\id MRK - MYKuniT
\ide UTF-8
\h MARIKA
\toc1 Kilɛ Jozaama pe pu wa wu Ja Yesu Kirisa kaa yu ge, Marika wo nigama
\toc2 Marika
\toc3 Mar.
\mt1 Marika
\mt2 Kilɛ Jozaama pe pu wa wu Ja Yesu Kirisa kaa yu ge, Marika wo nigama
\is1 Jɔgɔ wu ɲɛ Marika wɛ?
\ip Marika bi bye Yesu wo tudunmɔɔ kɛ ni shuun wu ni wɛ, ga wʼa Barinabasi ni Pɔli tɛgɛ pu wo labye wu na (Kapyegee 12:25). Wu nu mɛgɛ ki bye Mariyama (Kapyegee 12:12). Wu to we ni Barinabasi wo to wu bye cebooloo (Kolose Shɛɛn 4:10). Wʼa Tudunmɔɔ Pyɛɛri bɛ tɛgɛ wu wo labye wu na (1 Pyɛɛri 5:13). Pyɛɛri Egilizi wʼa wii na wee mu Marika ya wu wo Kilɛ Jozaama pu ta, bani wee wʼa wu kalaa. Wu Girɛkii mɛgɛ ki ɲɛ Marika, ga mɛgɛ ka bɛ ki bye wu na Heburuu jomɔ pu ni na Yohana. Wee wʼa pe Kilɛ Jozaama pe ka.
\is1 We Jozaama Kitabu we kakana ɲuŋɔ
\ip Piimu ɲɛ Yawutuu wɛ, pee mu Marika ya pe Jozaama pe tun. Pʼa li shɛɛ wèe na na Kilɛ Ja wu ɲɛ Yesu, Kilɛ wo sefɛɛrɛ ti ɲɛ wemu ni ge. Wʼa ceepuuro lɔ na pye sipya, na ganha na wuyɛ pyi: Sipya Ja. Wʼa pa wu ba kapyeŋɛɛ pyi sipyii mu, wu pu ɲuŋɔ wolo (Marika 10:45).
\is1 Jozaama Kitabu wu kafila ɲugbɔyɔ
\imi \bd Marika 1:1-13\bd* Yohana Batizelipye wo Kilɛ jomɔ yɛrɛ ni Yesu batizeli ni wu labye wu ɲɔkɔɔnrɔ.
\imi \bd Marika 1:14—8:30\bd* Yesu ya labye wemu pye Galile fiige ki ni ge, Yesu ya li shɛ na: «Kilɛ saanra tʼa tɛɛŋɛ yi na.» Le wu bi byi ge, lee bɛ bi li shɛɛ can na: Wʼa yama fɛɛ cuuŋɔ, na jinaa kɔri yeege sipyii ni, na yu ni sefɛɛrɛ ni. Ga sipyii bi puyɛ yegee wu keree na na: «We ná we di ɲɛ sipya wekɛ wɛ?»
\imi \bd Marika 8:31—10:52\bd* Kanhama pe pu da ba nɔ Yesu na Zheruzalɛmu ni ge, wʼa pee kaa yu.
\imi \bd Marika 11:1—16:8\bd* Yesu cewusana Zheruzalɛmu kabanuyo na.
\imi \bd Marika 16:9-20\bd* Yesu ya ɲɛ na foro xu ni, na wuyɛ shɛ wu kalaapiire ta na.
\imi Marika funŋɔ wa mu bɛ di li cɛ ba Oromɛ shɛn sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wʼa yi jo wɛ na: «Can na Kilɛ Ja yɛ pyaa ki ɲɛ we ná we.» (Marika 15:39).
\c 1
\s1 Yohana Batizelipye wo Kilɛ jomɔ yɛrɛ
\r (Macoo 3:1-12; Luka 3:1-18; Yohana 1:19-28)
\p
\v 1 \w Kilɛ Jozaama\w* pe pu wa wu Ja Yesu Kirisa kaa yu ge, pu ɲɔkɔɔnrɔ ti wa te. 
\v 2 Kilɛ tudunmɔɔ \w Ezayi\w* ya li ka Yesu shizhaa na na:
\q1 «Li wii, nʼa na tudunmɔ we tun ma ɲahagbaa na
\q2 wu ma koo li yàa yaha.»\f * \fr 1:2 \fr*\ft Malaki 3:1\ft*\f*
\q1
\v 3 «Wu mujuu lʼa fòro siwaga ki ni na:
\q1 ‹Yi Kafɔɔ wu koo li yàa!
\q2 Yi wu korogoo ki tii!›»\f * \fr 1:3 \fr*\ft Ezayi 40:3\ft*\f*
\p
\v 4 Mu Yohana bye siwaga ki ni, na Kilɛ jomɔ pu yɛrɛ pyi sipyii pu mu na pu daajeŋɛ jo pu jurumu wu na pʼi batize, kɔnhɔ pu jurumu wʼi \w yafa\w* pu mu. 
\v 5 Zhude fiige ki bɛɛri ni Zheruzalɛmu shɛɛn bɛɛri pu bi se Yohana yíri, na yeree pu jurumu wu na, na puyɛ kaan Yohana wu mu wu na batizeni Zhurudɛn Gba lɔhɔ ki ni. 
\v 6 Yohana yɛ pyaa, ɲɔhɔyɔ shiire fàya yi bye wu na, sɛɛgɛ di ɲɛ wu yapɔgɔ. Kabeeye ni wegeye funŋɔ sɛrɛ, yee yi bye wu ɲɔlige. 
\v 7 Wʼa bi Kilɛ Kafila wu yu na: «We wʼa ma nɛ kadugo ge, wee fanha kʼa ɲɛhɛ nɛ wogo na. Na leele, na wu tanhaya mɛɛrɛ bɛ sanha, nɛ yaa ni lee ni wɛ: 
\v 8 Nɛ yee batize lɔhɔ ni, ga wee na ba yi batize \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* ni.»
\s1 Yesu batizeli ni wu nɔwuuro
\r (Macoo 3:13-4:11; Luka 3:21-22; 4:1-13)
\p
\v 9 Wee tuun wu ni a Yesu di ba na yìri Galile Nazarɛti ni. A Yohana di wu \w batize|lemma="batizeli"\w* Zhurudɛn Gba lɔhɔ ki ni. 
\v 10 Yesu na foro lɔhɔ ki ni, taapile ni a wu fugba wu ɲɔ ɲa kʼa mugi, a Fɛfɛɛrɛ Munaa di digi wu na, ba \w gbegbe shazhira\w* ɲɛ wɛ. 
\v 11 A mujuu la di foro fugba wu ni na: «Mu ɲɛ nɛ ɲidaan Ja, mu kaa ya dan nɛ ni tɛhɛnɛ baa.»
\p
\v 12 Ba yee ya jo wɛ, a Fɛfɛɛrɛ Munaa lʼi gari ni Yesu ni siwaga ki ni. 
\v 13 A wu cabyaa kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) pye siwaga ki ni, Shitaanni na wu taanna na wii. Wu bye yacoyo niŋɛ ni, mɛlɛkɛɛ di wu keree yari.
\s1 Na Yesu yaha Galile ni
\r (Macoo 4:12-17; Luka 4:14-15)
\p
\v 14 Yohana na le xɔ kaso wu ni, Yesu ya kari Galile fiige ki ni, na shɛ Kilɛ wo Jozaama pe yu wà, 
\v 15 na yu: «Tuun wʼa nɔ, \w Kilɛ saanra\w* tʼa tɛɛŋɛ. Yi yere yi jurumu wu na, yʼi dà \w Kilɛ Jozaama\w* pu na!»
\s1 Yesu kalaapiire nizhiilee pu yirigana
\r (Macoo 4:18-22; Luka 5:1-11)
\p
\v 16 Caŋa ka na Yesu yaha wu na doroo \w Galile Gba\w* wu ɲɔ ki na, a wu fyashaa shuun ɲa: Simɔ ni wu ceborona Andire. Jɔ̀ pu bi waa gba lɔhɔ ki ni. 
\v 17 A Yesu di pu pye: «Yi taha na fɛni, di yi pye sipyii shavɛɛ.» 
\v 18 Taapile ni a pʼi jɔlɔɔ pu yaha wà, na daha wu fɛni. 
\v 19 A wu shɛ ɲaha na jɛri, na Zebede wo jalaa shuun ɲa: Yakuba ni Yohana. Pu wo jɔlɔɔ pee di bi jooli pu kɔrɔgɔ funŋɔ ni. 
\v 20 Taapile ni a Yesu di pu yiri, a pʼi pu to Zebede ni kapyebyii pu yaha kɔrɔgɔ ki ni, na daha wu fɛni.
\s1 Yesu ya sipyii kalaa, na jina bɛ kɔri Kapɛrinɔmɔ ni
\r (Luka 4:31-37)
\p
\v 21 Lee kadugo na a Yesu ni wu kalaapiire tʼi gari Kapɛrinɔmɔ kulo li ni. A Yesu di fɛnhɛ jé \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni \w cadɛɛngɛ\w* ki na, na sipyii pu kalaa. 
\v 22 A Yesu wo kalaa wu kangana lʼi pu ɲaha wɔ xuuni, bani wu wo we, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu wo wu bye ninumɔ wɛ. Wu wo kalaa wu bi byi ni sefɛɛrɛ ni. 
\v 23 Lee ya bi ná wa ta Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki ni, jina na ɲɛ wu ni. A wee di xhuulo na jo: 
\v 24 «Ɲaha mu di zhaa wèe fɛni wɛ, Yesu Nazarɛti shɛn? Mʼa pa ba wù kyɛɛgi gɛ? Nɛ mu shi cɛ, Kilɛ Fɛfɛɛrɛ wo mu ɲɛ.»
\p
\v 25 A Yesu di din jina wu na, na wu pye: «Cari mayɛ na, mʼa foro we ná we ni!» 
\v 26 A jina wu ná wu ɲahara saama na, na sipile wá, na foro wu ni.
\p
\v 27 A lʼi bye kakanhana sipyii pu bɛɛri mu; fo pu na puyɛ yegee na: «Le bɛ do? We ɲɛ kalaafomɔ dɛ! Fanha ni we ná we ya yu ni \w jinaa\w* ni, pʼi wu ɲɔmɛɛ coni.» 
\v 28 A Yesu mɛgɛ di wakaraa Galile fiige ki bɛɛri círi.
\s1 Yesu ya yama fɛɛ niɲɛhɛmɛɛ cuuŋɔ
\r (Macoo 8:14-17; Luka 4:38-41)
\p
\v 29 Ba Yesu ya foro yɛ \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni wɛ, a wu ni Yakuba ni Yohana di shɛ Simɔ ni Andire yɛ kaban. 
\v 30 Lee di Simɔ yafezhɔ wu ta wʼa sinnɛ ceefuuro keŋɛ ni. Ba Yesu ya nɔ wà yɛ wɛ, a pʼi wee kaa jo wu mu. 
\v 31 A wu fulo wu na, na wu co wu keŋɛ na na yirige. A ceefuuro tʼi wu yaha. A wu yìri, na pu keree yàa.
\p
\v 32 Ba caŋa kʼa to wɛ, a sipyii pʼi wá na ma wu mu ni yama fɛɛ tuuyo bɛɛri ni, ni \w jinaa\w* wa piimu ni ge. 
\v 33 A kulo li shɛɛn bɛɛri di ba binnɛ kuɲɔɔ li ɲɔ na. 
\v 34 Piimu pʼa bi kanha yama tuuyo niɲɛhɛyɛ keŋɛ ni ge, a Yesu di pee cuuŋɔ, na jinaa kɔri na yeege sipyiɲɛhɛmɛɛ ni. Wu ya ta sɔɔ jinaa pu mu pu jo wɛ, bani pee ya wu shi cɛ.
\s1 Yesu ya Kilɛ Kafila jo Galile ni
\r (Luka 4:42-44)
\p
\v 35 Kee caŋa ki ɲimuguro ɲisɔɔgbɔhɔ ki na, na kpɛɛngɛ ki ta ki sanha wo wɛ, a Yesu di yìri, na gari sipoŋɔ ki xuu wa ni, na shɛ Kilɛ ɲɛɛri wà. 
\v 36 A Simɔ ni wu kaafɛɛ di ganha na wu shaa. 
\v 37 Ba pʼa shɛ wu ɲa wɛ, na wu pye: «Sipyii pu bɛɛri pʼa mu shaa.»
\p
\v 38 A wu pu ɲɔ shɔ na: «Wù shɛ xuu watii ni, wù tàan kulogoo kii ni, kɔnhɔ di shɛ Kilɛ Kafila wu jo kee bɛ ni. Bani lee wuu na nɛ pa.» 
\v 39 Lee na wu bi Kilɛ Kafila wu yɛrɛ pyi Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni Galile fiige ki bɛɛri ni, na \w jinaa\w* bɛ kɔri, na yeege sipyii ni.
\s1 Yesu ya togo fɔɔ wa cuuŋɔ
\r (Macoo 8:1-4; Luka 5:12-16)
\p
\v 40 Caŋa ka, togo fɔɔ wa ya shɛ nuguro sin wu fɛɛ ni, na wu ɲɛɛri, na jo: «Mu bu sɔɔ, go mu na já nɛ cuuŋɔ.»
\p
\v 41 A wu ɲiɲaara di jé Yesu ni. A wu keŋɛ yeege, na gbɔn wu na, na jo: «Nɛ sɔɔ mu wu cuuŋɔ!» 
\v 42 Taapile ni a togo kʼi wu yaha, a wu juuŋɔ.
\p
\v 43 Lee kadugo na a Yesu di wu yaha kari, na yi jo waha xuuni wu mu na: 
\v 44 «Kasɛɛgɛ yaha mayɛ na, ma ganha yaaga jo sipya nigin bɛ mu wɛ. Ga shɛ mayɛ shɛ \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* wu na. Musa ya saraga kemu kaa jo ge, mʼa kee wolo ma sicuumɔ pu da wuu na. Kee na ba li shɛ na mʼa cuuŋɔ.» 
\v 45 Ga, a we ná we di foro na kaan ɲiini na doroo. A lee di Yesu pye wu ya já wuyɛ shɛ sipyii na, kulo la shishiin ni wɛ, wʼa yere sige ki ni, sipyii pʼi se wu mu, na yìri kabaya yi bɛɛri na.
\c 2
\s1 Yesu ya ná kabanuxuyo shuun fɔɔ wa cuuŋɔ
\r (Macoo 9:1-8; Luka 5:17-26)
\p
\v 1 Ba piiye ya ya toro wɛ, a Yesu di guri shɛ Kapɛrinɔmɔ ni. A sipyiire tʼi yi logo na puga wu wa. 
\v 2 A sipyiɲɛhɛmɛɛ di ba binnɛ, fo tayerege bɛ ya daa ali kuɲɔɔ li bɛ ɲɔ na wɛ. A Yesu di Kilɛ Kafila jo pu mu. 
\v 3 Wee tuun wu ni a sipyii pii di ba ni ná kabanuxuyo shuun fɔɔ wa ni. Wee na ɲɛ namaa shishɛɛrɛ keye ni. 
\v 4 Sipyii pu ɲɛhɛŋɛ keŋɛ ni pu ya já gbara Yesu na wɛ. Puga kemu ni wu ɲɛ ge, a pʼi kee wo kataŋa ki lahala wu ɲuɲɔ na, na ná wu ni wu yasinnɛgɛ ki tirige kee wege ki ni. 
\v 5 Ba Yesu ya pee wo nʼa daa wu ɲa wɛ, na ná kabanuxuyo shuun fɔɔ wu pye: «Na ja, ma jurumu wʼa \w yafa\w* ma mu.»
\p
\v 6 Lee bi \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pii ta wà tiinnɛ na, a pee di ganha na yu puyɛ funyɔ ni na: 
\v 7 «Ɲaha na we ná we di yu le jogana le na wɛ? Kilɛ mɛgɛ we ya gyɛɛgi. Jɔgɔ wu dʼa já jurumu yafa sipya mu ni Kilɛ yɛ bɛ wɛ?»
\p
\v 8 Taapile ni a Yesu di pu fungɔnyɔ cɛ, na jo: «Ɲaha na ke fungɔngɔ ke tuugo dʼa tigi yee funyɔ ni wɛ? 
\v 9 Na ná kabanuxuyo shuun fɔɔ wu pye: ‹Ma jurumu wʼa yafa ma mu.› kelee na wu pye: ‹Yìri mʼa ma yasinnɛgɛ ki lɔ, ma da ɲaari.› Lekɛ lʼa faha wɛ? 
\v 10 Ga, kɔnhɔ yʼi li cɛ na \w Sipya Ja\w* wu yaha ɲiŋɛ ki na, se wa wu ni wʼa sipyii pu wo jurumu wu yafani pu mu.» A wu ná kabanuxuyo shuun fɔɔ wu pye: 
\v 11 «Nɛ wʼa jo mu, Yìri, mʼa ma yasinnɛgɛ ki lɔ mʼa se puga!» 
\v 12 Taapile ni a wu yìri, na wu yasinnɛgɛ ki lɔ, na foro kari pu bɛɛri ɲii na. A lʼi bye kakanhana pu mu xuuni fo pu na baraga tɛri Kilɛ na, na yu: «Wèe sanha le ɲɔhɔ ɲa wɛ.»
\s1 Yesu ya Levi yiri
\r (Macoo 9:9-13; Luka 5:27-32)
\p
\v 13 Lee kadugo na a Yesu di foro na kari sanha \w Galile Gba\w* wu ɲɔ ki na. A sipyiɲɛhɛmɛɛ di gari wu yíri wà. A wu ganha na pu kalaa. 
\v 14 Na wu nidorogo yaha, a wu Alife ja \w Levi\w* nidɛɛngɛ ɲa fanhafɛɛ pu wari wu tashɔgɔ ki ni. A wu wu pye: «Taha na fɛni.» A Levi di yìri, na daha wu fɛni.
\p
\v 15 Lee kadugo na a Levi di ba Yesu yiri caŋa ka, na yalige niɲɛhɛŋɛ yàa wu mu, a wu gari wà. Na wu yaha wu na li Levi kaban, a \w fanhafɛɛ wari shɔvɛɛ\w*, ni jurumupyii niɲɛhɛmɛɛ piitiilee bɛ di ba diin na li ni Yesu, ni wu kalaapiire ti ni. Bani sipyiɲɛhɛmɛɛ pu bi taha wu fɛni. 
\v 16 \w Farizhɛɛn\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pʼa Yesu ɲa wu na li ni jurumupyii, ni fanhafɛɛ wari shɔvɛɛ pu ni ge, a pʼi ganha na wu kalaapiire ti pyi: «Ɲaha na we di li ni fanhafɛɛ wari shɔvɛɛ ni jurumupyii piitiilee bɛ ni wɛ?»
\p
\v 17 Tuun wemu ni Yesu ya yee logo ge, a wu pu pye: «Sicuumɔ fɛɛ mago ɲɛ wɛrɛ fɔɔ na wɛ, fo yama fɛɛ. Sipyii piimu pʼa tii ge, nɛ ta pa di ba pee yiri wɛ, fo jurumupyii.»
\s1 Kalaa nivomɔ ni kalaa nilɛ keree
\r (Macoo 9:14-15; Luka 5:33-35)
\p
\v 18 Tuun wa ni Yohana Batizelipye wo kalaapiire te, ni Farizhɛɛn wo kalaapiire ti bi \w suun\w* leni na bɛ ni Yawutuu pu wo kalɛgɛɛ ki ni. Na pu yaha lee na a sipyii pii di ba Yesu yege caŋa ka na: «\w Yohana Batizelipye|lemma="Yohana"\w* wo kalaapiire ti fara \w Farizhɛɛn\w* pu na, pee ya suun leni, mu wo kalaapiire tʼi ya suun leni wɛ. Ɲaha na wɛ?»
\p
\v 19 A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «Nɛ ɲɛ ba cenabun poo ɲɛ wɛ. Cekaanra tuun ni, cenabun poo kaafɛɛ na já suun le, na cenabun poo wu yaha ni pu ni shiizhan gɛ? Bada! Na pu ni cenabun poo wu yaha shiizhan, pu da já suun le wɛ. 
\v 20 Caya ya wa ma, cenabun poo wu na ba shɔ pu na. Yee caya yi ba nɔ, pu bɛ na da suun leni.
\s1 Nɛ wo kalaa wu ya yaa na wuregi kalaalɛ ni wɛ.
\r (Macoo 9:16-17; Luka 5:36-39)
\p
\v 21 «Wa shishiin da ga favonɔ tara falɛgɛ na wɛ. Lee bu bye, favonɔ li na nilɛgɛ ki kile zhɛɛngi, kee tashɛngɛŋɛ ki na bɛlɛ xuuni. 
\v 22 Wa shishiin da ga duvɛnfomɔ le foroyo\f * \fr 2:22 \fr*\ft \+bd Foroyo:\+bd* Yee ɲɛ sɛɛyɛ kashaya yemu yʼa yàa lɔhɔyɔ tuuyo bɛɛri le kaa na ge.\ft*\f* nilɛyɛ ni wɛ. Lee bu bye, duvɛn wu na foroyo yi shɛɛngi, duvɛn we ni foroyo yi bɛɛri na gyɛɛgi. Ga duvɛnfomɔ wʼa leni foroyo nivoyo ni.»
\s1 Yesu ya yemu jo cadɛɛngɛ ki shizhaa na ge
\r (Macoo 12:1-8; Luka 6:1-5)
\p
\v 23 Yesu ya pa doroo shinma kɛrɛyɛ ya tɛ ni \w cadɛɛngɛ\w* ka na. A wu kalaapiire ti nidorowuu di koo li ɲɔ shinma sɛyɛ ya kɔn. 
\v 24 A \w Farizhɛɛn\w* pʼi Yesu pye: «Li wii, kaa lemu ya yaa li pye cadɛɛngɛ ni wɛ, ɲaha na mu wo kalaapiire tʼi lee pyi wɛ?».
\p
\v 25 A Yesu di pu pye: «Tuun wemu ni xuugo ya pa saannaa \w Dawuda\w* ni wu tahama-nɔhɔmɔɔ pu ta, na pu ta yalige ɲɛ pu mu-i ge, wʼa lemu pye ge, yee sanha lee kalaa ɲa bada-ɛ gɛ? 
\v 26 Jegana lemu na wʼa jé \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni, \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* Abiyatari wo tuun wu ni ge, buuri we pʼa wo na gaan Kilɛ mu ge, na yee buuri ɲuyɔ ya lɔ na li, na ya kan wu tahama-nɔhɔmɔɔ pu bɛ mu. Na ta watii bi wee buuri we li wɛ, ni saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ yɛ bɛ wɛ. Ta yee sanha lee kalaa wɛ?»
\p
\v 27 Lee kadugo na a Yesu di pu pye: «Sipya wuu na cadɛɛngɛ kʼa pye; sipya ya ta pye cadɛɛngɛ ki wuu na wɛ. 
