\id ACT - MYKuniT \ide UTF-8 \h KAPYEGEE \toc1 Yesu Tudunmɔɔ pu wo Kapyegee \toc2 Kapyegee \toc3 Kap. \mt1 Kapyegee \mt2 Yesu Tudunmɔɔ pu wo Kapyegee \is1 Jɔgɔ wʼa we Kitabu we ka wɛ? \ip Luka wʼa we Kitabu we ka. Luka bye Yawutu wɛ, ga Yesu wo nʼa daa fɔɔ nijemɛ wu ɲɛ wii. Luka yɛ pyaa ya kii keree kii ɲa, na ɲɛ bɛ ki pyevɛɛ ni, lee na wʼa yu tɔɔɲii niɲɛhɛŋɛɛ ni «wèe». Luka ya kushɛgɛɛ kii pye kulogoo kii ni, ni Tudunmɔɔ Pɔli ni, Jozaama pu yɛrɛ li wuu na, na wu tɛri wu labye wu na. Wʼa yìri ni Pɔli ni Torowasi ni na kari Filipe ni (Kapyegee 16:10-12). Lee kadugo tàan na ba binnɛ yìri ni wu ni Filipe ni na kari Zheruzalɛmu ni, ni Oromɛ bɛ ni (Kapyegee 20-28). \is1 Ɲaha na ke mɛgɛ ke di ɲɛ na «Kapyegee» wɛ? \ip We sɛmɛ we mɛgɛ ya yiri na «Kapyegee, kelee Yesu tudunmɔɔ pu wo kapyegee, kelee Fɛfɛɛrɛ Munaa li wo kapyegee». Bani wu bɛɛri wʼa ɲi kapyegee na Fɛfɛɛrɛ Munaa ya tudunmɔɔ pu ɲaha co pʼa kiimu pye, kɔnhɔ pʼi Egilizi wu nɔhɔ teŋɛ koŋɔ ke na ge. Na fara lee bɛɛri na, Fɛfɛɛrɛ Munaa kaa ya yu Kapyegee Kitabu wu ni lʼa ye tɔɔɲii kɛlɛɛ kaguro (50) na, na ɲaha tii Fɛfɛɛrɛ Munaa li batizeli wu yɛ na, ni na ɲi Fɛfɛɛrɛ Munaa li na, ni na ɲaari na bɛ ni li ɲidaan ni. \ip Fɛfɛɛrɛ Munaa li wo sefɛɛrɛ ti gbɔɔrɔ ni tudunmɔɔ pʼa bi se ɲaha na, na kakanhaŋaa pyi. Yesu na xu na ɲɛ, keree kiimu bɛɛri kʼa pye lee kadugo na Egilizi wu ni ge, kee keree ki ɲaha we Kitabu we ya yu. \is1 We Kitabu we kakana ɲuŋɔ \ip We sɛmɛ we ya Egilizi wu ɲɔ kɔngana yu wèe mu Zheruzalɛmu ni, ni Zhude ni, ni Samari ni, ni wʼa pii piigana lemu na ge. Lemu Kirisa wo nʼa daa fɛɛ pʼa yaa na byi tuun bɛɛri ni, ni xuu bɛɛri ni, niɲaa fara ɲiga na ge, na lee shɛ pu na. Lee li wa mɛ na pʼa Yesu wo Jozaama pe yu sipyii pu bɛɛri mu, namaa fara cèe na, nɔhɔpiire fara sipyilɛyɛ na, naafuu fɛɛ fara la baa fɛɛ na, fo na shɛ nɔ koŋɔ ki tɛhɛnɛ li bɛɛri na. \is1 Kitabu wu kafila ɲugbɔyɔ \imi \bd Kapyegee 1:1-11\bd* Yesu ya dugi na kari fugba wu ni, na labye wu kaa le wu tudunmɔɔ pu keŋɛ ni. \imi \bd Kapyegee 1:12—8:3\bd* Zheruzalɛmu egilizi we. \imi \bd Kapyegee 8:4—11:18\bd* Zhude egilizi ni Samari wo we. \imi \bd Kapyegee 11:19—13:3\bd* Egilizi wʼa pii fo na shɛ nɔ Ancɔsi kulo li ni shi wusama tɛ ni. \imi \bd Pɔli ya ɲara lemu pye na Kilɛ Jozaama pu yu ge.\bd* \ipq \bd Kapyegee 13:4—15:35\bd* Ɲara li nizhiinɛ, wʼa nɔ lemu ni Zheruzalɛmu ni ge. \ipq \bd Kapyegee 15:36—18:22\bd* Ɲara li shuun wuu. \ipq \bd Kapyegee 18:23—21:16\bd* Ɲara li taanri wuu. \imi \bd Kapyegee 21:17—28:31\bd* Pʼa Pɔli co le kaso ni Zheruzalɛmu ni, lee kadugo na na ba wu torogo ɲɛri Sezare ni, ni Oromɛ bɛ ni. \c 1 \s1 Kilɛ ya Fɛfɛɛrɛ Munaa ɲɔmɛɛ lɔ \p \v 1 Na ceborona Teyofili, \p Yesu ya keree kiimu bɛɛri pye, na kalaa wemu bɛɛri kan sipyii pu mu ge; nɛ kee bɛɛri ɲaha jo na Kitabu nizhiimɛ wu ni, na lɔ ki ɲɔ kɔnduun wu na, \v 2 fo na shɛ nɔ caŋa kemu na wʼa dugi fugba wu ni ge. Wʼa bi kalaapiire ta shɔɔnri na pye wu tudunmɔɔ. Na wu ta wu sanha dugi fugba wu ni wɛ, pee tudunmɔɔ pʼa yaa pʼa keree kiimu bɛɛri pyi ge, a wu kee bɛɛri ɲaha jo pu mu \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* fanha ni. \v 3 Na co Yesu kanhama keree ki na fo wu xuduun we, ba kee keree kʼa toro wɛ, a Yesu di ganha na wuyɛ shɛɛ wu kalaapiire ti na, na keree pyi kiimu ya li shɛɛ can na na wu wa ɲii na ge. Wu bi wuyɛ shɛɛ pu na, na pu kalaa \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti keree ni fo na shɛ nɔ cabyaa kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) na. \v 4 A caŋa ka di ba nɔ, na wu yaha ni pu ni shiizhan, a wu yi jo waha pu mu na: «Yi ganha da voro Zheruzalɛmu ni wɛ. Na To wʼa lemu wo ɲɔmɛɛ lɔ yi mu ge, yi lee sige. Nɛyɛ pyaa ya tee yi jo toro yee mu jo, \v 5 lɔhɔ ni Yohana bi sipyii pu batizeni, ga Kilɛ na ba Fɛfɛɛrɛ Munaa tirige yi na cabyaa dama dama tatorogo ni, yi na batize lee Munaa le ni.» \s1 Yesu ya dugi kari fugba wu ni \p \v 6 Ayiwa, na Yesu ni wu kalaapiire ti nibinnɛgɛ yaha, a pʼi wu yege na: «Wù Kafɔɔ, ta nimɛ ma da \w Izirayɛli\w* wo saanra ti teŋɛvonɔ li teŋɛ?» \v 7 A Yesu di pu ɲɔ shɔ na: «Nɛ To Kilɛ wʼa kii tɛɛgɛɛ kii gbegele wuyɛ pyaa wo sefɛɛrɛ ti funŋɔ ni. Li wa yee wo nibyii nago yi kee sha cɛ wɛ. \v 8 Ga, sefɛɛrɛ ta tʼa da ba digi yee na, \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* wo sefɛɛrɛ. Wee tuun wu ni yee na bye nɛ wo sɛɛrɛɛ, na nɛ keree yu Zheruzalɛmu ni, ni Zhude fiige ki ni, ni Samari fiige ki bɛ ni, fo na shɛ nɔ koŋɔ ke kabaya ye bɛɛri na.» \v 9 Ba Yesu ya pee jomɔ pu jo xɔ wɛ, na dugi kari fugba wu ni pu ɲii na. A ɲahaŋa ka di ba wu tɔ, a pʼi bye pu ya wu ɲaa nige wɛ. \v 10 Na pu yaha pu na wu wii takaraga ni fugba wu ni, taapile ni a namaa shuun faviire wuu pʼa di ba yere pu tàan. \v 11 A pee di pu pye: «Galile shɛɛn, ɲaha na yee dʼa yere yaha naha na wii fugba wu ni wɛ? Yesu ya yìri yee tàan na kari fugba wu ni. Ba yʼa wu ɲa wʼa kari karigana lemu na fugba wu ni wɛ, mu wʼa da ba shɛ guri ba sanha.» \s1 Macasi ya pye Zhudasi tɛgɛ \p \v 12 Wee tuun wu ni a kalaapiire tʼi laha faaboboŋɔ ki na na ma Zheruzalɛmu ni. Faaboboŋɔ ke ki wa na Oliviye faaboboŋɔ ge, kere ni Zheruzalɛmu tɛ wu ɲɛ kilo nigin shishiin. \v 13 Ba pʼa nɔ Zheruzalɛmu ni wɛ, na shɛ jé puga ka ni zangaso wa ni. Kee puga ki ni pʼa tee na puyɛ pinnɛɛ. Pee bye: Pyɛɛri, ni Yohana, ni Yakuba, ni Andire, ni Filipe, ni Tomasi, ni Batelemi, ni Macoo, ni Alife ja Yakuba, ni Simɔ we wu ɲɛ Zelɔtilee kuruŋɔ ki ni ge, ni Yakuba ja Zhude. \v 14 Pii bɛɛri bi puyɛ pinnɛ ni zɔ nigin ni, na Kilɛ ɲɛɛri. Cèe pii bɛ bye ni pu ni, ni Yesu nu Mariyama, ni Yesu ceboronamaa. \p \v 15 A caŋa ka di ba nɔ, a nʼa daa fɛɛ pʼi ba binnɛ. Pu bi xhuu nigin ni kɛlɛɛ shuun (120) xɔ kee caŋa. A Pyɛɛri di yìri yere pu niŋɛ ni na jo: \v 16 «Na cebooloo, yemu yʼa ka Kilɛ Kafila wu ni ge, fo yee ɲɔ bu fa. Bani \w Dawuda\w* ya fɛnhɛ Zhudasi kaa jo \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* fanha ni. Wee Zhudasi we wʼa toro Yesu covɛɛ pu ɲahagbaa na, na Yesu le pu keŋɛ ni. \v 17 Wee Zhudasi wʼi bi bye ni wèe ni, na wu taa tuduro pyi ba wèe ɲɛ wɛ. \v 18 Wari we wʼa ta wu wo kakuunɔ li footɔsaraa ge, a wu shɛ wee taga tɛgɛ ka shɔ. Lee kadugo na a wu ba shɛ wuyɛ gbo kee tɛgɛ ki ni. A wu ba wuyɛ yaha, na ba ɲuŋɔ ke sin ɲiŋɛ na na jɛnri. A wu laara ti bɛɛri di jaaga. \v 19 Zheruzalɛmu shɛɛn bɛɛri ya lee cɛ. Lee wuu na pʼa kee tɛgɛ ki mɛgɛ le pu wo jomɔ pu ni na ‹Akɛlidama›, lee kɔri ɲɛ na ‹Shishan tɛgɛ.› \v 20 Na ta li dʼa ka \w Zaburuu\w* Kitabu wu ni na: \q1 ‹Wu puga ki ɲɛri kataha, \q2 sipya bɛ ganha bye ki ni wɛ.›\f * \fr 1:20 \fr*\ft Zaburuu 69:26\ft*\f* \m A Zaburuu Kitabu wu nɔhɔ jo sanha na: \q1 ‹Watii wu wu labye wu lɔ wu tɛgɛ.›\f * \fr 1:20 \fr*\ft Zaburuu 109:8\ft*\f* \p \v 21 Lee wuu na Kafɔɔ Yesu ya tuun wemu bɛɛri pye na ɲaari ni wèe ni ge, sipyii piimu pu bi bye ni wèe ni wee tuun wu bɛɛri ni ge; \v 22 Yohana ya wu batize caŋa kemu ge, na co kee caŋa ki na, na pa nɔ fo caŋa kemu wʼa dugi fugba wu ni ge. Wee sipya wa wʼa yaa na pinnɛ ni wèe ni, wu bɛ di bye sɛɛri, na Yesu ya ɲɛ na foro xu ni.» \p \v 23 Wee tuun wu ni a pʼi sipyii shuun wa shɛ: Yusufu ni Macasi. Yusufu mɛgɛ ka bɛ ki bye na Barisabasi, pii bɛ di wu pyi na Zhutusi. \v 24 Lee kadugo na a nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri di binnɛ na Kilɛ ɲɛɛri na: «Wù Kafɔɔ, mu wemu wʼa sipyii bɛɛri zɔlɔɔ cɛ ge, pii sipyii shuun we ni wemu ɲaha mʼa bulo ge, wee shɛ wù na, \v 25 kɔnhɔ wu bɛ di bye tudunmɔ wa. Labye we Zhudasi ya yaha ge, wu wee lɔ Zhudasi tɛgɛ. Zhudasi ya we labye we yaha na shɛ wuyɛ pyaa ɲidaan tashɛgɛ ni.» \v 26 Ba pʼa ɲɛrɛgɛ ki pye xɔ wɛ, na kagaangaa shan, wemu ɲaha Kafɔɔ ya bulo ge, kɔnhɔ pʼi wee cɛ. A Macasi wo kagaan lʼi lɔ, a wee di fara tudunmɔɔ kɛ ni nigin wu na. \c 2 \s1 Fɛfɛɛrɛ Munaa lʼa tigi nʼa daa fɛɛ pu na \p \v 1 \w Pantekɔti|lemma="Kalenɛ"\w* wu caŋa, Yesu wo nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri bi shɛ binnɛ puga ka ni. \v 2 Taapile ni a tunmɔ nigbɔ pa di ba yìri fugba we ni. Pee ɲɛ ba kafɛɛgbɔhɔ tunmɔ ɲɛ wɛ. Puga kemu ni pʼa tiin ge, a tunmɔ pʼi ba kee puga ki ɲi. \v 3 A pʼi ɲilee kii ɲa ba na wogoo ɲɛ wɛ. A kee di waagi waagi, na ba daha daha pu bɛɛri nigin nigin wu ɲuŋɔ ni. \v 4 A pu bɛɛri di ɲi \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* na, na ganha na shi watii jomɔ yu. Fɛfɛɛrɛ Munaa li bu shi wemu wo jomɔ kan wemu mu, wee na ganha na pee yu. \p \v 5 Wee tuun wu bi Kilɛ ɲìi fyaara sipyii pii ta wà Zheruzalɛmu ni, piimu ya jé Yawutuu pu wo koo li ni ge, pee bi yìri koŋɔ ke fiiye ye bɛɛri ni. \v 6 Ba pee ya pee tunmɔ pu logo wɛ, na baa kari, na shɛ binnɛ wà. Ba pʼa nɔ wà wɛ, a lʼi bye pu bɛɛri mu kakanhana, bani pu bɛɛri nigin nigin wu bi pu shi jomɔ nuri nʼa daa fɛɛ pu ɲɔ na pu na yu. \v 7 A lee di pu bɛɛri fo xuuni, a pʼi li ta kakanhana na ganha na yu na: «Sipyii pii pʼa yu mɛ ge, ta pu bɛɛri ɲɛ Galile shɛɛn wɛ? \v 8 Li dʼa pye dii wèe bɛɛri nigin nigin wu wù wo shi jomɔ pu nuri pu ɲɔ na wɛ? \v 9 Wèe pii pu wa naha ge, pii ya yìri Pariti fiige ki ni, ni Medi fiige ki ni, ni Elamu fiige ki ni, ni Mezopotami fiige ki ni, ni Zhude fiige ki ni, ni Kapadɔsi fiige ki ni, ni Pɔn fiige ki ni, ni Azi fiige ki ni, \v 10 ni Firizi fiige ki ni, ni Panfili fiige ki ni, ni Misira fiige ki ni. Libi fiige ki kulogoo kii ki wa Sirinɛ kulo li kabanugo ge, a pii di yìri wà, a pii di yìri Oromɛ kulo li ni. \v 11 A pii di yìri Kirɛti fiige ki ni, a pii di yìri Arabuu fiige ki ni. Wèe bɛɛri ni, pii ya sii pye Yawutuu yɛ pyaa, pii dʼa jé Yawutuu pu wo koo li ni. Wèe bɛɛri nigin nigin wu ɲɛ na Kilɛ wo kagbɔhɔɔ ki nuri pu ɲɔ na wù wo shi jomɔ pu ni.» \v 12 A lʼi bye kakanhana pii sipyii pii mu, fo pu ya cɛ yekɛ pu da da yu wɛ. A pʼi ganha na puyɛ yegee na: «Ɲaha wuu li ɲɛ le wɛ?» \v 13 Ga, a pii di ganha na nʼa daa fɛɛ pu la wo pii sipyii pii ni na yu na: «Duvɛn pʼa gba tin.» \s1 Pyɛɛri ya sipyii pu yɛri ni Kilɛ jomɔ ni \p \v 14 Wee tuun wu ni a Pyɛɛri di yìri yere ni tudunmɔɔ kɛ ni nigin wu samaa ni, na wu mujuu ɲuŋɔ yirige, na sipyii pu pye: «Yee piimu pu wa Yawutuu ni yee piimu samaa bɛɛri pu wa Zheruzalɛmu ni ge, yi niwegee shan. Ye nʼa da jo yi mu ge, yʼi yi logo, yʼi yi ɲaha cɛ. \v 15 Pii sipyii pii ya ta gba wɛ, ma na jo ba yee wa yi funyɔ kɔɔn kɔngana lemu na wɛ. Bani ke ɲisɔɔgɔ ke tuunɔ ɲii gbarashɛɛrɛ wu na, ɲiga sanha mugi wa wu toro gba ma tin wɛ. \v 16 Ga Kilɛ tudunmɔɔ Zhowɛli bi keree kiimu jo fo taatuunnɔ ni ge, kee ki wa byi mɛ nimɛ. Wʼa bi jo na: \q1 \v 17 ‹Kilɛ ya jo na: Koŋɔ ki taaxɔɔ li ba nɔ, \q2 nʼa da na Munaa li tirige sipyii pu bɛɛri na na ɲɛhɛ. \q1 Wee tuun wu ni yi jalaa ni yi pushaa \q2 na ba keree nibaŋaa nuri Kilɛ mu na yu. \q1 Yi lɛvɛɛ pu na ba kashɛgɛɛ ɲaa; \q2 yi nɔhɔlɛɛ pu na ganha na \q2 nɛ wo keree ki ɲaa ŋmunuyɔ ni. \q1 \v 18 Oo dɛ, yee caya yi na kunni, \q2 nɛ na ba na Munaa li tirige na kapyebyii pu na \q2 na ɲɛhɛ: namaa fara cèe na, \q2 pʼa ganha na keree nibaŋaa yu nɛ mɛgɛ na. \q1 \v 19 Nɛ na ba kakanhaŋaa kii pye fugba we ni, \q2 na ɲaha shɛshɛɛrɛ ta pye ɲiŋɛ ke na: \q2 shishan, ni na, ni kakunnuŋɔ wurege wogo. \q1 \v 20 Nibiige na ba jé caŋa ki ni, \q2 yeŋɛ ki na ba ɲaaŋa ba shishan ɲɛ wɛ. \q1 Lee kadugo na \w Kafɔɔ wo caŋa\w* ki na na nɔ. \q2 Kee caŋa ki na ba bye cagbɔhɔ, \q2 kemu nɔɔrɔ ya pɛlɛ ge. \q1 \v 21 Wee tuun wu ni sipya bɛɛri wu da ba \q2 Kafɔɔ mɛgɛ yiri ge, weefɔɔ na ba shɔ.›\f * \fr 2:21 \fr*\ft Zhowɛli 2:28-32 kelee 3:1-5\ft*\f*» \p \v 22 A Pyɛɛri di shɛ ɲaha na sanha na jo: «\w Izirayɛli\w* shɛɛn yi niwegee shan, yʼi na jomɔ pu logo. Nazarɛti shɛɛn Yesu bye sipya wemu ge, Kilɛ ya wu shɛ yi na. Wʼa kagbɔhɔɔ pye yi niŋɛ ni, na kakanhaŋaa pye, na ɲaha shɛshɛɛrɛ pye Kilɛ fanha ni; yiyɛ pyaa ki bɛ wa lee cɛ. \v 23 Pʼa we ná we le yee keŋɛ ni, a yee di wu kan Kilɛ-cɛbaalaa mu pʼa kori tige na na gbo. Kilɛ bi lee cɛ yaha, ni lee wu bi sii gbegele wu kaa na. \v 24 Ga Kilɛ ya wu ɲɛ, na wu yeege xu ni. Kee fanha ki bi bye bɛ xu mu wu já Yesu mara wɛ. \v 25 Bani ye saannaa \w Dawuda\w* ya jo wu shizhaa na ge, yee yi wa mɛ na: \b \q1 ‹Nɛ bi Kafɔɔ ɲaa tuun bɛɛri ni na ɲahagbaa na, \q2 bani wu bi ma bye tuun bɛɛri ni nɛ kanige cɛ, \q2 kɔnhɔ yafiin ganha da na ɲɛhɛ wɛ. \q1 \v 26 Lee wuu na nɛ zɔ we ya ɲi fundanga na, \q2 a nɛ jomɔ bɛɛri di bye fundanga jomɔ. \q1 Ali faŋa bɛ ni, \q2 nɛ dà li na jo na ceepuuro ti na ba ŋmɔ ɲaɲiŋɛ na. \q1 \v 27 Bani mu wa da ga gbara nɛ munaa li kori Adɛsi ni wɛ. \q1 Ma di wa da gbara \q2 ma Fɛfɛɛrɛ Sipya wu ceepuuro ti fɔnhɔ faŋa ni wɛ. \q1 \v 28 Mʼa ɲìi sicuumɔ nivomɔ pu korogoo ki shɛ na na. \q1 Na mu yaha ni nɛ ni, \q2 mu na da nɛ zɔ wu ɲini fundanga na.