\id MAT - Mundurukú NT -Brazil 2010 (DBL -2013) \rem The ― (u2015 horizontal bar) is used as an em-dash but not to be confused with the dash that is being used for dialog (quotation) (u2014). \h Mateus \toc1 Mateus emudupmubararaktup \toc2 Mateus \toc3 Mt \mt1 JESUS CRISTO MUWẼG̃AP EKAWẼNTUP―MATEUS EMUDUPMUBARARAKTUP \c 1 \p \v 1 Kuyjeayũ Jesus Cristo diwatwat. Ixe Jesus tiwat ijop'in ma Davi dak, Abraão dak. Ixe Davi Abraão naxeg̃ebit osunuy. Kuyjeayũ osodop ip. Tobuyũ osodop ip. Ite diwatwat ma. Ibũrũ ma osodop ip: \v 2 Isaque ebay Abraão osunuy. Jacó ebay Isaque o'e. Judá ebay Jacó osunuy―Judá kitpiyũ ebay dak. \v 3 Peres ebay Judá osunuy, Zera ebay dak. Ixi Tamar osunuy. Esrom ebay Peres osunuy, Zera ebay dak. Ixi Tamar osunuy. Esrom ebay Peres osunuy. Arão ebay Esrom osunuy. \v 4 Aminadabe ebay Arão osunuy. Nasom ebay Aminadabe osunuy. Salmom ebay Nasom osunuy. \v 5 Boaz ebay Salmom osunuy. Raabe Boaz xi osunuy. Obede ebay Boaz osunuy. Obede xi Rute osunuy. Jessé ebay Obede osunuy. \p Imẽn o'e. 14 em osodop―14 gerações osodop. \p \v 6 Davi ebay Jessé osunuy―kuyibit kukukat ebay. Salomão eba y Davi osunuy. Urias tayxibuk Salomão xi osunuy. \v 7 Roboão ebay Salomão osunuy. Abias ebay Roboão osunuy. Asa ebay Abias osunuy. \v 8 Josafá ebay Asa osunuy. Jorão ebay Josafá osunuy. Uzias ebay Jorão osunuy. \v 9 Jotão ebay Uzias osunuy. Acaz ebay Jotão osunuy. Ezequias ebay Acaz osunuy. \v 10 Manassés ebay Ezequias osunuy. Amom ebay Manassés osunuy. Josias ebay Amom osunuy. \v 11 Jeconias ebay Josias o'e, Jeconias kitpiyũ ebay dak. \p Imẽn Josias o'e, itakomaayũ Israel naxeg̃ebitbit tujowatwan pima Babilônia eipi be. Imẽn o'e dak. Wara'at 14 em osodop―14 gerações osodop. \p \v 12 Tujowat puje, Salatiel ebay ixe Jeconias osunuy. Zorobabel ebay Salatiel osunuy. \v 13 Abiúde ebay Zorobabel osunuy. Eliaquim ebay Abiúde osunuy. Azor ebay Eliaquim osunuy. \v 14 Sadoque ebay Azor osunuy. Aquim ebay Sadoque osunuy. Eliúde ebay Aquim osunuy. \v 15 Eleazar ebay Eliúde osunuy. Matã ebay Eleazar osunuy. Jacó ebay Matã osunuy. \v 16-17 José Maria itop osunuy. Jacó Maria itop ebay osunuy. Jesus Maria'it osunuy. Cristo i ibutet, ixe Jesus putet. \p Imẽn o'e dak. Warara'at 14 em osodop―14 gerações osodop. Ibũrũ ma Jesus tobuyũ. \p \v 18 Jesus Cristo kapap. Jesus xi José wadip osunuy. Maria i ibutet osunuy. Yukreg̃ o'e, jewebumũn awap. Deus biõg̃buk o'g̃u'ukreg̃. \p \v 19 Yukreg̃ puje, José iboam itaybit o'e. Icẽmat osunuy José. Maria musũsũn pin g̃u osunuy ibaripyũ etabun. Imẽnpuye José ibu'u osunuy jewebumũn. Iba'arẽm suiwat ojuy. \p \v 20 José bit ijop i'e pin pima, Deus ekawẽn tojotjot'ukat ma oajẽm José kay, jexeyxey bima. \p — José! — io'e. — Davi diwacat ẽn! Epararam g̃u juy Maria eju jewebumũn ãm―ewadip eju. Deus biõg̃buk Xipan o'g̃u'ukreg̃. \v 21 I'it je'kap―ag̃okatkat'it'it. Ibuten Jesus i esubutetmõg̃. I'it puten. Judeuyũ bewi ikẽrẽat ju'uk je'e ipiat'ajoap puxim — io'e―Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'e José be. \m \v 22 Soat ijop o'jebapuk. Deus o'e jekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ be iap tag̃ o'jebapuk. \v 23 Imẽn ixe o'e apẽn Deus o'e iap tag̃: \mi Eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop. Ayacat yukreg̃ je'e. Ayacat i'it je'kap. Ag̃okatkan je'e. Yaypan'isuat je'it g̃ukap. Emanuel i ibuten je'e, i. \m (Emanuel o'e Deus omuy wuyweju.) \p \v 24 Jewurũg̃ puje, José o'e soat Deus ekawẽn tojotjot'ukato'e cebe. Deus ekawẽn tag̃ José o'jewebumũn Maria eju. \v 25 I'it kap awap, o'jepo g̃u buk ceweju. Maria'it o'subutetmõg̃ Jesus i, ikap puje. \c 2 \p \v 1 O'kap Jesus Belém ka be, Judéia eipi be. G̃ebuje itaybit cĩcãayũ oajẽm Jerusalém ka kay. Kasopta jujuap itaybit cĩcã ip. Herodes Judeuyũ kukuk'ukat pima, oajẽm ip. Kaxijẽmap eipi bewi oajẽm ip. \p \v 2 — Poce bekicat omuy? — io'e ip. — Xeku Judeuyũ kukuk'ukan em―ixe bekicat. Kasopta ocetajojo oceka be―kaxijẽmap eipi be. Tawaru ma o'jedaebapuk. Imẽnpuye ocetaybit bekicat o'kap iam. Ya'õbacaat xeku. Ocajẽm ixe mubuyxi am — io'e ip. \v 3 Imẽnpuye Herodes yag̃uybabi'ũm o'e, Jerusalém ka watwat tak. \p \v 4 Judeuyũ epaĩyũ kukukayũ o'tomuwã Herodes. Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ dak o'tomuwã ixe. O'je'awero ip Herodes kay. \p — Poce Deus emunaẽ je'kap? — io'e cebe ip. \p \v 5 — Belém ka be, Judéia eipi be — io'e ip Herodes pe. — Imẽn Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat kuy tupmubararag̃ o'e―Deus ekawẽntup. \v 6 Kuy o'e: \mi Belém ka bewi eykukukat omuyku―Judá eipi bewi. Imẽnpuye iboceayũ je'e iboap ika mubog̃ubog̃. Eykukukat Israel naxeg̃ebitbit mujujum je'e. Imẽnpuye ikabog̃ je'e iboka, i. \m Imẽn Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat kuy tupmubararag̃ o'e―Deus ekawẽntup — io'e ip. \p \v 7 G̃ebuje Herodes itaybit cĩcãayũ o'tomuwã―kaxijẽmap eipi bewiayũ. Iba'arẽm o'tomuwã. Oajẽm ip, o'tomuwã buye. \p — Puju ixe kasopta o'jedaebapuk kabi be―eyeipi be? — i big̃ ma o'e―Herodes o'e. \m Kasopta muwẽnuwẽn o'e ip Herodes eju. \p \v 8 — Epeju Belém ka kay — Herodes o'e cebe ip. — Bekicat kudadam cĩcã epeju. Tobuxik puje, ixe awẽg̃ cuy epeyawẽg̃muwẽn owebe, owebe ijo am, ixe mubuyxin am — Herodes o'e itaybit cĩcãayũ be. \m Herodes pit bekicat mubuyxin ojuy g̃u. \p \v 9-10 Herodes ekawẽn co buje, o'jẽm ip. Belém ka kay o'ju ip. Cucum pima, kasopta o'ju cewap ip. Icokcok cĩcã ip o'e waram, tajojom puye. Cum. Cum. Cum. O'jedaecũ. Bekicat tuk'a ase o'jedaecũ. \p \v 11 Oajẽm ip uk'a kay. Oõm ip. \p G̃ebuje bekicat o'jojojo ip. Ixi eju osunuy bekicat―Maria eju. O'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ ip bekicat topabe, imubuyxin am. Jebubut mũn'a o'yadomudip'uk ip. Ibubun o'g̃ũm ip Maria be. Ouro o'g̃ũm ip. Darut'a o'yaũm ip. Tade'oatup o'tupũm ip―mirradup. Soat o'g̃ũm ip bekicat peam. \p \v 12 Xet. O'jexeyxey ip, jexet pima. \p — Epeyepit g̃u juy Herodes kay — Deus o'e cexey bi. \m Imẽnpuye o'jepit ip jeipi kay wara'at e dag̃wi ma. \p \v 13 Itaybit cĩcãayũ ijẽm puje, Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'jebapuk José kay―Maria itop kay. Ixet pima, jexey bi o'jebapuk. O'jekawẽn José eju. \p — Ecenapõn cuy Egito eipi kay — io'e José be. — Bekicat etujupa'um, ixi dak. Bomaku epesop cuy — i'e'em cebe. — Ajẽm puje, epesop cuy Egito eipi be, Herodes bekicat kudadam puye. Ixe kudadam je'e yaokam — io'e José be. — Emukuyjo buje, epeju juy Egito eipi bewi — io'e Deus ekawẽn tojotjot'ukat. \p — Hm hm — José o'e. \p \v 14 O'jenapõn. Egito eipi kay o'ju ip. Bekicat o'tujupa'um ixima dag̃, ixi dak. \p \v 15 Oajẽm ip. Osodop ip Egito eipi be Herodes itait pima, osodop ip. Ce'ũ buje, o'jepit ip jeka be. \p Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat cuk adi o'jekawẽn kuyjeayũ be. \mi Egito eipi bewi okpot otomuwã, i juk o'e Deus, io'e. \m Imẽn Deus o'e. Ipot muwẽnuwẽn o'e. Jesus muwẽnuwẽn o'e. José itait pima, Deus ja'õ mucũg̃ ãm o'g̃ug̃ẽ. \p \v 16 Wara'at e dag̃ itaybit cĩcãayũ epit puje, Herodes itaybit o'e jemug̃uykuku iam. Cekay ip itakoma jĩjã o'e. Te'e ma o'e. \p Kuy bima kasopta o'jedaebapuk―xepxep koato bima. Iboam osunuy itaybit Herodes. Imẽnpuye jebekitkit o'g̃uju xepxep koatoayũ yaokam, pũg̃ koatoayũ dak yaokam. Kap'isuat tak ip o'yaokaka. \p O'g̃uju Belém ka be―Belém ka tẽg̃ ma dak. \v 17 Imẽn Deus tak o'g̃ug̃ẽ. Ja'õ mucũg̃ ãm o'g̃ug̃ẽ. Jeremias kuyje imẽn kawẽnwẽn o'e Deus a'õ dag̃. \p \v 18 Kuyje Jeremias o'e: \mi Raquel o'ya'ĩjojo ip―Rama ka beacat. O'tõtõn cĩcã Raquel ya'õberen. Ig̃uycũg̃ cĩcã o'e ixe. Iba'ore iboceayũ be Raquel mucok am. Bekitkit'ũm'ũm kay o'tõtõn. O'tõtõn jenaxeg̃ebitbit oe'ũ'ũ buye, o'g̃uy'ũm puye, i juk o'e Jeremias Deus a'õ dag̃. \p \v 19 Herodes e'ũ buje, Deus ekawẽn tojotjot'ukat waram o'jebapuk José kay. Ixet pima jexey bi o'jebapuk. Egito eipi be o'jebapuk. \p \v 20 O'jekawẽn José eju. \p — Kuy oe'ũ ip―bekicat aoka pinayũ — io'e cebe. — Bekicat etujowat, ixi dak. Israel eipi kay epeju juy — io'e José be. \p — Hm hm — José o'e. \p \v 21 Aripit. O'jepit Israel eipi kay. Bekicat o'tujupit, ixi dak. O'jepit ip. \v 22 Imẽnpit iparara o'e José Herodes ipot puxim―Arquelau buxim. Judéia eipi kukukan o'e Herodes'ũm tieg̃ Arquelau. José iboam itaybit pima, iparara o'e Judéia eipi be jajẽm am. Galiléia eipi be o'ju ip José jeparara pibun. O'ju ip, waram ma jexeyxey buye. \p — Eg̃uy g̃u juy Judéia eipi be — Deus o'e José be, jexeyxey bima. \p \v 23 Oajẽm ip Nazaré ka kay. Osodop ip Nazaré ka be, Judéia eipi be. Imẽn Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ juk o'e ip bekicat muwẽnuwẽn pima. \mi Nazaré ka wat je'bapuk xeku, i. \m Soat ma apẽn Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ o'e iap tag̃ o'jebapuk. Imẽnpit soat etabun xipat'ũm cĩcã osodop ip―Nazaré ka wat. \c 3 \p \v 1 G̃ebujeat kabia João Batista o'ju. Judéia eipi be o'ju―Jordãodi be―uk'a'ũmat pe. O'ju, Jesus Nazaré ka be bima. Ipi juacat mutaybitbin oeku ixe João. \p \v 2 — Epeyepere juy ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽap. Deus soat kukanap kabia jajẽm dao ma. Deus a'õbi ijoceyũ muju am jajẽm — io'e ipi juacat pe. \p \v 3-4 Camelodap mug̃ẽg̃ẽ osunuy João doti. Jekpumũnpu dak ixee mug̃ẽg̃ẽ osunuy. Ixat osunuy arobidadek puximat, eit kog̃ũnpi dag̃ tak. \p Kuyje Isaías ixe João muwẽnuwẽn o'e Deus a'õbi Israel naxeg̃ebit pe. \mi Ag̃okatkat jewãwãwãm uk'a'ũmat pe, i. Imẽn jewãwãm: “Soat e juy epesuemukacũg̃ wuykukukat ajẽm ãm,” i. “Ie juy epesuemudim ceku am,” i, io'e. \m Imẽn e'em Isaías emudupmubararaktup. \p \v 5 G̃ebuje isu ma Jerusalém ka watwat o'ju ip João kay. O'ju João ekawẽn a'ĩjo am. Soat Jordãodi wãbu korerenayũ dak o'ju, Judéia eipi beacat tak. \v 6 Soat ip o'jewemubatatisasan Jordãodi be. O'jewemubatisasan João be. O'g̃ubatisasan ixe João. \p — Deus etabun ikẽrẽat kug̃ oceju. Imẽnpit ikẽrẽat epere pin oce'e. Imẽnpuye ocemubatisasan cuy ece — io'e ip João be. \m Ijop ekawẽn muwẽnuwẽnayũ o'g̃ubatisasan João. \v 7 Fariseuyũ cucum o'e ip jewemubatisasan Jordãodi be. Saduceuyũ dak cucum o'e ip. \p João o'jekawẽn cebe ip―Fariseuyũ be, Saduceuyũ be dak. \p — Deus xewi eyenapõn pin, eykay itakoma buye. Eyenapõn pin ikẽrẽat ipi cĩcãat puxixim. Abu jeymukũyjo eyenapõn ãm? — io'e. — Puybu'it'it buxim eyju. Wuye'ũap mubapukatpu buxim eyju — io'e. — Apẽn puybu o'jenapõn wuykat pewi wuykat mupik pima, imẽn tak eyenapõn pin Deus o'supi'ajoiat pewi — io'e. \v 8 — Cũg̃ ma juy epeku soat etabun. Ikẽrẽat cuy epeyepere — io'e. \m Imẽn soat itaybit e'em ig̃uycũg̃ cĩcã ip ikẽrẽat e'e buye iam, g̃asũ cũg̃ ma je'ku ip iam tak. \p \v 9 — Tũibe Deus ipiat supi'ajoat g̃u wuywebe, wuyju Abraão naxeg̃ebitbit puye iãn purut eyju e'em — io'e João cebe ip. — Cedag̃ g̃u eyju jewag̃uydadam. Iba'ore g̃u Deus pe wita'a muwexat am Abraão naxeg̃ebitbiyũm, jekay kũyjobitayũm — io'e. \v 10 — G̃axĩn ma o'a kukat jajẽm ya'a'e'ũmat'ip takat am, yop xik am daxa be — io'e. — Ixe buxim Deus tak g̃axĩn ma ipiat supi'ajoat kũyjobit'ũmayũ be, eywebe — João o'e. \p \v 11 — Wara'acat omuyku onomuju. Ixe obodi ma ya'õbuyxi. Soat podi ma ya'õbaca. Õn pit ajo peg̃ap g̃u cebeam? Cedag̃ g̃u kuka oce ixe a'õbuywatwat'ukan, obog̃ g̃u buye. Õn ma eymubatisasan idibi be. Ixe bit Deus biõg̃buk g̃uõm eywebe, ya'õ dag̃ eyeku am. Apẽn daxa be taixee mupik, imẽn tak Deus biõg̃buk pe ikẽrẽat g̃uy'ũ. \v 12 Wuyju taixee xikxig̃ tumũntata mujẽm ãm taixee bewi. Tumũntata muxipanpan wuyju tamũn'a be. Taixee mupikpig̃ daxa be. Imẽnpuxim Deus kũyjobicayũ muwajejẽm kũyjobit'ũmayu xewi. Kũyjobicayũ ixe xe jeedop soat em. Kũyjobit'ũmayũ bit soat em ipiat supi'ajojo — João o'e cebe ip―Fariseuyũ be, Saduceuyũ be dak. \p \v 13 Jesus oajẽm Jordãodi be, ixe jemubatisaan João be. João bit ibu'u o'e Jesus mubatisasan. \p \v 14 — Okay du ejut? — João o'e Jesus pe. — Õn g̃u bit. Ẽn acã juy ece omubatisan — io'e João Jesus pe. \p \v 15 — G̃asũ ma — io'e João be. — Omubatisasan cuy ece. Imẽn cuy ace, cũg̃ ma wuyeku am Deus etabun. \p — Xipat — João o'e. \m O'g̃ubatisan. \p \v 16 Idibi bewi o'jeu Jesus. Kabi ma o'jekoce. Pukaso jo'iat o'jojojo pupum―Ibiõg̃buk xipacat. Jesus kay oajẽm. Oõm Ibiõg̃buk xipacat cebe―Jesus pe. \p \v 17 G̃ebuje Deus o'jekawẽn kabi bewi. \p — Ite okpot―wemukukpinput — io'e. — Soat em ocokcok cĩcã cekay — Deus o'e. \c 4 \p \v 1 G̃axĩn ma Ibiõg̃buk xipacat Jesus o'tujowat uk'a'ũmat pe. O'tujowat, ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat pe ibuyxijo am. \v 2 Uk'a'ũmat pe osunuy Jesus ade kabia―40 kabia. 40 ixima dak osunuy. Jekõnkõn g̃u osunuy. Repi'ajojom cĩcã osunuy. \p \v 3 Ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat oajẽm Jesus kay. \p — Jesus — io'e. — Deus ipot ẽn pima, a'õbi ma wita'a juy eyamuwexat pão'am, ere jĩjã buye — io'e. \p \v 4 — Ap! — io'e. — Imẽn e'em Deus ekawẽntup: \mi Wuyetabẽg̃ wuyxat o'om puye g̃u―Deus wuymutaicin puye, i. Wuyju jekukum, Deus a'õbuyxi buye acã, i — io'e Jesus. \p \v 5 G̃ebuje ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat Jesus o'tujowat Jerusalém ka be, Deus a'õbi ika xipacatka be. \p Deus eju kawẽnwẽnap'a kay oajẽm ip―yabog̃at'a kay. O'jeu ibo uk'a jeje. Uk'a yaberenat'a o'yadop. O'jomõg̃ ibo uk'abi jeje. \p \v 6 — Ẽn Deus ipot pima, ecewemuy'at ijop'abi jejewi ipi ju — io'e. — Imẽn e'em Deus ekawentup: \mi Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ g̃uju xipan ekuk am, i. Ixeyũ jeak ekay wita'a be ei mucakcakap puxim, i — io'e. \m — Imẽn e'em Deus ekawẽntup — io'e Satanás. — Deus ekawẽntup tomuju ecewemuy'at — io'e. \p \v 7 — Ap! — io'e Jesus. \mi “Cẽm paxi Deus ja'õ dag̃ e'em?” i'ũmg̃u juy epe'e, i — io'e Jesus. \m — Imẽn tak e'em Deus ekawẽntup — io'e Jesus. \p \v 8-9 G̃ebuje ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat Jesus o'tujowat co'a kay―yaberenat'a kay. \p Ibocewi soat o'g̃ubapuk Jesus pe. Jebacaap, ipi juacat, ipi juacat muju'ukayũ; soat ip o'jojojo. Idip cĩcã ma osodop ip. Ixe biõg̃buk kẽrẽat kukukat ja'õbuyxi ojuy Jesus pe. Imẽnpuye ixe o'e Jesus pe: \p — Soat kuka ijop o'g̃ũm ewebe, owap ẽn a'ecũg̃cũg̃ puje, omubuyxin puje dak — io'e. \p \v 10 — Ap! — io'e Jesus. — Ecenapõn oxewi, Satanás! Deus ekawẽntup e'em: \mi “Xipat ẽn” i juy epe'e Deus pe acã, i. Deus a'õ kay acã epesop kũyjobin―eykukukat a'õ kay, i — Jesus o'e. \p \v 11 Imẽneju o'jenapõn ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat Jesus xewi. Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ oajẽm ip Jesus buywat am g̃ebuje bit. \p \v 12 Itaybicayũ Jesus pe o'g̃uwẽn ip João omuy daomũnmũnap'a be iam. Imuwẽn puje, o'ju Galiléia eipi be Jesus. \p \v 13 Jesus o'ju Cafarnaum ka kay. Nazaré ka bewi o'ju. Oajẽm. Osunuy Cafarnaum ka be iodi xe―Galiléiadi xe. Zebulom eipi be osunuy, Naftali eipi be dak. \p \v 14 Kuyje Isaías juk o'e Deus a'õbi: \q1 \v 15 Judeu'ũmayũ kabiaat cĩcãat o'jojojo ip―yobog̃at. Jeipi be o'jojojo ip―Galiléia watwat, iodi wãbu watwat, Jordãodi winabuat ka watwat tak. Zebulom watwat o'jojojo ip, Naftali watwat tak. \v 16 Kabiokbog̃ pe kaxikxik'iayũ kabiaat o'jojojo. Kabiaat cĩcãat oajẽm kuy je'ũ ojuyayũ kay, i juk o'e Isaías. \m O'jekawẽn kuyjeayũ be. \p \v 17 Ibocewi Jesus kawẽnwẽn o'e adeayũ be. \p Ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap cuy epeyepere! Eyg̃uycũg̃ cuy epesop, ikẽrẽat kug̃ puye. Deus soat kukanap kabia jajẽm dao ma―kabi beat soat kukanap — io'e. \m Imẽn soat em kawẽnwẽn o'e Jesus. \p \v 18 Pũg̃ kabia Jesus Pedro o'jojojo, André dak. André Pedro kitpit osunuy. Pedro butet osunuy Simão Pedro i. Ixeyũ o'jojojo Jesus. Xĩg̃xĩg̃'i bima Galiléiadi wãbu be o'jojojo. Axima bubuap xikxig̃ ip o'e iodi be, axima bubu'ukayũ osodop ip puye. \p \v 19 — Epesot okay, oweju jekuku am — Jesus cebe ip. — Axima bubu'ukayũm cuk adi epesop. Ig̃asũ kawẽn idipat epeg̃uwẽnuwẽn ijodiat pe imutabun ip okay — io'e Jesus cebe ip. \m \v 20 Axima bubuap o'suiwat ip dao ma. \p O'ju ip Jesus kay, ceweju jekuku am. \p \v 21 Jesus wara'acayũ o'jojojo―xepxepayũ―Tiago, João dak. O'jojojo, ibocewi cucum pima. João Tiago kitpit osunuy. Zebedeu ipotpoyũ osodop ip. Kobe be osodop ip Zebedeu eju. Axima bubuap muwaketken o'e ip. \p — Epesot okay, oweju jekuku am — Jesus o'e Zebedeu ipotpoyũ be. \m \v 22 Kobe o'suiwat ip, jebay dak. O'suiwat ip cekobe be. \p O'ju ip Jesus kay. Dao ma o'ju ip, Jesus eju jekuku am. \p \v 23 O'ju Jesus soat tag̃―Galiléia eipi dag̃. Adeayũ mutaybitbin o'e Deus eju kawẽnwẽnap'a be. Kawẽn idipat muwẽnuwẽn o'e adeayũ be. Deus soat kukanap muwẽnuwẽn o'e. Iwãtaxipipiayũ o'g̃u'ada'ada. Ibaca'ũmayũ mubacacan o'e Jesus. \p \v 24 Imẽneju itaybicayũ Jesus awẽg̃ o'g̃uwẽnuwẽn. Soat Síria eipi beacat o'jekũyjojo. Soat iwãtaxipipiayũ: ipi kug̃ayũ, ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ayũ, yag̃uybabi'ũm'ukayũ, ijebit e'ũat puximayũ; soat ip o'tujowat Jesus kay. Soat ip o'g̃u'ada. \v 25 Adeayũ o'ju ip Jesus tomuju―ade jĩjã. Galiléia eipi bewiayũ, Dez Cidades ka bewiayũ, Jerusalém ka bewiayũ, Judéia eipi bewiayũ, Jordãodi winabu wiayũ; soat ip o'ju Jesus tomuju. \c 5 \p \v 1 Adeayũ jojom pima, o'ju Jesus, ade jĩjã ip puye. Co'a kay o'ju. O'jeu co'a dag̃. Oabik iboce. Cebekitkit oajẽm Jesus kay―ceweju etaybitbinayũ. \p \v 2 G̃ebuje o'jekawẽn jebekitkit pe. Imutaybitbin o'e Jesus. \p \v 3 — Icokcok okay itabutpinayũ, jetaybicap puye — io'e Jesus. — Itaybit ip Deus oce mubacanucan pima acã, Deus a'õ dag̃ oceku iam. Icokcok ip, soat em Deus xe jeedop puye. \p \v 4 — Waayũ dak icokcok ip — Jesus o'e. — “Epetõtõn g̃u juy epesop,” Deus waayũ be e'em. Imẽnpuye icokcok cĩcã je'e ip — io'e Jesus. \p \v 5 — Icokcok ya'õkadidim warara'cat kukayũ. Xipacat je'jat ip Deus xewi―apẽn Deus o'e'e iap tag̃. \p \v 6 — Icokcok cĩcã jeedop ip―Deus xe cũg̃ cĩcãayũ. Apẽn idibi kay wuyju, wuybipuruk pima, imẽn tak Deus bikuyap kay ixeyũ dak jajẽm. Apẽn puybit kay dak wuyrere bima, imẽn tak Deus bikuyap tag̃ jeku pin ip. Imẽnpuye Deus ibikuyap je'g̃ũm cebe ip―cũg̃ cĩcãayũ be. Icũg̃ cĩcã e'em ip — io'e Jesus. \p \v 7 — Icokcok cĩcã jeedop wara'acat kay itabotaidabotbocayũ — io'e. — Deus tak itabotaidabotbot jeenuy cekay ip — io'e Jesus. \p \v 8 — Icokcok cĩcã jeedop ip―yag̃uy'isuayũ. Deus cocom jeedop ip — io'e Jesus. \p \v 9 — Icokcok itakomaat mudinudin'ukayũ. Jekpotpoyũ buxim Deus tak jukuk ip — io'e Jesus. \p \v 10 — Icokcok cĩcã jeedop ip―Deus bikuyap tag̃ jekuku'ukayũ. Ipiat ajojom ip, Deus bikuyap tag̃ jekukum puye. Imẽnpit soat em Deus xe jeedop ip — io'e. \p \v 11 — Okay eyetabut puye, adeayũ itakoma jeedop eykay. Imẽnpit eycokcog̃ ma epesop — io'e cebe ip. — Eycokcog̃ ma epesop, eymuymuy ip pima, xipat'ũm eykuk ip pima dak, eyawẽg̃ mukẽrẽrẽrẽm ip pima dak. Eycokcog̃ ma epesop itakomaayũ imẽn jeykuk, okay eyetabut puye — Jesus o'e. \v 12 Imẽn tak kuyjeayũ Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ xipan g̃u o'jukuk ip. Eycokcog̃ cĩcã epesop. Kabi be bit, Deus xe bit, ade kug̃ epesop―idipat kug̃ — io'e Jesus. \p \v 13 O'jekawẽn jebekitkit pe. Wuymutaybinap muwẽnuwẽn o'e Jesus―imẽnpuximap ekawẽn. \p — Ipi juacat pima eyju, kawta buxim epesop — io'e. — Kawta tayu buye, xipat cĩcã. Imẽnpit takõ'õm puje, xipat g̃u kuka. Te'e ma kuka atakuk. Apẽg̃ãm tak takug̃ kuka acesop? Taxik am acã. Taxik puje, tamucakucag̃ kuka wuyju — io'e Jesus. \m Imẽnpuximap kawẽnuwẽn o'e Jesus. Kawta wuyxat mukun. I'o pin wwuyju, wuyxat pe kawta opop puye. Imẽnpuxim Jesus kay itabucayũ ekukuap cuy ipi juacat mudim. Jekuku ojuy ipi juacat Deus a'õ dag̃, Jesus kay itabucayũ ekukuap jojo buye. \p Tayu'ũm pima bit, xipat g̃u kuka kawta. Acetaxik kuka, tamucak am. Imẽnpuxim tak cebekitkit Jesus kay itabut'ũm'ũm jekukum pima bit, xipat g̃u kuka, ipi juacat mudim'ũm kuka buye. \p \v 14-16 Ipi juacat etabixe kabiahamat puximayũ epesop — io'e Jesus. — Xipan eyekukuap cocom pima ip, Deus awẽg̃ mubuyxin jeedop ip―wuyebay awẽg̃―kabi beat awẽg̃ — io'e Jesus. — Apẽn e dag̃ wuyjojo but, kabiaham pima; imẽnpuxim Deus awẽg̃ buxin put warara'acayũ, xipan eyju jekukum pima — io'e Jesus. \p — Ipi juacat eyju bima, kabiaat puxim epesop — io'e. — Ag̃okaxiri co'a be wuysukamuy bima, ika ba'arẽm g̃u o'sukadop. Ikamunẽm pa'ore. Kuy bi ma ikabapuk soat pe, co'a jeje buye — io'e. — Eyju dak iba'arẽm g̃u epesop, xipan epekuku bima. Soat pe eyekukuap je'bapuk. Imẽn ipi juacat pe kabiaat puxim eyju, itaybit ip puye ajo xipat Deus xe iam, eyekukuap cocom ip pima — io'e. \p — Lamparina musop puje, ico diotpe g̃u ajomuy. Uk'a be acejomõg̃ imũn ceje. Um ma ajomuy kabia i'e am soat uk'a beat kay, soat ijo but am. \p \v 17 O'jekawẽn Jesus jebekitkit pe. \p — Epeyewag̃uy g̃u juy “Osodot teku Moisés ekawẽn mu'ũm ãm, Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat imutaybitbinap mu'ũm ãm tak” i. Imẽg̃ãm g̃u ojot. Ojot ma imutaybit am apẽn ape iboap ekawẽn osodop iam — io'e Jesus. \v 18 — Moisés ekawẽn i'ũm pa'ore cebe ip. Soat Deus o'e iap tag̃ je'bapuk — io'e Jesus. — Kabi oi'ũm kuka, ipi dak. Deus ekawẽn pit i'ũm g̃u. Pũg̃ a'õ dak ka'ũma ma i'ũm. Soat epa'ũmap jajẽm. Iboap ekawẽn tak jeedop―Moisés ekawẽn. Iboap kay g̃ebum cuy epesop — io'e. \p \v 19 — Imẽnpit pũg̃pũg̃ Moisés ekawẽn kay g̃u. Kũyjobit g̃u ip Moisés ekawẽn kay. Warara'acayũ mutaybitbin ip kũyjobit'ũm ãm Moisés ekawẽn kay. Kabi be bima, Deus xe bima, “Teku Deus a'õ kaysũ ã. Xipatput acã teku,” i je'e soat kũyjobit'ũmayũ be. \p — Pũg̃pũg̃ ma Moisés ekawẽn kay jĩjã. Kũyjobit cĩcã ip. Warara'acayũ mutaybitbin ip kũyjobit am Moisés ekawẽn kay. Kabi be bima, Deus xe bima, “Teku Deus a'õ kay jĩjãat. Xipacat teku,” i je'e soat kũyjobicayũ be. \p \v 20 — Og̃uwẽn eywebe: Deus bikuyap tag̃ eyeku bimap acã, eywebe ajẽm put Deus kay. Fariseuyũ bodi ma Deus bikuyap tag̃ eyeku'ũm pima, Deus xe g̃u epesop soat em―Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ bodi ma dak — io'e Jesus. \p \v 21 — Eyju juk epeya'ĩjojo apẽn Moisés o'e iam. \mi Epeyaoka g̃u juy. Pũg̃ em tak ka'ũma. Wara'at o'yaokaiat epetujowat cuy ibimãmãat ekawẽn coco'ukat pe, i — Jesus o'e. \m \v 22 — Õn pit e'em eywebe: Soat cuy epetujowat ibimãmãat ekawẽn coco'ukat kay―jewag̃o kay itakomaayũ. Iboce ipiat supi'ajoat itakomaat pe. “Ka'ũmaat ma ẽn,” i'e'e'ukat pe bit itakomaat podi ma ipiat supi'ajoat ibimãmãat ekawẽn coco'ukayũ kukukat a'õ dag̃. “Akpidapi,” i'e'e'ukat pit daxabog̃ kay je'ju―ipiat'ajoat ka kay — io'e. \p \v 23-24 — Imẽneju eykitpit epeg̃udin cuy, eykay itakoma bima. Iũmũmap epesuiwat Deus eju kawẽnwẽnap'a be. Ajo epetojot imõg̃ ãm Deus etabixeat'a be, ijop epesuiwat. Epeju juy eykitpit kay, imudin am — io'e Jesus. — Epeju juy, juk epeõm ma'g̃u Deus tuk'a be. Epeju juy, eyju g̃ebum puye “Okitpit itakoma okay,” i — io'e Jesus. \p — Eykitpit mudin puje acã, epeyepit iũmũmap ũm ãm Deus pe — io'e Jesus. \p \v 25 — Eybure eymuymuy bima, eyweroap teida'ũm pima, dao ma juy epeg̃udin eybure. Xipan epeyekawẽn — io'e Jesus. — Cucum pima ibimãmãat ekawẽn coco'ukayũ kay, xipan epeyekawẽn cebe — io'e. — Imẽn eyekawẽn'ũm pima, imudin'ũm pima, eymuymuyat eydujowan ibimãmãat ekawẽn coco'ukayũ xe. Ixeyũ eydujowan daomũnmũnap'a kukat kay, eymõg̃ ãm daomũnmũnap'a be. Eyenapõn pa'ore kuka epe'e ibocewi bit — io'e. \v 26 — Icẽmãn õn e'em eywebe. Daomũnmũnap'a be epesop soat em. Soat g̃u eyeweroap teida'ũm pima, jeymujẽm g̃u ip daomũnmũnap'a bewi — io'e Jesus cebe ip. \p \v 27 — Moisés o'jekawẽn kuyjeacat pe — Jesus o'e. \mi Ecepo g̃u juy wara'at ayacat eju―etayxi eju acã. Aoyũ dak jepo g̃u juy ip wara'at ag̃okatkat eju―jektop eju acã, i — io'e. \m — Eyetaybit iboam — io'e Jesus. \v 28 — Imẽnpit õn e'em eywebe: Ayacat kay ag̃ pima eyju, dabi'o pin pima dak, kuy ceweju jepo iap co'i epe'e. Eyag̃uy be ma kuy ibapuk ayacat kay — io'e Jesus. \v 29 — Imẽnpuye epeyepere juy jeakap ikẽrẽat kay. Eyba'at kadiata'ũm pima bit purut, kuka ikẽrẽat epeg̃ug̃ẽ. Imẽn ikẽrẽat epeg̃ug̃ẽ g̃u ipiat'ajoap puxixim — io'e―Jesus o'e. \m Imẽn Jesus o'e, Jesus xe wuyta wuybikuyap puxim. Wuybikuyap pewi wuyju ikẽrẽat kay bima, iboap ibikuyap tag̃ jekukum g̃u juy acesop. Pug̃ ẽm tak ka'ũma. \p \v 30 — Epeyepere juy ikẽrẽat mug̃eg̃ẽap tak — io'e Jesus. — Eyba'at kadiatpu'ũm pima bit purut, kuka eybum ikẽrẽat epeg̃ujurũg̃. Imẽn ikẽrẽat epeg̃ug̃ẽ g̃u, ipiat'ajoap puxixim — io'e Jesus. \m Imẽn Jesus o'e, Jesus xe wuyba wuye'eap puxim. Wuye'eap pewi wuyju ikẽrẽat mubapuk pima, iboap e'eap tag̃ jekukum g̃u juy acesop. Jepere juy wuyju. \p \v 31 — Moisés o'jekawẽn waram kuyjeacat pe. \mi Ag̃okatkat jetayxi epere pin pima, otayxim g̃u ẽn g̃asũ bit iaptup cuy tupũm cebe. Imẽn cuy etupũm cebe, cepere am, i — Jesus o'e. \m \v 32 — Õn pit e'em eywebe: Ag̃okatkat jetayxi epere buje, jetayxi wara'at eju o'jepo g̃un ma'g̃u, ixe ag̃okatkat ikẽrẽat kug̃ Deus xe. Ixe ayacat waram jewebumũn puje, ikẽrẽat kug̃ Deus xe, itop ikẽrẽat o'g̃ug̃ẽ buye. Wara'at ag̃okatkat tak ixe ayacat eju jewebumũn puje, ikẽrẽat kug̃ Deus xe — io'e Jesus. \p \v 33 — Moisés o'jekawẽn. \mi Icẽmãn cuy epe'e. Eybu'um g̃u juy eytabucap kay epesop. Eya'õ dag̃ cuy epeku soat em. Eya'õ kay juy epesop―ajo imug̃ẽap ojuy iap kay. Kuy juk epeyekawẽn Deus pe: ‘Wa'õ kay'ũm pima, ipiat osupi'ajoat owebe,’ i juk epe'e. Imẽneju eya'õ kay juy epesop, i — io'e Jesus. \m \v 34 — Õn pit e'em eywebe: Eyetabucap epe'e bima, epeyekawẽn g̃u juy Deus pe: “Wa'õ kay'ũm pima, ipiat osupi'ajoat owebe,” i g̃u juy epe'e. Pũg̃ em tak ka'ũma — io'e Jesus. — “Etaybit icẽmãn kabi kake. Imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe,” i'ũmg̃u dak cuy epe'e warara'acat pe. Imẽn epe'e bima, “Etaybit icẽmãn Deus kake,” i bima bit purut ka epe'e, kabi Deus abikbikap puxim puye. Imẽn pima pit purut ka epe'e, Deus kabi be omuyiat puye. \p \v 35 — “Etaybit icẽmãn ipi kake. Imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe,” i'ũmg̃u dak cuy epe'e warara'acat pe. Imẽn epe'e bima, “Etaybit icẽmãn ipi o'g̃ug̃ẽiat kake,” i bima bit purut ka epe'e, ipi Deus imũnka buxim puye. Imẽn pima bit purut ka epe'e, Deus ipi o'g̃ug̃ẽ buye. \p — “Etaybit icẽmãn Jerusalém ka kake. Imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe,” i dak ũmg̃u juy epe'e warara'acat pe. Imẽn epe'e bima, “Etaybit icẽmãn Jerusalém ka watwat kukukat kake,” i bima bit purut ka epe'e, Deus Jerusalém ka watwat kukukat cĩcãat puye. \p — Imẽneju epe'e g̃u juy soat pe. Pũg̃ em tak ka'ũma. Soat kake ip, Deus a'õbiat ebapukpukap puye. \p \v 36 — “Etaybit icẽmãn wa'a kake. Imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe,” i dak ũmg̃u juy epe'e warara'acat pe. Imẽn g̃u juy epe'e, eywebe iba'ore buye yaypan'isuat waram ebapuk am, yaypan cĩcã buje; eywebe iba'ore buye dak yaypan cĩcã ebapuk am, yaypan'isuat pima — io'e Jesus. \p \v 37 — I juy epe'e, “Icẽmãn,” i. I dak epe'e, “Ka'ũma,” i. Imẽn acã epeyekawẽn cuy, ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat pewi beku wara'at ekawẽn ajẽmjẽm puye―dapxi iap ekawẽn ajẽmjẽm puye — io'e. \p \v 38 — Moisés cuk o'jekawẽn. \mi Ag̃okatkat ta'ũm pima, eyju dak wara'at epesutamu'ũm, i. Agokatkat tũy'uk puje, wara'at tak epetũy'uk cuy, i — io'e Jesus. \m \v 39 — Õn pit e'em eywebe: Ikẽrẽm eykukayũ eyba'at kadi eydopaoka buje ip, wara'at kadi koreren epe'e eydopa, wara'at kadi eydopaoka am — io'e Jesus. — Ikẽrẽm g̃u juy ip epejukuk — io'e. \v 40 — Eyekamixa kay ip pima, ibimãmãayũ kay eydujowan pima, epeg̃ũm cuy cebe ip. Eyekabek tak epeg̃ũm — io'e Jesus. \v 41 — Wara'at ka bewiat sorara a'õbi pũg̃ kilometroat tag̃ jebubut eymudujowan puje, epeyetujowat cuy xepxep kilometroat tag̃. \p \v 42 — Eyxewi iojuy buje, epeg̃ũm cuy cebe. Eyweju o'jekawẽn pima: “Eybubut epeg̃ũm cuy owebe darem. Waram iũmũm eywebe ma,” i; darem cuy epeg̃ũm cebe — io'e Jesus. \p \v 43 — Kuyje Moisés o'jekawẽn. \mi Eyduk'a xeayũ xipan epejukuk, i. Eykay itakomaayũ bit xipan g̃u juy epejukuk, i — io'e Jesus. \m \v 44 — G̃asũ oce eywebe: Eykay itakomaayũ xipan cuy epejukuk. Xipan g̃u eykukayũ beam cuy epeyekawẽn Deus eju — io'e Jesus. — “On odin ip cekay,” i juy epe'e, kawẽnwẽn pima Deus pe. \p \v 45 — Imẽn jekukum pima, kabi beat ipotpoyũm epe'e. Soat peam Deus kaxi o'g̃uju kabi be―xipacayũ beam, xipat'ũmayũ beam tak — io'e Jesus. — Soat peam tak Deus muba'at o'g̃uju ipi kay―icũg̃at peam, cũg̃'ũmat peam tak — io'e. \v 46 — Eykayayũ acã ikukpin eyxe bima, imẽn xipat Deus xe du? Ka'ũma. Apẽnpuye Deus a'õbi xipacat ũmap wiwim eyju? Jeyipi iecug̃ap peam dinheiro bubu'ukayũ imẽn tak ixeyũ xe jekayayũ ikukpin jekuku ip―eyxe cekay'ũm cĩcãayũ imẽn jekuku ip. Eykay'ũmayũ dak xipan cuy epejukuk — io'e Jesus. \v 47 — Eybureyũ eju acã eyekawẽn puje, ajo g̃u e'em cĩcã eyju. Imẽn tak Deus kay itabut'ũmayũ jekuku ip. \p \v 48 — Wuyebay xipat cĩcãat soat em. Ixe buxim cuy epesop―wuyebay icẽmat puxim cuy epesop―kabi beat puxim — io'e Jesus. \c 6 \p \v 1 O'jekawẽn Jesus jebekitkit pe. \p — Eyday'em'um cuy epesop — io'e Jesus. — Wara'acayũ be eyjojoap puxim g̃u cũg̃ ma epekuku — io'e. — Imẽn cuy epeg̃ug̃ẽ g̃u ixeyũ be eyjojoap puxim. Imẽn epeg̃ug̃ẽ bima, Deus xewi ka'ũmg̃u jeyjat, eye'eap puye. Ixe kabi beat xewi ka'ũmg̃u epejat — io'e ya'ĩjojo'ukayũ be. \v 2 — Imẽnpuye ibubutbet'ũmat kay eyetabotaidabotbot pima, cebe eyebutbut'in ũmũm pima, eyawẽg̃ epeyawẽg̃mupõg̃põg̃ g̃u juy — Jesus o'e. — Eymug̃uykuku'ukayũ jawẽg̃ mupõg̃põg̃ ojuy ip imẽn ma. Deus uk'a be jawẽg̃ mupõg̃põg̃ ip, e dag̃ tak. Jebureyũ ekawẽn kay jĩjã ip, “Xipat cĩcãat ẽn,” i bima cebe ip. Iboap ekawẽn kay jĩjã ip. Icẽmãn oce eywebe. Jebikuyap tag̃ je'jat ip. Imẽnpit ka'ũma ma je'jat Deus xewi — io'e Jesus ya'ĩjojo'ukayũ be. \p \v 3 — Eyju bit ibubutbet'ũmat pe iũmũm pimap, iba'arẽm ma juy epeg̃ũm, jebure jĩjãat cuy itaybit g̃u iũm ãm je'e — io'e cebe ip. \v 4 — Iba'arẽm iũmũm pima eyju, ixe kabi beat o'jojojo―wuyebay. Xipacat je'g̃ũm eywebe. “Xipat ẽn oxe,” Deus e'em eywebe — io'e Jesus. \p \v 5 — Eyju bit warara'acat mug̃uykuku'ukat puxim g̃u juy epesop. Soat etabutpe ip kawẽn pin Deus eju. Deus eju kawẽnwẽnap'a be kawẽn pin ip soat etabutpe―uk'a ukpibubu dag̃ tak. Warara'acat pe jejojoan acã ip kawẽnwẽn Deus eju. Warara'acat kawẽn ãm ojuy ip. “Xipat ip. Deus kay jĩjã ip,” i. Warara'acat o'jewag̃uy cebe ip ojuy ip. Wararaãcat ijojom ip iap acã je'jat ip. Deus xewi bit ka'ũma ma je'jat ip. \p \v 6 — Eyju bit eyduk'a be juy epeõm, Deus eju kawẽn ãm — Jesus o'e cebe ip. — Eyduk'a exĩntabi juy epetomudip, warara'acat pe eyjojoap puxim. Epetomudip, kawẽn ãm kabi beat eju―ijo ba'oreat eju―wuyebay eju. Deus imẽn eyjojo. Xipacat je'g̃ũm eywebe. “Xipat ẽn oxe,” i'e'em tak eywebe — io'e Jesus cebe ip. \v 7 — Deus eju kawẽnwẽn pima, eyejoojuyap ade em g̃u juy epeyekawẽn — io'e. — Imẽn Judeu'ũmayũ o'jekawẽn ip Deus baroyũ be. Tũybe ocekawẽn kay ya'ĩjojo je'e oceju ade ma kawẽnwẽn puye iãn je'e ip. \v 8 — Eyju bit ka'ũma. Imẽn epeyekawẽn g̃u juy Deus eju. Deus eyebay buxim. Kabi beat teku. Eyekawẽn awap, itaybit ajo-kug̃ g̃u eyju iam — io'e. \q1 \v 9 — Imẽn cuy epe'e, Deus eju kawẽnwẽn pima: “Bay!” i juy epe'e kabi beat pe. “Soat cuy ibuyxin ebutet kug̃ jeenuy,” i. \v 10 “G̃axĩn ma juy soat kukukan eg̃uy,” i dak. “Soat kukukan eg̃uy bima, ipi juacat cuy jekukum jeedop ip ebikuyap tag̃ apẽn kabi beacat cucum ip ebikuyap tag̃,” i. \v 11 “G̃asũ ocexan cuy eg̃ũm ocewebe,” i. \v 12 “Apẽn oceju g̃ebum g̃u apẽn warara'acayũ be juk adi warẽmtag̃ ocekuk iap kay; imẽn tak g̃ebum g̃u juy eg̃uy apẽn cuk adi ikẽrẽat oceg̃ujurũg̃rũg̃ iap kay,” i dak. \v 13 “Oca'õ mubacanucan cuy eg̃uy ocewebe ikẽrẽat mujurũg̃ap puxim. Ikẽrẽat tak eju'uk cuy ocewebewi,” i dak cuy epe'e — io'e Jesus. \m — Imẽn ma juy epe'e Deus eju kawẽnwẽn pima — io'e. \v 14 — Eyju g̃ebum'ũm pima apẽn warara'cayũ be juk adi ikẽrẽm eykuk iap kay; ikẽrẽat epeg̃ujurũg̃rũg̃ cĩcã ma'g̃u, Deus tak jeg̃ebu g̃u apẽn juk adi ikẽrẽat epeg̃ug̃ẽg̃ẽ iap kay. Kabi beat jeg̃ebu g̃u―wuyebay — io'e. \v 15 — Eyju g̃ebum pima bit apẽn warara'acayũ be juk adi ikẽrẽm eykuk iap kay, Deus tak jeg̃ebu apẽn juk adi ikẽrẽat epeg̃ug̃ẽg̃ẽ iap kay. Wuyebay xeku — io'e Jesus. \p \v 16 — Deus kay g̃ebumap kay jekõnkõn'ũm pima eyju, eyg̃uycũg̃cũg̃ g̃u juy epesop. Eymug̃uykuku'ukayũ ig̃uycũg̃cũg̃ oekuku ip, Deus kay g̃ebumap kay jekõnkõn'ũm pima ip. Ig̃uycũg̃cũg̃ oekuku ip, soat itaybit ojuy, “Teku Deus kay g̃ebumap kay jekõnkõn g̃u iam. Jebureyũ juk o'jekawẽn ip. “Deus kay jĩjãat teku,” i. Imẽnpuye jebikuyap tag̃ cuk o'jat ip―soat ma. Iboap kay g̃ebum cuy eyju — io'e Jesus. \v 17 — Eyju bit Deus kay g̃ebumap kay jekõnkõn'ũm pima, epeyewedopawuywuy juy. Epeyewedapmusem cuy dak — io'e. \v 18 — Imẽn wara'acayũ itaybit g̃u ip teku jekõnkõn g̃u iam. Deus acã je'e itaybit iba'arẽm jekõnkõn g̃u teku iam. Ijo ba'oreat acã itaybit. Xipacat je'g̃ũm eywebe. “Xipat ẽn oxe,” i dak e'em Deus eywebe — io'e Jesus. \p \v 19 O'jekawẽn jebekitkit pe. \p — Eywebeam ade bubut epeg̃uxipan g̃u juy epesop — Jesus o'e. — Ijoce imuxipan g̃u juy. Ijoce kopi'i eybubut jo'o. Hi'ep eybubut iokok an e'em Ibukurukat eyduk'a be õm'õm eybubut tujupa'um am — io'e. \v 20 — Kabi be bit Deus xe epesop soat em. Eycokcok cĩcã epesop. Kopi'i kake g̃u Deus xe. Hi'ep kake g̃u dak. Ibukurukayũ kake g̃u dak — io'e. \v 21 — Eybubut ijodi bima soat em g̃ebum epesop eybubut kay. Kabi be eyg̃uy pin pima bit, g̃ebum epesop kabi beat kay. Imẽnpuye eycõkcõk cĩcã epesop Deus xe soat em — io'e Jesus. \p \v 22 — Wuyeta kabiaap puxim. Wuyjebit peam ixe kabiaap. Wuyetadip pima soat ijo but wuywebe. Kabia dag̃ ajeku. Soat ijobucap wuyekukuap puxim―Deus xe cũg̃ ma wuyekukuap puxim. \v 23 — Wuyetakẽrẽ bima bit, ijo ba'ore wuywebe. Kabiok tag̃ ajeku. Kabiok tag̃ jekukuap ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap puxim. Imẽnpuye kabiaap kabiok e'em pima, kabiok cĩcã e'em wuywebeam. Ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ cĩcã wuyjuyũ. \p \v 24 — Pũg̃'a be, uk'a be bima, iba'ore ibuywatwat'ukat pe xepxepayũ beam kapik am. Kariwawayũ wara'at tag̃tag̃tag̃ e'em pima, itakoma kuka o'e pũg̃ kay, jekariwa kay, wara'at jekariwa ikuk pin cĩcã bima. Kũyjobit kuka o'e pũg̃ a'õ kay, wara'at a'õ kay kũyjobit'ũm pima. Imẽnpuxim dinheiro kay jĩjã bima, Deus kay jĩjã g̃u epe'e — io'e Jesus. \v 25 — Imẽnpuye og̃uwẽn eywebe: Eyag̃uy'ũm g̃u juy epesop eybubut kay — Jesus o'e cebe ip. — “Ajo paxi acejo'o?” i'ũmg̃u juy epe'e — io'e. — “Ajo paxi acetikõn?” i'ũmg̃u dak cuy epe'e — io'e. — “Ajo paxi aceg̃uõm wuydotim?” i'ũmg̃u dak cuy epe'e. Xipat eyxat kug̃ pima, eydoti kug̃ pima dak. Imẽnpit ibodi ma xipat soat em Deus xe eydop am — io'e. \p \v 26 — G̃ebum cuy epesop wasũ kay — io'e Jesus. — Pupum ip kabi be. Taidadam g̃u ip. Jeku beat tak pupum g̃u ip, jeku bewiat mũn'a be imõg̃ ãm. Imẽnpit Deus ixat ũmũm cebe ip―wasũyũ be. Deus xe wasũ teibog̃ g̃u―wuyebay xe―kabi beat xe. Imẽnpit ag̃ cekay ip. Imẽnpuxim wuykay dak soat em ag̃. \v 27 Ade koato mabuk wetabẽg̃ og̃uy iap kay g̃ebum cĩcã bima, eyetabẽg̃ xe'e? Ka'ũma. G̃axĩn ma aco'i epe'ũ. \p \v 28 — Pãm eydoti dak? Apẽnpuye eyag̃uybabi'ũm eydoti kay? Eyag̃uybabi'ũm g̃u juy. G̃ebum cuy epesop apẽn tũmũntitit aypapan iap kay. Tũmũntitit kapikpig̃ g̃u. Jesay mug̃ẽg̃ẽm g̃u dak ip. \v 29 Icẽmãn õn e'em eywebe. Salomão ibubut adeat osunuy. Idip cĩcãat kug̃ osunuy―jesay kug̃. Salomão dipap podi ma bit titip tip tag̃atip. \v 30 G̃asũ ma tũmũntitit titetabẽg̃ e'em. Kuyaje bit tite'ũ e'em. Titip Deus a'õbi. Imẽnpuxim ja'õbi dak eyemukaypinput je'g̃ũm eywebe. Eyetabutsu ma'g̃u cekay — io'e Jesus. \v 31 — Imẽnpuye eyag̃uybabi'ũm g̃u juy epesop. “Ajo paxi acejo'o?” i'ũmg̃u juy epe'e. “Ajo paxi acetikon?” i dak. “Ajo paxi aceg̃uõm?” i dak — io'e. \v 32 — Judeu'ũmayũ yag̃uy'ũm iboap kay―soat kay. Eyebayat pit itaybit eyju ikug̃'ũm pima iam―kabi beat. \p \v 33 — Koap g̃ebum cuy epesop Deus soat kukan je'e iap kay―Deus ebikuyap kay dak. Imẽn g̃ebum pima, Deus soat je'g̃ũm eywebe. Eyxan je'g̃ũm, eydotim tak — io'e. \p \v 34 — Imẽneju eyag̃uybabi'ũm g̃u juy epesop kuyajeat kabia kay. Kuyaje jajẽm pima, eyetaybit epe'e ajo o'jebapuk ixe kabia iam―ajo xipat, ajo xipatpũt tak. G̃asũ bit eyag̃uybabi'ũm g̃u juy epesop kuyajeat kabia kay — io'e Jesus. \c 7 \p \v 1 O'jekawẽn jebekitkit pe. \p — “Eykẽrẽ jĩjã Deus xe,” i'ũmg̃u juy epe'e warara'acat pe. Imẽn tak Deus “Eykẽrẽ oxe,” i'ũmg̃u je'e eywebe. \v 2 “Ikẽrẽat kug̃ ẽn,” i'ũmg̃u juy epe'e warara'acat pe. Imẽn e'em'ũm pima, Deus “Ikẽreãt kug̃ eyju,” i'ũmg̃u dak je'e eywebe. Apẽn warara'acat pe eyekawẽnap puxim Deus tak je'e eywebe ajo xipat jexe, ajo xipat g̃u jexe. Warara'acat pe epeg̃ũm pima, Deus tak je'g̃ũm eywebe. Apẽn cuk epeg̃ũm iap puxim epejat — io'e Jesus. \p \v 3 Wuymutaybitbinap ekawẽn muwẽnuwẽn o'e Jesus―imẽnpuximap ekawẽn. Jebekitkit pe imuwẽnmuwẽn o'e, itaybit am ip. Warara'acat ekukuap mukorẽm ãm, wuyekuku bima, imukorẽmap tõm puxim Jesus xe, ip puxim tak cexe. Imẽnpuye Jesus o'jekawẽn jebekitkit pe. \p — Te'e ma eyju jeakag̃ eybure eta beatõmtõm kay, eyeta beap'ip cocom'ũm pima. \v 4 Te'e ma eyju e'em cebe: “Ma. Otõmtõm'uk eta bewi,” i, eyeta beap'ip cocom'ũm pima — io'e Jesus. \v 5 — Eyju jewemug̃uykukukum. Koam eyeta beap'ip cuy epeyop'uk. \p — Yop'uk puje, iba'ore g̃u je'e eyewebe tõmtõm'uk am eybure eta bewi. Yop'uk puje, xipan epe'e ijojom — io'e. \p Imẽn Jesus wuymutaybitbin warara'acat kay g̃u juy acejeak iam―wuyekay acã juy acejeak ikẽrẽat mug̃ẽ buje iam―yopit ma ikẽrẽat mug̃ẽ buje iam yobog̃ ma ikẽrẽat mug̃ẽ buje iam tak. \p \v 6 — Wekawẽn icẽmãn — io'e Jesus. — Soat pe g̃u juy epeg̃uwẽn wekawẽn. Akurice buximayũ be g̃u juy epeg̃uwẽn, wa'õ kay g̃u ip puye. Ya'õpurug̃ jede ip. Warẽmtag̃ webekitkit o'jukuk ip — Jesus o'e. — Xipat ma wekawẽn. Soat pe g̃u juy wekawẽn epeg̃uwẽn. Dajebaro buximayũ be dak g̃u juy epeg̃uwẽn. Itaybit g̃u ip ya'õdip ma iam. Ixeyũ be wekawẽn kawẽn te'e maap puxim — Jesus o'e cebe ip. \p \v 7 O'jekawẽn jebekitkit pe. \p — Deus xewi juy epejoojuy. Iojuyjuy bima, epejat. Ixe xewi juy epejokudada. Ikudadam pima, epetobuxik. Ixe xewi iojuyjuyap xĩntabi be tag̃tag̃tag̃'iap puxim. Xĩntabi be tag̃tag̃tag̃'i bima, tomudip'uk ip eymuõm ãm. \v 8 Soat ojuyjuy'ukat je'jat; soat kudada'ukat tobuxik; xĩntabi tag̃tag̃tag̃'iat pe xĩntabi tomudip'uk ip — io'e. \p \v 9 — Wita'a g̃u epeyaũm eyipotpot pe “Pão'a kay õn,” i'e buje. Ka'ũma ma ey'in wita'a o'yaũm kuka cebe pão'a yaũmap tieg̃. \v 10 Puybu g̃u epesubuũm cebe, “Axima kay õn” i'e buje. Kaũma ma ey'in puybu o'subuũm kuka cebe aximaũmap tieg̃. \v 11 Eyju ikẽrẽat kug̃. Imẽnpit eyju ma xipacat ũmũm eyipotpoyũ be. Apẽn eyju iũmũmap podi ma eyebayat pit xipacat ũmũm jexewi iojuyjuy'ukayũ be―kabi beat pit. \v 12 Eybikuy warara'acat pe xipan eykuk am. Imẽnpuye xipan cuy warara'acat epejukuk. Iju Moisés ekawẽn, Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ emumutaybitbinap tak. \p \v 13 Jesus tak o'jekawẽn. \p — Epeõm cuy xĩntabi itok'ĩt tag̃. Xĩntabi itokbog̃ pit daxabog̃ kay wuymujujuap e ma―ipiat'ajojoap kay. E pa'ore'ũmat e. Xĩntabi itokbog̃. Ade wuyjuyũ ie dag̃ jekukum. \v 14 Xĩntabi itok'ĩt pit e pa'oreat e xĩntabi. Wuytait'icap e. Pũg̃pũg̃ ma wuyjuyũ ie dobuxikxig̃. \p \v 15 Jesus dak o'jekawẽn jebekitkit pe. \p — Eyday'em'um cuy epesop eymug̃uykuku ojuyayũ kay―jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ kay. Omuyku ip. Ovelha jo'i ma'g̃u ip jajẽm, badi bit ip ika'uayũ buxim, akurice buxim. Eykay itakomaayũ ma ip, xipacat co'iayũ ma'g̃u ip jajẽm — io'e. \v 16 — Eyetaybit widaõhõ ya'a'e g̃u e'em―uva'a iam. Eyetaybit tak aru'ip tag̃ figo'a'e g̃u e'em iam. Imẽn eyetaybit widaõhõ, aru'ip tak. Ya'a nomuju eyetaybit iboyũm. Imẽnpuxim tak eyetaybit je'e abuyũ jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ iam. Xipat'ũm cekukuap tomuju eyetaybit ixeyũm. \p \v 17 — Yopxipacat'ip ya'a xipat e'em. Yopxipat'ũmat'ip ya'a dak xipat g̃u ma e'em. \v 18 Yopxipcat'ip pit yaku'ũm an g̃u aypatpan. Yopxipat'ũmat'ip tak yaku an g̃u aypatpan. \v 19 Yop yaku'ũmat'ip soat wuyju ixikxig̃, takatkan daxa be ixik am. \v 20 Apẽn yopxipat'ũmat'ip ya'a dak xipat g̃u ma e'em; imẽnpuxim jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ xipat g̃u jeku. \p — Imẽneju eyetaybit epe'e pebicayũ jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ xipat'ũm cekukuap tomuju — io'e Jesus. \p \v 21 — Deus soat kukanap kabia je'e ip owebe: “Ẽn ocekukukat,” i. Soat pit jeõm g̃u Deus xe kabi be―webay ibikuyap tag̃ cekuibiyũ acã―kabi be omuyat a'õ kayayũ acã — Jesus o'e. \p \v 22 — G̃ebujeat kabia Deus abuyũ ikẽrẽat kug̃ iap g̃uwẽn. Adeayũ je'e'e ip owebe: “Ocekukukat! A'õbi ocekuku. Xipacap oceg̃uwẽnuwẽn―Deus soat kukukaniap muwẽnuwẽn oceju,” i. “A'õbi ibiõg̃buk kẽrẽayũ oceg̃ujẽmujem wuyjuyũ xewi,” i dak je'e. “A'õbi ocewebe i'e ba'oreat oceg̃ubapukpuk,” i dak je'e. \p \v 23 — G̃ebuje õn je'a'õbu. \p — “Wetaybit g̃u og̃uy eyjum. Pũg̃ em tak ka'ũma,” ioce'e — Jesus o'e. — “Wede epe'e oxewi. Ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽm acã epekuku,” ioce'e dak — Jesus o'e. \p \v 24 — Wa'õkayayũ itaybicat puxim ip―ag̃okatkat puxim ixeyũ wekawẽn coco'ukayũ. Ixe ag̃okatkat uk'a o'yamuy wita'a jeje. Uk'a'abi'ip o'yopmuy wita'a jeje. \v 25 Muba'at oajẽm wita'a jejeiat'a kay―muba'atxixi. Muba'at idibi o'timubog̃. O'tiajẽm. Kabidoxixi dak o'subidoakaka. Imẽnpit o'ya'at g̃u yacem puye, wita'a jeje buye — io'e Jesus cebe ip. \p \v 26 — Wa'õ dag̃ g̃u jekuku'ukayũ itaybit'ũmat puxim―waramtag̃ ma uk'a o'yamuyiat puxim ip―wekawẽn kay'ũmayu. Wa'ĩjojom ip. Inaka kũyjobit g̃u ip wa'õ kay. Warẽmtag̃ uk'a o'yamuyiat puxim―ag̃okatkat puxim―yag̃uyba'arẽmat puxim. Ixe ag̃okatkat uk'a o'yamuy ipi ju, ka'oririt pe. Cem g̃u o'yamuy. \p \v 27 — Muba'at oajẽm ka'oririt peat'a kay. Idibi o'tiajẽm―tibog̃ati. Kabido dak o'subidoajẽm. O'subido'at bidobog̃ ya be. O'ya'at. Ig̃o'a o'ya'ũm cĩcã, o'ya'at puye — io'e Jesus. \p \v 28 Soat yag̃uybabi'ũm ip osodop, Jesus ekawẽn epere buje. \p — Wara'an wuymutaybitbin Jesus — io'e ip. — Idim cĩcã teku wuymutaybitbin — io'e ip. \p \v 29 Ja'õbi imutaybitbin Jesus osunuy. Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ buxim g̃u imutaybitbin osunuy. \c 8 \p \v 1 G̃uyjom o'kop Jesus co'a bewi. Ade dak o'kop ip Jesus tomuju. \v 2 Kopkom pima, ierepat oajẽm Jesus kay, jemu'ada am. O'jeg̃'aecõg̃cõg̃ cewap, Jesus ya'õbuyxiat puye. \p — Kariwa — io'e Jesus pe. — Ebu'u'ũm pima, omu'adam ece — io'e Jesus pe. \p \v 3 — Obu'u g̃u. Jemu'ada õn — Jesus o'e. O'jebaepucũg̃. O'g̃ucay. O'je'ada dao ma. Ierep topibit xipat o'e. \p \v 4 — E'adaap cuy eg̃uwẽn g̃u warara'acat pe — io'e. — Paĩ kay juy eju — io'e. — Ecewemubapuk cebe emu'adaam itaybit am — io'e. — Xepxem cuy pukaso eg̃ũm paĩ be Moisés ekawẽn tag̃. Imẽn ece'e soat ijoceayũ itaybit am Jesus ierepat o'g̃u'ada iam. Ẽn pit eg̃uwẽn g̃u e'adaap. Paĩ ma juy g̃uwẽn e'adaap — Jesus o'e ierep tũibit pe. \p — Hm hm — io'e. \p \v 5 Cafarnaum ka be Jesus ajẽm puje, sorarayũ kukukat oajẽm. Jesus kay oajẽm. \p — Kariwa! — io'e Jesus pe. \v 6 — Obuywatwat'ukat opop oduk'a be. Ipi jĩjã opop. Jebit oe'ũat puxim. Iwãtaxipi jĩjã ma. Ikop pa'orean — io'e Jesus pe. \p \v 7 — Ijom puk õn pit, imu'ada am — Jesus o'e. \p \v 8 — Ka'ũma, Kariwa — io'e. — Eju g̃u juy oduk'a kay, wa'õbuyxi'ũm puye, Judeu'ũmat õn puye. A'õm ma juy eg̃u'ada. “Ece'ada juy,” i ẽn e'em pima, obuywatwat'ukat je'ada — io'e Jesus pe. \p \v 9 — Õn tak warara'acat mujujum. Wa'õ kay kũyjobit ip wesorarayũ. Pũg̃ pe õn e'em, “Ejẽm,” i bima, je'jẽm. Wara'at pe õn e'em, “Ejot,” i bima, je'dot. Obuywatwat'ukat pe õn e'em, “Imẽn cuy ece,” i bima, imẽn je'e. \p — Apẽn wesorarayũm wa'õ kay, imẽn tak a'õbi ma obuywatwat'ukat je'ada — io'e Jesus pe. \p \v 10 Iboap co buje, Jesus itabẽg̃ o'e. \p — Soat Judeuyũ etabucap podi ma itabut okay ig̃o sorarayũ kukat, Judeu g̃u ma'g̃u — io'e Jesus jenomujuacayũ be. \v 11 — Adeayũ jajẽm ip Deus dopap pe―Judeu'ũmayũ, mesa koreren jabik ãm Abraão eju, Isaque eju dak, Jacó eju dak. Soat eipi bewi jajẽm ip. Pũg̃ ixeyũ'in kaxijẽmap ka bewi jajẽm ip. Wara'acayũ ixeyũ'in kaxiajẽmap ka bewi jajẽm ip, kabi beat soat kukan pima. Icokcok cĩcã e'em ip — io'e Jesus. \v 12 — Ajẽmjẽm ip pima, Deus Israel naxeg̃ebitbit joxik ip wũy ma kabiokbog̃ pe. Iboce ma tõtõn jeedop. Tũy yẽyẽy ipi bun jeedop — io'e Jesus jenomujuacayũ be. \m Ipiat'ajoap ka be iap muwẽnuwẽn o'e Jesus―kabiokat ka be iap. \p \v 13 — Eju eduk'a kay — Jesus o'e sorarayũ kukukat pe. — Kuy ebuywatwat'ukat o'je'ada, okay etabut puye — io'e Jesus. \m O'je'ada g̃ebuje bit. Ibuywatwat'ukat o'je'ada. \p \v 14 O'ju. Jesus oajẽm Pedro duk'a be. Oõm. Pedro daxijo o'jojojo. Ipa'i jĩjã opop xeku. \v 15 Jesus o'g̃ucay ipa'iat. O'subaixik. Imẽnpuye ipa'i'ũm o'e. Xipat o'e. O'kop cama bewi. Jesus xat o'g̃ug̃ẽ cebeam. \p \v 16 Katpuje ma iboceayũ ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ayũ o'tujowat ip Jesus kay. Imu'ada am, o'tujowat ip. Ade osodop ip―iwãtaxipiayũ. Ibiog̃buk kẽrẽayũ o'g̃ujẽm Jesus ikukayũ bewi. \p — Epejẽm — io'e cebe. \m O'ajẽm ip Jesus a'õbi. Iwãtaxipiayũ dak o'g̃u'ada'ada. \p \v 17 Isaías juk o'jekawẽn kuyjeayũ be. Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat juk o'jekawẽn. Jesus muwẽnuwẽn o'e. \mi Iwãtaxipipiayũ o'g̃u'ada xeku, ibaca'ũmayũ dak, i juk o'e kuyjeayũ be. \p Jesus o'g̃ujẽm xipat'ũmayũ jemumukukukayũ xewi―ibiõg̃buk kẽrẽayũ. Imẽn Jesus e'eap puye, soat itaybit o'e icẽmãn Isaías'ũm ekawẽn iam. \p \v 18 Adeayũ o'je'awero ip Jesus kay. Timudek pin Jesus, ade buye. \p — G̃a'a — io'e. — Iodi atimudek cuy. \p \v 19 Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukat tak oajẽm. \p — Omutaybitbin'ukat — io'e cebe. — Soat ka dag̃ ojekuku eweju ejuap tag̃ — io'e. \p \v 20 — Tapu — Jesus o'e. — Oweju jekukuayũ ya'ũmg̃u jedopdopap'a — io'e cebe―Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukat pe. — Kak ikũykẽy. Wasũ dak topipe. Õn pit ka'Ũma. Ya'ũmg̃u odopdopap'a — io'e―Jesus o'e―soat wag̃o o'e. \p \v 21 — Kariwa! — io'e wara'at Jesus pe. — Koap webay'ũm ojokot. G̃ebuje cum puk õn eweju — io'e Jesus eju jekukuat. \p \v 22 — Kã'ã. Ejot cuy okay — Jesus o'e cebe. — Deus ekawẽn kay'ũmat jebadipyũ'ũm'ũm jokot. Ẽn pit ka'ũma. Oweju juy ejekuku — io'e. \p \v 23 Kobe be oõm Jesus. O'timukek ip, wĩnãbu o'timudek ip―Jesusyũ. \p \v 24 Timudekdeg̃ pima ip, kabidoxixi oajẽm. Oajẽm iodi kay. Topapũn kobe o'e idibim, kabidoxixi ajẽm puje. Kobe dag̃acat iparara ip o'e kabido buxixim. Jesus pit ixet kobe be. \v 25 Jesus o'g̃uwurũg̃ ip―ceweju etaybitbinayũ. \p — Kariwa! — io'e ip. — Ocedaxijom ece. Akõm wuyju! \p \v 26 O'jewurũg̃ Jesus. \p — Apẽg̃ãm puxim eyparara? — io'e. — Apẽnpuye eyetabutbũt okay? — io'e ipararaayũ be. — Eypararam g̃u juy epesop. Okay juy eyetabut cĩcã. \p — Ebidopon! — io'e kabido be. — Edipon! — io'e iodi be. Imẽnpuye kabidoxixi o'subido'ũm. Iodi dak tisem cĩcã o'e Jesus a'õbi. \p \v 27 — Apen ibo o'jebapuk? — io'e ip. — Abu sute? Kabidoxixi o'subido'ũm ya'õbi. Iodi dak kũyjobit ya'õ kay — io'e ip. Jesus muwẽnuwẽn o'e ip jewewebe. \p \v 28 Kabido'ũm puje, o'timudek ip. Gadara eipi dag̃ oeku Jesus. Xepxep osodot ip―ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ayũ. Ika'u jĩjã o'e ip. Ce'ũ'ũayũ mõg̃mõg̃ap pewi osodot ip. Bomaku nuynuy soat em. Ixeyũ buxixim, e dag̃ kapkap g̃u o'e ip―ibo ka watwat―Gadara ka watwat. \p \v 29 — Deus ipot ẽn — io'e ip Jesus pe. — Ag̃ cuy ocesũy. Jajẽm g̃u juy ocekay ipiat'ajoan ocewebe ipi ũm awap ma — io'e ip Jesus pe. \p \v 30-31 — Ite ag̃okatkayũ xewi ocemujẽm puje, ocemujum ece dajebaro be―ibiõg̃buk kẽrẽayũ o'e cebe. Imẽn ma o'e ip, dajebaro bomaku wurũrũrũg̃ puye―ade dajebaro. \p \v 32 — Epejẽm — Jesus o'e. \m O'jẽm ip ag̃okatkayũ xewi. \p O'ju dajebaro kay. Oõm. Imẽnpuye dajebaroyũ daudaum o'jenapõn co'a pẽnpẽn tag̃. Iodi be o'kop ip. Oakõmkõm ip. Jeabokabog̃ ip oap. \p \v 33 Dajebaro kukukayũ owatwat ip. Soat muwẽnuwẽn o'e ip ag̃oka watwat pe. Dajebaro aokaap awẽg̃ muwẽnuwẽn o'e ip ag̃oka be. Ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ topibiyũ awẽg̃ tak yawẽg̃ muwẽnuwẽn cĩcã o'e ip. \p \v 34 G̃ebuje Jesus o'topabe ip―ag̃oka watwat―soat. \p — Ejẽm cuy oceka bewi — io'e Jesus pe. \c 9 \p \v 1 O'jẽm. O'jepit Jesus. Jeipi be o'jepit―Cafernaum ka be. O'jepit, waram timudek puje. \p \v 2 Ag̃oka watwat ijebit e'ũat o'tujowat Jesus kay. Ixexecap pe ixe ijebit e'ũat o'tujowat ip. Jesus itaybit o'e cekay itabut ip iam. Imẽnpuye o'jekawẽn ijebit e'ũat pe: \p — A'õcam cuy — io'e cebe. — Ikẽrẽat kuy oju'uk ewebewi, tapu. Iboap ikẽrẽat kay g̃ebum g̃u oce, i'uk puje — io'e. — Pũg̃ em tak ka'ũma — io'e―Jesus o'e ijebit e'ũat pe. \p \v 3 — Ite Jesus “Deus co'i õn,” i napa ma teku e'em — Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ napa ma o'e. \m Pũg̃pũg̃ ixeyũ'in napa ma o'e jewewebe. \p \v 4 Jesus itaybit o'e apẽn jewag̃uydadam ip iam. \p — Apẽnpuye ikẽrẽm epeyewag̃uy? — io'e Jesus Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ be. \v 5 — “Ikẽrẽat oju'uk ewebewi,” i kuy oce cebe — io'e. — Imẽnpit eyetabut g̃u ikẽrẽat'uk put owebe iap kay — io'e. — “E'ãy,” i oce ibima, “Ecexĩg̃xĩg̃,” i dak, eyetabut g̃u kuka epe'e okay — io'e. \p \v 6 — Soat wag̃o õn — Jesus o'e. — Wa'õbi teku og̃u'ada. Imu'adaap co buje, “Ja'õbi ma teku o'g̃u'ada,” i epe'e — io'e cebe ip. \p G̃ebuje Jesus o'jekawẽn ijebit e'ũat pe. \p — E'ãy — io'e cebe. — Eju eduk'a kay. Exexecap cuy etujowat eweju — io'e. \m \v 7 O'ãy. Jexexecap kug̃ o'ju jeduk'a kay. \p \v 8 Adeayũ iparara jĩjã o'e ip, iboap tobuxik puje. \p — Ka'ũmg̃u xipacat Deus co'iat — io'e ip. — Deus Jesus a'õ mubacaat puye. Imẽnpuye ixe Jesus pe ikẽrẽat i'uk put wuyxewi — io'e ip. \p \v 9 Ibocewi Mateus o'jojojo Jesus. \p Oajẽm Jesus Mateus kay. Ixe Mateus xik'i osunuy jekapikpikap'a be―iecug̃ap edinheiro bubuap'a be. \p — Ejot. Oweju ejeku — io'e Mateus pe. \m O'ãy. Oeku Jesus eju. \p \v 10 Mateus tuk'a be oajẽm ip―adeayũ, jekõn ãm. Oabikbik mesa koreren iecug̃ap edinheiro bubu'ukayũ, Deus xe ikẽrẽan e'e'ukayũ dak, Jesus tak, Jesus eju etaybitbinayũ dak. Soat ip oabikbik mesa xe jekõn ãm. \p \v 11 — Apẽnpuye ixeyũ eju eymutaybitbin'ukat jekõnkõn―iecug̃ap edinheiro bubu'ukayũ eju? Ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽ'ukayũ eju dak? — Fariseuyũ o'e Jesus etaybitbinayũ be. Imẽn kawẽnwẽn o'e ip, Jesus jekõnkõn o'jojojo ip puye. \p \v 12-13 O'jede g̃u imutaybitbinayũ. Jesus pit Fariseuyũ o'ya'ĩjojo. O'jekawẽn. \p — Iwãtaxipi'ũmayũ wuyanũg̃tata'ukat kay je'ju g̃u―iwãtaxipipiayũ acã — io'e. — Imẽnpuxim õn tak jewexe xipacayũ nomuwã ãm g̃u ojot―xipat'ũmayũ nomuwã ãm acã. Ikẽrẽat uk am ixeyũ bewi ojot. Imẽnpuye cekõn ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽ'ukayũ eju — io'e. \p — Cum cuy eyju eymutaybitbinayũ kay — io'e — eytaybit am apẽn Deus ekawẽntup e'em iam — io'e Jesus Fariseuyũ be. — Imẽn opop ibararakat: \mi Idip ma oxe warara'acayũ eyetabotaidabotbot pima. Imẽnpit idip g̃u oxe warara'acayũ kay g̃u eyetabotaidabotbot pima, obuyxi am carneiroyũ mupig̃ ma'g̃u eyju, i — io'e. \m — Imẽnpuye ijoce jewexe xipacayũ nomuwã ãm g̃u ojot―xipat'ũmayũ nomuwã ãm acã — io'e Jesus. \p \v 14 João Batista eju etaybitbinayũ oajẽm ip Jesus kay. \p — Apẽnpuye Fariseuyũ jekpiwan ma jewemureren Deus eju kawẽn ãm―oceju dak, eweju etaybitbinayũ bit jekõnkõn ip pima? — io'e ip. \p \v 15 — Oweju etaybitbinayũ jekõnkõn, õn ceweju ip puye. Õn pit ceweju ip'ũm pima, jekõnkõn g̃u ip. Jekpiwan ma jewemureren ip Deus eju kawẽn ãm. Imẽn soat itaybit e'em ig̃uycũg̃ cĩcã ip iam. Õn iwadip puxim. Iwadip cexe ip pima, abu ixeyũ'in ig̃uycũg̃ e'em―jewebumũnap epeta be tomuwãibiyũ'in? Ka'ũma ma! Imẽnpuxim oweju etaybitbinayũ jekõnkõn ip. Jewebumũnap epeta be tomuwãibiyũ buxim ip — io'e Jesus. \p \v 16 Jesus wuymutaybinap ekawẽn o'g̃uwẽn cebe ip―imẽnpuximap ekawẽn. Imẽn o'g̃uwẽn. \p — Pag̃o iisuan g̃u imuwaketken wuyju―toti iorokat muwaketken. Iisuat pit imuwaket puje, jewa'i'in big̃ ma idieg̃bog̃ e'em — io'e Jesus. \p \v 17 — Uva'abidi tiisuati dak acetimõg̃ yaiisuat'a dag̃ — io'e Jesus. — Ya iisuat tag̃'ũm pima, o'jeaebag̃ kuka — io'e. — Imẽnpuye uva'abidi tiisuati acetimõg̃ timũn'a be―yaiisuat'a be, uva'abidi cediepuyat puxixim, tiporoyat puxixim, timun'a'ũmap puxixim — io'e Jesus João Batista eju etaybitbinayũ be. \m Iboam e'em pima, “Wekawẽn pag̃o iisuat puxim, uva'abidi tiisuati buxim tak,” i'e ojuy osunuy. Imẽn Jesus o'e. Kawẽn iisuat ma Jesus ekawẽn o'e g̃asũ bit. Fariseuyũ ekawẽn tag̃ g̃u o'e, Saduceuyũ ekawẽn tag̃ g̃u o'e dak. \p \v 18 Judeuyũ kukukat tak oajẽm Jesus kay. Ixe osunuy Deus eju kawẽnwẽnap'a kukukat. O'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ Jesus topa be, ibuyxi am. \p — Odaxit g̃axĩn ma oe'ũ — io'e Jesus pe. — Ejot pima bit, eg̃u'ada. Jetait — io'e Jesus pe. — Ebuesubumõg̃ ijeje bima, je'ada odaxit — io'e. \p \v 19 — G̃a'a — io'e. \m O'ju ip―Jesusyũ. \v 20-21 Cucum pima, pũg̃ ayacat oajẽm Jesus tomuju, cesay mucay am―Jesus ekabek ukpu mucay am. 12 koato bun ma ixe ayacat iwãtaxipipin o'e, doybucukcug̃ g̃u buye. \p — Cesay mucay buje ma, oce'ada — ixe ayacat o'e jewebe ma. \m Jesus ekabek o'g̃ucay. \v 22 O'jekorepẽn Jesus. \p G̃ebuje Jesus ayacat o'jojojo. \p — A'õcam cuy — io'e ayacat pe. — Etabut okay. Imẽnpuye g̃axĩn ma eceje'ada — io'e. \m Dao ma o'je'ada ixe ayacat. \p \v 23 Oajẽm ip Judeuyũ kukukat tuk'a kay. Ade wãwãm ip osodop. Jebubut'uk muydedeayũ dak o'jojojo Jesus. Imuydedem ip Judeu babi dag̃. Cebabi dag̃ tak wãwã ip osodop. \p \v 24 — Ce'ũ g̃u teku. Yaypan'isuat ixet ã — io'e Jesus wãwãayũ be. Jesus itaybit o'e yaypan'isuat'ũm oe'ũ iam. Inaka waram imutain. Imẽnpuye “Ixet ã,” io'e. Wãwãibiyũ bit jewaywayway ip o'e Jesus kay. Jesus o'e cebe ip: \p — Epejẽm uk'a bewi — io'e. \m O'g̃ujẽm. \p \v 25 Ijẽm puje, Jesus oõm yaypan'isuat kay. O'subaixik. Dao ma o'je'ada. Itait o'e waram g̃uto ce'ũ topibit, Jesus o'subaixik puye. Ixe o'kop―ce'ũ topibit. \p \v 26 Ipi juayũ ce'ũ topibit awẽg̃ o'yawẽg̃mupõg̃ ip. Jekawẽnwẽn o'e ip soat tag̃―soat ibo eipi dag̃. \p \v 27 Jesusyũ eipi kukukat ka bewi cẽm puje, xepxep o'ju Jesus tomuju―ita'ũmayũ. \p — Etabotaidabotbon cuy eg̃uy ocekay — io'e ip. — Ocemu'ada am — io'e ip Jesus pe―Davi'ũm naxeg̃ebit pe―Judeuyũ ajojoyũ'ũm'ũm kukukat naxeg̃ebit pe. \p \v 28 Oajẽm ip Jesus kay, ixe jeduk'a be õmõm pima. \p — Eyetabut tu okay―eyemu'ada õn iap kay? — io'e Jesus cebe ip. \p — Hm hm — io'e ip. — Ocetabut, kariwa. \p \v 29-30 O'sutamucay Jesus ita'ũmayũ. O'je'ada. \p — Eyju eyetabut okay buye, õn jeymu'ada — io'e Jesus itã'ũm topibiyũ be. Itate o'e, Jesus o'sutada buye. \p — Eymu'adaap epeg̃uwẽn g̃u juy eybureyũ be―ka'ũma be ma — io'e Jesus. \m \v 31 Imẽnpit je'adaap o'g̃uypõg̃põg̃ ip soat kaka dag̃. \p \v 32 Jesusyũ uk'a be cẽmcẽm pima, iboceayũ ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃at o'tujowat Jesus kay. Cekawẽn pa'oreat o'e ixe, ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ puye. O'tujowat ip Jesus pe, imu'ada am. \v 33 O'je'ada Jesus a'õbi. Ag̃okatkat pewi ibiõg̃buk kẽrẽat cẽm puje, xipan o'jekawẽn ma, o'je'ada buye. \p — Abu yag̃uyg̃uy imẽn o'jebapuk iam? — adeayũ o'e ip jewewebe. — Ka'ũma ma ijo'iat imẽn wuyjojojo g̃u Israel eipi be―wuyeipi be — io'e ip. \p \v 34 Imẽnpit Fariseuyũ o'jekawẽn. Napa ma o'jekawẽn ip. \p — Jesus ibiõg̃buk kẽrẽat mujẽmjẽm cebewi ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat a'õbi―Satanás a'õbi — io'e ip napa ma. \p \v 35 O'ju Jesus ikabog̃atka dag̃, ika'ĩcatka dãg tak. O'ju ag̃oka watwat mutaybitbin. Judeuyũ Deus eju kawẽnwẽnap'a be imutaybitbin o'e. Deus soat kukanap o'g̃uwẽnuwẽn soat pe―kawẽn idipat. Imẽn ma imutaybitbin ip oeku. Ibomaayũ mu'ada'adam oeku: iwãtaxipipiayũ, ibaca'ũmayũ dak―soat mu'ada'adam oeku. \v 36 Itabotaidabotbot ma iboka watwat kay Jesus osunuy, yag̃uybabi'ũm osodop puye. Ovelha buxim ip, jekukat'ũm pima ip. Imẽnpuxim ika beacat ikukuk'ukat'ũmayu osodop ip, ka'ũmg̃u ibuywatwat'ukat puye. \p \v 37 Imẽneju Jesus o'jekawẽn jeweju etaybitbinayũ be. \p — Kadai ya ade opop―kadai'a―yaopat'a. Pũg̃pũg̃ pit omuyku ip yabu am — io'e cebe ip. \v 38 — Epeyekawẽn cuy kapikpik'ukayũ kukukat pe. I juy ep'e cebe: “Kapikpik'ukayũ eg̃uju juy kadai'a bu am,” i — io'e Jesus jeweju etaybitbinayũ be. \m Imẽn Jesus kawẽnwẽn o'e, Jesus eju adeayũ ceku pin ip puye. Apẽn kadai ya ade o'yadop―kadai'a yaopat'a; imẽn tak adeayũ ceku pin ip Deus emunaẽ eju. Imẽnpit pũg̃pũg̃ oekuku Jesus kawẽn muwẽnuwẽn ijodiacat pe. Imẽnpuye imuwẽnuwẽn'ukayũ kukat eju juy jekawẽn ip Deus eju. \p — Adeayũ juy eg̃uju ekawẽn muwẽn ãm — i juy e'em ip cebe. \c 10 \p \v 1 Jesus 12 beayũ o'tomuwã―jeweju etaybitbin'ukayũ. O'tomuwã, ja'õbi soat mu'ada am―iwãtaxipipiayũ mu'ada am, ibiõg̃buk kẽrẽayũ mujẽm ãm tak―ja'õbi imujẽm ikug̃ayũ bewi―soat ip pewi. Ja'õbacaap o'g̃ũm cebe ip―12 beayũ be. \p \v 2-4 12 beayũ ibutet 12 butet pe osodop ip. Ibũrũ ma ibutet osodop ip―Jesus emumujuyũ butet: Koapat Simão i, André i, Tiago i, João i, Filipe i, Bartolomeu i, Tomé i, Mateus i, wara'at Tiago, Tadeu i, wara'at Simão, Judas Iscariotes i. Ibũrũ ma ibutet osodop ip. \p Wara'at putet Pedro i ibutet osunuy―Simão butet. André Pedro kitpit osunuy. Tiago, João dak, Zebedeu ipotpoyũ osodop. João Tiago kitpit osunuy. Mateus iecug̃ap peam Israel naxeg̃ebitbit xewi dinheiro bubu'ukat osunuy. Wara'at Tiago Alfeu ipot osunuy. Wara'at Simão Israel eipi kay cĩcãat osunuy. Judas Iscariotes g̃uyjom Jesus o'g̃ũm cekay itakomaayũ be yaoka am. Ibũrũ ma osodop ip―12 beayũ―Jesus eju jekuku'ukayũ. \p \v 5-6 12 beayũ o'g̃uju Jesus. \p — Epeju Israel naxeg̃ebitbit kay — io'e cebe ip. — Itabidaoayũ buxim ip — io'e. — Ovelhayũ buxim ip — io'e Jesus. — Wara'at eipi bewiayũ kay epeju g̃u — io'e 12 beayũ be. — Israel naxeg̃ebitbit kay acã juy epeju. Judeu'ũmayũ kay g̃u epeju, Samaria eipi beayũ kay g̃u dak — io'e. \v 7 — “Ijasun Deus soat kukan je'e,” i juy epe'e Judeuyũ be, Israel naxeg̃ebitbit pe cucum pima eyju — Jesus o'e 12 beayũ be. \p \v 8 — Iwãtaxipipiayũ epeg̃u'ada juy ip — io'e cebe ip. — Ce'ũ'ũayũ dak epeg̃utait. Waram jetait ip — io'e Jesus. — Ierepayũ epeg̃u'ada juy — io'e cebe ip. — Ibiõg̃buk kẽrẽayũ dak epeg̃ujẽm cuy ibiõg̃buk ikẽrẽat kug̃ayũ bewi — io'e Jesus. — Imẽn epe'e juy wa'õbi―ce'adaap epe'e juy. Epeteida g̃u juy. Imẽn ãm cuk og̃ũm wa'õbacaap eywebe teidam g̃u — io'e Jesus cebe ip. \p \v 9 — Dinheiro epetujowat g̃u juy eyweju. Ouro epetujowat g̃u, prata dak ka'ũma. Cobre dak ka'ũma. Epetujowat g̃u juy dinheiro mũn'a be. \v 10 Cucumap pubut mũn'a dak epeyadujowat g̃u juy. Xepxem cuy epetujowat g̃u―eydoti, pũg̃ ma acã. Sandália dak ka'ũma. Eyba'ip tak epeyoptujowat g̃u juy. Eybuywacayũ ma juy eyxan je'g̃ũm. Imẽnpuye eybubut epetujowat g̃u juy — io'e Jesus. \p \v 11 — Ajẽm pima ag̃oka be jeduk'a be eyg̃uyg̃uy pinat epetobuxik cuy. Ixe duk'a be juy epesopsop, ibo ag̃oka be bima — io'e Jesus. \v 12 — Ixeyũ duk'a be õmõm pima, epeyekawẽn tuk'a beayũ eju. Kato juy epe'e cebe ip — io'e Jesus. \p \v 13 — G̃ebuje eyekawẽn kay ya'õpĩcũg̃cũg̃ je'e ip. Ya'õpĩcũg̃cũg̃ je'e ip, eyekawẽn kay buye. Imẽnpit wara'acayũ eyekawẽn kay'ũm pima bit, ya'õpĩcũg̃cũg̃ g̃u je'e ip. Epajẽm cexe ip. Imẽnpit te'e ma epe'e, “Wuykabia,” cebe ip. “Epeõm,” i g̃u je'e ip, eyekawẽn kay'ũm puye. \p \v 14 — Eykay'ũmayũ bewi epejẽm cuy, eyekawẽn kay'ũmayũ bewi dak. Cẽm pima eyesandália epeg̃upoypoy, “Deus ipiat supi'ajoat eywebe ya'õ kay'ũm puye” iap mubapuk am ibo ka watwat pe. Imẽn cuy epe'e cebe ip, ag̃oka bewi wan pima, uk'a bewi wan pima — Jesus o'e 12 beayũ be. \p \v 15 — Deus kũyjobit'ũmayũ be ipiatpi'ajoap kabia bima, Sodoma ka watwat pe ipiat supi'ajoat, Gomorra ka watwat pe dak. Ixeyũ be iap podi ma bit ibo ka watwat pe ipiat supi'ajoat, eyekawẽn com ip ibu'u buye. Iboap kay g̃ebum cuy epesop — io'e. \p \v 16 — Ya'õpicũg̃ cuy epesop — io'e cebe ip. — Eymujum õn. Ovelha buximayũ eyju. Widayũ parakpe eyju ovelhayũ buxim. Imẽnpuxim eykay itakomaayũ parakpe eyju. Ovelhayũ be bit i'e baõre akuriceyũ be. Imẽnpuxim eywebe i'e ba'ore eykay itakomaayũ be. \p — Wa'õbi eyju buje, itaybit cĩcãayũm epesop. Ag̃ cĩcã juy epesop. Dao g̃u juy eyetakomãm cekay ip — io'e Jesus. \p \v 17 — Ag̃ cuy epesop — io'e. — Eykay itakomaayũ jeydaomũn. Jeydujowat ip wuyekawẽn coco'ukayũ be. Jeymupokupok ip Deus eju kawẽnwẽnap'a be jetakomaap kay. Ixee bum jeymupokupok ip — Jesus o'e. \v 18 — Eyju webekitkit puye jeydujowat ip ipi kukayũ be, kariwawayũ be dak. Jeydujowat itaybit am eyetabucap xipat cexe ip iam ma, eyetabucap xipat'ũm cexe ip iam pit. Kawẽn idipat epeg̃uwẽn cebe ip, Judeuyũ'ũmayũ be dak — io'e Jesus. \v 19 — Eyag̃uybabi'ũm g̃u juy epesop, eyetaybit'ũm puye ajom epeyekawẽn iam, apẽn epeyekawẽn iam tak. Eydujowatwan pima ip, Deus o'g̃uwẽn eywebe ajom epeyekawẽn iam. Imẽn jeymutaybin. \v 20 Wa'õbi juy epeyekawẽn. Imẽn epeyekawẽnwẽn Deus biõg̃buk ma kawẽnwẽn je'e eywebewi―Wuyebay biõg̃buk — Jesus o'e cebe ip. \p \v 21 — Adeayũ jebadipyũ kay itakoma je'e, ixeyũ webekitkit puye. Iwag̃o jekitpit tujowat cekay itakomaayũ be yaoka am. Ikitpit tak jewag̃o tujowat yaoka am. Ipotpet tak itakoma jĩjã je'e jebay kay. Jebay tujowat cebe ip, yaoka am — io'e. \v 22 — Soat ixeyũ itakoma jĩjã je'e eykay, eyju webekitkit puye. Ipiat pibun eyetaxi bima, Deus a'õ dag̃ jekukum cuy eyju. G̃uyjom Deus jeymuyu, cexe soat em eyedop am — io'e. \p \v 23 — Eywebe ipiat supi'ajojo bima, epeyenapõn cuy. Imẽn e'e ip pima pũg̃ ka be, epeyenapõn cuy wara'at ka be―ag̃oka be — io'e cebe ip. — Soat wag̃o õn — Jesus o'e. — Waram wajẽm awap, ade ag̃oka dag̃ epeju―Israel naxeg̃ebitbit eipi dag̃ — io'e Jesus. \p \v 24 — Imutaybitbin'ukat podi g̃u je'e jeweju etaybitbinayũ itaybit ip. Kariwa dak podi g̃u dak je'e jekapikpig̃'ukayũ kapikpig̃ ip. \v 25 Imẽnpuye kapikpig̃'ukayũ icokcog̃ cuy jeedop ip, jekariwa buximayũ ip puye. Itaybitbinayũ dak icokcog̃ cuy jeedop ip jemutaybitbin'ukat buximayũ ip puye. Ijoceayũ cekariwa a'õ ya'õmuy ip pima, “Belzebu teku,” i bima ip, cebekitkit a'õ dak ijo'i ma ya'õmuy je'e ip. Cekariwa omuymuy ip pima, cebekitkit tak imuymuy ip cekariwa muymiyap podi ma — io'e Jesus. \p \v 26 — Eypararam g̃u juy epesop ixeyũ e'eap puxixim — io'e jebekitkit pe. — Yajuyjuyat jewedobuxik g̃uyjom. Iba'arẽmat ibapuk je'e soat xe. \v 27 Imẽnpuxim ajo og̃uwẽn eywebe, kawẽnwẽn wuyeweweju ma, ijop epeg̃uwẽn soat pe g̃uyjom — io'e. — Ibidadaap kay epeya'ĩjojo, ijop soat pe epeg̃uwẽn g̃uyjom — Jesus o'e. \p \v 28 — Eypararam g̃u juy epesop eyaoka ojuyayũ buxixim — io'e jebekitkit pe. — Wuyejebit aoka but ip. Imẽnpit wuybiõg̃buk aoka ba'ore cebe ip — io'e. — Deus puxim pit cuy eypararam epesop. Wuyejebit muy'ũm put cebe, wuybiõg̃buk tak. Ipiat'ajojoap pe imu'ũm put — Jesus o'e. \p \v 29 — Xepxep pe pidiwe dei tei'ĩt ma―pũg̃pũg̃ centavo ma―wasũ yopĩcat tei. Imẽnpit pũg̃ wasũ yopĩcat at'an pima, Deus itaybit ixe wasũ o'at iam. Deus a'õbi acã je'at — Jesus o'e. \v 30-31 — Deus xe teibõg̃ g̃u wasũdei. Imẽnpit ag̃ cekay. Imẽnpuxim wuykay dak ag̃ soat em. Deus itaybit wuyadap peburũdap iam. Imẽneju eyag̃uybabi'ũm'ũm g̃u juy epesop. Deus soat itaybit wuyekuku iam — io'e. \p \v 32 — Eyju “Jesus ebekitkiyũ oceju,” i soat pe e'em pima, õn tak “Teyũku webekitkit,” i oce webay be―kabi beat pe — io'e Jesus jeweju etaybitbinayũ be. \v 33 — Eyju bit e'em warara'acayũ be, “Jesus bureyũ g̃u oceju,” i bima, õn tak “Iteyũ bure g̃u õn,” i oce Webay be―kabi beat pe — io'e Jesus. \p \v 34 — Epeyewag̃uy g̃u juy: “Jesus osodot kaba'ũm wuydop am,” i. Ojot puye, ipi watwat pe wara'at tag̃tag̃tag̃ ma jekuku. Itakoma je'e ip jewewekay. Pajam jewaokakam je'e ip — Jesus o'e. \v 35-36 — Ibadipyũ itakoma cĩcãayũ je'e jewewekay, pũg̃pũg̃ ixeyũ'in okay itabut puye — Jesus o'e. — Cebay ma okay je'e. Ipot pit okay g̃u je'e. Ixi ma okay je'e. I'iyũ okay g̃u je'e―ayacayũ. I'it tayxi okay g̃u je'e. Yuktayxi okay je'e. Imẽneju wara'at tag̃tag̃tag̃ ma jeku ip — Jesus o'e cebe ip. \p \v 37 — Eyebay kayap podi ma okay'ũm pima, oweju jekukuayũ g̃u epesop, eyxi kayap podi ma dak, eyekpotpoyũ kayap podi ma dak, eydaxityũ kayap podi ma dak. \v 38 Owebeam je'ũ ibu'u'ũmat puximayũ acã webekitkit ma oxe. Korosa jeje je'ũ ãm, korosa dujuwatwan õn pima, webekitkit tak cucum onomuju. Cucum ip korosa kug̃, je'ũ ãm. Apẽn ag̃okatkat korosa dujuwatwan cucum, korosa jeje jebamupayam je'ũ ãm; imẽnpuxim cuy epeku soat em owebeam je'ũ ibu'u'ũmat puxim. \p \v 39 — Eye'ũ bima, õn ma obuyxi eyxe buye, ibin ma soat em eyetabẽg̃ epesop Deus xe. Eywebe ma jewag̃uyg̃uy: “Õn ma obuyxiat,” i bima bit, soat em ipiat'ajojoap pe epesop eye'ũ buje — Jesus o'e cebe ip. \p \v 40 — G̃asũ epeju Israel naxeg̃ebitbit kay. Wa'õbi epeju — Jesus o'e jeweju etaybitbinayũ be. — Pũg̃ ixeyũ'in eyewebe je'e, “Epeõm,” i. Imẽnpuxim ma owebe dak je'e ip — io'e Jesus. — Imẽnpuxim ma og̃ujuiat pe dak je'e ip — io'e. \v 41 — Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat pe dak je'e, “Eõm,” i. Ixe dak iõm pin, Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat puye. Iõm pin. Imẽnpuye Deus cekapikaptei je'g̃ũm cebe, kapikaptei ũmũm pima jekawẽn muwẽnuwẽn'ukat pe. \p — Cũg̃ cĩcãt pe dak je'e, “Eõm,” i. Ixe dak iõm pin, cũg̃ cĩcãat puye. Iõm pin je'e. Imẽnpuye Deus cekapikaptei je'g̃ũm cebe, kapikaptei ũmũm pima cũg̃ cĩcãat pe. \v 42 Wara'acat webekit'isuat pe idibi ma tiũm ticukati, ixe webekit puye, Deus tak xipacat je'g̃ũm idibiũmat pe — io'e. — Iboap kay g̃ebum cuy epesop — io'e Jesus. \c 11 \p \v 1 Ibocewi o'ju Jesus ag̃okaxiriyũ be. Wũy g̃u osodop boyũku. 12 beayũ muju bujep, ag̃okaxiri beayũ mutaybit am o'ju. Deus ekawẽn muwẽnuwẽn oeku Jesus. \p \v 2 João Batista Cristo awẽg̃ o'yawẽg̃coco daomũnmũnap'a be. Bekitkit o'g̃uju Jesus kay. Jeweju etaybitbinayũ o'g̃uju João. O'g̃uju, ja'õ daxijo am. \p \v 3 — “Deus emumuju ajẽmap wiwim oceju,” i juy epe'e cebe — io'e João. — “Ẽn ma du ixe? Wara'at g̃u xe'e ocejowiwi?” i juy epe'e cebe — io'e João. \p — Hm hm — io'e ip. \m João a'õ daxijo am o'ju ip. \p Oajẽm ip cekay―Jesus kay. \p — Ẽn ma du omuykuiat? Wara'at g̃u xe'e ocejowiwi? — io'e ip Jesus pe. \p \v 4 — Epeyepit cuy João kay — io'e cebe ip. — Epejojojoiap cuy epeg̃uwẽn João be, epekũyjojoiap tak — io'e. \v 5 — Ita'ũm topibiyũ o'e itate g̃asũ. Taokẽrẽ topibiyũ dak xipan ip o'e jexĩg̃xĩg̃ g̃asũ. Ierep topibiyũ dak xipan o'e g̃asũ. Ya'õpi'ũm topibiyũ dak ya'õpipe o'e ip. Jekũyjojom ip o'e. Ce'ũ topibiyũ dak waram itabẽg̃ o'e g̃asũ. Tadaibotbocayũ dak kawẽn idipat cocom g̃asũ―Deus ipot awẽg̃ cocom. \p \v 6 — Imẽneju: “Ecokcog̃ eg̃uy okay etabut am ebu'u'ũm pima. ‘Ite g̃u omuykuiat,’ ie'em pima bit, ecokcog̃ g̃u eg̃uy,” i juy epe'e João be — io'e Jesus. \p — Hm hm — io'e ip. \p \v 7 Cẽmcẽm ip pima, Jesus João o'g̃uwẽn ibo ka beayũ be. \p — João jom cuk epeku uk'a'ũmat pe — io'e Jesus. — Pãm ixe João? Ajo-buxim ixe o'e? Ip'ũn'ũn kay kabido ajẽm puje, je'ipe'adedem. Yag̃uykorerenayũ ite'ip puxim, soat em jeweg̃uy muwarurururun puye. João bit yag̃uykoreren g̃u. Ite'ip puxim g̃u. \v 8 João doti teibog̃ g̃u. Teibog̃at kukayũ adeayũ kukat tuk'a be opop ip―ibubut adeayũ. \v 9 João bit ibubut adeat g̃u. Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat xeku. Warara'acat podi ma João ya'õbuyxi―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ bodi ma. \p \v 10 — Imẽn Deus ekawẽntup e'em―João muwẽg̃aptup: \mi Ag̃ cuy epesop, ie'em Deus, i. Wemumuju og̃uju ewap ajẽm puje, emuxipan am, i. \m Imẽn e'em Deus ekawẽntup―João muwẽg̃aptup — io'e. \p \v 11 — Kuyjeayũ bodi ma João ya'õbuyxi. Ka'ũma ma omuy João Batista jo'i ya'õbuxian. Deus xe bit―kabi beat xe bit―yopĩcat João bodiat ya'õbuyxiat wekawẽn kayayũ'in — Jesus o'e. \v 12 — Ixe João Deus awẽg̃ o'yawẽg̃tojot ipi juacat kay―Deus soat kukanap awẽg̃. Iboap awẽg̃cocom pima ip, cekay jĩjã ip, Deus xe nuynuy pin cĩcã ip puye. Imẽn g̃asũ dak cekay jĩjã ip — io'e. — Deus xe ajẽm pin ip — io'e. \p \v 13 — João ajẽm awap, Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ dak iboap awẽg̃ cuk o'yawẽg̃tojot―soat ip. Imẽn tak Moisés ekawẽn tup e'em — io'e Jesus. \v 14 — Iboap awẽg̃ kay eyetabut pima, eyetabun tak Elias jajẽmiap João jo'i ma oajẽm. \v 15 Epeya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop — io'e Jesus cebe ip. \p \v 16 Jesus waram o'jekawẽn adeayũ eju. \p — Og̃uwẽn eywebe, abu-buxim g̃asuacat iap iam eyetaybit am. Bekitkit puxim ixeyũ―pasiaham ip iap pe pubutbucayũ buxim. Jewãwãwãm ip jebureyũ―bekitkiyũ. \v 17 “Tẽg̃tẽg̃'a oceyamuyde eywebe ya'ĩjo am. Eydaobu'u'u eyju bit da'i'in,” ie'em ip. “Wa ocesop jewexe i'ũmcocom. Eybu'u eyju bit oceweju totõn,” ie'em ip. Ijoyũ buxim g̃asũacat — io'e Jesus. \p \v 18 — João Batista oajẽm eykay. Ixe vinhodi o'tikõn g̃u. Ire oeku Deus eju jekawẽn ãm. Soat pit napa ma e'em João muwẽnuwẽn: “Ibiõg̃buk kẽrẽat kukat teku,” i. \p \v 19 — Soat wag̃o õn. Ojot eykay. Soat xat o'om ojeku, soat tikõnkõn tak. Soat pit napa ma e'em omuwẽnuwẽn: “Ika'o'on'ukat teku,” i. “Teku iecug̃ap peam dinheiro bubu'ukat pure,” i dak. “Teku ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukat pure,” i dak — io'e. — Wuyju Deus emumutaybitbinap tag̃ jekukum pima bit, warara'acayũ je'e omuwẽnuwẽn, João muwẽnuwẽn tak, “Deus xe cũg̃ ma wuymutaybitbin,” i — Jesus o'e. \p \v 20 Jesus tak o'jekawẽn iboceat pe. Ikẽrẽan e'e'ukayũ muwẽnuwẽn o'e Jesus. Ikẽrẽat epere'ũmayũ muwẽnuwẽn o'e. Ikẽrẽat kug̃ o'e ip. Imẽnpit ig̃uycũg̃ g̃u ip ikẽrẽat kay. Jesus a'õbi iba'oreat cuk o'jebapuk ixeyũ etabun. Jesus a'õbi o'jebapuk. Imẽnpit ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃. Imẽn o'e―Corazim ka watwat o'e, Betsaida ka watwat tak, Cafaranaum ka watwat tak. \p \v 21 — Karem ma ipiat epesupi'ajo jĩjã, Corazim ka watwat! — Jesus o'e. — Karem ma ipiat epesupi'ajo jĩjã, Betsaida ka watwat — io'e. — Ka'ũma buk epejojojoiap cuk adi og̃ubapukpuk eyetabut pe eyka be bima — io'e. — Tiro ka be iboap mubapuk pima, Sidom ka be dak, kajuk ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap o'jepere ip―ibo ka watwat. Itabut kajuk ip Deus kay — io'e. — Ibo ka be iboap mubapuk pima, kajuk ikurususucat o'g̃uõm ip jedotim. Daxa daypibewiaptõm tak kajuk o'tõmõg̃ ip jabi jeje. Imẽn kajuk o'e ip, “Oceg̃uycũg̃ cĩcã ikẽrẽat kug̃ oceju buye” iap mubapuk am; “G̃asũ bit ikẽrẽat ag̃ug̃ẽ g̃u” iap tak mubapuk am jebureyũ be — io'e. \p \v 22 — Deus kũyjobit'ũmayũ be ipiat supi'ajoat iap kabia bima, Tiro ka watwat pe ipiat supi'ajoat, Sidom ka watwat pe dak. Imẽnpit Tiro ka be iap podi ma, Sidon ka be iap podi ma dak eywebe ipiat supi'ajoat. Iboap kay g̃ebum cuy epesop — io'e Jesus Corazim ka watwat pe, Betsaida ka watwat pe dak. \p \v 23 — Cafarnaum ka watwat! — io'e. — Deus jeymuyu g̃u kabi kay — io'e Jesus. — Jeymukop ipiatpi'ajojoap kay bit. Ka'ũma buk epejojojoiap cuk adi og̃ubapukpuk eyetabut pe eyka be bima oce — io'e. — Iboap mubapuk pima Sodoma ka be, ikẽrẽat kajuk o'jepere ip. Deus kajuk ag̃oka o'sukamupik g̃u — io'e Jesus. \p \v 24 — Deus kũyjobit'ũmayũ be ipiat supi'ajoat iap kabia bima, Sodoma ka watwat pe ipiat supi'ajoat, Tiro ka watwat tak. Imẽnpit Sodoma ka be iap podi ma Deus ipiat supi'ajoat eywebe. Iboap kay g̃ebum cuy epesop — io'e Jesus Cafarnaum ka watwat pe. \p \v 25-26 — Jesus o'e g̃ebuje bit. \p — Bay — io'e. — Ẽn acã soat kukukat―kabi beacat kukukat, ipijuacat kukukat tak — io'e. — Apẽn ẽn e'em iap mubapukpug̃ ẽn jewexe itaybit cĩcãayũ be g̃u―imutaybitbin'ũmayũ be acã — io'e. — Ixeyũ acã wekawẽn imutaybitbin ẽn. Imẽn xipat oxe. Ocokcok cĩcã imẽn ebikuy buye. Ocokcok cĩcã xipat exe buye dak — io'e Deus pe. \p \v 27 — Soat ma juk Webay o'g̃ũm owebe — io'e cebe ip. — Warara'acat g̃u itaybit abu Deus ipot iam―cebay acã. Imẽnpuxim warara'acat g̃u itaybit abu ipote bay iam―ipot acã. Jebay mubapuk am, ipot ibikuy bima acã warara'acat itaybit je'e abu Deus iam — Jesus o'e cebe ip. \p \v 28 — Okay epesot. Ikẽrẽat oju'uk eywebewi — io'e Jesus cebe ip. \m Deus a'õ kay kũyjobit ojuy ip. Imẽnpit kũyjobit g̃u ip. \p \v 29 — Eymutaybitbin oce. Webekitkit e'em. Wa'õpurug̃'ũmat õn. Wag̃uybabibi. Yobog̃at pin g̃u owexe. Eywebewi ikẽrẽat oju'uk. \v 30 Wa'õ kayap iba'ore g̃u imug̃ẽ ãm. Kũyjobit am okay dak iba'ore g̃u eywebe. Wara'at ikẽrẽat kay eyebu'um epe'e, eywebewi ikẽrẽat oju'uk puye — Jesus o'e soat pe. \c 12 \p \v 1 G̃ebuje Jesusyũ o'ju trigodip tag̃. Sábado bima o'ju, Judeuyũ jebodoydoyap kabia bima. Trigodadot o'tadot'uk ceweju etaybitbinayũ. Trigoda o'tabu ip, jerere buye. O'ta'o'o ip. \v 2 Ta o'om pima, Fariseyũ ixeyũ o'jojojo. Jesus eju etaybitbinayũ o'jojojo ip. \p — Ak'i! — Fariseyũ o'e Jesus pe. — Eweju etaybitbinayũ Moisés ekawẽn tag̃ g̃u jekuku ip. Jebodoydoyap kabia be kapikpig̃ ip. Cũg̃ ma g̃u e'em ip. Trigodadot uk'ug̃ ip. Imẽnpuye ikẽrẽat kug̃ ip, wuywebe jebodoydoyap kabia be kapikpi buye — io'e cebe. \p \v 3-4 — Tã. Ikẽrẽat kug̃ g̃u ip — io'e Jesus. — Kuyje Davi oõm Deus eju kawẽnwẽnap'a be. Ire bima, oõm Davi, cewejuyũ dak. Deus emesa bewi paõ'a o'ya'o'o ip―Deus etabixe o'yamõg̃ ip iat'a―paĩyũ be acã ya'o pi g̃u iat'a. Moisés ekawẽn tag̃ g̃u ijop'a o'ta'o'o ip―Daviyũ. Apẽn Davi o'e'e iaptup opop Deus ekawẽntup pe. Kuy epetupcoco―iboaptup — io'e Fariseuyũ be. \p \v 5 — Deus eju kawẽnwẽnap'a be paĩyũ kapikpig̃ ip soat kabia. Jebodoydoyap kabia jekukum ip Moisés ekawẽn tag̃ g̃u yabog̃at'a be. Wara'at tag̃ jekukum ip, kapikpig̃ puye. Imẽnpit ikẽrẽat kug̃ g̃u ip Deus xe. Iboaptup ekawẽn eyetaybit―Deus ekawẽntup. Kuy epetupcoco―iboaptup tak — io'e Jesus. \p \v 6 — Icẽmãn ocekawẽn eywebe. Deus eju kawẽnwẽnap'a Israel naxeg̃ebitbit o'yamuy―yabog̃at'a. O'yamuy ip, wuyju yamubuyxin am. Imẽnpuye Deus eju kawẽnwẽnap'a kukukayũ ya'õbacaayũ. Imẽnpit ya'õbaca jĩjãat omuy ijoce g̃asũ — io'e Jesus cebe ip. \m Jewebe ma o'e Jesus, “ya'õbaca jĩjãat” i'e'em pima. \q1 \v 7 Warara'acayũ kay eyetabotaidabotbocap kay õn, i Deus juk o'e — io'e Jesus cebe ip. Owebeam carneiro mupikap kay g̃u bit õn―eyetabotaidabotbotap kay acã, i — io'e Jesus. \m Ijoptup ekawẽn eyetaybit pima, “Ikẽrẽat kug̃ ip,” i kajuk epe'e g̃u ikẽrẽat kug̃'ũmayũ muwẽnuwẽn pima — io'e Jesus Fariseyũ be. \v 8 — Soat wag̃o õn. “Epeyekapik cuy,” i õn e'em pima jebodoydoyap kabia be dak, cedag̃ kuka o'e eyekapikap Deus xe — Jesus o'e. \p \v 9 O'ju Jesus ibocewi. Oajẽm Deus eju kawẽnwẽnap'a kay―Judeuyũ e'aweroroap'a kay. Oõm. \p \v 10 G̃ebuje ag̃okatkat o'tobuxik ig̃o'a be. Pũg̃bũnũ'a o'subũnũ'anũy ibũnũ'akẽrẽ. \p Pũg̃pũg̃ o'je'aweroiayu'in Jesus muymuy ojuy ip. \p — Jesus Moisés ekawẽn tag̃ g̃u jekukum — i'e ojuy ip warara'acayũ be. Imẽnpuye: \p — Jebodoydoyap kabia bima, xipat tu exe ibũnũ'a kẽrẽat mu'ada am? Imẽn tu Moisés ekawẽn tag̃ ma? — io'e ip Jesus pe. \p \v 11-12 — Xipat Moisés ekawẽn tag̃ warara'acayũ ikukpin wuyxe bima — Jesus o'e Fariseuyũ be. — Jebodoydoyap kabia bima eyõhõ o'at pima ipikũykũy be i'uk'ug̃ ip ipikũykũy bewi―ixe ovelha — io'e. — Abũ jeõhõyũ ug̃ g̃u? Ka'ũma ma. Ovelha ikukpin ip, jeõhõyũ buye. Imẽnpuye i'ug̃ ip. Imẽn tak wuyju ovelha bodi ma wuykukpin Deus xe. Imẽnpuye xipat Moisés ekawẽn tag̃ wuywebe xipacat mug̃ẽ ãm jebodoydoyap kabia be — io'e Jesus. \p \v 13 — Paya'i ece ebu — io'e ibũnũ'a kẽrẽat pe. O'jewebũmupaya. O'je'ada ibũnũ'a kẽrẽ topibit. Wara'atpunu'a jo'i o'e. Ibũnũ'adip o'e. \p \v 14 Fariseuyũ bit o'jẽm yabewi. O'jewede ip Jesus xewi. O'jewawẽ ip Jesus aoka am, kapikpig̃ Sábado kabia be buye. \v 15 Imẽnpuye Jesus o'ju ibocewi. Fariseuyũ ekawẽn itaybit puye, o'ju. Adeayũ o'ju Jesus tomuju. Iwãtaxipipiayũ o'g̃u'ada'ada―soat ip. \p \v 16 — Wawẽg̃ epeyawẽg̃muwẽn g̃u juy. Pũg̃ em tak ka'ũma — io'e cebe ip. \m \v 17 Ibo o'jebapuk apẽn Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat o'e iap tag̃―apẽn Isaías kuyje o'e iap tag̃. \q1 \v 18 Deus o'e: Ija otaẽiat―obuywatwat'ukat―õn cekay jĩjãiat―omucokcokcok'ukat. Obiõg̃buk ojomõg̃ cebe. Ajo cũg̃ ma oxeiap g̃uwẽn soat pe―Judeu'ũmayũ be. \v 19 Ya'õxikxig̃ g̃u je'ku. Jewãwãm g̃u je'ku. Soat ka dag̃ tak kawẽnwẽn g̃u je'ku. \v 20 Ikẽrẽan e'e jĩjãayũ daxijo xeku ikẽrẽat pewi. Okay itabut cĩcã'ũmayũ g̃utabut cĩcã okay. Imẽn ma je'kuku soat pewi ikẽrẽat uk'ug̃―Deus kayayũ bewi. \v 21 Soat ipi juacat Deus emunaẽ kay je'e, i. \m Imẽn Isaías o'g̃uwẽn kuyjeayũ be. \p \v 22 G̃ebuje iboceayũ ag̃okatkat o'tujowat. Ita'ũmat osunuy ixe ag̃okatkat. Cekawẽn pa'oreat tak o'e ixe, ibiõg̃buk kẽrẽat imuyde'ũm'ũmm puye. O'tujowat ip. O'je'ada Jesus a'õbi. Ijojom o'e, o'je'ada buye. Xipan kawẽnwẽn o'e―ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ tũibit o'e, o'je'ada buye. \v 23 Iboceayũ yag̃uybabi'ũm o'e ip―soat ip. \p — Davi naxeg̃ebit paxi sute? — io'e ip. \m Jesus muwẽnuwẽn o'e ip. \p \v 24 Fariseuyũ bit Jesus awẽg̃ o'yawẽg̃coco. \p — Ixe Jesus ibiõg̃buk kẽrẽayũ o'g̃ujẽm ag̃okatkayũ bewi Belzebu a'õbi―ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat a'õbi―Satanás a'õbi ma — i napa ma o'e ip. \p \v 25 Jesus itaybit osunuy apẽn ixeyũ jewag̃uyg̃uy iam. \p — Pũg̃ eipi watwat jeweweju ma jewaoka buje, jewemu'ũm ip. Pũg̃ ka kukukat jebekitkit mujẽm puje, abu kuka o'e ya'õ kay? Ka'ũma ma. Pũg̃ tiwat kukakat pe jebekitkit mujẽm puje, abu kuka o'e ya'õ kay? Ka'ũma ma — io'e Fariseuyũ be. \v 26 — Imẽnpuxim Satanás pe jebekitkit mujẽm puje, abu kuka o'e ya'õ kay? Ka'ũma ma. Imẽn Satanás a'õbacaap mu'ũm kuka o'e. Imẽneju Satanás ja'õbacaap ũmũm g̃u owebe ibiõg̃buk kẽrẽayũ mujẽm ãm―jebekitkit mujẽm am — io'e Jesus. \v 27 — Belzebu a'õbi õn ibiõg̃buk kẽrẽat mujẽmjẽm pima, abu a'õbi dak eyebekitkiyũ imujẽmjẽm ip? Jewemug̃uykukukum eceju iap mubapukpug̃ cĩcã eyebekitkiyũ. \p \v 28 — Deus biõg̃buk a'õbi ibiõg̃buk kẽrẽayũ og̃ujẽm. Belzebu a'õbi g̃u og̃ujẽm. Ibiõg̃buk kẽrẽayũ o'jẽm ip puye, kuy eyetaybit Deus soat kukukan je'e iap mubapukpug̃ õn eywebe iam — io'e cebe ip. \p \v 29 — Wuyõm pa'ore wuykay isapka'oreat tuk'a be ibubut pu am. Imukirig̃ acã koam — io'e. — Imukirik puje bit, wuyõm put soat pu am―uk'a beap pu am — io'e Jesus. \m Imẽn Jesus o'e, jebacaap Satanás ebacaap podi ma buye. Ibodi ma buye, Jesus pe ibiõg̃buk kẽrẽayũ mujẽm put ikukayũ xewi. \p \v 30 — Imẽn tak okay'ũmat itakoma okay — io'e Jesus. — Webekitkit mu'awerom obuywatwat'ũmat imuypõg̃põg̃põg̃―webekitkit muypõg̃põg̃põg̃ — io'e. \v 31 — Imẽnpuye og̃uwẽn eywebe. Ipi juacayũ be Deus muymuy buje, iboap imuymuyap kay soat em Deus g̃ebum g̃u je'e. Deus iboap ju'uk cebewi ip. Ixeyũ be Deus biõg̃buk muymuy buje bit, iboap imuymuyap kay soat em Deus g̃ebum je'e. Cebewi ip iboap i'uk pa'ore Deus pe; apẽn eyju napa ma e'em, “Ijop e'eap Satanás a'õbi o'jebapuk,” i. Imẽn tak kuy eyetaybit Deus a'õbi ijop e'eap o'jebapuk iam — Jesus o'e. \p \v 32 — Soat wag̃o õn — io'e Jesus. — Omuymuy puje ip, Deus jeg̃ebu g̃u iboap kay soat em. Iboap ju'uk cebewi ip. Deus biõg̃buk muymuy ip pima bit, Deus jeg̃ebu iboap kay soat em―g̃asũ, waram tak g̃ebum je'e. Iboap kug̃ jeedop ip soat em―ikẽrẽat kug̃―Deus biõg̃buk muymuyap kug̃ — io'e Jesus. \p \v 33 — Wuyetaybit yopkẽrẽat'im. Yopkẽrẽat'ip puye, ya'a e'em yakẽrẽat'a. Wuyetaybit yoptipat'im tak. Yoptipat'ip puye, ya'a e'em yadipat'a. Yoptipat'ip, ya'a dak soat em jeenuy yaku. Yapkẽrẽat'ip pit, ya'a dak soat em jeenuy yakẽrẽat'a. \v 34 Imẽn puybu tuypiatpu buximayũ eyju, ikẽrẽat kug̃ cĩcã buye. Iba'ore dak eywebe idipat ekawẽn muwẽn ãm. Apẽn wuyju jewag̃uyg̃uy wuywebe, imẽn wuyju e'em. Imẽn tak iba'ore g̃asũacat pe idipat ekawẽn muwẽn ãm, yag̃uykẽrẽ buye. \v 35 Apẽn xipacat idipap uk'ug̃ imuxipanpanap'a bewi, imẽn tak wuyag̃uydip pima, wuyekawẽn tak idip ma e'em, wuye'eap tak. Wuyag̃uy nomuju ma wuyju jekawẽnwẽn. Xipat'ũmat idi'ũmap uk'ug̃ imuxipanpanap'a bewi. Imẽn tak wuya'g̃uydip'ũm pima, wuyekawẽnkẽrẽ e'em, wuye'eap tak — io'e Jesus cebe ip. \p \v 36-37 — Og̃uwẽn eywebe. Wuyekawẽntip pima, “Idip ma eyju oxe,” i je'e Deus wuywebe kũyjobit'ũmayũ be ipiat supi'ajoap kabia. Wuyekawẽnkẽrẽ bima bit, “Ikẽrẽat kug̃ eyju oxe,” i je'e Deus wuywebe. \p — Deus ipiatpi'ajoan kũyjobit'ũmayũ be iap kabia bima te'e ma juk adi acekawẽn iap ag̃uwẽn Deus pe — io'e Jesus. \p \v 38 — Ocekukukat! — Fariseuyũ o'e cebe. — Ka'ũma buk ocejojojoiap eg̃ubapuk cuy ocewebeam — io'e ip. \m Imẽn tak Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ o'e Jesus pe. \p \v 39 — Ka'ũma — io'e. — Ikẽrẽat kug̃ eyju. Deus kay eyetabut g̃u. Ka'ũma buk eyejojojoiap co pin eyju. Imẽnpit og̃ubapuk g̃u eywebeam. Jonas awẽg̃ acã ka'ũma buk eyejojojoiap tieg̃ e'em eywebeam―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat awẽg̃ — Jesus o'e. \p \v 40 — Soat wag̃o õn — io'e Jesus. — Ixe Jonas osunuy ebapũg̃ kabia axima yobog̃at uk pe. Ebapug̃ ixima osunuy dak. Apẽn Jonas osunuy axima yobog̃at uk pe, imẽnpuxim ma og̃uy ebapũg̃ kabia ipi be, ebapũg̃ ixima dak — io'e Jesus. — Deus a'õbi ixe Jonas o'jẽm axima yobog̃at uk pewi. Cejẽmap Nínive ka watwat pe ka'ũma buk o'jojojoiap osunuy. Õn tak imẽnpuxim Deus a'õbi waram ocetait we'uap tomukadi — io'e Jesus. \p \v 41 — Kuyje Nínive ka watwat ig̃uycũg̃ o'e ip ikẽrẽat kug̃ puye ip — Jesus o'e. — Ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap o'jepere