\id LUK - MYKuniT
\ide UTF-8
\h LUKA
\toc1 Kilɛ Jozaama pe pu wa wu Ja Yesu Kirisa kaa yu ge, Luka wo nigama
\toc2 Luka
\toc3 Luka
\mt1 Luka
\mt2 Kilɛ Jozaama pe pu wa wu Ja Yesu Kirisa kaa yu ge, Luka wo nigama
\is1 Jɔgɔ wu ɲɛ Luka wɛ?
\ip Luka bi bye Yesu wo Tudunmɔɔ kɛ ni shuun wu ni wɛ. Kitabuu shuun wʼa ka: Luka Kitabu ni Kapyegee Kitabu. Wu bye Yawutu wɛ, Girɛkii jomɔ pu bye wu shi jomɔ. Nakaara baa, jɔgɔtɔrɔna wu bye wii (Kolose Shɛɛn 4:14). Wʼa tudunmɔɔ Pɔli tɛgɛ wu labye wu na (2 Timote 4:11 ni Filemɔ 25).
\ip Wʼa kushɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ pye ni Pɔli ni shiizhan tuun wemu ni wee di bi ɲaari na Kilɛ wo Jozaama pu yu shi wu mu, shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ ge. Piimu pʼa Yesu ɲa, na wu kapyegee ki ɲa, na wu jomɔ pu bɛ logo ge, wʼa yegeŋɛ gbegele pye pee mu fo na jomɔ nizinmɛ ta Yesu shizhaa na, na na pe jomɔ pe ka.
\is1 We Jozaama Kitabu we kakana ɲuŋɔ
\ip Luka ya we Kitabu we ka ba sɛmɛ ɲɛ wɛ, na wu tun wu naɲii Teyofili mu, wee bye fanha ki wo sipyigbɔ wa (Luka 1:3) ni piimu bɛɛri pʼa Girɛkii jomɔ pu yu ge. Wee Teyofili we bɛ bye kanna wu ɲɛ Yawutu wɛ, ba Luka yɛ pyaa ɲɛ wɛ. Wu funŋɔ bye wʼi li shɛ na koŋɔ ke bɛɛri wo Shɔvɔɔ ni ki Kafɔɔ wu ɲɛ Yesu. Kama kavɔɔ wu bye wii wemu ya jani fo xuuni ge. Lee na wʼa kii keree kii lɔ kacɛ na, na ki deele ka saama na.
\is1 Jozaama Kitabu wu kafila ɲugbɔyɔ
\imi \bd Luka 1—2\bd* Yesu ni Yohana Batizelipye wo ze keree.
\imi \bd Luka 3:1—4:13\bd* Yohana Batizelipye wo Kilɛ Jomɔ yɛrɛ ni Yesu batizeli ni wu nɔwuuro.
\imi \bd Luka 4:14—9:50\bd* Yesu wo labye we Galile fiige ki ni.
\imi \bd Luka 9:51—19:27\bd* Yesu ya ɲara lemu pye ge, na lɔ Galile ni na se Zheruzalɛmu ni. Wʼa taleŋɛɛ nijeŋɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ jo wà.
\imi \bd Luka 19:28—23:56\bd* Yesu wo labye we ni wu xu we Zheruzalɛmu kulo li ni.
\imi \bd Luka 24\bd* Yesu ya ɲɛ na foro xu ni fo na shɛ nɔ wu dugiduun wu na fugba wu ni.
\c 1
\s1 Kitabu wu kakana ɲuŋɔ
\p
\v 1 Na ceborona Teyofili,
\p Keree kii kʼa pye wù niŋɛ ni ge, sipyii ya ɲɔ kɔn na kee kafila kani. 
\v 2 Kee keree kʼa pye piimu ɲii na, na co ki ɲɔ kɔnduun wu na, a tuduro di gan pu mu pʼa Kilɛ kafila wu yu ge, pee ya kii keree kii jomɔ jo wèe mu. A ki kavɛɛ di ki ka na bɛ ni ki ɲavɛɛ pu wo jogana li ni. 
\v 3 Keree kii bɛɛri kʼa pye, fo ki ɲɔ kɔnduun wu ni ge, nɛ bɛ ya kee suguri xuuni. Lee wuu na lʼa saha na nɛ yaa na kee keree kii ka, na ki sogi sogi kiyɛ na mu mu, Teyofili. 
\v 4 Keree kiimu ni mʼa kalaa ge, kɔnhɔ mʼa dà li na na can yɛ pile li wa kee keree kee.
\s1 Mɛlɛkɛ wa ya Yohana Batizelipye ze jo
\p
\v 5 Na \w Hɛrɔdi\w* yaha saanra ti na Zhude ɲuŋɔ ni, Yawutuu wo \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* wa bye wà, wu mɛgɛ di ɲɛ na Zakari. Abiya wo kuruŋɔ ki wo saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ wa wu bye wii. Wu shɔ bye saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ \w Arɔn\w* poro wa; wee mɛgɛ ki bye na Elizabɛti. 
\v 6 Pu shuun wu bɛɛri nidiiye yi bye Kilɛ ɲaha tàan. Zɔ wa shishiin bye pu na Kafɔɔ Kilɛ wo ɲɔmɛɛjogoo ki ni wɛ. 
\v 7 Ga pya bɛ bye pu mu wɛ, bani Elizabɛti bye seganha. Pu shuun wu bɛɛri dʼa lɛ.
\p
\v 8 Caŋa ka, na Zakari yaha saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛrɛ ti ni Kilɛ ɲaha tàan, wu wo kuruŋɔ ki tuun wu ni. 
\v 9 A pʼi wu ɲaha bulo, na bɛ ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* pu wo kalɛɛ li ni, na wu jé Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, wu nudanga wusuna wu le. 
\v 10 Sipyii pu bɛɛri bye Kilɛ-ɲɛrɛgɛ na kpɛɛngɛ ki na, wusuna wu leduun wu ni. 
\v 11 A Kilɛ wo mɛlɛkɛ wa di wuyɛ shɛ Zakari na, wee mɛlɛkɛ wu bye nudanga wusuna \w saraya yi tawologo\w* ki kanige cɛ. 
\v 12 Zakari ya wee ɲa tuun wemu ni ge, a wu hakili di wuregi, a wu fya. 
\v 13 Ga, a mɛlɛkɛ wu wu pye: «Zakari, ma ganha fya wɛ, bani ma Kilɛ-ɲɛrɛgɛ kʼa co. Ma shɔ Elizabɛti na ba ja se ma mu. Ma na ba wu mɛgɛ le Yohana. 
\v 14 Ma na ba fundanga pyi, ma funŋɔ na faha, sipyiɲɛhɛmɛɛ na ba fundanga pye wu ze wu wuu na. 
\v 15 Wu na ba bye sipyigbɔ Kafɔɔ Kilɛ ɲaha tàan, wu da ba duvɛn kelee kafugo yagbaga ka shishiin gbuu wɛ. Wu na ba ɲi Fɛfɛɛrɛ Munaa na, fo wu tigiduun ni. 
\v 16 Wu na ba Izirayɛli wo sipyii niɲɛhɛmɛɛ ɲɛri pu Kafɔɔ Kilɛ kabaŋa yíri. 
\v 17 Sefɛɛrɛ munaa le lʼa bye Kilɛ tudunmɔɔ \w Eli\w* ni ge, lee ninunɔ na ba bye wu bɛ ni wʼa ɲaari Kilɛ ɲaha tàan, kɔnhɔ wu tii ni pu nagoo tɛ yàa, wu Kilɛ ɲɔmɛɛ cobaalaa ɲɛri fo pʼa sipyitiiye fungɔnyɔ tuuyo ta, kɔnhɔ wu shi wu gbegele, wu wu yaha Kafɔɔ ɲaha na.»
\p
\v 18 A Zakari di mɛlɛkɛ wu pye: «Nɛ na lee cɛ viinŋɛ dii wɛ? Nɛ lɛ, nɛ shɔ bɛ dʼa shiɲɛhɛmɛ ta.» 
\v 19 A mɛlɛkɛ wu wu ɲɔ shɔ na: «Nɛ ɲɛ \w Gaburiyɛli\w*. Nɛ yeree Kilɛ ɲaha tàan. Nɛ tun na pa ba jo ni ma ni, di pe Jozaama pe jo ma mu. 
\v 20 Li wii, ma ɲɔ na ba bɔ, ma da já jo wɛ, fo kii keree kii ɲɔ ba fa caŋa kemu, bani nɛ jomɔ pe pu da ba fa pu tuun ni ge, mu ya dà pee na wɛ.»
\p
\v 21 Sipyii pu bɛɛri bi Zakari sigee. Wu na mɔ Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, a lee di bye pu mu kakanhana. 
\v 22 Wʼa foro tuun wemu ni ge, wu ya já jo ni pu ni wɛ. A pʼi li cɛ na kashɛɛ la wʼa ɲa na wu yaha Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. Na wu yaha wu ya já jo wɛ, a wʼi ɲaha shɛshɛɛrɛ ta pye ni keye ni.
\p
\v 23 Zakari wo labye wu cabyaa ki ɲɔ ya pa fa ge, a wu guri kari wu puga. 
\v 24 A cabyaa kii di doro, a wu shɔ Elizabɛti di yere yacɛrɛ na, na ŋmɔhɔ yebyaa kaguro, na jo: 
\v 25 «Kafɔɔ Kilɛ wʼa li pye mu nɛ mu, wʼa wu ɲii taha nɛ na tuun wemu ni ge, na nɛ fanhara keree laha nɛ ɲuŋɔ ni sipyii tɛ ni.»
\s1 Mɛlɛkɛ wʼa Yesu ze jo
\p
\v 26 Elizabɛti laa li yeŋɛ gbaara wogo ki na, a Kilɛ di mɛlɛkɛ \w Gaburiyɛli\w* tun kari Galile kulo la ni; lee mɛgɛ ɲɛ Nazarɛti, 
\v 27 na shɛ nacɛbaa doɲiŋɛ fucɛri wa mu. Ná wa wu bi wee co, wee mɛgɛ ɲɛ Yusufu; \w Dawuda\w* shi wu ni wʼa foro. Nacɛbaa doɲiŋɛ fucɛri wu mɛgɛ ki bye Mariyama. 
\v 28 A mɛlɛkɛ wu jé wà wu yíri, na wu pye: «Fɛrɛmɛ bye, mu we wʼa ɲaɲiŋɛ ta ge, Kafɔɔ Kilɛ wa ni mu ni.»
\p
\v 29 A Mariyama hakili di wuregi pee jomɔ pe wuu na, wu bi wu funŋɔ shaa na, we fò we kɔri na já bye lekɛ wɛ. 
\v 30 A mɛlɛkɛ wu wu pye: «Ma ganha fya wɛ Mariyama, bani mʼa fɛrɛmɛ ta Kilɛ mu. 
\v 31 Li wii, ma na ba yere yacɛrɛ na, na ja se, ma na ba wee mɛgɛ le Yesu. 
\v 32 Wu na ba bye sipyigbɔ, wu na ba yiri \w Kilɛ-gbɔtabaaga\w* Ja. Kafɔɔ Kilɛ na ba wu tolɛ Dawuda wo saanra koro li kan wu mu. 
\v 33 Wu na ba bye saan Yakuba shi wu ɲuŋɔ ni gbee; wu saanra tʼa da ga xhɔ wɛ.» 
\v 34 A Mariyama di mɛlɛkɛ wu pye: «Lee na ba bye pyegana lekɛ na wɛ, bani nɛ sanha ná shi cɛ wɛ?» 
\v 35 A mɛlɛkɛ wu wu ɲɔ shɔ na: «Fɛfɛɛrɛ Munaa na ba digi ma na. Kilɛ-gbɔtabaaga sefɛɛrɛ ti ɲimɛ na ba ma tɔ. Lee wuu na Fɛfɛɛrɛ Ja we ma da ba se ge, wu na ba yiri Kilɛ Ja. 
\v 36 Li wii, ma ceboroshɔ Elizabɛti wemu wʼa lɛ ge, wee bɛ wʼa yere yacɛrɛ na, wu na ba ja se. Wee wemu wu bi yiri na seganha ge, ke yeŋɛ ke wa wu laa li yeŋɛ gbaara wogo. 
\v 37 Bani yafiin ya Kilɛ jani wɛ.»
\p
\v 38 Wee tuun wu ni a Mariyama di jo: «Kafɔɔ Kilɛ bulozhɔ wu we nɛ, wu li pye na mu ba mʼa li jo wɛ.» Lee kadugo na a mɛlɛkɛ wu gari, na laha wu tàan.
\s1 Mariyama ya shɛ foro Elizabɛti na
\p
\v 39 Wee tuun wu ni a Mariyama di yìri, na gari tɔvuyo na faaboboyo fiige ki ni, na shɛ nɔ Zhude kulo la ni, 
\v 40 na jé Zakari kaban, na Elizabɛti shaari. 
\v 41 Ba Elizabɛti ya Mariyama fò mujuu li logo wɛ, a pya wu ɲɛhɛ wu funŋɔ ni. A Elizabɛti di ɲi Fɛfɛɛrɛ Munaa na. 
\v 42 A wu mujuugbɔɔ wá na: «Mu ɲɛ duba pya na toro cèe pusamaa bɛɛri tàan! Pya we ma da ba se ge, wee bɛ ɲɛ duba pya! 
\v 43 Jɔgɔ nɛ ɲɛ fo na Kafɔɔ bɛ nu wu na pa foro na na wɛ. 
\v 44 Li wii nɛ mu fò mujuu li logo tuun wemu ni ge, a pya wu fundanga wo di ɲɛhɛ nɛ funŋɔ ni. 
\v 45 Mariyama, mu ɲɛ duba pya, bani Kafɔɔ Kilɛ ya yemu jo mu mu ge, mu ya dà li na na yee ɲɔ na ba fa!»
\s1 Mariyama ya yogo kemu cee ge
\p
\v 46 A Mariyama di jo:
\q1 «Nɛ Kafɔɔ Kilɛ pɛlɛ na zɔ wu na.
\q2
\v 47 Na funŋɔ nidanga wo wu ɲɛ na \w Shɔvɔɔ\w* Kilɛ ni,
\q1
\v 48 bani wu bulozhɔ we wʼa wuyɛ tirige ge,
\q2 wʼa wu ɲii taha wu na.
\q1 Li wii, na co nimɛ na, shi we wʼa ma ge,
\q2 wu bɛɛri na ba nɛ pyi duba pya,
\q1
\v 49 bani Se Bɛɛri Fɔɔ Kilɛ ya kagbɔɔ pye nɛ mu,
\q2 wu mɛgɛ ki ɲɛ fɛɛfɛɛ.
\q1
\v 50 Wʼa ɲuŋɔ ɲaari wu ɲìi fyaara sipyii na,
\q2 fo na shɛ nɔ pu shi nibama wu bɛɛri na.
\q1
\v 51 Wʼa sefɛɛrɛ keree pye ni wu keye ni,
\q2 na tabaara fungɔnyɔ caaga.
\q1
\v 52 Wʼa fanhafɛɛ tirige na laha pu saanra korogoo na,
\q2 pii pʼa tigi ge, na pee yirige.
\q1
\v 53 Wʼa xuugo fɛɛ tin yalijeŋɛɛ na,
\q2 na lafɛɛ kewaya wuu yaha kari.
\q1
\v 54 Wʼa wu kapyebye Izirayɛli wu tɛgɛ.
\q2 A wu funŋɔ di do ni wuyɛ pyaa ɲiɲaara keree ki ni
\q1
\v 55 \w Ibirayima\w* ni wu kadugo ki shizhaa na fo gbee
\q2 ma na jo, ba wʼa bi ɲɔmɛɛ li lɔ
\q2 wù sefɛlɛɛ pu mu wɛ.»
\p
\v 56 A Mariyama di gori Elizabɛti yíri, na yeye taanri shishiin pye. Lee kadugo na na guri kari wu puga.
\s1 Yohana Batizelipye ze keree
\p
\v 57 Elizabɛti tigiduun ya pa nɔ ge, a wu funana se. 
\v 58 Ba wu tiinɲii ni wu cebooloo pʼa logo na Kafɔɔ Kilɛ ya wu ɲiɲaara ti pɛlɛ wu shizhaa na wɛ, na binnɛ funŋɔ tàan ni wu ni.
\p
\v 59 Pya wu cazege caŋa gbarataanri wogo, a pʼi ba di ba wu cekɔɔnrɔ pye. Pu funŋɔ bye pʼi wu to Zakari mɛgɛ le wu na, 
\v 60 ga, a nufɔɔ wu jo na: «Ahayi, wu mɛgɛ ki da le Yohana.» 
\v 61 A pʼi wu pye na: «Ga mu sipya wa shishiin mɛgɛ di wa mu-i dɛ?» 
\v 62 A pʼi pya wu to wu yege ni ɲaha shɛshɛɛrɛ ni, na wu funŋɔ wa wu mɛgɛ kekɛ le pya wu na wɛ? 
\v 63 A Zakari di walaa sha pu mu, na yi ka wu na na: «Wu mɛgɛ ki wa Yohana.» A lʼi pu bɛɛri fo. 
\v 64 Taapile ni a Zakari ɲɔ kʼi mugi, a wu já na yu, na Kilɛ sɔ. 
\v 65 A pu tiinɲii pu bɛɛri di fya. Sipyii pu bi lee nibyii le yu Zhude faaboboyo fiige ki bɛɛri ni. 
\v 66 Yi logovɛɛ bɛɛri bi pu funyɔ shaa ni kii keree kii ni, a pʼi jo: «We pya we na ba bye ɲaha wɛ?» Bani Kafɔɔ Kilɛ wo sefɛɛrɛ ti bye wu na.
\s1 Zakari ya yogo kemu cee ge
\p
\v 67 Wee tuun wu ni a pya wu to Zakari di ɲi Fɛfɛɛrɛ Munaa na. A wu kapaŋaa jo na:
\q1
\v 68 «Kafɔɔ \w Izirayɛli\w* wo Kilɛ we wʼa sɔni,
\q2 bani wʼa wu ɲii taha wu sipyii pu na,
\q2 na pu ɲuŋɔ wolo.
\q1
\v 69 Wʼa Shɔvɔɔ baraga wo yirige wèe mu
\q2 na foro wu kapyebye \w Dawuda\w* shi wu ni.
\q1
\v 70 Wu bi wee kaa jo fo taatuunnɔ ni
\q2 wu tudunmɔɔ fɛfɛɛrɛ wuu pu ɲɔ ni,
\q1
\v 71 na wu na ba wèe tánha wù pɛɛn na,
\q2 na wù shɔ na wù wolo wù kɔvɛɛ bɛɛri keŋɛ ni,
\q1
\v 72 na wu ɲiɲaara keree ɲɔ fa wù sefɛlɛɛ pu shizhaa na,
\q1 na wu fungɔngɔ yaha wu fɛfɛɛrɛ ɲɔmɛɛ li na.
\q2
\v 73 Wu bi kàa wù sefɛlɛ \w Ibirayima\w* mu,
\q1
\v 74 na wu na ba wù shɔ wù pɛɛn na,
\q2 kɔnhɔ wù lowagaa wuu di da labye pyi wu mu,
\q2
\v 75 wù bye fɛfɛɛrɛ wuu,
\q1 nidiimɛɛ wu ɲaha tàan
\q2 wù shi wu caŋa ɲɛhɛɛ ki bɛɛri ni.
\q1
\v 76 Mu bɛ na pya, ma na ba yiri
\q2 \w Kilɛ-gbɔtabaaga\w* tudunmɔ,
\q1 bani ma na ba ɲaari Kafɔɔ ɲahagbaa na,
\q2 na wu korogoo ki yari.
\q1
\v 77 Ma na ba li shɛ wu sipyii pu na
\q2 na wu na ba ɲuwuuro kan pu mu,
\q2 bani pu jurumu wʼa \w yafa\w* pu mu
\q1
\v 78 wèe wo Kilɛ wu wo ɲiɲaara te
\q2 ni wu saama pu gbɔɔrɔ ni.
\q1 Yee gbɔɔrɔ ni ɲimuguŋɔ ya nɔ wèe na
\q2 na yìri fugba we ni.
\q1
\v 79 Pii pʼa tiin piige ni ni xu ɲimɛ ni ge,
\q2 wʼa kpɛɛngɛ yeege pee mu,
\q1 na wèe tɔɔyɔ yaha ɲaɲiŋɛ koo ni.»
\p
\v 80 Ayiwa, wee pya wu bi lɛgi, na se ɲaha na fungɔngɔ fɛɛrɛ ni. A wu gori siwaga ki ni, fo na shɛ wu shɛduun nɔ Izirayɛli na.
\c 2
\s1 Yesu ze keree
\r (Macoo 1:18-25)
\p
\v 1 Wee tuun wu ni Oromɛ saannaa Ogusiti bi tuduro kan na fiiye yi sipyii pu bɛɛri mɛyɛ yi ka. 
\v 2 Pee kama pu nizhiimɛ ya Kirinusi ta wu ɲɛ Siiri fiige ki gbafɛnɛɛri. 
\v 3 A sipyii pu bɛɛri di gari pu kulogoo ni, kɔnhɔ pu mɛyɛ di shɛ ga wà.
\p
\v 4 A Yusufu bɛ di foro Nazarɛti ni, lee ɲɛ Galile fiige ki kulo la. Na gari Bɛtilɛhɛmu kulo li ni Zhude fiige ki ni, lee ɲɛ saannaa \w Dawuda\w* wo kulo le. Bani Dawuda shi shɛn wu ɲɛ wii. 
\v 5 A wu gari wà, kɔnhɔ wu ni wu curɔ Mariyama mɛyɛ di shɛ ga. Mariyama laa wo wu bye. 
\v 6 Na pu yaha Bɛtilɛhɛmu ni, a Mariyama tigiduun di nɔ. 
\v 7 A wu wu funazhiire se, na fàya migile pya wu na, na wu sinniŋɛ shɔngɔ logbakɔrɔ ni, bani pu ya xuu ta nabuun tatigiŋɛ puga ki ni wɛ.
\s1 Mɛlɛkɛ wa ya wuyɛ shɛ yatɔɔnahamaa pu na
\p
\v 8 Yatɔɔnahamaa pii bye kee fiige ki ni, pee bi shuun ɲìi na sipoŋɔ ki ni, na pu yatɔɔyɔ kasɛri. 
\v 9 A Kilɛ wo mɛlɛkɛ wa di ba yere pu ɲɔ na. A Kafɔɔ Kilɛ wo nɔɔrɔ wu ɲí ɲí pu kabaya yi bɛɛri na. A pʼi fya xuuni. 
\v 10 Ga, a mɛlɛkɛ wu pu pye: «Yi ganha fya wɛ, bani fundangbɔhɔ Jozaama nʼa da jo yi mu, pee na ba bye sipyii pu bɛɛri wo. 
\v 11 Wii mɛ, Shɔvɔɔ wʼa se niɲaa yee mu Dawuda kulo li ni, wee wu ɲɛ Kirisa we, na nɔhɔ pye Kafɔɔ we. 
\v 12 Li ɲaha shɛshɛɛrɛ ti wa te, yi na ba pubinnɛ la ɲa, fàya na migile li na, na li sinniŋɛ shɔngɔ logbakɔrɔ ni.» 
\v 13 Taapile ni a mɛlɛkɛɛ kuruyo niɲɛhɛyɛ di ba binnɛ wee mɛlɛkɛ wu tàan, na yìri fugba we ni. Pu bi Kilɛ sɔni na yu:
\q1
\v 14 «Kilɛ wʼa sɔni fugba lii lii we ni!
\q2 Ɲaɲiŋɛ ki pye ɲiŋɛ ke na
\q2 wu ɲidaan sipyii niŋɛ ni!»
\p
\v 15 Ba pee mɛlɛkɛɛ pʼa laha yatɔɔnahamaa pu tàan, na kari fugba we ni wɛ, a yatɔɔnahamaa pʼi yi jo puyɛ mu na: «Yi pa wù shɛ fo Bɛtilɛhɛmu ni. Le kapyexhɔɔ le kaa Kafɔɔ Kilɛ ya jo wù mu ge, wù shɛ li ɲa.» 
\v 16 A pʼi gari tɔvuyo na, na shɛ Mariyama ni Yusufu ta wà, ni pubinnɛ le; lee bi sinniŋɛ shɔngɔ logbakɔrɔ ni. 
\v 17 Ba pʼa pubinnɛ li ɲa wɛ, jomɔ pemu ya jo pu mu wee pya wu shizhaa na ge, a pʼi pee paari. 
\v 18 A lʼi bye kakanhana yatɔɔnahamaa pu jomɔ pu logovɛɛ pu bɛɛri mu. 
\v 19 A Mariyama di kii keree kii bɛɛri yaha wuyɛ funŋɔ ni, na wu funŋɔ kɔɔn ki na. 
\v 20 Lee kadugo na a yatɔɔnahamaa pʼi guri, na ganha na Kilɛ pɛlɛ, na wu sɔni, na gaaŋi, pʼa keree kiimu logo, na kiimu ɲa ge, kee bɛɛri wuu na. Ki bɛɛri ya pye na bɛ ni mɛlɛkɛ wu wo jomɔ pu jogana li ni pu mu.
\s1 Yesu mɛgɛ kʼa le
\p
\v 21 Ba pubinnɛ li cabyaa gbarataanri wʼa fa wɛ, a pʼi wu cekɔɔnrɔ pye na wu mɛgɛ le Yesu. Mɛlɛkɛ wʼa bi kee mɛgɛ ke le wu na, na ta wu nu wu sanha yere wu yacɛrɛ na wɛ.
\s1 Yesu ya kan Kilɛ mu Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni
\p
\v 22 Ba Mariyama sivɛɛrɛ ti cabyaa kʼa fa wɛ, na saha ni Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu ni, a Yusufu ni Mariyama di gari ni pya wu ni Zheruzalɛmu ni, na shɛ wu kan Kafɔɔ Kilɛ mu, 
\v 23 ma na jo ba lʼa ka Kafɔɔ Kilɛ wo saliya wu ni wɛ na: «Funazhiigee ki bɛɛri ki pye Kafɔɔ Kilɛ wogoo.»\f * \fr 2:23 \fr*\ft Ɛkizode 13:2, 12, 15\ft*\f* 
\v 24 Kafɔɔ Kilɛ wo saliya wʼa bi fɛfɛɛrɛ saraga kemu kaa yu ge, a pʼi kee bɛ wolo: «Xobangaa shuun kelee \w gbegbe shazhibiye|lemma="Gbegbe shazhira"\w* shuun.»\f * \fr 2:24 \fr*\ft Levitike 12:8\ft*\f*
\p
\v 25 Ná wa bye Zheruzalɛmu ni wu mɛgɛ ɲɛ na Simiɲɔ. Sipyitiimɛ, Kilɛ ɲìi fyaara sipya wu bye wii. Wu bi \w Izirayɛli\w* wo Shɔvɔɔ wu sigee; Fɛfɛɛrɛ Munaa bye wu na. 
\v 26 Lee bi li shɛ wu na na Kilɛ na ba Shɔvɔɔ wemu tun na pa ge, na Simiɲɔ da xhu ni wu ya wu ɲii taha wee na wɛ. 
\v 27 A Fɛfɛɛrɛ Munaa lʼi wu ɲaha co na kari Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. Tuun wemu ni Yesu sefɛɛ pʼa jé ni wu ni saliya wu keree ki zhɔɔnri wuu na ge, 
\v 28 a Simiɲɔ di pubinnɛ li lɔ wu keye ni, na Kilɛ sɔ na jo:
\q1
\v 29 «Kafɔɔ Kilɛ, nimɛ ma na já ma bulo wu yaha
\q2 wʼa gaaŋi ɲaɲiŋɛ na, na bɛ ni ma jomɔ pu ni,
\q1
\v 30 bani na ɲii lʼa Shɔvɔɔ wu ɲa,
\q2
\v 31 mʼa wemu gbegele sipyii pu bɛɛri mu ge.
\q1
\v 32 Wu na ba bye kpɛɛngɛ,
\q2 na kpɛɛngɛ yeege shi wu bɛɛri mu,
\q1 ali wemu bɛ ɲɛ Yawutuu wɛ,
\q2 na nɔɔrɔ taha \w Izirayɛli\w*, ma sipyii pu na.»
\p
\v 33 Simiɲɔ ya jomɔ pemu jo Yesu shizhaa na ge, a pee di bye kakanhana pya wu to ni wu nu wu mu. 
\v 34 A Simiɲɔ di duba pye pu mu, na yi jo pya wu nu Mariyama mu na: «Li wii, we pya we ya pa Izirayɛli shɛɛn niɲɛhɛmɛɛ tuuro ni pu yirige wuu na. Wu na ba bye ɲaha shɛshɛɛrɛ, nakaara na ba byi temu keree na ge, 
\v 35 kɔnhɔ sipyiɲɛhɛmɛɛ fungɔnyɔ di foro kpɛɛngɛ na. Mu kunni Mariyama, nɛrɛ wa na ba mu kanha, kanna ŋmɔpara lʼa ma zɔ su.»
\s1 Kilɛ tudunmɔɔ Anɛ keree
\p
\v 36 Cee Kilɛ tudunmɔ wa bɛ bye wà, wee mɛgɛ bye Anɛ. Fanuwɛli poro wu bye wii, Azɛri shi wu ni wʼa foro. Wu bi shi niɲɛhɛmɛ ta. Wu doɲiŋɛ wo, nacɛbaa wo wʼa kan ná wa mu. A wu yee gbarashuun pye ni wee ná wu ni, lee kadugo na a ná wu xhu. 
\v 37 A wu gori mu. Wu shi wu bi yee kɛlɛɛ gbarataanri ni shɛshɛɛrɛ (84) xɔ. Wu bi foro Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kaaŋa ki ni wɛ, ga wu bi Kilɛ pɛlɛ caŋa fara piige na, na suun leni na Kilɛ ɲɛɛri. 
\v 38 A wee di nɔ pu na wee tuun wuyɛ pyaa ni, na baraga taha Kilɛ na. A wu jo wee pya wu shizhaa na ɲuwuuro ti sigevɛɛ pu bɛɛri mu Zheruzalɛmu ni.
\p
\v 39 Kafɔɔ Kilɛ ya ɲɔmɛhɛɛ kiimu jo saliya Kitabu wu ni pya gan na Kilɛ mu ge, ba Yesu sefɛɛ pʼa kee bɛɛri ɲɔ fa wɛ, na guri pa Galile fiige ki ni, na gari Nazarɛti ni. Lee ɲɛ puyɛ pyaa wo kulo le. 
\v 40 Pya wu bi lɛgi, na baraga taa. Wu bi ɲi fungɔngɔ fɛɛrɛ na, Kilɛ wo fɛrɛmɛ pe bye wu na.
\s1 Yesu ya yee kɛ ni shuun ta
\p
\v 41 Kilɛ ya Yawutuu ɲuŋɔ wolo bulooro ni Misira fiige ki ni. A tee Ɲuwuuro tʼi ɲɛri kalenɛ pu mu. Yee bɛɛri Yesu sefɛɛ pu na shɛ lee kalenɛ le gba Zheruzalɛmu ni. 
\v 42 Ba Yesu ya yee kɛ ni shuun ta wɛ, a pʼi gari Zheruzalɛmu ni kalenɛ li ni, na bɛ ni pu wo kalɛɛ li ni. 
\v 43 Ba kalenɛ li cabyaa kʼa fa wɛ, a pʼi koo lɔ na se puga, ga, a Yesu nɔhɔcɛɛrɛ wo wu gori pu kadugo Zheruzalɛmu ni, wu sefɛɛ pu bi lee cɛ wɛ. 
\v 44 A pʼi li yaha na Yesu na da ni pee ɲaariɲii pu ni. A pʼi caŋa nigin ɲara pye na wu shaa pu cebooloo, ni pu cɛvɛɛ pu tɛ ni. 
\v 45 Pu ya wu ɲa-ɛ ge, na guri pa wu sha Zheruzalɛmu ni. 
\v 46 Cabyaa taanri nidorogo na, a pʼi shɛ wu ta Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, wu nidɛɛngɛ ki bye \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu niŋɛ ni, na pee jomɔ nuri, na pu yegee. 
\v 47 Pii pu bi wu jomɔ pu nuri ge, a wu fungɔngɔ fɛɛrɛ te, ni wu ɲɔshɔɔrɔ ti pyegana di bye pu bɛɛri mu kakanhana. 
\v 48 Ba wu sefɛɛ pʼa wu ɲa wɛ, a lʼi bye pu mu kakanhana, a wu nu wu wu pye: «Pya, lekɛ na mʼa le pye wù na wɛ? Li wii! Nɛ ni ma to wu funjɔnrɔgɔ wuu pu bi mu shaa.»
\p
\v 49 A wu pu pye: «Ɲaha na yi bi na shaa wɛ? Ta yee ya li cɛ na nɛ yaa na ta na To Kilɛ wu puga ki ni wɛ?» 
\v 50 Ga jomɔ pe wʼa jo pu mu ge, pu ya pee cɛ wɛ.
\p
\v 51 A Yesu di gari ni pu ni Nazarɛti ni, na guu pu mu. A wu nu wu kunni di kii keree kii bɛɛri yaha wuyɛ funŋɔ ni. 
\v 52 Yesu bi lɛgi fungɔngɔ ni ceepuuro ni; a wu kaa di daan Kilɛ ni sipyii pu bɛɛri ni.
\c 3
\s1 Yohana Batizelipye wo Kilɛ jomɔ yɛrɛ
\r (Macoo 3:1-12; Marika 1:1-8; Yohana 1:19-28)
\p
\v 1 Oromɛ saannaa Tibɛri wo saanra ti yee kɛ ni kaguro wuu, lee wa bi Pɔnsi Pilate ta Zhude fiige ki gbafɛnɛɛri; \w Hɛrɔdi\w* di bye Galile fiige ki ɲuŋɔ ni; wu ceborona Filipe di bye Iture ni Tirakoniti, yee fiiye yi ɲuŋɔ ni; Lisiɲasi di bye Abilɛni fiige ki ɲuŋɔ ni. 
\v 2 Anɛ ni Kayifɛ bi bye \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*. Wee tuun wu ninumɔ ni, a Kilɛ jomɔ pʼi nɔ Zakari ja Yohana na na wu yaha siwaga ki ni. 
\v 3 Yohana bi Zhurudɛn Gba lɔhɔ ki kulogoo ki bɛɛri ɲaari, na Kilɛ jomɔ pu yɛrɛ pyi sipyii pu mu na pu daajeŋɛ jo pu jurumu wu na pʼi batize, kɔnhɔ pu jurumu wʼi \w yafa\w* pu mu. 
\v 4 Ma na jo ba lʼa ka Kilɛ tudunmɔɔ \w Ezayi\w* wo Kitabu wu ni wɛ na:
\q1 «Mujuu lʼa fòro siwaga ki ni na:
\q1 ‹Yi Kafɔɔ wu koo li yàa!
\q2 Yi wu korogoo ki tii!
\q1
\v 5 Loguuyo ye bɛɛri na ba ɲi daanna.
\q2 Faaboboyo ni boboŋɔɔ ki bɛɛri
\q2 na ba digi na daanna.
\q1 Konahaya ye bɛɛri na ba dii.
\q2 Takokaya ye bɛɛri ɲɔ na ba daanna.
\q1
\v 6 Kilɛ ya Adama nagoo shuu shɔgana lemu na ge,
\q2 sipyii bɛɛri na ba lee ɲa.›»\f * \fr 3:6 \fr*\ft Ezayi 40:3-5\ft*\f*
\p
\v 7 Sipyii pii pu bi ma na batizeni Yohana mu ge, wu bi yi yu pee mu na: «Yee matɔn nagoo piiri, jɔgɔ wʼa yee kaala na yee pu paa Kilɛ wo loyire nibana le ɲaha na wɛ? 
\v 8 Kapyegee kiimu kʼa li shɛɛ na yʼa daajeŋɛ jo yi jurumu wu na ge, yʼa kee pyi. Yi ganha ba yu yiyɛ funyɔ ni na \w Ibirayima\w* wu ɲɛ yee to wɛ. Bani nʼa da yi jo yi mu, Kilɛ na já ye faakageeye ye ɲɛri na pye Ibirayima nagoo. 
\v 9 Ali nimɛ, kacerege kʼa lɔ na xɔ, di da tiye yi niyɛ yi cere. Tige bɛɛri ki ɲɛ ki ya nagoo nizaamaa pyi-i ge, kee na ba gɔn, na ki wá na ni.»
\p
\v 10 A sipyiire tʼi ganha na wu yegee na: «Wee tuun wu ni wèe ya yaa na lekɛ pye wɛ?» 
\v 11 A wu pu ɲɔ shɔ na: «Fadeye shuun ɲɛ wemu mu ge, wu nigin kan funmɔ fɔɔ mu. Yalige yaaga ɲɛ wemu mu ge, wu bɛ wu li pye mu.»
\p
\v 12 A \w fanhafɛɛ wari shɔvɔɔ\w* pii bɛ di ba, kɔnhɔ pʼi batize, a pee di wu pye na: «Karamɔgɔ, wèe ya yaa na lekɛ pye wɛ?» 
\v 13 A wu pu ɲɔ shɔ na: «We kaa lʼa jo yi mu ge, yi ganha da yaaga shɔ di doro wee ɲuŋɔ ni wɛ.»
\p
\v 14 A sɔrɔsii pii bɛ di wu yege na: «Wèe do, wèe ya yaa na lekɛ pye wɛ?» A wu pu pye: «Yi ganha bu sipya wa shishiin wo wari shɔ wu na fanha na wɛ. Yi ganha kafinɛyɛ taga wa shishiin tɔɔgɔ le wɛ. Yʼi yiyɛ yaha yi saraa na.»
\p
\v 15 Sipyii pu bi lee ɲibaŋa sigee, pu bɛɛri bi pu funyɔ kɔɔn Yohana shizhaa na, wu bu da wee ɲɛ Kirisa wu wɛ. 
\v 16 A Yohana di pu bɛɛri ɲɔ shɔ na: «Nɛ kunni wa yee batizeni lɔhɔ yɛ ni. Ga wa wʼa ma, wee fanha ya ɲɛhɛ nɛ wogo na. Nɛ yaa ni wu tanhaya mɛɛrɛ bɛ zanha ni wɛ. Wee na ba yi batize Fɛfɛɛrɛ Munaa ni na ni. 
\v 17 Wu shinma fɔ̀ fɔ̀ yaaga ki wa wu keŋɛ ni, wu na ba wu shinma saŋa ki foolo na wolo sigiye yi ni. Wu na ba shinma pya wu le wu kpɔɔn ni. Ga wu na ba sigiye yi sòrogo nafugibaaga ni.» 
\v 18 Yohana bi jomɔ patii niɲɛhɛmɛ bɛ taga na sipyii pu yɛri, na Kilɛ wo Jozaama pe yu pu mu.
