\id ROM - MYKuniT \ide UTF-8 \h OROMƐ SHƐƐN \toc1 Tudunmɔɔ Pɔli ya sɛmɛ wemu tun Oromɛ shɛɛn mu ge \toc2 Oromɛ Shɛɛn \toc3 Oro. \mt1 Oromɛ Shɛɛn \mt2 Tudunmɔɔ Pɔli ya sɛmɛ wemu tun Oromɛ shɛɛn mu ge \is1 Jɔgɔ wu ɲɛ Pɔli wɛ? \ip Wèe ya dɔɔni cɛ Pɔli keree ni, bani Luka ya fiin niɲɛhɛmɛ jo wu shizhaa na Kapyegee Kitabu wu ni. Yawutu wu bye wii wemu ya se Tarisi ni Silisi fiige ki ni ge (kee niɲaa wogo ki ɲɛ Turuki wo fiige ki ni). Oromɛ shɛn ja wu bye wii bɛ (Kapyegee 22:26-28). Wʼa bi kalaa fo xuuni Yawutuu pu wo koo li ni Zheruzalɛmu ni. Lowaa bye wu ni fo xuuni ba Yawutu ɲɛ wɛ, na nʼa daa fɛɛ pu kana fo xuuni. Ga, a Kafɔɔ Yesu di wu yiri na wu yaha Damasi koo na, kɔnhɔ wu shɛ Kilɛ wo Jozaama pu jo shi wusama bɛ mu wemu ɲɛ Yawutuu wɛ. Wʼa egilizii niɲɛhɛmɛɛ sin Oromɛ fiige ki kugbɔhɔɔ niɲɛhɛŋɛɛ ni, na sɛmɛɛ ka na tun egilizii niɲɛhɛmɛɛ pii mu, na pii kan wu naɲiinɛɛ pii bɛ mu. \is1 We sɛmɛ we kakana ɲuŋɔ \ip Pɔli yɛ pyaa ya ta Oromɛ egilizi wu nɔhɔ teŋɛ wɛ, ga wʼa we sɛmɛ we ka, kɔnhɔ wu li shɛ Oromɛ shɛɛn na na wee wʼa da mɔ di shɛ pu yíri wɛ (Oromɛ Shɛɛn 15:23-24). Wu funŋɔ ki bye: Wʼi wu wo Kilɛ Jozaama pu wo pyegana li shɛ pu na; pʼi Kilɛ koo li tii cɛ; wu Kilɛ wo tiimɛ pu shɛ pu na, kɔnhɔ pʼi li cɛ na sipya bɛɛri wʼa yaa ni Kilɛ wo ɲuwuuro ti ni. Pɔli ya jo: «Jozaama pu jo ɲɛ nɛ mu shiige bada wɛ, bani Kilɛ wo sefɛɛrɛ ti ɲɛ tii, temu ya ɲuwuuro kaan nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri mu ge.» Oromɛ Shɛɛn 1:16. \is1 Sɛmɛ wu kafila ɲugbɔyɔ \imi \bd Oromɛ Shɛɛn 1:1-15\bd* Pɔli fò mujuu. \imi \bd Oromɛ Shɛɛn 1:16, 17\bd* Oromɛ shɛɛn sɛmɛ wu kaɲugbɔhɔ. \imi \bd Oromɛ Shɛɛn 1:18—3:20\bd* Sipyii bɛɛri mago wu ɲɛ ɲuwuuro ti na: Yawutuu fara shi wusama na. \imi \bd Oromɛ Shɛɛn 3:21—5:21\bd* Na dà Yesu na lee gbɔɔrɔ ni Kilɛ ya sipya jateni sipyitiimɛ, mʼa ɲuwuuro bɛ ta. \imi \bd Oromɛ Shɛɛn 6—8\bd* Kilɛ Munaa gbɔɔrɔ ni sipya ya já ɲaari tiimɛ ni. \imi \bd Oromɛ Shɛɛn 9—11\bd* Kariɲɛɛgɛ kemu ki ɲɛ Yawutuu ni nʼa daa fɛɛ pu tɛ ni ge. \imi \bd Oromɛ Shɛɛn 12:1—15:13\bd* Nʼa daa fɔɔ ɲaarigana. \imi \bd Oromɛ Shɛɛn 15:14—16:27\bd* Pɔli ya fiin jo wuyɛ shizhaa na, na Oromɛ shɛɛn shaari, na duba pye pu mu. \c 1 \s1 Pɔli fò mujuu \p \v 1 Nɛ Pɔli, Yesu Kirisa wo bulo we, nɛyɛ pyaa kʼa we sɛmɛ we ka. Kilɛ ya nɛ yiri na pye wu tudunmɔ, kɔnhɔ nɛ da \w Kilɛ Jozaama\w* pu yu sipyii pu mu. \p \v 2 Kilɛ bi Jozaama pu ɲɔmɛɛ lɔ fo taatuunnɔ ni, na wu tudunmɔɔ pu yaha pa. A pee di pu ka Kilɛ Kafila fɛfɛɛrɛ wo wu ni. \v 3 Pee Jozaama pe ya wu Ja Yesu Kirisa kaa yu, wee wemu wu ɲɛ saannaa \w Dawuda\w* yasege sipyii kabaŋa na ge. \v 4 Ga na saha ni \w Kilɛ Munaa\w* ni, ba wʼa ɲɛ na foro xu ni wɛ, a lee di li shɛ na Kilɛ Ja wu ɲɛ wii, na sefɛɛrɛ wa wu mu. Wee Yesu Kirisa we, wù Kafɔɔ we, \v 5 wee gbɔɔrɔ ni Kilɛ ya niimɛ tirige nɛ na, na nɛ pye wu tudunmɔ, kɔnhɔ shi wusama wo sipyii pʼi dà wu na, pʼi wu ɲɔmɛɛ co. \v 6 Kilɛ ya yee piimu yiri na pye Yesu Kirisa wuu ge, yee bɛ niŋɛ ki wa pii sipyii pii ni. \p \v 7 Yee piimu bɛɛri pu wa Oromɛ kulo li ni ge, yee piimu ya taan Kilɛ mu, a wu yee yiri na pye wu fɛfɛɛrɛ sipyii ge, yee mu nɛ we sɛmɛ we tun. Na fò wa yi mu: Wù To Kilɛ ni wù Kafɔɔ Yesu Kirisa wu niimɛ ni ɲaɲiŋɛ kan yi mu.\f * \fr 1:7 \fr*\ft We duba we ɲɛ Kiricɛɛn fò kangana.\ft*\f* \s1 Pɔli funŋɔ wa wu shɛ Oromɛ ni nʼa daa fɛɛ pu yíri \p \v 8 Nʼa da vɛnhɛ baraga taha Kilɛ na Yesu Kirisa gbɔɔrɔ ni yee bɛɛri wuu na, bani yee wo nʼa daa wu kaa ya yu koŋɔ ki kabaya yi bɛɛri na. \v 9 Jozaama pe pu wa Kilɛ Ja wu kaa yu ge, nɛ kapyeŋɛɛ pyi Kilɛ mu pee keree na ni na zɔ wu bɛɛri ni. Kilɛ wa li sɛɛri na tuun bɛɛri ni nɛ ɲɛrɛgɛ pyi ge, nɛ ma ɲɛrɛgɛ pye yee bɛ mu. Nɛ da ga lee ɲɔ yaha wɛ. \v 10 Nɛ kunni wa na Kilɛ ɲɛɛri jo li bi ɲɛ wu ɲidaan, wu koo kan na mu di shɛ foro yi na. \v 11 Bani lʼa taan nɛ ni gbangban na shɛ yee ɲa, kɔnhɔ di \w Kilɛ Munaa\w* li wo loolodaa la kan yi mu, kɔnhɔ yʼi fanha ta. \v 12 Lee wo kɔri wu wa nago wʼà samɔhɔrɔ leni wùyɛ ni nʼa daa wu shizhaa na, wee wemu na wù bɛɛri ya pinnɛ ge. \v 13 Na cebooloo, nɛ funŋɔ wa yʼi li cɛ nago tɛɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ ni nɛ ma giin di shɛ yee yíri, kɔnhɔ di shɛ na labye wu kuduun ɲa yee bɛ niŋɛ ni, ba nɛ wu kuduun wu ta shi wusama niŋɛ ni tagana lemu na wɛ. Ga fo na pa gbara niɲaa na nɛ sanha lee koro ta wɛ. \p \v 14 Bani sipyii pu bɛɛri wo Jozaama pu foo li ɲɛ nɛ na: kugbɔhɔɔ shɛɛn fara ɲà funŋɔ shɛɛn na, kalaa fɛɛ fara kalaa baa fɛɛ na. \v 15 Lee wuu na nɛ ɲidaan kaa li ɲɛ na \w Kilɛ Jozaama\w* pu jo yee bɛ mu, yee piimu pu ɲɛ Oromɛ kulo li ni ge. \s1 Kilɛ Jozaama pu wo sefɛɛrɛ te \p \v 16 Jozaama pu jo ɲɛ nɛ mu shiige bada wɛ, bani Kilɛ wo sefɛɛrɛ ti ɲɛ tii, temu ya ɲuwuuro kaan nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri mu ge. Yawutuu mu pʼa fɛnhɛ jo, na na nɔ shi wusama na. \v 17 Jozaama pu pʼa li shɛɛ na nʼa daa yɛ nigin funŋɔ ni Kilɛ ya sipya jateni sipyitiimɛ. Cogo watii wa nige lee na bada wɛ, ma na jo ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni wɛ na: \q1 «Sipya wemu wʼa dà Kilɛ na, \q2 a Kilɛ di wu jate sipyitiimɛ ge, \q2 wee na ba ɲìi sicuumɔ ta.»\f * \fr 1:17 \fr*\ft Habakuki 2:4\ft*\f* \s1 Koŋɔ sipyii tiibaara \p \v 18 Kilɛ ya wu loyire li shɛɛ na yìri fugba we ni Kilɛ ɲìi fyaara baa sipyii ni sipyitiibaalaa na, pee piimu pʼa pu katiibaagaa taga na can wu ɲaha kɔɔn ge. \v 19 Lee loyire lʼa zhɛɛ pee na, bani lemu bɛɛri na já jɛ Kilɛ keree ni ge, lee ya ta ŋmɔhɔ pu na wɛ, Kilɛ yɛ pyaa ya lee shɛ na fiinŋɛ pu na. \v 20 Fo koŋɔ ki yaaduun wu ni, Kilɛ yɛ pyaa wa cogo wemu na ni wu tɛhɛnɛ baa sefɛɛrɛ ti ni ge, wa shishiin da já wu ɲa wɛ. Ga wʼa yaŋmuyɔ yemu yàa ge, lee bɛɛri ya jɛni na fiinŋɛ yee yaŋmuyɔ yi keree na. Lee wuu na pu da ga ba kaɲii ta Kilɛ ɲaha tàan wɛ, \v 21 bani pʼa Kilɛ cɛ. Ga, pu ya ta sɔɔ na wu pɛlɛ na Kilɛ wu ɲɛ wɛ. Pu ya baraga tɛri bɛ wu na wu kapyegee ki na wɛ. Pu fungɔnyɔ ya ɲɛri ɲuŋɔ baa woyo. Lee wuu na nibiige ya jé pu fungɔnyɔ baa zɔlɔɔ pu ni. \v 22 Pʼa puyɛ wii fungɔnyɔ fɛɛ, ga pʼi ɲɛ nahanahanaa. \v 23 Nɔɔrɔ fɔɔ Kilɛ wemu wu ɲɛ wu da ga xhu bada-ɛ ge, yani pʼa wee pɛlɛ ge, a pʼi wee yaha wà. Sipya wu ɲɛ wee na da ba xhu ge, a pʼi ganha na wee wo jaa yari, ni shazhɛɛrɛ, ni tɔɔyɔ shishɛɛrɛ yaŋmuyɔ, ni ɲiŋɛ yakokaara na byi yapɛrɛɛ, na ganha na kee yapɛrɛɛ kii pɛlɛ. \p \v 24 Lee wuu na Kilɛ ya pu yaha puyɛ mu pu wo kanɔhɔyɔ yi ni, na saha ni pu ɲidaan keree ni. Lee funŋɔ ni a pʼi cemɔhɔrɔ keree taga puyɛ fanha. \v 25 Pʼa she Kilɛ wo can wu ni, na daha kafinɛyɛ na, na ganha na Kilɛ wo yaŋmuyaaya yi pɛlɛ, na kapyeŋɛɛ pyi yee mu. Kilɛ wemu wu ɲɛ yaŋmuyɔ yi bɛɛri yaavɔɔ ge, na wee yaha wà, wee wemu wʼa yaa ni masɔŋɔ ni gbee ge. \w Amiina\w*. \p \v 26 Lee na Kilɛ ya pee yaha pu wo ceepuuro la keree ki keŋɛ ni, kee ɲɛ cemɔhɔrɔ keree. Kilɛ ya jo lemu ganha ba byi-i ge, lee li ɲɛ pu nibyii. A cèe pʼi namaa pu yaha wà, na ganha na puyɛ sinnɛɛ. \v 27 A namaa pu bɛ di bye mu ni puyɛ ni. A pu kaa di sii shɔ puyɛ ni fo na doro. A pu bɛ di cèe pu yaha wà, na ganha na puyɛ sinnɛɛ. Mu bɔɔngɔ da ba pu ta na saha ni puyɛ pyaa piinŋɛ ki ni. \p \v 28 Ba ma na jo pu ya ta sɔɔ na Kilɛ cɛ wɛ, lee wuu na Kilɛ ya pu yaha puyɛ mu ni pu fungɔnkuuyo yi ni, kɔnhɔ pʼi kapyebaagaa pye. \v 29 Pu zɔlɔɔ ya ɲi katiibaagaa tuuyo bɛɛri na: pu fungɔnyɔ yʼa kolo, pu yaŋmuyɔ la dʼa pe, pʼa kolo, pu dʼa ɲi ɲɛgbɔɔ na, sipyigbuu di dan pu ni, ni yokɔɔnrɔ, ni naŋmahara, zɔguuŋɔ ɲɛ pu ni, ni yayiriye, \v 30 ni sipyii mɛkyɛɛgɛrɛ, Kilɛ dʼa pɛn pu mu. Pu shiige keree ya ɲɛhɛ wɛ, pu tabaara dʼa pe, na ɲɔsanga já, pu kakuuŋɔɔ samɔhɔrɔ dʼa pe, pʼi ya pu sefɛɛ ɲɔmɛhɛɛ coni wɛ. \v 31 Fungɔnyɔ baa fɛɛ pu ɲɛ pii, pu ɲɛ ɲɔmɛhɛɛ fɛɛ bada wɛ, ɲubeŋɛ ɲɛ pu ni wɛ, ɲiɲaara baa fɛɛ. \v 32 Ali na ta pʼa li cɛ xɔ na Kilɛ wo kiiri wu wa wà, na sipyaa sipya wʼa we kashi we pyi ge, wee ya yaa ni xu ni. Lee bɛ na pʼi kee pyi sanha. Na fara lee na, sipyii piimu pʼa we kashi we pyi ge, pee pʼa sɔni. \c 2 \s1 Kilɛ wo kiiri wu keree \p \v 1 Ayiwa, mu wemu wʼa pusamaa jaagi ge, mʼa pye sipya tuugo bɛɛri, Kilɛ wo kiiri wu da ga ba doro ma ɲuŋɔ ni wɛ. Ma ba pusamaa jaagi mayɛ pyaa mʼa jaagi. Bani keree kiimu na mu wa sipyii pu jaagi ge, kee shi muyɛ pyaa bɛ wa byi. \v 2 Na ta wèe bɛɛri dʼa li cɛ na sipyii piimu pʼa kee keree ki pyi ge, Kilɛ ya kiiri kɔɔn pee na na bɛ ni can ni. \v 3 Ayiwa, muyɛ pyaa ba sipyii jaagi pu kapyegee na, na ta muyɛ pyaa bɛ di kee shi pyi, ta mu ya giin na mu na ba shɔ Kilɛ wo kiiri wu na? \v 4 Kelee Kilɛ wo saama nigbɔ pe, ni wu loxulo le, ni wu lotaan le, ta mu wa yee wii yaaga wɛ? Ta mu ya li cɛ na wʼa pee saama pe bɛɛri taga na koo leni mu tàan, kɔnhɔ mʼa \w daburajɛ jo\w*, mʼa jurumu wu ɲɔ yaha wɛ? \p \v 5 Ga mu niwii lʼa waha, mu funŋɔ ɲɛ mu wu daburajɛ jo ma jurumu wu na wɛ. Lee wuu na Kilɛ wo loyire lisana mu ya dɛnri na waa mayɛ na na yɛri wu loyire le ni wu kiiri wu caŋa ki ɲaha na. Kee caŋa ke Kilɛ da ba wu kiiri wu shɛ, kiiri wemu wʼa tii ge. \v 6 Wu na ba sipyii pu bɛɛri nigin nigin kiiri kɔn na saha ni pu kapyegee ni. \v 7 Piimu bɛɛri pʼa la le na kasaaŋaa pyi ge, na masɔŋɔ, ni pɛɛŋɛ, ni ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama shaa Kilɛ mu ge, Kilɛ na ba ɲìi sicuumɔ kan pee mu pemu da xhɔ wɛ. \v 8 Ga piimu bu zhe Kilɛ ni, na zhe can wu ni, na sɔɔ tiibaara na, Kilɛ wo loyire nigbɔɔ le, ni wu ɲatanhaŋa ki na ba do pee ɲuŋɔ ni. \v 9 Can dɛ! Kanhama ni ɲakpaan wʼa da ba do kakuubyii pu bɛɛri nigin nigin ɲuŋɔ ni. Yawutuu pʼa da ba bye shɛnshiilee, lee kadugo na shi wusama di na taha wà. \v 10 Ga piimu bɛɛri pʼa kasaaŋaa pyi ge, pee bɛɛri nigin nigin na ba Kilɛ masɔŋɔ, ni wu pɛɛŋɛ, ni wu ɲaɲiŋɛ ki ta. Yawutuu pu da ba fɛnhɛ bye shɛnshiilee, lʼa na nɔ shi wusama na. \v 11 Bani Kilɛ ya sipya wa wo wa ni wɛ. \p \v 12 Sipyii piimu bɛɛri pʼa jurumu pye na ta pu ya Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu cɛ-ɛ ge, pee bɛɛri na ba gyɛɛgi na ta wee saliya we niŋɛ ɲɛ pee wo kiiri wu ni wɛ. Ga piimu bɛɛri pʼa jurumu pye saliya wu nijɛxhɔgɔ na ge, wee saliya wu wʼa da ba pee wo kiiri wu kɔn. \v 13 Bani piimu pʼa saliya wu jomɔ pu nuri, na ta pʼi ya pu koo ɲaari-i ge, Kilɛ da ga ba wee wa shishiin wii sipyitiimɛ wɛ. Ga piimu pʼa saliya wu koo li bɛɛri ɲaari ge, pee Kilɛ da ba wii sipyitiimɛɛ. \v 14 (Ayiwa, shi wusama ya Musa wo saliya wu cɛ wɛ. Ga tɛɛgɛɛ kii ni, pu ma keree kii pyegaŋaa teŋɛ na saha