›\f * \fr 2:28 \fr*\ft Zaburuu 16:8-11\ft*\f*» \p \v 29 A Pyɛɛri di shɛ ɲaha na sanha na jo: «Na ceboronamaa, yi yere di wu tolɛ Dawuda keree fiinŋɛ jo yi mu. Wèe tolɛ Dawuda ya xu, a pʼi wu le. Ali niɲaa we bɛ ni wu faŋa ki wa naha wù mu, wu kulo li ni. \v 30 Ga Kilɛ tudunmɔ wu bye Dawuda. Ni wu bi li cɛ bɛ sanha na Kilɛ wʼa ɲɔmɛɛ lɔ wee mu, na kaaga bɛ kàa na taha li na na wee Kilɛ na ba Dawuda wo Ja wa teŋɛ caŋa ka wu kadugo yíri, wu saanra koro li ni. \v 31 Wee tuun wu ni, Shɔvɔɔ wu bi yaa wu pa ɲɛ foro xu ni ɲɛgana lemu na ge, Kilɛ ya fɛnhɛ lee shɛ Dawuda na. Lee wuu na wʼa jo na: \q2 ‹Wu da ba gori xu nibiige ni wɛ, \q4 wu ceepuuro tʼa da ba fɔnhɔ faŋa ni wɛ.›\f * \fr 2:31 \fr*\ft Zaburuu 16:10\ft*\f* \p \v 32 Shɔvɔɔ wemu kaa pu wa byi ge, Yesu wu wa wii. Wee Kilɛ ya ɲɛ na yeege xu ni, wèe bɛɛri wa lee wo ɲavɛɛ. \v 33 Ba wʼa dugi kari fugba wu ni wɛ, na shɛ diin saanra tatɛɛngɛ ki ni Kilɛ kanige cɛ. Wu bi \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* lemu wo ɲɔmɛɛ lɔ wèe mu ge, a Kilɛ di lee kan wu mu. A wu bɛ di lee tirige wèe na, ma na jo ba yi wa li ɲaa ɲagana lemu na, na li nuri logogana lemu na wɛ. \v 34 Dawuda yɛ pyaa ya ta dugi kari fugba wu ni wɛ. Ga wʼa li shɛ na: \b \q1 ‹Kafɔɔ Kilɛ ya yi jo nɛ Kafɔɔ mu na: \q2 Tiin saanra tatɛɛngɛ ki ni na kanige cɛ, \q1 \v 35 fo di ba ma pɛɛn pye ma ɲidahaa tatahaŋa.›\f * \fr 2:35 \fr*\ft Zaburuu 110:1\ft*\f* \p \v 36 «Izirayɛli shɛɛn bɛɛri ya yaa na li cɛ na fiinŋɛ na jo Yesu wemu yee ya kori tige na ge, Kilɛ ya wu pye Kafɔɔ, na wu pye Shɔvɔɔ.» \s1 Sipyii kabɔfoŋɔɔ taanri ya fara nʼa daa fɛɛ pu na \p \v 37 Ba pʼa pee jomɔ pu logo wɛ, a pu zɔlɔɔ di pu kaala xuuni. A pʼi Pyɛɛri ni tudunmɔɔ pusamaa yege na: «Wù cebooloo, kaa lekɛ wèe dʼa yaa na pye nimɛ wɛ?» \v 38 A Pyɛɛri di pu ɲɔ shɔ na: «Yee ya yaa yee pu \w daburajɛ jo\w* yi jurumu wu na. Yee bɛɛri nigin nigin wa yaa na batize Yesu Kirisa mɛgɛ na, kɔnhɔ yi wo jurumu wu \w yafa\w* yi mu. Lee bu bye Kilɛ na \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li tirige yi na. \v 39 Bani le Fɛfɛɛrɛ Munaa ɲɔmɛɛ le, yee mu wʼa li lɔ. Yi nagoo pii pʼa ma yi kadugo ge, na li lɔ pee bɛ mu, na li lɔ taliige shɛɛn bɛ mu. Kafɔɔ Kilɛ na ba sipyii piimu bɛ bɛɛri yiri ge, wʼa li lɔ pee bɛɛri mu.» \v 40 A Pyɛɛri di pee sipyii pu yɛri na fiinŋɛ, na yi jo waha pu mu na: «Niɲaa wo sipyii pii pu ɲɛ sipyitiibaaya ge, yi kuri pee fɛni, kɔnhɔ yʼi ɲuwuuro ta.» \v 41 Piimu bɛɛri pʼa dà Pyɛɛri wo kafilajo wu na ge, a pee bɛɛri di batize lɔhɔ ni. Kee caŋa kiyɛ pyaa a sipyii kabɔfoŋɔɔ taanri (3.000) shishiin di da na fara nʼa daa fɛɛ pu na. \s1 Nʼa daa fɛɛ pu wo kariɲɛɛgɛ ke \p \v 42 Na co kee caŋa ki na, a pii sipyii pii di ganha na puyɛ pinnɛɛ, na gori yaha tudunmɔɔ pu wo kalaa wu na. A pʼi bye wà nʼa daa fɛɛ pu wo kariɲɛɛgɛ ki ni. Pu bi buuri wu kɛgɛɛ kɛgɛɛ puyɛ tɛ ni na xhaa, na puyɛ funyɔ tun Kafɔɔ wo jomɔ pu na. Na ɲɛrɛgɛ pinnɛɛ na byi shiizhan. \v 43 Kilɛ ɲìi fyaara bye sipyii pu bɛɛri ni, bani tudunmɔɔ pu bi ɲaha shɛshɛɛrɛ ni kakanhaŋaa niɲɛhɛŋɛɛ pyi. \v 44 Nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri pu bi pinnɛ ɲɔmɛɛ na, le li ɲɛ pu mu ge, na lee bɛɛri pinnɛɛ na daga na pu keree yari. \v 45 Pu bi pu kɛrɛyɛ ni pu keŋɛ yaŋmuyɔ pɛrɛɛ, na wee wari we pinnɛɛ, na wee taani taani puyɛ na, na bɛ ni pu bɛɛri nigin nigin wu cɔnrɔmɔ keree ɲuŋɔ kana ni. \v 46 Pu bi puyɛ pinnɛɛ caŋa caŋa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni ni fungɔngɔ nigin ni, na Kilɛ pɛlɛ. Pu bɛɛri bi puyɛ pinnɛɛ pu kabanya ni, na buuri wu kɛgɛɛ kɛgɛɛ puyɛ na na xhaa, na puyɛ funyɔ tirige Kafɔɔ wo jomɔ pu na. Pu bi pu yaligee pinnɛɛ na li shiizhan ni fundanga, ni funvige ni. \v 47 Pu bi Kilɛ sɔni tuun bɛɛri ni. Pu kaa bi dan kulo li shɛɛn pu bɛɛri ni. Piimu bɛɛri pu bi da ba shɔ ge, caŋa caŋa Kafɔɔ bi pee yiri na faraa nʼa daa fɛɛ pu na. \c 3 \s1 Ná faan wa ya cuuŋɔ \p \v 1 Caŋa ka Pyɛɛri ni Yohana yɛ bi gaaŋi yakoŋɔ Kilɛ ɲɛrɛgɛ na Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni tuunɔ ɲìi taanri wu na. \v 2 Lee di ná wa ta wà lee kulo li ni wʼa faan fo wu seduun ni. Caŋa caŋa pʼa wee faan wu lɔ na shɛ yaha Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kaaŋa ki kuɲɔɔ la ɲɔ na, kɔnhɔ wu da yaŋmuyɔ ɲɛɛri Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki jevɛɛ pu mu. Lee kuɲɔɔ le mɛgɛ ki bye na «Kuɲɔɔsaana». \v 3 Ba wee faan wʼa Pyɛɛri ni Yohana yɛ ɲa pu na ma ba jé lee kuɲɔɔ li ni wɛ, na pu ɲɛɛri. \v 4 A Pyɛɛri ni Yohana bɛshuun di ɲahaya kɔ le wu ni na wii. A Pyɛɛri di wu pye: «Ta wù wii!» \v 5 A we ná we di pii kemɛ wii, bani wu bi giin na yaaga ka pu da gan wee mu. \v 6 Wee tuun wu ni a Pyɛɛri di wu pye: «Wari kunni wa nɛ mu nɛ wu kan ma mu wɛ, sanni bɛ di wa nɛ mu wɛ; ga le li wa na mu ge, nʼa da lee kan ma mu: Yìri mʼa da ɲaari Nazarɛti shɛɛn Yesu Kirisa mɛgɛ ki fanha ni!» \v 7 Ba wʼa yee jo wɛ, na ná wu co wu kanige keŋɛ ke na, na wu yirige. Taapile ni a ná wu tɔɔyɔ ni wu ɲidakuruyo yi bɛɛri di juuŋɔ. \v 8 A wu sira yìri na yere, na ganha na ɲaari. A wu jé ni Pyɛɛri ni Yohana ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na ganha na ɲaari ɲaari, na sirani, na Kilɛ sɔni. \v 9 A sipyiire ti bɛɛri di wu ɲa taɲaraga ni wu na ɲaari na Kilɛ sɔni. \v 10 A pʼi wu sɛɛri cɛ na faan we wu bi ma dɛn Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kuɲɔɔsaana li ɲɔ na na yaŋmuyɔ yi ɲɛɛri ge, na wee wu ɲɛ wii. Wʼa cuuŋɔ cuuŋɔgana lemu na ge, a lee di pu bɛɛri fo fo na pu ɲaha wɔ. \s1 Pyɛɛri ya le kakanhana le pyegana jo \p \v 11 A wee ná wu daha yaha Pyɛɛri ni Yohana na. Wu juuŋɔ wʼa sipyii pu fo fogana lemu na ge, a pu funjɔnrɔgɔ wuu di baa kari na shɛ binnɛ Yohana ni Pyɛɛri tàan Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kaaŋa ki xuu wa ni. Wee xuu wu mɛgɛ ki bye na saannaa \w Solomani\w* gba. \v 12 Ba Pyɛɛri ya lee ɲa wɛ, na sipyiire ti pye: «\w Izirayɛli\w* shɛɛn, ɲaha na le kaa le dʼa yee fo wɛ? Ɲaha na yee dʼa tiin na wèe wii mɛ wɛ? Ma na zhɛ yee ta yee na giin, nɛ ni Yohana ni, na wèe wo ɲɔmɛɛ fɛɛrɛ, kelee wèeyɛ pyaa wo sefɛɛrɛ tʼa we ná we cuuŋɔ. Bada! \v 13 \w Ibirayima\w*, ni \w Ishaaga\w*, ni Yakuba yɛ wo Kilɛ we, wù sefɛlɛɛ pu wo wu kunni, wee wʼa pɛɛŋɛ taha wu kapyebye Yesu mɛgɛ ki na. Yeeyɛ pyaa kʼa wu le fanha keŋɛ ni pu gbo. Yee ya she wu ni Pilate ɲaha tàan, na wee ta wee na bi giin di wu yaha bɛ. \v 14 Sipya we wu bi tii, na bye fɛɛfɛɛ ge, yee ya foro wu kaa tàan; we wʼa sipya gbo ge, na Pilate ɲɛɛri na wu wee yaha wu faara. \v 15 Lee gbogana li na yee ya ɲìi sicuumɔ pu Kafɔɔ wu gbo. Ga Kilɛ ya wu ɲɛ na yeege xu ni, wèe wa lee wo ɲavɛɛ. \v 16 Na dà Yesu mɛgɛ na, lee wo funŋɔ ni Yesu mɛgɛ kiyɛ pyaa ya fanha kan we ná we mu; ná we yi wa ɲaa mɛ, yi bɛɛri dʼa wu cɛ bɛ ge. Na dà Yesu na lee lʼa we ná we cuuŋɔ yi bɛɛri ɲii na mɛ. \p \v 17 «Ga nimɛ, na cebooloo, nɛ li cɛ jo li ɲaha cɛbaara tʼa yee ni yi ɲuŋɔfɛɛ pu wá lee kaa le na tapyege ni. \v 18 Ga Kilɛ ya lemu jo toro fo taatuunnɔ ni wu Kilɛ tudunmɔɔ pu bɛɛri ɲɔ na ge, le wo bye funŋɔ ni wʼa lee ɲɔ fa. Wu bi jo na Shɔvɔɔ wemu ɲɔmɛɛ wee ya lɔ ge, na wu na ba ɲaa. \v 19 Lee wuu na nimɛ, yee ya yaa yee pu \w daburajɛ jo\w* yi jurumu wu na, yʼi sɔɔ Kilɛ na, kɔnhɔ wu yi wo jurumu wu jɔgɔ laha wà. \v 20 Lee bu bye Kafɔɔ Kilɛ na kafɛɛwama yaha ba yi mu. Wʼa Shɔvɔɔ wemu bɛ ɲaha bulo yi mu ge, wu na ba wu yaha ba yi mu caŋa ka, wee ɲɛ Yesu. \v 21 Ga nimɛ Yesu ya yaa wu tiin fugba wu ni, fo keree ki bɛɛri ɲɛrivonɔ ba ɲɛri. Yee Kilɛ bi jo fdo taatuunnɔ ni wu Kilɛ tudunmɔɔ fɛfɛɛrɛ wuu pu ɲɔ na. \v 22 Kilɛ tudunmɔɔ Musa ya fɛnhɛ yi jo na: \b \li1 ‹Wù Kafɔɔ Kilɛ ya nɛ tun tungana lemu na ge, mu wʼa da ba Kilɛ tudunmɔ wa bɛ yirige na foro yee shi wu ni. Wee ba kaa bɛɛri jo yi mu, yʼi yere lee na. \v 23 Wee Kilɛ tudunmɔ wu ba ba, sipyaa sipya wu ɲɛ wu ya wu ɲɔmɛɛ co-e ge, weefɔɔ na ba gyɛɛgi fɛɛfɛɛ na foro Kilɛ wo nagoo pu ni.›\f * \fr 3:23 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 18:15,18,19\ft*\f* \p \v 24 Lee kadugo na na co Kilɛ tudunmɔɔ Samuwɛli na, na ba nɔ fo Kilɛ tudunmɔɔ piimu bɛɛri pʼa pa wee kadugo yíri ge, pee bɛɛri ya le caŋa ɲii le keree jomɔ jo. \p \v 25 «Ayiwa, Kilɛ ya keree kiimu bɛɛri shɛ Kilɛ tudunmɔɔ pu na ge, kee bɛɛri ya jo yee mu. Kilɛ ya kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ lemu lɔ ni wèe tii pu ni ge, yee bɛ pu wa lee ni. Yee Kilɛ bi jo Ibirayima mu na: \q1 ‹Koŋɔ ke shi we bɛɛri na ba duba ta \q2 na foro ma kadugo ki ni.›\f * \fr 3:25 \fr*\ft Zhenɛzi 22:18; 26:4\ft*\f* \p \v 26 Lee wuu na ba Kilɛ ya wu kapyebye wu ɲaha bulo wɛ, na fɛnhɛ wu tun na pa yee mu; kɔnhɔ wu fɛrɛmɛ tirige yi na, wu yi bɛɛri nigin nigin wu tɔɔgɔ wolo yi kapyegee niguuŋɔɔ ni.» \c 4 \s1 Pʼa Pyɛɛri ni Yohana co shɛ kiirikɔɔn kuruŋɔ ki mu \p \v 1 Ayiwa, na Pyɛɛri ni Yohana yaha pu na yu ni sipyii pu ni, a \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ɲuŋɔfɔɔ, ni \w Sadushɛɛn\w* di nɔ pu na. \v 2 A pʼi Pyɛɛri ni Yohana ɲa pu na sipyii pu kalaa, na yi yu pu mu na Yesu ya ɲɛ ɲɛgana lemu na na foro xu ni ge, na mu xuu pu bɛɛri da ba ɲɛ. A lee di sii pɛn pu ni. \v 3 A pʼi Pyɛɛri ni Yohana co, na shɛ pu tɔ kaso ni fo ɲimuguro ti na, bani piige ki bi wɔ na xɔ. \v 4 Ga lee bɛ na piimu pʼa Pyɛɛri ni Yohana jomɔ pu logo ge, a pu niɲɛhɛmɛɛ di dà Yesu na. Pee na fara nʼa daa fɛɛ pusamaa na, a pu bɛɛri di shɛ namaa kabɔfoŋɔɔ kaguro (5.000) fɛni. \p \v 5 Kee caŋa ki ɲimuguro, Yawutuu ɲahagbaa fɛɛ, ni pu nɔhɔlɛɛ, ni \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pu bɛɛri di shɛ puyɛ pinnɛ Zheruzalɛmu ni. \v 6 Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu bye wà na Anɛ, ni Kayifɛ, ni Yohana, ni Alɛkisandire, ni saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu wo puga shɛɛn pu bɛɛri. \v 7 A pʼi shɛ Pyɛɛri ni Yohana yeege kaso wu ni, na ba pu yereŋɛ puyɛ niŋɛ ni, na pu yege na: «Sefɛɛrɛ tekɛ funŋɔ ni yee dʼa we ná we cuuŋɔ wɛ? Jɔgɔ mɛgɛ na yee dʼa lee pye wɛ?» \v 8 Wee tuun wu ni a Pyɛɛri di ɲi \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* na, na pu pye: «Wù fiige ki ɲahagbaa fɛɛ, ni ki nɔhɔlɛɛ, \v 9 wèe ya kasaana pye faan wa na, niɲaa a pʼi ganha na wèe yegee na dii wee ná wu dʼa pye na juuŋɔ wɛ. Nʼa da yee ɲaha jo yi mu. \v 10 Ayiwa, yee fara \w Izirayɛli\w* shɛɛn pu bɛɛri na, yee bɛɛri ya yaa na li cɛ na jo Nazarɛti shɛɛn Yesu Kirisa mɛgɛ fanha ni we ná we ya cuuŋɔ. Yee ya wu kori tige na na gbo, ga, a Kilɛ di wu ɲɛ na yeege xu ni. Wee wo mɛgɛ ki fanha ni we ná we nijuuŋɔ wʼa yere mɛ yee tàan. \v 11 Kilɛ Kafila wʼa li shɛ na: \b \q1 ‹Yee puyirilee ya she faakagereŋɛ \q2 kemu ni na ki ya ɲɔ-ɛ ge, \q1 kee kʼa pye puga ki \q2 gunŋmii li faakagereŋɛ nijeŋɛ.›\f * \fr 4:11 \fr*\ft Zaburuu 118:22\ft*\f* \m Kee faakagereŋɛ ke, kee ɲɛ Yesu.» \p \v 12 A Pyɛɛri di pu pye sanha na: «Watii ɲɛ wà nige wemu na já sipya shɔ Yesu kadugo na wɛ, bani Kilɛ ya ta watii kan sipyii mu nige, wemu na já wèe shɔ ke ɲiŋɛ ke na Yesu kadugo na wɛ.» \p \v 13 Pyɛɛri ni Yohana na yu na ta fyaara bɛ ɲɛ pu zɔlɔɔ na wɛ, a lee di bye kakanhana Yawutuu ɲahagbaa fɛɛ, ni pu nɔhɔlɛɛ pu mu; bani pu bi li cɛ na sipyitiilee pu ɲɛ Pyɛɛri ni Yohana, na kalaacemɛ ɲɛ pu ɲuŋɔ ni wɛ. A pʼi li sɛɛri na li cɛ na pu bɛ pu bye ni Yesu ni. \v 14 Ga na pu ɲii yaha ná wu nijuuŋɔ ni Pyɛɛri ni Yohana tàan, pu ya já yaaga jo wɛ. \v 15 Ayiwa, ba pʼa li ta mu wɛ, na Pyɛɛri ni Yohana yeege kiiri puga ki ni. Ba pee ya foro wɛ, a pʼi ganha na puyɛ pyi na: \v 16 «Wèe di da lekɛ pye pii sipyii pii na wɛ? Bani Zheruzalɛmu shɛɛn bɛɛri ya li cɛ na fiinŋɛ na kagbɔɔ pii sipyii pii ya pye. Wèe bɛ di wa da já yi kaala wɛ. \v 17 Ga le kapyexhɔɔ le kaa ya yaa li caaga di fiige ki bɛɛri círi wɛ. Wù pu yiri wù pu fuguri xuuni, wù yi jo waha pu mu jo pu ganha bu da Yesu kaa jo nige wa shishiin bɛ mu wɛ.» \p \v 18 Lee kadugo na a pʼi Pyɛɛri ni Yohana yiri leŋɛ, na yi jo waha pu mu na pu ganha bu Yesu kaa jo sipya wa shishiin ɲii na wɛ, pu ganha bu wa shishiin kalaa Yesu mɛgɛ ni wɛ. \v 19 Ga Pyɛɛri ni Yohana di pu pye: «Na yee ɲɔmɛɛ co kelee na Kilɛ ɲɔmɛɛ co, lekɛ lʼa tii Kilɛ mu ge, yi lee shɛ wù na. \v 20 Wèe ya lemu ɲa Yesu mu, na lemu logo wu mu ge, wèe kunni da já bye yee jo baa wɛ.» \v 21 A pʼi nɔhɔ pu fuguri sanha xuuni, na na pu yaha kari. Pu ya já kakuunɔ pye pu na wɛ. Pu bi fyagi sipyii pu na, bani kagbɔɔ lemu lʼa bi pye ge, sipyii pu bɛɛri bi Kilɛ sɔni lee wuu na. \v 22 Le kakanhana cuuŋɔgana le ya pye ná faan wemu na ge, lee bi wee ta wu yee wa bi ɲɛhɛ kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) na. \s1 Nʼa daa fɛɛ pʼa lowaa ɲɛɛri Kilɛ mu \p \v 23 Ba pʼa Pyɛɛri ni Yohana yaha wɛ, a pʼi gari pu kaafɛɛ nʼa daa fɛɛ pu yíri. Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ ni nɔhɔlɛɛ pʼa yemu bɛɛri jo ni pu ni ge, a pʼi yee bɛɛri ɲaha jo pu mu. \v 24 Ba nʼa daa fɛɛ pʼa yee logo wɛ, a pu bɛɛri di binnɛ na pu zɔlɔɔ pu pye nigin, na Kilɛ ɲɛɛri na: «Wù Kafɔɔ, mu wemu wʼa fugba, ni ɲiŋɛ, ni suumɔ lɔhɔ, ni yi funŋɔ yaŋmuyɔ bɛɛri yàa ge. \v 25 Wù tolɛ \w Dawuda\w* we wu ɲɛ ma kapyebye ge, mu wʼa yi jo le wee ɲɔ ni \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* fanha ni na: \q1 ‹Ɲaha wuu na shi wu dʼa yìri \q2 na pe tunmɔ pe bɛɛri pyi wɛ? \q1 Ɲaha wuu na shi wu dʼa yìri \q2 na ɲuŋɔ baa woni pyi wɛ? \q1 \v 26 Koŋɔ ke wo saannaa pu wa na kashɛn yɛrɛyɛ luu; \q2 ɲuŋɔfɛɛ di puyɛ pinnɛɛ woni na Kafɔɔ Kilɛ kaa na, \q1 ni wʼa wemu ɲaha bulo na pye Shɔvɔɔ wu ge, \q2 ni wee bɛ kaa na.›\f * \fr 4:26 \fr*\ft Zaburuu 2:1-2\ft*\f* \p \v 27 Can wu ɲɛ wii, saannaa \w Hɛrɔdi\w* ni gbafɛnɛɛrɛɛ Pɔnsi Pilate, ni Izirayɛli shi we, ni shi wu sama, pee ya wɔ le kulo le ni. Ma fɛfɛɛrɛ kapyebye Yesu wemu ɲaha mʼa bulo ge, a pʼi yìri wee kaa na. \v 28 Lee funŋɔ ni, mu bi keree kiimu bɛɛri gbegele yaha ma fungɔngɔ fɛɛrɛ ni ma sefɛɛrɛ ti funŋɔ ni ge, a pʼi kee bɛɛri pye. \v 29 Nimɛ do Kafɔɔ, pʼa wù fuguri fugurigana lemu na ge, mʼa lee ɲa. Wee tuun wu ni fanha kan ma kapyebyii pu mu, kɔnhɔ wù sii já wʼà ma kafila wu yu ni lowaa ni. \v 30 Ma sefɛɛrɛ ti kan wù mu, kɔnhɔ wù já da yama fɛɛ cuuŋɔ, wù da ɲaha shɛshɛɛrɛ keree pyi, wù da kakanhaŋaa pyi ma fɛfɛɛrɛ kapyebye Yesu wu mɛgɛ na.» \p \v 31 Ba pʼa ɲɛrɛgɛ ki pye xɔ wɛ, xuu wemu ni pʼa pinnɛ ge, a wee xuu wu wo ɲiŋɛ kʼi jɛlɛ. A pu bɛɛri di ɲi Fɛfɛɛrɛ Munaa na. Na co wee tuun wu na, a pʼi fanha ta na ganha na Kilɛ jomɔ pu yu ni lowaa ni. \s1 Nʼa daa fɛɛ pu wo taanɲɛɛgɛ ke \p \v 32 Nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri bi bɛ nigin na. Pu bi pu zɔlɔɔ pu pinnɛ, na pu fungɔnyɔ bɛɛri pinnɛ. Wa shishiin bi wu yaŋmuŋɔ pyi wuyɛ nigin wogo wɛ, ga pu yaŋmuyɔ bɛɛri yi bye fooba. \v 33 Sefɛɛrɛ nigbɔɔrɔ ti bye tudunmɔɔ pu mu na yi yu sipyii pu mu na Yesu Kirisa ya ɲɛ na foro xu ni. A Kilɛ di fɛrɛmɛ tirige pu bɛɛri nigin nigin na xuuni. \v 34 Yaaga bi wa shishiin kuuŋɔ pu ni wɛ, bani kɛrɛyɛ ni piyɛyɛ bye piimu mu ge, pee bi yee ya pɛrɛɛ. \v 35 Pu bu yemu pɛrɛ, pʼa ba wee wari we kan tudunmɔɔ pu mu. Pʼa wee wari we taa taa nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri na, na bɛ ni pu bɛɛri nigin nigin wu cɔnrɔmɔ ɲuŋɔ kana ni. \p \v 36 Lee funŋɔ ni ná wa bye wà, wee mɛgɛ ɲɛ na Yusufu. \w Levi\w* wo kpɔɔn li shɛn wu bye wii, wu dʼa yìri Sipɛrɛ fiige ki ni. Tudunmɔɔ pʼi bi wu pyi na Barinabasi, (lee kɔri ɲɛ na wemu ya sipyii yɛri, na samɔhɔrɔ leni pu ni ge.) \v 37 Tɛgɛ ka bye wee mu, a wu ba kee pɛrɛ, na ba wee wari we kan tudunmɔɔ pu mu. \c 5 \s1 Anaɲasi ni Safira keree \p \v 1 Ayiwa, lee di ná wa bɛ ta wà, wee mɛgɛ ɲɛ na Anaɲasi. Wu shɔ mɛgɛ di ɲɛ na Safira. A pee bɛ di pu wo tɛgɛ ka pɛrɛ. \v 2 Ga, a pu shuun wu jo bɛ, na wari wu taa, na taaga ka ŋmɔhɔ. A Anaɲasi di taaga ki saŋa lɔ na shɛ gan tudunmɔɔ pu mu. \v 3 Wee tuun wu ni a Pyɛɛri di wu pye: «Anaɲasi, ɲaha na mu dʼa Shitaanni yaha wʼa jé ma zɔ wu ni, na wu ɲi ni ke funguuŋɔ ke ni wɛ? Mu ya ma tɛgɛ ki pɛrɛmɛ pu taa na ŋmɔhɔ, na ba na pa kafinɛyɛ jo \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li mu. \v 4 Mu bye mu sanha ma tɛgɛ ki pɛrɛ-ɛ ge, ta ki bye mu kacɛ na wɛ? Mu ya ki pɛrɛ bɛ goo, ta mu bi da já ki pɛrɛmɛ pu bɛɛri pye ma ɲidaan pyegana na wɛ? Ɲaha na mu dʼa sɔɔ na le kakuunɔ le tuugo yaha lʼa tigi ma funŋɔ ni wɛ? Ma ganha ba giin nago sipyii mu mʼa kafinɛyɛ jo-e dɛ! Kilɛ mu mʼa yi jo.» \v 5 Ba Anaɲasi ya yee logo wɛ, na do ɲiŋɛ na na xhu. Sipyii piimu bɛɛri pʼa yee logo ge, a fyaara di jé pee bɛɛri ni xuuni. \v 6 A lɛvɛɛ pʼi yìri na Anaɲasi nixhugo ki lɔ le gbo fatɔŋɔ ni, na shɛ le faŋa ni. \p \v 7 Ba lɛɛrɛɛ taanri ya toro wɛ, a Anaɲasi shɔ wu bɛ di nɔ jé. Le lʼa pye wu poo wu na ge, lee di wu ta wu ya lee cɛ wɛ. \v 8 A Pyɛɛri di wu yiri na wu pye: «Safira, can jo na ɲii na, mu ni ma poo wu ni ke wari ɲɔ ke na yee ya yi wo tɛgɛ ki pɛrɛ ya?» A Safira di jo: «Uun, ke wari ɲɔ ke na kʼa pɛrɛ.» \v 9 A Pyɛɛri di wu pye: «Wee tuun wu ni yi dʼa ta dii a yee shuun wu jo bɛ yi na na yʼi Kafɔɔ wo Fɛfɛɛrɛ Munaa li nɔhɔ wolo wɛ? Ayiwa, pii pʼa shɛ mu poo wu nixhugo ki le ge, pee wa kuɲɔɔ le ɲɔ na. Pʼa da zhɛ ni mu bɛ ni.» \v 10 Taapile ni a cee wu bɛ di do ɲiŋɛ na Pyɛɛri tɔɔyɔ ni, na xhu. Ba lɛvɛɛ pʼa jé wɛ, na wu bɛ nixhugo ta. A pʼi wu bɛ lɔ na shɛ le faŋa ni wu poo wu tàan. \v 11 A le kaa le di sii fyaara le nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri zɔlɔɔ ni fo xuuni. Sipyii piimu bɛɛri pʼa yi logo ge, a pee bɛ di sii fya xuuni. \s1 Kakanhaŋaa niɲɛhɛŋɛɛ kiimu tudunmɔɔ pʼa pye ge \p \v 12 Tudunmɔɔ pu bi kakanhaŋaa niɲɛhɛŋɛɛ ni ɲaha shɛshɛɛrɛ keree niɲɛhɛŋɛɛ pyi sipyii pu niŋɛ ni. Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki kaaŋa ki xuu wemu wu wa na saannaa \w Solomani\w* gba ge, wà nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri bi puyɛ pinnɛɛ ni fungɔngɔ nigin ni. \v 13 Sipyii pusamaa ni, wa shishiin bi gbara wu shɛ jé nʼa daa fɛɛ pu ni wɛ. Ga lee bɛ na sipyii pu bi pu sɔni xuuni. \v 14 A sipyii pʼi ganha na daa Kafɔɔ na na ɲɛhɛŋi, cèe fara namaa na. A pee bɛɛri di ganha na faraa nʼa daa fɛɛ pu na. \v 15 A lisana di ba ɲɛri fo sipyii pu na yama fɛɛ pu tugoo na ma na yɛri kodoroyo ni, karaya ni fuuyo na; kɔnhɔ Pyɛɛri nidorowo, ali wu ɲɛhɛ bye wu ya takpɔngɔ ta pu na wɛ, wu jaa we yɛ di já to pii na pee di juuŋɔ. \v 16 Sipyiɲɛhɛmɛɛ bɛ bi yìri kabanugo kulogoo ki ni na se Zheruzalɛmu ni ni yama fɛɛ niɲɛhɛmɛɛ, ni \w jinaa\w* sipyii ni tudunmɔɔ pu mu. Pu bɛɛri bi juuŋɔ. \s1 Kanhama pemu pʼa nɔ tudunmɔɔ pu na ge \p \v 17 Lee funŋɔ ni, saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ we ni wu kaafɛɛ, pee ɲɛ \w Sadushɛɛn\w* pu wo kuruŋɔ ke, a tudunmɔɔ pu wo ɲɛpɛɛn di jé pee ni. \v 18 A pʼi yìri na tudunmɔɔ pu co, na shɛ pu le kasogbagbɔhɔ ki ni. \v 19 Ga, a Kafɔɔ wo mɛlɛkɛ wa di ba kasogbaha ki mugi piige ki ni, na tudunmɔɔ pu yeege na pu pye: \v 20 «Yʼa se yʼi shɛ diin Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. Yʼi da pe ɲìi sicuumɔ nivomɔ pe keree yu sipyii pu bɛɛri mu.» \v 21 A tudunmɔɔ pʼi wee mɛlɛkɛ wu ɲɔmɛɛ co. Ba ɲiga kʼa mugi yɛ wɛ, a pʼi sɔɔ kari Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na shɛ sipyii pu ɲɔ kɔn na galaa. \p Wee tuun wu ni a saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu bɛ di ba nɔ ni wu kaafɛɛ pu ni, a pʼi \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ke ni \w Izirayɛli\w* nɔhɔlɛɛ pu bɛɛri yiri pinnɛ. A pʼi sɔrɔsii pii tun, na pu shɛ kasogbaha ki ni, pʼi shɛ tudunmɔɔ pu co pa. \v 22 Ga ba sɔrɔsii pʼa nɔ kasogbaha ki ni wɛ, pu ya tudunmɔɔ pu ta wà wɛ. A pʼi guri pa na ba kiirikɔɔn kuruŋɔ ki pye: \v 23 «Wèe ya shɛ kasogbaha ki ta kʼa shɔ̀hɔ ki shɔhɔgana na, gɛdii pu bɛ niyereye di ɲɛ kuɲɔgɔɔ ki ɲɔ na. Ga ba wèe ya ki mugi wɛ, wèe ya sipya bɛ ta ki funŋɔ ni wɛ.» \v 24 Ba Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki gɛdii ɲuŋɔfɔɔ we ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* pʼa yee logo wɛ, a tudunmɔɔ pu keree di pu ɲaha wɔ fo xuuni. A pʼi ganha na puyɛ pyi na: «Lekɛ di da ba bye wɛ?» \v 25 Na pu yaha yee na, a sipya wa di nɔ na pu pye: «Yee ya sipyii piimu tɔ kaso wu ni ge, pu wa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni na sipyii pu kalaa.» \v 26 Wee tuun wu ni a gɛdii ɲuŋɔfɔɔ wu gari ni gɛdii ni. A pʼi shɛ tudunmɔɔ pu co na pa, ga pu ya ta mafɛ nɔ pu na wɛ. Bani pu bi fyagi na sipyii pu ɲuŋɔ ganha da nari pʼi pee wá ni kagereye ni wɛ. \p \v 27 Ba pʼa pa nɔ ni tudunmɔɔ pu ni kiiri wu takɔngɔ ki ni wɛ, a saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu pu yege na: \v 28 «Ta wèe ya yi jo na yi waha yee mu jo yi ganha bu da sipya wa shishiin kalaa nige we ná we mɛgɛ na-ɛ wɛ? Ga yee ya Zheruzalɛmu kulo li bɛɛri ɲi ni yi wo kalaa wu ni. Yee kunni ya sii na giin fo we ná we wo shishan pu ɲama di ba do wèe ɲuŋɔ ni.» \p \v 29 A Pyɛɛri ni tudunmɔɔ pusamaa di pu ɲɔ shɔ na: «Li waha lʼi waha, wèe ya yaa wèe pu Kilɛ ɲɔmɛɛ co na toro sipyii wuu na! \v 30 Yee ya Yesu kori tige na na gbo, a wèe wo sefɛlɛɛ pu wo Kilɛ wu wu ɲɛ na yeege xu ni. \v 31 Kilɛ ya wu durogo, na wu teŋɛ wuyɛ kanige cɛ, na wu pye Saan ni Shɔvɔɔ, kɔnhɔ Izirayɛli shɛɛn di já \w daburajɛ jo\w*, pu jurumu wu \w yafa\w* pu mu. \v 32 Wèe pʼa pye kee keree ki wo sɛɛrɛɛ, wère ni \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* lemu Kilɛ ya gaan wu ɲɔmɛɛ covɛɛ pu mu ge.» \p \v 33 Ba kiirikɔɔn kuruŋɔ kʼa pee jomɔ pu logo wɛ, a pu logoo di yìri xuuni, fo pu na tudunmɔɔ pu shaa di gbo. \v 34 Ga \w Farizhɛn|lemma="Farizhɛɛn"\w* wa bye pu ni, wee mɛgɛ ɲɛ na \w Gamaliyɛli\w*. Saliya karamɔgɔ wa wu bye wii, sipyii bɛɛri di bi baraga tɛri wu na. A wee di yìri yere kiirikɔɔn kuruŋɔ ki niŋɛ ni, na pu pye na pu tudunmɔɔ pu yeege kpɛɛngɛ ki na fɔlɔ jɛri. \v 35 Ba tudunmɔɔ pʼa foro wɛ, a wu kiirikɔɔn kuruŋɔ ki pye: «Na cebooloo, Izirayɛli shɛɛn, kaa le yʼa giin di bye pii sipyii pii na ge, yi yi funŋɔ sha ni li ni xuuni dɛ! \v 36 Bani li sanha mɔ toro wɛ, ná wa ya foro naha wu mɛgɛ ɲɛ na Tudasi. Wee ya yìri na wuyɛ pye sipyigbɔ kaɲahacɛmɛ wee ɲɛ, fo sipyii xhuu shishɛɛrɛ (400) shishiin ya taha wu fɛni. Ga pʼa pa wu gbo, a wu sipyii pu bɛɛri di jaaga. A kee keree kʼi da wà wee xuu wu ni. \v 37 Lee kadugo na a wa bɛ di ba yìri sanha, wee bye Galile shɛn, wu mɛgɛ ki bye na Zhudasi. Tuun wemu ni pu bi fiige ki sipyii pu mɛyɛ yi kani ge, wee tuun wu ni wee ya yìri. Wee bɛ bi sipyiɲɛhɛmɛɛ ta na taha wuyɛ fɛni. Ga, a pʼi wee bɛ gbo, a wee bɛ wo sipyii pu bɛɛri di jaaga. \v 38 Lee funŋɔ ni do, nʼa da kaa nigin jo yi mu: Yi ganha ba yiyɛ leni nige pii sipyii pii ni wɛ, yi pu yaha pu da gaaŋi. Pu fungɔnyɔ ye ni pu kapyegee ki bu da ki na yìri sipyii yíri, ki na ba xhɔ kiyɛ ni caŋa ka. \v 39 Ga ki shiin bu shɛ da kʼa sii yìri Kilɛ yɛ pyaa ni, yʼa da já ki koo tɔ wɛ. Yi kasɛɛgɛ yaha yiyɛ na, yi ganha da yiyɛ yaha yi pa bye Kilɛ yokɔnɲii-i dɛ!» \p \v 40 Ayiwa, a kiirikɔɔn kuruŋɔ kʼi sɔɔ Gamaliyɛli wo nijoyo yi na. A pʼi tudunmɔɔ pu yiri leŋɛ, na pu kpɔn ni susɔlɔɔ ni, na yi jo waha pu mu na pu ganha da Yesu kaa jo wa shishiin bɛ mu wɛ. Lee kadugo na na pu yaha kari. \v 41 A tudunmɔɔ pʼi laha kiirikɔɔn kuruŋɔ ki tàan na kari. A pu funyɔ di sii taan xuuni, bani shiige kaa le lʼa bi pu ta Yesu mɛgɛ ki wuu na ge, pʼa bi lee jate puyɛ mu gbɔɔrɔ kaa. \v 42 A pʼi ganha na sipyii pu kalaa ɲiga bɛɛri Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, ni pu kabanya ni, na yi yu pu mu na Yesu wu ɲɛ Shɔvɔɔ we. \c 6 \s1 Namaa gbarashuun pʼa shɔɔnri pee di tudunmɔɔ pu tɛgɛ \p \v 1 Ayiwa, nʼa daa fɛɛ pu bi ɲɛhɛŋi xuuni yee caya yi na. A Helenisitilee\f * \fr 6:1 \fr*\ft \+bd Helenisitilee:\+bd* Pee ɲɛ Yawutuu piimu pʼa Girɛkii jomɔ pu yu ge.\ft*\f* pʼi ba ganha na fiige ki wo Yawutuu pu zɔlɔɔ yu na pee ya li sɛɛri na li cɛ pu na, na pu ya pee wo naxhugoshaa pu jateni caŋa bɛɛri wo yaliye looloduun ni wɛ. \v 2 Ba tudunmɔɔ kɛ ni shuun wʼa yee logo wɛ, na nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri yiri na pu pye: «Wèe ya yaa wèe pu Kilɛ wo Jozaama pu jo wu yaha wù na wʼà yaliye keree ɲaha shɔɔnri wɛ. \v 3 Lee wuu na wù cebooloo, yi namaa gbarashuun shɔɔnri yiyɛ ni, sipyii bɛɛri ya piimu mɛsaaŋa yu, pu dʼa ɲi \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* na, fungɔngɔ fɛɛrɛ bɛ di ɲɛ pu ni ge. Wù na yaliye yi keree ki ɲaha zhɔɔnri wu le pee keŋɛ ni. \v 4 Wèe kunni wèe wa da zii wùyɛ pɔ ɲɛrɛgɛ ke ni Kilɛ wo Jozaama pu jo wu na.» \p \v 5 A pee jomɔ pe di daan sipyii pu bɛɛri ni. A pʼi sipyii gbarashuun wa ɲaha bulo. Pee pu wa mɛ: Ecɛni, wee bi fanha ta nʼa daa ni na nɔhɔ ɲi Fɛfɛɛrɛ Munaa bɛ na; Filipe, ni Porokɔrɛ, ni Nikanɔri, ni Timɔ, ni Parimenasi, ni Nikolasi, wee bye Ancɔsi shɛn. Wee bi fɛnhɛ jé Yawutuu wo koo li ni fɔlɔ na na pa bye nʼa daa fɔɔ. \v 6 A pʼi shɛ ni pu ni tudunmɔɔ pu mu, a tudunmɔɔ pʼi pu keye taha pu na, na Kilɛ ɲɛɛri pu mu. \v 7 A Kilɛ jomɔ pʼi ganha na jaaga na se ɲaha na. A nʼa daa fɛɛ pʼi ganha na ɲɛhɛŋi Zheruzalɛmu kulo li ni. A Yawutuu \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* niɲɛhɛmɛɛ bɛ di dà Yesu na. \s1 Pʼa Ecɛni co \p \v 8 Ecɛni bi ɲi Kilɛ wo niimɛ we ni wu sefɛɛrɛ ti na, fo wu na kakanhaŋaa nigbɔhɔɔ ni ɲaha shɛshɛɛrɛ keree pyi sipyii pu tɛ ni. \v 9 Ga, a sipyii pii di ganha na Ecɛni kaala, pee bi yìri Sirinɛ kulo li ni, ni Alɛkizandiri kulo le, ni Silisi fiige ke, ni Azi fiige ki ni. A pʼi nakaara ɲɔ kɔn na byi ni Ecɛni ni. Buloo piimu pʼa ɲuwuuro ta ge, pee wo \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki Yawutuu pu bye pii. \v 10 Ga pu ya já can ta Ecɛni na wɛ, bani \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li bi fungɔngɔ fɛɛrɛ kaan wu mu wu na yu. \v 11 Wee tuun wu ni a pʼi sipyii pii saraa na pee sɔn wá Ecɛni na. A pee di ganha na yu na: «Wèe ya we ɲa wu na Kilɛ tudunmɔɔ Musa ni Kilɛ wo fanhara jomɔ yu.» \v 12 A pʼi sipyii pee, ni nɔhɔlɛɛ pee, ni \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* pu sɔn mu lee sɔngana li na. A pʼi yìri kari Ecɛni fɛni, na shɛ wu co, na gari ni wu ni \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki mu. \v 13 A kafinɛjuu pii bɛ di binnɛ ni pu ni, na shɛ kafinɛyɛ taha Ecɛni na na: «We ná we, tuun bɛɛri ni we ɲɛ na kafilakuumɔ yu na waa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ fɛfɛɛrɛ wogo ki na ni Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu na. \v 14 Bani wèe ya wu ɲa wu na yu na Nazarɛti shɛɛn Yesu na ba Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ja; Musa ya kalɛgɛɛ kiimu kan wèe mu ge, na kee bɛɛri ɲɛri.» \v 15 A kiirikɔɔn kuruŋɔ ki sipyii pu bɛɛri di pu ɲahaya kɔ le Ecɛni ni na wii. A pʼi wu ɲaha ki ta kʼa ɲɛri ba mɛlɛkɛ wogo ɲɛ wɛ. \c 7 \s1 Ecɛni ya Kilɛ jomɔ paari Yawutuu ɲuŋɔfɛɛ pu mu \p \v 1 A \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* wu Ecɛni yege na: «Jomɔ pe sipyii pu wa yu mɛ mu shizhaa na ge, can wʼa wii ya?» \v 2 A Ecɛni di wu ɲɔ shɔ na: «Na tii ni na ɲahafɛɛ, yi ye logo. Nɔɔrɔ fɔɔ Kilɛ ya wuyɛ shɛ wù tolɛ \w Ibirayima\w* na na wu yaha Mezopotami fiige ki ni, na wu ta wu sanha yìri di zhɛ diin Karan kulo li ni wɛ. \v 3 Na wu pye: ‹Ibirayima, foro ma fiige ki ni, mʼa yìri laha ma kpɔɔn li na. Fiige ke nʼa da zhɛɛ ma na ge, mʼa shɛ diin kee ni.