\p
\v 19 Ga Yohana bi fiige ki ɲuŋɔfɔɔ Hɛrɔdi nahama shɛ wu na. Bani wee bi wu ceborona Filipe shɔ \w Hɛrɔjasi\w* kɔn shɔ wu na. Na wu nahama jo wu na wu kakuuyo yi saya bɛɛri bɛ wuu na. 
\v 20 Lee kadugo na a Hɛrɔdi di kakuunɔ la bɛ pye sanha na Yohana le kaso ni.
\s1 Yesu Kirisa batizeli
\r (Macoo 3:13-17; Marika 1:9-11)
\p
\v 21 Ba sipyii pu bɛɛri ya batize xɔ wɛ, a Yesu bɛ di batize. Na wu yaha Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ki na, a fugba wu ɲɔ di mugi; 
\v 22 a Fɛfɛɛrɛ Munaa di digi wu na, ba \w gbegbe shazhira\w* ɲɛ wɛ. A mujuu la di foro fugba wu ni na: «Mu ɲɛ nɛ ɲidaan Ja, mu kaa ya dan nɛ ni tɛhɛnɛ baa.»
\s1 Yesu Kirisa nɔhɔ tayirige
\r (Macoo 1:1-17)
\p
\v 23 Yesu ya wu labye wu ɲɔ kɔn tuun wemu ni ge, wu shi wu bi yee kɛlɛɛ taanri (30) shi xɔ. Sipyii fungɔngɔ na na Yusufu ja wu ɲɛ wii.
\li2 Yusufu bi bye Heli ja.
\li1
\v 24 Heli ya foro Matati ni.
\li2 Matati di foro Levi ni.
\li2 Levi di foro Mɛliki ni.
\li2 Mɛliki di foro Zhanayi ni.
\li2 Zhanayi di foro Yusufu ni.
\li1
\v 25 Yusufu di foro Matitiya ni.
\li2 Matitiya di foro Amɔsi ni.
\li2 Amɔsi di foro Naxhumi ni.
\li2 Naxhumi di foro Esili ni.
\li2 Esili di foro Nagayi ni.
\li1
\v 26 Nagayi di foro Makati ni.
\li2 Makati di foro Matitiya ni.
\li2 Matitiya di foro Simeyi ni.
\li2 Simeyi di foro Zhosɛki ni.
\li2 Zhosɛki di foro Zhoda ni.
\li1
\v 27 Zhoda di foro Zhokana ni.
\li2 Zhokana di foro Ɛrɛsa ni.
\li2 Ɛrɛsa di foro Zorobabɛli ni.
\li2 Zorobabɛli di foro Salacɛli ni.
\li2 Salacɛli di foro Nɛri ni.
\li1
\v 28 Nɛri di foro Mɛliki ni.
\li2 Mɛliki di foro Adi ni.
\li2 Adi di foro Kɔsamu ni.
\li2 Kɔsamu di foro Elimada ni.
\li2 Elimada di foro Eri ni.
\li1
\v 29 Eri di foro Zhozuwe ni.
\li2 Zhozuwe di foro Elizɛri ni.
\li2 Elizɛri di foro Zhorimu ni.
\li2 Zhorimu di foro Matati ni.
\li2 Matati di foro Levi ni.
\li1
\v 30 Levi di foro Simiɲɔ ni.
\li2 Simiɲɔ di foro Zhuda ni.
\li2 Zhuda di foro Yusufu ni.
\li2 Yusufu di foro Zhɔnamu ni.
\li2 Zhɔnamu di foro Eliyakimu ni.
\li1
\v 31 Eliyakimu di foro Mɛlɛya ni.
\li2 Mɛlɛya di foro Mɛna ni.
\li2 Mɛna di foro Matata ni.
\li2 Matata di foro Natan ni.
\li2 Natan di foro \w Dawuda\w* ni.
\li1
\v 32 Dawuda di foro Zhese\f * \fr 3:32 \fr*\ft \+bd Zhese:\+bd* Wee ninumɔ pʼa byi Izayi.\ft*\f* ni.
\li2 Zhese di foro Obɛdi ni.
\li2 Obɛdi di foro Bowazi ni.
\li2 Bowazi di foro Salimɔ ni.
\li2 Salimɔ di foro Nasɔn ni.
\li1
\v 33 Nasɔn di foro Aminadabi ni.
\li2 Aminadabi di foro Adamini ni.
\li2 Adamini di foro Arini ni.
\li2 Arini di foro Ɛsirɔmu ni.
\li2 Ɛsirɔmu di foro Pɛrɛzi ni.
\li2 Pɛrɛzi di foro Zhuda ni.
\li1
\v 34 Zhuda di foro \w Yakuba\w* ni.
\li2 Yakuba di foro \w Ishaaga\w* ni.
\li2 Ishaaga di foro \w Ibirayima\w* ni.
\li2 Ibirayima di foro Teraki ni.
\li2 Teraki di foro Nakɔri ni.
\li2 Nakɔri di foro Serugi ni.
\li1
\v 35 Serugi di foro Eregu ni.
\li2 Eregu di foro Pɛlɛgi ni.
\li2 Pɛlɛgi di foro Hɛbɛri ni.
\li2 Hɛbɛri di foro Selaki ni.
\li1
\v 36 Selaki di foro Kayinamu ni.
\li2 Kayinamu di foro Aripakisadi ni.
\li2 Aripakisadi di foro Sɛmu ni.
\li2 Sɛmu di foro \w Nuxhun\w* ni.
\li2 Nuxhun di foro Lɛmɛki ni.
\li1
\v 37 Lɛmɛki di foro Mɛtusela ni.
\li2 Mɛtusela di foro Henɔki ni.
\li2 Henɔki di foro Zhɛrɛdi ni.
\li2 Zhɛrɛdi di foro Malelɛli ni.
\li2 Malelɛli di foro Kena ni.
\li1
\v 38 Kena di foro Enɔsi ni.
\li2 Enɔsi di foro Sɛti ni.
\li2 Sɛti di foro \w Adama\w* ni.
\li2 Adama di foro Kilɛ ni.
\c 4
\s1 Yesu Kirisa nɔwuuro
\r (Macoo 4:1-11; Marika 1:12-13)
\p
\v 1 Ba Yesu ya ɲi Fɛfɛɛrɛ Munaa li na wɛ, na guri yìri Zhurudɛn Gba wu ɲɔ ki na. A Fɛfɛɛrɛ Munaa di wu ɲaha co na kari siwaga ki ni. 
\v 2 A wu cabyaa kɛlɛɛ shɛshɛɛrɛ (40) pye Shitaanni na wu taanna na wii. Wu ya ta yalige ka shishiin li yee caya yi na wɛ. Yee caya yi na toro xɔ, a xuugo di wu ta.
\p
\v 3 Wee tuun wu ni a Shitaanni di wu pye: «Ma bi ɲɛ Kilɛ wo Ja we, ke faakagereŋɛ ke pye na ki ɲɛri buuri.» 
\v 4 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na:
\q1 ‹Ɲɔ yalige yɛ wa sipya ɲɔ shaa wɛ.›\f * \fr 4:4 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 8:3\ft*\f*»
\p
\v 5 Lee kadugo na a Shitaanni di gari ni wu ni fugba ni, na shɛ koŋɔ saanra ti bɛɛri shɛ wu na taapile ni. 
\v 6 A Shitaanni di wu pye: «Nɛ na te ɲuŋɔ fɛɛrɛ te ni ti nɔɔrɔ wu bɛɛri kan ma mu, bani tʼa jé nɛ keŋɛ ni. Nʼa giin di ti kan wemu mu ge, di ti kan wee mu. 
\v 7 Ma bu nuguro sin nɛ fɛɛ ni, yee bɛɛri na bye ma woyo.» 
\v 8 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na:
\q1 ‹Mʼa ma Kafɔɔ Kilɛ yɛ pɛlɛ,
\q2 ma da labye pyi wee yɛ nigin mu.›\f * \fr 4:8 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 6:13\ft*\f*»
\p
\v 9 A Shitaanni di wu ɲaha co sanha, na kari Zheruzalɛmu ni, na wu yaha Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ɲidii li ni, na wu pye: «Ma bi ɲɛ Kilɛ wo Ja we, kɔn to ɲiŋɛ na. 
\v 10 Bani lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na:
\q1 ‹Kilɛ na ma kaa jo wu mɛlɛkɛɛ pu mu
\q2 na pʼa ma kasɛri.
\q1
\v 11 Pu na ma co pu keye ni,
\q2 kɔnhɔ ma tɔɔgɔ ganha bu guu kagereŋɛ
\q2 yafiin na wɛ.›\f * \fr 4:11 \fr*\ft Zaburuu 91:11-12\ft*\f*»
\p
\v 12 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na:
\q1 ‹Ma ganha bu ma Kafɔɔ Kilɛ taanna wii wɛ.›»\f * \fr 4:12 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 6:16\ft*\f*
\p
\v 13 Ba Shitaanni ya xɔ tee nɔwuuro ti bɛɛri ni wɛ, na gari na wu yaha wà, fo wu ɲidaan tuun wa bɛtii.
\s1 Yesu ya wu labye ɲɔ kɔn Galile fiige ki ni
\r (Macoo 4:12-17; Marika 1:14-15)
\p
\v 14 A Yesu di guri shɛ Galile fiige ki ni Fɛfɛɛrɛ Munaa gbɔɔrɔ ni. Wu mɛgɛ ki bi foro fiige ki bɛɛri ni. 
\v 15 Wʼa bi sipyii kalaa pu Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni, sipyii pu bɛɛri di wu pɛlɛ.
\s1 Nazarɛti shɛɛn ya dà Yesu na wɛ
\r (Macoo 13:53-58; Marika 6:1-6)
\p
\v 16 Yesu ya nɔ Nazarɛti ni, xuu wemu ni wʼa \w bii\w* ge, na jé \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni \w cadɛɛngɛ\w* ki ni, na yìri yere, kɔnhɔ wu Kitabu wu kalaa. 
\v 17 A pʼi Kilɛ tudunmɔɔ \w Ezayi\w* wo Kitabu wu kan wu mu. A wu wu ɲɔ mugi na xuu wa ta wà, lʼa ka wà na:
\q1
\v 18 «Kafɔɔ Munaa wa nɛ na,
\q2 bani wʼa nɛ tìre,
\q2 kɔnhɔ nɛ \w Kilɛ Jozaama\w* jo la baa fɛɛ mu.
\q1 Wʼa nɛ tun na nɛ wu buloo ni kasolemɛɛ faha,
\q2 di fyɛnmɛɛ ɲɛmugunɔ yɛrɛ pye,
\q2 di cɔnrɔmɔ fɛɛ wolo pu kanhama ni,
\q2
\v 19 di Kafɔɔ wo fɛrɛmɛ yee li yɛrɛ pye.»\f * \fr 4:19 \fr*\ft Ezayi 61:1-2\ft*\f*
\p
\v 20 Lee kadugo na a Yesu di Kitabu wu ɲɔ tɔ, na wu kan kapyebye wu mu, na diin, kɔnhɔ wu da pu kalaa. A Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki sipyii pu bɛɛri di ɲahaya kɔ le wu ni. 
\v 21 Wee tuun wu ni a Yesu di ɲɔ kɔn na yu pu mu na: «Pe Kitabu jomɔ pe yʼa logo niɲaa ge, pee ɲɔ ya fa.» 
\v 22 Pu bɛɛri bi wu mɛsaaŋa yu. Jozaama pe wʼa jo ge, pee bye pu mu kakanhana. A pʼi ganha na yu na: «Ta we ɲɛ mɛ Yusufu ja wu wɛ?»
\p
\v 23 A Yesu di pu pye: «Nakaara baa, yee na ba le talenɛ le jo na: ‹Wɛrɛ pyevɔɔ mayɛ cuuŋɔ.› Yee na ba jo na: ‹Keree kii mʼa pye Kapɛrinɔmɔ ni ge, wèe ya ki kaa logo, ki shi pye nahamɛ bɛ mayɛ pyaa kulo li ni.›» 
\v 24 A wu jo sanha na: «Can na nʼa da yi jo yi mu, \w Kilɛ tudunmɔ\w* wa shishiin ya joni na ɲɔgi wuyɛ pyaa kulo ni wɛ. 
\v 25 Ga nʼa da yi jo yi mu can na, naxhugoshaa niɲɛhɛmɛɛ bi bye \w Izirayɛli\w* fiige ni Kilɛ tudunmɔɔ \w Eli\w* caŋa ɲii ni, tuun wemu ni waga ya yere na ta yee taanri ni yeye gbaara ge. A xuugbɔhɔ di jé kee fiige ki bɛɛri ni. 
\v 26 Lee bɛ na, Eli ya ta tun wa shishiin yíri pu ni wɛ, fo naxhugoshɔ wa, wee bye Sidɔn fiige kulo la ni, lee mɛgɛ ɲɛ Sarɛpita. 
\v 27 Togo fɛɛ niɲɛhɛmɛɛ bɛ di bi bye Izirayɛli fiige ki ni Kilɛ tudunmɔɔ Elize caŋa ɲii ni. Lee bɛ na wa shishiin ya cuuŋɔ pee ni wɛ, fo Siiri fiige sipya wa, wee mɛgɛ ki bye Nama.»
\p
\v 28 Ba Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki funŋɔ sipyii pu bɛɛri ya pee jomɔ pu logo wɛ, a pu logoo di yìri xuuni. 
\v 29 A pʼi yìri, na Yesu kile yeege kulo li ni. Pu kulo li bi yereŋɛ boboŋɔ kemu na ge, a pʼi gari ni wu ni kee ɲuŋɔ ni, na pʼi wu ŋmunuŋɔ shan boboŋɔ ki wege ki ni. 
\v 30 Ga, a Yesu kunni di doro pu niŋɛ ni, na gari.
\s1 Ná we wʼa bi kanha jina keŋɛ ni ge
\r (Marika 1:21-28)
\p
\v 31 A Yesu di gari Galile kulo la ni, lee mɛgɛ ɲɛ Kapɛrinɔmɔ. Wʼa bi sipyii pu kalaa cadɛɛnyɛ yi na wà. 
\v 32 A wu kalaa wu kangana lʼi pu ɲaha wɔ xuuni, bani wʼa bi yu ni sefɛɛrɛ ni.
\p
\v 33 Ná wa bye \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni jina na ɲɛ wu ni, a wu xhuulo ni mujuugbɔɔ ni na: 
\v 34 «Eyi! Ɲaha mu di zhaa wèe fɛni wɛ Yesu Nazarɛti shɛn? Mʼa pa ba wù kyɛɛgi gɛ? Nɛ mu shi cɛ, Kilɛ Fɛfɛɛrɛ wo mu ɲɛ.» 
\v 35 A Yesu di din jina wu na na: «Cari mayɛ na! Mʼa foro we ná we ni!» A jina wu wu shan ɲiŋɛ na pu bɛɛri niŋɛ ni, na foro wu ni, wu ya yaaga pye wu na wɛ. 
\v 36 A lʼi bye kakanhana sipyii pu bɛɛri mu, fo pu na puyɛ yegee na: «Le kaa le bɛ do? Fanha ni sefɛɛrɛ ni we ya yu ni \w jinaa\w* ni, pʼi foro sipyii ni!» 
\v 37 Lee wuu na Yesu mɛgɛ ya fiige ki bɛɛri círi.
\s1 Yesu ya yama fɛɛ niɲɛhɛmɛɛ cuuŋɔ
\r (Macoo 8:14-17; Marika 1:29-34)
\p
\v 38 Ba Yesu ya foro \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni wɛ, na gari Simɔ kaban. Lee di Simɔ yafezhɔ niganhaŋa ta ceefuuro keŋɛ ni, a pʼi Yesu ɲɛɛri na wu wu cuuŋɔ. 
\v 39 A Yesu di shɛ leele wu ɲuŋɔ ni, na jo ni fanha ni na ceefuuro ti ti foro wu ni. A ceefuuro tʼi wu yaha. Taapile ni a wu yìri, na labye ɲɔ kɔn, na pu keree yàa.
\p
\v 40 Caŋa ki na to xɔ, a sipyii di shɛ wu yíri ni pu yama fɛɛ bɛɛri ni. A wu wu keye taha pu bɛɛri nigin nigin na, na pu cuuŋɔ. 
\v 41 A jinaa bɛ di foro sipyiɲɛhɛmɛɛ ni, pʼa bi zɛlɛ na: «Mu ɲɛ Kilɛ Ja we.» Ga, a Yesu di din pu na. Wu ya ta sɔɔ pu jo wɛ, bani pee ya cɛ na wee wu wa Kirisa we.
\s1 Yesu ya Kilɛ kafila jo Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni
\r (Marika 1:35-39)
\p
\v 42 Ba ɲiga kʼa mugi wɛ, a Yesu di yìri kari sipoŋɔ ki xuu wa ni. Sipyii pu bi wu shaa. Ba pʼa shɛ nɔ wu tàan wɛ, na wu kuuri kɔnhɔ wu ganha gari di pu yaha wɛ. 
\v 43 Ga, a wu pu pye na: «Fanha ki wa kii nɛ wu \w Kilɛ saanra\w* ti Jozaama pu jo kulogoo kisaŋaa bɛ ni, bani lee wuu na nɛ tun.» 
\v 44 Wʼa bi Kilɛ Kafila wu yɛrɛ pyi Yawutuu fiige ki Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni.
\c 5
\s1 Yesu ya wu kalaapiire nizhiilee pu yiri
\r (Macoo 4:18-22; Marika 1:16-20)
\p
\v 1 Caŋa ka na Yesu yaha Zhɛnɛzarɛti Gba lɔhɔ ki ɲɔ na, sipyii pu bi wu cɔnri, kɔnhɔ pʼi Kilɛ jomɔ logo. 
\v 2 A wu kɔrɔyɔ shuun wa ɲa gba lɔhɔ ki ɲɔ na, fyashaa pu na foro yi ni. Pee bi pu jɔlɔɔ jii. 
\v 3 A wu jé kee kɔrɔgɔ ka ni, kee bye Simɔ wogo, na li sha Simɔ mu na wu kɔrɔgɔ ki nunuŋɔ koɲɔ ki na jɛri. Ba lee ya pye wɛ, a wu diin kɔrɔgɔ ki ni, na sipyii pu kalaa.
\p
\v 4 Ba Yesu ya xɔ jomɔ pu ni wɛ, a wu Simɔ pye: «Kɔrɔgɔ ki fulo tacogoŋɔ ki ni, yʼi yi jɔlɔɔ pu wá lɔhɔ ki ni fyaa pu fɛni!» 
\v 5 A Simɔ di wu ɲɔ shɔ na: «Karamɔgɔ, wèe ya shɔn labye na, wèe ya ta yafiin bɛ co wɛ. Ga, ma jomɔ pu wuu na, nɛ na jɔ̀ wu wá lɔhɔ ki ni.» 
\v 6 Ba lee ya pye wɛ, a pʼi fyaɲɛhɛmɛɛ co, fo pu jɔ̀ wʼa ɲɔ kɔn na gɔɔn. 
\v 7 A pʼi ganha na pu kaafɛɛ pii kani ni keye ni kɔrɔgɔ katii ni, na pu pa pu tɛgɛ. A pee di ba. A pʼi kɔrɔyɔ shuun wu bɛɛri ɲi, fo kɔrɔyɔ yi na zhaa da minɛɛ lɔhɔ ki ni.
\p
\v 8 Ba Simɔ Pyɛɛri ya lee ɲa wɛ, a wu nuguro sin Yesu fɛɛ ni, na jo: «Kafɔɔ, laha nɛ tàan, bani jurumupye nɛ ɲɛ.» 
\v 9 Pu na pii fyaɲɛhɛmɛɛ pii co, a lʼi bye kakanhana pu ni pu kaafɛɛ pu bɛɛri mu. 
\v 10 Zebede jalaa, Yakuba ni Yohana we wʼa bye Simɔ kariɲii ge, pee bɛ bi li ta kakanhana. A Yesu di Simɔ pye na: «Ma ganha da vya wɛ. Ga nimɛ, ma na ba bye sipyii shavɔɔ.» 
\v 11 Wee tuun wu ni a pʼi ba kɔrɔyɔ yi yereŋɛ koɲɔ ki na, na yi bɛɛri yaha wà, na daha wu fɛni.
\s1 Yesu ya togo fɔɔ wa cuuŋɔ
\r (Macoo 8:1-4; Marika 1:40-45)
\p
\v 12 Na Yesu yaha kulo la ni, ná wa bye wà, togo bye wu cére ti bɛɛri na. Ba wʼa Yesu ɲa tuun wemu ni wɛ, a wu do na wu ɲaha buri ɲiŋɛ na, na wu ɲɛɛri, na jo: «Kafɔɔ, mu bu sɔɔ, go mu na já nɛ cuuŋɔ.» 
\v 13 A Yesu di wu keŋɛ yeege, na gbɔn wu na, na jo: «Nɛ sɔɔ mu wu cuuŋɔ!» Taapile ni a togo kʼi xhɔ. 
\v 14 A Yesu di yi waha wu mu na: «Ma ganha bu ye ɲaha jo wa shishiin bɛ mu wɛ. Ga, shɛ mayɛ shɛ \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* wu na! Musa ya saraga kemu kaa jo ge, mʼa kee wolo ma sicuumɔ pu da wuu na. Kee na ba li shɛ na mʼa cuuŋɔ.»
\p
\v 15 Lee bɛ na, a Yesu mɛgɛ di ganha na foro na se ɲaha na, fo sipyiire tʼa pa tiyɛ pinnɛ wu yíri, kɔnhɔ pʼi wu jomɔ pu logo, pu yama pu bɛ di xhɔ. 
\v 16 Ga Yesu bi se na Kilɛ ɲɛɛri wu yɛ nigin sipoŋɔ ki ni.
\s1 Yesu ya ná kabanuxuyo shuun fɔɔ wa cuuŋɔ
\r (Macoo 9:1-8; Marika 2:1-12)
\p
\v 17 Caŋa ka na Yesu yaha wu na sipyii pu kalaa, \w Farizhɛɛn\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pii nidɛɛnyɛ bye wà. Pʼa bi pa na yìri Galile ni Zhude kulogoo ki bɛɛri ni, ni Zheruzalɛmu ni. Kafɔɔ wo sefɛɛrɛ ti bye Yesu ni na yama fɛɛ pu cuuŋɔ. 
\v 18 A sipyii pii di ba ni ná kabanuxuyo shuun fɔɔ wa ni yasinnɛgɛ ka na. A pʼi ganha na wu shaa pʼi wu leŋɛ puga ki ni pu sinniŋɛ Yesu ɲaha tàan. 
\v 19 Sipyii pu ɲɛhɛŋɛ keŋɛ ni, pu ya já gbara Yesu na wɛ. A pʼi dugi puga ki ɲuŋɔ ni na kataŋa ki xuu wa lahala, na wee ná we ni wu yasinnɛgɛ ki tirige kee wege ki ni, Yesu ɲaha tàan sipyii pu niŋɛ ni.
\p
\v 20 Ba Yesu ya pee wo nʼa daa wu ɲa wɛ, na jo: «Ná we, ma jurumu wʼa \w yafa\w* ma mu.» 
\v 21 A saliya karamɔgɔlɔɔ ni Farizhɛɛn pʼi ganha na yu puyɛ funyɔ ni na: «We ná we ɲɛ sipya wekɛ wɛ, fo wu na Kilɛ mɛgɛ kyɛɛgi wɛ? Jɔgɔ wu dʼa já jurumu yafa sipya mu, ni Kilɛ yɛ bɛ wɛ?» 
\v 22 A Yesu di pu fungɔnyɔ cɛ, na pu pye na: «Ɲaha na ke fungɔngɔ ke tuugo dʼa tigi yee funyɔ ni wɛ? 
\v 23 Na jo: ‹Ma jurumu wʼa yafa ma mu.› kelee na jo: ‹Yìri mʼa ma yasinnɛgɛ ki lɔ, ma da ɲaari.› Lekɛ lʼa faha wɛ? 
\v 24 Ga, kɔnhɔ yʼi li cɛ na \w Sipya Ja\w* wu yaha ɲiŋɛ ki na, se wa wu ni wʼa sipyii pu wo jurumu wu yafani pu mu…» A wu ná kabanuxuyo shuun fɔɔ wu pye: «Nɛ wʼa jo mu: Yìri, mʼa ma yasinnɛgɛ ki lɔ mʼa se puga!» 
\v 25 Taapile ni a wu yìri pu bɛɛri ɲii na, na wu yasinnɛgɛ ki lɔ na gaaŋi puga, na baraga tɛri Kilɛ na. 
\v 26 A lʼi bye kakanhana pu mu, fo pu na baraga tɛri Kilɛ na. A pʼi fya xuuni na yu: «Wèe ya kakanhana ɲa niɲaa.»
\s1 Yesu ya Levi yiri
\r (Macoo 9:9-13; Marika 2:13-17)
\p
\v 27 Kii keree kii na toro xɔ, A Yesu di foro wà, na \w fanhafɛɛ wari shɔvɔɔ\w* wa ɲa, wee mɛgɛ ki bye \w Levi\w*. Wee nidɛɛngɛ ki bye fanhafɛɛ pu wari wu tashɔgɔ ki ni. A Yesu di wu pye: «Taha na fɛni!» 
\v 28 A Levi di yaŋmuyɔ yi bɛɛri yaha wà, na yìri, na daha wu fɛni.
\p
\v 29 Lee kadugo na a Levi di ba yaligee niɲɛhɛŋɛɛ yàa Yesu mu wu kaban. Fanhafɛɛ wari shɔvɛɛ niɲɛhɛmɛɛ ni sipyiɲɛhɛmɛɛ piitiilee bɛ pu bi pinnɛ na li ni pu ni. 
\v 30 A \w Farizhɛɛn\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* di ganha na wu zɔ yu. A pʼi Yesu kalaapiire ti pye: «Ɲaha na yee di li, na gbuu ni fanhafɛɛ wari shɔvɛɛ, ni jurumupyii piitiilee bɛ ni wɛ?» 
\v 31 A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «Sicuumɔ fɛɛ mago ɲɛ wɛrɛ fɔɔ na wɛ, fo yama fɛɛ. 
\v 32 Sipyii piimu pʼa tii ge, nɛ ta pa di ba pee yiri wɛ, fo jurumupyii, na pu yere pu jurumu wu na.»
\s1 Kalaa nivomɔ ni kalaa nilɛ keree
\r (Macoo 9:14-17; Marika 2:18-22)
\p
\v 33 Sipyii pii ya jo ni Yesu ni, na: «Yohana Batizelipye wo kalaapiire te, ni \w Farizhɛɛn\w* pu wo kalaapiire te, pee ya suun leni tɛɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ ni, na Kilɛ ɲɛɛri, na ta mu wo kalaapiire tʼi li na gbuu.» 
\v 34 A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «Nɛ ɲɛ ba cenabun poo ɲɛ wɛ. Yee na já cenabun poo kaafɛɛ karamu pu suun le, na pu ni cenabun poo wu yaha shiizhan ya? 
\v 35 Ga caya ya wa ma, cenabun poo wu na ba shɔ pu na. Yee caya yi ba nɔ pu bɛ na suun leni.»
\s1 Nɛ wo kalaa wu ya yaa na wuregi kalaalɛ ni wɛ
\r (Macoo 9:16-17; Marika 2:21-22)
\p
\v 36 A Yesu di le talenɛ le bɛ jo pu mu na: «Wa shishiin da ga faɲunɔ shɛɛngi favoŋɔ na, di dara falɛgɛ na wɛ. Lee bu bye, favoŋɔ ki nizhɛɛngɛŋɛ na gori, favonɔ li bɛ da ga bɛ falɛgɛ ki na wɛ. 
\v 37 Wa shishiin di wa da ga duvɛnfomɔ le foroyo nilɛyɛ ni wɛ. Lee bu bye, duvɛnfomɔ wu na foroyo yi shɛɛngi, duvɛn wu na wo, foroyo yi bɛ na gyɛɛgi. 
\v 38 Ga duvɛnfomɔ ya yaa na le forofoyo ni. 
\v 39 Ayiwa, we wʼa duvɛn nilɛ gba ge, wee da ga sɔɔ duvɛnfomɔ na wɛ, bani wʼa ma jo na: ‹Nilɛ wu wʼa taan.›»
\c 6
\s1 Yesu ya yemu jo cadɛɛngɛ ki keree na ge
\r (Macoo 12:1-8; Marika 2:23-28)
\p
\v 1 \w Cadɛɛngɛ\w* ka ni, Yesu bi doroo shinma kɛrɛyɛ ya tɛ ni. A wu kalaapiire ti shinma sɛyɛ ya kɔn, na yi tuugo pu kadahaa ni, na wee pya wu kun. 
\v 2 A \w Farizhɛɛn\w* pii di pu pye na: «Kaa lemu ya yaa li pye cadɛɛngɛ ni wɛ, ɲaha na yee di lee pyi wɛ?»
\p
\v 3 A Yesu di pu pye: «Tuun wemu ni xuugo ya pa saannaa \w Dawuda\w* ni wu tahama-nɔhɔmɔɔ pu ta ge, wʼa lemu pye ge, yee sanha lee kalaa ɲa bada-ɛ gɛ? 
\v 4 Wʼa jé \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni, buuri we pʼa wo na gaan Kilɛ mu ge, na yee buuri ɲuyɔ ya lɔ na li, na ya kan wu tahama-nɔhɔmɔɔ pu bɛ mu. Na ta watii bi wee buuri we li ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* pu yɛ bɛ wɛ. Ta yee sanha lee kalaa wɛ?» 
\v 5 A Yesu di pu pye sanha: «\w Sipya Ja\w* wu ɲɛ cadɛɛngɛ ki bɛ Kafɔɔ.»
\s1 Yesu ya ná kewaga fɔɔ wa cuuŋɔ cadɛɛngɛ ka ni
\r (Macoo 12:9-14; Marika 3:1-6)
\p
\v 6 \w Cadɛɛngɛ\w* ka bɛ ni Yesu ya jé \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ka ni na sipyii kalaa. Ná wa bye wà wu kanige keŋɛ ke na waha. 
\v 7 A \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* ni \w Farizhɛɛn\w* pʼi ganha na Yesu kasɛri, na wu wii wu bu da wu na da wu cuuŋɔ cadɛɛngɛ ni, kɔnhɔ pʼi kaɲuŋɔ ta di wu tɔɔgɔ le. 
\v 8 Ga Yesu bi pu fungɔnyɔ cɛ. Wee tuun wu ni a wu ná kewaga fɔɔ wu pye: «Yìri mʼa yere sipyii pu niŋɛ ni.» A wu yìri na yere. 
\v 9 A Yesu di pu pye: «Na yi yegee, lʼa saha na kasaana pye cadɛɛngɛ ni laa, na kakuunɔ pye? Na sipya shɔ laa, na wu gbo? Lekɛ lʼa saha wɛ?» 
\v 10 A wu ɲaha ki le sipyii pu ni, na pu bɛɛri wii círi, lee kadugo na na wee ná wu pye: «Ma keŋɛ ki sanha!» A wu ki sanha, a wu keŋɛ kʼi juuŋɔ. 
\v 11 A pu logoo di yìri xuuni. A pʼi ganha na puyɛ yegee lekɛ pu da bye Yesu na ge.
\s1 Yesu ya tudunmɔɔ kɛ ni shuun ɲaha bulo
\r (Macoo 10:1-4; Marika 3:13-19)
\p
\v 12 Caŋa ka, Yesu ya kari faaboboŋɔ ka na, di zhɛ Kilɛ ɲɛɛri. A wu shɔn Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ki na. 
\v 13 Ba ɲiga kʼa mugi wɛ, a wu wu kalaapiire ti yiri. Na kɛ ni shuun ɲaha bulo pu ni, na pye Tudunmɔɔ. 
\v 14 Pee pu wa mɛ: Simɔ (a wu wee mɛgɛ le sanha Pyɛɛri), ni wu ceborona Andire, ni Yakuba, ni Yohana, ni Filipe, ni Batelemi, 
\v 15 ni Macoo, ni Tomasi, ni Alife ja Yakuba, ni Simɔ wemu wu bi bye Zelɔtilee kuruŋɔ ki ni ge, 
\v 16 ni Yakuba ja Zhude, ni Zhuda Isikariyɔti, wee wʼa Yesu le keŋɛ ni.
\s1 Yesu ya sipyii kalaa, na yama fɛɛ cuuŋɔ
\r (Macoo 4:23-25)
\p
\v 17 A Yesu ni wu tudunmɔɔ pʼi digi faaboboŋɔ ki na, na nɔ kpɛɛngbɔhɔ ka na. Wu kalaapiire ti niɲɛhɛrɛ ni sipyiɲɛhɛmɛɛ pu bi bye wà. Pee bi pa na yìri Zhude fiige ki bɛɛri ni, ni Zheruzalɛmu, ni suumɔ lɔhɔ ki ɲɔ fiige ki kugbɔhɔɔ, Tiiri ni Sidɔn ni. 
\v 18 Pu bi pa, kɔnhɔ pu ba wu jomɔ logo, wu pu cuuŋɔ. Pii pʼa bi kanha \w jinaa\w* keŋɛ ni ge, pee bɛ ya cuuŋɔ. 
\v 19 Sipyii pu bɛɛri bi wu shaa pʼi gbɔn wu na, bani sefɛɛrɛ ti bi fòro wu ni, na pu bɛɛri cuuŋɔ.
\s1 Duba nagoo ni laŋi nagoo
\r (Macoo 5:1-12)
\p
\v 20 Wee tuun wu ni a Yesu di wu kalaapiire ti wii, na jo:
\q1 «Yee pii pu ɲɛ la baa fɛɛ ge,
\q1 yee ɲɛ duba nagoo,
\q2 bani \w Kilɛ saanra\w* ti ɲɛ yee wuuro.
\q1
\v 21 Xuugo wa yee piimu na nimɛ ge,
\q1 yee ɲɛ duba nagoo,
\q2 bani yee na ba din!
\q1 Yee piimu pu wa mɛhɛɛ suu nimɛ ge,
\q1 yee ɲɛ duba nagoo,
\q2 bani yee na ba zhɛhɛ fundanga keŋɛ ni!
\q1
\v 22 Sipyii bu yi kɔ,
\q2 na pu mago wo yi ni, na yi shɛhɛlɛ,
\q2 na yi mɛkuuŋɔ yu na bani yi ɲɛ \w Sipya Ja\w* wuu,
\q1 wee tuun wu ni yi ɲɛ duba nagoo.
\p
\v 23 «Kee caŋa ke, yi ɲahaya na ba daan xuuni, fo na sirani fundanga keŋɛ ni, bani yi saraa wʼa pɛlɛ fugba wu ni. Pu sefɛɛ pu bɛ ya Kilɛ tudunmɔɔ pu kanha mu.
\q1
\v 24 «Ga yee naafuugbɔ fɛɛ,
\q1 bɔɔngɔ ki wa yee wogo,
\q2 bani yee ya yi wo ɲaɲiŋɛ ki ta xɔ!
\q1
\v 25 Yee pii pʼa tin yalijeŋɛɛ na nimɛ ge,
\q1 bɔɔngɔ ki wa yee wogo,
\q2 bani xuugo na ba yee ta!
\q1 Yee pii pʼa zhɛhɛni nimɛ ge,
\q1 bɔɔngɔ ki wa yee wogo,
\q2 bani yee ɲahaya na ba danha na mɛhɛɛ suu!
\q1
\v 26 Sipyii bɛɛri ba yi mɛsaaŋa yu tuun wemu ni,
\q1 bɔɔngɔ ki wa yi mu,
\q2 bani lee pɛlɛgana li na
\q2 pu sefɛɛ ya tudunmɔɔ kafinɛjuu pu pɛlɛ!»
\s1 Yi pɛɛn pu taan yi mu
\r (Macoo 5:38-48; 7:12)
\p
\v 27 «Ga yee pii pu wa nɛ jomɔ pu nuri ge, nʼa da yi jo yi mu, yi pɛɛn pu taan yi mu! Yʼa kasaaŋaa pyi yi kɔvɛɛ na! 
\v 28 Yʼa duba pyi yi laŋivɛɛ mu! Pii pʼa yi cogana kolo ge, yi da Kilɛ ɲɛɛri pee mu! 
\v 29 Sipya wa bu kadaa ja ma ɲibɛgɛ nigin ni, ke ki bɛ tagi wu mu. Wa bu ma fadegbɔhɔ lɔ, ma ganha bu wu ɲaha kɔn ma fadebire bɛ lɔ na wɛ. 
\v 30 Sipyaa sipya wʼa yaaga ka ɲɛɛri ma mu ge, wu kan. Wa bu ma yaaga lɔ, ma ganha bu weefɔɔ pye wu ki tʼɛrɛŋɛ ma na wɛ. 
\v 31 Yi funŋɔ wa sipyii pʼa keree kiimu pyi yi mu ge, yʼa kee shi pyi pu bɛ mu.
\p
\v 32 «Yee ya taan sipyii piimu mu ge, yee bu daan ni pee yɛ ni, masɔŋɔ kekɛ yʼi da da lee ni wɛ? Ali jurumupyii bɛ ya taan ni pu taanɲiinɛɛ ni. 
\v 33 Pii pʼa kasaaŋaa pyi yi na ge, yi ba kasaaŋaa pyi pee yɛ na, masɔŋɔ kekɛ yʼi da da lee ni wɛ? Ali lee jurumupyii bɛ wa byi. 
\v 34 \w Tadaŋa\w* wa yee na na yaaga ta piimu mu ge, yi ba fɔhɔɔ leni pee yɛ na, masɔŋɔ kekɛ yʼi da da lee ni wɛ? jurumupyii bɛ wa fɔhɔɔ leni pu kaafɛɛ na, kɔnhɔ pʼi pu wogoo ki shi ta sanha. 
\v 35 Ga yi pɛɛn pu taan yi mu, yi da kasaaŋaa pyi pu na, yi da fɔhɔɔ leni pu na yi ganha bu yi funyɔ yaha yaaga da na pu mu wɛ! Yi na ba kuduun ta, yi na ba bye \w Kilɛ-gbɔtabaaga\w* nagoo, bani wee ya ɲɔ java fɛɛ ni kakuubyii mu. 
\v 36 Yi pye ɲuŋɔ ɲaarivɛɛ ma na jo, ba yi To Kilɛ wu ɲɛ ɲuŋɔ ɲaarivɔɔ wɛ.
\s1 Yi ganha ba yiyɛ jaagi wɛ!
\r (Macoo 7:1-5)
\p
\v 37 «Yi ganha ba kiiri kɔɔn pusamaa na wɛ, kiiri da ba gɔn yi na wɛ. Yi ganha ba pusamaa jaagi wɛ, yi da ba jaagi wɛ. Yi da sipyii keree yafani pu mu, yi bɛ wogoo na ba \w yafa\w* yi mu. 