ni saliya wu ni. Pu ba kee koo ɲaari ali na ta pu ya wee saliya we cɛ bɛ wɛ, lee ya li shɛɛ na pʼa kasaaŋaa cɛ xɔ, na ki pyi. \v 15 Lee ya li shɛɛ bɛ na saliya wʼa yemu jo ge, na yee ya ka pu zɔlɔɔ pu na. Pu fungɔnyɔ yʼa wu shɛɛ pu na bɛ. Tɛɛgɛɛ kii ni pu zɔlɔɔ ma pu jaagi; tɛɛgɛɛ kii ni pʼa kaɲii kan puyɛ mu.) \v 16 Ayiwa, kee keree kii bɛɛri na ba foro kpɛɛngɛ na caŋa ka, na saha ni nɛ wo \w Kilɛ Jozaama\w* pu yɛrɛ li ni. Kilɛ na ba kiiri kɔn sipyii pu wo kaŋmɔhɔŋɔɔ ki bɛɛri na Yesu Kirisa keŋɛ kurogo kee caŋa. \s1 Kilɛ ya Yawutuu pu jaagi \p \v 17 Ayiwa, yee piimu pʼa yu na Yawutuu yee ɲɛ ge, yee ya yi \w tadaŋa\w* pye Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya we, na yiyɛ pɛlɛ na yee pu ɲɛ Kilɛ wo sipyii pee. \v 18 Go yee pʼa Kilɛ ɲidaan cɛ, na kasaaŋaa bɛ cɛ shɔɔnri kiyɛ ni, bani yee ya kalaa Musa wo saliya wu ni. \v 19 Li wa yee funyɔ ni na fyɛnmɛɛ pu ɲɛ sipyii pusamaa, na yee pʼa koo shɛɛ pee na; na piige ni pusamaa ɲɛ, na yee pʼa kpɛɛngɛ shɛɛ pu na. \v 20 Yee wa yu na pusamaa pu ɲɛ kacɛbaalaa ni kalaabaa fɛɛ, na yee pu ɲɛ pu wo kalaatii, bani yee ya giin na Musa wo saliya wu ni yee ya can koo li cɛmɛ pu bɛɛri cɛ. \v 21 Ayiwa nɛ jo, yee piimu pʼa pusamaa kalaa ge, ɲaha na yee di ya yiyɛ kalaa-i wɛ? Yee piimu pʼa Kilɛ Kafila wu yɛrɛ pyi na wa ganha ba nagaara pyi-i ge, yeeyɛ pyaa ki do, ta yee ya nagaara pyi wɛ? \v 22 Yee piimu pʼa yu na wa ganha ba dɔdɔɔrɔ pyi-i ge, ta yee ya ti pyi wɛ? Yee piimu pʼa yu na yapɛrɛɛ ya ɲɔ-ɛ ge, ta yee ya yaŋmuyɔ yuli yapɛrɛgbaya yi ni wɛ? \v 23 Yee ya yiyɛ pɛlɛ na yee ya Musa wo saliya wu cɛ. Ga yee ya wu koo ɲaari wɛ. Ta Kilɛ bɛ yee ya fanri mɛ wɛ? \v 24 Bani lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na: \q1 «Yee Yawutuu pu wuu na shi wusama ya \q2 Kilɛ mɛgɛ kyɛɛgi.»\f * \fr 2:24 \fr*\ft Ezayi 52:5; Ezekiyɛli 36:22\ft*\f* \s1 Cekɔɔnrɔ ya sipya shuu wɛ \p \v 25 Can na kuduun wa cekɔɔnrɔ ni na saha ni Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu ni, ma bu da ma na saliya wu koo ɲaari kunni. Ga mu bu bye mu ya saliya wu koo ɲaari wɛ, ma cekɔɔnrɔ\f * \fr 2:25 \fr*\ft \+bd Cekɔɔnrɔ\+bd* bye kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ wo fɛ Yawutuu pu mu pemu ya li shɛɛ na Kilɛ wuu pu ɲɛ pii ge. Lee kalɛɛ le tayerege kʼa bi pɛlɛ pu mu fo xuuni. Zhenɛzi 17:9-14.\ft*\f* tʼa pye ɲuŋɔ baa wuuro. \v 26 Sipya wemu ya cekɔɔnrɔ pye wɛ, na saliya wu koo ɲaari kuuni ge, ta Kilɛ da ba weefɔɔ wii kanna cekɔɔnrɔ wʼa pye wɛ? \v 27 Yee Yawutuu, yee ya Musa wo saliya wu cɛ, lee kadugo na na cekɔɔnrɔ bɛ pyi, ga yee ya wu koo ɲaari wɛ. Shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, wee shi wu ya ta cekɔɔnrɔ pye wɛ. Ga piimu pʼa saliya wu koo ɲaari pee ni ge, ta pee da ba jaagi shan yee na kiiri wu caŋa wɛ? \p \v 28 Ayiwa, na pye Yawutu ɲɛwiinɛ ni, lee wa nago Yawutu yɛ pyaa pyaa ma ɲɛ wɛ. Kelee cekɔɔnrɔ fɛ na ɲɛ ma ceesɛɛgɛ ki na, lee wa li shɛɛ nago tee ti wa cekɔɔnrɔ see see wuuro ti wɛ. \v 29 Ga, Kilɛ ya sipya wemu wo zɔ ɲɛri ge, wee wu ɲɛ Yawutu wuyɛ pyaa pyaa. Yemu yʼa ka saliya wu ni ge, li wa nago kanna mʼa yee wo koo ɲaari yɛ wɛ, ga \w Kilɛ Munaa\w* ya labye wemu pyi sipya zɔ na ge, wee labye we wu ɲɛ cekɔɔnrɔ see wuuro te. Pee Yawutuu pii ya masɔŋɔ taa sipyii mu wɛ, ga Kilɛ mu pee ya masɔŋɔ taa. \c 3 \s1 Kilɛ ɲɛ ɲɔmɛɛ fɔɔ \p \v 1 Ayiwa ni li wa mu, ma na ɲɛ Yawutu lee kuduun wa lekɛ wɛ? Kelee kuduun wekɛ wu ɲɛ cekɔɔnrɔ ni wɛ? \v 2 Ayiwa, li kuduun wʼa pɛlɛ kabaya yi bɛɛri na. Li nizhiinɛ Yawutuu mu Kilɛ ya fɛnhɛ wu jomɔ pu kan. \p \v 3 Ali pii ɲɛhɛ da pu ni, pu ɲɛ ɲɔmɛhɛɛ fɛɛ Kilɛ mu wɛ, ta lee na já Kilɛ wo ɲɔmɛɛ fɛɛrɛ ti kyɛɛgi? \v 4 Lee da já bye bada wɛ! Ali sipyii pu bɛɛri ɲɛhɛ bye kafinɛjuu, Kilɛ kunni ɲɛ can fɔɔ ma na jo ba lʼa ka kagana lemu na Kilɛ Kafila wu ni wɛ na: \b \q1 «Mu Kilɛ ba yu, \q2 pu bɛɛri na li cɛ na mu ya tii. \q1 Pu da ga já jaagi \q2 wa shishiin ta ma na wɛ.»\f * \fr 3:4 \fr*\ft Zaburuu 51:6\ft*\f* \p \v 5 Ayiwa, pii na jo na: «Wèe wo tiibaara ti ɲɛ kakuunɔ wɛ, bani tee ni Kilɛ wo tiimɛ pʼa zhɛɛ na fiinŋɛ.» Wèe di da ba yekɛ jo yee ni wɛ? Kilɛ bu wu loyire li shan wèe wa ɲuŋɔ ni, ta wèe da jo na wʼa nahana? (Sipyii pii wo fungɔngɔ jomɔ nɛ yu mɛ.) \v 6 Kilɛ wu shɛ nahana? Bada! Can ɲɛ yee ni wɛ. Kilɛ da bye wu ya tii wɛ, dii wu bi da já kiiri kɔn koŋɔ sipyii na wɛ? \v 7 Pii bɛ na ba jo sanha na: «Wèe wo kafinɛjuu bu da lee na Kilɛ wo can wu shɛɛ, fo na nɔɔrɔ bɛ tɛri Kilɛ mɛgɛ na, ɲaha di da ba kiiri pye wu kɔn wèe na pʼi wèe jaagi, na jurumupyii wèe ɲɛ wɛ?» \v 8 Ayiwa li bi ɲɛ mu, ta wèe ya yaa na kakuuŋɔɔ pyi, kɔnhɔ kasaaŋaa di da foro ki ni wɛ? Bada! Pii wa wèe mɛgɛ kyɛɛgi na xɔ, na wee kalaa we wèe ya gaan sipyii pu mu. Pee sipyii pii kunni ya sii yaa ni gyɛɛgi ni. \s1 Sipya wa shishiin ya tii wɛ \p \v 9 Ayiwa, yi ɲaha di wa dii nimɛ wɛ? Ta wèe Yawutuu pʼa ye sipyii pusamaa na? Bada! Nɛ li shɛ xɔ jo Yawutuu yoo, shi wusama yoo, pee bɛɛri ya ɲaari jurumu wu wo fanha ki nɔhɔ ni. \v 10 Ma na jo ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni kagana lemu na wɛ na: \b \q1 «Sipya wa wemu wʼa tii wɛ, \q2 ali shɛn nigin bɛ wɛ. \q1 \v 11 Wa shishiin ɲɛ fungɔngɔ fɔɔ wɛ; \q2 wa shishiin ya Kilɛ shaa wɛ. \q1 \v 12 Pu bɛɛri pʼa kadugo le Kilɛ ni; \q2 pu bɛɛri pʼa pinnɛ pye kaɲɔɔ baa. \q1 Kasaana pyevɔɔ wa shishiin ɲɛ pu ni wɛ, \q2 ali shɛn nigin bɛ wɛ.»\f * \fr 3:12 \fr*\ft Zaburuu 14:1-3\ft*\f* \q1 \v 13 «Mujuu le lʼa fòro pu geŋmaya ni ge, \q2 lee ɲɛ ba faŋa ɲɔmugi-yahaŋa ɲɛ wɛ. \q1 Pʼa pu ɲilee taga na sipyii piinŋɛ. \q2 Pu ɲɔ jomɔ di ɲɛ ba matɔn sɔɔnrɔ ɲɛ wɛ.»\f * \fr 3:13 \fr*\ft Zaburuu 5:10; Zaburuu 140:4\ft*\f* \q1 \v 14 «Laŋi ni kayekyɛɛgɛyɛ \q2 yʼa foro pu ɲɔ ni.»\f * \fr 3:14 \fr*\ft Zaburuu 10:7\ft*\f* \q2 \v 15 «Pu tɔɔyɔ dʼa wɛri sipyigbuu na. \q1 \v 16 Xuu bɛɛri ni pʼa toro ge, \q2 gyɛɛgi ni bɔɔngɔ na daha pu fɛni. \q1 \v 17 Lemu li ɲɛ ɲaɲiŋɛ koo li ge, \q2 pu ya lee cɛ wɛ.»\f * \fr 3:17 \fr*\ft Ezayi 59:7-8\ft*\f* \q1 \v 18 «Kilɛ ɲìi fyaara ɲɛ \q2 pu zɔlɔɔ ni bada wɛ.»\f * \fr 3:18 \fr*\ft Zaburuu 36:2\ft*\f* \p \v 19 Ayiwa, wèe ya li cɛ jo yemu bɛɛri Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wʼa yu ge, saliya wʼa kan piimu mu ge, pee mu wʼa yi yu. Ga, pee di ya ta já wu koo ɲaari wɛ. Lee wuu na jomɔ da ba da sipya wa shishiin mu wɛ, lee na koŋɔ sipyii pu bɛɛri na ba jaagi ta Kilɛ mu. \v 20 Yi li cɛ na saliya wu bɛɛri koo ɲaari, lee da ga já Kilɛ pye wu sipya jate sipyitiimɛ wɛ. Lee funŋɔ ni saliya wʼa li shɛɛ yɛ wèe na na jurumupyii wèe ɲɛ. \s1 Nʼa daa gbɔɔrɔ ni Kilɛ ya sipya shuu \p \v 21 Ayiwa nimɛ, cogo wemu na Kilɛ ya wèe wii sipyitiimɛɛ ge, wuyɛ pyaa ya wee cogo we shɛ wèe na. Pee tiimɛ pe ya daa saliya wu koo ɲaari funŋɔ ni wɛ. Ga, tagana lekɛ na pee ya daa ge, Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo Kitabuu pee ni Kilɛ tudunmɔɔ pusamaa wuu pʼa yee ɲaha jo na fiinŋɛ. \v 22 Wa bɛɛri wʼa dà Yesu Kirisa na ge, Kilɛ kunni na weefɔɔ jate sipyitiimɛ. Zhɔnrɔgɔ wa lee ni wɛ. \v 23 Bani sipyii pu bɛɛri pʼa jurumu pye. Lee lʼa li pye wa shishiin da ga Kilɛ wo nɔɔrɔ wu ɲa wɛ. \v 24 Wu wo niimɛ wu gbɔɔrɔ ni Kilɛ ya pu wii sipyitiimɛɛ mafuu, bani Yesu Kirisa ya pu ɲuŋɔ wolo pu jurumu wu ni. \v 25 Kilɛ ya wu pye saraga, kɔnhɔ wu bye wèe jurumu wu footɔnɔ. Piimu pʼa dà Yesu na ge, Kilɛ ya wu koo li ɲɔ mugi pee sipyii pu mu Yesu wo shishan pu gbɔɔrɔ ni. Lee ya Kilɛ wo tiimɛ pu shɛɛ, bani taashiinɛ li ni sipyii bi jurumu wemu pyi ge, wʼa luu gbo pu tàan, wu ya ta wee wo footɔnɔ kan pu mu wee tuun wu ni wɛ. \v 26 Ga nimɛ, lemu funŋɔ ni wʼa sipya wii sipyitiimɛ ge, wʼa lee shɛ: Piimu pʼa dà Yesu na ge, Kilɛ ya tiin wu tiimɛ pu ni, na pee jate sipyitiimɛɛ. \p \v 27 Ayiwa, na mayɛ durogo, lee kaɲuŋɔ di ɲɛ mii wɛ? Lee kaɲuŋɔ ɲɛ wɛ! Ɲaha na wɛ? Ta kapyegee nizaaŋaa kʼa lee pye? Bada! Ga, nʼa daa wʼa lee pye. \v 28 Lee na wèe na já jo nʼa daa yɛ nigin gbɔɔrɔ ni Kilɛ ya sipya wii sipyitiimɛ, Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu koo li wo ɲaari bɛ wɛ. \v 29 Dii wɛ? Ta Yawutuu yɛ wo wu ɲɛ Kilɛ? Ta shi wusama bɛ wo Kilɛ bɛ wu ɲɛ wii wɛ? Nakaara baa shi wusama bɛ wo Kilɛ wu ɲɛ wii! \v 30 Bani Kilɛ nigin pe yɛ wu ɲɛ. Wee wʼa Yawutuu pu wii sipyitiimɛɛ nʼa daa gbɔɔrɔ ni, na shi wusama bɛ wii sipyitiimɛɛ nʼa daa gbɔɔrɔ ni. \v 31 Ayiwa, ta lee wʼa li shɛɛ na wèe ya Musa wo saliya wu ɲɛri ɲuŋɔ baa saliya nʼa daa wu gbɔɔrɔ ni ya? Ahayi dɛ! Wèe yɛrɛ ya baraga tɛri wu na xuuni. \c 4 \s1 Ibirayima wo nʼa daa gbɔɔrɔ ni Kilɛ ya wu jate sipyitiimɛ \p \v 1 Ayiwa, \w Ibirayima\w* wemu wu ɲɛ wèe sefɛlɛ wèe shi wu wo kabaŋa na ge, yekɛ wèe di da jo wee shizhaa na wɛ? Dii Kilɛ dʼa wu wii sipyitiimɛ wɛ? \v 2 Ibirayima wo kapyegee nizaaŋaa da bi Kilɛ pye wʼa wu jate sipyitiimɛ, wu bi da já wuyɛ pɛlɛ. Ga kaɲuŋɔ ɲɛ wu mu wʼa wuyɛ pɛlɛ Kilɛ ɲaha tàan wɛ. \v 3 Yekɛ Kilɛ Kafila wu dʼa jo wɛ? Wʼa jo na: \q1 «Ibirayima ya dà Kilɛ na, \q2 a Kilɛ di wu jate sipyitiimɛ \q2 wu nʼa daa wu wuu na.»\f * \fr 4:3 \fr*\ft Zhenɛzi 15:6; Yakuba 2:23; Galasi Shɛɛn 3:6\ft*\f* \p \v 4 Yee ya li cɛ na kapyebye ya yaa ni wu saraa ni. Saraa we wʼa daa ge, wee ɲɛ ma wo wɛ, wu labye wu wo saraa wu ɲɛ were. \v 5 Ga, sipya wemu ya wu kapyegee nizaaŋaa pye wu \w tadaŋa\w* wɛ, Kilɛ we wʼa jurumupyii wii sipyitiimɛɛ ge, wu bu dà yɛ wee na, Kilɛ na wu jate sipyitiimɛ wu nʼa daa wu wuu na. \v 6 Kilɛ wʼa sipya jateni sipyitiimɛ, lee ya byi weefɔɔ yɛ pyaa wo kapyegee nizaaŋaa wuu na-ɛ dɛ! Kilɛ wo saama pemu weefɔɔ ma da ge, saannaa \w Dawuda\w* ya jo pee shizhaa na na: \q1 \v 7 «Kilɛ ya piimu wo saliya kyɛɛgɛrɛ \w yafa\w* pu mu, \q2 na pu wo jurumu wu jɔgɔ laha wà ge, \q1 pee ɲɛ duba nagoo. \q1 \v 8 Kafɔɔ ya sipya \q2 wemu wo jurumu tɔrɔ wu fɛni-i ge, \q1 weefɔɔ ɲɛ duba pya.»