunuy topa'a be. Ixe acã itaybit jebuten. Warara'acayũ bit itaybit g̃u. \v 13 Iekabek kug̃ osunuy. Toy kug̃ osunuy iekabek soat tag̃. Ixe butet Deus ekawẽn i osunuy. \v 14 Ixe nomuju oekuku ip sorarayũ kabi beayũ. Cavaroyũ akpi jeje ip oekuku ixeyũ dak―irucayũ akpi jeje. Cesay kug̃ ip osodop irucat kug̃―iarixig̃at mug̃ẽg̃ẽ kug̃―xipat cĩcãat kug̃. \v 15 Ibi bewi payao cẽmcẽm osunuy yobog̃at, tũybibiat. Ixem payaom Deus a'õkay'ũmayũ a'õbacaap o'g̃u'ũm. Ya'õpurug̃ ixeyũ kukukan jeenuy―icaat kukat puxim. Soat podi ma ya'õbaca ixe. Kũyjobit'ũmayũ aokam jetakomaap mubapuk puje. Ixeyũ'ũm'ũm toy toy'ade je'e uva'a mucakcakcakap'a bewiati buxim. \v 16 Ixe butet ibararak opop jeekabek tag̃ jedao dag̃ tak. Ika kukukayũ kukukat i ibutet. Ya'õbuyxiayũ kukukat i dak ibutet. Xepxeputet osunuy. \p \v 17 G̃ebuje Deus ekawẽn tojotjot'ukat ojojojo. Cũg̃'i osunuy kaxiepiat eta be. Ya'õberen o'jewãwã soat wasũyũ kay―umayũ kay―ig̃ẽmat'o'o'ukayũ kay. \p — Epesot cuy — io'e ya'õberen cebe ip, wasũyũ be. — Epeye'awero juy peta be―Deus emumug̃u be―yobog̃at pe — io'e cebe ip―ig̃ẽmat'o'o'ukayũ be. \v 18 — Epesot cuy ika kukukayũ'ũm'ũm ẽn o am, sorarayũ kukukayũ'ũm'ũm ẽn o am tak, sorarayũ'ũm'ũm ẽn o am tak, cavaroyũ'ũm'ũm ẽn o am tak, cavaroyũ akpi jeje oekuku'iayũ'ũm'ũm ẽn o am tak — io'e cebe ip―wasũyũ be. — Epesot cuy soat'ũm'ũm ẽn o am―tei'ũm kapikpik'ukayũ'ũm'ũm ẽn o am, ja'õbi kapikpik'ukayũ'ũm'ũm ẽn o am tak; ya'õbuyxiayũ'ũm'ũm ẽn o am, yopĩcayũ'ũm'ũm ẽn o am tak — io'e cebe ip―wasũyũ be. \p \v 19 Ibocewi waram g̃uto ipararu jĩjãat ojojojo. Ixe ipararu jĩjãat o'je'awero ika kukukayũ eju, ixeyũ a'õkayayũ eju dak. Kuy juk ip o'jewemu'awero nopag̃õg̃õ ãm cavaro irucat akpi jejeat eju, ixe a'õkayayũ eju dak. O'jenopag̃õg̃õm cĩcã ip. \v 20 Cavaro akpi jejeat o'e jĩjã ipararu jĩjãat pe. O'taomũn. Jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat tak o'taomũn. Ipararu jĩjãat etabutpe wuywebe i'e ba'oreat mubapukpuk'ukat o'taomũn. Jedopa'a dag̃ ipararu jĩjãat putet kukayũ o'g̃ug̃uykukuku wuywebe i'e ba'oreat mubapukpug̃ puye. Ipararu jĩjãat pe “Ẽn xipat cĩcã” i te'e ma i'e'e'ukayũ o'g̃ug̃uykukuku. Ipararu jĩjãat o'joxik daxabog̃ pe, enxofre nõm sop pe. Jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat tak o'joxik ibo be. Itabẽg̃ ma ip o'joxik ibo be. \v 21 Cavaro irucat akpi jejeat ixik'ibiyũ a'õkayayũ dak o'yaoka. Payaom ip o'yaoka jebi bewi ijẽm'ibin. Wasũyũ o'subibu'u'un iẽn. \c 20 \p \v 1 G̃ebuje Deus ekawẽn tojotjot'uk ojojojo wara'at. Kopkom