\v 28 Lee wuu na \w Sipya Ja\w* wu ɲɛ cadɛɛngɛ ki bɛ Kafɔɔ.»
\c 3
\s1 Yesu ya ná kewaga fɔɔ wa cuuŋɔ cadɛɛngɛ ka ni
\r (Macoo 12:9-14; Luka 6:6-11)
\p
\v 1 Caŋa ka, Yesu ya jé sanha \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ka ni. Ná wa bɛ di ɲɛ wà wu keŋɛ ke na waha. 
\v 2 A pʼi ganha na Yesu kasɛri, na wu wii, wu bu da wu na da we ná we cuuŋɔ \w cadɛɛngɛ\w* ni, kɔnhɔ pʼi kaɲuŋɔ ta di wu tɔɔgɔ le. 
\v 3 A Yesu di ná kewaga fɔɔ wu pye: «Yìri yere sipyii pu niŋɛ ni!»
\p
\v 4 Lee kadugo na a wu pu pye: «Lʼa saha na kasaana pye cadɛɛngɛ ni laa, na kakuunɔ pye? Na sipya shɔ laa, na wu gbo? Lekɛ lʼa saha wɛ?» A pʼi fɛhɛ.
\p
\v 5 A Yesu loyire wo di ganha na pu wii. A pu niwewaa lʼi wu yatɛnyɛ gbo. A wu ná wu pye: «Ma keŋɛ ki sanha.» A wu ki sanha; a wu keŋɛ kʼi juuŋɔ. 
\v 6 Taapile ni a \w Farizhɛɛn\w* ni \w Hɛrɔdi\w* wo sipyii pʼi foro na shɛ puyɛ ɲa, kɔnhɔ pʼi gbogana sha Yesu na.
\s1 Yesu ya sipyii kalaa, na yama fɛɛ cuuŋɔ
\p
\v 7 Lee kadugo na a Yesu ni wu kalaapiire tʼi yìri na kari \w Galile Gba\w* wu ɲɔ ki na. A sipyiɲɛhɛmɛɛ di daha wu fɛni: pii ya yìri Galile fiige ki ni, ni Zhude fiige ke, 
\v 8 ni Zheruzalɛmu kulo le, ni Idumɔ fiige ke, ni Zhurudɛn Gba kadugo yíri sipyii pʼa, ni Tiiri ni Sidɔn kulogoo ni pu kabanuyo kulogoo. A sipyiɲɛhɛmɛɛ di Yesu kapyegee kaa logo, na shɛ wu yíri. 
\v 9 A Yesu di wu kalaapiire ti pye na pu kɔrɔgɔ ka yaha wu mu, kɔnhɔ sipyiire ti ganha wu cɔnri wɛ. 
\v 10 Wʼa bi sipyiɲɛhɛmɛɛ cuuŋɔ. Lee na yama fɛɛ pu bɛɛri ya gburogi, kɔnhɔ pʼi gbɔn wu na. 
\v 11 Ba \w jinaa\w* pʼa wu ɲaa wɛ, na ganha na dun wu ɲahagbaa na, na xhuulo na yu: «Kilɛ Ja mu ɲɛ.» 
\v 12 A wu sii yi jo na waha pu mu xuuni, na wee ɲɛ sipya wemu ge, na pu ganha bu yee jo wa shishiin bɛ mu wɛ.
\s1 Yesu ya tudunmɔɔ kɛ ni shuun ɲaha bulo
\r (Macoo 10:1-4; Luka 6:12-16)
\p
\v 13 Lee kadugo na a Yesu di dugi faaboboŋɔ ka na, na wu ɲidaan sipyii yiri. A pʼi shɛ wu yíri. 
\v 14 A wu kɛ ni shuun ɲaha bulo na yaha wuyɛ mu, na pee pye wu \w Tudunmɔɔ\w*, na pee tun na pu shɛ Kilɛ Kafila wu jo, 
\v 15 na fanha kan pu mu, pʼa jinaa kɔri pʼa yeege sipyii ni. 
\v 16 Kɛ ni shuun wu ɲaha wʼa bulo ge, pee mɛyɛ yi wa ye: Simɔ (A Yesu di wee mɛgɛ ɲɛri «Pyɛɛri»), 
\v 17 ni Zebede jalaa shuun: Yakuba ni Yohana (A Yesu di pee mɛyɛ ɲɛri «Bonɛrijɛɛzi» lee kɔri ɲɛ «Pu ɲɛ ba Kilɛ-sɛlɛŋɛɛ ɲɛ wɛ»), 
\v 18 ni Andire, ni Filipe, ni Batelemi, ni Macoo, ni Tomasi, ni Alife ja Yakuba, ni Tade, ni Simɔ wemu wu bi bye Zelɔtilee kuruŋɔ ki ni ge, 
\v 19 ni Zhuda Isikariyɔti, wee wʼa pa Yesu le keŋɛ ni.
\s1 Yesu puga shɛɛn pii ya shɛ wu fɛni
\p
\v 20 Lee kadugo na a Yesu di ba puga. A sipyii pʼi guri puyɛ pinnɛ, fo wu ni wu kalaapiire ti ya já talige ta wɛ. 
\v 21 Ba wu puga shɛɛn pii ya yee logo wɛ, na jo na: «Wu ɲuŋmuu ɲɛ wɛ.» Na gari wu fɛni di zhɛ jo.
\s1 Yesu ya wu tɔɔgɔ levɛɛ ɲɔ shɔ
\r (Macoo 12:22-32; Luka 11:14-23;12:10)
\p
\v 22 \w Saliya karamɔgɔlɔɔ\w* piimu pʼa yìri Zheruzalɛmu ni ge, a pee di jo: «\w Belizebuli\w* wu ɲɛ wu ni. Jinaa ɲuŋɔfɔɔ fanha ni, wʼa jinaa pu kɔri.»
\p
\v 23 Ba pʼa yee jo wɛ, a Yesu di pu yiri, na le talenɛ le jo pu mu na: «Dii Shitaanni wa di da já Shitaanni wa kɔri wɛ? 
\v 24 Saanra bɛɛri tʼa yìri tiyɛ kaa na ge, tee na gyɛɛgi. 
\v 25 Puga bɛɛri sipyii pʼa yìri puyɛ kaa na ge, pee na gyɛɛgi. 
\v 26 Ga Shitaanni bu yìri wuyɛ kaa na, wu saanra tʼa taa, tee na gyɛɛgi. Wu saanra ti na xhɔ. 
\v 27 Wa na já jé fanhaɲɛhɛŋɛ fɔɔ puga, di wu yaŋmuyɔ kuu, na ta ma ya fɛnhɛ wu pɔ-ɛ ya? Ga ma bu wu pɔ, ma na já puga ki yaŋmuyɔ yi kuu. 
\v 28 Can na, nʼa da yi jo yi mu, sipyii pu wo jurumu we, ni pu Kilɛ mɛkyɛɛgɛrɛ ti bɛɛri na já \w yafa\w* pu mu. 
\v 29 Ga wa bu \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li mɛgɛ kyɛɛgi, lee da yafa weefɔɔ mu wɛ. Weefɔɔ na gori yaha ni wee jurumu tɛhɛnɛ baa wo wu ni.»
\p
\v 30 Yesu ya yee jo, bani pʼa jo na: «Jina wu wa wu ni.»
\s1 Jɔgɔ yɛ pu ɲɛ Yesu nu ni wu cebooloo pu wɛ?
\r (Macoo 12:46-50; Luka 8:19-21)
\p
\v 31 Na Yesu yaha kee puga ki ni, a wu nu ni wu ceboronamaa pʼi ba, na ba yere kadaan li na, na wa tun wu Yesu yiri. 
\v 32 Sipyiɲɛhɛmɛɛ pu bi tiin na Yesu maha. A pʼi wu pye: «Ma nu we ni ma ceboronamaa pu wa kpɛɛngɛ ke na. Pʼa ma shaa.»
\p
\v 33 A Yesu di pu pye: «Jɔgɔ yɛ pu ɲɛ nɛ nu ni nɛ ceboronamaa pu wɛ?»
\p
\v 34 Lee kadugo na a wu wu tàan sipyitiinyɛ yi wii na jo: «Nɛ nu ni nɛ ceboronamaa pu piiri naha. 
\v 35 Sipyaa sipya wʼa Kilɛ ɲidaan pyi ge, wee wu ɲɛ nɛ ceborona, ni nɛ ceboroshɔ, ni nɛ nu.»
\c 4
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo nuguro ta shizhaa na ge
\r (Macoo 13:1-9; Luka 8:4-8)
\p
\v 1 A Yesu di ba guri shɛ sanha \w Galile Gba\w* wu ɲɔ ki na, a sipyii pʼi ganha na se na binnɛɛ, a wu pu ɲɔ kɔn na galaa. A sipyiɲɛhɛmɛɛ di ba binnɛ, na wu maha fo wʼa jé tiin kɔrɔgɔ ka ni. Kee kɔrɔgɔ kʼa bye lɔhɔ ki ni; sipyiire ti bɛɛri di ɲɛ kpɛɛngɛ ki na gba wu ɲɔ ki na. 
\v 2 Wʼa bi pu kalaa kaɲɛhɛŋɛɛ ni, ni taleŋɛɛ ni. A wu yi jo pu mu wu kalaa wu ni na: 
\v 3 «Yi ye logo, caŋa ka ná wa ya foro na kari wu tɛgɛ ni di zhɛ wu \w alikama\w* shi wá fenɛ shi wagana na. 
\v 4 Na wu yaha wu na wee nuguzhi wu waa, a wu nuguro ta di do koo ni tɛgɛ ki ɲɔ na. A shazhɛɛrɛ di ba tee jɔ. 
\v 5 A ta di do faaga ɲuŋɔ ni pogoo kii ni. A tee di wɛri fin, bani poɲɛhɛrɛ bye wà wɛ. 
\v 6 Ba caya yʼa pa yeree wɛ, a tʼi fanhaŋa, na waha, bani nire tatii bye ti na wɛ. 
\v 7 A nuguro ta di do xhuyo niŋɛ ni. A xhuyo yʼi ganha na lɛgi, na ba ti co, na ti li, a tʼi bye ti ya nagoo pye wɛ. 
\v 8 A nuguro ta di do ɲijeŋɛ na. A tee di fin, na lɛ, na pya le. Pile la ma pyaa kɛlɛɛ taanri (30) pye; la ma kɛlɛɛ gbaara (60) pye, la ma xhuu nigin (100) pye.»
\p
\v 9 A Yesu di pu pye: «Wemu na logo ge, wu logo dɛ!»
\s1 Yesu taleŋɛɛ ki kajuu ɲuŋɔ
\r (Macoo 13:10-17; Luka 8:9-10)
\p
\v 10 Tuun wemu ni Yesu ya pa laha sipyiɲɛhɛmɛɛ pu tàan ge, pii pʼa tee pye ni wu ni na fara wu kalaapiire kɛ ni shuun wu na ge, a pee di wu yege taleŋɛɛ ki kɔri na. 
\v 11 A wu pu pye: «Yee ya \w Kilɛ saanra\w* niŋmɔhɔrɔ ti cɛmɛ pu bɛɛri ta. Ga sipyii pusamaa kunni, ti keree ki bɛɛri wʼa yu pu mu taleŋɛɛ ni, 
\v 12 kɔnhɔ:
\q1 ‹Pʼi já wii xuuni,
\q2 ga pʼi ganha bu yaaga ɲa wɛ.
\q1 Pʼi já niwegee shan xuuni,
\q2 ga pʼi ganha bu yi ɲaha cɛ wɛ.
\q1 Lee kaa bɛ wɛ, pu na guri ba Kilɛ mu,
\q2 wʼa pu jurumu wu \w yafa\w* pu mu.›\f * \fr 4:12 \fr*\ft Ezayi 6:9\ft*\f*»
\s1 Yesu ya nuguro ti wo talenɛ li kɔ́ri jo
\r (Macoo 13:18-23; Luka 8:11-15)
\p
\v 13 Lee kadugo na a Yesu di pu pye: «Yee ya le talenɛ le cɛ-ɛ ya? Yee na ba taleŋɛɛ kisaŋaa bɛɛri cɛ dii wɛ? 
\v 14 Nuguzhi wavɔɔ we, Kilɛ jomɔ wʼa nuri. 
\v 15 Sipyii pii di ɲɛ ba koo ɲɔ ɲɛ wɛ, jomɔ pa na nugi wee xuu we ni. Pee na pu logo, Shitaanni na ba taapile ni, na ba pee jomɔ pe ninugumɔ wolo pu funyɔ ni. 
\v 16 Wee cogo wu na faaga wo nuguro ti ɲɛ piimu ge, pee na jomɔ pu logo, na dà pu na tɔvuyo na ni fundanga ni. 
\v 17 Ga nire di ɲɛ pu na wɛ, pu da mɔ wɛ. Lee wuu na cɔnrɔmɔ bu nɔ pu na, leeshin sipyii ba pu kana pee jomɔ pe wuu na, taapile ni pu ɲuyɔ na gyɛɛgi. 
\v 18 Piimu pu ɲɛ ba xhuyo niŋɛ wuu pu ɲɛ-ɛ ge, pee na jomɔ pu logo, 
\v 19 ga ke koŋɔ ke wo funzhakeree, ni naafuu la piinŋɛ, ni keree kii bɛ wo la na pu cɔnri pu funyɔ ni, fo pu da nagoo pye wɛ. 
\v 20 Ɲijeŋɛ wuu pu ɲɛ piimu ge, pee na pu logo, na pu co, na nagoo pye. Pile la ma bye kɛlɛɛ taanri (30), la ɲɛ kɛlɛɛ gbaara (60), la ɲɛ xhuu nigin (100).»
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo sokinna shizhaa na ge
\r (Luka 8:16-18)
\p
\v 21 Lee kadugo na a Yesu di pu pye: «Wa bu sokinna le, mʼa cɛrɛ shigile wu ɲuŋɔ ni laa, mʼa wu le karaga nɔhɔ ni? Ta yaaga ɲuŋɔ ni bɛ ma ma wu taha wɛ? 
\v 22 Yaaga bɛɛri kʼa ŋmɔhɔ ge, ki na ba foro kpɛɛngɛ na, kaa kaa lʼa ŋmɔhɔ ge, sipyii bɛɛri na ba lee cɛ. 
\v 23 Wemu na logo ge, wu logo dɛ.»
\p
\v 24 A Yesu di guri li shɛ pu na na: «Ye yʼa nuri ge, yʼa yiyɛ kasɛri yee na. Yaaga kemu ni yee wa sipyii pu wo daanna wu pyi ge, kee yaaga ke ninuŋɔ ni yeeyɛ pyaa bɛ wo daanna wa da ba bye, na la fara yee mu. 
\v 25 La ɲɛ wemu mu ge, la na gan wee mu. Ga la ɲɛ wemu mu wɛ, ali nifɛnhɛnɛ lemu bɛ li ɲɛ wu mu ge, li bɛ na zhɔ wu na.»
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo yemɛ nivinmɛ pu shizhaa na ge
\p
\v 26 A Yesu di pu pye sanha: «\w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te ya foro kaa lemu fɛni ge, li le. Ná wa wʼa yemɛ nugi wu kɛrɛyɛ ni. 
\v 27 Wʼa ŋmunɔɔ piige la, wʼa yeree na caŋa xuu la, yemɛ pu na viin puyɛ mu, na lɛ, na ta wu ya yaaga cɛ pu keree ni wɛ. 
\v 28 Pile li ma fin na foro ɲiŋɛ ki ni, na ba shiceŋɛ yeege, kee na ba sege pye. Sege ki na ba pya le xuuni. 
\v 29 Ki ba lɛ, ná wu ma foro, na ki kɔn ni wu ŋmɔɔ ni, bani yalɔɔrɔ ti lɔduun wʼa nɔ.»
\s1 Yesu ya talenɛ la jo mutaridi pile shizhaa na
\r (Macoo 13:31-32,34; Luka 13:18-19)
\p
\v 30 A Yesu di pu pye sanha: «Wèe na já \w Kilɛ saanra\w* ti taanna ni ɲaha ni wɛ? Wù na talenɛ lekɛ taga ti kaa jo wɛ? 
\v 31 Tʼa foro mutaridi pile fɛni. Ma ba da li nugi ɲiŋɛ na, lʼa cɛ̀rɛ foro ɲiŋɛ ke yashi we sama bɛɛri tàan. 
\v 32 Ga li bu nugi xɔ, lʼa fin, na bɛlɛ na toro naxhoo wu tiye yi saya bɛɛri tàan. Lʼa gegbɔyɔ yeege, fo shazhɛɛrɛ na já shiire tagi yemu ɲimɛ ni ge.»
\p
\v 33 Yesu bi sipyii pu kalaa, ni kii taleŋɛɛ kii tuuyo niɲɛhɛyɛ ni, pu na já kiimu logo, pʼi ki ɲaha cɛ ge. 
\v 34 Wu bi yu ni pu ni talenɛ baa wɛ, ga wu ni wu kalaapiire ti bu bye puyɛ na, wʼa kee taleŋɛɛ ki bɛɛri kɔri jo pu mu.
\s1 Yesu ya kafɛɛgbɔhɔ ka yereŋɛ
\r (Macoo 8:23-27; Luka 8:22-25)
\p
\v 35 Kee canuŋɔ ki yakoŋɔ, a Yesu di wu kalaapiire ti pye: «Wù shɛ gba wu kadugo.» 
\v 36 A pʼi sipyiire ti yaha kari. Yesu bye kɔrɔgɔ kemu ni ge, a wu kalaapiire tʼi gari kee ni ni wu ni. A kɔrɔyɔ ya bɛ di binnɛ kari ni wu ni. 
\v 37 A kafɛɛgbɔhɔ ka di yìri, a lokuruyo yʼi ganha na dun kɔrɔgɔ ki funŋɔ ni, fo na zhaa di ki ɲi lɔhɔ na. 
\v 38 Yesu bi bye na ŋmunɔɔ, kɔrɔgɔ ki kadugo yíri, na wu ɲuŋɔ taha ɲudahaŋa ka na. A wu kalaapiire tʼi wu ɲɛ, na wu pye: «Wù Karamɔgɔ, wù na da gori lɔhɔ ni, mu wa lee wii kaa-i gɛ?» 
\v 39 A Yesu di ɲɛ, na sɛlɛ kafɛɛgɛ ke ni lokuruyo yi na, na jo: «Yi yere!» Taapile ni a kafɛɛgɛ ke ni lokuruyo yi bɛ di yere. A tunmɔ pu bɛɛri di yere.
\p
\v 40 Lee kadugo na a Yesu di wu kalaapiire ti pye: «Ɲaha na yee di fyagi mɛ wɛ? Ɲaha na nʼa daa di sanha sii pye yee mu-i wɛ?» 
\v 41 Ga, a pʼi fya xuuni na ganha na puyɛ pyi: «We ná we dʼa sii jɔgɔ wɛ? Kafɛɛgɛ ni lɔhɔ bɛ na wu ɲɔmɛɛ coni.»
\c 5
\s1 Yesu ya jinaa kɔri yeege ná wa ni
\r (Macoo 8:28-34; Luka 8:26-39)
\p
\v 1 Lee kadugo na a Yesu ni wu kalaapiire tʼi nɔ \w Galile Gba\w* wu kadugo yíri Gerasa fiige ki ni. 
\v 2 Ba Yesu ya foro yɛ kɔrɔgɔ ki ni wɛ, taapile ni a ná wa di foro faxhuu wu ni, \w jinaa\w* na ɲɛ wu ni, na ba wu ɲuŋɔ círi. 
\v 3 Wee ná we tatɛɛngɛ ki bye faxhuu. Wa shishiin bɛ bi da já wu pɔ nige wɛ, ni tɔɔrɔ shɔnhɔyɔ bɛ ni wɛ. 
\v 4 Pʼa shɔnhɔyɔ taga wu pɔ tɛɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ ni, na biriye le wu tɔɔyɔ na. Ga wʼa shɔnhɔyɔ yi kɔn, na biriye yi bɛ kɔn wolo tɔɔyɔ yi na. Wa shishiin bi da já wu yereŋɛ wɛ. 
\v 5 Caŋa fara piige na, wu ma ɲaari gbee faxhuu we ni, ni yaya na, na xhuulo, na wuyɛ jɔgɔ ni faaya ni.
\p
\v 6 A wu Yesu ɲa, na wu yaha taliige ni, na baa na shɛ nuguro sin wu fɛɛ ni, 
\v 7 na jo ni mujuugbɔɔ ni na: «Ɲaha mʼa zhaa nɛ fɛni wɛ, \w Kilɛ-gbɔtabaaga\w* Ja, Yesu? Nʼa ma ɲɛɛri, Kilɛ wuu na ma ganha bu na kyɛɛgi wɛ! 
\v 8 Wʼa pee jo, bani Yesu ya jo na jina wu wu foro wee ná wu ni.» 
\v 9 Wee tuun wu ni a Yesu di wu yege na: «Dii mu mɛgɛ di ɲɛ wɛ?» A wu wu ɲɔ shɔ na: «Nɛ mɛgɛ ɲɛ ‹Wèe Ya Ɲɛhɛ,›» bani jinaa niɲɛhɛmɛɛ pu bi jé wu ni. 
\v 10 A jinaa pʼi wu ɲɛɛri xuuni, na wu ganha da pee kɔri yeege fiige ki ni wɛ.
\p
\v 11 Lee bi shaagbaga nijeŋɛ ka ta ki na naha yaŋa ki kabanugo. 
\v 12 Wee tuun wu ni a jinaa pʼi Yesu ɲɛɛri na: «Wù yaha wù shɛ jé pii shaalaa pii ni.» 
\v 13 A wu sɔɔ, taapile ni a jinaa pʼi foro ná wu ni, na shɛ jé shaalaa pu ni. A shaagbaga kʼi gburogi, na digi yaŋa gologoloyo yi ni, na jé gba lɔhɔ ki ni, na xhu. Pee shaalaa pʼa bi shɛ kabɔfoŋɔɔ shuun (2.000) fɛni.
\p
\v 14 A pee shaanahamaa pʼi baa kari, na shɛ yee paari kanha ki ni, ni sitiinmɛɛ pu mu. A sipyii pʼi foro, na shɛ lee nibyii li wii. 
\v 15 Pʼa nɔ Yesu na ge, a pʼi wee ná wu nidɛɛngɛ ɲa, jinaɲɛhɛmɛɛ pu bye wemu ni ge. Fàya yi bye wu na, wu dʼa cuuŋɔ. A pʼi fya. 
\v 16 Le lʼa pye jinaa sipya we, ni pii shaalaa pii shizhaa na ge, lee ya pye piimu ɲii na ge, a pee di lee paari pu mu. 
\v 17 Wee tuun wu ni a pʼi ganha na Yesu ɲɛɛri na wu foro pu wo fiige ki ni.