\f * \fr 4:8 \fr*\ft Zaburuu 32:1-2\ft*\f* \s1 Cekɔɔnrɔ ya sipya shuu wɛ \p \v 9 Ayiwa, piimu pʼa cekɔɔnrɔ pye ge, pee yɛ pʼa yaa ni Kilɛ wo saama pu ni laa, kelee ta cekɔnbaalaa pu bɛ pʼa yaa ni pu ni? Wèe ya yi jo nimɛ na: «\w Ibirayima\w* ya dà Kilɛ na, a Kilɛ di wu jate sipyitiimɛ wu nʼa daa wu wuu na.» \v 10 Tuun wekɛ ni lee dʼa pye wɛ? Wu nigɔnxhɔgɔ na laa, wu nigɔnbaa wo? Nakaara baa wu nigɔnbaa wo Kilɛ ya jate sipyitiimɛ. \v 11 Lee kadugo na a tee cekɔɔnrɔ tʼi ɲɛri fɛ Ibirayima mu, fɛ pemu ya li shɛɛ na Kilɛ ya wu jate sipyitiimɛ wu nʼa daa wu wuu na, na ta wu sanha cekɔɔnrɔ pye-e ge. Lee funŋɔ ni Ibirayima ya pye nʼa daa fɛɛ nigɔnbaalaa bɛɛri wo sefɔɔ, kɔnhɔ pee bɛ di jate sipyitiimɛɛ. \v 12 Piimu pʼa cekɔɔnrɔ pye ge, pee bɛɛri bɛ wo sefɔɔ wu ɲɛ wii nʼa daa kabaŋa na. Lee kɔri ɲɛ piimu ya ta li da cekɔɔnrɔ ti yɛ na-ɛ ge, ga fo piimu pʼa Kilɛ koo li co nʼa daa funŋɔ ni, ba wù sefɛlɛ Ibirayima ya li co cogana lemu na, na wu yaha kɔnbaa wɛ ge. \s1 Nʼa daa gbɔɔrɔ ni Kilɛ wo kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ lʼa ta \p \v 13 Kilɛ ya kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ lɔ \w Ibirayima\w* ni wu yaseye mu na koŋɔ na ba bye pu wogo. Lee ɲɔmɛɛ le ya ta lɔ saliya wu koo li ɲaari wu wuu na-ɛ dɛ. Ga wu nʼa daa wu wuu na Kilɛ ya wu jate sipyitiimɛ. Lee wuu na lee ɲɔmɛɛ lʼa lɔ wu mu. \v 14 Li da bi yaha nago fo ma na ma saliya wu koo ɲaari, mʼa na taa ta lee ɲɔmɛɛ le ni, wee tuun wu ni nʼa daa wu bi da bye kaɲuŋɔ baa. Ɲɔmɛɛ li bɛ na bye tawaga wuu. \v 15 Bani Kilɛ wo loyire le Musa wo saliya wʼa zhaan yɛ wèe ɲuŋɔ ni, bani sipyii bɛɛri pʼa wee saliya we kyɛɛgi. Ga saliya bu bye wu ɲɛ xuu wemu ni wɛ, wa ya wu gyɛɛgi kaa yu wà wɛ. \p \v 16 Lee wuu na Kilɛ ya le ɲɔmɛɛ le lɔ wèe mu nʼa daa wu gbɔɔrɔ ni. Wu wo niimɛ wu gbɔɔrɔ ni wʼa lee loolodaa le kan wèe mu ma ni, kɔnhɔ lʼi bye Ibirayima wo kadugo ki bɛɛri wuu. Lee na piimu pʼa saliya wu koo ɲaari ge, le loolodaa le ya ta kan pee yɛ mu wɛ. Ga sipya bɛɛri wʼa dà Kilɛ na ba Ibirayima ɲɛ-ɛ ge, pee bɛɛri bɛ mu le loolodaa le ya kan. Wèe bɛɛri wo sefɛlɛ wu ɲɛ Ibirayima. \v 17 Ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni wɛ, na Kilɛ ya jo: «Nʼa ma pye shi niɲɛhɛmɛ sefɔɔ.»\f * \fr 4:17 \fr*\ft Zhenɛzi 17:5\ft*\f* Ayiwa, wù sefɛlɛ wu ɲɛ wii Kilɛ ɲaha tàan, bani wʼa dà Kilɛ na, wee wemu wʼa xuu pu ɲɛni ge. Yaŋmuyɔ yemu ɲɛ koŋɔ na wɛ, wu ma jo yɛ yee bɛ yi pye, yʼa bye. \p \v 18 Ayiwa, na li ta \w tadaŋa\w* bye bɛ nige Ibirayima na wu pya ta wɛ, Kilɛ ya yemu jo wu mu ge, a wu dà yi na, na yee pye wu tadaŋa. Lee na wʼa pye «shi niɲɛhɛmɛ sefɔɔ» ba Kilɛ ya yi jo wɛ na: «Ma yaseye na ba ɲɛhɛ.»\f * \fr 4:18 \fr*\ft Zhenɛzi 15:5\ft*\f* \v 19 Ayiwa, Kilɛ ya ye jo tuun wemu ni ge, lee bi Ibirayima ta wʼa lɛ xɔ, bani wʼa bi yee xhuu nigin (100) shishiin ta pya baa. Wu shɔ Sara bɛ bi wu pya ze ɲuŋɔ ye xɔ. Ga lee la ya yafiin bɛ wolo wu nʼa daa wu ni wɛ. \v 20 Wu ya ta wuyɛ kaala Kilɛ wo ɲɔmɛɛ li na wɛ. Ga, a la yɛrɛ di ganha na faraa wu nʼa daa wu na, fo wu na Kilɛ sɔni. \v 21 Ibirayima bi li cɛ nakaara baa, na Kilɛ ya ɲɔmɛɛ lemu lɔ wee mu ge, na se wa wu ni na li ɲɔ fa. \v 22 Wee nʼa daa wu wuu na «Kilɛ ya wu jate sipyitiimɛ.»\f * \fr 4:22 \fr*\ft Zhenɛzi 15:6\ft*\f* \v 23 Ga pee jomɔ pe pʼa ka na: «Kilɛ ya wu jate sipyitiimɛ» ge, pee ya ta ka Ibirayima yɛ nigin wuu na-ɛ dɛ! \v 24 Wèe bɛ wuu na pʼa ka. Kilɛ wemu wʼa wù Kafɔɔ Yesu ɲɛ na yeege xu ni ge, wèe piimu pʼa dà lee na ge, wèe ya yaa na pa jate sipyitiimɛɛ Kilɛ ɲaha tàan. \v 25 Kilɛ ya wu pye saraga, wʼa xu wèe wo jurumu wu wuu na, na ɲɛ na foro xu ni, kɔnhɔ wèe di da jateni sipyitiimɛɛ Kilɛ ɲaha tàan. \c 5 \s1 Kilɛ ya ɲaɲiŋɛ le wèe ni wu tɛ ni \p \v 1 Mu Kilɛ ya wèe jateni sipyitiimɛɛ nʼa daa gbɔɔrɔ ni. Wʼa ɲaɲiŋɛ le nimɛ wèe ni wuyɛ pyaa tɛ ni wù Kafɔɔ Yesu Kirisa baraga ni. \v 2 Wee Yesu Kirisa wʼa koo li mugi, kɔnhɔ Kilɛ di wee niimɛ wu kan wèe mu. Wèe ya dà wu na. Wèe ya wu pye wù \w tadaŋa\w*, na fundanga ta, bani tadaŋa wa wèe mu na jo wèe na ba Kilɛ wo nɔɔrɔ wu ta caŋa ka. \v 3 Lee yɛ bɛ wɛ, kanhama bɛ ɲɛhɛ ba nɔni wèe na wèe na fundanga ta, bani kanhama pu ma wèe pye wèe ya la le na loxulo ta nʼa daa wu ni. \v 4 Wèe bu loxulo ta nɔwuuro ti ni, lee ma wèe pye se tavɛɛ, wèe bu se ta nʼa daa ni, lee ma tadaŋa yaha wèe na. \v 5 Ayiwa, kee tadaŋa ki ya sipya nɔhɔ yɛri wɛ, bani ɲigana lemu na Kilɛ ya wèe zɔlɔɔ pu ɲi taanna ni wu taanɲɛɛgɛ ki ni ge, wʼa lee shɛ wèe na wu \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li gbɔɔrɔ ni, lee lemu wʼa kan wù mu ge. \p \v 6 Can na wèe jurumu wʼa bi wèe pye baraga baa sipyii nʼa daa kabaŋa na. Ayiwa, Kilɛ ya tuun wemu teŋɛ ge, wee tuun we ni Kirisa ya xu wèe Kilɛ ɲìi fyaara baa sipyii wuu na. \v 7 Sipya na shɛ wuyɛ kan pu gbo wu sipyiɲii tɛgɛ, lee pyemɛ ya taan wɛ dɛ, ali wu ɲɛhɛ bye sipyitiimɛ bɛ. Sipya wemu wʼa kasaaŋaa pyi ge, la wa la ni wa na já wuyɛ kan pu gbo wee tɛgɛ. \v 8 Ga na wèe yaha wù jurumu wu ni, wèe tɛgɛ Kirisa ya xu. Ta lee ya li shɛɛ na wèe kaa ya dan Kilɛ ni fo xuuni wɛ? \p \v 9 Kirisa na xu, a wu shishan pʼi wo, pee gbɔɔrɔ ni Kilɛ ya wèe wii na wèe ya tii. Lee na wèe ya li cɛ na fiinŋɛ na Kirisa ya pa wèe shɔ Kilɛ wo loyire li na. \v 10 Wèe bi bye Kilɛ wo pɛɛn, ga Kilɛ ya bɛ leŋɛ wèe ni wuyɛ pyaa tɛ ni wu Ja wu wo xu wu gbɔɔrɔ ni. Na fara lee na, wèe ya cɛ jo wèe na ba shɔ, bani wu Ja wu wa ɲìi na. \v 11 Na fara lee na wèe ya fundanga taa gbangban Kilɛ wo kariɲɛɛgɛ ki ni wù Kafɔɔ Yesu Kirisa gbɔɔrɔ ni. Wee wʼa bɛ le wèe ni Kilɛ tɛ ni. \s1 Jɔgɔ wu ɲɛ Adama wɛ? Jɔgɔ wu ɲɛ Yesu Kirisa wɛ? \p \v 12 Shɛn nigin yɛ keŋɛ kurogo jurumu yʼa jé koŋɔ puga ni, wee ɲɛ \w Adama\w*. A jurumu bɛ di xu leŋɛ koŋɔ puga ni. Lee lʼa li pye sipya wa shishiin da ga xu li wɛ, bani pu bɛɛri ya jurumu pye. \v 13 Bani yani Kilɛ wu saliya wu kan Kilɛ tudunmɔɔ Musa mu ge, jurumu bye na xɔ koŋɔ puga ni. Ga ma na jo saliya wu bi sanha gan wɛ, Kilɛ bi wee saliya we wo jaagi wu tuugo shaan jurumupye na wɛ. \v 14 Ga lee bɛ na sipyii bɛɛri pʼa pye xu wo fanha ki nɔhɔ ni, na co Adama wo tuun wu na, fo na pa nɔ Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo tuun wu na. Ali piimu bɛ pu ɲɛ pu ya ta saliya wu kyɛɛgi ba Adama ɲɛ-ɛ ge, pee bɛ bi xhuli. Wemu wʼa bi yaa na pa ge, wee ɲɛ Yesu Kirisa. Adama ya pye ba wee wo jaa\f * \fr 5:14 \fr*\ft \+bd Adama\+bd* ya pye koŋɔ shɛnshiimɛ wemu wo tuugo sipyii pu ɲɛ jurumu ni xu wo fanha ki nɔhɔ ni ge. \+bd Yesu Kirisa\+bd* ya pye koŋɔ shɛnshiimɛ wemu ya jurumu pye ɲa wɛ, wu wo tuugo sipyii pu bɛ di ɲɛ Kilɛ wo niimɛ wu nɔhɔ ni ge.\ft*\f* ɲɛ wɛ. \p \v 15 Ga Kilɛ ya loolodaa lemu kaan mamama ni ge, lee ni Adama wo jurumu wu ɲɛ nigin wɛ. Can wu ɲɛ wii, sipyiɲɛhɛmɛɛ ya xhuli wee yɛ nigin wo jurumu wu wuu na. Ga Kilɛ wo mamama loolodaa lemu lʼa pa Kilɛ wo niimɛ wu baraga ni ge, lee ya gaan sipyiɲɛhɛmɛɛ mu shɛn nigin gbɔɔrɔ ni, wee ɲɛ Yesu Kirisa. Lee loolodaa le wo kuduun wʼa pɛlɛ fo xuuni. \v 16 Kilɛ ya loolodaa lemu kaan ma ni ge, laraga ki wa lee loolodaa le wo keree ni shɛn nigin wo jurumu wu keree tɛ ni. Shɛn nigin, wʼa pa ni jaagi ni, na li ta Kilɛ ya loolodaa lemu kaan ma ni, jurumu niɲɛhɛmɛ nibyexhɔgɔ na ge, lee loolodaa le ya wèe ɲuŋɔ wolo, na wèe pye sipyitiimɛɛ. \v 17 Can wu ɲɛ wii, shɛn nigin wo jurumu wʼa sipyii pu bɛɛri le xu wo fanha ki nɔhɔ ni. Ga piimu bɛɛri pʼa da ba Kilɛ wo niimɛ nigbɔ we ta, na Kilɛ wo loolodaa li bɛ ta, lee lemu li ɲɛ na pu jate na pʼa tii ge, pee na ba se ta jurumu wu na pu wo ɲiifɛɛrɛ ti ni shɛn nigin yɛ gbɔɔrɔ ni; wee ɲɛ Yesu Kirisa. Lee wo kuduun wʼa pɛlɛ. \p \v 18 Ayiwa, ba sipyii pu bɛɛri ya jaagi ta Adama yɛ nigin wo jurumu wu wuu na-ɛ dɛ, mu Yesu Kirisa yɛ nigin bɛ wo kasaana nigin ya sipyii pu bɛɛri ɲuyɔ wo kiiri wu nɔhɔ ni, na ɲìi sicuumɔ kaan pu mu. \v 19 Shɛn nigin wo ɲɔmɛɛyahana lʼa sipyiɲɛhɛmɛɛ pye jurumupyii pyegana lemu na ge. Mu shɛn nigin pe bɛ wo Kilɛ ɲɔmɛɛcoro ya Kilɛ pye wu na shɛnɲɛhɛmɛɛ wii sipyii piimu pʼa tii ge. \p \v 20 Kilɛ ya saliya wu kan Kilɛ tudunmɔɔ Musa mu, kɔnhɔ wu li shɛ wèe na na wèe jurumu wʼa ɲɛhɛ. Ga jurumu wu ɲɛhɛ ɲɛhɛ ɲɛhɛgana bɛɛri na, Kilɛ wo niimɛ we, wee ya ɲɛhɛ wu na na kanha. \v 21 Taashiinɛ li ni jurumu wu wo fanha ki nɔhɔ ni wèe di bye, lee lʼa xu pye wu ya sipya wa shishiin yɛri wɛ. Ga niimɛ wu wo fanha ki nɔhɔ ni wèe ɲɛ nimɛ, lee lʼa li pye Kilɛ ya wèe wii sipyii piimu pʼa tii ge. Lee na Kilɛ da ba ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama kan wèe mu wù Kafɔɔ Yesu Kirisa gbɔɔrɔ ni. \c 6 \s1 Nʼa daa fɛɛ ya jurumu yaha na bye ni Kirisa ni \p \v 1 Ayiwa, yekɛ wèe di da jo wɛ? Ayiwa, ta lee wʼa li shɛɛ na wèe pu kori yaha jurumu ni, kɔnhɔ Kilɛ wo niimɛ wu da bɛlɛgi? \v 2 Bada, lee ya yaa na pye wɛ! Wèe piimu ɲɛ ba xuu ɲɛ wɛ jurumu shizhaa na ge, wèe ma bye dii na gori yaha jurumu na na byi sanha wɛ? \v 3 Wèe piimu bɛɛri pʼa batize na bye ni Yesu Kirisa ni kariɲɛɛgɛ ni ge, ta yee funyɔ yʼa to li na na wèe na batize, na lee ɲɛ kanna shiizhan wèe ya pinnɛ xu ni Yesu ni wɛ? \v 4 Ba wèe ya batize wɛ, a lʼi bye kanna wèe ya pinnɛ xu ni wu ni shiizhan, na binnɛ le bɛ ni wu ni. Kɔnhɔ wù bɛ di ɲìi sicuumɔ nivomɔ ta, ba To Kilɛ ya Kirisa ɲɛ na yeege xu ni, ni wu sefɛɛrɛ nɔɔrɔ wuuro ti ni wɛ. \p \v 5 Can na, wu xu wu bi pye kanna wèe ya pinnɛ xu ni wu ni, nakaara baa wèe na ba binnɛ ɲɛ ni wu ni wu wo kariɲɛɛgɛ ki funŋɔ ni, ba wuyɛ pyaa kʼa ɲɛ ɲɛgana lemu na wɛ. \v 6 Wù li cɛ fiinŋɛ na jo yahagaguunɔ lemu na wèe bye ge, lee bɛ ya pye kanna lee ya pinnɛ kori ni Yesu ni korikoritige ki na, na xhu. Kɔnhɔ lee jurumu yahagana li fanha kʼi xhɔ. Lee funŋɔ ni wèe di ba shɔ jurumu wu wo bulooro ti na bɛ. \v 7 Bani wemu bu xhu, wee ɲɛ nige jurumu wu wo fanha ki nɔhɔ ni wɛ. \p \v 8 Ayiwa, ba ma na jo wèe ya pye kanna shiizhan wèe ya xu ni Kirisa ni wɛ, wèe ya dà li na jo wèe na ba bye ɲiifɛɛrɛ na ni wu ni. \v 9 Wèe ya cɛ na jo Kirisa ya ɲɛ na foro xu ni, wu wa da xhuu nige wɛ, xu bɛ di wa da já yaaga pye wu na wɛ. \v 10 Wʼa xu tɔɔɲii nigin pe, na jurumu wu wo fanha ki kyɛɛgi. Ɲiifɛɛrɛ temu ni wu wa nimɛ ge, Kilɛ mu wu wa tee ni. \v 11 Mu yee bɛ ya yaa na yiyɛ jateni kanna yee ya xu, na foro jurumu wu wo fanha ki nɔhɔ ni. Yi li cɛ nimɛ na Kilɛ mu yee wa ɲiifɛɛrɛ ni Yesu Kirisa wo kariɲɛɛgɛ ki ni. \p \v 12 Wee tuun wu ni yi ceepuuro te ti da ba xhu ge, yi ganha bu da tee yaha nige jurumu mu tʼi bye jurumu wo bulo wɛ. Yi ganha bu sɔɔ yʼa ceepuuro wo lakuuŋɔ ki ɲɔmɛhɛɛ coni wɛ. \v 13 Yi ganha bu da yi ceepuuro ti kabaŋa ka shishiin yaha jurumu ni nige, yi da katiibaagaa pyi ni ki ni wɛ. Ga yi yi ceepuuro ti kabaya yi bɛɛri kan Kilɛ mu kanna sipyii piimu pʼa ɲɛ na foro xu ni, na bye sipyifomɔɔ ge. Yi yi ceepuuro ti kabaya yi bɛɛri kan Kilɛ mu, kɔnhɔ yi da keree pyi ni yi ni, kiimu kʼa tii ge. \v 14 Yee da ba bye nige jurumu wo buloo wɛ, bani yee ya ɲaari nige Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu fanha ki nɔhɔ ni wɛ, ga Kilɛ wo niimɛ wu nɔhɔ ni yee ya ɲaari. \s1 Kilɛ wo buloo pu ɲɛ nʼa daa fɛɛ pee \p \v 15 Ayiwa, ba ma na jo wèe wa nige saliya wu wo fanha ki nɔhɔ ni wɛ, fo Kilɛ wo niimɛ wu ge, ta lee ya li shɛɛ na wèe na já da jurumu pyi wù ɲidaan pyegana na? Bada! Yee ya jo wɛ. \v 16 Yee bu yiyɛ kan wemu mu, na guu weefɔɔ mu ba buloo ɲɛ wɛ, na wu ɲɔmɛɛ coni, wemu wo ɲɔmɛɛ yee ya joni ge, ta yee ya li cɛ na weefɔɔ wo buloo yee ɲɛ wɛ? Tee bulooro te bu da yee na tee pyi jurumu mu, xu wu ɲɛ tee wo taxɔgɔ. Tee bulooro ti shiin bu da yee na ti pyi Kilɛ mu, tee wo taxɔgɔ ɲɛ tiimɛ Kilɛ ɲaha tàan. \v 17 Ga wù Kilɛ shaari! Bani yee piimu pʼa bye jurumu wu wo bulooro ti ni fo taashiinɛ ni ge, yee ya kalaa can wemu ni ge, yee ya sɔɔ wee na yi zɔlɔɔ pu bɛɛri na. \v 18 Nimɛ, yee ya foro jurumu wu wo bulooro ti ni, na bye Kilɛ wo buloo, na ɲaari tiimɛ ni. \v 19 Nɛ pe jomɔ pe yu na saha ni sipyii cogo ni yi wo fanhabaara ti wuu na. Yee ya fɛnhɛ yi ceepuuro ti yatɛnyɛ yi yaha nɔhɔmɔ, ni kuumɔ keree bulooro ni yahagaguunɔ lemu kaa na ge dɛ, nimɛ yi yi ceepuuro ti yatɛnyɛ yi yaha mu lee yahagana li na bulooro ni Kilɛ mu, yʼi bye ɲiifɛɛrɛ na, tiimɛ ni fɛfɛɛrɛ ni. \p \v 20 Tuun wemu ni yee bye jurumu wu wo bulooro ti ni ge, Kilɛ wo tiimɛ koo li ɲaari wu fanha bye yee na wɛ. \v 21 Ga, kuduun wekɛ yee dʼa ta kee kapyegee ki ni wɛ? Kee keree kii yɛrɛ ya ɲɛri na shiige waa yee na nimɛ, bani xu wu ɲɛ kee keree ki bɛɛri taxɔgɔ. \v 22 Ga yee ya foro nimɛ jurumu wu wo bulooro ti ni, na bye Kilɛ wo buloo. Kuduun wemu yee ya daa lee ni ge, wee wu ɲɛ mɛ fɛfɛɛrɛ, tee wo taxɔgɔ di ɲɛ ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama. \v 23 aBani xu wu ɲɛ jurumu wu wo footɔnɔ, ga loolodaa lemu Kilɛ ya gaan ma ni ge, lee ɲɛ ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama wù Kafɔɔ Yesu Kirisa wo kariɲɛɛgɛ ki funŋɔ ni. \c 7 \s1 Nʼa daa fɛɛ ɲɛ saliya wu wo fanha ki nɔhɔ ni wɛ \p \v 1 Ayiwa na cebooloo, ta yee ya li cɛ na wu ɲiifɛɛrɛ te yɛ ni sipya ɲɛ saliya wu wo fanha ki nɔhɔ ni wɛ? Yee ya yaa na lee cɛ, bani yee piimu ni nɛ yu mɛ ge, yee ya saliya wu cɛ xɔ. \v 2 Li ɲɛ ba gbaga shɔ ɲɛ wɛ, wemu furu ya pɔ ge. Na saha ni saliya wu ni, wu poo wu ya ga xhu wɛ, wu da já gbaga katii je wɛ. Ga wu poo wu ga xhu, wʼa ɲɛri pye wuyɛ wo, wee saliya we fanha ɲɛ nige wu na wɛ. \v 3 Ayiwa, wu bu shɛ gbaga je ná watii mu, na ta wu poo wu sanha xhu wɛ, dɔdɔɔrɔ wʼa pye. Ga wu poo wu bu xhu, saliya wu fanha ɲɛ nige wu na lee shizhaa na wɛ. Wu bu gbaga je ná watii mu, tee ɲɛ dɔdɔɔrɔ wɛ. \p \v 4 Ayiwa na cebooloo, mu li wa yee bɛ shizhaa na. Kirisa na xu, yee ya pye kanna yee bɛ pʼa xu saliya wu ɲaari wu shizhaa na. Lee funŋɔ ni, yee ya pye nimɛ Yesu Kirisa wuu, Kilɛ ya wemu ɲɛ na yeege xu ni ge, kɔnhɔ yi da kasaaŋaa pyi Kilɛ mu. \v 5 Can na wèe bi ɲaari na sahaŋi ni wùyɛ pyaa ɲidaan ni tuun wemu ni ge, saliya wʼa bi keree kii shɛɛ wèe na na kee ya ɲɔ wɛ. Ga lee bɛ na wèe di kee shaa na byi. Kee lakuuŋɔ ki bye wèe funyɔ ni, na wèe yɛri kapyebaagaa na, kee di wèe leni xu ni. \v 6 Nimɛ, wèe ya saliya wu ɲaari wu ɲɔ yaha, bani wemu wo fanha nɔhɔ ni wèe di bye ge, wèe ya pye kanna wèe ya xu na foro wee wo fanha ki nɔhɔ ni. Lee na, wèe na já kapyeŋɛɛ pye Kilɛ mu pyegafonɔ na \w Kilɛ Munaa\w* gbɔɔrɔ ni. Kolɛɛ lemu wo keree kʼa ka saliya wu ni ge, wèe ya kee pyi na saha ni lee ni nige wɛ. \s1 Jurumu saliya wʼa zhɛɛ \p \v 7 Ayiwa, ta lee wa li shɛɛ na Musa wo saliya wu wʼa sipyii pu pye pu na jurumu pyi? Bada! Ga saliya wu wʼa nɛ pye nɛ na jurumu cɛ. Na ɲii yeege wa yaaga fɛni, nɛ bi da ga lee cɛ jurumu wɛ, ka ɲɛ saliya wu ya li shɛ na: «Ma ɲii ganha bu da voro wa yaaga fɛni wɛ.» \v 8 Lee funŋɔ ni jurumu wʼa kaɲuŋɔ ta, na lakuuŋɔ tuugo bɛɛri leŋɛ nɛ zɔ wu ni saliya wu gbɔɔrɔ ni. Saliya wu kaa bɛ wɛ, wèe bi sanha wù jurumu cɛ wɛ. \v 9 Fo tuun wemu ni nɛ bye nɛ sanha saliya wu cɛ-ɛ ge, nɛ bye ɲìi na nayɛ ɲaha tàan. Ga ba nɛ pa saliya wu cɛ wɛ, a jurumu bye la di jé nɛ ni. \v 10 Ga, a nɛ bye kanna nɛ xu. Kilɛ ya saliya wemu kan, kɔnhɔ wù ɲìi sicuumɔ see wo ta ge, wee ya xu nɔ nɛ na. \v 11 Bani jurumu wʼa kaɲuŋɔ ta, na nɛ faanna, na xu bɛ nɔ nɛ na wee saliya we gbɔɔrɔ ni. \v 12 Ayiwa, saliya wu ɲɛ fɛɛfɛɛ; Kilɛ ya ɲɔmɛhɛɛ kiimu jo ge, kee bɛɛri ki ɲɛ fɛɛfɛɛ, na dii, na nɔhɔ ɲɔ bɛ. \p \v 13 Ni li wa mu, ta lee wa li shɛɛ na saliya wemu wu ɲɛ yasaaŋa ge, na wee wʼa pye kaɲuŋɔ na xu nɔ nɛ na ya? Bada! Jurumu wʼa pye kaɲuŋɔ kee yasaaŋa ke baraga ni na nɛ piinŋɛ, na xu nɔ nɛ na. Lee ya pye mu kɔnhɔ jurumu di já shɛ fiinŋɛ. Lee funŋɔ ni saliya wu baraga ni lʼa cɛ na fiinŋɛ na jo yakuudiige can can wogo ki ɲɛ jurumu. \s1 Fanhaya tɛhɛɛ shuun wʼa zhaanra leni \p \v 14 Ayiwa nakaara baa, wèe ya li cɛ na Kilɛ ni saliya wʼa foro. Ga nɛ kunni, nɛ ceepuuro ti fanha kʼa cɛ̀rɛ, a nɛ bye ba jurumu wo bulo ɲɛ wɛ. \v 15 Bani nɛ kunni ya sii na kapyegee ki ɲaha cɛ wɛ; kasaaŋaa kiimu wo bye funŋɔ ki ɲɛ nɛ mu ge, nɛ kee pyi wɛ. Keree kiimu ya dan nɛ ni bada wɛ, a nɛ dɛrɛɛ na kee pyi. \v 16 Ayiwa, keree kiimu ya dan nɛ ni wɛ, nɛ ba kee pyi, lee ya li shɛɛ na ye saliya wʼa yu ge, nɛ sɔɔ li na na yee ɲɛ can. \v 17 Lee na, kakuuŋɔɔ kiimu nɛ byi ge, kee ɲɛ nɛyɛ pyaa ɲidaan wɛ. Jurumu wemu wu wa nɛ zɔ wu ni ge, wee wo fanha ke kʼa nɛ yɛri kee bye na. \v 18 Nɛ li cɛ jo kasaana la shishiin wa nɛ ni wɛ, bani nɛ ɲɛ yɛ sipya, fanha ɲɛ wu ni wɛ. Can yɛ pyaa na nɛ giin da kasaaŋaa pyi, ga nɛ da já wɛ. \v 19 Kasaaŋaa kiimu nɛ giin da byi ge, nɛ kee pyi wɛ. Ga kakuuŋɔɔ kiimu bye kaa ɲɛ nɛ na-ɛ ge, kee nɛ byi. \v 20 Ayiwa, keree kiimu bye kaa ɲɛ nɛ na wɛ, nɛ ba kee pyi, wee tuun wu ni lee ɲɛ nɛyɛ pyaa ɲidaan nige wɛ. Ga jurumu wemu wo se wu ɲɛ nɛ na ge, wee wʼa lee pyi. \p \v 21 Mu nɛ kee fanha ke ɲaa nayɛ na, nɛ ba giin nɛ kasaana pye tuun bɛɛri ni, kakuunɔ bye kaa na nɛ ta. \v 22 Kilɛ wo saliya wu kaa ya dan nɛ ni xuuni na zɔ wu na. \v 23 Ga fanha katii nɛ ɲaa nayɛ ni kemu ya yogo tunni ni nɛ wo fungɔngɔ ki wo fanha ki ni ge. Kee fanha ke ki ɲɛ nɛ na ge, kee kʼa nɛ pye jurumu wu wo fanha ki nɔhɔ ni. \v 24 Ee! We ɲɛ ɲaa nɛ mu dɛ! Kee fanha ke kʼa nɛ ceepuuro kilee na leni jurumu ni, na xu nɔni ti na ge, jɔgɔ wu dʼa ba nɛ shɔ kee na wɛ? \v 25 Baraga Kilɛ, wù Kafɔɔ Yesu Kirisa gbɔɔrɔ ni, mu na ba nɛ shɔ! \p Ayiwa, na fungɔngɔ ni, nɛ ɲidaan wu ɲɛ na kapyeŋɛɛ pyi Kilɛ mu, na sɔɔ wu saliya wu na. Ga fanha kemu ki wa nɛ na ge, kee kʼa giin kʼi nɛ pye jurumu wo bulo. \c 8 \s1 Ɲaarigazaana lemu nʼa daa fɛɛ ya daa Kilɛ Munaa gbɔɔrɔ ni ge \p \v 1 Ayiwa nimɛ kunni, piimu pu ɲɛ Yesu Kirisa wuu ge, jaagi xuu wa yafiin ɲɛ nige pee na wɛ. \v 2 Bani \w Kilɛ Munaa\w* li lʼa ɲiifɛɛrɛ see wuuro ti kaan Yesu Kirisa wo kariɲɛɛgɛ ki funŋɔ ni ge, lee wo fanha kʼa nɛ shɔ jurumu ni xu wo fanha ki na. \v 3 Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu bi da ga já lee pye wɛ, bani fanhaxhɔɔrɔ ti ɲɛ wèe Adama nagoo wuuro. Lee na saliya wu bi da já lemu pye-e ge, lee Kilɛ ya pye. Kilɛ ya wu Ja wu tun na pa, wʼa pa bye sipya ba wèe jurumupyii ɲɛ wɛ. Jurumu wemu wo fanha nɔhɔ ni wèe di bi bye ge, wʼa wuyɛ kan na pye saraga, na wee wo fanha ki kyɛɛgi. \v 4 Kilɛ ya lee pye kɔnhɔ saliya wʼa tiimɛ pemu bɛɛri kaa yu ge, wù já wʼà pee bɛɛri ɲɔ fani, wèe piimu ya ɲaari na sahaŋi ni wùyɛ pyaa ɲidaan ni wɛ, fo Kilɛ Munaa li wo ɲidaan ge. \v 5 Bani piimu pʼa ɲaari na sahaŋi ni puyɛ pyaa ɲidaan ni ge, pee ya pu funyɔ shaa ni puyɛ pyaa ɲidaan keree ni. Ga piimu pʼa ɲaari na sahaŋi ni Kilɛ Munaa ɲidaan ni ge, pee ya pu funyɔ shaa ni Kilɛ Munaa ɲidaan keree ni. \v 6 Na taha ceepuuro ɲidaan fɛni, lee wʼa ma ni xu ni. Ga na taha Kilɛ Munaa ɲidaan fɛni, lee wʼa ɲìi sicuumɔ see wo ni ɲaɲiŋɛ kaan sipya mu. \v 7 Piimu pʼa pu funyɔ shaa ni puyɛ pyaa ɲidaan ni ge, pee ɲɛ Kilɛ wo pɛɛn. Bani pu ya sɔɔ pʼa Kilɛ wo saliya wu ɲɔmɛɛ coni wɛ, pu yɛrɛ di wa da já bɛ lee na wɛ. \v 8 Lee wuu na piimu pʼa ɲaari na sahaŋi ni puyɛ pyaa ɲidaan ni ge, pee keree da ga já daan Kilɛ mu wɛ. \p \v 9 Yee kunni ya ɲaari na sahaŋi ni yiyɛ pyaa ɲidaan ni wɛ, ga Kilɛ Munaa ɲidaan ni yee ya ɲaari na sahaŋi, bani Kilɛ Munaa li wa yee funyɔ ni. Kirisa wo Munaa li ɲɛ sipya wemu funŋɔ ni wɛ, weefɔɔ ɲɛ Kirisa wo wɛ. \v 10 Kirisa bu bye yee funyɔ ni, yee ceepuuro ti na ba xhu jurumu wu wuu na, ga Kilɛ Munaa li na ɲìi sicuumɔ kan yi mu, bani Kilɛ ya yee jate sipyitiimɛɛ. \v 11 Kilɛ wemu wʼa Yesu Kirisa ɲɛ na yeege xu ni ge, wee wo Munaa li bu bye yee funyɔ ni can na, wu na ba yee bɛ wo ceepuuro ti ɲɛ na yeege xu ni. Wu na ba lee pye wu Munaa li gbɔɔrɔ ni, lee lemu li wa yee zɔlɔɔ pu ni ge. \p \v 12 Lee wuu na na cebooloo, wèe ya yaa na wùyɛ ɲidaan pyi nige wɛ, bani jurumu foo ɲɛ nige wèe na wɛ. \v 13 Bani yi ba ɲaari na sahaŋi ni yiyɛ pyaa ɲidaan ni yʼa da ba xhu. Ga yee bu yi kapyegee niguuŋɔɔ ki ɲa na ki yaha fɛɛfɛɛ Kilɛ Munaa gbɔɔrɔ ni, yee na ba ɲìi sicuumɔ ta. \v 14 Bani Kilɛ Munaa lʼa piimu ɲaha co ge, pee bɛɛri ɲɛ Kilɛ nagoo. \v 15 Bani Kilɛ Munaa lemu yee ya ta ge, lee da ga yee pye buloo wɛ, lʼi wa da ga ba fyaara leŋɛ yi ni bɛ wɛ. Ga lee Munaa li lʼa wèe pye Kilɛ nagoo. Lee gbɔɔrɔ ni wèe ya Kilɛ pyi: «Wù To.» \v 16 Lee Kilɛ Munaa le lʼa yi fiinŋɛ na yu wèe mu can na wù zɔlɔɔ pu na, na Kilɛ nagoo wèe ɲɛ. \v 17 Ayiwa, ma na jo wèe ɲɛ Kilɛ nagoo, cɛn wemu ɲɔmɛɛ wʼa lɔ wèe mu ge, wu na ba wee kan wù mu. Wèe ni Kirisa wʼa da ba wee ta shiizhan, bani wù bu da wʼà pinnɛ na gana ni wu ni, wù na ba pɛɛŋɛ bɛ ta ni wu ni shiizhan. \s1 Nʼa daa fɛɛ tadaŋa \p \v 18 Nɛ kunni ya dà li na jo kanhama pemu ni wèe wa nimɛ ge, pee da ga já daanna ni ɲiga wo pɛɛŋɛ ke ni bada wɛ, kee kemu ki da ba bye wèe wogo ge. \v 19 Kilɛ na ba wu nagoo pu pɛɛŋɛ ki shɛ caŋa kemu ge, Kilɛ wo yaŋmuyaaya yi bɛɛri yʼa kee caŋa ki sige kanha kʼi nɔ. \v 20 Kilɛ wo yaŋmuyaaya yi bɛɛri yʼa pye kaɲuŋɔ baa wo fanha ki nɔhɔ ni. Li ya ta taan yi ni yi pye mu wɛ, ga Kilɛ yɛ pyaa kʼa yi pye mu. Ga lee bɛ na \w tadaŋa\w* wa sanha. \v 21 Bani caŋa ka wa ma, Kilɛ na ba wu yaŋmuyaaya yi bɛɛri yeege xu bulooro ni. Kilɛ nagoo pʼa ɲuwuuro temu ta, na bye puyɛ wuu, na pɛɛŋɛ kemu ta ge, yee yaŋmuyɔ ye bɛ na da kee ni. \v 22 Wèe ya li cɛ, fo na pa gbara niɲaa na jo Kilɛ wo yaŋmuyaaya yi bɛɛri yʼa zhiin kanhama keŋɛ ni, ba layama ɲɛ wɛ. \v 23 Yee yaŋmuyɔ ye yɛ bɛ wɛ, ga \w Kilɛ Munaa\w* lʼa kan wèe piimu mu, na pye ba Kilɛ wo niimɛ wu nizhiimɛ ɲɛ-ɛ ge, wèe bɛ pu wa zhiin wù funyɔ ni. Caŋa kemu Kilɛ da ba wèe pye wu nagoo, wu wù ceepuuro ti yeege bulooro ti ni fɛɛfɛɛ ge, wèe bɛ pu wa kee caŋa ki sigee. \v 24 Bani wèe ya shɔ, ga tee ɲuwuuro te di ɲɛ tadaŋa. Ga tadaŋa kemu bɛɛri sipya ya ɲaa ge, kee ɲɛ nige tadaŋa