o'e kabi kadiwi. Chavebog̃ kug̃ osunuy jebui be―ikũybioreg̃ cĩcãatkũy nomudip'ukap kug̃. Correntebu kug̃ tak osunuy ibupoxi jĩjãatpu kug̃. \v 2 Ixe Deus ekawẽn tojotjot'ukat seg̃emoxixi o'g̃ukirik―ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat o'g̃ukirik. Satanás i ibutet. Ixe o'g̃ukirik ade koato tũy ãm―1000 be koato tũy ãm. \v 3 Imukirik puje o'joxik ikũybioreg̃ cĩcãatkũy be. Chavem tak o'sukũynomudip. O'sukũymuymũg̃mũg̃ tak ijẽmap puxim waram soat ka dag̃ayũ mug̃uykukukuap puxim. Jeejẽm g̃u 1000 be koato dak. 1000 be koato kap puje bit waram ixe g̃ujẽm darem ma tũy ãm. \p \v 4 G̃ebuje yabikbikapyũ ojojojo idip cĩcãayũ. Ixeyũ jeje kaxikxik'iayũ dak ojojojo. Deus ja'õbacaap o'g̃ũm cebe ip. \p — Apẽn ipi juayũ juk adi oekuku ip iaptei juy epeteida wa'õbi — io'e Deus cebe ip. — Xipacat cuy epeg̃ũm cedag̃ ma jekuku'ukayũ be, — io'e. — Ipiat pit cuy epesupi'ajoat warẽmtag̃ jekuku'ukayũ be — io'e Deus. \p Jesus kay jĩjã osodop iayũ'ũm'ũm piõg̃buk tak ojojojo. Kuy juk itakomaayũ ixeyũ'ũm'ũm o'yaoka. O'ya'uk'uk ip Jesus ekawẽn muwẽnuwẽn osodop puye―kawẽn icẽmat muwẽnuwẽn osodop puye―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn osodop puye. Ipararu jĩjãat wap tak o'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ g̃u ip―pũg̃ em tak ka'ũma. Ixe buximat wap tak o'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ g̃u ip. Ibutet tak o'subutetmubararakat g̃u jedopa'a be, jebũnũ'a be dak ka'ũma. Waram ip o'jetait. Soat em itait jeedop ip Cristo xe. Ixe eju dak adeayũ kukukayũm jeedop ip 100 koato bun. \v 5 Imẽn Deus Jesus kay jĩjã osodop iayũ'ũm'ũm g̃utait waram. Warara'acayũ'ũm'ũm pit waram g̃utait 1000 koato kap puje acã―kũyjobit'ũmayũ'ũm'ũm. \v 6 Icokcok jeedop ip Deus emumutaityũ―koam o'g̃utait'iayũ. Xipat cĩcãat kug̃ ip jeedop―Deus xewiat kug̃. Waram kũyjobit'ũmayũ e'ũ buje, ixeyũ bit je'ũ g̃u. Deus buywatwat'ukayũm ip jeedop paĩ buxim―Cristo buywatwat'ukayũm tak. Cristo eju adeayũ kukukayũm ip jeedop 1000 koato bun. \p \v 7 1000 koato kap puje Deus Satnaás g̃ujẽmat daomũnmũnap'a bewi―ikũybioreg̃ cĩcãatkũy bewi. \v 8 Ixe Satanás jeeju soat ka dag̃ayũ mug̃uykukukum. Gogue a'õkayayũ g̃ug̃uykukuku. Magogue a'õkayayũ dak g̃ug̃uykukuku. Soat ka watwat g̃u'awero. Nopag̃õg̃õ ãm Deus a'õkayayũ eju ip g̃u'awero. Tak g̃u ma jeedop ip. Ka'oririt co'iãn ip jeedop adeap kug̃. Imuwẽg̃ũn pa'ore ma ip jeedop ade jĩjã buye. \v 9 Jepõg̃põg̃ ip soat ka dag̃ Satanás a'õkayayũ. Deus ebekitkiyũ ip yakodip yaokaap ojuy. Deus xe ikakukpinatka