›\f * \fr 7:3 \fr*\ft Zhenɛzi 12:1\ft*\f* \p \v 4 «Wee tuun wu ni a Ibirayima di yìri Kalide fiige ki ni na shɛ diin Karan kulo li ni. Lee kadugo na a Ibirayima to wu ba xhu. Fiige kemu ni yee wa mɛ niɲaa ge, a Kilɛ di wu ɲaha co na pa diin kee fiige ki ni. \v 5 Kilɛ bi ta xuu wa shishiin kan wu mu ke fiige ke ni wu ta wɛ, ali tɔɔgɔ tashanga bɛ wɛ. Ga Kilɛ bi ɲɔmɛɛ lɔ wu mu na wu na ba ke fiige ke kan wu mu, na ki kan wu kadugo ki bɛ mu wu kadugo na. Lee bi Ibirayima ta pya nigin bɛ ɲɛ wu mu wee tuun we ni wɛ. \v 6 Kilɛ bi li shɛ na Ibirayima kadugo nagoo pu na ba shɛ diin nadadɛɛnrɛ na fiige katii ni. Kee fiige ki sipyii na ba pu ɲɛri buloo, na sii na kanhama nɔri pu na xuuni fo yee xhuu shishɛɛrɛ (400). \v 7 Ga, a Kilɛ di guri jo sanha na fiige kemu wo sipyii pu da ba Ibirayima nagoo pu pye buloo ge, na weeyɛ pyaa na ba kiiri kɔn pee na. Lee kadugo na na Ibirayima kadugo ki na ba foro kee fiige ki ni, na ba ganha na wee pɛlɛ naha we xuu weyɛ pyaa ni.\f * \fr 7:7 \fr*\ft Zhenɛzi 15:13-14\ft*\f* \v 8 Lee kadugo na a Kilɛ ni Ibirayima di kariɲɛɛgɛ ɲɔmɛɛ lɔ puyɛ mu, na cekɔɔnrɔ pye lee wo ɲaha shɛshɛɛrɛ. Lee lʼa Ibirayima pye, wʼa pa \w Ishaaga\w* se ge, na wu kɔn wu cazege caŋa gbarataanri wogo ki na. A Ishaaga bɛ di ba Yakuba se, a wu bɛ di wee kɔn. A Yakuba bɛ di wù sefɛlɛɛ kɛ ni shuun wu se, a wu bɛ di pee kɔn. \p \v 9 «Wù sefɛlɛ wa bye wà wee mɛgɛ ɲɛ na Yusufu. Wee wo ɲɛpɛɛn ya pa jé wù sefɛlɛɛ pusamaa ni, fo pʼa wu co pɛrɛ Misira fiige ki shɛvɛɛ pii mu. \v 10 Ga, a Kilɛ di bye ni wu ni, na wu yeege wu kanhama keree ki bɛɛri ni, na fungɔngɔ fɛɛrɛ kan wu mu, na wu kaa taan \w Farawɔn\w* ni, Misira saan we. A Farawɔn di Misira fiige ki ɲuŋɔ fɛɛrɛ ti bɛɛri kan wu mu, na saanra puga ki bɛ wo ɲahagbaa fɛɛrɛ ti kan wu mu. \v 11 Wee tuun wu ni a xuugbɔhɔ ka di ba jé Misira fiige ki bɛɛri, ni Kana fiige ki bɛɛri ni. A kanhama pʼi sii pɛlɛ fo xuuni. A wù sefɛlɛɛ pʼi bye pu ya ɲɔlige bɛ taa nige wɛ. \v 12 Ba Yakuba ya pa logo na shinma wa Misira fiige ki ni wɛ, a wu wù sefɛlɛɛ pu tun pu tɔɔɲishiinɛ li ni pʼa shɛ shinma wa shɔ wà na pa. \v 13 Ba Yakuba, ya pa pu tun tɔɔɲii shuun wuu li ni wɛ, a Yusufu di shɛ wuyɛ shɛ wu cebooloo pu na. Wee tuun wu ni a Farawɔn bɛ di na Yusufu nɔhɔ tayirige cɛ. \v 14 Lee kadugo na a Yusufu di pu pye pʼa shɛ ba ni wu to wu ni wu puga shɛɛn pu bɛɛri ni. Pu bɛɛri bye sipyii kɛlɛɛ gbarashuun ni kaguro (75). \v 15 A Yakuba di gari mu Misira ni, a wu ni wù sefɛlɛɛ pu bɛɛri di ba xhu wà. \v 16 Ba pʼa xu wà wɛ, a pʼi pu nixhuyo yi tugo na pa Sisɛmu kulo li ni. Ibirayima bi xuu taleŋɛ kemu shɔ Hamɔri nagoo pu mu Sisɛmu ni ge, a pʼi ba pu nixhuyo yi le wà. \p \v 17 «Ayiwa, Kilɛ bi ɲɔmɛɛ lemu lɔ Ibirayima mu ge, ba lee ɲɔ faduun ya dɛɛŋɛ wɛ, a \w Izirayɛli\w* shɛɛn pʼi sii se na ɲɛhɛ Misira fiige ki ni. \v 18 Lee kadugo na a fanha kʼi ba nɔ saan wa na, wee bi ta yaaga cɛ Yusufu keree ni wɛ. \v 19 A wee saan wu ganha na wèe shi wu kana ni shizhiinmɛ ni. Wu bi wèe sefɛɛ pu karamu na pu cogana kolo fo pʼa pu nagoo yɛri kpɛɛngɛ na, kɔnhɔ pu da xhuli.\f * \fr 7:19 \fr*\ft Ɛkizode 1:7-14\ft*\f* \v 20 Wee tuun wu ni Kilɛ tudunmɔɔ Musa ya se. Wu pubinnɛ wo wu bi sii ɲɔ xuuni. A wu nu wu wu ŋmɔhɔ tofɔɔ wu kaban, na jire kan wu mu fo na nɔ yeboyo taanri na. \v 21 A pʼi shɛ wu bɛ yaha kpɛɛngɛ ki na. A Farawɔn poro fucɛɛrɛ di wu lɔ, na wu \w bii\w* ba wuyɛ pyaa ja ɲɛ wɛ.\f * \fr 7:21 \fr*\ft Ɛkizode 2:1-10\ft*\f* \v 22 A Musa di bye mu na sii kalaa Misira shɛɛn wo fungɔngɔ fɛɛrɛ keree ki bɛɛri ni. A baraga di bye wu ɲɔ jomɔ ni wu kapyegee ki bɛɛri ni. \p \v 23 «Ba Musa shi wʼa pa nɔ yee kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) na wɛ, a wu yìri na wu shɛ wu cebooloo Izirayɛli shɛɛn pu pɛrɛgi. \v 24 Tuun wemu ni Musa ya nɔ pu na ge, na Misira shɛn wa ɲa wu na kakuunɔ pyi wu ceborona wa na. A wu fara wu ceborona wu na, na wee kpɔn gbo, kɔnhɔ wu wu ceboro wu luu ɲiŋɛ. \v 25 Musa bi giin na wee cebooloo pu na ba li cɛ lee funŋɔ ni na Kilɛ na ba pu ɲuŋɔ wolo bulooro ti ni, na pu yeege Misira fiige ki ni wee Musa keŋɛ kurogo. Ga wu cebooloo pu ya lee cɛ ta wɛ. \v 26 Kee caŋa ki ɲimuguro a Musa di gari wu cebooloo pu yíri sanha. A wu shɛ wu cebooloo shuun wa ta pu na dunni, na pee susuro tɛgɛ na pu pye: ‹Yee ya cɛ nago cebooloo yee ɲɛ-ɛ gɛ? Ɲaha fɛni yee di dunni wɛ?›\f * \fr 7:26 \fr*\ft Ɛkizode 2:13\ft*\f* \v 27 Ga wemu wu bi wu ceboro wu sani ge, a wee di Musa ŋmunuŋɔ na wu pye: ‹Jɔgɔ wʼa mu teŋɛ wèe ɲuŋɔ ni, na mu pye wèe kiiri kɔnvɔɔ wɛ? \v 28 Kɔnhɔ mu di wa giin mʼa nɛ bɛ gbo, ba mʼa Misira shɛn we gbo mɛ taɲaa wɛ?›\f * \fr 7:28 \fr*\ft Ɛkizode 2:14\ft*\f* \v 29 Wee kafila wu wuu na a Musa di baa kari Madiyan fiige ki ni, na shɛ diin wà, na jalaa shuun ta wà. \p \v 30 «Ba yee kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) ya toro wɛ, a mɛlɛkɛ wa di wuyɛ shɛ Musa na naɲiŋɛ ka ni tahara la funŋɔ ni, \w Sinayi\w* faaboboŋɔ ki tàan, sige ki funŋɔ ki ni. \v 31 Ba Musa ya lee ɲa wɛ, a lee di wu fo fo xuuni. A wu ganha na fuloo li na, kɔnhɔ wu li kemɛ wii, ga, a Kafɔɔ Kilɛ di jo ni wu ni na wu pye: \v 32 ‹Nɛ wu ɲɛ ma sefɛlɛɛ pu wo Kilɛ we, Ibirayima wo Kilɛ we, Ishaaga wo Kilɛ we, ni Yakuba wo Kilɛ we.›\f * \fr 7:32 \fr*\ft Ɛkizode 3:6\ft*\f* A Musa di fya fo na fuguri, wu ya sɔɔ na wu ɲuŋɔ yirige di wu wii nige wɛ. \v 33 Lee kadugo na a Kafɔɔ di Musa pye: ‹Tanhaya yi wolo ma tɔɔyɔ yi na, bani xuu wemu ni mʼa yere ge, fɛfɛɛrɛ xuu wu ɲɛ wii. \v 34 Nɛ wa na sipyii pu kanhagana li ɲaa Misira fiige ki ni, nɛ wa pu shiinnɛ li bɛ nuri. Nɛ tigi na pa di ba pu ɲuŋɔ wolo bulooro ti ni. Pa di ma tun zhɛ Misira ni.›\f * \fr 7:34 \fr*\ft Ɛkizode 3:5,7,8,10\ft*\f* \p \v 35 «Ayiwa, wee Musa we ninumɔ Izirayɛli shɛɛn bi she ge, na jo: ‹Jɔgɔ wʼa mu teŋɛ wèe ɲuŋɔ ni, na mu pye wèe kiiri kɔnvɔɔ wɛ?›\f * \fr 7:35 \fr*\ft Ɛkizode 2:14\ft*\f* Wee Musa we Kilɛ ya pa dun wʼa shɛ bye pu ɲuŋɔfɔɔ. A wee di pu ɲuŋɔ wolo Misira bulooro ti ni Mɛlɛkɛ wu gbɔɔrɔ ni, wemu wʼa wuyɛ shɛ wu na, tahara li ni ge. \v 36 Wee Musa we wʼa pu yeege Misira bulooro ti ni, na ɲaha shɛshɛɛrɛ keree ni kakanhaŋaa pye Misira fiige ki ni, ni pu nidorowuu Suumɔ Loɲiga ki ni, ni sipoŋɔ ki bɛ ni fo na nɔ yee kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) na. \v 37 Wee Musa wu wʼa Izirayɛli shɛɛn pye: ‹Kilɛ na ba Kilɛ tudunmɔ wa bɛ yaha na pa yi mu ba nɛ ɲɛ wɛ. Wee bɛ na ba bye yi ceboro wa.›\f * \fr 7:37 \fr*\ft Dutɛrɛnɔmɛ 18:15,18\ft*\f* \v 38 Tuun wemu ni sipyii pu bi pa binnɛ sipoŋɔ ki ni ge, Musa bye ni pu ni. Mɛlɛkɛ we wu bye Sinayi faaboboŋɔ ki na ge, Musa wu bi nuri wee ɲɔ na na dorogo wù sefɛlɛɛ pu mu. Mu Musa bi Kilɛ wo baraga jomɔ nixhɔbaama pu taa, na pu kaan wèe mu. \p \v 39 «Ga wù sefɛlɛɛ pu ya ta sɔɔ Musa wo jomɔ pu na wɛ. A pʼi zhe wu ni, na pu fungɔnyɔ caanna ɲɛri Misira yíri. \v 40 A pʼi \w Arɔn\w* pye: ‹Pɛɛŋɛ yaŋmuyɔ ya yàa wù mu, yemu wù da da ɲaa ge, wù da ɲaari ni yee ni, bani Musa we wʼa wèe yeege Misira fiige ki ni ge, wèe ya wu ɲaa wɛ. Dii wʼa ɲɛri bɛ ge, wèe ya cɛ wɛ.›\f * \fr 7:40 \fr*\ft Ɛkizode 32:1,23\ft*\f* \v 41 A pʼi nupige tuugo yàa yee caya yi na, na saraga wolo lee yapɛrɛ li mu, na funŋɔ tàan puyɛ pyaa wo keye wo labye wu na. \p \v 42 «Wee tuun wu ni, a Kilɛ di wu kadugo le pu ni, na pu yaha fugba wɔrɔɔ kii bɛlɛ wu na, ma na jo ba lʼa ka Kilɛ tudunmɔɔ pu mu kafila wu ni kagana lemu na wɛ na: \b \q1 ‹Izirayɛli shɛɛn, yee ya yapɔrɔyɔ gbo, \q2 na saraya wolo nɛ mu sipoŋɔ ki ni \q2 yee kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) funŋɔ ni ya? \q1 \v 43 Yee ya ye saraya ye wolo nɛ mu-i dɛ, \q2 ga yee yapɛrɛ lemu mɛgɛ ki wa na Mɔlɔki ge, \q2 lee wo fàya bugu yee wa lɔ. \q1 Ni wɔrɔ lemu li ɲɛ na Aranfan ge, \q2 yee tuuyo yee wa yàa, na yee pɛlɛ. \q1 Lee wuu na nʼa da ba yee kuu na kari \q2 fo Babilɔni kadugo yíri.›\f * \fr 7:43 \fr*\ft Amɔsi 5:25-27\ft*\f*» \p \v 44 A Ecɛni di jo sanha na: «Na wèe sefɛlɛɛ pu yaha ɲara li na sige ki funŋɔ ni, fàya bugu wu bye pu mu. Wee funŋɔ ni Kilɛ bi yu ni pu ni. Kilɛ bi fàya bugu wa shɛ Musa na, ba wʼa wee wo yaagana li ɲa wɛ, na wu yàa mu. \v 45 Lee kadugo na a wù sefɛlɛɛ pu ba wee fàya bugu wu kan pu nagoo mu. Zhozuwe wu bye pu ɲahagbaa fɔɔ wee tuun wu ni. A Kilɛ di pu tɛgɛ, na fiige ka wo sipyii kɔri pu mu. A pʼi gari ni fàya bugu wu ni kee fiige ki ni, a wu shɛ gori wà fo na pa nɔ saannaa \w Dawuda\w* wo caŋa ɲii li na. \v 46 Saannaa Dawuda, wee bi sii fɛrɛmɛ ta Kilɛ mu. A wu Kilɛ ɲɛɛri na wu sɔɔ wee mu wee di pɛɛŋɛ puga ka yereŋɛ Yakuba wo Kilɛ wu mu. \v 47 Ga wu ja \w Solomani\w*, wee wʼa pa bye kee pɛɛŋɛ puga ki yereŋɛvɔɔ. \v 48 Ga wʼà li cɛ nago \w Kilɛ-gbɔtabaaga\w* tatɛɛngɛ ɲɛ sipya wo puga niyaaga ni wɛ; ma na jo ba Kilɛ tudunmɔ wʼa yi jo wɛ, na Kafɔɔ Kilɛ ya jo na: \b \q1 \v 49 ‹Fugba we, wee ɲɛ na saanra koro, \q2 ɲiŋɛ ke, kee ɲɛ na tɔɔyɔ tatahaŋa. \q1 Yee di da puga kekɛ yàa nɛ mu wɛ? \q1 Xuu wekɛ wu ɲɛ wà sanha \q2 wemu na já bye nɛ taŋmɔŋɔ wɛ? \q1 \v 50 Ta nɛ bɛ wʼa yee bɛɛri yàa \q2 na wo sefɛɛrɛ ti funŋɔ ni wɛ? \q1 Nɛ Kafɔɔ wʼa jo mu.›\f * \fr 7:50 \fr*\ft Ezayi 66:1-2\ft*\f* \b \p \v 51 «Yee ɲuŋmogoo kʼa waha. Yee zɔlɔɔ ni yee niwegee ki ya ta cekɔɔnrɔ pye wɛ. Yee ya \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li kaala tuun bɛɛri ni. Yee ni yi sefɛlɛɛ pu bɛɛri ya pye nigin. \v 52 Kilɛ tudunmɔ wekɛ wu dʼa pye wà ni yee sefɛlɛɛ pu ya wu kanha-i wɛ? Pii pʼa Kilɛ wo sipyitiimɛ wu ba jomɔ pu jo ge, pʼa pee gbo. Nimɛ a yee di wee sipyitiimɛ wu bɛ nɔhɔ yaha, na wu gbo. \v 53 Yee pʼa bi Kilɛ wo saliya wu keree ki ta mɛlɛkɛɛ gbɔɔrɔ ni, ga yee di ya sɔɔ na taha wee saliya we ɲaarigana fɛni wɛ.» \s1 Ecɛni xugana \p \v 54 Ba \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki sipyii pʼa pee jomɔ pu logo wɛ, a pu logoo di sii yìri, fo pu na pu ganhaa kuri Ecɛni fɛni. \v 55 Lee di Ecɛni ta wʼa ɲi \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* na. A wu fugba wu wii, na Kilɛ wo nɔɔrɔ wu ɲa, na Yesu niyerege ɲa Kilɛ kanige cɛ. \v 56 A wu jo: «Wii! Nɛ ɲii wa fugba we ni wʼa mugi, \w Sipya Ja\w* we, na wee niyerege ɲaa Kilɛ kanige cɛ.» \v 57 Ba Ecɛni ya yee jo wɛ, a pʼi sii sipyaa wá, na pu niwegee tɔ. A pu bɛɛri di gburogi na ba dɔ Ecɛni na. \v 58 Na wu co, na wu kile na yeege kanha ki kadugo yíri, na shɛ wu wá ni kagereye ni fo na wu gbo. Pii pʼa wu gbo ge, pee bi pu fadeye wolo, na yee yaha lɛvɔɔ wa tàan, wee mɛgɛ ɲɛ na Sɔli. \v 59 Na pu yaha pu na Ecɛni waa ni kagereye ni, a wu Kilɛ ɲɛɛri na: «Kafɔɔ Yesu! Na munaa li co!» \v 60 Lee kadugo na a wu nuguro sin na sii mujuu wá na: «Kafɔɔ, ma ganha bu we jurumu we kaa taga pu co wɛ.» Ba wʼa yee jo wɛ, na xhu. \c 8 \s1 Sɔli ya nʼa daa fɛɛ pu kanha xuuni \p \v 1 Sɔli bɛ bi sɔɔ Ecɛni wo gbo wu na. Kee caŋa ke, a kanhama nigbɔ di sii nɔ nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri na Zheruzalɛmu ni. Pee kanhama pu funŋɔ ni a nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri di jaaga na kari Zhude fiige ke, ni Samari fiige ki ni. A tudunmɔɔ pu yɛ nigin di gori Zheruzalɛmu ni. \v 2 A Kilɛ wo ɲìi fyaara sipyii pʼa di Ecɛni nixhugo ki lɔ, na shɛ wu le. A pʼi sii mɛhɛɛ su wu nixhugo ki na xuuni. \v 3 Ga Sɔli kunni, wee bi sii na giin fo wu nʼa daa fɛɛ pu xɔ fɛɛfɛɛ. Wu bi jin pu