wɛ. Yaaga bɛɛri mʼa ɲaa na xɔ ge, tadaŋa yɛ nigin kee ɲɛ sanha ya? \v 25 Ga, yaaga kemu ki ɲɛ wèe ya ki ɲaa-i ge, kee bu bye wèe tadaŋa, wù na já luu gbo na kee sige. \p \v 26 Wèe fanha bu jɛrɛ tuun wemu ni, mu Kilɛ Munaa bɛ ya wèe tɛri. Wèe ya yaa na Kilɛ ɲɛɛri keree kiimu na ge, wèeyɛ pyaa ya kee cɛ wɛ. Ga Kilɛ Munaa lʼa ɲɛrɛgɛ pyi wèe mu ni shiinnɛ ni, shiinnɛ lemu li ɲɛ wèe da já li ɲaha jo xhɔ-ɛ ge. \v 27 Kilɛ wemu wʼa sipyii funyɔ keree bɛɛri cɛ ge, wee ya Kilɛ Munaa fungɔngɔ cɛ, bani Kilɛ ya sipyii piimu pye fɛɛfɛɛ ge, Kilɛ Munaa ya ɲɛrɛgɛ pyi pee mu, na bɛ ni Kilɛ ɲidaan ni. \s1 Kilɛ wo taanɲɛɛgɛ nigbɔhɔ ke \p \v 28 Wèe ya li cɛ jo Kilɛ kaa ya dan sipyii piimu ni ge, keree bɛɛri kʼa nɔni pee na ge, Kilɛ ma ba kee bɛɛri wo taxɔgɔ pye nizaana pee mu. Wʼa pee yiri na bɛ ni wu keree ki teŋɛgana li ni. \v 29 Kilɛ ya fɛnhɛ piimu ɲaha bulo na pye wu sipyii ge, wʼa pee keree teŋɛ xɔ, na pee pye ba wu Ja wu ɲɛ wɛ, kɔnhɔ wee Ja wu bye nizhiimɛ wu cebooloo niɲɛhɛmɛɛ niŋɛ ni. \v 30 Sipyii piimu wo keree wʼa teŋɛ ge, wʼa pee yiri. Ba wʼa pu yiri wɛ, na pu jate bɛ sipyitiimɛɛ. Ba wʼa pu jate sipyitiimɛɛ wɛ, na nɔɔrɔ taha bɛ pu na. \p \v 31 Ayiwa ni li wa mu, yekɛ wʼà da jo sanha wɛ? Kilɛ bi ɲɛ ni wèe ni, jɔgɔ na já sanha wèe na wɛ? \v 32 Kilɛ ya ta ɲuŋɔ ɲaari wu Ja wu na wɛ, ga na wu pye saraga wèe bɛɛri wuu na. Ayiwa nakaara baa, Kilɛ na ba yaŋmuyɔ yi bɛɛri kan wèe mu ma ni wu Ja wu gbɔɔrɔ ni. \v 33 Kilɛ ya piimu ɲaha bulo ge, jɔgɔ wu dʼa já pee jaagi wɛ? Wa shishiin bɛ wɛ, bani Kilɛ wʼa pu pye sipyitiimɛɛ. \v 34 Lee wuu na wa shishiin da ba já pu jaagi wɛ, bani Yesu Kirisa ya xu, lee yɛ bɛ wɛ, wʼa ɲɛ na foro xu ni. Wu nidɛɛngɛ ki wa saanra tatɛɛngɛ ki ni Kilɛ kanige cɛ na Kilɛ ɲɛɛri wèe mu. \v 35 Lekɛ li da já wèe waa laha Kirisa wo taanɲɛɛgɛ ke na wɛ? Ɲakpaan gɛ, kelee fyaara, kelee kanhama, kelee xuugbɔhɔ, kelee funmɔ fɛɛrɛ, kelee farati, kelee gbuuro gɛ? Le la shishiin wa da já wèe laha Kirisa na wɛ. \v 36 Ma na jo ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni wɛ na: \q1 «Kilɛ, mu wuu na \q2 pʼa wèe shaa tuun bɛɛri ni di gbo; \q1 pʼa wèe wii ba dubyaa ɲɛ wɛ, \q2 piimu ya yaha gbo kaa na ge.»\f * \fr 8:36 \fr*\ft Zaburuu 44:22\ft*\f* \p \v 37 Ga, pee kanhama pu bɛɛri funŋɔ ni, wèe pu ɲɛ can can na se tavɛɛ pee, wù taanrafɔɔ Kilɛ gbɔɔrɔ ni. \v 38 Nɛ dà li na jo wèe ya xu yoo, wèe ya pye ɲìi na yoo, yafiin da ga já wèe waa laha Kilɛ wo taanɲɛɛgɛ ki na wɛ: Mɛlɛkɛɛ yoo, \w jinaa\w* yoo, sefɛɛrɛ tatii bɛ yoo, nimɛ wo yaŋmuyɔ ye yoo, cabaya woyo ye yoo, \v 39 fugba yaŋmuyɔ fanha woyo ye yoo, ɲiŋɛ yaŋmuyɔ fanha woyo ye yoo, Kilɛ wo yayaaga ka shishiin wa da já wèe waa laha Kilɛ wo taanɲɛɛgɛ ki na wɛ. Wù Kafɔɔ Yesu Kirisa keŋɛ kurogo Kilɛ ya kee taanɲɛɛgɛ ke shɛ wèe na. \c 9 \s1 Kilɛ ya Izirayɛli shɛɛn ɲaha bulo na pye wu sipyii \p \v 1 Can yɛ pyaa nɛ yu mɛ, yi wa kafinɛyɛ wɛ, bani Kirisa wo nɛ ɲɛ. Nɛ li cɛ bɛ na zɔ wu na \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li gbɔɔrɔ ni jo can nɛ yu. \v 2 Nɛ ɲaha ke bɛɛri kʼa tanha xuuni, nɛ zɔ wu bɛ dʼa tanha tuun bɛɛri ni \v 3 na cebooloo \w Izirayɛli\w* shɛɛn pu wuu na. Bani ali nɛ ɲɛhɛ da ba laŋi pu tɛgɛ, na waa laha Kirisa na, kɔnhɔ pee di shɔ, nɛ bi da zɔɔ lee na. \v 4 Pee Izirayɛli shɛɛn pee Kilɛ ya pye wu nagoo, na wu nɔɔrɔ wu taha pu na, na kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛhɛɛ lɔ pu mu, na saliya wu kan pu mu, na wu pɛlɛgana shɛ pu na, na ɲɔmɛhɛɛ bɛ lɔ pu mu. Wʼa kii bɛɛri pye pu mu. \v 5 Lee bɛɛri kadugo na, pee ni wù sefɛlɛɛ pʼa foro. Sipyii wo kabaŋa yíri, pee ni Kirisa bɛ ya foro. Kilɛ wu ɲɛ wii, na ɲɛ yaŋmuyɔ yi bɛɛri ɲuŋɔ ni. Kilɛ wʼa bɛlɛ tuun bɛɛri ni! \w Amiina\w*. \p \v 6 Ayiwa, lee wa li shɛɛ na Kilɛ ya ɲɔmɛhɛɛ kiimu lɔ ge, na kee ya ɲɛri ɲuŋɔ baa wɛ dɛ! Bani piimu bɛɛri pʼa foro Izirayɛli shi wu ni ge, pee bɛɛri ɲɛ Izirayɛli nagoo yɛ pyaa pyaa wɛ. \v 7 Piimu bɛɛri pʼa foro \w Ibirayima\w* ni ge, pee bɛ bɛɛri ɲɛ Ibirayima nagoo puyɛ pyaa pyaa wɛ. Bani Kilɛ ya li shɛ Ibirayima na na: «\w Ishaaga\w* yɛ ni ma kadugo nagoo pʼa da ba foro.»\f * \fr 9:7 \fr*\ft Zhenɛzi 21:12\ft*\f* \v 8 Lee ya li shɛɛ na nagoo piimu sipyii ya daa sipya wo ɲidaan funŋɔ ni ge, pee ɲɛ Kilɛ nagoo wɛ. Ga piimu pʼa se Kilɛ wo ɲɔmɛɛ li funŋɔ ni ge, pee pu ɲɛ Ibirayima wo nagoo puyɛ pyaa pyaa. \v 9 Bani yemu Kilɛ ya jo wu ɲɔmɛɛ li ni ge, yee yi wa mɛ na: «Nɛ na ba guri ba yee la nimɛ tashiin. Wee tuun we ni Sara da ba ja ta.»\f * \fr 9:9 \fr*\ft Zhenɛzi 18:10,14\ft*\f* \p \v 10 Ayiwa, lee yɛ bɛ wɛ, ga mu lʼa pye Erebeka bɛ shizhaa na, wee wemu wʼa yere ŋmamaa yacɛrɛ na wù tolɛ Ishaaga mu ge. \v 11 Na laa li ta li sanha se pya wa wu ta kasaana kelee kakuunɔ pye wɛ, a Kilɛ di jo ni Erebeka ni, kɔnhɔ Kilɛ yɛ pyaa bi giin di wemu ɲaha bulo na bɛ ni wee Kilɛ keree gbegelegana ni ge, lʼi bye mu. Li ganha bu da bye sipyii wo kapyegee baraga ni wɛ, ga lʼi bye na bɛ ni Kilɛ yɛ pyaa ɲidaan ni. \v 12 A Kilɛ di Erebeka pye: «Cuunvɔɔ wu wʼa da ba bye ɲahafɔɔ wu ɲuŋɔ ni.»\f * \fr 9:12 \fr*\ft Zhenɛzi 25:23\ft*\f* \v 13 Ba lʼa ka kagana lemu na Kilɛ Kafila wu ni wɛ na: «Nɛ Yakuba ɲaha bulo, ga na Ezawu yaha wà.»\f * \fr 9:13 \fr*\ft Malaki 1:2-3\ft*\f* \s1 Kilɛ ya sɔɔ na shi wusama bɛ ɲaha bulo \p \v 14 Ayiwa, ta wèe na já jo na katiibaagaa ki wa Kilɛ ni gɛ? Bada! \v 15 Bani Kilɛ ya Kilɛ tudunmɔɔ Musa pye: \b \q1 «Nɛ bu jo nɛ ɲuŋɔ ɲaari sipya wemu na, \q2 wee na nʼa da ɲuŋɔ ɲaari. \q1 Nɛ bu jo nɛ ɲuŋɔ peŋi ni sipya wemu ni \q2 wee ni nʼa da ɲuŋɔ peŋi.»\f * \fr 9:15 \fr*\ft Ɛkizode 33:19\ft*\f* \m \v 16 Lee na sipya ɲidaan kelee wu kapyegee da já Kilɛ pye wu ɲuŋɔ ɲaari wu na wɛ. Ga wuyɛ pyaa wo ɲidaan funŋɔ ni Kilɛ ya ɲuŋɔ ɲaari sipya na. \v 17 Kilɛ Kafila wu ni Kilɛ ya yi jo Farawɔn\f * \fr 9:17 \fr*\ft \+bd Farawɔn:\+bd* Wee ninumɔ wu ɲɛ Farawuna. Saan bɛɛri wʼa tiin saanra ti na Misira ni ge, wu mɛgɛ na bye Farawɔn.\ft*\f* mu na: «Lemu yɛ kaa na nɛ mu teŋɛ saanra ti na ge, lee li wa mɛ. Nʼa da ma taga na sefɛɛrɛ ti shɛ, kɔnhɔ na mɛgɛ kʼi nɔ ɲiŋɛ ki kabaya yi bɛɛri na.»\f * \fr 9:17 \fr*\ft Ɛkizode 9:16\ft*\f* \v 18 Lee na Kilɛ kunni bu jo wu ɲuŋɔ ɲaari wemu na, wee na wʼa ɲuŋɔ ɲaari. Wu bu jo wu wemu nige waha, wʼa kee bɛ waha. \p \v 19 Pii na ba jo na: «Ayiwa ni li ɲɛ mu, ɲaha na Kilɛ di sipyii jaagi sanha wɛ? Jɔgɔ wu dʼa já zhe Kilɛ ɲidaan ni wɛ?» \v 20 Ayiwa, mu wemu wʼa ye yu ge, mu sipyitiimɛ, mu di ɲɛ ɲaha, fo mu wʼa Kilɛ kaala wɛ? Ta puuro shɔɔ na já li yaavɔɔ pye: «Ɲaha na ma da na yàa le yaagana le na wɛ?» \v 21 Ta cogo faanrivɔɔ wogo bɛ ki ɲɛ wu cogo wɛ? Wu bu jo wu pɛɛwa shɔɔ yàa, kelee shɔtiire, lee wʼa da yàa ni wu cogo ke ninuŋɔ ni. \p \v 22 Ayiwa, Kilɛ funŋɔ ya pye na wu loyire ni wu sefɛɛrɛ ti shɛ. Lee wuu na, piimu pʼa wu luu yirige, pee dʼa kemɛ yaha gyɛɛgi kaa na ge, wʼa luu gbo pee tàan fo xuuni. \v 23 Ayiwa, wʼa ɲuŋɔ ɲaari wèe piimu bɛ na, na wèe gbegele na yaha wu nɔɔrɔ wu kaa na ge, wu bu jo wu wee nɔɔrɔ we niɲɛhɛmɛ shɛ wèe bɛ shizhaa na, ta yee kajuu wa yee ni? \v 24 Bani wèe pu ɲɛ wu sipyiyirilee, wu ya ta wèe yiri na foro Yawutuu pu wo shi wu yɛ nigin ni-i dɛ! Wʼa wèe yiri na foro shi wusama bɛ ni. \v 25 Yee yʼa jo Kilɛ tudunmɔɔ Oze wo Kitabu wu ni na Kilɛ ya jo na: \q1 «Piimu bye nɛ sipyii taashiinɛ li ni wɛ, \q2 nɛ na ba pee yiri ‹na sipyii›. \q1 Shi wemu kaa bi dan nɛ ni-i ge, \q2 nɛ na ba wee yiri ‹na taanɲiinɛɛ.›»\f * \fr 9:25 \fr*\ft Oze 2:1,25\ft*\f* \q1 \v 26 «Xuu wemu ni pʼa pu pye ge na: \q2 ‹Yee ɲɛ nɛ sipyii wɛ.› \q1 Pu na ba yiri wee xuu wuyɛ pyaa ni na: \q2 ‹Kilɛ ɲìi wo wuyɛ pyaa wo nagoo.›»\f * \fr 9:26 \fr*\ft Oze 1:10\ft*\f* \s1 Kilɛ ya yemu jo Izirayɛli nagoo shizhaa na ge \p \v 27 Kilɛ tudunmɔɔ \w Ezayi\w* bɛ ya jo ni mujuugbɔɔ ni \w Izirayɛli\w* nagoo shizhaa na na: \q1 «Ali Izirayɛli nagoo ɲɛhɛ ɲɛhɛ \q2 ba suumɔ lɔhɔ ɲɔ gbazhɛnhɛ ɲɛ wɛ, \q1 lee bɛ na sipyii nigin nigin yɛ pu da ba ɲuwuuro ta. \q1 \v 28 Bani Kafɔɔ ya kiiri wemu gbegele ge, \q2 wu na ba wee kiiri wu bɛɛri kɔn tɔvuyo na, \q1 na wu xɔ fɛɛfɛɛ koŋɔ ki sipyii pu na.»\f * \fr 9:28 \fr*\ft Ezayi 10:22-23\ft*\f* \m \v 29 Kilɛ tudunmɔɔ Ezayi ya fɛnhɛ yi jo bɛ sanha fo taashiinɛ ni na: \b \q1 «\w Kilɛ-gbɔtabaaga\w* da bye wu ya ɲuŋɔ ɲaari wèe na, \q2 na pii yaha wà wù sefɛɛ pu ni wɛ, \q1 wèe bi da xhɔ fɛɛfɛɛ, \q2 ba Sodɔmu kulo li sipyii pʼa pye wɛ. \q1 Wèe bi da bye \q2 ba \w Gɔmɔɔri|lemma="Sodɔmu ni Gɔmɔɔri"\w* shɛɛn ya pye wɛ.»\f * \fr 9:29 \fr*\ft Ezayi 13:19; Zheremi 50:40\ft*\f* \p \v 30 Ayiwa, shi wusama wemu wʼa pye wu jate ya nɔ tiimɛ koo li zha wu na-ɛ ge, Kilɛ ya pee jate sipyii piimu pʼa tii ge. Pu nʼa daa wu gbɔɔrɔ ni pʼa pee tiimɛ pu ta. \v 31 Na ta Izirayɛli nagoo di bi la le puyɛ ni, kɔnhɔ pʼi bye sipyitiimɛɛ Kilɛ wo saliya wu koo li ɲaari wu funŋɔ ni. Ga pu ya lee ta wɛ. \v 32 Ɲaha na wɛ? Bani Izirayɛli nagoo pu ya tiimɛ pu sha nʼa daa gbɔɔrɔ ni wɛ. Pu bi giin na pee wo kapyegee ki da pee pye sipyitiimɛɛ. Lee funŋɔ ni a pʼi guruŋɔ to «ke kagereŋɛ ke» na. \v 33 Ma na jo ba lʼa ka kee kagereŋɛ ki shizhaa na kagana lemu na wɛ na Kilɛ ya jo: \q1 «Li wii, kagereŋɛ ka nɛ yaha \w Siyɔn\w* kulo li ni, \q2 sipyii na ba guruŋɔ kemu na ge. \q2 Ki na ba sipyii shaan. \q1 Ga, sipya wemu bu dà kee na, \q2 Kilɛ da ga ba weefɔɔ nɔhɔ yaha bada wɛ.»\f * \fr 9:33 \fr*\ft Ezayi 8:14; Ezayi 28:16\ft*\f* \c 10 \p \v 1 Ayiwa na cebooloo, kaa lemu lʼa sii nɛ wo ɲidaan, ni lemu na nɛ Kilɛ ɲɛɛri \w Izirayɛli\w* shɛɛn mu ge, lee li wa mɛ nago Kilɛ wu pu ɲuŋɔ wolo. \v 2 Bani nɛ wa li sɛɛri jo luu wa pu ni Kilɛ keree na fo xuuni, ga li fungɔngɔ fɛɛrɛ di ɲɛ pu mu wɛ. \v 3 Pu ya ta Kilɛ wo tiimɛ pu cɛ wɛ, a pʼi ganha na giin pʼi puyɛ pye sipyitiimɛɛ. Pu ya ta kuu Kilɛ wo tiimɛ pu mu wɛ. \v 4 Kirisa wʼa saliya wu keree ki bɛɛri ɲɔ fa, kɔnhɔ sipyaa sipya wʼa dà wu na ge, Kilɛ di weefɔɔ jate sipyitiimɛ. \s1 Sipyaa sipya wʼa dà Yesu na ge, wee na ba ɲuwuuro ta \p \v 5 Ayiwa, lemu li da já sipya pye ma jate sipyitiimɛ saliya wu baraga ni ge, Kilɛ tudunmɔɔ Musa ya lee jo na: «Sipya wemu wʼa saliya wu bɛɛri koo ɲaari ge, weefɔɔ na ba ɲìi sicuumɔ ta.»\f * \fr 10:5 \fr*\ft Levitike 18:5\ft*\f* \v 6 Sipya na já tiimɛ pemu ta nʼa daa gbɔɔrɔ ni ge, lʼa ka na ma ba pee kaa yu, «Ɲuŋɔ wa li na mʼa mayɛ yegee wɛ na: ‹Jɔgɔ wu dʼa ba dugi di zhɛ fugba wu ni wɛ?› (Lee kɔri ɲɛ kanna Kirisa mʼa zhaa di dirige.) \v 7 Kelee ‹Jɔgɔ wu dʼa ba digi ɲiŋɛ ki nɔhɔdaan wɛ?