\v 38 Yʼa sipyii kaan, Kilɛ bɛ na da yi kaan. Pu na ba yataanga lɔ na yi wo daanna wu pye, na wu sereŋɛ sereŋɛ, na wu sɔgɔsɔgɔ, na la fara wu na fo wu na woni, na wee kaaŋa le yi fageŋɛ ni. Bani yaaga kemu ni yee wa sipyii pu wo daanna wu pyi ge, kee yaaga ke ninuŋɔ ni yeeyɛ pyaa bɛ wo daanna wa da ba bye.»
\p
\v 39 A Yesu di talenɛ bɛ jo pu mu na: «Fyɛn wa na já fyɛn wa kagaan co gɛ? Lee bu bye pu shuun wu bɛɛri na do wege ni. 
\v 40 Kalaapire ya pɛlɛ li kalaato na wɛ, ga kalaapire bɛɛri lʼa kalaa xuuni ge, lee na ba bye ba li kalaato wu ɲɛ wɛ.
\p
\v 41 «Kagaanra le li wa mu ceboro wu ɲii ni ge, ɲaha na mu di lee wii, na ta puga tinbara di ɲɛ muyɛ pyaa ɲii ni, mu di ya lee ɲaa-i wɛ? 
\v 42 Dii mu da já ma ceboro pye: ‹Na ceboro, kagaanra le li wa ma ɲii li ni ge, yere di li wolo.› Na ta mu di ya puga tinbara le ɲaa mayɛ wuu li ni-i wɛ? Shuun shuun jovɔɔ dɛ, fɛnhɛ puga tinbara le wolo mayɛ pyaa ɲii le ni. Lee bu bye ma na já ɲa xuuni, na kagaanra li wolo ma ceboro wu ɲii li ni.
\s1 Ki yasɛyɛ fɛni pʼa tige cɛni
\r (Macoo 7:16-20; 12:33-35)
\p
\v 43 «Tisaaŋa ya yasɛŋɛ niguuŋɔ pyi wɛ, tikuuŋɔ ya yasɛŋɛ nizaaŋa pyi wɛ. 
\v 44 Tiye bɛɛri wa jɛni yi yasɛyɛ fɛni. Sipya da ga nitoroŋɔ kɔn xhuyo tige na wɛ; sipya di wa da ga \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* kɔn xhutɔɔnyɔ tige na wɛ. 
\v 45 Sipyisaama wʼa yasaaya kilee na yeege wu yasaaya tayahaŋa ni; sipyikuuŋɔ di yakuuyo kilee na yeege ki yakuuyo tayahaŋa ni. Bani lemu lʼa sipya zɔ we ɲi ge, lee lʼa fòro wu ɲɔ ke ni.
\s1 Piyɛyɛ shuun keree
\r (Macoo 7:24-27)
\p
\v 46 «Ɲaha na yʼi na pyi ‹Kafɔɔ, Kafɔɔ› na ta le nʼa yu ge, yʼi wa lee pyi-i wɛ? 
\v 47 Sipyaa sipya wʼa pa nɛ mu, na nɛ jomɔ pu nuri, na pu koo ɲaari ge; wèe na já weefɔɔ taanna ni kaa lemu ni ge, nʼa da lee shɛ yi na. 
\v 48 Wʼa foro piyɛyɛ kɔnvɔɔ wa fɛni, wemu ya ɲiŋɛ ki tugi na cogi fo na shɛ nɔ faaga na ge, na puga ki ɲidaa li teŋɛ faaya ɲuŋɔ ni, na puga ki yereŋɛ yee ɲuŋɔ ni. Ba lɔhɔ kʼa pa ɲɛhɛ wɛ, a gba wu ɲi, na sɛri. A lofomɔ pu ba guu puga ki na, ga pu ya já ki ɲɛhɛ wɛ, bani ki bi yereŋɛ ɲɔ. 
\v 49 Ga wemu ba nɛ jomɔ pu nuri, wufɔɔ di ya pu koo ɲaari wɛ, weefɔɔ ya foro ná wa fɛni, wemu ya wu puga yereŋɛ ɲiŋɛ na, wu ya ɲidaa tugi ki na-ɛ ge. Gba lɔhɔ kʼa pa nɔ kee puga ki na tuun wemu ni ge, a kʼi gurulo taapile ni. A kee puga ki togana di golo.»
\c 7
\s1 Yesu ya Oromɛ sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wa wo kapyebye cuuŋɔ
\r (Macoo 8:5-13)
\p
\v 1 Ba Yesu ya pee jomɔ pu bɛɛri jo xɔ sipyii pu mu wɛ, na jé Kapɛrinɔmɔ kulo li ni. 
\v 2 Sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wa bye wà, wu kapyebye wemu kaa li bi dan wu ni xuuni ge, wee bi cuuŋɔ wɛ, wu bi zhaa di xhuu. 
\v 3 Ba wee ɲuŋɔfɔɔ wʼa Yesu kaa logo wɛ, na Yawutuu nabelɛyɛ ya tun pu shɛ Yesu ɲɛɛri na wu pa wu kapyebye wu cuuŋɔ. 
\v 4 A pʼi nɔ Yesu yíri, na yi jo wu mu. Na guri na wu ɲɛɛri xuuni na: «Ma bu lee pye we ná we mu, wʼa yaa ni lee ni, 
\v 5 bani wèe shi wu kaa ya dan wu ni, wee wʼa wèe \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki yereŋɛ.» 
\v 6 A Yesu di gari ni pu ni.
\p Ba wʼa tɛɛŋɛ sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wu puga ki na wɛ, a wee di wu naɲiinɛɛ pii tun pu shɛ wu pye: «Kafɔɔ, ma ganha da mayɛ kanha wɛ, bani nɛ yaa mu wu jé nɛ puga wɛ. 
\v 7 Lee wuu na nɛ wu shɛ mu yíri, nɛ nayɛ ta nɛ cɛ̀rɛ lee bɛ ni. Ga ɲɔmɛɛ nigin yɛ jo, kɔnhɔ na kapyebye wu juuŋɔ. 
\v 8 Bani ɲuŋɔfɛɛ pii wo fanha nɔhɔ ni nɛ ɲɛ, sɔrɔsii pii di ɲɛ nɛ bɛ mu. Nɛ bu wee wa pye: ‹Shɛ!› Wʼa gari. Nɛ bu wa bɛ pye: ‹Pa!› Wee bɛ na ba. Nɛ bu na kapyebye wu pye: ‹Le pye!› Wʼa lee pye.»
\p
\v 9 Ba pʼa shɛ tee tuduro ti jo Yesu mu tuun wemu ni wɛ, a lee di wu fo. Sipyiire ti tʼa bi taha wu fɛni ge, a wu ŋmahana ɲɛri pee shizhaa na pu pye: «Nʼa da yi jo yi mu, nɛ sanha we wo nʼa daa wu tuugo ɲa sipya wa shishiin mu wɛ, ali \w Izirayɛli\w* fiige ki bɛ ni wɛ.» 
\v 10 Ba tudunmɔɔ pʼa kuri kari pu ɲuŋɔfɔɔ wu puga wɛ, a pʼi shɛ kapyebye wu nijuuŋɔ ta wà.
\s1 Yesu ya naxhugoshɔ wa ja nixhugo ɲɛ
\p
\v 11 Lee nibyexhoo na a Yesu di gari kulo la ni lee mɛgɛ ɲɛ Nayini. A wu kalaapiire te, ni sipyiire tʼi gari ni wu ni. 
\v 12 Ba pʼa tɛɛŋɛ kulo li tajege ki na wɛ, a pʼi jíri sipyii pii na, pu na gaaŋi ni ná wa nixhugo ni faya ni. Wee yɛ nigin wʼa bye wu nu mu. Wu nu wu bɛ di bye naxhugoshɔ. Kanha ki sipyii niɲɛhɛmɛɛ pu bi foro pinnɛ ni wee cee wu ni, na se gbo wu taleŋɛ ni. 
\v 13 Kafɔɔ ya wee cee wu ɲa tuun wemu ni ge, a wu ɲiɲaara di jé wu ni. A wu wu pye: «Ma ganha ba mɛɛ suu wɛ!»
\p
\v 14 A wu fulo pu na, na wu keŋɛ taha karaya yi na, a gbo wu lɔvɛɛ pʼi yere. A Yesu di jo: «Naɲi we, nɛ wʼa ma pye mu, yìri!» 
\v 15 A wu yìri tiin na jomɔ ɲɔ kɔn. A Yesu di wu kan wu nu wu mu.
\p
\v 16 A sipyii pu bɛɛri di fya, a pʼi ganha na Kilɛ sɔni na: «\w Kilɛ tudunmɔ\w* nigbɔ wʼa wuyɛ shɛ wu niŋɛ ni. Kilɛ wʼa pa wu sipyii pu tɛgɛ.» 
\v 17 Le Yesu ya pye ge, a lee kaa di jaaga Yawutuu fiige ke, ni ki kabanugo kulogoo ki bɛɛri ni.
\s1 Yesu labye wʼa li shɛɛ na Shɔvɔɔ wu ɲɛ wii
\r (Macoo 11:2-19)
\p
\v 18 Yesu ya keree kiimu bɛɛri pye ge, a Yohana wo kalaapiire tʼi shɛ kee bɛɛri paari wu mu, a wu pu shuun wa yiri, 
\v 19 na pu tun shɛ Kafɔɔ mu, pu wu yege na: «Pʼa Shɔvɔɔ wemu kaa jo na wu na ba ba ge, mu wu wa laa, ta wù watii ɲaha wii?»
\p
\v 20 Ba pʼa nɔ Yesu yíri tuun wemu ni wɛ, na wu pye: «Yohana Batizelipye wʼa wèe tun pa na wèe pu pa ma yege na: ‹Pʼa Shɔvɔɔ wemu kaa jo na wu na ba ba ge, mu wu wa laa, ta wù watii ɲaha wii?›»
\p
\v 21 Taapile ni a Yesu di sipyiɲɛhɛmɛɛ yama ni pu kanhama keree xɔ, na \w jinaa\w* kɔri yeege pii ni, na fyɛnmɛɛ niɲɛhɛmɛɛ ɲìi mugi. 
\v 22 Lee kadugo na a wu Yohana wo tudunmɔɔ pu ɲɔ shɔ na: «Yʼa lemu ɲa, na lemu logo ge, yi shɛ lee paari Yohana mu na: Fyɛnmɛɛ wa ɲaa, faannaa di ɲaari, togo fɛɛ di juuŋɔ, ɲudunnɔɔ di nuri, xuu di ɲɛni, \w Kilɛ Jozaama\w* pʼi yu la baa fɛɛ mu. 
\v 23 Sipya wemu ɲuŋɔ ya kyɛɛgi nɛ na wɛ, weefɔɔ ɲɛ duba pya!»
\p
\v 24 Ba Yohana wo tudunmɔɔ pʼa kari wɛ, a Yesu di ɲɔ kɔn na yu ni sipyiire ti ni Yohana shizhaa na na: «Ɲaha yee dʼa shɛ wii siwaga ki ni wɛ? Kafɛɛgɛ ya wahagaanra lemu ɲɛri ge, lere ya? 
\v 25 Wee tuun wu ni yee dʼa shɛ ɲaha wii wɛ? Fazaaya fɔɔ gɛ? Ga piimu pʼa fazaaya leni, na yalijeŋɛɛ li ge, pee ya daa saannaa piyɛyɛ ni. 
\v 26 Yee dʼa shɛ ɲaha wii wɛ? Kilɛ tudunmɔ gɛ? Uun, nʼa da yi jo yi mu jo ali wʼa pɛlɛ Kilɛ tudunmɔ na. 
\v 27 Bani lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni wu shizhaa na na:
\q1 ‹Li wii, nʼa na tudunmɔ we tun ma ɲahagbaa na
\q2 wu ma koo li yàa yaha ma ɲaha na.›\f * \fr 7:27 \fr*\ft Malaki 3:1\ft*\f*
\p
\v 28 Nʼa da yi jo yi mu jo sipya wa shishiin sanha se Adama nagoo ni wemu wʼa pɛlɛ Yohana na wɛ, Ga lee bɛ na \w Kilɛ saanra\w* ti wo sipyii pu bɛɛri wo nifɛnhɛfɛnhɛnɛ ya pɛlɛ wu na.»
\p
\v 29 Sipyii pii pʼa wu jomɔ pu logo ge, ni \w fanhafɛɛ wari shɔvɛɛfanhafɛɛ wari shɔvɔɔ\w*, a pee di li shɛ na fiinŋɛ na Kilɛ ya tii, pee bi batize Yohana mu. 
\v 30 Ga \w Farizhɛɛn\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* ya she Kilɛ wo ɲɔmɛɛ li ni puyɛ pyaa shizhaa na, pu ya ta sɔɔ na batize Yohana mu wɛ.
\p
\v 31 A Yesu di jo sanha na: «Nɛ na já niɲaa wo sipyii pii taanna ni jɔgɔ yɛ ni wɛ? Jɔgɔ yɛ fɛni pu dʼa foro wɛ? 
\v 32 Pʼa foro nɔhɔpiire ta fɛni temu tʼa tiin pinnɛgɛ kpɛɛngɛ na, na ti mujoŋɔɔ yaha nɔ tiyɛ na ge na: ‹Wèe ya faangaa wi yee mu yee di ya ta xɔnhɔ wɛ. Lee kadugo na a wèe di yamɛhɛɛ su yee mu yee di ya ta mɛhɛɛ su wɛ.›
\p
\v 33 Bani Yohana Batizelipye ya pa; wu bi yalijeŋɛɛ li wɛ, wu bi duvɛn gbuu wɛ, a yee di jo: ‹Jina wu ɲɛ wu ni.› 
\v 34 A \w Sipya Ja\w* wu ba, na ganha na li na gbuu, a yee di jo na: ‹Laɲɛhɛrɛ fɔɔ ni gba fɔɔ wu ɲɛ we ná we. Fanhafɛɛ wari shɔvɛɛ ni jurumupyii pii bɛ wo naɲii wu ɲɛ wii.› 
\v 35 Ga Kilɛ wo koo li ɲaarivɛɛ pu bɛɛri ya kaɲii kan Kilɛ wo fungɔngɔ fɛɛrɛ ti mu.»
\s1 Dɔdɔshɔ wa wo jurumu ya yafa wu mu
\p
\v 36 Caŋa ka, \w Farizhɛn|lemma="Farizhɛɛn"\w* wa ya pa Yesu ɲɛɛri na wu shɛ li wu yíri. A Yesu di gari wee puga. A pʼi ba ɲɔ kɔn na li. 
\v 37 Lee di dɔdɔshɔ wa ta lee kulo li ni. Ba wʼa yi logo tuun wemu ni na Yesu ya li wee ná wu puga wɛ, a wu gari wà ni lasikoli gboro la ni. 
\v 38 A wu mɛsuwo di ba doro Yesu kadugo yíri, na shɛ yere na saha ni wu tɔɔyɔ ye ni, na Yesu tɔɔyɔ yi fyɛnmi ni ɲɛsinmɛ ni, na wu ɲuzhiire taga pee jɔgɔ, na ganha na wu tɔɔyɔ yi taala taala ni taanɲɛɛgɛ ni, na lasikoli wu wo yi na.
\p
\v 39 Farizhɛn we wʼa bi Yesu yiri yalige ki na ge, ba wee ya lee ɲa wɛ na jo wuyɛ funŋɔ ni na: «We ná we da bi bye Kilɛ tudunmɔ, we cee we wʼa kpɔn wu na ge, wu bi da li cɛ na dɔdɔshɔ wu ɲɛ wii.»
\p
\v 40 Wee tuun wu ni a Yesu di jomɔ pu lɔ na jo: «Simɔ, la wa nɛ mu na jo ma mu.» A Simɔ di wu ɲɔ shɔ na: «Karamɔgɔ, li jo.» 
\v 41 A Yesu di jo: «Foolemɛ wa fɔhɔɔ bye sipyii shuun na, wu wari kabɔfoŋɔɔ kɛlɛɛ gbarashuun ni kaguro (w 75.000) shishiin bye wa na, wu wari kabɔfoŋɔɔ gbarashuun di xhuu kaguro (w 7.500) shishiin di bye shuun wo wu na. 
\v 42 Ba ma na jo se bye pu ni pu wu ta kan wɛ, lee funŋɔ ni, a wu pu bɛshuun wu fɔhɔɔ ki yaha pu na. Nɛ jo, we ná we kaa na daan wekɛ ni xuuni pu shuun wu ni wɛ?» 
\v 43 A Simɔ di wu ɲɔ shɔ na: «Nɛ giin jo wʼa niɲɛhɛmɛ wu yaha wekɛ na ge.» A Yesu di wu pye: «Mʼa can jo.»
\p
\v 44 Lee kadugo na a Yesu di ŋmahana ɲɛri cee wu shizhaa na Simɔ pye: «Mʼa we cee we ɲaa gɛ? Nɛ jé mu puga, mu ya tɔɔyɔ je lɔhɔ kan nɛ mu wɛ, ga we ya nɛ tɔɔyɔ fyɛnmi ni ɲɛsinmɛ ni, na pee jɔgɔ ni wu ɲuzhiire ni. 
\v 45 Mu ya ta nɛ shaari ni taanɲɛɛgɛ ni ba lʼa tee na byi ni ɲɔsɔɔnrɔ ni wɛ. Ga nɛ di jé naha ge, taanɲɛɛgɛ ni we cee we ya nɛ co, bani nɛ di jé ge, wu ɲɛ na nɛ tɔɔyɔ taala taala. 
\v 46 Mu ya ta sìnmɛ wo nɛ ɲuŋɔ ni wɛ, ga wee ya pɛɛwa lasikoli wo nɛ tɔɔyɔ na. 
\v 47 Lee na nʼa da yi jo yi mu, we cee we taanɲɛɛgɛ nigbɔhɔ kʼa li shɛɛ na wu jurumu wu ni wu ɲɛhɛ bɛɛri ya \w yafa\w* wu mu. Ga yafa bu bye wu ya pye sipya wemu mu jurumu niɲɛhɛmɛ ɲuŋɔ tàan wɛ, weefɔɔ taanɲɛɛgɛ na jɛrɛ.»
\p
\v 48 Wee tuun wu ni a Yesu di cee wu pye: «Ma jurumu wʼa yafa ma mu.» 
\v 49 A wu liɲii pʼi ɲɔ kɔn na yu puyɛ funyɔ ni na: «Jɔgɔ wu ɲɛ we, wʼi sipyii jurumu yafani pu mu wɛ?» 
\v 50 A Yesu di wee cee wu pye: «Ma nʼa daa wʼa ma shɔ. Ta se ɲaɲiŋɛ na!»
\c 8
\s1 Cèe pii ya taha Yesu fɛni
\p
\v 1 Kii keree kii kadugo na, Yesu bi kugbɔhɔɔ ni kupiire ɲaari, na \w Kilɛ saanra\w* ti Jozaama pu yɛrɛ li pyi. Wu kalaapiire kɛ ni shuun wu bye ni wu ni, 
\v 2 ni cèe pii bɛ. Wu bi pee cèe pu cuuŋɔ, na \w jinaa\w* bɛ kɔri yeege pii ni pu ni. Cee nigin wa mɛgɛ ki bye na Mariyama, pu bi wee yiri na Magadala shɛɛn Mariyama, jinaa gbarashuun wu bi foro wee ni. 
\v 3 Wa mɛgɛ ɲɛ na Zhanɛ, wee bye Kuza wo shɔ. Kuza bi bye saannaa \w Hɛrɔdi\w* wo koomɔ pu fanhafɔɔ wa. Suzani, ni cèe niɲɛhɛmɛɛ piitiilee bɛ bye wà. Pee bɛɛri bi Yesu ni wu kalaapiire ti tɛri ni pu keŋɛ yaaya ni.
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo nuguro ta shizhaa na ge
\r (Macoo 13:1-9; Marika 4:1-9)
\p
\v 4 Sipyii pu bi yìri kulogoo ki bɛɛri ni na se Yesu yíri. Sipyiire tʼa pa binnɛ wu tàan tuun wemu ni ge, a Yesu di le talenɛ le jo pu mu na: 
\v 5 «Caŋa ka ná wa ya foro na kari wu tɛgɛ ni di zhɛ wu \w alikama\w* shi wá fenɛ shi wagana na. Na wu yaha wu na wee nuguzhi wu waa, a wu nuguro ta di do koo ni tɛgɛ ki ɲɔ na. A sipyii di tee tanhana tanhana, a shazhɛɛrɛ di tee jɔ. 
\v 6 A nuguro ta di do faaga ɲuŋɔ ni poɲɛhɛrɛ di bye wà wɛ. Ba tʼa fin xɔ wɛ, na waha, bani ɲimɛ bye wà wɛ. 
\v 7 A nuguro ta di do xhuyo niŋɛ ni. A ti ni xhuyo yʼi ganha na lɛgi; a yʼi ba ti co, na ti li. 
\v 8 A nuguro ta di do ɲijeŋɛ na. A tʼi fin, na lɛ, na pya le, na ti tɛhɛɛ xhuu nigin (100) pye.»
\p Ba Yesu ya pee jomɔ pu jo wɛ, na sɛlɛ na: «Wemu na logo ge, wu logo dɛ!»
\s1 Yesu taleŋɛɛ ki kajuu ɲuŋɔ
\r (Macoo 13:10-17; Marika 4:10-12)
\p
\v 9 A wu kalaapiire tʼi wu yege na: «Le talenɛ le kɔri ɲɛ dii wɛ?» 
\v 10 A wu pu pye: «Na \w Kilɛ saanra\w* ti wo ŋmɔhɔrɔ ti cɛ, yee mu lee ya kan. Ga sipyii pusamaa kunni, ti keree ki bɛɛri wʼa yu pu mu taleŋɛɛ ni, kɔnhɔ:
\q1 ‹Pu da wii,
\q2 ga pʼi ganha ba yaaga ɲaa wɛ.
\q1 Pʼi da niwegee shaan,
\q2 pʼi ganha ba yi ɲaha cɛni wɛ.›\f * \fr 8:10 \fr*\ft Ezayi 6:9\ft*\f*»
\s1 Yesu ya nuguro ti wo talenɛ li kɔri jo
\r (Macoo 13:18-23; Marika 4:13-20)
\p
\v 11 «Lee talenɛ li kɔri we: Nuguzhi we, wee ɲɛ Kilɛ jomɔ. 
\v 12 Pii ɲɛ ba koo ɲɔ ɲɛ wɛ, ba pee ya pe jomɔ pe logo wɛ, Shitaanni na ba pu wolo pu funyɔ ni, kɔnhɔ pu ganha dà, pʼi shɔ wɛ. 
\v 13 Faaga wuu pu ɲɛ piimu pʼa jomɔ pu logo, na pu co ni fundanga ni ge. Ga nire di ɲɛ pu na wɛ, pʼa dà yɛ jɛɛrɛ yɛ funŋɔ ni. Nɔwuuro bu pu ta pʼa nʼa daa wu yaha. 
\v 14 Xhuyo niŋɛ wuu pu ɲɛ piimu ge, pee na pe jomɔ pe logo. Ga ke koŋɔ ke wo funzhakeree, ni naafuu keree, ni xɔnhɔrɔ keree, na pu cɔnri, fo pu da lɛ wɛ. 
\v 15 Ɲijeŋɛ wuu pu ɲɛ piimu ge, pee na pe jomɔ pe logo, na pu co see na ni zɔsaama ni, na gori yaha pee jomɔ pe na, fo na nagoo pye.
\s1 Talenɛ le lʼa jo sokinna shizhaa na ge
\r (Marika 4:21-25)
\p
\v 16 «Wa shishiin ya sokinna leni wu yaaga shigile wu ɲuŋɔ ni, kelee wʼi wu le karaga nɔhɔ ni wɛ. Ga yaaga ɲuŋɔ ni wu da wu taha, kɔnhɔ wu da kpɛɛngɛ yeege puga ki jevɛɛ pu mu. 
\v 17 Bani kaŋmɔhɔnɔ la shishiin wa lemu da ba jɛ wɛ. Ŋmɔhɔrɔ ta shishiin wa temu da ba foro kpɛɛngɛ na wɛ. 
\v 18 Lee wuu na yi kasɛɛgɛ ta yi kafila logogaŋaa na, bani la ɲɛ wemu mu ge, la na ba gan wee mu. Ga la ɲɛ wemu mu wɛ, wʼa giin na nifɛnhɛfɛnhɛnɛ lemu bɛ li ɲɛ wu mu ge, lee bɛ na zhɔ wu na.»
\s1 Jɔgɔ yɛ pu ɲɛ Yesu nu ni wu cebooloo wɛ?
\r (Macoo 12:46-50; Marika 3:31-35)
\p
\v 19 Yesu nu ni wu ceboronamaa ya kari Yesu yíri, ga pu ya já gbara wu na sipyii pu keŋɛ ni wɛ. 
\v 20 A wa di yi jo wu mu na: «Ma nu we ni ma ceboronamaa pu niyereye yi wa kpɛɛngɛ ke na, pu funŋɔ ki wa pʼi ma ɲa.» 
\v 21 Ga, a Yesu di jo: «Pii pʼa Kilɛ jomɔ pu nuri, na pu koro ɲaari ge, pee pu ɲɛ nɛ nu ni nɛ ceboronamaa.»
\s1 Yesu ya kafɛɛgbɔhɔ ka yereŋɛ
\r (Macoo 8:23; Marika 4:35-41)
\p
\v 22 Caŋa ka, Yesu ya wu kalaapiire ti pye: «Wù shɛ gba wu kadugo.» A pʼi jé kɔrɔgɔ ka ni na gaaŋi. 
\v 23 Na pu yaha pu gaaŋi, a Yesu di ŋmunɔ. A kafɛɛgɛ ka di yìri lɔhɔ ki ɲuŋɔ ni. A kɔrɔgɔ kʼi ganha na zhaa di ɲii lɔhɔ na, fo pu na zhaa di mini.
\p
\v 24 Wee tuun wu ni a wu kalaapiire tʼi fulo wu na na wu ɲɛ, na wu pye: «Karamɔgɔ, Karamɔgɔ, wù na da gori lɔhɔ ni!» A wu yìri, na sɛlɛ kafɛɛgɛ ke ni lokuruyo yi na; a kafɛɛgɛ ke ni lokuruyo yi bɛ di yere. A tunmɔ pʼi yere. 
\v 25 A wu wu kalaapiire ti pye: «Mii yee wo nʼa daa wu wa wɛ?» A lʼi bye pu fyaara wuu mu kakanhana, a pʼi ganha na puyɛ pyi: «We ná we dʼa sii jɔgɔ, fo wu na yu ni kafɛɛgɛ ni lɔhɔ ni, yʼi wu ɲɔmɛɛ coni wɛ?»
\s1 Yesu ya jinaa kɔri yeege ná wa ni
\r (Macoo 8:28-34; Marika 5:1-20)
\p
\v 26 A Yesu ni wu kalaapiire tʼi nɔ Gerasa fiige ki ni, kabanugo kulo la ni. Kee ɲɛ gba wu kadugo na saha ni Galile fiige ki ni. 
\v 27 Ba Yesu ya foro kɔrɔgɔ ki ni wɛ, a ná wa di ba wu ɲuŋɔ círi, kulo li shɛn wa. \w Jinaa\w* pu bye wu ni. Fo taatuunnɔ ni wu bi gbara wʼa fàya leni wɛ, wu bi goroo puga wɛ. Wu tatɛɛngɛ ki bye faxhuu we. 
\v 28 Ba wʼa Yesu ɲa wɛ, na mujuugbɔɔ la wá, na nuguro sin Yesu fɛɛ ni, na jo ni mujuugbɔɔ ni na: «Ɲaha mʼa zhaa nɛ fɛni wɛ, \w Kilɛ-gbɔtabaaga\w* Ja Yesu? Nʼa ma ɲɛɛri, ma ganha bu na kanha wɛ!» 
\v 29 Wʼa yee jo, bani Yesu bi jina wu pye na wu foro wee ná wu ni. Jina wu bu yìri wu fɛni tuun wemu ni, sipyii na wu kemɛ pɔ ni tɔɔrɔ shɔnhɔyɔ ni, na biriye le wu tɔɔyɔ na, kɔnhɔ pu da wu kasɛri. Ga wʼa tee pɔɔrɔ ti bɛɛri kɔn. Jina wu bi ma wu kɔri kari sipoŋɔ ni.
\p
\v 30 A Yesu di wu yege na: «Dii mu mɛgɛ di ɲɛ wɛ?» A wu jo: «Nɛ mɛgɛ ɲɛ ‹Wèe Ya Ɲɛhɛ,›» bani jinaa niɲɛhɛmɛɛ pu bi jé wu ni. 
\v 31 A pee jinaa pʼi Yesu ɲɛɛri xuuni na wu ganha bu pu yaha gari kakara wecogoŋɔ tɛhɛnɛ baa wogo ki ni wɛ.
\p
\v 32 Lee bi shaagbaga nijeŋɛ ka ta ki na naha yaŋa ki kabanugo. A jinaa pʼi Yesu ɲɛɛri na wu sɔɔ pʼi shɛ jé pee shaalaa pu ni. A wu sɔɔ. 
\v 33 Wee tuun wu ni a jinaa pʼi foro ná wu ni, na shɛ jé pee shaalaa pu ni. A shaagbaga kʼi gburogi, na digi yaŋa gologoloyo yi ni, na jé gba lɔhɔ ki ni, na xhu wà.
\p
\v 34 Ba shaanahamaa pʼa lee ɲa tapyege ni wɛ, a pʼi baa kari na shɛ yee paari kanha ki ni, ni sitiinmɛɛ pu mu. 
\v 35 A sipyii pʼi foro na shɛ lee nibyii li wii. Ba pʼa nɔ Yesu tàan wɛ, na wee ná wu ɲa, jinaa pu bi foro wu ni. Wu nidɛɛngɛ di ɲɛ Yesu fɛɛ ni, fàya yi bye wu na, wu dʼa cuuŋɔ. A pʼi fya. 
\v 36 Ná jinaa wo wʼa cuuŋɔ piimu ɲii na ge, a pee di kii keree kii bɛɛri paari pu mu. 
\v 37 Wee tuun wu ni a Gerasa shɛɛn pu bɛɛri di Yesu ɲɛɛri na wu laha pu wo ɲiŋɛ ki na, bani pu bi fya xuuni. A Yesu di jé kɔrɔgɔ ki ni, na laha pu wo ɲiŋɛ ki na.
\p
\v 38 Yesu nigariwo jinaa pʼa foro ná wemu ni ge, a wee di wu ɲɛɛri na wu bi da já binnɛ ni wu ni. Ga, a Yesu di wu kuruŋɔ, na jo: 
\v 39 «Kuri mʼa se puga, Kilɛ ya kagbɔhɔɔ kiimu bɛɛri pye ma mu ge, mʼa shɛ kee paari.» Yesu ya kagbɔhɔɔ kiimu bɛɛri pye wu mu ge, a wu gari na shɛ kee keree ki paari kulo li bɛɛri ni.
\s1 Yesu ya cee wa cuuŋɔ, na Zhayirusi poro nixhugo ɲɛ
\r (Macoo 9:18-26; Marika 5:21-43)
\p
\v 40 Ba Yesu ya kuri pa na yìri gba wu kadugo wɛ, a wu ba wu daan sipyii pu bɛɛri ni, bani pu bɛɛri bi wu sigee. 
\v 41 Lee bi ná wa ta wà, wu mɛgɛ ɲɛ na Zhayirusi, wee wu bye wee xuu wu wo \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ɲuŋɔfɔɔ. A wee di ba nuguro sin Yesu fɛɛ ni, na wu ɲɛɛri xuuni na wu shɛ wu puga, 
\v 42 bani fucɛɛrɛ nigin yɛ li bye wu mu, li shi wu bye yee kɛ ni shuun. Lee li bi zhaa di xhuu.
\p Ba Yesu ya gaaŋi wà wɛ, a sipyiire tʼi wu kuuri, na wu cɔnri. 
\v 43 Lee bi cee wa bɛ ta wà shishan na woni wu fɛni fo yee kɛ ni shuun. Wu bi wu keŋɛ yara bɛɛri kan wɛbyii mu, ga wa shishiin ya já wu cuuŋɔ wɛ. 
\v 44 A wu fulo Yesu na wu kadugo yíri, na ba gbɔn wu fadegeŋɛ na. Taapile ni a wu shishan pʼi yere. 
\v 45 A Yesu di jo: «Jɔgɔ wʼa kpɔn nɛ na wɛ?» Ba pu bɛɛri ya yu pee bɛ wɛ, a Pyɛɛri di jo: «Karamɔgɔ, sipyii pʼa mu cɔnri xuuni dɛ!» 
\v 46 Ga, a Yesu di jo: «Sipya wa wʼa kpɔn nɛ na, bani nɛ li cɛ na sefɛɛrɛ ta tʼa foro na ni.» 
\v 47 Ba wee cee wʼa li ɲa na li da já ŋmɔhɔ nige wɛ, a wu ganha na fuguri, na ba nuguro sin Yesu fɛɛ ni. Lemu lʼa wu pye wʼa kpɔn Yesu na, ni wʼa cuuŋɔ taapile ni cuuŋɔgana lemu na ge, a wu yee paari wu mu sipyii pu bɛɛri ɲii na. 
\v 48 A Yesu di wu pye: «Na poro, ma nʼa daa wʼa ma cuuŋɔ. Ta se ɲaɲiŋɛ na!»
\p
\v 49 Na Yesu yaha pee jomɔ pu na, a tudunmɔ wa di ba na yìri Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ɲuŋɔfɔɔ wu kaban, na ba wee pye na: «Ma poro fucɛɛrɛ lʼa xu. Ma ganha bu navunŋɔ pɛlɛ nige Karamɔgɔ wu na wɛ.» 
\v 50 Ga ba Yesu ya yee logo wɛ, na Zhayirusi pye: «Ma ganha bu fya wɛ; dà yɛ, ma poro wu na juuŋɔ.»
\p
\v 51 Ba Yesu ya shɛ nɔ Zhayirusi kaban wɛ, wu ya sɔɔ wa shishiin wu jé ni wu ni puga ki ni wɛ, fo Pyɛɛri, ni Yohana, ni Yakuba, ni pya wu nu ni wu to. 
\v 52 Lee di sipyii pu bɛɛri ta pu na yamɛhɛɛ suu na xhuulo. A Yesu di jo: «Yi ganha ba mɛhɛɛ suu wɛ, bani pya wu ya ta xu wɛ, wʼa ŋmunɔɔ.»
\p
\v 53 A pʼi ganha na wu la wo, bani pu bi li cɛ na wʼa xu xɔ. 
\v 54 Ga, a Yesu di wu co keŋɛ ke na, na jo ni mujuugbɔɔ ni na: «Pya we, yìri!» 
\v 55 A wu munaa lʼi guri pa wu mu. Taapile ni a wu yìri tiin. A Yesu di jo na pu yalige kan wu mu. 
\v 56 A lʼi bye kakanhana pya wu sefɛɛ pu mu fo xuuni. Ga, a Yesu di yi jo waha pu mu na pu ganha lee nibyii le jo wa shishiin mu wɛ.
\c 9
\s1 Yesu ya wu kalaapiire kɛ ni shuun wu tun
\r (Macoo 10:5-15; Marika 6:7-13)
\p
\v 1 Yesu ya wu kalaapiire kɛ ni shuun wu yiri, na sefɛɛrɛ ni fanha kan pu mu \w jinaa\w* bɛɛri na, pu da yama bɛ xuu. 
\v 2 Lee kadugo na a wu pu tun pu shɛ \w Kilɛ saanra\w* ti yɛrɛ pye, pʼi yama fɛɛ cuuŋɔ. 
\v 3 A wu pu pye: «Yi nigariwuu ganha bu yaaga lɔ yi keŋɛ ni wɛ, kagaanga bɛ wɛ, kushɛyaaga bɛ wɛ, yalige yaaga bɛ wɛ, wari bɛ wɛ. Wa shishiin ganha da fadeye shuun lɔ wɛ. 
\v 4 Yi bu jé puga bɛɛri ni, yʼi diin wà fo yi kariduun bu shɛ nɔ. 
\v 5 Xuu wa shɛɛn bu zhe pu da yi tirige wɛ, yi ba fòro lee kulo li ni, yʼi yi tɔɔyɔ gbazhɛnhɛ ɲahara wo wà, lee na ba bye sɛɛri kaa pu fɛni.» 
\v 6 A kalaapiire tʼi gari. A pʼi Kilɛ wo Jozaama pu jo toro kulogoo ki bɛɛri ni, na yama fɛɛ pu cuuŋɔ tɛyɛ yi bɛɛri ni.
\s1 Hɛrɔdi hakili ya wuregi
\r (Macoo 14:1-12; Marika 6:14-29)
\p
\v 7 Ba gbafɛnɛɛrɛɛ \w Hɛrɔdi\w* ya kii kapyegee kii bɛɛri kaa logo tuun wemu ni wɛ, a wu hakili di wuregi, bani sipyii pii ya jo na: «Yohana Batizelipye wʼa ɲɛ na foro xu ni.» 
\v 8 A pii di jo: «Kilɛ tudunmɔɔ \w Eli\w* wʼa kuri pa.» A pii bɛ di jo: «Wa wʼa ɲɛ na foro xu ni taashiinɛ li wo Kilɛ tudunmɔɔ pu ni.» 
\v 9 Ga, a Hɛrɔdi di jo: «Nɛ Yohana ɲuŋɔ kan pʼa kɔn. Ayiwa, di wa kii keree kii nuri wemu shizhaa na ge, wee ɲɛ jɔgɔ wɛ?» A wu ganha na li shaa wu Yesu ɲa.
\s1 Yesu ya yalige kan sipyii kabɔfoŋɔɔ kaguro mu
\r (Macoo 14:13-21; Marika 6:30-44; Yohana 6:1-14)
\p
\v 10 A Tudunmɔɔ pʼi guri pa Yesu yíri, na ba pu kapyegee ki bɛɛri paari wu mu. A Yesu di gari ni pu ni pu yɛ na, na shɛ nɔ kulo la ɲɔ na, lee mɛgɛ ɲɛ na Bɛtisayida. 
\v 11 Ba sipyiire tʼa pa li cɛ tuun wemu ni wɛ, na daha wu fɛni. A Yesu di pu co xuuni, na baari pu mu \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti keree na. Piimu mago bye sicuumɔ na ge, a wu pee cuuŋɔ.
\p
\v 12 Ba caŋa kʼa ɲɔ kɔn na diri wɛ, a kalaapiire kɛ ni shuun wu fulo Yesu na, na wu pye: «Sipyiire ti yaha, kɔnhɔ pʼi shɛ wù tàan kulogoo ni sige buguro te na, pʼi shɛ yalige ni tashɔnyɔ sha wà, bani sipoŋɔ ni wèe ɲɛ naha.» 
\v 13 Ga, a Yesu di pu pye: «Yiyɛ pyaa ki yalige kan pu mu.» A pʼi jo: «Yaaga ɲɛ wèe mu buuri ɲuyɔ kaguro ni fyaa shuun yɛ kadugo na wɛ, fo ma la bi ɲɛ wù shɛ yalige shɔ pii sipyii pii bɛɛri mu.» 