fɛni piyɛyɛ bɛ ni, wu bu nʼa daa fɛɛ piimu bɛɛri ta wà, cee la ná la, wʼa pu bɛɛri co fanha na na shɛ le kaso ni. \s1 Filipe ya Kilɛ wo Jozaama pu jo Samari fiige ki ni \p \v 4 Nʼa daa fɛɛ piimu pu bi paa foro Zheruzalɛmu ni ge, pee bi ɲaari na Kilɛ wo Jozaama pu yɛrɛ li pyi na mari xuu wu bɛɛri ni. \v 5 Nʼa daa fɔɔ wa bye wà na Filipe, a wee di gari Samari kulo li ni, na shɛ ganha na Shɔvɔɔ wu kaa yu lee kulo li shɛɛn mu. \v 6 Filipe bi kakanhaŋaa kiimu pyi ge, ba kulo li shɛɛn pʼa kee kaa nuri, pii di ki ɲaa bɛ wɛ, a sipyiɲɛhɛmɛɛ di ba binnɛ, na niwegee shan ni Filipe jomɔ pu ni, na pu kemɛ logo. \v 7 Bani Filipe bi \w jinaa\w* kɔri na yeege sipyii ni. Pee jinaa pu bi sipyaa waa na fòro. Wu bi faannaa ni tɔɔyɔ nigin nigin fɛɛ cuuŋɔ. \v 8 A lee di bye fundanga kaa fo li nigbɔɔ le kulo le shɛɛn mu. \p \v 9 Lee di ná wa ta wà lee kulo li ni wu mɛgɛ ɲɛ na Simɔ. Wʼa bi cɛmɛ keree niɲɛhɛŋɛɛ pyi fo kiimu ya \w Samari shɛɛn\w* ɲaha wɔ xuuni ge, na wuyɛ pye sipyigbɔ wee ɲɛ. \v 10 Sipyitiilee fara sipyigbɔɔ na, sipyii bɛɛri pu bi wu jateni, na yu na: «Kilɛ wo sefɛɛrɛ ti tʼa sii te, sefɛɛrɛ nigbɔɔrɔ te.» \v 11 Pu bɛɛri bi wu jomɔ pu nuri xuuni, bani wʼa mɔ na cɛmɛ pu taga na kakanhaŋaa pyi kiimu ya pu ɲaha wɔ xuuni ge. \v 12 Ga, a Filipe di Yesu Kirisa ni \w Kilɛ saanra\w* ti wo Jozaama pu jo pu mu, a pʼi dà pu na. Namaa fara cèe na, a pu bɛɛri di ba batize. \v 13 A Simɔ yɛ pyaa bɛ di dà Kilɛ wo jomɔ pu na na batize. A wu daha Filipe na. Filipe bi kakanhaŋaa ni ɲaha shɛshɛɛrɛ keree kiimu pyi ge, a kee di Simɔ ɲaha wɔ fo xuuni. \s1 Tudunmɔɔ pʼa Kilɛ ɲɛɛri Samari nʼa daa fɛɛ pu mu \p \v 14 Ayiwa, a tudunmɔɔ pʼi diin Zheruzalɛmu ni na logo na \w Samari shɛɛn\w* pii ya dà Kilɛ Kafila wu na. A pʼi Pyɛɛri ni Yohana tun shɛ pu mu.» \v 15 Ba Pyɛɛri ni Yohana ya nɔ Samari ni wɛ, na Kilɛ ɲɛɛri Samari nʼa daa fɛɛ pu mu, kɔnhɔ \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* di digi pu na. \v 16 Bani pee sipyii pu bi batize yɛ Yesu mɛgɛ na, ga Fɛfɛɛrɛ Munaa bi sanha digi wa shishiin na wɛ. \v 17 Wee tuun wu ni a Pyɛɛri ni Yohana di pu keye taha taha pu na, a Fɛfɛɛrɛ Munaa di digi pu na. \p \v 18 Ayiwa, ba Simɔ ya Fɛfɛɛrɛ Munaa li ɲa lʼa tigi nʼa daa fɛɛ pu na tudunmɔɔ pu wo keye daha wu funŋɔ ni wɛ, a wu wari wolo na gaan tudunmɔɔ pu mu, \v 19 na pu pye: «Yi ke fanha ɲuŋɔ ke kan na bɛ mu, kɔnhɔ na bɛ ba na keŋɛ taha sipyaa sipya na, Fɛfɛɛrɛ Munaa di digi weefɔɔ na.» \v 20 A Pyɛɛri di Simɔ pye: «Ma ni ma wari wu ni, yi bɛɛri pu pinnɛ kyɛɛgi! Bani mu wa giin na kaa lemu Kilɛ ya gaan ma ni ge, na mu na já lee shɔ ni wari ni. \v 21 Mu niŋɛ wa le kaa le ni wɛ, ma taa bɛ di wa li ni wɛ, bani mu zɔ wu ya tii Kilɛ ɲaha tàan wɛ. \v 22 Fo ma bu \w daburajɛ jo\w* ma fungɔnkuuŋɔ ki na, na Kafɔɔ ɲɛɛri, li bi da já bye wu ma zɔ wu wo katiibaagaa ki \w yafa\w* ma mu. \v 23 Bani nɛ mu zɔ wu ɲaa wʼa ɲi ɲɛpɛɛn ni jurumu na fo na mu pye jurumu wo bulo.» \v 24 Ba Simɔ ya yee logo wɛ, na tudunmɔɔ pu ɲɔ shɔ na: «Yiyɛ pyaa ki Kafɔɔ ɲɛɛri na mu, kɔnhɔ yʼa yemu jo ge, Kilɛ di na tanha yee bɛɛri na.» \p \v 25 Ba Pyɛɛri ni Yohana ya Kilɛ ni Kafɔɔ wo Jozaama pu jo xɔ sipyii pu mu wɛ, na guri kari Zheruzalɛmu ni. Pu nigariwuu a pʼi ganha na Kilɛ wo Jozaama pu yu Samari kulogoo niɲɛhɛŋɛɛ kiitiigee ni na gaaŋi. \s1 Filipe ya Ecopi shɛn ɲuŋɔfɔɔ wa ɲuŋɔ círi \p \v 26 Kafɔɔ wo mɛlɛkɛ wa ya pa jo ni Filipe ni na wu pye: «Yìri mʼa shɛ Kilɛ-parama pe ni. Koo le lʼa yìri Zheruzalɛmu ni na kari Gaza ni ge, mʼa lee koo li lɔ. Sipoŋɔ koo li wa lii.» \v 27 A Filipe di yìri na koo li lɔ na gaaŋi. Na wu nigaraga yaha, a wu Ecopi shɛn ná wa ɲa. Ecopi fiige ki saanzhɔ wemu mɛgɛ ki wa na Kandasi ge, wee saanzhɔ wu wo ɲuŋɔfɔɔ nigbɔ wu bye wee ná we. Wee wu bye cee wu naafuu keree bɛɛri ɲaha shɔɔnrivɔɔ. Wee ná wu bi kari Zheruzalɛmu ni na shɛ Kilɛ pɛlɛ. \v 28 Wu niguribawo wu bye na tiin wu wotori funŋɔ ni, na xuu wa kalaa Kilɛ tudunmɔɔ \w Ezayi\w* wo Kitabu wu ni. \v 29 A \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* di Filipe pye: «Gbara wotori wu na, mʼa binnɛ ni wu ni!» \p \v 30 A Filipe di baa fulo wotori wu na, na wee Ecopi shɛn wu ta wu na xuu wa kalaa Kilɛ tudunmɔɔ Ezayi wo Kitabu wu ni, na wu yege na: «Xuu wemu mu wa galaa mɛ ge, mʼa wu kɔri cɛ gɛ?» \v 31 A ná wu Filipe pye: «Dii nʼa da wu kɔ́ri cɛ na ta wa ya wu kɔ́ri shɛ na na-ɛ wɛ?» A wu Filipe ɲɛɛri na wu jé tiin wee tàan wotori wu ni. \v 32 Xuu we wu bi galaa ge, wee wu wa mɛ we na: \b \q1 «Wu bye ba dubya ɲɛ wɛ, \q2 pʼa wemu co na gaaŋi tagbogo ni ge. \q1 Ma na jo dubya wemu wu ɲɛ wu ya yaaga yu \q2 wu shiire kɔnvɛɛ keŋɛ ni-i ge. \q2 Wu ya yaaga jo wɛ. \q1 \v 33 Wu bi wuyɛ tirige, \q2 pʼi ya ta sɔɔ na kaɲii kan wu mu wɛ. \q1 Jɔgɔ wu dʼa já wu shi nibama wu kaa jo wɛ? \q1 Sipya bɛ wɛ! \q2 Bani pʼa wu gbo na wu shi wu piinŋɛ koŋɔ puga ni.»\f * \fr 8:33 \fr*\ft Ezayi 53:7-8\ft*\f* \p \v 34 Ayiwa, a ɲuŋɔfɔɔ wu Filipe pye: «Nʼa ma ɲɛɛri, sipya wemu kaa Kilɛ tudunmɔ wʼa byi ge, wufɔɔ shɛ na na. Wuyɛ kaa wʼa byi laa watii?» \v 35 Wee tuun wu ni a Filipe di jomɔ pu lɔ, na pu ɲɔ kɔn pe Kitabu jomɔ peyɛ pyaa na, na Yesu kaa jo wee na wu mu. \p \v 36 Na pu yaha pu na gaaŋi, a pʼi ba shɛ nɔ lɔhɔ ka na. A ɲuŋɔfɔɔ wu Filipe pye: «Lɔhɔ ki wa mɛ, ɲaha kʼi da nɛ ɲaha kɔn \w batizeli\w* na wɛ?» \v 37 [A Filipe di wu pye: «Ma bi dà Yesu na ni ma zɔ wu bɛɛri ni, ma na já batize.» A ná wu wu ɲɔ shɔ na: «Nɛ dà li na nago Yesu Kirisa ɲɛ Kilɛ Ja.»] \v 38 Ba wʼa yee jo wɛ, na jo na pu wotori wu yereŋɛ. A pu shuun wu bɛɛri di digi lɔhɔ ki ni. A Filipe di wu batize. \v 39 Ba pʼa foro lɔhɔ ki ni wɛ, a Kafɔɔ wo Munaa lʼi Filipe ɲaha co, na gari ni wu ni. Ɲuŋɔfɔɔ wu ya Filipe ɲa nige wɛ, ga, a wu fundanga wo kunni di koo li lɔ na gaaŋi. \v 40 A Filipe di shɛ wuyɛ ta fo Azɔti kulo li ni. Ba wʼa yìri wà wɛ, na gari Sezare kulo li ni. Wu nigariwo ya toro kulo lemu bɛɛri ni ge, a wu Kilɛ wo Jozaama pu jo toro kee bɛɛri ni. \c 9 \s1 Dagana lemu na Sɔli ya dà Yesu na ge \p \v 1 Na Sɔli yaha wu na dahaziire tɛri Kafɔɔ kalaapiire ti mu, a wu shɛ \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* wu mu, \v 2 na wu ɲɛɛri na wu sɛmɛ wa yàa kan wu mu wu shɛ gan Damasi kulo li wo Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi sipyii pu mu. Kɔnhɔ wu bu shɛ Kafɔɔ wo koro li ɲaarivɛɛ pii ta wà, cee fara ná na, wu pee co, wu pu pɔ wʼa se Zheruzalɛmu ni, \v 3 na wu nigariwo yaha koo li na ni wee sɛmɛ wu ni, ba wʼa shɛ dɛɛŋɛ Damasi kulo li na wɛ, taapile ni a kpɛɛngbɔhɔ ka di yìri fugba we ni na ɲí jé wu ɲaha ni, na wu maha. \v 4 Kee kpɛɛngɛ ki bɛlɛ funŋɔ ni, a Sɔli di wolo to ɲiŋɛ na. A mujuu la di wu pye: «Sɔli, Sɔli, ɲaha na mʼa na kana mɛ wɛ? [Lʼa waha mu mu mu wu kuruŋɔ tɔɔrɔ ŋmaa na dɛ!» \v 5 A Sɔli di fya, na ganha na jɛlɛ.] A wu yegeŋɛ pye na: «Kafɔɔ, mʼi ɲɛ jɔgɔ wɛ?» A mujuu lʼi wu pye sanha: «Nɛ ɲɛ Yesu, nɛ mu wa gana mɛ. \v 6 Nimɛ, yìri mʼa jé kulo li ni; lemu mʼa yaa na pye ge, pu na lee jo ma mu.» \p \v 7 A Sɔli ɲaariɲii pu bɛɛri jaalaa di yìri. A pʼi yere yaha, pu ya já yaaga jo wɛ. Pu kunni bi mujuu le nuri, ga pʼi ya sipya ɲa wɛ. \v 8 A Sɔli di yìri yere na wu ɲìi mugi, ga wu ya yaaga ɲaa ki ni wɛ. A pʼi wu co keŋɛ na na jé Damasi puuro ti ni. \v 9 A Sɔli di cabyaa taanri pye wu ya ɲaa wɛ, wu ya li wɛ, wʼi ya lɔhɔ bɛ gba wɛ. \s1 Kilɛ ya Anaɲasi tun Sɔli mu \p \v 10 Wee tuun wu ni Yesu wo kalaapire la bye Damasi kulo li ni na Anaɲasi. A Kafɔɔ di wuyɛ shɛ wee na na wu pye: «Anaɲasi!» A wu jo: «Ooyi, di we Kafɔɔ.» \v 11 A Kafɔɔ di wu pye: «Yìri tɔvuyo na, koo lemu pʼa byi na ‹Kozinnɛ› ge, mʼa lee lɔ mʼa se Zhudasi kaban. Ma bu shɛ nɔ wà, Tarisi shɛn ná wa ɲɛ wà na Sɔli, mʼa wee kaa yege. Kilɛ-ɲɛrɛgɛ na wu wa. \v 12 Ga le nɛ Kilɛ ya shɛ Sɔli na wu wo ɲɛrɛgɛ ki funŋɔ ni ge, lee li wa mɛ. Wʼa ná wa ɲa wu mɛgɛ na ɲɛ Anaɲasi, wee ya jé wu fɛni na wu keye taha wu na, kɔnhɔ wu guri wʼa ɲaa sanha.» \v 13 A Anaɲasi di jo: «Ee, Kafɔɔ! We ná we ya kanhama nigbɔ pemu taha mu kalaapiire ti na Zheruzalɛmu ni ge, sipyiɲɛhɛmɛɛ ya yee jo nɛ mu. \v 14 Sɛmɛ wa ni wʼa pa naha bɛ na yìri saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ pu keŋɛ ni Zheruzalɛmu ni. Na wu ba sipyaa sipya ta wu na mu mɛgɛ ki yiri naha, wu weefɔɔ co, wu wu pɔ wʼa gaaŋi.» \v 15 Ga, a Kafɔɔ di Anaɲasi pye: «Shɛ, bani nɛ we na we ɲaha bulo, kɔnhɔ wu da kapyeŋɛɛ pyi na mu, wu na mɛgɛ ki shɛ shi wusama na, wu ki shɛ pu saannaa pu na, wu ki shɛ \w Izirayɛli\w* shɛɛn pu bɛ na. \v 16 Kanhama pemu bɛ pu da ba nɔ wu na nɛ wuu na ge, di pee bɛ shɛ wu na.» \p \v 17 Ayiwa, a Anaɲasi di yìri kari. Ba wʼa shɛ nɔ puga ki ni wɛ, na wu keye taha Sɔli na na wu pye: «Na ceborona Sɔli, Kafɔɔ Yesu we wʼa wuyɛ shɛ ma na koo li na, na ma yaha ma na ma naha ge, wee wʼa nɛ tun ma mu, kɔnhɔ mʼa já mʼa ɲaa, mʼa nɔhɔ ɲi \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* na.» \v 18 Taapile ni a kɔɔrɔ ta di wolo wolo to Sɔli ɲìi ni ba fyakɔɔrɔ ɲɛ wɛ. A wu ɲìi kʼi mugi; a wu yìri; a pʼi wu batize. \v 19 Lee kadugo na a wu li, a fanha di jé wu ni. A Sɔli di gori Damasi ni na cabyaa dama dama pye ni Yesu kalaapiire ti ni. \s1 Sɔli ya Kilɛ jomɔ yɛrɛ pye Damasi ni \p \v 20 A Sɔli di Kilɛ jomɔ yɛrɛ ɲɔ kɔn wee tuun wuyɛ pyaa ni na yu Damasi ni, Yawutuu wo Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni, na pu pyi na: «Kilɛ Ja wu ɲɛ Yesu.» \v 21 Sipyii piimu bɛɛri pu bi wu jomɔ pu nuri ge, a lʼi pu bɛɛri fo xuuni, a pʼi ganha na yu na: «Ta we ná weyɛ pyaa bɛ ki bi Yesu mɛgɛ ki yirivɛɛ pu kana Zheruzalɛmu ni wɛ? Go wu kapana ɲuŋɔ ki wa mɛ naha, pii pʼa Yesu mɛgɛ ki yiri ge, kɔnhɔ wu ba pee co, wu pu pɔ wu shɛ gan \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* pu mu Zheruzalɛmu ni.» \v 22 Ga, a la di ganha na faraa Sɔli wo fanha ki na nʼa daa wu shizhaa na caŋa bɛɛri. Wu bi Kilɛ jomɔ pu yɛrɛ pyi, na li shɛɛ pu na na Shɔvɔɔ wu ɲɛ Yesu, a wu keree di Damasi wo Yawutuu pu ɲaha wɔ, fo pu ya cɛ yekɛ pu da yu wɛ. \v 23 Ayiwa, ba piiye ya ya toro wɛ, a pee di puyɛ ɲa, na bɛ yi na na pʼi Sɔli gbo. \v 24 Ga, a Sɔli di foro pu woni wu fiin. Pu bi kulo li tajeye yi bɛɛri shazhɔn sigee caŋa ni piige, kɔnhɔ pʼi sii Sɔli ta pu gbo. \v 25 Ga, a Yesu wo kalaapiire tʼi ba Sɔli le sagana funŋɔ ni caŋa ka piige, na mɛɛrɛ taga wu torogo ɲɛri kanha kadugo. \s1 Sɔli ya kuri pa Zheruzalɛmu ni \p \v 26 Lee kadugo na a Sɔli di gari Zheruzalɛmu ni. Ba wʼa nɔ wà wɛ, na ganha na giin wu binnɛ ni kalaapiire ti ni. Ga pu bɛɛri bi fyagi wu na, bani pu bi dà li na can na na Sɔli bɛ wu ɲɛ Yesu wo kalaapire la wɛ. \v 27 Ga kalaapire lemu li bye na Barinabasi ge, a wee di gari ni Sɔli ni tudunmɔɔ pu yíri. Ba pʼa nɔ wà wɛ, Sɔli ya Kafɔɔ ɲa ɲagana lemu na Damasi koo li na, a Kafɔɔ bɛ di jo ni wu ni jogana lemu na ge, na fara lee na Sɔli ya Yesu kaa jo na fiinŋɛ ni lowaa ni Damasi kulo li sipyii pu bɛɛri mu jogana lemu na ge, a Barinabasi di yee bɛɛri paari tudunmɔɔ pu mu. \v 28 Na lɔ wee tuun wu na a Sɔli di binnɛ ni pu ni. A pʼi ganha na ɲaari Zheruzalɛmu bɛɛri ni. Wu bi Kilɛ wo Jozaama pu yu ni lowaa ni Kafɔɔ mɛgɛ na. \v 29 Sɔli bi yu ni Helenisitilee\f * \fr 9:29 \fr*\ft \+bd Helenisitilee:\+bd* Pee ɲɛ Yawutuu piimu pʼa Girɛkii jomɔ pu yu ge.\ft*\f* pu ni, na nakaara pyi ni pu ni Yesu keree na. Ga pee bɛ bi wu shaa di gbo. \v 30 Ba cebooloo pʼa lee cɛ wɛ, na gari ni Sɔli ni Sezare ni. Lee kadugo na na wu yaha kari Tarisi kulo li ni. \p \v 31 Ayiwa, wee tuun wu ni nʼa daa fɛɛ piimu bɛɛri pu bye Zhude, ni Galile, ni Samari fiiye yi ni ge, ɲaɲiŋɛ bye pee bɛɛri na. Pu bɛɛri bi ɲaari Kafɔɔ ɲìi fyaara ni, lee li bi pu baraga pye ki na bɛlɛ nʼa daa wu ni. Caŋa caŋa pii bi faraa pu na \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li wo yɛri wu fanha ni. \s1 Pyɛɛri ya Ene cuuŋɔ Yesu mɛgɛ na \p \v 32 Pyɛɛri bi ɲaari, na nʼa daa fɛɛ pu pɛrɛgi fiige ki bɛɛri ni. Caŋa ka a wu ba gari nʼa daa fɛɛ pii yíri kulo la ni lee mɛgɛ ɲɛ na Lida. \v 33 A wu shɛ ná wa ta wu kabanuyo shuun wu bɛɛri ya xu, a wu sinnɛ fo yee gbarataanri (8), wu mɛgɛ di ɲɛ na Ene. \v 34 A Pyɛɛri di wu pye: «Ene, Yesu Kirisa wʼa da ma cuuŋɔ nimɛ. Yìri mʼa ma yasinnɛgɛ ki yàa mayɛ ni.» Taapile ni a Ene di yìri. \v 35 Ba Lida kulo li shɛɛn pu bɛɛri ni Sarɔn kulo li shɛɛn pu bɛɛri ya lee ɲa wɛ, na sɔɔ Kafɔɔ na. \s1 Cee wa ya ɲɛ na foro xu ni \p \v 36 Ayiwa, cee wa bye Zhope ni, nʼa daa fɔɔ wu bye wii, wu mɛgɛ di ɲɛ na Tabita. Kee mɛgɛ ke ɲɛ Girɛkii wo jomɔ pu ni na Dorikasi.\f * \fr 9:36 \fr*\ft \+bd Dorikasi:\+bd* Kee mɛgɛ ke kɔ́ri wu ɲɛ sigeɲɔhɔ.