\p
\v 18 Yesu nijewo kɔrɔgɔ ki ni, jinaa pu bye ná wemu ni ge, a wee di wu ɲɛɛri na wu bi da já binnɛ ni wu ni. 
\v 19 Yesu ya ta sɔɔ wɛ, ga na li shɛ wu na na: «Ta se puga! Kafɔɔ Kilɛ ya ɲuŋɔ ɲaari ma na, na kagbɔhɔɔ kiimu bɛɛri pye ma mu ge, mʼa shɛ kee paari ma puga shɛɛn pu mu!» 
\v 20 A we ná we di gari. Yesu ya kagbɔhɔɔ kiimu bɛɛri pye wu mu ge, na shɛ kee paari \w Dekapoli\w* fiige ki ni. A lʼi bye kakanhana ki logovɛɛ pu bɛɛri mu.
\s1 Yesu wa cee wa cuuŋɔ, na Zhayirusi poro nixhugo ɲɛ
\r (Macoo 9:18-26; Luka 8:40-56)
\p
\v 21 A Yesu di guri kɔrɔgɔ ki ni, na pa ke ki kabanugo ki na. Na wu yaha gba lɔhɔ ki ɲɔ na, a sipyiɲɛhɛmɛɛ di ba binnɛ wu fɛɛ ni. 
\v 22 Ayiwa a \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ɲuŋɔfɔɔ wa di ba, wee mɛgɛ ɲɛ Zhayirusi. Ba wʼa Yesu ɲa tuun wemu ni wɛ, na shɛ nuguro sin wu fɛɛ ni, 
\v 23 na wu ɲɛɛri saama na na: «Na poro fucɛɛrɛ lʼa taxuyo shaa. Nʼa ma ɲɛɛri, pa ma keŋɛ taha wu na, kɔnhɔ wu shɔ, wu bye ɲìi na.» 
\v 24 A Yesu di binnɛ kari ni wu ni.
\p A sipyiɲɛhɛmɛɛ di daha wu fɛni, na wu cɔnri. 
\v 25 Lee bi cee wa bɛ ta wà shishan na woni wu fɛni fo yee kɛ ni shuun. 
\v 26 Wʼa bi kanha xuuni wɛbyii niɲɛhɛmɛɛ keŋɛ ni. Wu keŋɛ yara bɛɛri ya xɔ na yama pu ta pu sanha bɔrɔ wɛ, fo pusama na dɛnri. 
\v 27 A wu Yesu kaa logo, na ba sipyii pu tɛ ni Yesu kadugo yíri, na ba gbɔn wu fadeŋɛ na. 
\v 28 Bani wu bi wu funŋɔ kɔɔn na: «Nɛ bu já ta kpɔn yɛ wu fadeŋɛ ke na, nɛ na juuŋɔ.» 
\v 29 Taapile ni a wu shishan pʼi yere, a wu li cɛ wu cére ti na, na wee ya cuuŋɔ.
\p
\v 30 Taapile ni a Yesu di li cɛ wuyɛ ni na sefɛɛrɛ ta tʼa foro wee ni. A wu ŋmahana ɲɛri sipyii pu niŋɛ ni, na jo: «Jɔgɔ wʼa kpɔn nɛ fadeŋɛ ke na wɛ?» 
\v 31 A wu kalaapiire tʼi wu ɲɔ shɔ na: «Mu ɲaha ɲɛ sipyiire ti ni tʼa mu cɔnri, na yegee sanha na jɔgɔ wʼa kpɔn ma na wɛ?» 
\v 32 Ga, a Yesu di ganha na wu tàan sipyii pu wii, kɔnhɔ wu lee pyevɔɔ ɲa. 
\v 33 Kaa le lʼa pye wee cee wu na ge, wuyɛ pyaa bi lee cɛ. A wu fya na jɛlɛ, na ba nuguro sin Yesu fɛɛ ni, na yi bɛɛri fiinŋɛ jo wu mu. 
\v 34 Ga, a Yesu di wu pye: «Na poro, ma nʼa daa wʼa ma shɔ. Ta se ɲaɲiŋɛ na! Mʼa shɔ ma kanhama pu na!»
\p
\v 35 Na Yesu yaha pee jomɔ pu na, a sipyii pii di ba na yìri Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ɲuŋɔfɔɔ wu kaban, na ba wu pye: «Ma poro fucɛɛrɛ lʼa xu. Ɲaha na ma sanha dʼa navunŋɔ pɛlɛ Karamɔgɔ wu na wɛ?» 
\v 36 Ga Yesu ya ta ɲaha taga pee jomɔ pu yíri wɛ, a wu Zhayirusi pye: «Ma ganha da vya wɛ; dà yɛ nɛ na.»
\p
\v 37 Wʼa ta sɔɔ wa shishiin bɛ wu pinnɛ ni wu ni wɛ, fo Pyɛɛri, ni Yakuba, ni wu ceborona Yohana. 
\v 38 A pʼi nɔ Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ɲuŋɔfɔɔ wu kaban. A Yesu di tunmɔ pu ta pʼa pɛlɛ. Sipyiɲɛhɛmɛɛ pu bye wà, na mɛhɛɛ suu, na sipyaa waa. 
\v 39 A wu jé puga ki ni na pu pye: «Ɲaha na yee di mɛhɛɛ suu, na pe tunmɔ pe bɛɛri pyi wɛ? Pya wu ya ta xu wɛ, wʼa ŋmunɔɔ.» 
\v 40 A pʼi ganha na wu la wo.
\p Wee tuun wu ni a wu pu bɛɛri yeege kpɛɛngɛ ki na. Porofɔɔ wu bye puga kemu ni ge, wu ni porofɔɔ wu to we, ni wu nu we, ni wu wo kalaapiire taanri we, a pee di binnɛ jé wà. 
\v 41 A wu fucɛɛrɛ li co li keŋɛ na na jo: «Talita kumi!» lee kɔri ɲɛ: «Fucɛɛrɛ, nɛ wʼa ma pye mu, yìri!» 
\v 42 Taapile ni a fucɛɛrɛ lʼi yìri na ɲaari. Li yee wa bye kɛ ni shuun. A lee di bye kakanhana pu mu fo xuuni. 
\v 43 Ga, a Yesu di yi jo waha pu mu, kɔnhɔ wa shishiin ganha bu li cɛ wɛ. Lee kadugo na a wu pu pye na pu yalige kan li mu.
\c 6
\s1 Nazarɛti shɛɛn ya dà Yesu na wɛ
\r (Macoo 13:53-58; Luka 4:16-30)
\p
\v 1 Lee kadugo na a Yesu di foro wee xuu wu ni, kulo lemu ni wʼa lɛ ge, na shɛ wà. A wu kalaapiire tʼi binnɛ ni wu ni. 
\v 2 Ba \w cadɛɛngɛ\w* kʼa pa nɔ wɛ, a wu shɛ jé \w cadɛɛngɛ\w* kʼa pa nɔ wɛ, a wu shɛ jé \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni, na ɲɔ co na sipyii pu kalaa. A sipyiɲɛhɛmɛɛ di wu kafila wu logo, a lʼi bye pu mu kakanhana.
\p A pʼi ganha na yu na: «Mii we dʼa kii keree kii ta wɛ? Te fungɔngɔ fɛɛrɛ te tʼa kan wu mu ge, tee ɲɛ ɲaha wɛ? Kii kakanhaŋaa kii di wa byi wu mu dii wɛ? 
\v 3 Ta wu ɲɛ mɛ Mariyama ja mɛnizhe wu wɛ? Go wu ceboronamaa pu wa Yakuba, ni Zhose, ni Zhude, ni Simɔ. Go wu ceboroshaa pu wa naha wèe mu.» Kii keree kii kʼa li pye, pu ya dà Yesu na wɛ. 
\v 4 Ga, a Yesu di pu pye: «\w Kilɛ tudunmɔ\w* ya pɛɛŋɛ taa xuu bɛɛri ni, fo wuyɛ pyaa kulo, ni wu cebooloo niŋɛ ni, ni wuyɛ pyaa puga.» 
\v 5 Wu ya ta já kakanhana latii pye wà wɛ, fo na wu keŋɛ yɛ taha yama fɛɛ nigin nigin wa na, na pee cuuŋɔ. 
\v 6 Pu na pye pu ya dà wu na wɛ, a lee di wu fo.
\s1 Yesu ya wu kalaapiire kɛ ni shuun wu tun
\r (Macoo 10:5-15; Luka 9:1-6)
\p Lee kadugo na a Yesu di gari na shɛ sipyii kalaa kabanugo kulogoo ki ni. 
\v 7 A wu wu kalaapiire kɛ ni shuun wu yiri, na pu tun shuun shuun, na fanha kan pu mu \w jinaa\w* na. 
\v 8 A wu te tuduro te jo pu mu na: «Yi ba gaaŋi, yi ganha bu yaaga katii lɔ wɛ, fo pubiin yɛ. Yi ganha bu yalige lɔ wɛ, kelee kushɛyɛrɛyɛ wɛ, yi ganha bu waripyaa lɔ wɛ! 
\v 9 Yʼi tanhaya le, ga yi ganha bu fadeye shuun le wɛ.» 
\v 10 A wu pu pye: «Yi bu jé puga bɛɛri ni kulo lemu ni, yʼi diin wà fo yi kariduun bu shɛ nɔ. 
\v 11 Xuu wa shɛɛn bu zhe pu da yi tirige wɛ, kelee pu ya yi jomɔ logo wɛ, yi ba fòro yʼi yi tɔɔyɔ gbazhɛnhɛ ɲahara wo wà. Lee na ba bye sɛɛri kaa pu fɛni.»
\p
\v 12 A kalaapiire tʼi shɛ Kilɛ Kafila wu jo na sipyii pu \w daburajɛ jo\w* pu jurumu wu na. 
\v 13 Pʼa jinaɲɛhɛmɛɛ kɔri yeege sipyiire ti ni, na sìnmɛ tìre yama fɛɛ niɲɛhɛmɛɛ na, na pu cuuŋɔ.
\s1 Hɛrɔdi hakili ya wuregi
\r (Macoo 14:1-2; Luka 9:7-9)
\p
\v 14 Saannaa \w Hɛrɔdi\w* ya Yesu kaa logo, bani wu mɛgɛ ki bi foro xuu wu bɛɛri ni. Pii bi yu na: «Yohana Batizelipye wʼa ɲɛ na foro xu ni. Lee lʼa wu pye wu na jani kii kakanhaŋaa kii na.» 
\v 15 Pii bi yu na: «Kilɛ tudunmɔɔ \w Eli\w* wu ɲɛ wii.» Pii bɛ di yu na: «\w Kilɛ tudunmɔ\w* watii wu ɲɛ wii, ba taashiinɛ li wo Kilɛ tudunmɔɔ pu ɲɛ wɛ.» 
\v 16 Ba Hɛrɔdi ya yee logo tuun wemu ni wɛ, na jo: «Yohana wu ɲɛ wii, nɛ pu pye pʼa wemu wo ɲuŋɔ kɔn ge. Wʼa ɲɛ na foro xu ni.»
\s1 Yohana Batizelipye xugana
\r (Macoo 14:3-12)
\p
\v 17 Yi li cɛ na \w Hɛrɔdi\w* yɛ pyaa kʼa tuduro tun na pu Yohana co, pʼi shɔnhɔyɔ le wu na pu le kaso ni, wu ceborona Filipe shɔ \w Hɛrɔjasi\w* wuu na. Lee bi wu ta wʼa wee cee wu leŋɛ 
\v 18 Bani Yohana bi li shɛɛ wu na na: «Li ya ta saha mu wu ma ceborona shɔ leŋɛ wɛ.» 
\v 19 A Hɛrɔjasi luu di yìri xuuni Yohana tàan, na giin di wu gbo, ga Hɛrɔdi wuu na wu bi da já wu gbo wɛ. 
\v 20 Hɛrɔdi bi fyagi Yohana na, bani wʼa bi li cɛ na zɔsaama fɔɔ ni fɛfɛɛrɛ sipya wu ɲɛ wii. A wu wu mara xuuni. Yohana ba yu, wu jomɔ pu ma Hɛrɔdi zɔ wu wuregi, ga lee bɛ na, lʼa bi taan wu ni, wʼa wu jomɔ nuri.
\p
\v 21 Ga Hɛrɔjasi ya pa cazaaŋa ka ta: Hɛrɔdi cazege caŋa ka shi na, saan wʼa yalige pye wu fanhagbɔhɔ ki sipyii, ni wu sɔrɔsii ɲuŋɔfɛɛ, ni Galile sipyigbɔɔ pu mu. 
\v 22 A Hɛrɔjasi poro fucɛɛrɛ lʼi jé wà, na xhɔnhɔ. A lee di daan Hɛrɔdi ni wu sipyiyirilee pu ni. Lee wuu na a saan wu fucɛɛrɛ li pye: «Yaaga yaaga kaa li ɲɛ ma na ge, ki kaa jo na mu, di kee kan ma mu.» 
\v 23 A wu gaa na li pye: «Ma bu yaaga yaaga sha nɛ mu, nɛ na kee kan ma mu, ali na saanra te taaga ke bɛ.»
\p
\v 24 A fucɛɛrɛ lʼi foro, na shɛ li nu wu yege na: «Di ɲaha ɲɛɛri wɛ?» A nu wu li ɲɔ shɔ na: «Yohana Batizelipye ɲuŋɔ.» 
\v 25 Taapile ni a fucɛɛrɛ lʼi gari tɔvuyo na saan wu yíri, na shɛ wu pye: «Nɛ funŋɔ ki wa, mʼa Yohana Batizelipye ɲuŋɔ taha yaaga ka na nimɛ, ma kan na mu.» 
\v 26 A lee di saan wu ɲaha tanha fo xuuni. Ga na wu yaha wʼa kàa na xɔ wu sipyiyirilee pu ɲii na, wu ya já li she wɛ. 
\v 27 Taapile ni a wu sɔrɔsi nigin wa tun, na wu shɛ ba ni Yohana ɲuŋmuu ni. A wee sɔrɔsi wu foro kari kaso gbaha ki ni, na shɛ Yohana ɲuŋɔ ki kɔn, 
\v 28 na ba ni ɲuŋɔ ki ni na ki taha yaaga ka na, na pa gan fucɛɛrɛ li mu, a lʼi shɛ ki kan li nu wu mu. 
\v 29 Ba Yohana kalaapiire tʼa yee logo wɛ, a tʼi shɛ wu nixhugo ki lɔ na shɛ le faŋa ni.
\s1 Yesu ya yalige kan sipyii kabɔfoŋɔɔ kaguro mu
\r (Macoo 14:13-21; Luka 9:10-17; Yohana 6:1-14)
\p
\v 30 Ayiwa, Yesu bi Tudunmɔɔ piimu tun ge, a pee di guri pa wu yíri. Pʼa sipyii pu kalaa na keree kiimu pye ge, a pʼi ki bɛɛri paari wu mu. 
\v 31 Sipyiɲɛhɛmɛɛ pu bi se Yesu yɛ yíri na ma, fo na wu ni wu kalaapiire ti pye tɛrɛ ya já ta pu mu pʼi li wɛ. Lee wuu na wʼa pu pye: «Yi pa wù shɛ sige ki ni xuu wa ni, wù yɛ na, kɔnhɔ yʼi ŋmɔ jɛri.»
\p
\v 32 A pʼi jé kɔrɔgɔ ka ni, na laha sipyiire ti tàan na kari sipoŋɔ ki xuu wa ni. 
\v 33 Ga, a sipyiɲɛhɛmɛɛ di pu ɲa takaraga ni, na pu funyɔ kɔn pu ɲaha tatagaŋa na, na pu tashɛgɛ cɛ. A pʼi ganha na yìri kulogoo ki bɛɛri ni, na fe na gaaŋi tɔɔyɔ na wee xuu wu ni, na shɛ nɔ Yesu ni wu kalaapiire ti ɲaha na. 
\v 34 Ba Yesu ya foro kɔrɔgɔ ki ni wɛ, na pee sipyiɲɛhɛmɛɛ pu ɲa, a pu ɲiɲaara di jé wu ni, bani pee sipyii pu bye ba nahavɔɔ baa dubyaa ɲɛ wɛ. A wu ɲɔ kɔn na pu kalaa kaɲɛhɛŋɛɛ ni.
\p
\v 35 Ba caŋa kʼa pa digi wɛ, a Yesu kalaapiire tʼi fulo wu na, na wu pye: «Caŋa kʼa xɔ, wèe di ɲɛ sipoŋɔ ni naha. 
\v 36 Sipyii pu yaha pʼi shɛ kabanugo buguro ni kulogoo ki ni, kɔnhɔ pʼi shɛ yalige shɔ wà.» 
\v 37 A Yesu di pu pye: «Yiyɛ pyaa ki yalige kan pu mu.» A pʼi wu pye: «Muyɛ pyaa ya cɛ sipyiire tʼa ɲɛhɛ ɲɛhɛgana lemu na ge, ta wari \w dɛɲɛɛ|lemma="dɛɲɛ"\w* xhuu shuun yalige bɛ na pii yaa ya?» 
\v 38 A Yesu di pu pye: «Buuri ɲuyɔ juu yʼi wa yee mu wɛ? Yi shɛ yi pɛrɛgi!» Pʼa shɛ yi pɛrɛgi ge, na wu pye: «Buuri ɲuyɔ kaguro ni fyaa shuun.»
\p
\v 39 Lee kadugo na a Yesu di wu kalaapiire ti pye, na pu sipyiire ti bɛɛri teŋɛ ɲapurege ki ɲuŋɔ ni kuruyo kuruyo. 
\v 40 A pʼi diin korogoo, xhuu nigin nigin (100), kɛlɛɛ kaguro kaguro (50). 
\v 41 Lee kadugo na a Yesu di yee buuri ɲuyɔ kaguro ni fyaa shuun wu lɔ, na ɲaha ke yirige le fugba we ni, na baraga taha Kilɛ na. A wu xhɔ na yee buuri ɲuyɔ yi kɛgi kɛgi na kan wu kalaapiire ti mu, na pu yee yereŋɛ sipyii pu tàan, na fyaa shuun wu bɛ taa taa pu bɛɛri na. 
\v 42 A pu bɛɛri di li na din. 
\v 43 Buuri ɲukɛgɛyɛ ni fyaa piimu pʼa kori ge, a pʼi yee saya kemɛ fo na sagaŋaa kɛ ni shuun ɲi. 
\v 44 Pʼa namaa kabɔfoŋɔɔ kaguro (5.000) tɔrɔ wee buuri wu livɛɛ ni.
\s1 Yesu ya ɲaari gba lɔhɔ ɲuŋɔ ni
\r (Macoo 14:22-33; Yohana 6:15-21)
\p
\v 45 Ba pʼa xɔ wɛ, taapile ni a Yesu di yi jo waha wu kalaapiire ti mu, na pu jé kɔrɔgɔ ki ni, pʼi gba wu kɔn wu ɲaha na, pʼa se Bɛtisayida ni, yani wu sipyiire ti yaha ge. 
\v 46 Ba wʼa pu yaha wɛ, na dugi kari faaboboŋɔ ka na, na shɛ Kilɛ ɲɛɛri.
\p
\v 47 Piige kʼa pa wɔ, kɔrɔgɔ kʼi ɲɛ gba lɔhɔ ki niŋɛ ni, Yesu di ɲɛ wu yɛ ɲiŋɛ ki na. 
\v 48 A wu wu kalaapiire ti ɲa tʼa kanha kabiinŋɛ ki fɛni, bani kafɛɛgɛ ki bi jirini pu na. Ba xhupee mɛhɛɛ suduun ya nɔ wɛ, a Yesu di ganha na ɲaari lɔhɔ ki ɲuŋɔ ni na se wu kalaapiire ti yíri. Wu bi giin di doro pu tàan. 
\v 49 Ba pʼa wu ɲa wu na ɲaari lɔhɔ ki ɲuŋɔ ni wɛ, na ganha na giin na yafugunɔ li, na wá na xhuulo xuuni. 
\v 50 Bani pu bɛɛri pu bi wu ɲaa. A pu jaalaa di yìri. Taapile ni a Yesu di jo ni pu ni, na pu pye: «Yi yi logoo ki waha, nɛ wu wa, yi ganha bu da vya wɛ!» 
\v 51 Lee kadugo na a wu jé fara pu na kɔrɔgɔ ki ni, a kafɛɛgɛ kʼi yere. A lʼi bye kakanhana fo xuuni wu kalaapiire ti mu. 
\v 52 Bani kakanhana lemu lʼa pye buuri ɲuyɔ yi shizhaa na ge, pu ya lee cɛ ta wɛ, pu fungɔnyɔ yi bi tɔ.
\s1 Yesu ya yama fɛɛ cuuŋɔ Zhɛnɛzarɛti fiige ki ni
\r (Macoo 14:34-36)
\p
\v 53 A Yesu ni wu kalaapiire tʼi gba wu kɔn, na nɔ Zhɛnɛzarɛti fiige ki ɲiŋɛ ki na, na pu kɔrɔgɔ ki pɔ wà koɲɔ ki na. 
\v 54 Pʼa foro yɛ kɔrɔgɔ ki ni, taapile ni a sipyii pʼi Yesu cɛ. 
\v 55 A pʼi kee fiige ki bɛɛri paa. Pu bu logo na wu ɲɛ xuu bɛɛri ni, pʼa ganha na yama fɛɛ ni pu yasinnɛyɛ tugoo na se wà ke wu yíri. 
\v 56 Xuu bɛɛri ni Yesu ya shɛ ge: kugbɔhɔɔ la, kupiire la, sige buguro la, sipyii pu bi ma ni yama fɛɛ pu ni caanya yi na, na wu ɲɛɛri na wu yere pʼi gbɔn wu fadegeŋɛ ke yɛ na. Sipyii piimu bɛɛri pʼa bi gbɔɔn kee na ge, pee bɛɛri bi cuuŋɔ.
\c 7
\s1 Kalaa wemu wʼa ta wù sefɛlɛɛ pu mu ge
\r (Macoo 15:1-9)
\p
\v 1 \w Farizhɛɛn\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pii ya pa ba na yìri Zheruzalɛmu ni, na ba binnɛ Yesu tàan. 
\v 2 A pʼi li sɛɛri na wu wo kalaapiire ta tʼa li ni kenɔrɔyɔ ni, lee kɔri ɲɛ pu ya pu keye je wɛ. 
\v 3 Farizhɛɛn ni Yawutuu pusamaa kunni bi li ni pu ya pu keye je xuuni, na bɛ ni pu sefɛlɛɛ pu wo kalɛgɛɛ ki ni wɛ. 
\v 4 Pu bu guri pa na yìri caan na, pu ya li wuu baa wɛ. Pu bi kalɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ kii bɛ pyi sanha, ma na jo cɛɛgbuu jegana, ni shɔɔ, ni daɲaa yagbegeye jegana. 