\v 14 Pu bi namaa kabɔfoŋɔɔ kaguro (5.000) shi tɔrɔ pee ni. A Yesu di wu kalaapiire ti pye: «Yi pu teŋɛ kɛlɛɛ kaguro kaguro (50) shishiin.» 
\v 15 A pʼi li pye mu na sipyiire ti bɛɛri teŋɛ lee teŋɛgana li na. 
\v 16 A Yesu di yee buuri ɲuyɔ kaguro we ni fyaa shuun wu lɔ, na ɲaha ke yirige fugba we ni, na baraga taha Kilɛ na. A wu xhɔ na yi kɛgi kɛgi na kan kalaapiire ti mu, na pu yee yereŋɛ sipyii pu tàan. 
\v 17 A pu bɛɛri di li na din. Yalige kemu kʼa kori ge, a pʼi kee saŋa kemɛ fo na sagaŋaa kɛ ni shuun ɲi.
\s1 Pyɛɛri ya yere li na na Kirisa wu ɲɛ Yesu
\r (Macoo 16:13-19; Marika 8:27-29)
\p
\v 18 Caŋa ka, na Yesu yaha Kilɛ-ɲɛrɛgɛ na wu yɛ, wu kalaapiire ti bye wu kabanugo na. A Yesu di pu pye: «Sipyii pu wa yu na jɔgɔ nɛ ɲɛ wɛ?» 
\v 19 A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Pii wa yu na Yohana Batizelipye, pii di yu na Kilɛ tudunmɔɔ \w Eli\w*, pii bɛ di yu sanha na taashiinɛ li wo Kilɛ tudunmɔ wa wʼa ɲɛ na foro xu ni.»
\p
\v 20 A Yesu di pu yege na: «Ga yee do, yeeyɛ pyaa ki mu nɛ di ɲɛ jɔgɔ wɛ?» A Pyɛɛri di wu pye: «Kilɛ ya Kirisa wemu ɲaha bulo ge, wee mu ɲɛ.»
\s1 Yesu ya jo wu xu ni wu ɲɛ wu keree na
\r (Macoo 16:20-28; Marika 8:30-9:1)
\p
\v 21 A Yesu di yi waha pu mu na pu ganha yee jo wa shishiin bɛ mu wɛ. 
\v 22 A Yesu di jo sanha na: «Li waha lʼi waha, fo \w Sipya Ja\w* bu ganha xuuni. Nɔhɔlɛɛ, ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* na ba zhe wu ni. Pu na ba wu gbo, wu caxhugo caŋa taanri wogo wu na ba ɲɛ.»
\p
\v 23 Lee kadugo na a wu yi jo pu bɛɛri mu na: «Wa funŋɔ bi ɲɛ wu binnɛ ni na ni, wu she wuyɛ ni, ɲiga bɛɛri wu wu korikoritige ki lɔ taha na fɛni. 
\v 24 Bani sipya we wʼa giin wu wuyɛ pile munaa ɲuŋɔ wolo niɲaa ge, wee na ba buun wu munaa ni ɲiga na. Ga we wʼa bɔnri wu munaa ni niɲaa nɛ wuu na ge, wee wu da ba wu munaa ɲuŋɔ wolo ɲiga na. 
\v 25 Lʼa ɲaha ɲɔ sipya na wu koŋɔ yaŋmuyɔ bɛɛri ta, wu ba buun wuyɛ pile munaa ni, wu gyɛɛgi wɛ? 
\v 26 Lee wuu na sipyaa sipya wʼa shiige le wuyɛ ni, na bye wu ya nɛ ni na jomɔ pu kaa yu sipyii mu-i ge, Sipya Ja wu ba ba tuun wemu ni ni wuyɛ pyaa nɔɔrɔ wu ni, ni wu To Kilɛ wo we, ni fɛfɛɛrɛ mɛlɛkɛɛ pu wo we, wu bɛ na ba shiige le wuyɛ ni weefɔɔ shizhaa na. 
\v 27 Can na nʼa da yi jo yi mu, sipyii pii pu wa naha ge, pii wa da xhuu pu ni bada na ta pu ya \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te ɲa wɛ.»
\s1 Yesu ɲɛwiinɛ lʼa ɲɛri
\r (Macoo 17:1-8; Marika 9:2-8)
\p
\v 28 Pe jomɔ pe ya jo cabyaa gbarataanri shishiin, a Yesu di gari ni Pyɛɛri, ni Yohana, ni Yakuba ni faaboboŋɔ ka fugba ni, kɔnhɔ pʼi shɛ Kilɛ ɲɛɛri. 
\v 29 Na wu yaha ɲɛrɛgɛ ki na, a wu ɲɛwiinɛ lʼi ɲɛri, a wu fàya yʼi fiinŋɛ, na ɲí. 
\v 30 Taapile ni a pʼi namaa shuun wa ɲa pee na yu ni Yesu ni, pee bye Musa ni \w Eli\w*. 
\v 31 Pʼa puyɛ shɛ ni nɔɔrɔgbɔ ni. Yesu na ba wu labye wu ɲɔ fa, na xhu xugana lemu na Zheruzalɛmu ni ge, pu bi yu ni wu ni kee keree kii na. 
\v 32 Lee bi ŋmunɔgbɔ ta pʼa Pyɛɛri ni wu kaafɛɛ pu shan. Ga ba pʼa ɲɛ wɛ, na Yesu ni pee namaa shuun wu nɔɔrɔ wuu ɲa. 
\v 33 Tuun wemu ni pee namaa pʼa laha Yesu tàan ge, a Pyɛɛri di wu pye: «Wù Karamɔgɔ, wèe bu gori naha, lee ya ɲɔ xuuni dɛ. Wù buguloo taanri yereŋɛ, mu wo nigin, Musa wo nigin ni Eli wo nigin.» Ye wu bi yu ge, wu ya yi cɛ wɛ.
\p
\v 34 Na wu yaha pee jomɔ pu na, a ɲahaŋa ka di ba pu tɔ. Kalaapiire ti nijewuu kee ɲahaŋa ki ni, a pʼi fya. 
\v 35 A mujuu la di foro kee ɲahaŋa ki ni na: «Nɛ ɲidaan Ja wu ɲɛ we. Nɛ wʼa wu shɔɔnri lɔ. Yʼa wu nijoyo nuri!» 
\v 36 Ba lee mujuu lʼa foro wɛ, a pʼi Yesu ta wu yɛ. A kalaapiire tʼi cari, pu ya pu kaɲagaa ki paari sipya wa shishiin mu wee tuun wu ni wɛ.
\s1 Yesu ya pya wa cuuŋɔ jina bye wemu ni ge
\r (Macoo 17:14-18; Marika 9:14-27)
\p
\v 37 Kee caŋa ki ɲimuguro, pu na tigi xɔ faaboboŋɔ ki na, a sipyiɲɛhɛmɛɛ di shɛ Yesu ɲuŋɔ círi. 
\v 38 A ná wa di mujuugbɔɔ la jo sipyiire ti tɛ ni na: «Karamɔgɔ, nʼa ma ɲɛɛri, ɲɔ mayɛ na mʼa na ja wu wii, we yɛ nigin pe wu ɲɛ na mu. 
\v 39 Jina wa wu ɲɛ wu ni, wu bu wu co, taapile ni wʼa ganha na xhuulo. Jina wu na wu ɲahara, fo kakaya na fòro wu ɲɔ ni. Wee jina wu foromɔ pu ma bɛn wu ni, wu nivorogo, wʼa wu kanha xuuni. 
\v 40 Nɛ ma kalaapiire ti ɲɛɛri jo pu wu kɔri, ga pʼi ya já wɛ.»
\p
\v 41 A Yesu di jo: «Ee! Yee kunni ɲɛ sipyikuuyo nʼa daa baa fɛɛ! Nɛ na gori yaha naha ni yee ni, na yee keree xu fo tuun wekɛ wɛ? Pa ni ma ja wu ni naha.»
\p
\v 42 Ba pya wʼa fulo Yesu na wɛ, a jina wu wu shan ɲiŋɛ na, na wu ɲahara xuuni. Ga, a Yesu di din jina wu na, na pya wu cuuŋɔ, na wu kan wu to wu mu. 
\v 43 A Kilɛ wo sefɛɛrɛ nigbɔɔrɔ tʼi bye kakanhana sipyii pu bɛɛri mu.
\s1 Yesu ya wu xu wu jo sanha
\r (Macoo 17:22-23; Marika 9:30-32)
\p Na Yesu kapyegee ki yaha kʼa pye pu mu kakanhana, a Yesu di wu kalaapiire ti pye: 
\v 44 «Yi niwegee shan yʼi pe jomɔ pe logo: Pu na ba \w Sipya Ja\w* wu le sipyii keye ni.» 
\v 45 Ga pu bi pee jomɔ pu kɔri cɛ wɛ. Pee bi ŋmɔhɔ pu na, kɔnhɔ pu ganha bu pu kɔri cɛ wɛ. A pʼi fya pu ya já wu yege pee keree na wɛ.
\s1 Wekɛ wʼi ɲɛ ɲahagbaa fɔɔ wɛ?
\r (Macoo 18:1-5; Marika 9:33-37)
\p
\v 46 Nakaara ya jé kalaapiire ti tɛ ni, na wekɛ wu ɲɛ pee bɛɛri wo ɲahagbaa fɔɔ wɛ? 
\v 47 A Yesu di pu fungɔnyɔ cɛ, na nɔhɔcɛɛrɛ la lɔ, na lee yereŋɛ wuyɛ tàan, 
\v 48 na pu pye: «Sipyaa sipya wʼa le nɔhɔcɛɛrɛ le la shi co xuuni nɛ wuu na ge, nɛ wʼa co xuuni. We wʼa nɛ co xuuni ge, nɛ tunvɔɔ we wʼa co xuuni. We wu wa yee bɛɛri nifɛnhɛfɛnhɛnɛ ge, wee wu wa yee bɛɛri wo sipyigbɔ.»
\s1 Sipya wemu ɲɛ yee pɛn wɛ, yee ɲii wu ɲɛ
\r (Marika 9:38-40)
\p
\v 49 A Yesu kalaapire Yohana di jomɔ pu lɔ na jo: «Karamɔgɔ, wèe ya ná wa ɲa, wu na \w jinaa\w* kɔri na yeege sipyii ni mu mɛgɛ na. A wèe di wu ɲaha kɔn lee bye na, bani wu ɲɛ wèe wa wɛ.» 
\v 50 A Yesu di wu pye: «Yi ganha bu wu ɲaha kɔn wɛ, bani sipya wemu ɲɛ yee pɛn wɛ, yee ɲii wu ɲɛ wii.»
\s1 Samari fiige ki kulo la shɛɛn ya sɔɔ na Yesu kemɛ wɛ
\p
\v 51 Yesu bi yaa wu foro koŋɔ puga wʼa gaaŋi fugba wu ni tuun wemu ni ge, ba wee ya tɛɛŋɛ wɛ, a wu li yaha wuyɛ funŋɔ ni na fo wee bu jé Zheruzalɛmu ni, 
\v 52 a wu tudunmɔɔ pii tun kari wuyɛ ɲaha na. A pee nigariwuu di jé Samari fiige ki kulo la ni, na pʼi shɛ tajege sha wà wu mu. 
\v 53 Ga lee kulo li shɛɛn ya sɔɔ wu jé pu mu wɛ, bani Zheruzalɛmu ni wu bi gaaŋi. 
\v 54 Ba wu kalaapiire, Yakuba ni Yohana ya lee ɲa wɛ, a pʼi jo: «Kafɔɔ, ma la ɲɛ wù jo na ki yìri fugba we ni, ki tigi pa pu kyɛɛgi ya?» 
\v 55 Ga, a Yesu di ŋmahana ɲɛri pu shizhaa na, na din pu na xuuni. 
\v 56 Lee kadugo na a pʼi gari kulo latii ni.
\s1 Piimu pʼa bi giin pʼi daha Yesu fɛni ge
\r (Macoo 8:19-22)
\p
\v 57 Na pu yaha koo na pu na gaaŋi, a ná wa di Yesu pye: «Wù Kafɔɔ, xuu bɛɛri ni mʼa se ge, nɛ na daha ma fɛni.» 
\v 58 A Yesu di wu pye: «Sige puun wa ni wejeye ni, fugba shazhɛɛrɛ di ɲɛ ni shiire ni. Ga tashɔngɔ wa \w Sipya Ja\w* wu mu kemu ɲɛ wuyɛ pyaa wogo wɛ.»
\p
\v 59 A Yesu bɛ di wa pye: «Taha na fɛni!» Ga, a wee ná wu wu pye: «Kafɔɔ, na yaha di ba fɛnhɛ na to wu le.» 
\v 60 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Xuu pu yaha sipyixuyo ye mu yee di da pee leni, mu kunni wu shɛ \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te yɛrɛ pyi.»
\p
\v 61 A ná watii bɛ di jo sanha na: «Kafɔɔ, nɛ na daha ma fɛni, ga ma di sɔɔ di fɛnhɛ zhɛ na puga shɛɛn funŋɔ to.» 
\v 62 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Sipyaa sipya wʼa niiyɛ tuugo coni, na gari na wii kadugo yíri ge, wee ya yaa ni Kilɛ wo saanra te ni wɛ.»
\c 10
\s1 Yesu ya kalaapiire kɛlɛɛ gbarashuun ni shuun tun
\p
\v 1 Kee keree kii kadugo na, a Yesu di sipyii kɛlɛɛ gbarashuun ni shuun (72) watii bɛ ɲaha bulo sanha. Wu bi yaa wu shɛ kulogoo ni tɛyɛ yemu bɛɛri ni ge, a wu pu tun kari shuun shuun wuyɛ ɲaha na yee tɛyɛ yi ni. 
\v 2 A wu pu pye: «Shinma nigɔnbaama wʼa ɲɛhɛ, ga kapyebyii pu dʼa cɛ̀rɛ. Lee wuu na, yi shinma wu kafɔɔ wu ɲɛɛri na wu kapyebyii pii bɛ tun sanha, pʼi shɛ wu shinma wu kɔn. 
\v 3 Yʼa se! Nʼa yi tun na kari ba dubyapiye ɲɛ mɛ yacoyo niŋɛ ni wɛ. 
\v 4 Yi ganha bu wari tayahaŋa lɔ wɛ, kelee kushɛyɛrɛyɛ wɛ, kelee tanhaya yatii wɛ! Yi ganha bu yere koo na di wa shishiin shaari wɛ!
\p
\v 5 «Yi bu jé puga bɛɛri ni yi fɛnhɛ jo: ‹Ɲaɲiŋɛ ki pye kee puga ki ni.› 
\v 6 Ɲaɲiŋɛ pya wa bu da wà yi wo ɲaɲiŋɛ ki na digi wee na, lee kaa bɛ wɛ ki na guri ba yi mu. 
\v 7 Yʼi diin kee puga ki ni! Pu ba lemu kaan yi mu, yʼa lee li, yi da lee gbuu! Bani kapyebye ya sii yaa ni wu saraa ni. Yi ganha ba jin da mari piyɛyɛ yi ni wɛ!
\p
\v 8 «Yi bu jé kulo bɛɛri ni, a pʼi yi co xuuni, yalige ke pu da gan yi mu ge, yi kee li. 
\v 9 Yi yama fɛɛ pu cuuŋɔ wà, yʼi yi jo pu mu na \w Kilɛ saanra\w* tʼa tɛɛŋɛ pu na. 
\v 10 Ga yi bu jé kulo la ni, pee di ya sɔɔ na yi co wɛ, yʼi shɛ pu tatiinyɛ yi ni, yʼi jo: 
\v 11 ‹Ali yee kulo li gbazhɛnhɛ ke bɛ kʼa mara wèe tɔɔyɔ yi na ge, wèe da ki pɔ pɔ yee fɛni. Lee bɛ na, yi li cɛ na Kilɛ saanra tʼa tɛɛŋɛ.› 
\v 12 Nʼa da yi jo yi mu, Sodɔmu kanhama keree na ba bɔrɔ lee kulo li wogoo na kiiri wu cagɔngɔ.»
\s1 Kulogoo kiimu kʼa Yesu jomɔ pu she ge
\r (Macoo 11:20-24)
\p
\v 13 A Yesu di jo sanha na: «Bɔɔngɔ ki wa yee Korazɛn shɛɛn wogo! Bɔɔngɔ ki wa yee Bɛtisayida shɛɛn wogo! Bani kakanhaŋaa kiimu kʼa pye yee ni ge, kee da bi bye Tiiri ni Sidɔn kulogoo ki ni, nimɛ bi da pee ta pee ya daajeŋɛ jo, na pu jurumu wu yaha lʼa mɔ, na bɔrɔyɔ le puyɛ na, na diin shɔɔnrɔ ni. 
\v 14 Lee na Tiiri ni Sidɔn wo kanhama keree na ba bɔrɔ yee wogoo ki na kiiri wu cagɔngɔ. 
\v 15 Mu do Kapɛrinɔmɔ? Go mu wa giin na mu na ba yirige fo fugba we ni ya? Ahayi dɛ! Mu da ba dirige fo Jahanɛmɛ we ni.»
\p
\v 16 A wu wu kalaapiire ti pye sanha na: «Wa bu yi jomɔ logo, nɛ jomɔ wʼa logo. Wa bu yi she, nɛ wʼa she. Wa bu nɛ she, we wʼa nɛ tun ge, we wʼa she.»
\s1 Tudunmɔɔ kɛlɛɛ gbarashuun ni shuun wʼa shɛ na pa
\p
\v 17 Pee tudunmɔɔ kɛlɛɛ gbarashuun ni shuun (72) wu fundanga wuu ya kuri pa, na jo: «Kafɔɔ, ali \w jinaa\w* bɛ ya kuu wèe mu mu mɛgɛ ki gbɔɔrɔ ni!» 
\v 18 A Yesu di pu pye: «Nɛ Shitaanni nidogo ɲa na yìri fugba we ni ba Kilɛ-ɲinɛ ɲɛ wɛ. 
\v 19 Li wii, nʼa se kan yi mu yʼa ɲaari wɔlɔɔ ni namaa ɲuŋɔ ni, yʼi wù Pɛn wu wo sefɛɛrɛ ti bɛɛri tɔnhɔnɔ yi tɔɔyɔ ni, yaaga ka shishiin wa da já kakuunɔ pye yi na wɛ. 
\v 20 Ga lee bɛ na yi funyɔ ganha bu daan na jinaa ya kuu yi mu wɛ. Ga yi funyɔ yi taan, bani yi mɛyɛ wa ka fugba we ni.»
\s1 Yesu ya funŋɔ taan
\r (Macoo 11:25-27; 13:16-17)
\p
\v 21 Wee tuun wu ni a Yesu di ɲi fundanga na Fɛfɛɛrɛ Munaa li gbɔɔrɔ ni, na jo: «Na To Kilɛ, fugba ni ɲiŋɛ ki Kafɔɔ, nʼa baraga taha ma na, bani mʼa kii keree kii ŋmɔhɔ fungɔnyɔ fɛɛ ni kalaagbɔ fɛɛ na, na ki shɛ nɔhɔpiire na. Uun, na To Kilɛ, bani lee lʼa taan mu mu. 
\v 22 Nɛ To wʼa keree ki bɛɛri le nɛ keŋɛ ni. Wa shishiin ya cɛ jɔgɔ wu ɲɛ Kilɛ Ja wu wɛ, fo To Kilɛ wu yɛ nigin. Wa shishiin bɛ di ya cɛ jɔgɔ wu ɲɛ To Kilɛ wu wɛ, fo wu Ja wu yɛ nigin, ni wu la ɲɛ wu To wu shɛ sipya wemu na ge.»
\p
\v 23 Lee kadugo na a Yesu di ŋmahana ɲɛri wu kalaapiire ti yíri, na pee yɛ pye: «Ɲìi kii kʼa yee wo kaɲagaa kii ɲa ge, kee ɲɛ duba wogoo. 
\v 24 Bani nʼa da yi jo yi mu na jo lemu yee wa ɲaa ge, Kilɛ tudunmɔɔ niɲɛhɛmɛɛ ni saannaa niɲɛhɛmɛɛ funŋɔ ya pye na lee ɲa, ga pʼi ya li ɲa wɛ. Yemu yee wa nuri ge, pu funŋɔ ya pye na yee logo, ga pʼi ya yi logo wɛ.»
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo Samari fiige shɛn nizaama wu shizhaa na ge
\r (Marika 12:28-31)
\p
\v 25 Caŋa ka, saliya karamɔgɔ wa ya pa yìri yere, na Yesu ɲɔ yege na: «Karamɔgɔ lekɛ nɛ yaa na pye, kɔnhɔ di ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama ta wɛ?» 
\v 26 A Yesu di wu pye: «Karamɔgɔ, lekɛ lʼa ka, Kilɛ wo saliya wu ni wɛ? Lekɛ mu wa galaa wà wɛ?» 
\v 27 A wee ná wu wu ɲɔ shɔ na: «‹Ma Kafɔɔ Kilɛ wu taan ma mu, ma zɔ wu bɛɛri na, ni ma munaa li bɛɛri, ni ma fanha ki bɛɛri, ni ma fungɔngɔ ki bɛɛri,› na fara lee na: ‹Ma sipyiɲii wu taan ma mu ba mayɛ pyaa ki ɲɛ wɛ.›\f * \fr 10:27 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 6:5; Levitike 19:18\ft*\f*» 
\v 28 A Yesu di wu pye: «Ma ɲɔshɔɔrɔ tʼa ɲɔ. Ta lee pyi ma na ba ɲìi sicuumɔ ta.»
\p
\v 29 Ga wee saliya karamɔgɔ we funŋɔ bye wu kaɲii kan wuyɛ mu, a wu Yesu yege na: «Wekɛ di ɲɛ nɛ sipyiɲii wɛ?» 
\v 30 A Yesu di wu ɲɔ shɔ ni talenɛ la ni na: «Ná wa wʼa yìri Zheruzalɛmu ni, na wu da digi Zheriko ni. A java fɛɛ di shɛ do wu na, na wu fàya wolo, na wu yu. Na wu kpɔn fo na wu bana xuuni, na gari na wu yaha wʼa ciregi. 
\v 31 Wee tuun wu ni a \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* wa di doro lee koo li ni. Ba wʼa shɛ wee ná wu ɲa wɛ, na waa toro. 
\v 32 Lee kadugo na a ná wa bɛ di nɔ wee xuu wu ni, wee ɲɛ Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kapyebye wa, na wu ɲa. A wee bɛ di waa toro. 
\v 33 Ga, a Samari fiige shɛn wa kushɛwo di shɛ nɔ wu na, na wu ɲa, a wu ɲiɲaara di jé wu ni xuuni. 
\v 34 A wu fulo wu na, na sìnmɛ ni duvɛn le nɔɔyɔ yi ni, na yi pɔ. Na xhɔ na wu durogo wuyɛ pyaa kafaŋa na, na gari ni wu ni nabuun tatigiŋɛ xuu wa ni, na wu keree yari. 
\v 35 Ɲimuguro ti na, a wu wari wa wolo kan xuu wu kafɔɔ wu mu, na wu pye: ‹Ta we ná we keree yari. Ma bu latii li wu ɲuŋɔ tàan na toro le tàan, na niguribawo na lee tʼɛrɛŋɛ ma na.›»
\p
\v 36 A wu saliya karamɔgɔ wu pye: «Mu ɲii ni java fɛɛ pʼa to ná wemu na ge, pii taanri we ni, wekɛ wʼa pye wu sipyiɲii wɛ?» 
\v 37 A saliya karamɔgɔ wu wu ɲɔ shɔ na: «We wʼa ɲuŋɔ ɲaari wu na ge.» A Yesu di wu pye: «Ma bɛ wu shɛ lee shi pye.»
\s1 Yesu ya kari Marite ni Mariyama yíri
\p
\v 38 Na Yesu ni wu kalaapiire ti yaha koo na, a wu jé kulo la ni. A cee wa di wu leŋɛ wu puga wee mɛgɛ ɲɛ Marite; 
\v 39 wu ceboroshɔ wa mɛgɛ ɲɛ Mariyama. A wee di diin Kafɔɔ tɔɔyɔ tàan, na wu jomɔ nuri. 
\v 40 Ga lee di Marite hakili wu ta wʼa wuregi xuuni wu wo puga ki kapyeŋɛɛ ki ɲɛhɛ na. A wu gari na shɛ Yesu pye: «Kafɔɔ, nɛ ceboroshɔ wʼa nɛ yɛ nigin yaha kapyeŋɛɛ ki na, lee wa kaa mu ɲii ni-i gɛ? Yi jo wu mu na wu na tɛgɛ!» 
\v 41 A Kafɔɔ di wu ɲɔ shɔ na: «Marite, Marite, mu wa mayɛ kana, na keree niɲɛhɛŋɛɛ taga mayɛ funŋɔ pɛn. 
\v 42 Ga kaa nigin yɛ kaɲɔɔ di ɲɛ. Mariyama wʼa taa nizaana li shɔɔnri. Lee wa da ba shɔ wu na wɛ.»
\c 11
\s1 Ɲɛrɛgɛ pyegana
\r (Macoo 6:9-13; 7:7-11)
\p
\v 1 Caŋa ka, Yesu bi Kilɛ ɲɛɛri. Ba wʼa xɔ wɛ, a wu kalaapire la di wu pye: «Wù Kafɔɔ, wù taanni Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ni, ba Yohana ya wu wo kalaapiire ti taanni taannigana lemu na wɛ.» 
\v 2 A Yesu di pu pye: «Yi ba da Kilɛ ɲɛɛri yʼi jo:
\q1 ‹Wèe To Kilɛ, mu mɛgɛ ki pye fɛɛfɛɛ,
\q2 ma saanra ti pa.
\q1
\v 3 Wù caŋa bɛɛri wo ɲɔlige kan wù mu.
\q1
\v 4 Wù jurumu wu \w yafa\w* wù mu,
\q2 bani wèe bɛ ya wù sipyiɲii wo
\q2 nahama pu yafani pu mu.
\q1 Ma ganha bu wù yaha wù jé nɔwuuro ni wɛ.›»
\p
\v 5 A Yesu di pu pye sanha na: «Yee ni, jɔgɔ wu dʼa bye ni naɲii ni, ma bu shɛ wu yíri ɲiɲiŋɛ na na wu pye: ‹Na naɲii buuri ɲuyɔ taanri foo le na na, 
\v 6 bani nɛ naɲii wa wʼa pa nimɛ na yìri kulo la ni, yaaga di ɲɛ nɛ mu di gan wu mu wɛ.› 
\v 7 Wee bu diin puga ki funŋɔ ni na wu ɲɔ shɔ na: ‹Ma ganha bu na kanha wɛ. Gbura kʼa shɔ̀hɔ, nɛ ni na nagoo ya sinnɛ xɔ. Nʼa da já yìri di buuri kan ma mu wɛ.›» 
\v 8 A Yesu di jo: «Ayiwa, nʼa da yi jo yi mu, wu bye wu ya yìri na wu kan naɲɛɛgɛ ki wuu na wɛ, wu na yìri na wu ɲidaan yaŋmuyɔ bɛɛri kan wu mu wu navunŋɔ ki wuu na.
\p
\v 9 «Nɛ kunni na yi jo yi mu, yʼa ɲɛɛri, yi na da daa. Yʼa zhaa, yi na da ɲaa. Yʼa gbura ki kuuni, gbura ki na da muri yi mu. 
\v 10 Bani sipyaa sipya wʼa ɲɛrɛgɛ pyi ge, wee na da daa. Wemu wʼa zhaa ge, wee na da ɲaa. Wemu wʼa gbura ki kuuni ge, gbura ki na da muri weefɔɔ mu.
\p
\v 11 «Pya to wekɛ wu wa yee ni wu ja wu fya ɲɛɛri wu mu, wu wɔ kan wu ja wu mu fya wu wege ni wɛ? 
\v 12 Kelee yee wa pya bu xhucɛrɛ ɲɛɛri wu mu, wufɔɔ na zɔɔ di nà kan wu mu xhucɛrɛ li wege ni gɛ? 
\v 13 Wee tuun wu ni, yee piimu pʼa kolo ge, yee bi yasaaya kangana cɛ mu yi nagoo pu mu. Ayiwa, ta yee fugba To wu da ba Fɛfɛɛrɛ Munaa li kan fo xuuni li ɲɛɛrivɛɛ pu mu wɛ?»
\s1 Yesu wo fanha ki ya ta yìri Shitaanni yíri wɛ
\r (Macoo 12:22-30; Marika 3:20-27)
\p
\v 14 Yesu bi jina bobo wa kɔri yeege ná wa ni. Jina wu na foro xɔ, a wee ná wu já na yu. A lee di bye kakanhana sipyiire ti bɛɛri mu. 
\v 15 Ga, a pii di jo pu ni na: «Jinaa ɲuŋɔfɔɔ \w Belizebuli\w* fanha ni wʼa \w jinaa\w* pu kɔri.» 
\v 16 Piitiilee bɛ funŋɔ bye pʼi wu taanna wii. A pee di ɲaha shɛshɛɛrɛ kakanhana la ɲɛɛri wu mu na yìri fugba we ni.
\p
\v 17 Ga, a Yesu di pu fungɔnyɔ cɛ na jo: «Saanra bɛɛri tʼa yìri tiyɛ kaa na ge, tee na gyɛɛgi. Puga bɛɛri, ki sipyii bu yìri puyɛ kaa na, kee na gyɛɛgi. 
\v 18 Shitaanni bɛ bu yìri wuyɛ kaa na, wu saanra ti na bye dii kyɛɛgi baa wɛ? Bani yee ya jo na Belizebuli gbɔɔrɔ ni nɛ jinaa kɔri na yeege sipyii ni. 
\v 19 Nɛ bi jinaa kɔri na yeege sipyii ni Belizebuli gbɔɔrɔ ni, yee wo nagoo pʼi wa pu kɔri jɔgɔ gbɔɔrɔ ni wɛ? Peeyɛ pyaa na ba kiiri kɔn yee na. 
\v 20 Ga nɛ bu da nɛ na jinaa pu kɔri Kilɛ wo sefɛɛrɛ ti baraga ni, lee wʼa li shɛɛ na \w Kilɛ saanra\w* tʼa nɔ yee na.
\p
\v 21 «Fanhaɲɛhɛŋɛ fɔɔ wemu ɲɛ ni kashɛn yaŋmuyɔ nijeye ni ge, wee ba wu puga kasɛɛgɛ pyi; sipya wa shishiin da já wee keŋɛ yaŋmuŋɔ lɔ wɛ. 
\v 22 Ga ná wemu fanha kʼa ɲɛhɛ wu wogo na ge, wee ba ba se ta wu na, wu bi daa yagboyo yemu na ge, wu na yee bɛɛri shɔ wu na, na wu keŋɛ yaŋmuyɔ yi bɛɛri xuu, na yi taa taa wu kaafɛɛ na. 
\v 23 Wemu ɲɛ nɛ ɲii wɛ, wee ɲɛ nɛ pɛn. Wemu ya nɛ tɛri na yaaŋa pyi wɛ, wee ɲɛ kakabye.»
\s1 Jina na kuri jé sipya ni
\r (Macoo 12:43-45)
\p
\v 24 «Jina bu foro sipya ni tuun wemu ni, tɛyɛ yemu yʼa waha waha ge, wʼa ganha na ɲaari yee ni na taŋmɔŋɔ shaa. Wu bye wu ya kee ta wɛ, wʼa jo wuyɛ funŋɔ ni na: ‹Na puga kemu ni nɛ foro ge, nʼa da guri da se kee ni.› 
\v 25 Wʼa guri kari, na shɛ kee puga ki ta pʼa ki pɔ fɛɛfɛɛ, na ki kemɛ xuuni. 
\v 26 Wee tuun wu ni wʼa gari, na shɛ ba ni jinaa gbarashuun watii ni, piimu ya kolo wuyɛ pyaa ki na ge. Wu ni pee na ba jé kee puga ki ni, na diin wà. Lee funŋɔ ni wee sipya we wo taxɔgɔ na ba golo na toro taashiinɛ li bɛ tàan.»
\s1 Jɔgɔ yɛ pu ɲɛ duba nagoo pu wɛ?
\p
\v 27 Na Yesu yaha pee jomɔ pu na, a cee wa di mujuugbɔɔ wá, na wu yaha sipyiire ti niŋɛ ni na: «Cee we wʼa yere mu yacɛrɛ na, na jire kan mu mu ge, wee ɲɛ duba pya.» 
\v 28 A Yesu di jo: «Uun, ga piimu pʼa Kilɛ jomɔ pu nuri na pu koro ɲaari ge, pee pu ɲɛ duba nagoo puyɛ pyaa!»
\s1 Sipyiire tʼa ɲaha shɛshɛɛrɛ kakanhana shaa
\r (Macoo 12:38-42)
\p
\v 29 Na sipyiire ti yaha tʼa Yesu maha fo na wu cɔnri, a wu jomɔ ɲɔ kɔn na: «Niɲaa sipyii pʼa kolo. Pʼa ɲaha shɛshɛɛrɛ kakanhana la shaa, ga la shishiin da zhɛɛ pu na wɛ, fo Kilɛ tudunmɔɔ Zhonasi wuu le. 
\v 30 Zhonasi ya pye ɲaha shɛshɛɛrɛ na shɛ Ninive shɛɛn na shɛgana lemu na ge, mu \w Sipya Ja\w* bɛ na ba bye ɲaha shɛshɛɛrɛ na shɛ niɲaa sipyii na. 
\v 31 Kiiri wu cagɔngɔ, Seba fiige ki Saanzhɔ\f * \fr 11:31 \fr*\ft 1 Saannaa 10:1-10\ft*\f* wu na ba yìri wu niɲaa sipyii pu jaagi. Bani wee ya pa na yìri ɲiŋɛ ki tɛhɛnɛ na, kɔnhɔ wu ba saannaa \w Solomani\w* wo fungɔngɔ fɛɛrɛ jomɔ pu logo. Wa di wa naha wemu wʼa pɛlɛ Solomani na ge! 
\v 32 Kiiri wu cagɔngɔ, Ninive shɛɛn na ba yìri na niɲaa sipyii jaagi, bani Ninive shɛɛn ya yere pu jurumu wu na Zhonasi wo Kilɛ jomɔ yɛrɛ li funŋɔ ni. Wa di wa naha wemu wʼa pɛlɛ Zhonasi na ge!
\s1 Sipya ɲìi ki ɲɛ wu ceepuuro sokinna
\r (Macoo 5:15; 6:22-23)
\p
\v 33 «Wa shishiin ya sokinna leni wu wu ŋmɔhɔ, kelee wu yaaga shigile wu ɲuŋɔ ni wɛ. Ga yaaga ɲuŋɔ ni wu da wu taha, kɔnhɔ puga ki jevɛɛ da wu kpɛɛngɛ ɲaa. 
\v 34 Sipya ɲìi ki ɲɛ wu ceepuuro sokinna. Ma ɲìi ki bu ɲɔ, ma ceepuuro ti bɛɛri ti wa kpɛɛngɛ ni, ga ma ɲìi ki bu bye ki ya ɲɔ wɛ, ma ceepuuro ti bɛɛri ti wa piige ni. 
\v 35 Ta mayɛ kasɛri, kɔnhɔ ma funŋɔ kpɛɛngɛ ki ganha bye nibiige wɛ. 
\v 36 Lee na, ma ceepuuro ti bɛɛri bu bye kpɛɛngɛ ni, piige bu bye kʼi ɲɛ ti xuu wa shishiin ni wɛ, ti bɛɛri na kpɛɛngɛ yeege, ma na jo ba sokinna ya kpɛɛngɛ yeege yeegegana lemu na wɛ.»
\s1 Yesu ya pu kaala ni Yawutuu ɲahagbaa fɛɛ pu kaa ni
\r (Macoo 23:1-36; Marika 12:38-40)
\p
\v 37 Na Yesu yaha pee jomɔ pu na, a \w Farizhɛn|lemma="Farizhɛɛn"\w* wa di wu ɲɛɛri na wu shɛ caŋa yalige li wee puga. A Yesu di jé puga ki ni, na diin na li. 
\v 38 Ba wee ya Yesu ɲa wu na li wu keye jebaa wɛ, a lee di wu fo. 
\v 39 Ga, a Kafɔɔ di wu pye: «Yee Farizhɛɛn kunni wa cɛɛgbuugoo ni golɛyɛ kaduyo jii na fiinni, na ta yee funyɔ dʼa ɲi nagaara keree ni kuumɔ tuugo bɛɛri na. 
\v 40 Fungɔnyɔ baa fɛɛ! Kilɛ wemu wʼa yaŋmuyɔ yi kaduyo yàa ge, ta wee bɛ wʼa yi funyɔ yi bɛ yàa wɛ? 
\v 41 Ga yi golɛyɛ yi funŋɔ yasaaya yi kan la baa fɛɛ mu, lee na yi bɛɛri na bye fɛɛfɛɛ yi mu.
\p
\v 42 «Bɔɔngɔ ki wa yee wogo Farizhɛɛn, bani yee wa nanayi, ni shiga yaŋmuyɔ ni loyɔ yaŋmuyɔ yi saya bɛɛri jagi wo. Ga yʼi da gbara yi taan ni Kilɛ ni, yʼi da tiimɛ keree pyi wɛ. Yee bi yaa na kii kagbɔhɔɔ kii pyi, na te nibiire te fara kee na.
\p
\v 43 «Bɔɔngɔ ki wa yee wogo Farizhɛɛn, bani yee wo ɲidaan wu ɲɛ Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi wo ɲahagbaa tatiinyɛ, ni sipyii pʼa yi shaari pinnɛrɛ kpɛɛnyɛ na. 
\v 44 Bɔɔngɔ ki wa yee wogo, bani yee ya foro faya fɛni yemu yʼa ŋmɔhɔ ge. Sipyii wa ɲaari yi na na ta pu ya yi cɛ wɛ.»
\p
\v 45 A saliya karamɔgɔ wa di wu pye: «Karamɔgɔ, ba mu wa pe jomɔ pe yu wɛ, wèe bɛ mu wa fanri.» 
\v 46 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Bɔɔngɔ ki wa yee \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu bɛ wogo, bani tuguro temu lɔmɔ pʼa pɛn ge, tee yee wa dɛri sipyii ɲuyɔ ni, yʼi da zɔɔ yi pu tɛgɛ ni yi kabee bɛ ni wɛ.
\p
\v 47 «Bɔɔngɔ ki wa yee wogo, bani yee wa Kilɛ tudunmɔɔ pu faya yi yari na ɲɔgi, na ta yee sefɛlɛɛ dʼa pu gbo. 
\v 48 Lee wa li shɛɛ na yee wa sɔɔ yi sefɛlɛɛ pu kapyegee ki na, bani pee pʼa Kilɛ tudunmɔɔ pu gbo, a yee kunni di pu faya yàa. 