›» (Lee kɔri ɲɛ kanna Kirisa mʼa zhaa di yirige xuu pu tɛ ni di durogo.) \v 8 Ayiwa, yekɛ Kilɛ Kafila wu dʼa jo wɛ? Wʼa jo na: «Jomɔ pu wa ma tàan, pu wa ma ɲɔ na, pu wa ma zɔ wu bɛ na.»\f * \fr 10:8 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 30:14\ft*\f* Pee Jozaama pe wèe ya yu sipyii pu mu jo pu dà Yesu na. \v 9 Ma bu yere li na, na yi jo ma ɲɔ ki ni na Kafɔɔ wu ɲɛ Yesu, na dà bɛ li na ma zɔ wu na, na Kilɛ ya wu ɲɛ na yeege xu ni, ma na ba shɔ. \v 10 Bani na dà Yesu na ma zɔ wu na, lee funŋɔ ni Kilɛ ya sipya jateni sipyitiimɛ. Ma bu yi jo ma ɲɔ ki bɛ ni, wʼa ma ɲuŋɔ wolo. \v 11 Lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na: «Sipyaa sipya wʼa dà Kilɛ na ge, wu da ga ba weefɔɔ shiige bada wɛ.»\f * \fr 10:11 \fr*\ft Ezayi 28:16\ft*\f* \v 12 Lee wuu na, Yawutuu yoo, shi wusama yoo, pu bɛɛri ɲɛ nigin. Kafɔɔ nigin wu ɲɛ pu bɛɛri Ɲuŋɔfɔɔ. Piimu bɛɛri pʼa wu mɛgɛ yiri ge, wʼa saama niɲɛhɛmɛ pyi pee bɛɛri mu. \v 13 Bani li wa Kilɛ Kafila wu ni na: «Sipya bɛɛri wʼa Kafɔɔ mɛgɛ yiri ge, weefɔɔ na ba ɲuwuuro ta.»\f * \fr 10:13 \fr*\ft Zhowɛli 2:32 kelee Zhowɛli 3:5\ft*\f* \p \v 14 Ga yirigana lekɛ na pʼi da já wu mɛgɛ ki yiri, na ta pu ya dà wu na-ɛ wɛ? Dii pʼi da já dà wu na, na ta pu ya wu kaa logo-e wɛ? Pʼa wu kaa logo dii ni pii ya \w Kilɛ Jozaama\w* pu yɛrɛ li pye pu mu-i wɛ? \v 15 Pʼa já Kilɛ Jozaama pu yɛrɛ li pye pyegana lekɛ na wɛ? Fo pu bu pii tun, ma na jo ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni wɛ na: «Piimu pʼa ma ni jomɔ nizaama pu ni ge, pee pama ya ɲɔ xuu wu bɛɛri ni.»\f * \fr 10:15 \fr*\ft Ɛkizode 33:19\ft*\f* \p \v 16 Lee bɛ na sipyii bɛɛri ya ta sɔɔ pee Kilɛ Jozaama pu na wɛ. Yee Kilɛ tudunmɔɔ \w Ezayi\w* bɛ ya fɛnhɛ jo na: \q1 «Wù Kafɔɔ, jɔgɔ wu da dà \q2 wèe wo jomɔ nizaama pu na wɛ?»\f * \fr 10:16 \fr*\ft Ezayi 53:1\ft*\f* \m \v 17 Ayiwa, Kilɛ Jozaama pu wo logo funŋɔ ni nʼa daa ya daa. Pee Jozaama pe, Kirisa kaa pee ya yu. \v 18 Ayiwa nɛ jo, li bu da mu, ta \w Izirayɛli\w* shɛɛn pu ya pee Jozaama pu logo wɛ? Pʼa pu logo cɔ! Bani li wa Kilɛ Kafila wu ni na: \q1 «Pe jomɔ pe ya nɔ \q2 ɲiŋɛ ki bɛɛri na. \q1 Pe jomɔ pe ya nɔ \q2 fo koŋɔ ki kabaya yi bɛɛri na.»\f * \fr 10:18 \fr*\ft Zaburuu 19:5\ft*\f* \p \v 19 Ayiwa, nʼa da yi jo sanha jo ta Izirayɛli shɛɛn ya jomɔ pu ɲaha cɛ ta? Kilɛ tudunmɔɔ Musa ya fɛnhɛ li shɛ na Kilɛ ya jo na: \q1 «Yee ya shi wemu wii yafiin bɛ-ɛ ge, \q2 nɛ na ba wèe keree ɲɛpɛɛn leŋɛ yee ni. \q1 Shi wemu yee ya wii fungɔngɔ baa fɛɛ ge, \q2 nɛ na ba wee shi we wo \q2 keree pye yee mu loyire.»\f * \fr 10:19 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 32:21\ft*\f* \p \v 20 Lee bɛɛri kadugo na Kilɛ tudunmɔɔ Ezayi ya lowaa ta na li shɛ sanha na Kilɛ ya jo na: \q1 «Piimu bye pu ya nɛ shaa-i ge, \q2 pee ya nɛ ɲa. \q1 Piimu pʼa pye pu ya kaa la shishiin shaa \q2 di jɛ nɛ shizhaa na-ɛ ge, \q2 nɛ nayɛ shɛ pee na.»\f * \fr 10:20 \fr*\ft Ezayi 65:1\ft*\f* \p \v 21 Ga Kilɛ ya jo Izirayɛli shɛɛn shizhaa na na: \q1 «Nɛ na keye sanha yaha \q2 shi wa mu fo na shɛ caŋa ɲii li xɔ \q1 Niwewagaa sipyii pu ɲɛ pii \q2 ni nʼa she fɛɛ.»\f * \fr 10:21 \fr*\ft Ezayi 65:2\ft*\f* \c 11 \s1 Kilɛ ya ta Izirayɛli shɛɛn wá fɛɛfɛɛ wɛ \p \v 1 Ayiwa nɛ jo, ta Kilɛ ya wu sipyii pu wá fɛɛfɛɛ? Bada! Bani \w Izirayɛli\w* shɛn nɛ bɛ ɲɛ, \w Ibirayima\w* kadugo pya wa, na foro Bɛnzhamɛ wo kpɔɔn li ni. \v 2 Sipyii piimu ɲaha Kilɛ ya bulo fo taashiinɛ li ni ge, wu ya ta pee wá wɛ. Kilɛ tudunmɔɔ \w Eli\w* ya Kilɛ ɲɛɛri Izirayɛli shɛɛn fɛni ɲɛɛrigana lemu na ge, yemu Kilɛ Kafila wʼa jo yee shizhaa na ge, ta yee sanha yee kalaa wɛ? \v 3 Wʼa jo: «Wù Kafɔɔ, pʼa mu tudunmɔɔ pu gbo, na ma saraya yi tawoloyo yi bɛ ja. Nɛ yɛ wʼa kori, pʼi wa giin pʼi nɛ bɛ gbo.»\f * \fr 11:3 \fr*\ft Saannaa 19:10,14\ft*\f* \v 4 Ga dii Kilɛ dʼa wu ɲɔ shɔ wɛ? Wʼa jo: «Namaa kabɔfoŋɔɔ gbarashuun (7.000) nɛ yaha nayɛ mu. Wee wa shishiin sanha nuguro sin ɲa yapɛrɛɛ \w Baali\w* fɛɛ ni wɛ.»\f * \fr 11:4 \fr*\ft Saannaa 19:18\ft*\f* \v 5 Mu li wa niɲaa wo caŋa ɲii le bɛ ni, Izirayɛli nagoo pusamaa nigin nigin wa wà, Kilɛ ya piimu ɲaha bulo na saha ni wuyɛ pyaa wo niimɛ wu ni ge. \v 6 Ayiwa, Kilɛ bi ta wʼa pee ɲaha bulo na saha ni wuyɛ pyaa wo niimɛ wu ni, wee tuun wu ni lee ya foro puyɛ pyaa kapyegee ni-i dɛ! Ni lee bɛ wɛ, niimɛ wu da já bye nige niimɛ wɛ. \v 7 Yʼi wa dii wɛ? Lemu Izirayɛli shɛɛn ya zhaa ge, pu ya lee ta wɛ. Ga Kilɛ ya piimu ɲaha bulo ge, pee yɛ pʼa lee ta. A sipyii pusamaa niwegee di waha. \v 8 Ma na jo ba lʼa ka kagana lemu na Kilɛ Kafila wu ni wɛ na: \q1 «Kilɛ ya pu zɔlɔɔ fungɔnyɔ tɔ; \q2 wʼa fanfanga pari pu ɲìi na \q2 na pu niwegee tɔ \q1 fo na pa nɔ niɲaa na.»\f * \fr 11:8 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 29:3\ft*\f* \m \v 9 A saannaa \w Dawuda\w* bɛ di jo: \q1 «Kaleŋɛɛ yaligee kii pʼa li ge, \q2 kee ki pye pu co co tifuuyo, \q1 ni pu co co mɛɛrɛ, \q2 ni pu ɲugyɛɛgi yaaya, \q1 kɔnhɔ pʼi lee wo saraa ta. \q1 \v 10 Fanfanga ki pari pu ɲìi na, \q2 kɔnhɔ pu ganha ba ɲaa wɛ! \q1 Kilɛ wu pu tikunŋɔɔ kuri yaha tuun bɛɛri ni!»\f * \fr 11:10 \fr*\ft Zaburuu 69:23-24\ft*\f* \s1 Shi wusama ya ɲuwuuro ta \p \v 11 Ayiwa nɛ jo, \w Izirayɛli\w* shɛɛn ya kuruŋɔ ge, ta pʼa to fɛɛfɛɛ? Ahayi dɛ! Ga pee wo piinŋɛ ki funŋɔ ni shi wusama ya ɲuwuuro ta, kɔnhɔ wee shi we wo ɲɛpɛɛn di jé Izirayɛli ni. \v 12 Ayiwa, ni Izirayɛli wo piinŋɛ kʼa pye kaɲuŋɔ a koŋɔ sipyii di kuduun nigbɔ ta, ni pu dirige wʼa shi wusama pye wʼa kuduun nigbɔ ta, wee tuun wu ni pu bɛɛri ba ɲɛri, na guri pa Kilɛ mu do? Ta lee da bye kagbɔɔ na toro kisaŋaa bɛɛri tàan wɛ? \p \v 13 Yee piimu pu ɲɛ shi wusama sipyii ge, yee ni nɛ wʼa yu nimɛ. Kilɛ wʼa nɛ pye tudunmɔ shi wusama mu, a nɛ bɛ shiin di gbɔɔrɔ taha na labye wu na. \v 14 Kɔnhɔ lee bu da li na já bye, ɲɛpɛɛn di jé nɛ wo shi wu sipyii pu ni, fo pʼi ɲɛri kɔnhɔ pii di shɔ pu ni. \v 15 Kilɛ na pu yaha kabanugo, a lee di bye kaɲuŋɔ na bɛ le koŋɔ sipyii ni Kilɛ tɛ ni. Wee tuun wu ni Kilɛ ba sɔɔ pu na sanha, na pu yaha pu talɛgɛ ni do? Ma cɛ lee na ba bye kakanhana dɛ, ma na giin wa wʼa ɲɛ na foro xu ni! \v 16 Shinmashiimɛ wu bu gan xɔ Kilɛ mu, wusama bɛɛri ya pye fɛɛfɛɛ. Tige niŋɛ bu bye fɛɛfɛɛ, ki geye yi bɛɛri yi ɲɛ fɛɛfɛɛ. \p \v 17 Izirayɛli nagoo pu ɲɛ ba oliviye tige ɲɛ wɛ. A Kilɛ di ki geye ya kɔn laha wà, na mu sogi wà ka takɔngɔ ni, mu shi watii shɛn, mu wemu wu ɲɛ sige wo oliviye tige geŋɛ ge. Kee oliviye tige ki wo niyɛ yʼa tɔn pemu taa ge, a pee di ganha na mu bɛ ɲɔ shaa. \v 18 Lee wuu na, oliviye geye yemu pʼa kɔn ge, ma ganha ba ɲɔsanga pyi yee na wɛ. Kee tabaara fungɔngɔ ke bu digi ma mu, mʼa yaa na li cɛ na mu ya ta yere ni niyɛ yi ni-i dɛ, ga niyɛ yi yʼa yere ni mu ni. \v 19 Ma na ba nɛ pye na: «Ta pu ya yee geye yi kɔn laha wà, kɔnhɔ pʼi nɛ sogi yi takɔngɔ ki ni wɛ?» \v 20 Nakaara baa! Yi nʼa daa baara wuu na pʼa yi kɔn laha wà, na mu sogi wà yi tɛgɛ ma nʼa daa wuu na. Ga ma ganha ba ɲɔsanga pyi wɛ, ta fyagi Kilɛ na! \v 21 Bani Kilɛ bu bye wu ya ta ɲuŋɔ ɲaari oliviye tige see see wogo ki geye yi na wɛ, wu da ga ba ɲuŋɔ ɲaari mu bɛ na wɛ. \v 22 Kilɛ ya wu saama pu shɛɛ, na wu fariya wu bɛ shɛɛ shɛgana lemu na ge, yi lee wii: Piimu pʼa wu koo li yaha ge, wʼa wu fariya wu shɛ pee na, na wu saama pu shɛ mu na. Ga fo ma bɛ bu gori yaha pee saama pe ni, lee bɛ wɛ, pu na ba ma bɛ kɔn laha wà. \v 23 Izirayɛli shɛɛn bɛ bu pu nʼa daa baara ti koo yaha, Kilɛ na ba pu sogi sanha pu talɛgɛ ni, bani se wa Kilɛ ni na kuri pu sogi sanha. \v 24 Mu kunni ya kɔn laha sige oliviye tige na, na ba sogi oliviye see see wogo ki na, na ta mu ni kee di ɲɛ tinuyɔ wɛ. Pee piimu pu ɲɛ oliviye see see wogo ki geye yi ge, ta yee sogomɔ da ba daan sanha xuuni yiyɛ pyaa wo tige ki na wɛ? \s1 Izirayɛli na ba ɲuwuuro ta caŋa ka \p \v 25 Ayiwa na cebooloo, nɛ funŋɔ ki wa yʼi le Kilɛ kaŋmɔhɔnɔ le cɛ nimɛ, kɔnhɔ yi ganha ba yiyɛ wii fungɔnyɔ fɛɛ wɛ. \w Izirayɛli\w* shɛɛn pii wo niwegee kʼa waha, kɔnhɔ shi wusama wo sipyii piimu ɲaha Kilɛ ya bulo ge, pee bɛɛri di fɛnhɛ ɲuwuuro ta. \v 26 Mu Izirayɛli shɛɛn pu bɛɛri da ba shɔ ma na jo ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni wɛ, na Kilɛ ya jo na: \q1 «\w Siyɔn\w* kulo li ni Shɔvɔɔ wʼa da ba foro, \q2 wu na ba Yakuba nagoo pu nahama pu xɔ. \q1 \v 27 Lee wa kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ nɛ ni pu tɛ ni, \q2 nɛ ba pu wo jurumu wu jɔgɔ laha wà tuun wemu ni.»\f * \fr 11:27 \fr*\ft Ezayi 59:20-21; Zheremi 31:33-34\ft*\f* \p \v 28 Ayiwa, Kilɛ wo Jozaama pu wo kabaŋa na, Izirayɛli yʼa pye Kilɛ wo pɛɛn, a yee wo kuduun di foro lee ni. Ga ɲaha bulooro ti wo kabaŋa na, pee kaa lʼa dan Kilɛ ni pu sefɛlɛɛ pu wuu na. \v 29 Bani Kilɛ bu yaaga kemu kan, wu ya kee shuu nige wɛ. Wu bu ma yiri, wʼa ma yiri. Kilɛ ya wu ɲɔmɛɛ ɲɛri wɛ. \v 30 Yee bi ta Kilɛ ɲɔmɛɛ co taashiinɛ li ni wɛ. Ga nimɛ, Kilɛ ya ɲuŋɔ ɲaari yee na, na li kaɲuŋɔ pye Izirayɛli shɛɛn ya Kilɛ ɲɔmɛɛ yaha. \v 31 Mu Izirayɛli shɛɛn ya Kilɛ ɲɔmɛɛ li yaha nimɛ lee yahagana li na, kɔnhɔ Kilɛ di ɲuŋɔ ɲaari yee na. Ga ba Kilɛ ya ɲuŋɔ ɲaari yee na wɛ, mu wʼa da ba ɲuŋɔ ɲaari pu bɛ na. \v 32 Bani Kilɛ ya sipyii pu bɛɛri yaha ɲɔmɛɛyahana li wo fanha ki nɔhɔ ni, kɔnhɔ wu ɲuŋɔ ɲaari pu bɛɛri na. \s1 Kilɛ wo tɛhɛnɛ baa sefɛɛrɛ te \q1 \v 33 Ee! Can na tɛhɛnɛ ɲɛ Kilɛ wo naafuu fɛɛrɛ te, \q2 ni wu fungɔngɔ fɛɛrɛ te, \q2 ni wu lajɛ wu na wɛ! \q1 Wu kiiri keree kʼa ye \q2 sipya fungɔngɔ fɛɛrɛ na na kanha! \q1 Sipya da ga já wu keree pyegaŋaa cɛ wɛ! \q1 \v 34 «Jɔgɔ wu dʼa Kafɔɔ fungɔngɔ cɛ wɛ? \q2 Jɔgɔ wu dʼa pye wu yɛrivɔɔ wɛ? \q1 \v 35 Jɔgɔ wu dʼa fɛnhɛ yaaga kan wu mu, \q2 kɔnhɔ wu ba kee foo tɔ wɛ?»