\id REV - MYKuniT \ide UTF-8 \h KASHƐƐ \toc1 Yesu Kirisa wo Kashɛɛ lemu Yohana ya ɲa ge \toc2 Kashɛɛ \toc3 Kas. \mt1 Kashɛɛ \mt2 Yesu Kirisa wo Kashɛɛ lemu Yohana ya ɲa ge \is1 Jɔgɔ wʼa we sɛmɛ we ka wɛ? \ip Yohana bɛ wu bye Yesu wo Tudunmɔɔ kɛ ni shuun wu ni. Wee wʼa we sɛmɛ we ka (Kashɛɛ 1:4,9), na wu yaha Patimɔsi suumɔ lɔhɔ niŋɛ takpiiŋɛ ki na. Li wa kanna Kilɛ wo Jozaama pu jo wuu na wʼa shɛ foro kee takpiiŋɛ ke na ba kasolemɛ ɲɛ wɛ. \ip Piimu mu we sɛmɛ we ya fɛnhɛ tun ge, pee ɲɛ Azi fiige ki egilizii gbarashuun we. Efese kulo li lʼa bye kee fiige ke wo kugbɔɔ le. Azi fiige ki niɲaa wogo mɛgɛ ki ɲɛ na Turuki. \is1 We sɛmɛ we kakana ɲuŋɔ \ip Sɛmɛ wu kafila wʼa naha tii kashɛɛ la na: «Yesu Kirisa wo kashɛɛ lemu Yohana ya ɲa ge, Kilɛ ya lee shɛ wu na, kɔnhɔ keree kiimu kʼa yaa na pye jɛri funŋɔ ni ge, kee di shɛ wu kapyebyii pu na.» (Kashɛɛ 1:1). Pee jomɔ pe ya ɲaha tii lemu na ge, lee ɲɛ kanhagana lemu na pʼa nʼa daa fɛɛ pu kana ge. Kanhama pemu pʼa ma ge, Kilɛ bi nʼa daa fɛɛ pu gbegele pee kanhama pu wuu na, wu da pu logoo wari pʼi gori yaha ɲɔmɛɛ fɛɛrɛ ni nʼa daa wu funŋɔ ni. \ip Keree kiimu ki da ba bye Kilɛ fungɔngɔ na ge, wu mɛlɛkɛ wa wʼa tun wʼa pa Yohana lɔ kari fugba wu ni, na shɛ kee shɛ wu na (Kashɛɛ 4:1-2). \is1 Sɛmɛ wu kafila ɲugbɔyɔ \ipi \bd Kashɛɛ 1\bd* Yohana ya Yesu Kirisa ɲa wu nɔɔrɔ wu ni. \imi \bd Kashɛɛ 2—3\bd* Sɛmɛɛ pii pʼa tun egilizii gbarashuun wu mu ge. \imi \bd Kashɛɛ 4:1—8:5\bd* Fɛ tɛhɛɛ gbarashuun we. \imi \bd Kashɛɛ 8:6—11:19\bd* Maya gbarashuun we. \imi \bd Kashɛɛ 12:1—15:8\bd* Ɲaha shɛshɛɛrɛ gbarashuun we. \imi \bd Kashɛɛ 16\bd* Kilɛ loyire cɛɛgbuugoo gbarashuun we. \imi \bd Kashɛɛ 17:1—20:15\bd* Babilɔni ja ja keree. \imi \bd Kashɛɛ 21:1—22:5\bd* Fugba nivomɔ, ɲiŋɛ nivoŋɔ ni Zheruzalɛmu nivomɔ. \imi \bd Kashɛɛ 22:6-21\bd* Yesu ɲɔ jomɔ pu ɲɛ Kitabu wu taxɔgɔ ki ni na: «Li wii, nɛ na ba jɛri funŋɔ ni!» A nʼa daa fɛɛ pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Amiina. Mu wu pa, wù Kafɔɔ Yesu!» \c 1 \s1 We Kitabu we kakana ɲuŋɔ \p \v 1 Yesu Kirisa wo kashɛɛ lemu Yohana ya ɲa ge, Kilɛ ya lee shɛ wu na, kɔnhɔ keree kiimu kʼa yaa na pye jɛri funŋɔ ni ge, kee di shɛ wu kapyebyii pu na. Wu mɛlɛkɛ wa Kilɛ ya tun wu kapyebye Yohana mu, kɔnhɔ pʼi kee keree ki cɛ. \v 2 Kilɛ ya jomɔ pemu jo, ni Yesu Kirisa ya can wemu shɛ Yohana na ge, yee bɛɛri wʼa paari. Bani wʼa pye yi bɛɛri sɛɛri. \v 3 Wemu wʼa sɔɔ na we kapaŋaa Kitabu we jomɔ kalaa sipyii mu ge, ni wemu wʼa wu jomɔ nuri, keree kii kʼa ka ge, na kee co ge, pee ɲɛ duba nagoo! Bani ki pyeduun wʼa tɛɛŋɛ. \s1 Fò wemu wʼa kan egilizii gbarashuun wu mu ge \p \v 4 Nɛ Yohana wʼa we sɛmɛ we tun yee Azi fiige ki egilizii gbarashuun wu mu; jo Kilɛ wu niimɛ ni ɲaɲiŋɛ kan yi mu, wee wemu wu ɲɛ, ni wʼa bye, ni wu na ba ba ge! Munahaa gbarashuun wemu wu wa wu saanra koro li ɲaha tàan ge, kee ki li pye mu yi mu. \v 5 Yesu Kirisa bɛ wu li pye mu yi mu, wee wemu wu ɲɛ sɛɛri ɲɔmɛɛ fɔɔ ge, wee wu ɲɛ shɛnshiimɛ na fɛnhɛ ɲɛ na foro xu ni. Ɲiŋɛ ke saannaa wo Saan wu ɲɛ wii. Wèe kaa ya dan Yesu Kirisa ni, lee na wʼa wu shishan kan pʼa wo wèe wuu na, na wèe shɔ wù jurumu wu na, \v 6 na wèe pye \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te wo sipyii ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w*; kɔnhɔ wèe di bye wù To Kilɛ wu wo kapyeŋɛɛ pyevɛɛ. Nɔɔrɔ ni sefɛɛrɛ ti ɲɛ wu wuuro fo tɛhɛnɛ baa. \w Amiina\w*. \b \q1 \v 7 Li wii, wu na ba ba ɲahaya yi na! \q2 Sipyii bɛɛri na ba wu ɲa. \q1 Ali piimu pʼa wu firi ge, \q2 pee bɛ na ba wu ɲa. \q1 Ɲiŋɛ ki shi wu bɛɛri na ba mɛhɛɛ suu wu wuu na. \q2 Uun, lee kunni na ba bye! Amiina. \m \v 8 Kafɔɔ Kilɛ, Se Bɛɛri Fɔɔ ya jo: «Nɛ wu ɲɛ, \w Alifa ni Omega\w* we, ɲɔkɔɔnrɔ te ni taxɔgɔ ke.» Wee wemu wu ɲɛ, ni wʼa bye, ni wu na ba ba ge. \s1 Kilɛ ya kashɛɛ lemu shɛ Yohana na ge \p \v 9 Nɛ ɲɛ Yohana, yee ceborona. Yesu wo kariɲɛɛgɛ ki funŋɔ ni nɛ ni yee ya pinnɛ wu wo saanra ti na, na binnɛ kanhama ni loxulo bɛ na. Nɛ bi Kilɛ Kafila wu yɛrɛ pyi, na Yesu sɛɛri keree yu. A pʼi ba nɛ co lee wuu na, na shɛ nɛ yaha takpiiŋɛ ka na suumɔ lɔhɔ ki niŋɛ ni, kee mɛgɛ ɲɛ na Patimɔsi. \v 10 Kafɔɔ wo caŋa\f * \fr 1:10 \fr*\ft Lee kɔri ɲɛ Dimazhi.\ft*\f* ka na, a \w Kilɛ Munaa\w* di jé nɛ ni. A nɛ mujuugbɔɔ la logo na kadugo yíri ba maga mɛɛ ɲɛ wɛ, \v 11 na: «Ma ɲii lʼa lemu ɲa ge, lee ka Kitabu wu ni ma tun egilizii gbarashuun wu wo nʼa daa fɛɛ pu mu: Efese, ni Simirini, ni Pɛrigamu, ni Tiyatiiri, ni Saridɛsi, ni Filadɛlifi, ni Lawodise.» \p \v 12 Mujuu le nɛ bi nuri ge, a nɛ ŋmahana ɲɛri na lee jovɔɔ wu wii. Ba nɛ wu ɲa wɛ, na sanni sokinnaa gbarashuun ɲa. \v 13 A nɛ yaaga ka ɲa pu tɛ ni kʼa bi foro sipya fɛni. Fadedɔɔngɔ ɲɛ wu na, sanni kirige dʼa pɔ wu dodoŋɔ na. \v 14 Wu ɲuzhiire di fiinŋɛ lagilagi ba dubya wele shiire ɲɛ wɛ, kelee ba zanha kagereye ɲɛ wɛ. Wu ɲìi di ɲɛ ba naɲiŋɛ ɲɛ wɛ. \v 15 Wu tɔɔyɔ ɲɛ ba daɲaa tɔɔrɔ ɲɛ wɛ, na ya temu ɲaaŋa fo ti na ɲí ge. Wu mujuu ɲɛ ba loɲɛhɛŋɛ fɔɔ ɲɛ wɛ. \v 16 Wɔrɔɔ gbarashuun ɲɛ wu kanige keŋɛ ni. Ɲɔyɔ shuun ŋmɔpara nidaan di foro wu ɲɔ ni. Wu ɲaha kʼi ɲɛ ba cafuna caŋa ɲɛ wɛ. \p \v 17 Ba nɛ wu ɲa wɛ, na do wu tɔɔyɔ ni ba gbo ɲɛ wɛ. A wu wu kanige keŋɛ taha nɛ na na jo: «Ma ganha bu fya wɛ, nɛ wu ɲɛ Nizhiimɛ we ni Kurogo wo we. \v 18 Nɛ ɲɛ ɲìi na, nɛ bi xu, li wii nʼa da gori yaha ɲìi na gbee. Xu ni Adɛsi kenikaangaa ki wa nɛ mu. \v 19 Keree kiimu mʼa ɲa ni kiimu ki wa wà ge, ni kiimu ki da ba bye ge, kee ka. \v 20 Wɔrɔɔ gbarashuun we mʼa ɲa nɛ kanige keŋɛ ki ni, ni sanni sokinnaa gbarashuun wu ge, kaŋmɔhɔnɔ lemu pee ya zhɛɛ ge, lee le: Wɔrɔɔ gbarashuun wu ɲɛ egilizii gbarashuun wu mɛlɛkɛɛ, sokinnaa gbarashuun wu ɲɛ egilizii gbarashuun we. \c 2 \s1 Sɛmɛ wemu wʼa tun Efese egilizi wu mu ge \p \v 1 «Egilizi wu wu ɲɛ Efese ni ge, sɛmɛ tun wee wo mɛlɛkɛ\f * \fr 2:1 \fr*\ft \+bd Wee wo mɛlɛkɛ:\+bd* Lee kɔ́ri ɲɛ egilizi wu ɲahagbaa fɔɔ, yee ninuyɔ yi wa koogoo 2:8, 12, 18; ni koogoo 3:1, 7, 14 wu bɛ ni.\ft*\f* wu mu na: «Wɔrɔɔ gbarashuun wu wa wemu kanige keŋɛ ni ge, wee di ɲaari sanni sokinnaa gbarashuun wu niŋɛ ni ge, wee ya jo: \v 2 Nɛ mu kapyegee ki cɛ, ni ma kapyeŋɛɛ nigbɔhɔɔ kee, ni ma loxulo le. Nɛ cɛ jo mu ya loxulo taa sipyikuuyo kapyegee tàan wɛ. Piimu pʼa yu na tudunmɔɔ pee ɲɛ, na ta pʼi ɲɛ pere-e ge, mʼa pee taanna wii na pu ta kafinɛjuu. \v 3 Mʼa loxulo ta na kanhama xu nɛ wuu na, la shishiin ya ta ma yatɛnyɛ gbo wɛ. \v 4 Ga ma taanɲɛɛgɛ nizhiige kemu mʼa yaha ge, kee wuu na nʼa da ma jaagi. \v 5 Tayerege kemu ni ma bi bye na na pa do ge, mayɛ funŋɔ to kee na, mʼa \w daburajɛ jo\w* ma jurumu wu na, mʼa guri ma kapyegee nizhiigee ki na. Ma bye ma di ya daburajɛ jo wɛ, nʼa da zhɛ ma yíri, di ma sokinna wu laha wu tayahaŋa ni. \v 6 Le bɛɛri kadugo na kasaana lemu mʼa byi ge, lee li wa mɛ. Nikolayitii pu wo kapyegee kʼa sii pɛn mu mu, kee kunni ya sii pɛn nɛ bɛ mu. \p \v 7 «\w Kilɛ Munaa\w* ya lemu yu egilizii pu mu ge, wemu na logo ge, wu logo! Wemu ba se ta, Ɲìi Sicuumɔ Tige kemu ki wa Kilɛ wo \w Alijinɛ\w* wu ni ge, nɛ na ba kee pya wa kan weefɔɔ mu wu li.» \s1 Sɛmɛ wemu wʼa tun Simirini egilizi wu mu ge \p \v 8 «Egilizi wu wu ɲɛ Simirini ni ge, sɛmɛ tun wee wo mɛlɛkɛ wu mu na: Wemu wu ɲɛ nizhiimɛ we ni kurogo wo we, ni wʼa xu na guri ɲɛ ge, wee ya jo: \p \v 9 «Nɛ wa ma kanhama pe ni ma la baa fɛɛrɛ ti fiin, na ta mʼi ɲɛ lafɔɔ! Pii pʼa puyɛ pyi Yawutuu, ga pee di ɲɛ Yawutuu wɛ, bani Shitaanni wo pɛɛŋɛ puga ki sipyii pu ɲɛ pere. Mɛkyɛɛgɛrɛ jomɔ pemu bɛɛri pee wʼa yu na waa ma na ge, nɛ wʼa pu bɛɛri nuri. \v 10 Kanhama pe pu da ba ma ta ge, ma ganha bu fya pee na wɛ. Li wii Shitaanni na ba pii yaha yee ni kaso ni na yee nɔhɔ wolo. Yee na ba ganha cabyaa kɛ funŋɔ ni. Pye nʼa daa sipya fo ma caxhugo. Lee bu bye, nɛ na ɲìi sicuumɔ saanra ɲudɔnɔ kan ma mu.» \p \v 11 «\w Kilɛ Munaa\w* ya lemu yu egilizii pu mu ge, wemu na logo ge, wu logo! Wemu ba se ta wee da ga ba xu shuun xu wɛ. \s1 Sɛmɛ wemu wʼa tun Pɛrigamu egilizi wu mu ge \p \v 12 «Egilizi wu wu ɲɛ Pɛrigamu ni ge, sɛmɛ tun wee wo mɛlɛkɛ wu mu na: ‹Ɲɔyɔ shuun ŋmɔpara nidaan li wa wemu keŋɛ ni ge, wee ya jo: \p \v 13 «Kulo lemu ni mu ya tiin ge, nɛ lee cɛ, lee ɲɛ Shitaanni saanra koro tasinŋɛ. Antipasi we wu ɲɛ nɛ sɛɛri ɲɔmɛɛ fɔɔ ge, pʼa wee gbo wolo yee niŋɛ ni Shitaanni tatɛɛngɛ ki ni. Ga lee bɛ na, mu ya mara yaha nɛ na, mu ya ta foro nɛ nʼa daa wu kaa tàan wɛ. \v 14 Ga nʼa da ma jaagi keree kii shizhaa na. Balamu bi kalaa wemu kaan Balaki mu wu na daga na \w Izirayɛli\w* nagoo pu tɔɔgɔ leni kakuuŋɔɔ ni ge, sipyii pii wa mu yíri wà, pee ya sɔɔ na daha wee kalaa we ninumɔ fɛni. Wʼa bi Izirayɛli nagoo pu pye pu na yapɛrɛɛ xaara xaa, na dɔdɔɔrɔ pyi. \v 15 Na fara lee bɛ na, pii bɛ wa yee mu wà pee ya sɔɔ Nikolayitii pu wo kalaa wu na. \v 16 Lee wuu na \w daburajɛ jo\w* ma jurumu wu na. Ni lee bɛ wɛ, nɛ na ba ma yíri tɔvuyo na, ŋmɔpara le lʼa foro na ɲɔ ki ni ge, di lee taga yogo tun ni pee ni. \p \v 17 «\w Kilɛ Munaa\w* ya lemu yu egilizii pu mu ge, wemu na logo ge wu logo! Wemu bu se ta, yalige kemu mɛgɛ ki ɲɛ maanɛ\f * \fr 2:17 \fr*\ft \+bd Maanɛ:\+bd* Wee ɲɛ yalige kemu Kilɛ ya kan wu sipyii pu mu na pu yaha sipoŋɔ ki ni ge. Ɛkizode 16: 11-18\ft*\f* ki niŋmɔhɔŋɔ di ɲɛ ge, nɛ na kee kan weefɔɔ mu, di kagereŋɛ nivige bɛ kan weefɔɔ mu. Mafoŋɔ na ba ga kee na, wa shishiin da kee cɛ wɛ fo ki tavɔɔ yɛ.» \s1 Sɛmɛ wemu wʼa tun Tiyatiiri egilizi wu mu ge \p \v 18 «Egilizi wu wu ɲɛ Tiyatiiri ni ge, sɛmɛ tun wee wo mɛlɛkɛ wu mu na: Kilɛ Ja we, wee wemu ɲìi ki ɲɛ ba naɲiŋɛ ɲɛ wɛ, ni wu tɔɔyɔ yi ɲɛ ba daɲaa tɔɔrɔ ɲɛ wɛ temu tʼa ɲí ge, wee ya jo: \p \v 19 «Nɛ mu kapyegee ki cɛ: Ma taanɲɛɛgɛ ke, ni ma nʼa daa we, ni ma saama pu bɛɛri, ni ma loxulo le. Nɛ li cɛ jo ma kurogo kapyegee kʼa ɲɛhɛ nizhiigee ki na. \v 20 Ga cèe Zhezabɛli wemu wʼa wuyɛ pyi Kilɛ tudunmɔ ge, mu ya wee yaha wu na nɛ wo kapyebyii pu piinŋɛ, na pu pye pu na dɔdɔɔrɔ pyi, na yapɛrɛɛ xaara bɛ xaa. Lee wuu na nʼa da ma jaagi. \v 21 Nɛ tuun wa kan wu mu, kɔnhɔ wu \w daburajɛ jo\w* wu jurumu wu na. Ga wu ya ta sɔɔ na daburajɛ jo wu dɔdɔɔrɔ ti na wɛ. \v 22 Lee wuu na nʼa da wu shan yama yasinnɛgɛ na. Piimu pʼa taanfɛɛgɛ pyi ni wu ni ge, di pee bɛ curi kanhagbɔ ni pu bye pʼi ya daburajɛ jo pu kapyegee ki na wɛ. \v 23 Nʼa da ba wu nagoo pu bɛ gbo. Egilizii pu bɛɛri na ba li cɛ na nɛ sipyii fungɔnyɔ ni pu ɲidaan keree bɛɛri cɛ. Nɛ na ba yee bɛɛri nigin nigin saraa kan yi mu na bɛ ni yi kapyegee ni. \v 24 Yee Tiyatiiri shɛɛn samaa kunni yee piimu sanha sɔɔ wee kalaa wu na-ɛ ge; wee pʼa byi Shitaanni wo kaŋmɔhɔŋɔɔ nigbɔhɔɔ ki ge; nʼa da yi jo yi mu jo nʼa da ga tuguro tatii taha yi ɲuŋɔ ni wɛ. \v 25 Ga nʼa daa we wu wa yee mu ge, yi wee co ɲɔ xuuni, fo di ba shɛ ba. \v 26 Wemu bu se ta na nɛ wo kapyegee ki fɔri, fo na nɔ taaxɔɔ li na, nɛ na ba wee pye fanhafɔɔ shi wu ɲuŋɔ ni. \b \q1 \v 27 Wee na ba shi wu mara ni tɔɔrɔ pubiin ni, \q2 na wu ja ja \q1 ba pʼa puuro shɔhɔɔ \q2 jii jagana lemu na wɛ. \m Kee fanha ke nɛ bɛ ya ta na To Kilɛ mu. \v 28 Nɛ na ba ɲimuguɲɔ wɔrɔ bɛ kan weefɔɔ mu. \p \v 29 «\w Kilɛ Munaa\w* ya lemu yu egilizii pu mu ge, wemu na logo ge, wu logo!» \c 3 \s1 Sɛmɛ wemu wʼa tun Saridɛsi egilizi wu mu ge \p \v 1 «Egilizi wu wu ɲɛ Saridɛsi ni ge, sɛmɛ tun wee wo mɛlɛkɛ wu mu na: Kilɛ Munahaa gbarashuun ni wɔrɔɔ gbarashuun wu wa wemu keŋɛ ni ge, wee ya jo: \p Nɛ mu kapyegee ki cɛ. Sipyii ya mu pyi wye, na ta mu di ɲɛ gbo. \v 2 Ayiwa, ŋmunumɔ pu yaha, pusamaa pii pʼa taxuyo shaa ge, mʼa pee logoo waha, mʼa pu niyɛ curi; bani nɛ ta mu kapyegee ki ta ki ɲɔporo na na Kilɛ wu ɲaha tàan wɛ. \v 3 Kalaa wemu mʼa ta ge, ni logogana lemu na mʼa wu logo ge, ma funŋɔ yaha nidogo wee na, mʼa wu co, mʼa yere ma jurumu wu na. Ma bu bye ma di ya ŋmunumɔ pu yaha wɛ, nɛ na ba ma fo ba nagaa ɲɛ wɛ. Tuun wemu ni nʼa da ba ge, mu ya wee cɛ wɛ. \v 4 Ga lee bɛ na sipyii pii wa mu yíri Saridɛsi ni piimu sanha pu fàya nɔrɔgɔ wɛ. Faviye yi da ba le pu na pu da ɲaari ni nɛ ni, bani pʼa yaa ni lee ni. \v 5 Wemu ba se ta, faviye yi da ba le weefɔɔ na. Nɛ da ga ba wu mɛgɛ fɔrɔgɔ di wolo ɲìi sicuumɔ Kitabu wu ni wɛ. Nɛ na ba yi jo na To Kilɛ ni wu mɛlɛkɛɛ pu ɲaha tàan jo weefɔɔ wu wa nɛ wo. \p \v 6 «\w Kilɛ Munaa\w* ya lemu yu egilizii pu mu ge, wemu na logo ge, wu logo!» \s1 Sɛmɛ wemu wʼa tun Filadɛlifi egilizi wu mu ge \p \v 7 «Egilizi wu wu ɲɛ Filadɛlifi ni ge, sɛmɛ tun wee wo mɛlɛkɛ wu mu na: Wemu wu ɲɛ fɛɛfɛɛ na can yu ge, ni saannaa \w Dawuda\w* wo kenikaan li wa wu keŋɛ ni ge, wee wemu wu da já gbura ki mugi ni wa yafiin da já ki tɔ-ɛ ge, ni wu na já gbura ki tɔ bɛ wa shishiin da já ki mugi-i ge, wee ya jo: \p \v 8 «Nɛ mu kapyegee ki cɛ. Li wii nɛ ɲɔ ki nimugiyahaŋa yaha ma ɲaha tàan, wa shishiin da já ki tɔ wɛ. Mʼa nɛ kafila wu co, ma ya ta foro nɛ kaa tàan wɛ, na ta fanha katii bɛ di ɲɛ ma ni wɛ. \v 9 Shitaanni wo pɛɛŋɛ puga ki sipyii piimu pʼa yu na Yawutuu pee ɲɛ, na ta pʼi ɲɛ Yawutuu-i ge, kafinɛyɛ pee ya gɔɔn. Nɛ na ba pee karamu fo pʼa pa nuguro sin ma fɛɛ ni, pʼi li cɛ na mu ya taan nɛ mu. \v 10 Mʼa nɛ jomɔ pu mara ni loxulo ni, lee wuu na kanhama tuun we wu da ba nɔ koŋɔ bɛɛri na, na ɲiŋɛ ki sipyii pu bɛɛri nɔhɔ wolo ge, nɛ bɛ na ma mara wee tuun wu ni. \v 11 Jɛri tapyege ni nʼa da ba. Le li wa ma keŋɛ ni ge, lee co xuuni, kɔnhɔ wa shishiin ganha da ma saanra ɲudɔnɔ li shɔ ma na wɛ. \v 12 Wemu ba se ta, nɛ na ba weefɔɔ pye ba na Kilɛ wu pugbɔhɔ ki beni wa ɲɛ wɛ. Wee da ga laha wà bada wɛ. Nɛ na ba na Kilɛ wu mɛgɛ ka weefɔɔ na, ni na Kilɛ wu kulo li mɛgɛ Zheruzalɛmu-fomɔ we. Wee na ba digi na yìri fugba we ni na To Kilɛ wu yíri. Nɛ na ba na mafoŋɔ ki bɛ ka wu na. \p \v 13 «\w Kilɛ Munaa\w* ya lemu yu egilizii pu mu ge, wemu na logo ge, wu logo!» \s1 Sɛmɛ wemu wʼa tun Lawodise egilizi wu mu ge \p \v 14 «Egilizi wu wu ɲɛ Lawodise ni ge, sɛmɛ tun wee wo mɛlɛkɛ wu mu na: Nɛ wemu mɛgɛ ki ɲɛ Amiina ge, na ɲɛ sɛɛri ɲɔmɛɛ fɔɔ, ni can fɔɔ, ni yaŋmuyɔ yi bɛɛri nɔhɔshaanra Kilɛ mu ge, nɛ jo: \p \v 15 «Nɛ mu kapyegee ki cɛ. Mu ya ɲiŋɛ wɛ; ma di ya wɛri wɛ. Mu da bi ɲiŋɛ kelee na wɛri lee bi da daan nɛ ni. \v 16 Ga mu ɲɛ ba lowɔgɔwɔgɔŋɔ ɲɛ wɛ: Ma ya wɛri wɛ; ma di ya ɲiŋɛ wɛ, lee wuu na nʼa da ba ma tugi yeege na ɲɔ ki ni. \v 17 Mu ya jo na yara fɔɔ mu ɲɛ, na mu ya naafuu ta, na mu mago ɲɛ wa yaaga na wɛ, na ta mu bi yaa na li cɛ na kanhama fɔɔ mu ɲɛ, ni ɲaa fɔɔ, ni la baa fɔɔ, ni fyɛn. Mu bi yaa na li cɛ na ma ceepile wo wu ɲɛ. \v 18 Lee wuu na nɛ mu yɛri jo ma sanni yɛ pyaa shɔ nɛ mu, kɔnhɔ mʼa bye lafɔɔ. Mʼa favige shɔ, kɔnhɔ mʼa fàŋa ta le, ma ceepile wo ganha ba ɲaa lʼa ma shiige wɛ. Mʼa ɲɛyaŋaa shii shɔ mʼa pee fara ma ɲìi na, kɔnhɔ ma da ɲaa. \v 19 Piimu kaa lʼa dan nɛ ni ge, pee na nɛ dinni, na pu kuuni bɛ. Ayiwa, ma zɔ wu bɛɛri kan \w daburajɛ jo\w* mu. \v 20 Nɛ kunni niyerege ki wa kuɲɔɔ li ɲɔ na, na gbura ki kuuni. Wa bu nɛ mujuu logo na gbura ki mugi nɛ mu, nɛ na ba jé na li ni weefɔɔ ni, weefɔɔ bɛ di li ni nɛ ni. \v 21 Wemu ba se ta, nɛ na ba weefɔɔ teŋɛ nayɛ yíri na saanra koro li na, ba nɛ bɛ ya se ta na diin na To Kilɛ yíri wu saanra koro li na tiingana lemu na wɛ. \p \v 22 «\w Kilɛ Munaa\w* ya lemu yu egilizii pu mu ge, wemu na logo ge wu logo!» \c 4 \s1 Kilɛ wo saanra koro le, ni na wu pɛlɛ fugba we ni \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ wii sanha, na fugba wu ɲɔ ki ɲa kʼa mugi. Mujuu le nɛ fɛnhɛ logo, lʼi ɲɛ ba maga mɛɛ ɲɛ-ɛ ge, a lee mujuu lʼi nɛ pye sanha na: «Dugi naha, keree kiimu kʼa yaa na pye le kadugo na ge, di ba kee shɛ ma na.» \v 2 Taapile ni a \w Kilɛ Munaa\w* di jé nɛ ni. Li wii, saanra koro la bye fugba wu ni, wa wu bi tiin lee na. \v 3 Wemu wʼa bi tiin lee na ge, wee bi ɲí ba pɛɛwa kagereye ya ɲɛ wɛ, yemu mɛgɛ ki ɲɛ na zhasipu ni sariduwani ge. Kilɛ ŋmɔpara li bi lee saanra koro li maha, ba mʼa li wii wɛ, mʼa li ta li na ɲí ba pɛɛwa kagereŋɛ ka ɲɛ wɛ, kemu mɛgɛ ki ɲɛ emerɔdi ge. \v 4 Saanra korogoo kɛlɛɛ shuun ni shishɛɛrɛ (24) wʼa lee saanra koro li maha. Nɔhɔlɛɛ kɛlɛɛ shuun ni shishɛɛrɛ (24) wu bi tiin kee saanra korogoo ki na, pee ɲɛ na fadeviire le. Saanra ɲudɔŋɔɔ di ɲɛ pu bɛɛri nigin nigin ɲuyɔ ni, kiimu ya yàa ni sanni ni ge. \v 5 Kilɛ-ɲiŋɛɛ, ni mujoŋɔɔ, ni Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ di foro lee saanra koro li ni. Sokinnaa gbarashuun wemu wʼa ɲí ge, pee ɲɛ saanra koro li ɲahagbaa na. Pee ɲɛ Kilɛ Munahaa gbarashuun we. \v 6 Saanra koro li ɲahagbaa li bɛ di ɲɛ kanna gba lɔhɔ ki, kemu ya yàa ni vɛɛri ni ge, vɛɛri wemu ya wii na ɲaa ba jaawiige ɲɛ wɛ. Ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ wʼa bye pu niŋɛ ni na saanra koro li maha. Yi ɲahaya ni yi kaduyo bɛɛri di ɲɛ ɲìi. \v 7 Ɲìi yaŋmuyɔ yi nizhiige ɲɛ ba cɛnri ɲɛ wɛ. Shuun wogo ki ɲɛ ba nupepinŋɛ ɲɛ wɛ. Taanri wogo ki ɲaha ɲɛ ba sipya wogo ɲɛ wɛ. Shishɛɛrɛ wogo ki ɲɛ ba ɲaa niyirige ɲɛ wɛ. \v 8 Kapaya gbaara ɲɛ yee ɲìi yaŋmuyɔ yi bɛɛri nigin nigin mu. Yee kapaya yi nɔhɔdaan ni yi fugba wu bɛɛri bye ɲìi. Yee yaŋmuyɔ yi bi yoyo cee gbee caŋa fara piige na na: \b \qc «Fɛfɛɛrɛ, fɛfɛɛrɛ, fɛfɛɛrɛ, \qc wù Kafɔɔ Kilɛ, Se Bɛɛri Fɔɔ, \qc wemu wʼa bye, ni wu ɲɛ wà, ni wu na ba ba ge.» \m \v 9 Saanra koro li tiinvɔɔ we, wee wemu wu da gori yaha ɲìi na gbee ge, ye ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ we ba yoyo cee, na wu pɛlɛ, na wu sɔni, na baraga tɛri wu na tuun wemu ni, \v 10 nɔhɔlɛɛ kɛlɛɛ shuun ni shishɛɛrɛ (24) wu bɛ na nuguro sin wee tuun wu ni saanra koro li tiinvɔɔ wu ɲahagbaa na, wee wemu wu da gori yaha ɲìi na gbee ge, na wu pɛlɛ, na pu saanra ɲudɔŋɔɔ ki kɔɔngi na ki yaha saanra koro li ɲahagbaa na, na jo: \b \q1 \v 11 «Wù Kafɔɔ ni wù Kilɛ, \q2 mu wʼa yaŋmuyɔ yi bɛɛri yàa, \q1 mu ɲidaan funŋɔ ni yaŋmuyɔ yi bɛɛri ya yàa, \q2 mu ɲidaan funŋɔ ni yi bɛɛri ɲɛ bɛ. \q1 Lee wuu na, nɔɔrɔ, ni pɛɛŋɛ, \q2 ni sefɛɛrɛ ya yaa ni ma ni.» \c 5 \s1 Kitabu we ni Dubyapige ke \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ Kitabu nigurugo ɲa saanra koro li tiinvɔɔ wu kanige keŋɛ ni. Wee kadugo ni wu ɲaha bɛɛri bye kama, fɛ tɛhɛɛ gbarashuun dʼa taga wu ɲɔ mara. \v 2 A nɛ mɛlɛkɛ baraga wo wa ɲa wu na kaan ɲiini ni mujuugbɔɔ ni na: «Jɔgɔ wʼa yaa ni fɛ pu gyɛɛgi ni, kɔnhɔ wu Kitabu wu ɲɔ mugi wɛ?» \v 3 Wa shishiin ya ta fugba wu ni, kelee ɲiŋɛ ki na, kelee ɲiŋɛ ki nɔhɔdaan, wemu na já wee Kitabu wu ɲɔ mugi wu wu funŋɔ wii wɛ. \v 4 Ba ni wa shishiin di bi sanha da wemu wʼa yaa ni Kitabu wu ɲɔ mugi ni, wu wu funŋɔ wii wɛ, wee tuun wu ni a nɛ sii na mɛɛ suu xuuni. \v 5 A nɔhɔlɛ wa di nɛ pye: «Ma ganha ba mɛɛ suu wɛ; li wii cɛnri we wʼa foro Zhuda shi wu ni ge, \w Dawuda\w* yasege ke, wee ya se ta. Lee funŋɔ ni wu na já fɛ tɛhɛɛ gbarashuun wu kyɛɛgi na Kitabu wu ɲɔ mugi.» \p \v 6 A nɛ Dubyapige\f * \fr 5:6 \fr*\ft \+bd Dubyapige:\+bd* kee ɲɛ Yesu, Kilɛ Ja we. Ali na wu ta jurumu wa shishiin ya ta wu na wɛ, wʼa sɔɔ na wu munaa kan saraga, na xhu koŋɔ wo jurumu wu wuu na.\ft*\f* niyerege ɲa lee saanra koro le, ni ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ, ni nɔhɔlɛɛ pu niŋɛ ni, ma na giin na pʼa ki gbo. Yeŋɛɛ gbarashuun ni ɲìi gbarashuun wu bye ki na. Kee ɲìi gbarashuun wu ɲɛ Kilɛ Munahaa gbarashuun we. Kee ya tun ɲiŋɛ ki kabaya yi bɛɛri na. \v 7 A Dubyapige kʼi fulo na Kitabu wu nigurugo ki lɔ saanra koro li tiinvɔɔ wu kanige keŋɛ ki ni. \v 8 Ba Dubyapige kʼa wee Kitabu wu lɔ wɛ, a ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ ni nɔhɔlɛɛ kɛlɛɛ shuun ni shishɛɛrɛ (24) wu nuguro sin ki fɛɛ ni. Konɔyɔ ɲɛ pu bɛɛri nigin nigin keye ni, ni sanni cɛɛgbuugoo, kee bi ɲi nudanga yawurire na. Tee ɲɛ Kilɛ wo fɛfɛɛrɛ sipyii pu Kilɛ-ɲɛrɛyɛ. \v 9 Pu bi yofoŋɔ cee na: \b \q1 «Pʼa mu gbo. \q1 Mʼa sipyii pii ɲuyɔ wolo \q2 ni ma shishan pu ni na kan Kilɛ mu, \q1 na foro kpɔnhɔɔ ki bɛɛri ni, ni shi jomɔ pu bɛɛri ni, \q2 ni shi wu bɛɛri ni, ni fiiye yi bɛɛri ni, \q1 Lee wuu na mu yɛ wʼa yaa ni Kitabu wu jo ni, \q2 mʼa wu fɛ pu kyɛɛgi. \q1 \v 10 Mʼa pee pye \w Kilɛ saanra\w* ti sipyii, \q2 ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w*, Kilɛ mu. \q1 Pee na ba saanra pyi ɲiŋɛ ki na.» \p \v 11 Lee kadugo na a nɛ wii na mɛlɛkɛɛ niɲɛhɛmɛɛ jomɔ logo. Pee bi saanra koro le, ni ɲìi yaŋmuyɔ ye, ni nɔhɔlɛɛ pu maha. Pee bye mɛlɛkɛɛ miliyoo niɲɛhɛmɛɛ tɛhɛnɛ baa wuu. \v 12 Pee bi mujoŋɔɔ waa na: \b \q1 «Dubyapige ke pʼa gbo ge, kee ya yaa ni sefɛɛrɛ, \q2 ni yaaga fɛɛrɛ, ni fungɔngɔ fɛɛrɛ, ni fanha, \q1 ni pɛɛŋɛ, ni nɔɔrɔ, ni masɔŋɔ ni.» \m \v 13 Kilɛ wo yaŋmuyaaya yemu bɛɛri yi ɲɛ fugba we ni ge, ni ɲiŋɛ ke na ge, ni ɲiŋɛ ke nɔhɔdaan ge, ni suumɔ lɔhɔ ke ni ge, a nɛ yee bɛɛri mujoŋɔɔ logo yi na yoyo cee na: \q1 «Masɔŋɔ, ni pɛɛŋɛ, ni nɔɔrɔ, ni sefɛɛrɛ ti pye \q2 saanra koro li tiinvɔɔ \q1 ni Dubyapige ki woyo fo gbee.» \m \v 14 A ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ wu jo: «Amiina.» A nɔhɔlɛɛ pʼi nuguro sin na ki pɛlɛ. \c 6 \s1 Dubyapige kʼa Kitabu wu fɛ pu kyɛɛgi \p \v 1 Ba \w Dubyapige\w* kʼa fɛ tɛhɛɛ gbarashuun wu wa nigin kyɛɛgi tuun wemu ni wɛ, a nɛ ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ wu wa nigin mujuu logo ba Kilɛ ma sɛlɛ mɛ wɛ na: «Pa!» \v 2 Lee kadugo na a nɛ shɔnfige ka ɲa. Wemu wʼa bi dugi kee na ge, sindaa ɲɛ wu keŋɛ ni. Saanra ɲudɔnɔ bi kan xɔ wee mu. Wu sefɛɛrɛ wo wʼa foro, wu na ba se ta. \p \v 3 Tuun wemu ni wʼa fɛ shuun wo pu kyɛɛgi ge, a nɛ ɲìi yaŋmuŋɔ shuun wogo ki mujuu logo na: «Pa!» \v 4 A shɔnɲiga ka di foro. Wemu wʼa bi dugi kee na ge, sefɛɛrɛ ya kan xɔ wee mu na ke koŋɔ ke ɲaɲiŋɛ xɔ, kɔnhɔ sipyii di da puyɛ gbuu. Ŋmɔpara niduunnɔ ya kan wu mu. \p \v 5 Tuun wemu ni wʼa fɛ taanri wo pu kyɛɛgi ge, a nɛ ɲìi yaŋmuŋɔ taanri wogo ki mujuu logo na: «Pa!» A shɔnwɔhɔŋɔ ka di foro. Wemu wʼa bi dugi kee na ge, shaa li bye wee keŋɛ ni na daanna pyi. \v 6 A nɛ mujuu la logo ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ wu tɛ ni na: «Shinma tuugo ka wo kilo nigin ya bɛ ni shɛn nigin caŋa ɲii saraa ni. Shinma tuugo katii bɛ wo kiloo taanri bɛ ya bɛ ni wee saraa we ninumɔ ni. Ma ganha bu da sìnmɛ pe ni duvɛn wu kyɛɛgi wɛ.» \p \v 7 A wu fɛ shishɛɛrɛ wo pu kyɛɛgi, a ɲìi yaŋmuŋɔ shishɛɛrɛ wogo kʼi jo: «Pa!» \v 8 A nɛ shɔngɔ ka ɲa kʼa foro, kee bi kiikaan. Wemu wʼa bi dugi kee na ge, wee mɛgɛ ɲɛ xu. Adɛsi bi taha wee fɛni. Sefɛɛrɛ bi kan pu mu ɲiŋɛ ke taaga shishɛɛrɛ wogo ki na; kɔnhɔ pu da sipyii gbuu ni ŋmɔparaa ni, ni xuugbɔhɔ, ni kafɛɛyɛ yama, ni ɲiŋɛ ke yacoyo ni. \p \v 9 Wʼa fɛ kaguro wo pu kyɛɛgi tuun wemu ni ge, sipyii piimu pʼa gbo Kilɛ jomɔ pe ni wu sɛɛri keree ki fɛni ge, a nɛ pee wo munahaa ki ɲa \w saraga yi tawologo|lemma="Saraya yi tawologo"\w* ki nɔhɔdaan. \v 10 Pee bi mujoŋɔɔ waa na: «Wu Kafɔɔ, fɛfɛɛrɛ wo ni can wo we, fo tuun wekɛ ni mu di da ba kiiri kɔn ɲiŋɛ ki sipyii pu na, mʼa wèe shishan pu yogo jo wɛ?» \v 11 Wee tuun wu ni, a pʼi fadedɔɔnyɔ niviye kan pu bɛɛri nigin nigin mu, na pu pye na pu jɛri pye sanha loxulo li ni, fo pu kapyebyeɲii, ni pu cebooloo pu bu shɛ fa; pee piimu pʼa yaa na gbo lee gbogana li na ba pee ɲɛ-ɛ ge. \p \v 12 Lee kadugo na a nɛ \w Dubyapige\w* ki ɲa kʼa fɛ gbaara wo pu kyɛɛgi. Wee tuun wu ni a ɲiŋɛ kʼi jɛlɛ xuuni. A piige di jé caŋa ɲii li ni, a lʼi wɔ ba fawɔhɔŋɔ ɲɛ wɛ. A yeŋɛ ki bɛɛri di ɲaaŋa ba shishan ɲɛ wɛ. \p \v 13 A fugba wɔrɔɔ kʼi do ɲiŋɛ ki na ba kafɛɛgɛ ma nitoodige ɲahara, na ki geeye turi wɛ. \v 14 A fugba wu laha wu tatɛɛngɛ ni, ba pʼa fuugo kurulo na luu kurulogana lemu na wɛ. Faaboboyo ye ni lɔhɔ niŋɛ takpiiye yi bɛɛri yʼa kuu laha yi tatiinyɛ ni. \v 15 Koŋɔ ki sipyii pu bɛɛri: Saannaa yoo, sipyigbɔɔ yoo, kashɛn ɲuŋɔfɛɛ yoo, naafuu fɛɛ yoo, fanhafɛɛ yoo, buloo yoo, piimu ɲɛ buloo wɛ, pee yoo, pee bɛɛri ya puyɛ ŋmɔhɔ yaŋa gulogoo ni, ni faaboboyo yi tɛ ni. \v 16 A pʼi faaya ni boboyo yi pye: «Yi to wù ɲuŋɔ ni, yʼi wù ŋmɔhɔ saanra koro li tiinvɔɔ we, ni Dubyapige ki loyire li ɲaha na. \v 17 Bani pu loyire li cagbɔhɔ kʼa nɔ. Jɔgɔ wu dʼa já zhɔ wɛ?» \c 7 \s1 Kilɛ wo fɛ pʼa kpɔn Izirayɛli sipyii piimu na ge \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ mɛlɛkɛɛ shishɛɛrɛ niyereye ɲa ɲiŋɛ ki kabaya shishɛɛrɛ wu na. Pee bi koŋɔ ki kabaya shishɛɛrɛ wu kafɛɛgɛ ki co, kɔnhɔ kafɛɛgɛ ka shishiin ganha ba yìri ɲiŋɛ ki na, kelee suumɔ lɔhɔ ki na, kelee tige ka shishiin na wɛ. \v 2 A nɛ mɛlɛkɛ watii ɲa wʼa yìri Kilɛ-nɔhɔ ki shizhaa na, Kilɛ ɲìi wo wu wo fɛ kpɔn kpɔn yaaga ki ɲɛ wu keŋɛ ni. Ɲiŋɛ ki fara suumɔ lɔhɔ ki na, yee gyɛɛgi ya kan mɛlɛkɛɛ shishɛɛrɛ wemu mu ge, a wu mujuugbɔɔ jo na pee pye: \v 3 «Yi ganha bu da yafiin kyɛɛgi ɲiŋɛ ke, kelee suumɔ lɔhɔ, kelee tiire ti na, na ta wèe sanha fɛ kpɔn wù Kilɛ wu kapyebyii pu gbahaa na wɛ.» \v 4 Fɛ ya kpɔn piimu na ge, pee yɛ ɲɔ nɛ logo. Pee ɲɛ sipyii kabɔfoŋɔɔ xhuu nigin ni kɛlɛɛ shishɛɛrɛ ni shishɛɛrɛ (144.000). Pee bi foro \w Izirayɛli\w* kpɔnhɔɔ ki bɛɛri na. \b \li1 \v 5 Zhuda wo kpɔɔn li na, fɛ ya kpɔn sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun (12.000) na; \li1 Urubɛn wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \li1 Gadi wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \b \li1 \v 6 Azɛri wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \li1 Nɛfitali wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \li1 Manase wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \b \li1 \v 7 Simiɲɔ wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \li1 \w Levi\w* wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \li1 Isakari wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \b \li1 \v 8 Zabulɔn wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \li1 Yusufu wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \li1 Bɛnzhamɛ wo kpɔɔn li na, sipyii kabɔfoŋɔɔ kɛ ni shuun; \li1 fɛ ya kpɔn pee bɛɛri na. \s1 Sipyiɲɛhɛmɛɛ piimu pʼa shɔ ge \p \v 9 Lee kadugo na a nɛ wii na sii sipyiire ta ɲa tʼa sii ɲɛhɛ, sipya wa shishiin da já piimu tɔrɔ wɛ. Pee bi foro fiiye yi bɛɛri ni, ni shi wu bɛɛri, ni shi jomɔ pu bɛɛri, ni kpɔnhɔɔ ki bɛɛri ni. Pee niyereye yʼa bye saanra koro le, ni \w Dubyapige\w* ki ɲaha tàan. Fadeviye nidɔɔnyɔ yi bye pu na, fɛnhɛgeye di ɲɛ pu keye ni. \v 10 A pʼi ganha na mujoŋɔɔ waa na: «Wèe wo Kilɛ we wʼa tiin saanra koro li na ge, wee ni Dubyapige ki kʼa ɲuwuuro kaan wèe mu.» \v 11 Mɛlɛkɛɛ pu niyereye yi bye na saanra koro le, ni nɔhɔlɛɛ pee, ni ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ wu maha. A pʼi nuguro sin saanra koro li ɲahagbaa na, na pu ɲahaya buri ɲiŋɛ na, na Kilɛ pɛlɛ. \v 12 na jo: «Amiina. Masɔŋɔ ni nɔɔrɔ, ni fungɔngɔ fɛɛrɛ ni baraga daha, ni pɛɛŋɛ, ni sefɛɛrɛ, ni fanha, yee ɲɛ wee Kilɛ wu woyo fo gbee. Amiina.» \p \v 13 A nɔhɔlɛ nigin wa di nɛ yege na: «Jɔgɔ yɛ pʼi ɲɛ ni ye fadeviye ye ni wɛ? Mii pʼa yìri wɛ?» \v 14 A nɛ wu pye: «Nɔhɔlɛ we, go mu wu wa pu cɛ.» A wu nɛ pye: «Piimu nivorowuu pu wa kanhagbɔ pu ni ge, ni pʼa fadeye yi je fiinŋɛ Dubyapige ki shishan pu ni ge, pee pu wa. \v 15 Lee na pee wa \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* koo li ɲaha tàan na kapyeŋɛɛ pyi wu mu wu tapɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni caŋa fara piige na. Saanra koo li tiinvɔɔ wu na ba bye ni pu ni, na pu mara. \v 16 Xuugo ni waga da ga ba pu ta bada wɛ. Caŋa bɛ di da ga ba daraa pu na sanha wɛ, kelee kafugo katii bɛ wɛ. \v 17 Bani Dubyapige ke ki wa saanra koro li niŋɛ ni ge, kee na bye pu nahavɔɔ, na se ni pu ni ɲìi sicuumɔ lɔhɔ ki yíri. Kilɛ na ba pu ɲɛsinmɛ pu bɛɛri tuu.» \c 8 \s1 Fɛ gbarashuun wo pu keree \p \v 1 Tuun wemu ni \w Dubyapige\w* kʼa fɛ gbarashuun wo pu laha ge, a fɛhɛnɛ di fugba wu kpɔn fo na nɔ minitii kɛlɛɛ taanri (30) shishiin na. \p \v 2 Mɛlɛkɛɛ gbarashuun we wʼa yere Kilɛ ɲaha tàan ge, a nɛ pee ɲa. A pʼi maya gbarashuun kan pu mu. \v 3 A mɛlɛkɛ watii bɛ di ba yere \w saraya tawologo|lemma="Saraya yi tawologo"\w* ki ɲahagbaa na. Yawurire shɔɔ sanni wuu li bye wu keŋɛ ni. A pʼi nudanga yawurire niɲɛhɛrɛ kan wu mu; Kilɛ ya sipyii piimu pye fɛɛfɛɛ ge, kɔnhɔ wu pee wo Kilɛ-ɲɛrɛyɛ yi fara tee yawurire ti na, wu yee pinnɛ wolo saraga, saraya tawologo sanni wogo ki ɲuŋɔ ni. Kee bye saanra koro li ɲahagbaa na. \v 4 Tee nudanga yawurire ti wo wurege ni Kilɛ ya sipyii piimu pye fɛɛfɛɛ ge, ni pee wo ɲɛrɛyɛ yʼa dugi shiizhan Kilɛ ɲaha tàan mɛlɛkɛ wu keŋɛ ni. \v 5 A wee mɛlɛkɛ wu yawurire shɔɔ li ɲi saraya yi tawologo ki wo naganhaa ki na, na ki wá ɲiŋɛ ki na. A Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ, ni mujoŋɔɔ, ni Kilɛ-ɲiŋɛɛ, ni ɲiŋɛ cɛlɛŋɛ di bye. \s1 Mɛlɛkɛɛ pʼa maya yi ɲɔ kɔn na wi \p \v 6 Maya gbarashuun wemu wu bye mɛlɛkɛɛ gbarashuun wu mu ge, a pee di gbegele yee maya yi wo wi kaa na. \v 7 A mɛlɛkɛ nizhiimɛ wu wu wo maga ki wi, a zanha kagereye, ni na, ni shishan di suri yiyɛ ni na wá ɲiŋɛ ki na. A ɲiŋɛ ki taaga taanri wogo kʼi sogi. A tiire ti taaga taanri wogo ki bɛ di sogi. A ɲapurege ki bɛɛri di sogi. \p \v 8 A mɛlɛkɛ shuun wo wu wu wo maga ki wi, a lʼi bye ma na giin na ya faabobo-tabaaga kemu ɲaaŋa ge, kee wʼa wá suumɔ lɔhɔ ki ni. A suumɔ lɔhɔ ki taaga taanri wogo kʼi ɲɛri shishan. \v 9 A suumɔ lɔhɔ ki ɲìi yaŋmuyɔ yi taaga taanri wogo kʼi xhu. Kɔrɔyɔ ye yʼa bye suumɔ lɔhɔ ki ɲuŋɔ ni ge, a yi bɛ wo taaga taanri wogo ki bɛ di gyɛɛgi. \p \v 10 A mɛlɛkɛ taanri wo wu wu wo maga ki wi, a wɔrɔ tabaaga ka di yìri fugba we ni na pa do, na ganha na ɲí ba nagbɔhɔ ɲɛ wɛ. Kee ya to gba lɔhɔyɔ yi taaga taanri wogo, ni yi lobulowegee ki ni. \v 11 Lee wɔrɔ li mɛgɛ ki ɲɛ Zoro. A lɔhɔyɔ yi taaga taanri wogo ki bɛɛri di soro. A kee lɔhɔ kʼi shɛnɲɛhɛmɛɛ gbo, bani ki bi soro. \p \v 12 A mɛlɛkɛ shishɛɛrɛ wo wu wu wo maga ki wi, a lee di caŋa ki taaga taanri wogo ki kpɔn, ni yeŋɛ ki taaga taanri wogo ke, na fara wɔrɔɔ ki taaga taanri wogo ki bɛ na, fo na yi kpɛɛngɛ ki taaga taanri wogo ki pye nibiige. Ayiwa, piige ki fara caŋa ki na, a yi kpɛɛngɛ taaga taanri wogo kʼi bye nibiige. \p \v 13 A nɛ wii sanha na ɲaa ɲa wʼa yìri na beele fugba lii lii we ni, na mujuugbɔɔ waa na: «Mɛlɛkɛɛ taanri wusamaa pʼa kori ge, pee ba pu wo maya yi wi tuun wemu ni, bɔɔngɔ, bɔɔngɔ, bɔɔngɔ kee kʼa da ɲiŋɛ ki sipyii pu ta wee tuun wu ni.» \c 9 \s1 Mɛlɛkɛ kaguro wo wu wo maga mɛɛ \p \v 1 A mɛlɛkɛ kaguro wo wu wu wo maga ki wi, a nɛ wɔrɔ ɲa lʼa yìri fugba we ni na pa do ɲiŋɛ ki na. A pʼi wecogoŋɔ tɛhɛnɛ baa wogo ki wo kenikaan li kan lee mu. \v 2 A lʼi kee