\v 49 Lee wuu na Kilɛ ya jo wu fungɔngɔ fɛɛrɛ ti ni na: ‹Nɛ na ba Kilɛ tudunmɔɔ ni tudunmɔɔ tun pu mu. Pu na ba pii gbo, na daha pii fɛni na gana.› 
\v 50 Lee na ba bye, kɔnhɔ Kilɛ tudunmɔɔ piimu wo shishan pʼa wo fo koŋɔ ki ɲɔ kɔnduun wu ni ge, pee bɛɛri foo di ba yege niɲaa sipyii na. 
\v 51 Na ɲɔ kɔn \w Abɛli\w* wo shishan pu na, fo na pa nɔ Zakari wo shishan pu na, wee wemu pʼa gbo \w saraya yi tawologo\w* ke, ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki tɛ wu ni ge. Uun, nʼa da yi jo yi mu, pee shishan pu bɛɛri foo na ba yege niɲaa sipyii na.
\p
\v 52 «Bɔɔngɔ ki wa yee wogo saliya karamɔgɔlɔɔ, bani yee ya \w Kilɛ saanra\w* ti cɛmɛ pu kenikaan li wolo, yiyɛ pyaa ya jé wɛ. Piimu pʼa giin pʼi jé ti ni ge, a yee di pee bɛ ɲaha kɔn.»
\p
\v 53 Ba Yesu ya yìri wee xuu wu ni wɛ, a saliya karamɔgɔlɔɔ ni Farizhɛɛn pʼi ɲɔ kɔn, na wu kana, na wu ɲɔ yegee yegegana bɛɛri na. 
\v 54 Pu bi wu kasɛri, kɔnhɔ pʼi wu tɔɔgɔ taleŋɛ ta ni wuyɛ pyaa ɲɔ kafila ni.
\c 12
\s1 Yesu ya kasɛɛgɛ da jo shuun shuun juuro keree na
\r (Macoo 10:26-27)
\p
\v 1 Wee tuun wu ni sipyiire ti bi tiyɛ pinnɛ, pu bi sii ɲɛhɛ fo na doro. A pʼi jɔnri, fo na duri puyɛ tɔɔyɔ na. A Yesu di fɛnhɛ jomɔ ɲɔ kɔn ni wu wo kalaapiire ti ni na: «Yʼa yiyɛ kasɛri \w Farizhɛɛn\w* wo buuri shizhɛnhɛrɛ ti na! Tee ɲɛ pu shuun shuun juuro te. 
\v 2 Yaaga ka shishiin niŋmɔhɔŋɔ wa kemu da ba foro kpɛɛngɛ na wɛ. Kaŋmɔhɔnɔ la shishiin wa lemu da ba jɛ wɛ. 
\v 3 Lee wuu na yʼa yemu bɛɛri jo nibiige ni ge, yee na ba logo kpɛɛngɛ na. Yʼa yemu bɛɛri jo sipyii mu kalɔhɔrɔ ni maaya ni ge, pu na ba yee caaga kataya na.»
\s1 Wemu na pʼa yaa na fyagi ge
\r (Macoo 10:28-31)
\p
\v 4 «Na naɲiinɛɛ, nʼa da yi jo yi mu, piimu na já sipya gbo, na ta pʼi da já latii pye lee kadugo na-ɛ ge, yi ganha ba fyagi pee na wɛ. 
\v 5 Lemu na yʼa yaa na fyagi ge, nʼa da lee shɛ yi na. Se wa Kilɛ wemu ni na sipya munaa wolo, na xhɔ na li wá Jahanɛmɛ ni ge, yʼa fyagi wee na. Uun, nʼa da yi jo yi mu, yʼa fyagi wee na. 
\v 6 Ta cɔnrilɔɔ kaguro bɛ pʼa bɛrɛɛ wari pyaa shuun wɛ? Lee bɛ na, ali wee wa nigin bɛ, Kilɛ funŋɔ ya wuu wu na wɛ. 
\v 7 Yee kunni Kilɛ ya ali yee ɲuzhiire teyɛ pyaa bɛɛri ɲɔ cɛ. Yi ganha ba fyagi wɛ; yʼa ye cɔnrilɔɔ niɲɛhɛmɛɛ na!
\s1 Na sɔɔ Yesu na, kelee na she wu ni
\r (Macoo 10:32-33; 12:32; 10:19-20)
\p
\v 8 «Nʼa da yi jo yi mu, sipyaa sipya wʼa yere li na sipyii ɲaha tàan na nɛ wo wee ɲɛ ge, \w Sipya Ja\w* wu bɛ na ba yere li na Kilɛ wo mɛlɛkɛɛ pu ɲaha tàan na weefɔɔ ɲɛ wee wo. 
\v 9 Ga wemu bu foro nɛ kaa tàan sipyii ɲaha tàan, Sipya Ja wu bɛ na ba foro weefɔɔ kaa tàan Kilɛ wo mɛlɛkɛɛ pu ɲaha tàan. 
\v 10 Sipyaa sipya wʼa joguumɔ jo wá Sipya Ja na ge, lee na \w yafa\w* wufɔɔ mu. Ga wemu bu Fɛfɛɛrɛ Munaa li mɛgɛ kyɛɛgi, weefɔɔ da lee wo yafa ta wɛ.
\p
\v 11 «Sipyii ba se na kiiri kɔɔn yi na Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni, ni kiirikɔɔn, ni fanhafɛɛ ɲaha tàan, yi ɲɔshɔɔrɔ ni yi nijoyo ganha bu da bye yi mu funzhaga wɛ. 
\v 12 Bani jomɔ pemu yʼa yaa na jo ge, Fɛfɛɛrɛ Munaa na ba yi kalaa pu ni taapile ni.»
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo naafuu fɔɔ fungɔngɔ baa fɔɔ keree na ge
\p
\v 13 A ná wa di diin sipyiire ti tɛ ni na Yesu pye: «Karamɔgɔ, yi jo na ceborona wu mu na wu wù cɛn wu loolo wù na!» 
\v 14 Ga, a Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Na naɲii, jɔgɔ wʼa nɛ teŋɛ na pye yee kiiri kɔnvɔɔ, kelee yi cɛn loolovɔɔ wɛ?» 
\v 15 Lee kadugo na a wu yi jo pu bɛɛri mu na: «Yʼa yiyɛ kasɛri ɲɛgbɔɔ keree na, bani sipya naafuu ɲɛhɛ ɲɛhɛ ɲɛhɛgana bɛɛri na, wu ɲiifɛɛrɛ ya fòro wee ni wɛ.»
\p
\v 16 Wee tuun wu ni a wu le talenɛ le jo pu mu na: «Faa ya taan ná naafuu fɔɔ wa na xuuni. 
\v 17 A wu wu funŋɔ sha na: ‹Lekɛ nɛ da bye wɛ, bani na shinma wu bɛɛri tayahaŋa wa wɛ?› 
\v 18 A wu jo: ‹Li wii, le nʼa da bye. Nʼa da na kpɔngɔɔ ki ja di kiitiigee yereŋɛ, di kee pɛlɛ nizhiigee ki na, di ba na shinma ni na keŋɛ yaŋmuyɔ bɛɛri pinnɛ le kee funyɔ ni. 
\v 19 Lee kadugo na, di nayɛ pye jo yaŋmuyɔ niɲɛhɛyɛ yʼa gbegele yaha nɛ mu yee niɲɛhɛŋɛɛ ɲaha na, nʼa da nayɛ ŋmɔ di da li, di da gbuu, di da kaleŋɛɛ pyi.› 
\v 20 Ga, a Kilɛ di wu pye: ‹Mu nahanaha we! Niɲaa piige ke ni mu munaa da zhɔ mu na. Wee tuun wu ni, yaŋmuyɔ ye mʼa pinnɛ ge, yee ma bye jɔgɔ woyo wɛ?›»
\p
\v 21 Ayiwa, lee funŋɔ ni a Yesu di jo: «Sipyaa sipya wʼa naafuu pinnɛɛ wuyɛ nigin wuu na ge, na ta wu ɲɛ naafuu fɔɔ Kilɛ kabaŋa na-ɛ ge, mumɛ weefɔɔ ɲɛ.»
\s1 Yi Kilɛ pye yi tadaŋa
\r (Macoo 6:25-34)
\p
\v 22 Wee tuun wu ni a Yesu di wu kalaapiire ti pye: «Lee wuu na nʼa da yi jo yi mu, yi ganha ba yi funyɔ shaa ni yi ɲɔshaga ni na ɲaha yʼa da li wɛ. Yi ganha ba yi funyɔ shaa ni yi cére fàya ni, na ɲaha yʼa da leni wɛ. 
\v 23 Bani sipya munaa ya ye yalige na, wu ceepuuro bɛ dʼa ye cére fàya na. 
\v 24 Yi shazhɛɛyɛ kanraya ye wii. Yi wa yemɛ nuri wɛ, yʼi wa shinma kɔɔn wɛ. Yaŋmuyɔ tayahaŋa kelee kpɔɔn wa yi mu wɛ, lee bɛ na, Kilɛ di yi ɲɔ shaa. Ta yee ya ye shazhɛɛyɛ na na kanha wɛ? 
\v 25 Jɔgɔ wu wa yee ni, wemu na já ali jɛɛrɛ bɛ fara wuyɛ pyaa shi wu na ni funzhaga ni wɛ? 
\v 26 Lee wuu na, yee bye yee da já lee kapire le pye wɛ, ɲaha na yee di yi funyɔ shaa ni keree kisaŋaa ni wɛ?
\p
\v 27 «Yi yaweye yi fyɛngana li wii, yʼa fyɛɛnrɛ nizaara temu pyi ge! Yi wa kapyeŋɛɛ pyi wɛ, yʼi wa fàya shin wɛ! Ga nʼa da yi jo yi mu, ali saannaa \w Solomani\w* ni wu naafuu wu bɛɛri ni, wu fàŋa ka ya ke yawege ke ka fyɛnrɛ nigin bɛ xɔ saana ni wɛ. 
\v 28 Ɲà ke ki wa sige ki ni niɲaa, na ta na di da ba kee sòrogo ɲiga na ge. Ni Kilɛ ya kee nɔhɔ tɔni lee tɔgana li na, go wu na ba yee nɔhɔ tɔ xuuni na ye kee na dɛ! Yee nʼa daa wʼa cɛ̀rɛ dɛ! 
\v 29 Yi na ba kemu li na kemu gba ge, yi ganha ba yi funyɔ shaa ni yee zha ni wɛ! Yi ganha ba yiyɛ kaala yee da na wɛ! 
\v 30 Kilɛ cɛbaalaa pʼa ye yaŋmuyɔ ye bɛɛri shaa, ga yee To Kilɛ wʼa li cɛ na yee bɛ mago wa yee na. 
\v 31 Yee kunni pʼa \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te shaa. Lee kadugo na Kilɛ na ye yaŋmuyɔ ye kan yi mu, na la taha yi na.»
\s1 Fugba naafuu keree
\r (Macoo 6:19-21)
\p
\v 32 Lee kadugo na a Yesu di wu kalaapiire ti pye sanha: «Yi ganha bu da vya wɛ, yee piimu pu ɲɛ ba yatɔɔgbara ɲɛ-ɛ ge, bani lʼa taan yee To Kilɛ ni na wu saanra ti kan yee mu. 
\v 33 Yi yi keŋɛ yaŋmuyɔ pɛrɛ kan la baa fɛɛ mu. Yi wari tayahaya nilɛbaaya yàa yiyɛ mu, yʼi naafuu nixhɔbaama pinnɛ fugba wu ni, nagaa wa wà wɛ, fyɛɛnrɛ da já wu kyɛɛgi wɛ. 
\v 34 Bani xuu wemu ni ma naafuu wa ge, wà ma zɔ wu bɛ funzhaga wa.»
\s1 Kapyebyii pii pʼa kori ɲìi na ge
\p
\v 35 «Yi yiyɛ pɔ xuuni ni kirimɛhɛɛ ni labye wu fɛni, yʼi yi sokinnaa pu ɲí yaha. 
\v 36 Yʼi bye ma na giin kapyebyii piimu pʼa pu ɲuŋɔfɔɔ sigee ge, wu ba ma na yìri cekaanra tɛgɛ ni tuun wemu ni, kɔnhɔ wu bu ba kuɲɔɔ li kuu, pʼi kuɲɔɔ li mugi wu mu tɔvuyo na. 
\v 37 Ɲuŋɔfɔɔ wu ba kapyebyii piimu ta pu na wu ɲaha wii, pee ɲɛ duba nagoo. Can na nʼa da yi jo yi mu, wu na ba wuyɛ pɔ xuuni ni kirige ni wu pee teŋɛ yalige ki ɲuŋɔ ni, wu yalige ki taa taa pu na. 
\v 38 Wu ba ba ɲiɲiŋɛ kelee ɲimuguɲɔ na, na ba pu ta ɲìi na, pee ɲɛ duba nagoo. 
\v 39 Yi li cɛ na puga fɔɔ da ba li cɛ na we lɛɛri we na nagaa da ba ba nibiige ni, wu da ga gbara nagaa wu jé wu puga wɛ. 
\v 40 Yi bɛ pu gbegele yaha, bani yee ya \w Sipya Ja\w* wu soŋi tuun wemu ni wɛ, wee tuun weyɛ pyaa ni wu da ba.»
\s1 Nʼa daa kapyebye ni kapyebye niguumɔ keree
\r (Macoo 24:45-51)
\p
\v 41 A Pyɛɛri di wu pye: «Kafɔɔ, wèe yɛ wuu na mʼa le talenɛ le yu laa, ta sipyiire ti bɛɛri wuu na?» 
\v 42 A Kafɔɔ di jo: «Kaɲahashɔɔnrimɔ ɲɔmɛɛ fɔɔ fungɔngɔ fɔɔ wemu wo kafɔɔ wʼi da ba wu teŋɛ wu kapyebyii pusamaa ɲuŋɔ ni, na wu pye na wʼa pu ɲɔlige keree ɲaha wo ki tuun ni ge, wee ɲɛ jɔgɔ wɛ? 
\v 43 Wee kapyebye wu kafɔɔ wu ba ba, na ba wu ta wu na li pyi li pyegana na, wee ɲɛ duba pya. 
\v 44 Can na nʼa da yi jo yi mu, wee kapyebye wu kafɔɔ wu na ba wu teŋɛ wu keŋɛ yaŋmuyɔ yi bɛɛri ɲuŋɔ ni. 
\v 45 Ga wee kapyebye wu bu li yaha wuyɛ funŋɔ ni na wee kafɔɔ wʼa da zhɛ mɔ wu da ba wɛ. Wʼa ɲɔ kɔn na wu kapyebyeɲii namaa ni cèe pu sani, na li, na gbuu, na wuyɛ ɲini sinmɛ na. 
\v 46 Ayiwa, caŋa kemu ni tuun wemu wu ɲɛ kapyebye wu ya wu kafɔɔ wu soŋi-i ge, kee caŋa ke ni wee tuun we ni wu da ba. Wu na ba wee kapyebye we kɔri, na wu taa pinnɛ ni Kilɛ cɛbaalaa wuu ni.
\p
\v 47 «Kapyebye we wʼa wu ɲuŋɔfɔɔ ɲidaan cɛ ge, wu bye wu ya gbegemɛ pye, na kapyeŋɛɛ pye na bɛ ni wu ɲidaan wu ni wɛ, wee wo kpɔɔnrɔ ti fanha na bɛlɛ. 
\v 48 Ga kapyebye wemu ya wu ɲuŋɔfɔɔ ɲidaan cɛ wɛ, wu bu keree kii pye kiimu kʼa wu kakpɔɔn xɔ ge, wee wo kpɔɔnrɔ ti fanha na jɛrɛ. Niɲɛhɛŋɛɛ ya kan wemu mu ge, niɲɛhɛŋɛɛ na ba zha wee mu. Niɲɛhɛŋɛɛ kaa ya le sipya wemu keŋɛ ni ge, pu na ba wee yege sanha niɲɛhɛŋɛɛ na.»
\s1 Waagi we wu da já bye Yesu wuu na ge
\r (Macoo 10:34-36)
\p
\v 49 «Na nɛ pa wá ɲiŋɛ ki na. Nimɛ da ba ki ta ki na ɲí na xɔ, lee bi da daan nɛ ni! 
\v 50 Kanhama nigbɔ pa wa wà, nɛ yaa na jé pee ni. Ga na funjɔnrɔgɔ wo wʼa pee sigee. 
\v 51 Yee wa giin na ɲaɲiŋɛ ni nɛ pa koŋɔ na ya? Ahayi dɛ, nʼa da yi jo yi mu, fo waagi. 
\v 52 Fo nimɛ sipyii kaguro na ba bye puga nigin ni, pu na ba daa. Sipyii taanri na ba yìri sipyii shuun fɛni; shuun wu bɛ na ba yìri taanri wu fɛni. 
\v 53 To na ba yìri wu ja fɛni, ja bɛ na ba yìri wu to fɛni. Nu na ba yìri wu poro fucɛɛrɛ fɛni, poro fucɛɛrɛ bɛ na ba yìri li nu fɛni. Yashɔ na ba yìri wu ja shɔ fɛni, ja shɔ bɛ na ba yìri wu yashɔ fɛni.»
\s1 Tɛɛgɛɛ keree cɛgana
\r (Macoo 16:2-3)
\p
\v 54 A Yesu di yi jo sipyiire ti mu sanha na: «Yee bu Kilɛ wu ɲa wʼa wɔ suumɔ lɔhɔ ki ɲuɲɔ na camutomɔ yíri tuun wemu ni, taapile ni yee na jo na zanha ki da do, li shiin na bye mu. 
\v 55 Kafɛɛgɛ bu foro Kilɛ-parama yíri, yee na jo na kafugo ki da ba bye, li shiin na bye mu. 
\v 56 Shuun shuun jovɛɛ! Yee wa fugba we ni ɲiŋɛ ke keree cɛ na shɔɔnri kiyɛ ni, ɲaha dʼa li pye yee ya we tuun we keree cɛ na shɔɔnri-i wɛ?
\s1 Bɛ wo gbegemɛ keree
\r (Macoo 5:25-26)
\p
\v 57 «Ɲaha kʼa li pye yee ya ta kodiinɛ cɛ shɔɔnri yiyɛ ni-i wɛ? 
\v 58 Na ma ni ma kiiri kɔnɲii wu yaha, yi na se kiiri wu takɔngɔ ki ni, la le yʼi bɛ yi na ma ni wu ni na yi yaha koo li na, lee bɛ wɛ, wu na zhɛ ni ma ni kiiri kɔnvɔɔ wu mu, wee na ma kan gɛdii pu mu pʼa le kaso ni. 
\v 59 Nʼa da yi jo ma mu, ma bu jé wee kaso wu ni, ma da ga foro wà ni wari pile nigin bɛ foo ni wɛ.»
\c 13
\s1 Na daburajɛ jo jurumu na, kelee na kyɛɛgi
\p
\v 1 Wee tuun wu ni Pilate bi Galile shɛɛn pii gbo na pu yaha saraga yatɔɔgbuu li na, na pee wo shishan ni saraga yatɔɔyɔ yi shishan wuregi puyɛ ni. A sipyii pii di shɛ wee kafila wu jo Yesu mu. 
\v 2 A Yesu di pu pye: «Yee wʼa giin na pii Galile shɛɛn pii wa jurumupyii na toro Galile shɛɛn pusamaa bɛɛri taan, na lee wuu na pʼa pu gbo le gbogana le na gɛ? 
\v 3 Nʼa da yi jo yi mu jo ahayi dɛ. Ga yee bye yee yʼa \w daburajɛ jo\w* yi jurumu wu na wɛ, yee bɛɛri na ba gyɛɛgi mu. 
\v 4 Silowɛ zangaso-tɔɔngɔ kʼa to sipyii kɛ ni gbarataanri (18) wemu ɲuŋɔ ni na gbo ge, yee wa giin na pee bye jurumupyii na toro Zheruzalɛmu shɛɛn pusamaa tàan ya? 
\v 5 Nʼa da yi jo yi mu jo ahayi dɛ. Ga yee bye yee ya \w daburajɛ jo\w* yi jurumu wu na wɛ, yee bɛɛri na ba gyɛɛgi mu.»
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo nitoodige nagoo pyebaaga ki shizhaa na ge
\p
\v 6 Lee kadugo na a Yesu di le talenɛ le jo na: «Nitoodige ka bi nɔri ná wa \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* tɛgɛ ni. A wu ganha na se na nitoroŋɔ shaa ki na, ga wu da ga nitoroŋɔ ta ki na wɛ. 
\v 7 Wee tuun wu ni a wu yi jo wu kapyebye wu mu na: ‹Nɛ yee taanri wuu li wa le na pya shaa ke nitoodige ke na nɛ da wu ta wɛ. Ki kɔn! Ɲaha na kʼi wa ɲiŋɛ ki na tawaga ni wɛ?› 
\v 8 Ga, a kapyebye wu wu ɲɔ shɔ na: ‹Na ɲuŋɔfɔɔ, ki yaha kʼi yee pye sanha. Di wege tugi daga ki maha di kaafugo le ki ni. 
\v 9 La wa la ni ki na nagoo pye yee la, lee na bɔrɔ. Ga ki bye kʼi ya nagoo pye wɛ, mʼa ki kɔn.›»
\s1 Yesu ya cee wa cuuŋɔ cadɛɛngɛ ka ni
\p
\v 10 \w Cadɛɛngɛ\w* ka ni, Yesu bi sipyii kalaa \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ka ni. 
\v 11 Lee di cee wa bɛ ta wà, \w jinaa\w* yama bye wu ni fo yee kɛ ni gbarataanri (18). Pee bi wu kuri; wu bi já yìri tii wɛ. 
\v 12 Ba Yesu ya wu ɲa wɛ, na wu yiri na wu pye: «Cee we, mʼa shɔ ma yama pu na niɲaa.» 
\v 13 A Yesu di wu keye taha wu na. Taapile ni, a wu yìri tii, na Kilɛ pɛlɛ.
\p
\v 14 Ga, a Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki ɲuŋɔfɔɔ wu luu di yìri, bani Yesu ya yama fɔɔ wa cuuŋɔ cadɛɛngɛ ni. A wu sipyii pu pye: «Cabyaa gbaara wu ɲɛ wà kapyeŋɛɛ ya yaa na byi kiimu funŋɔ ni ge. Yʼa ma yee caya yi na, kɔnhɔ yʼi juuŋɔ. Yi ganha ba ma cadɛɛnyɛ ni wɛ.» 
\v 15 A Kafɔɔ di wu pye: «Yee shuun shuun jovɛɛ piiri! Ta yee bɛɛri nigin nigin ya yi niiyɛ, kelee yi kafaya sanhana cadɛɛnyɛ ni, na se na yi kaan yi na gbuu wɛ? 
\v 16 We cee we wu ɲɛ \w Ibirayima\w* wo pya wa ge, wu nibɔgɔ di ɲɛ Shitaanni mu fo yee kɛ ni gbarataanri (18) ge, ta tee pɔɔrɔ te ya yaa na sanha wu na cadɛɛngɛ ni wɛ?» 
\v 17 Tuun wemu ni Yesu ya yee jo ge, a wu pɛɛn pu bɛɛri di zhiige, ga, a sipyii pu bɛɛri di fundanga ta wu kagbɔhɔɔ ki bɛɛri bye wuu na.
\s1 Yesu ya talenɛ la jo mutaridi pile shizhaa na
\r (Macoo 13:31-32; Marika 4:30-32)
\p
\v 18 Ayiwa a Yesu di pu pye: «\w Kilɛ saanra\w* ti ni ɲaha kʼa foro yiyɛ fɛni wɛ? Ni ɲaha ni nʼa da ti taanna wɛ? 
\v 19 Tʼa foro mutaridi pile fɛni. A ná wa di li lɔ nugi wu tɛgɛ ni. A lʼi bɛlɛ, na bye tigbɔhɔ. A shazhɛɛrɛ di ba ti shiire tagi ki geye na.»
\s1 Yesu ya talenɛ la jo buuri shizhɛnhɛrɛ shizhaa na
\r (Macoo 13:33)
\p
\v 20 Yesu ya jo sanha na: «Ni ɲaha ni nʼa da \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te taanna sanha wɛ? 
\v 21 Ti ɲɛ ba buuri shizhɛnhɛrɛ ɲɛ wɛ. Cee wa ya tee le wu farani myɛ kiloo kɛlɛɛ shuun ni kaguro (25) ni na tɔnhɔ, a wu bɛɛri di yìri.»
\s1 Kuɲɔjii nifɛnhɛfɛnhɛnɛ keree
\r (Macoo 7:13-14, 21-23)
\p
\v 22 Yesu bi kugbɔhɔɔ ni kupiire ɲaari. Wʼa bi gaaŋi Zheruzalɛmu ni, wu nigariwo bi sipyii kalaa. 
\v 23 A wa di wu pye: «Kafɔɔ, sipyii pii pu da ba shɔ ge, pee ya cɛ̀rɛ ya?» A Yesu di pu bɛɛri pye: 
\v 24 «Yi la le yʼi jé kuɲɔɔ nifɛnhɛfɛnhɛnɛ li ni. Bani nʼa da yi jo yi mu, sipyiɲɛhɛmɛɛ na ba jegana shaa pʼi jé, ga pu da já wɛ. 
\v 25 Kaaŋa ki fɔɔ wu ba yìri, na kuɲɔɔ li shɔ̀hɔ tuun wemu ni, na yee yaha kadaan li na, yee na ba ɲɔ kɔn na yeree kuɲɔɔ li ɲɔ na, na li kuuni na yu: ‹Kafɔɔ, gbura ki mugi wù mu!› Wu na ba yee ɲɔ shɔ na: ‹Nɛ yee tayirige cɛ wɛ.› 
\v 26 Wee tuun wu ni yi na ba ɲɔ kɔn na wu pyi na: ‹Wèe ya li, na gba ma ɲii na, mʼa wèe kalaa wèe kulogoo ki kakuutoroyo yi ni.› 
\v 27 Wee na ba yee ɲɔ shɔ na: ‹Nɛ yee tayirige cɛ wɛ, yi toro laha na tàan, yee kakuubyii bɛɛri!› 
\v 28 Wee xuu wu ni yi ba \w Ibirayima\w*, ni \w Ishaaga\w*, ni Yakuba, ni Kilɛ tudunmɔɔ pu bɛɛri ɲa \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te ni tuun wemu ni, yi na da mɛhɛɛ suu wà, na ganhaa kuri. Bani pʼa yee wá kpɛɛngɛ ki na. 
\v 29 Sipyii pii na ba na yìri Kilɛ-nɔhɔ, ni camutomɔ, ni Kilɛ-parama kabaya shuun wu na, na diin na li Kilɛ wo saanra ti ni. 
\v 30 Wee tuun wu ni, kadugo yíri wuu pii na ba bye ɲahagbaa wuu. Ɲahagbaa wuu pii na bye kadugo yíri wuu.»
\s1 Yesu ya jo Zheruzalɛmu keree na
\r (Macoo 23:37-39)
\p
\v 31 Wee tuun wuyɛ pyaa ni a \w Farizhɛɛn\w* pʼi fulo Yesu na na wu pye: «Yìri laha naha, bani \w Hɛrɔdi\w* funŋɔ wa wu ma gbo.» 
\v 32 A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «We naŋmahara fɔɔ we kanna sige poŋɔ ki, yi shɛ yi jo wu mu na: ‹Niɲaa ni ɲiga nʼa da \w jinaa\w* kɔri yeege sipyii ni, di yama fɛɛ cuuŋɔ. Caŋa taanri wogo ki na nɛ na xhɔ lee ni.› 
\v 33 Ga li waha lʼi waha nɛ yaa na pye koo li na, niɲaa, ni ɲiga, ni ɲigabudoro, bani li ya ta saha Kilɛ tudunmɔ wu gbo xuu watii ni ni Zheruzalɛmu ni bɛ wɛ!
\p
\v 34 «Zheruzalɛmu, Zheruzalɛmu, mu wemu wʼa Kilɛ tudunmɔɔ pu xuli ge, piimu pʼa dunni ma mu ge, na kagereye taga na pee bɛ waa na xhuli ge, nɛ funŋɔ ya pye tɛɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ ni di ma nagoo pu pinnɛ, ba xhuu ya wu nagoo pinnɛɛ mɛ wu kapaŋa nɔhɔ ni wɛ. Ga yee di ya ta sɔɔ lee na wɛ. 
\v 35 Ayiwa yi puga ki na ba yaha wà nimɛ fɛɛfɛɛ, ki niwaga. Nʼa da yi jo yi mu, na co nimɛ na, yʼa da na ɲa nige wɛ, fo yi ba shɛ yu tuun wemu ni na: ‹Wemu wʼa ma mɛ Kafɔɔ mɛgɛ na ge, wee ɲɛ duba pya.›»
\c 14
\s1 Yesu ya tinmɛ gban fɔɔ wa cuuŋɔ cadɛɛngɛ ni
\p
\v 1 \w Cadɛɛngɛ\w* ka na, Yesu ya kari \w Farizhɛɛn\w* pu wo sipyigbɔ wa puga, na li wà. Farizhɛɛn piimu pu bye wà ge, pee bi wu kasɛri. 
\v 2 Ná wa bye wà tinmɛ gban na ɲɛ wu na. 
\v 3 A Yesu di jomɔ pu lɔ, na \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* ni Farizhɛɛn pu yege na: «Na saha ni saliya wu ni, lʼa saha na yama fɔɔ cuuŋɔ \w cadɛɛngɛ\w* ni laa, kelee li ya saha wɛ?» 
\v 4 Ga, a pʼi cari puyɛ na, wa ya jo wɛ. Wee tuun wu ni, a Yesu di wee yama fɔɔ we lɔ, na wu cuuŋɔ, na wu yaha kari.
\p
\v 5 Lee kadugo na a wu pu pye: «Yee wa ja, kelee wu niiŋɛ na to keeŋɛ ni, ta yee da zhɛ wu wolo tɔvuyo na wɛ, ali ki pye cadɛɛngɛ ki bɛ wɛ?» 
\v 6 Pee ya já wu ɲɔ shɔ wɛ.
\s1 Tatiinceŋɛ ɲaha bulogana
\p
\v 7 Sipyii piimu pʼa yiri yalige na ge, Yesu ya talenɛ jo pu mu, bani wʼa li sɛɛri na pu ma ɲahagbaa tatiinyɛ yi ɲaha buloo. A wu pu pye: 
\v 8 «Wa bu ma yiri cekaanra yaligee na, ma ganha da zhɛ diin ɲahagbaa tatɛɛngɛ ni wɛ. Ma ya li cɛ ni wemu tayerege kʼa pɛlɛ ma wogo na ge, ni wee bɛ ya yiri wɛ. 
\v 9 Wemu wʼa yi bɛshuun yiri ge, wee ba ma pye ma tatɛɛngɛ ki kan we ná we mu, wee tuun wu ni ma shiige wo na zhɛ diin kadugo yíri tatɛɛngɛ ka ni. 
\v 10 Ga ba ma yiri wɛ, shɛ diin kadugo yíri tatɛɛngɛ ni, kɔnhɔ ma yirivɔɔ wu ba ba, wu ma pye: ‹Na naɲii, shɛ diin ɲahagbaa tatɛɛngɛ ki ni.› Wee tuun wu ni ma na pɛɛŋɛ ta ma liɲii pu ɲii na. 
\v 11 Bani sipyaa sipya wʼa wuyɛ durogo ge, wee na ba dirige. Sipyaa sipya wʼa wuyɛ tirige ge, wee na ba durogo.»
\p
\v 12 Wemu wʼa Yesu yiri yalige ki na ge, a wu wee bɛ pye: «Ma bu yaliɲɛhɛŋɛɛ pye caŋa ni kelee piige ni, ma ganha da ma naɲiinɛɛ yiri, kelee ma nu sii, kelee ma cebooloo, kelee ma tiinɲii naafuu fɛɛ wɛ. Pee bɛ na ba já ma yiri yalige na ma wo yire li footɔnɔ. 
\v 13 Ga ma bu yaliye pye, mʼa la baa fɛɛ, ni taafɛɛ, ni faannaa, ni fyɛnmɛɛ yiri. 
\v 14 Ma na duba ta, bani pee wa da já ma yiri li footɔnɔ na wɛ. Ma na ba lee footɔnɔ ta sipyitiimɛɛ pu nixhuyo yi caɲɛŋɛ.»
\s1 Cekaanra ligbɔhɔ ki wo talenɛ le
\r (Macoo 22:1-10)
\p
\v 15 Ba yalilimɛ wa ya pee jomɔ pu logo wɛ, na jo: «Wemu wu da ba li \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te ni ge, wee ɲɛ duba pya.» 
\v 16 A Yesu di wu pye: «Ná wa bi yaliye pye piige yalige, na sipyiɲɛhɛmɛɛ yiri. 
\v 17 Ba yaliye yi liduun ya nɔ wɛ, pʼa sipyii piimu yiri cekaanra ti ni ge, a wu wu kapyebye wu tun na wu pee pye: ‹Yi pa, bani yaŋmuyɔ yi bɛɛri ya kemɛ xɔ.› 
\v 18 Ga, a pu bɛɛri nigin nigin di ganha na fɛnri na foro yire li tàan, na yu na wu kafari pee mu. A nizhiimɛ wu wu pye: ‹Tɛgɛ ka nɛ shɔ, nɛ yaa na shɛ kee wii. Nʼa ma ɲɛɛri, le \w yafa\w* na mu.› 
\v 19 A wa bɛ di wu pye: ‹Nupɛhɛɛ kɛ nɛ shɔ, nʼa da zhɛ kee taanna. Nʼa ma ɲɛɛri, le yafa na mu.› 
\v 20 A wa bɛ di wu pye: ‹Nimɛ nɛ cee leŋɛ, lee lʼa li pye, nɛ da já zhɛ wɛ.› 
\v 21 A kapyebye wu guri shɛ ɲuŋɔfɔɔ wu yíri, na kii keree kii bɛɛri paari wu mu. A kaaŋa ki fɔɔ wu luu di yìri, a wu wu kapyebye wu pye: ‹Fyaala shɛ kulo li pinnɛrɛ kpɛɛnyɛ, ni kakuutoroyo yi ni, mʼa la baa fɛɛ, ni taafɛɛ, ni fyɛnmɛɛ, ni faannaa yiri pa naha.›
\p
\v 22 «Ba wʼa shɛ pee yiri na pa wɛ, na ba wu ɲuŋɔfɔɔ wu pye: ‹Na ɲuŋɔfɔɔ, mʼa tuduro temu kan ge, nʼa ti pye, ga lee bɛ na puga ki sanha ɲi wɛ.› 
\v 23 A ɲuŋɔfɔɔ wu kapyebye wu pye: ‹Shɛ kodoroyo yi ni, ni kobiire te, mʼa sipyii pu karamu pʼi ba, kɔnhɔ na puga kʼi ɲi. 
\v 24 Bani sipyii pii nɛ fɛnhɛ yiri a pʼi li she ge, nʼa da yi jo yi mu, nɛ wo yalige ka ɲɛ wee wa shishiin ɲɔ ni wɛ.›»
\s1 Kaa lemu li wa fanha Yesu kalaapiire ti na ge
\r (Macoo 10:37-38)
\p
\v 25 Shɛnɲɛhɛmɛɛ bi taha Yesu fɛni. A wu ŋmahana ɲɛri pu shizhaa na na pu pye: 
\v 26 «Wa bu daha nɛ fɛni, nɛ kaa bye lʼi ya dan weefɔɔ ni na toro wu to, ni wu nu, ni wu shɔ, ni wu nagoo, ni wu ceboronamaa, ni wu ceboroshaa, ni wuyɛ pyaa bɛ tàan wɛ, wee da já bye nɛ kalaapire wɛ. 
\v 27 Wemu ya wu korikoritige lɔ, na daha nɛ fɛni wɛ, wee da já bye nɛ kalaapire wɛ.
\p
\v 28 «Wa ba giin wu zangaso-tɔɔngɔ yereŋɛ yee ni, ta wu da vɛnhɛ diin na ki yereŋɛ yereŋɛ pɛrɛmɛ pu tɔrɔ, yaaga bu da na ɲɛ wu keŋɛ ni, di ki yereŋɛ xhɔ wɛ? 
\v 29 Wu ma fyagi wu bu ki nɔhɔ shan, wu bi da já ki saŋa xɔ, ni ki ɲavɛɛ ya pa ɲɔ kɔn na zhɛhɛni wu na wɛ, 
\v 30 na wu la wo, na yu: ‹Wee ná we ya puga ki yereŋɛ ɲɔ kɔn, ga wu ya já ki xɔ wɛ.› 
\v 31 Kelee saan wa ba giin wu kashɛn kɔn saan wa na, ta wu da vɛnhɛ diin na wu funŋɔ sha, wu ni namaa kabɔfoŋɔɔ kɛ (10.000) bu da na da já saan wa ni namaa kabɔfoŋɔɔ kɛlɛɛ shuun (20.000) ɲuŋɔ círi wɛ? 
\v 32 Wu bye wu da já wɛ, na wee saan wu yaha tatɔɔngɔ ni, wʼa tudunmɔ yaha kari wu shɛ taanɲɛɛgɛ sha. 
\v 33 Lee pyegana li na, wemu ya kahari wu keŋɛ yaŋmuyɔ bɛɛri ni wɛ, wee da já bye nɛ kalaapire wɛ.
\s1 Tipoomɔ ɲɛ suumɔ pemu ni wɛ
\r (Macoo 5:13; Marika 9:50)
\p
\v 34 «Suumɔ ya ɲɔ, ga pu tipoomɔ bu foro pu ni, ɲaha na pu taan sanha wɛ? 
\v 35 Pu da yafiin bɛ ɲɔ ɲiŋɛ na wɛ, pu da já bye kaafugo ɲiŋɛ na wɛ, sipyii na pu wá kadaan na. Wemu na logo ge, wu logo dɛ!»
\c 15
\s1 Yesu ya talenɛ la jo dubyapɛɛngɛ shizhaa na
\r (Macoo 18:12-14)
\p
\v 1 \w Fanhafɛɛ wari shɔvɔɔ\w* ni jurumupyii pii bɛ ya fulo Yesu na, na wu jomɔ logo. 
\v 2 Lee na a \w Farizhɛɛn\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pʼi ganha na kalɔhɔrɔ yu na: «We ná we ya jurumupyii coni na ɲɔgi, wʼa li ni pu ni shiizhan.»
\p
\v 3 A Yesu di le talenɛ le jo pu mu na: 
\v 4 «Jɔgɔ wu wa yee ni, dubyaa xhuu nigin (100) bu bye wu mu, a nigin di biin, ta wu da kɛlɛɛ gbarashɛɛrɛ ni gbarashɛɛrɛ (99) wu samaa yaha wà sige ki ni, wu shɛ nibɛɛngɛ ki sha fo wu ki ɲa wɛ? 