\f * \fr 11:35 \fr*\ft Ezayi 40:13; Zheremi 23:18\ft*\f* \q1 \v 36 Bani yaŋmuyɔ yi bɛɛri yʼa foro Kilɛ ni. \q2 Yaŋmuyɔ yi bɛɛri yi ɲɛ wee gbɔɔrɔ ni. \q1 Yaŋmuyɔ bɛɛri yi ɲɛ wu woyo pɛɛŋɛ kʼa dɛri \q2 wu mɛgɛ na tuun bɛɛri ni, tɛhɛnɛ baa! \w Amiina\w*. \c 12 \s1 Ɲaarigavonɔ \p \v 1 Lee wuu na na cebooloo, Kilɛ ya ɲiɲaara temu ta wèe na ge, tee wuu na nʼa yi ɲɛɛri jo yi yiyɛ bɛɛri kan Kilɛ mu ba saraga ɲìi wogo ɲɛ wɛ, kemu ki ɲɛ fɛɛfɛɛ ge. Lee lʼa dan Kilɛ ni, lee li ɲɛ bɛ sanha Kilɛ-pɛɛŋɛ ki see see wogo. \v 2 Yi ganha bu yi kapyegee yaha ki pinnɛ nige ni ke koŋɔ ke wogoo ni wɛ. Ga yi yi yahagana li ɲɛri na saha ni yi fungɔngɔ fɛɛrɛ nivɔrɔ ti ni, kɔnhɔ Kilɛ ɲidaan nijemɛ wemu wʼa taan, wemu ɲɔ kʼa fa ge, yʼi wee cɛ shɔɔnri. \s1 Nʼa daa fɛɛ ya yaa pʼa labye pyi shiizhan \p \v 3 Kilɛ ya niimɛ wemu kan nɛ mu ge, wee gbɔɔrɔ ni nʼa da yi jo yi bɛɛri nigin nigin mu jo wa shishiin ganha da wuyɛ pɛlɛ di doro wu ɲuŋɔ kana tàan wɛ. Ga nʼa daa we Kilɛ ya kan yi bɛɛri nigin nigin mu ge, yi yiyɛ tirige, yʼi da wee wo ɲuŋɔ kana wo keree pyi. \v 4 Sipya bɛɛri ceepuuro ti ɲɛ ni yatɛnyɛ niɲɛhɛyɛ ni, ga yatɛngɛ ka bɛɛri ni ki nibyii li ɲɛ. \v 5 Mu wèe bɛ ya ɲɛhɛ, ga wèe bɛɛri di ɲɛ ceepuuro nigin Kirisa wo kariɲɛɛgɛ ki ni. Wèe bɛɛri nigin nigin wu ɲɛ wu ceepuuro ti yatɛnyɛ ya. \v 6 Loolodahaa kiimu Kilɛ ya kan wèe mu na bɛ ni wu niimɛ wu ni ge, kee tuuyo ya ɲɛhɛ, kɔnhɔ wèe di da Kilɛ wo labye wu pyi ni kee ni. Li bi ɲɛ na Kilɛ tuduro pyi, ta tee pyi ni ma wo nʼa daa wu ɲuŋɔ kana li ni! \v 7 Li bi ɲɛ na kapyeŋɛɛ pyi ma sipyiɲii mu, ta kee pyi! Ma wuu li bi ɲɛ na sipyii kalaa, la le mayɛ ni ma da pee kalaa! \v 8 Wemu wʼa Kilɛ Kafila yɛrɛ pyi ge, weefɔɔ wʼa lee pyi! Wemu ɲɛ sipyii kanvɔɔ ge, weefɔɔ wʼa sipyii kaan ni funvahaŋa ni! Wemu wu ɲɛ ɲahagbaa fɛɛrɛ na ge, weefɔɔ wʼa tee pyi xuuni! Wemu wo loolodaa li ɲɛ na ɲuŋɔ ɲaari ge, weefɔɔ wʼa lee pyi ni fundanga ni! \s1 Nʼa daa fɛɛ ya yaa na ɲaari taanɲɛɛgɛ ni \p \v 9 Yi ganha ba yi taanɲɛɛgɛ pyi ni shuun shuun juuro ni wɛ! Yi kakuuŋɔɔ yaha kʼi bye yi tanhaŋa keree, yʼi nɔrɔ yaha xuuni kasaaŋaa na yʼa byi! \v 10 Yʼi daan ni yiyɛ ni xuuni ba cebooloo ɲɛ wɛ! Yi da yiyɛ shaanri gbɔɔrɔ daha na yi sipyiɲii na! \v 11 Yi la le yiyɛ ni, yi ganha bu da bye saa fɛɛ wɛ! Yi da kapyeŋɛɛ pyi Kafɔɔ mu ni yi zɔlɔɔ pu bɛɛri ni! \v 12 Yi fundanga ta yi \w tadaŋa\w* ki wuu na, yi pye kanhama sorovɛɛ, yʼi samɔhɔrɔ le yiyɛ ni ɲɛrɛgɛ fɛni! \v 13 Yʼa nʼa daa fɛɛ cebooloo pu tɛri pu da pu mago keree yari, yi da nabuun bɛ tirige! \v 14 Piimu pʼa yi kana ge, yi da duba pyi pee mu! Yʼa duba pyi, yi ganha ba laŋi pyi wɛ! \v 15 Piimu pu ɲɛ fundanga na ge, yʼa fundanga pyi ni pee ni shiizhan, piimu pʼa mɛhɛɛ suu ge, yʼa mɛhɛɛ suu ni pee bɛ ni! \v 16 Yi yi fungɔnyɔ yaha yʼi bye ninuyɔ, yi ganha bu da tabaara yaha ti jé yi ni wɛ! Ga piimu pʼa puyɛ tirige ge, yi fara pee na! Yi ganha ba yiyɛ wii fungɔnyɔ fɛɛ-i dɛ! \p \v 17 Wa bu kakuunɔ pye wa na yi ni, yi ganha bu kakuunɔ la taga lee kakuunɔ le foo tɔ wɛ! Yi la le yiyɛ ni yi da kasaaŋaa pyi sipyii pu bɛɛri ɲaha tàan! \v 18 Yi la le yiyɛ ni yʼi da yi se bɛɛri pyi, kɔnhɔ ɲaɲiŋɛ di bye yi ni sipyii pusamaa bɛɛri tɛ ni, lee bu da li na da já bye! \v 19 Na taanɲiinɛɛ, yi ganha ba yi loyirigee niinɛ wɛ, ga yi lee yaha Kilɛ keŋɛ ni! Bani lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na: \b \q1 «Nɛ wʼa da ba yee wo loyirigee ki kɔri, \q2 na pu wo jurumu wu foo tɔ pu mu. \q1 Kafɔɔ Kilɛ wʼa jo mu.»\f * \fr 12:19 \fr*\ft Taleŋɛɛ 20:22\ft*\f* \m \v 20 Kilɛ Kafila wʼa li shɛ sanha na: \q1 «Ma bu ma pɛn kuugo wo ɲa, \q2 wu kan wu li, \q1 ma bu wu waga wo ɲa, \q2 wu kan wu gba. \q1 Ma ba lee pyi, \q2 lʼa bye kanna naganhaa \q2 mʼa dɛri wu ɲuŋɔ ni.»\f * \fr 12:20 \fr*\ft Lee kɔri ɲɛ: Ma ba kasaaŋaa pyi ma pɛɛn na, kakuuŋɔɔ kiimu pʼa byi ma na ge, kee na pu pye pʼa shiige. \ft*\ft Ɛkizode 23:4-5; Taleŋɛɛ 25:21,22\ft*\f* \m \v 21 Ma ganha bu kakuuyo yaha yi ma tɛhɛnɛ ta wɛ, ga la le mayɛ ni mʼa se ta kakuuyo yi na kasaaŋaa wo bye funŋɔ ni. \c 13 \s1 Nʼa daa fɛɛ ya yaa na kuu fanhafɛɛ mu \p \v 1 Ayiwa, sipyii bɛɛri ya yaa na kuu fanhafɛɛ mu, bani fanha ka shishiin ɲɛ kemu ya foro Kilɛ ni wɛ. Piimu pu ɲɛ fanhafɛɛ pu ge, Kilɛ wʼa pu teŋɛ. \v 2 Lee na sipya wemu wʼa fanha ɲɔmɛɛ she ge, Kilɛ ɲɔmɛɛ weefɔɔ ya she. Piimu shiin pu wa fanha ki ɲɔmɛhɛɛ shege ge, Kilɛ wo kiiri wu pee wa gilee na zhaan puyɛ ɲuŋɔ ni. \v 3 Ma ba kasaaŋaa pyi, mu kafyana ɲuŋɔ ɲɛ fanha na wɛ. Ga ma ba kakuuŋɔɔ pyi, lee li da ma pye ma na fyagi fanha na. Ma funŋɔ bi ɲɛ nago ma ganha ba fyagi fanha na wɛ, wee tuun wu ni ta kasaaŋaa pyi. Ma ba kasaaŋaa pyi, fanha ki na da ma sɔni. \v 4 Labye wemu fanhafɛɛ pʼa byi ge, Kilɛ mu pʼa wu pyi yeeyɛ pyaa ki wo laɲɔ kaa na. Ga ma bu kakuunɔ pye, ta fyagi pu ɲaha na dɛ, bani yalɔyɔ ye yi wa pu mu ge, yee wa pu mu tawaga ni wɛ. Kilɛ wo labye pʼa byi. Pʼa kakuubyii wo kakuuyo yi fɔhɔɔ tɔni pu mu, na pu kuuni. \v 5 Lee wuu na yʼa yaa na kuu fanha ki mu. Fanha kʼa kanhama pemu nɔni yi na ge, yi ganha bu guu ki mu pee wo ɲìi fyaara yɛ wuu na wɛ, ga yi kuu pu mu. Bani yʼa li cɛ yi zɔlɔɔ pu na na kasaana li ɲɛ lii. \p \v 6 Lee wuu na bɛ yee ya munaa pɛrɛmɛ kaan. Bani Kilɛ wo kapyebyii pu ɲɛ fanhafɛɛ. Pʼa puyɛ pɔ wee labye we kaa na. \v 7 Ayiwa, sipya wemu ya yaa ni lemu ni ge, yʼa lee kaan wee mu. Wemu wʼa munaa pɛrɛmɛ pu shuu ge, yʼa pee kaan wee mu. Wemu wʼa katahaŋaa ki wo wari wu shuu ge, yi da wee bɛ kaan wee mu. Mʼa yaa na fyagi wemu na ge, ma da fyagi wee na. Mʼa yaa na gbɔɔrɔ tɛri wemu na ge, ma da gbɔɔrɔ tɛri wee na. \s1 Taanɲɛɛgɛ ya yaa na pye nʼa daa fɔɔ ni wu sipyiɲii tɛ ni \p \v 8 Ayiwa, kaa lemu wo foo lʼa yaa na pye yee na ge, lee ɲɛ yi sipyiɲii wo taanɲɛɛgɛ. Sipya wemu wo sipyiɲii kaa lʼa dan wu ni ge, weefɔɔ wʼa Kilɛ wo saliya wu bɛɛri ɲɔ fa. \v 9 Bani saliya wu ɲɔmɛhɛɛ kiimu kʼa yu na: «Ma ganha ga dɔdɔɔrɔ pye wɛ, ma ganha ga sipya gbo wɛ, ma ganha ga nagaara pye wɛ, ma ganha ga ɲii yeege wa yaaga fɛni wɛ,» kee ɲɔmɛhɛɛ kee, ni saliya wu ɲɔmɛhɛɛ kisaŋaa bɛɛri ki wa le ɲɔmɛɛ nigin we funŋɔ ni na: «Ma sipyiɲii di daan ma mu ba mayɛ pyaa ki ɲɛ wɛ.» \v 10 Ma sipyiɲii bu daan ma mu, mu da ga kakuunɔ pye wu na wɛ. Lee wuu na ma sipyiɲii bu daan ma mu, Kilɛ wo saliya wu bɛɛri koo mʼa ɲaari. \s1 Na foro womɔ wo keree ki bɛɛri ni \p \v 11 Ayiwa, yʼa yaa na pe jomɔ pe jateni, bani tuun wemu ni wù ɲɛ nimɛ ge, yiyɛ pyaa kʼa wee cɛ. Yi ɲɛduun wʼa nɔ nimɛ ŋmunumɔ pu na, bani caŋa ɲii lemu ni wèe ya dà Yesu na ge, ɲuwuuro ti wo caŋa ɲii lʼa wèe tɛɛŋɛ nimɛ na toro lee caŋa ɲii le na. \v 12 Piige ki jɛri wʼa toro dɛ! Ɲimuguɲɔ wʼa tɛɛŋɛ. Kapyeguuŋɔɔ kiimu bɛɛri wʼà byi womɔ ni ge, wù kee bɛɛri ɲɔ yaha fɛɛfɛɛ, wù gbegele wù da ɲaari kpɛngɛ ki na. \v 13 Wʼà yaa na wù ɲaarigana li tii, na li fiinŋɛ ba wʼà keree pyi caŋa ni wɛ. Wù ganha bu da wùyɛ yaha ligbɔhɔ yɛ na di kasa ye wɛ. Wù da wùyɛ kasɛri singbaa na, ni dɔdɔɔrɔ, ni kaakaara, ni yokɔɔnrɔ, ni ɲɛpɛɛn. \v 14 Yi Kafɔɔ Yesu Kirisa le yiyɛ na ba fadeŋɛ ɲɛ wɛ, yi ganha bu ceepuuro la keree ɲaha teŋɛ wɛ. \c 14 \s1 Wù ganha ba wù cebooloo jaagi wɛ \p \v 1 Piimu wo fanha kʼa cɛ̀rɛ nʼa daa ni ge, yi sɔɔ pee bɛ na, yi pu co ɲɔ! Yi ganha ba zɔjuuro pyi wɛ! \v 2 Sipyii pii wa dà li na na ɲɔyaliye bɛɛri yi ɲɛ niliye. Ga piimu wo fanha kʼa cɛ̀rɛ nʼa daa ni ge, pii wa pee ni, pee ya li ta na faa yaŋmuyɔ yɛ yʼa yaa na li. \v 3 Piimu pʼa ɲɔ yaliye yi bɛɛri li ge, pee ya yaa pʼa pii pu fanri wɛ, piimu pu ɲɛ pu ya yi bɛɛri li-i ge. Piimu pu ɲɛ pu ya yi bɛɛri li-i ge, pee bɛ ganha ba yi bɛɛri livɛɛ pu jaagi wɛ. Bani Kilɛ ya sɔɔ pu na. \v 4 Jɔgɔ mu di ɲɛ fo mu wʼa watii wo kapyebye jaagi wɛ? Wʼa to la, wʼa yere la, wu kafɔɔ wu mu lee wa. Ga wu na ba yere bɛ, bani se wa Kafɔɔ Kilɛ ni na baraga le wu ni. \p \v 5 Pii bɛ wa caya ya pɔrɔŋɔ ya na, na ta caya yi bɛɛri di ɲɛ nigin pii bɛ mu. Wa bɛɛri wu sɔɔ wu fungɔngɔ na, wu ganha bu nakaara le ki ni wɛ! \v 6 Wemu wʼa caya ya pɔrɔŋɔ ya na ge, Kafɔɔ mu wʼa lee pyi. Wemu bɛ wʼa ɲɔyaliye yi bɛɛri li ge, Kafɔɔ mu wu bɛ ya lee pyi, bani wʼa li baraga tɛri Kilɛ na. Wemu bɛ wu ɲɛ wu ya ɲɔyaliye yi bɛɛri li-i ge, Kafɔɔ mu wu bɛ ya li pyi, na li baraga bɛ tɛri Kilɛ na. \v 7 Wèe wa shishiin ya ɲiifɛɛrɛ pyi wuyɛ wuu na wɛ. Wèe wa shishiin di ya xhuli bɛ wuyɛ wuu na wɛ. \v 8 Wèe bu bye ɲiifɛɛrɛ ni, Kafɔɔ wuu na wèe ɲɛ tee ɲiifɛɛrɛ te ni. Wèe bu xhu, Kafɔɔ wuu na wèe ya xu. Lee wuu na wèe ya pye ɲìi na la, wèe ya xu la, Kafɔɔ wuu wèe ɲɛ. \v 9 Lee lʼa li pye Kirisa ya xu, na ɲɛ na foro xu ni, kɔnhɔ wu bye xuu ni wyii bɛɛri wo Kafɔɔ. \p \v 10 Mu kunni, ɲaha na mu di ma ceboro jaagi wɛ? Mu bɛ, ɲaha na mu bɛ di ma ceboro kaa yu wɛ? Na ta Kilɛ di wa da ba shɛ kiiri kɔn wèe bɛɛri nigin nigin na. \v 11 Lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na: \b \q1 «Kafɔɔ wʼa jo mu: \q2 Nɛ ɲɛ ɲìi na. \q1 Sipyii pu bɛɛri \q2 pʼa da ba nuguro sin nɛ fɛɛ ni. \q1 Sipyii pu bɛɛri \q2 pʼa da ba Kilɛ sɔ ni pu ɲilee ni.»\f * \fr 14:11 \fr*\ft Ezayi 45:23\ft*\f* \m \v 12 Mu wèe bɛɛri nigin nigin wu da ba wùyɛ pyaa kapyegee tɔrɔ Kilɛ ɲaha tàan. \s1 Wù ganha ba wù cebooloo ɲuyɔ kyɛɛgi wɛ \p \v 13 Lee wuu na, wù ganha ba wùyɛ jaagi nige wɛ! Ga yi la le yiyɛ ni, kaa lemu bɛɛri lʼa da já yi ceboro wa tɔɔgɔ le kakuunɔ ni, kelee na wu ɲuŋɔ kyɛɛgi ge, yi ganha ga lee la shishiin pye bada wɛ! \v 14 Nɛ li cɛ, na dà bɛ li na wù Kafɔɔ Yesu baraga ni jo ɲɔyaliye bɛɛri yi ɲɛ fɛɛfɛɛ. Ga sipya wa bu ka wii na kee kʼa nɔhɔ, kee shiin kʼa nɔhɔ weefɔɔ mu. \v 15 Ga ma ceboro ba ɲɔyalige kemu tanha, mu ba kee li wu ɲii na, lee di ya bɛ wu mu wɛ, mʼa taanɲɛɛgɛ ki koo yaha. Sipya wemu wuu na Kirisa ya xu ge, ma ganha bu da ma yaligee keree taga wee pye wu fɔ ɲìi sicuumɔ ni ɲiga na wɛ. \v 16 Keree kiimu kʼa ɲɔ yee mu ge, kee ya yaa na pye kaɲuŋɔ watii di fanhara shan yi na wɛ. \v 17 Bani \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti kaɲuŋɔ ɲɛ yaligee ni yagbaya wɛ. Ga fo tiimɛ, ni ɲaɲiŋɛ, ni fundanga kemu \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* ya gaan ge. \v 18 Sipya wemu wʼa Kirisa wo labye wu pyi ni kee fungɔngɔ ki ni ge, weefɔɔ wʼa dan Kilɛ ni; sipyii bɛ na ganha na wu mɛsaaŋa yu. \p \v 19 Lee wuu na na cebooloo, keree kiimu ki ɲɛ ɲaɲiŋɛ wogoo, ki dʼa nɔhɔ na se ni wù bɛɛri wo nʼa daa wu ni ɲaha na ge, wù la le wù da kee pyi! \v 20 Ma ganha ba yaliye keree taga da Kilɛ wo labye wu kyɛɛgi wɛ. Can na ɲɔyalige bɛɛri ki ɲɛ fɛɛfɛɛ. Ga yalige kemu wo li bu da lee na da ma ceboro tɔɔgɔ le kakuunɔ ni, kee wo li wʼa kolo ma mu. \v 21 Lee wuu na ma bu já xaara yaha wà, ma ya ti xaa wɛ, ma bu já sinmɛ yaha wà ma ya pu gbuu wɛ, kaa bɛɛri li da já ma ceboro tɔɔgɔ le kakuunɔ ni ge, ma bu já kee bɛɛri ɲa na ki yaha wà, lee ya ɲɔ. \p \v 22 Nʼa daa wemu wu wa ma mu ge, wee mara yaha Kilɛ ɲaha tàan. Sipya wemu wʼa yalige wii na kʼa ɲɔ, na ki li, na ta nakaara ta shishiin ya ta wu zɔ wu ni-i ge, wee ɲɛ duba pya. \v 23 Ga, wa ba yalige ka li, na ta nakaara di ɲɛ wu zɔ wu ni ki keree na, weefɔɔ ya jaagi. Bani kaa wʼa byi wuyɛ pyaa ya dà lemu na na lʼa saha wɛ. Kaa bɛɛri sipya ya byi mayɛ pyaa di ya dà li na na kasaana li ɲɛ li-i ge, jurumu wu ɲɛ were. \c 15 \s1 Wù pye Kirisa taannivɛɛ \p \v 1 Wèe piimu wo niyɛ yʼa curi nʼa daa ni ge, wèe ya yaa na pusamaa wo keree xu, pee piimu wo fanha kʼa cɛ̀rɛ nʼa daa ni ge. Wu ganha ba wùyɛ pyaa wo ɲidaan keree pyi wɛ. \v 2 Wèe bɛɛri nigin nigin wʼa yaa na wù sipyiɲii wo ɲidaan keree pyi, puyɛ pyaa ki wo ɲɔ kaa na, kɔnhɔ pu niyɛ di juri nʼa daa wu ni. \v 3 Bani Kirisa bi ta na wuyɛ pyaa wo ɲidaan keree shaa na byi wɛ. Ga lʼa pye ma na jo ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni wɛ na: «Piimu pʼa mu fanha ge, nɛ ɲuŋɔ ni pee wo fanhara tʼa to.»