wecogoŋɔ ki ɲɔ mugi, a wurege di ganha na foro wà ba kanragaa wurege ɲɛ wɛ. A wecogoŋɔ ki wurege di nibiige leŋɛ caŋa ɲii le ni kafɛɛgɛ ki ni. \v 3 A kabeeye ya di foro kee wurege ki ni na caaga ɲiŋɛ ke na. A pʼi fanha kan yi mu ba nàmaa ɲɛ wɛ. \v 4 Pʼa yi jo yi mu na yi ganha bu da kakara pye ɲà ke na wɛ, kelee yapyiire, kelee tige ka shishiin na wɛ; ga sipyii piimu pu ɲɛ Kilɛ wo fɛ pu ɲɛ pu gbahaa na-ɛ ge, na yʼa kakuuŋɔɔ pyi pee yɛ na. \v 5 Sefɛɛrɛ ya ta kan yi mu yi já sipya gbo wɛ. Ga sefɛɛrɛ ya kan yi mu yʼa sipyii kana fo yeye kaguro. Yi sɔɔnrɔ ya yá ba nàmaa wuuro ɲɛ wɛ. \v 6 Sipyii na ba xu shaa yee caya yi na, ga pʼi da wu ta wɛ. Xu kaa na ba bye pu na, ga wee bɛ na ba fe pu ɲaha na. \p \v 7 Yee kabeeye yi bye ma na giin shɔnyɔ pʼa gbegele kashɛn kaa na, na ɲɛ ma na giin sanni saanra ɲudɔŋɔɔ yʼa tɔ. Yi ɲahaya ɲɛ ba sipyii woyo ɲɛ wɛ. \v 8 Yi ɲuzhiire ɲɛ ba cee wuuro ɲɛ wɛ. Yi ganhaa di ɲɛ ba cɛnri wogoo ɲɛ wɛ. \v 9 Yi ɲɛ kanna tɔɔrɔ fadeye yʼa le na pye ŋmasigiye, yi kapaya tunmɔ di ɲɛ ba shɔnyɔ wotoriyo niɲɛhɛyɛ tunmɔ ɲɛ wɛ, yemu yʼa gburogi na se kashɛn ni ge. \v 10 Yi naya ɲɛ ba nàmaa woyo ɲɛ wɛ ni ŋmahaa ni. Kanhama pe yʼa da ba daha sipyii pu na fo yeye kaguro ge, kee fanha ki wa yi naya yi ni. \v 11 Saan wa wu ɲɛ yi ɲuŋɔ ni, wee wu ɲɛ wecogoŋɔ tɛhɛnɛ baa wogo ki mɛlɛkɛ we. Wu mɛgɛ ki ɲɛ Heburuu jomɔ pu ni na Abadɔn, pʼi wu pyi Girɛkii jomɔ pu ni na Apoliyɔn, (lee kɔ́ri ɲɛ gyɛɛgi pyevɔɔ). \p \v 12 Bɔɔngɔ ki nizhiige ya toro, lee kadugo na, shuun wa bɛ wu da daha kee na sanha. \s1 Mɛlɛkɛ gbaara wo wu wo maga mɛɛ \p \v 13 A mɛlɛkɛ gbaara wo wu wu wo maga ki wi, \w saraya yi tawologo\w* sanni wogo ke ki bye Kilɛ ɲaha tàan ge, a nɛ mujuu la logo na foro ki gulogoo shishɛɛrɛ wu yeŋɛɛ shishɛɛrɛ wu ni. \v 14 Maga ki bye mɛlɛkɛ gbaara wo wemu keŋɛ ni ge, a wu wee pye: «Mɛlɛkɛɛ shishɛɛrɛ wu wʼa pɔ Efirate gbagbɔ wu lɔhɔ ki ɲɔ na ge, pu sanha.» \v 15 Pee mɛlɛkɛɛ pii pʼa bi gbegele yaha na bɛ ni wee tuun we, ni kee caŋa ke, ni kee yeŋɛ ke, ni lee yee li ni ge, a pʼi pee sanha yaha, kɔnhɔ pʼi sipyiire ti taaga taanri wogo ki gbo. \v 16 Pee wo kashɛnŋmɔɔ piimu pʼa bye shɔnyɔ na ge, pee bi miliyoo xhuu shuun (200.000.000) xɔ. Kee ɲɔ ke nɛ logo. \p \v 17 Kashɛɛ le nɛ ɲa ge, shɔnyɔ ye ni piimu pʼa bi dugi yi na ge, tɔɔrɔ fadeye yi bye pu bɛɛri mu, yee yi bye pu ŋmasigiye. Yi tuugo ka ɲɛ ba na ɲɛ wɛ, ka ɲɛ bulani ba safiiri kagereŋɛ ɲɛ wɛ, ka ɲɛ ba kirimu ɲɛ wɛ. Shɔnyɔ yi ɲuyɔ di ɲɛ ba cɛnri wogo ɲɛ wɛ. Na ni wurege ni kirimu di foro yi ɲɔyɔ ni. \v 18 Na ni wurege ni kirimu we wʼa foro yee shɔnyɔ yi ɲɔyɔ ni ge, a pee kanhama tɛhɛɛ taanri wu sipyiire ti taaga taanri wogo ki gbo. \v 19 Yee shɔnyɔ yi fanha ɲɛ yi ɲuyɔ ni yi naya ni. Yi naya yi ɲɛ ba wɔlɔɔ ɲɛ wɛ. Naya yi ɲɛ ni ɲuyɔ ni, yee ɲuyɔ yi ni yʼa sipyiire ti kana. \p \v 20 Sipyii piimu samaa pʼa kori, pe kanhama pe ya pu gbo-e ge, pee ya ta daburajɛ jo pu kapyegee ki na wɛ. Pee ya ta \w jinaa\w* wo pɛɛŋɛ ke ni yapɛrɛɛ wo pɛɛŋɛ ki ɲɔ yaha wɛ. Kee yapɛrɛɛ kii ya yàa ni sanni, kelee warifyɛn, kelee daɲaa tɔɔrɔ, kelee kagereye, kelee ni tige ni. Ki ya ɲaa wɛ, ki ya nuri wɛ, kʼi ya já ɲaari wɛ. \v 21 Pu ya ta \w daburajɛ jo\w* pu sipyigbuu li na, kelee pu siganma keree, kelee pu dɔdɔɔrɔ, kelee pu nagaara ti na wɛ. \c 10 \s1 Mɛlɛkɛ we ni Kitabupire li keree \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ mɛlɛkɛ baraga wo wa ɲa wu na tigi na yìri fugba we ni, ɲahaŋa di ɲɛ wu cére fàya. Kilɛ-ŋmɔpara di ɲɛ wu ɲuŋɔ ni. Wu ɲaha ke di ɲɛ ba caŋa ɲɛ wɛ. Wu tɔɔyɔ ɲɛ ba na benɛɛ ɲɛ wɛ. \v 2 Kitabupire la ɲɔmugi-yahaŋa ki bye wu keŋɛ ni. Wʼa bi wu kanige tɔɔgɔ taha suumɔ lɔhɔ ki na, na kamɛnɛ wogo ki taha ɲiŋɛ ki na. \v 3 A wu mujuugbɔɔ la wà ba cɛnri ya guuri wɛ. Wʼa lee wá tuun wemu ni ge, a Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ gbarashuun wu ganha na ya yu. \v 4 Ba Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ gbarashuun wʼa jo xɔ wɛ, nɛ bi zhaa da yee kani, ga na mujuu la logo na foro fugba we ni na: «Yemu Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ gbarashuun wʼa jo ge, yee yaha kaŋmɔhɔnɔ, ma ganha bu yee ka wɛ.» \v 5 Mɛlɛkɛ wu niyerege nɛ ɲa suumɔ lɔhɔ ke, ni ɲiŋɛ ki na ge, a wee di wu kanige keŋɛ yirige fugba wu ni na gaa na: \v 6 Wemu wu da gori yaha ɲìi na gbee ge, wu dʼa fugba we ni wu funŋɔ yaŋmuyɔ, ni ɲiŋɛ ni ki yaŋmuyɔ, ni suumɔ lɔhɔ ni ki funŋɔ yaŋmuyɔ bɛɛri yàa ge, nɛ kaa wee na jo: «Taasiginɛ wa li ni nige wɛ. \v 7 Ga caŋa kemu mɛlɛkɛ gbarashuun wo wʼa da ba wu wo maga ki wi ge, kee na ba bye Kilɛ wo kaŋmɔhɔnɔ li ɲɔ cavaŋa ma na jo ba wʼa yi jo wu kapyebyii Kilɛ tudunmɔɔ pu mu jogana lemu na wɛ.» \p \v 8 Mujuu le nɛ bi logo na yìri fugba wu ni ge, a lee di nugo nɛ pye na: «Shɛ Kitabupire li ɲɔmugi-yahaŋa ki shɔ mɛlɛkɛ wu mu, wee wemu wʼa yere suumɔ lɔhɔ ke ni ɲiŋɛ ki na ge.» \v 9 A nɛ fulo wee mɛlɛkɛ wu na, na wu ɲɛɛri jo wu Kitabupire li kan na mu. A wu nɛ pye: «Li co mʼa li li, li na daan ma ɲɔ ni ba sɛrɛ ɲɛ wɛ, ga li bu digi ma funŋɔ ni, li na zoro.» \v 10 A nɛ lee Kitabupire li co mɛlɛkɛ wu keŋɛ ni na li. A lʼi daan nɛ ɲɔ ni ba sɛrɛ ɲɛ wɛ, ga ba nɛ li li xɔ tuun wemu ni wɛ, a lʼi soro nɛ funŋɔ ni. \v 11 A mujuu lʼi nugo nɛ pye sanha na: «Li waha lʼi waha ma na ba jomɔ ta sanha Kilɛ mu na jo fiiye niɲɛhɛyɛ, ni shi niɲɛhɛmɛ, ni shi jomɔ niɲɛhɛmɛ, ni saannaa niɲɛhɛmɛɛ shizhaa na.» \c 11 \s1 Sɛɛrɛɛ shuun wu keree \p \v 1 Lee kadugo na a pʼi daanna kagaanga ka kan nɛ mu, kee bye ba pubiin ɲɛ wɛ. A pʼi nɛ pye: «Yìri mʼa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki taanna, ni \w saraya yi tawologo\w* ke, piimu pʼa Kilɛ pɛlɛ wà ge, mʼa pee tɔrɔ. \v 2 Ga mʼa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kaaŋa ki yaha wà, ma ganha bu da kee taanna wɛ. Bani kee ya kan shi wu mu wemu ɲɛ Yawutuu wɛ. Pu na ba ɲaari ɲaari fɛfɛɛrɛ kulo li ni yeye kɛlɛɛ shishɛɛrɛ ni shuun (42) funŋɔ ni. \v 3 Nɛ na ba sefɛɛrɛ kan na sɛɛrɛɛ shuun wu mu. Pʼa yoro bɔrɔyɔ faya\f * \fr 11:3 \fr*\ft Pu na \+bd bɔrɔyɔ faya\+bd* le, lee ya li shɛɛ na pu ɲatanhaŋa wuu pu ɲɛ, pu jomɔ pu bɛ di ɲɛ can.\ft*\f* le na Kilɛ Kafila jo cabyaa kabɔfonɔ di xhuu shuun ni kɛlɛɛ gbaara (1.260) funŋɔ ni.» \v 4 Pee ɲɛ oliviye tiye shuun we, ni sokinnaa shuun we, pee piimu niyereye yi wa ɲiŋɛ ki Kafɔɔ wu ɲaha tàan ge. \v 5 Sipya wa ba giin wu kakuunɔ pye wee wa na, na na foro pu ɲɔ ni na wee pɛn wo sòrogo. Wa ba giin wu kakuunɔ pye we wa na, nakaara baa le xugana le na weefɔɔ da xhuu. \v 6 Se wa pu ni na fugba we tɔ, kɔnhɔ zanha ganha bu do pu Kilɛ jomɔ pu cajoyo yi na wɛ. Se wa pu ni na lɔhɔ ɲɛri shishan. Tuun wemu bɛɛri bu pu taan, se wa pu ni na kanhama tuugo bɛɛri nɔ sipyiire ti na ɲiŋɛ ki na. \p \v 7 Pu ba ba pu sɛɛri keree ki ɲɔ fa tuun wemu ni, yacoguuŋɔ ke kʼa duri na foro wecogoŋɔ tɛhɛnɛ baa wogo ki ni ge, kee na ba yogo kɔn pu na, na já pu na, na pu gbo. \v 8 Pu nixhuyo na ba bye kugbɔɔ li pinnɛrɛ kpɛɛngɛ ki na. Lee kulo lʼa foro lemu fɛni ge, lee ɲɛ Sodɔmu ni Misira. Lee kulo li ni pu Kafɔɔ wʼa kori tige na. \v 9 Koŋɔ ke sipyii pii na ba pu nixhuyo ɲa na foro fiiye yi bɛɛri ni, ni shi wu bɛɛri, ni shi jomɔ pu bɛɛri, ni kpɔnhɔɔ ki bɛɛri na. Pee na ba pu nixhuyo ɲa cabyaa taanri ni taaga funŋɔ ni. Pu da ga ba sɔɔ pu pu le faya ni wɛ. \v 10 Kilɛ tudunmɔɔ shuun wu gbo wu na ba bye fundanga koŋɔ ki sipyii pu mu, fo pu na fundanga yakanya kaan puyɛ mu, bani pee shuun wʼa ɲiŋɛ ki sipyii pu kanha fo xuuni. \v 11 Ba kee cabyaa taanri ni taaga kʼa toro wɛ, a Kilɛ di munahaa le pu ni, na ɲiifɛɛrɛ kan pu mu, a pʼi yìri yere. Piimu pu bi pu wii ge, a fyaara di jé pee ni fo xuuni. \v 12 A pee Kilɛ tudunmɔɔ shuun wu mujuugbɔɔ la logo na yìri fugba we ni na: «Yi dugi naha!» A pʼi dugi ɲahaŋa na na kari fugba wu ni pu pɛɛn pu ɲii na. \v 13 Wee tuun wuyɛ pyaa ni, a ɲiŋɛ kʼi jɛlɛ xuuni. A kulo li taaga kɛ wogo kʼi do, a sipyii kabɔfoŋɔɔ gbarashuun (7.000) di xhu kee ɲiŋɛ cɛlɛŋɛ ki na. A sipyii pusamaa di fya xuuni na ganha na fugba Kilɛ pɛlɛ. \v 14 Bɔɔngɔ shuun wogo kʼa toro. Jɛɛrɛ tapyege ni bɔɔngɔ taanri wogo kʼa da nɔ. \s1 Mɛlɛkɛ gbarashuun wo wu wo maga ki mɛɛ \p \v 15 A mɛlɛkɛ gbarashuun wo wu wu wo maga ki wi, a mujogbɔhɔɔ kii di foro fugba we ni na: \b \q1 «Na lɔ nimɛ na, koŋɔ ki saanra tʼa pye \q2 wù Kafɔɔ Kilɛ wuuro, \q2 ni wʼa Shɔvɔɔ wemu ɲaha bulo ge. \q1 Wu na ba diin saanra koro li na gbee.» \m \v 16 Nɔhɔlɛɛ kɛlɛɛ shuun ni shishɛɛrɛ (24) wemu wʼa tiin pu saanra korogoo ki na Kilɛ ɲaha tàan ge, a pee di nuguro sin, na pu ɲahaya buri ɲiŋɛ na, na Kilɛ pɛlɛ. \v 17 A pee di jo: \b \q1 «Kafɔɔ Kilɛ, Sefɛɛrɛ Bɛɛri Fɔɔ, \q2 mu wemu wu ɲɛ wà ge, \q1 ni mu wemu wu bye wà ge, \q2 wèe yaa baraga taha ma na; \q1 bani mʼa jé ma saanra ti ni \q2 ni sefɛɛrɛ nigbɔɔrɔ ni. \q1 \v 18 Shi wemu ɲɛ Yawutuu-i ge, a pee logoo di yìri. \q2 Ga ma loyire lʼa nɔ. \q1 Xuu pu wo kiiri wu taakɔɔn ni \q2 ma kapyebyii Kilɛ tudunmɔɔ pu saraaduun ya nɔ, \q1 ni mʼa sipyii piimu pye fɛɛfɛɛ ge, \q2 ni piimu pʼa ma pɛlɛ ge, \q1 sipyigbɔɔ fara sipyitiilee na, \q2 pee bɛɛri saraaduun ya nɔ. \q1 Ɲiŋɛ ki kyɛɛgivɛɛ pu bɛ taaxɔɔ ya nɔ.» \p \v 19 Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ kemu ki ɲɛ fugba we ni ge, a kee ɲɔ di mugi. A Kilɛ wo kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ li \w keshi\w* wu ɲa wu pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki funŋɔ ni. A Kilɛ-ɲiŋɛɛ, ni Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ, ni mujoŋɔɔ di ganha na fòro. A ɲiŋɛ kʼi jɛlɛ, a zanha kagereye nagaya bɛ di digi. \c 12 \s1 Cee we ni wɔgɔŋɔ ke pʼa byi diragɔn wu ge \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ kakanhana nigbɔɔ la ɲa fugba we ni. A nɛ cee wa ɲa, caŋa ke na ɲɛ wu cére fàya, yeŋɛ ke di ɲɛ wu tɔɔyɔ yi nɔhɔdaan. Wɔrɔɔ kɛ ni shuun saanra ɲudɔnɔ di ɲɛ wu ɲuŋɔ ni. \v 2 Wʼa bi yere yacɛrɛ na. Wu laa li bi yìri, a wu ganha na sipyaa suu layana li kanhama pu na. \p \v 3 Lee kadugo na a kakanhana la bɛ di bye fugba wu ni. Lee ɲɛ wɔgɔŋɔ niɲiga, ɲuyɔ gbarashuun ni yeŋɛɛ kɛ di ɲɛ ki mu. Saanra ɲudɔŋɔɔ ki bye yee ɲuyɔ gbarashuun wu bɛɛri