\v 5 Ba wʼa shɛ wu ɲa wɛ, wu fundanga wo na wu le wu katigoo ni. 
\v 6 Ba wʼa nɔ puga wɛ, wʼa wu naɲiinɛɛ ni wu tiinɲii yiri, na pu pye: ‹Wù fundanga ta shiizhan, bani nɛ na dubyapɛɛngɛ ki ɲa.›» 
\v 7 A Yesu di jo: «Lee na nʼa da yi jo yi mu, jurumupye nigin bɛ bu yere wu jurumu na, fundanga na bye wee wuu na fugba we ni na toro sipyitiimɛɛ kɛlɛɛ gbarashɛɛrɛ ni gbarashɛɛrɛ (99) tàan, piimu mago ɲɛ nige jurumu \w yafa\w* na wɛ.»
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo warifyɛn nibɛɛngɛ shizhaa na ge
\p
\v 8 A Yesu di jo sanha na: «Kelee cee wekɛ wu da bye ni warifyɛn tuuyo kɛ ni, nigin bu biin yi ni, ta wu da sokinna le wu puga ki pɔ wu ki sha xuuni fo wu ki ɲa wɛ? 
\v 9 Wu bu ki ɲa tuun wemu ni, wʼa wu pushaɲiinɛɛ ni wu tiinɲii cèe yiri na pu pye: ‹Wù fundanga ta shiizhan, bani nɛ warifyɛn tuuŋɔ ke ki bi piin ge, nɛ ki ɲa.› 
\v 10 Lee wuu na, nʼa da yi jo yi mu, fundanga ki wa kii mɛlɛkɛɛ pu mu jurumupye nigin na yere wu jurumu na.»
\s1 Talenɛ lemu lʼa jo ja nibɛɛngɛ shizhaa na ge
\p
\v 11 A Yesu di jo bɛ sanha na: «Jalaa shuun bye ná wa mu. 
\v 12 A kurogo ja wu tofɔɔ wu pye: ‹Na to, lemu na ba nɔ na na cɛn wu ni ge, lee kan na mu nimɛ!› Ba wʼa yee jo wɛ, a tofɔɔ wu sɔɔ na naafuu wu taa pu shuun wu na. 
\v 13 Cabyaa kii nidorogo na, a kurogo ja wu wu taa wari wu bɛɛri wá wuyɛ na. Na gari taliige fiige ka ni, na shɛ wuyɛ yaha wà fungɔngɔ baa sipya. Na wari wu bɛɛri kyɛɛgi ɲuŋɔ baa keree ni. 
\v 14 Ba wari wu bɛɛri ya xɔ wɛ, a xuugbɔhɔ di jé kee fiige ki ni. A kanhama di nɔ wu na. 
\v 15 A wu shɛ jé baari ni kee fiige ki sipya wa mu, a wee di wu yaha kari wu kɛrɛyɛ ni shaanahana na. 
\v 16 A xuugo di shɔ wu ni xuuni. Yaliye yemu pu bi gaan shaalaa pu mu ge, a wu funŋɔ di bye wu li yee ni, ga wa shishiin ya ya kan wu mu wɛ.
\p
\v 17 «Ba wʼa wu funŋɔ sha wɛ, na jo: ‹Kapyebyii niɲɛhɛmɛɛ pu wa nɛ to puga. Pu ma li, na yalige ki saŋa yaha, nɛ kunni di zhaa di xhuu naha xuugo keŋɛ ni. 
\v 18 Nʼa da guri zhɛ na to wu puga ki ni, di shɛ wu pye: Na to, nʼa nahana Kilɛ mu, na nahana mu bɛ mu. 
\v 19 Nɛ yaa na yiri nige mu ja sanha wɛ. Na co ba ma kapyebye wa ɲɛ wɛ.› 
\v 20 A wu yìri kari puga.
\p «Na wu yaha taliige ni, a wu to wu wu nibawo ɲa, a wu ɲiɲaara di jé wu ni. A wu baa kari na shɛ jafɔɔ wu shaari ni taanɲɛɛgɛ ni, na wu keye migile wu katige ni. 
\v 21 A ja wu to wu pye: ‹Na to, nɛ nahana Kilɛ mu, na nahana mu bɛ mu, nɛ yaa na yiri mu ja nige wɛ.› 
\v 22 Ga, a wu to wu yi jo kapyebyii pu mu na: ‹Yi fyaala pa ni fadeye yi bɛɛri nizaaŋa ki ni yi pa le wu na, yʼi kabelenɛ le wu kabee na, yʼi tanhaya le wu na. 
\v 23 Yʼi ba ni nupepinŋɛ sìnmɛ wogo ni yi pa gbo. Wù li wù funŋɔ taan, 
\v 24 bani nɛ pya we wʼa ɲa ge, wu bi xu, wʼa kuri pye ɲiifɛɛrɛ ni. Wu bi piin, wʼa ɲa.› A pʼi kalenɛ ɲɔ co.
\p
\v 25 «Lee bi wu jashiimɛ wu ta wee na ɲɛ tɛgɛ ki ni, ba wee ya tɛɛŋɛ puga na wɛ, a wu yatinyɛ yi tunmɔ ni xɔnhɔrɔ ti tunmɔ pu logo. 
\v 26 A wu kapyebye wa yiri na wu yege lee kalenɛ li ɲuŋɔ na. 
\v 27 A wee di wu ɲɔ shɔ na: ‹Mu cuun wu wʼa pa, a ma to wu nupepinŋɛ sìnmɛ wogo gbo wu mu, bani wu ja wʼa pa jé sicuumɔ na.› 
\v 28 A jashiimɛ wu luu di yìri, wu ya ta sɔɔ na jé puga wɛ. Ba wu to wʼa yee logo wɛ, na foro kari wu fɛni, na shɛ wu ɲɛɛri na wu ɲɔ wuyɛ na wu jé. 
\v 29 Ga, a wu tofɔɔ wu pye: ‹Wii mɛ dɛ! Nɛ yee ya ɲɛhɛ na kapyeŋɛɛ pyi mu mu. Nɛ ta mu ɲɔmɛɛ yaha tuun wa yafiin ni wɛ. Lee bɛ na, ali mu ya ta sikapire nigin bɛ kan ɲa nɛ mu, kɔnhɔ nɛ ni na naɲiinɛɛ di fundanga pinnɛ pye shiizhan wɛ. 
\v 30 Ga we wu wa mu ja wu ge, wʼa mu naafuu wu bɛɛri kyɛɛgi dɔdɔshaa ni. Ba wʼa pa wɛ, a mu nupepinŋɛ sìnmɛ wogo gbo wu mu!›
\p
\v 31 «A wu to wu wu ɲɔ shɔ na: ‹Na ja, tuun bɛɛri ni mu wa nɛ tàan naha, nɛ yaŋmuyɔ yi bɛɛri wa mu woyo. 
\v 32 Ga wèe ya yaa na funŋɔ taan, na kalenɛ pye, bani ma cuun we wu wa we ge, wu nixhugo ki bye, ga wʼa ɲiifɛɛrɛ ta nimɛ. Wʼa bi piin, ga wʼa ɲa.›»
\c 16
\s1 Naafuu fɔɔ wa ni wu wari kaɲahashɔɔnrimɔ
\p
\v 1 A Yesu di yi jo sanha wu kalaapiire ti mu na: «Ná naafuu fɔɔ wa bye wà, kaɲahashɔɔnrimɔ wa di ɲɛ wu mu, a sipyii di wee tɔɔgɔ le na wʼa wu ɲuŋɔfɔɔ wu kabyaa ki kyɛɛgi. 
\v 2 A ɲuŋɔfɔɔ wu wu yiri na wu pye: ‹Lekɛ nɛ di nuri mu shizhaa na wɛ? Wù keree ki ɲaha wolo, bani mu wa da já bye nige nɛ kaɲahashɔɔnrimɔ wɛ.›
\p
\v 3 «Wee tuun wu ni a wee kaɲahashɔɔnrimɔ wu yi jo wuyɛ funŋɔ ni na: ‹Lekɛ nɛ da ba byi wɛ? Na ɲuŋɔfɔɔ wʼa na lɛri wu kabyaa ki ɲuŋɔ ni. Faa fanha wa na ni wɛ; ɲɛrɛgɛ shiige di ɲɛ na na. 
\v 4 Uun! Le nʼa da bye ge, nʼa lee cɛ, kɔnhɔ di ba laha kabyaa ki ɲuŋɔ ni, pii di na círi leŋɛ pu kaban.› 
\v 5 Wee tuun wu ni pii pʼa fɔhɔɔ lɔ wu ɲuŋɔfɔɔ wu mu ge, a wu ganha na pee yiri nigin nigin. A wu nizhiimɛ wu pye: ‹Nɛ ɲuŋɔfɔɔ wu juu wu wa mu na wɛ?› 
\v 6 A wee di wu ɲɔ shɔ na: ‹Sìnmɛ barigoo kɛlɛɛ shuun (20).› A wu wu pye: ‹Ma sɛmɛ wu lɔ, mʼa diin tɔvuyo na mʼa sìnmɛ barigoo kɛ ka.› 
\v 7 Lee kadugo na a wu wa bɛ pye: ‹Mu do, juu di wa mu na wɛ?› A wee di wu ɲɔ shɔ na: ‹Shinma bɔrilɔɔ xhuu nigin (100).› A wu wee pye: ‹Ma sɛmɛ wu lɔ mʼa shinma bɔrilɔɔ kɛlɛɛ gbarataanri (80) ka.› 
\v 8 A ɲuŋɔfɔɔ wu wee kaɲahashɔɔnrimɔ tifire baa fɔɔ we sɔ wu shizhiinmɛ pu na, bani ke koŋɔ ke sipyii wa keree pyi ni shizhiinmɛ ni puyɛ tɛ ni, na toro kpɛɛngɛ nagoo tàan.»
\s1 Naafuu ni Kilɛ da já binnɛ bye yee ɲuŋɔfɛɛ wɛ
\p
\v 9 A Yesu di wu kalaapiire ti pye: «Yee bu ke koŋɔ ke wo naafuu wu lɔ na taga sipyii tɛgɛ, na naɲɛɛgɛ sha ni wee ni. Yee wo caŋa ɲii li ga ba xhɔ caŋa kemu ke koŋɔ puga ke ni, lee na ba bye kaɲuŋɔ na baraji kan yi mu Kilɛ yíri \w Alijinɛ\w* ni. 
\v 10 We wu ɲɛ nʼa daa sipya kafɛnhɛfɛnhɛŋɛɛ ni ge, wee wu ɲɛ nʼa daa sipya kagbɔhɔɔ bɛ ni. We wu ɲɛ tifire baa fɔɔ kafɛnhɛfɛnhɛŋɛɛ ni ge, wee wu ɲɛ tifire baa fɔɔ kagbɔhɔɔ bɛ ni. 
\v 11 Lee wuu na, ke koŋɔ ke wo naafuu we wʼa sipyii faanna ge, yee bye yee di ya pye nʼa daa sipyii wee keree ni wɛ, ta naafuu can can wo wu kaa na ba le yee keŋɛ ni? 
\v 12 Naafuu we wu ɲɛ watii wo ge, yee bye yee di ya pye nʼa daa sipyii wee wo keree ni wɛ, ta yeeyɛ pyaa wo wu na ba gan yee mu?
\p
\v 13 Kapyebye wa shishiin da já da kapyeŋɛɛ pyi ɲuŋɔfɛɛ shuun mu wɛ. Bani wa na bɛn wu mu, wa na daan wu mu, kelee wu nɔrɔ wa na, wu laraga kɔn we wu na. Yee da já da kapyeŋɛɛ pyi Kilɛ mu, yi da ki pyi naafuu bɛ mu wɛ.»
\s1 Yesu wo yɛrɛ li kafila wa
\r (Macoo 11:12-13; 5:31-32; Marika 10:11-12)
\p
\v 14 \w Farizhɛɛn\w* pii pu ɲɛ wari na dan pu ni ge, ba pee ya yee bɛɛri logo wɛ, na ganha na wu la wo. 
\v 15 A wu pu pye: «Pii pʼa puyɛ pyi sipyitiimɛɛ sipyii ɲii na ge, pee pu ɲɛ yere. Ga Kilɛ ya yee zɔlɔɔ pu cɛ, bani yaaga kemu sipyiyawyii ya bɛlɛ ge, kee ki ɲɛ makɔŋɔ yaaga Kilɛ ɲaha tàan.
\p
\v 16 «Musa wo saliya we ni Kilɛ tudunmɔɔ Kitabuu pu bye wà, fo na shɛ nɔ Yohana Batizelipye wo tuun wu na. Na lɔ fo wee tuun wu na \w Kilɛ saanra\w* ti wo Jozaama pʼa yu, a sipyii bɛɛri di yatɛnyɛ waha pʼi jé ti ni. 
\v 17 Fugba we ni ɲiŋɛ ke toromɔ na ba daan fo xuuni na toro Kilɛ wo saliya wu kamapile fuduunɔ nigin bɛ wo do na.
\p
\v 18 «Sipyaa sipya wʼa wu shɔ gbaga xɔ na watii leŋɛ ge, dɔdɔɔrɔ mʼa pye. Wemu bu ná wa wo ceforomɔ leŋɛ, dɔdɔɔrɔ wʼa pye.»
\s1 Ná naafuu fɔɔ ni Lazari keree
\p
\v 19 «Ná naafuu fɔɔ wa bye wà na saannaa fàya leni, na fanhafɛɛ yaliye li ɲiga bɛɛri. 
\v 20 Ná la baa fɔɔ wa bɛ di bye wà, wee mɛgɛ ɲɛ na Lazari. Wu ceesɛɛgɛ ki bɛɛri ki bye nɔɔkuuyo. Pu bi shɛ wee sinniŋɛ wee naafuu fɔɔ wu kaaŋa ki kuɲɔɔ ɲɔ na, 
\v 21 Yaliɲahara te ti bi wo na dun naafuu fɔɔ wu tabali wu nɔhɔ ni ge, wu funŋɔ bye wu da tee li. Na wu yaha wu ya tee bɛ ta li wɛ, a poŋɔɔ bɛ di nɔhɔ na ma na wu nɔɔyɔ yi laala sanha.
\p
\v 22 «Caŋa ka, a wee la baa fɔɔ wu ba xhu, a mɛlɛkɛɛ di wu munaa lɔ na shɛ yaha tatiinceŋɛ ka ni \w Ibirayima\w* kanige cɛ. A naafuu fɔɔ wu bɛ di ba xhu, a pʼi wu le. 
\v 23 Na wu niganhaŋa yaha xuu kulo li ni, a wu wu ɲaha yirige, na Ibirayima ɲa taliige ni, na Lazari bɛ ɲa wu kanige cɛ. 
\v 24 Wee tuun wu ni, a wu xhuulo na jo: ‹Na to Ibirayima, ɲuŋɔ ɲaari na na! Lazari yaha wu shɛ wu kabee le munaa le fyɛnmi lɔhɔ ni, wu ba na ɲile le ɲiŋɛ, bani na niganhaŋa ki wa xuuni ke na ke ni.› 
\v 25 A Ibirayima di wu ɲɔ shɔ na: ‹Na ja, ma funŋɔ kɔn li na na mu ya ma kasaaŋaa ki bɛɛri ta na mu yaha koŋɔ na, a Lazari di kakuuŋɔɔ ta lee tagana le na. Nimɛ wee ɲaha wa ɲiŋɛ, ga mu kunni ɲaha dʼa wɛri. 
\v 26 Na fara lee na, wecogoŋɔ nagaŋa ki ɲɛ wèe ni yee tɛ ni, kɔnhɔ piimu ba giin pʼi foro naha pʼa se yee yíri, pu ganha bu já wɛ. Piimu ba giin pʼi yìri yee bɛ yíri pʼa ma naha, pu bɛ ganha bu já wɛ.›
\p
\v 27 «Wee tuun wu ni a naafuu fɔɔ wu jo: ‹Na to, na ma ɲɛɛri, Lazari yaha shɛ na to puga ki ni. 
\v 28 Bani nɛ ceboronamaa kaguro wu wa wà. Wu shɛ pu sɔnmi, kɔnhɔ pu ganha da ba we kanhama xuu we ni wɛ.› 
\v 29 A Ibirayima di wu ɲɔ shɔ na: ‹Musa ni Kilɛ tudunmɔɔ kafila wu wa pu keŋɛ ni, pu wee logo.› 
\v 30 Ga, a wu jo: ‹Ahayi, na to Ibirayima, lee yɛ wa da yaa wɛ dɛ! Ga fo gbo nigin bɛ na ɲɛ na shɛ pu yíri wà; lee bu bye, pu na \w daburajɛ jo\w* pu jurumu wu na.› 
\v 31 A Ibirayima di wu pye: ‹Pu bye pʼi ya Musa ni Kilɛ tudunmɔɔ pu wo kafila wu logo wɛ, ali gbo wa ɲɛhɛ ɲɛ foro pusamaa tɛ ni, pu da ga dà wɛ.›»
\c 17
\s1 Ɲugyɛɛgi keree ni jurumu yafa
\r (Macoo 18:6-7, 21-22; Marika 9:42)
\p
\v 1 A Yesu di yi jo wu kalaapiire ti mu na: «Ɲugyɛɛgi keree da ga já bye pyebaa wɛ. Ga sipya wemu wu da kee pye ge, bɔɔngɔ ki wa weefɔɔ wogo. 
\v 2 Wemu wu ɲɛ nɔhɔcɛrɛɛ nʼa daa koo ni ge, sipyaa sipya wʼa wee wa ɲuŋɔ kyɛɛgi ge, na faatabaaga pɔ wu katige ni, na wu wá suumɔ lɔhɔ ni, lee ya pɔrɔ wu mu li bye na. 
\v 3 Yʼa yiyɛ kasɛri kee keree kii na. Ma ceboro bu jurumu pye, jo ni wu ni. Wu bu \w daburajɛ jo\w*, mʼa lee \w yafa\w* wu mu. 
\v 4 Wu bu wɔrɔ ma ni tɔɔɲii gbarashuun caŋa ɲii ni, wu bu guri shɛ ma mu tɔɔɲii gbarashuun na ma pye kafari, mʼa kee bɛɛri yafa wu mu.»
\s1 Nʼa daa wu keree
\p
\v 5 Caŋa ka, tudunmɔɔ pʼa pa Kafɔɔ pye: «La fara wù nʼa daa wu na.» 
\v 6 A Kafɔɔ di jo: «Yee nʼa daa wu da bi ali mutaridi pilere bɛ xɔ pɛɛrɛ ni, yee bi da yi jo ke tigbɔhɔ ke mu na ki kɔɔngi kʼi shɛ nɔri suumɔ lɔhɔ ni, kʼa yee ɲɔmɛɛ co.
\s1 Kapyebye tayerege ɲɛ kemu ge
\p
\v 7 «Kapyebye bu bye yee wa mu, wu bi faa pyi kelee na yatɔɔyɔ naha, wu bu yìri sige ni na pa tuun wemu ni, wu ma wee kapyebye wu pye wu pa diin yalige ɲuŋɔ ni ya? 
\v 8 Ta wu da wee kapyebye wu pye wu yalige shɔhɔ, wu bu xhɔ wu wu faleye yi faa, wu fɛnhɛ shɛ ki yereŋɛ wufɔɔ yɛ pyaa tàan, wufɔɔ di li fo wu din, wu gba bɛ wɛ? Lee kadugo na kapyebye wu bɛ di na li wɛ? Ta wufɔɔ ɲɛ ma li pye mu wɛ? 
\v 9 Kapyebye we wʼa wu nijogoo ki pye ge, baaga kakaan ɲuŋɔ ɲɛ wee mu wɛ. 
\v 10 Lee na yee bɛ, ye yʼa jo yee mu ge, yee bu yee bɛɛri pye, yʼa yaa yi jo na go kapyebyii yee ya sii, na yi nibyii yʼa pye. Yi kayahana ɲuŋɔ yɛ yʼa pye.»
\s1 Yesu ya togo fɛɛ kɛ cuuŋɔ
\p
\v 11 Na Yesu yaha koo na wu na se Zheruzalɛmu ni, a wu doro Samari fiige ke ni Galile fiige ki tɛ ni. 
\v 12 Wu nijewo kulo la ni, a togo fɛɛ namaa kɛ wa di ba wu ɲuŋɔ círi, ga, a pʼi yere na laara kɔn wu na, 
\v 13 na mujoŋɔɔ wá na: «Karamɔgɔ Yesu, ɲuŋɔ ɲaari wù na!» 
\v 14 Ba wʼa pee ɲa wɛ, a wu pu pye: «Yi shɛ yiyɛ shɛ \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* pu na.» A pu nigariwuu di juuŋɔ. 
\v 15 Ba shɛn nigin wa ya wuyɛ ɲa wʼa cuuŋɔ wɛ, na ŋmahana kuri, na ganha na Kilɛ sɔni na ma ni mujuugbɔɔ ni. 
\v 16 Ba wʼa pa nɔ Yesu na wɛ, na shɛ nuguro sin wu fɛɛ ni na wu ɲaha buri ɲiŋɛ ki na, na baraga taha wu na. Na ta wee di bi bye bɛ Samari shɛn. 
\v 17 A Yesu di jo: «Ta sipyii kɛ bɛ wʼa cuuŋɔ wɛ? 
\v 18 Pusamaa gbarashɛɛrɛ wu wa mii wɛ? Wa yafiin ya ta pa Kilɛ pɛlɛ nabunna we kadugo na wɛ.» 
\v 19 Lee kadugo na a wu wu pye: «Yìri mʼa se! Ma nʼa daa wʼa ma cuuŋɔ.»
\s1 Kilɛ wo saanra ti ba ɲaha shɛshɛɛrɛ
\r (Macoo 24:23-28, 37-41)
\p
\v 20 Caŋa ka, \w Farizhɛɛn\w* pʼa pa Yesu yege na: «Tuun wekɛ ni \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* tʼi da ba wɛ?» A wu pu ɲɔ shɔ na: «Kilɛ wo saanra ti da ba ba na saha ni sipyii kasɛɛgɛ ni wɛ. 
\v 21 Pu da ga ba jo bɛ: ‹Wu we naha,› kelee ‹Wu we mɛ wɛ,› bani Kilɛ wo saanra ti wa yee niŋɛ ni.»
\p
\v 22 Lee kadugo na a wu wu kalaapiire ti pye: «Caya ya wa ma, li bi da daan yee ni na \w Sipya Ja\w* caŋa ka ɲa, ga yee da kee ɲa wɛ. 
\v 23 Sipyii na ba yee pyi na: ‹Wu wa naha,› kelee ‹Wu wa mɛ,› ga yi ganha da zhɛ wà wɛ, yi ganha da daha pu fɛni wɛ. 
\v 24 Sipya Ja cabaŋa, kee na ba bye ba Kilɛ-ɲiŋɛɛ ɲɛ wɛ, ma ɲí taapile ni, kpɛɛngɛ ki ma yìri fugba wu kabaŋa ka na, na nɔ ka na. 
\v 25 Ga yani kee caŋa ke ki nɔ ge, li waha lʼi waha wu na ba ganha xuuni, niɲaa sipyii di zhe wu ni.
\p
\v 26 «Ba \w Nuxhun\w* wo caŋa ɲii li keree kʼa pye wɛ, mu lʼa da ba bye Sipya Ja wu bɛ cabaŋa. 
\v 27 Sipyii bi li na gbuu, na cèe leŋɛɛ, kelee na pu nagoo kaan gbaya ni, fo na shɛ nɔ caŋa kemu Nuxhun ya jé kɔɔgbɔhɔ ki ni ge. Wee tuun wu ni a logbɔhɔ di ba pee bɛɛri kyɛɛgi.
\p
\v 28 «Keree kiimu kʼa pye Lɔti caŋa ɲii ni ge, kee tuugo na ba bye sanha. Lɔti caŋa ɲii ni, sipyii bi li na gbuu, na zhuu na bɛrɛɛ, na faa pyi, na piyɛyɛ yereŋɛ. 
\v 29 Ga Lɔti ya foro Sodɔmu kulo li ni caŋa kemu ge, kee caŋa ke, na ni kirimu ya yìri fugba wu ni, na do ba zanha ɲɛ wɛ, na pu bɛɛri kyɛɛgi.
\p
\v 30 «Caŋa kemu Sipya Ja da ba wuyɛ shɛ ge, kii keree kii bɛɛri tuuyo na ba bye sanha. 
\v 31 Kee caŋa ke wemu ɲɛ wu puga kataŋa na ge, wee ganha bu digi jé puga ki ni yaaga fɛni wɛ, mu wemu bɛ wu ɲɛ ma kɛrɛyɛ ni ge, mu bɛ ganha bu guri da ma puga wɛ. Ga wa bɛɛri di da wu ɲubile yɛ shaa. 
\v 32 Yi funyɔ yi to Lɔti shɔ wu wuu li na! 
\v 33 Wemu wʼa wu munaa ɲuŋɔ shaa di wolo niɲaa ge, wee na ba buun li ni ɲiga na. Wemu wʼa bɔnri wu munaa ni niɲaa ge, wee na ba wu munaa ɲuŋɔ wolo ɲiga na. 
\v 34 Nʼa da yi jo yi mu, kee caŋa ke, shɛɛn shuun na ba bye yasinnɛnuŋɔ na piige ni, wa na ba lɔ na wa yaha. 
\v 35 Cèe shuun na ba shinma tiree shiizhan, wa na ba lɔ na wa yaha. [ 
\v 36 Namaa shuun na ba bye tɛgɛ ni, wa na ba lɔ na wa yaha.»] 
\v 37 A kalaapiire tʼi wu yege na: «Kafɔɔ, xuu wekɛ ni lee da ba bye wɛ?» A wu pu ɲɔ shɔ na: «Xuu wemu ni yaxugo ɲɛ ge, wà tobinyɛ ya yiyɛ pinnɛɛ.»
\c 18
\s1 Wʼà yaa na Kilɛ ɲɛɛri tuun bɛɛri ni
\p
\v 1 Yesu ya talenɛ jo pu mu na ɲaha tii ni Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ni, na sipyii ya yaa pʼa Kilɛ ɲɛɛri tuun bɛɛri ni, pu ganha bu ganha wɛ. 
\v 2 Wʼa jo: «Kiiri kɔnvɔɔ wa ya bye kulo la ni, wu bi fyagi Kilɛ na wɛ, wu mago bye sipya wa yafiin bɛ ni wɛ. 
\v 3 Naxhugoshɔ wa bye lee kulo li ni, wee bi ma se wu yíri na wu pyi na wu wu pɛɛn kakuuyo footɔnɔ kan pu mu. 
\v 4 Lʼa mɔ, kiiri kɔnvɔɔ wu bi sanha sɔɔ wɛ. Kadugo tàan a wu wuyɛ pye: ‹Ali nɛ ɲɛhɛ bye nɛ fyagi Kilɛ na wɛ, ali nɛ mago ɲɛhɛ bye wu ɲɛ sipya yafiin bɛ ni wɛ, 
\v 5 lee bɛ na we naxhugoshɔ we, wʼa nɛ kana, lee wuu na nʼa da wu pɛɛn pu kakuuyo footɔnɔ kan pu mu, kɔnhɔ wu ganha ba ma da na kana tuun bɛɛri ni wɛ.›»
\p
\v 6 A Kafɔɔ di jo: «Kiiri kɔnvɔɔ tiibaama wʼa yemu jo ge, yi yee logo. 
\v 7 Kilɛ ya piimu ɲaha bulo pee di mɛhɛɛ suu wu fɛni caŋa ni piige ge, ta wu da ba pee wo pɛɛn pu kakuuyo yi footɔnɔ kan pu mu wɛ, ali na ta wʼa luu gbo bɛ pu tàan wɛ? 
\v 8 Nʼa da yi jo yi mu, kakuuyo ye pʼa byi yi na ge, wu na ba yee wo footɔnɔ kan tɔvuyo na. Ga \w Sipya Ja\w* wu ba ba tuun wemu ni, ta wu na ba nʼa daa ta ɲiŋɛ ki na gɛ?»
\s1 Farizhɛn wa ni we wa li shaa pu wu jurumu yafa wu mu ge
\p
\v 9 Sipyii piimu pʼa bi daa puyɛ na na pee ya tii ge, na ta pʼi ya bi pusamaa wii na pu ɲɛ yafiin bɛ wɛ ge, Yesu ya le talenɛ le jo pu shizhaa na na: 
\v 10 «Namaa shuun wa ya shɛ Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni na shɛ Kilɛ ɲɛɛri: Nigin bye \w Farizhɛn|lemma="Farizhɛɛn"\w*, shuun wo wu ɲɛ \w fanhafɛɛ wari shɔvɔɔ\w*.» 
\v 11 A Farizhɛn wu yìri yere na Kilɛ ɲɛɛri wuyɛ tàan mumɛ, na: ‹Kilɛ, nʼa baraga taha ma na, bani nɛ ni sipyii pusamaa wa nigin wɛ: nagaalaa, ni kakuubyii, ni dɔdɔɔ, nɛ wa ba we fanhafɛɛ wari shɔvɔɔ we wa wɛ. 
\v 12 Cewuu cewuu, nɛ ma suun le cabyaa shuun. Kuduun we nɛ daa ge, nɛ wee bɛɛri jagi wo.› 
\v 13 Ga, a fanhafɛɛ wari shɔvɔɔ wu yere kabanugo na. Wu ya ta sɔɔ, ali na wu ɲaha yirige fugba wu ni wɛ, ga, a wu wu dodoŋɔ kpɔn kpɔn ɲatanhaŋa keŋɛ ni na jo: ‹Kilɛ, ɲuŋɔ ɲaari na na, jurumupye nɛ ɲɛ.›
\p
\v 14 «Nʼa da yi jo yi mu, we ná we kaɲii da wo ya kari puga, ga Farizhɛn wu ya li ta wɛ, bani sipyaa sipya wʼa wuyɛ durogo ge, wee na ba dirige. Sipyaa sipya wʼa wuyɛ tirige ge, wee na ba durogo.»
\s1 Yesu ya duba nɔhɔpiire ta mu
\r (Macoo 19:13-15; Marika 10:13-16)
\p
\v 15 Caŋa ka, sipyii pii ya pa Yesu mu ni nɔhɔpiire ta ni, kɔnhɔ wu gbɔn ti na. Ba wu kalaapiire tʼa lee ɲa wɛ, na yogo jo ni pu ni. 
\v 16 Ga, a Yesu di tee nɔhɔpiire ti fulo wuyɛ na na jo: «Yi nɔhɔpiire ti yaha ti da ma na mu, yi ganha ba ti ɲaha kɔɔn wɛ! Bani pee shi tuugo wuuro ti ɲɛ \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* te. 
\v 17 Can na, nʼa da yi jo yi mu, sipya wemu ya Kilɛ wo saanra ti co ba nɔhɔcɛrɛɛ ɲɛ-ɛ wɛ, wee da ga ba jé ti ni bada wɛ.»
\s1 Naafuugbɔ fɔɔ jemɛ pʼa pɛn Kilɛ wo saanra ti ni
\r (Macoo 19:16-30; Marika 10:17-31)
\p
\v 18 Yawutuu ɲuŋɔfɔɔ wa ya Yesu yege na: «Karamɔgɔsaama, ɲaha nɛ yaa na pye, kɔnhɔ di ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama ta wɛ?» 
\v 19 A Yesu di wu pye: «Ɲaha na mʼa na pyi nizaama wɛ? Nizaama wa shishiin wa wɛ, fo Kilɛ yɛ. 
\v 20 «Mʼa Kilɛ wo saliya wu ɲɔmɛhɛɛ ki cɛ: ‹Ma ganha bu dɔdɔɔrɔ pye wɛ! Ma ganha bu sipya gbo wɛ! Ma ganha bu nagaara pye wɛ! Ma ganha bu kafinɛyɛ taha ma sipyiɲii na wɛ! Ma da ma nu ni ma to pɛlɛ!›» 
\v 21 A wee ná wu jo: «Fo na nɔhɔpiire ti tuun wu ni nɛ ɲɔ kɔn na kii koro ɲaari.»
\p
\v 22 Ba Yesu ya yee logo wɛ, na wu pye: «Kaa nigin yɛ lʼa mu kuuŋɔ sanha! Shɛ ma keŋɛ yaŋmuyɔ yi bɛɛri pɛrɛ, mʼa wee wari wu kan la baa fɛɛ mu! Wee tuun wu ni, ma na naafuu ta fugba we ni. Lee kadugo tàan mʼa ba daha na fɛni.» 
\v 23 Ga ba ná wʼa yee logo wɛ, a wu ɲaha di sii tanha xuuni, bani naafuugbɔ wʼa bye wu mu. 
\v 24 Ba Yesu ya wu ɲaha ɲa kʼa tanha wɛ, na jo: «Naafuugbɔ fɔɔ jemɛ pʼa pɛn \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti ni dɛ! 
\v 25 Ɲɔhɔŋɔ jemɛ ya taan museni wii ni, na toro naafuugbɔ fɔɔ jé na Kilɛ wo saanra ti ni.»
\p
\v 26 A pee jomɔ pe logovɛɛ di jo: «Aa! Wee tuun wu ni sipya wekɛ na já pa shɔ wɛ?» 
\v 27 A Yesu di jo: «Le lʼa sipyii já ge, lee ya Kilɛ jani wɛ.» 
\v 28 Wee tuun wu ni a Pyɛɛri di jo: «Li wii, wèe ya kahari yaŋmuyɔ bɛɛri ni na daha mu fɛni.» 
\v 29 A Yesu di pu pye: «Can na nʼa da yi jo yi mu, sipyaa sipya wʼa kahari wu puga ni ge, kelee wu shɔ, kelee wu cebooloo, kelee wu sefɛɛ, kelee wu nagoo, Kilɛ wo saanra ti wuu na ge, 
\v 30 weefɔɔ na ba yee bɛɛri yahaŋaa niɲɛhɛŋɛɛ ta na wu yaha koŋɔ na, na ba ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama bɛ ta ɲiga na.»
\s1 Yesu ya wu xu ni wu ɲɛ wu jo sanha
\r (Macoo 20:17-19; Marika 10:32-34)
\p
\v 31 A Yesu di wu kalaapiire kɛ ni shuun wu yɛ yiri, na pu pye: «Wù wii gaaŋi Zheruzalɛmu ni, Kilɛ tudunmɔɔ pʼa keree kiimu ka \w Sipya Ja\w* wu shizhaa na ge, kee bɛɛri na ba bye na ki fa. 
\v 32 Wu na ba jé shi watii keŋɛ ni, pee na ba zhɛhɛ wu na, na wu shɛhɛlɛ, na ɲɔlɔhɔ tugi wu na, 
\v 33 na wu kpɔn ni susɔlɔɔ ni, na na wu gbo. Ga wu caxhugo caŋa taanri wogo ki na wʼa ɲɛ.» 
\v 34 Ga kalaapiire ti ya ta yafiin bɛ ɲaha cɛ kii keree kii ni wɛ. Bani pe jomɔ pe kɔri bi ŋmɔhɔ pu na. Ye yʼa jo pu mu ge, pu ya ta yafiin bɛ kɔri cɛ wɛ.
\s1 Yesu ya fyɛn wa ɲìi mugi
\r (Macoo 20:29-34; Marika 10:46-52)
\p
\v 35 Ba Yesu ya tɛɛŋɛ Zheriko na wɛ, lee ya bi fyɛn wa nidɛɛngɛ ta koo li ɲɔ na na saraya ɲɛɛri. 
\v 36 Ba wee ya sipyiire ti nidorowuu tunmɔ logo wɛ, na yegeŋɛ pye na: «Le di ɲɛ ɲaha wɛ?» 
\v 37 A pʼi wu pye: «Nazarɛti shɛɛn Yesu wʼa doroo.» 
\v 38 Wee tuun wu ni a wu mujuu wá na: «Dawuda Ja Yesu, ɲuŋɔ ɲaari na na!» 
\v 39 Pii pu bye sipyiire ti ɲahagbaa na ge, a pee di wu kaa jo na wu co wuyɛ na, ga, a wu sii la fara mujuu li na na yu: «Dawuda Ja, ɲuŋɔ ɲaari na na!» 
\v 40 A Yesu di yere, na jo na pu pa ni wu ni. Ba fyɛn wʼa fulo Yesu na wɛ, a Yesu di wu yege na: 
\v 41 «Mʼa giin di ɲaha pye ma mu wɛ?» A wu wu ɲɔ shɔ na: «Kafɔɔ, di da ɲaa!» 
\v 42 A Yesu di wu pye: «Ta ɲaa! Ma nʼa daa wʼa ma cuuŋɔ.» 
\v 43 Taapile ni a wu ganha na ɲaa. A wu daha Yesu fɛni, na ganha na Kilɛ pɛlɛ. Tuun wemu ni sipyiire ti bɛɛri ya lee ɲa ge, a pu bɛ di ganha na Kilɛ sɔni.
\c 19
\s1 Yesu ni fanhafɛɛ wari shɔvɔɔ Zangɛ keree
\p
\v 1 Caŋa ka Yesu ya pa doroo Zheriko kulo li ni. 
\v 2 Ná wa bye wà wu mɛgɛ ɲɛ Zangɛ. Wee bye \w fanhafɛɛ wari shɔvɔɔ\w* ɲuŋɔfɔɔ, naafuu fɔɔ wʼa bye wii. 
\v 3 Wu bi giin wu Yesu ɲa wu wu cɛ, ga sipyiire ti ɲɛhɛ wuu na wu ya ta já wu ɲa wɛ, bani wu bi gbere. 
\v 4 Lee na a wu baa kari ɲahagbaa na, na shɛ dugi tige ka ni, kemu mɛgɛ ki ɲɛ na Sikomɔri ge, kɔnhɔ wu Yesu ɲa, bani wu na ba doro wà.
\p
\v 5 Ba Yesu ya nɔ wee xuu wu ni wɛ, a wu wu ɲaha yirige na Zangɛ pye: «Zangɛ, tigi tɔvuyo na, bani mu puga nʼa da zhɛ digi niɲaa.» 
\v 6 A Zangɛ di digi tɔvuyo na, na wu ɲuŋɔ círi ni fundanga ni. 
\v 7 Ba sipyii pʼa lee ɲa wɛ, a pu bɛɛri di ganha na ŋmunu-ŋmunɔ na yu: «Wʼa shɛ digi jurumupye wa mu.» 
\v 8 Ga, a Zangɛ di yere Kafɔɔ ɲaha tàan, na wu pye: «Li wii, Kafɔɔ, nʼa da na naafuu wu taaga ki kan la baa fɛɛ mu. Li bu da na nɛ wa yaŋmuŋɔ ka ŋmahana, nɛ na ki tuuyo shishɛɛrɛ tɛrɛŋɛ weefɔɔ na.» 
\v 9 A Yesu di wu pye: «Ɲuwuuro ya jé niɲaa ke puga ke bɛ ni, bani we bɛ ɲɛ \w Ibirayima\w* wo ja wa. 