\f * \fr 15:3 \fr*\ft Zaburuu 69:10\ft*\f* \v 4 Keree kiimu bɛɛri kʼa ka Kilɛ Kafila wu ni fo taashiinɛ li ni ge, kee bɛɛri ya ka kɔnhɔ kʼi wèe kalaa loxulo ni, wù logoo di ɲiŋɛ kɔnhɔ wù \w tadaŋa\w* ta. \v 5 Kilɛ wemu wʼa loxulo kaan wèe mu ge, Kilɛ wemu wʼa se kaan wèe mu lowaa funŋɔ ni ge, wee wu bɛ yaha wu bye wù tɛ ni, ma na jo ba Yesu Kirisa funŋɔ wa li pye pyegana lemu na wɛ. \v 6 Kɔnhɔ wù bɛɛri di binnɛ wù mujoŋɔɔ ki pye nigin, wù To Kilɛ sɔ, wee wemu wu ɲɛ wù Kafɔɔ Yesu Kirisa To wu ge. \s1 Sipyii pu bɛɛri wuu na Kirisa ya pa \p \v 7 Kirisa ya yee co cogana lemu na ge, yi bɛ pu yiyɛ co mu lee cogana li na! Lee lʼa pɛɛŋɛ tɛri Kilɛ mɛgɛ na. \v 8 Nɛ kunni wa da yi jo can na jo Kirisa ya pa na ba bye Kilɛ wo kapyebye Yawutuu pu mu. Keree kiimu wo ɲɔmɛhɛɛ Kilɛ bi lɔ pu sefɛlɛɛ pu mu ge, a wu ba kee keree kii pye, na li shɛ lee funŋɔ ni na ɲɔmɛɛ fɔɔ wu ɲɛ Kilɛ. \v 9 Ba wʼa pa wɛ, a shi wusama bɛ di Kilɛ sɔ lee wuu na, wu saama pu wuu na, ma na jo ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni wɛ na: \b \q1 «Lee wuu na nʼa da ba ma sɔ \q2 shi wusama tɛ ni, \q1 nʼa da ba yogo cee ma mu, \q2 di ma mɛgɛ ki pɛlɛ.»\f * \fr 15:9 \fr*\ft Zaburuu 18:50\ft*\f* \b \m \v 10 Lʼa ka sanha Kilɛ Kafila wu ni na: \q1 «Yee shi wusama sipyii pu bɛɛri, \q2 yi pinnɛ funŋɔ taan ni Kilɛ wo sipyii pu ni!»\f * \fr 15:10 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 32:43\ft*\f* \b \m \v 11 Lʼa nɔhɔ ka sanha Kilɛ Kafila wu ni na: \q1 «Yee shi wusama sipyii bɛɛri, \q2 yʼa Kafɔɔ sɔni. \q1 Sipyii pu bɛɛri pʼa wu sɔni!»\f * \fr 15:11 \fr*\ft Zaburuu 117:1\ft*\f* \b \m \v 12 A Kilɛ tudunmɔɔ \w Ezayi\w* bɛ di jo: \q1 «Sipya wa na ba foro \q2 Zheze\f * \fr 15:12 \fr*\ft \+bd Zheze:\+bd* Wee ninumɔ pʼa byi Izayi.\ft*\f* wo kadugo nagoo pu ni, \q2 wee na ba bye shi wu bɛɛri bɛ ɲuŋɔ ni. \q1 Wu na ba bye shi wu bɛɛri wo \w tadaŋa\w*.»\f * \fr 15:12 \fr*\ft Ezayi 11:1,10\ft*\f* \b \p \v 13 Kilɛ wemu wu ɲɛ tadaŋa kanvɔɔ sipya mu ge, wee wu yi bɛɛri ɲi fundanga ni ɲaɲiŋɛ na nʼa daa funŋɔ ni, kɔnhɔ yʼi tadaŋa ta fo xuuni \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li gbɔɔrɔ ni. \s1 Pɔli wo labye wu pyegana \p \v 14 Na cebooloo, nɛyɛ pyaa ya li cɛ na fiinŋɛ jo yee fungeree ki ɲɛ na kasaaŋaa pyi. Lajɛ tuugo bɛɛri ki ɲɛ yee mu. Yee na zii já da lowagaa kaan bɛ yiyɛ mu nʼa daa wu shizhaa na. \v 15 Ga lowaa funŋɔ ni nɛ bɛ ya keree kii ka yee mu tɛyɛ ya ni na wo sɛmɛ wu ni, di yi funŋɔ to kee na. Nɛ lee pye bani Kilɛ ya niimɛ kan nɛ mu, \v 16 kɔnhɔ nɛ bye Yesu Kirisa wo kapyebye shi wusama niŋɛ ni, shi wemu ɲɛ Yawutuu shi wɛ. Labye wemu Kilɛ ya kan nɛ mu ge, nɛ wee labye we pyi ba \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* ɲɛ wɛ, na Kilɛ wo Jozaama pu yu, kɔnhɔ yee piimu pu ɲɛ shi wusama ge, yee kaa di daan Kilɛ ni, yʼi bye Kilɛ wuu, yʼi bye fɛɛfɛɛ \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li gbɔɔrɔ ni! \p \v 17 Lee wuu na, labye we nɛ byi Kilɛ mu ge, nɛ na já nayɛ pɛlɛ wee labye we wuu na Yesu Kirisa wo kariɲɛɛgɛ ki funŋɔ ni. \v 18 Nɛ da ga lowaa ta di jo kaa la shishiin shizhaa na ni Kirisa ya lemu pye nɛ keŋɛ kurogo wɛ, kɔnhɔ shi wusama bɛ di Kilɛ ɲɔmɛɛ co. Wʼa nɛ tɛgɛ na ɲɔ jomɔ, ni na kapyegee ni, \v 19 Kilɛ Munaa li baraga ni, lee lemu wo sefɛɛrɛ tʼa ɲaha shɛshɛɛrɛ ni kakanhaŋaa pye ge. Mu nɛ Kirisa wo Jozaama pu yɛrɛ li pye xuu wu bɛɛri ni, na li ɲɔ kɔn Zheruzalɛmu ni wu tàan kulogoo ki bɛɛri na, fo na shɛ nɔ Iliri fiige ki na. \v 20 Xuu wemu wu ɲɛ Kirisa mɛgɛ sanha yiri ɲa wà-ɛ ge, nɛ funŋɔ bye nɛ wʼa Jozaama pu yu xuu watii ni ni wee xuu we bɛ wɛ, kɔnhɔ watii ganha bu shɛ da wʼa wu wo labye nɔhɔ teŋɛ xɔ wà, a nɛ shɛ na wo wu pye wee ɲuŋɔ ni wɛ. \v 21 Ma na jo ba lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni kagana lemu na wɛ na: \b \q1 «Piimu bi sanha wu mɛgɛ logo ɲa bada wɛ, \q2 pee na ba wu ɲa. \q1 Piimu bi sanha wu kaa logo ɲa bada wɛ, \q2 pee na ba yi ɲaha cɛ.»\f * \fr 15:21 \fr*\ft Ezayi 52:15\ft*\f* \s1 Pɔli funŋɔ wa wu shɛ Oromɛ ni \p \v 22 Ayiwa, kee keree kii kʼa nɛ ɲaha kɔn tɛɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ ni, nɛ da zhɛ foro yee yíri wɛ. \v 23 Ga nimɛ nɛ wo labye wʼa xɔ yee fiiye yi ni. Ma na jo li yee wa ɲɛhɛ, nɛ bi giin na shɛ yee yíri tɛɛgɛɛ kii ni. \v 24 Wee tuun wu ni, nɛ giin di ba doro yi yíri na nigariwo Ɛsipaɲi fiige ki ni. Di bu shɛ yi la xɔ jɛri, yi na na tɛgɛ, na na yaha nɔ na tashɛyɛ ni. \v 25 Ga nimɛ, Zheruzalɛmu ni di wa se di zhɛ ma yara la kan nʼa daa fɛɛ pu mu. \v 26 Bani Masedɔni fiige ke ni Akayi fiige ki nʼa daa fɛɛ pʼa li kɔn puyɛ funŋɔ ni, na pu keye wá yiyɛ na na tun Zheruzalɛmu wo nʼa daa fɛɛ la baa fɛɛ pu mu. \v 27 Lee lʼa bi sii taan pu mu, ga na nɔhɔ pye bɛ sanha pu nibyii. Bani ni shi wusama bɛ dʼa taa ta Yawutuu pu wo Kilɛ wu keree ki ni, pu bɛ ya yaa na Yawutuu pu tɛgɛ ni pu keŋɛ yaŋmuyɔ ni. \v 28 Nɛ bu shɛ kee keree kii shɔɔnri xɔ, na wee wari we kan pu mu, na nigariwo Ɛsipaɲi ni nʼa da doro yi yíri wà. \v 29 Nɛ li cɛ jo nɛ ba se yee yíri jo Kirisa wo niimɛ wu nigbɔ ni nʼa da zhɛ. \p \v 30 Ayiwa na cebooloo, na yi ɲɛɛri Kafɔɔ Yesu Kirisa wuu na, ni \w Kilɛ Munaa\w* li wo taanɲɛɛgɛ ki wuu na, jo zhaanra temu nʼa leni ge, yi na tɛgɛ tee na ni Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ni, \v 31 kɔnhɔ piimu ɲɛ Kiricɛɛn Zhude fiige ki ni wɛ, di shɔ pee na. Wari we bɛ nʼa gaaŋi di zhɛ gan Zheruzalɛmu nʼa daa fɛɛ pu mu ge, pu bɛ di shɛ wee shɔ ni fundanga ni. \v 32 Lee funŋɔ ni, Kilɛ bu sɔɔ nɛ na ba shɛ nɔ yi yíri ni fundanga ni, nɛ na ba taaŋmɔnɔ bɛ ta, na ŋmɔ jɛri yi yíri wà. \p \v 33 Ɲaɲiŋɛ fɔɔ Kilɛ wu fara yi bɛɛri na. \w Amiina\w*. \c 16 \s1 Pɔli fò mujuu \p \v 1 Ayiwa, nʼa da wù ceboroshɔ Febe kaa jo yi mu jo sipyisaama wu ɲɛ wii. Sankere wo egilizi wu kapyebye wa wu ɲɛ wii. Wu ba nɔ wà yi yíri, \v 2 yʼi wu co ɲɔ xuuni wù Kafɔɔ wo kariɲɛɛgɛ ki wuu na! Nʼa daa fɛɛ ya yaa ni baraga kemu ni ge, yi kee taha wu na! Wu mago ba yere yaaga bɛɛri na, yi wu tɛgɛ wu kee ta! Bani wʼa cebooloo niɲɛhɛmɛɛ tɛgɛ, wʼa nɛyɛ pyaa ki bɛ tɛgɛ. \b \q1 \v 3 Yi Pirisili ni wu poo Akilasi shaari! Nɛ kapyebyeɲii \q2 pu wa pii Yesu Kirisa wo kariɲɛɛgɛ ki funŋɔ ni. \q1 \v 4 Pee pʼa nɛ shɔ, fo jɛɛrɛ la kaa ya fɔ puyɛ pyaa \q2 munahaa di gori li ni. Nɛ yɛ nigin ya ta pu shaari wɛ, \q2 ga shi wusama wo egilizii pu bɛɛri pʼa pu shaari. \q1 \v 5 Nʼa daa fɛɛ piimu bɛɛri pʼa puyɛ pinnɛɛ pee yíri ge, \q2 yi pee bɛɛri shaari! \q1 Yi na taanɲii Epayinɛti bɛ shaari! Wee wʼa pye \q2 shɛnshiimɛ na sɔɔ Kirisa na Azi fiige ki ni. \q1 \v 6 Yi Mariyama bɛ shaari, wee wemu wʼa labye \q2 niɲɛhɛmɛ pye yi mu ge. \q1 \v 7 Yi Andoronikusi ni Zhuniyasi yɛ shaari! Pee ɲɛ na \q2 shi shɛɛn, na nɔhɔ pye na kaso pyeɲii bɛ sanha. \q1 Pu bɛ kaa ya cɛ fo xuuni tudunmɔɔ pu tɛ ni, \q2 pu da nɔhɔ dà bɛ Kirisa na nɛ ɲaha na. \q1 \v 8 Yi Anpiliyasi shaari, nɛ taanɲii wu ɲɛ wii \q2 Kafɔɔ wo kariɲɛɛgɛ ki funŋɔ ni. \q1 \v 9 Yi Urubɛn shaari, wee ɲɛ wù labyeɲii Kirisa wo \q2 kariɲɛɛgɛ ki ni. Yi na taanɲii Sitasisi shaari! \q1 \v 10 Yi Apɛlɛsi shaari, wee nɔhɔ ya wolo xuuni \q2 Kirisa mɛgɛ ki wuu na, ga, a wu mɛsaaŋa ta. \q1 Yi Aritobuli puga shɛɛn pu shaari! \q1 \v 11 Yi Hɛrɔdiyɔn shaari, na shi shɛn we. \q1 Narisisi puga shɛɛn piimu pu ɲɛ Kafɔɔ wo kariɲɛɛgɛ \q2 ki ni ge, yi pee bɛ shaari! \q1 \v 12 Yi Tirifɛnɛ ni Tirifozi shaari, pee cèe shuun we, \q2 pee ya puyɛ pɔ Kafɔɔ wo labye wu na. \q1 Yi wù ceboroshɔ wù taanɲii Pɛrisidi bɛ shaari, \q2 wee bɛ ya la pye xuuni Kafɔɔ mu. \q1 \v 13 Yi Urufusi shaari, Kafɔɔ ya wemu ɲaha bulo ge. \q2 Yi wu nu wu bɛ shaari, \q2 wee wemu nɛ bɛ ya wii na nu ge. \q1 \v 14 Yi wù fò kan Asɛnkirite ni Filegɔn ni Hɛrimɛsi ni \q2 Patorobasi ni Hɛrimasi mu! Wù cebooloo piimu \q2 bɛ pu wa pu yíri ge, yi wù fò kan pee bɛ mu! \q1 \v 15 Yi wù fò kan Filologi ni Zhuli mu, ni Nɛrɛ ni wu \q2 ceboroshɔ, ni Olɛnpe. Nʼa daa fɛɛ piimu bɛɛri \q2 pu wa pu yíri ge, yi pee bɛ shaari. \q1 \v 16 Yʼa yiyɛ shaari ni fɛfɛɛrɛ taanɲɛɛgɛ fò ni! \q2 Kirisa wo egilizii pu bɛɛri ya yi shaari. \s1 Yɛrɛ lemu Pɔli ya pye ge \p \v 17 Ayiwa na cebooloo, kalaa wemu yee ya ta wèe mu ge, piimu pʼa wee she, na ganha na nʼa daa fɛɛ pu waagi, na pu ɲuyɔ kyɛɛgi ge, na yi ɲɛɛri jo yʼa yiyɛ kasɛri pee na. Yi sii laraga yaha pu mu! \v 18 Bani pee sipyii pii ɲɛ wù Kafɔɔ Kirisa wo kapyebyii wɛ, ga pu yacɛrɛɛ taɲiŋɛ pu ma zhaa. Sipyii piimu pu ɲɛ pu ya nʼa daa wu keree cɛ xuuni-i ge, pʼa ganha na ɲɔtanga jomɔ ni kafila lɛlɛɛgɛɛ taga na pee faanna. \v 19 Ga yee kunni, yee ya Kilɛ ɲɔmɛɛ co cogana lemu na ge, sipyii pu bɛɛri wa lee cɛ. Lee wuu na nɛ funŋɔ taan xuuni yee shizhaa na. Na funŋɔ ki wa yʼi bye fungɔnyɔ fɛɛ, yi da kasaaŋaa pyi, yʼi bye fɛɛfɛɛ, kakuunɔ la shishiin ganha ba ɲaa yi nibyegee ki ni wɛ. \p \v 20 Ayiwa, jɛri funŋɔ ni ɲaɲiŋɛ fɔɔ Kilɛ wʼa da ba Shitaanni wo sefɛɛrɛ ti bɛɛri kyɛɛgi na yeege yi tɔɔyɔ ni. Wù Kafɔɔ Yesu Kirisa wu niimɛ kan yi mu! \p \v 21 Na kapyebyeɲii Timote ya yi shaari, ni na cebooloo \w Izirayɛli\w* shɛɛn, pee piimu pu ɲɛ Lusisi, ni Zhasɔn, ni Sosipatɛri ge, pu bɛ ya yi shaari. \v 22 Ayiwa, Tɛritusi wemu wʼa we sɛmɛ we ka nɛ mu ge, wee bɛ ya yi shaari Kafɔɔ wo kariɲɛɛgɛ ki ni. \v 23 Na jatigina Gayusi ya yi shaari. Wee wu ɲɛ egilizi wu bɛɛri jatigi. Erasiti wemu wu ɲɛ Kulo li wariyahama wu ge, wee ni wù ceborona Karitusi ni, pee bɛ ya yi shaari. [ \v 24 Wù Kafɔɔ Yesu Kirisa wu niimɛ kan yi bɛɛri mu! \w Amiina\w*.] \s1 Pɔli ya Kilɛ sɔ \p \v 25 \w Kilɛ Jozaama\w* pemu wo yɛrɛ nɛ pye Yesu Kirisa keree na ge, se wa Kilɛ ni wu baraga le yee ni pee shizhaa na. Lee kaŋmɔhɔnɔ le lʼa foro kpɛɛngɛ na. Li niŋmɔhɔŋɔ ki bye fo yee niɲɛhɛŋɛɛ. \v 26 Ga lee ya foro nimɛ kpɛɛngɛ na, Kilɛ tudunmɔɔ pu wo kafila nigama wu funŋɔ ni. Lee ya pye na saha ni Kilɛ kodayi wu wo ɲɔmɛɛ ni, kɔnhɔ shi wusama bɛɛri di Kilɛ wo Jozaama pu logo, pʼi dà Yesu na, pʼi wu ɲɔmɛɛ co. \p \v 27 Kilɛ yɛ nigin wu ɲɛ fungɔngɔ fɔɔ. Nɔɔrɔ wʼa dɛri wu mɛgɛ na tɛhɛnɛ ba Yesu Kirisa gbɔɔrɔ ni. Amiina.