nigin nigin na. \v 4 A ki naŋa kʼi fugba wu wɔrɔɔ ki taaga taanri wogo ki faari wo ɲiŋɛ ki na. Wee cee wu bi giin di digi, a wɔgɔŋɔ kʼi yere wu ɲahagbaa na, kɔnhɔ wu bu digi, kʼi pya wu xa. \v 5 A cee wʼi digi funana na. Ga taapile ni a wee pya wʼi gari Kilɛ ni wu saanra koro li kabanugo na. Wee wu da ba shi wu bɛɛri mara ni tɔɔrɔ biin ni. \v 6 A cee wu baa kari sipoŋɔ ki ni; Kilɛ bi xuu wemu gbegele ge, a wu gari wà, kɔnhɔ wu shɛ wu ɲɔ shaa wà fo cabyaa kabɔfonɔ nigin di xhuu shuun ni kɛlɛɛ gbaara (1.260). \p \v 7 Wee tuun wu ni a kashɛn di yìri fugba we ni. Mɛlɛkɛɛ ɲuŋɔfɔɔ \w Mishɛli\w* ni wu mɛlɛkɛɛ pʼa tun ni wɔgɔŋɔ ki ni. A wɔgɔŋɔ ki bɛ ni ki tahama-nɔhɔmɔɔ pʼi kashɛn ki ŋmɔ. \v 8 Ga pee ya ta se ta wɛ. Pu ya ta xuu wa ta nige fugba we ni wɛ. \v 9 A pʼi wɔgɔŋɔ ki co, na ki wá ɲiŋɛ na. Kee ɲɛ wɔlɛgɛ ke, pʼi ki pyi na tɔɔgɔ levɔɔ, ni Shitaanni. Kee kemu kʼa ɲiŋɛ ki sipyii pu bɛɛri piinŋɛ ge, kee ni ki mɛlɛkɛɛ pʼa pinnɛ wá ɲiŋɛ ki na shiizhan. \p \v 10 Lee kadugo na a nɛ mujuugbɔɔ la logo na yìri fugba we ni na: \b \q1 «Nimɛ wèe wo Kilɛ wu wo ɲuwuuro te, \q2 ni wu sefɛɛrɛ te, ni wu saanra ti tuun wʼa nɔ. \q1 Shɔvɔɔ wemu wʼa shɔɔnri lɔ ge, \q2 wee bɛ wo ɲuŋɔ fɛɛrɛ ti tuun wʼa nɔ nimɛ, \q1 bani wèe cebooloo pu jaagivɔɔ wʼa co, \q2 na wá ɲiŋɛ ki na. \q1 Wee wemu wʼa bye Kilɛ ɲaha tàan \q2 na pu jaagi caŋa fara piige na ge. \q1 \v 11 Wèe cebooloo pʼa se ta \q2 wu na \w Dubyapige\w* ki shishan pu baraga ni, \q1 ni pu \w Kilɛ Jozaama\w* pu sɛɛri keree \q2 ki bɛ wo jo baraga ni. \q1 Bani pʼa bi kahari pu munahaa ni fo na nɔ xu na. \q1 \v 12 Lee wuu na fugba we ni piimu pu ɲɛ wà ge, \q2 yi fundanga ta. \q1 Ga, bɔɔngɔ ki wa ɲiŋɛ ni suumɔ lɔhɔ wogo, \q2 bani Shitaanni ya tigi pa yee mu. \q1 Wu luu lʼa yìri xuuni, \q2 bani wʼa li cɛ na tuun watii ɲɛ nige wee mu wɛ.» \p \v 13 Ba wɔgɔŋɔ kʼa li ɲa na kee ya wá ɲiŋɛ ki na wɛ, cee we wʼa tigi funana li na ge, a kʼi daha wee fɛni na gana. \v 14 Ga, a ɲaa nagaŋa kapaya shuun di gan cee wu mu, xuu wemu wʼa yàa yaha wu mu sipoŋɔ ki ni ge, kɔnhɔ wu yìri wu shɛ diin wà. Wu na ba ŋmɔhɔ wà, na lii wɔ wu na. Pu na ba wu ɲɔ shaa wà fo na shɛ nɔ yee taanri ni yeye gbaara na. \v 15 Lee kadugo na a wɔ wu lofomɔ pa yeege wu ɲɔ ni cee wu fɛni, ba gba lɔhɔ ɲɛ wɛ, kɔnhɔ pee lofomɔ pʼi wu li. \v 16 Ga, a ɲiŋɛ kʼi cee wu tɛgɛ; wɔgɔŋɔ kʼa lofomɔ pemu yeege ki ɲɔ ki ni ge, a ɲiŋɛ kʼi ki ɲɔ mugi na pee gba. \v 17 A wɔgɔŋɔ ki luu di yìri xuuni cee wu tàan. Yesu ya can wemu shɛ ge, Cee wu wo tuugo sipyii piimu pʼa wee co, na Kilɛ wo ɲɔmɛhɛɛ ki bɛ co ge, a kʼi shɛ ganha na kashɛn kɔɔn pee na. \s1 Yacoŋɔ niguuŋɔ kemu kʼa foro suumɔ lɔhɔ ki ni ge \p \v 18 Lee kadugo na a wɔgɔŋɔ kʼi shɛ yere suumɔ lɔhɔ ki ɲɔ na gbazhɛnhɛ ki ni. \c 13 \p \v 1 A nɛ yacoŋɔ ka nivorogo ɲa suumɔ lɔhɔ ki ni, ɲuyɔ gbarashuun ni yeŋɛɛ kɛ di ɲɛ ki mu. Saanra ɲudɔŋɔɔ kɛ di ɲɛ yeŋɛɛ kɛ wu bɛɛri ɲuŋɔ ni. Kilɛ mɛkyɛɛgɛrɛ jomɔ dʼa ka ki ɲuyɔ yi bɛɛri na. \v 2 Nɛ yacoŋɔ kemu ɲa ge, kee bye ba shɛn ɲɛ wɛ. Ki tɔɔyɔ ɲɛ ni baraga ni ba yacoŋɔ ka ɲɛ wɛ, kemu mɛgɛ ki ɲɛ urusi ge. Ki ɲɔ ɲɛ ba cɛnri wogo ɲɛ wɛ. A wɔgɔŋɔ kʼi ki sefɛɛrɛ te, ni ki saanra te, ni ki fanhagbɔhɔ ki kan ki mu. \v 3 A nɛ ki ɲuŋɔ nigin wa ɲa wʼa bana, a kʼi bye ma na giin ki da xhuu. Ga, a ki tabanaŋa kʼi xhɔ. A lee di bye kakanhana koŋɔ ki sipyiire ti bɛɛri mu, a tʼi daha ki fɛni. \v 4 A pʼi wɔgɔŋɔ ki pɛlɛ, bani kʼa fanha kan kee yacoŋɔ ki mu. A pʼi yacoŋɔ ki bɛ pɛlɛ na: «Ke yacoŋɔ ke ɲɔhɔ ɲɛ wɛ! Jɔgɔ wu dʼa já yogo tun ni ki ni wɛ?» \p \v 5 Wee tuun wu ni a se di gan yacoŋɔ ki mu, ki já kʼa tabaara jomɔ ni Kilɛ mɛkyɛɛgɛrɛ jomɔ yu. Sefɛɛrɛ bɛ ya nɔhɔ kan ki mu ki já keree pye fo yeye kɛlɛɛ shishɛɛrɛ ni shuun (42). \v 6 Lee funŋɔ ni a kʼi ki ɲɔ mugi na tabaara jomɔ ɲɔ kɔn na yu na waa Kilɛ na. A kʼi ganha na Kilɛ mɛgɛ kyɛɛgi, na Kilɛ wo fɛfɛɛrɛ ti wo fɛfɛɛrɛ xuu wu fanri. Piimu pu ɲɛ fugba we ni ge, na ganha na pee bɛ fanri. \v 7 Kilɛ ya sipyii piimu pye fɛɛfɛɛ ge, sefɛɛrɛ ya kan ki mu ki yogo tun ni pee ni, kʼi se ta pu na. Sefɛɛrɛ ya kan ki mu fiiye yi bɛɛri na, ni shi wu bɛɛri, ni shi jomɔ pu bɛɛri, ni kpɔnhɔɔ ki bɛɛri na. \v 8 Ɲiŋɛ ki sipyii pu bɛɛri na ba ki pɛlɛ, fo sipyii piimu mɛyɛ yʼa ka \w Dubyapige\w* nigbogo ki ɲìi sicuumɔ Kitabu wu ni fo koŋɔ ɲɔ kɔnduun wu ni ge, fo pee yɛ. \v 9 Wemu na logo ge, wu logo! \v 10 Sipya wemu wʼa yaa na le bulooro ni ge, wee na le ti ni. Wemu wʼa yaa na gbo ni ŋmɔpara ni ge, wee na gbo ni li ni. Ayiwa, lee wuu na Kilɛ ya sipyii piimu pye fɛɛfɛɛ ge, pee ya yaa na loxulo ta, na gori nʼa daa wu ni. \s1 Yacoŋɔ niguuŋɔ ke kʼa foro ɲiŋɛ ki ni ge \p \v 11 Lee kadugo na a nɛ yacoŋɔ katii nivorogo ɲa ɲiŋɛ ke ni, yeŋɛɛ shuun na ɲɛ ki mu, kee di ɲɛ ba dubyapepinŋɛ wogoo ɲɛ wɛ, ga kʼi yu ba wɔgɔŋɔ ki ɲɛ wɛ. \v 12 Kʼa bi kapyeŋɛɛ pyi ni yacoŋɔ nizhiige ki fanha ki ni kee ɲaha tàan. Kee yacoŋɔ nizhiige ki kʼa bi bana xuuni, fo ki na taxuyo shaa, ga na juuŋɔ ge, kee ya ki pɛɛŋɛ pye fanha koŋɔ sipyii na. \v 13 Yacoŋɔ shuun wogo ki bi kakanhaŋaa nigbɔhɔɔ pyi, fo na na bɛ tirige ɲiŋɛ ke na na yìri fugba we ni, sipyiire ti bɛɛri ɲii na. \v 14 Sefɛɛrɛ ya kan ki mu kʼa kakanhaŋaa kiimu pyi yacoŋɔ nizhiige ki ɲaha tàan ge, a kʼi kee kakanhaŋaa ki taga sipyiire ti piinŋɛ ɲiŋɛ ki na, na pu pye na pu yacoŋɔ nizhiige ki jaa yàa, kɔnhɔ pɛɛŋɛ di daha ki na. Kee yacoŋɔ ke ŋmɔpara lʼa bi bana fo xuuni, ga ki ya ta xu wɛ. \v 15 Yacoŋɔ shuun wogo kʼa sefɛɛrɛ ta na já ɲɔjogo kan yacoŋɔ nizhiige ki jaa wu mu, kɔnhɔ wu da yu. Piimu bɛ pu ɲɛ pu ya sɔɔ na wee jaa wu pɛlɛ-ɛ ge, wu pee bɛ gbo. \v 16 A kʼi li pye fanha sipyii pu na, na pu fɛ kpɔn pu kanige keye kelee pu gbahaa na. Sipyitiilee fara sipyigbɔɔ na, lafɛɛ fara la baa fɛɛ na, na fara buloo na, ni piimu ɲɛ buloo wɛ. \v 17 Wa shishiin da já bɛrɛ pye, kelee na zhɔ pye ni pee fɛ pu ɲɛ ma na wɛ. Pee ɲɛ yacoŋɔ nizhiige ki mɛgɛ, kelee nimɔɔlɔɔ piimu pʼa bɛ ni ki mɛgɛ ni ge. \v 18 Naha fo fungɔngɔ fɛɛrɛ bu bye ma mu, mʼa na ye ɲaha cɛ. Wemu wʼa shiige ge, weefɔɔ na já yacoŋɔ ki nimɔri wu jate cɛ. Bani pee nimɔɔlɔɔ pʼa bɛ ni sipya wa mɛgɛ ni. Pee ɲɛ xhuu gbaara ni kɛlɛɛ gbaara ni gbaara (666). \c 14 \s1 Dubyapige kʼa piimu ɲuŋɔ wolo ge pee wo yocɛɛgɛ \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ wii na \w Dubyapige\w* ki niyerege ɲa \w Siyɔn\w* faaboboŋɔ ki na. Sipyii piimu pʼa bye ni ki ni ge, pee ɲɛ kabɔfoŋɔɔ xhuu nigin ni kɛlɛɛ shishɛɛrɛ ni shishɛɛrɛ (144.000) Dubyapige ki mɛgɛ ni ki To wu mɛgɛ bi ka pee sipyii pu gbahaa na. \v 2 A nɛ mujuu la logo na yìri fugba we ni, lee ɲɛ ba logbɔhɔ fɔɔ ni Kilɛ-sɛlɛnɛ nigbɔɔ ɲɛ wɛ. Lee mujuu li bi nɔhɔ pye ba konikpɔɔn konɔyɔ mɛhɛɛ ɲɛ wɛ. \v 3 Pee bi masɔŋɔ yofoŋɔ cee saanra koro li ɲahagbaa na, ni ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ we, ni nɔhɔlɛɛ pu ɲaha tàan. Wa shishiin ya ta já kee yogo ke taanni, ni sipyii kabɔfoŋɔɔ xhuu nigin ni kɛlɛɛ shishɛɛrɛ ni shishɛɛrɛ (144.000) wu yɛ bɛ wɛ. Pee piimu ɲuyɔ Kilɛ ya wuu koŋɔ ki na ge. \v 4 Pee ya ta fɔɔnrɔ kaa pye ɲa ni cee ni wɛ, bani pee ya pu yɛ mara yaha fɛfɛɛrɛ ni. Dubyapige ki ba se xuu bɛɛri ni, pee na daha yaha ki fɛni. Pee ya ɲuwuuro ta na foro sipyii pu niŋɛ ni, kɔnhɔ pʼi bye saraga na wolo kan Kilɛ ni Dubyapige ki mu ba yashiiye ɲɛ wɛ. \v 5 Pee ya ta kafinɛyɛ jo ɲa bada wɛ. Jaagi baa sipyii pu ɲɛ pii. \s1 Mɛlɛkɛɛ taanri wu wo mujoŋɔɔ \p \v 6 Lee kadugo na a nɛ mɛlɛkɛ wa ɲa wu na yìri na beele fugba lii lii we ni. Kilɛ wo Jozaama nixhɔbaama pu bye wu mu na yu ɲiŋɛ ki sipyii pu bɛɛri mu: fiiye yi bɛɛri, ni shi wu bɛɛri, ni shi jomɔ pu bɛɛri, ni kpɔnhɔɔ ki bɛɛri. \v 7 A wu jo ni mujuugbɔɔ ni na: «Yi fya Kilɛ na, yʼi wu pɛlɛ bani tuun wemu ni wʼa da kiiri kɔn sipyiire ti na ge, wee ya nɔ xɔ. Yʼa fugba ni ɲiŋɛ, ni suumɔ lɔhɔ, ni lobulowegee ki yaavɔɔ wu pɛlɛ.» \p \v 8 Mɛlɛkɛ shuun wo wu wʼa taha nizhiimɛ wu na ge, a wee di jo: «Babilɔni kugbɔɔ lʼa ja! Lʼa sii ja! Lʼa shi wu bɛɛri yaha wʼa gba li dɔdɔɔrɔ duvɛnkuumɔ wu ni.» \p \v 9 A mɛlɛkɛ taanri wo wu daha wu fɛni, na jo ni mujuugbɔɔ ni na: «Wemu wʼa yacoŋɔ ke ni ki jaa wu pɛlɛ ge, ki fɛ dʼa kpɔn wu gbaa kelee wu keŋɛ na ge, \v 10 wee bɛ na gba Kilɛ wo loyire li wo duvɛn wu ni, wʼa duvɛn nizuribaaga sogi le wu loyire cɛɛgbuu li ni. Weefɔɔ na ba ganha na ni kirimu ni, fɛfɛɛrɛ mɛlɛkɛɛ pee ni \w Dubyapige\w* ki ɲaha tàan. \v 11 Na kemu kʼa pu kana ge, kee wurege bi yìri na duri gbee. Pu na ba bye ŋmɔnɔ baa caŋa fara piige na, pee piimu pʼa yacoŋɔ ke ni ki jaa wu pɛlɛ, yacoŋɔ ki fɛ dʼa kpɔn pu na ge.» \v 12 Kilɛ ya piimu pye fɛɛfɛɛ, pee di wu ɲɔmɛɛ coni, na daa Yesu na ge, pee pu loxulo ta. \p \v 13 A nɛ mujuu la logo na yìri fugba we ni na: «Li ka, na co nimɛ na, sipyii piimu pʼa xhuli na pu yaha Kirisa wo kariɲɛɛgɛ ki ni ge, pee ɲɛ duba nagoo.» A \w Kilɛ Munaa\w* li bɛ di jo: «Can wu ɲɛ wii, kɔnhɔ pʼi ba ŋmɔ pu kapyewagaa ki tàan. Bani pu kasaaŋaa ki bɛɛri kuduun wu wa pu na.» \s1 Ɲiŋɛ sipyii pu wo kiiri we \p \v 14 A nɛ ɲahaŋa nivige ka ɲa sanha. Wa nidɛɛngɛ ki bye kee na ba sipya ɲɛ wɛ. Sanni ɲudɔnɔ ɲɛ wu ɲuŋɔ ni, ɲakɔɔngɔ ɲɔtanga wogo bɛ di ɲɛ wu keŋɛ ni. \v 15 A mɛlɛkɛ watii di ba na yìri Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na ba ɲahaŋa ki tiinvɔɔ wu pye ni mujuugbɔɔ ni na: «Ma ɲakɔɔngɔ ki lɔ, mʼa ɲiŋɛ ki yalɔɔrɔ ti lɔ, bani yalɔɔrɔ ti lɔduun wʼa nɔ. Ɲiŋɛ ki yalɔɔrɔ tʼa lɛ xɔ.» \v 16 Wemu nidɛɛngɛ ki bye ɲahaŋa ki na ge, a wee di wu ɲakɔɔngɔ ki lɔ, na ɲiŋɛ ki yalɔɔrɔ ti lɔ. \p \v 17 A mɛlɛkɛ watii di yìri fugba wu ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, ɲakɔɔngɔ ɲɔtanga wogo di ɲɛ wu bɛ keŋɛ ni. \v 18 A mɛlɛkɛ watii bɛ di foro saraya yi tawologo ki ni. Sefɛɛrɛ bye wee mu na na. Ɲakɔɔngɔ ɲɔtanga wogo kʼa bye wemu keŋɛ ni ge, a wu wee pye ni mujuugbɔɔ ni na: «Ma ɲakɔɔngɔ ɲɔtanga wogo ki lɔ, mʼa ɲiŋɛ ki \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* wu kɔn, bani wu nagoo pʼa lɛ xɔ.» \v 19 A wee mɛlɛkɛ wu ɲakɔɔngɔ ki lɔ, na ɲiŋɛ ki ɛrɛzɛn nilɛ wu bɛɛri kɔn, na wu wá ɛrɛzɛn lɔhɔ tayaaga wegbɔhɔ ki ni, kee ɲɛ Kilɛ wo loyire le. \v 20 A pʼi ɛrɛzɛn wu tɔnhɔ ɛrɛzɛn lɔhɔ ki tayaaga ki ni kulo