\v 5 A Farizhɛɛn ni saliya karamɔgɔlɔɔ pʼi Yesu yege na: «Ɲaha na mu wo kalaapiire tʼi ya wèe sefɛlɛɛ pu wo kalɛgɛɛ ki koo ɲaari wɛ, fo na tɛrɛ na li ni pu kenɔrɔyɔ ni wɛ?» 
\v 6 A Yesu di pu pye: «\w Ezayi\w* ya kapaŋaa kiimu jo yee shuun shuun jovɛɛ pii shizhaa na ge, kʼa saha fo xuuni. Wʼa li ka na:
\q1 ‹Ɲɔyɔ yɛ ni pii sipyii pii ya nɛ pɛlɛ,
\q2 ga pu zɔlɔɔ dʼa lii nɛ na fo xuuni.
\q1
\v 7 Tawaga ni pʼa nɛ pɛlɛ,
\q2 pu wo kalaa wʼi ɲɛ sipyii wo ɲɔmɛhɛɛ yɛ.›\f * \fr 7:7 \fr*\ft Ezayi 29:13\ft*\f*
\p
\v 8 Yee wa Kilɛ ɲɔmɛhɛɛ yɛri, na sipyii wo kalɛgɛɛ pyi.»
\p
\v 9 A Yesu di pu pye sanha: «Le shegana le na yee wa Kilɛ wo ɲɔmɛhɛɛ ki shege, kɔnhɔ yi da yi tii kalɛgɛɛ pyi. 
\v 10 Kilɛ tudunmɔɔ Musa ya jo: ‹Ta ma to, ni ma nu pɛlɛ.› Na jo sanha: ‹Wa bu joguumɔ jo ni wu to, kelee ni wu nu ni, na weefɔɔ ya yaa na wu gbo.›\f * \fr 7:10 \fr*\ft Ɛkizode 20:12; 21:17\ft*\f* 
\v 11 Ga yee kunni wa sipyii pu kalaa na sipya bɛɛri wʼa wu to kelee wu nu pye na: ‹Nɛ bi da já na naafuu wemu taga mu tɛgɛ ge, wee ɲɛ Kɔriban.› (Lee kɔri ɲɛ wee ya kan xɔ Kilɛ mu.) 
\v 12 Yee da ga weefɔɔ yaha wu wu to ni wu nu wu tɛgɛ nige wɛ. 
\v 13 Lee funŋɔ ni yee ya Kilɛ jomɔ pu pye ɲuŋɔ baa ni yi wo kalɛgɛɛ ki ni. Yee wa kii shi keree niɲɛhɛŋɛɛ pyi.»
\s1 Keree kiimu kʼa sipya nɔrɔgɔ ge
\r (Macoo 15:10-20)
\p
\v 14 A Yesu di sipyiire ti yiri sanha, na pu pye: «Yi bɛɛri pu niwegee shan, yʼi ye logo! 
\v 15 Yaaga yaaga kʼa jin sipya ɲɔ ni ge, kee da já wu nɔrɔgɔ wɛ. Ga lemu lʼa fòro sipya zɔ we ni ge, lee lʼa wu nɔrɔgɔ. 
\v 16 [Wemu na logo ge, wu logo dɛ!]»
\p
\v 17 Ba Yesu ya laha sipyii pu tàan na jé puga wɛ, a wu kalaapiire tʼi wu yege lee talenɛ li kɔri na. 
\v 18 A wu pu pye: «Yee bɛ, yee sanha fungɔnyɔ ta-ɛ ya? Ta yee ya li cɛ nago yaaga yaaga kʼa jin sipya ɲɔ ni ge, kee da já wu nɔrɔgɔ-ɛ wɛ? 
\v 19 Bani kee ya jin wu zɔ ni wɛ. Ga wu yacɛrɛ le ni kee ma jé. Lee kadugo na na ba foro yaara tashɛgɛ ke ni.» (Pee jomɔ pe funŋɔ ni Yesu ya li shɛ na yalige bɛɛri ki ɲɛ fɛɛfɛɛ.)
\p
\v 20 A Yesu di jo sanha na: «Le lʼa fòro sipya funŋɔ ni ge, lee lʼa ma nɔrɔgɔ. 
\v 21 Sipya funŋɔ, lee kɔri ɲɛ wu zɔ we. Fungɔnkuuyo ye bɛɛri wa fòro wà, ni ceshaara ni namazhaara, ni nagaara, ni sipyigbuu, 
\v 22 ni dɔdɔɔrɔ, ni ɲɛgbɔɔ, ni kuumɔ, ni nafaanra, ni popama, ni ɲɛpɛɛn, ni mɛkyɛɛgɛrɛ, ni na mayɛ shɛɛ, ni fungɔngɔ baara. 
\v 23 Kii kakuuŋɔɔ kii bɛɛri wa fòro sipya funŋɔ ni, kee kʼa sipya nɔrɔgɔ bɛ.»
\s1 Shi watii shɛn cee wa ya dà Yesu na
\r (Macoo 15:21-28)
\p
\v 24 Lee kadugo na a Yesu di yìri kari Fenisi fiige ki ni Tiiri kulo li kabanugo na, na shɛ jé puga ka ni. Wu funŋɔ bye sipya bɛ wu wu sanha cɛ wà wɛ. Ga wu ya já ŋmɔhɔ wɛ. 
\v 25 A cee wa di wu kaa logo, jina di ɲɛ wee poro fucɛɛrɛ ni. A wee cee wu ba nuguro sin wu fɛɛ ni. 
\v 26 Wee cee wu bye Yawutu wɛ, Fenisi shɛn wu bye wii. A wu Yesu ɲɛɛri na wu jina wu kɔri yeege wu poro fucɛɛrɛ li ni.
\p
\v 27 Ga, a Yesu di talenɛ la jo wee cee wu mu na: «Yere nɔhɔpiire tʼi fɛnhɛ li, tʼi din. Bani li ya ta saha pu nɔhɔpiire yalige lɔ wá pobiire mu wɛ.» 
\v 28 A cee wu jo: «Yee wa can Kafɔɔ. Ga tabali wu nɔhɔ wo pobiire ti wa nɔhɔpiire ti yaliɲahara ti li.» 
\v 29 Lee wuu na a Yesu di wu pye: «Pe jomɔ pe wuu na, kuri mʼa se puga! Jina wʼa foro ma poro fucɛɛrɛ li ni.» 
\v 30 A wu guri kari puga, na shɛ porofɔɔ wu nijuuŋɔ ta yasinnɛgɛ ki na. Jina wu bi foro wu ni.
\s1 Yesu ya bobo wa cuuŋɔ
\p
\v 31 Yesu ya pa foro Tiiri ni, na doro Sidɔn ni, na \w Dekapoli\w* fiige ki kɔn ɲɛri, na nɔ \w Galile Gba\w* wu ɲɔ ki na. 
\v 32 A sipyii pii di ba Yesu mu ni bobo wa ni, na wu ɲɛɛri na wu wu keŋɛ taha wee na. 
\v 33 Wee tuun wu ni a Yesu di laha sipyii pu tàan ni wee ná wu yɛ ni, na shɛ wu kabɛhɛɛ le wee ná wu niwegee ni, na ɲɔlɔhɔ tugi, na gbɔn wu ɲile na. 
\v 34 Lee kadugo na a Yesu di ɲaha ke yirige le fugba we ni, na ŋmɔgaŋa yeege, na wee ná wu pye: «Efata!» (Lee kɔri ɲɛ «Ɲɔ mugi!») 
\v 35 Taapile ni a ná wu niwegee kʼi mugi, a ɲile lʼi laha. A wu ganha na diini na yu.
\p
\v 36 A Yesu di yi jo waha pu bɛɛri mu na pu ganha yee jo wa shishiin bɛ mu wɛ. Ga ba wʼa yi yu na wari pu mu wɛ, a pʼi ganha na la faraa yi jaaga wu na. 
\v 37 A lʼi bye kakanhana sipyii pu mu xuuni, a pʼi ganha na yu na: «Can na wu kapyegee ki bɛɛri kʼa ɲɔ xuuni. Wʼa boboo bɛ pyi pu na nuri, na yu.»
\c 8
\s1 Yesu ya yalige kan sipyii kabɔfoŋɔɔ shishɛɛrɛ mu
\r (Macoo 15:32-39)
\p
\v 1 Yee caya yi na sipyiɲɛhɛmɛɛ bi pa binnɛ sanha, ɲɔyalige ka shishiin di ɲɛ pu mu wɛ. A Yesu di wu kalaapiire ti yiri, na pu pye: 
\v 2 «Pii sipyii pii ɲiɲaara ti wa nɛ ni, bani niɲaa ɲɛ pu caŋa taanri wogo nɛ yíri naha, ɲɔyalige ka shishiin di ɲɛ nige pu mu wɛ. 
\v 3 Nɛ bu pu yaha kari li baa, pu fanha na zhɛ xhɔ koo na, bani pii tayiriye yʼa lii pu ni xuuni.» 
\v 4 A wu kalaapiire tʼi wu pye: «Yalige na da mii di pii ɲɔ sha naha ke sipoŋɔ ke ni wɛ?» 
\v 5 A Yesu di pu yege na: «Buuri ɲuyɔ juu yi wa yee mu wɛ?» A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Buuri ɲuyɔ gbarashuun.»
\p
\v 6 A wu sipyiire ti pye na pu tiin ɲiŋɛ ki na. A wu yee buuri ɲuyɔ gbarashuun wu lɔ, na baraga taha Kilɛ na, na yi kɛgi kɛgi na kan wu kalaapiire ti mu, na pu yee taa taa sipyii pu na. A kalaapiire tʼi yee taa taa sipyii pu na. 
\v 7 Fyagaa kii bɛ bye pu mu sanha, a Yesu di baraga taha Kilɛ na kee bɛ wuu na, na yi jo wu kalaapiire ti mu na pu kee bɛ taa taa pu na. 
\v 8 A sipyiire tʼi li na din. A kalaapiire tʼi sagaŋaa gbarashuun ɲi buuri ɲukoroyo yi saya na. 
\v 9 Pee yalilimɛɛ pʼa bi sipyii kabɔfoŋɔɔ shishɛɛrɛ (4.000) xɔ. Lee kadugo na a Yesu di pu yaha kari. 
\v 10 Taapile ni a wu ni wu kalaapiire tʼi jé kɔrɔgɔ ka ni na kari Dalamanuta fiige ki ni.
\s1 Yawutuu pʼa jo na Yesu wu kakanhana la pye
\r (Macoo 16:1-4)
\p
\v 11 Ba pʼa nɔ wà wɛ, a \w Farizhɛɛn\w* di ba nɔ, na nakaara ɲɔ kɔn ni Yesu ni. A pʼi Yesu pye na wu ɲaha shɛshɛɛrɛ kakanhana la pye shɛ pee na, lemu ya yìri fugba we ni ge. Pʼa yee jo, kɔnhɔ pʼi wu taanna wii. 
\v 12 A Yesu di ŋmɔgaŋa yeege xuuni, na jo: «Ɲaha na niɲaa sipyii di ɲaha shɛshɛɛrɛ kakanhana shaa wɛ? Can na nʼa da yi jo yi mu, ɲaha shɛshɛɛrɛ kakanhana la shishiin da zhɛɛ pu na wɛ.» 
\v 13 Lee kadugo na a wu laha pu tàan, na jé kɔrɔgɔ ki ni, na gari sanha gba wu kadugo.
\s1 Farizhɛɛn ni Hɛrɔdi wo buuri shizhɛnhɛrɛ te
\r (Macoo 16:5-12)
\p
\v 14 Kalaapiire ti funŋɔ bi wɔ, ti ya ta buuri lɔ wɛ, buuri bɛ di bye pu mu kɔrɔgɔ ki ni wɛ, fo buuri ɲuŋɔ nigin yɛ. 
\v 15 A Yesu di yi jo waha wu kalaapiire ti mu na: «Yʼa yiyɛ kasɛri \w Farizhɛɛn\w* wo buuri shizhɛnhɛrɛ\f * \fr 8:15 \fr*\ft \+bd Shizhɛnhɛrɛ\+bd* nifɛnhɛfɛnhɛŋɛɛ ki ma faranimyɛ niɲɛhɛmɛ pye pʼa yìri. Wee cogo we ninumɔ na tafɔnrɔ nifɛnhɛfɛnhɛnɛ bu shɛ da wèe zɔlɔɔ pu ni, lee na já wèe munaa li kyɛɛgi.\ft*\f* te, ni Hɛrɔdi wuuro te na dɛ!» 
\v 16 A pʼi puyɛ pye na: «Wʼa ye yu, bani buuri ɲɛ wèe mu wɛ.» 
\v 17 Yemu pu bi yu ge, a Yesu di yee cɛ na jo: «Ɲaha na yee di yu na buuri ɲɛ yee mu-i wɛ? Yee sanha sii ye ɲaha cɛ nimɛ bɛ-ɛ ya? Yee funyɔ yʼa tɔ gɛ? 
\v 18 Ɲìi ɲɛ yee mu; yʼi wa ɲaa-i gɛ? Niwegee ɲɛ yee mu; yʼi wa nuri-i gɛ? Yee funyɔ ya dun kaa na-ɛ gɛ? 
\v 19 Nɛ buuri ɲuyɔ kaguro wu kɛgi kɛgi, na kan sipyii kabɔfoŋɔɔ kaguro (5.000) wu mu tuun wemu ni ge, sagaŋaa juu yee dʼa ɲi yee buuri ɲukoroyo yi saya na wɛ?» A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Kɛ ni shuun.» 
\v 20 «Nɛ buuri ɲuyɔ gbarashuun wu kɛgi kɛgi, na kan sipyii kabɔfoŋɔɔ shishɛɛrɛ (4.000) wu mu tuun wemu ni ge, sagaŋaa juu yee dʼa ɲi yee buuri ɲukoroyo yi saya na wɛ?» A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Gbarashuun.» 
\v 21 A Yesu di pu pye: «Yee di sanha sii yi ɲaha cɛ nimɛ bɛ-ɛ gɛ?»
\s1 Yesu ya fyɛn wa cuuŋɔ Bɛtisayida ni
\p
\v 22 Ba pʼa nɔ Bɛtisayida ni wɛ, wee xuu wu ni a sipyii pii di ba Yesu mu ni fyɛn wa ni, na wu ɲɛɛri na wu kpɔn wu na. 
\v 23 A Yesu di fyɛn wu co wu keŋɛ na, na gari ni wu ni kanha ki kadugo, na shɛ ɲɔlɔhɔ le wee ná wu ɲìi ni, na wu keŋɛ taha wu na, na wu yege na: «Mu wa yaaga ɲaa ya?» 
\v 24 A fyɛn wu wu ɲaha yirige na jo: «Nɛ wʼa sipyii pu ɲaa ba tiire wa wɛ; ga pʼi ɲaari.» 
\v 25 A Yesu di wu keye taha sanha wee ná wu ɲìi na. A wu wii xuuni, na juuŋɔ, na yaŋmuyɔ yi bɛɛri ɲa shɔɔnri. 
\v 26 A Yesu di wu yaha kari puga, na wu pye: «Ma ganha jé kulo li ni wɛ!»
\s1 Pyɛɛri ya yere li na na Kirisa wu ɲɛ Yesu
\r (Macoo 16:13-20; Luka 9:18-21)
\p
\v 27 Yesu ni wu kalaapiire tʼa pa gaaŋi Sezare Filipe tàan kulogoo ki ni. Na pu yaha koo na, a Yesu di wu kalaapiire ti yege na: «Sipyii pu wa yu na jɔgɔ nɛ ɲɛ wɛ?» 
\v 28 A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Pii wa yu na Yohana Batizelipye, pii di yu na Kilɛ tudunmɔɔ \w Eli\w*, pii bɛ di yu sanha na Kilɛ tudunmɔ wa.»
\p
\v 29 A Yesu di pu yege na: «Ga yee do, yeeyɛ pyaa ki mu nɛ di ɲɛ jɔgɔ wɛ?» A Pyɛɛri di wu pye: «Kirisa mu ɲɛ.» 
\v 30 A Yesu di yi jo waha pu mu na pu ganha yee jo wa shishiin bɛ mu wɛ.
\s1 Yesu ya wu xu ni wu ɲɛ wu jo
\r (Macoo 16:21-28; Luka 9:22-27)
\p
\v 31 Lee kadugo na a Yesu di kalaapiire ti ɲɔ kɔn na galaa, na yi jo pu mu na: «Li waha lʼi waha, fo \w Sipya Ja\w* wu bu ganha xuuni. Nɔhɔlɛɛ, ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* na ba zhe wu ni. Pu na ba wu gbo; cabyaa taanri bu doro wu na ɲɛ.» 
\v 32 A wu yi fiinŋɛ jo pu mu. A Pyɛɛri di gari ni wu ni kabanugo, na shɛ ɲɔ kɔn na yu ni wu ni. 
\v 33 Ga, a Yesu di ŋmahana ɲɛri, na wu kalaapiire ti wii, na din Pyɛɛri na na jo: «Toro laha na tàan, mu Shitaanni we! Bani mu fungɔngɔ ɲɛ Kilɛ keree na wɛ, fo sipyii wogoo.»
\p
\v 34 Lee kadugo na a Yesu di sipyii pee ni wu kalaapiire ti yiri, na pu pye: «Wa funŋɔ bi ɲɛ wu binnɛ ni na ni, wu she wuyɛ ni, wu wu korikoritige ki lɔ taha na fɛni. 
\v 35 Bani sipya we wʼa giin wu wuyɛ pile munaa ɲuŋɔ wolo niɲaa ge, wee na ba buun wu munaa ni ɲiga na. Ga we wʼa bɔnri wu munaa ni niɲaa nɛ ni Jozaama pu wuu na ge, wee wu da ba wu munaa ɲuŋɔ wolo ɲiga na. 
\v 36 Lʼa ɲaha ɲɔ sipya na wu koŋɔ yaŋmuyɔ bɛɛri ta, wu ba buun wuyɛ pile munaa ni wɛ? 
\v 37 Yaaga kekɛ sipya di da já daga wu munaa ɲuŋɔ wolo wɛ? 
\v 38 Niɲaa wo sipyii pii ɲɛ jurumupyii, pʼi ya tii Kilɛ ɲaha tàan wɛ. Lee wuu na sipyaa sipya wʼa shiige le wuyɛ ni, na bye wu ya nɛ ni na jomɔ pu kaa yu sipyii mu-i ge, Sipya Ja wu bɛ na ba shiige le wuyɛ ni weefɔɔ shizhaa na, wu ba ba wu To Kilɛ wu wo nɔɔrɔ wu ni tuun wemu ni, ni wu fɛfɛɛrɛ mɛlɛkɛɛ pu ni.»
\c 9
\p
\v 1 A Yesu di yi jo pu mu sanha na: «Can na nʼa da yi jo yi mu, sipyii pii pu wa naha ge, pii wa da xhuu pu ni bada na ta pu ya \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te ɲa tapaga ni, ni fanha ni wɛ.»
\s1 Yesu ɲɛwiinɛ lʼa ɲɛri
\r (Macoo 17:1-13; Luka 9:28-36)
\p
\v 2 Lee kadugo na ba cabyaa gbaara ya toro wɛ, a Yesu di gari ni Pyɛɛri, ni Yakuba, ni Yohana ni faabobotɔɔngɔ ka fugba ni pu yɛ na. A wu ɲɛwiinɛ lʼi shɛ ɲɛri pu ɲii na. 
\v 3 A wu fàya yʼi ganha na ɲí, na fiinŋɛ fiinŋɛgana la na, wa shishiin ɲɛ ɲiŋɛ na wemu na já yaaga fiinŋɛ di mu xɔ wɛ. 
\v 4 A pʼi \w Eli\w* ni Musa ɲa wu na yu ni Yesu ni.
\p
\v 5 Lee na a Pyɛɛri di Yesu pye: «Wù Karamɔgɔ, wèe bu gori naha, lee ya ɲɔ xuuni dɛ. Wù buguloo taanri yereŋɛ, mu wo nigin, Musa wo nigin, Eli wo nigin.» 
\v 6 Ye wu bi yaa wu jo ge, wu ya yee cɛ wɛ, bani pu bi fya xuuni.
\p
\v 7 A ɲahaŋa ka di ba pu tɔ, a mujuu la di foro kee ɲahaŋa ki ni na: «Nɛ ɲidaan Ja wu ɲɛ we. Wu kaa lʼa dan nɛ ni. Yʼa wu nijoyo nuri!» 
\v 8 Taapile ni a pʼi pu tàan wu wii, ga pu ya sipya watii ɲa nige wɛ, fo Yesu yɛ.
\p
\v 9 Ba pʼa diri faaboboŋɔ ki na wɛ, a Yesu di yi jo waha pu mu na kaa lemu pʼa ɲa ge, na pu ganha bu lee ɲaha jo sipya wa shishiin bɛ mu wɛ, fo \w Sipya Ja\w* wu ba ɲɛ na foro xu ni tuun wemu ni. 
\v 10 A pee jomɔ pe di gori pu funyɔ ni. A pʼi puyɛ yege na: «Sipya Ja wu na ɲɛ na foro xu ni, lee kɔri ɲɛ dii wɛ?»
\p
\v 11 A pʼi wu yege na: «Ɲaha na \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pʼi yu na Eli wʼa yaa na fɛnhɛ pa wɛ?» 
\v 12 A wu pu ɲɔ shɔ na: «Uun, Eli wʼa yaa na fɛnhɛ pa, na ba keree ki bɛɛri gbegelevonɔ gbegele. Ga ɲaha na lʼa ka na Sipya Ja wu na ba ganha xuuni wɛ, na pu na ba zhe wu ni wɛ? 
\v 13 Ga nʼa da yi jo yi mu, Eli ya pa xɔ, a sipyii pʼi wu pye pu ɲidaan pyegana na ma na jo ba lʼa ka wu shizhaa na wɛ.»
\s1 Yesu ya pya wa cuuŋɔ jina bye wemu ni ge
\r (Macoo 17:14-21; Luka 9:37-43)
\p
\v 14 Ba pʼa pa jé kalaapiire tisara ni wɛ, na sipyiɲɛhɛmɛɛ ta pʼa pu maha, \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pʼi ɲɛ na nakaara pyi ni kalaapiire ti ni. 
\v 15 Sipyiire tʼa Yesu ɲa tuun wemu ni ge, a lʼi bye kakanhana pu mu. A pʼi baa kari, na shɛ wu shaari.
\p
\v 16 A Yesu di wu kalaapiire ti yege na: «Ɲaha wuu na yi wa nakaara pyi ni pu ni wɛ?»
\p
\v 17 A ná wa di wu ɲɔ shɔ sipyiire ti tɛ ni na jo: «Wù Karamɔgɔ, nʼa pa ma mu ni na ja ni, bani jina bobo wu wa wu ni. 