ip―ikẽrẽat e'e'ukayũ. O'jepere ip, Jonas pe Deus ekawẽn o'tojot puye. Deus ipiatpi'ajoan kũyjobit'ũmayũ be iap kabia Nínive ka watwat je'bapuk soat etabut pe. Ixeyũ je'e g̃asũacat pe: “Eyju ikẽrẽat kug̃ Deus xe,” i, eyju wekawẽn kay'ũm puye. Jonas kay o'e ip Deus ekawẽn muwẽnuwẽn pima Jonas. Õn pit Jonas etaybicap podi ma wetaybit cĩcã Deus ekawẽn muwẽn ãm. Imẽnpit eyju wekawẽn kay g̃u — Jesus o'e. \p \v 42 — Kuyje kaxi etajoreg̃at ka kukat oajẽm wũyat ka bewi. Ayacat oajẽm Salomão ekawẽn co am―itaybit cĩcãat ekawẽn co am. \p — Deus ipiat'ajoan kũyjobit'ũmayũ be iap kabia ixe ayacat je'bapuk soat etabi xe. “Ikẽrẽat kug̃ eyju Deus xe,” i je'e g̃asũacat pe, eyju wekawẽn kay'ũm puye. Salomão kay o'e ixe, taybit cĩcãp muwẽnuwẽn pima Salomão. Õn pit Salomão etaybicap podi ma wetaybit cĩcã. Imẽnpit eyju wetaybicap kay g̃u — Jesus o'e. \p \v 43 — Ag̃okatkat pewi ibiõg̃buk kẽrẽat cẽm puje, ixe ibiõg̃buk jekukum idibi'ũmat tag̃, jebodoyap kudadam. Jebodoyap pit tobuxik'ũm pima kuka o'e jewebe ma: \v 44 “Jepin ma õn kuy bima onuyap kay,” i — Jesus o'e. — Jepitpin. \p — Yajẽm puje, ixe ag̃okatkat tobuxikxig̃. Ka'ũmg̃u ibiõg̃buk kẽrẽat opop ixe ag̃okatkat pe g̃asũ. Ixe ag̃okatkat uk'a buxim―yabuk'a buxim―yabi'õg̃'õg̃at'a buxim―yaxipanat'a buxim. \v 45 Imẽnpuye ixe ibiõg̃buk kẽrẽat cẽmcẽm ma'g̃uto. 7 beayũ dobuxikxig̃―ibiõg̃buk kẽrẽayũ dobuxikxig̃―ibodi ma xipat'ũmayũ dobuxikxig̃. Ixeyũ dak õmõm ixe ag̃okatkat pe―7 beayũ. Õmõm koapat ibiõg̃buk kẽrẽat eju. Kuy bima ixe ag̃okatkat tadaybot osunuy. G̃asũ bit ibodi ma tadaybot o'e. Imẽnpuxim ma dak g̃asũayũ jeedop. Ikẽrẽat g̃ubapukpuk cĩcã ip — io'e Jesus. \p \v 46 Ixi oajẽm Jesus kay―ikitpitpit tak. Warara'acat pe kawẽnwẽn pima oajẽm ip. Akiju osodop ip. \p — Ocekawẽn pin Jesus eju — io'e ip iboceayũ be. \p \v 47 — Exi oajẽm, ekitpityũ dak — io'e―pug̃ ag̃okatkat o'e Jesus pe. — Akiju opop ip. Cekawẽn pin ip eweju — io'e Jesus pe. \p \v 48 — Icẽmãn ig̃o oxiat. Boyũku okitpitpicat — io'e Jesus. \m \v 49 Pacug̃'i o'e jebekitkit kay. \p — Webekitkit pit oxi jo'i oxe, okitpitpit co'i dak — io'e. \v 50 — Kabi beat a'õ kay buye, okitpitpit co'i oxe, wuyĩxĩt co'i dak ip, oxi jo'i dak ip―Deus bikuyap tag̃ jekuku'ukayũ — io'e Jesus. \c 13 \p \v 1 Ixe kabiam ma Jesus o'jẽm uk'a bewi. Iodi kay oajẽm. Oabik iodi wãbu be. \v 2 Ade jĩjã o'je'awero Jesus xe. Imẽnpuye kobe be oõm ixe. Oabik kobe be. Adeayũ bit kapurũg̃ pe ma osodop ip kacũg̃cũg̃'i. \p \v 3 G̃ebuje o'jekawẽn adeayũ be. Wuymutaybitbinap ekawẽn muwẽnuwẽn o'e adeayũ be. Adeap muwẽnuwẽn o'e. Koap imẽn o'e: \p — Ag̃okatkat o'ju — Jesus o'e. — Jekadai damuduudu am o'ju. \v 4 Tamududum pima, xepxepta o'ta'at. E bitako dag̃ o'ta'at — io'e Jesus. — Ixeda wasũyũ o'ta'o'o, ajẽmjẽm pima ip — io'e Jesus. \p \v 5 — Wara'ata karatũg̃'a parak tag̃ o'ta'at. Ade g̃u ka'wi o'e iboce. Ierũn ma o'e ka'wi. Imẽnpuye dao ma kadai o'tanokap — io'e Jesus. \v 6 — Imẽn tak kaxiepiat e ajẽm puje, kaxie o'g̃uy'ũ ibo kadai — io'e. — Ikaraw o'e. Oe'ũ tãbuju ba'ore buye — io'e Jesus. \p \v 7 — Wara'ata widaohoda picũg̃ pe o'ta'at. Widaoho yaypan pima, ig̃o kadai o'tipmu'ũm. \p \v 8 — Wara'ata ma katõ be o'ta'at. Ig̃oda o'ta'acog̃. Katõ be o'ta'acog̃ — io'e Jesus. — Ta'ade o'e. Pũg̃pũg̃ kadai be ta'adesu o'e―30 be o'e ta―katõ peata. Wara'at kadai be ta'ade o'e―60 be o'e ta. Wara'at kadai be ta'ade jĩjã o'e―100 be o'e ta — io'e. \v 9 — Wekawẽn eyetaybit pin pima, eya'õpicũg̃cũg̃ cuy wa'õ kay — io'e. \p \v 10 G̃ebuje 12 beayũ oajẽm Jesus kay. \p — Apẽnpuye ocemutaybitbinap ekawẽn acã ecekawẽn ijoceayũ eju? — io'e ip. \p \v 11 — Itaybit g̃u ip puye Deus soat kukan je'e iam. Iba'arẽm ijoceayũ be. Eyju bit eymutaybitbin õn, eyetaybit am kabi beat soat kukan je'e iam — io'e Jesus. \v 12 — Xipan'ũm ya'ĩjo buje, yopĩt ma juy eyetaybin. Xipan ya'ĩjo buje bit, yobog̃ cuy eyetaybin―ade jĩjã. \v 13 Imẽnpit ijoceayũ mutaybitbinap ekawẽn muwẽnuwẽn õn cebe ip. Jeakag̃ ip. Inaka ijojom g̃u ip. Wekawẽn pa'arẽm cexe ip, wekawẽn cocom ma'g̃u ip — io'e Jesus 12 beayũ be. \p \v 14 — Isaías cuk o'jekawẽn apẽn g̃asũ o'jebapuk g̃asũacat pe iam. G̃asũacat muwẽnuwẽn o'e kuyje. \mi Ya'ĩjojom je'e ip iboceayũ. Imẽnpit itaybit g̃u ip je'e. Ijojom je'e ip. Imẽnpit itaybit g̃u je'e ip ajom sute e'em iam. \v 15 Jag̃uymu'ũm ojuy ip: Ja'õpi o'jewa'õpinomudip ya'ĩjoap puxim. Jeta o'sutanomudip ijoap puxim. Imẽn'ũm pima bit kadi ijojom ip, ya'ĩjojom tak. Imẽn'ũm pima bit kadi ip itaybit o'e. Okay itabut kuka o'e ip. Õn kuka adi ip og̃u'ada, ikẽrẽat uk'ug̃ cewebewi, io'e Deus, i juk o'e Isaías — io'e Jesus. \m — G̃asũacat muwẽnuwẽn pit o'e — Jesus o'e. \m Imẽn Jesus o'e itaybit g̃asũacat itaybit pin pima, ip kajuk ig̃uycũg̃ ikẽrẽat kug̃ puye iam―ikẽrẽat kajuk o'jere ip, kajuk Deus ikẽrẽat o'ju'uk ixeyũ bewi buye iam. \p \v 16 — Eyju bit eycokcok epesop. Eyju ijojo pin. Ya'ĩjo pin tak. Eyeta itaisuata jo'i — Jesus o'e 12 beayũ be. — Wekawẽn kayap eyeta itaisuatate iap puxim. Eya'õpipe iap puxim tak. Imẽnpuye soat wekawẽn epeya'ĩjojo. Imẽnpuye eyetaybit soat wekawẽn. Soat epjojojo, apẽn cuk ocece iap. \p \v 17 — Kuyje ajo eyju ijojom iap co pin cĩcã osodop ip ade Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ, Deus xe cũg̃ cĩcãayũ dak. Imẽnpit o'jojojo g̃u ip. Ajo eyju kũyjojom iap co pin cĩcã ip osodop. Imẽnpit o'jekũyjo g̃u ip. G̃ebu'i juy epe'e iboap kay — Jesus o'e. \p \v 18 — Epeya'ĩjojo juy kadaida mududumap ekawẽn kay, eyetaybit am apẽg̃ape ibo wekawẽn iam — io'e 12 beayũ be. \v 19 — Deus ekawẽn a'ĩjojoayũ ig̃oda buxim―e be ta'at'anata buxim. Deus soat kukan ekawẽn ya'ĩjojo ip. Imẽnpit itaybit g̃u ip apẽg̃ape Deus ekawẽn iam. Satanás oajẽm cekay ip―Deus ekawẽn a'ĩjojoayũ kay. Yag̃uyba'ũm'ũm ip cekawẽn kay―Deus ekawẽn kay, Satanás oajẽm ip cekay buye — io'e Jesus cebe ip. \p \v 20 — Wara'acayũ Deus ekawẽn o'ya'ĩjojo ip. Ixeyũ iboapta buxim ip―karatũg̃'a parak tag̃ata buxim ip. Dao ma Deus ekawẽn cocom o'e ip. Koap icokcok cĩcã e'em ip―ijojoayũ. \v 21 Imẽnpit kadai tabue'ũmat puxim ip. Deus ekawẽn badi g̃u õmõm cebe ip. Ibureyũ itakoma cekay ip. Ipiat supi'ajoat cebe ip. Imẽneju ibu'u ip jetabut am Deus kay. \p \v 22 — Warara'acayũ o'ya'ĩjojoiayũ widaoho parak tag̃ata buxim. Ixeyũ Deus ekawẽn o'ya'ĩjojo ip. Imẽnpit soat em g̃ebum ip jemukaypinput kay. Tuybe ocokcok cĩcã oce dinheiro kug̃ pima iãn e'em ip. Deus ekawẽn kay ip yopĩt ma itabut. Deus ekawẽn muwẽnuwẽn g̃u ip warara'acayũ be―jebureyũ be — io'e. \p \v 23 — Warara'acayũ o'ya'ĩjojoayũ ig̃oda buxim―katõ beata buxim. Ixeyũ Deus ekawẽn kay jĩjã ip. Apẽg̃ape Deus ekawẽn iam ip itaybit. Deus ekawẽn tag̃ jekukum ip. Ixeyũ duk'a xeayũ dak Deus ekawẽn tag̃ jekukum, Deus ekawẽn a'ĩjojom pima. Ade Deus ekawẽn kay itabut jeedop ip. Ade ip e'em soat ka dag̃―Deus kay itabucayũ. Kadai'ip puxim ixeyũ―ya'a'eat'ip puxim. 30 be o'e takug̃'iat'ip puxim ip, 60 be o'e takug̃'iat'ip puxim tak, 100 be o'e takug̃'iat'ip puxim tak — io'e Jesus jeweju etaybitbinayũ be. \p \v 24 Deus soat kukanap muwẽnuwẽn o'e Jesus. Imẽnpuye wara'acat tak imuwẽnuwẽn o'e iboceayũ be―wuymutaybitbinap―imẽnpuximap ekawẽn. \p — Deus soat kukanap muwẽnuwẽn pimap, kat pe wuyju tiotatam pimap puxim — io'e Jesus. — Wuyju tiotatam pimap tiotataat jekat pe xipacata o'taida. \p \v 25 — Ixet. Ixima dag̃ oajẽm ip―itakomaayũ. Ixidipta o'tadum ip trigoda paraktag̃―trigoda jo'iata. O'tadum ip. O'jenapõn itakomaayũ — Jesus o'e. \p \v 26 — G̃ebuje ixidip o'jedipuk kadai paraktag̃, yaypapan pima. \v 27 Imẽnpuye ibuywatwat'ukayũ o'jekawẽn ip jekariwa be. \p — “Kariwa,” io'e ip. “Xipacata du etadum ekat pe?” io'e ip. \p — “Hm hm,” io'e. \p — “Abu ixidipta o'tadum kadai paraktag̃?” io'e ip. \p \v 28 — “Okay itakomaayũ o'tamudu,” io'e. \p — “Ixidip tu acetip'uk tu?” io'e ip. \p \v 29 — “Iba'ore,” io'e cebe ip. “Trigodip kuka epetip'uk, ixidip uk'ug̃ pima. Imẽnpuye trigodip'ukap puxixim tip ug̃ g̃u eyju,” io'e. \p \v 30 — “Imẽneju ixidip tiptop cuy trigodip'ukap puxim. Yaypan pima, tip pupu'ukayũ be ocekawẽn: ‘Koap ixidip puk epetip'uk tipmũnmũn ãm, daxa be tip mupik am. Trigodip pit epetipu, ta'uk am tip pewi, oduk'a be tamõg̃ ãm,’ ioce'e tip pupu'ukayũ be. Soat tarun pimap, tip pupum ip,” i — io'e Jesus. \m Imẽn Jesus iboceayũ mutaybitbin o'e. \p \v 31 Jesus waram o'jekawẽn iboceayũ be. Wuymutaybitbinap o'g̃uwẽn―imẽnpuximap ekawẽn. Deus soat kukanap muwẽnuwẽn o'e. \p — Deus soat kukanap mostardada buxim — io'e Jesus. \v 32 — Iboda wuykat pe atadaida. Ta'ĩcata mostardada, taidadam pima. Warara'ata bodi ma ta'ĩt ma. Imẽnpuxim Deus soat kukanap koap ma pũg̃pũg̃ ma ikukan. Ade g̃u cekay itabucayũ. Mostardada bit aypapan cĩcã, taida buje. Wara'at kadai bodi ma aypapan e'em. Wasũ ajẽmjẽm jedopi mõg̃ ãm tãku jeje, yaypan pima. Imẽnpuxim Deus soat kukanap g̃uyjom pit ade jĩjã ikukan. Ade cekay itabucayũ — io'e Jesus. \p \v 33 Jesus waram o'jekawẽn―wuymutaybitbinap―imẽnpuximap ekawẽn. Imẽn o'jekawẽn. \p — Deus soat kukanap pão'a muyhuhuaptõm puxim — io'e Jesus iboceayũ be. — Trigonõm kug̃ osunuy ayacat―ebapũg̃ copo. Ixe ayacat pão'a muyhuhuaptõm o'tõmpu. O'tõmõg̃ trigonõm pe. O'tõmupinã. Soat tag̃ o'jenõmupõg̃põg̃―trigonõm tag̃. Imẽnpuxim soat ka watwat Deus soat kukukan je'e iap awẽg̃ coco―kabi beat soat kukan je'e iap awẽg̃ — io'e Jesus. \m \v 34 Imẽn o'jekawẽn Jesus iboceayũ be. Wuymutaybitbinap ekawẽn acã o'jekawẽn cebe ip. Soat em o'jekawẽn Jesus imẽn ma. \p \v 35 Imẽn o'jebapuk apẽn Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat o'e'e iap. O'jekawẽn ixe: \mi Wuymutaybitbinap ekawẽn acã ceweju ip og̃uwẽnwẽn. Ya'õba'arẽm ipi ebapuk ebi kaap ekawẽn og̃uwẽnwẽn, i. \m Imẽn cuk o'e Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat. \p \v 36 G̃ebuje Jesus o'ju uk'a be. Adeayũ xewi o'ju. Imutaybitbin'ibiyũ oajẽm ip Jesus kay. \p — Iba'arẽm ocewebe. Ocewebe juy eg̃uwẽn apẽg̃ape―ixidip muwẽnuwẽn iape — io'e ip Jesus pe. \p \v 37 — Kã — io'e. — Ag̃okatkat co'iat õn. Xipacata o'taidaiat co'i õn. Soat wag̃o õn. \v 38 Ikat soat ipi beayũ co'i. Xipacata Deus kay itabucayũ jo'iat. Ixidip Satanás kay itabucayũ jo'iat―ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat kay itabucayũ jo'i. \v 39 Itakomat ibiõg̃buk kẽrẽat kukukat co'i. Tabubuap co'i ipi jucayũ'ũmap. Tip pupu'ukayũ Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ jo'iayũ — io'e Jesus. \p \v 40 — Imẽn e'em ipi'ũmat kabia, ipi juacat'ũmap. Apẽn wuyju ixidip pupum pima, tip mupik am; imẽnpuxim je'e ipi juacat'ũmap. \v 41 Soat wag̃o õn. Wa'ô dojotjot'ukayũ oce'gudot, soat xipat'ũmayũ uk am xipacap pewi, wara'acat pe xipat'ũmat mug̃ẽg̃ẽ'ukayũ dak. \p \v 42 — G̃ebuje jomõg̃ ip daxabog̃ pe, ipiat'ajojoap pe. Iboce ip jeedop jetõtõn. Tũy yeiyei je'e ip ipi bun. \p \v 43 — Soat Deus a'õ kay kũyjobit pin pima, Deus ebekitkit jeedop ip isop Deus xe. Kaxi buxim ip isop jeedop, Deus soat kukan pima. Eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop wa'õ kay — io'e Jesus. \p \v 44 Jesus iboceayũ mutaybitbin o'e. Deus soat kukanap kabia muwẽnwẽn o'e. \p — Deus soat kukanap kabia teibog̃at puxim―xipacap puxim — io'e Jesus. — Ikat pe iba'arẽmat puxim — io'e. — Ag̃okatkat ibo xipacap o'tobuxik wara'at kat pe. Cekay jĩjã o'e. Imẽnpit waram o'g̃unẽm. Icokcok cĩcã o'e. Soat ikug̃at o'g̃ũm wara'acat pe dinheiro bu am ma. \p — Waram o'jepit. Ibo kat o'jat kat iwat xewi. Imẽnpuxim wuywebe g̃asũ dak ajo wuyju ikug̃iat iũm put, Deus xe wuynuy am. Soat iũm put wuywebe, wuynuy pin cĩcã cexe buye — io'e Jesus. \p \v 45 — Deus soat kukanap kabia wara'acat puxim tak―ag̃okatkat jekukuap puxim — io'e Jesus. — Pérola'a kudadamat ixe. Teibog̃at'a kudadam o'e. \p \v 46 — Ixe ag̃okatkat pérola'a o'yadobuxik―yabog̃at'a. Ade dinheiro o'g̃ũm yadeim―perola'a deim. Soat ikug̃at o'g̃ũm wara'acat pe, dinheiro bu am ma — io'e Jesus. \p — Ibocewi oajẽm perola'a kukukat pe. Yabog̃at'a o'yabu yakukat xewi. Imẽnpuxim wuyju dak. Wuybikuyap pupum Deus xewi. Wuywebe ajo wuyju ikug̃iat iũm put Deus pe, cexe wuynuy am, Deus soat kukan pima wuynuy pin cexe buye — io'e Jesus. \p \v 47 — Deus soat kukanap axima bubuap puxim tak — io'e Jesus. — Ag̃okatkayũ ixe axima bubuap o'joxik iodi be. Ade o'jat ip ibubuap pe―axima — io'e Jesus. \v 48 — Ibubuap topapũn pima, ixe ag̃okatkayũ tojojon ka'oririt kay, axima naẽ ãm. Kaxikxik'i o'e ip ibubuap akokoreren. Taẽhẽm o'e ip ibubuap pewi. Xipacat ico be ip mõg̃mõg̃. Xipat'ũmat ixikxig̃ ip — Jesus o'e. \p \v 49-50 — Imẽn je'e ipi'ũmat kabia — io'e. — Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ jajẽm ijodi wuyjuyũ naẽm―xipat'ũmayũ naẽm xipacayũ xewi. Jajẽm ip xipat'ũmayũ xik am daxabog̃ pe, ipiat'ajojoap pe. Ibocewi jeedop ip tõtõn xipat'ũmayũ. Tũy yeiyei ip je'e ipi bun — io'e. \p \v 51 — Ijop ekawẽn eyetaybit tu―soat? — io'e jeweju etaybitbinayũ be. \p — Hm hm — io'e ip. — Kuy ocetaybit. \p — Xipat — io'e Jesus. \p \v 52 — Deus soat kukan pima, Moisés ekawẽn imutaybitbinayũ webekitkin je'e―soat ip. Bekicat ebay buxim ip. Ibubut muxipanpanap'a bewi iisuat uk'ug̃, kuyat uk'ug̃ tak xeku. Imẽnpuxim ixeyũ dak itaybit cĩcã Moisés ekawẽn. Ijop ekawẽn kuyat uk'ug̃ap puxim. Wekawẽn pit iisuat uk'ug̃ap puxim — io'e Jesus cebe ip. \p \v 53 Imutaybitbinap epere buje, Jesus o'ju jeka kay―Nazaré ka kay. \v 54 Oajẽm. Iboceayũ mutaybitbin o'e Deus eju kawẽnwẽnap'a be. O'yag̃uybabi'ũm iboceayũ. \p — Apẽn sute soan itaybit imẽn? — io'e ip. — Apẽn xe'e sute o'g̃ubapuk wuywebe i'e ba'oreap? — io'e ip jewewebe. \p \v 55 — José ipot g̃u du sute? — io'e ip jewewebe. \p — Karepig̃a ipot g̃u du sute? — iboceayũ o'e. Tũybe Jesus José ipot iãn o'e ip. \p — Maria i ixi butet g̃u du? — io'e ip. — Ikitpityũ butet Tiago i, José i, Simon i, Judás i. Soat ip ikitpityũ g̃u du? — io'e ip jewewebe. \v 56 — Iixĩtyũ dak ijoce ma g̃u du wuyweju―soat iixĩtyũ? — io'e ip. — Apẽn cuk sute itaybit cĩcã g̃asũ? — io'e ip. \m \v 57 Itakoma ip o'e cekay. \p — Wuyju bit kũyjobin g̃u juy ajop ixe a'õ kay, ixe wuyjo'iat puye — i napa ma o'e ip. \p — Soat ka dag̃acat ibuyxim ma Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat kug̃. Jaypanap ka beayũ bit ibuyxim g̃u ikug̃―ipi beayũ bit, uk'a beayũ bit tak — io'e Jesus. \m \v 58 Ade g̃u o'g̃ubapuk Jesus―Deus a'õbacaap. Iba'ore o'e, ipi beayũ itabut'ũm cekay buye. \c 14 \p \v 1 Herodes Jesus awẽg̃ o'yawẽg̃coco. Ipi kukukat osunuy ixe Herodes ig̃ebujeat―Galiléia eipi kukukat. \p \v 2 — Ixe ag̃okatkat João Batista i ibutet — Herodes o'e, tũybe iboap icẽmãn iãn o'e buye. \m Imẽn kawẽnwẽn o'e jebuywatwat'ukayũ be. Jesus muwẽnuwẽn o'e. \p — Waram g̃uto o'jetait João je'ũap tomukadi — i cedag̃ g̃u o'e. — Imẽnpuye Deus a'õbaca am wuywebe i'e ba'oreat mubapukpug̃ teku — Herodes o'e. \p \v 3 Kuy bima Herodes jebekitkit o'g̃uju João kay. João uk puje, o'g̃ukirikirik. O'g̃ukirikirik imõg̃ ãm daomũnmũnap'a be. Ayacat cekayap puye, o'jomõg̃―Herodías cekayap puye. Herodes kitpit tayxi osunuy ixe ayacat―Filipe tayxi. Imẽn daomũnmũnap'a be Herodes João o'g̃uõmat, João ekawẽn puye. \p \v 4 — Cũg̃ g̃u ewebe ixe ayacat kuk am. Deus xe cedag̃ g̃u ekitpit tayxi eju jewewbumũn ãm―ixe Herodías eju jewebumũn ãm — i juk o'e João ipi kukukat pe―Herodes pe. \m \v 5 Imẽnpuye Herodes João aoka ojuy. Imẽnpit Judeuyũ xe João Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat osunuy. Imẽnpuye Herodes iparara o'e Judeuyũ buxixim. \p \v 6 Peta bima bit Herodías it o'jebapuk da'i'in Herodesyũ etabut pe. O'jebapuk Herodes kapap epeta buye. Cekay jĩjã o'e Herodes―ayacat yaypan'isuat kay. \p \v 7 — Da'i'iap kay jĩjã õn — io'e yaypan'isuat pe. — Emukaypinput eg̃uwẽn owebe — io'e. — Deus etabun õn e'em ewebe emukaypinput og̃ũm ewebe — Herodes o'e. — Deus cuy ipiat supi'ajoat owebe, wa'õ dag̃ g̃u iũm pima — io'e. \p \v 8 — Ijoce ma João Batista a prato be eyaũm owebe — io'e. \m Imẽn yaypan'isuat o'e. \p — Imẽn ece, o'it — i juk o'e cebe ixi. \m Imẽnpuye yaypan'isuat o'e imẽn ma. \v 9 Yaũm pin g̃u o'e Herodes. Ibu'u o'e. Ig̃uycũg̃ o'e, yaypan'isuat imẽn o'e buye. O'yaũm an pit cebe, jekawẽn puye, itakoyiayũ buye dak―jewejuayũ buye. Jekawẽn tag̃ o'yaũm. \p \v 10 — Daomũnmũnap'a kay eju — io'e sorara be. — João a eya'uk — io'e cebe. \p \v 11 — Hm hm — sorara o'e. \m O'ju. O'ya'uk. O'yadojot prato be. O'yaũm ayacat'isuat pe. Imẽn Herodes juk itaybit João oe'ũ iam. \p O'yadujowat jexi kay ixe. \p Imẽneju Herodes tũybe João'ũm waram o'jetait iãn o'e, Jesus awẽg̃ yawẽg̃cocom pima. \p \v 12 João eju oekuku'iayũ oajẽm João'ũm kay. Ijebit o'tujowat witabikũy be, ikot am. \p Jebabim ikot puje, o'ju ip. Oajẽm Jesus kay. João'ũm awẽg̃ muwẽnuwẽn o'e ip. \p \v 13 Tobuxik puje, o'jẽm Jesus adeayũ xewi. O'ju kobe dag̃ ag̃oka'ũmat kay. Oajẽm. Adeayũ dak o'ju ip. E dag̃ pit o'ju ip, Jesus cucumap awẽg̃ cuk o'yawẽg̃coco ip puye. Oajẽm ip ag̃oka'ũmat pe, Jesus ajẽm awap. \p \v 14 Kobe bewi cẽm puje, Jesus ade jĩjã o'jojojo. Itabotaidabotbot o'e cekay ip. \p G̃ebuje iwãtaxipipiayũ o'g̃u'ada Jesus. \p \v 15 Jesus eju etaybitbin'ukayũ o'jekawẽn cebe. \p — Katpuje ma oexe buye, jexat pupu am ip eg̃uju ag̃oka kay — io'e ip. — Ijoceayũ eg̃uju juy. Ka'ũmg̃u ixat ijoce, ag̃oka'ũmat puye — io'e ip. — Iteyũ juy eg̃uju jexat pupu am dinheiro deim — io'e ip Jesus pe. \p \v 16 — Ka'ũma — Jesus o'e. — Je'ju g̃u juy ixeyũ, jexat pum. Eyju ma ixan epeg̃ũm cebe ip — io'e. \p \v 17 — Pũg̃pũg̃ ma ixat kug̃ oceju — io'e ip. — Cinco be ma pão'a opop. Axima dak opop―xepxep ma — io'e ip. \p \v 18 — Pão'a epeyadojot, axima dak — io'e jeweju etaybitbinayũ be. \p \v 19 — Soat epabikbik. Xikxikxik'i — io'e warara'acayũ be―adeayũ be. \m Kaxikxik'i osodop ip. Pão'a o'yabu Jesus. Axima dak o'jat. Xepxep ma o'jat. \p G̃ebuje Deus eju o'jekawẽn. Jeapũnpũn o'e kabi kay. \p — Bay, ẽn xipat — io'e. — Pão'a eyaũm ocexat'am — io'e. O'yadakat jebum. O'yaũmũm jeweju etaybitbinayũ be. O'yaũmũm ip iboceayũ be. Imẽn Jesus o'yamu'acog̃. Ya'ade jĩjã o'e. Ceweju etaybitbinayũ o'yaũm adeayũ be. \v 20 O'jo'o'o soat ip. Ibẽg̃bẽg̃ ip o'e. \p Cepoyat puje, Jesus eju etaybitbinayũ o'jat ico be. 12 be ico o'g̃unopapũn ip cepoyan―pão'a epoyan, axima epoyan tak. \v 21 Ag̃okatkayũ 5 mil be osodop ip. Aoyũ dak bekitkit eju, ade ip osodop. Adeayũ osodop ip―jekõnkõnayũ. \p \v 22 — Owap cuy wĩnãbu epeju kobe dag̃ — io'e jeweju etaybitbinayũ be. — Eyju cucum pima, ijoceayũ mujum puk õn ika be — io'e. \p — Hm hm — io'e ip. \m Õmõm ip kobe be. O'ju. \v 23 Warara'acayũ o'g̃uypit Jesus ika be. \p Co'a kay jag̃epũg̃ ma o'ju, jekawẽn ãm Deus eju. Oajẽm. Kabiok pima co'a jeje osunuy jag̃epũg̃ ma. \p \v 24 Kobe dag̃ayũ bit iodi bicũg̃pe o'e ip. Wũy ma ipi bewi o'e ip. Tipodoy tibog̃ cĩcã o'e. Kobe mupokupog̃ o'e kabidoxixi buye. Kopũg̃. Kopũg̃. Kopũg̃. O'subidoajẽm topabe. \p \v 25 Kaxi jẽm awap ma xĩg̃xĩg̃ o'e. Idibi adopa dag̃ xĩg̃xĩg̃ o'e. \p Oajẽm jeweju etaybitbinayũ kay. \v 26 Iparara jĩjã o'e ip. Tũybe axik sute iãn o'e ip iodi adopa dag̃ xĩg̃xĩg̃ puye. \p — Axik tu sute? — io'e ip. \m O'jewãwã ip, iparara jĩjã buye. \p \v 27 — Axik ma g̃u õn. Eya'õcam cuy epesop. Eypararam g̃u juy. Õn ã — Jesus o'e cebe ip. \p \v 28 — Kariwa! — Pedro o'e. — Ẽn pima, “Ejot idibi jeje,” i ece owebe. “Ejot ijodi,” i juy ece owebe — Pedro o'e cebe. \p \v 29 — Ejot — io'e. \m O'jẽm kobe bewi. Xĩg̃xĩg̃ o'e idibi adopa dag̃, ajẽm ãm Jesus kay. \v 30 Iparara bit o'e tipodoy buye. Imẽnpuye oakõm pin. \p — Kariwa! — io'e. — Odaxijom ece iodi bewi — io'e ya'õberen. \m \v 31 O'jebumupaya Jesus dao ma. O'subuixik Pedro. O'jat. Jesus Pedro o'jat. \p — Etabutbũt ma okay — io'e cebe. — Etabun cĩcã juy okay — io'e Jesus. \m \v 32 Kobe be oõm―xepxem. Kabido o'subido'ũm g̃ebuje bit. \p \v 33 — Icẽm. Deus ipot ẽn — kobe beayũ o'e ip Jesus pe. \m Jesus oibuyxin ip. \p \v 34-35 Iodi mudek puje, Genesaré eipi kay oajẽm Jesusyũ. Jesus itaybit o'e ip―Genesaré watwat. O'ju ip eipi dag̃―soat tag̃. Iwãtaxipipiayũ dakoykoy o'e ip―soat. Iwãtaxipipiayũ o'tojotjot ip Jesus kay. \p \v 36 — Iwãtaxipipiayũ esay ukpi mucay pin cĩcã je'ada am — io'e ip Jesus pe. Genesaré watwat o'e ip. \p — Ha'a — Jesus o'e. \m O'je'ada ip―soat o'g̃ucay'iayũ―soat iwãtaxipi topibiyũ. \c 15 \p \v 1 Fariseuyũ oajẽm Jesus kay Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ eju. Jerusalém ka bewiayũ osodop ip―soat ip. \p (Kuyje Fariseuyũ oekuku ip aypapayũ'ũm'ũm ekawẽn tag̃. \p — Jekõn awap jewebuwuywuy'uk'ũm pima, xipat g̃u wuyxe — io'e ip kuyje. Imẽnpuye Fariseuyũ oajẽm Jesus kay.) \p \v 2 — Apẽnpuye eweju etaybitbinayũ jewebu wuywuy'uk g̃u ip, jekõn awap? — io'e ip Jesus pe. — Xipat g̃u imẽn — io'e ip. — Wuyajojoyũ'ũm'ũm ekawẽn tag̃ g̃u ip jekukum, jewebuwuywuy g̃u ip puye — io'e ip cebe. \p \v 3 — Pãm eyju? — Jesus o'e. — Apẽneju Deus ekawẽn tag̃ g̃u eyju jekukum? Apẽneju wuyajojoyũ'ũm'ũm ekawẽn tag̃ acã eyju jekukum? Deus ekawẽn tag̃ g̃u eyju jekukum — io'e Jesus cebe ip. \q1 \v 4 — Xipan cuy ebay ejukuk, exi dak, i. \m Imẽn Deus ma juk o'e — io'e Jesus. \mi Jebay muymuy'ukat cuy epeyaoka, jexi muymuy'ukat tak, i. \m Imẽn Deus o'e — io'e Jesus. \v 5 — Eyju warara'acat mukũyjojom pima bit, e'em: “ ‘Dinheiro kuka adi og̃ũm eywebe eybuywat am,’ i juy epe'e eyebay be,” ie'em eyju bit warara'acat mukũyjojom — io'e Jesus. \v 6 — Eyju dak e'em warara'acat pe: “G̃ebuje cũg̃ ma e'em ewebe ebay jukukuk xipan'ũm pima,” i — io'e Jesus. — Imẽn ma ajojoyũ'ũm'ũm ekawẽn tag̃ ip jekukum, Deus a'õ mubuyxi'ũm'ũmay eyju — Jesus o'e Fariseuyũ be. \p \v 7 — Wuyjuyũ mug̃uykuku'ukayũ eyju — io'e Fariseuyũ be. — Kuyje ma juk Isaías emuwẽn icẽmãn. Imẽn o'e: \q1 \v 8 “ ‘Deus kay oceju,’ i napa ma e'em iteyũ wuyjuyũ,” i. “Imẽnpit okay g̃u ip,” i'e'em Deus, i juk o'e Isaías — io'e Jesus. \v 9 “ ‘Ẽn xipat,’ i te'e ma e'em ip,” i. “Imẽnpit xipat g̃u õn ip cexe,” io'e Deus, io'e Isaías. “ ‘Deus ekawẽn eymutaybitbin oceju bit,’ i napa ma e'em ip. Imẽnpit wuyjuyũ ekawẽn acã adeayũ mutaybitbin ip,” ie'em Deus, i juk o'e Isaías — io'e Jesus. \p \v 10 G̃ebuje Jesus adeayũ o'tomuwã. Oajẽm ip. \p — Ya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop, eyetaybit am — io'e cebe ip. \v 11 — Ajo õmõm eybi be iap g̃u eymukẽrẽrẽrẽn g̃u — io'e. — Ajo cẽmcẽm eybi bewi acã eymukẽrẽrẽrẽn — io'e. — Iboap kay juy epeg̃ebu — io'e cebe ip. \p \v 12 — Etaybit tu Fariseuyũ itakoma ekay iam―ekawẽn puye, itakoma iam? — ceweju etaybitbinayũ o'e Jesus pe. \p \v 13 — Wetaybit — Jesus o'e. — Kadaidip webay o'taidag̃uiaptip ju'uk Deus. Apẽn wuyju tipkẽrẽatip ju'uk ku bewi; imẽnpuxim Deus fariseuyũ emumutaybitbinap ju'uk wuyag̃uy bewi — io'e Jesus. \p \v 14 — Eyag̃uybabi'ũm g̃u juy itakomaayũ kay — io'e. — Ikukukat ita'ũmat puxim ip―Fariseuyũ. Ikukukat ita'ũmat pima, jekukukat tomuju wara'at ita'ũmat cucum pima, xepxem ma ip at'an je'e ipikũykũy be, ita'ũmayũ ma ip puye. \p \v 15 Ibocewi Pedro o'e: \p — Wuywebe õmõmap g̃u wuymukẽrẽrẽrẽn―wuybinũn peat acã iat ekawẽn iba'arẽm ocexe. I juy ece ocewebe apẽg̃ape ekawẽn, iba'arẽm puye — io'e Jesus pe. \p \v 16 — Eyju adeayũ buxim: ka'ũmg̃u eyetaybit — io'e Jesus. \v 17 — Ajo õmõm eybi be, ijop kapkam eydada be. G̃uyjom cẽmcẽm eywebewi — io'e. \v 18 — Ajo cẽmcẽm eybi dag̃wi, ixe eymukẽrẽrẽrẽn, eybinũn pewi cẽmcẽm puye — io'e. \v 19 — Soat em ijodiat jewag̃uydadam ikẽrẽat kay: warara'acat aokakam ip, warara'acat tayxi kaykay'uk ip, aoyũ kaykay'uk ip, warara'acat pubut tujupa'ũm'ũm'uk ip, warara'acat awẽg̃ mukẽrẽrẽn 'uk ip, warara'acat awẽg̃tatam ip. Soat eybinũn pewi jebapukpug̃, soat em ikẽrẽat kay g̃ebum puye acã — Jesus o'e. \v 20 — Ijodiacat ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'uk, aypapa'ũm'ũm ekawẽn tag̃ jewebuwuywuy'ũm puye g̃u―soat em ikẽrẽat kay g̃ebum puye acã. Ig̃o ag̃uykẽrẽat acã eymukẽrẽrẽrẽn. Iboam eytaybit g̃u buk? — io'e jeweju etaybitbinayũ be. \p \v 21 Ibocewi o'ju. Jesus Tiro ka tẽg̃ ma o'ju. Sidom ka tẽg̃ ma dak oeku. \p \v 22 Ayacat oajẽm Jesus kay―Canaã eipi wat―Judeu'ũmat. \p — Kariwa! — io'e ya'õberen. — Etabotaidabotbon cuy okay. Ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ o'it, ipiat'ajojom cĩcã ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ puye — io'e Jesus pe―Davi diwacat pe. \m Ayacat ma i'it osunuy. \v 23 O'jede g̃u Jesus. Imẽnpuye Jesus eju etaybitbinayũ o'jekawẽn ip Jesus pe. \p — Soat em ixe ayacat wuynomuju ma ya'õkarey. Esu'it mu'ada juy. G̃ebuje juy eg̃unapõn — io'e ip Jesus pe. \p \v 24 — Iba'ore — io'e. — Deus omuju Israel naxeg̃ebitbit kay acã — Jesus o'e. — Itabidaoat puximayũ kay―ovelha buximayũ kay — io'e. \m \v 25 Jesus wap o'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ ayacat. \p — Kariwa — io'e. — Obuywan ece — io'e. \p \v 26 — Ka'ũma. Xipat g̃u oxe, bekicat xat'a yaxikxig̃ pima, akurice be ya'om — io'e. \p \v 27 — Icẽmãn, Kariwa — io'e. — Imẽnpit akuriceyũ wuyxat epoyat o'om. Mesa bewi i'at puje, akurice io'om. \p \v 28 — Ka — io'e. — Wetaybit g̃asũ okay etabut cĩcã iam — io'e. — Ebikuyap tag̃ e'it mu'ada oce — io'e. \m G̃asũ ma je'it o'je'ada. \p \v 29 Ibocewi o'ju iodi be―Galiléiadi be. O'jeu. Oajẽm co'a jeje Jesus. Oabik. \p \v 30 Jesus kay oajẽm ip―ade jĩjãayũ. Taokẽrẽayũ dujotjon ajẽmjẽm o'e ip, ita'ũmayũ dak, jekawẽn pa'oreayũ dak, warara'acayũ iwãtaxipipiayũ dak. Jesus kay imu'ada am ip o'tojot. \p Oajẽm ip. O'jomõg̃ Jesus wap. Soat ip o'jomõg̃. Soat ip o'je'ada. \v 31 Yag̃uybabi'ũm o'e ip―adeayũ, xĩg̃xĩg̃ pa'ore topibiyũ o'jojojo ip puye. Yag̃uybabi'ũm o'e ip, kawẽn pa'ore tũibiyũ dak o'jojojo ip puye. Ita'ũm topibiyũ tate o'e. \p — Ka'ũmg̃u xipacat Deus co'iat. Israel naxeg̃ebitbit Deus mubuyxi. Ixe a'õbi o'je'ada ip — io'e yag̃uybabi'ũmayũ. \p \v 32 G̃ebuje Jesus jeweju etaybitbinayũ o'tomuwã. \p — Wetabotaidabotbot adeayũ kay — io'e Jesus. — Ibaca'ũm ip, ixat'ũm puye. Irere ip. Xepxep xet oweju ip jekukum. G̃asũ bit ixat'ũmg̃u ip o'e. E dag̃ jeku am iba'ore e'em cebe ip, irere jĩjã buye, ibaca'ũm puye ip. E dag̃ ma ip kuka o'tao'ũm'ũm repibun puye dak — Jesus o'e jeweju etaybitbinayũ be. — Obu'u kawẽn ãm cebe ip: “Eyduk'a kay juy epeyepit,” i, irere buye — io'e. \p \v 33 — Pomawi pão'a oceyabu soat muykõn ãm? — io'e ip. — Ya'ũmg̃u uk'a ig̃o ka be. Iba'ore yabu am — io'e ip. \p \v 34 — Pebũrũ pão'a opop? — io'e cebe ip. \p — 7 be — io'e ip. — Pũg̃pũg̃ ma axima'it'it tak — io'e ip. \p \v 35 — Kaxikxik'i epabik — Jesus o'e iboceayũ be―adeayũ be. \m Oabikbik ip ipi ju. \p \v 36 Pão'a o'yabu Jesus―7 beat'a. Axima dak o'jat. O'jekawẽn Jesus Jebay be―Deus pe. \p — Bay! — io'e. — Xipat ẽn, ocewebeam ocexat eg̃ũm — io'e. \m Soat xat o'takat Jesus―pão'a, axima dak. O'yamu'acog̃ cĩcã. Ya'ade jĩjã o'e. Ade axima dak, imu'acog̃ puye. Iũmũm o'e jeweju etaybitbinayũ be. Cexat ũmũm o'e ip iboceayũ be. \v 37 Soat ip o'jo'o'o ip. Ibeg̃beg̃ iboceayũ o'e. Ixat o'jepoyat. 