dak ip ikaakodip ika watwat aokaap ojuy. Imẽnpit daxa jeekop kabi kadiwi yaoka ojuyayũ mupik am. Soat ixeyũ g̃u'ũm Satanás a'õkayayũ. \v 10 Deus ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat joxik daxabog̃ pe―iodi jo'iat pe―enxofre nõm sop pe. Adeayũ mug̃uykukuku'uk osunuyiat joxik ibo be. Kuy bima juk ipararu jĩjãat o'joxik ibo be, jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat tak. Ipiat'ajojom cĩcã ip jeedop ibo be. Kabia bun ipiat'ajojom ip jeedop, ixima bun tak. Soat em ma ipiat'ajojom ip jeedop. Ipiat'ajojoap i'ũm g̃u cebe ip. \p \v 11 G̃ebuje yabikbikap ojojojo idip cĩcãat, yobog̃at, irucat. Ixe jeje xik'iat tak ojojojo. Ipi o'jenapõn itabixewi, kabi dak. Ijojom g̃u ip osodop g̃ebuje bit. \v 12 Oe'ũ'ũ'iayũ ojojojo g̃ebuje―yobog̃ayũ'ũm'ũm, ka'ũmaayũ'ũm'ũm tak. Kacũg̃cũg̃'i ip osodop yabikbikap wap. Deus jebubutupyũ o'tupmupaya livrodupyũ. Wara'atup o'tupmupaya g̃ebuje. Soat em itait jeedop ip Deus xe iayũ butet kukatup o'tupmupaya. Apẽn ijodi bima juk adi oekuku ip iap ibararak osunuy ibodup pe. Deus o'teida soat pe oe'ũ'ũ'iayũ be apẽn ijodi bima juk adi oekuku ip iapteim. Xipacat o'g̃ũm cedag̃ ma oekuku'iayũ be. Ipiat pit o'supi'ajoat ikẽrẽm oekuku'iayũ be. \v 13 Kuy juk tiyuati be oakõm'iayũ'ũmm'ũm tak o'jebapuk kabi beat wap―yabikbikap ceje xik'iat wap. Kuy juk ipi be o'jokot ip'iayũ'ũm'ũm tak o'jebapuk cewap―kuy juk ipiat'ajojoap pe o'joxik ip iayũ'ũm'ũm tak. Xipacat o'g̃ũm cedag̃ ma oekuku'iayũ be. Ipiat pit o'supi'ajoat ikẽrẽm oekuku'iayũ be. \v 14 Deus wuymuy'ũ'ũap o'joxik daxabog̃ pe―iodi jo'iat pe. Ce'ũ'ũayũ dak o'joxik ibo be. Daxabog̃ pe ixeyũ xikap xepxep em wuye'ũap co'i. \v 15 Soat em itait jeedop ip Deus xe iaptup pe ibutet pararak'ũmayũ bit o'joxik daxabog̃ pe―iodi jo'iat pe. \c 21 \p \v 1 G̃ebuje kabi iisuat ojojojo, ipi iisuat tak. Kuyat kuy o'jepa'ũm―kabi, ipi dak. Tiyuati dak o'jediepa'ũm. \v 2 Ikaisuatka dak osukajojo―Jerusalém ka. Õn, João, osukajojo. Kakopkom o'e kabi kadiwi―Deus xewi. Ikadip cĩcã o'sukadop apẽn ayacat jewemudipudim jewebumũn ãm iap co'i. \v 3 Yabikbikap cejeat o'jekawẽn ya'õberen. \p — G̃asũ bit Deus jemumug̃ẽg̃ẽyũ xe jeenuy — io'e. — Cebekitkiyũm je'e ip — io'e. — Deus tak ixeyũ xe jeenuy soat em — io'e. — “Ekay acã ocetabut ẽn acã Deusat puye,” i je'e ip cebe — io'e. \v 4 — Itadisup ip itõnap etadi. Ka'ũmg̃u je'e wuye'ũ'ũap — io'e. — Wuyg̃uycũg̃ap tak ka'ũmg̃u je'e. Wuytõnap tak ka'ũmg̃u je'e. Ipiat'ajojoap tak ka'ũmg̃u je'e wuywebe — io'e. — Kuyatokok pit