\ft*\f* Wee cee wu bi kasaaŋaa niɲɛhɛŋɛɛ pyi, na funmɔ fɛɛ tɛri. \v 37 Wee tuun wu ni a Tabita di ba bana, na xhu. A pʼi wu nixhugo ki wuu na wu lɔ shɛ sinniŋɛ puga ka ni zangaso wu ni. \v 38 Lee di Pyɛɛri ta Lida ni. Lida ni Zhope di ya lii wɛ. A Zhope kulo li kalaapiire tʼi logo na Pyɛɛri wa Lida ni. A pʼi sipyii shuun yaha kari pu shɛ Pyɛɛri ɲɛɛri na wu pa pu yíri nimɛ. \p \v 39 Ayiwa, ba pʼa nɔ na tuduro ti jo Pyɛɛri mu wɛ, taapile ni a Pyɛɛri di yìri na binnɛ kari ni pu ni. Ba wʼa nɔ wɛ, a pʼi gari ni wu ni kee puga ki ni zangaso wu ni. A naxhugoshaa pʼi ba na ba Pyɛɛri maha, na ganha na mɛhɛɛ suu. Na Tabita yaha ɲìi na, wu bi fadepiire ni fadegbɔyɔ yemu yari ge, a pʼi yee bɛɛri shɛ Pyɛɛri na. \v 40 Wee tuun wu ni a Pyɛɛri di sipyii pu bɛɛri yeege kpɛɛngɛ ki na, na nuguro sin na Kilɛ ɲɛɛri. Na xhɔ na ŋmahana ɲɛri gbo wu yíri, na wu pye: «Tabita, yìri!» A gbo wu wu ɲìi mugi, ba wʼa Pyɛɛri ɲa wɛ, na yìri tiin. \v 41 A Pyɛɛri di wu co wu keŋɛ na, na wu tɛgɛ, na wu yirige. Lee kadugo na a Pyɛɛri di nʼa daa fɛɛ pee ni naxhugoshaa pu yiri, na Tabita ɲìi wo wu shɛ pu na. \v 42 A Zhope kulo li sipyii pu bɛɛri di yee logo, a sipyiɲɛhɛmɛɛ di ganha na daa Kafɔɔ na. \v 43 A Pyɛɛri di gori Zhope ni, na mɔ wà ná wa kaban, wee mɛgɛ ɲɛ na Simɔ. Sɛɛyɛ wee Simɔ wu bi gbuu. \c 10 \s1 Pyɛɛri ni Kɔrinɛyi keree \p \v 1 Ná wa bye Sezare kulo li ni na Kɔrinɛyi. Oromɛ fiige ki sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wa wu bye wii. Sɔrɔsii kuruŋɔ kemu ɲuŋɔ ni wu bye ge, kee ɲɛ na «Itali sɔrɔsii kuruŋɔ.» \v 2 Wee ná wu bi Kilɛ pɛlɛ wu ni wu puga shɛɛn bɛɛri ni. Pu bi fyagi Kilɛ na. Wu bi Yawutuu funmɔ fɛɛ pu tɛri. Wu bi ganri bɛ Kilɛ-ɲɛrɛgɛ tàan wɛ. \p \v 3 Ayiwa, caŋa ka yakoŋɔ tuunɔ ɲii taanri wu na, Kilɛ wo mɛlɛkɛ wa ya pa jé Kɔrinɛyi kaban, na wuyɛ shɛ wu na; a wu sii wu tii ɲa; a mɛlɛkɛ wu wu yiri na: «Kɔrinɛyi!» \v 4 Ba wʼa wu ɲa wɛ, na fya na jo: «Ɲaha wɛ Kafɔɔ?» A mɛlɛkɛ wu wu pye: «Ma Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ke ni ma funmɔ fɛɛ pu dɛgɛ wu kaa ya taan Kilɛ ni, wu ya ta funŋɔ wɔ ma na wɛ. \v 5 Sipyii pii tun shɛ nimɛ Zhope kulo li ni. Ná wa wu wa wà na Simɔ, pʼi wu pyi Pyɛɛri. Pʼi shɛ wee yiri pa. \v 6 Ná sɛɛyɛ gbovɔɔ wa ɲuŋɔ ni wʼa tigi, wee bɛ mɛgɛ ki wa na Simɔ wa. Wu puga ki wa suumɔ lɔhɔ ki ɲɔ na.» \v 7 Ba mɛlɛkɛ wʼa jo xɔ ni wu ni wɛ, na gari. Wee tuun wu ni a Kɔrinɛyi di wu kapyebyii shuun, ni wu sɔrɔsi nigin wa yiri. Wee sɔrɔsi we bye wuyɛ pyaa wo shazhɔnsigimɛ. Kilɛ ɲìi fyaara sipya wu bye wii. \v 8 Mɛlɛkɛ wʼa yemu jo wu mu ge, a wu yee bɛɛri paari pu mu, na pu tun kari Zhope ni. \s1 Fɛfɛɛrɛ Munaa ya Pyɛɛri kaala \p \v 9 Kee caŋa ki ɲimuguro a tudunmɔɔ pʼi dɛɛŋɛ Zhope kulo li na. Lee di caŋa ki ta ɲiŋɛ niŋɛ ni, a Pyɛɛri di dugi kataŋa na na Kilɛ ɲɛɛri. \v 10 A xuugo di ba wu ta pʼi sanha shɔhɔ xɔ wɛ. Na pu yaha pu na yalige ki sori Pyɛɛri mu, a Kilɛ di kaa la shɛ wu na. \v 11 A wu fugba wu ɲɔ ɲa kʼa mugi, na yaaga ka ɲa wà kemu ya foro fatɔgbɔhɔ fɛni ge. Ki geye shishɛɛrɛ we bi co pɔ, kʼi diri na ma ɲiŋɛ mu. \v 12 A Pyɛɛri di tɔɔyɔ shishɛɛrɛ yaŋmuyɔ ye bɛɛri, ni ɲiŋɛ yakokaara bɛɛri, ni shazhɛɛrɛ tuuyo bɛɛri ɲa kee fatɔbɔgɔ ke funŋɔ ni. \v 13 A mujuu la di Pyɛɛri pye: «Pyɛɛri yìri, mʼa ya gbo ma xa!» \v 14 A Pyɛɛri di jo: «Ahayi, Kafɔɔ! Yaaga kemu bɛɛri kʼa nɔhɔ, kelee ki na ɲɛ yafunŋɔ ge, nɛ sanha kee ka shi li ɲa wɛ.» \v 15 A mujuu lʼi foro sanha na Pyɛɛri pye: «Kilɛ ya yaaga kemu pye fɛɛfɛɛ ge, ma ganha ba kee wii sanha yaŋmunɔrɔgɔ wɛ.» \v 16 A pee jomɔ pʼi jo fo tɔɔɲii taanri, taapile ni a fatɔbɔgɔ kʼi dugi kari fugba wu ni. \p \v 17 A Pyɛɛri hakili di wuregi, le wʼa ɲa ge, a wu ganha na wuyɛ yegee lee kɔri na. Na wu yaha lee na, Kɔrinɛyi ya sipyii piimu tun ge, a pee di nɔ Zhope kulo li ni. A pʼi Simɔ kaban kaa yege, a pʼi xuu wu sanha shɛ pu na, a pʼi shɛ yere kuɲɔɔ li ɲɔ na. \v 18 Na yiri pye na jo: «Simɔ we pʼa bi na Pyɛɛri ge, naha wʼa tigi ya?» \p \v 19 Lee di Pyɛɛri ta wu na wu funŋɔ kɔɔn sanha wu kaɲaa li na. A \w Kilɛ Munaa\w* di wu pye: «Pyɛɛri, wii! Sipyii taanri wu wa na mu kaa yegee kpɛɛngɛ ke na. \v 20 Yìri, mʼa binnɛ mʼa gaaŋi ni pu ni, ma ganha bu fyaara yaha ma zɔ wu na wɛ, bani nɛ wʼa pu tun ma mu.» \v 21 A Pyɛɛri di digi pa, na ba pu pye: «Sipya wemu xuu yi wa zhaa ge, nɛ wu wa wii. Lekɛ lʼi wa yi kapana ɲuŋɔ wɛ?» \v 22 A pʼi Pyɛɛri ɲɔ shɔ na: «Sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ we wu wa na Kɔrinɛyi ge, wee wʼa wèe tun. Sipyitiimɛ wu wa, na fyagi bɛ Kilɛ na, Yawutuu pu bɛɛri wa wu mɛsaaŋa yu. Kilɛ wo mɛlɛkɛ wa wʼa wuyɛ shɛ wu na, na wu pye na wu tudunmɔ yaha pa mu yíri, mʼi shɛ wu kaban. Na kafila wa wu wa mu mu, mu wu jo wu mu.» \v 23 Ba Pyɛɛri ya yee logo wɛ, na jé ni pu ni puga. A pʼi shɔn wà. Ba ɲiga kʼa mugi wɛ, a wu binnɛ kari ni pu ni. A Zhope nʼa daa fɛɛ pii bɛ di binnɛ kari ni pu ni. \s1 Pyɛɛri ya kari Kɔrinɛyi kaban \p \v 24 Kee caŋa ki ɲimuguro a pʼi nɔ Sezare ni, na Kɔrinɛyi ta wu bi pu sigee. Wu bi wu puga shɛɛn ni wu see see naɲiinɛɛ yiri pinnɛ wu puga na Pyɛɛri sigee. \v 25 Ba Pyɛɛri ya nɔ wà wɛ, a Kɔrinɛyi di ba wu ɲuŋɔ círi, na nuguro sin wu fɛɛ ni, na wu pɛlɛ. \v 26 Ga, a Pyɛɛri di wu co yirige, na wu pye: «Yìri, nɛ bɛ wu ɲɛ sipyiyawyii la ba mu ɲɛ wɛ.» \v 27 Na Pyɛɛri ni Kɔrinɛyi yaha pee jomɔ pu na, a pʼi binnɛ jé puga ki ni na sii sipyiɲɛhɛmɛɛ ta pʼa pinnɛ wà. \v 28 Wee tuun wu ni a Pyɛɛri di wu pye: «Na saha ni wèe wo saliya wu ni, yʼa li cɛ, Yawutu wa shishiin ya yaa na gari ni shi watii sipyii ni piimu ɲɛ Yawutuu wɛ, kelee na jé wufɔɔ puga wɛ. Ga Kilɛ ya li shɛ nɛ na, na nɛ ganha da sipya wa shishiin wii na wu ɲɛ fɛɛfɛɛ wɛ, kelee wʼa nɔhɔ wɛ. \v 29 Lee wuu na ba yee tudunmɔɔ pʼa nɔ nɛ na wɛ, nɛ ta nakaara pye wɛ. Nimɛ nɛ funŋɔ wa yʼi na kayire li ɲuŋɔ jo na mu.» \p \v 30 A Kɔrinɛyi di Pyɛɛri ɲɔ shɔ na: «Niɲaa ɲɛ li caŋa shishɛɛrɛ wogo, na nɛ yaha Kilɛ-ɲɛrɛgɛ na na puga ki ni yakoŋɔ ni we tuun we shi ni, a nɛ ná wa niyerege ɲa na ɲahagbaa na fadevige na ɲɛ wu na, ki bɛɛri di ɲí. A wu nɛ pye: \v 31 ‹Kɔrinɛyi, ma Kilɛ-ɲɛrɛgɛ kʼa co. Tɛgɛgana lemu na mʼa funmɔ fɛɛ pu tɛgɛ ge, Kilɛ funŋɔ ya ta wɔ lee la yafiin na wɛ. \v 32 Tuduro yaha shɛ Zhope ni, na Simɔ wu pa, pʼa wu pyi na Pyɛɛri ge. Wʼa tigi ná wa kaban, wee bɛ mɛgɛ ɲɛ na Simɔ, sɛɛyɛ wʼa gbuu. Wu kaban ki wa suumɔ lɔhɔ ki ɲɔ na.› \v 33 Taapile ni a nɛ tuduro tun jo pu ma yiri; ma pama ya ɲɔ. Ayiwa, wèe bɛɛri ya pinnɛ wee Kilɛ ɲaha tàan, Kafɔɔ ya kiimu bɛɛri shɛ ma na ge, wèe funŋɔ ɲɛ wu kee logo.» \s1 Pyɛɛri ya Kilɛ Kafila yɛrɛ pye Kɔrinɛyi kaban \p \v 34 Wee tuun wu ni, a Pyɛɛri di jomɔ pu lɔ na jo: «Can na, nɛ li cɛ nimɛ jo Kilɛ ya zhɔnrɔgɔ pyi wɛ. \v 35 Ga shi bɛɛri sipya wʼa ta wemu ya fyagi Kilɛ na ge, na tiimɛ koro ɲaari ge, weefɔɔ kaa lʼa dan Kilɛ ni. \v 36 Kilɛ ya wu jomɔ jo \w Izirayɛli\w* sipyii mu na ɲaɲiŋɛ Jozaama pu jo pu mu Yesu Kirisa baraga ni. Wee ɲɛ sipyii bɛɛri Kafɔɔ. \v 37 Yesu keree ki bi doroo torogana lemu na, na co Galile fiige ki ni na pa nɔ Zhude fiige ki bɛɛri ni ge, yee wa kee fiin. Kee ya pye Yohana wo Kilɛ kafila yɛrɛ li kadugo na, batizeli wu keree na. \v 38 Kilɛ ya Nazarɛti shɛɛn Yesu tìre, na wu ɲi \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* na, na sefɛɛrɛ kan wu mu kangana lemu na ge, yee wa lee fiin. Wʼa bi ɲaari na kasaaŋaa pyi sipyii na. Piimu bɛɛri pʼa bye Shitaanni wo ɲaa wu ni ge, wʼa bi pee bɛɛri cuuŋɔ, bani Kilɛ bi bye ni wu ni. \p \v 39 «Yesu ya keree kiimu bɛɛri pye Yawutuu fiige ki ni, ni Zheruzalɛmu kulo liyɛ pyaa ni ge, wèe pu ɲɛ kee keree ki wo sɛɛrɛɛ. Pʼa wu co na wu kori tige na, na wu gbo. \v 40 Ga caŋa taanri wogo ki na, a Kilɛ di wu ɲɛ na yeege xu ni, na wu yaha, kɔnhɔ sipyii di ba wu ɲaa. \v 41 Ga sipyii bɛɛri ya ta wu ɲa wɛ, fo Kilɛ ya fɛnhɛ wèe piimu ɲaha bulo na pye wu sɛɛrɛɛ ge, wee pʼa wu ɲa. Wee piimu pʼa li, na gba ni wu ni, wu niɲɛŋɛ na na foro xu ni ge, wèe pʼa wu ɲa. \v 42 Lee wuu na wʼa tuduro kan wèe mu, na wèe pu Kilɛ jomɔ pu yɛrɛ pye sipyii pu bɛɛri mu. Na wù yi jo fiinŋɛ pu mu na Yesu Kilɛ ya teŋɛ na pye xuu ni wyii bɛɛri wo kiiri kɔnvɔɔ. \v 43 Kilɛ tudunmɔɔ pu bɛɛri ya jo na sipyaa sipya wʼa dà Yesu na ge, na weefɔɔ wo jurumu wu na \w yafa\w* wu mu wu mɛgɛ ki gbɔɔrɔ ni.» \s1 Shi watii sipyii ya Fɛfɛɛrɛ Munaa li ta \p \v 44 Na Pyɛɛri yaha jomɔ pu na, a \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* di digi wu jomɔ pu logovɛɛ pu na. \v 45 Yawutuu nʼa daa fɛɛ piimu pʼa Pyɛɛri torogo kari ge, a lʼi bye kakanhana pee mu, na Kilɛ ya Fɛfɛɛrɛ Munaa li loolo kan shi watii sipyii bɛ mu na ɲɛhɛ. \v 46 Bani pʼa bi pee sipyii pu ɲaa pu na yu shi watii jomɔ ni Fɛfɛɛrɛ Munaa li gbɔɔrɔ ni, na Kilɛ mɛgɛ pɛlɛ. Wee tuun wu ni a Pyɛɛri di jo: \v 47 «Ta wèe na já pii sipyii pii ɲaha kɔn sanha na pu ganha bu batize lɔhɔ ni-i ya? Bani pu bɛ ya Fɛfɛɛrɛ Munaa li ta ba wèe ya li ta wɛ.» \v 48 Lee kadugo na a Pyɛɛri di jo ni sipyiire ti ni, na pu batize Yesu Kirisa mɛgɛ na. Ba pʼa batize xɔ wɛ, a pʼi Pyɛɛri ɲɛɛri na wu cabyaa pye ni pu ni. \c 11 \s1 Pyɛɛri ya fiin pemu jo Zheruzalɛmu egilizi wu mu ge \p \v 1 Tudunmɔɔ ni nʼa daa fɛɛ piimu bye Zhude ni ge, a pee di yi logo na shi watii sipyii bɛ ya sɔɔ Kilɛ jomɔ pu na. \v 2 Lee wuu na tuun wemu ni Pyɛɛri ya kuri shɛ Zheruzalɛmu ni ge, a Yawutuu pʼi wu jaagi \v 3 A pʼi jo na ɲaha wuu na wu dʼa shɛ binnɛ ni cekɔnbaalaa ni, fo na li ni pu ni wɛ? \v 4 Pyegana lemu na lʼa pye ge, a Pyɛɛri di yee bɛɛri paari pu mu nigin nigin. \p \v 5 A wu jo: «Tuun wemu ni nɛ bye Zhope kulo li ni ge, caŋa ka, na nɛ yaha Kilɛ-ɲɛrɛgɛ na, a Kilɛ di kashɛɛ la shɛ nɛ na. A nɛ yaaga ka ɲa kee bye ba fatɔgbɔhɔ ɲɛ wɛ. Ki geye shishɛɛrɛ wu bɛɛri dʼa pɔ, kʼi diri na yìri fugba we ni fo na pa nɔ nɛ tàan. \v 6 A nɛ ki funŋɔ yaŋmuyɔ yi wii xuuni: yapɔrɔyɔ, ni sige xaara, ni ɲiŋɛ yakokaara, ni shazhɛɛrɛ, yee bɛɛri yi bye fatɔgbɔhɔ ki funŋɔ ni. \v 7 A nɛ mujuu la logo, lee na nɛ pyi: ‹Pyɛɛri, yìri, mʼa ya gbo ma xa!› \v 8 A nɛ jo: ‹Ahayi, Kafɔɔ! Bani Yawutuu ya yaaga kemu bɛɛri wii na ki ya yaa kʼa li-i ge, na yemu bɛɛri wii na yi ɲɛ fɛɛfɛɛ wɛ ge, nɛ sanha kee ka li ɲa wɛ.› \v 9 Ga, a mujuu lʼi nɔhɔ foro sanha fugba wu ni na: ‹Kilɛ ya yaaga kemu pye fɛɛfɛɛ ge, ma ganha ba kee wii sanha yaŋmunɔrɔgɔ wɛ.› \v 10 A lʼi bye mu fo tɔɔɲii taanri. Lee kadugo na a kee fatɔgbɔhɔ ki ni ki funŋɔ yaŋmuyɔ yi bɛɛri di yìri kari fugba wu ni. \p \v 11 «Wee tuun wu ninumɔ ni, nɛ bye puga kemu ni ge, a sipyii taanri di ba yere kee ni. Pu bi pu tun nɛ mu na yìri Sezare ni.» \v 12 A \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* di nɛ pye na nɛ wu pinnɛ ni pee sipyii pu ni, na nɛ ganha ba nayɛ kaala wɛ. Nɛ ni ceboronamaa gbaara we wʼa pinnɛ shɛ Sezare ni, na shɛ jé Kɔrinɛyi puga ki ni ge, pee pu wa piiri. \v 13 Wʼa mɛlɛkɛ wu niyerege ɲa ɲagana lemu na ge, a wu yee paari wèe mu. Na mɛlɛkɛ wʼa bi wu pye wu tuduro tun Zhope ni, wu Simɔ yiri, Simɔ we pʼa byi sanha na Pyɛɛri ge. \v 14 Na wee ni wu kpɔɔn li sipyii na ba shɔ shɔgana lemu na ge, na nɛ wʼa da ba lee koo li shɛ pu na. \p \v 15 «Ba nɛ jomɔ pu ɲɔ kɔn yɛ wɛ, a Fɛfɛɛrɛ Munaa di digi pu na, ba lʼa bi tigi wèe na tigigana lemu na taashiinɛ li ni wɛ. \v 16 Wee tuun wu ni, Kafɔɔ ya jomɔ pemu jo ge, a nɛ funŋɔ di na to pee na na: ‹Yohana ya sipyii batize lɔhɔ ni, ga yee na ba batize Fɛfɛɛrɛ Munaa ni.