\v 10 Bani piimu pʼa piin ge, \w Sipya Ja\w* ya pa pee sha wu pee shɔ.
\s1 Wari wʼa kan kapyebyii piimu mu na pʼa kegaaŋa pyi ge
\r (Macoo 25:14-30)
\p
\v 11 Na sipyii pu yaha pu na kii keree kii nuri, a Yesu di le talenɛ le jo pu mu, bani ba wʼa tɛɛŋɛ Zheruzalɛmu na wɛ, a pʼi ganha na giin na lee taapile li ni \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* tʼa da tiyɛ shɛ. 
\v 12 Lee wuu na wʼa jo: «Ná wa ya se kpɔɔncenɛ la na, na gari fiitɔɔngɔ ka ni kɔnhɔ pʼi shɛ saanra kan wu mu, lee kadugo na wu guri pa. 
\v 13 Na wu yaha wu sanha gari wɛ, a wʼi wu kapyebyii kɛ yiri, na pu bɛɛri kan warifyɛn tuuyo nigin nigin, na pu pye: ‹Yʼa yi keŋɛ kaaŋa ni we ni fo di ba shɛ ba.› 
\v 14 Ga ba wʼa kari wɛ, a wu shi shɛɛn di wu kɔ, na tudunmɔɔ tun wu mu, na wu pye: ‹Wèe funŋɔ wa mu wu tiin wù ɲuŋɔ ni wɛ.›
\p
\v 15 «Ba wʼa kuri wɛ, saanra ti na kan xɔ wu mu wɛ, wʼa bi wari wu kan piimu mu ge, a wu pee yiri, kuduun wemu pʼa ta ge, kɔnhɔ wu wee cɛ. 
\v 16 A nizhiimɛ wu ba na jo: ‹Na ɲuŋɔfɔɔ, nʼa ma wari wu taga kapyeŋɛɛ pye, a wu wu shi kɛ ta.› 
\v 17 A wu wee pye: ‹Lʼa ɲɔ kapyebye nizaama, ba na jo mʼa pye ɲɔmɛɛ fɔɔ kapigee ni wɛ, nʼa da ma pye kugbɔhɔɔ kɛ gbafɛnɛɛri.› 
\v 18 A shuun wo wu ba na jo: ‹Na ɲuŋɔfɔɔ, nʼa ma wari wu taga kapyeŋɛɛ pye, a wu wu shi kaguro ta.› 
\v 19 A wu wee pye: ‹Mu bɛ wu pye kugbɔhɔɔ kaguro gbafɛnɛɛri.›
\p
\v 20 A wa bɛ di ba na jo: ‹Ɲuŋɔfɔɔ, ma warifyɛn wu we wu siimɛ na, nɛ bi wu migile sicogo ni na kemɛ yaha. 
\v 21 Nɛ fya mu na, bani nɛ bi li cɛ jo mu keree kʼa waha, mu ya kemu yaha wɛ, kee mu ya luu, mu ya kemu nugi wɛ, kee mu ya gɔɔn,› 
\v 22 A wu kafɔɔ wu wu pye: ‹Nʼa da ma kiiri kɔn na bɛ ni ma kafila wu ni, kapyebye niguumɔ, a mu ya li cɛ na nɛ keree kʼa waha ge, nɛ kemu yaha wɛ na kee luu, nɛ kemu nugi wɛ na kee kɔɔn ge. 
\v 23 ɲaha na mʼa ya ta nɛ wari wu yaha baŋi na, kɔnhɔ di ba wu lɔ ni wu kuduun ni na niguribawo wɛ?› 
\v 24 Lee kadugo na piimu pʼa bye wà ge, a wu pee pye: ‹Yi wu wo wari wu shɔ wu na, yʼi wu kan kɛ fɔɔ wu mu.› 
\v 25 A pʼi wu pye: ‹Ɲuŋɔfɔɔ we! Go wu wo wu shi kɛ wu wa wu mu na xɔ!› 
\v 26 A wu pu pye: ‹Nʼa da yi jo yi mu, la ɲɛ wemu mu ge, la na ba gan wee mu na fara wu wuu li na. Ga la ɲɛ wemu mu wɛ, ali nifɛnhɛfɛnhɛnɛ lemu bɛ li ɲɛ wu mu ge, lee bɛ na ba shɔ wu na. 
\v 27 Nɛ pɛɛn piimu ya ta sɔɔ nɛ wu pye pu ɲuŋɔfɔɔ wɛ ge, yi pa ni pee ni naha yʼi pee gbo na ɲii na.›»
\s1 Yesu ya jé Zheruzalɛmu ni ba saan ɲɛ wɛ
\r (Macoo 21:1-11; Marika 11:1-11; Yohana 12:12-19)
\p
\v 28 Ba Yesu ya yee jo xɔ wɛ, na doro sipyiire ti ɲahagbaa na, na se Zheruzalɛmu ni. 
\v 29 Tuun wemu ni wʼa tɛɛŋɛ Bɛtɛfajɛ ni Bɛtani kulogoo ki na ge, faaboboŋɔ ki shizhaa na kemu mɛgɛ pʼa yiri Oliviye faaboboŋɔ ki ge, a wu wu kalaapiire shuun wa tun, na pu pye: 
\v 30 «Yi shɛ yi ɲahagbaa kulo li ni, yi ba shɛ jin li ni, yi na kafabige ka nibɔgɔ ta wà sipya sanha dugi ɲa kemu na wɛ, yʼi kee sanha yi pa naha. 
\v 31 Sipya wa bu yi pye: ‹Ɲaha na yee di ke sanhana wɛ?› Yi weefɔɔ pye: ‹Wèe Kafɔɔ wu mago wu wa ki na.›»
\p
\v 32 Piimu pu bye tudunmɔɔ pu ge, a pee di gari na shɛ yi ta ba Yesu ya yi jo pu mu wɛ. 
\v 33 Na pu yaha pu na kafabige ki sanhana, a ki kafɛɛ di pu yege na: «Ɲaha na yʼi wa ke kafabige ke sanhana wɛ?» 
\v 34 A pʼi jo: «Wèe Kafɔɔ wu mago wu wa ki na.» 
\v 35 A pʼi ba ni ki ni Yesu yíri, na ba pu fadegbɔyɔ ya taha ki na, na Yesu durogo ki na. 
\v 36 Ba wʼa gaaŋi wɛ, a sipyii pʼi ganha na pu fadegbɔyɔ piini koo li ni.
\p
\v 37 Tuun wemu ni wu bi tɛɛŋɛ Zheruzalɛmu na ge, Oliviye faaboboŋɔ ki tatigiŋɛ ki shizhaa na ge, a kalaapiire ti pinnɛgɛ ki bɛɛri di ɲi fundanga na, na ganha na Kilɛ pɛlɛ ni mujoŋɔɔ nigbɔhɔɔ ni. Pʼa kakanhaŋaa kiimu bɛɛri ɲa ge, kee wuu na. 
\v 38 A pʼi jo:
\b
\q1 «Pye duba fɔɔ, saan,
\q2 mu wemu wʼa ma
\q2 Kafɔɔ Kilɛ mɛgɛ na ge!»\f * \fr 19:38 \fr*\ft Zaburuu 118:26\ft*\f*
\q1 «Ɲaɲiŋɛ ki pye fugba wu ni,
\q2 nɔɔrɔ di daha Kilɛ mɛgɛ na
\q2 fugba lii lii wu ni!»\f * \fr 19:38 \fr*\ft Luka 2:14\ft*\f*
\p
\v 39 \w Farizhɛɛn\w* piimu pu bye sipyiire ti niŋɛ ni ge, a pii di Yesu pye: «Karamɔgɔ, jo ni ma kalaapiire ti ni na pu co puyɛ na!» 
\v 40 A wu pu ɲɔ shɔ: «Nʼa da yi jo yi mu, ali pu bu jo puyɛ na bɛ, kagereye yʼa da sipyaa suu pu tɛgɛ!»
\s1 Yesu ya mɛɛ su Zheruzalɛmu wuu na
\p
\v 41 Ba Yesu ya tɛɛŋɛ Zheruzalɛmu na wɛ, ba Yesu ya wu ɲa wɛ, na mɛɛ su wu wuu na, na jo: 
\v 42 «Kaa le li da já ɲaɲiŋɛ kan mu mu niɲaa wo caŋa ɲii le ni ge, mu da bi lee ta cɛ! Ga nimɛ, lee ya ŋmɔhɔ mu na! 
\v 43 Bani caya ya wa ma mu mu, ma pɛɛn na ba kasɔrɔgɔ yereŋɛ na taga ma maha, na ma kuuri, na do ma na. 
\v 44 Pu na ba ma ni ma sipyii pu bɛɛri tɔnhɔnɔ, pu da ga kafaan pile la shishiin nidahaŋa yaha la ɲuŋɔ ni wɛ, bani Kilɛ ya pa mu dɛgɛ kaa na tuun wemu ni ge, mu ya ta lee cɛ wɛ!»
\s1 Yesu ya Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki pye fɛɛfɛɛ
\r (Macoo 21:12-17; Marika 11:15-19; Yohana 12:13-22)
\p
\v 45 Lee kadugo na a Yesu di jé Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. Sipyii piimu pu bi bɛrɛ ni zhɔ pyi wà ge, a wu ganha na pee kɔri na yeege. 
\v 46 A wu pu pye: «Lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na: ‹Pu na ba nɛ puga ki pyi Kilɛ-ɲɛrɛgɛ puga,›\f * \fr 19:46 \fr*\ft Ezayi 56:7\ft*\f*» A Yesu di nɔhɔ jo sanha na: «Ga yee kunni ya ki pye nagaalaa talaraga.»
\p
\v 47 Wʼa bi kalaa kaan caŋa bɛɛri Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. A \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w*, ni sipyiire ti sipyigbɔɔ pʼi ganha na wu shaa di gbo. 
\v 48 Ga pu ya cɛ dii pu da lee pye wɛ, bani sipyiire ti bi wu jomɔ pu nuri ni see ni.
\c 20
\s1 Mii Yesu wo sefɛɛrɛ ti dʼa yìri wɛ?
\r (Macoo 21:23-27; Marika 11:27-33)
\p
\v 1 Caŋa ka, na Yesu yaha wu na kalaa kaan Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na Kilɛ wo Jozaama pu yu, a \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w*, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pʼi nɔ na fara nɔhɔlɛɛ pu na, 
\v 2 na wu pye: «Sefɛɛrɛ tekɛ gbɔɔrɔ ni mu ya kii keree kii pyi ge, tee jo wù mu, kelee jɔgɔ wʼa tee sefɛɛrɛ ti kan mu mu wɛ?» 
\v 3 A Yesu di pu pye: «Nɛ bɛ wʼa da yi yege. 
\v 4 Jɔgɔ wʼa Yohana tun na wʼa batizeli pyi wɛ? Kilɛ laa sipyii?» 
\v 5 A pʼi puyɛ pye: «Wù bu jo: ‹Kilɛ wʼa wu tun,› wu na jo: ‹Ɲaha na yee di ya ta dà wu na-ɛ wɛ?› 
\v 6 Wù bu nɔhɔ jo: ‹Sipyii pʼa wu tun,› sipyiire ti na wu wá gbo ni kagereye ni, bani pu bɛɛri ya dà li na na Kilɛ tudunmɔ wu bye Yohana.» 
\v 7 Lee na a pʼi wu pye na pee ya cɛ jɔgɔ wʼa wu tun wɛ. 
\v 8 A Yesu bɛ di pu pye: «Ayiwa nɛ bɛ ya she, sefɛɛrɛ temu tʼa nɛ pye nɛ na ki pyi ge, nɛ bɛ da tee jo yee mu wɛ.»
\s1 Ɛrɛzɛn faapyii niguumɔɔ pu wo talenɛ le
\r (Macoo 21:33-46; Marika 12:1-12)
\p
\v 9 Lee kadugo na a Yesu di ganha na le talenɛ le yu pu mu na: «Ná wa wʼa bi \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* tɛgɛ ka shan, na ki kaa le ɛrɛzɛn faapyii pii keŋɛ ni, na gari fiige katii ni, na shɛ mɔ wà. 
\v 10 Ba ɛrɛzɛn wʼa pa lɛ wɛ, a wu kapyebye wa tun pee ɛrɛzɛn faapyii pu mu, kɔnhɔ pʼi ɛrɛzɛn wa yaha pa wu kan. Ga, a ɛrɛzɛn faapyii pʼi wee kpɔn, na wu kewaya wo yaha kari. 
\v 11 A wu nɔhɔ kapyebye wa bɛ tun kari, a pʼi wee bɛ kpɔn na wu cogana kolo, na wu bɛ kewaya wo yaha kari. 
\v 12 A wu taanri wo tun kari sanha, a pʼi wee bana, na wee kɔri wá.
\p
\v 13 «A tɛgɛ ki kafɔɔ di jo: ‹Lekɛ nʼa da bye wɛ? Na Ja nigin pe, na ɲidaan Ja we, wee nʼa da dun pu mu. La wa la ni pu na pɛɛŋɛ taha wee na.› 
\v 14 Ga ba ɛrɛzɛn faapyii pʼa wee ɲa wɛ, na puyɛ pye: ‹Cɛn wu lɔvɔɔ wu ɲɛ we. Yi pa wù wu gbo, kɔnhɔ cɛn wu bye wù wo.› 
\v 15 A pʼi gari ni wu ni ɛrɛzɛn tɛgɛ ki kadugo yíri, na wu gbo.
\p «Wee tuun wu ni tɛgɛ ki kafɔɔ wu da ba ɲaha pye pu na wɛ? 
\v 16 Wu na ba ba, na pee ɛrɛzɛn faapyii pu gbo, na ɛrɛzɛn tɛgɛ ki kaa le piitiilee keŋɛ ni.»
\p Ba pʼa yee logo wɛ, na jo: «Kilɛ wu wù tánha lee na!» 
\v 17 Ga, a Yesu di pu wii na jo: «Wee tuun wu ni jomɔ pe pʼa ka Kilɛ wo Kitabu wu ni ge, na:
\b
\q1 ‹Puyirilee pʼa faakagereŋɛ kemu she ge,
\q2 kee kʼa pye puga ki gunŋmii li faakagereŋɛ nijeŋɛ.›\f * \fr 20:17 \fr*\ft Zaburuu 118:22\ft*\f*
\p Pee jomɔ pu kɔri di ɲɛ dii wɛ? 
\v 18 Sipyaa sipya wʼa to kee kagereŋɛ ke ɲuŋɔ ni ge, weefɔɔ na gɛgi gɛgi. Kee kagereŋɛ ki shiin bu do sipya bɛɛri ɲuŋɔ ni, weefɔɔ na dɔnhɔnɔ.»
\p
\v 19 Lee taapile li ni a saliya karamɔgɔlɔɔ ni saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ pʼi ganha na cogana shaa Yesu na, bani pʼa li cɛ na pee na Yesu ya le talenɛ le jo wà. Ga, a pʼi fya sipyii pu na.
\s1 Pʼa Yesu yege munaa pɛrɛmɛ keree na
\r (Macoo 22:15-22; Marika 12:13-17)
\p
\v 20 A pʼi diin na Yesu kasɛri, na ba kalɔhɔjuu pii tun, na pu puyɛ pye sipyitiimɛɛ, pu da kafila tifuuyo shaan Yesu tàan, pʼi kafila ta wu ɲɔ na, kɔnhɔ pʼi wu le fanhafɛɛ ni gbafɛnɛmɛ wu sipyii pu keŋɛ ni. 
\v 21 A pee di wu yege na: «Karamɔgɔ, wèe ya li cɛ na jo mu ya yu, na sipyii kalaa ni tiimɛ ni, mu ya sipya wa wo wa ni wɛ. Mʼa sipyii pu fiinŋɛ na galaa bɛ Kilɛ koro li ni. 
\v 22 Ayiwa, lʼa saha wèe pʼa munaa pɛrɛmɛ kaan Oromɛ saannaa Sezari mu laa, li ya saha wɛ?»
\p
\v 23 Ba Yesu ya pee wo namari wu ɲa wɛ, na pu pye: «Yi \w wari dɛɲɛ\w* wa shɛ na na.» 
\v 24 A pʼi nigin wa shɛ wu na. A wu jo: «Jɔgɔ wo jaa ni wu kama pu wa we na wɛ?» A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Oromɛ saannaa Sezari.» 
\v 25 A Yesu di pu pye: «Wee tuun wu ni, yʼa Sezari wuu li kaan Sezari mu, yʼi da Kilɛ bɛ wuu li kaan Kilɛ bɛ mu.»
\p
\v 26 Pu ya ta nahama ta Yesu jomɔ ni pemu pu da daga wu tɔɔgɔ le sipyii pu ɲaha tàan wɛ. Ga, a wu ɲɔshɔɔrɔ tʼi pu ɲaha wɔ, a pʼi fɛhɛ.
\s1 Sadushɛɛn pʼa Yesu yege xuɲɛnɛ li keree na
\r (Macoo 22:23-33; Marika 12:18-27)
\p
\v 27 Lee kadugo na, Yawutuu ɲuŋɔfɛɛ pii bye wà, \w Sadushɛɛn\w* pu bye pii. Pee bi yu na xuɲɛnɛ da ba bye ɲiga na wɛ. A pii di ba shɛ Yesu yíri, na shɛ wu pye: 
\v 28 «Karamɔgɔ, Kilɛ tudunmɔɔ Musa ya le ɲɔmɛɛ le ka na kan wèe mu na: ‹Ná wa wo ceborona bu xhu, na ta wu ya pya ta wu shɔ na wɛ, na wu wee naxhugoshɔ wu lɔ, kɔnhɔ wu nagoo ta di yaha wee ná wu nixhugo ki mu.›
\p
\v 29 «Lee ya bi ceboronamaa gbarashuun wa ta wà. A nizhiimɛ wu cee leŋɛ, na xhu pya baa. 
\v 30 A shuun wo wu wee cee wu lɔ, na xhu pya baa, a taanri wo wu bɛ di wu lɔ na bye mu. 
\v 31 A pu gbarashuun wu bɛɛri di cee wu leŋɛ, a pu bɛɛri di xhu pu ya nɔhɔpiire ta wɛ. 
\v 32 Lee kadugo na a cee wu bɛ di xhu. 
\v 33 Wee tuun wu ni xuu pu caɲɛŋɛ ke, wee cee wʼi da ba bye pu shɛn nigin wekɛ wo wɛ? Bani pu gbarashuun wu bɛɛri ya wu leŋɛ toro.»
\p
\v 34 A Yesu di pu pye: «Ke koŋɔ ke sipyii ya cèe leŋɛɛ, na gbaya jii, 
\v 35 Ga piimu pʼa yaa pu pa jé Kilɛ wo kobaŋa ki ni ge, pee ba ba xhu na ba ɲɛ na foro xu ni ɲiga na, pee wa da cèe leŋɛ, kelee na gbaya je wɛ. 
\v 36 Pee da xhuu nige wɛ, bani pee na bye ba fugba mɛlɛkɛɛ pii wa wɛ. Pu na bye Kilɛ nagoo, bani pee ɲɛ xuɲɛnɛ li sipyii. 
\v 37 Kilɛ tudunmɔɔ Musa yɛ pyaa ya li shɛ na xuɲɛnɛ na ba bye, bani xuu wemu ni na ki wo tire li kaa ya yu ge, wee xuu wu ni wʼa Kafɔɔ Kilɛ pyi: ‹\w Ibirayima\w* wo Kilɛ, ni \w Ishaaga\w* wo Kilɛ, ni \w Yakuba\w* wo Kilɛ.› 
\v 38 Pee jomɔ pe ya li shɛɛ na Kilɛ ɲɛ xuu wo Kilɛ wɛ, ga wyii wo Kilɛ wu ɲɛ wii. Bani wee mu pu bɛɛri wa ɲiifɛɛrɛ ni.» 
\v 39 A \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pii di kafila wu lɔ, na jo: «Karamɔgɔ, ma jomɔ pʼa ɲɔ.» 
\v 40 Wa shishiin ya luu waha na wu yege nige kaa la shishiin na wɛ.
\s1 Shɔvɔɔ wu ya ta pye Dawuda ja yɛ nigin wɛ
\r (Macoo 22:41-46; Marika 12:35-37)
\p
\v 41 Wee tuun wu ni a Yesu bɛ di pu yege na: «Ɲaha na sipyii ya yu na Shɔvɔɔ wu ya ta sii pye watii \w Dawuda\w* ja yɛ kadugo na-ɛ wɛ? 
\v 42 Bani Dawuda yɛ pyaa ya yi jo Zaburuu Kitabu wu ni na:
\b
\q1 ‹Kafɔɔ Kilɛ ya yi jo nɛ Kafɔɔ mu na:
\q2 Tiin saanra tatɛɛngɛ ki ni na kanige cɛ,
\q1
\v 43 fo di ba ma pɛɛn pye ma ɲidahaa tatahaŋa.›\f * \fr 20:43 \fr*\ft Zaburuu 110:1\ft*\f*
\p
\v 44 Dawuda ya Shɔvɔɔ wu pyi Kafɔɔ, wee tuun wu ni wʼi ɲɛ dii wu ja yɛ nigin wɛ?»
\s1 Yesu ya pu kaala ni saliya karamɔgɔlɔɔ pu kaa ni
\r (Macoo 23:1-36; Marika 12:38-40)
\p
\v 45 Sipyiire ti bɛɛri ɲii na a Yesu di wu kalaapiire ti pye: 
\v 46 «Yʼa yiyɛ kasɛri \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu na. Na fadedɔɔnyɔ leni na ɲaari lee lʼa dan pu ni, ni sipyii na gbɔɔrɔ fò kaan pu mu pinnɛrɛ kpɛɛnyɛ na. Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi wo ɲahagbaa tatiinyɛ, ni yaliceŋɛɛ wo tatiinceye bɛ di dan pu ni. 
\v 47 Pʼa naxhugoshaa keŋɛ yaŋmuyɔ bɛɛri ŋmahana na zhuu pu na, na mɔni Kilɛ-ɲɛrɛgɛ na, kɔnhɔ pʼi puyɛ pye see sipyii. Pu wo jaagi kanhama pu na ba golo fo xuuni.»
\c 21
\s1 Naxhugoshɔ wu Kilɛ yakanga
\r (Marika 12:41-44)
\p
\v 1 A Yesu di wu ɲuŋɔ yirige, na naafuu fɛɛ pu ɲa pu na Kilɛ wo taa li leni keshi wu ni. 
\v 2 A wu naxhugoshɔ la baa fɔɔ wa ɲa wu bɛ ya wari tuuŋɔɔ nifɛnhɛfɛnhɛŋɛɛ shuun le wu ni. 
\v 3 A wu jo: «Can na nʼa da yi jo yi mu, we naxhugoshɔ la baa fɔɔ we ya lemu le ge, lee ya ɲɛhɛ pusamaa bɛɛri wuu li na. 
\v 4 Bani pusamaa bɛɛri ya wolo wolo pu naafuu ni na kan, ga wee kunni ni wu la baara ti ni, wʼa wu ɲɔshaga wuu li bɛɛri kan.»
\s1 Yesu ya Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ja wu jo
\r (Macoo 24:1-2; Marika 13:1-2)
\p
\v 5 Lee kadugo na pii bi Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kaa yu wu kalaapiire ti ni na kʼa sii ɲɔ ni ki faaya yi ni, ni sipyii pu wo Kilɛ yakanya yi bɛ. Ga, a Yesu di pu pye: 
\v 6 «Yemu bɛɛri yee wa ɲaa naha ge, caŋa ka wa ma, kagereŋɛ ka shishiin wa da ba gori naha ka ɲuŋɔ ni wɛ. Yi bɛɛri na ba do fɛɛfɛɛ.»
\s1 Keree kiimu na ba byi sani koŋɔ ki xɔ ge
\r (Macoo 24:3-14; Marika 13:3-13)
\p
\v 7 A pʼi wu yege na: «Kee keree kii na ba bye tuun wemu ni ge, wee shɛ wù na! Ki ba da bye, ɲaha shɛshɛɛrɛ tekɛ tʼi da bye wɛ?» 
\v 8 A Yesu di pu pye: «Yʼa yiyɛ kasɛri, kɔnhɔ yi ɲuyɔ ganha bu gyɛɛgi wɛ. Bani sipyii niɲɛhɛmɛɛ na ba ma ni nɛ mɛgɛ ni na yu: ‹Nɛ wu ɲɛ wii› kelee ‹Tuun wʼa nɔ.› Yi ganha bu daha pu fɛni wɛ. 
\v 9 Yi ba kashɛn ni nʼa she keree nuri tuun wemu ni, yi ganha da vya wɛ. Li waha lʼi waha kee keree kʼa yaa na fɛnhɛ pye, ga lee di wa nago wee tuun wuyɛ pyaa ni koŋɔ kʼa da xhɔ wɛ.»
\p
\v 10 Lee kadugo na a wu pu pye: «Shi wa na ba yìri shi watii kaa na. Saanra ta na ba yìri saanra tatii kaa na. 
\v 11 Ɲiŋɛ cɛlɛŋɛ nigbɔhɔ na ba byi tɛyɛ ya ni, ni xuugbɔhɔ, ni banikuuyo. Fyaara kagbɔhɔɔ ni ɲaha shɛshɛɛrɛ nigbɔɔrɔ na ba ɲaa na yìri fugba we ni.
\p
\v 12 «Ga yani lee li pye ge, pu na ba yi coni, na yi ɲaani xuuni. Pu na ba se ni yi ni Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni, na kiiri kɔɔn yi na, na yi leni kaso ni. Pu na ba se ni yi ni saannaa ni gbafɛnɛɛrɛɛ mu nɛ mɛgɛ wuu na. 
\v 13 Lee na ba bye kaɲuŋɔ yi na Kilɛ wo Jozaama pu jo pu mu. 
\v 14 Jomɔ pe yi da ba shɛ jo pee di yi ɲuŋɔ wolo ge, yi ganha ba pee shaa da yɛri yi funyɔ ni wɛ. 
\v 15 Bani nɛ na ba ɲɔ kan yi mu, na fungɔngɔ fɛɛrɛ kan yi mu, fo sipya bɛ da da yi pɛɛn pu ni, wemu na já yi ɲɔ shɔ, kelee di yi kafila kaala wɛ. 
\v 16 Ali yi tii, ni yi nii, ni yi puga shɛɛn, ni yi cebooloo, ni yi naɲiinɛɛ bɛ na ba yi leni keye ni. Pu na ba pii gbuu yi ni. 
\v 17 Sipyii bɛɛri na ba yi kɔ nɛ mɛgɛ wuu na. 
\v 18 Ga, ali yi ɲuzhige nigin we wa bɛ da biin wɛ. 
\v 19 Lee wuu na, yi la le yiyɛ ni, yʼi yi logoo mara, lee funŋɔ ni yʼa da yi munahaa ɲuŋɔ wolo.
\s1 Yesu ya Zheruzalɛmu kulo li ja wu jo
\r (Macoo 24:15-21; Marika 13:14-19)
\p
\v 20 «Yi ba kashɛn keye ɲa yʼa Zheruzalɛmu maha tuun wemu ni, yʼi li cɛ na wu jaduun wʼa nɔ. 
\v 21 Wee tuun wu ni, piimu na ba bye Zhude fiige ki ni ge, pee di ba fe pʼa se faaboboyo xuu ni. Piimu na ba bye Zheruzalɛmu kulo liyɛ pyaa funŋɔ ni ge, pee di ba fe pʼa fòro. Piimu na ba bye sige ni ge, pee ganha bu jé kanha ki ni wɛ. 
\v 22 Kee cabyaa ki na ba bye Kilɛ wo kiiri cabyaa Zheruzalɛmu na, kɔnhɔ yemu bɛɛri Kilɛ tudunmɔɔ pʼa ka Kitabu wu ni ge, yi bɛɛri ɲɔ di fa. 
\v 23 Bɔɔngɔ na ba bye lahaa fɛɛ ni puŋmaraya fɛɛ wogo yee caya yi na. Bani kanhama nigbɔ pu da ba bye fiige ki ni. Kilɛ na ba wu loyire li shɛ ki sipyii pu na. 
\v 24 Ŋmɔparaa na ba pii gbo, pʼa pii co kari fiiye yatii ni na pye buloo. Shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, wee na ba Zheruzalɛmu kana fo pu wo tuun wu ba shɛ doro.
\s1 Sipya Ja nibaŋa keree
\r (Macoo 24:29-31; Marika 13:24-27)
\p
\v 25 «Yi na ba ɲaha shɛshɛɛrɛ ɲaa caŋa, ni yeŋɛ, ni wɔrɔɔ kii ni. Lokuruyo nigbɔyɔ na ba sani na yìri suumɔ lɔhɔ ni ɲiŋɛ ke na, yi tunmɔ na ba bɛlɛ fo na fyaara ni funbɛɛnrɛ yaha ɲiŋɛ ki sipyii pu bɛɛri na. 
\v 26 Sipyii na ba jiregi na xhuli ɲiŋɛ ke wo kapegee fyaara ni ki ɲibaŋa funbɛɛnrɛ keŋɛ ni. Bani ali fugba wu sefɛɛrɛ ti na ba jɛlɛ. 
\v 27 Wee tuun wu ni pu na ba \w Sipya Ja\w* nibawo ɲa fugba ɲahaya ye na ni sefɛɛrɛ ti bɛɛri, ni nɔɔrɔ nigbɔ ni. 
\v 28 Yi ba kee keree kii ɲaa kʼa ɲɔ kɔn na byi tuun wemu ni, yʼi yìri tii, yʼi yi ɲuyɔ yirige, bani yi ɲuŋɔ woloduun wʼa tɛɛŋɛ.»
\s1 Kalaa wemu ya daa nitoodige keree na ge
\r (Macoo 24:32-35; Marika 13:28-31)
\p
\v 29 Lee kadugo na a Yesu di le talenɛ le jo pu mu na: «Yi nitoodige ni tiye yi saya bɛɛri wii. 
\v 30 Yee ba yi ɲaa yi na funni tuun wemu ni, yee wa ma li cɛ yiyɛ ni na ki nagoo pyeduun wʼa tɛɛŋɛ. 
\v 31 Mu li wa, yi ba kii keree kii ɲaa ki na byi tuun wemu ni, yʼi li cɛ na \w Kilɛ saanra\w* tʼa tɛɛŋɛ. 
\v 32 Can na nʼa da yi jo yi mu, niɲaa wo sipyii pii bɛɛri wa da xhuu kii keree kii di na pye wɛ. 
\v 33 Fugba we ni ɲiŋɛ ke na ba doro, ga nɛ jomɔ pe wa da doro bada wɛ.»
\s1 Yi kori yaha ɲìi na
\p
\v 34 «Yi kasɛɛgɛ yaha yiyɛ na, yi ganha da gori ligbɔhɔ yɛ na, ni gba, yi da yi funyɔ shaa ni koŋɔ yaŋmuyɔ da ni, fo di zhɛ nɛ cabaŋa pye ki pa yi bɛ fo wɛ. 
\v 35 Bani nɛ cabaŋa na ba ɲiŋɛ ki sipyii pu bɛɛri fo, ba jɔ̀ ma fyaa fo na pu tɔ wolo wɛ. 
\v 36 Ga yi kori yaha ɲìi na, yi da Kilɛ ɲɛɛri tuun bɛɛri ni, kɔnhɔ yʼi fanha ta, yʼi ba shɔ kii keree nibaŋaa kii bɛɛri na, yʼi ba já yere \w Sipya Ja\w* wu ɲahagbaa na.»
\p
\v 37 Yesu bi ma sipyii pu kalaa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni caŋa ni, ga piige bu wɔ, wʼa shɛ shɔn Oliviye faaboboŋɔ ki na. 
\v 38 Yani ɲiga ki mugi ge, sipyii pu bɛɛri na shɛ wu ɲuŋɔ círi Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na wu jomɔ pu nuri.
\c 22
\s1 Yawutuu ɲuŋɔfɛɛ pʼa woni pye Yesu kaa na
\r (Macoo 26:1-5; Marika 14:1-2; Yohana 11:45-53)
\p
\v 1 \w Shizhɛnhɛrɛ Baa Buuri Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* lemu li ɲɛ na \w Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* li ge, lee bi dɛɛŋɛ. 
\v 2 \w Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu bi gbogana shaa Yesu na, ga na fyagi sipyii pu na.
\s1 Zhudasi ya gbegele wu Yesu le keŋɛ ni
\r (Macoo 26:14-16; Marika 14:10-11)
\p
\v 3 Wee tuun wu ni, Zhudasi we pʼa yiri na Isikariyɔti ge, a Shitaanni di ba jé wee ni. Kalaapiire kɛ ni shuun wu wa wʼa bye wii. 
\v 4 A Zhudasi di shɛ saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ, ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki gɛdii ɲuŋɔfɛɛ pu mu. Wu na já Yesu le pu keŋɛ ni legana lemu na ge, a pʼi jo bɛ lee na. 
\v 5 A lee di daan pu ni xuuni. A pʼi bɛ yi na na pee na ba wari kan wu mu. 
\v 6 A Zhudasi di sɔɔ pu mu na ganha na pyegazaana shaa wu Yesu le pu keŋɛ ni sipyiire ti kategee.
\s1 Pʼa Bulooro Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ li yalige ki li shiizhan
\r (Macoo 26:17-25; Marika 14:12-21; Yohana 13:21-30)
\p
\v 7 \w Shizhɛnhɛrɛ Baa Buuri Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* li caŋa kʼa nɔ ge, kee caŋa ke \w Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* li saraga \w dubyapige\w* ki ma yaa na gbo. 
\v 8 A Yesu di Pyɛɛri ni Yohana tun na pu pye: «Yi shɛ Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ li yalige ki gbegele, kɔnhɔ wù shɛ ki li.» 
\v 9 A pʼi wu pye: «Ma funŋɔ wa wù shɛ ki gbegele xuu wekɛ ni wɛ?» 
\v 10 A wu pu ɲɔ shɔ: «Wii, yi ba jin kanha ki ni, yi na zhɛ saha ni ná wa ni wʼa lɔhɔ shɔɔ tugo, yʼi daha wee fɛni. Wu ba shɛ jé puga kemu ni, yi bɛ di jé wà. 
\v 11 Yʼi kee puga ki kafɔɔ pye: ‹Wù Karamɔgɔ wʼa jo na wee ni wu kalaapiire ti na ba Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ li yalige ki li talige puga kemu ni ge, na mii ki wa wɛ?› 
\v 12 Wu na pugbɔhɔ ka shɛ yi na zangaso wu ni, kee wa gbegele xuuni na yaha, yʼi kalenɛ li yalige ki gbegele wà.»
\p
\v 13 A pʼi gari na shɛ keree ki ta ba Yesu ya yi jo pu mu wɛ. A pʼi Ɲuwuuro ti wo Kalenɛ li yalige ki gbegele wee xuu wu ni.
\s1 Kafɔɔ Fɛfɛɛrɛ yalige ki keree
\r (Macoo 26:26-30; Marika 14:22-26; 1 Korɛnte Shɛɛn 11:23-25)
\p
\v 14 Ba liduun wʼa pa nɔ wɛ, a Yesu ni wu tudunmɔɔ pʼi diin na li. 
\v 15 A wu pu pye: «Na le Ɲuwuuro Kalenɛ le wo yalige ki pinnɛ li ni yee ni, nɛ lee la pye fo xuuni, yani di ba ganha ge. 
\v 16 Bani nʼa da yi jo yi mu, nʼa da kee ka shi li nige wɛ, fo caŋa kemu Kilɛ da ba ki yàa wu saanra ti ni ge.»
\p
\v 17 Wee tuun wu ni a wu \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* lɔhɔ cɛɛgbuu li lɔ, na baraga taha Kilɛ na na jo: «Yi ke co yʼi ki taa taa yiyɛ na. 
\v 18 Bani nʼa da yi jo yi mu, nʼa da \w ɛrɛzɛn|lemma="ɛrɛzɛn tige"\w* lɔhɔ gba nige wɛ, fo \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti ba ba.»
\p
\v 19 Lee kadugo na a wu buuri wa lɔ, na baraga taha Kilɛ na, na wu kɛgi kɛgi na kan pu mu na jo: «Nɛ ceepuuro ti wa te, yee wuu na tʼa kan. Yʼa le pyi kɔnhɔ yi funyɔ di da dun ni na kaa ni.»
\p
\v 20 Ba pʼa li xɔ wɛ, a wu ɛrɛzɛn lɔhɔ cɛɛgbuu li bɛ lɔ kan pu mu, na jo: «Kilɛ ya kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ nivonɔ lemu lɔ sipyii mu nɛ shishan baraga ni ge, lee li wa mɛ ke ɛrɛzɛn lɔhɔ ke. Yee wuu na pee shishan pʼa wo. 
\v 21 Ga, lee bɛ na we wʼa da nɛ le keŋɛ ni ge, wee we na li ni nɛ ni. 
\v 22 \w Sipya Ja\w* wu kunni, wu na ba xhu ba Kilɛ ya li jo wu shizhaa na wɛ. Ga wemu wʼa da ba wu le keŋɛ ni ge, bɔɔngɔ ki ɲɛ weefɔɔ wogo.» 
\v 23 A pʼi ɲɔ kɔn na puyɛ yegee na wekɛ wu da ba le pye pee ni wɛ.
\s1 Kalaapiire tʼa nakaara pyi ɲahagbaa fɛɛrɛ keree na
\r (Macoo 20:25-28; Marika 9:33-34; Marika 10:42-45; Luka 9:46)
\p
\v 24 Lee kadugo na a kalaapiire tʼi ba do nakaara na na byi. Pu bi puyɛ yegee na wekɛ wʼa yaa na pye pu bɛɛri ɲahagbaa fɔɔ wɛ? 
\v 25 A Yesu di pu pye: «Shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, wee shi wu wo saannaa ya pu ɲuŋɔfɛɛrɛ pyi wu na. Pii pu wa fanhafɛɛ pu ge, a pee funŋɔ di bye shi wu wʼa pu mɛyɛ yiri na: ‹Kasaaŋaa pyevɛɛ.› 
\v 26 Ga, li ya yaa na pye mu yee mu wɛ, ga we wu wa yee bɛɛri ɲahagbaa fɔɔ ge, wee ya yaa na pye ba pu bɛɛri nɔhɔcɛrɛɛ ɲɛ wɛ. We wu ɲɛ ɲuŋɔfɔɔ ge, wee di bye ba kapyebye ɲɛ wɛ. 
\v 27 Kapyebye we wʼa sori ge, ni wu ɲuŋɔfɔɔ we wu da ba diin yɛ wu li ge, wekɛ wʼa pɛlɛ pu shuun wu ni wɛ? We wu da ba diin yɛ wu li ge, ta wee bɛ wʼa pɛlɛ wɛ? Ga lee bɛ na nɛ ɲɛ yee niŋɛ ni ba kapyebye ɲɛ wɛ. 