oi'ũm kuy — io'e. \p \v 5 — G̃asũ bit õn soat og̃uisun — io'e yabikbikap cejeat. — Apẽn cuk adi eya'ĩjojoiaptup cuy etupmubararak iboap ekawẽn icẽmãn puye — io'e owebe. — Soat je'bapuk iboap ekawẽn tag̃. Imẽnpuye cũg̃ ma eywebe eyetabut am iboap ekawẽn kay — io'e owebe. \v 6 — Soat kuy og̃ug̃ẽ — io'e. — Soat ka'ũm pima õn kuy kake. Soat i'ũm puje dak õn pit kake — io'e. — Ka'ũma kake bimaat õn. Soat'ũm pimaat tak õn ma — io'e owebe. — Tideihem g̃u idibi otiũm ibipurukayũ be―wuymutaicinapti'a bewiati — io'e. \v 7 — Xipat cĩcãat og̃ũm wa'õkay jĩjãayũ be — io'e. — Õn acã Deusat og̃uy cexe ip. Okpotpoyũm ip jeedop — io'e. \v 8 — Wa'õ kay'ũmayũ kũyjobit'ũmayũ bit daxabog̃ pe ip jeedop iodi jo'iat pe―ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽap epere'ũmayũ―jetabucap o'jepere'iayũ dak, kawẽn icẽmat muwarururun'ukayũ dak, warara'acat aokaka'ukayũ dak, aoyũxiayũ dak, ibukaypacayũ dak, deusbaroyũ kay itabucayũ dak, dapxiyũ dak — io'e. — Daxabog̃ pe ip jeedop soat em―enxofre nõm sop pe — io'e. — Deus pe ixeyũ xik puje ibo be waram je'ũ'ũap je'e cebe ip — io'e. \p \v 9 G̃ebuje wara'at oajẽm okay Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ'in―7 beayũ'in―bacia'a jo'iat kukayũ'in―warẽmtaksug̃at kukayũ'in―ãmãm o'joxik iat kukayũ'in. \p — Ejot — io'e owebe. — Iwadip og̃ubapuk ewebe―mẽmẽ buxim oe'ũiat eju jewebumũnat — io'e. \p \v 10 Waram g̃uto Deus biõg̃buk wag̃uyda. Deus ekawẽn tojotjot'ukat odujuu co'a jeje―um cĩcãat'a jeje. Jerusalém ka o'sukamubapuk owebe―ikaisuatka―soat tag̃ ikaisuatka―Deus xewi ikakop'ibitka. \p \v 11 — Deus soat podi ma ja'õbacaap kug̃ — i'e'em ibo ka jojo'ukayũ. Ikasopsup o'sukadop Deus dipap kug̃. \m Ikasopsup o'sukadop wita'it'it'a buxim―yadeibog̃ cĩcãat'a buxim―jaspe'a buxim. Ikaxiriruk tak o'sukadop cristal'a buxim. \v 12 Korara osodop ika akokoreren―yobog̃at―um cĩcãat. 12 be osodop ip korara exĩntabi. 12 beayũ ig̃o exĩntabi wiwi'ukayũ osodop―Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ. Israel ipotpoyũ butet ibararak osodop xĩntabi be 12 beayũ butet. \v 13 Ebapũg̃ osodop ip pũg̃ kadi xĩntabi. Ebapũg̃ osodop ip kaxi jẽmap kadi. Kaxi'at'acat kadi dak ebapũg̃. Kaxi'at'acap joreg̃at kadi dak ebapũg̃ ma. Kaxijẽmap joreg̃at kadi dak ebapũg̃ ma. \v 14 Ibo ka ekorara o'g̃ug̃ẽ ip 12 beat'a jeje wita'a jeje. Ibo'a be mẽmẽ buxim oe'ũiat emumujuyũ butet ibararak osodop―12 beayũ butet. \p \v 15 Deus ekawẽn tojotjot'ukat imuweg̃ũg̃ũnap'ip kug̃ osunuy jebui be―oweju kuy o'jekawẽniat. Ouro mug̃ẽg̃ẽ'ip kug̃ osunuy. Ibo'ip kug̃ osunuy ika muweg̃ũn ãm, ika exĩntabi muweg̃ũn ãm tak, cekorara muweg̃ũn ãm tak. \v 16 Ibo ka soat kadi jeweka'abiweg̃ũg̃ũn o'sukadop. Ixe'im Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'sukamuweg̃ũn. Pũg̃ kadi 2,200 quilometro o'sukadop. Ika'a bicũg̃kadi ika'a'õxakadiwi dak ibug̃ũn ma o'sukadop. \v 17 Korara dak o'g̃uweg̃ũn. 64 metro yabijodekadi osunuy. Ixe'im o'g̃uweg̃ũn. Pebũrũ metro osunuy iap o'g̃uwẽn owebe Deus ekawẽn tojotjot'ukat. \v 18-20 Ibo ka soat tag̃ ikaisu o'sukadop. Ouro mug̃ẽg̃ẽka o'sukadop―iwekoykey'ũmat mug̃ẽg̃ẽka. Ikaxiriruk o'sukadop vidro buxim. Ixe ekorara jaspe'a mug̃ẽg̃ẽ osunuy. Korara o'jomuymuy ip wita'a dag̃―12 beat'a dag̃. Ig̃o'a dag̃ yadeibog̃ cĩcãat'a o'yamuymuy ip ya'ĩcat'a yamudim am. Koam jaspe'a o'yamuy ip. Jaspe'a nomuju safira'a o'yamuy ip. Safira'a nomuju ágata'a o'yamuy ip. Ágata'a nomuju esmeralda'a o'yamuy ip. Esmeralda'a nomuju sardônio'a o'yamuy ip. Sardônio'a nomuju sárdio'a o'yamuy ip. Sárdio'a nomuju cristólito'a o'yamuy ip. Crisólito'a nomuju berilo'a o'yamuy ip. Berilo'a nomuju topázio'a o'yamuy ip. Topázio'a nomuju crisópraso'a o'yamuy ip. Crisópraso'a nomuju jacinto'a o'yamuy ip. Jacinto'a nomuju amestista'a o'yamuy ip. Ibũrũ'a ip o'yamuy ya'ĩcat'a 12 beat'a. Idip cĩcã korara osodop yamuy buje. \v 21 Xĩntabi pérola'a mug̃ẽg̃ẽ osodop 12 be. Pũg̃pũg̃pũg̃ xĩntabi pũg̃'a ma imug̃ẽg̃ẽ osunuy pérola'a ma. Ika ukpibu ouro mug̃ẽg̃ẽ osunuy―iag̃uat. Ixiriruk osunuy vidro buxim. \p \v 22 Deus eju kawẽnwẽnap'a dobuxik g̃u ibo ka be, wuykukukat Deus ibo ka be nuynuy buye. Ixe soat podi ma ya'õbaca. Mẽmẽ buxim oe'ũiat tak ig̃o ka be nuynuy. Imẽnpuye ya'ũmg̃u Deus eju kawẽnwẽnap'a. \v 23 Kaxi g̃u ig̃o ka mukabiaham. Kaxiaat tak ka'ũma. Deus jedipam ma ikamukabiaham, mẽmẽ dak. Lâmpada'a bodi ma idip Deus dipap, mẽmẽ dipap tak. \v 24 Jekukum ip je'e ibo kabia dag̃ soat ka dag̃ayũ. Ibo ka ekabia soat ipi juayũ g̃ukabia. \p — Deus ocebodi ma ya'õbuyxiat―mẽmẽ buxim oe'ũiat tak — i je'e ip ijodi bima ya'õbuyxi osodop'iayũ. — Deus ocebodi ma ya'õbacaat mẽmẽ buxim oe'ũiat tak — i je'e ip ijodi bima ya'õca osodop'iayũ. \m \v 25 Kabia bun ibo ka exĩntabi ikoce. Soat em ma ikoce. Nomudip g̃u ma ip, kabiok g̃u buye. Soat em kabia. \v 26 Ja'õbuyxiap ip idojot ibo ka be soat ka watwat. \p — Ẽn ocebodi ma a'õbuyxi, mẽmẽ buxim oe'ũiat tak — i je'e ip Deus pe. — Ẽn ocebodi ma a'õbacaat — i dak je'e ip cebe. \m Soat jebubut ip idojot teibog̃at. Soat je'g̃ũm ip Deus pe, mẽmẽ buxim oe'ũiat