\v 18 Jina wu bu wu co xuu xuu ni, wʼa wu shan ɲiŋɛ na. Kakaya na ganha na fòro pya wu ɲɔ ni, wʼa ganha na ganhaa kii kuri, na waha. Nɛ yi jo ma kalaapiire ti mu, jo pu jina wu kɔri yeege wu ni, ga pʼi ya já wɛ.» 
\v 19 A Yesu di jo: «Ee! Yee kunni ɲɛ nʼa daa baa fɛɛ! Nɛ na gori yaha naha ni yee ni fo tuun wekɛ wɛ? Nɛ na yee keree xu, fo tuun wekɛ ni wɛ? Pa ni ma pya wu ni!»
\p
\v 20 A pʼi gari ni wu ni wu yíri. Ba pya wʼa Yesu ɲa wɛ, taapile ni a jina wu wu ɲahara xuuni, a wu do ɲiŋɛ na, na gologolo. A kakaya di ganha na fòro wu ɲɔ ni. 
\v 21 A Yesu di pya wu to wu yege na: «Fo tuun wekɛ ni le ya wu ta wɛ?» A wu wu ɲɔ shɔ na: «Fo wu nɔhɔpiire tuun ni. 
\v 22 Tɛɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ ni jina wu ma wu shan na ni, ni lɔhɔ ni, kɔnhɔ wu xhu. Ma bi jani yaaga na, ɲuŋɔ ɲaari wù na, mʼa wù tɛgɛ!»
\p
\v 23 A Yesu di wu pye: «Ma bi jani! Keree bɛɛri kʼa já pye nʼa daa fɔɔ mu.» 
\v 24 Taapile ni a funana li to wu xhuulo na: «Nɛ dà ma na, pa na tɛgɛ mʼa nʼa daa baara ti wolo na funŋɔ ni.» 
\v 25 Yesu ya li ɲa sipyiire tʼa gburogi na ma wu mu ge, a wu din jina wu na na: «Jina bobo ɲudunnɔ, nɛ wʼa ma pye mu, foro wu ni. Ma ganha jé wu ni nige bada wɛ.» 
\v 26 A jina wu xhuulo, na funana li ɲahara xuuni, na foro li ni. A lʼi bye ma na jo li nixhugo ki ɲɛ, fo sipyiɲɛhɛmɛɛ bi yu na: «Wʼa xu.» 
\v 27 Ga Yesu di funana li keŋɛ ki co, na li yirige. A lʼi yìri, na yere.
\p
\v 28 Ba Yesu ya pa jé puga wɛ, na wu ni kalaapiire ti yaha pu yɛ na. A pʼi wu yege na: «Ɲaha na wèe di ya já we jina we kɔri yeege pya wu ni-i wɛ?» 
\v 29 A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «Ke jina tuugo ke ya fòro forogana la shishiin na ni Kilɛ-ɲɛrɛgɛ bɛ wɛ.»
\s1 Yesu ya wu xu ni wu ɲɛ wu jo sanha
\r (Macoo 17:22-23; Luka 9:43-45)
\p
\v 30 A pʼi yìri wà, na Galile fiige ki ja toro na gaaŋi. Yesu funŋɔ bye pu wu sanha cɛ wɛ, 
\v 31 bani wu bi wu kalaapiire ti kalaa. A wu pu pye: «Pu na ba \w Sipya Ja\w* wu le sipyii keye ni. Pu na ba wu gbo, cabyaa taanri bu doro, wʼa ɲɛ.» 
\v 32 Ga pu bi pee jomɔ pu kɔri cɛ wɛ, na fya pu ya já wu yege pee keree na wɛ.
\s1 Wekɛ wʼi ɲɛ ɲahagbaa fɔɔ wɛ?
\r (Macoo 18:1-5; Luka 9:46-48)
\p
\v 33 A pʼi nɔ Kapɛrinɔmɔ ni. Yesu nijege na puga ki ni, a wu wu kalaapiire ti yege na: «Nakaara tekɛ na yi bye koo li na wɛ?» 
\v 34 Ga, a pʼi cari, bani pu bi puyɛ yegee koo li na na wekɛ wu ɲɛ pee bɛɛri wo ɲahagbaa fɔɔ wɛ? 
\v 35 Wee tuun wu ni a Yesu di diin, na wu kalaapiire kɛ ni shuun wu yiri, na pu pye: «Wa funŋɔ bi ɲɛ na pye ɲahagbaa fɔɔ, wʼa yaa na pye pu bɛɛri kadugo yíri wo, ni pu bɛɛri kapyebye.» 
\v 36 A wu nɔhɔcɛɛrɛ la lɔ, na lee yereŋɛ pu niŋɛ ni, na li co wu keye ni, na yi jo pu mu na: 
\v 37 «Sipyaa sipya wʼa le nɔhɔcɛɛrɛ le la shi co xuuni nɛ wuu na ge, nɛ wʼa co xuuni. We wʼa nɛ co xuuni ge, wee ya nɛ co xuuni wɛ, ga nɛ tunvɔɔ we wʼa co xuuni.»
\s1 Sipya wemu ɲɛ wèe pɛn wɛ, wèe ɲii wu ɲɛ wii
\r (Luka 9:49-50)
\p
\v 38 A Yohana di Yesu pye: «Wù Karamɔgɔ, wèe ya ná wa ɲa, wu na \w jinaa\w* kɔri na yeege sipyii ni mu mɛgɛ na. A wèe di yi jo wu mu jo wu ganha ba lee pyi wɛ, bani wu ɲɛ wèe wa wɛ.» 
\v 39 A Yesu di wu pye: «Yi ganha bu wu ɲaha kɔn wɛ, bani sipya wa shishiin da já kakanhana pye nɛ mɛgɛ na, lee kadugo na mʼa wakaraa mʼa nɛ joguumɔ yu wɛ. 
\v 40 Bani sipya wemu ɲɛ wèe pɛn wɛ, wèe ɲii wu ɲɛ wii. 
\v 41 Can na nʼa da yi jo yi mu, sipyaa sipya wʼa cɛɛgbuu ɲii lɔhɔ kan yi mu yʼa gba na bani yi ɲɛ Kirisa wuu ge, weefɔɔ da ga fɔ lee wo kuduun ni wɛ.
\s1 Kaa le lʼa ma leni jurumu ni ge, lee ɲɔ yaha
\r (Macoo 18:6-9; Luka 17:1-2)
\p
\v 42 «Te nɔhɔpiire te tʼa dà nɛ na ge, sipyaa sipya wʼa le la ɲuŋɔ kyɛɛgi ge, li bi da bɔrɔ weefɔɔ mu, na faatabaaga pɔ wu katige ni, na wu wá suumɔ lɔhɔ ni. 
\v 43 Ma keŋɛ bi ɲɛ kaɲuŋɔ di ma le jurumu ni, ki kɔn. Ma keŋɛ nigin wo na jé \w Alijinɛ\w* ni, lee ya pɔrɔ ma mu, ma keye shuun wo wu shɛ yaha Jahanɛmɛ ni nafugibaaga ni. [ 
\v 44 Wee xuu wu ni, wu fyɛnyɛ ya xhuli wɛ, kee na ki ya furi wɛ.] 
\v 45 Ma tɔɔgɔ bi ɲɛ kaɲuŋɔ di ma le jurumu ni, ki kɔn. Ma tɔɔgɔ nigin wo na jé Alijinɛ ni, lee ya pɔrɔ ma mu, ma tɔɔyɔ shuun wo wu wá Jahanɛmɛ ni. [ 
\v 46 Wee xuu wu ni, wu fyɛnyɛ ya xhuli wɛ, kee na ki ya furi wɛ.] 
\v 47 Ma ɲii bi ɲɛ kaɲuŋɔ di ma le jurumu ni, li wɛhɛlɛ wolo. Ma ɲii nigin wo na jé \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti ni, lee ya pɔrɔ ma mu, ma ɲìi shuun wo wu wá Jahanɛmɛ ni.
\q1
\v 48 ‹Wee xuu wu ni,
\q2 wu fyɛnyɛ ya xhuli wɛ,
\q2 kee na ki ya furi wɛ.›\f * \fr 9:48 \fr*\ft Ezayi 66:24\ft*\f*
\p
\v 49 «Bani ba lʼa saha na suumɔ le shiga ni wɛ, mu lʼa saha jurumupyii bɛ pu sorogo na ni. 
\v 50 Suumɔ ya ɲɔ, ga pu tipoomɔ bu foro pu ni, ɲaha ma da daga pu taan sanha wɛ? Suumɔ pu pye yiyɛ pyaa ni, ɲaɲiŋɛ di bye yi tɛ ni.»
\c 10
\s1 Yesu ya yemu jo gbaxɔɔrɔ shizhaa na ge
\r (Macoo 19:1-12; Luka 16:18)
\p
\v 1 A Yesu di yìri wà, na gari Zhude fiige ki ni, ni Zhurudɛn Gba wu kadugo yíri. A sipyiire tʼi ba binnɛ wu tàan sanha. A wu ganha na pu kalaa ma na jo, ba wʼa tee na li pyi pyegana lemu na wɛ. 
\v 2 A \w Farizhɛɛn\w* pii di fulo wu na, na wu pɛri. A pʼi wu pye: «Lʼa saha ná wu wu shɔ gbaga xɔ ya?» 
\v 3 A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «Ɲɔmɛɛ lekɛ Musa dʼa jo yee mu wɛ?» 
\v 4 A pʼi jo: «Musa ya koro kan wèe mu na wa ba da wu shɔ yaha, na wufɔɔ wu fɛnhɛ gbaxɔɔrɔ sɛmɛ yàa kan wu mu wu na wu yaha.» 
\v 5 A Yesu di pu pye: «Yee niwegee kʼa waha, lee wuu na Musa ya le ɲɔmɛɛ le ka na kan yee mu. 
\v 6 Ga fo koŋɔ ki ɲɔkɔɔnrɔ na, Kilɛ ya pu yàa ná ni cee. 
\v 7 Lee wuu na ná na ba wu to, ni wu nu yaha, na nɔrɔ wu shɔ na. 
\v 8 Pu shuun wu na bye ceepuuro nigin. Lee funŋɔ ni pu ɲɛ nige shuun wɛ, ga fo nigin. 
\v 9 Ayiwa Kilɛ ya lemu pye nigin ge, sipya ganha bu lee waagi wɛ.»
\p
\v 10 Ba pʼa jé puga wɛ, a kalaapiire tʼi Yesu yege lee na sanha. 
\v 11 A wu yi jo pu mu na: «Sipyaa sipya wʼa wu shɔ gbaga xɔ, na watii leŋɛ ge, dɔdɔɔrɔ mʼa pye ma ceshiimɛ wu shizhaa na. 
\v 12 Wee cogo wu na cee bɛ bu foro wu poo mu, na gbaga je ná watii mu, dɔdɔɔrɔ wʼa pye.»
\s1 Yesu ya duba nɔhɔpiire ta mu
\r (Macoo 19:13-15; Luka 18:15-17)
\p
\v 13 Lee kadugo na sipyii pii ya pa Yesu mu ni nɔhɔpiire ta ni, kɔnhɔ wu gbɔn ti na; ga, a kalaapiire tʼi yogo jo ni pu ni. 
\v 14 Yesu ya lee ɲa ge, a wu luu di yìri, a wu wu kalaapiire ti pye: «Yi nɔhɔpiire ti yaha ti da ma na mu, yi ganha ba ti ɲaha kɔɔn wɛ! Bani pee shi tuugo wuuro ti ɲɛ \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te. 
\v 15 Can na nʼa da yi jo yi mu, sipya wemu ya Kilɛ wo saanra ti co ba nɔhɔcɛrɛɛ ɲɛ-ɛ wɛ, wee da ga ba jé ti ni bada wɛ.» 
\v 16 Lee kadugo na a wu nɔhɔpiire ti lɔ, na wu keye taha ti na, na duba ti mu.
\s1 Naafuugbɔ fɔɔ jemɛ pʼa pɛn Kilɛ wo saanra ti ni
\r (Macoo 19:16-30; Luka 18:18-30)
\p
\v 17 Lee kadugo na ba Yesu ya pa koo lɔ na gaaŋi wɛ, a ná wa di baa nɔ, na nuguro sin wu fɛɛ ni, na wu yege na: «Karamɔgɔsaama, ɲaha nɛ yaa na pye, kɔnhɔ di ba \w ɲìi sicuumɔ|lemma="ɲìi sicuumɔ"\w* nixhɔbaama ta wɛ?» 
\v 18 A Yesu di wu pye: «Ɲaha na mʼa na pyi nizaama wɛ? Nizaama wa shishiin wa wɛ, fo Kilɛ yɛ. 
\v 19 Mʼa Kilɛ wo ɲɔmɛɛjogoo ki cɛ na: ‹Ma ganha bu sipya gbo wɛ! Ma ganha bu dɔdɔɔrɔ pye wɛ! Ma ganha bu nagaara pye wɛ! Ma ganha bu kafinɛyɛ taha ma sipyiɲii na wɛ! Ma ganha bu wa ŋmahana wɛ! Ma da ma nu ni ma to pɛlɛ!›» 
\v 20 A wee ná wu jo: «Karamɔgɔ, fo na nɔhɔpiire ti tuun wu ni nɛ ɲɔ kɔn na kii koro ɲaari.» 
\v 21 A Yesu di wu wii ni taanɲɛɛgɛ ni, na wu pye: «Kaa nigin yɛ lʼa mu kuuŋɔ. Shɛ ma keŋɛ yaŋmuyɔ yi bɛɛri pɛrɛ, mʼa wee wari wu kan la baa fɛɛ mu! Wee tuun wu ni ma na naafuu ta fugba we ni. Lee kadugo tàan mʼa ba daha na fɛni!» 
\v 22 A pee jomɔ pʼi wu ɲaha tanha na gaaŋi, bani naafuugbɔ wu bye wu mu.
\p
\v 23 A Yesu di wu tàan wu wii, na wu kalaapiire ti pye: «Naafuugbɔ fɔɔ jemɛ pʼa pɛn \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti ni dɛ!» 
\v 24 A pee jomɔ pʼi bye kakanhana kalaapiire ti mu; ga, a Yesu di pu pye sanha na: «Na nagoo, Kilɛ wo saanra ti jemɛ pʼa pɛn dɛ!» 
\v 25 Ɲɔhɔŋɔ jemɛ ya taan museni wii ni na toro, naafuugbɔ fɔɔ jé na Kilɛ wo saanra ti ni. 
\v 26 A lʼi bye tɛhɛnɛ baa kakanhana kalaapiire ti mu, a pʼi ganha na puyɛ pyi: «Aa! Wee tuun wu ni sipya wekɛ na já pa shɔ wɛ?» 
\v 27 A Yesu di pu wii, na jo: «Sipyii mu, lee da já bye wɛ, ga li na já bye Kilɛ mu, bani kaa la shishiin ya Kilɛ jani wɛ.»
\p
\v 28 A Pyɛɛri di wu pye: «Li wii, wèe ya kahari yaŋmuyɔ bɛɛri ni, na daha mu fɛni.» 
\v 29 A Yesu di wu pye: «Can na nʼa da yi jo yi mu, sipyaa sipya wʼa kahari wu puga ni ge, kelee wu ceboronamaa, kelee wu ceboroshaa, kelee wu nu, kelee wu to, kelee wu nagoo, kelee wu kɛrɛyɛ, nɛ ni Jozaama pe wuu na ge, 
\v 30 weefɔɔ na ba yee bɛɛri yahaŋaa xhuu nigin (100) ta ke koŋɔ ke na: piyɛyɛ, ni ceboronamaa, ni ceboroshaa, ni nii, ni nagoo, ni kɛrɛyɛ, na kanhama bɛ ta, na ba ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama bɛ ta ɲiga na. 
\v 31 Ga ɲahagbaa wuu niɲɛhɛmɛɛ na ba bye kadugo yíri wuu, kadugo yíri wuu niɲɛhɛmɛɛ na bye ɲahagbaa wuu.»
\s1 Yesu ya wu xu ni wu ɲɛ wu jo sanha
\r (Macoo 20:17-19; Luka 18:31-34)
\p
\v 32 Koo na pu bye na gaaŋi Zheruzalɛmu ni, Yesu bye wu kalaapiire ti ɲahagbaa na. Kalaapiire ti hakilee pu bi kyɛɛgi. Sipyii pii pʼa taha pu fɛni ge, pee bi fya. A Yesu di gari sanha ni wu wuu kɛ ni shuun wu yɛ ni. Kaa le li da ba bye wu na ge, a wu lee ɲɔ kɔn na yu pu mu. 
\v 33 A wu pu pye: «Wù wii gaaŋi Zheruzalɛmu ni. Pu na zhɛ \w Sipya Ja\w* wu le wà \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu keŋɛ ni. Pu na ba wu jaagi na wʼa yaa ni xu ni. Pʼa wu le shi watii keŋɛ ni, wemu ɲɛ Yawutuu shi wɛ. 
\v 34 Wee na ba zhɛhɛ wu na, na ɲɔlɔhɔ tugi wu na, na wu kpɔn ni susɔlɔɔ ni, na wu gbo. Caŋa taanri wogo ki na wʼa ɲɛ.»
\s1 Yakuba ni Yohana ya ɲahagbaa fɛɛrɛ shaa Yesu mu
\r (Macoo 20:20-28)
\p
\v 35 Lee kadugo na Zebede jalaa Yakuba ni Yohana ya pa fulo Yesu na, na yi jo wu mu na: «Wù Karamɔgɔ, kaa le wù da ba ɲɛɛri ma mu ge, wù la ɲɛ mʼa lee pye wù mu.» 
\v 36 A Yesu di pu yege na: «Yi wa giin nɛ lekɛ pye yi mu wɛ?» 
\v 37 A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Ma sɔɔ mʼa ɲahagbaa fɛɛrɛ tatiinyɛ yi kan wù mu: nigin wa di diin ma kanige cɛ, wa di diin ma kamɛnɛ cɛ, ma saanra nɔɔrɔ wuuro ti ni.» 
\v 38 Ga, a Yesu di pu pye: «Kaa lemu yee wa ɲɛɛri ge, yee wa li cɛ wɛ. Kanhama cɛɛgbuu lemu ni nʼa da ba gba ge, yee na já gba lee ni ya? Kelee nɛ na ba batize kanhama ni gbɛrigbɛri wemu ni ge, yee na já batize yee ni ya?» 
\v 39 A pʼi wu pye: «Uun, wèe na já.» A Yesu di pu pye: «Yi na ba gba nɛ wo cɛɛgbuu li ni. Nɛ na ba batize kanhama ni gbɛrigbɛri wemu ni ge, yi na ba batize yee bɛ ni. 
\v 40 Ga na tiin nɛ kanige cɛ, kelee nɛ kamɛnɛ cɛ, nɛ ɲɛ yee tatiinyɛ yi kanvɔɔ wɛ. Piimu kaa na Kilɛ ya yee gbegele ge, pee mu yi da ba gan.»
\p
\v 41 Ba kalaapiire kɛ wu samaa ya yee logo wɛ, a pu logoo di yìri Yakuba ni Yohana tàan. 
\v 42 Lee na a Yesu di pu bɛɛri yiri na jo: «Yʼa li cɛ na shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, pii pʼa wii ɲuŋɔfɛɛ wee shi wu ɲuŋɔ ni ge, pee ya pu ɲuŋɔfɛɛrɛ pyi wu na, pu sipyigbɔɔ pʼi pu fanha shɛɛ wu na. 
\v 43 Ga li da ba bye mu yee tɛ ni wɛ. Yee wa funŋɔ bi ɲɛ wu bye sipyigbɔ, wufɔɔ wu pye pusamaa wo kapyebye. 
\v 44 Yee wa funŋɔ bi ɲɛ wu bye ɲahagbaa fɔɔ, wu pye pusamaa bɛɛri wo bulo. 
\v 45 Bani \w Sipya Ja\w* wu ya ta pa kɔnhɔ sipyii di ba kapyeŋɛɛ pyi wu mu wɛ. Ga wʼa pa, wu ba kapyeŋɛɛ pyi sipyii mu, wu wu munaa kan lʼi bye sipyiɲɛhɛmɛɛ wo ɲuwuuro saraa.»
\s1 Yesu ya fyɛn Batimɛ cuuŋɔ
\r (Macoo 20:29-34; Luka 18:35-43)
\p
\v 46 Lee kadugo na a pʼi nɔ kulo la ni, lee mɛgɛ ɲɛ na Zheriko. Ba Yesu ni wu kalaapiire te ni sipyiɲɛhɛmɛɛ ya pa foro Zheriko ni wɛ, lee bi fyɛn wa nidɛɛngɛ ta koo li ɲɔ na, wee na saraya ɲɛɛri. Wee bye Timɛ ja Batimɛ. 
\v 47 Wʼa logo na Nazarɛti shɛɛn Yesu wʼa wii ge, a wu mujuu wá na: «Dawuda Ja Yesu, ɲuŋɔ ɲaari na na!» 
\v 48 Sipyiɲɛhɛmɛɛ ya jo ni wu ni na wu co wuyɛ na, ga, a wu sii la fara mujuu li na na yu: «Dawuda Ja, ɲuŋɔ ɲaari na na!» 
\v 49 A Yesu di yere na jo pu wu yiri. A pʼi fyɛn wu yiri, na wu pye: «Ma hakili wu teŋɛ, yìri! Wʼa ma yiri!» 
\v 50 A wu wu fadeŋɛ wá, na sira yìri, na fulo Yesu na. 
\v 51 A Yesu di wu yege na: «Mu wa giin nɛ lekɛ pye ma mu wɛ?» A fyɛn wu wu ɲɔ shɔ na: «Karamɔgɔ, di da ɲaa!» 
\v 52 A Yesu di wu pye: «Ta se, ma nʼa daa wʼa ma cuuŋɔ.» Taapile ni a wu ganha na ɲaa, na daha Yesu fɛni koo li na.
\c 11
\s1 Yesu ya jé Zheruzalɛmu ni ba saan ɲɛ wɛ
\r (Macoo 21:1-11; Luka 19:28-40; Yohana 12:12-19)
\p
\v 1 Ba pʼa tɛɛŋɛ Zheruzalɛmu na wɛ, a pʼi nɔ Bɛtɛfajɛ ni Bɛtani shizhaa, Oliviye faaboboŋɔ ki kabanugo ki ni. A Yesu di wu kalaapiire shuun wa tun, 
\v 2 na pu pye: «Yi shɛ yi ɲahagbaa kulo li ni. Yi ba shɛ jin yɛ li ni, yi na kafabige ka nibɔgɔ ta wà, sipya sanha dugi ɲa kemu na wɛ, yʼi kee sanha yi pa naha! 
\v 3 Sipya wa bu yi pye: ‹Ɲaha na yee di ke sanhana wɛ?› Yi weefɔɔ pye: ‹Wèe Kafɔɔ wu mago wu wa ki na, nimɛ wʼa da ki kuruŋɔ na pa ma kan.›»
\p
\v 4 A pʼi gari, na shɛ kafabige ka nibɔgɔ ta kakuutorogo ka ni, na ki sanha. 