›\f * \fr 11:16 \fr*\ft Kapyegee 1:5\ft*\f* \v 17 Wèe piimu pʼa dà Kafɔɔ Yesu na ge, Kilɛ ya ma taa lemu kan wèe mu ge, wu bu shɛ lee kan pii bɛtiilee mu, jɔgɔ nɛ di ɲɛ fo nɛ wʼa Kilɛ ɲidaan shege wɛ?» \p \v 18 Ba kalaapiire tisara ya Pyɛɛri jomɔ pu logo tuun wemu ni wɛ, a pee di pu logoo ɲiŋɛ. A pʼi Kilɛ sɔ na: «Can na Kilɛ ya sɔɔ shi wusama wu \w daburajɛ jo\w* wu jurumu wu na, kɔnhɔ pʼi ɲìi sicuumɔ see wo ta.» \s1 Ancɔsi egilizi wu ɲɔkɔɔnrɔ keree \p \v 19 Tuun wemu ni pʼa Ecɛni gbo ge, wee tuun wu ni pʼa ɲɔ kɔn na nʼa daa fɛɛ pu kana. A pʼi jaaga. A pii di gari Fenisi ni Sipɛrɛ fiiye yi ni, a pii di gori Ancɔsi kulo li ni. Ga Yawutuu puyɛ mu pee bi pu wo Kilɛ Kafila wu yu. \v 20 Lee bɛ na Sipɛrɛ shɛɛn ni Sirinɛ shɛɛn pii bɛ bye pu ni. Pee bi yìri na pa Ancɔsi ni, shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ ge, a pʼi Kafɔɔ Yesu wo Jozaama pu jo pee mu. \v 21 A Kafɔɔ di pee nʼa daa fɛɛ pu tɛgɛ wee labye wu na, fo sipyiɲɛhɛmɛɛ ya dà Kafɔɔ na. \p \v 22 Ba kee kapyegee kʼa nɔ Zheruzalɛmu nʼa daa fɛɛ pu na wɛ, a pʼi Barinabasi yaha kari Ancɔsi ni. \v 23 Ba wʼa nɔ wà wɛ, na Kilɛ wo labye wu pyegana ɲa nʼa daa fɛɛ pu niŋɛ ni wɛ; a lee di wu luu ɲiŋɛ. A wu pu yɛri na pu la le pʼi diin Kafɔɔ koo li ni ni loɲinɛ ni. \v 24 Barinabasi bye sipyisaama. Wu bi fanha ta nʼa daa ni na nɔhɔ ɲi \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* bɛ na. Sipyiɲɛhɛmɛɛ bɛ bi sɔɔ Kafɔɔ na. \p \v 25 Lee kadugo na a Barinabasi di doro kari Tarisi ni na shɛ Sɔli sha. \v 26 Ba wʼa Sɔli ɲa wɛ, na gari ni wu ni Ancɔsi ni. A pʼi yee nigin maha wà ni nʼa daa fɛɛ pu ni shiizhan; na sipyiɲɛhɛmɛɛ kalaa Kafɔɔ wo koo li ni. Na nʼa daa fɛɛ yiri Kiricɛɛn, lee nizhiinɛ ya pye Ancɔsi ni. \v 27 Wee tuun wu ni a Kilɛ tudunmɔɔ pii di foro Zheruzalɛmu ni na kari Ancɔsi ni. \v 28 Pee Kilɛ tudunmɔɔ pu ni, wa mɛgɛ bye na Agabusi, a wee di yìri na jo Fɛfɛɛrɛ Munaa fanha ni na xuugbɔhɔ ki da ba bye koŋɔ ke bɛɛri na. A pee jomɔ pu ba bye can. Kee xuugbɔhɔ kʼa pye Oromɛ saannaa pu bɛɛri wo saan Kulodi caŋa ɲii ni. \v 29 Ba lʼa pye mu wɛ, a Ancɔsi kalaapiire tʼi jo na pu keye wá yiyɛ na; lemu se ɲɛ wemu ni ge, a pu bɛɛri nigin nigin wu lee kan. A pʼi yee taga pu cebooloo nʼa daa fɛɛ pu tɛgɛ piimu pu ɲɛ Zhude fiige ki ni ge. \v 30 A pʼi yee kan Barinabasi ni Sɔli mu, na pu shɛ yee kan Zhude nʼa daa fɛɛ pu nɔhɔlɛɛ pu mu. \c 12 \s1 Yakuba xu keree ni Pyɛɛri wo kasolenɛ le \p \v 1 Wee tuun wu ni a saannaa \w Hɛrɔdi\w* di do Egilizi nʼa daa fɛɛ pu na na gana. \v 2 A wu Yohana ceborona Yakuba gbo ni ŋmɔpara ni. \v 3 Ba wʼa lee ɲa lʼa taan Yawutuu pu ni wɛ, a wu Pyɛɛri bɛ co le kaso ni. \w Shizhɛnhɛrɛ Baa Buuri Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* li tuun wu bye wii. \v 4 Wʼa Pyɛɛri co le kaso wu ni, na sɔrɔsii kuluŋɔɔ shishɛɛrɛ yaha kee na wu kasɛri sipyii shishɛɛrɛ shɛɛrɛ. Hɛrɔdi bi giin wu shɛ ni wu ni Shizhɛnhɛrɛ Baa Buuri wu Kalenɛ li nidorogo na, wu shɛ wu kiiri kɔn sipyii pu bɛɛri ɲii na. \v 5 Na Pyɛɛri yaha kaso wu ni, a egilizi sipyii pʼi la le Kilɛ-ɲɛrɛgɛ ni wu mu. \s1 Pyɛɛri forogana kaso wu ni \p \v 6 Ɲiga na da mugi \w Hɛrɔdi\w* di Pyɛɛri kiiri wu kɔn, ke nibiige ki ni, sɔrɔsii shuun tɛ ni Pyɛɛri bi bye na ŋmunɔɔ wu nibɔgɔ ni tɔɔrɔ shɔnhɔyɔ shuun ni, sɔrɔsii pii dʼa yere yere kuɲɔɔ li ɲɔ na na kasogbaha ki kasɛri. \v 7 Wee tuun wuyɛ pyaa ni, a Kafɔɔ wo mɛlɛkɛ wa di jé kasogbaha ki ni. A kpɛɛngɛ di kasogbaha ki ɲi. A mɛlɛkɛ wu Pyɛɛri kpɔn kpɔn wu kabanugo na, na wu ɲɛ, na wu pye: «Yìri tɔvuyo na!» Taapile ni a shɔnhɔyɔ yʼi baha wolo Pyɛɛri keye yi na na to ɲiŋɛ ki na. A Pyɛɛri di yìri. \v 8 A mɛlɛkɛ wu jo: «Yìri mʼa mayɛ pɔ, mʼa ma tanhaya yi le!» A Pyɛɛri di li pye mu. A mɛlɛkɛ wu wu pye sanha: «Ma fadegbɔhɔ ki le mʼa daha na fɛni!» \v 9 A Pyɛɛri di yìri taha mɛlɛkɛ wu fɛni. Mɛlɛkɛ wʼa lemu pye ge, Pyɛɛri bi sanha dà lee na wɛ. Ga, a wu li ta ba ŋmunɔgɔ ɲɛ wɛ. \v 10 A pʼi shɛ nɔ kaso wu kasɛɛgɛ pyevɛɛ pu wo kuruŋɔ nizhiige ki na, na doro kee tàan. Na shɛ nɔ kuruŋɔ shuun wogo ki na, na doro kee bɛ tàan. Na shɛ nɔ kuɲɔgbɔhɔ ki na. Tɔɔrɔ gbura ki bye kee na na ɲaha tii kulo li funŋɔ ki na. Ba pʼa nɔ wà wɛ, a gbura kʼi mugi kiyɛ mu. A mɛlɛkɛ wu binnɛ foro ni Pyɛɛri ni na koo co. Na pu yaha pu na gaaŋi shiizhan, taapile ni a mɛlɛkɛ wu gari na Pyɛɛri yaha. \v 11 Ba mɛlɛkɛ wʼa kari wɛ, a Pyɛɛri hakili di diin. A wu jo: «Nɛ li cɛ jo Kafɔɔ wʼa wu mɛlɛkɛ wa tun wʼa pa nɛ shɔ Hɛrɔdi wo fanha ki na, ni Yawutuu pu wo kanhama pe, pʼa bi puyɛ yaha pʼi ba pemu taha nɛ na ge. \p \v 12 Ba Pyɛɛri ya wu funŋɔ sha wɛ, na gari Mariyama yíri. Yohana wemu pʼa bi Marika ge, wee wo nu wu ɲɛ wii. Nʼa daa fɛɛ niɲɛhɛmɛɛ pu bi pinnɛ wà na Kilɛ ɲɛɛri Pyɛɛri mu. \v 13 Ba Pyɛɛri ya nɔ kaaŋa ki ɲɔ na wɛ, na gbura ki kuu. Kapyebyezhɔ wa bye wà, wee mɛgɛ ki bye na Orode. A wee di ba kuɲɔɔ li wii. \v 14 Ba wʼa pa Pyɛɛri mujuu li cɛ tuun wemu ni wɛ, wu ya já kuɲɔɔ li mugi nige fundanga keŋɛ ni wɛ. A wu baa kari na shɛ yi jo pusamaa mu, na Pyɛɛri niyerege ki wa kuɲɔɔ li ɲɔ na kpɛɛngɛ ki na. \v 15 A pʼi wu pye: «Mu ɲuŋmuu wa wɛ!» Ga, a Orode di yi jo waha pu mu na can wʼa wii. A pʼi jo: «Wu jaa wʼa wii.» \v 16 A Pyɛɛri di ganha na gbura ki kuuni. Ba pʼa pa gbura ki mugi, na wu ta Pyɛɛri yɛ pyaa wɛ, a lʼi pu fo fo xuuni. \v 17 A Pyɛɛri di wu keŋɛ yirige, na pu pye na pu co puyɛ na. Yeegegana lemu na Kafɔɔ ya wu yeege kaso wu ni ge, a wu yee ɲaha jo pu mu. Na pu pye pu yi ɲaha jo Yakuba ni wu ceboronamaa pusamaa bɛɛri mu. Lee kadugo na a wu yìri wà na kari xuu watii ni. \p \v 18 Ba ɲiga kʼa pa mugi wɛ, a sɔrɔsii pu funbɛnwuu di ganha na puyɛ yegee na: «Dii Pyɛɛri dʼa pye wɛ?» \v 19 Li ya ta mɔ wɛ, a Hɛrɔdi di wa yaha kari na pu Pyɛɛri yaha shɛ wee yíri. Pyɛɛri ya ta ɲa-ɛ ge, a wu sɔrɔsii pu yiri na pu yege, na jo na pu pu gbo. \s1 Saannaa Hɛrɔdi xugana \p Lee kadugo na a \w Hɛrɔdi\w* di foro Zhude fiige ki ni, na gari Sezare ni, na shɛ jɛri pye wà. \v 20 Hɛrɔdi luu li bi yìri bɛ sanha Tiiri shɛɛn ni Sidɔn shɛɛn bɛ tàan xuuni. Ba pee ya lee cɛ wɛ, na puyɛ ɲa na pʼi shɛ Hɛrɔdi mu. A pʼi naɲɛɛgɛ leŋɛ ni saan wu tashɔngɔ ki ɲuŋɔfɔɔ wu ni. Wee mɛgɛ ɲɛ na Bilatusi. Lee kadugo na a pʼi shɛ Hɛrɔdi mu na wu susuro ta wu yogo ki yaha kʼi xhɔ. Bani wee wo fiige ki ni pee ɲɔlige ya fòro. \v 21 Ba cadagaŋa kʼa pa nɔ wɛ, a Hɛrɔdi di wu saanra fadegbɔhɔ le, na diin wu saanra koro li ni, na ganha na kafilagbɔ yu pu mu. \v 22 A sipyii pu bɛɛri di ganha na xhuulo na: «Le ɲɛ sipya mujuu wɛ, kilɛ yɛ pyaa mujuu li ɲɛ le!» \v 23 Ga taapile ni, a Kafɔɔ wo mɛlɛkɛ wa di yama wá Hɛrɔdi na, bani wu ya ta Kilɛ pɛlɛ wɛ. A fyɛɛnrɛ di jé wu ni; a wu xhu. \p \v 24 Lee bɛ na, Kilɛ jomɔ pu bi se ɲaha na kabaya yi bɛɛri na. \v 25 Barinabasi ni Sɔli ya pa Zheruzalɛmu ni tuduro temu na ge, ba tee ya shɔɔnri wɛ, a pʼi guri kari Ancɔsi ni. A pu nigariwuu di gari ni Yohana ni, wee pʼa bi sanha na Marika. \c 13 \s1 Fɛfɛɛrɛ Munaa ya Sɔli ni Barinabasi ɲaha bulo \s2 pu shɛ Kilɛ Kafila jo \p \v 1 Kilɛ tudunmɔɔ ni karamɔgɔlɔɔ pii bye Ancɔsi egilizi wu ni. Pee mɛyɛ ye: Barinabasi, ni Simɔ wemu pʼa bi Niwɔ ge, ni Lusisi, wee bi yìri Sirinɛ kulo li ni, ni Manayɛni, ni Sɔli. Manayɛni ni saannaa \w Hɛrɔdi\w*, punuŋɔ ni pee ya \w bii\w*. \v 2 Caŋa ka nʼa daa fɛɛ pʼa suun le, na Kafɔɔ pɛlɛ. A \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* lʼi pu pye: «Nɛ Barinabasi ni Sɔli yiri labye wemu kaa na ge, yi pu yaha na yahama ni, kɔnhɔ pu da wee pyi.» \v 3 Ba nʼa daa fɛɛ pʼa yee logo wɛ, a pʼi tuun wa lɔ sanha na suun le, na Kilɛ ɲɛɛri, na pu keye taha Barinabasi ni Sɔli na, na pu yaha kari Kilɛ wo labye wu na. \s1 Barinabasi ni Sɔli nɔgana Sipɛrɛ ni \p \v 4 Ba \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* lʼa Barinabasi ni Sɔli tun wɛ, a pʼi gari Silisi ni. A pʼi shɛ jé wà kɔɔgbɔhɔ ka ni na kari Sipɛrɛ fiige ki ni. \v 5 A pʼi nɔ Salaminɛ ni, na Kilɛ Kafila jo Yawutuu pu mu Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni. Yohana wemu pʼa bi Marika ge, wee bi pu tɛgɛ labye wu na. \p \v 6 A pʼi Sipɛrɛ fiige ki kɔn ɲɛri na shɛ nɔ kulo la ni, lee mɛgɛ ɲɛ na Panfɔsi. Ba pʼa nɔ wà wɛ, na Yawutu ná wa ta wà, wee mɛgɛ ɲɛ Bariyesu. Wu bi siganma pyi, na kafinɛyɛ yu na Kilɛ tudunmɔ wee ɲɛ. \v 7 Wee sigaanfɔɔ wʼa bye gbafɛnɛɛrɛɛ Sirigusi Polusi kaban. Wee gbafɛnɛɛri wu bye ná xakiligbɔ fɔɔ. A wu Barinabasi ni Sɔli yiri, bani pu bi giin pʼi Kilɛ Kafila logo. \v 8 Ga sigaanfɔɔ wemu mɛgɛ ki ɲɛ Bariyesu, pʼi wu pyi Girɛkii jomɔ pu ni na Elimasi ge, a wee di Barinabasi ni Sɔli kaala. Wʼa bi li shaa wu gbafɛnɛɛri wu ɲaha kɔn, kɔnhɔ wu ganha bu dà Yesu na wɛ. \v 9 Wee tuun wu ni Sɔli we pʼa bi na Pɔli ge, a wee di ɲi Fɛfɛɛrɛ Munaa na, a wu sigaanfɔɔ wu wii xuuni na jo: \v 10 «Shitaanni sipya mu ɲɛ, mu ya ɲi shizhiinmɛ ni naŋmahara tuuyo bɛɛri na. Tiimɛ bɛɛri pɛn. Mu wa da Kafɔɔ wo kodiinɛ li ɲɛri wu ɲɔ yaha-i ya? \v 11 Kafɔɔ ya wu keŋɛ taha mu na nimɛ. Ma na ba bye fyɛn. Ma na ba tuun wa pye, ma da yafiin bɛ ɲa wɛ.» Taapile ni a piige di jé Elimasi ɲaha ni; a wu ɲɛri fyɛn, na ganha na daala wu bu garaa sipya wa ta, wee di wu keŋɛ co, wu koo shɛ wu na. \v 12 Ba gbafɛnɛɛri wʼa lee ɲa wɛ, na dà Yesu na. Kalaa we wʼa pye Kafɔɔ shizhaa na ge, a wee di bye wu mu kakanhana. \s1 Pɔli ni Barinabasi nɔgana Ancɔsi nibire ni \p \v 13 Lee kadugo na a Pɔli ni wu tahama-nɔhɔmɔɔ di jé kɔrɔgɔ ka ni Panfɔsi ni, na gari Pɛrizhe kulo li ni Panfili fiige ki ni. Yohana wemu mɛgɛ pʼa yiri na Marika ge, wee xuu wu ni wee ya kuri pu fɛni, na gari Zheruzalɛmu ni. \v 14 Ga, a pusamaa di yìri Pɛrizhe ni, na gari kulo la ni lemu mɛgɛ ki ɲɛ Ancɔsi nibire ge, lee ɲɛ Pisidi wo fiige ki kabanugo. Ba Yawutuu wo \w cadɛɛngɛ\w* kʼa nɔ wɛ, a pu bɛ di jé \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni na diin. \v 15 Ba pʼa saliya we ni Kilɛ tudunmɔɔ pu wo Kitabuu pu kalaa xɔ wɛ, a Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki ɲuŋɔfɔɔ wu tuduro tun Pɔli ni Barinabasi mu na: «Na cebooloo, Kilɛ Kafila yɛrɛ la bye lʼi wa yi mu, yi na já li pye.» \p \v 16 A Pɔli di yìri, na wu keŋɛ yirige, na sipyii pu pye: «\w Izirayɛli\w* shɛɛn, ni yee piimu pʼa fyagi Kilɛ na ge, yi niwegee shan! \v 17 Izirayɛli shɛɛn wo Kilɛ wʼa wù sefɛlɛɛ pu ɲaha bulo. Tuun wemu ni pu bye nadadiinmɛɛ Misira ni ge, wʼa pu nagoo ɲɛhɛ. Lee kadugo na a wu wu wo sefɛɛrɛ ti taga pu yeege kee fiige ki ni. \v 18 A wu pu keree xu, na pu ɲɔ sha fo na nɔ yee kɛlɛɛ shishɛɛrɛ na. \v 19 Lee kadugo na wʼa shi tɛhɛɛ gbarashuun kyɛɛgi, na wee kɔri yeege Kana fiige ki ni, na fiige ki kan wù sefɛlɛɛ pu mu, \v 20 fo na nɔ yee xhuu shishɛɛrɛ ni kɛlɛɛ kaguro na (450). Lee kadugo na, a wu kiirikɔɔn kan wù sefɛlɛɛ pu mu fo na shɛ nɔ Kilɛ tudunmɔɔ Samuwɛli wo caŋa ɲii li na. \p \v 21 «Wee tuun wu ni a pʼi li sha Kilɛ mu na wu wa pye saan pu ɲuŋɔ ni. A Kilɛ di Kisi ja Sɔli kan pu mu wee wu pye pu saan. A wee di yee kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) ta pu ɲuŋɔ ni. Wee bi foro Bɛnzhamɛ wo shi wu ni. \v 22 Ba Kilɛ ya Sɔli laha saanra ti na wɛ, na \w Dawuda\w* kan pu mu wʼa pye pu saan. A wee kaa di daan Kilɛ ni, a Kilɛ di jo: ‹Sipya wemu nɛ zhaa ge, wee wu ɲɛ we, Zhese\f * \fr 13:22 \fr*\ft \+bd Zhese:\+bd* Wee ninumɔ pʼa byi Izayi.\ft*\f* ja Dawuda we. Wee na ba bye nɛ ɲidaan keree ki bɛɛri pyevɔɔ.›\f * \fr 13:22 \fr*\ft Zaburuu 89:21\ft*\f* \v 23 A Kilɛ di ba Shɔvɔɔ kan Izirayɛli mu, na foro Dawuda shi wu ni, ba wʼa bi yi jo jogana lemu na wɛ, wee ɲɛ Yesu. \v 24 Na ta wee sanha ba wɛ, Yohana wʼa bi Kilɛ Kafila wu yɛrɛ pyi Izirayɛli sipyii pu bɛɛri mu, na pu daajeŋɛ jo pu jurumu wu na, pʼi batize. \v 25 Ba Yohana wo labye wu taaxɔɔ ya tɛɛŋɛ wɛ, a wu ganha na yu na: ‹Yee ya giin na jɔgɔ nɛ wa wɛ? Shɔvɔɔ wemu ɲaha yee wa wii ge, nɛ wa were-e dɛ! Ga we wʼa ma nɛ kadugo ge, wee wu wa. Nɛ cɛ̀rɛ nɛ wu pye wu bulo, ali na wu tanhaya mɛɛrɛ bɛ sanha, nɛ yaa ni lee ni wɛ.›\f * \fr 13:25 \fr*\ft Yohana 1:20-27\ft*\f*» \p \v 26 Lee kadugo na a Pɔli di jo: «Na cebooloo, yee piimu pu ɲɛ \w Ibirayima\w* yaseye ge, ni yee pii pʼa fyagi Kilɛ na ge, pe ɲuwuuro jomɔ pe ya jo yi bɛɛri mu. \v 27 Bani Yawutuu pii pʼa bye Zheruzalɛmu ni ge, pere ni ɲuŋɔfɛɛ pu bi ta li cɛ na Shɔvɔɔ wu ɲɛ Yesu wɛ. Kilɛ tudunmɔɔ pu jomɔ pemu bɛ pu bi galaa \w cadɛɛngɛ\w* bɛɛri ge, pu ya pee bɛ cɛ wɛ; bani pʼa Yesu jaagi, na wu gbo. Ga lee funŋɔ ni a pʼi pee jomɔ pe ɲɔ fa puyɛ kategee. \v 28 Ali na ta pu ya kaa la shishiin ta wu na le lʼa wu kagbuu xɔ wɛ. Lee bɛ na, a pʼi Pilate pye na wu sɔɔ pʼi wu gbo. \v 29 Lee na keree kiimu kʼa ka Kilɛ tudunmɔɔ Kitabuu pu ni Yesu shizhaa na ge, pee jomɔ pu bɛɛri ya pye can. Lee kadugo na a pʼi wu tirige korikoritige ki na, na shɛ le faŋa ni. \v 30 Ga, a Kilɛ di wu ɲɛ na yeege xu ni. \v 31 Ba wʼa ɲɛ foro xu ni wɛ, pii pʼa wu torogo na yìri Galile ni na pa Zheruzalɛmu ni ge, a wu cabyaa niɲɛhɛŋɛɛ pye na wuyɛ shɛɛ pee na. Pee sipyii pu pʼa pye wu sɛɛrɛɛ, na wu jomɔ yu Izirayɛli sipyii pu mu. \v 32 Kilɛ bi Jozaama pemu wo ɲɔmɛɛ lɔ wù sefɛlɛɛ pu mu ge, wèeyɛ pyaa ki bɛ wo kapana ɲuŋɔ ki ɲɛ, na pee ɲaha jo. \v 33 Ɲɔmɛɛ le Kilɛ ya lɔ wèe sefɛlɛɛ pu mu ge, wʼa lee fa pu kadugo shɛɛn mu. Kilɛ ya Yesu ɲɛ na yeege xu ni. Lee lʼa ka \w Zaburuu\w* Kitabu koogoo shuun wu ni Yesu shizhaa na na: \q1 ‹Mu ɲɛ nɛ Ja; niɲaa nʼa ma se.›\f * \fr 13:33 \fr*\ft Zaburuu 2:7\ft*\f* \p \v 34 Ba Kilɛ ya Yesu ɲɛ na yeege xu ni wɛ, na jo na wu da ga xhu nige bada wɛ. Lee Kilɛ Kafila wʼa shɛ na: \q1 ‹Fɛfɛɛrɛ ɲɔmɛɛ le nɛ lɔ Dawuda mu ge, \q2 nɛ na ba lee ɲɔ fa nakaara baa ni duba ni yi mu.›\f * \fr 13:34 \fr*\ft Ezayi 55:3\ft*\f* \p \v 35 Lee wuu na Kilɛ Kafila wʼa li shɛ xuu wa bɛ ni sanha na: \q1 ‹Mu da ga sɔɔ ma Fɛfɛɛrɛ Sipya wu wu fɔnhɔ \q2 faŋa ni wɛ.›\f * \fr 13:35 \fr*\ft Zaburuu 16:10\ft*\f* \p \v 36 Ga Dawuda we wʼa pe jomɔ pe jo ge, ba wee ya Kilɛ ɲidaan keree pye xɔ wu wo tuun wu ni wɛ na xhu. A pʼi wu le na fara wu sefɛlɛɛ pu nixhuyo na. A wu fɔnhɔ. \v 37 Ga Kilɛ ya Yesu wemu ɲɛ na yeege xu ni ge, wee ya ta fɔnhɔ wɛ. \p \v 38 «Lee na, na cebooloo, wèe ya yaa na li cɛ na Yesu gbɔɔrɔ ni wù jurumu wʼa da \w yafa\w* wù mu. \v 39 Kakuuŋɔɔ kiimu ki ɲɛ yee ya já shɔ ki na Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu nɔhɔ ni-i ge, wemu bu dà Yesu na, weefɔɔ na zhɔ kee kakuuŋɔɔ ki bɛ na, na kaɲii ta Kilɛ ɲaha tàan Yesu gbɔɔrɔ ni. \v 40 Lee wuu na yʼa yiyɛ kasɛri, kɔnhɔ Kilɛ tudunmɔɔ pʼa yemu jo ge, yee ganha da yi ta wɛ. Pʼa jo: \q1 \v 41 ‹Kilɛ keree la wuuvɛɛ, yi wii, \q2 li na bye kakanhana yee mu, \q2 lee kadugo na yee na gyɛɛgi. \q1 Bani nʼa da ba kaa la pye yee wo tuun wu ni. \q2 Ali wa na ba li paari yee mu, \q2 yee da ga dà li na wɛ.