7 beap ico be o'g̃unopapũn ip cepoyan―axima epoyan, pão'a epoyat'am tak. Jesus eweju etaybitbinayũ o'g̃unopapũn. O'tujowat ip. \v 38 4000 beayũ o'jekõn ip―ag̃okatkayũ. Bekitkiyũ dak o'jekõn ayacayũ eju. \p \v 39 G̃ebuje Jesus ixeyũ ibeg̃beg̃ayũ o'g̃uju. Kobe dag̃ Jesus pit o'ju Magadã ka kay. \c 16 \p \v 1 Fariseuyũ oajẽm ip, Saduceuyũ dak. Oajẽm ip Jesus kay. Pũg̃pũg̃ ajẽmjẽm o'e Jesus eju kawẽn ãm. \p — Ocewebe i'e ba'oreat eg̃ubapuk cuy ocewebe — io'e ip Jesus pe. — Deus a'õbacaap co buje, acetabun ẽn Deus xewiat iap kay — io'e ip. Iboap muwẽn o'e ibuyxijo am. \p \v 2-4 — Og̃ubapuk g̃u juy — Jesus o'e cebe ip. — G̃asũacat ikẽrẽat kug̃ayũ ip. Deus kay itbut'ũmayũ ip. Eywebe i'e ba'oreat og̃ubapuk g̃u. \p — Kan pima eyju e'em, “Kuyajeat kabia idip ma e'em, kabi ipakpuk puye,” i. Kabia isum pima eyju e'em, “Muba'at oajẽm g̃asũ, kabi ipakpuk puye, kabikerere buye dak,” i. Eyetaybit cĩcã apẽnape kabi ipakpukat iam, kabi kay ag̃ puye. Imẽnpit eyetaybit g̃u apẽnape oce'e'eap iam. Ajo juk o'jebapuk Jonas pe iap puxim pit g̃uyjom je'bapuk eyetabun — io'e Jesus. \m Imẽn Jesus o'jekawẽn cebe ip, itaybit puye ip apẽnape kabi ipakpukat iam, ijojom pima ip. Imẽnpuxim Jesus e'e'ap cuk o'jojojo ip. Itaybit kuka o'e ip Jesus bacaap Deus xewi osunuy iam. \p — Kuyje Jonas o'jẽm axima bog̃at uk pewi. Icẽmãn kuyjeacat pe i'e ba'oreat o'e. Imẽnpuxim g̃asũ ag̃okatkat waram g̃uto itait je'e, ce'ũ'ũayũ dopap pewi cẽm puje xeku. G̃asũacat pe i'e baõreat je'e xeku waram itaicap. Wara'at g̃u eywebe i'e ba'oreat g̃ubapuk eyetabun―xeku waram itaicap acã Deus g̃ubapuk — io'e Jesus. \p Ibocewi Jesusyũ o'ju ip wara'at ka be. \m \v 5 O'timudek ip. Oajẽm wara'at ka be. \p Pão'a o'yadujowat g̃u Jesus eju etaybitbinayũ, g̃ebum'ũm puye ip. \p \v 6 — Ag̃ cuy epesop Fariseuyũ epão'a muyuhuhuaptõm kay, Saduceuyũ enõm kay dak — Jesus o'e cebe ip. \p \v 7 G̃ebuje o'jekawẽn ip jewewebe. \p — Jesus imẽn o'jekawẽn wuywebe, pão'a wuyadojot g̃u buye — io'e ip. \m Cedag̃ g̃u o'e ip. \v 8 Jesus pit ixeyũ ekawẽn o'ya'ĩjojo. \p — Yopĩt ma eyetabut okay — io'e cebe ip. — Apẽnpuye eyewewebe kawẽnwẽn eyju: “Imẽn xeku o'e, wuyju pão'a kug̃ g̃u buye,” i? Imẽn g̃u juy epe'e — io'e Jesus. \v 9 — Eyetaybit g̃u buk? — io'e cebe ip. — G̃ebum g̃u du eyju 5 be pão'a oyaũm 5000 beayũ xat'am iap kay? G̃ebum cuy epesop iboap kay — io'e. — G̃ebum g̃u du eyju pebũrũ ico epeg̃unopapũnpũn yaepoyan? G̃ebum cuy epesop iboap kay dak — io'e. \p \v 10 — G̃ebum g̃u du eyju 7 be pão'a oyaũm 4000 beayũ xat'am iap kay? G̃ebum cuy epesop iboap kay dak. G̃ebum g̃u du eyju pebũrũ ico epeg̃unopapũnpũn yaepoyan? G̃ebum cuy epesop iboap kay dak. \p \v 11 — Eyetaybit gu buk tu pão'a muwẽnuwẽn g̃u õn iam? Eyetaybin cuy. Ag̃ cuy ixeyũ be pão'a muyuhuhuaptõm kay―Fariseuyũ epão'a muyuhuhuaptõm kay, Saduceuyũ epão'a muyuhuhuaptõm kay dak — io'e cebe ip. \p \v 12 Imẽneju itaybit ip Jesus pão'a muyuhuhuaptõm i'e buje, Fariseuyũ emumutaybitbinap i'e ojuy osunuy, Saduceuyũ emumutaybitbinap tak. Imẽn ip o'g̃ukũyjo. Xipat g̃u cemumutaybitbin ip. Deus xe cedag̃ g̃u ip imutaybitbin―Fariseuyũ, Saduceuyũ dak. Wuyjuyũ mug̃uykuku'ukayũ ip osodop. \p \v 13 O'ju ip Cesaréia eipi tẽg̃ ma―Filipe eipi tẽg̃ ma. Oajẽm. \p — Abu xe'e õn wuyjuyũ xe? — io'e cebe ip―soat wag̃o o'e. \p \v 14 — “Teku waram g̃uto o'jetait'iat,” i'e'em ip―pũg̃pũg̃ e'em ip — io'e ip. — “Teku João Batista―waram g̃uto o'jetait'iat,” pũg̃pũg̃pũg̃ e'em — io'e ip. — “Teku Elias―waram g̃uto o'jetait'iat,” i'e'em warara'acayũ — io'e ip. — “Teku Jeremias―waram g̃uto o'jetait'iat,” i'e'em warara'acayũ — io'e ip. — “Teku kuyjeat―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat―waram g̃uto o'jetait'iat,” i'e'em warara'acayũ — io'e ip. \p \v 15 — Pãm eyju? — io'e. — Abu õn eyxe bit? — io'e. \p \v 16 — Cristo ẽn — Simão Pedro o'e Jesus pe. — Deus emunaẽ ẽn. Soat em itaicat ipot ẽn―Deus ipot ẽn — io'e Jesus pe. \p \v 17 — Icẽmãn, Simão — Jesus o'e. — Ijoceayũ dak iboap ekawẽn o'g̃uwẽn g̃u ip ewebe―Deus acã―webay acã―kabi beat acã. Ecokcok ẽn, João ipot, — io'e. \p \v 18 — Icẽmãn og̃uwẽn ewebe: Ẽn Pedro. “Deus ipot ẽn,” exe iap ekawẽn kay itabucayũ webekitkin e'em ip, itabut puye ip. Okay itabucayũ oe'ũ ip ma'g̃u, jetait waram, ibaca jĩjã buye. Satanás ebekitkit bacaap podi ma e'em okay itabucayũ bacaap. \p \v 19 — Ajo cũg̃ ma exe ijoce, iboap tak cũg̃ ma je'e Deus xe kabi be — io'e Pedro be. — Ajo bit cũg̃ g̃u exe ijoce, iboap tak cũg̃ g̃u je'e Deus xe kabi be. Imẽnpuye a'õbi Deus emunaẽ kay itabucayũ jeedop ip Deus xe―okay itabucayũ. Deus soat kukan pima, cexe jeedop ip — Jesus o'e Pedro be. \p \v 20 — G̃asũ dak cuy omuwẽnuwẽn epekuku g̃u wara'acayũ be. “Teku Deus emunaẽ,” i'ũmg̃u juy epeku — io'e jeweju etaybitbinayũ be. \p \v 21 Jesus jeweju etaybitbinayũ mukũyjojo o'e apẽn kuka o'jebapuk cebe iam. \p — Jerusalém ka be oju — io'e cebe ip. — Ika watwat xipan g̃u okuk soat ip―Judeuyũ kukukayũ, paĩyũ kukukayũ, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ. Ipiat'ajom õn, ixeyũ buye — io'e jeweju etaybitbinayũ be. — Waoka ip — io'e Jesus. — Imẽnpit xepxep xet kap puje bit, waram ocetait — io'e Jesus. \p \v 22 Pedro ibodi ma o'tujowat jeweju, kawẽn ãm. \p — Jaoka g̃u ip. Deus bikuyap tomuju g̃u, Kariwa — io'e Pedro. — Je'bapuk'ũma — io'e. \m Imẽn Pedro o'e Jesus pe. Imukorẽm pin, Pedro xe xipat g̃u kuka o'e imẽn pima bit. \p \v 23 O'jekorepẽn Jesus. \p — Mũg̃ ece! — io'e Pedro be. — Satanás ekawẽn puxim ẽn kawẽnwẽn. Satanás tak ibu'u owebe we'ũ ãm adeayũ beam. Deus ag̃uy dag̃ g̃u ẽn jewag̃uyg̃uy―ipi juacat ag̃uy dag̃ acã ẽn. Imẽnpuye Deus bikuyap tag̃ jekuku am, ẽn omubu'un ojuy — io'e Jesus Pedro be. \p \v 24 G̃ebuje Jesus o'jekawẽn jeweju etaybitbinayũ eju. \p — Oweju jeku pin pima, eywekay ma eyag̃uyba'ũm cuy; eybu'um g̃u dak cuy eye'ũ ãm owebeam; wa'õ dag̃ tak cuy epeku — io'e cebe ip. \p \v 25 — Imẽneju owebeam eye'ũ buje, soat em eyetait epesop Deus xe eye'ũap tomukadi. Eybu'u eye'ũ ãm owebeam pima bit, epajẽm g̃u Deus kay — io'e. \v 26 — Ajo-kug̃ tak epesop soat tarekrek kug̃ ipi juat kug̃, eybiõg̃buk ipiatpi'ajojoap pe imẽnpit? Ka'ũma kug̃ ma! — Jesus o'e cebe ip. Tei'ũmg̃u soat em Deus xe wuydopapteim — io'e. \p \v 27 — Soat wag̃o õn — Jesus o'e, kawẽnwẽn pima jewebeap pe ma. — Ocepit ma wekawẽn tojotjot'ukayũ eju, webay a'õbacaap eju dak, idip cĩcãap eju dak. Yajẽm puje, teim je'g̃ũm soat pe―apẽn oekuku iapteim — io'e. — \v 28 Pũg̃pũg̃ pit jeedop wajẽmap wiwim itabẽg̃―ijodiat. Oxe xe ma jeedop ip, soat kukan õn pima. Wajẽmap co'ũm puje, je'ũ g̃u ip — io'e Jesus―soat wag̃o o'e. \c 17 \p \v 1 5 xet kap puje, o'ju ip co'a kay―yaumat'a kay. Jesus ebapũg̃ ma o'tujowat―Pedro, Tiago dak, João dak. Tiago kitpit osunuy ixe João. Jag̃epũg̃ ma o'tujowat ip. \p Oajẽm ip. \v 2 Co'a jeje Jesus o'jewemuwarurun ebapũg̃ayũ wap. Kaxi sopsepap puxim topasopsep o'e―Jesus topa. Iisuat puxim jekabek―Jesus ekabek. Irut cĩcã o'e. \p \v 3 G̃ebuje Moisés'ũm o'jebapuk, Elias'ũm tak. O'jebapuk ebapũg̃ayũ wap. Jesus eju jekawẽn ãm o'jebapuk ip. O'jekawẽnwẽn ip Jesus eju. \p \v 4 Kawẽnwẽn epere buje, Pedro o'e Jesus pe: \p — Kariwa — io'e. — Xipat ma wuyju ijoce am. Xipat exe bima, xijap ojomõg̃ ijoce. Pũg̃ edopam ojomõg̃. Wara'at Moisés'ũm dopam ojomõg̃, wara'at Elias'ũm dopam — io'e Jesus pe. \p \v 5 Kabikerereat tak oajẽm cekay ip―Jesusyũ kay. Isopsepat osunuy. Ixeyũ dak o'yajuy isopsepan. Deus isopsepat pidasewi o'jekawẽn―kabikererereat pidasewi. \p — Teku okpot. Ikukpin cĩcãat oxe. Omucokcokap cĩcã okpot. Eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop ya'õ kay — io'e―Deus o'e. Imẽn kawẽnwẽn o'e Deus. Jesus muwẽnuwẽn o'e. \p \v 6 Ijo buje, ebapũg̃ayũ o'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ ip. Iparara jĩjã o'e ip Deus kabikerereat pidasewi o'jekawẽn puye. \v 7 Jesus pit o'jẽg̃'aecõg̃cõg̃'iayũ o'g̃ucay. \p — Epe'ãy juy — io'e cebe ip. — Eypararam g̃u juy epesop — io'e. \m \v 8 Jeakag̃ ip pima, Jesus ma o'jojojo ip. Ka'ũmg̃u warara'acayũ o'jojojo ip. O'ãy ip. O'kop ip Jesus eju. O'kop ip co'a jejewi. \v 9 Kopkom pima, Jesus o'jekawẽn ebapũg̃ayũ eju. \p — G̃asũ g̃u juy epejojojoiap epeg̃uwẽn warara'acayũ be — io'e cebe ip. — G̃uyjom pit epeyawẽg̃muwẽnuwẽn put, waram wetait puje — io'e―soat wag̃o o'e. \p \v 10 — Apẽnpuye Moisés ekawẽn ocemutaybitbin'ukayũ e'em, “Koap Elias'ũm omuyku,” i? — io'e ebapũg̃ayũ Jesus pe. \m Imẽnpuye Jesus kawẽnuwẽn o'e. Elias muwẽnuwẽn o'e. \p \v 11 — Elias'ũm awẽg̃ itaybit g̃u buye ip — io'e Jesus. — Elias'ũm co'iat kuy oajẽm, soat muxipan am―wajẽmap peam imuxipan. Adeayũ ag̃uymuwarurun itabut am ip Deus kay — io'e Jesus. \v 12 — Imẽn Elias'ũm co'iat kuy oajẽm ma ijoceayũ kay. Ixeyũ bit ixem itaybit g̃u o'e―Moisés ekawẽn eymutaybitbin'ukayũ. Warẽmtag̃ ma ip o'jukuk. Ikẽrẽm cĩcã ip o'jukuk. O'g̃udadaibotbon cĩcã ip. Imẽn ma õn tak ipiat osupi'ajojo, xipan g̃u ip okuk puye — io'e Jesus―soat wag̃o o'e. \m \v 13 Imẽn Jesus eju etaybitbin'ukayũ itaybit o'e Jesus ekawẽn―João Batista ajẽmap ekawẽn. \p \v 14 Jesusyũ oajẽm adeayũ kay. Iboceat o'jẽg̃'aecõg̃cõg̃―ag̃okatkat. O'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ Jesus wap. \p \v 15 — Okpot kay etabotaidabotbon cuy, Kariwa — io'e. — Axik opop cebe. Ipiat'ajojom ibiõg̃buk kẽrẽat pibun — io'e ag̃okatkat Jesus pe. — Ade em o'at'at daxa be. Ade em oakõmkõm idibi be — io'e. \p \v 16 — Eweju etaybitbin'ukayũ kay otojot. Okpot otojot. Imẽnpit itaybit g̃u ip ibiõg̃buk kẽrẽat mujẽm ãm. Iba'ore cebe ip okpot mu'ada am — io'e Jesus pe. \p \v 17 — Deus kay itabut'ũmayũ eyju! — Jesus o'e. — Soat em wara'at tag̃ epeyag̃uyg̃uy buye, eyetabut'ũm Deus kay. Soat em ikẽrẽan e'e buye dak. Pug̃ũn og̃uy eyxe? Ade koato eyxe og̃uy bima dak, kuka eyeabut'ũm ma epesop okay. Imẽnpit ekpot etojot cuy okay g̃asũ — io'e cebay be. \m O'tojot. \p \v 18 Ibiõg̃buk o'g̃ukorẽm Jesus. \p — Ejẽm — io'e Jesus ibiõg̃buk kẽrẽat pe. O'jẽm jekukat xewi―ag̃okatkat ipot xewi. O'je'ada g̃axĩn ma ibiõg̃buk kẽrẽat kug̃ topibit. \p \v 19 Yag̃epũg̃ ma bima, oajẽm ip Jesus kay. Jesus eju etaybitbinayũ oajẽm. \p — Apẽnpuye ocewebe ibiõg̃buk kẽrẽat mujẽm pa'ore? — io'e ip cebe. \p \v 20 — Deus kay eyetabutbũt puye — Jesus o'e. — Deus kay eyetabucap yopĩt pima, ka'ũmg̃u iba'ore kuka eywebe. Eyetabucap yopĩt pima, mostardada buxim acã okay eyetabucap pima, kuka epe'e co'a be: “Ecenapõn ijocewi. Wara'at ka be eju juy,” i. Ig̃o'a dak o'jenapõn kuka wara'at ka be — io'e cebe ip. \p \v 21 — Deus a'õbi'ũm pima bit, o'jẽm g̃u kuka ip―ibiõg̃buk kẽrẽayũ. O'jẽm g̃u kuka ip ikukukayũ bewi. Deus kay g̃ebum pima, wuyju jekõnkõn g̃u e'em acã o'jẽm ip, Deus eju wuyekawẽnwẽn'uk pima dak — io'e Jesus. \p \v 22 G̃ebuje o'je'aweroro Jesusyũ Galiléia eipi be. \p — Soat wag̃o õn — Jesus o'e cebe ip. — Ipi juacayũ odujowan ip oaoka pinayũ kay. \v 23 Okay itakomaayũ oaoka ip. Imẽnpit ebapũg̃ kabia kap puje, õn pit waram ocetait Deus a'õbi — io'e aweroayũ be. Imẽn Jesus o'e buye, ig̃uycũg̃cũg̃ap kug̃ ma acã ip o'e―aweroayũ o'e. \p \v 24 Cafarnaum ka kay oajẽm ip. Israel naxeg̃ebitbit pewi dinheiro bubu'ukayũ osodop ibo ka be. Deus eju kawẽnwẽnap'a muxipanpan'ukayũ beam ibubum o'e ip. \p — Emutaybitbin'ukat dinheiro je'g̃ũm tu ibubu'ukayũ be Deus eju kawẽnwẽnap'a muxipanpan'ukayũ beam? — io'e ip Pedro be. \p \v 25 — Hm hm — Pedro o'e. — Je'g̃ũm — io'e. \p O'jepit. Dexe. Jesus o'jekawẽn Pedro eju. \p — Apẽn xipat exe, Simão? — io'e. — Abu-bewi ipi kukukayũ dinheiro je'jat ip? Jekpotpoyũ bewi du? Wara'acayũ bewi g̃u xe'e? — io'e Pedro be. \p \v 26 — Jekpotpoyũ bewi g̃u―wara'acayũ bewi acã — io'e. \p — Hm hm — Jesus o'e. — Imẽnpuye ipi kukukat ipotpoyũ dinheiro je'g̃ũm g̃u ip dinheiro bubu'ukayũ be — io'e Jesus. — Imẽnpuxim Deus ipot tak dinheiro je'g̃ũm g̃u juy Deus eju kawẽnwẽnap'a muxipanpan'ukayũ be. \p \v 27 — Inaka wuyju dinheiro ag̃ũm cebe ip — Jesus o'e. — Itakomãn g̃u juy ip wuykay. Eju iodi kay — io'e Pedro be. — Pig̃a ejoxik cuy idibi be — ie'em. — Axima juy eju'uk pig̃a bewi koap ma. Axima bi ixik puje, dinheiro'a eyadobuxik axima bi be. Axima bi bewi eyabu juy — io'e. \p — Ibo'a eyadujowat dinheiro bubu'ukayũ kay Deus eju kawẽnwẽnap'a muxipanpan'ukayũ beam―dinheiro'a. Yamuxipanpanayũ dei je'e owebewi, ewebewi dak — io'e Jesus Pedro be. \p — Hm hm — io'e Pedro. \m O'ju. O'yabu. O'yaũm. \c 18 \p \v 1 G̃axĩn ma oajẽm ip―imutaybitbinayũ. Oajẽm Jesus kay, Pedro cẽm awap. \p — Abu je'e ya'õbuyxian wuy'in warara'acat podi ma, Deus xe acesop pima? — io'e ip Jesus pe. \m \v 2 Imẽnpuye Jesus bekicat o'tomuwã jekadi am. Jesusyũ bidase cũg̃'i osunuy bekicat. \p \v 3-4 — Wara'acat podi ma wuyetabun ibuyxiat pin'ũmat. Bekicat puxim ixe. Ig̃asũ xipacat xeku Deus xe, soat kukan pima õn. Iboap kay juy g̃ebum epesop — io'e Jesus cebe ip. — Wara'at tag̃ jekukum epesop — io'e cebe ip. — Bekicat puxim cuy epesop. Apẽn ite bekicat ya'õbaca pin g̃u, imẽn tak eyju eya'õbaca pin g̃u juy epesop. Eya'õbaca pin'ũm pima, xipan epeyeku Deus xe. Eya'õbaca pin pima, Deus xe g̃u epesop, soat kukan pima õn — io'e Jesus. \p \v 5 — Eyju xipan bekitkit kug̃ pima, xipan okug̃ tak epesop — io'e Jesus. Ijop bekicat Jesus itabun'isuat puxim. Jesus tieg̃ Jesus kay itabun'isuat ju'kuk xipan pima, Jesus tak ju'kuk xipan ijo'iat. \p \v 6 — Bekicat mubu'un puje okay itabut am, ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ eyju, okay itabucat mubu'un puje. Imubu'un puje, Deus cuy ipiat supi'ajoat eykay. Imẽn ey'e awap, xipat kuka juk o'e wita'a yabog̃at'a mukirik am eyag̃obu eju iodi be eymuakõm — io'e cebe ip. \v 7 — Og̃uycũg̃ cĩcã, eyju wara'acat mubu'un pima, okay jetabut am. Okay itabucat ikẽrẽan e'e ip, warara'acat cocom ip pima―ikẽrẽan e'e'ukayũ jojom ip pima. Imẽnpuye ikẽrẽan e'e'ukayũ itabotaidadotbot cĩcã jeedop ip, wara'at osubuyxijo buye. \p \v 8 — Epeyepere juy ikẽrẽat mug̃ug̃ẽap eybõmbicuk pima bit purut ka. Eybu'ũm pima bit purut ka, ikẽrẽat epeg̃ug̃ẽ g̃u. Imẽn eyajẽm Deus kay, ikẽrẽat mug̃eg̃ẽm g̃u buye. Xipat kuka o'e eyõm ãm Deus kay pũg̃pu bima dak. Xipat g̃u kuka o'e eyõm ãm ipiat'ajojoap pe xepxepu ma―daxa epirẽm'ũmap pe. \p — Epeyepere juy ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃ap. Eyĩ'ũm pima bit purut ka, ikẽrẽat epeg̃ujurũg̃rũg̃ g̃u. Imẽn kuka eywebe ipiat'ajoap puxixim, daxa epirẽm'ũmap pe eyjuap puxixim. Imẽn eyajẽm Deus kay, ikẽrẽat kay g̃u epekuku buye. Xipat kuka o'e eyõm ãm Deus kay taokẽrẽat pima dak. Xipat g̃u kuka o'e eyõm ãm ipiat'ajojoap pe taokẽrẽat'ũmat ma―daxa epirẽm'ũmap pe. \p \v 9 — Epeyepere juy jeakap ikẽrẽat kay. Eyeta'ũm pima bit purut ka, ikẽrẽat epeg̃ẽg̃ẽ g̃u, ipiat'ajoap puxixim, daxa epirẽm'ũmap pe eyjuap puxixim. Imẽn ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽ'ũm pima, eyajẽm Deus xe, ikẽrẽat kay g̃u buye. Xipat kuka o'e eyõm ãm Deus kay pũg̃ta bima dak. Xipat g̃u kuka o'e eyõm ãm ipiat'ajojoap pe xepxepta ma―daxa epirẽm'ũmap pe. \p \v 10 — Eyday'em'um cuy epesop — io'e jeweju etaybitbinayũ be. — Okay itabun'isuayũ mubekitkin g̃u juy epesop. Ioce eywebe, Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ ixeyũ kug̃ soat em. Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ jebikuyap tag̃ cepit put ip Deus kay, ceweju kawẽn ãm―webay eju―kabi beat eju. Imẽnpuye eyday'em'um cuy epesop — io'e Jesus cebe ip. \v 11 — Soat wag̃o õn. Ijodi ojot ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukat taxijo am — Jesus o'e. — Imẽnpuye okay itabun'isuayũ mubekitkin g̃u juy epesop — io'e cebe ip. \p \v 12 Jesus wuymutaybitbinap ekawẽn o'g̃uwẽn cebe ip g̃ebuje bit. \p — Apẽn kuka o'e jeõhõyũ kukukat, iõhõ oitabidao bima? Jeõhõ kudadam je'e xeku. 100 be iõhõyũ―ovelha. Pũg̃ ixeyũ'in pit oitabidao bima, kudadam je'e. Co'a koreren tag̃ warara'acat kõnkõn pima, je'ju itabidaoat kuda am. 99 beayũ bewi je'ju — io'e. \p \v 13 — Icẽmãn õn e'em eywebe, itabidao topibit tobuxik puje, icokcok cĩcã ma je'e, jeõhõ o'tobuxik puye. Icokcok cĩcã je'e itabidaoat kug̃ oexe buye. Itabidao'ũmayũ kay icokcokap podi ma je'e itabidaoat kay icokcokap — Jesus o'e cebe ip. \v 14 — Jeõhõyũ kukukat ibu'u jeõhõ be itabidao am. Imẽnpuxim Deus ibu'u pũg̃ pe ma okay itabun'isuayũ be ma wũy ma jedop am jexewi―wuyebay xewi―kabi beat xewi — io'e Jesus. \p \v 15 — Eykitpit ikẽrẽat eywebe e'em pima, epeyekawẽn ceweju. Iboap ikẽrẽat muwẽnuwẽn cuy epesop. Eyag̃uypũg̃ ma epeyekawẽn eykitpit eju. Eyekawẽn kay bima, eyburem epesop―eykitpit, eyju dak — io'e Jesus. \v 16 — Eyekawẽn kay'ũm pima bit, eyweju epetujowat pũg̃, xepxep eyekawẽn co am. Waram cuy epeyekawẽn eykitpit eju. Eywejuayũ juy imẽn e'e'eap ya'ĩjo. \p — Ya'ĩjo buje, soat jekawẽn put wuyjuyũ be: “Aceya'ĩjo soat e'e'eap. Imẽn o'e,” i. Imẽn xepxep ekawẽn tag̃, ebapũg̃ ekawẽn tag̃ g̃u xe'e'i. Imẽn opop ibararak Deus ekawẽntup pe — io'e Jesus. \p \v 17 — Ixeyũ ekawẽn kay'ũm pima dak, okay itabucayũ mukũyjom cuy eyju, jeawero puje ip. Ixeyũ ekawẽn kay'ũm pima bit, Judeu'ũmat puxim epejukuk―eykipit epejukuk. Wuywebewi iecug̃ap peam dinheiro bubu'ukat puxim epejukuk―cekay'ũmat puxim — io'e cebe ip. \p \v 18 — Icẽmãn e'em õn eywebe. Ipi juacat pe, “Deus xe cũg̃ ma ekukuap,” i ey'e buje, kabi be bima iboap kukuap cũg̃ ma je'e. Ipi juacat pe, “Deus xe cũg̃ g̃u ekukuap,” i ey'e buje bit, kabi be bima iboap kukuap cũg̃ g̃u je'e Deus xe — Jesus o'e cebe ip. \p \v 19 — Xepxem kawẽnwẽn pima eyju Deus eju pũg̃ tag̃ ma, eybikuyap tag̃ ma webay je'e eywebeam―kabi beat je'e — io'e cebe ip. \v 20 — Xexep xe'e, ebapũg̃ ma xe'e omubuyxi am jeawerorom pima, õn tak e'em ixeyũ xe — io'e. \p \v 21 G̃ebuje Pedro o'jekawẽn Jesus eju. \p — Ocexe ibuyxiat — io'e. — Pebũrũ em cuy oceg̃ebu g̃u ikẽrẽat kay? ―owebe okitpit ikẽrẽãn e'eap kay? 7 em ma du? — io'e Jesus pe. \p \v 22 — Ka'ũma — Jesus o'e. — 7 em g̃u ma. Ade em ma―490 em ma — io'e Pedro be. \m \v 23 Pedro ekawẽn buye, Jesus o'jekawẽn iboceayũ be. Deus soat kukanap muwẽnuwẽn o'e. O'jekawẽn iboceayũ mutaybitbin. \p — Webay ipi kukukat puxim — io'e Jesus. — Kabi beat webay. Imẽnpit ipi kukukat puxim. Ipi kukukat oajẽm jekapikpik'ukayũ kay. Kapikpik'ukayũ bewi ceweroaptei bu am, oajẽm ipi kukukat. \p \v 24 — Koap em kapikpik'ukat o'tujot ip jekariwa be. Ade jĩjã ceaweroap o'e―mil be dinheiro'a―prata mug̃ẽg̃ẽat'a. \v 25 Imẽnpit ixe kapikpik'ukat kaka g̃u dinheiro. Cedinheiro o'e g̃u ceaweroap teida am. Imẽnpuye jekariwa ja'õbi o'g̃uju soat tuk'a beat ũm ãm, teida am―itayxi ũm ãm, ipotpoyũ ũm ãm tak. \v 26 O'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ cewap. \p — “Imẽnpuk,” io'e jekariwa be. “Oteida g̃uyjom soatei,” io'e kapikpik'ukat. \m \v 27 Kapikpik'ukat a'õ buye, cekariwa itabotaidabotbot o'e cekay. \p — “Eaweroaptei eg̃ũm g̃u juy owebe,” cekariwa o'e cebe. “Pũg̃ em tak ka'ũma,” io'e kapikpik'ukat pe. \p — “Xipat cĩcãat ẽn,” io'e kapikpik'ukat. \p \v 28 — O'ju. Kapikpik'ukat o'ju jebureyũ kay―kapikpik'ukayũ kay. Dao ma o'topabijuk jekapikap peayũ. Pũg̃ ma ceaweroap 100 dinheiro osunuy. Yopĩt ma dinheiro osunuy. O'jat jebure yag̃obu eju. \p — G̃ebuje o'yag̃obuaha. \p — “Eaweroap owebe eteida,” io'e. \m \v 29 O'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ cewap. \p — “Obure!” io'e. “Etabotaidabotbot okay,” io'e. “Õn soat oteida g̃uyjom―weaweroap,” io'e jebure be. \p \v 30 — Ixe imẽnpit: “Ap!” io'e. “G̃axi ma õn cekay,” io'e. \p — “Iba'ore. Dinheiro kug̃ g̃u õn,” io'e. \m Imẽnpuye ibure daomũnmũnap'a be o'g̃uju. \p — “Eaweroap teida buje acã, ecejẽm,” io'e ibure. \m \v 31 Warara'acat kapikpik'ukayũ itakoma ip o'e jebure awẽg̃ cocom pima. \p — G̃ebuje ip jeipi kukukat pe o'ju. Soat o'g̃uwẽn ip jeipi kukukat pe — io'e Jesus. \p \v 32 — G̃ebuje kapikpik'ukat ekariwa o'tomuwã. \p — “Kapikpik'ukat,” io'e. “Xipat'ũmat,” io'e cebe. “Juk ece owebe, ‘Imẽnpuk. G̃uyjom cuy oteida,’ i. Imẽnpuye eteida'ũmap kay kuy g̃ebum g̃u oce. \v 33 Wetabotaidabotbot og̃uy ekay õn pit. Imẽnpuxim ma juy eg̃uy ẽn tak ebure kay,” io'e — io'e Jesus. \p \v 34 — Kariwa itakoma jĩjã o'e kapikpik'ukat kay. Imẽnpuye o'g̃uju daomũnmũnap'a be ipiat'ajo am. \p — “Teida buje acã dak ecejẽm,” io'e cebe. \v 35 Eyju dak eyetabotaidabotbot'ũm pima eywag̃oyũ kay, ikẽrẽat kay g̃ebum puye; imẽnpuxim webay dak―kabi beat tak itabotaidabotbot g̃u je'e eykay, ikẽrẽat kay g̃ebum puye — io'e Jesus cebe ip. \c 19 \p \v 1 Jekawẽn epere buje, Jesus Galiléia eipi bewi o'ju. Jepitpin o'e Jesusyũ. Judéia eipi kay oajẽm. Wara'at kadi be ma oeku. Jordãodi wĩnãbu ma oeku. \v 2 Adeayũ o'ju Jesus tomuju. Ade jĩjã. O'ju ibo ka beayũ―iwãtaxipipiayũ Soat o'g̃u'ada. Judéia eipi be o'g̃u'ada Jesus. \p \v 3 Fariseuyũ oajẽm ip cekay waram. Jesus a'õ muwarurunap ojuy ip. \p — Wuyawẽwẽap tag̃ tu wuytayxi epereperem, wuyxe cũg̃'ũmap tag̃ jekukum pima xeku? — io'e ip cebe. \p \v 4 — Epetupco juy Deus ekawẽntup — Jesus o'e cebe ip. — Imẽn ibodup e'em: \mi Kuyje soat mug̃ẽg̃ẽ'ukat ag̃okatkat o'g̃ug̃ẽ, ayacat tak. Ixeyũ o'g̃ug̃ẽ xepxem ma jekuku am, i — io'e Jesus. \m \v 5-6 — Imẽnpuye Deus o'jekawẽn cebe ip―ag̃okatkat pe, ayacat pedak. \mi Jetayxi bu buje, ag̃okatkat cẽmcẽm jebay duk'a bewi, jetayxi eju cucum. Jektop pu buje, ayacat tak jektop eju cucum, i. \m Xepxep ma ip. Imẽnpit pũg̃at puxim ip o'e jewekug̃ soat em jeweweju ip cucum puye. Imẽnpuye eytayxi juy epeyepere g̃u. Pũg̃at puxim eyju Deus a'õbi. Deus xe eyju pũg̃ ma — io'e Jesus. \p \v 7 — Apẽneju Moisés o'e: “Eytayxi epere pin pima, ‘Otayxim g̃u ece g̃asũ bit’ iaptup cuy epetupmubararak. G̃ebuje ibodup epetupũm ayacat pe, epere am,” i? \p \v 8 — Moisés imẽn o'e, eybu'u jĩjã buye ya'õ dag̃ jeku am. Kuyje bit imẽn g̃u o'e. Kuyje Deus soat o'g̃ug̃ẽ. \p \v 9 — Ibocewi e'em õn eywebe. Ag̃okatkat jetayxi epere buje, wara'at pu am pima, ikẽrẽ cĩcãat mug̃ẽg̃ẽm. Itayxi koapat jektop eju acã o'jepo. Imẽn pima, ixe ag̃okatkat ikẽrẽat mug̃ẽg̃ẽm itayxi be. Imẽnpuye ikẽrẽat o'g̃ubapukpuk ixe ag̃okatkat — Jesus o'e. \p \v 10 — Ibu'u'u ip pima jewewekay, xipat kuka o'jewebumũn g̃u — io'e ip―Jesus eju etaybitbinayũ o'e cebe. \p \v 11 G̃ebuje Jesus o'jede. \p — Soat pe g̃u õn e'em imẽnpit. Pũg̃pũg̃ ma ig̃o ekawẽn tag̃ jekukum. Deus ixeyũ mubacan'ũm pima, iba'ore cebe ip jag̃epũg̃ ma jeku am. \p \v 12 — Ig̃o ekawẽn tag̃ jewebumũnmũn g̃u ip Deus a'õbi. Deus soat kukanap kay jĩjã ip. Imẽnpuye jewebumũnmũn g̃u ip. Warara'acat pit jewebumũnmũn g̃u ip―ag̃okatkayũ. Jewebumũnmũn g̃u jekapap pibun; iba'ore cebe ip ayacat mu'ukreg̃ am. Warara'at tak jewebumũnmũn g̃u pũg̃ ma o'subudakacap pibun; iba'ore cebe dak. \p — Imẽneju soat pe g̃u õn e'em. Ig̃o ekawẽn kayayũ be acã õn e'em. Cekay butayũ ig̃o ekawẽn tag̃ cuy jekukum ip — io'e. \p \v 13 G̃ebuje iboceayũ bekitkit o'tojot ip Jesus kay. Bekicat yabi jeje jebumõg̃ ãm, o'tojot Jesus kay. Bekicat peam kawẽn ãm Deus eju, o'tojot ip. \p — Bekicat cuy epetojot g̃u juy Jesus kay — io'e ceweju etaybitbinayũ iboceayũ be. Imẽn iboceayũ o'g̃ukorẽm ip. \p \v 14 — Ãg̃ jeedot ip bekitkit okay — Jesus pit o'e. — Imubu'un g̃u juy okay imudot am. Ixe bekitkit oxe yajẽm pin ip. Imẽnpuxim Deus soat kukanap kabia soat ip yajẽm pin oxe―okay itabucayũ — io'e. — Imẽnpuye epeg̃udot cuy okay — io'e. \m \v 15 O'jebumõg̃ bekitkit abi jeje, bekicat peam kawẽn ãm Deus pe. O'ju. \p \v 16 Pũg̃ em ibubut adeat oajẽm Jesus kay. \p — Omutaybitbin'ukat! — io'e Jesus pe. — Soat em Deus xe og̃uy pin wetait. Apẽn xipacat oce'e juy, soat em cexe og̃uy am? — io'e. \p \v 17 — Apẽnpuye ecekawẽn owebe, “Apẽn xipacat oce'e juy?” i. Pũg̃ acã xipat cĩcãat. Deus xeku. Apẽn wuye'ajojoyũ'ũm'ũm pe Moisés o'e iap tag̃ cuy jekukum ecesop — io'e. — Imẽn jekukum pime, etait eg̃uy cexe soat em. \p \v 18 — Ajo a'õ dag̃ cuy oceku Moisés ekawẽn'in? — io'e. \p — Ig̃o a'õ dag̃ — io'e Jesus. \mi Warara'acat epeyaoka g̃u juy, i. Wara'acat tayxi kay g̃u juy, i dak. Eybukurug̃ g̃u juy epesop, i dak. Warara'at awẽg̃ mukẽrẽrẽrẽn g̃u juy epesop, i dak. \v 19 Ibuyxim cuy eyebay epejukuk, eyxi dak, i dak. Eyxeat ikukpin epejukuk eyewekukap puxim, i dak — io'e Jesus. \p \v 20 — Ijop ekawẽn tag̃ ojekukuku―soat tag̃ — io'e. — Ajo dak g̃uto og̃ũg̃ẽ? — io'e. \p \v 21 — Soat tag̃ oweju jekuku am, ebubut cuy eteida―soat ma. Ibo juy dinheiro tei'ũma eg̃ũm tadaibocayũ be — io'e. — Imẽn e'e buje, ade je'e ebubut kabi be — io'e. \p — G̃ebuje ejot okay, oweju jekuku am soat em — io'e Jesus. \p — Iba'ore — io'e. \m \v 22 Ig̃uycũg̃ cĩcã o'e, Jesus ekawẽn puye, ibubut ade jĩjã buye. Tacup o'e jebubun. O'jenapõn ixe. \p \v 23 G̃ebuje Jesus o'jekawẽn jeweju etaybitbinayũ eju. \p — Iba'ore jĩjã ibubut adeat õm ãm Deus xe kabi be — io'e cebe ip. — Ibu'u jĩjã ip Deus a'õ kay ãm, itabut cĩcã ip jebubut kay buye. \v 24 Camelo ikap pa'ore awi daobi'atok tag̃. Imẽnpit ibodi ma iba'ore ibubut adeat õm ãm Deus xe, kabi be — io'e. \p \v 25 Jewag̃uy mug̃ẽg̃ẽm o'e ip, iboap co buje. \p — Abu jewedaxijo but? — io'e ip. \m \v 26 Imẽnpuye Jesus o'jeak cekay―iboceayũ kay. \p — Wuywedaxijo ba'ore soat em Deus xe wuydop am — io'e cebe ip. — Deus pe bit soat i'e but — io'e. — Deus pe soat daxijo but — io'e Jesus. \p \v 27 — Pãm oceju? — Pedro o'e. — Kuy soat ocesuiwat eweju jeku am. Ajo dak ocejat? — io'e. \p \v 28 — Icẽmãn õn e'em eywebe. Soat wag̃o õn — io'e Jesus. — Ipi be wepit puje, iisu e'em soat ma ipi dag̃. Xik'i e'em õn. Israel diwacayũ kay ya'ĩjojo oce'e. Wa'õbuyxi jĩjãat oce'e. Ajo xipat Deus xe iap og̃uwẽn cebe ip―ajo xipat'ũm Deus xe iap tak. Eyju ma dak Israel diwacayũ epeyewede―12 beayũ diwacayũ. Eyju dak xikxik'i epesop. Epeg̃uwẽn cebe ip ajo xipat Deus xe iap, ajo xipat'ũm Deus xe iap tak. \p \v 29 — Owebeam soat xewi o'juiayũ ade jĩjã je'jat ip. 100 beat je'jat ip. Jeduk'a bewi o'juiayũ, jeipi bewi o'juiayũ dak, jebadipyũ xewi o'juiayũ dak; jewag̃o xewi o'juiayũ, jekitpit xewi o'juiayũ, jebay xewi o'juiayũ, jexi xewi o'juiayũ, jekpotpoyũ xewi o'juiayũ, jedaxityũ xewi o'juiayũ―soat ip ade jĩjã xipacat je'jat ip. Deus xe dak itait jeedop ip soat em — io'e Jesus. \v 30 — Ade ya'õbuyxiayũ'in yopĩcayũm jeedop ip. Ade yopĩcayũ'in ya'õbuyxiayũm jeedop ip — io'e Jesus. \c 20 \p \v 1 Deus soat kukan pima, uva'a kug̃ jekat peat puxim ixe. Xeku kapikpikayũ kudadam o'e, jewebeam kapik am. Imẽn Jesus ekawẽn o'e jewejuacat mutaybit am. Wuymutaybitbinap muwẽnuwẽn o'e―imẽnpuximap ekawẽn. \p — Ixe uva kug̃ jekat peat o'ju jebuywatwacayũ kudadam. Kabia isum o'ju, jekat pe tujowat am — io'e. — O'ju — io'e. \p \v 2 — “G̃asũ epeju, okat pe obuywat am,” io'e cebe ip―soat pe. “Pũg̃ kabia oteida―eyekapikapteim. Okat pe eyepere buje, oteida. Pũg̃ isurũg̃at'a eyekapikaptei e'em―prata'a,” i. \m Imẽn o'e cebe ip, iboaptei ibabi dag̃ o'e buye―jeka beacat pabi dag̃. \p — “Xipat,” io'e ip. \m Imẽnpuye soat o'ju ip ikat pe, ibuywan. \p \v 3 — Kabia isusu ma o'ju waram kapikpikayũ kuda am. 9 hora bima o'ju. O'tobuxik warara'acayũ―xerem g̃u pẽnpẽnayũ. \p — Oajẽm ka'ũmg̃u pẽnpẽnayũ kay. Ceaweroroap pe oajẽm―tarekrek muxipanap'a be. \p \v 4 — “Epeju okat pe. Oteida eywebe eykapikaptei―ajo cũg̃ ma iaptei,” io'e cebe ip. \p — “Hm hm,” io'e ip. “Ebuywan oceju,”. \m \v 5 Imẽnpuye ip o'ju. \p — Kariwa waram o'ju. Kaxicug̃ ma waram o'ju. Uvadip kat iwat o'ju. Warara'acayũ o'tujowat jekat pe, kapik am. \p — Katpujesu warara'acayũ o'g̃uju jekat pe, kapik am tak. 3 hora bima o'g̃uju. \p \v 6 — Katpuje oeku. 