li kadugo. A shishan di foro ɛrɛzɛn wu ni, na fɔ́ ba lofomɔ ɲɛ wɛ, fo kiloo xhuu taanri (300) ɲɔhɔ. Pee shishan pu cogoŋɔ bi lɔ ɲiŋɛ na, na shɔngɔ taa fo ki kɔrɔfɛ we na. \c 15 \s1 Mɛlɛkɛɛ gbarashuun we ni kanhama pusama keree \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ kakanhana nigbɔɔ la bɛ ɲa fugba we ni, lee bye ɲawɔɔrɔ kaa gbangban. Tuun wusama kanhama kagbɔhɔɔ gbarashuun wu ɲɛ mɛlɛkɛɛ gbarashuun wemu keŋɛ ni ge, pee ya Kilɛ wo loyire li keree ki ɲɔ fani. \p \v 2 Lee kadugo na a nɛ xuu wa ɲa, wee ɲɛ ba logbɔhɔ ɲɛ wɛ, na ɲɛ ba vɛɛri ɲɛ wɛ, na dʼa suri wu ni. Piimu pʼa se ta yacoŋɔ ke ni ki jaa we, ni ki nimɔri wu na ge, pee niyereye yi bye wee xuu wu ni; Kilɛ ya konɔyɔ yemu kan pu mu ge, yee di ɲɛ pu keye ni. \v 3 Pʼa bi Kilɛ wo kapyebye Musa ni \w Dubyapige\w* ki wo yoceege ki cee na: \b \q1 «Kafɔɔ Kilɛ, Se Bɛɛri Fɔɔ, \q2 ma kapyegee kʼa pɛlɛ. \q1 Kakanhaŋaa ki ɲɛ kii! \q2 Shi wu bɛɛri wo saan we, \q1 ma korogoo ki bɛɛri ya tii. \q2 Lee ɲɛ can. \q1 \v 4 Kafɔɔ, jɔgɔ wu dʼa jo na wee ya fyagi mu na-ɛ wɛ, \q2 na wee da mu pɛlɛ-ɛ wɛ? \q1 Mu yɛ nigin wu ɲɛ fɛɛfɛɛ. \q2 Shi wu bɛɛri ya ma na mu pɛlɛ, \q1 bani pʼa li ɲa na fiinŋɛ na ma kapyegee kʼa tii.» \p \v 5 Lee kadugo na a nɛ Kilɛ wo sɛɛri fàŋa puga fɛfɛɛrɛ wogo ki ɲa ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, yi ɲɔ na mugi fugba we ni. \v 6 Kanhama kagbɔhɔɔ gbarashuun wu ɲɛ mɛlɛkɛɛ gbarashuun wemu keŋɛ ni ge, pee ya foro Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. Faviire temu ti ɲɛ fɛɛfɛɛ na ɲí ge, tee bye pu na. Sanni kirimɛhɛɛ di ɲɛ pu fushiiye na. \v 7 A ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ wu wa nigin di sanni cɛɛgbuugoo gbarashuun kan mɛlɛkɛɛ gbarashuun wu mu. Kilɛ wemu wu da gori yaha ɲìi na gbee ge, a wee wo loyire di ki ɲi. \v 8 A Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ kʼi ɲi wurege na, kee wurege ke bi foro Kilɛ wo nɔɔrɔ we ni wu sefɛɛrɛ ti ni. Sipya wa shishiin ya já jé Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, yani kanhama kagbɔhɔɔ gbarashuun wu ɲɔ ki fa wɛ, kee kiimu ki bye mɛlɛkɛɛ gbarashuun wu keŋɛ ni ge. \c 16 \s1 Kilɛ wo loyire cɛɛgbuugoo gbarashuun we \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ mujuugbɔɔ la logo na yìri Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni li na mɛlɛkɛɛ gbarashuun wu pyi: «Kilɛ loyire li wa cɛɛgbuugoo gbarashuun wemu ni ge, yi shɛ kee ɲuŋɔ sin ɲiŋɛ ki na.» \p \v 2 A mɛlɛkɛshiimɛ wu shɛ wu wo cɛɛgbuu li funŋɔ yaaga ki ɲuŋɔ sin ɲiŋɛ ki na. Yacoŋɔ niguuŋɔ ki fɛ pu ɲɛ sipyii piimu na ge, ni ki jaa wu pɛlɛvɛɛ pee, a nɔɔyɔ niguuyo di bye pee na, na pu kana gbangban. \p \v 3 A mɛlɛkɛ shuun wo wu wu wo cɛɛgbuu li funŋɔ yaaga ki ɲuŋɔ sin suumɔ lɔhɔ ki ni. A suumɔ lɔhɔ kʼi ɲɛri shishan, ba sipyixugo shishan ɲɛ wɛ. A suumɔ lɔhɔ ki funŋɔ ɲìi yaŋmuyɔ yi bɛɛri di xhu. \p \v 4 A mɛlɛkɛ taanri wo wu wu wo cɛɛgbuu li funŋɔ yaaga ki ɲuŋɔ sin gba lɔhɔyɔ ni lobulowegee ki ni, a yee di bye shishan. \v 5 Mɛlɛkɛ wemu wu ɲɛ lɔhɔyɔ yi ɲuŋɔfɔɔ ge, a nɛ wee mujuu logo wu na yu na: \b \q1 «Mu wemu yɛ nigin pe wu ɲɛ fɛɛfɛɛ ge, \q2 mu ɲɛ wà gbee, mʼa bi bye wà bɛ. \q1 Kɔngana lemu na mʼa we kiiri we kɔn ge, mʼa tii. \q2 \v 6 Bani sipyii pʼa Kilɛ tudunmɔɔ shishan wo, \q1 Kilɛ ya sipyii piimu bɛ pye fɛɛfɛɛ ge, \q2 na pee bɛ wo shishan wo. \q1 A ma bɛ di shishan kan pu mu pʼa gba, \q2 pʼa yaa ni lee ni.» \m \v 7 A nɛ mujuu la logo na foro saraya yi tawologo ki ni na: \b \q1 «Uun, Kafɔɔ Kilɛ, Se Bɛɛri Fɔɔ, \q2 ma kiiri keree ki bɛɛri ɲɛ can, kʼa tii bɛ!» \p \v 8 A mɛlɛkɛ shishɛɛrɛ wo wu wu wo cɛɛgbuu li funŋɔ yaaga ki ɲuŋɔ sin caŋa ki na. A fanha di gan caŋa ki mu kʼa sipyii pu sòrogo ni ki kafugbɔhɔ ki ni. \v 9 A kee kafugbɔhɔ kʼi sipyii pu sòrogo. A pʼi Kilɛ mɛgɛ kyɛɛgi, pu kanhama kagbɔhɔɔ ki ɲɛ wee wemu keŋɛ ni ge. Ga pu ya ta sɔɔ na yere pu jurumu wu na, na Kilɛ pɛlɛ wɛ. \p \v 10 A mɛlɛkɛ kaguro wo wu wu wo cɛɛgbuu li funŋɔ yaaga ki ɲuŋɔ sin yacoŋɔ niguuŋɔ ki wo saanra koro li na, a nibiige di jé ki saanra ti bɛɛri ni. A sipyii pʼi ganha na pu ɲilee nɔni pee kanhama pu yama keŋɛ ni. \v 11 A pʼi fugba fɔɔ Kilɛ mɛgɛ kyɛɛgi pu kanhama pe ni pu nɔɔyɔ niguuyo yi wuu na. Ga, pu ya ta \w daburajɛ jo\w* pu kapyegee ki na wɛ. \p \v 12 A mɛlɛkɛ gbaara wo wu wu wo cɛɛgbuu li funŋɔ yaaga ki ɲuŋɔ sin Efirate gbagbɔ wu ɲuŋɔ ni, a kee gba lɔhɔ kʼi waha, kɔnhɔ saannaa pu koo lʼi faha, pee piimu pʼa ma na yìri Kilɛ-nɔhɔ ki na ge. \v 13 A nɛ kii munaakuuŋɔɔ taanri we ɲa, nigin wa ya foro wɔgɔŋɔ ki ɲɔ ni, a nigin wa di foro yacoŋɔ ki ɲɔ ni, a taanri wuu lʼi foro tudunmɔ kafinɛjo wu ɲɔ ni. Kee bye ba jasiin ɲɛ wɛ. \v 14 Kee ɲɛ \w jinaa\w* munahaa, na kakanhaŋaa pyi, a kee di shɛ foro koŋɔ ke saannaa pu bɛɛri mu, kɔnhɔ pʼi puyɛ pinnɛ, pʼi ba kashɛn ŋmɔ Se Bɛɛri Fɔɔ Kilɛ na wu cagbɔhɔ ki na. \v 15 A Yesu di jo: «Li wii, kee caŋa nɛ na ba ba ba nagaa ɲɛ wɛ! Wemu wʼa tiin ɲìi na, na wu fàya mara, kɔnhɔ wu ceepile wo ganha ba ɲaari sipyii pʼa wii-i ge, wee ɲɛ duba pya.» \v 16 Pee jinaa pʼa saannaa pu pinnɛ xuu wemu ni ge, wee mɛgɛ ɲɛ Arimagedɔn Heburuu jomɔ pu ni. \p \v 17 A mɛlɛkɛ gbarashuun wo wu wu wo cɛɛgbuu li funŋɔ yaaga ki ɲuŋɔ sin kafɛɛgɛ ki ni. A mujuugbɔɔ la di foro saanra koro li na Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni na: «Lʼa nɔ li tɛhɛnɛ na nimɛ.» \v 18 A Kilɛ-ɲiŋɛɛ, ni Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ, ni mujoŋɔɔ, ni ɲiŋɛ cɛlɛŋɛ nigbɔhɔ di bye. Ba sipyii da sii ɲiŋɛ ki na wɛ, kee ɲiŋɛ cɛlɛŋɛ ki ɲɔhɔ sanha bye ɲa wɛ. \v 19 A lee kugbɔɔ li ɲiŋɛ kʼi daa taaya taanri. A fiiye yisaya bɛɛri wo kulogoo kʼi ja ja. A Kilɛ di wuyɛ funŋɔ yaha nidogo lee kugbɔɔ li na, Babilɔni kulo le. A wu wu loyire nigbɔɔ li wo duvɛn cɛɛgbuu li niɲinɛ kan li mu lʼa gba. \v 20 Takpiiye ye yi wa lɔhɔ ki niŋɛ ni ge, yee bɛɛri ya curi, faaboboŋɔ ka shishiin ya ta ɲa wɛ. \v 21 A zanha kagereye nagaya di do sipyii pu ɲuŋɔ ni na yìri fugba wu ni. Ka bɛɛri bi kiloo kɛlɛɛ gbarataanri (80) shishiin xɔ. A sipyii pʼi Kilɛ mɛgɛ kyɛɛgi yee zanha kagereye yi wuu na, bani yi kanhama pʼa bi pɛlɛ toro. \c 17 \s1 Navarashɔgɔ ki keree \p \v 1 Cɛɛgbuugoo gbarashuun wu wa mɛlɛkɛɛ gbarashuun wemu keŋɛ ni ge, a wee wa nigin di ba nɛ pye: «Pa, navarashɔgɔ kemu kʼa tiin logbɔhɔyɔ yi na ge, di ba kee wo kiiri wu shɛ ma na. \v 2 Ɲiŋɛ ke saannaa pʼa dɔdɔɔrɔ pye ni kee ni. A ki dɔdɔɔrɔ tʼi ɲawɔhɔ wɔ ɲiŋɛ ki sipyii pu bɛ na ba duvɛn ma ɲawɔhɔ wɔ mɛ sipya na wɛ.» \p \v 3 Lee kadugo na a \w Kilɛ Munaa\w* di jé nɛ ni, a mɛlɛkɛ wu gari ni nɛ ni sipoŋɔ ka ni. A nɛ cee wa nidɛɛngɛ ɲa yacoŋɔ niɲiga ka na, Kilɛ mɛkyɛɛgɛrɛ fɛ ya ka kee kabaya yi bɛɛri na. Ɲuyɔ gbarashuun ni yeŋɛɛ kɛ di ɲɛ ki mu. \v 4 Cee wu bi wuyɛ to ni faɲɛɛyɛ nizaaya, ni sanni, ni pɛɛwa kagereye, ni pɛɛwa kuun ni. Sanni cɛɛgbuu di ɲɛ wu keŋɛ ni, lee ya ɲi katanhaŋaa ni wu dɔdɔɔrɔ nɔhɔmɔ na. \v 5 Kaŋmɔhɔnɔ mɛgɛ ka ki bi ka wu gbaa na, kee ɲɛ: \b \qc BABILƆNI KUGBƆƆ, \qc NAVARAGAA NU, \qc NI ƝIŊƐ KATANHAŊAA SEFƆƆ. \p \v 6 Kilɛ ya piimu pye fɛɛfɛɛ ge, piimu ya pye ɲɔmɛhɛɛ fɛɛ Yesu mu ge, a nɛ cee wu ɲa pee wo shishan ya ɲawɔhɔ wɔ wu na. \s1 Pʼa kaŋmɔhɔnɔ li ɲaha jo \p Ba nɛ cee wu ɲa wɛ, a lʼi bye nɛ mu ɲawɔɔrɔ kaa. \v 7 Wee tuun wu ni a mɛlɛkɛ wu nɛ pye: «Ɲaha dʼa li pye mu mu ɲawɔɔrɔ kaa wɛ? We cee we ni yacoŋɔ niɲiga kemu na wʼa tiin ge, ɲuyɔ gbarashuun ni yeŋɛɛ kɛ di ɲɛ ki mu ge, nʼa da lee kaŋmɔhɔnɔ li ɲaha jo ma mu, \v 8 Yacoŋɔ ke mʼa ɲa ge, kee bye ɲìi na, ki nimɛ wogo wa ɲìi na wɛ. Ga kʼa yaa na pa yìri foro wecogoŋɔ tɛhɛnɛ baa wogo ki ni, na gaaŋi ki takyɛɛgɛŋɛ ni. Ɲiŋɛ ke sipyii piimu pu ɲɛ pu mɛyɛ yʼa ta ka ɲìi sicuumɔ Kitabu wu ni fo koŋɔ ki ɲɔ kɔnduun wu ni-i ge, pee bu yacoŋɔ ki ɲa mu, li na bye kakanhana pee mu. Bani ki bye ɲìi na, ki nimɛ wogo di wa ɲìi na wɛ, ga ki na ba foro sanha. \p \v 9 «Naha, fo ma bu bye fungɔngɔ fɔɔ ni shizhiinmɛ fɔɔ. Ɲuyɔ gbarashuun wu ɲɛ faaboboyo gbarashuun, cee wʼa tiin yemu na ge. \v 10 Yee ɲuyɔ yi ɲɛ sanha saannaa gbarashuun. Kaguro ya to pee ni, gbaara wo wu ɲɛ wà fanha ki na, gbarashuun wo wu sanha deŋɛ wɛ. Wee ba ba deŋɛ, jɛɛrɛ yɛ nigin wʼa da bye. \v 11 Yacoŋɔ ke ki bye ɲìi na ki nimɛ wogo di wa ɲìi na-ɛ ge, kee bye gbarashuun wu wa nigin. Ga kee yɛ pyaa kʼa nɔhɔ pye saan gbarataanri wo we, bani ki na ba foro na se ki takyɛɛgɛŋɛ ni. \p \v 12 «Yeŋɛɛ kɛ we mʼa ɲa ge, kee ɲɛ saannaa kɛ we. Pee sanha deŋɛ saanra ti na wɛ, ga pu na ba deŋɛ na lɛɛri nigin yɛ pye saanra ti na ni yacoŋɔ ki ni shiizhan. \v 13 Pu funzhakeree ɲɛ nigin. Pu na ba pu sefɛɛrɛ ni pu fanhaya kan yacoŋɔ ki mu. \v 14 \w Dubyapige\w* ki na ba bye ni ki wuu pu ni shiizhan: Kʼa piimu yiri ge, kʼa piimu shɔɔnri ge, piimu ya pye ɲɔmɛhɛɛ fɛɛ ge. Saannaa pu na ba kashɛn kɔn Dubyapige ki na, ga Dubyapige ki ni ki wo sipyii pu na ba se ta pu na, bani kafɛɛ wo Kafɔɔ wu ɲɛ wii, na ɲɛ saannaa wo Saan.» \p \v 15 A mɛlɛkɛ wu nɛ pye sanha na: «Lɔhɔyɔ yemu ɲuŋɔ ni mʼa navarashɔgɔ ki nidɛɛngɛ ɲa ge, yee ɲɛ fiiye ya, ni sipyiire ta, ni shi wa, ni shi jomɔ pa. \v 16 Yeŋɛɛ kɛ we mʼa ɲa ge, kee ni yacoŋɔ ki na ba navarashɔgɔ ki kɔ, na yaŋmuyɔ yi bɛɛri shɔ ki na, na ki ceepile wo yaha. Yee na ba ki gbo, na xha ki ni, na kisaŋa sòrogo fɛɛfɛɛ na ni. \v 17 Kilɛ ya wu ɲidaan le pee funyɔ ni, fo pʼa pinnɛ na saanra ti ɲuŋɔ fɛɛrɛ ti kan yacoŋɔ ki mu, fo Kilɛ wo kajogoo ki bɛɛri ɲɔ bu shɛ fa. \v 18 Cee we mʼa ɲa ge, wee ɲɛ kugbɔɔ le, lemu lʼa bye ɲiŋɛ ki saannaa pu bɛɛri ɲuŋɔ ni ge.» \c 18 \s1 Babilɔni ja ja keree \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ mɛlɛkɛ watii nidigiŋɛ ɲa na yìri fugba we ni. Sefɛɛrɛ nigbɔɔrɔ wa wu mu, wu nɔɔrɔ wʼa kpɛɛngɛ yeege ɲiŋɛ ki kabaya yi bɛɛri na. \v 2 A wu jo ni mujuugbɔɔ ni na: \b \q1 «Babilɔni kugbɔɔ lʼa ja! Lʼa ja! \q2 Lʼa bye \w jinaa\w* tatɛɛngɛ, \q1 ni munaakuuŋɔɔ bɛɛri taŋmɔhɔŋɔ, \q2 ni tɔnbɛn-shazhinɔrɔyɔ ye bɛɛri taŋmɔhɔŋɔ. \q1 \v 3 Bani shi wu bɛɛri ya dɔdɔɔrɔ pye ni li ni, \q2 fo na ɲawɔhɔ wɔ puyɛ na kanna duvɛn pʼa gba. \q1 Ɲiŋɛ ki saannaa ya dɔdɔɔrɔ pye ni li ni, \q2 ɲiŋɛ ki jagipyii pʼa pye kabyaa fɛɛ \q2 li yaŋmuzaaya niɲɛhɛyɛ yi wuu na.» \b \p \v 4 Lee kadugo na a nɛ jomɔ pa bɛ logo na yìri fugba we ni na: \b \q1 «Na sipyii, yi foro Babilɔni ni, \q2 kɔnhɔ yi ganha bu da bye wu wɔɲii wu jurumu wu ni, \q2 wu kanhama nigbɔ pa di ba nɔ yi na wɛ. \q1 \v 5 Bani wu jurumu wʼa pinnɛ wuyɛ ɲuŋɔ ni, \q2 fo wu toŋɔ kʼa nɔ fugba we ni. \q1 A Kilɛ di wu funŋɔ yaha nidogo Babilɔni tiibaara ti na. \q1 \v 6 Wʼa pusamaa saraa saraagana lemu na ge, \q2 yi wuyɛ pyaa ki saraa lee saraagana li na. \q1 Wu jurumu wʼa bɛ ni kanhama pemu ni ge, \q2 yi pee tɛhɛɛ shuun kan wu mu. \q1 Wʼa bi cɛɛgbuu li funŋɔ yagbaga kemu kaan \q2 pusamaa mu pu na gbuu ge, \q1 yi kee ɲɔhɔ shuun kan wu mu, \q2 kemu fanha kʼa ɲɛhɛ xuuni ge. \q1 \v 7 Wʼa wuyɛ pɛlɛ ni yaŋmuzaaya yemu da ni ge, \q2 yi yee ɲɔhɔ kanhama ni mɛsuu nɔ wu na. \q1 Bani wʼa yi jo wuyɛ funŋɔ ni na: \q2 ‹Nɛ ɲɛ saanzhɔ, nɛ nidɛɛngɛ ki wa naha. \q1 Nɛ ɲɛ naxhugoshɔ wɛ. \q2 Yamɛɛ da ga nɔ nɛ na bada wɛ.