\v 5 Sipyii pii pu bye wà ge, a pii di pu yege na: «Yee di ke kafabige ke sanhana ɲaha na wɛ?» 
\v 6 A pʼi pu ɲɔ shɔ ba Yesu ya yi jo pu mu wɛ. A pee sipyii pʼi sɔɔ na pʼa gaaŋi ni ki ni. 
\v 7 Ba pʼa nɔ ni kafabige ki ni Yesu yíri wɛ, na pu fadegbɔyɔ ya taha ki na, a Yesu di dugi ki na. 
\v 8 A sipyiɲɛhɛmɛɛ di pu fadegbɔyɔ pii koo li ni. A pii bɛ di wɛburiye kɔn tɛyɛ ni, na yee pii koo li ni. 
\v 9 Pu nigariwuu, pii pʼa ɲaari Yesu ɲahagbaa ni wu kadugo yíri ge, pee bi xhuulo na yu na:
\q1 «Kilɛ wʼa sɔni! We wʼa ma Kafɔɔ mɛgɛ na ge,
\q2 wee ɲɛ duba pya!»\f * \fr 11:9 \fr*\ft Zaburuu 118:26\ft*\f*
\q1
\v 10 «Wù to \w Dawuda\w* wo saanra te tʼa ma ge,
\q2 Kilɛ wu duba ti mu.
\q1 Masɔŋɔ kʼa byi Kilɛ mu fugba lii lii we ni.»\f * \fr 11:10 \fr*\ft 2 Samuwɛli 7:11-14\ft*\f*
\p
\v 11 Ba Yesu ya jé Zheruzalɛmu ni wɛ, na gari Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na shɛ ki kabaya yi bɛɛri wii. Lee kadugo na a wu ni wu kalaapiire kɛ ni shuun wu foro kari Bɛtani ni, bani piige ki bi zhaa da wuu.
\s1 Yesu ya nitoodige ka laŋi
\r (Macoo 21:18-19)
\p
\v 12 Kee caŋa ki ɲimuguro, pu na foro Bɛtani ni, a xuugo di Yesu ta. 
\v 13 Na wu yaha taliige ni a wu nitoodige ka ɲa, wɛrɛ di ɲɛ ki na. A wu shɛ ki wii, wu bu garaa nagoo ta ki na. Ba wʼa nɔ ki na wɛ, wu ya yaaga ɲa wɛ, fo wɛyɛ yɛ. Bani nitoroŋɔ pyeduun bi sanha nɔ wɛ. 
\v 14 Ayiwa a wu nitoodige ki pye: «Sipya da ga mu pya li nige bada wɛ.» A wu kalaapiire tʼi yee logo.
\s1 Yesu ya Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki pye fɛɛfɛɛ
\r (Macoo 21:12-17; Luka 19:45-48; Yohana 2:13-22)
\p
\v 15 Pʼa nɔ Zheruzalɛmu ni tuun wemu ni ge, a Yesu di jé Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. Sipyii piimu pu bi bɛrɛ ni zhɔ pyi wà ge, a wu ganha na pee kɔri na yeege. A wu wari faavɛɛ pu wo tabalaa pee, ni \w gbegbe shazhɛɛrɛ\w* pɛrɛvɛɛ pu wo yatiinyɛ yi ɲɛri buri. 
\v 16 Wʼa ta sɔɔ yaaga pɛrɛvɔɔ wa shishiin wu toro Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kaaŋa ki ni wɛ. 
\v 17 A wu sipyii pu kalaa na: «Ta li ya ka Kilɛ Kafila wu ni wɛ na:
\q1 ‹Pu na ba nɛ puga ki pyi
\q2 shi wu bɛɛri wo Kilɛ-ɲɛrɛgɛ puga wɛ?›\f * \fr 11:17 \fr*\ft Ezayi 56:7\ft*\f*
\p Ga yee kunni ya ki pye nagaalaa talaraga.»
\p
\v 18 Ba \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pʼa yee logo wɛ, na ganha na wu shaa di gbo. A pʼi fya wu na, bani wu kalaa wu bi sipyii pu ɲuyɔ co xuuni.
\p
\v 19 Ba yakoŋɔ kʼa nɔ wɛ, a Yesu ni wu kalaapiire tʼi foro kanha ki ni.
\s1 Yesu ya jo nitoodige ki waha wu keree na
\r (Macoo 21:20-22)
\p
\v 20 Kee caŋa ki ɲimuguro ɲisɔɔgɔ ki na, na pu yaha pu na doroo koo li ni, a pʼi kee nitoodige ki ɲa kʼa waha fo ki niyɛ ye. 
\v 21 Kaa le lʼa bi pye ge, a Pyɛɛri funŋɔ di do lee na, a wu Yesu pye: «Wù Karamɔgɔ, mʼa nitoodige kemu laŋi ge, kʼa waha!»
\p
\v 22 A Yesu di pu pye: «Yi dà Kilɛ na! 
\v 23 Can na nʼa da yi jo yi mu, sipyaa sipya wʼa ke faaboboŋɔ ke pye: ‹Yìri laha naha, mʼa shɛ mayɛ wá suumɔ lɔhɔ ni ge.› Nakaara bye tʼi ɲɛ wufɔɔ zɔ wu na wɛ, wu bi dà li na na ye wʼa jo ge, na lee na bye; li na bye wu mu. 
\v 24 Lee wuu na nʼa da yi jo yi mu, yi ba yaaga tuugo bɛɛri ɲɛɛri, yi dà li na na yʼa kee ta na xɔ, kee na gan yi mu. 
\v 25 Yi bu yere na Kilɛ ɲɛɛri, na wa ta wʼa kakuunɔ la pye yi na, yi lee \w yafa\w* weefɔɔ mu, kɔnhɔ yi fugba To Kilɛ wu yi bɛ wo kakuuyo yi yafa yi mu. 
\v 26 Yi bye yʼi ya pusamaa wo kakuuyo yi yafani pu mu wɛ, yi fugba To Kilɛ wu da ba yi bɛ wo kakuuyo yi yafa yi mu wɛ.»
\s1 Mii Yesu wo sefɛɛrɛ ti dʼa yìri wɛ?
\r (Macoo 21:23-27; Luka 20:1-8)
\p
\v 27 A pʼi gari Zheruzalɛmu ni sanha. Na Yesu yaha wu na ɲaari Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, a \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w*, ni nɔhɔlɛɛ pʼi fulo wu na, 
\v 28 na wu yege na: «Sefɛɛrɛ tekɛ gbɔɔrɔ ni mu wa kii keree kii pyi wɛ? Jɔgɔ wʼa kee fanha ki kan mu mu na mu wʼa ki pyi wɛ?» 
\v 29 A Yesu di pu pye: «Nʼa da yee yege kaa nigin wa na, yʼi na ɲɔ shɔ. Wee tuun wu ni, sefɛɛrɛ temu gbɔɔrɔ ni nɛ bɛ ya kii keree kii pyi ge, nɛ bɛ na tee jo yi mu. 
\v 30 Jɔgɔ wu dʼa Yohana tun na wʼa \w batizeli\w* pyi wɛ, Kilɛ laa sipyii? Yi na ɲɔ shɔ.»
\p
\v 31 A pʼi puyɛ pye: «Wù bu jo: ‹Kilɛ wʼa wu tun›, wu na jo: ‹Wee tuun wu ni ɲaha na yee di ya ta dà wu na-ɛ wɛ?› 
\v 32 Ga wù bu nɔhɔ jo: ‹Sipyii pʼa wu tun…›» (Pu bi fyagi sipyii pu na, bani sipyii pu bɛɛri bi Yohana wii can can na Kilɛ tudunmɔ.)
\p
\v 33 Lee na a pʼi Yesu pye: «Wèe ya cɛ wɛ.» A Yesu bɛ di pu pye: «Ayiwa nɛ bɛ ya she, sefɛɛrɛ temu gbɔɔrɔ ni nɛ bɛ ya kii keree kii pyi ge, nɛ bɛ da tee jo yee mu wɛ.»
\c 12
\s1 Ɛrɛzɛn faapyii niguumɔɔ pu wo talenɛ le
\r (Macoo 21:33-46; Luka 20:9-19)
\p
\v 1 Lee kadugo na a Yesu di taleŋɛɛ ɲɔ kɔn na yu pu mu na: «Ná wa wʼa bi \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* tɛgɛ ka shan, na ki maha ni kasɔrɔgɔ ni. A wʼi wege ka wolo na pye ɛrɛzɛn wu lɔhɔ ki tawologo, na zangaso wa yàa shazhɔn wu kaa na. Lee kadugo na a wu ɛrɛzɛn tiire tɛgɛ ki kaa le ɛrɛzɛn faapyii pii keŋɛ ni, na gari fiige katii ni. 
\v 2 Ba ɛrɛzɛn wʼa pa lɛ wɛ, a wu kapyebye wa tun pee ɛrɛzɛn faapyii pu mu, na wu shɛ ɛrɛzɛn nilɛ wu shɔ pu mu. 
\v 3 Ga, a pʼi kapyebye wu co, na wu kpɔn, na wu kewaya wo yaha kari. 
\v 4 Lee kadugo na a tɛgɛ ki fɔɔ wu kapyebye watii tun kari. A pʼi wee ɲuŋɔ bana, na wu cogana kolo. 
\v 5 A wu nɔhɔ kapyebye wa bɛ tun kari sanha. A pʼi wee gbo. Lee kadugo na a wu kapyebyii niɲɛhɛmɛɛ pii bɛ tun. A pʼi pii kpɔn, na pii gbo.
\p
\v 6 «Ja nigin yɛ di bye tɛgɛ ki fɔɔ wu mu, wee kaa bi dan wu ni xuuni. A wu wee tun pu mu pu bɛɛri kadugo yíri, na jo: ‹Nɛ ja we kunni pu na zhɛ gbɔɔrɔ taha wee na.› 
\v 7 Ga, a ɛrɛzɛn faapyii pʼi puyɛ pye na: ‹Cɛn wu lɔvɔɔ wʼa we. Yi pa wù wu gbo, cɛn wu na bye wù wo.› 
\v 8 A pʼi jafɔɔ wu co na wu gbo, na wu wá tɛgɛ ki kadugo yíri.
\p
\v 9 «Wee tuun wu ni tɛgɛ ki kafɔɔ wu da ba ɲaha pye wɛ? Wu na ba ba, na pee ɛrɛzɛn faapyii pu gbo, na ɛrɛzɛn tɛgɛ ki kaa le piitiilee keŋɛ ni. 
\v 10 Ta yee ya le kalaa Kilɛ Kafila wu ni wɛ? na:
\b
\q1 ‹Puyirilee pʼa faakagereŋɛ kemu she ge,
\q2 kee kʼa pye puga ki
\q2 gunŋmii li faakagereŋɛ ki nijeŋɛ ke.
\q1
\v 11 Li wii Kafɔɔ wʼa lee pye,
\q2 kakanhana li wa lii wù ɲaha tàan.›\f * \fr 12:11 \fr*\ft Zaburuu 118:22-23\ft*\f*»
\p
\v 12 A Yawutuu ɲuŋɔfɛɛ pʼi ganha na cogana shaa Yesu na, bani pʼa li cɛ na pee na Yesu ya talenɛ li jo wà. Ga, a pʼi fya sipyiire ti na, wee tuun wu ni a pʼi wu yaha wà, na gari.
\s1 Pʼa Yesu yege munaa pɛrɛmɛ keree na
\r (Macoo 22:15-22; Luka 20:20-26)
\p
\v 13 Lee kadugo na a pʼi \w Farizhɛɛn\w* pii ni \w Hɛrɔdi\w* wo sipyii pii tun Yesu mu, kɔnhɔ pʼi wu co wuyɛ pyaa ɲɔ jomɔ fɛni. 
\v 14 A pʼi ba na wu pye: «Wù Karamɔgɔ, wèe ya li cɛ na jo can fɔɔ mu ɲɛ. Mu ya fyagi sipya wa shishiin na wɛ, bani sipyii pu bɛɛri pu ɲɛ nigin mu mu. Mʼa sipyii pu fiinŋɛ na galaa bɛ Kilɛ koro li ni. Ayiwa lʼa saha pʼa munaa pɛrɛmɛ kaan Oromɛ saannaa Sezari mu laa, li ya saha wɛ? Wʼà yaa na pu kaan, laa wù ya yaa na pu kaan wɛ.»
\p
\v 15 Ga, a Yesu di pu shuun shuun juuro ti cɛ na pu pye: «Ɲaha na yʼi na ɲɔ yegee wɛ? Yi pa ni \w wari dɛɲɛ\w* nigin wa ni, di wu wii.» 
\v 16 A pʼi nigin wa shɛ wu na. A Yesu di pu pye: «Jɔgɔ wo jaa ni wu kama pu wa we na wɛ?» A pʼi jo: «Oromɛ saannaa Sezari.» 
\v 17 Wee tuun wu ni a Yesu di pu pye: «Yʼa Sezari wuu li kaan Sezari mu, yi da Kilɛ bɛ wuu li kaan Kilɛ bɛ mu.» A wu keree di pu ɲaha wɔ fo xuuni.
\s1 Sadushɛɛn pʼa Yesu yege xuɲɛnɛ li keree na
\r (Macoo 22:23-33; Luka 20:27-40)
\p
\v 18 Lee kadugo na, ɲuŋɔfɛɛ pii bye wà, pʼi ɲɛ Yawutuu, \w Sadushɛɛn\w* pu bye pii. Pee bi yu na xuɲɛnɛ da ba bye ɲiga na wɛ. A pii di ba shɛ Yesu yíri, na shɛ wu pye: 
\v 19 «Karamɔgɔ, Kilɛ tudunmɔɔ Musa ya le ɲɔmɛɛ le ka na kan wèe mu na: ‹Ná wa wo ceborona bu xhu, na ta wu ya pya ta wu shɔ na wɛ, na wu wee naxhugoshɔ wu lɔ, kɔnhɔ wu nagoo ta di yaha wee ná wu nixhugo ki mu.› 
\v 20 Lee ya bi ceboronamaa gbarashuun wa ta wà. A nizhiimɛ wu cee leŋɛ, na xhu wu ya pya ta wɛ. 
\v 21 A shuun wo wu wee cee wu ninumɔ lɔ, na xhu wu ya pya ta wɛ. A taanri wo wu bɛ di bye mu. 
\v 22 A pu gbarashuun wu bɛɛri di wee cee wu leŋɛ toro, a pu bɛɛri di xhu wa shishiin ya pya ta wu na wɛ. Lee kadugo na a cee wu bɛ di xhu. 
\v 23 Xuu pu caɲɛŋɛ ke, wee cee wʼi da ba bye pu shɛn nigin wekɛ wo wɛ? Bani pu gbarashuun wu bɛɛri ya wu leŋɛ toro.»
\p
\v 24 A Yesu di pu pye: «Le bɛ li wa yee piinŋɛ ki kaɲuŋɔ wɛ? Na jo le lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni ge, yee wa lee cɛ wɛ, yʼi wa Kilɛ wo sefɛɛrɛ ti bɛ cɛ wɛ. 
\v 25 Xuu pu ba ɲɛ, sipyii wa da cèe leŋɛ, kelee na gbaya je wɛ. Ga pu na ba bye ba fugba mɛlɛkɛɛ ɲɛ wɛ. 
\v 26 Xuɲɛnɛ li wo shizhaa na, xuu wemu ni na ki wo tire li kaa ya yu Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo Kitabu wu ni ge, ta yee ya yee kalaa wɛ? na:
\q1 ‹Nɛ ɲɛ \w Ibirayima\w* wo Kilɛ,
\q2 ni \w Ishaaga\w* wo Kilɛ,
\q2 ni \w Yakuba\w* wo Kilɛ.›\f * \fr 12:26 \fr*\ft Ɛkizode 3:6\ft*\f*
\p
\v 27 Kilɛ ɲɛ xuu wo Kilɛ wɛ, ga wyii wo Kilɛ wu ɲɛ wii. Yee ya piin xuuni.»
\s1 Kilɛ wo saliya ɲɔmɛhɛɛ ki bɛɛri wo nigbɔɔ le
\r (Macoo 22:34-40; Luka 10:25-28)
\p
\v 28 A \w saliya karamɔgɔ|lemma="saliya karamɔgɔlɔɔ"\w* wa di pee nakaara jomɔ pu logo. A wu li ɲa na Yesu ya \w Sadushɛɛn\w* pu ɲɔ shɔ na ɲɔ. A wu fulo wu na na wu yege na: «Lekɛ lʼi ɲɛ Kilɛ wo saliya wu ɲɔmɛhɛɛ ki bɛɛri nigbɔɔ li wɛ?»
\p
\v 29 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Saliya wu ɲɔmɛhɛɛ ki bɛɛri nigbɔɔ li wa le na:
\q1 ‹Izirayɛli shɛɛn yi logo: Wù Kafɔɔ Kilɛ we,
\q2 Kafɔɔ nigin pe wu ɲɛ wii.
\q1
\v 30 Ma Kafɔɔ Kilɛ wu taan ma mu
\q2 ma zɔ wu bɛɛri na,
\q2 ni ma munaa li bɛɛri,
\q2 ni ma fungɔngɔ ki bɛɛri,
\q2 ni ma fanha ki bɛɛri.›\f * \fr 12:30 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 6:4-5\ft*\f*
\p
\v 31 Li shuun wuu li wa le:
\q1 ‹Ma sipyiɲii wu taan ma mu
\q2 ba mayɛ pyaa ki ɲɛ wɛ.›\f * \fr 12:31 \fr*\ft Levitike 19:18; Galasi Shɛɛn 5:14\ft*\f*
\p Kilɛ wo saliya wu ɲɔmɛɛ la shishiin wa ye kii shuun we na wɛ.»
\p
\v 32 A wee saliya karamɔgɔ wu Yesu pye na: «See na, wù Karamɔgɔ, ye mʼa jo ge, kaɲii li wa. Bani Kilɛ yɛ nigin wu wa, Kilɛ wa shishiin wa nige wee kadugo na wɛ. 
\v 33 Kilɛ na taan ma mu ma zɔ wu bɛɛri na, ni ma fungɔngɔ ki bɛɛri, ni ma fanha ki bɛɛri. A ma sipyiɲii bɛ di daan ma mu ba mayɛ pyaa ki ɲɛ wɛ, lee ya pɛlɛ saraya nizogoyo ni saraya tuuyo ye bɛɛri na.»
\p
\v 34 A Yesu di li ɲa na wʼa wee ɲɔ shɔ ni fungɔngɔ fɛɛrɛ ni, na wu pye: «Mu ni \w Kilɛ saanra\w* ti tɛ wʼa lii wɛ.» Na co wee tuun wu na, wa shishiin ya luu waha na wu yege nige kaa la shishiin na wɛ.
\s1 Shɔvɔɔ wu ya ta pye Dawuda ja yɛ nigin wɛ
\r (Macoo 22:41-46; Luka 20:41-44)
\p
\v 35 Na Yesu yaha wu na sipyii pu kalaa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, a wu pu pye: «Ɲaha na \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pʼi yu na Shɔvɔɔ wu ya ta sii pye watii \w Dawuda\w* ja yɛ kadugo na-ɛ wɛ? 
\v 36 Dawuda yɛ pyaa ya jo \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* fanha ni na:
\q1 ‹Kafɔɔ Kilɛ ya yi jo nɛ Kafɔɔ mu na:
\q2 Tiin saanra tatɛɛngɛ ki ni na kanige cɛ,
\q1 fo di ba ma pɛɛn pu tirige na pa le
\q2 ma tɔɔyɔ nɔhɔ ni.›\f * \fr 12:36 \fr*\ft Zaburuu 110:1\ft*\f*
\p
\v 37 Dawuda yɛ pyaa ya Shɔvɔɔ wu pyi Kafɔɔ, wee tuun wu ni, wʼa já pye dii wu ja yɛ nigin wɛ?»
\s1 Yesu ya pu kaala ni saliya karamɔgɔlɔɔ pu kaa ni
\r (Macoo 23:1-36; Luka 20:45-47)
\p Yesu kafila wu logo bi dan sipyii pu bɛɛri ni xuuni. 
\v 38 A wu yi jo pu mu wu kalaa wu ni na: «Yʼa yiyɛ kasɛri \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu na. Na fadedɔɔnyɔ leni na ɲaari, ni sipyii na gbɔɔrɔ fò kaan pu mu pinnɛrɛ kpɛɛnyɛ na, lee lʼa dan pu ni. 
\v 39 Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi wo ɲahagbaa tatiinyɛ, ni yaliceŋɛɛ wo tatiinceye bɛ di dan pu ni. 
\v 40 Pʼa naxhugoshaa keŋɛ yaŋmuyɔ bɛɛri shuu pu na. Lee kadugo na pʼa shɛ mɔ Kilɛ-ɲɛrɛgɛ na, kɔnhɔ pʼi puyɛ shɛ see sipyii. Pu jaagi kanhama na ba golo fo xuuni.»
\s1 Naxhugoshɔ wu Kilɛ yakanga
\r (Luka 21:1-4)
\p
\v 41 A Yesu di diin Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na saha ni yakanya yi tayahaŋa keshi wu ni, na sipyii pu wari wu yahagana li wii. Naafuu fɛɛ niɲɛhɛmɛɛ bi wari niɲɛhɛmɛ leni wu ni. 
\v 42 A naxhugoshɔ la baa fɔɔ wa bɛ di ba, na wari tuuŋɔɔ nifɛnhɛfɛnhɛŋɛɛ shuun le wu ni. Wee wari wu bi laha tama nigin shishiin na wɛ.
\p
\v 43 Wee tuun wu ni a Yesu di wu kalaapiire ti yiri na yi jo pu mu na: «Can na nʼa da yi jo yi mu, we naxhugoshɔ la baa fɔɔ we ya lemu le keshi wu funŋɔ ni ge, lee ya ɲɛhɛ pusamaa bɛɛri wuu li na. 
\v 44 Bani pu bɛɛri ya wolo wolo pu naafuu ni na kan. Ga wee kunni ni wu la baara ti ni, lemu bɛɛri li ɲɛ wu mu wu ɲɔshaga wuu ge, wʼa lee bɛɛri kan.»
\c 13
\s1 Yesu ya Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ja wu jo
\r (Macoo 24:1-2; Luka 21:5-6)
\p
\v 1 Yesu nivorowo Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, a wa di wu pye wu kalaapiire ti ni na: «Wù Karamɔgɔ, ye kageegbɔyɔ ye ni ye piyɛyɛ ye yereŋɛgana wii sa!» 
\v 2 A Yesu di wu pye: «Mu ɲii wa ye pugbɔyɔ ye bɛɛri ni gɛ? Kagereŋɛ ka shishiin wa da ba gori naha ka ɲuŋɔ ni wɛ. Yi bɛɛri na ba do fɛɛfɛɛ.»