5 hora bima, oeku. Warara'acayũ o'tobuxik―ka'ũma pẽnpẽnayũ. Ceaweroroap pe ip o'e. \p — “Apẽnpuye eyju kabia bun kapikpig̃ g̃u?” io'e cebe ip. \p \v 7 — “O'e g̃u ocewebe buye, oceju g̃u,” io'e ip. \p — “G̃asũ bit eyju dak õn jeymuju. Oteida eywebe,” io'e. \p — “Hm hm,” io'e ip. \m Imẽnpuye o'tujowat jekat pe, kapik am. \p \v 8 — Kaxi cẽm pima, ixe uvadip kat iwat jedinheiro kukukat o'tomuwã. \p — “Kapikpikibiyũ etomuwã juy, cekapikaptei ũm ãm,” io'e. “Katpuje ajẽmibiyũ ekapikaptei juy eg̃ũm cebe koam. G̃ebuje katpujesu ajẽmibiyũ be juy eg̃ũm. G̃ebuje kaxicug̃ ajẽmibiyũ be. G̃ebuje kabia isusu ajẽmibiyũ be. Kabia isu ajẽmibiyũ ekapikaptei eg̃ũm kanomũm,” io'e cebe. \p — “Hm hm,” io'e jekariwa be. \p \v 9 — Katpuje ajẽmibiyũ o'tomuwã 5 hora be ajẽmibiyũ. Cekapikaptei o'g̃ũm cebe ip, ajẽm puje. Pũg̃ kabia ekapikaptei o'g̃ũm cebe ip. O'jat. O'ju ip. \p \v 10 — Kabia isu ajẽmibiyũ ekapikaptei o'g̃ũm kanomũm. Tũybe ade ocejat ocekapikaptei iãn o'e ip. Imẽnpit ibitbit ma ip o'jat jedinheiro―jekapikaptei―katpuje ma ajẽmibiyũ ekapikaptei, kabia isu ajẽmibiyũ ekapikaptei dak. \v 11 Imẽnpuye uvadip kat iwat kay ip o'e jemãmãmãm. \p \v 12 — “Katpuje acã kapikpig o'e ip―wara'acayũ. Cũg̃ g̃u o'e tei jo'iat kuka ocedei,” io'e ip. Jemãmãmã ip. “Pũg̃ hora acã kapikpig̃ o'e ip. Oceju bit kapikpig̃ soat em ma―kabia isum pima, kaxicug̃ pima dak. Kajepi kug̃ cĩcã oceju, kapikpig̃ puye,” io'e ip. \p \v 13 — “Obure,” io'e uvadip kat iwat jemãmãmãmaat pe. “Xipat õn. Og̃ũm ekapikaptei wa'õ dag̃. Cũg̃at õn. \p — “‘Pũg̃ kabia ekapikaptei oteida―eyekapikapteim,’ i'e buje, ẽn tak ‘Xipat,’ iece owebe,” io'e jemãmãmãmãat pe. \v 14 “Imẽn eywebe og̃ũm, katpuje ma ajẽmibiyũ be dak og̃ũm,” io'e. “Teku ekapikaptei,” io'e. “Etujopit eduk'a kay,” io'e. \p \v 15 — “Etakoma g̃u okay eg̃uy, odacup g̃u buye,” io'e cebe. “Wedinheiro ma beku,” io'e. “Õn bũrũku poro teida pin,” io'e uvadip kat iwat jemãmãmãmãat pe. \p \v 16 — Imẽntak — Jesus o'e. — Deus icẽmat cĩcãat. Ajo xipat cexe iam, ajo xipat g̃u cexe iam kawẽnwẽn je'e soat pe. Soat ijo'in ma je'e — io'e Jesus. — Imẽnpuye ade ya'õbuyxiayũ'in yopĩcayũm jeedop ip. Ade yopĩcayũ'in ya'õbuyxiayũm jeedop ip — io'e. \p \v 17 Jerusalém ka kay cucum pima, Jesus jeweju etaybitbinayũ jewekay o'tomuwã adeayũ parakpewi. O'jekawẽn cebe ip. \p \v 18 — Eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop! — io'e cebe ip. — Jerusalém ka kay cum wuyju — io'e Jesus. — Soat wag̃o õn. Iboceayũ osubamukirik, okay itakomaayũ be odujowat am―paĩyũ kukukayũ be, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ be dak. “Ikẽrẽat kug̃ ẽn ocexe,” i je'e ip owebe — io'e Jesus. — “Eje'ũ juy,” i je'e ip owebe — io'e. \p \v 19 Judeu'ũmayũ be odujowat ip — io'e. — Owaywayway jĩjã je'e ip. Omupokupok ip. Korosa jeje oba mupaya ip. Oaoka ip. Imẽnpit xepxep xet kap puje, waram g̃uto ocetait — io'e 12 beayũ be. \p \v 20 G̃ebuje Zebedeu tayxi oajẽm Jesus kay. Je'iyũ eju oajẽm―ag̃okatkayũ eju. Ojẽg̃'aecõg̃cõg̃ Jesus wap. Ibikuyap kay o'e Jesus xewi. \p \v 21 — Ajo-kay ẽn? — io'e Jesus cebe. \p — O'iyũ dak imẽn cekay, pũg̃ xik'i eba'at kadi, wara'at eba'ũg̃at kadi. Imẽn õn cekay, ẽn soat kukan puje — io'e. — I juy ece owebe: “Ekawẽn tag̃ oce'e ewebe,” i — io'e Jesus pe. \p \v 22 — Iba'ore — Jesus o'e cebe ip. — Eyetaybit pũn'ũma eyju iboap ojuyjuy oxewi. Apẽn owebe ipiat o'supi'ajoat ip iap puxim tu eywebe dak ipiatsupi'ajoat ip? — io'e. \p — Hm hm — io'e ip. — Ocewebe dak ipiatsupiajoat ip apẽn ewebe ipiat o'supi'ajoat ip iap puxim — io'e Zebedeu ipotpoyũ. \p \v 23 — Ha'a — io'e Jesus. — Apẽn owebe ip ipiat o'supi'ajo iap puxim ma eyju dak ipiat epesupi'ajojo — io'e cebe ip. — Imẽnpit wa'õbi g̃u jeedop ip oba'at kadi―webay a'õbi acã jeedop ip. Wa'õbi g̃u jeedop ip oba'ũg̃at kadi―webay a'õbi acã jeedop ip. Deus a'õbi acã ixeyũ iboka kaxikxik'i jeedop―Deus o'taẽiayũ — io'e Jesus. \p \v 24 Warara'acat iboam co buje bit, itakoma o'e ip xepxepayũ kay―Zebedeu ipotpoyũ kay. 10 beayũ itakoma o'e ip. \p \v 25 Imẽnpuye Jesus: \p — Epesot cuy okay — io'e cebe ip―soat pe. — Eyetaybit Judeu'ũmayũ kukukayũ soat em ya'õpurug̃ jebekitkiyũ mujujum iam — io'e cebe ip. — Ikukukayũ soat em big̃ ma jebekitkiyũ mukapikpig̃'uk ip iam — io'e. — “Oca'õbuyxi jĩjã,” i'e'em ip jebekitkit pe soat em. \v 26 Eyju bit ka'ũma. Imẽn g̃u juy epeyewekuk. Eyju bit kariwabog̃ pin pima, warara'acat puywatwan cuy epesop. \v 27 Ya'õbuyxian pin pima, eybureyũ beam tei'ũma epeyekapikpik cuy — io'e Jesus. \p \v 28 — Imẽntak soat wag̃o õn — Jesus o'e. — Warara'acat pe obuywat am g̃u ojot ijodi. Warara'acat puywatwat'ukan ojot. Adeayũ daxijo am ma ojot. Soat em itabẽg̃ jeedop ip kabi be, cewebeam oje'ũ buye — io'e Jesus. \p \v 29 Jericó ka bewi o'ju ip―Jesusyũ―adeayũ. Jesus tomuju o'ju ip. \v 30 Xepxepayũ oabik e bitako dag̃―ita'ũmayũ. \p — Jesus ijoma kapkam — adeayũ o'e ita'ũmayũ be. \p G̃ebuje ya'õberen o'tomuwã ip Jesus kay. \p — Davi naxeg̃ebit ẽn. Etabotaidabotbon cuy eg̃uy ocekay — ita'ũmayũ o'e Jesus pe. \m \v 31 — Mũg̃'i juy epesop! — io'e adeayũ. \m O'g̃ukorem̃. Imẽnpit big̃ ma o'jewãwã ya'õberen. \p — Kariwa! — io'e ma'g̃uto. — Davi naxeg̃ebit ẽn. Etabotaidabotbon cuy eg̃uy ocekay — io'e ip Jesus pe. \m \v 32 O'jecũ Jesus. \p — Epesot okay — io'e ita'ũmayũ be. \m O'ju ip cekay―Jesusu kay. \p — Ajo-kay eyju oxewi? — io'e cebe ip. \p \v 33 — Ocetadam ece — io'e ip jekariwa be. \p — Jetada õn — io'e Jesus. \v 34 — Ita'ũmayũ kay wetabotaidabotbot — io'e. \m Ita o'sutamucay itamudim am. \p Iboap e isum ma o'jewetada. O'jecoan ip. Jesus tomuju o'ju ip, o'je'ada buye. \c 21 \p \v 1 Jerusalém ka tẽg̃ pima Jesusyũ, oajẽm ip Betfagé ka kay. Co'a bicũg̃pe osunuy―Oliveiradip'a bicũg̃pe. \p Ibocewi jeweju etaybitbinayũ o'g̃uju Jesus. Xepxep o'g̃uju. Wara'at ag̃oka kay o'g̃uju. \p \v 2 — Epeju juy ag̃oka kay―wuywapat ka kay — io'e. O'g̃ukũyjo. \p — Bomaku epeju. Dao ma jumenta epetobuxik. I'it'it eju ma juy epetobuxik — io'e. — Ikirikirik opop ip. Epeg̃uwekap cuy. \p — Imuwekap puje, epetojot okay jumenta, i'it tak — io'e Jesus xepxepayũ be. \p — Hm hm — io'e ip. — Ocetojot cuy. \p \v 3 — “Ajo pẽnpẽn eyju?” i'e'em iboceayũ eywebe bima, “Ikug̃'ũm puye, ocekariwa jumenta kay, i'it'it kay dak,” i juy epe'e cebe ip — io'e Jesus. — “Ha'a. Epetujowat g̃axĩn ma,” iboceayũ je'e eywebe — Jesus o'e. — Okay imujujum je'e — Jesus o'e. \p — Hm hm — io'e ip. \m \v 4-11 Jesus a'õbi o'ju ip. Jumenta o'tobuxik ip. Ikirikirik osunuy. O'g̃uwekap ip. I'it'it tak o'g̃uwekap ip. \p Jesus kay o'tujuajẽm. Jeekabek jumento ukxabi jeje o'jomõg̃ ip. Oabik Jesus iekabek ceje jumento ukxabi jeje. Ade jĩjã iboceayũ jeekabek o'g̃upayapaya ip Jesus wap e dag̃, ya'õbuyxi cexe ip puye. \p — Xipat cĩcãat Jesus — io'e adeayũ―Jesus wap cuibiyũ, tomujuayũ dak. — Davi naxeg̃ebit teku. Deus kuy imucokcokcog̃, Deus a'õbi oajẽm teku wuykay buye. Deus ya'õbuyxi jĩjã. Idip cĩcã — io'e ip ya'õberen, icokcok cĩcã buye. \p Jerusalém ka kay oajẽm Jesus. Soat Jerusalém watwat yag̃uybabi'ũm o'e ip, jetabiba'arẽm puye. \p — Abu sute? — io'e ip. \p — Jesus teku — adeayũ o'e cebe ip. Itaybicayũ o'e. — Nazaré ka wat teku. Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat teku―Galiléia eipi bewiat — io'e ip. \m Imẽn soat o'jebapuk apẽn Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat o'tupmubararak Deus a'õbi. Imẽn juk adi o'jekawẽn: \mi Jerusalém watwat cuy epeg̃ukũyjo: “Eykukukat omuyku. Jumento ukxabi jeje xik'i omuy―jumenta'it'it ukxabi jeje. Ya'õdidiat eykukukat je'e,” i juy epe'e — i juk o'e―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat o'e. \p \v 12 Oajẽm Jesus puca deidada'ukayũ kay. Deus eju kawẽnwẽnap'a be osodop ip, puca bubu'ukayũ dak. Yabogat'a be osodop ip. Dinheiro mutrokakan'ukayũ emesa o'g̃uy'at. Wũn'i! Pukaso deidada'ukayũ abikbikap o'g̃udu'udu. Batku! Yabikbikap o'g̃uy'at Jesus. O'g̃ujẽm soat ip. \p \v 13 — Deus ekawẽntup e'em: \mi Oduk'a soat ka dag̃wiacat oweju kawẽnwẽnap'am je'e, i'e'em Deus ekawẽntup. \m Eyju bit Deus tuk'a epeyamuwexat ibukurukat dopdopap'am Jesus o'e cebe ip. \m Imẽn o'e Jesus, dinheiro bu am, Deus tuk'a be ajẽmjẽmayũ mug̃uykukum ip puye. \p \v 14 Taokẽrẽayũ oajẽm Jesus kay. Ita'ũmayũ oajẽm. Deus eju kawẽnwẽnap'a be osodop ip. Soat o'g̃u'ada Jesus―ita'ũm topibiyũ, taokẽrẽ topibiyũ dak. \p \v 15 — Xipat cĩcãat teku — bekicat o'e, Jesus muwẽnuwẽn o'e. — Davi naxeg̃ebit teku — i'e'em ip. \m Idip ma o'jekawẽn ip. Paĩyũ kukukayũ bit itakoma o'e ip Jesus kay, Deus eju kawẽnwẽnap'a be ma bekicat o'jekawẽn puye, ade o'g̃u'ada buye dak. Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ dak itakoma o'e. \p \v 16 — Eya'ĩjojo g̃u du bekitkit ekawẽn? — io'e ip Jesus pe. \p — Hm hm — Jesus o'e. — Oya'ĩjo ma. Imẽn tag̃ Deus ekawẽntup e'em: \mi Deus bekitkit o'g̃utaybit cedag̃ ma jawẽg̃mudim am―yopĩcat tak, i. \m Iboaptup cuk epetupcoco g̃u du? — io'e Jesus. — Iboam eyetaybit — io'e paiyũ kukukayũ be. \p \v 17 O'ju Jesus Jerusalém ka bewi. Betânia ka kay oajẽm. Jexecap ka kay oajẽm. \p \v 18 Kabia bima, o'jepit Jerusalém ka be. Jepitpin pima, ire o'e Jesus. \v 19 Figueira'ip o'yopcoco, jepitpin pima. E bidase osunuy ibo figueira'ip. \p Oajẽm yopkay―figueira'ip kay. O'yadobuxik g̃u figueira'a. Ya'ũmg̃u figueira'a. Tup acã o'tuptobuxik. Tõh! \p — A'a'e g̃u ece'e — io'e Jesus figueira'ip pe. — Waram ma dak ka'ũma — io'e. \p G̃ebuje figueira'ip dao ma o'je'ip'e'ũ. \p \v 20 Jesus eju etaybitbinayũ yopco buje, yag̃uybabi'ũm o'e ip. \p — Apẽneju dao ma ig̃o'ip yoporo g̃asũ? — io'e ip. \p \v 21 — Soat em eyetabut okay bima, eyju dak kuka epe'e apẽn figueira'ip pe oce iap puxim. Epeyopmupuruk kuka — Jesus o'e cebe ip. — Ka'ũma ibo bit. Eywebe dak i'e but ite co'a be: “Wede ece ijocewi. Aakõm cuy idixidi be,” i. Imẽn yaakõm, Deus yamuakõm puye, Deus kay eyetabut puye. \v 22 Deus kay eyetabut pima, epejoojoy epejat, Deus eju kawẽnwẽn pima dak — io'e Jesus. \p \v 23 Jay. Waram oajẽm ip Jerusalém ka be. Deus eju kawẽnwẽnap'a be oõm ip. Adeayũ mutaybitbin o'e Jesus yabog̃at'a be. Imutaybitbin pima, paĩyũ kukukayũ oajẽm, Judeuyũ kukukayũ dak. \p — Abu-a'õbi ẽn jekukum? Deus a'õbi du? Abu-a'õbi ijop e'eap tag̃ jekukum ẽn? — paĩyũ kukukayũ o'e cebe. \m Imẽn tak Judeuyũ kukukayũ o'e cebe. \p \v 24 — Koap cuy eyju ma omukũyjom cuy epe'e apẽn oce — Jesus o'e. — Iboap muwẽn puje, õn tak ocede eywebe eyetaybit am abu-a'õbi jekukum õn iam. \p \v 25-27 — Abu-a'õbi juk oeku João Batista? Abu-a'õbi juk ocemubatisasan o'e xeku? Deus a'õbi ma du eyxe? Ijodiat a'õbi g̃u xe'e eyxe? — io'e Jesus cebe ip. \p — Ocetaybit g̃u — io'e ip Jesus pe. \m Imẽn o'jekawẽn ip Jesus pe, jeyag̃uy dag̃. \p — Cebe wuy'e buje, “Deus a'õbi,” i, “Apẽnpuye dak eyetabut g̃u João kay?” i kuka o'e wuywebe — io'e ip jewewebe. \p — “Ijodiat a'õbi,” i wuy'e bima bit, adeayũ itakoma kuka o'e ip wuykay, ixeyũ xe João Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat puye — io'e ip jewewe be. \p Imẽneju o'jekawẽn ip Jesus pe: — Ocetaybit g̃u — io'e ip. \p — Kã — io'e. — Abu-a'õbi João Batista oeku iap epeg̃uwen g̃u owebe. Õn tak og̃uwẽn g̃u eywebe abu-a'õbi õn jekukum iap — io'e Jesus. \p \v 28 Jesus o'jekawẽn tak. \p — Eya'õpicũg̃cũg̃ cuy epesop wekawẽn kay — Jesus o'e iboceayũ be. Wuymutaybinap ekawẽn o'g̃uwẽn. Uvadip kat iwat muwẽnuwẽn o'e. \p — Ixe uva'a kukat xepxep ipotpoyũ osodop. Koapat pe o'jekawẽn: “Okpot,” io'e cebe. “Kapig̃ cuy ẽn g̃asũ okat pe.” \p \v 29 — “Ap!” io'e. \m Imẽnpit gũyjom o'jewag̃uy: “Kapig̃ cuy õn webay beam,” i. \m Imẽnpuye o'ju jebay kat pe kapig̃. \p \v 30 — Wara'at pe o'jekawẽn―cebay o'jekawẽn: “Okpot,” io'e wara'at pe. “Kapig̃ cuy g̃asũ okat pe.” \p — “Hm hm,” io'e. “Kapig̃ puk õn. Cum puk õn,” io'e jebay be. \m Imẽnpit o'ju g̃u jebay kat pe. \p \v 31-32 — Pebicat jebay bikuyap tag̃ oeku? — Jesus o'e iboceayũ be. \p — Koapat ma — io'e ip. \p — Cũg̃ ma epeyekawẽn — Jesus o'e. — Yapoayũ ixe koapat puxim ip, iecug̃ap peam dinheiro bubu'ukayũ dak. Ibuxim ip, João kay itabut puye ip. Deus soat kukan pima, ixeyũ dak Deus xe jeedop ip. Eyju bit ka'ũma! João oajẽm imuwẽn ãm apẽn cũg̃ ma Deus etabun iap. Eyju bit eyetabut g̃u cekay. Cekay itabucayũ epejojojo. Imẽnpit eyetabut g̃u João kay — io'e Jesus. — Ikẽrẽãt kug̃ epesop. Imẽnpit eyg̃uycũg̃ g̃u epesop ikẽrẽãt kay―eyetabut'ũmap kay. Deus a'õ kay jekuku pin g̃u eyju — Jesus o'e paĩyũ kukukayũ be, Judeuyũ kukukayũ be dak. \p \v 33 Waram tak o'jekawẽn Jesus―wuymutaybitbinap ekawẽn―imẽnpuximap ekawẽn. Ag̃okatkat jekat o'tiotaap muwẽnuwẽn o'e. \p — Ag̃okatkat uva bune o'subunedaida — io'e Jesus. — Pere g̃ebujep — Jesus o'e. \p — G̃ebuje korara o'g̃ug̃ẽ jekat etako dag̃. Uvadip koreren o'jomuy. Pere. Uva'abidi muwesog̃sog̃ap tak o'g̃ug̃ẽ jekat pe. \p — G̃ebuje uvadip wiwimap'a o'yamuy jekat pe―kadaidip wiwiap'a―umat'a. Pere. O'jepere. \p — G̃ebuje uvadip wiwimayũ o'jomuy jekat pe, uvadip wiwi am bomaku. Uva'a o'yaũm cuy ip ikat iwat pe. Imẽn teim ip iũm cuy uvadip iwat pe. \p — Ikat iwat wara'at eipi kay o'ju. Iboma omuy wara'at eipi be. \p \v 34 — Yabubuap ekaxi ajẽm puje, jebuywatwat'ukayũ o'g̃uju jekadai'a bu am―pũg̃pũg̃'a jekat peat'a'in. \p \v 35 — Oajẽm ip uvadip wiwiayũ kay. \p — “Ijo'a bum ocesot,” io'e ip. “Ikat iwat a'õbi ocesot,” io'e ip. \p — “Ap!” uvadip wiwiayũ o'e. \m Ibu'u ip o'e yaũm ãm. Uvadip wiwiayũ oajẽmiayũ o'jat ip. Pũg̃ ixeyũ'in o'yaoka ip. Pog̃. Wara'acayũ ixeyũ'in o'yabug̃bug̃ ip wita'am. Warara'acayũ ixeyũ'in yaokakam ip. O'jenapõnpõn ip―ikat iwat buywatwat'ukayũ. \p \v 36 — Waram g̃uto wara'acayũ o'g̃uju ixe kadaidip iwat. Jebuywatwat'ukayũ o'g̃uju cekay ip―uvadip wiwiayũ kay. Ade o'g̃uju. \p — Oajẽm ip. Uvadip wiwiayũ bit oajẽmiayũ o'jat ip. Pũg̃pũg̃ o'yaokaka ip. Wara'acayũ o'yaoka ip. Warara'acat o'yabug̃bug̃ ip. Imẽnpuye ibuywatwat'ukayũ o'jepit jekariwa kay―ikat iwat kay. \p \v 37 — Imẽneju ikat iwat jekpot o'g̃uju cekay ip―uvadip wiwiayũ kay. Tũybe ibuxim ip okpot jukuk iãn o'e―ikat iwat o'e. O'g̃uju. Jekpot o'g̃uju. \p \v 38 — Oajẽm ipot cekay ip. Ajẽmjẽm pima, o'jojojo ip. \p — “Ga'a,” io'e ip jewewebe. “Ayaoka. Ikat iwat ipot teku. Cebay e'ũ buje, ite ma uvadip iwan je'e. Ayaoka juy. Imẽn tip iwacayũm acesop!” io'e ip — io'e Jesus. \v 39 — Ipot o'jat ip. O'tujowat ip. Ikat etako be o'yaoka ip. Pog̃. \p \v 40 — Ikat iwat waram ajẽm puje, apẽn je'e jekat peayũ be? — Jesus o'e ya'ĩjojoayũ be. \p \v 41 — Uvadip wiwiayũ aokam — io'e ip. — Ajẽm puje, yaoka. Ipiat supi'ajoat cebe ip, yaoka ip. Wara'acayũ jomuy tip wiwi an. G̃ebuje ixeyũ uva'a yaũm ip, yarum puje — io'e ip Jesus pe. \p \v 42 — Imen e'em Deus ekawẽntup: \mi Uk'a muymuy'ukayũ o'e, “Ite'a xipat g̃u wita'a,” i, i. Yakẽrẽ o'e cexe ip, i. O'yaxik ip, i. Warara'acat pit o'e, “Ite'a yadip ma,” i, i. Uk'a muycemucemat'am o'e, i. Iboap xipat cĩcã wuyxe, Deus imẽn o'e buye, i'e'em Deus ekawẽntup. \m Iboaptup epetupcoco g̃u du? — io'e Jesus cebe ip. \m Ig̃o'a Cristo buxim―yamuycemucemat'a. \p \v 43 — Juk epetupcoco — io'e Jesus. \p — Imẽneju Deus soat kukan pima, ixe xe g̃u epesop. Ixe bikuyap e'e'ukayũ acã ixe xe jeedop ip — io'e Jesus paĩyũ kukukayũ be, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ be dak. \p \v 44 — Ig̃o'a jejewi je'at puje, o'jewenõmnõmnõm kuka. Ijodiat ceje ig̃o'a at puje, tõm a kuka o'e ip — io'e Jesus. \m Iboap ekawẽn o'g̃uwẽn Deus a'õbi õn jekukum iam ixeyũ mukũyjoap ojuy. \p \v 45 Paĩyũ kukukayũ Jesus ekawẽn o'ya'ĩjojo ip, Fariseuyũ dak. Ade wuymutaybitbinap ekawẽn o'ya'ĩjojo. Deus ekawẽn itaybit o'e ip ixeyũ muwẽnuwẽn o'e iam. \p — Jesus ijop ekawẽn o'g̃uwẽn wuymukorẽm ãm — io'e ip jewewebe. \p \v 46 Jesus daomũn ojuy o'e ip. Iparara bit o'e ip adeayũ buxixim. Adeayũ xe Jesus Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat o'e, ibuye iparara o'e ip Jesus daomũn ãm. \c 22 \p \v 1 Waram Jesus o'jekawẽn jewejuayũ be. Wuymutaybitbinap ekawẽn o'g̃uwẽn―imẽnpuximap ekawẽn. Ipi kukukat muwẽnuwẽn o'e jewejuayũ mutaybit am. \p \v 2 — Deus wuynomuwã jewekay iap ipi kukukat adeayũ o'tomuwã jekpot ewebumũnap epeta kay iap puxim. Ixe ipi kukukat peta o'g̃ug̃ẽ, jekpot o'jewebumũn puye — io'e Jesus. \p \v 3 — Jebuywatwat'ukayũ o'tomuwãiayũ be o'g̃uju tomuwã ãm, jekpot epeta beam ip tomuwã ãm, puybit o am. O'ju ip. O'tomuwã. Imẽnpit o'takoyiayũ oajẽm g̃u ip, taobu'u ip puye. \p \v 4 — Wara'acayũ o'g̃uju g̃uto―jebuywatwat'ukayũ. \p — “I juy epe'e o'tomuwãiayũ be: ‘Kuy biopak oyaoka―biopak'it'it tak. Soat ma opop, peta be i'o am. Epesot cuy,’ i. ‘Ade puybit puye,’ i,” ixe o'e―ipi kukuk'ukat o'e jebuywatwat'ukayũ be. \m O'ju ip. \p \v 5 — O'tomuwãiayũ bit osodot g̃u. O'taobu'un ip. Jewaywayway ip o'e. Oajẽm g̃u ip peta kay. O'ju ip wara'at ka be. Pũg̃ ixeyũ'in kadaidip pe o'ju. Wara'acayũ tarekrek mũn'a be o'ju ip. O'ju g̃u peta be. Peta iwat ekawẽn kay g̃u o'e ip. \p \v 6 — G̃ebuje wararar'acat ixeyũ'in ibuywatwat'ukayũ o'jat ip. Xipan g̃u o'jukuk ip. O'yaoka ip. Oe'ũ. Pog̃. \v 7 Ipi kukukat itakoma jĩjã o'e ibuye. Sorarayũ o'g̃uju, jemunomuwãayũ aokam, ag̃okaxirixiri kasukamuy'ũm ãm. \p \v 8 — G̃ebuje jebuywatwat'ukayũ be o'jekawẽn. “Kuy peta opop, okpot jewebumũn puye. Imẽnpit wemunomuwãayũ xipat'ũmayũ. Imẽnpuye ixeyũ ajẽmap cũg̃ g̃u oxe,” io'e. \p \v 9 — “Epeju juy e dag̃, uk'a ukpibubu dag̃ tak,” io'e jebuywatwat'ũkayũ be. “Wara'acayũ epetakoy―e dag̃ayũ. Soat cuy epetakoy―epetobuxikiayũ,” io'e. \p — “Hm hm,” io'e ip. \m \v 10 O'ju ip. O'takoy. E dag̃ayũ o'takoy. Soat pupum ip o'e―o'tobuxikiayũ―xipacayũ, xipat'ũmayũ dak. \p — O'tujowat ip jekariwa kay. Imẽnpuye yanopapũn o'e jewebumũnap'a cemudakoyũm. \p \v 11 — G̃ebuje jemudakoyayũ kay oajẽm. Ipi kukukat oajẽm, ijo am. Jewebumũnap ekabek kug̃'ũmat o'tobuxik. \p \v 12 — “Apẽnpuye juk eõm, obure?” io'e. “Jewebumũnap ekabek kug̃ g̃u ẽn,” io'e cebe. \m O'jede g̃u, yag̃uybabi'ũm o'e buye. \p \v 13 — “Epesubamũnmũn cuy―ceba, sui dak epesuimũnmũn,” io'e ipi kukukat jebikuyap e'e'ukayũ be. “Epejoxik cuy kabiokbog̃ pe, wuy Deus wi,” io'e ixe ipi kukukat. “Bomaku ag̃okatkayũ tõtõn jeedop. Tũy dak ip jenũy yeiyei je'e ip ipi bun,” io'e — io'e Jesus, o'ya'ĩjojoiayũ be imutaybitbin pima. \m \v 14 — Ade ma o'takoyiayũ e'em ip. Pũg̃pũg̃ pit o'taẽiayũ e'em ip―Deus o'taẽiayũ — io'e Jesus ixeyũ be. \m Ibũrũ ma o'e Jesus ekawẽn. Imẽn o'jekawẽn Jesus ade ma Deus kay o'takoy buye. Imẽnpit pũg̃pũg̃ acã ip Jesus eju jekukum. Pũg̃pũg̃ acã Deus xe. \p \v 15 Fariseuyũ o'jeawero ip, Jesus a'õ muwarurun ojuy ip puye. \p — Apẽn Jesus ekawẽn ag̃ukorẽm? — io'e ip jewewebe. \p \v 16 Jewewebe imẽn kawẽn puje, Fariseuyũ jeweju etaybitbinayũ o'g̃uju ip Jesus kay. Herodes ebekitkit tak o'g̃uju ip. Oajẽm soat ip. \p — Ocemutaybitbin'ukat — io'e ip Jesus pe. — Soat em ẽn icẽmãn e'em. Apẽn Deus ibikuy ocewebe jeku am iam ẽn ocemutaybitbin. “Ig̃o du xipat exe?” i'ũmg̃u ẽn e'em warara'acat pe emutaybit am. Kacũg̃ kadiat cocoap tomuju g̃u ẽn e'em “Teku xipat,” i — io'e ip. \p \v 17 — Cedag̃ tu exe dinheiro ũmũm oceju bima Roma ka kukukat peam? ―César peam? Ixe wuyedinheiro ojuyjuy cebeam teidadam―César beam. Teida buje, wuyawẽwẽap ekawẽn tag̃ g̃u kuka ajeku? — io'e ip. \m \v 18 Imẽnpit Jesus itaybit ikẽrẽm okuk pin ip iam. \p — Apẽnpuye eyju wa'õmuwarurun ojuy? — io'e. — Omuykukum ojuy eyju — io'e cebe ip. \v 19 — Dinheiro isurũg̃at cuy epetojot owebe―pũg̃'a'in―dinheiro'a yaũm Roma ka kukukat peat'a'in — io'e cebe ip. \m O'yadojot ip dinheiro isurũg̃at'a―yopĩcat'a―prata mug̃ẽg̃ẽat'a. \p \v 20 — Abu-biõg̃buk ija'a be―dinheiro'a be? — io'e. — Abu-butet tak ija'a be? \p \v 21 — César biõg̃buk, ibutet tak — io'e ip. \p — Imẽnpuye ig̃o'a César pubut'a―dinheiro'a — io'e. — Cemuojuyjuy epeg̃ũm César be wuyeipi kukat pe — io'e. — Deus pe dak cuy epeg̃ũm cemuojuyjuy — io'e. \p \v 22 Iboap ekawẽn buye, mũg̃ ma osodop ip. O'jẽm ma ip Jesus xewi. O'yag̃uybabi'ũm ip. \p — Ya'õmuypit pa'ore wuywebe — io'e ip jewewebe. \p \v 23 Ixe kabiam Saduceuyũ oajẽm Jesus kay. Judeuyũ osodop ip. Tũybe wuye'ũ buje waram g̃uto acejetait g̃u iãn o'e ip. \p \v 24 — Ocemutaybitbin'ukat! — io'e ip Jesus pe. — Moisés juk kuyjeayũ mutaybitbin osunuy: \mi Iwag̃o e'ũ buje, jekitpit jewebumũn cuy jewag̃o'ũm tayxibuk eju, itayxibuk i'it'et'ũm pima, i. I'it'et pima, iwag̃o'ũm tieg̃ ipotpot kuka o'e i'it, i. \p — Imẽneju ocetaybit g̃u abu-tayxim e'em ixe ayacat iam, waram ce'ũ'ũayũ etait puje — io'e ip cebe. \v 25 — 6 beayũ osodop ip iwag̃o kitpityũ. Iwag̃o jewebumũnat o'e. Oe'ũ, jekpotpet'ũm puxe ma. Imẽnpuye pũg̃ ixeyũ'in o'jewebumũn jewag̃o'ũm tayxibuk eju―jewag̃o nomujuat. \v 26 Oe'ũ ixe dak. Jekpotpet'ũm puxe ma. Imẽnpuye wara'acat o'jewebumũn itayxibuk eju―pũg̃ ixeyũ'in. Oe'ũ ixe dak. Jekpotpet'ũm puxe ma. Imẽn o'jewebumũn ip―ikitpipiyũ―soat ip. Pũg̃pũg̃pũg̃ ma o'jewebumũn ip itayxibuk eju. Soat oe'ũ ip―pũg̃pũg̃pũg̃ ma. \p \v 27 Ibocewi ixe ayacat i'it'et puxe g̃u ma ixe dak oe'ũ. \v 28 Imẽn pima, ajo cũg̃ ma exe? Abu-tayxim je'e ixe ayacat waram g̃uto wuyetait puje? Soat ip o'jewebumũn ixe eju―7 beayũ — io'e ip Jesus pe. \p \v 29 — Cedãg̃ g̃u eyju jewag̃uyg̃uy — Jesus o'e. — Tũybe waram acetait g̃u iãn eyju. Eyetaybit g̃u Deus ekawẽn iam. Deus bacaam tak eyetaybit g̃u. Deus warara'acat podi ma jebacaap kug̃ iam — Jesus o'e. \p \v 30 — Waram jetait puje, wuyjuyũ jewebumũnmũn g̃u ip. Kabi beat co'i ip je'e―Deus ekawẽn tojotjot'ukat co'i — Jesus o'e cebe ip. \p \v 31-32 — Imẽntak Deus oe'ũiayũ kukukat g̃u―itabẽg̃ayũ kukukat acã. Imẽnpit juk o'jekawẽn ixe: \mi Õn Deus, i. Abraão itabut mabuk okay, Isaque dak, Jacó dak, i. \m Imẽn Deus cuk o'e. “Itabut ip okay,” io'e Deus, waram g̃uto ip o'jetait puye. Ce'ũ'ũayũ g̃u itabut Deus kay―itabẽg̃ayũ acã. \p — Imẽneju wuyetaybit ce'ũ'ũayũ waram g̃uto itabẽg̃ jeedop ip iam. Wuyetaybit tak Deus ce'ũ'ũayũ kukukat g̃u iam, Deus ekawẽntup e'em. Epetupco — io'e Jesus. \p \v 33 Adeayũ iboap co buje, yag̃uybabi'ũm o'e ip, imutaybitbinap puye. \p \v 34 Fariseuyũ bit Saduceuyũ o'g̃uymũg̃ iap awẽg̃ co buje, o'jeawero ip Jesus pe. \v 35 Pũg̃ ixeyũ'in o'jekawẽn Jesus eju. Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukat osunuy xeku. Jesus a'õmuwarurun ojuy xeku. \p \v 36 — Ocemutaybitbin'ukat! — io'e Jesus pe. — Pu-g̃u Moisés ekawẽn'in yobog̃ cĩcã wuymukũyjobit am? — io'e Jesus pe. \p \v 37 — Ig̃o ekawẽn: \mi Deus cuy ikukpin cĩcã epejukuk, i. Warara'acat kukpinap podi ma juy epejukuk. Eyxe ikukpin cĩcã buye, ibikuyap tag̃ cuy epeku soat em; xipacat kay dak cuy epesop g̃ebum, i. \m \v 38 — Imẽn imubararakap opop Deus ekawẽn tup pe. Ig̃odup kay kũyjobin cĩcãn ma epesop. Ig̃odup wara'atup podi ma — io'e cebe ip. \v 39 — Wara'at tak ixe ekawẽn'in yobõg̃ cĩcã wuymukũyjobit am. \m Imẽn e'em: \mi Xipan cuy warara'acat epejukuk eyewekukap puxim ma, i. \m \v 40 Ig̃odup pewi soat tup o'jebapuk―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ emumutaybitbinaptup, Moisés ekawẽntup tak, soat o'jebapuk ig̃odup pewi. \p \v 41 Fariseuyũ eawero buje, Jesus o'jekawẽn cebe ip. \p \v 42 — Abu ipot ixe Cristo? Abu Deus emunaẽ? — Jesus o'e cebe ip. \p — Davi naxeg̃ebit xeku — io'e ip. \p \v 43-44 — Apẽnpuye ixe Davi kuyje o'jekawẽn Deus biõg̃buk a'õbi: “Cristo okukukat,” i? Imẽn o'tupmubararak kuyje: \mi Cristo okukat―Deus emunaẽ, i. Deus o'jekawẽn Cristo be, i. “Xik'i. “Ekay itakomaayũ a'õbacaap cuy og̃uy'ũm,” io'e, i. “A'õ kay kũyjobin jeedop ip,” io'e, i. “Ẽn ixeyũ kukan'ũm pima, oxe ma juy eg̃uy,” io'e, i. \m \v 45 Davi juk o'e Cristo be―Deus emunaẽ be: “Ẽn ma okukukat,” io'e. Imẽnpuye ibapuk ma wuyxe Davi naxeg̃ebit acã g̃u Cristo osunuy―Davi kukukat tak osunuy — io'e Jesus. \p \v 46 Ibocewi ka'ũmg̃uat o'jede Jesus pe. Cede ba'ore osodop ip Jesus pe. Ya'õbabi'ũm ip o'e Jesus a'õbu am. \c 23 \p \v 1 G̃ebuje Jesus o'jekawẽn adeayũ be, jeweju etaybitbinayũ be dak. \p \v 2 — Fariseuyũ itaybit cĩcã ip Moisés ekawẽn imutaybit am, Moisés ekawẽn itaybitbin'ukayũ dak itaybit. Imutaybitbin cuy ip ja'õbi, itaybit puye Moisés ekawẽn muwẽn ãm — io'e Jesus. \v 3 — Imẽnpuye soat cuy epe'e ya'õ dag̃ kũyjobin cuy epeku soat i'e'e iap tag̃. Imẽnpit cekukuap tag̃ g̃u juy epeku, Deus kay kũyjobit'ũm ip puye. Deus ekawẽn imutaybitbin ip. Deus a'õ kay bit kũyjobit'ũm — io'e Jesus cebe ip. \p \v 4 — Ixeyũ e'em warara'acayũ be: “Moisés ekawẽn tag̃ cuy epeku―soat tag̃,” i. Imẽnpit soat tag̃ g̃u ixeyũ dak jekukum Moisés ekawẽn tag̃ — io'e. — Eybuywatwan g̃u ip Moisés ekawẽn tag̃ eyeku am. Pũg̃ em tak ka'ũma — io'e Jesus. \p \v 5 — Soan ma e'em ip warara'acat pe jejojoan. Deus ekawẽntupat ekawẽn mubarararag̃ ip wara'atup pe. Ibo dup mõg̃mõg̃ ip tupmũn pe―tuperenaptup. Ig̃o mũn pe mõg̃mõg̃ ip jedopa'a dag̃, jeba dag̃ tak warara'acat pe tup mũn jojoan. Imẽn ojuy ip ixeyũ kay warara'acat ag̃uy dag̃, “Deus kay cĩcãat teku,” i warara'acat pe i'e am. \p — Jesay iwaruat kug̃ ip jekukum warara'acat muak am jekay. Jesay ukpi mubõg̃ubõg̃ ip warara'acat pe jejojo an. \p \v 6 — Petatam pima kariwawayũ nuyap pe abik ojuy ip. Ya'õbuyxiat tũyap pe abik ojuy ip Deus eju kawẽnwẽnap'a be, jebureyũ be jejojo am. \v 7 Icokcok cĩcã ip warara'acat “Eya'õbuyxi jĩjã” i'e buje cebe ip, adeayũ etabixe tarekrek pupuap pe. Icokcok warara'acat “Omutaybitbin'ukat” i'e buje cebe ip. Imẽn icokcok cĩcã ip warara'acat pe ibuyxim ikuk am soat etabut pe. \p \v 8 — Ikitpitpiyũ buximayũ eyju bit―soat — io'e Jesus jewejuayũ be. — Õn ma eykukukat. Wara'acat pit ka'ũma. Imẽnpuye i'ũmg̃u juy warara'cayũ eywebe, “Ocemutaybitbin'ukat,” i, eyju ikitpitpiyũ buxim puye — io'e Jesus. \v 9 — Ipi ju bima, “Warara'acat podi ma ya'õbuyxiat ẽn,” i'ũmg̃u juy epe'e. Pũg̃ ma soat podi ma ya'õbuyxiat―kabi beat acã―wuyebay acã — io'e. \v 10 — Warara'acayũ “Okukukayũ eyju,” i'ũmg̃u juy ip eywebe. Imẽn cuy g̃u ip, õn acã eykukukat puye. Õn Deus emunaẽ — io'e Jesus. \v 11 — Ya'õbuyxiat podi ma eyeweweju, eybuywatwat'ukat ma e'em — io'e. \v 12 — Ya'õbuyxi pin'ũmat yobog̃ e'em Deus xe — io'e. \p \v 13 O'jekawẽn Jesus Fariseuyũ be, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ be dak. \p — Karem ma ipiat epesupi'ajo! Ipi juacat mug̃uykuku'ukayũ eyju! Iba'ore warara'acat pe itaybit am ajo xipat Deus xe iam. Xipat Deus xeap ekawẽn itaybit g̃u ip. Deus kay kũyjobit g̃u ip, iboap ekawẽn epeg̃uwẽn g̃u buye. Deus kay eyju kũyjobit g̃u. Warara'acat mubu'u'un tak eyju Deus xe wuynũyap puxixim―Deus kay wuyjuap puxixim. \p ( \v 14 — Karem ma ipiat epesupi'ajo! Ipi juacat mug̃uykuku'ukayũ eyju — io'e Jesus Fariseuyũ be, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ be dak. — Itayxibuk mug̃uykukukum eyju, ibubut pu am — io'e. — Ibun ma eyju jewexe kawẽnwẽn Deus eju, “Teku ya'õbuyxiat,” i'e ojuy eyju warara'acat pe. Deus pit ipiat supi'ajoat eywebe warara'acat pe ipiat supi'ajoat podi ma — io'e Jesus.) \p \v 15 — Karem ma ipiat epesupi'ajo, Fariseuyũ, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ dak — io'e Jesus. — Soat tag̃ jekukum eyju wara'acat kudadam. Ikudadam cĩcã eyju, imutabun am―Deus kay imutabun am―eyetabucap puxim imutabun