› \q1 \v 8 Lee wuu na li kanhama na ba do li ɲuŋɔ ni caŋa nigin: \q2 xu ni yamɛhɛɛ ni xuugbɔhɔ. \q1 Na bɛ na ba li sòrogo fɛɛfɛɛ, \q2 bani Kilɛ we wʼa da ba kiiri kɔn li na ge, \q1 wee ɲɛ sefɛɛrɛ fɔɔ. \p \v 9 «Ɲiŋɛ ki saannaa piimu ni lʼa bye kariɲɛɛgɛ ki ni, dɔdɔɔrɔ ni naafuugbɔ wu wo fɛrɛmɛ pu ni ge, pee ba li nizogoŋɔ wurege ɲa tuun wemu ni, pee na da mɛhɛɛ suu na sipyaa waa li wuu na. \v 10 Pee na ba yere taliige ni li kanhama pu ɲìi fyaara wuu na, na yu: \b \q1 ‹Bɔɔngɔ! Bɔɔngɔ! \q2 Babilɔni kugbɔɔ, kulo fanha wuu! \q1 Ma kiiri wʼa to ma ɲuŋɔ ni \q2 taapile nigin funŋɔ ni.› \p \v 11 «Ɲiŋɛ ki jagipyii pu bɛ ɲɛ na mɛhɛɛ suu, na sipyaa waa ɲatanhaŋa keŋɛ ni li wuu na; bani wa shishiin ya pu jagi yaŋmuyɔ shuu nige wɛ. \v 12 Yee ɲɛ: Sanni, warifyɛn, pɛɛwa kagereye, ni pɛɛwa kuun, ni pɛɛwa fapilɛpilɛgɛɛ, ni saannaa fàya: Ya na ɲaaŋa, ya dʼa ɲaaŋa gbanhaa; ni pɛɛwa fàya ya yemu yʼa peŋi peŋi ge, ni nudanga tiye, ni yaŋmuyɔ ye yʼa yàa ni suu ganhaa ni, kelee ni pɛɛwa tiye ni ge, ni daɲaa tɔɔrɔ, ni tɔɔrɔ yaŋmuyɔ, ni yaŋmuyɔ ye pʼa tɛ yʼi ɲɛ pɛɛwa faaya ge, \v 13 ni shiga yaŋmuyɔ nudanga woyo yemu mɛgɛ ki ɲɛ kanɛli ge, ni lasikoli, ni nudanga \w Izopu|lemma="mire"\w*, ni nudanga yawurire, ni duvɛn, ni sìnmɛ, ni farini myɛ nizaama, ni shinma, ni niiyɛ, ni dubyaa, ni shɔnyɔ, ni wotoriyo, ni buloo, ali ni sipyii bɛ. \v 14 Pu na ba yu: ‹Yaŋmuyɔ ye mʼa sha ge, yee ya foro ma keye ni. Naafuugbɔ we, ni ɲafɛ yaŋmuyɔ ye, mʼa buun yi bɛɛri ni. Ma da já yee ta nige wɛ.› \v 15 Yee yaŋmuyɔ yi wo jagipyii piimu pʼa pye kabyaa fɛɛ lee kugbɔɔ li gbɔɔrɔ ni ge; kanhama pe pu da ba nɔ li na ge, pee na ba yere taliige ni pee kanhama pu wo fyaara wuu na, na mɛhɛɛ suu na sipyaa waa ɲatanhaŋa keŋɛ ni. \v 16 na yu: \b \q1 ‹Bɔɔngɔ! Bɔɔngɔ \q2 ki ɲɛ kugbɔɔ li wogo! \q1 Lee lemu lʼa bi faɲɛɛyɛ ni faɲɛɛyɛ gbanhaa, \q2 ni pɛɛwa fapilɛpilɛgɛɛ leni, \q1 na liyɛ puu ni sanni ni pɛɛwa fàya, \q2 ni pɛɛwa kuun ni ge, \q1 li kabyaa kʼa kyɛɛgi taapile nigin funŋɔ ni!› \p \v 17 «Suumɔ lɔhɔ kɔrɔyɔ yi ɲuŋɔfɛɛ pu bɛɛri ni piimu pʼa ɲaagaa pyi ki na ge, ni kɔrɔyɔ yi kapyeŋɛɛ pyevɛɛ ni jagipyii piimu pʼa pu ɲɔlige taa suumɔ lɔhɔ ki na ge, a pee di yere taliige ni. \v 18 Pʼa lee kulo li sòrogo sòrogo wurege ɲa ge, a pʼi ganha na mujoŋɔɔ waa na yu: ‹Kulo lekɛ lʼa le kugbɔɔ le xɔ wɛ?› \v 19 A pʼi gbazhɛnhɛ wo pu ɲuyɔ ni na mɛhɛɛ su na sipyaa wa ɲatanhaŋa keŋɛ ni na: \b \q1 ‹Bɔɔngɔ! Bɔɔngɔ \q2 ki wa le kugbɔɔ le wogo! \q1 Suumɔ lɔhɔ kɔrɔyɔ yi fɛɛ bɛɛri ya pye \q2 kabyaa fɛɛ li baraga ni. \q1 A lee di buun li funŋɔ yaŋmuyɔ yi ni \q2 taapile nigin yɛ funŋɔ ni! \q1 \v 20 Fugba wu fundanga ta! \q2 Tudunmɔɔ,\f * \fr 18:20 \fr*\ft \+bd Tudunmɔɔ:\+bd* Yesu ya kalaapiire kɛ ni shuun wemu ɲaha bulo na pye tudunmɔɔ ge. Marika 3:13-19; Luka 6:12-16\ft*\f* ni Kilɛ tudunmɔɔ, \q2 ni Kilɛ ya piimu bɛ pye fɛɛfɛɛ ge, \q1 yee bɛ pu fundanga ta! \q2 Bani Kilɛ ya kiiri kɔn li na li kakuuyo yi footɔnɔ, \q2 yemu lʼa pye yee na ge.›» \p \v 21 Wee tuun wu ni a mɛlɛkɛ baraga wo wa di faakagereŋɛ ka lɔ ba tira ɲɛ wɛ, na ki wá suumɔ lɔhɔ ki ni, na jo: \b \q1 «Mu Babilɔni kugbɔɔ li da ba ja fɛɛfɛɛ taapile ni, \q2 li da ɲa nige wɛ. \q1 \v 22 Konɔyɔ, ni ciire, \q2 ni sibeŋɛɛ, ni maya, \q1 kee ka shishiin mɛɛ da ga ba foro nige \q2 Babilɔni ni wɛ. \q1 Kapyebye wa shishiin da ba da mu ni nige wɛ. \q2 Tira tunmɔ pa shishiin bɛ da ba logo \q2 ma funŋɔ ni wɛ. \q1 \v 23 Sokinna kpɛɛngɛ ka shishiin bɛ da ga bye \q2 mu funŋɔ ni nige wɛ. \q1 Cenabun poo ni cenabun mujuu da ga foro nige \q2 mu funŋɔ ni wɛ. \q1 Bani mu jagipyii pʼa pye ɲiŋɛ ki sipyigbɔɔ. \q2 Mu siganma pʼa bi shi wu bɛɛri ɲaha wɔ. \q1 \v 24 Kilɛ tudunmɔɔ, ni Kilɛ ya sipyii \q2 piimu bɛ pye fɛɛfɛɛ ge, \q2 ni sipyiire temu bɛɛri tʼa gbo ɲiŋɛ ki na ge, \q1 pee bɛɛri shishan ya ɲa le kulo le funŋɔ ni.» \c 19 \s1 Fugba shɛɛn pʼa Kilɛ sɔ \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ mujuugbɔɔ la logo na yìri fugba we ni ba sipyiire fɔɔ ɲɛ wɛ na: \b \q1 «Aleluya! \q1 Ɲuwuuro ni nɔɔrɔ ni sefɛɛrɛ ɲɛ wee Kilɛ wu wuuro. \q2 \v 2 Bani wu kiiri keree ki ɲɛ can, kʼa tii bɛ. \q1 Navarashɔgɔ ke kʼa bi koŋɔ ki fɔnri \q2 ni ki dɔdɔɔrɔ keree ki ni ge, mʼa kiiri kɔn ki na, \q1 na ma kapyebyii pu nixhuyo yi shishan \q2 pu foo tɔ ki mu, kɔnhɔ pu logoo di ɲiŋɛ.» \m \v 3 A pʼi jo sanha na: \b \q1 «Aleluya! \q1 Ki sòrogo sòrogo wurege ki kʼi duri gbee.» \m \v 4 A nɔhɔlɛɛ kɛlɛɛ shuun ni shishɛɛrɛ (24) ni ɲìi yaŋmuyɔ shishɛɛrɛ wu nuguro sin ɲiŋɛ ki na, na saanra koro li tiinvɔɔ Kilɛ pɛlɛ na: \q1 «Amiina. Aleluya!» \s1 Dubyapige ki cekaanra ligbɔhɔ ki keree \p \v 5 A mujuu la di foro saanra koro li ni na: \b \q1 «Kilɛ wo kapyebyii pu bɛɛri, \q2 yee piimu pʼa fyagi wu na ge, \q1 sipyitiilee fara sipyigbɔɔ na, yʼa Kilɛ sɔni!» \m \v 6 A nɛ mujuugbɔɔ la logo ba sipyiɲɛhɛmɛɛ fɔɔ ɲɛ wɛ, ba logbɔhɔ fɔɔ ɲɛ wɛ ni Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ nigbɔhɔɔ na: \b \q1 «Aleluya! Bani wèe Kafɔɔ Kilɛ ɲɛ Se Bɛɛri Fɔɔ, \q2 wʼa jé wu saanra ti ni. \q1 \v 7 Wù funvahaŋa ni fundanga ta, wù Kilɛ pɛlɛ, \q1 bani \w Dubyapige\w* ki cekaanra tʼa nɔ xɔ, \q2 ki cenabun wʼa wu yalere ti le. \q1 \v 8 Pʼa faviwɛwɛɛrɛ nizaara kan ki cenabun wu mu, \q2 temu tʼa ɲí ge.» \m Kilɛ ya sipyii piimu pye fɛɛfɛɛ ge, tee faviwɛwɛɛrɛ nizaara ti ɲɛ pee wo kapyegee kiimu kʼa tii ge. \v 9 A mɛlɛkɛ wu nɛ pye: «Li ka: Piimu pʼa yiri Dubyapige ki cekaanra ligbɔhɔ ki ni ge, pee ɲɛ duba nagoo.» na jo bɛ: «Pe jomɔ pe, Kilɛ yɛ pyaa wo jomɔ pʼa sii pe.» \v 10 A nɛ nuguro sin wu fɛɛ ni na giin di wu pɛlɛ; ga, a wu nɛ pye na di ganha bu da lee pye wɛ, bani, Yesu ya can wemu shɛ ge, na nɛ ni na cebooloo piimu pʼa pye ɲɔmɛhɛɛ fɛɛ wee can we ni ge, na wee ɲɛ Kilɛ wo kapyebye wa ba wèe ɲɛ wɛ; na nɛ wʼa Kilɛ pɛlɛ. Piimu bɛɛri pʼa giin pʼi da Yesu wo can wu keree yu ge, pee ya yaa na pye ni \w Kilɛ Munaa\w* li ni ba Kilɛ tudunmɔɔ pu ɲɛ wɛ. \s1 Shɔnfige ki dugivɔɔ we \p \v 11 A nɛ fugba wu ɲɔ ɲa kʼa mugi. Shɔngɔ ka di ɲɛ wà nivige ki bye kii. Wemu wʼa dugi kee na ge, wee mɛgɛ ɲɛ ɲɔmɛɛ fɔɔ ni can fɔɔ. Wee ya kiiri kɔɔn, na kashɛn kɔɔn na bɛ ni tiimɛ ni. \v 12 Wu ɲìi ɲɛ ba naɲiŋɛ ɲɛ wɛ. Saanra ɲudɔŋɔɔ niɲɛhɛŋɛɛ ɲɛ wu ɲuŋɔ ni. Mɛgɛ ka ki bi ka wu na ni wuyɛ pyaa bɛ wɛ, wa shishiin ya kee cɛ wɛ. \v 13 Fàŋa ke ki ɲɛ wu na ge, kee bi mini wolo shishan ni. Weefɔɔ mɛgɛ ɲɛ: «Kilɛ Jomɔ.» \v 14 Fugba kashɛn keye yʼa bi taha wu fɛni. Pee ɲɛ shɔnfiye na. Faviwɛwɛɛrɛ fɛfɛɛrɛ wuuro tʼa bye pee na. \v 15 Ŋmɔpara ɲɔtaan wuu lʼa bi foro wu ɲɔ ni wʼa lee taga wʼa shi wu kpɔɔn. «Wu wu mara ni tɔɔrɔ biin ni.\f * \fr 19:15 \fr*\ft Zaburuu 2:9\ft*\f*» Wu na ba \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* wu tɔnhɔ Se Bɛɛri Fɔɔ Kilɛ wo loyire li ɛrɛzɛn lɔhɔ ki tawologo ki ni. \v 16 Mɛgɛ ka ya ka wu fàŋa ni wu shii na na: \b \qc SAANNAA WO SAAN NI KAFƐƐ WO KAFƆƆ. \p \v 17 Lee kadugo na a nɛ mɛlɛkɛ wa niyerege ɲa caŋa ki ni. A wu mujuugbɔɔ jo, shazhɛɛrɛ temu bɛɛri tʼa yìri na beele fugba we ni ge, a wu tee pye: «Yi pa yiyɛ pinnɛ Kilɛ wo ligbɔhɔ ki kaa na, \v 18 yi saannaa xaara jɔ ni sɔrɔsii ɲuŋɔfɔgbɔɔ ni kashɛn ɲuŋɔfɛɛ xaara ni shɔnyɔ ni shɔnduguloo xaara ni sipyii pu bɛɛri: Buloo, ni piimu ɲɛ buloo wɛ, sipyitiilee fara sipyigbɔɔ na.» \v 19 Lee kadugo na a nɛ yacoŋɔ ki ɲa; ɲiŋɛ ki saannaa, ni pu kashɛn keye ye, pee ya pinnɛ ni ki ni, pʼi kashɛn ŋmɔ shɔngɔ ki dugivɔɔ ni wu kashɛn keŋɛ ki na. \v 20 Kee yacoŋɔ kʼa co ni ki tudunmɔ kafinɛjo wemu wʼa bi kakanhaŋaa ki pyi ki ɲaha tàan ge. Ki fɛ pʼa kpɔn sipyii piimu na, pee dʼa ki jaa wu pɛlɛ ge, wu kakanhaŋaa kʼa bi pee piinŋɛ. Yacoŋɔ ke ni ki tudunmɔ kafinɛjo we, yee bɛshuun ɲìi woyo yʼa co wà wenagaŋa na kirimu wogo ki funŋɔ ni. \v 21 Ŋmɔpara lemu lʼa fòro shɔngɔ ki dugivɔɔ wu ɲɔ ni ge, a lee di sipyii pusamaa gbo. A shazhɛɛrɛ ti bɛɛri di din pu xaara na. \c 20 \s1 Shitaanni ya pɔ fo yee kabɔfonɔ nigin \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ mɛlɛkɛ wa nidigiŋɛ ɲa na yìri fugba we ni. Wecogoŋɔ tɛhɛnɛ baa wogo ki kenikaan ni shɔnhɔyɔ niduguyo yi bye wu keŋɛ ni. \v 2 A wu wɔgɔŋɔ ki co. Kee ɲɛ wɔlɛgɛ ke, pʼi ki pyi tɔɔgɔ levɔɔ, ni Shitaanni. A wu ki co, na shɔnhɔyɔ yi le ki na fo yee kabɔfonɔ nigin (1.000). \v 3 Ba wʼa ki pɔ xɔ wɛ, na ki wá wecogoŋɔ ki ni, na ki ɲɔ kemɛ shɔ̀hɔ, na fɛ kpɔn ɲɔtɔŋɔ ki na, yani yee kabɔfonɔ nigin (1.000) wu ɲɔ ki fa ge, kɔnhɔ ki ganha ba sipyiire ti piinŋɛ nige wɛ. Lee kadugo na, kʼa yaa na sanha sanha kʼi jɛri pye. \p \v 4 Lee kadugo na a nɛ saanra korogoo kii ɲa. Piimu pʼa bi tiin kee korogoo ki na ge, a pʼi fanha kan pee mu na pʼa kiiri wu kɔɔn. Yesu ya can wemu shɛ ge, piimu wo ɲuyɔ pʼa kɔn wee can we ni Kilɛ Kafila wu wuu na ge, piimu bɛɛri pʼa pye pu ya sɔɔ na yacoŋɔ ki pɛlɛ, kelee na ki jaa wu pɛlɛ, kelee na ki fɛ pu kpɔn pu gbahaa, kelee pu keye na-ɛ ge, a nɛ pee bɛɛri wo munahaa ki ɲa. Pu nixhuyo yʼa ɲɛ, na diin ɲuŋɔ fɛɛrɛ ti na ni Kirisa ni wu saanra ti ni, na yee kabɔfonɔ nigin (1.000) pye. \v 5 Xu u pusamaa ya ta ɲɛ wɛ, fo na shɛ yee kabɔfonɔ nigin (1.000) wu pye wʼa fa. Lee ɲɛ xuɲɛnɛ nizhiinɛ le. \v 6 Piimu pʼa ɲɛ xuɲɛnɛ nizhiinɛ li ni ge, pee ɲɛ duba nagoo, bani Kilɛ ya pee pye fɛɛfɛɛ. Xu shuun wo wu da ga já