\s1 Keree kiimu na ba byi sani koŋɔ ki xɔ ge
\r (Macoo 24:3-14; Luka 21:7-19)
\p
\v 3 Na Yesu nidɛɛngɛ yaha Oliviye faaboboŋɔ ki na Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ɲaha tii wu ni, a Pyɛɛri, ni Yakuba, ni Yohana, ni Andire yɛ di ba wu yege pu yɛ na na: 
\v 4 «Kee keree kii na ba bye tuun wemu ni ge, wee shɛ wù na! Ɲaha shɛshɛɛrɛ tekɛ tʼi da ba li shɛ na kee keree kii pyeduun wʼa nɔ wɛ?»
\p
\v 5 Wee tuun wu ni a Yesu di pu pye: «Yʼa yiyɛ kasɛri! Yi ganha bu sipya wa shishiin yaha wu yi piinŋɛ wɛ! 
\v 6 Sipyii niɲɛhɛmɛɛ na ba ba ni nɛ mɛgɛ ni, na yu: ‹Nɛ wu ɲɛ wii›. Pu na ba sipyiɲɛhɛmɛɛ piinŋɛ. 
\v 7 Yi ba kashɛn keree nuri, na kashɛn gbegemɛ keree nuri tuun wemu ni, yi funyɔ ganha da bɛn wɛ. Li waha lʼi waha, kee keree kʼa yaa na pye, ga lee di wa da ba bye taaxɔɔ li wɛ. 
\v 8 Shi wa na ba yìri shi watii kaa na. Saanra ta na ba yìri saanra tatii kaa na. Ɲiŋɛ cɛlɛŋɛ na ba byi tɛyɛ ya ni, na fara xuugbɔhɔ bɛ na. Kee wa kanhama pu keree ɲɔkɔɔnrɔ yɛ, ba cee laa ma yìri mɛ wɛ.
\p
\v 9 «Ga yi da yiyɛ kasɛri, bani sipyii na ba yi leni kiirikɔɔn kuruyo yi keŋɛ ni. Pu na ba yi kpɔɔn xuuni Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni. Pu na ba se ni yi ni gbafɛnɛɛrɛɛ ni saannaa mu nɛ mɛgɛ wuu na. Lee na ba bye kaɲuŋɔ yi na Kilɛ wo Jozaama pu jo pu mu. 
\v 10 Yani kee keree kii ki pye ge, li waha lʼi waha, Jozaama pu yɛrɛ ya yaa na fɛnhɛ jo shi wu bɛɛri mu. 
\v 11 Pu ba yi coni, na yi leni keye ni tuun wemu ni, yi nijoyo ganha bu da bye yi mu funzhaga wɛ, ga jomɔ pe pu da ba digi yi funyɔ ni wee tuun wuyɛ pyaa ni ge, yi pee jo, bani yiyɛ pyaa wa da ba bye pu jovɛɛ wɛ, fo \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w*.
\p
\v 12 «Ceboro na ba wu ceboro le keŋɛ ni, kɔnhɔ pʼi wu gbo. To na ba lee tuugo pye wu pya na. Nagoo bɛ na ba yìri pu sefɛɛ fɛni, kɔnhɔ pʼi pu gbo. 
\v 13 Sipyii bɛɛri na ba yi kɔ nɛ mɛgɛ wuu na, ga wemu bu já luu mara fo na shɛ nɔ li tɛhɛnɛ na, weefɔɔ na ba shɔ.»
\s1 Kapyebaagaa
\r (Macoo 24:15-28; Luka 21:20-24)
\p
\v 14 «Ayiwa gyɛɛgi pyevɔɔ wu ya yaa wʼa ɲaa xuu wemu ni wɛ, yi ba wu niyerege ɲaa wee xuu wu ni. (Wa bi yi kalaa, wufɔɔ wu yi ɲaha cɛ!) Wee tuun wu ni, piimu na ba bye Zhude fiige ki ni ge, pee di ba fe pʼa se faaboboyo xuu ni. 
\v 15 Lee ba wemu ta kataŋa ɲuŋɔ ni, wu ganha bu da digi jé wu puga ni di wu yɛrɛyɛ lɔ wɛ. 
\v 16 Wemu ɲɛ kɛrɛyɛ ni ge, wee ganha bu guri di ba wu fadeŋɛ lɔ wɛ. 
\v 17 Bɔɔngɔ na ba bye lahaa fɛɛ ni puŋmaraya fɛɛ wogo yee caya yi na. 
\v 18 Yʼa Kilɛ ɲɛɛri kɔnhɔ kee keree ki ganha ba saha ni wiire tuun ni wɛ. 
\v 19 Bani kanhama na ba bye yee caya yi na pemu tuugo sanha bye ɲa wɛ, na co fo Kilɛ ya koŋɔ sii tuun wemu ni ge, fo na pa nɔ niɲaa na. Pee kanhama pu tuugo di wa da bye bɛ nige bada wɛ. 
\v 20 Kafɔɔ da bye wu ya wolo kee cabyaa ki ni wɛ, sipya wa shishiin bi da zhɔ wɛ. Ga sipyii piimu ɲaha wʼa bulo ge, pee wuu na wʼa kii wolo kee cabyaa ki ni. 
\v 21 Ayiwa, wa ba yi pye wee tuun we ni na: ‹Yi wii, Shɔvɔɔ wu wa naha.› kelee ‹Yi wii mɛ, wu we mɛ.› Yi ganha bu dà yee na wɛ! 
\v 22 Bani kafinɛjuu pii na ba yìri, na puyɛ pye shɔvɛɛ ni Kilɛ tudunmɔɔ. Pu na ba ɲaha shɛshɛɛrɛ keree ni kakanhaŋaa pyi kɔnhɔ pʼi sipyiire ti piinŋɛ. Kilɛ ya sipyii piimu ɲaha bulo ge, nago ba pu da já ba pee bɛ piinŋɛ wɛ, pu bi da ba pee bɛ piinŋɛ. 
\v 23 Yee kunni pʼa yiyɛ kasɛri dɛ! Nɛ kii keree kii bɛɛri jo yaha yi mu.»
\s1 Sipya Ja nibaŋa keree
\r (Macoo 24:29-31; Luka 21:25-28)
\p
\v 24 «Yee caya yi na, pee kanhama pu nidorogo na,
\q1 ‹Nibiige na ba jé caŋa ki ni;
\q2 yeŋɛ wa da kpɛɛngɛ yeege wɛ;
\q1
\v 25 wɔrɔɔ ki na ba do na yìri fugba we ni;
\q2 fugba wu sefɛɛrɛ ti na ba jɛlɛ.›\f * \fr 13:25 \fr*\ft Ezayi 13:10; 34:4\ft*\f*»
\p
\v 26 «Wee tuun wu ni sipyii na ba \w Sipya Ja\w* nibawo ɲa fugba ɲahaya ye na ni sefɛɛrɛ ti bɛɛri, ni nɔɔrɔ nigbɔ ni. 
\v 27 Wʼa piimu ɲaha bulo ge, wu na ba mɛlɛkɛɛ tun pu pee pinnɛ, na yìri koŋɔ ki kabaya shishɛɛrɛ wu bɛɛri na, na li ɲɔ kɔn ɲiŋɛ ke tɛhɛnɛ le na, fo fugba we tɛhɛnɛ le.»
\s1 Kalaa wemu ya daa nitoodige keree na ge
\r (Macoo 24:32-35; Luka 21:29-33)
\p
\v 28 «Ɲaha shɛshɛɛrɛ ta te nitoodige shizhaa na. Ki geye ba ɲɔ kɔn na funni tuun wemu ni, yi wa ma li cɛ na ki nagoo pyeduun wʼa tɛɛŋɛ. 
\v 29 Mu li wa, yi ba kii keree kii ɲaa ki na byi tuun wemu ni, yʼi li cɛ na \w Sipya Ja\w* wʼa tɛɛŋɛ na xɔ, na wʼa nɔ xɔ kuɲɔɔ li ɲɔ na. 
\v 30 Can na nʼa da yi jo yi mu, sipyii pii pu wa ɲiifɛɛrɛ ni nimɛ ge, pee bɛɛri wa da xhuu wɛ, yani kii keree kii bɛɛri ɲɔ ki fa ge. 
\v 31 Fugba we ni ɲiŋɛ ke na ba doro, ga nɛ jomɔ pe wa da doro bada wɛ.»
\s1 Wa ya kee caŋa ke, ni wee tuun we cɛ wɛ
\r (Macoo 24:36-44)
\p
\v 32 «Ga sipya wa shishiin wa kee caŋa ke ni wee tuun we cɛ wɛ, ali fugba mɛlɛkɛɛ pu bɛ wɛ, Kilɛ Ja wu bɛ wɛ. To Kilɛ yɛ nigin pe wʼa kee caŋa ke ni wee tuun we cɛ. 
\v 33 Yʼa yiyɛ kasɛri, yʼi diin yaha ɲìi na! Bani yi wa lee kaa li nɔduun cɛ wɛ. 
\v 34 Li na ba bye ma na jo ná wa nigaraga kulo ni, wee nivorogo ya wu yaŋmuyɔ bɛɛri kaa le wu kapyebyii keŋɛ ni, na pu bɛɛri nigin nigin wu nibyii shɛ pu na, na yi jo puga ki kuɲɔsigimɛ wu mu na wu tiin yaha ɲìi na.
\p
\v 35 «Lee wuu na yi kori yaha ɲìi na, bani puga ki kafɔɔ wu na ba ba yakoŋɔ la, ɲiɲiŋɛ na la, xhupee mɛhɛɛ suduun ni la, ɲisɔɔgɔ na la, yi wa cɛ wɛ. 
\v 36 Wu ganha ba yi fo, wu yi niŋmunuyɔ ta wɛ. 
\v 37 Ye nʼa yu yi mu ge, yee nʼa yu sipyii pu bɛɛri mu: ‹Yi kori yaha ɲìi na!›»
\c 14
\s1 Yawutuu ɲuŋɔfɛɛ pʼa woni pye Yesu kaa na
\r (Macoo 26:1-5; Luka 22:1-2; Yohana 11:45-53)
\p
\v 1 Cabyaa shuun yɛ wu bye pu ni Ɲuwuuro, ni \w Shizhɛnhɛrɛ Baa Buuri Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* li tɛ ni. \w Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu bi cogana shaa Yesu na pʼi wu peele co ŋmɔhɔrɔ ni, pʼi wu gbo. 
\v 2 A pʼi jo: «Wù ganha bu wu co kalenɛ li ni wɛ, kɔnhɔ tunmɔ ganha bu yìri sipyiire ti tɛ ni wɛ.»
\s1 Cee wa ya lasikoli wo Yesu ɲuŋɔ ni
\r (Macoo 26:6-13; Yohana 12:1-8)
\p
\v 3 Na Yesu yaha wu na li Bɛtani kulo li ni Simɔ kaban, togo kʼa fɛnhɛ wemu co toro ge, a cee wa di ba ni lasikoli gboro la ni. Lee bi ɲi pɛɛwa lasikoli wa na wemu mɛgɛ ki ɲɛ na \w naari\w* ge. A cee wu lee lasikoli gboro li ɲɔ waa, na li funŋɔ lasikoli wu wo Yesu ɲuŋɔ ni.
\p
\v 4 Sipyii pii pu bye wà ge, a pii logoo di yìri, na ganha na puyɛ pyi: «Te lasikoli kakara te wo ɲuŋɔ ɲɛ lekɛ wɛ? 
\v 5 We lasikoli we bi da já bɛrɛ na toro wari kabɔfoŋɔɔ kɛlɛɛ shishɛɛrɛ ni kaguro (w 45.000) shishiin tàan, na wee kan funmɔ fɛɛ mu.» A pʼi jo ni wee cee wu ni xuuni.
\p
\v 6 Ga, a Yesu di jo: «Yi laha wu na! Ɲaha na yʼi we cee we zɔ tɛnri wɛ? Go kasaana wʼa pye mɛ nɛ na. 
\v 7 Funmɔ fɛɛ na da daa yee tɛ ni tuun bɛɛri ni. Tuun bɛɛri bu yee taan, yee na já kasaana pye pu na. Ga nɛ kunni wa da ba bye yee tɛ ni tuun bɛɛri ni wɛ. 
\v 8 Wu se kaa wʼa pye. Na gbo wo lasikoli wʼa wo na na, yani di ba xhu ge. 
\v 9 Can na nʼa da yi jo yi mu jo xuu bɛɛri ni Kilɛ wo Jozaama pʼa jo ke koŋɔ ke na ge, le we cee we ya pye ge, li bɛ na baari wà, na sipyii pu funyɔ tirige ni wu kaa ni.»
\s1 Zhuda Isikariyɔti funŋɔ ya pye wu Yesu nɔhɔ yaha
\r (Macoo 26:14-16; Luka 22:3-6)
\p
\v 10 Zhuda Isikariyɔti we wu bye wu kalaapiire kɛ ni shuun wu wa nigin ge, wee ya shɛ \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* pu mu na wu da Yesu le pu keŋɛ ni. 
\v 11 Pʼa wu jomɔ pu logo ge, a lee di daan pu ni xuuni. A pʼi ɲɔmɛɛ lɔ wu mu na pee na ba wari kan wu mu. A Zhudasi di ganha na pyegazaana shaa wu Yesu le pu keŋɛ ni.
\s1 Pʼa Bulooro Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ li yalige ki li shiizhan
\r (Macoo 26:17-25; Luka 22:7-14,21-23; Yohana 13:21-30)
\p
\v 12 \w Shizhɛnhɛrɛ Baa Buuri wu wo Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* li cazhiige ke, kemu na ɲuwuuro ti wo saraga \w dubyapige\w* ki ma gbo ge, a Yesu kalaapiire tʼi wu yege na: «Ma funŋɔ wa wù shɛ \w Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* li yalige ki gbegele xuu wekɛ ni wɛ?»
\p
\v 13 A Yesu di shuun wa tun wu kalaapiire ti ni, na yi jo pu mu na: «Yi shɛ kanha ki ni. Yi na zhɛ saha ni ná wa ni wʼa lɔhɔ shɔɔ tugo, yʼi daha wee fɛni. 
\v 14 Wu ba shɛ jé puga kemu ni, yʼi kee puga ki kafɔɔ pye: ‹Wù Karamɔgɔ wʼa jo na wu ni wu kalaapiire ti na ba Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ li yalige ki li puga kemu ni ge, na mii ki wa wɛ?› 
\v 15 Wu na pugbɔhɔ ka shɛ yi na zangaso wu ni. Yɛrɛyɛ wa ki ni, kʼa gbegele yaha. Yʼi Ɲuwuuro ti Kalenɛ li yalige ki gbegele wù mu wà.»
\p
\v 16 A kalaapiire tʼi yìri kari kanha ki ni, na shɛ keree ki ta ba Yesu ya yi jo pu mu wɛ. A pʼi Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ li yalige ki gbegele wee xuu wu ni.
\p
\v 17 Ba piige kʼa pa wɔ wɛ, a Yesu ni wu kalaapiire kɛ ni shuun wu ba. 
\v 18 Na pu yaha lige ki na, a Yesu di ba jo: «Can na, nʼa da yi jo yi mu, wa na ba nɛ le keŋɛ ni yee ni, wemu wʼa li ni nɛ ni ge.»
\p
\v 19 A kalaapiire ti ɲahaya di danha, na ganha na wu yegee nigin nigin, na: «Nɛ wi ya?»
\p
\v 20 A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «Yee kɛ ni shuun wu wa wu wa, wemu wʼa wu keŋɛ ki le golɛgɛ ki ni ni nɛ ni ge. 
\v 21 \w Sipya Ja\w* wu na ba xhu ma na jo ba lʼa ka wu shizhaa na wɛ. Ga wemu wʼa da ba Sipya Ja wu le keŋɛ ni ge, bɔɔngɔ ki ɲɛ weefɔɔ wogo. Ali wee ná wu da bye pu ya wu se bɛ wɛ, lee bi da bɔrɔ wu mu.»
\s1 Kafɔɔ fɛfɛɛrɛ yalige ki keree
\r (Macoo 26:26-30; Luka 22:15-20; 1 Korɛnte Shɛɛn 11:23-25)
\p
\v 22 Na pu yaha lige ki na, a Yesu di buuri wa lɔ, na baraga taha Kilɛ na, na wu kɛgi kɛgi na kan wu kalaapiire ti mu, na pu pye: «Yi wu lɔ, nɛ ceepuuro ti wa te!»
\p
\v 23 Lee kadugo na a wu \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* lɔhɔ cɛɛgbuu li lɔ, na baraga taha Kilɛ na, na li kan pu mu. A pu bɛɛri di ka gba.
\p
\v 24 A Yesu di pu pye: «Nɛ shishan pu ɲɛ pe, Kilɛ wo kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ li wo shishan pe. Sipyiɲɛhɛmɛɛ wuu na pʼa wo. 
\v 25 Can na, nʼa da yi jo yi mu, nʼa da ɛrɛzɛn lɔhɔ gba nige wɛ, fo caŋa kemu nʼa da ba ki nivoŋɔ gba \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te ni ge.»
\p
\v 26 Ba pʼa li xhɔ wɛ, na Kilɛ masɔŋɔ yoyo cee. Lee kadugo tàan a pʼi foro kari Oliviye faaboboŋɔ ki na.
\s1 Yesu ya jo na Pyɛɛri na ba foro wee kaa tàan
\r (Macoo 26:31-35; Luka 22:31-34; Yohana 13:36-38)
\p
\v 27 A Yesu di wu kalaapiire ti pye: «Yee bɛɛri na ba baa na nɛ yɛ nigin yaha, bani lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na:
\q1 ‹Nɛ na ba yatɔɔnahama wu gbo;
\q2 dubyaa pu bɛɛri na baa caaga.›\f * \fr 14:27 \fr*\ft Zakari 13:7\ft*\f*
\p
\v 28 Ga nɛ ba ɲɛ na foro xu ni tuun wemu ni, nɛ na doro yi ɲaha na Galile fiige ki ni.»
\p
\v 29 A Pyɛɛri di wu pye: «Ali pusamaa bɛɛri ɲɛhɛ baa na ma wá, nʼa da ga ma wá wɛ.» 
\v 30 A Yesu di wu pye: «Can na nʼa da yi jo ma mu, niɲaa wo piige ke ni yani xhupeshiilee ni shuun wuu pu pa mɛhɛɛ su ge, mu na ba foro nɛ kaa tàan tɔɔɲii taanri na mu ya nɛ cɛ wɛ.» 
\v 31 Ga, a Pyɛɛri di yi jo wu mu sanha na yi waha xuuni na: «Ali li mɛhɛ yaha nɛ wu xu bɛ ni mu ni, nʼa da ga foro ma kaa tàan wɛ.» A pusamaa bɛɛri di yee ninuyɔ jo mu.
\s1 Yesu ya Kilɛ ɲɛɛri Zhetisemanɛ tiire tɛgɛ ki ni
\r (Macoo 26:36-46; Luka 22:39-46)
\p
\v 32 Lee kadugo na a pʼi gari xuu wa ni wemu mɛgɛ ki ɲɛ na Zhetisemanɛ ge, a Yesu di wu kalaapiire ti pye: «Yi tiin naha, di shɛ Kilɛ ɲɛɛri.» 
\v 33 A wu gari wà ni Pyɛɛri, ni Yakuba, ni Yohana ni. A lʼi sii wu funŋɔ cɔnri fo xuuni, na wu ɲaha bɛ tanha. 
\v 34 A wu pu pye: «Nɛ zɔ we bɛɛri wʼa tanha fo nɛ na zhaa di xhuu. Yi tiin naha, yʼi gori yaha ɲìi na!»
\p
\v 35 A wu shɛ ɲaha na jɛri na do ɲiŋɛ na, na Kilɛ ɲɛɛri na li bi da já bye, wee tuun wu wo kanhama pʼi doro wu ɲuŋɔ ni. 
\v 36 A wu jo: «Na To, kaa la shishiin ya mu jani wɛ, le kanhama cɛɛgbuu le sanha lii na na. Lee bɛ na, nɛ wo ɲidaan ganha bye wɛ, fo mu wo ɲidaan.»
\p
\v 37 A Yesu di guri pa wu kalaapiire taanri wu yíri, na ba pu ta pʼa ŋmunɔ. A wu Pyɛɛri pye: «Simɔ, mʼa ŋmunɔɔ gɛ? Mu ya já kori yaha ɲìi na na ali lɛɛri nigin bɛ pye-e ya? 
\v 38 Yi tiin yaha ɲìi na yʼi da Kilɛ ɲɛɛri, kɔnhɔ Shitaanni ganha bu se ta yi na wɛ. Sipya munaa ya sɔɔ, ga wu ceepuuro fanha kʼa cɛ̀rɛ.»
\p
\v 39 A wu laha pu tàan sanha na Kilɛ ɲɛɛri, na guri pee jonumɔ pu na. 
\v 40 Lee kadugo na a wu guri pa sanha wu kalaapiire ti yíri, na ba pu ta pʼa ŋmunɔ sanha, bani ŋmunumɔ pu bi shɔ pu ni. A pʼi bye pu ya cɛ dii pu da wu ɲɔ shɔ wɛ.
\p
\v 41 A wu ba tɔɔɲii taanri wuu li ni na pu pye: «Yee wa ŋmunɔɔ sanha na ŋmɔni gɛ? Lʼa yaa, tuun wʼa nɔ. Li wii, \w Sipya Ja\w* wu na ba jé jurumupyii pu keŋɛ ni. 
\v 42 Yi yìri wù da se! We wʼa da na le keŋɛ ni ge, wʼa nɔ.»
\s1 Yawutuu pʼa Yesu co
\r (Macoo 26:47-56; Luka 22:47-53; Yohana 18:3-12)
\p
\v 43 Na Yesu yaha pee jomɔ pu na, taapile ni a Zhudasi di nɔ, wee ɲɛ kalaapiire kɛ ni shuun wu wa nigin wa. A wu nɔ ni sipyiɲɛhɛmɛɛ pii ni. Ŋmɔparaa ni pubegee ki bye pee mu. \w Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w*, ni nɔhɔlɛɛ pu bi pee tun.
\p
\v 44 Zhudasi wemu wu bi da ba Yesu le keŋɛ ni ge, wee bi ɲaha shɛshɛɛrɛ ta shɛ sipyiire ti na na: «Di ba shɛ ɲɔsɔɔnrɔ fò kan ná wemu mu, yʼi wee co, wee wu wa. Yʼi kasɛɛgɛ yaha wu na xuuni, yi da gaaŋi ni wu ni.» 
\v 45 A Zhudasi di dii Yesu na taapile ni, na wu pye: «Karamɔgɔ!» Na ɲɔsɔɔnrɔ fò kan wu mu. 
\v 46 Ba lee ya pye wɛ, a pʼi fulo Yesu na, na wu co. 