am. \p — Imutabun puje, imuwexaxan eyju ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukayũm. Ipiat'ajojoap kay cumayũm ip imuwexaxan eyju. Eybodi ma xipat g̃u ip — io'e. \p \v 16 — Karem ma ipiat epesupi'ajo. Ya'õpi'ũmat puximayũ eyju. Imẽn ma warẽmtag̃ ma warara'acat mutaybitbin eyju — Jesus o'e cebe ip. — Warara'acat mutaybitbin eyju: “ ‘Etaybit icẽmãn De us eju kawẽnwẽnap'a omuy iam. Imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe iam tak,’ i epe'e bima, cedag̃ ma epesop Deus xe eya'õ dag̃ g̃u ma'g̃u epekuku,” i'e'em eyju warara'acat pe — io'e Jesus. \p — Wara'at imutaybitbin eyju dak. “ ‘Etaybit icẽmãn Deus eju kawẽnwẽnap'a be ouro opop iam. Imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn õn e'em ewebe iam tak,’ i epe'e bima, cedag̃ g̃u kuka epe'e Deus xe, eya'õ dag̃ g̃u epekuku,” i'e'em eyju warara'acat pe — io'e Jesus. \p \v 17 — Eyetaybit g̃u! Ajom xe'e eyetaybit? Ka'ũma ma! Ya'õpi'ũmat puximayũ eyju. Ajo yobo'g̃ Deus xe―ceweju kawẽnwẽnap'a du? Yabeat ouro g̃u xe'e? Deus eju kawẽnwẽnap'a yabog̃ ma. Ouro xipat Deus eju kawẽnwẽnap'a be buye — io'e. \p \v 18 — Warẽmtag̃ ma eyju warara'acat mutaybitbin. Warara'acat pe e'em eyju, “Wara'at pe epe'e bima, ‘Etaybit icẽmãn wũnca mupikpikap'a caixa'a opop Deus eju kawẽnwẽnap'a be iam. Imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe iam tak,’ i. Imẽn e'em pima, cedag̃ ma epesop Deus xe eya'õ dag̃ g̃u ma'g̃u epekuku,” i'e'em eyju warara'acat pe — io'e Jesus. \p — Warara'acat pe e'em eyju dak: “Wara'at pe epe'e bima, ‘Etaybit icẽmãn wuyju wũnca ũmũm paĩ be imupik am ig̃o'a be iam. Imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe iam tak,’ i. Imẽn e'em pima, cũg̃ ma kuka epesop Deus xe, eya'õ dag̃ g̃u ma'g̃u epekuku,” i'e'em eyju warara'acat pe — io'e Jesus. \p \v 19 — Ya'õpi'ũmat puximayũ eyju! Abuat g̃asũ ma ibaca eyxe? Wũnca mupikpikap'a ma du? Ya'a jeje imõg̃ap g̃u xe'e? Wũnca mupikpikap'a ma yabaca — io'e. — Ajo-mõg̃'i buje iat Deus pubut ma e'em. Imẽnpuye imõg̃ap bacaap podi ma wũnca mupikupikap'a ma ibaca — io'e Jesus. \p \v 20 — Imẽneju wuyekawẽn tag̃ cuy ace'e, “Oce'e xe'e Deus eju kawẽnwẽnap'a be, wũnca mupikpikap'a be,” i bima. Imẽn ma kawẽnwẽn pima, wũnca mupikpikap'a muwẽnwẽn tak wuyju―soat imõg̃ap tak — io'e Jesus. \p \v 21 — Imẽneju warara'acat pe e'em pima: “Apẽn etaybit icẽmãn Deus eju kawẽnwẽnap'a oyamuy iam; imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe iam,” i bima, eya'õ dag̃ cuy epeku. Imẽn Deus eju kawẽnwẽnap'a muwẽnuwẽn pima, Deus muwẽnuwẽn tak, Deus omuy buye ibo'a be. \p \v 22 — Imẽneju warara'acat pe e'em pima: “Apẽn etaybit icẽmãn kabi kake iam; imẽnpuxim cuy etaybit icẽmãn e'em õn ewebe iam,” i bima, eya'õ dag̃ cuy epeku. Imẽn kabi muwẽnuwẽn pima, Deus abikbikap muwẽnuwẽn tak, Deus muwẽnuwẽn tak, Deus omuy jabikbikap ceje xik'i buye — io'e. \p \v 23 — Karem ma ipiat epesupi'ajojo! Ipi juacat mug̃uykuku'ukayũ eyju! — i dak o'e cebe ip. — Soat em eybubut mu'awerorom 10 be, pũg̃at ũm ãm eyju Deus pe. Wara'at pit eyju imuxipanpan eybubun. Eyju puybit mukunukunaptup ũmũm Deus pe, erva-doce dak ũmũm, puybit mude'o'onaptup tak ũmũm. Xipat eywebe iboap ũmũm Deus pe. Imẽnpit soat Moisés ekawẽn kay kũyjobit g̃u eyju, soat Deus a'õ kay'ũm puye. Soat g̃u cũg̃ ma epeg̃ug̃ẽ Deus etabun. Deus a'õ kay juy epe'e. Warara'acayũ xipan cuy epejukuk. Warara'acayũ kay eyetabotaidabotbon cuy. Soan cuy epe'e cũg̃ ma Deus etabun. Cũg̃ ma jĩjã epeg̃ũm puybit mukunukunaptup pewi―yopĩcat pewi. Imẽnpit soat em epekuku Deus kay kũyjobitsũ ma — io'e Jesus. \p \v 24 — Warara'acayũ kukuk'ukayũ eyju! — io'e Jesus. — Imẽnpit ya'ĩopi'ũmat co'iayũ eyju. Tikõnkõnat puxim eyju. Tikõnkõnapti mukapkam teku pag̃o dag̃, ikoẽro uk am tikõnkõnapti bewi. Imẽnpit camelo uk pin g̃u tikõnkõnapti bewi — Jesus o'e. \m Imẽn o'jekawẽn Jesus itaybit am ip. Ikoẽro yopĩcat ũmũmap puxim. Deus xe yobog̃ pit warara'acayũ xipan ajukuk iap. Imẽnpuye camelo Deus xe yobog̃at puxim. \p \v 25 — Karem ma ipiat epesupi'ajojo! — Jesus o'e Fariseuyũ be, Moisés ekawẽn imutaybitbinayũ be dak. Ipi juacat mug̃uykuku'ukayũ eyju. Kopo iokokat puxim eyju. Kacũg̃ kadi acã eyju kopo wuywuy, prato wuywuy dak. Yabi bit ka'ũma. Yabi okok cĩcã. Prato buxim eyju dak. Eyokok. Ade bubut epejat. Iparag̃ epejat warara'acat pubut, ibui bewi ip. Ade eybubut imẽn ibu ibit. Eydacup puye, epejat. Imẽnpuye prato iokokat puxim eyju. \p \v 26 — Ya'ĩopi'ũmat puximayũ eyju! Ikẽrẽãn g̃u juy epesop. Epejat g̃u juy wara'acayũ bubut. Eydacum g̃u juy epesop. Xipan ma epeku — io'e Jesus fariseuyũ be. \p \v 27 — Karem ma epesupi'ajojo! — io'e Jesus Fariseuyũ be, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ be dak. — Ce'ũat topap puxim eyju, ce'ũ'ũayũ dao kug̃ ibima. Yarucat'a ika beat'a―wita'a. Yadip'a o'yajojoiayũ xe. Ikũydip g̃u ig̃o'a'a binũn pe, witabikũy be. Ikũykẽrẽ jĩjã badi, ce'ũat tao opop puye. Ig̃ẽmat tak — io'e. \v 28 — Imẽnpuxim badi ma eyju ikẽrẽat kug̃ cĩcã, dapxi jĩjãayũ dak eyju. Kacũg̃ kadi bit eyju xipacayũ jo'i — io'e Jesus cebe ip. \p \v 29 — Karem ma ipiat epesupi'ajojo! — io'e Jesus Fariseuyũ be, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ be dak. — Eyju Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ'ũm'ũm etaypi mubapukap'a epeyamuy wita'a. Ixeyũ'ũm'ũm kay g̃ebum am epeyamuy―Deus xe xipan e'e'ukayũ'ũm'ũm kay. Idip cĩcãat epeg̃ug̃ẽ — io'e Jesus. \p \v 30 — Epekawẽn: “Kuyje ocetait pima, kajuk Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat oceyaoka g̃u,” i'e'em eyju te'e ma. “Ocedobuyũ'ũm'ũm ekukuap tag̃ g̃u kuka ocejeku,” i dak e'em eyju te'e ma. \m \v 31 Te'e ma imẽn e'em eyju. Ibapuk e'em soat xe eyju eydobuyũ'ũm'ũm naxeg̃ebitbit―o'yaokaiayũ naxeg̃ebitbit, cekukuap co'i eyju dak jekukum puye. \p \v 32 — Karem ma ipiat epesupi'ajojo! — io'e cebe ip. — Ikẽrẽat cuy epeg̃ug̃ẽ eydobuyũ'ũm'ũm co'i ixeyũ ekapikap. Ikẽrẽat co'i juy epeg̃ug̃ẽ. Eydobuyũ'ũm'ũm ekapikap mug̃ẽg̃ẽ juy epe'e. Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ aokaap mug̃ẽg̃ẽ juy epe'e — io'e. — Imẽn cuy epeg̃ẽg̃ẽ kuyjeayũ'ũm'ũm ekapikap epere am — io'e. \p \v 33 — Puybu buxim eyju―wuye'ũap puybu tũypiat puxim, ikẽrẽ jĩjãat kug̃ayũ eyju buye. Puybu'it'it puxim tak. Iba'ore eywebe ipiat'ajojoap ka bewi eyenapõn ãm — io'e Jesus. \p \v 34 — Õn e'em eywebe: Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ og̃uju eykay, itaybit cĩcãayũ dak, wekawẽn imutaybitbin'ukayũ dak, i. Pũg̃pũg̃ epeyaoka―ixeyũ'in. Wara'acayũ epesubamupaya korosa be, ce'ũ ãm. Wara'acayũ epeg̃upokupok Deus eju kawẽnwẽnap'a be. Ixeyũ epeg̃ujẽm soat ka bewi. Wara'at ka kay, wara'at ka kay epeg̃uju ip — io'e Jesus cebe ip. \p \v 35 — Imẽneju soat ibapuk je'e eywebe. Ipiat'ajojoap pe ibapuk je'e. Eydobuyũ'ũm'ũm ikẽrẽat kug̃'ũmayũ o'yaoka ip. Koap Abel'ũm o'yaoka ip. Ikẽrẽat o'g̃ug̃ẽ g̃u Abel'ũm. Kanomũm Zacarias'ũm o'yaoka ip―Baraquias ipot. Deus eju kawẽnwẽnap'a be bima, o'yaoka ip, wũnca mupikapupikap'a xe bima. Eyju eyukpiwat ma soat ixeyũ'ũm'ũm aoka am. Soat ibapuk je'e eywebe ipiat'ajojoap pe — io'e Jesus. \p \v 36 — “Eyju ma karem ma ipiat epesupi'ajojo,” i õn e'em. G̃asũayũ be ipiat supi'ajojoat Deus―soat supi'ajojoat — io'e Jesus. \p \v 37 — Jerusalém ka watwat! — io'e cebe ip. — Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ aokakam eyju―Deus emumujuyũ. Yabug̃bug̃ tak eyju ip wita'am. Sapokay'it'it jexi kay. Jedaudaum jexi eg̃ebadap tiotpe kajuk pibun. Eyju bit okay g̃u. Eybu'u jĩjã eyetabut am okay, eykukpin cĩcã a'g̃u oxe — Jesus o'e. \v 38 — Jeywat õn ag̃okatkat jeduk'a iwacap puxim — Jesus o'e. \v 39 — Imẽnpuye icẽmãn õn e'em eywebe. Waram ojo g̃u eyju waram wajẽm'ũm pima. Wajẽm puje: “Deus xipan wuykukukat a'õbi yajẽm'ibit jukuk,” i epe'e — Jesus o'e. \c 24 \p \v 1 G̃ebuje o'jẽm Jesus. Deus eju kawẽnwẽnap'a bewi o'jẽm―yabogat'a bewi. Ijẽm puje, imutaybitbin'ukayũ oajẽm Jesus kay. \p — Ak'i — io'e ip Jesus pe. — Uk'a yadipat'a ijoceat'a. Eyajo juy — io'e ip. Imẽn ip kawẽnwẽn o'e ade o'yadop ibo ka be buye―Deus tuk'a'ayũ. \p \v 2 — Soat ma epejojojo g̃u du? — io'e Jesus. — Ya'ade opop ijoce. Imẽnpit ya'dop g̃u g̃uyjom pit — io'e. — Soat' je'aedu. Xepxep'a jewa'atẽg̃tẽg̃ g̃u je'e―wita'a — io'e Jesus. \p \v 3 O'ju Oliveira'a be―co'a be. Xik'i osunuy iboma. Oajẽm ip cekay―Jesus kay. Ceweju etaybitbinayũ oajẽm. Jag̃epũg̃ pima, oajẽm ip cekay. \p — Pug̃ũn soat'a je'aedu? — io'e ip Jesus pe. — Pug̃ũn je'bapuk? Pãm ẽn? Pug̃ũn ajẽm waram? Pug̃ũn Deus ipi g̃u'ũm? — io'e ip. \p \v 4 — G̃uyjomsũm — io'e Jesus. — Koap ma eymug̃uykuku pinayũ jajẽm ip eykay. Kawẽnwẽn jajẽm ip. Epeya'ĩjojo g̃u juy iboap ekawẽn. Eyday'em'um epesop ixeyũ be eymug̃uykukuap puxixim — io'e. \v 5 — Adeayũ omuyku. “Cristo õn ma―Deus emunaẽ,” i napa ma je'e ip. Warara'acayũ itabun je'e ip. Ixeyũ ade g̃ug̃uykuku — io'e Jesus. \v 6 — Jenopag̃og̃õmap muwẽnuwẽn e'em ip. Yaokakaap epeya'ĩjojo. Eypararam g̃u juy epesop. Imẽn cuy je'bapuk. Imẽnpit soat puk oi'ũm g̃u. \v 7 Pũg̃ eipi watwat nopag̃og̃õm je'e wara'at eipi watwat eju. Pũg̃ ka watwat nopag̃og̃õm je'e wara'at ka watwat eju. Pũg̃ ka dag̃ ipi jexixim. Wara'at ka beayũ iren je'ku ip — Jesus o'e cebe ip. \v 8 — Yopĩt ma ipiat supi'ajojo ip koam―ipi juayũ. I'itpin'isumapi jo'i ma je'e koam. G̃uyjom pit ipiat supi'ajo jĩjã ma ip — io'e. \p \v 9 — G̃ebuje ipiatpi'ajojoap kay jeydujowat ip. Jeydujowat ip eyaokam. Kawẽnwẽn je'e ip eymuwẽnuwẽn: “Ocexe yukpiwan teku. Oe'ũ juy ocexe,” i. Soat itakoma je'e eykay―wuyjuyũ, pariwayũ, warara'acayũ. Soat ma ipi juacayũ. Soat eykay g̃u jĩjã je'e okay eyetabut puye — io'e Jesus cebe ip―jeweju etaybitbinayũ be. \p \v 10 — Ixe kabia ade ip wuywat. Itabut okayayũ oibu'un okay. Eymuwẽnuwẽn je'e ip eykay itakomayũ be, ipiat'ajoan eywebe. Eykay'ũm cĩcã je'e ip. \v 11 Jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ jajẽm ip―ade. Imẽnpuye ade g̃ug̃uykuku ip. Imug̃uykuku'ukayũ e'em ip. \v 12 Imẽn ikẽrẽat ade e'em iboce. \p — Imẽneju xipan g̃u ip jewekuk. Xipan warara'acat kukap suiwat ip. \v 13 Pũg̃pũg̃ okay itabucayũ jeedop ip, wajẽm puje. Ipiatpi'ajojom ma'g̃u ip okay ibu'u'ũm pima, ixeyũ idaxijo Deus itakomaayũ xewi — io'e Jesus. \v 14 — Wawẽg̃ muwẽnuwẽn je'e ip―Jesus soat kukukat awẽg̃. Kawẽn idipat muwẽnuwẽn je'e ip. Soat eipi dag̃ ijop awẽg̃ muwẽnuwẽn je'e ip―soat eipi watwat itaybit am. Icẽmãn itaybit ip — io'e Jesus cebe ip. — Imẽn soat mu'ũmap kabia jajẽm — io'e Jesus cebe ip. \p \v 15 — Imẽneju ipararu jĩjãat epejojo Deus eju kawẽnwẽnap'a be―yabog̃at'a be―bodiat'a be―Deus nuynuyap'a be. Daniel'ũm ekawẽn tag̃ epejojojo―Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukat ekawẽn tag̃. (Eyetaybin cuy epesop ijoptup coco'ukayũ!). \p \v 16 — Ipararu jĩjãat ig̃o'a be bima, jenapõn cuy ip co'a bicũg̃ kay―Judéia eipi watwat — io'e. \m Imẽn kawẽnwẽn o'e Jesus. Apẽn je'bapuk g̃uyjom iap muwẽnuwẽn o'e Jesus, itaybit puye. \p \v 17 — Eyduk'a eakiju bima, epeõm g̃u juy eyduk'a be eybubut pum―yabeat pum — io'e. \v 18 — Eykat pe bima, epeyepit g̃u juy eyduk'a kay eyeekabek pum — io'e. — Epejat g̃u juy. Dao ma epeyenapõn — io'e Jesus. \v 19 — Ixeyũ kabia dag̃ iba'ore jĩjã je'e yukreg̃ayũ enapõn ãm, je'it mutitinayũ enapõn ãm tak. \v 20 “Ihi bima g̃u juy ocenapõnap, tirem puye, kajuk puye dak,” i juy epe'e Deus pe. “Sábado bima g̃u dak cuy, jebodoydoyap kabia buye,” i — io'e Jesus. \p \v 21 — Ixeyũ kabia dag̃ soat ipi juayũ ipiat supi'ajojo jĩjã. Ibiatpi bit ipiat asupi'ajo g̃u, Deus pe ipiat mubapuk'isum — io'e. — Waram pit ibiatpi g̃u acesupi'ajo―ixeyũ kabia dag̃ acã — io'e. \v 22 — Deus pe ipiatpi'ajojoap kabia mu'ũm'ũm pima, ka'ũma ma kuka o'jewedaxijo. Imẽnpit: “Pũg̃pũg̃ kabia ipi watwat supi'ajojo,” i'e'em Deus. “Pũg̃pũg̃ kabia acã,” i'e'em Deus, jemunaẽyũ daxijo am, ikukpin cĩcã cexe buye — io'e. \p \v 23 — Wara'acat je'e eywebe napa ma: “Ak'i! G̃oku Cristo―wuydaxijojo'ukan―Deus emunaẽ,” i. “Ak'i! G̃oku ixe,” i dak. Imẽn i'e buje, eyetabun g̃u juy epesop ixeyũ ekawẽn kay — io'e. \v 24 — Jewexe Deus emunaẽhẽyũ je'bapuk, jewexe Deus ekawẽn muwẽnuwẽn'ukayũ dak. Wuymucoatcoanap g̃u'bapuk ip Deus ebekitkiyũ mug̃uykuku ojuy. Eywebe i'e ba'oreat g̃u'bapuk ip imug̃uykuku ojuy. \v 25 Apẽn g̃uyjom jajẽm ip adeayũ mug̃uykuku ojuy iap kuy og̃uwẽn eywebe. G̃ebu'i epe'e wekawẽn kay, ixeyũ be eymug̃uykukuap puxim — io'e. \v 26 — Ixeyũ je'e napa ma: “Ak'i! Teku uk'a'ũmat pe,” i. Imẽn i'e buje, epeju g̃u juy uk'a'ũmat pe. Ixeyũ je'e dak napa ma: “Ak'i! Teku ikaba'arẽmatka be,” i. Imẽn i'e buje, eyetabun g̃u juy iboap kay — io'e Jesus jeweju etaybitbinayũ be. \p \v 27 — Soat wag̃o õn. Xiririkxiririkiat jesopsom kaxijẽmap kadiwi i'acap kadibe. Iboap co'i õn oajẽm. Imẽn wajẽm puje, soat itaybit je'e ip. Iba'arẽm g̃u wajẽmap je'e. \v 28 Urupuyũ je'awerorom ig̃ẽmat kay i'o am. Imẽnpuxim Deus jajẽm ipiatpi'ajoan ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukayũ be — io'e Jesus. \p \v 29 — Ipiatpi'ajojoap kabia kap puje, kabi beacat muycẽmcẽmap iaruaru je'e — io'e. — Kaxiepiat kaxiepi g̃u je'e. Kabiok je'e. Kaxiamat tak kaxiam g̃u je'e. Kabiok je'e. Kasoptayũ dak ida'at kabi kadiwi — io'e. \p \v 30 — G̃ebuje okop ipi kay. Soat tõtõn je'e ip―ipi juacayũ―soat ip. Soat wag̃o õn. Ojojo ip kabikerereat tag̃wi kopkom. Wa'õbacaap kug̃ okop, odipap kug̃ tak. \v 31 Parasuy jo'iat Deus g̃uyde―yobog̃at. Jekawẽn tojotjot'ukayũ g̃uju soat tag̃wi. Cemunaẽhẽyũ g̃u'awero ip. Soat tag̃wi g̃u'awero ip―ipi dag̃wi — io'e Jesus. \m Imẽn Jesus waram jeedocap o'g̃uwẽn jeweju etaybitbinayũ be. \p \v 32 — G̃ebum cuy epesop wajẽmap kay, figueira'ip kay g̃ebum pima. Figueira'a bikit cẽm puje, “Koato ijasun ma,” i'e'em eyju, dup cẽm pima — io'e. \v 33 — Imẽnpuxim ipiat'ajoap kabia ajẽm pima, “G̃axĩn ma Deus emunaẽ jajẽm,” i juy epe'e. Wekawẽn puye, eyetaybit epe'e — io'e Jesus. \v 34 — G̃asũayũ'in iboap coco je'ũ awap, soat pe wekawẽn jebapug̃―soat ma. G̃ebum cuy epesop iboap kay — io'e Jesus jewejuacat pe. \v 35 — Kabi i'ũm, ipi dak; wekawẽn pit i'ũm g̃u. Wekawẽn kayayũ bit soat em jeedop — io'e Jesus. \p \v 36-37 — Soat wag̃o õn. Waram oajẽm õn. Abu itaybit wajẽm ãm? Ka'ũma ma itaybit ip wajẽm ãm. Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ itaybit g̃u―kabi beayũ. Õn tak wetaybit g̃u. Webay acã itaybit. Ka'ũma ma owiwim pima, oajẽm. Imẽnpuxim tak Noé kabia be ka'ũma ma iwiwim pima muba'atxiri oajẽm kuyje — io'e Jesus. \v 38 — Muba'atxiri ajẽm awap, soat ip tikõnkõn'uk osodop. Jekõnkõn'uk ip osodop. Jewebumũnmũn'uk ip osodop. Imẽn ma osodop, kobexixi be Noé õm awap. \v 39 Itaybit g̃u osodop ip ajo je'bapug̃ iam. Kobexixi be Noé õm puje acã, muba'atxiri ajẽm puje acã itaybit o'e ip. Itabut g̃u ip Noé kay osodop. Imẽnpuye muba'atxiri wiwim g̃u ip. Imẽnpuye dak soat ip oakõm. Wajẽm puk pima, imẽn ma dak. Ka'ũma ma wajẽmap wiwim je'e — io'e Jesus. \p \v 40 — Wajẽmap kabia be xepxep kapikpig̃ e'em jekat pe―ag̃okatkayũ. Pũg̃ ixeyũ'in tujowat jeweju―Deus emunaẽ eju. Wara'acat tujowat g̃u. \v 41 Trigo mug̃ẽg̃ẽap ka be xepxep trigo mug̃eg̃ẽm e'em―aoyũ. Imug̃ẽg̃ẽm pima, pũg̃ ixeyũ'in tujowat jeweju―Deus emunaẽ eju. Warara'acat tujowat g̃u — io'e. \v 42 — Ag̃ cuy epesop — io'e cebe ip. — Eyetaybit g̃u buye pujuat kabia eykukukat jajẽm iam — io'e Jesus. \p \v 43-44 — Ixima dag̃ uk'a beat iwiwim pima, ibukurukat ajẽmap puxim, iõmap puxim; ixet g̃u kajuk ixe uk'a beat — io'e Jesus cebe ip. — Imẽnpuxim wuyju wuykukukat wiwim'ũm pima, ixe dak imẽnpuxim jajẽm — io'e Jesus. \p \v 45 — Kariwa jekapikpik'ukat kay pimaap, itaybit cĩcãat kudadam je'e. Xipacat mug̃ẽg̃ẽ'ukat kudadam je'e. Ig̃o kapikpik'ukat warara'acayũ kukuk'ukat kariwa a'õbiat. Irere bima ip, soat em ixat je'g̃ũm ip cebe―warara'acayũ be―kapikpik'ukayũ be. Jexat o am awero am ip cebe, icũg̃ ãm je'g̃ũm. \v 46 Jekariwa a'õ kay kũyjobin pima, ig̃o kapikpik'ukat icokcok je'e jekariwa ajẽm puje. \v 47 Icẽmãn õn e'em eywebe — io'e. — “Obubut kukukan cuy ece―soat ma,” i je'e cekariwa ig̃o kapikpik'ukat pe. \v 48 Imẽnpit je'g̃ũm g̃u wara'at pe―kapikpik'ukat pe, “O'jekuyan ma wekariwa,” i'e'em puye. Ikẽrẽat kug̃ xeku. \v 49 Ibureyũ mupokupog̃ je'e. Tikõnkõn je'e ika'oayũ eju. Jekõnkõn tak je'e ceweju ip. \v 50 Jekariwa wiwim g̃u xeku. Itaybit g̃u je'e pu kabia wekariwa jajẽm iam, pu ehora iam tak. \p \v 51 — Iwiwim'ũm pima, je'pit cekariwa. Ipiat supi'ajoat jekapikpik'ukat pe. Jekapikpik'ukat ipiat supi'ajo wuyjuyũ mug̃uykuku'ukayũ ipiat supi'ajojoap co'i. Ixeyũ tõtõn cĩcã ip je'e ipiat'ajojoap ka be. Ipi kug̃ puye, tũy yeiyei ip je'e dak — io'e Jesus jeweju etaybitbinayũ be. \c 25 \p \v 1 Deus soat kukuanap kabia muwẽnuwẽn o'e Jesus o'ya'ĩjojoiayũ mutaybitbin pima. Imẽnpuye wuymutaybitbinap muwẽnuwẽn o'e itaybit am ip. Imẽnpuximap ekawẽn muwẽnuwẽn o'e. \p — Deus soat kukanap kabia ayacayũ cucumap kabia buxim — io'e Jesus. — Ixe ayacayũ yaypan'isuayũ osodop ip―10 beayũ. Jewebumũnat kay o'ju ip lamparina kug̃. Jewebumũnat dopabijuk am o'ju ip. \v 2 5 beayũ ixeyũ'in yag̃uysacayũ osodop ip. Warara'acayũ 5 beayũ yag̃uyba'arẽmayũ osodop — Jesus o'e. \v 3 — Yag̃uyba'arẽmayũ o'tidujowat g̃u ip daxadi―lamparina beapti. O'tidujowat g̃u ip timũn'a be. \v 4 Yag̃uysacayũ acã o'tidujowat daxadi timũn'a be. \p \v 5 — Ixet pin ip. Etapok'i e'em. Ixet osodop ip―10 beayũ. Ixet, ibun jewebumũnat puye. Xet. \p \v 6 — Iximadakpe iboceayũ o'tomuwã 10 beayũ be. \p — “Ak'i!” io'e ip. “Jewebumũnat oajẽm,” io'e ip. “Epeju cekay, topabijuk am,” io'e ip 10 beayũ be. \p \v 7 — O'g̃uwurũg̃ ip. O'kop ip―10 beayũ. Lamparina mudipudim osodop ip, imusopusop am. \p \v 8 — G̃ebuje yag̃uyba'arẽmayũ o'jekawẽn yag̃uysacayũ be. \p — “O'ti'ũm. Imẽnpuye iba'ore ocewebe lamparina musop am. Daxadi epetiũm cuy ocewebe,” i ip o'e. \p \v 9 — “Ap!” yag̃uysacayũ o'e. “Iba'ore ocewebe tiũm am eywebe. Pũg̃ti ma ocedaxadi. Epeju, ti buam. Dinheiro juy epeg̃ũm warara'acayũ be―tideim,” io'e ip. \m O'ju ip, tibu am. \p \v 10 — Jewebumũnat oajẽm peta mug̃ẽg̃ẽat tuk'a kay. Cucum pima ip daxadi bum, oajẽm. O'ju jewebumũnat eju yag̃uysacayũ. O'ju ceweju, kuy buye ip. Oõm ip ceweju. \p — Bik. O'tomudip ip xĩntabi. \p \v 11 — Oajẽm g̃uyjom. Yag̃uyba'arẽmayũ oajẽm. O'tomuwã. \p — “Kariwa!” io'e ip. “Xĩntabi etomudip'uk ocewebeam,” io'e ip. \p \v 12 — “Wetaybit g̃u ma eyjum,” io'e cebe ip — io'e―Jesus o'e. \m Pere. Imẽn 10 beayũ be kawẽnwẽnap pi o'jepere Jesus. Apẽn ixe jewebumũnat kay 10 beayũ oekuku, imẽnpuxim wuyju be jekukum, Deus soat kukan pima. Pũg̃ wuy'in iwiwim je'e Deus soat kukanap kabia bima. Warara'acayũ wuy'in iwiwim g̃u je'e. \p \v 13 — Ag̃ cuy epesop ekariwa jajẽmap kay — io'e Jesus iboceayũ be. — Eyetaybit g̃u buye puju eyekariwa jajẽm iam. Ajo hora iam eyetaybit g̃u. Ajo kabia iam eyetaybit g̃u. Ag̃ cuy! — io'e cebe ip. \p \v 14 Waram Jesus o'jekawẽn iboceayũ be. Deus soat kukanap kabia muwẽnuwẽn o'e. \p — Deus soat kukanap kabia ag̃okatkat cuap kabia buxim — io'e Jesus. — Ixe cucum o'e wũy ma. Wara'at eipi be cucum o'e. Cucum awap, kapikpik'ukayũ o'tomuwã―jebuywatwat'ukayũ. Jebubut o'g̃ũm cebe ip. O'g̃ũm imuxipanpan am. \v 15 Dinheiro'a o'yaũm cebe ip. Ajo-xe imuxipanpan pucat o'yaũm cebe ip. Pũg̃ ixeyũ be 5 mil iat'a o'yaũm. Wara'acat pe 2 mil iat'a o'yaũm. Warara'at pe pũg̃ mil iat'a o'yaũm―dinheiro'a. \p — Ibocewi o'ju wara'at eipi be. \p \v 16 — G̃ebuje 5 mil iat'a juk o'yabuiat wara'at dinheiro'a o'yabu―wara'at 5 mil iat'a. Imẽnpuye 10 mil iat'a kug̃ o'e. \v 17 Wara'at ibuywatwat'ukat ijo'i ma o'g̃ug̃ẽ dinheiro'am―ibo 2 mil iat'am. Imẽnpuye 4 mil iat'a kug̃ o'e. \v 18 Yabi beat pit ibo pũg̃ mil iat'a o'yamõg̃ ipikũykũy be. O'jokot. Batku. O'yamõg̃. Pere. \p \v 19 — Ade xet kap puje, oexe. Cekariwa oexe. O'jekawẽn jekapikpik'ukayũ be. Jedinheiro'a muwẽnuwẽn o'e. \v 20 Imẽnpuye 5 mil iat'a juk o'jat iat dinheiro'a o'yadojot jekariwa be―10 mil iat'a o'yadojot. \p — “Juku, Kariwa,” io'e. “Ijoce edinheiro'a―5 mil iat'a. Wara'at oyabu―wara'at 5 mil iat'a. Soat ebubut'a. Edinheiro'am g̃asũ―10 mil iat'a. Wara'at 5 mil oyabu ibo 5 mil iap,” io'e jekariwa be — io'e Jesus. \p \v 21 — “Xipat,” cekariwa o'e cebe. “Xipacat ẽn. Wedinheiro'a muxipan cĩcã ẽn. Yopĩt ma o'e. Ẽn pit wa'õ dag̃ imuxipanpan cĩcã owebeam. \p — “Imẽneju ade obubut muxipan ece owebeam,” io'e — io'e Jesus. \p — “G̃a'a! Peta og̃ug̃ẽ g̃asũ. Acekõnkõn,” io'e cekariwa. \p \v 22 — Imẽnpuye dak 2 mil iat'a juk o'yabuiat dinheiro'a oyadojot dojot ixe be―jekariwa be. 4 mil iat'a o'yadojot. \p — “Juku, Kariwa!” io'e. “Ijoce edinheiro'a―2 mil iat'a. Wara'at'a oyabu―wara'at 2 mil iat'a. Soat edinheiro'am g̃asũ. 4 mil iat'a oyabu ibo 2 mil iap,” io'e cebe — io'e Jesus. \p \v 23 — “Xipat,” cekariwa o'e cebe. “Xipacat ẽn. Wedinheiro'a muxipanpan cĩcã ẽn. Yopĩt ma o'e. Wa'õ dag̃ imuxipanpan cĩcã eg̃uy owebeam. \p — “Imẽneju ade bubut cuy eg̃uxipan owebeam,” io'e — io'e Jesus. \p — “G̃a'a! Peta og̃ug̃ẽ g̃asũ. Acekõnkõn,” io'e cekariwa. \p \v 24 — G̃ebuje pũg̃ mil iat o'yabuiat o'jekawẽn ixe be―jekariwa be. \p — “Kariwa!” io'e. “Kuy juk wetaybit edacup iam―warara'at ekat pewi ejat iam―etiotata'ũmap kat pewi,” i napa ma o'e cebe. “Kuy juk wetaybit ekapikap'ũmat pewiata etabu iam,” i napa ma o'e dak. \v 25 “Oparara ebuxim ibuye. Edinheiro'a oyamõg̃ ipikũykũy be―mil iat'a. Juku,” io'e. “Edinheiro'am―ebubut'am.” \p \v 26 — “Ibu'u'uat ẽn,” cekariwa o'e. “Ikẽrẽat kug̃ ẽn. Etaybit tu warara'at ekat pewi ojat iam? Wekapikap'ũmat pewiata otabu iam etaybit tu? \v 27 Imẽn etaybit pima, wedinheiro'a eyaũm cuy dinheiro'a muxipanpan'ukat pe wara'at dinheiro'a bu am owebeam,” io'e. “Wepit puje, eyaũm kuka owebe,” io'e. \p \v 28 — “Dinheiro'a juy epeyabu cebewi―pũg̃ mil iat'a,” cekariwa o'e warara'acayũ be. “Epeyaũm cuy wara'at pe―10 mil iat'a kug̃at pe,” io'e kapikpikayũ be. \v 29 “Imẽn ma. Adeat kukat pe wara'at je'g̃ũm ip. Imẽnpuye ade jĩjã ikug̃ e'em. Imẽnpit yopĩcat kukat xewi ixe yopĩcat je'jat ip,” io'e cekariwa. \v 30 “Ite ibu'u'uat tak epejoxik cuy kabiokbog̃at ka be―tõtõnap ka be―tũy yeiyeiat ka be,” io'e cekariwa — io'e Jesus. Imẽn Jesus soat o'e iboceayũ imutaybit am. Cekariwa dinheiro muxipatpan cĩcãayũ o'ju ip peta be ceweju. Imẽnpuxim Deus a'õ kayayũ jeedop ip Deus xe soat em. Ipikũykũy be cekariwa dinheiro mõg̃at pit o'joxik ip kabiokbog̃at ka be. Imẽnpuxim Deus ipiat supi'ajoat ja'õ kay'ũmayũ be. Imẽn Jesus imutaybitbin o'e. \p \v 31 Jesus o'jekawẽn waram iboceacat pe. \p — Soat wag̃o õn. Odipap kug̃ wajẽm puje, soat kukan oce'e. Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ jajẽm ip oweju. Jay. Ajo xipat Deus xe iap oceg̃uwẽn, ajo xipat g̃u iap tak. \p \v 32-33 — Ipi juacayũ je'awero owap. Apẽn ovelha kukuk'ukat ovelhayũ o'taẽ bodeyũ bewi, imẽnpuxim õn tak ipi juacayũ bewi wa'õ kayayũ otaẽ―kũyjobitbicayũ. Kacũg̃cũg̃'i jeedop ip oba'at kadi. Kũyjobitbit'ũmayũ bit oba'ũg̃ kadi kacũg̃cũg̃'i jeedop ip. \p \v 34 — Cũg̃'i buje, ocekawẽn oba'at kadiayũ be. \p — “Deus kuy eymucokcok cĩcã. Webay kay juy epesot! Eyka be juy epeõm―kuy osukamuxipaniap ka be. Deus kuy ipi mug̃ẽg̃ẽm pima, cuk eyka mug̃ẽ dak,” ioce'e cebe ip. \v 35 “Epeõm! Xipan cĩcã juk adi eyju okuk. Ore bima, puybit cuk adi epeg̃ũm owebe. Obipuruk pima, idibi juk adi epetiũm owebe. Oka be'ũm pima, xipan cuk adi eyju okuk eyduk'a be. \v 36 Ka'ũmg̃u wekamixa bima, kamixa juk epeg̃ũm owebe. Owãtaxipi bima, epajẽm obuywat am. Õn daomũnmũnap'a be bima, epajẽm okay,” ioce'e cebe ip. \p \v 37 — “Kariwa!” Deus xe cũg̃ cĩcãayũ e'em. “Ere jekukum ejojo g̃u oceju. Puybit cuk oceg̃ũm g̃u ewebe. Ebipurug̃ jekukum tak ejojo g̃u oceju. Idibi juk ocetiũm g̃u ewebe,” i'e'em ip. \v 38-39 “Ewãtaxipi g̃u ejojo oceju. Cuk ocajẽm g̃u ekay ebuywat am, ẽn daomũnmũnap'a be bima,” i. “Eduk'a'e'ũma jekukum ejojo g̃u oceju. Oceju g̃u xipan ekuk cuk acesop oceduk'a be. Kamixa dak cuk oceg̃ũm g̃u ewebe,” i'e'em ip. \p \v 40 — “Owebe epeg̃ũm g̃u,” ioce'e cebe ip. “Imẽnpit webekitkit pe epeg̃ũmiap owebe epeg̃ũmiap puxim. Omubuyxin cĩcã webekitkit. Yopĩt ma ip ipi juacat etabun. Imẽnpit ixeyũ be epeg̃ũmiap, owebe epeg̃ũmiap puxim ma,” ioce'e. — Soat kukan oce'e — io'e. \p \v 41 — G̃ebuje õn e'em cebe ip―oba'ũg̃ kadiayũ be. “Deus xe ikẽrẽat mujugrũg̃rũg̃'ukayũ eyju. Imẽnpuye Deus jajẽm eykay ipiat'ajoan eywebe. Epeyenapõn cuy oxewi. Ipiatpi'ajojoap pe soat em epesop―daxabog̃ pe―ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat ka be. Deus o'g̃ug̃ẽ ibiõg̃buk kẽrẽayũ kukukat kam―ixe ekawẽn tojotjot'ukayũ kam tak,” ioce'e — io'e Jesus. \v 42 — “Xipan g̃u juk adi okuk epesop. Ore bima, puybit cuk adi epeg̃ũm g̃u owebe. Obipuruk pima, idibi juk adi epetiũm g̃u owebe. \v 43 Oka be'ũm pima, xipat g̃u juk adi eyju okuk eyduk'a be. Ka'ũmg̃u wekamixa bima, kamixa juk adi epeg̃ũm g̃u owebe. Owãtaxipi bima, kuy obuywatwan g̃u epesop. Õn daomũnmũnap'a be bima, epajẽm g̃u okay,” ioce'e cebe ip — Jesus o'e. \p \v 44 — “Kariwa!” Deus xe ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukayũ e'em. “Ere jekukum ejojo g̃u oceju. Imẽnpuye puybit cuk oceg̃ũm g̃u ewebe. Ebipurug̃ jekukum ejojo g̃u oceju. Imẽnpuye idibi juk ocetiũm g̃u ewebe. Ewãtaxipi g̃u ejojo oceju. Imẽnpuye juk ocajẽm g̃u ekay ebuywat am. Ẽn daomũnmũnap'a be g̃u eg̃uy. Imẽnpuye juk ocajẽm g̃u ekay,” i. “Eduk'a'e'ũma jekukum ejojo g̃u oceju. Imẽnpuye oceju g̃u xipan ekuk cuk acesop oceduk'a be. Ejojo g̃u oceju, ekamixa'ũm pima. Imẽnpuye kamixa juk oceg̃ũm g̃u ewebe,” i'e'em ip. \p \v 45 — “Webekitkit pe g̃u epeg̃ũm iap, owebe g̃u epeg̃ũm iap puxim,” ioce'e cebe ip. “Ipi juacat etabun webekitkit yopĩt ma. Imẽnpit ixeyũ be g̃u epeg̃ũm iap, owebe g̃u epeg̃ũm iap puxim,” ioce'e―soat kukan oce'e — Jesus o'e. \v 46 — Imẽntak ixeyũ je'ju ipiatpi'ajojoap pe jedop am — io'e Jesus. — Deus xe cũg̃ cĩcãayũ acã jeedop ip Deus tẽg̃ ma―itait jeedop ip soat em Deus xe — io'e Jesus jewejuayũ be. \c 26 \p \v 1 Wuymutaybinap ekawẽn mutaybitbin epere buje, Jesus o'jekawẽn jewejuacat pe. \p \v 2 — Eyetaybit xepxep xet kap puje, Páscoa epeta jajẽm iam. Ijop Páscoa bima, ijoceat odujowat okay itakomaayũ kay obamupaya am. Korosa be oba mupaya ip. Waoka ip — io'e Jesus―soat wag̃o o'e. \p \v 3 G̃ebuje paĩyũ kukukayũ o'jeawero ip uka yabog̃ cĩcãat'a be―ibuyxi jĩjãat tuk'a be―Caifás tuk'a be. Judeuyũ kukukayũ dak o'jeawerowero. \v 4 O'jewag̃uyda soat ip. Jesus daomũnũnap muwẽnuwẽn o'e ip. Apẽn oce'e iam kawẽnuwẽn o'e jewewebe. Yaoka ojuy ip iba'arẽm. \p \v 5 — Páscoa bima bit Jesus ataomũn g̃u, adeayũ be wuyaokaap puxim — io'e ip jewewe be. \m Ixe Páscoa epeta bima Judeuyũ pão'a o'o'uk ip osodop―yamuyuhuhuaptõmtẽm'ũmat'a. Ijop epeta mug̃ẽg̃ẽm pima, apẽn Deus wuye'ajojoyũ'ũm'ũm o'g̃ujẽm Egito eipi bewi iap kay g̃ebum'uk ip osodop. \p \v 6-7 Ierep tũibit tuk'a be ayacat oajẽm―Simão duk'a be. Jesus xik'i o'e jekõnkõn jeweju itaybitbinayũ xe. Tide'oati kug̃ oajẽm Jesus kay. Jesus'a abi be o'timõg̃ Betânia ka be. O'timõg̃ timũn'a bewi―wita'a mug̃ẽg̃ẽ'a bewi―alabastro'a mug̃ẽg̃ẽ'a bewi. Tideibog̃ cĩcã ixedi tide'oati. \v 8 Imẽnpuye itakoma ip o'e ayacat kay Jesus