fanha ta pee na wɛ; ga pee na ba bye Kilɛ ni Kirisa wo \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w*. Pu na ba diin wu yíri wu saanra ti ni na yee kabɔfonɔ nigin (1.000) pye. \s1 Shitaanni ni wu kashɛn keŋɛ kʼa kyɛɛgi \p \v 7 Yee kabɔfonɔ nigin (1.000) wu ba fa tuun wemu ni, pu na ba Shitaanni yeege kaso wu ni. \v 8 Shi we wu wa koŋɔ ki kabaya shishɛɛrɛ wu bɛɛri na ge, ni wu mɛgɛ ɲɛ Gɔgi ni Magɔgi ge; wu na ba shɛ wee piinŋɛ, kɔnhɔ wu wu pinnɛ kashɛn kaa na. Pu na ba ɲɛhɛ xuuni ba gba ɲɔ gbazhɛnhɛpya ɲɛ wɛ. \v 9 Pee ya yìri koŋɔ ki kabaya yi bɛɛri na, Kilɛ wo ɲidaan kulo le, ni wʼa piimu pye fɛɛfɛɛ ge, a pʼi shɛ pee pinnɛ maha. Ga, a na di yìri fugba wu ni, na ba pu sòrogo fo na pu xɔ fɛɛfɛɛ. \v 10 Shitaanni we wʼa bi pu piinŋɛ ge, a wee di wá wetabaaga nafugibaaga ki ni, kirimu na ki ni. Yacoŋɔ ke ni tudunmɔ kafinɛjo wu ɲɛ xuu wemu ni ge. Pu na ba gana wà gbee caŋa fara piige na. \s1 Kiiri wusama keree \p \v 11 Lee kadugo na a nɛ saanra koro nigbɔɔ nivinnɛ la ɲa, ni we wʼa tiin li na ge. A ɲiŋɛ ke ni fugba wu baa laha wu ɲaha tàan yee ya ɲa nige wɛ. \v 12 A nɛ xuu pu bɛɛri ɲa sipyigbɔɔ fara sipyitiilee na pʼa yere saanra koro li ɲaha tàan. A Kitabuu pii ɲɔ di mugi, a Kitabu watii bɛ ɲɔ di mugi, wee ɲɛ Ɲìi Sicuumɔ Kitabu we. Kiiri ya kɔn xuu pu bɛɛri na na bɛ ni pu kapyegee ni, kee kiimu kʼa bi ka pee Kitabuu pu ni ge. \v 13 Xuu piimu ɲɛ suumɔ lɔhɔ ki ni ge, a kee di pee yeege. A xu ni Adɛsi bɛ di pu wo xuu pu yeege. A kiiri di gɔn pu bɛɛri nigin nigin na na bɛ ni pu kapyegee ki ni. \v 14 A xu ni Adɛsi di wá wetabaaga nafugibaaga ki ni. Kee na ke ki ɲɛ xu shuun wo we. \v 15 Sipyaa sipya wu ɲɛ wu mɛgɛ nigaŋa ya ta ɲìi sicuumɔ Kitabu wu ni-i ge, wee na wá wetabaaga nafugibaaga ki ni. \c 21 \s1 Fugba nivomɔ ni ɲiŋɛ nivoŋɔ ki keree \p \v 1 Lee kadugo na a nɛ fugba nivomɔ ni ɲiŋɛ nivoŋɔ ɲa, bani fugba nizhiimɛ we ni ɲiŋɛ nizhiige kʼa toro. Suumɔ lɔhɔ ki bɛ di ɲɛ nige wɛ. \v 2 A nɛ Zheruzalɛmu-fomɔ wu bɛ nidigiŋɛ ɲa na yìri fugba we ni Kilɛ yíri, fɛfɛɛrɛ kulo le. Wu yalere ya taga wu kemɛ ba cenabun ɲɛ wɛ wemu wʼa se gbaga ni ge. \v 3 A nɛ mujuu la logo na yìri saanra koro li na na: «Kilɛ tatɛɛngɛ puga ki ke sipyii niŋɛ ni, wu na ba diin pu mu. Pee na ba bye wu sipyii. Kilɛ yɛ pyaa na ba bye pu yíri wà na bye pu Kilɛ. \v 4 Wu na ba pu ɲɛsinmɛ tuu. Xu da bye nige wɛ, yamɛhɛɛ bɛ da bye nige wɛ, kelee mɛsuu kelee yama wɛ. Bani kalɛgɛɛ kʼa toro.» \p \v 5 Ayiwa, wemu wʼa tiin saanra koro li na ge, a wee di jo: «Li wii nɛ yaŋmuyɔ yi bɛɛri pye nivoyo.» Lee kadugo na a wu nɛ pye: «Pu ka, bani nakaara baa pe jomɔ pe ya fiinŋɛ na ɲɛ can.» \v 6 A wu nɛ pye sanha: «Lʼa pye xɔ. Nɛ ɲɛ \w Alifa ni Omega\w*, ɲɔkɔɔnrɔ ni taxɔgɔ. Waga wa wemu na ge, nɛ na wu kan wʼa gba ma ni, ɲìi sicuumɔ pu lobulowii li ni. \v 7 Wemu bu se ta, wee na ba ye yaŋmuyɔ ye ta; nɛ na ba bye weefɔɔ Kilɛ, weefɔɔ di bye nɛ pya. \v 8 Ga fyaara fɛɛ, ni piimu ɲɛ Kiricɛɛn wɛ, ni kakuubyii, ni sipyigbuu, ni dɔdɔɔ, ni sigaanfɛɛ, ni yapɛɛgaan, ni kafinɛjuu, pee bɛɛri tashɛgɛ na ba bye wetabaaga nafugibaaga kirimu wogo ki ni. Wee ɲɛ xu shuun wo we.» \s1 Zheruzalɛmu-fomɔ wu keree \p \v 9 Cɛɛgbuugoo gbarashuun we wʼa ɲi koŋɔ ki taaxɔɔ li wo kanhagbɔ tɛhɛɛ gbarashuun wu na ge, kee bye mɛlɛkɛɛ gbarashuun keŋɛ ni. A wee mɛlɛkɛ wa di ba nɛ pye: «Pa naha, di cenabun wu shɛ ma na, \w Dubyapige\w* ki shɔ we!» \v 10 A \w Kilɛ Munaa\w* di jé nɛ ni, a wu gari ni nɛ ni faabobotɔɔngɔ ka na; na shɛ Zheruzalɛmu shɛ nɛ na wu na diri na yìri fugba wu ni Kilɛ yíri, fɛfɛɛrɛ kulo le. \v 11 Kilɛ nɔɔrɔ ya bye li na, lʼa bi ɲí, na wii na ɲaa ba vɛɛri ɲɛ wɛ, wemu wʼa yàa ni pɛɛwa kagereŋɛ ka ni kemu mɛgɛ ki ɲɛ zhasipu ge. \v 12 A kasɔrɔtɔɔngɔ nigbɔhɔ ka di kulo li maha. Kuɲɔyɔ kɛ ni shuun yi bye li na, kuɲɔɔ bɛɛri mɛlɛkɛ nigin ya bye wà. Mɛyɛ yʼa bi ka kee kuɲɔgɔɔ ki ɲɔ na. Yee ɲɛ \w Izirayɛli\w* kpɔnhɔɔ kɛ ni shuun wu mɛyɛ. \v 13 Kuɲɔgɔɔ taanri ki bye Kilɛ-nɔhɔ ki na, taanri wa di ɲɛ camutomɔ pu ni, taanri wa di ɲɛ Kilɛ-parama pu ni, taanri wa di ɲɛ pe pu parama pu ni. \v 14 Kagereye tahaŋaa kɛ ni shuun wu bye kulo li kasɔrɔgɔ ki ɲidaa. Dubyapige ki tudunmɔɔ kɛ ni shuun wu mɛyɛ yʼa bi ka kee tahaŋaa ki na. \p \v 15 Mɛlɛkɛ wemu wʼa jo ni nɛ ni ge, sanni pubiin lʼa bye wu keŋɛ ni wu kulo le, ni kuɲɔgɔɔ kee, ni kasɔrɔgɔ ki taanna. \v 16 Kulo li kabaya shishɛɛrɛ wu bye nigin. Li ɲidaa le, ni li kadaa li bɛɛri bye nigin. Mɛlɛkɛ wʼa kulo li taanna ni lee pubiin li ni. Li ɲidaa li bye kiloo kabɔfoŋɔɔ shuun di xhuu shishɛɛrɛ (2.400). Li ɲidaa, ni li kadaa, ni li tɔɔngɔ bɛɛri ɲɛ nigin. \v 17 A wu kasɔrɔgɔ ki pɛɛrɛ ti bɛ taanna, a ki pɛɛrɛ tʼi bye mɛtɛrɛlɛɛ kɛlɛɛ gbarashuun ni shuun (72), na saha ni sipyii pu wo daanna wu ni. Wee daanna we ninumɔ ni mɛlɛkɛ wʼa wu wo daanna wu pye. \v 18 Kasɔrɔgɔ kʼa yereŋɛ ni zhasipu kagereye ni, kulo lʼi ɲɛ sanni yɛ pyaa ba vɛɛri nivyɛn ɲɛ wɛ, wemu ya wii na ɲaa ge. \v 19 Kulo li kasɔrɔgɔ ki ɲidaa lʼa bi kemɛ yàa ni pɛɛwa kagereye nizaaya tuuyo bɛɛri ni. Nɔhɔdaan wo tahana li ɲɛ zhasipu kagereye, tahana shuun wuu li ɲɛ safiiri, taanri wuu li ɲɛ agati, shishɛɛrɛ wuu li ɲɛ emerɔdi. \v 20 Kaguro wuu li ɲɛ onikisi, gbaara wuu li ɲɛ sariduwani, gbarashuun wuu li ɲɛ kirisoliti, gbarataanri wuu li ɲɛ berili, gbarashɛɛrɛ wuu li ɲɛ topazi, kɛ wuu li ɲɛ kirisopasi, kɛ ni nigin wuu li ɲɛ yasɛnti, tahana lisana ɲɛ amɛtisiti. \v 21 Kulo li kuɲɔgɔɔ gburaya kɛ ni shuun wu ɲɛ pɛɛwa kɔɔn pyaa kɛ ni shuun. Gbura nigin bɛɛri ɲɛ kɔɔn pile nigin. Kulo li pinnɛrɛ kpɛɛngɛ ki ɲɛ sanni yɛ pyaa ba vɛɛri nivyɛn ɲɛ wɛ, wemu ya wii na ɲaa ge. \p \v 22 Nɛ ta Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ɲa lee kulo li ni wɛ, bani Kafɔɔ Kilɛ, Se Bɛɛri Fɔɔ ni Dubyapige ke, peeyɛ pyaa ki ɲɛ lee kulo li Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ. \v 23 Lee kulo li mago ɲɛ caŋa kpɛɛngɛ, kelee yeŋɛ wogo na wɛ. Bani Kilɛ wo nɔɔrɔ we wu ɲɛ li kpɛɛngɛ. Dubyapige ki ni kpɛɛngɛ ki ma foro, na ɲí xuuni. \v 24 Shi wu na ba ɲaari kee kpɛɛngɛ ki na. Koŋɔ ki saannaa na ba ni pu naafuu wu ni na pa gan lee kulo li mu. \v 25 Lee kulo li kuɲɔgɔɔ na ba mugi yaha caŋa ni, ki shiin di wa da ga dɔ bɛ wɛ. Bani piige wa da ga wɔ wà wɛ. \v 26 Saannaa pu wo naafuu wu kadugo na, shi wu wo fanha ke, ni wu baraga ki na ba se na gaan lee kulo li mu. \v 27 Yaŋmunɔrɔgɔ ka shishiin da ga jé wà wɛ, kelee katanhana pyevɔɔ, kelee kafinɛjo wɛ, ga fo piimu yɛ mɛyɛ yʼa ka Dubyapige ki ɲìi sicuumɔ Kitabu wu ni ge, pee yɛ pu da jé li ni. \c 22 \s1 Ɲìi sicuumɔ gba lɔhɔ ki keree \p \v 1 Ayiwa, lee kadugo na a mɛlɛkɛ wu ɲìi sicuumɔ gba lɔhɔ shɛ nɛ na, kee ya ɲí ba vɛɛri nivyɛn ɲɛ wɛ, wemu ya wii na ɲaa ge. Kee bi foro Kilɛ ni \w Dubyapige\w* ki saanra koro li ni, \v 2 na fuu kulo li pinnɛrɛ kpɛɛngɛ ki niŋɛ ni. Tige tuugo nigin wa bye wà, kee ɲɛ ɲìi sicuumɔ tige ke, kee bye wee gba wu kabaya shuun wu na. Yee funŋɔ ni tɔɔɲii kɛ ni shuun kʼa nagoo pyi. Yeŋɛ bɛɛri ni ki nagoo. Kee tige tuugo ki wɛrɛ ya shi wu sipyii pu cuuŋɔ. \v 3 Laŋi da ga bye nige bada wɛ. Kilɛ ni wu Dubyapige ki wo saanra koro li na ba bye lee kulo li ni. Kilɛ wo kapyebyii pu na ba wu pɛlɛ. \v 4 Pu na ba wu ɲaha ɲa, wu mɛgɛ na ba bye pu gbahaa na. \v 5 Piige da ga wɔ nige wɛ. Pu mago da ga bye sokinna kpɛɛngɛ, kelee caŋa kpɛɛngɛ na wɛ. Bani Kafɔɔ Kilɛ yɛ pyaa na ba kpɛɛngɛ yeege pu mu, pʼa gori yaha saannaa fo gbee. \s1 Yesu taapana ya tɛɛŋɛ \p \v 6 Lee bɛɛri kadugo na a mɛlɛkɛ wu nɛ pye: «Nakaara baa pe jomɔ pe ya fiinŋɛ, na ɲɛ can. Kafɔɔ Kilɛ we wʼa wu Munaa li kaan Kilɛ tudunmɔɔ pu mu ge, keree kiimu kʼa yaa na pye jɛri funŋɔ ni ge, wee wʼa wu mɛlɛkɛ wu tun wu pa kee keree ki shɛ wu kapyebyii pu na.» \v 7 A Yesu di jo: «Li wii, Nɛ na ba jɛri funŋɔ ni. Wemu wʼa kuu we Kitabu we wo kapajuuro ti jomɔ pu mu ge, wee ɲɛ duba pya.» \v 8 Nɛ Yohana ya kii keree kii logo, na ki ɲa bɛ na ɲii na. Ba nɛ ki logo, na ki ɲa bɛ wɛ, mɛlɛkɛ wu wʼa bi ki shɛ nɛ na ge, a nɛ nuguro sin wee fɛɛ ni, na ganha na giin di wu pɛlɛ. \v 9 A wu nɛ pye na nɛ ganha bu da lee pye wɛ, na Kilɛ wo kapyebye wee ɲɛ, ba nɛ ni na cebooloo Kilɛ tudunmɔɔ pu ɲɛ wɛ, ni piimu bɛɛri pʼa kuu we Kitabu we jomɔ pu mu ge, na nɛ wʼa Kilɛ pɛlɛ. \v 10 Lee kadugo na a wu nɛ pye sanha: «Ma ganha bu da we Kitabu we wo kapajuuro ti jomɔ pu tɔ wɛ, bani pu pyeduun wʼa tɛɛŋɛ. \v 11 Wemu wu ɲɛ sipyitiibaaga ge, wee wu kori wu tiibaara ni. Wemu wʼa nɔhɔ ge, wee di gori wu nɔhɔmɔ ni. Wemu wʼa tii ge, wee wu kori wu tiimɛ ni. Wemu wu ɲɛ fɛɛfɛɛ ge, wee di gori wu fɛfɛɛrɛ ni.» \p \v 12 A Yesu di jo sanha na: «Li wii, nɛ na ba jɛri funŋɔ ni. Nɛ wo saraa yaŋmuyɔ yi wa na keŋɛ ni, kɔnhɔ di sipyii pu bɛɛri nigin nigin saraa na bɛ ni pu kapyegee ni. \v 13 Nɛ ɲɛ \w Alifa ni Omega\w*, nizhiimɛ ni sama, ɲɔkɔɔnrɔ ni taxɔgɔ.» \v 14 Piimu pʼa pu fàya jii, kɔnhɔ pʼi já ɲìi sicuumɔ tige pya wa ta, pʼi jé kulo li kuɲɔgɔɔ ki ni ge, pee ɲɛ duba nagoo. \v 15 Ga puun, ni sigaanfɛɛ, ni dɔdɔɔ, ni sipyigbuu, ni yapɛrɛgaan, ni kafinɛyɛ ya dan piimu bɛɛri ni ge, ni piimu bɛɛri pʼa kafinɛyɛ kɔɔn ge, pee bɛɛri na gori yaha kadaan li na. \v 16 Nɛ Yesu wʼa na mɛlɛkɛ wu tun yee mu, wu shɛ kii keree kii paari nʼa daa fɛɛ pu mu egilizii pu ni. Nɛ ɲɛ saannaa \w Dawuda\w* tuugo shɛn, na ɲɛ wu kpɔɔn shɛn; ɲimuguɲɔ wɔrɔ li lʼa ɲí ge, lee nɛ ɲɛ. \p \v 17 \w Kilɛ Munaa\w* le, ni cenabun wʼa jo: «Pa!» Wemu wʼa yi logo ge, wee bɛ wu jo: «Pa! Waga wa wemu na ge, wee wu pa. Ɲìi sicuumɔ lɔhɔ ki kaa ɲɛ wemu bɛɛri na ge, wu pa ki gba mamama ni.» \s1 Jomɔ pu taxɔgɔ \p \v 18 Sipyii piimu pʼa we Kitabu we wo kapajuuro ti jomɔ pu nuri ge, nʼa da pee bɛɛri sɔnmi yaha jo, wa bu la fara pee jomɔ pu na, kanhama pemu keree kʼa ka we Kitabu we ni ge, Kilɛ na ba pee fara weefɔɔ mu. \v 19 Wa shiin bu la wuu we Kitabu we wo kapajuuro ti jomɔ pu ni, Kilɛ na ba weefɔɔ niŋɛ wolo ɲìi sicuumɔ tige ke, ni fɛfɛɛrɛ kulo li ni, yee yemu keree kʼa ka we Kitabu we ni ge. \v 20 Wemu wʼa kii keree kii can fiinŋɛ jo ge, wee ya jo: «Uun, nʼa da ba jɛri funŋɔ ni.» Amiina. Mu wu pa, wù Kafɔɔ Yesu. \p \v 21 Wù Kafɔɔ Yesu wo niimɛ we wu pye yi bɛɛri mu. Amiina.