\v 47 A Yesu wo sipya nigin wa di wu ŋmɔpara kɔɔngi, na saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu wo kapyebye niwɛŋɛ paa laha.
\p
\v 48 A Yesu di pu pye: «A yee di ba ni ŋmɔparaa, ni pubegee ni nɛ tacoŋɔ ni, ma na jo kakuubye di ɲɛ ya? 
\v 49 Nɛ bi bye ni yee ni caŋa bɛɛri, na sipyii kalaa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, yee di ya nɛ co wɛ. Ga lʼa pye, kɔnhɔ Kilɛ Kafila wu ɲɔ di fa.» 
\v 50 A wu kalaapiire ti bɛɛri di baa, na wu yaha wà.
\p
\v 51 A lɛvɔɔ wa di daha Yesu fɛni, fatɔŋɔ yɛ ki bi mugile wu na. A shɛn nigin wa di wu co sipyii pu ni. 
\v 52 A wu wu fatɔŋɔ ki yaha wee keŋɛ ni, na baa kari ni ceepile ni.
\s1 Pʼa shɛ ni Yesu ni Yawutuu wo kiirikɔɔn pu mu
\r (Macoo 26:57-68; Luka 22:54-55,63-71; Yohana 18:13-14,19-24)
\p
\v 53 A pʼi gari ni Yesu ni saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu kaban. \w Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni nɔhɔlɛɛ, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu bɛɛri di puyɛ pinnɛ wà. 
\v 54 A Pyɛɛri di laraga kɔn pu na, na daha pu fɛni, fo na shɛ jé saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu wo kaaŋa ki ni, na diin gɛdii pu tàan na na wahani.
\p
\v 55 Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ pu fara \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki na, pee bi sɛɛri kaa la shaa Yesu fɛni kɔnhɔ pʼi wu gbo, ga pu ya li ta wɛ. 
\v 56 Sipyiɲɛhɛmɛɛ ya kafinɛyɛ sɛɛri keree pye Yesu fɛni, ga pu jomɔ pu bi puyɛ kaala.
\p
\v 57 A sipyii pii di yìri na kafinɛyɛ taha Yesu na na: 
\v 58 «Wʼa yi jo wèe ɲii na na: ‹Sipyii pʼa ke Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ kemu yereŋɛ ge, nɛ na ba kee ja, na katii yereŋɛ cabyaa taanri funŋɔ ni, sipyii keye ya kemu yereŋɛ wɛ.›» 
\v 59 Ga lee bɛ na, pu sɛɛri keree ki jomɔ pu ya pye nigin wɛ.
\p
\v 60 Wee tuun wu ni a saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu yìri yere sipyii pu niŋɛ ni, na Yesu pye: «Jomɔ pemu bɛɛri pii sipyii pii wa yu mu shizhaa na ge, mu wa da pu ɲɔ shɔ-ɛ gɛ?» 
\v 61 Ga, a Yesu di cari wuyɛ na, wu ya yaaga jo wɛ.
\p A saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu wu yege sanha na: «Ta mu wu ɲɛ Shɔvɔɔ we, duba fɔɔ Kilɛ Ja we?»
\p
\v 62 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Uun, were nɛ wa. Yi na ba \w Sipya Ja\w* wu nidɛɛngɛ ɲa Se Bɛɛri Fɔɔ Kilɛ kanige cɛ. Yi na ba wu nibawo ɲa bɛ sanha fugba ɲahaya ye na.»
\p
\v 63 Lee na a saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu wuyɛ pyaa wo fadeŋɛ shɛɛngi loyire keŋɛ ni, na jo: «Ɲaha fɛni wù ɲɛ sanha sɛɛrɛɛ pu mu wɛ? 
\v 64 Yi niwegee wa wu Kilɛ mɛkyɛɛgɛrɛ jomɔ ni. Yee di wa yekɛ yu wɛ?»
\p A pu bɛɛri di wu jaagi na wʼa yaa na wu gbo. 
\v 65 A pii di ɲɔlɔhɔ tugi wu na. A pʼi Yesu ɲaha pɔ, na wu kpɔɔn ni kaguruyo ni, na wu pye: «Ma kpɔnvɔɔ wu mɛgɛ yiri wù mu?» A gɛdii pu bɛ di Yesu kpɔn ni pu keye ni.
\s1 Pyɛɛri ya foro Yesu kaa tàan
\r (Macoo 26:69-75; Luka 22:56-62; Yohana 18:15-18,25-27)
\p
\v 66 Na Pyɛɛri yaha saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu kaaŋa ki ni, a saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu wo kapyebyezhɔ wa di yìri wà zangaso wu fugba ni, na tigi ɲiŋɛ ki na. 
\v 67 A wee di ba Pyɛɛri ɲa wu na na wahani, na wu wii xuuni na wu pye: «Mu bɛ wu bye ni Nazarɛti shɛɛn Yesu ni.» 
\v 68 Ga, a wu foro wu kaa tàan na jo: «Ye mu wa yu ge, nɛ yi cɛ wɛ, nɛ yi ɲaha cɛ wɛ.» Lee kadugo na a wu foro kari kpaan li ni, a xhupeshiimɛ di mɛɛ su.
\p
\v 69 A kapyebyezhɔ wu wu ɲa sanha na yi jo wee xuu wu wo sipyii pu mu na: «We ná we bɛ wu wa pu ni.» 
\v 70 A Pyɛɛri di foro Yesu kaa tàan sanha.
\p Ba jɛri ya pye wɛ, piimu pu bi yere Pyɛɛri tàan ge, a pee bɛ di wu pye: «Nakaara baa mu bɛ wu wa pu ni, bani Galile shɛn mu bɛ ɲɛ.» 
\v 71 Ga, a Pyɛɛri di gaa na wuyɛ laŋi na jo: «Ná wemu kaa yi wa yu ge, nɛ wu cɛ wɛ.»
\p
\v 72 Taapile ni a xhupoo di mɛɛ su xhupeshuun wuu na. A Pyɛɛri funŋɔ di do ni Yesu jomɔ pu ni na: «Yani xhupeshiilee ni shuun wuu pu pa mɛhɛɛ su ge, mu na ba foro nɛ kaa tàan tɔɔɲii taanri na mu ya nɛ cɛ wɛ.» A mɛɛ di shɔ wu na.
\c 15
\s1 Pʼa shɛ ni Yesu ni Pilate mu
\r (Macoo 27:1-2,11-14; Luka 23:1-5; Yohana 18:28-38)
\p
\v 1 Ɲisɔɔgbɔhɔ ki na a \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni nɔhɔlɛɛ, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w*, ni \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki bɛɛri, a pee di puyɛ pinnɛ, na puyɛ ɲa. A pʼi Yesu pɔ, na shɛ wu le Pilate keŋɛ ni.
\p
\v 2 A Pilate di wu yege na: «Yawutuu wo saan mu ɲɛ ya?» A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Uun, ba ma wa yi yu wɛ, wee nɛ ɲɛ.»
\p
\v 3 A saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ pʼi wu tɔɔgɔ le ni jomɔ niɲɛhɛmɛ ni. 
\v 4 A Pilate di wu pye sanha na: «Mu wa da ɲɔshɔɔrɔ ta shishiin pye-e ya? Pʼa keree kiimu taga na mu tɔɔgɔ leni ge, mu wa kee nuri-i gɛ?» 
\v 5 Ga Yesu ya wu ɲɔ shɔ wɛ, a lee di bye kakanhana Pilate mu.
\s1 Pʼa Yesu jaagi na pu wu gbo
\r (Macoo 27:15-26; Luka 23:13-25; Yohana 18:39-19:16)
\p
\v 6 Ayiwa kaa la bi tee na byi Yawutuu pu mu, lee ɲɛ yee bɛɛri pu bu kasolemɛ wemu sha Pilate mu pu \w Bulooro Ɲuwuuro Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* li ni, wʼa wee yaha. 
\v 7 Ná wemu mɛgɛ ki ɲɛ na Barabasi ge, wee ni wu nʼa she pyeɲii bi bye kaso ni wee tuun wu ni. Pee wa bi sipya wa gbo pu wo nʼa she wu funŋɔ ni. 
\v 8 A sipyiire tʼi gari Pilate yíri na shɛ wu ɲɛɛri na wʼa tee na kaa lemu pyi pu mu ge, na wu lee pye.
\p
\v 9 A Pilate di pu ɲɔ shɔ na: «Yi la ɲɛ di Yawutuu pu wo saan wu yaha yi mu ya?» 
\v 10 Bani Pilate bi li cɛ na Yesu wo ɲɛpɛɛn na \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* pʼa bi wu le wee keŋɛ ni. 
\v 11 Ga, a saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ pʼi sipyiire ti sɔn, na pu Pilate ɲɛɛri na wu Barabasi yaha.
\p
\v 12 A Pilate di pu pye sanha na: «Yawutuu pu wo saan wu wi ge, di lekɛ pye wu na wɛ?» 
\v 13 A pʼi xhuulo sanha na jo: «Wu kori tige na!» 
\v 14 A Pilate di pu yege na: «Kakuunɔ lekɛ wu dʼa pye wɛ?» Ga, a pʼi xhuulo xuuni na toro taashiinɛ li tàan na: «Wu kori tige na!»
\p
\v 15 Pilate funŋɔ bye wu sipyiire ti wo ɲidaan pye. Lee wuu na wʼa Barabasi yaha, na Yesu kan pʼa kpɔn ni susɔlɔɔ ni, na wu le pu keŋɛ ni pu kori tige na.
\s1 Sɔrɔsii pʼa Yesu la wolo
\r (Macoo 27:27-31; Yohana 19:2-3)
\p
\v 16 A sɔrɔsii pʼi gari ni Yesu ni gbafɛnɛɛri wu kaaŋa ki ni, na pu kuruŋɔ ki sɔrɔsii pu bɛɛri pinnɛ wà. 
\v 17 A pʼi saanra fadeboroŋɔ niɲiga ka le wu na, na xhuyo shin na pye saanra ɲudɔnɔ, na lee tɔ wu ɲuŋɔ ni. 
\v 18 Na fò kan wu mu na: «Ɲaabye, Yawutuu saan!» 
\v 19 A pʼi ganha na wu kpɔɔn ɲuŋɔ ke ni ni wahagaan ni, na ɲɔlɔhɔ tugoo na woni wu na, na leele wu fɛɛ ni, na li pye kanna pʼa wu pɛlɛ. 
\v 20 Pʼa wu la wolo xɔ ge, na kee fadeboroŋɔ niɲiga ki wolo wu na, na wuyɛ pyaa wo fàya yi le wu na, na foro ni wu ni kanha ki ni, pʼi shɛ wu kori korikoritige ki na.
\s1 Pʼa shɛ Yesu kori tige na
\r (Macoo 27:32-44; Luka 23:26-43; Yohana 19:17-27)
\p
\v 21 Ayiwa, na pu yaha pu na gaaŋi, a pʼi ná wa ɲa wʼa yìri wu kɛrɛyɛ ni na doroo, wee mɛgɛ ki bye na Simɔ. Sirinɛ kulo li shɛn wʼa bye wii. Alɛkisandire ni Urufusi yɛ to wu bye wii. A sɔrɔsii pʼi wee karamu wʼa Yesu korikoritige ki lɔ. 
\v 22 A pʼi gari ni Yesu ni xuu wa ni, wee mɛgɛ ɲɛ na «Goligota», lee kɔri ɲɛ «Ɲugɔrɔgɔ xuu.» 
\v 23 A pʼi duvɛn suri durɔgi losorogo ka ni na kan wu mu na wu yee gba, ga Yesu ya ta sɔɔ na yi gba wɛ. 
\v 24 A pʼi wu kori tige na, na wu fàya yi shan tahaa tahaa. A pu bɛɛri di kagaangaa lɔ, na kee pinnɛ kan wa mu wʼa shan shan fàya tahaa ki ɲuŋɔ ni. A pʼi yi lɔ, wa bɛɛri wʼa wu wo kagaan woyo lɔ.
\p
\v 25 Pʼa wu kori tige ki na tuun wemu ni ge, lee ya pye ɲisɔɔgɔ tuunɔ ɲìi gbarashɛɛrɛ wu na. 
\v 26 Pʼa wu jaagi lemu na ge, na lee ka na:
\qc YAWUTUU WO SAAN WE.
\p
\v 27 A pʼi kakuubyii shuun kori tiye na Yesu tàan, nigin wa bye wu kanige cɛ, nigin wa di ɲɛ wu kamɛnɛ cɛ. [ 
\v 28 Lee na Kilɛ Kafila wʼa yemu jo na pu na ba wu tɔrɔ le kakuubyii ni ge, yee ɲɔ ya fa.] 
\v 29 Kodoroloo pu bi pu ɲuyɔ kori, na wu shɛhɛlɛ, na yu: «Uun, mu wemu wʼa jo na mu na Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ja, na ki yereŋɛ sanha cabyaa taanri funŋɔ ni ge. 
\v 30 Mayɛ shɔ sa! Tigi laha tige ki na!»
\p
\v 31 \w Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu bɛ bi Yesu la wo puyɛ tɛ ni, na puyɛ pyi na: «Wʼa sipyii piitiilee shɔ, ga wʼa da já wuyɛ shɔ wɛ, 
\v 32 Shɔvɔɔ we wu ɲɛ \w Izirayɛli\w* wo saan wu ge, wu tigi laha nimɛ korikoritige ki na, kɔnhɔ wù wu ɲa wù dà wu na.» Namaa shuun wemu pʼa kori ni wu ni ge, pee bɛ bi wu fanri.
\s1 Yesu xugana
\r (Macoo 27:45-56; Luka 23:44-49; Yohana 19:28-30)
\p
\v 33 Ba caŋa kʼa pa nɔ midi na wɛ, a nibiige di jé fiige ki bɛɛri ni, fo na shɛ nɔ yakoŋɔ tuunɔ ɲìi taanri wu na. 
\v 34 Ba yakoŋɔ ki wo tuunɔ ɲii taanri wʼa pa nɔ wɛ, a Yesu di ba mujuugbɔɔ wá na: «Eli, Eli, lama sabakatani?» Lee kɔ́ri ɲɛ: «Na Kilɛ, Na Kilɛ, ɲaha na ma dʼa na yaha wɛ?» 
\v 35 Piimu niyereye yi bye wà ge, ba pii ya lee mujuu li logo pee ni wɛ, na jo: «Wii, Kilɛ tudunmɔɔ Eli wʼa yiri.» 
\v 36 A shɛn nigin wa di baa kari pu ni, na shɛ yoro fyɛnmi vinɛgiri ni, na tee migile kagaantɔɔngɔ ka na, na shɛ gan Yesu mu wu sɔn. A wee ná wu jo: «Yi yere wù wu wii Eli bu da wu na da ba wu tirige.» 
\v 37 Ga, a Yesu di mujuugbɔɔ wá, na xhu. 
\v 38 Taapile ni a Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki \w ɲahaparaga fàŋa\w* nigbilege kʼi daa shuun, na lɔ fugba wu na fo ɲiŋɛ ke. 
\v 39 Sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ we niyerege ki bye na saha ni Yesu ni ge, wee ya wu ɲa wʼa sipile wá na xhu ge, a wu jo: «Can na, Kilɛ Ja yɛ pyaa ki bye we ná we.»
\p
\v 40 Cèe pii bɛ bi yere taliige ni na kii keree kii wii. Pii mɛyɛ yi wa ye pu ni: Magadala shɛɛn Mariyama, ni Yakuba nibire ni Zhose yɛ nu Mariyama, ni Salomɛ. 
\v 41 Pee cèe pu pʼa bi taha Yesu fɛni, na wu tɛgɛ wu labye wu na, na wu yaha Galile fiige ki ni. Cèe niɲɛhɛmɛɛ piitiilee bɛ bi taha wu fɛni na kari Zheruzalɛmu ni.
\s1 Yesu legana faŋa ni
\r (Macoo 27:57-61; Luka 23:50-56; Yohana 19:38-42)
\p
\v 42 A yakoŋɔ kʼi nɔ, kee ɲɛ Pɔri caŋa. Kee caŋa ki shi na Yawutuu pu ma \w cadɛɛngɛ\w* ki keree gbegele yaha, kee da nɔhɔ pye Yesu caxhugo caŋa. 
\v 43 A Arimate shɛɛn Yusufu di ba. \w Kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki sipyigbɔ wa wu bye wii. Wee bɛ bi \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti sigee, a wu ɲuŋɔ waha na shɛ Pilate mu, na Yesu nixhugo ki ɲɛɛri wu mu. 
\v 44 A lee di Pilate fo wu na logo na Yesu ya xu tɔvuyo na mɛ. A wu sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wu yiri, na wu yege Yesu xuduun bu da wʼa mɔ. 
\v 45 Wʼa ɲɔshɔɔrɔ ta na yìri sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wu yíri ge, a wu sɔɔ na Yusufu wu Yesu nixhugo ki lɔ. 
\v 46 A Yusufu di fatɔŋɔ ka shɔ, na Yesu tirige, na kee fatɔŋɔ ki migile wu na, na wu le faŋa ka ni, kee bi tugi yaha faaya yi ni. Na xhɔ na kageegbɔhɔ ka gologolo taga faŋa ki ɲɔ tɔ. 
\v 47 Magadala shɛɛn Mariyama ni Zhose nu Mariyama, pee bye wà na Yesu nixhugo ki taleŋɛ ki wii.
\c 16
\s1 Yesu ya ɲɛ na foro xu ni
\r (Macoo 28:1-8; Luka 24:1-12; Yohana 20:1-10)
\p
\v 1 Ba Yawutuu wo \w cadɛɛngɛ\w* kʼa toro wɛ, a Magadala shɛɛn Mariyama, ni Yakuba nu Mariyama, ni Salomɛ yɛ di shɛ nudanga yaŋmuyɔ shɔ, na pʼi shɛ Yesu nixhugo ki tìre ni yee ni. 
\v 2 A pʼi gari faŋa ki na Dimazhi wu ɲisɔɔgɔ ki na, caŋa ki foroduun ni. 
\v 3 Pu bi puyɛ pyi na: «Jɔgɔ wu dʼa zhɛ kageegbɔhɔ ki gologolo laha wèe mu faŋa ki ɲɔ na wɛ?»
\p
\v 4 A pʼi wii na kageegbɔhɔ ki ta kʼa gologolo laha faŋa ki ɲɔ na. 
\v 5 A pʼi jé faŋa ki ni, na ná wa ɲa wà, wu nidɛɛngɛ ki bye kanige cɛ we ni, fadedɔɔngɔ nivige di ɲɛ wu na. A lʼi bye pu fyaara wuu mu kakanhana xuuni. 
\v 6 A wee di pu pye: «Yi ganha fya wɛ. Nazarɛti shɛɛn Yesu we wʼa kori tige na ge, wee yʼa zhaa. Wu wa naha wɛ; wʼa ɲɛ. Pʼa wu sinniŋɛ xuu wemu ni ge, yi wee wii. 
\v 7 Ga yi shɛ yi jo wu kalaapiire ti mu ni Pyɛɛri bɛ na: ‹Wʼa gaaŋi yi ɲaha na Galile fiige ki ni. Yi na zhɛ wu ɲa wà ma na jo, ba wʼa bi yi jo yi mu wɛ.›»
\p
\v 8 A cèe pʼi fya na jɛlɛ, na baa foro faŋa ki ni. Pu ya yaaga jo sipya wa shishiin bɛ mu wɛ, bani pu bi fya.
\s1 Yesu ya wuyɛ shɛ Magadala shɛɛn Mariyama na
\r (Macoo 28:9-10; Yohana 20:11-18)
\p [ 
\v 9 Yesu niɲɛŋɛ na foro xu ni, Dimazhi wu ɲisɔɔgɔ ki na, a wu wuyɛ shɛ Magadala shɛɛn Mariyama na ɲaha na. \w Jinaa\w* gbarashuun wu bi kɔri yeege wee ni. 
\v 10 Pii pu bi ɲaari ni Yesu ni ge, a Mariyama di shɛ yi jo pee mu. Pee ɲahaya yi bi tanha, mɛhɛɛ pu bi suu. 
\v 11 Pʼa logo na Yesu wa ɲiifɛɛrɛ ni, na Mariyama wʼa wu ɲa ge, pu ya dà li na wɛ.
\s1 Yesu ya wuyɛ shɛ wu kalaapiire shuun wa na
\r (Luka 24:13-35)
\p
\v 12 Lee kadugo na pu shuun wa di ba ganha na gaaŋi kulo la ni. Pu nigariwuu, a Yesu cogo ɲɛriwo di wuyɛ shɛ pu na. 
\v 13 Ba pʼa kuri pa wɛ, na ba yee jo kalaapiire tisara mu, pu ya dà yee bɛ na sanha wɛ.
\s1 Yesu ya wuyɛ shɛ wu kalaapiire kɛ ni nigin wu na
\r (Macoo 28:16-20; Luka 24:36-49; Yohana 20:19-23; Kapyegee 1:6-8)
\p
\v 14 Lee kadugo na a Yesu di wuyɛ shɛ wu kalaapiire kɛ ni nigin wu na, na pu yaha pu na li. A wu jo ni pu ni pu nʼa daa baara, ni pu niwewaa li wuu na, bani pii pʼa wu ɲa wu dʼa ɲɛ xɔ ge, pu ya dà pee na wɛ.
\p
\v 15 A wu yi jo pu mu na: «Yi shɛ koŋɔ ke kabaya ye bɛɛri na, yʼi Kilɛ wo Jozaama pu yɛrɛ li pye sipyii pu bɛɛri mu. 
\v 16 Sipya wemu bu dà li na na batize, wee na zhɔ, ga wemu ya dà wɛ, wee wo jaagi kanhama pu na ba golo. 
\v 17 Piimu bu dà, pee na ba kii kakanhaŋaa kii pyi: Pu na ba jinaa kɔri na yeege sipyii ni nɛ mɛgɛ na. Pu na ba shi watii jomɔ yu. 
\v 18 Pu na ba wɔlɔɔ coni pu keye ni. Pu bu sipyigbɔ yaaga gba, kee wa da yaaga kyɛɛgi pu mu wɛ. Pu na ba pu keye taha yama fɛɛ na pʼa juuŋɔ.»
\s1 Yesu ya kuri kari Kilɛ yíri
\r (Luka 24:50-53; Kapyegee 1:9-11)
\p
\v 19 Kafɔɔ Yesu ya jo xɔ ni pu ni ge, a wu yìri, na dugi kari fugba we ni, na shɛ diin saanra tatɛɛngɛ ki ni Kilɛ kanige cɛ. 
\v 20 A pee kunni di gari, na shɛ Jozaama pu jo kabaya yi bɛɛri na. Kafɔɔ bye ni pu ni pu labye wu bɛɛri na, na kakanhaŋaa pyi kiimu ya li shɛɛ na kaɲii li wa pu jomɔ pu ge.]