eju etaybitbinayũ. \p — Te'e ma ig̃odi tide'oati mu'ũm teku — io'e ip. \v 9 — Tide'oati deida buje, kajuk teibog̃ o'jat! Ade kuka juk dinheiro isurũg̃at o'jat prata mug̃ẽg̃ẽ. Tadaybotbocayũ be kuka juk dinheiro o'g̃ũm — io'e ip. \v 10 Jesus itaybit apẽn kawẽnwẽn ip iam. Imẽnpuye o'jekawẽn cebe ip. \p — Ite mukorẽmrẽm g̃u bit cuy epe'e — io'e cebe ip. — Xipacan ma teku o'e owebe. Apẽnpuye eyetakoma ite kay? Eyetakoma g̃u juy epesop cekay — io'e Jesus cebe ip. \v 11 — Tadaybotbocayũ soat em ma eyxe — io'e. — Eybikuy bima, ixeyũ buywan put eywebe. Õn pit soat em g̃u og̃uy eyxe. Soat em g̃u xipacan ey'e but owebe — io'e. \v 12 — Ite ayacat ojebit o'g̃ude'on, oje'ũ g̃u buk ma'g̃u. Wetabẽg̃ pima ma kuy omude'on witabikũy be omõg̃ awap — io'e. \v 13 — Okay itabucayũ ijop ekawẽn g̃uwẽnuwẽn soat kaka dag̃―kawẽn idipat. Apẽn ite ayacat o'tidi wa be iap g̃uwẽnuwẽn tak ip soat kaka dag̃. Soat ka watwat g̃ebum je'e apẽn ixe o'e iap kay. G̃ebum cuy epsop iboap kay — io'e cebe ip. \p \v 14 G̃ebuje Judas Iscariotes oajẽm paĩyũ kukukayũ kay. Pũg̃ 12 beayũ'in ixe Judas osunuy. \v 15 Ixe o'jekawẽn paĩyu kukukayũ be. \p — Pebũrũ epeteida owebe Jesusũmap teim? — Judas o'e. \p — 30 be prata'a — io'e ip. \p — Xipat — Judas o'e. \m O'yaũm ip. \v 16 Imẽnpuye Judas oeku: \p — Pu kabia Jesus puap kabia? — io'e jewebe ma. \m Imẽn oekuku kudadam. \p G̃ebuje bit ma ag̃u Judas oeku Jesus pu ojuy itakomaayũ be iũm ãm. \p \v 17 Oajẽm ip Jesus kay―12 beayũ. Páscoa epeta osunuy. Iboap epetam Judeuyũ pão'a o'o'uk―yamuyuhuhuaptõmtẽm'ũmat'a. Ovelha dak aokaka'uk osodop ip Páscoa epeta bima―koapat kabia bima. \p — Poce ovelha ocejoyoy peta ajẽm pima? — io'e ip Jesus pe. \p \v 18 — Epeju juy okay itabucat pe―ag̃okatkat pe — io'e. — Jerusalém ka be xeku omuy. I juy epe'e cebe: “ ‘Omuyku eduk'a kay,’ wuymutaybitbin'ukat o'e ewebe. ‘Páscoa be i'o am omuyku, oweju etaybitbin'ukayũ dak,’ io'e ewebe,” i. “ ‘On oje'ũ g̃asũ,’ io'e dak ewebe,” i dak. Imẽn cuy epe'e cebe — io'e Jesus jeweju etaybitbinayũ be. \p \v 19 — Hm hm — io'e ip. \m O'ju ip Jerusalém ka be. \p Oajẽm. Jesus kay itabucat tuk'a oõm. Apẽn cuk ixe o'e, Jesus kay itabucat pe o'e ip―soat ma. Ig̃o'a be ovelha o'joyoy ip peta ajẽm pima. Soat muxipanpan o'e ip peta beam. \p \v 20 Katpuje ma Jesus oajẽm. Oabik mesa koreren 12 beayũ eju. O'jekõnkõn ip ig̃o'a be. \v 21 Jekõnkõn pima ip, o'jekawẽn 12 beayũ eju. \p — Icẽmãn õn e'em eywebe. Pũg̃ ey'in jekawẽn okay itakomaayũ be. Poce og̃uyiap g̃uwẽn ixeyũ be, odobuxik am. Imẽn oũm epe'e okay itakomaayũ be waoka am — io'e cebe ip. \m \v 22 Ig̃uycũg̃cũg̃ cĩcã ip o'e. \p — Kariwa! Õn xe'e? — io'e'e ip pũg̃pũg̃pũg̃. \p \v 23 — Oweju pão'a mudirem pũg̃ pe ma prato be cekõnkõnat okay itakomaayũ be oũm waoka am. \v 24 Soat wag̃o õn. Apẽn oje'ũ iap tup tag̃ oje'ũ―Deus ekawẽntup tag̃ — io'e Jesus. — Karem g̃u ipiat supi'ajo oũmat pit. Xipat kuka adi a'g̃u ixe bit o'jebapuk'ũma — io'e Jesus. \p \v 25 — Omutaybitbin'ukat! — Judas o'e―itakomaayũ be Jesusũmat o'e. — Õn tu jeũm itakomaayũ be? \p — Hm hm. Ẽn ma — io'e Jesus jeũmat pe. \m \v 26 Jekõnkõn ip pima, Jesus pão'a o'yabu. \p — Bay! Xipat ẽn — io'e Deus pe. — Ocexat'am eyaũm ocewebe — io'e. \m O'yamuweka. O'yaũm jeweju etaybitbinayũ be. \p — Juku — io'e Jesus. — Epeya'o. Ijop'a ojebit — io'e cebe ip. — Pão'a muwekaap puxim ip obamupaya — io'e. \p \v 27 Uva'abidi dak o'timõg̃ tikõnkõnap pe. \p — Bay! Xipat ẽn — io'e Deus pe. — Ocexati etiũm ocewebe — io'e. \m O'tiũm cebe ip. \p — Juku — io'e. — Ijopti juy epetikõn―soat eyju juy epetikõn — io'e 12 beayũ be. \p \v 28 — We'ũ buje jedoyekereren oce “Adeayũ bewi ikẽrẽat oju'uk,” io'e Deus puye. Imẽnpuye Deus ijop kẽrẽat kay g̃ebum g̃u. Adeayũ g̃uisun Deus ekawẽn iisuat xe. Cũg̃ ma jeedop ip cexe―Deus xe — io'e. \v 29 — Waram g̃u otikõn uva'abidi soat ipi watwat webay a'õ kay kũyjobit'ũm pima. Soat ipi watwat ya'õ kaykũyjobin pima bit, tiisuati otikõn uva'abidi — io'e Jesus. \p \v 30 Jekõn puje, jebibododon ip o'e Deus kay. O'ju ip. \p Oajẽm ip―soat ip. Co'a kay oajẽm―Oliveiradip'a kay. Jay. Jesus o'jekawẽn cebe ip―jewejuayũ be. Xĩg̃xĩg̃ pima co'a jeje, Jesus o'jekawẽn. \p \v 31 — Ijop exima eyju operem — io'e. — Epeyenapõn okay itakomaayũ buxixim. Imẽn Deus ekawẽntup omuwẽnuwẽn: \mi Ovelha kukuk'ukat oyaoka, i. Soat ip jepõg̃põg̃ iõhõyũ, i. \m Imẽn Deus ekawẽntup omuwẽnuwẽn — io'e. \m Imẽn kawẽnwẽn o'e Jesus jeweju etaybitbinayũ kukukat puye. Imẽnpuxim ovelha kukukat Jesus puxim. Jesus eju etaybitbinayũ ovelha buxim kuka ip. Ovelha jepõg̃põg̃ ip jekukukat'ũm pima. Jesus etaybitbinayũ jepõg̃põg̃ kuka ip, Jesus e'ũ buje. \p \v 32 — Imẽnpit we'ũap tomukadi Deus waram g̃uto omutait. Oju eywap Galiléia eipi be — io'e Jesus cebe ip. \p \v 33 — Soat ip jepere―ebureyũ. Ekay itakomaayũ buxixim iparara buye, ip jepere. Õn pit jepere g̃u. Pũg̃ em tak ka'ũma — Pedro o'e. \p \v 34 — Tapu, icẽmãn õn e'em ewebe — io'e Jesus Pedro be. — Ijop exima ma “Obure g̃u teku,” i napa ma ece'e ebapũg̃ em — io'e. — Sapokay ede awap “Obure g̃u teku,” i napa ma ece'e — io'e Jesus. \p \v 35 — Oce g̃u ma buk, “Obure g̃u teku,” i, eweju waokaap puxim — io'e Pedro. Soat cewejuayũ imẽn o'e'e. \p \v 36 G̃ebuje Jesusyũ o'ju kadaihiaptip kay―G̃etsêmani ka kay. \p — Jocebuku epabikbik — io'e jewejuayũ be. — Bomaku buk õn cum, Deus eju jekawẽn ãm — io'e cebe ip. \m Oabik ip. \p \v 37 Pedro o'tujowat, Zebedeu ipotpoyũ dak. Ebapug o'tujowat. Ig̃uycũg̃ cĩcã Jesus o'e. \p \v 38 — Og̃uycũg̃ap pibun je'ũmat co'i õn — io'e ebapũg̃ayũ be. — Epabik — io'e. — Ag̃ cuy epesop — io'e. — Oweju epeyeak cuy. \p \v 39 Bosusu o'ju, jebay eju jekawẽn ãm. O'jepo ipi ju jeg̃uycũg̃ap pibun. \p — Bay! — io'e. — Ewebe iba'ore'ũm pima, omuwedem ece, owebe ipiat'ajoap puxim. Wa'õbi bit we'ũ pin g̃u. Ẽn ebikuy bima bit oje'ũ — io'e Deus pe. \p \v 40 Aripit. O'jepit. Oajẽm ebapũg̃ayũ kay. Ixet ip osodop. \p — Pedro — io'e Jesus. — Eywebe iba'ore du eyg̃uy pũg̃ hora ma oweju jeak am? \v 41 Ag̃ cuy epesop! — io'e cebe ip — ebapũg̃ayũ be. — Xen g̃u juy epesop. Deus eju juy epeyekawẽn eywebe ikẽrẽat mujurũg̃ap puxim―eywebe Satanas a'õ kay kũyjobicap puxim — io'e. — Eybu'u jĩjã ikẽrẽat mug̃ẽ ãm. Imẽnpit ikẽrẽat epeg̃ug̃ẽ eya'õbaca'ũm puye. Imẽneju Deus eju juy epeyekawẽn, ixe a'õbacaap kug̃ eyeku am — io'e Pedro be. \p \v 42 O'ju waram. \p — Bay! — io'e waram Deus pe. — Ewebe iba'ore'ũm pima, omuwedem ece, ip owebe ipiat'ajoap puxim. Ẽn ebikuy bima bit, oje'ũ — io'e Deus pe. \p \v 43 Aripit. Jesus waram o'jepit ebapũg̃ayũ kay. Ixet ma'g̃uto ip osodop. Itaxeebaca o'e ip, xet pibun. \p \v 44 Waram o'ju jebay kay, jekawẽn ãm. Kuyat ekawẽn puxim waram o'jekawẽn Deus eju. \p \v 45 Aripit. O'jepit ebapũg̃ayũ kay. \p — Eyxet mabuk g̃u du? — io'e cebe ip. — Jebodoydoy mabuk g̃u du eyju? — io'e. — Soat wag̃o õn. We'ũap kabia kay õn ajẽm — io'e. — G̃asũ okay itakomaayũ oũm ip ikẽrẽat mujurũg̃rũg̃'ukayũ be waoka am. \v 46 Epe'ãy! — io'e cebe ip. — Ak'i juy epe'e! Itakomaayũ be oũmat omuyku. G̃ã'ã okay itakomaayũ atopabijuk — io'e cebe ip. \p \v 47 Jesus kay Judas oajẽm. Kawẽnwẽn pima, oajẽm. 12 beayũ'in osunuy Judas. Jesus eju jekuku'uk osunuy. Ade oajẽm ip―paja kukug̃ayũ, jeba'ip kukug̃ayũ dak. Oajẽm ip, Jesus kudadam Judeuyũ kukukayũ a'õbi, paĩyũ kukukayũ a'õbi dak. \p \v 48 — Oyag̃obukõn'ibit cuy epejat. Ixe Jesus — Judas juk o'e cebe ip―Jesusũm cekay itakomaayũ beiat. \p — Ocejat cuy — i juk o'e ip―Judas ejuayũ. \p \v 49 Isum yajẽm: \p — Wuykat, omutaybitbin'ukat! — Judas o'e Jesus pe. \m O'yag̃obukõn. \p \v 50 — Obure — io'e Jesus. — Apẽn ẽn e'em iap, g̃asũ ma juy ece — io'e. Oajẽm ip Jesus xe, ibu am. \v 51 Imẽnpuye Jesus ejuat jepaja o'ju'uk iyuk pewi. O'sug̃uybu'uk pajam paĩyũ kukukat ebekit g̃uybu ikibi. \p \v 52 — Paja ejomõg̃ cuy iyuk pe — Jesus o'e. — Pajam wara'at o'yaokaiat ixe dak pajam yaoka ip — io'e Jesus. \p \v 53 — Õn cekay bima, webay 12 mil beat o'g̃uju kuka―jakawẽn tojotjot'ukayũ. G̃axĩn ma kuka o'g̃uju okay itakomaayũ buxim — io'e jewejuacat pe. \v 54 — Deus ekawẽn tojotjot'ukayũ ajẽm puje bit, iba'ore kuka o'e owebe we'ũ ãm Deus a'õ dag̃ pit. Imẽn put ma owebe―we'ũ but ma — io'e Jesus. \p \v 55 Ixe ehora bima, Jesus o'jekawẽn yajẽmibiyũ be―adeayũ be. \p — Ade kabia juk adi og̃uy Deus eju kawẽnwẽnap'a be―yabog̃at'a be. Imukũyjojom cuk adi og̃uy. Eyju bit odaomũn ig̃o'a be g̃u bit. Eyju dak epesot odaomũn ãm paja kukug̃, eyba'ip kukug̃ tak, ibukurukat taomũg̃ap puxim — io'e cebe ip. — Ibukurukat g̃u on pit! — io'e cebe ip. \p \v 56 — Kuy bima o'tupmubararak ip Deus ekawẽntup apẽn ip odaomũniaptup — io'e. — “Ibukurukat taomũg̃ap puxim ixe taomũn ip,” i'e'em ig̃odup — io'e. — Imẽn ma odaomũn ip g̃asũ dak — io'e Jesus. \m Soat ip Jesus o'jepere ceweju etaybitinayũ. Soat ip o'watwat. \p \v 57 O'jacayũ o'tujowat ip. Jesus o'tujowat ip Caifás kay―paĩyũ kukukat kay. Iboceayũ juk o'jeawero ip Caifás tuk'a be. Judeuyũ kukukayũ o'jeawero ip, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ dak. \v 58 Pedro bit Jesus nomuju o'ju. Wũy ma o'ju. Paĩyũ kukukat tuk'a naxĩnõm pe oajẽm. Oabik sorarayũ parakpe. Oabik, ijo am―apẽn je'bapuk Jesus pe iap co am. \p \v 59 Paĩyũ kukukayũ o'je'awero ip, yawẽg̃ mukẽrẽrẽrẽn'ukayũ kudadam, pũg̃ tag̃ ma Jesus muymuy am, Jesus aokam dapxi a'õ nomuju. Soat o'je'awero ip―paĩyũ kukukayũ, Judeuyũ kukukayũ, Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ dak―soat o'je'aweroiayũ. \p \v 60 Oajẽm ip je'aweroayũ kay. Ade oajẽm―yawẽg̃ mukẽrẽrẽrẽn'ukayũ. Imẽnpit iba'ore o'e Jesus awẽg̃ mukẽrẽ ãm. \v 61 Xepxep oajẽm g̃ebuje bit―wuymug̃uykuku'ukayũ. \p — Ite ag̃okatkat o'e: “Deus eju ekawẽnwẽnap'a oyamuy'ũm put―yabog̃at'a. Imẽnpit oyamuy put waram ebapũg̃ kabiam,” i — io'e xepxepayũ―dapxiyũ. \v 62 Imẽnpuye paĩyũ kukukat ma o'ãy, jekawẽn ãm. \p — Apenpuye ecede g̃u awẽg̃ mukẽrẽrẽnayũ be? — io'e. — Icẽm tu ip e'em? — io'e Jesus pe. \m \v 63 Jesus mũg̃ ma osunuy. \p — Deus emunaẽ ẽn pima, eg̃uwẽn cuy ocewebe — koapat paĩyũ kukukat o'e Jesus pe. — Deus a'õbi―soat em itaicat a'õbi eg̃uwẽn cuy. Deus emunaẽ ẽn tu? Deus ipot tu ẽn? — io'e. \p \v 64 — Hm hm. Ixe ipot ma õn — io'e. — Soat wag̃o õn. G̃uyjom ojojom epe'e. Xik'i og̃uy Deus xe iba'at kadi. Ixe Deus soat podi ma ya'õbacaat. Cexe õn pima ojojom epe'e. Soat kukukan oce ixe eju. G̃uyjom ijodi waram ojot. Kabikerereat tag̃wi okop — io'e Jesus. \p \v 65 Imẽneju jeekabek o'g̃uwek paĩyũ kukukat, jetakoma pibun. \p — Deus muymuy teku — i napa ma o'e. \m Jesus muwẽnuwẽn o'e. \p — Epeya'ĩjojo kuy ixe ekawẽn. Wara'acayũ g̃u ajokudada Jesus awẽg̃ mukẽrẽrẽn ãm — io'e cebe ip―o'je'aweroweroiayũ be. \v 66 — Ajo cũg̃ ma eyxe? Apẽn tak ace'e Jesus pe? — io'e cebe ip. \p — Ikẽrẽat kug̃ teku Deus xe — i napa ma o'e ip―ibimãmãayũ ekawẽn coco'ukayũ. — Imẽnpuye ayaoka — io'e ip. \m \v 67 O'je'aweroiayũ o'g̃uxiuxi Jesus dopa be―jebidi. Jetakoma pibun o'g̃uxiuxi. O'yaokaka ip. \p Pũg̃ ixeyũ'in Jesus dopa o'topaoka. \p \v 68 — Cristo! — io'e ip cebe. — Abu edopaoka oce'in? \m Imen o'jekawẽn ip, kuy Jesus o'topamuekabek pag̃õm puye. \p \v 69 Pedro dak xik'i osunuy uk'a daxirõg̃ pe. Paĩyũ kukukat ebuywatwat oajẽm―ayacat'isuat. Oajẽm Pedro kay. \p — Ẽn tak mo Jesus eju ejeku―G̃aliléia eipi bewiat eju — io'e Pedro be. \p \v 70 — Õn g̃u. Apẽn ẽn e'em? Ixe bure g̃u õn — i napa ma o'e Pedro, soat ya'ĩjojom pima. \m \v 71 O'ju yanaxĩnõm pe. Wara'at ayacat'isuat ixe Pedro o'jojojo. \p — Ite Jesus ejuibit — io'e iboceayũ be. — Nazaré wat ejuibit — i. \p \v 72 — Ixe eju ocekuku g̃u — Pedro o'e. — Ixe bure g̃u õn. Deus itaybit Jesus wetaybit g̃u iam — i napa ma o'e Pedro. \p \v 73 Ibunbun pima, oajẽm cekay iboceayũ. \p — Icẽman — io'e ip. — Apẽn ẽn kawẽnwẽn, imẽntak G̃aliléia watwat kawẽnwẽn ip. Imẽnpuye ocetaybit Jesusyũ'in ẽn iam — io'e ip Pedro be. \p \v 74 — Dapxiyũ eyju! — i napa ma o'e Pedro. — Ixe bure g̃u õn! Ceweju õn pit ocekuku g̃u — i napa ma o'e. — Õn icẽmãn e'em'ũm pima, Deus cuy ipiat supi'ajoat owebe — Pedro o'e. \m Sapokay o'jede g̃ebuje bit. \p \v 75 Jesus a'õ kay Pedro o'jeg̃ebu. \p — Sapokay ede awap, abapũg̃ em ece'e, “Jesus bure g̃u õn,” i — i juk o'e Jesus Pedro be. \m Iboap kay o'jeg̃ebu Pedro. O'ju uk'a naxĩnõm pewi. O'tõn cĩcã Pedro. Ig̃uycũg̃ cĩcã o'e, ikẽrẽat o'g̃ug̃ẽ buye. \c 27 \p \v 1 Kabia isum soat o'je'awero ip―Judeuyũ kukukayũ, paĩyũ kukukayũ dak. O'je'awero ip, Jesus aokaap muwẽnuwẽn ãm. \p \v 2 Jesus o'jacayũ o'subamukirik ip jekukukat a'õbi. O'tujowat ip. O'ju ip Jesus eju. \p Pilatos kay o'ju ip―ipi kukukat kay. \p \v 3 Judas pe itakomaayũ Jesus dujowat aokam iap co buje, o'ju waram Judas paĩyũ kukukayũ kay. O'yadujowat dinheiro'a―prata'a―30 beat'a. Ig̃uycũg̃ o'e, o'g̃ug̃ẽap puye. Oajẽm cekay―paĩyũ kay, Judeuyũ kukukayũ kay dak. Itakomaayũ be Jesusũmat oajẽm. \v 4-5 O'yaxik prata'a Deus ekawẽnwẽnap'a be―yabog̃at'a be. Batku! \p — Ikẽrẽat kug̃ g̃u Jesus. Õn ma ikẽrẽat kug̃, Jesus omuyap og̃uwẽn eywebe buye. Ig̃asũ bit ip kuy o'tujowat yaoka am. O'tujowat, cekay itakomaayũ be õn iũm puye — io'e. \p — Ẽn ma ikẽrẽat kug̃ a'õbi ma―oceju g̃u bit. Ekpiwan ma — io'e ip. \m O'jenapõn Judas. Oe'ũ Judas'ũm. O'jewag̃obumukirik. O'jewemutoro. Oe'ũ. \p \v 6 G̃ebuje: dinheiro'a o'yabu ip. \p — Ijop'a yamõg̃ pa'ore wuywebe Deus edinheiro mũn'a be — io'e paĩyũ kukukayũ. Jewewebe o'e ip. — Cũg̃ g̃u kuka o'e Moisés ekawẽn tag̃ ijop'a Jesus aokaap ma dei an puye — io'e ip. \p \v 7 Imẽneju o'je'awewero ip. Apẽn xe'e ace'e iap muwẽnuwẽn o'e ip. Imẽnpuye ig̃o'a yaũm ip itĩg̃'a buximat'a mug̃ẽg̃ẽ'ukat pe jekat teim. Imẽn iboap kat o'jat ip. O'jat ce'ũ'ũayũ kot am iboce―Jerusalém ka bewi'ũmayũ kot am. \v 8 Jesus aokaapteim ip o'jat iapka i osunuy ika butet. G̃asũ dak imẽn ibutet. \v 9 Imẽn o'jebapuk Jeremias ekawẽn tag̃―Deus a'õ muwẽnuwẽn'ukat ekawẽn tag̃. Kuyje Jeremias o'e: \mi Israel naxeg̃ebitbit kukukayũ dinheiro'a o'yadujowat ip―prata'a―30 beat'a. Ijop edinheiro juk o'g̃uwẽn ip itakomaayũ be Deus emunaẽ og̃ũm iaptei o'e iap, i. \v 10 O'yaũm ip itĩg̃'a buximat'a mug̃ẽg̃ẽ'ukat pe ikat teim. Deus a'õbi o'yaũm ip, i juk o'e Jeremias. \p \v 11 Oajẽm Pilatos kay Jesus o'jaciayũ―ipi kukukat kay. \p — Judeuyũ kukukat tu ẽn? — io'e Pilatos Jesus pe. \p — Ẽn ma iboam e'em — io'e Jesus. \m \v 12 Jesus tak o'jomuymuy ip―Judeuyũ kukukayũ, paĩyũ kukukayũ dak. Jesus o'jede g̃u bit ixeyũ be. \p \v 13 — Soat eya'ĩjojo g̃u du ixeyũ o'e iap? — Pilatos o'e Jesus pe. \m \v 14 O'jede g̃u bit. Pũg̃ em tak ka'ũma. Pilatos yag̃uybabi'ũm cĩcã o'e, Jesus o'jede g̃u buye. \p \v 15-17 G̃ebuje soat o'je'awero ip Pilatos xe. Judeuyũ o'je'awero ip. \p — Abu og̃ujẽm cuy daomũnmũnap'a bewi? — Pilatos o'e cebe ip. — Barrabás ma du? — io'e. — Jesus Cristo g̃u xe'e? — io'e. — Pebicat og̃ujẽm cuy? Cristo butetecat tu? io'e Judeuyũ be―adeayũ be. \m Imẽn Pilatos o'e, imẽn ibikuy buye. Páscoa epeta bima ipi kukukat Judeuyũ emunaẽ mujẽmjẽm'uk osunuy daomũnmũnap'a bewi. Imujẽmjẽm'uk, jekpiwan ma. Ikẽrẽat kug̃ cĩcãat osunuy daomũnmũnap'a be iboap Páscoa bima. Barrabás i osunuy ibutet. Soat ma itaybit ip ixem. \v 18 Imẽnpit Pilatos itaybit paĩyũ kukukayũ itabutkarey o'e ip Jesus kay iam. Itaybit jetabutkarey pibun Jesus o'tujowat ip iam. \p \v 19 Pilatos tayxi dak ja'õ dujowacat o'g̃uju. Ja'õdaxijom o'g̃uju jektop kay. Ipi kukukat pe iboceacat aweroroap pe o'g̃uju. Iboce Pilatos xik'i osunuy Jesus awẽg̃ co am. Oajẽm ya'õdujowacat. \p — “Ixe Jesus cũg̃at,” etayxi o'e — ya'õdujowacat o'e itop pe. — “Jesus oajẽm wexeybi,” i. “Ipiat osupi'ajo jĩjã wexey ixe buye,” i — io'e ya'õdujowacat. — “Ikẽrẽat cuy eg̃ug̃ẽ g̃u cebe―Jesus pe,” i dak — ya'õdujowacat o'e Pilatos pe. \p \v 20-21 — Pebicat og̃ujẽm cuy daomũnmũnap'a bewi? — Pilatos o'e waram o'je'aweroiayũ be. \p — Barrabás — io'e ip. \m Imẽn o'je'aweroiayũ o'e paĩyũ kukukat ekawẽn puye, Judeuyũ kukukayũ ekawẽn puye dak. \p — “Barrabás,” i juy epe'e Pilatos pe — paĩyũ kukukayũ juk o'e o'je'aweroiayũ be. — “Jesus cuy esubamupaya korosa be,” i juy epe'e Pilatos pe — i juk o'e ip. \m Imẽnpuye o'je'aweroiyũ o'jekawẽn ip Pilatos pe. \p — Barrabás eg̃ujẽm cuy daomũmũmap'a bewi — io'e o'je'aweroiayũ. \p \v 22 — Pam Jesus? Ite butet Cristo i. Apẽn tak oce cebe? — Pilatos o'e o'je'aweroiayũ be. \p — Esubamupaya juy korosa jeje, yaoka am — io'e ip. \p \v 23 — Ikẽrẽat o'jukuk g̃u teku―pũg̃ em tak ka'ũma! — io'e Pilatos. Imẽnpit big̃ ma ya'õberen o'jewãwã ip. \p — Esubamupaya juy korosa be, yaoka am. \p \v 24 O'je'aweroiayũ mukaba'ũm pa'ore o'e Pilatos pe. Jekaba'ũm g̃u o'je'aweroiayũ. \p Ibuje, Pilatos idibi o'tibu. O'jewebuwuywuy o'je'aweroiayũ etabun, imutaybit am ip õn g̃u okpiwat iam. \p — Õn g̃u okpiwat Jesus aoka am. Eyju ma epeyaokaat — io'e Pilatos. \p \v 25 — Ipiat acesupi'ajo — io'e ip. — Wuyipotpot tak, yaokaap puye — io'e ip. \p \v 26 G̃ebuje Pilatos Barrabás o'g̃ujẽmat daomũnmũnap'a bewi. Jesus pit imupokupog̃ ip o'e ixee mug̃ẽg̃ẽbum Pilatos a'õbi. Ya'õbi Jesus o'tujowat ip o'je'aweroiayũ be, yaoka am, korosa be ibamupaya am. \p \v 27 G̃ebuje sorarayũ Jesus o'tujowat iecug̃ap tuk'a be. Pilatos a'õbi o'tujowat ip. O'je'awero ip warara'acayũ xe―o'tomuwãayũ―sorarayũ―jewejuacat'in ma. O'je'awero ip iwaywayway am―Jesus waywayway am. Soat ip sorarayũ oajẽm. \v 28 Jesus esay o'ju'uk ip. Iekabek o'g̃uõm ip―ipakpukat―iecug̃ap eekabek puximat. \v 29 Widaohobune o'subunemuwakẽn ip yakoreren ma. O'jomõg̃ ip yakoreren. Imẽn o'g̃ug̃ẽ ip Jesus pe, Judeuyũ kukukat puximan imubapuk am, iwaywayway am. Iba'ip o'yopmõg̃ ibui be, iba'at kadi. O'jẽg̃'aecõg̃cõg̃ ip cewap iwaywayway am. \p — Ẽn ma Judeuyũ kukukat! — io'e ip, iwaywayway am. — Warara'acat podi ma ẽn a'õbuyxi — io'e ip, iwaywayway am. \m \v 30 O'g̃uxiuxi ip Jesus ceje. O'yamupãupã ip iba'im. Iwaywayway o'e ip. Pere. \p \v 31 G̃ebuje iekabek ipakpukat o'ju'uk ip. Cesay ip waram o'g̃uõm. O'tujowat ip yaokam―iba mupaya am korosa be. \p \v 32-33 O'ju ip co'a kay―Gólgota'a kay. Gólgota'a “ce'ũat aririt'a” iape. Cucum pima ip, Cirene ka wat o'topabijuk. Simão i ibutet osunuy. Ixe Simão o'g̃uju ip ibuywat am―Jesus puywat am, korosa dujowat am. \v 34 Vinhodi tiũm ojuy ip Jesus pe. Iboceat o'tupmuwekoy uva'abidi be wuypipimu'ũmapti be. O'tikõ'ajo Jesus. Tikõn pin g̃u o'e. \p — Ap! — io'e. \p \v 35 G̃ebuje sorarayũ Jesus o'subamupaya ip korosa be. Cesay bubum o'e ip―sorarayũ. Dado xikxig̃ o'e ip Jesus tiotpe. \p — Abu cesay je'jat? — io'e ip jewewebe. \p \v 36-38 Tupmubararakaptup kug̃ o'e ip sorarayũ. Tupmubararara'g̃ o'e ip Jesus puten. Tũybe ajo-ikẽrẽan ip o'e iãn tak ip o'tupmubarararak: “Ibutet Jesus i. Judeuyũ kukukat teku,” i. Ibodup tuparararakatup o'tupmõg̃ ip korosa be, Jesus abi ase. \p G̃ebuje xepxep o'subamupaya ip wara'at korosa be. Ibukurukayũ osodop ip―xepxep. Jesus pa kadi o'subamupaya ip. Pũg̃ ma Jesus pa'at kadi osunuy; wara'at iba'ũg̃at kadi. \p Oabik ip Jesus kay jeak am. Iwiwim o'e ip. \v 39 Wara'acayũ kapkam o'e ip korosa etako dag̃. Yaaruaru. Iwaywayway o'e ip. \p \v 40 — “Deus eju kawẽnwẽnap'a oyamu'ũm―yabog̃at'a,” i juk ece — io'e jewaywaywayayũ Jesus pe. — “Ebapũg̃ kabiam wara'at'a kuka oyamuy,” i juk ece — io'e ip. — Ecewe daxijo juy — io'e ip. — Deus ipot ẽn pima, ekop korosa ejuwi — io'e ip Jesus pe. \m \v 41 Paĩyũ kukukayũ dak Jesus kay jewaywayway o'e ip. Moisés ekawẽn imutaybitbin'ukayũ dak ixe kay jewaywayway ip, Judeuyũ kukukayũ dak. Soat ip jewaywayway o'e ip. \p \v 42 — Teku wara'acayũ daxijojo'uk osunuy — io'e ip. — Imẽnpit jewedaxijo ba'ore cebe je'ũap puxim. Israel eipi kukukat g̃u du? G̃axĩn ma korosa ejuwi kop puje, ocetabut oce'e cekay — io'e ip. \p \v 43 — Deus kay itabut teku. Deus cekay bima, Deus o'taxijo juy g̃asũ — io'e ip. — O'taxijo juy teku o'e buye, “Deus ipot õn,” i — io'e ip. \m \v 44 Ibukurukayũ dak imẽn o'e Jesus pe―ceweju ibamupaya'ibiyũ. \p \v 45 Kaxi wuyase bima, kabiok o'e ibo kabia―Jesus e'ũap kabia. Soat tag̃ o'e kabiok―Judeia eipi dag̃. Kaxicug̃ pima, katpuje bima dak. Ebapũg̃ hora bun kabiok oeku. \p \v 46 Katpuje ya'õberen o'jewãwã Jesus. \p — Eli, Eli, léma sabactani? — io'e. \m “Deus, apẽnpuye ẽn opere?” iboap ekawẽn iape. \v 47 Iboceayũ Jesus ekawẽn o'ya'ĩjojo ip. \p — Elias nomuwãwãm teku — io'e ip, xipan g̃u ip o'jekũyjo buye. \p \v 48 Iboceat o'jedau idibi bubuap munopapũn ãm uva'abidim―tideibog̃'ũmatim. Ixe dak idibi bubuap o'jomõg̃ ip'abi be. \p G̃ebuje o'yopmuyu Jesus pe imutitit am. \p \v 49 — Mẽnpuk — warara'acayũ o'e. — Omuyku paxi Elias taxijo am — io'e ip. \p \v 50 Waram o'jewãwã Jesus ya'õberen. Oe'ũ g̃ebuje. Jekpiwan ma oe'ũ. \v 51 (Oe'ũ bima pag̃o Deus eju kawẽnwẽnap'a be osunuy―yabog̃at'a be―uk'a exĩntabi nomudipap epag̃o. Jekpiwan ma ixe pag̃o o'jewek, Jesus e'ũ buje. O'jewek kabi kadi wi ipi kay. Ipi o'jexixi ibo ka be. Wita'a o'je'aewekwek. Jesus oe'ũ bima, o'je'aewekwek ip. \p \v 52-53 Jesus waram g̃uto itait puje, ce'ũ'ũayũ dopap o'tomudip'uk ip, ipi jexixixi buye. O'tomudip'uk g̃uyjom. Oe'ũiayũ itait o'e waram―Deus kay itabucayũ'ũm'ũm. O'jẽm jedopap pewi. \p O'ju ip Jerusalém ka kay―Deus xe xipacat ka kay. \p Adeayũ kay o'jebapuk ip―ce'ũ osodopiayũ.) \p \v 54 Sorarayũ kukukat o'jojojo, cewejuayũ dak. Soat o'jebapukiap o'jojojo ip, Jesus oe'ũ bima. Ipi jexixixim o'jojojo ip. Soat o'jojojo ip―Jesus kay jeakayũ. Iparara jĩjã o'e ip. \p — Icẽmãn — io'e ip. — Ite ag̃okatkat'ũm Deus ipot osunuy — io'e ip. \m \v 55 Aoyũ dak o'jojojo ip wũy wi―Jesus nomuju tũibiyũ―ibuywatwat tũibiyũ. Cẽmcẽm pima G̃aliléia eipi bewi ibuywatwan ip o'e. Ade osodop ip. \v 56 Ixeyũ aoyũ parakpe ebapũg̃ aoyũ osodop ip. Ibũrũ ma ip osodop: Maria Madalena, wara'at Maria dak, Zebedeu ipotpoyũ xi dak. Wara'at Maria Tiago xi osunuy, José xi dak. \p \v 57-58 Katpuje ma Arimatéia ka wat oajẽm Pilatos kay. José i ibutet osunuy―ade ibubutbecat―Jesus kay itabucat. \p — Jesus'ũm jebit mukop pin oce — io'e Pilatos pe. \p — Ha'a — io'e. — Ijebit cuy eg̃ukop — io'e. \p \v 59 O'ju José korosa ka. Ijebit o'g̃ukop korosa ejuwi. Jesus'ũm o'g̃ukabekbek pag̃õm―irucan―iisuan. \p \v 60 O'tujowat ce'ũ'ũay'ũ dopap kay. Ixe'ũm o'jomõg̃ witabikũy be―jemukũymug̃ẽkũy be. Kuy o'sukũymug̃ẽ je'ũap puxim. \p G̃ebuje wita'a o'yamuypen witabikũy nomudip'am. Yabog̃at'a o'yamõg̃. \p G̃ebuje José o'jenapõn. \v 61 Maria Madalena dak xik'i o'e witabikũy xe, wara'at Maria dak. \p \v 62 Kuyaje paĩyũ kukukayũ o'je'awero Pilatos wap Sábado bima. Fariseuyũ dak o'je'awero. \p \v 63 — Kariwa! — io'e ip Pilatos pe. — Itait pima, Jesus cuk o'e: “Ebapũg̃ kabia bima, waram wetait oce. Ojebapuk g̃uto,” i — io'e ip. — Imẽn wuymug̃uykukum xeku — i napa ma o'e ip. \m Itabut'ũm ip. Tũybe napa ma e'em iãn o'e ip. \p \v 64 — Imẽnpuye juy esukũywiwiat. Sorarayũ eg̃uju juy ebapũg̃ kabia topam ip, witabikũy wiwi am — io'e ip. — Imuju'ũm pima, Jesus kay itabucayũ jajẽm ip ixima dag̃ ijebit pu am. G̃ebuje ip napa ma jĩjã je'e: “Jesus o'je'ada,” i. Xeku juk o'e: “Deus emunaẽ oce,” i — io'e ip Pilatos pe. — Koapat podi ma je'e ip napa jĩjã ma — io'e ip. \p \v 65 — Ma — io'e. — Sorarayũ og̃uju eyweju ikũy wiwi am — io'e Fariseuyũ be. \p — Hm hm — io'e ip. — Cum oceju. \p \v 66 O'ju ip Jesus'ũm topap kay. Wita'a mudek bõrõbu o'subumupaya ip Pilatos a'õbi―ikũy nomudipap'a pidase. Sorarayũ o'jomõg̃ ip. Ikũy wiwiayũ o'jomõg̃ ip. \p Aripit. O'jepit ip jeduk'a be―Fariseuyũ, paĩyũ kukukayũ dak. \c 28 \p \v 1 Domingo bima Maria Madalena o'ju, wara'at Maria dak. Jesus'ũm dopap kay oajẽm ip. Oajẽm kabia isum. \v 2 (Kuy o'jebapuk Deus ekawẽn tojotjot'ukat kabi bewi. Jesus'ũm dopap pe o'jebapuk. Imẽnpuye ipi o'jexixi. Wita'a o'ya'uk Jesus'ũm dopap pewi. Oabik ibo yabog̃at'a jeje. \v 3 Osusuy isopsep ãn. Xiririkxiririkiap puxim osunuy. Kabidig̃ buximat co'i iekabek. Irut cĩcã osunuy. \v 4 Sorarayũ iparara jĩjã o'e ip―topap wiwimayũ. Ce'ũ'ũayũ buxim ip o'e iparara. Jexixixim ip Deus ekawẽn tojotjot'ukat puxixim.) \p \v 5 Oajẽm ip. Maria Madalena oajẽm, wara'at Maria dak. O'jekawẽn cebe ip. Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'jekawẽn. \p — Eypararam g̃u juy epesop. Epeyepere. Wetaybit Jesus'ũm kudadam eyju iam―ibamupaya'ibit kudadam iam. \p \v 6 — Ijoce g̃u bit xeku. Itait waram g̃uto xeku apẽn cuk o'e iap tag̃ — io'e. — Epesot. Epejojojo Jesus'ũm topap — io'e. \p \v 7 — Ijo buje, dao ma epeju juy Jesus eju etaybitbit topibiyũ kay — io'e aoyũ be. — I juy epe'e cebe ip: “Jesus waram g̃uto o'jetait. Cum eywap Galiléia eipi be. Iboce ixe juy epejojojo,” i. Wekawẽn kay g̃ebum cuy eyju — io'e cebe ip―Deus ekawẽn tojotjot'ukat o'e. \p — Hm hm — io'e ip. \p \v 8 Dao ma o'ju ip witabikũy bewi. O'ju Jesus eju imutaybitbit topibiyũ kay. Iparara o'e ip. Imẽnpit icokcok cĩcã o'e ip. O'jedau ip, imukũyjo am. \v 9 Daudaum pima ip, Jesus aoyũ o'tobede. \p — Wuykabia — io'e. \m O'jẽg̃a'ecõg̃cõg̃ ip Jesus wap. O'suibu ip, ibuyxim ikuk am. \p \v 10 — Eypararam g̃u juy — io'e cebe ip. — Okitpitpiyũ be epeyekawẽn cuy: “Epeju juy Galiléia eipi kay, ijo am,” i — io'e aoyũ be. \m \v 11 Cucum o'e ip imuwẽn ãm cebe ip. \p Sorarayũ dak o'ju ip Judeuyũ epaiyũ kukukayũ kay. Pũg̃ o'ju―iwiwim topibiyũ'in. O'ju ip Jerusalém ka be. Soat o'g̃uwẽn ip paĩyũ kukukayũ be o'jebapukiap. \p \v 12 G̃ebuje paĩyũ kukukayũ o'je'awero ip―Judeuyũ kukukayũ dak. Jesus awẽg̃ o'yaweg̃muwẽn ip. \p G̃ebuje dinheiro o'g̃ũm ip sorarayũ be―Jesus'ũm topap wiwim topibiyũ be. \p \v 13 — I juy epe'e Jesus awẽg̃ tobuxik pinayũ be: “Jesus'ũm o'tujowat ip ixima be ma. Jesus eju jekukuk topibiyũ o'tujowat ip. Ocexet pima, o'tujowat ip,” i juy epe'e — io'e ip sorarayũ be. \p \v 14 — Ipi kukukat iboap co buje, ocejekawẽn ceweju. “Ocecokcok cekapikap kay―sorarayũ ekapikap kay,” ioce'e cebe. Imẽn itakoma g̃u je'e eykay — io'e ip―paĩyũ kukukayũ o'e sorarayũ be. \p \v 15 — Ha'a — io'e ip. — Oceju dak imẽn Jesus awẽg̃ oceyawẽg̃muwẽn. Dinheiro o'jat ip paĩyũ kukukayũ xewi, o'g̃ũm puye. Apẽn paĩyũ kukukayũ o'e iap tag̃ o'e ip. Imẽnpit iboap ekawẽn napaat acã o'e. \p Imẽneju ibo awẽg̃ te'e ma o'yawẽg̃muypõg̃põg̃ soat Judeuyũ dag̃. G̃asũ dak o'yawẽg̃muypõg̃põg̃ ip―ibo awẽg̃. \p \v 16 Galiléia eipi be onze beayũ o'ju ip. Jesus o'e iap tag̃ o'ju ip. Oajẽm ip co'a kay, Jesus dobede am. \p \v 17 Iboce Jesus o'jojojo ip. O'jẽg̃a'ecõg̃cõg̃ ip o'e, ibuyxin ikuk am. Pũg̃pũg̃ pit o'jetabiebarẽm. \m \v 18 Oajẽm Jesus ixeyũ tẽg̃ ma. \p — Wa'õbi soat cucum ip―soat ipi juacayũ, soat kabi beayũ dak — io'e Jesus cebe ip―jejojoayũ be. \p \v 19 — Epeju juy soat kay―soat ipi juayũ kay — io'e cebe ip. — Imutaybit am ip, epeju juy. Wawẽg̃ cuy epeyekũyjo imutaybitbin ip. Imubatisasan ip epeju juy wa'õbi, webay a'õbi dak, Ibiõg̃buk Xipacat a'õbi dak―Deus biõg̃buk a'õbi — io'e. \p \v 20 — Soat cuk adi oce eywebe iap cuy epe'e soat pe―ipi juacayũ be — io'e Jesus onze beayũ be. — Okay soat ip imukũyjobit am, wawẽg̃ epe'e — i dak o'e cebe ip. — Ipi opop pima, oju g̃u eywebewi. Soat em og̃uy eyxe. Eyxe og̃uy iap kay g̃ebum cuy epesop — io'e Jesus. \p — Xipat — io'e ip Jesus pe. — Ẽn ma ejekuku oceweju soat em — io'e ip. \p Ibũrũ ma