pe dak. \v 27 Soat tag̃ iisu'ũmat pit jeõm g̃u ibo ka be. Wuysũsũg̃at mug̃ẽg̃ẽ'ukat tak ka'ũma ma. Napapa'ukat tak ka'ũma ma. Mẽmẽ buxim oe'ũiat pubutup pe ibutet pararakayũ acã jeõm―soat em itait jeedop ip Deus xe iatup pe ibutet pararakayũ acã. \c 22 \p \v 1 Wuymutaicinapti dak o'timubapuk owebe Deus ekawẽn tojotjot'ukat. Tixiriruk o'tinuy cristal buxim. Deus abikbikap pewi dijẽmjẽm, mẽmẽ buxim oe'ũiat abikbikap pewi dak. \v 2 Ixedi jediekukum ika ukpibu dag̃. Wuymutaicinap'ip opop tiwãbu dag̃, jodiwinãbudaku. 12 em pũg̃ koato be ya'a'e nuynuy. Soat kaxi ya'a'e nuynuy. Iboyũdup soat ka dag̃ayũ mu'ada'adaaptup. \v 3 Deus xe ikẽrẽat pit opop g̃u ibo ka be―pũg̃ tak ka'ũma. \p Deus abikbikap jeedop ibo ka be, mẽmẽ buxim oe'ũiat abikbikap tak. Cebeam kapikpik'ukayũ soat em je'e cebe: — Ẽn soat podi ma xipat — i. \m \v 4 Mẽmẽ buxim oe'ũiat topajo ip. Ixe butet je'e ibararak topa'a be ip. \v 5 Kabiok g̃u je'e ibo ka be. Lamparina'a kug̃ g̃u dak jeedop ip ibo ka watwat. Kaxie dak ka'ũma ma. Wuykukukat Deus ma ibo ka watwat mukabiaha'ukan jeenuy. Ixe eju adeayũ kukukayũm jeedop ip soat em. \p \v 6-7 G̃ebuje Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'jekawẽn oweju. \p — “G̃axĩn ma g̃uto waram oajẽm,” i'e'em Jesus — io'e owebe. — Iboap ekawẽn pit icẽmãn — io'e. — Xipat ewebe etabut am iboap ekawẽn kay — io'e. — Deus jekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ mutaybitbin apẽn g̃uyjom je'bapuk iam — io'e owebe. — Ixe juk jekawẽn tojotjot'ukat o'g̃udot emutaybit am apẽn g̃axĩn ma je'bapuk iam — io'e. — Icokcok jeedop ip iju dup peat ekawẽn kay kũyjobicayũ dak — io'e. \p \v 8 Õn João. Õn ma juk soat iboap ojojojo. Soat iboap oya'ĩjojo. Soat co epere buje, ocẽg̃'aecõg̃cõg̃ pin cuk Deus ekawẽn tojotjot'ukat wap―soat cuk adi iboap o'g̃ubapuk owebe iat wap. “Ẽn xipat cĩcã” i'e am cebe ocẽg̃'aecõg̃cõg̃. \p \v 9 — Owap pit cuy ecẽg̃'aecõg̃cõg̃ g̃u! — i bit o'e owebe. — Õn tak ebure ma, wuykitpitpiyũ bure dak — io'e. — Deus ekawẽn muwẽnuwẽn õn eybuxim — io'e. — Pũg̃ tag̃ ma wuyju kũyjobit ijudup peat ekawẽn kay — io'e owebe. — Deus wap acã ecẽg̃'aecõg̃cõg̃ “Ẽn xipat cĩcã” i'e am cebe — io'e. \v 10 — G̃axĩn ma soat je'bapuk ijudup peat ekawẽn tag̃ ma — io'e. — Imẽnpuye ebu'um g̃u juy eg̃uy apẽn g̃uyjom je'bapuk iap muwẽn ãm itaybit'ũmayũ be — io'e. \v 11 — Apẽn ip jekukum g̃asũ iap puxim jeeku ip ipi juayũ. Ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ ma jeedop ip ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukayũ. Ikẽrẽat kay acã jeedop ip g̃ebum ikẽrẽat kay g̃ebumayũ. Xipacat mug̃ẽg̃ẽm pit jeedop ip xipacat mug̃ẽg̃ẽ'ukayũ. Soat tag̃ iisu jeedop ip soat tag̃ iisuayũ — io'e owebe. \p \v 12 — “Eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop,” i'e'em Jesus. “G̃axĩn ma g̃uto oajẽm,” i'e'em. “Wetaybit cĩcã eyekukuam,” i'e'em. “Apẽn ipi dag̃ pima juk adi oekuku ip iaptei õn ma oteida soat pe ipi juayũ be,” i'e'em Jesus. “Xipacat og̃ũm xipacayũ be,” i'e'em. “Ipiat pit osupi'ajoat xipat'ũmayũ be,” i'e'em Jesus — io'e owebe. \v 13 — Soat ka'ũm pima õn kuy kake. Soat i'ũm puje dak õn pit kake,” i'e'em Jesus — io'e. — Ka'ũma kake bimaat õn. Soat'ũm pimaat tak õn ma. Koapat õn. Kanomũmat tak õn ma,” i'e'em Jesus — io'e. \p \v 14 Icokcok jeedop ip jesay iwuywuyat kukayũ―iisuat kukayũ. \p — Eyesay iisuat pima, “Eymutaicinap'a epeya'o juy. Ya'o pi g̃u eywebe,” i je'e Deus eywebe. “Epeõm cuy okay ikabog̃atka exĩntabi dag̃wi,” i je'e eywebe. \v 15 Wũy ma ikabog̃atka wi jeedop ip ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽap epere'ũmayũ bit, ibukaypacayũ dak, ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽ'ukayũ dak, wara'acat o'yaoka'ibiyũ dak, deusbaroyũ kay itabucayũ dak, napapa'ukayũ dak, warara'acat mug̃uykukuku'ukayũ dak — io'e. \p \v 16 — Jesus õn — i'e'em. — Õn cuk wekawẽn tojotjot'ukat og̃udot eymukũyjo am apẽn g̃uyjom je'bapuk iam — i'e'em. — Okay itabucayũ mukũyjo am og̃udot — i'e'em. — Ipi kukat Davi naxeg̃ebit õn — i'e'em. — Kasopta buxim õn―tasopata buxim―kabiada buxim — i'e'em Jesus. \p \v 17 — Ejot cuy! — i'e'em Deus biõg̃buk, iwadip tak. \p — Ejot cuy! — i juy je'e ip ijop ekawẽntup coco'ukayũ dak. \p Ibipurukat cuy jeedot. Tikõn pinayũ wuymutaicinapti idikõn. Tidei'ũma idikõn ip. \p \v 18 João õn. Ijoptup ekawẽn coco'ukayũ oyawẽ g̃asũ. Kaypatpan g̃u õn e'em. Icẽmãn õn e'em. Apẽn Deus warẽmtaksug̃pi supi'ajoat kũyjobit'ũmayũ be iap ibararak opop ijudup pe. \p — Eyabewiat ekawẽn iboap ekawẽn muacokcog̃ pima, Deus imẽn ma ipiat supi'ajoat eywebe — i õn e'em eywebe. \m \v 19 Ijudup ekawẽn'in imuwẽn pu'u bima bit ya'opi je'e eywebe wuymutaicinap'a. Epeõm g̃u ikaisuatka be―Deus ka be. Apẽn ibo ka ikadip cĩcã iap ibararak opop ijudup pe. \p \v 20 — G̃axĩn ma g̃uto oajẽm waram — i'e'em soat iboap o'g̃uwẽniat. — Oajẽm ma — i'e'em ixe―Jesus e'em. \p — Imẽn cuy jajẽm — i õn tak e'em. \p — Ejot cuy! — i õn e'em wuykukukat Jesus pe. \p \v 21 — Jesus, xipan cuy soat ebekitkiyũ ejukuk — i õn e'em wuykukukat Jesus pe. \p Ibũrũ ma.