\v 28 Yee ya pye sipyii, pii pʼa pye ni nɛ ni na nɔwuuro ti keree ki ni ge. 
\v 29 Lee wuu na nʼa da \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti ɲɔ yaha yee mu, ba na To wʼa ti ɲɔ yaha na mu wɛ. 
\v 30 Yi na ba binnɛ li, na binnɛ gba ni na ni na saanra ti ni. Yi na ba diin saanra korogoo ni, na kiiri kɔn \w Izirayɛli\w* gbaweye kɛ ni shuun wu na.»
\s1 Yesu ya li shɛ na Pyɛɛri na ba foro wee kaa tàan
\r (Macoo 26:31-35; Marika 14:27-31; Yohana 13:36-38)
\p
\v 31 Lee kadugo na a Yesu di jo: «Simɔ, Simɔ, Shitaanni ya li sha na wu yee nɔhɔ wolo saama na, wu yee suguri ba pʼa shinma sani na wo wu kugun ni wɛ. 
\v 32 Ga nɛ Kilɛ ɲɛɛri mu mu, kɔnhɔ ma nʼa daa wu ganha bu guuŋɔ wɛ. Ma ba \w daburajɛ jo\w* tuun wemu ni, na guri pa na mu, mʼa ma cebooloo pusamaa logoo waha.» 
\v 33 A Pyɛɛri di wu pye: «Kafɔɔ, wʼa pye kaso la, wʼa pye xu la, nʼa gbegele xɔ di jé ni ma ni ki bɛɛri ni.» 
\v 34 A Yesu di wu pye: «Pyɛɛri nʼa da li shɛ ma na, yani xhupoo wu pa mɛɛ su niɲaa piige ge, mu na ba foro nɛ kaa tàan tɔɔɲii taanri na mu ya nɛ cɛ wɛ.»
\s1 Yesu ya wu kalaapiire ti yɛri na pu gbegele
\p
\v 35 Lee kadugo na a Yesu di pu pye: «Tuun wemu ni nɛ yee tun kari na ta wari, ni kushɛyɛrɛyɛ, ni tanhaya bye yee mu-i ge, yaaga ya yee kuuŋɔ ya?» A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Yaaga bɛ ya wèe kuuŋɔ wɛ.»
\p
\v 36 «Ga nimɛ, wari ɲɛ wemu mu ge, wu wu lɔ, kushɛyɛrɛyɛ ɲɛ wemu mu ge, wu yi lɔ, ŋmɔpara ɲɛ wemu mu wɛ, wee di wu fadeŋɛ pɛrɛ taga la shɔ. 
\v 37 Bani nʼa da yi jo yi mu, lemu ya ka nɛ shizhaa na ge, li waha lʼi waha, lee ɲɔ ya yaa na fa. Lʼa ka Kitabu ni na: ‹Wʼa tɔrɔ le kakuubyii ni.› Lemu di ɲɛ nɛ shizhaa wuu li ge, lee ɲɔ na ba fa.» 
\v 38 A kalaapiire tʼi wu pye: «Kafɔɔ, li bu da lere, ŋmɔparaa shuun wu wa mɛ.» A Yesu di jo: «Kʼa yaa mu xuuni.»
\s1 Yesu ya shɛ Kilɛ ɲɛɛri Oliviye faaboboŋɔ ki na
\r (Macoo 26:36-46; Marika 14:32-42)
\p
\v 39 Lee kadugo na a Yesu di foro, na gari Oliviye faaboboŋɔ ki na, ma na jo ba wʼa tee na li pyi pyegana lemu na wɛ. A wu kalaapiire ti bɛ di daha wu fɛni. 
\v 40 Ba pʼa nɔ wee xuu wu ni wɛ, a Yesu di pu pye: «Yi Kilɛ ɲɛɛri, kɔnhɔ yi ganha bu jé nɔwuuro ni wɛ.» 
\v 41 Ba wʼa yee jo wɛ, na laha pu tàan, na shɛ ɲaha na jɛri, na nuguro sin, na Kilɛ ɲɛɛri. 
\v 42 Na jo: «Na To Kilɛ, li bu da lʼa taan ma mu, le kanhama cɛɛgbuu le sanha lii na na. Ga nɛ wo ɲidaan ganha bu bye wɛ, fo mu wo ɲidaan.» 
\v 43 Wee tuun wu ni a mɛlɛkɛ wa di ba foro wu mu na yìri fugba we ni, na lowaa kan wu mu. 
\v 44 Yesu funŋɔ ki bi cɔnri fo xuuni. A wu la fara Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ki na. A wu ba fun, a wu fun fun lɔhɔ kʼi ɲɛri ba shishan ɲɛ wɛ, na niŋɛɛ na dun ɲiŋɛ na.
\p
\v 45 Ba wʼa xɔ Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ki na wɛ, na guri pa kalaapiire ti yìri, na ba pee ta pee ya ŋmunɔ ɲatanhaŋa kanhama keŋɛ ni. 
\v 46 A wu pu pye: «Ɲaha na yee di ŋmunɔɔ wɛ? Yi yìri yʼi Kilɛ ɲɛɛri, kɔnhɔ yi ganha bu jé nɔwuuro ni wɛ.»
\s1 Yawutuu pʼa Yesu co
\r (Macoo 26:47-56; Marika 14:43-50; Yohana 18:3-11)
\p
\v 47 Na Yesu yaha pee jomɔ pu na, a sipyiire ta di nɔ, Zhudasi wʼa bye pee ɲahagbaa na. Yesu wo kalaapiire kɛ ni shuun wu wa wʼa bye wii. A wu gbara Yesu na, kɔnhɔ wu shɛ ɲɔsɔɔnrɔ fò kan wu mu. 
\v 48 Ga, a Yesu di wu pye: «Zhudasi, go ɲɔsɔɔnrɔ fò ni mu ya \w Sipya Ja\w* wu le keŋɛ ni gɛ?»
\p
\v 49 Pii pu bye ni Yesu ni ge, ba pee ya li cɛ na Yesu tacoŋɔ ni pʼa ma wɛ, a pʼi jo: «Kafɔɔ, wù ŋmɔparaa lɔ pu fɛni ya?» 
\v 50 A pu shɛn nigin wa di saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu wo kapyebye wu kanige cɛ niwɛŋɛ paa laha. 
\v 51 Ga, a Yesu di pu pye: «Yi yere mɛ!» A wu gbɔn ná wu niwɛŋɛ ki na, na wu cuuŋɔ.
\p
\v 52 Lee kadugo na, \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki gɛdii ɲuŋɔfɛɛ, ni nɔhɔlɛɛ pii pʼa shɛ Yesu fɛni ge, a wu pu pye: «A yee di ba ni ŋmɔparaa ni pubegee ni nɛ tacoŋɔ ni ma na jo kakuubye di ɲɛ ya?» 
\v 53 Na ta nɛ bi bye ni yee ni caŋa bɛɛri Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, yee di ya ta nɛ co wɛ. Ga nimɛ, yee wo tuun wu wʼa nɔ, ni nibiige fanha ki wo tuun we.
\s1 Pyɛɛri ya foro Yesu kaa tàan
\r (Macoo 26:57-58, 69-75; Marika 14:53-54, 66-72; Yohana 18:12-18, 25-27)
\p
\v 54 Ba pʼa Yesu co wɛ, na gari ni wu ni saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu kaban. A Pyɛɛri di laraga kɔn pu na, na daha pu fɛni, 
\v 55 fo na shɛ jé kaaŋa ki ni. A sipyii pii di na gbɛri kaaŋa ki niŋɛ ni, na diin ki tàan na wahani. A Pyɛɛri bɛ di diin pu tɛ ni. 
\v 56 Ba kapyebyezhɔ wa ya pa Pyɛɛri ɲa na ki tàan wɛ, na wu wii xuuni na jo: «We bɛ wu wa Yesu wo sipya wa.» 
\v 57 Ga, a Pyɛɛri di foro wu kaa tàan na jo: «Cee we, nɛ ta wu cɛ bɛ wɛ.»
\p
\v 58 A jɛɛrɛ di bye, a ná wa di wu ɲa, na wu pye: «Go mu bɛ wu wa pu ni!» A Pyɛɛri di wee ná wu bɛ pye: «Ee! Nɛ wa pu ni-i dɛ!»
\p
\v 59 A lɛɛri nigin shishiin di doro, a ná wa bɛ di ba wu ɲa. A wee di sii yi jo waha na: «Nakaara baa we ná we bɛ wu bye ni Yesu ni, bani Galile shɛn wu wa wu bɛ.» 
\v 60 Ga, a Pyɛɛri di wu ɲɔ shɔ na: «Ná we, ye mu wa yu ge, ali nɛ yi shi cɛ wɛ.» Na Pyɛɛri yaha wu na yee yu, taapile ni a xhupoo di mɛɛ su. 
\v 61 A Kafɔɔ di ŋmahana ɲɛri na Pyɛɛri wii wu ɲaha niŋɛ ni. A Pyɛɛri funŋɔ di do ni Kafɔɔ kafilajo wu ni na: «Yani xhupoo wu mɛɛ su niɲaa ge, mu na ba foro nɛ kaa tàan tɔɔɲii taanri na mu ya nɛ cɛ wɛ.» 
\v 62 A Pyɛɛri di foro kpɛɛngɛ ki na na shɛ mɛɛ su fo xuuni.
\s1 Sipyii pʼa Yesu shɛhɛlɛ na wu kpɔn
\r (Macoo 26:67-68; Marika 14:65)
\p
\v 63 Yesu bi bye namaa piimu keŋɛ ni ge, pee bi wu la wo, na wu kpɔɔn. 
\v 64 A pʼi wu ɲaha pɔ, na ganha na wu yegee na: «Jɔgɔ wʼa mu kpɔn wɛ? Ma kpɔnvɔɔ wu mɛgɛ yiri gɛ!» 
\v 65 A pʼi wu shɛhɛlɛ, na joguumɔ niɲɛhɛmɛ pa bɛ jo ni wu ni.
\s1 Yesu kiiri ya kɔn kiirikɔɔn kuruŋɔ ki ɲaha tàan
\r (Macoo 26:59-66; Marika 14:55-64; Yohana 18:19-24)
\p
\v 66 Ba ɲiga kʼa mugi wɛ, a nɔhɔlɛɛ, ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* di shɛ puyɛ ɲa, na shɛ ni Yesu ni pu wo \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki mu. 
\v 67 A pʼi wu pye: «Ma bu da ma na ɲɛ Shɔvɔɔ we, yi ɲaha jo wù mu.» A Yesu di pu ɲɔ shɔ: «Nɛ ɲɛhɛ yi ɲaha jo yee mu, yee wa da dà yi na wɛ; 
\v 68 nɛ di bu yee yege, yi wa da na ɲɔ shɔ wɛ. 
\v 69 Ga na da niɲaa na, \w Sipya Ja\w* wu na zhɛ diin Se Bɛɛri Fɔɔ Kilɛ kanige cɛ.»
\p
\v 70 A pu bɛɛri di binnɛ jo na: «Wee tuun wu ni ta mu wu ɲɛ Kilɛ Ja we?» A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «Ba yee wa yi yu wɛ, uun, wee nɛ ɲɛ.» 
\v 71 Wee tuun wu ni a pʼi jo: «Ɲaha wo sɛɛri kaa fɛni wù ɲɛ sanha wɛ? Wùyɛ pyaa ya yi logo wu ɲɔ na.»
\c 23
\s1 Pʼa shɛ ni Yesu ni Pilate mu
\r (Macoo 27:1-2, 11-14; Marika 15:1-5; Yohana 18:28-38)
\p
\v 1 Lee kadugo na a sipyii pu bɛɛri di yìri, na gari ni Yesu ni Pilate mu. 
\v 2 Ba pʼa nɔ wà wɛ, na jaagi ɲɔ kɔn na dɛri wu na na: «Wèe ya we ná we sɛɛri na wu ta wu na wù fiige ki sipyii pu sɔɔn, na pu ɲuyɔ nari. Wʼa pu ɲaha kɔɔn na pu ganha ba munaa pɛrɛmɛ kaan Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu mu wɛ. Na jo na wee wu ɲɛ Shɔvɔɔ we, na saan wee ɲɛ.» 
\v 3 A Pilate di Yesu yege na: «Yawutuu wo saan mu ɲɛ ya?» A wu wu ɲɔ shɔ na: «Uun, ba ma wa yi yu wɛ, wee nɛ ɲɛ.»
\p
\v 4 Lee kadugo na a Pilate di \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni sipyiire ti pye: «Nɛ ta tanahaŋa ka shishiin ɲa we ná we na wɛ.» 
\v 5 Ga, a pʼi yi jo na waha Pilate mu na: «Wʼa sipyii pu ɲuyɔ nari ni wu wo kalaa wu ni Zhude fiige ki bɛɛri ni; na lɔ Galile fiige ki na, fo na pa nɔ naha.»
\s1 Pʼa shɛ ni Yesu ni Hɛrɔdi Antipasi mu
\p
\v 6 Ba Pilate ya yee logo wɛ, na pu yege na ta Galile shɛn wu ɲɛ Yesu? 
\v 7 A pʼi wu pye na Galile shɛn wu ɲɛ wii. Lee di \w Hɛrɔdi\w* ta wee na ɲɛ Galile fiige ki ɲuŋɔ ni; wu bɛ di bi bye Zheruzalɛmu ni wee tuun wu ni. A Pilate di jo na pu shɛ ni Yesu ni Hɛrɔdi mu. 
\v 8 Ba Yesu ya nɔ Hɛrɔdi yíri wɛ, a lee di sii taan Hɛrɔdi ni fo xuuni; bani wu bi keree niɲɛhɛŋɛɛ nuri wu shizhaa na. A lʼi mɔ xuuni Hɛrɔdi funŋɔ na ɲɛ wu Yesu ɲa. Wu bi daa na Yesu na kakanhana la pye wee bɛ ɲii na, 
\v 9 Lee wuu na wʼa Yesu yege keree niɲɛhɛŋɛɛ na, ga Yesu ya wu ɲɔ shɔ la shishiin na wɛ. 
\v 10 Lee di \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu bɛ ta wà. A pee di ganha na nama kɔɔn, na joguumɔ tuugo bɛɛri taga na wu jaagi. 
\v 11 A Hɛrɔdi ni wu sɔrɔsii pʼi sii Yesu shɛhɛlɛ, na wu la wolo. A pʼi saannaa fadeŋɛ ka le wu na. Lee kadugo na a Hɛrɔdi di Yesu kuruŋɔ na pa gan Pilate mu sanha. 
\v 12 Kee caŋa ke a Hɛrɔdi ni Pilate di bye naɲiinɛɛ, lee kaa bɛ wɛ, pɛɛn pu bye pii taashiinɛ ni.
\s1 Pʼa Yesu jaagi na pu wu gbo
\r (Macoo 27:15-26; Marika 15:6-15; Yohana 18:39-19:16)
\p
\v 13 Ba Yesu ya nɔ Pilate na wɛ, a Pilate di \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni fanhafɛɛ, ni sipyii pu bɛɛri yiri. 
\v 14 Na pu pye: «Yee ya pa ni we ná we ni nɛ mu, na jo na wʼa fiige ki sipyii pu ɲuyɔ nari. Nɛ kunni ya wu yege yiyɛ pyaa bɛ ɲii na. Ga yee ya keree kiimu bɛɛri jo nɛ mu wu shizhaa na ge, nɛ ta lee la shishiin wo zɔ ɲa wu na wɛ. 
\v 15 \w Hɛrɔdi\w* bɛ di wa zɔ ta wu na wɛ, bani wu bɛ ya wu kuruŋɔ na pa wù kan. Yi ɲii wa wu ni, wu kapyegee ki bɛɛri ni, nɛ kaa ɲa lemu lʼa wu kagbuu xɔ wɛ. 
\v 16 Wee tuun wu ni nʼa da wu kan pʼi wu kpɔn, lee kadugo na di wu yaha.»
\p
\v 17 [Lee di Pilate ta yee bɛɛri ba Yawutuu wo bulooro ɲuwuuro ti kalenɛ lʼa nɔ wɛ, wu ma yaa na kasolemɛ nigin wa yaha.] 
\v 18 A sipyiire ti bɛɛri di ganha na xhuulo na yu: «We ná we gbo mʼa Barabasi yaha!» 
\v 19 Na ta wee Barabasi we di bi bye nʼa she fɔɔ. Caŋa ka wʼa pa tunmɔ yirige kulo li funŋɔ ni, na sipyiire ti lɔ suri tiyɛ ni fo na wa gbo. Lee na pʼa bi wu le kaso ni.
\p
\v 20 Lee di Pilate ta wu funŋɔ na ɲɛ wu Yesu yaha, a wu pu yege sanha. 
\v 21 Ga, a pʼi xhuulo na: «Wu kori tige na! Wu kori tige na!» 
\v 22 A Pilate di pu pye tɔɔɲii taanri wuu li ni na: «Kakuunɔ lekɛ we ná we dʼa pye wɛ? Nɛ kunni ya kaa ɲa wu na lemu ya wu kagbuu xɔ wɛ. Lee wuu na nʼa da wu kan pʼi wu kpɔn, lee kadugo na di wu yaha.» 
\v 23 Ga, a pʼi zhe na xhuulo na pu wu kori tige na. A pu mujoŋɔɔ kʼi ba se ta Pilate na. 
\v 24 Wee tuun wu ni a Pilate di jo na pu wo fungaa li na voro. 
\v 25 Wemu wu bi nʼa she ni gbuuro ti pye a pʼi wu le kaso ni ge; a Pilate di wee yaha, bani wee kaa pu bi yu na wu wee yaha. Ga we wu ɲɛ Yesu ge, a wu wee kan sɔrɔsii pu mu na pu sipyiire ti wo ɲidaan pye wu na.
\s1 Pʼa shɛ Yesu kori tige na
\r (Macoo 27:32-44; Marika 15:21-32; Yohana 19:17-27)
\p
\v 26 Ba pʼa gaaŋi ni Yesu ni wu takorogo ki ni wɛ, na shɛ saha ni ná wa ni wee ya yìri wu kɛrɛyɛ ni na doroo. Wee mɛgɛ ki bye na Simɔ; Sirinɛ shɛn wu bye wii. A sɔrɔsii pʼi wee karamu wʼa Yesu korikoritige ki lɔ na taha wu fɛni. 
\v 27 Sipyiɲɛhɛmɛɛ pu bi taha pu na na gaaŋi. Cèe pii bɛ bye ni pu ni. Pee ɲahaya yi bi tanha fo pu na pu dodoyo kpɔɔn, na mɛhɛɛ suu xuuni Yesu kaa na. 
\v 28 A Yesu di ba ŋmahana ɲɛri pu yíri na pu pye: «Zheruzalɛmu cèe, yi ganha ba mɛhɛɛ suu nɛ wuu na wɛ, ga yʼa mɛhɛɛ suu yiyɛ pyaa ni yi nagoo wuu na! 
\v 29 Bani caya ya wa ma, yee caya yi na pu na ba jo na: ‹cèe pii pu ɲɛ seganhanaa ge, pii pu ɲɛ pu sanha pya se ɲa wɛ, pʼi sanha jire kan ɲa pya mu-i ge, pee ɲɛ duba nagoo.›
\q1
\v 30 Wee tuun wu ni sipyii na
\q2 ba faaboboyo ye pyi na:
\q2 ‹Yi to wù ɲuŋɔ ni.›
\q1 Na boboyo ye pyi:
\q2 ‹Yi wù ŋmɔhɔ.›\f * \fr 23:30 \fr*\ft Oze 10:8\ft*\f*
\m
\v 31 Bani le bi ɲɛ tipurege wo pyegana, tiwaga di da ba bye dii wɛ?»
\p
\v 32 A pʼi gari ni kakuubyii shuun bɛ ni, pʼi shɛ pee bɛ pinnɛ gbo ni Yesu ni. 
\v 33 Xuu wemu mɛgɛ pʼa yiri na Ɲugɔrɔgɔ Xuu ge, ba pʼa shɛ nɔ wà wɛ, na Yesu kori tige na wee xuu wu ni. A pʼi kakuubyii shuun wu bɛ kori wu tàan. A pʼi nigin kori tige ka na wu kanige cɛ, na wusama kori tige ka na wu kamɛnɛ cɛ. 
\v 34 A Yesu di jo: «Na To Kilɛ, le \w yafa\w* pu mu, bani le pu wa byi ge, pu ya li cɛ wɛ.» Lee kadugo na a sɔrɔsii pʼi kagaanshaan pye, na Yesu fàya yi taa taa puyɛ na na bɛ ni lee kagaanshaan li ni.
\p
\v 35 Sipyii pu bye wà na yere na wii. A Yawutuu ɲuŋɔfɛɛ pʼi ganha na Yesu la wo na yu na: «Wʼa sipyii piitiilee shɔ, wu wuyɛ shɔ gɛ ni wʼa sii Shɔvɔɔ we, Kilɛ ya wemu ɲaha bulo na wu tun na pa ge!» 
\v 36 A sɔrɔsii pu bɛ di Yesu la wolo. A pʼi fulo wu na, na vinɛgiri kan wu mu, 
\v 37 na jo: «Ma bi sii Yawutuu wo saan we, mayɛ shɔ gɛ!» 
\v 38 A pʼi kɔɔrɔ la kori wu ɲuɲɔ na ni kama pa ni, pee ɲɛ na:
\qc YAWUTUU WO SAAN WU WʼA WE.
\p
\v 39 Kakuubyii shuun we pʼa kori Yesu tàan ge, a wee wa bɛ di wu fanha na: «Ta mu bɛ wu wa Shɔvɔɔ wu wɛ? Mayɛ shɔ sa, ma ba wù bɛ shɔ!» 
\v 40 Ga, a kakuubye shuun wo wu jo ni wee ni na wu pye: «Ali mu ya fyagi bɛ Kilɛ na wɛ! Kanhama pemu na wu ɲɛ ge, mu bɛ na ɲɛ pee ninumɔ na, na pe jomɔ pe tuugo yu. 
\v 41 Nɛ ni mu ni kunni, wèe ya yaa ni pe kanhama pe ni, bani wèe wo kakuuŋɔɔ ki wo footɔsaraa wʼa we. Ga we ya kakuunɔ la shishiin pye wɛ.» 
\v 42 Lee kadugo na a wu Yesu pye: «Yesu, ma ba ba ma saanra ti ni tuun wemu ni, mʼa hakili yaha na na.» 
\v 43 A Yesu di wu ɲɔ shɔ na: «Can na nʼa da yi jo ma mu, niɲaa yɛ pyaa ma na ba jé ni nɛ ni \w Alijinɛ\w* ni.»
\s1 Yesu xugana
\r (Macoo 27:45-56; Marika 15:33-41; Yohana 19:28-30)
\p
\v 44 Ba caŋa kʼa pa nɔ ɲiŋɛ niŋɛ ni wɛ (12h00), a nibiige di jé fiige ki bɛɛri ni, fo na shɛ nɔ yakoŋɔ caŋa ki na (15h00). 
\v 45 Bani caŋa ki bi tɔ fɛɛfɛɛ. Wee tuun we ni a Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki \w ɲahaparaga fàŋa\w* nigbilege kʼi lɔ niŋɛ ke ni, na daa taaya shuun. 
\v 46 A Yesu di sii mujuugbɔɔ wá na: «Na To, nʼa na munaa li kaa le ma keŋɛ ni.» Ba wʼa yee jo wɛ, na xhu.
\p
\v 47 Sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ we wu bye wà ge, ba wee ya kii keree kii ɲa tapyege ni wɛ, na jo: «Baraga ki taha Kilɛ na! Can na, we ná we kunni, sipyitiimɛ wu bye we.» 
\v 48 Sipyii piimu bɛɛri pu bi pinnɛ wà na pu wii ge, ba pee bɛɛri ya kii keree kii ɲa tapyege ni wɛ, a pu ɲahaya di danha fo pu na pu dodoyo kpɔɔn. A pʼi guri na ma deeye ni. 
\v 49 Yesu naɲiinɛɛ pu bɛɛri, ni cèe pii pʼa bi taha wu na na yìri Galile fiige ki ni ge, pee bɛɛri bi yere laraga ni na wii.
\s1 Yesu legana faŋa ni
\r (Macoo 27:57-61; Marika 15:42-47; Yohana 19:38-42)
\p
\v 50 Lee bi Yawutuu wo \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki sipya wa ta wà, wee mɛgɛ ɲɛ Yusufu. Wu bi tii wu zɔ wu bɛ dʼa ɲɔ. Arimate shɛn wu bi bye wii, Yawutuu fiige ki ni. 
\v 51 kiirikɔɔn kuruŋɔ ki bi jo na bɛ keree kiimu na ge, ni pʼa kiimu pye ge, Yusufu bi ta wu tɔɔgɔ le lee la shishiin ni wɛ. Wu bɛ bi \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti sigee. 
\v 52 A wee ná wu shɛ Pilate mu na shɛ Yesu nixhugo ki ɲɛɛri wu mu. 
\v 53 A Pilate di sɔɔ. A Yusufu di shɛ Yesu nixhugo ki tirige, na fatɔŋɔ ka migile wu na, na shɛ wu le faŋa ka ni. Kee nidugiyahaŋa ki bye faaya yi ni. Sipya bɛ bi sanha le ɲa ki ni wɛ. 
\v 54 Kee caŋa ki bye Pɔri caŋa, ɲiga na da mugi Yawutuu wo \w cadɛɛngɛ\w* ke.
\p
\v 55 Cèe pii pu bi taha Yesu na na yìri Galile ni ge, a pee bɛ di gari ni Yusufu ni faŋa ki na, na shɛ Yesu nixhugo ki sinniŋɛgana li wii. 
\v 56 Lee kadugo na a pee cèe pʼi ba deeye ni, na ba nudanga yaŋmuyɔ ni nudanga sìnmɛ yàa Yesu nixhugo ki dire kaa na. Ga, a pʼi ŋmɔ cadɛɛngɛ ki ni, na bɛ ni Kilɛ wo ɲɔmɛɛ li ni.
\c 24
\s1 Yesu ya ɲɛ na foro xu ni
\p
\v 1 Dimazhi wu ɲisɔɔgbɔhɔ ki na, a cèe pʼi yiri. Pu bi nudanga sìnmɛ pemu yàa ge, a pʼi gari faŋa ki na ni pee ni. Kee caŋa ki bye Dimazhi caŋa. 
\v 2 Ba pʼa nɔ wà wɛ, kageegbɔhɔ ke ki bi taga faŋa ki ɲɔ tɔ ge, a pʼi kee ta kʼa gologolo laha faŋa ki ɲɔ na. 
\v 3 A pʼi jé faŋa ki ni, ga pu ya ta Kafɔɔ Yesu nixhugo ki ɲa wɛ. 
\v 4 A pu hakilee di wuregi. Na pu niyereye yaha, a namaa shuun fadeviire wuu pii di foro pu mu na pu fo. 
\v 5 A cèe pʼi fya, na pu ɲuyɔ sogi sogi. A pee namaa shuun wu pu pye: «Sipya we wu ɲɛ ɲìi na ge, ɲaha na yee dʼa pa wee shaa xuu tɛ ni wɛ? 
\v 6 Wu wa naha nige wɛ. Wʼa ɲɛ na foro xu ni. Ye wu bi yu yi mu na wu yaha Galile fiige ki ni ge, yi yi funyɔ kɔn yee na. 
\v 7 Wu bi yee pye na: ‹Li waha lʼi waha, \w Sipya Ja\w* na ba jé kakuubyii keŋɛ ni, pʼa wu kori tige na. Wu caxhugo caŋa taanri wogo wʼa ɲɛ.›» 
\v 8 Ba pʼa yee logo wɛ, a pu funŋɔ di ba do Yesu wo nijoyo yi na.
\p
\v 9 Wee tuun wu ni a pʼi ba na yìri faŋa ki na. Na ba yee bɛɛri ɲaha jo tudunmɔɔ kɛ ni nigin wu mu, ni kalaapiire tisara bɛɛri. 
\v 10 Cèe pii pʼa yìri faŋa ki na ge, pee bye: Magadala shɛɛn Mariyama, ni Zhanɛ, ni Yakuba nu Mariyama. Cèe piimu bɛ pu bye ni pu ni ge, a pee cèe pu bɛ di yee ninuyɔ jo tudunmɔɔ pu mu. 
\v 11 Ga, a pʼi cèe pu jomɔ pu ta ba giraya ɲɛ wɛ, na bye pu ya dà pu na wɛ. 
\v 12 Ga lee bɛ na, a Pyɛɛri kunni di yìri na baa kari faŋa ki na. Na shɛ nɔ, na jaari wii ki ni, na faviire ti yɛ ɲa wà. A lee di wu fo fo xuuni. A wu guri na ma puga.
\s1 Yesu ya wuyɛ shɛ Kalaapiire shuun na Emayusi koo na
\p
\v 13 Lee kadugo na a wu kalaapiire shuun wa di ganha na gaaŋi kee caŋa kiyɛ pyaa kulo la ni. Lee mɛgɛ ɲɛ na Emayusi. Lee kulo le ni Zheruzalɛmu tɛ wu bye kiloo kɛ ni nigin shishiin. 
\v 14 Keree kiimu bɛɛri kʼa pye Zheruzalɛmu ni wee tuun wu ni ge, a pʼi ganha na kee paari puyɛ mu. 
\v 15 Na pu yaha pu na yɔgɔ na yee ɲaha yu puyɛ mu, a Yesu yɛ pyaa di fulo pu na, na binnɛ na gaaŋi ni pu ni. 
\v 16 A pu kunni di ganha na wu ɲaa, ga na bye kanna kaa la lʼa pu pye pu ya wu cɛ wɛ.
\p
\v 17 A Yesu di pu pye: «Yee di wa ɲaari na keree kiikɛ paari yiyɛ mu wɛ?» Ba Yesu ya yee jo wɛ, a pʼi yere. Lee bi pu ɲahaya ta yʼa tanha xuuni. 
\v 18 Wa mɛgɛ ki bye pu ni na Kilopasi, a wee di jo: «Ni mu yɛ nigin bɛ wɛ, kaa le lʼa sii pye Zheruzalɛmu ni kii cabyaa kii na ge; wa shishiin wa Zheruzalɛmu ni ni wu ya li cɛ wɛ!» 
\v 19 A Yesu di pu pye: «Lee ɲɛ lekɛ wɛ?» A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Kaa le lʼa pye Nazarɛti shɛɛn Yesu na ge gɛ! Yesu bi bye Kilɛ tudunmɔ baraga wo. Fanha bye wu kapyegee ni wu ɲɔ jomɔ ni Kilɛ ɲaha tàan ni sipyii pu bɛ ɲaha tàan. 
\v 20 Wèe wo \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni wèe wo ɲahagbaa fɛɛ pʼa wu le shi watii keŋɛ ni, kɔnhɔ wu xhu. A pee di wu kori tige na. 
\v 21 Wèe bi kanha na daa jo Kilɛ wʼa wu tun na pa wu ba \w Izirayɛli\w* shɛɛn ɲuŋɔ wolo, ga wu nixhugo na, niɲaa ɲɛ wu caŋa taanri wogo. 
\v 22 Lee bɛ na, cèe pii pu wa wèe ni ge, pii ya jomɔ pa jo wèe mu pemu ya wèe ɲaha wɔ fo xuuni ge. Pee ya soo shɛ ɲisɔɔgɔ ke na faŋa ki na. 
\v 23 Na ba jo na pee ya shɛ gbo wu ɲa faŋa ki ni wɛ, ga na mɛlɛkɛɛ pii ɲa wà. A pee mɛlɛkɛɛ pʼi pee pye na Yesu wa ɲìi na. 
\v 24 Wèe kaafɛɛ pii bɛ ya shɛ faŋa ki na, na shɛ li ta ba cèe pʼa pa yi jo wèe mu wɛ, ga pu ya wuyɛ pyaa ɲa wɛ.»
\p
\v 25 Wee tuun wu ni a Yesu di pu pye: «Yee kunni ɲɛ fungɔnyɔ baa fɛɛ. Kilɛ tudunmɔɔ pʼa yemu bɛɛri jo ge, ali yee ya daa yee bɛ na tɔvuyo na wɛ! 
\v 26 Go Shɔvɔɔ wu bi sii yaa na kanha le kanhagana le na Kilɛ di na pa wu nɔɔrɔ wu kan wu mu!» 
\v 27 Lee kadugo na le lʼa ka wu shizhaa na ge, a wu yee bɛɛri paari pu mu. A wu yi ɲɔ kɔn Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo nijoyo yi na, fo na shɛ nɔ Kilɛ tudunmɔɔ pusamaa bɛɛri wo nijoyo yi na.
\p
\v 28 Kulo lemu ni kalaapiire tʼa se ge, a pʼi shɛ dɛɛŋɛ lee kulo li tajege ki na. A Yesu di wuyɛ pye kanna ɲahagbaa na wʼa doroo na se. 
\v 29 Ga, a pʼi wu ɲɛɛri na: «Pinnɛ ni wù ni, bani caŋa kʼa xɔ, jɛri tapyege ni piige kʼa da wɔ.» A wu sɔɔ pu mu, a pʼi binnɛ jé kanha ki ni. 
\v 30 Ba liduun wʼa nɔ wɛ, a pʼi diin na da da li. A Yesu di buuri wu lɔ na baraga taha Kilɛ na, na wu kɛgi kɛgi na kan pu mu. 
\v 31 Ba Yesu ya buuri wu kan pu mu wɛ, a pu ɲìi di na pahala wu na. A pʼi na li cɛ na Yesu yɛ pyaa ki ɲɛ kii. Ga taapile ni, a pʼi wii fɔ wu ni. 
\v 32 A pʼi ganha na puyɛ pyi na: «Wʼa jo ni wèe ni, na ɲɔ kɔn na Kitabuu pu jomɔ pu ɲaha yu wèe mu koo li na tuun wemu ni ge, ta xɔnhɔrɔ na wèe funyɔ di bi taan?»
\p
\v 33 Taapile ni a pʼi guri na gaaŋi Zheruzalɛmu ni. Ba pʼa shɛ nɔ wà wɛ, na tudunmɔɔ kɛ ni nigin wu ni kalaapiire ti bɛɛri ta pʼa pinnɛ. 
\v 34 A pee di shuun wu pye: «Can na, Kafɔɔ wʼa ɲɛ foro xu ni! Wʼa wuyɛ shɛ Simɔ na!» 
\v 35 Le lʼa pye pee shuun we bɛ na koo li na ge, a pu bɛ di guri na yee bɛɛri paari pu mu, fo na shɛ nɔ cɛgana lekɛ na pʼa Yesu ta cɛ buuri wu kɛgiduun wu ni ge.
\s1 Yesu ya wuyɛ shɛ wu kalaapiire ti na
\p
\v 36 Na pu yaha pu na pee jomɔ pu yu, a Yesu di foro yere pu niŋɛ ni na pu pye: «Kilɛ wu ɲaɲiŋɛ kan yi mu!» 
\v 37 A pu jaalaa di yìri, a pʼi sii fya xuuni. Bani pu bi giin na yafugunɔ pee ya ɲa. 
\v 38 A Yesu di pu pye: «Ɲaha na yee dʼa yi hakilee pu yirige le yirigegana le na, na ke fungɔngɔ ke tuugo yaha yiyɛ mu wɛ? 
\v 39 Yi na keye yi wii ni na tɔɔyɔ yi ni, nɛyɛ pyaa kʼa sii kii. Yi na wii yʼi ba gbɔn na na bɛ. Bani yafugunɔ ɲɛ ni ceexaara ni kaciiye ni wɛ, ga nɛ kunni di wa ni yi ni.» 
\v 40 Ba wʼa yee jo wɛ, na wu keye ni wu tɔɔyɔ yi shɛ pu na. 
\v 41 A kalaapiire ti funyɔ di sii taan xuuni. Ga lʼa pu fo fogana lemu na ge, lee funŋɔ ni pu ya ta dà sanha wɛ. Wee tuun wu ni a Yesu di pu pye: «Yalige yaaga na da naha yee mu ya?» 
\v 42 Fyakaaya di bi bye pu mu, a pʼi kee ka kan wu mu. 
\v 43 A wu ki shɔ na ki xa pu bɛɛri ɲii na.
\s1 Yesu ya wuyɛ shɛ wu tudunmɔɔ pu na
\p
\v 44 Lee kadugo na a wu pu pye: «Tuun wemu ni nɛ bye ni yee ni ge, go ye nɛ bi jo yee mu. Nɛ bi yee pye jo yemu bɛɛri yʼa ka nɛ shizhaa na Musa wo saliya we, ni Kilɛ tudunmɔɔ pu wo Kitabuu pee, ni \w Zaburuu\w* Kitabu wu ni ge; jo yee bɛɛri ɲɔ ya yaa na fa.» 
\v 45 Wee tuun wu ni a Yesu di pu fungɔnyɔ mugi mu lee mugigana li na, kɔnhɔ pʼi Kilɛ wo Kitabu wu jomɔ pu cɛ. 
\v 46 Lee kadugo na a wu pu pye: «Lʼa ka Kitabu ni na li waha lʼi waha, Shɔvɔɔ wu na ba ganha, na pu na ba wu gbo. Wu cagbogo caŋa taanri wogo, wʼa ɲɛ na foro xu ni. 
\v 47 Wee mɛgɛ na le yɛrɛ le ya yaa na jo koŋɔ ke wo shi wu bɛɛri mu, na li ɲɔ kɔn Zheruzalɛmu na na: shi wu bɛɛri ya yaa na yere wu jurumu wu na, na sɔɔ Kilɛ na, kɔnhɔ wu pu jurumu wu \w yafa\w* pu mu. 
\v 48 Yee pu wa lee wo sɛɛrɛɛ. 
\v 49 Na To Kilɛ wʼa Fɛfɛɛrɛ Munaa lemu wo ɲɔmɛɛ lɔ yi mu ge, nɛ na ba lee tun na pa yi mu. Ga yi tiin Zheruzalɛmu ni fɔlɔ, fo tee sefɛɛrɛ te ba fɛnhɛ tigi yi na na yìri Kilɛ we ni.»
\s1 Yesu ya dugi na kari fugba wu ni
\p
\v 50 Ba wʼa xɔ pee jomɔ pe na wɛ, na gari ni wu kalaapiire ti ni Bɛtani kulo li shizhaa. Ba pʼa nɔ wà wɛ, a wu wu keye tagi pu ɲuɲɔ na, na ganha na duba pyi pu mu. 
\v 51 Na Yesu yaha wu na wee duba wu pyi, a wu yìri laha pu tàan, na dugi kari fugba we ni. 
\v 52 Lee di kalaapiire ti ta tʼa nuguro sin, na wu pɛlɛ. Ba pʼa wu pɛlɛ xɔ mu wɛ, a pu fundanga wuu di guri na pa Zheruzalɛmu ni. 
\v 53 A pʼi bye tuun bɛɛri ni pʼa shɛ puyɛ pinnɛ Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na Kilɛ pɛlɛ.