›\f * \fr 13:41 \fr*\ft Habakuki 1:5\ft*\f*» \p \v 42 Ba Pɔli ni Barinabasi ya pa foro Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki ni wɛ, a sipyiire tʼi pu pye na cadɛɛngɛ ki kʼa ma ge, na pu pa jo le kaa le ninunɔ na pee mu sanha. \v 43 Ba sipyiire tʼa ɲɔ kɔn na jaaga wɛ, Yawutuu niɲɛhɛmɛɛ ni Kilɛ ɲìi fyaara sipyii piimu ya jé Yawutuu koo li ni ge, a pee di daha Pɔli ni Barinabasi fɛni. A pee di ganha na pu logoo wari na pu taha Kilɛ wo niimɛ wu fɛni ni ɲɔmɛɛ fɛɛrɛ ni. \v 44 Ba cadɛɛngɛ kʼa pa nɔ wɛ, a kulo li sipyii pu bɛɛri di ba binnɛ pʼi Kafɔɔ jomɔ logo. \v 45 Ba Yawutuu pʼa sipyiire ti ɲa tʼa pinnɛ wɛ, a lee wo ɲɛpɛɛn di jé pu ni. A pʼi ganha na Pɔli kafila wu kaala na wu shɛhɛlɛ. \v 46 A Pɔli ni Barinabasi di yi fiinŋɛ jo pu mu na: «Yee Yawutuu mu Kilɛ Kafila wu bi yaa na fɛnhɛ jo. Ga ma na jo yee ya she wu ni, na li yaha na yee ya yaa ni ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama ni wɛ. Ayiwa nimɛ a wu gari shi watii yíri. \v 47 Bani ye Kafɔɔ Kilɛ ya jo wu Kafila wu ni na: \q1 ‹Nɛ Kilɛ wʼa ma teŋɛ na pye kpɛɛngɛ shi wusama mu, \q2 kɔnhɔ mʼa ɲuwuuro ti jomɔ pu yaha pʼi nɔ \q2 koŋɔ ki kabaya shishɛɛrɛ wu bɛɛri na.›\f * \fr 13:47 \fr*\ft Ezayi 49:6\ft*\f*» \p \v 48 Shi wemu ɲɛ Yawutuu-i ge, ba pee ya pee jomɔ pu logo wɛ, a pu bɛɛri fundanga wuu di ganha na Kafɔɔ jomɔ pu sɔni. Piimu bɛɛri pu bi puyɛ gbegele pʼi sɔɔ ɲìi sicuumɔ nixhɔbaama pu na ge, a pee bɛɛri di dà Kafɔɔ Yesu na. \v 49 Lee caagagana li na Kafɔɔ jomɔ pu bi jaaga wee xuu wu bɛɛri ni. \p \v 50 Kulo li mɛgbɔhɔ cèe ni kulo li sipyigbɔɔ piimu pu bye Yawutuu koo li ni ge, a Yawutuu pʼi pee sɔn wá Pɔli ni Barinabasi na, a pʼi pu kanha, na pu kɔri na yeege pu wo fiige ki ni. \v 51 Ga, a Pɔli ni Barinabasi nivorowuu di pu tɔɔyɔ gbazhɛnhɛ ɲahara wo wà, na lee pye sɛɛri kaa pu fɛni. A pʼi gari Ikonɛ kulo li ni. \v 52 Ga lee bɛ na, a pee nʼa daa fɛɛ nivomɔɔ pu kunni di ɲi fundanga ni \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* na Ancɔsi ni. \c 14 \s1 Pɔli ni Barinabasi ya kari Ikonɛ kulo li ni \p \v 1 Ba Pɔli ni Barinabasi ya nɔ Ikonɛ ni wɛ, na jé wà bɛ Yawutuu \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni. A pʼi jomɔ jo fo Yawutuu niɲɛhɛmɛɛ ni Girɛkii niɲɛhɛmɛɛ ya pye Yesu nʼa daa fɛɛ. \v 2 Ga, Yawutuu piimu pʼa she pu da dà Yesu na-ɛ ge, a pee di shɛ ganha na shi wusama sɔɔn na waa nʼa daa fɛɛ pu na. \v 3 Ga lee bɛ na, a Pɔli ni Barinabasi di mɔ lee kulo li ni. Pʼa bi Kafɔɔ kaa yu, pu bi fyagi wa shishiin na wɛ. Kafɔɔ bi sefɛɛrɛ kaan pu mu pʼa kakanhaŋaa ni ɲaha shɛshɛɛrɛ pyi. Kee bi li shɛɛ na Kafɔɔ wo Fɛrɛmɛ jomɔ pu ɲɛ can. \p \v 4 A kulo li shɛɛn pʼi daa taaya shuun. A taaga ka di bye ni Yawutuu pu ni, a ke kʼi bye ni tudunmɔɔ pu ni. \v 5 A Yawutuu pee ni shi wusama ni pu ɲuŋɔfɛɛ di bɛ nigin na, na pʼi Pɔli ni Barinabasi kanha. Pu funŋɔ bye pʼi pu wá gbo ni kagereye ni. \v 6 Ba Pɔli ni Barinabasi ya pa li cɛ na pu funŋɔ ki wa pʼi pee gbo wɛ, a pʼi baa kari Likawuni fiige ki ni. Kee fiige ki ni Lisitiri ni Dɛribɛ kulogoo kʼa bye. \v 7 A pʼi Jozaama pu jo wee xuu wu bɛɛri ni. \s1 Na Pɔli ni Barinabasi yaha Lisitiri ni \p \v 8 Ná wa bye Lisitiri ni wʼa bi faan fo wu taasii ni. Wu bi sanha ɲaari ɲa bada wɛ. \v 9 Wee ná wu bi Pɔli jomɔ pu nuri. A Pɔli di wu ɲaha kɔ le wu ni na wii, na wu ta na nʼa daa wa wu zɔ wu ni, na wu cuuŋɔ. \v 10 A Pɔli di jo ni fanha ni, na ná wu pye: «Yìri yere ma tɔɔyɔ yi na!» A na wu yìri, na yere wu tɔɔyɔ yi na, na ganha na ɲaari. \v 11 Ba sipyiire tʼa lee ɲa wɛ, na jo Likawuni shɛɛn jomɔ pu ni na: «Kakanhana dɛ! Wù kilɛlɛɛ pʼa puyɛ ɲɛri sipyii, na digi na pa naha.» \v 12 Girɛkii kilɛ wemu mɛgɛ ki bye Zesi ge, a pʼi wee mɛgɛ le Barinabasi na. Shuun wo wu mɛgɛ ki bye Hɛrimɛsi ge, a pʼi wee mɛgɛ le Pɔli na. Bani Pɔli wʼa bye jomɔ pu jovɔɔ. \v 13 Zesi tapɛɛŋɛ puga ki bye kulo li tajege ki ni. A wu \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* wu shɛ wee xuu wu ni ni nupɛhɛɛ ni, na ki to ni tige fyɛɛnrɛ ni. Wu ni sipyiire ti bi giin pʼi saraga wolo Barinabasi ni Pɔli mu. \p \v 14 Ga ba Pɔli ni Barinabasi ya lee ɲa wɛ, a pu loyire wuu di pu fadeye shɛɛngi, na baa kari sipyiire ti fɛni, na ganha na sɛlɛ na: \v 15 «Wu naɲiinɛɛ ɲaha na yee di le pyi wɛ? Wèe bɛ pu ɲɛ sipyii ba yee wa wɛ. Wèe ya pa \w Kilɛ Jozaama\w* jo yee mu, jo yi ke ɲuŋɔ baa pɛɛŋɛ ke ɲɔ yaha, yʼi dà Kilɛ ɲìi wo wu na. Yʼi da wu pɛlɛ, wee wemu wʼa fugba, ni ɲiŋɛ, ni suumɔ lɔhɔ, ni ki funŋɔ yaŋmuyɔ yi bɛɛri yàa ge. \v 16 Taashiinɛ li ni Kilɛ bi shi wu bɛɛri yaha wu na wuyɛ ɲidaan koro ɲaari, \v 17 Ga lee bɛ na Kilɛ bi wuyɛ shɛɛ pu na ni kasaaŋaa niɲɛhɛŋɛɛ ni. Wʼa zanha shaan yee mu na yìri fugba we ni, na yee shinma ɲɔgi wu tuun ni, na ɲɔlige niɲɛhɛŋɛ kaan yee mu, na fundanga kaan yee mu.» \v 18 Pɔli ya yee bɛɛri jo, ga jɛɛrɛ yɛ li bi fɔ pʼi sipyiire ti ɲaha kɔn kanha niiyɛ yi gbo wu na. \p \v 19 Na pu yaha lee na, a Yawutuu pʼi di yìri Ancɔsi nibire ni Ikonɛ ni na pa. A pʼi sipyiire ti faanna fo pʼa kagereye taga Pɔli wá shan, na pʼi wu gbo. Lee kadugo na a pʼi wu fuulo na shɛ wá kulo li kadugo yíri, bani pu bi giin na wʼa xu xɔ. \v 20 Ga ba nʼa daa fɛɛ pʼa shɛ wu kuuri wɛ, a wu yìri jé kanha ki ni. Kee caŋa ki ɲimuguro na a Pɔli ni Barinabasi di yìri wà na kari Dɛribɛ ni. \s1 Tudunmɔɔ pʼa kuri kari Ancɔsi nigbɔ wu wo egilizi wu ni \p \v 21 Pɔli ni Barinabasi ya \w Kilɛ Jozaama\w* pu jo Dɛribɛ kulo li ni. A sipyiɲɛhɛmɛɛ di dà Yesu na. Lee kadugo na a pʼi guri kari Lisitiri ni, ni Ikonɛ, ni Ancɔsi nibire ni. \v 22 Pʼa bi Yesu nʼa daa fɛɛ pu logoo wari, na pu yɛri na pu kori yaha nʼa daa wu ni pu da se ɲaha na. Bani pʼa bi pu pyi na: «Li waha lʼi waha, wèe na vɛnhɛ kanhama niɲɛhɛmɛ ɲa, yani wù pa jé \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti ni ge.» \v 23 Pɔli ni Barinabasi ya pii ɲaha bulo na pye ɲahagbaa fɛɛ egilizii pu bɛɛri nigin nigin ni. Lee kadugo na a pʼi suun le, na Kilɛ ɲɛɛri pee sipyii pu mu. Kafɔɔ wemu na pʼa dà ge, a pʼi pu kaa le wee keŋɛ ni, kɔnhɔ wu bye pu tɛgɛvɔɔ. \p \v 24 Lee kadugo na a Pɔli ni Barinabasi di Pisidi kɔn ɲɛri, na gari Panfili fiige ki ni. \v 25 A pʼi Kilɛ Kafila jo Pɛrizhe kulo li ni na na kari kulo la ni lee mɛgɛ ɲɛ Atali. \v 26 A pʼi jé kɔɔgbɔhɔ ka ni na kari Ancɔsi nigbɔ wu ni Siiri fiige ki ni. Wee xuu wu ni nʼa daa fɛɛ pʼa bi pu kaa le Kilɛ keŋɛ ni. Labye wemu na pʼa xɔ mɛ ge, a pʼi na yìri wà lee kulo li ni na ma wee labye wu fɛni. \v 27 Ba pʼa nɔ Ancɔsi ni tuun wemu ni wɛ, keree kiimu bɛɛri pʼa pye Kilɛ baraga ni ge, a pʼi nʼa daa fɛɛ pu pinnɛ, na kee bɛɛri paari pu mu. Shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, mugigana lemu na Kilɛ ya kuɲɔɔ mugi wee bɛ mu, kɔnhɔ pu bɛ di dà Yesu na ge, a pʼi yee bɛ paari. \v 28 A Pɔli ni Barinabasi di taatuunnɔ pye Ancɔsi nʼa daa fɛɛ pu yíri. \c 15 \s1 Yesu nʼa daa fɛɛ pʼa pinnɛgɛ kemu pye Zheruzalɛmu ni ge \p \v 1 Ayiwa, a namaa pii di ba yìri Zhude fiige ki ni na pa Ancɔsi ni. A pʼi ba ganha na kalaa watii kaan cebooloo nʼa daa fɛɛ pu mu na: «Na saha ni Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu ni, yee ya cekɔɔnrɔ pye wɛ, yee da zhɔ wɛ.» \v 2 Pɔli ni Barinabasi ya ta sɔɔ pee jomɔ pu na wɛ. A lʼi bye nakaagbɔɔrɔ pu tɛ ni, fo Ancɔsi nʼa daa fɛɛ pʼa nʼa daa fɛɛ pii fara Pɔli ni Barinabasi na, pʼi shɛ li tiinnɛ tiin Zheruzalɛmu ni, pu ni tudunmɔɔ pee ni nɔhɔlɛɛ pu ni. \v 3 A egilizi wu pu tun kari, a pu nigariwuu di doro Fenisi fiige ni Samari fiige ki ni. Shi wemu ɲɛ Yawutuu-i ge, wee ya sɔɔ Kilɛ jomɔ pu na sɔɔgana lemu na ge, a pʼi yee paari wee xuu wu nʼa daa fɛɛ pu mu. A pee jomɔ pʼi daan pu cebooloo pu ni xuuni. \p \v 4 Ba Pɔli ni Barinabasi ya nɔ Zheruzalɛmu ni wɛ, a nʼa daa fɛɛ pʼi pu ɲuŋɔ círi cirigazaana na. Tudunmɔɔ pee ni nɔhɔlɛɛ pu bɛɛri bi bye wà. Pʼa já keree kiimu bɛɛri pye Kilɛ baraga ni ge, a pʼi kee bɛɛri paari Zheruzalɛmu nʼa daa fɛɛ pu mu. \v 5 \w Farizhɛɛn\w* piimu pʼa dà Yesu na ge, a pii di yìri pu ni na jo: «Shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, piimu pʼa dà Yesu na wee shi wu ni ge, pee wo cekɔɔnrɔ bye ɲɛ fanha. Na fara lee na, pʼa yaa na ɲaari na sahaŋi ni Musa wo saliya wu ni.» \v 6 Lee wuu na, a tudunmɔɔ pee ni nɔhɔlɛɛ pʼi puyɛ ɲa na binnɛ tiin, kɔnhɔ pʼi yee suguri shiizhan. \v 7 Ba jomɔ pʼa pa ɲɛri nakaagbɔɔrɔ pu tɛ ni wɛ, a Pyɛɛri di ba yìri yere na jo: «Na cebooloo, yeeyɛ pyaa wa li fiin na Kilɛ ya nɛ ɲaha bulo fo taatuunnɔ ni, kɔnhɔ nɛ \w Kilɛ Jozaama\w* pu jo shi wusama bɛ mu wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, kɔnhɔ pʼi Kilɛ jomɔ logo pʼi dà Yesu na. \v 8 Kilɛ wemu wʼa sipyii bɛɛri zɔlɔɔ cɛ ge, wèe ya li cɛ na wee ya sɔɔ pu na. Lee wuu na \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* lʼa tigi pu na ba lʼa tigi wèe na tigigana lemu na wɛ. \v 9 Lee ya ta zhɔnrɔgɔ pye wɛ. Lʼa pu zɔlɔɔ fiinŋɛ, bani pʼa dà Yesu na. \v 10 Ni li wa mu, ɲaha na yee di wa giin yʼi Kilɛ taanna di wii wɛ? Wèe sefɛlɛɛ ni wèeyɛ pyaa ya ta já tuguro temu na-ɛ ge, ɲaha na yʼi wa giin yʼi tee taha nʼa daa fɛɛ pu ɲuŋɔ ni wɛ? \v 11 Dagana lemu na yee ya dà na yee ya shɔ Kafɔɔ Yesu wo niimɛ wu gbɔɔrɔ ni ge, mu li wa pii bɛ shizhaa na.» \p \v 12 A sipyii pu bɛɛri di cari cari puyɛ na, na Pɔli ni Barinabasi yɛ bɛ wo nijoyo logo. Kilɛ ya kakanhaŋaa ni ɲaha shɛshɛɛrɛ temu pye pu mu shi wu niŋɛ ni wemu ɲɛ Yawutuu wɛ ge, a pʼi yee bɛɛri paari sipyiire ti mu. \v 13 Ba Pɔli ni Barinabasi ya jo xɔ wɛ, a Yakuba di jomɔ pu lɔ na jo: «Na cebooloo, yi niwegee shan, yʼi na kafila wu logo! \v 14 Shi wemu ɲɛ Yawutuu-i ge, yahagana lemu na Kilɛ ya wu kasɛɛgɛ yaha wee shi wu na fo taashiinɛ li ni ge, na pii ɲaha bulo pu ni na pye wuyɛ pyaa wuu ge, Simɔ ya yee bɛɛri paari na xɔ yee mu. \v 15 Simɔ wo jomɔ pe ni Kilɛ tudunmɔɔ pu wo pu bɛɛri ɲɛ ninumɔ, bani lʼa ka Kitabu wu ni na Kafɔɔ ya jo na: \b \q1 \v 16 ‹Lee kadugo na, nʼa da ba guri ba. \q2 \w Dawuda\w* puga ke kʼa to ge, \q2 nʼa da ba kee yereŋɛvonɔ yereŋɛ. \q1 Nʼa da ba ki kataha ki bɛɛri yirige, di ki tii. \q1 \v 17 Kɔnhɔ sipyiire tisara bɛɛri di Kafɔɔ sha \q2 ni shi wu bɛɛri nʼa yiri na pye nayɛ wo ge. \q1 \v 18 Yee Kafɔɔ ya jo. \q2 Wee wʼa kii keree kii shɛ fo taatuunnɔ ni.›\f * \fr 15:18 \fr*\ft Amɔsi 9:11-12\ft*\f*» \b \p \v 19 Lee kadugo na a Yakuba di jo: «Lee wuu na, shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, wu dʼa sɔɔ Kilɛ Kafila wu na ge, nɛ funŋɔ na, wèe ya yaa na waha watii taha wu na wɛ. \v 20 Ga yi yere wù sɛmɛ tun pu mu, na saraya yatɔɔyɔ yemu pʼa gbuu yapɛrɛɛ na ge, pu ganha ba yee xaara xaa wɛ. Na pu ganha ba dɔdɔɔrɔ pyi wɛ, na pu ganha ba yaxuyo, kelee shishan xaa wɛ. \v 21 Bani na lɔ fo taatuunnɔ li ni, kulogoo ki bɛɛri ni, Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi ni, lee yɛrɛ li lʼa gaan na saha ni Musa wo saliya wu ni \w cadɛɛngɛ\w* bɛɛri na.» \s1 Tudunmɔɔ pʼa sɛmɛ tun nʼa daa fɛɛ pii mu piimu ɲɛ Yawutuu wɛ \p \v 22 Yakuba jomɔ pʼa bi bɛ tudunmɔɔ ni nɔhɔlɛɛ, ni nʼa daa fɛɛ pu mu. A pu pii pinnɛ ni Pɔli ni Barinabasi ni, na pee tun kari Ancɔsi ni. A pʼi ɲahagbaa fɛɛ shuun wa ɲaha bulo nʼa daa fɛɛ pu ni. Wa mɛgɛ ɲɛ na Zhude, pʼi wu pyi na Barisabasi, shuun wo wu mɛgɛ ɲɛ na Silasi. \v 23 A pʼi sɛmɛ wu le pu keŋɛ ni. Lʼa bi ka wee sɛmɛ wu ni na: \p «Wèe piimu pu ɲɛ tudunmɔɔ pu ge, wèe ni egilizi nɔhɔlɛɛ ni nʼa daa fɛɛ pu pʼa we sɛmɛ we tun wù cebooloo nʼa daa fɛɛ pu mu piimu ɲɛ Yawutuu wɛ, na ɲɛ Ancɔsi kulo le, ni Siiri fiige ke, ni Silisi fiige ki ni ge: \p Wèe ya yi shaari. \p \v 24 Wèe ya logo na sipyii pii ya yìri wèe yíri naha, na shɛ kafila wa taga yee hakilee pu wuregi, fo lʼa pye yee mu funzhaga; na ta wèe di ya pu tun wɛ. \v 25 Lee wuu na wèe ya wùyɛ ɲa, na bɛ nigin na, na li ta lʼa pɔrɔ na sipyii pii fara wù taanɲiinɛɛ Pɔli ni Barinabasi na, wù pee tun yi mu. \v 26 Pii namaa shuun we ya puyɛ kan Kafɔɔ Yesu wo labye wu mu, fo na li pye jɛɛrɛ yɛ lʼa fɔ pʼi xhu kanhama keŋɛ ni. \v 27 Lee wuu na wèe ya Zhude ni Silasi pinnɛ ni pu ni, kɔnhɔ jomɔ pemu wèe ya ka sɛmɛ wu ni ge, pʼi pee jo yi mu ɲɔ ni ɲɔ. \v 28 Lʼa taan \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* ni wèe bɛ ni, nago wù ganha da tuguro tatii taha yi na, kii keree kii kadugo na wɛ. Kee keree ki kaa wèe ya jo waha mɛ yi mu. \v 29 Yi ganha ba yapɛrɛɛ xaara, kelee shishan, kelee yaxuyo xaa wɛ; yʼi dɔdɔɔrɔ yaha. Yi bu já yiyɛ tanha kii keree kii na, lee ya ɲɔ. Kilɛ wu tuun wa shɛ wu na.» \p \v 30 A pʼi Pɔli, Barinabasi, Zhude ni Silasi yɛ yaha kari Ancɔsi ni. Ba pee ya nɔ wà wɛ, na nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri yiri pinnɛ, na sɛmɛ wu kan pu mu. \v 31 Ba pʼa wee sɛmɛ wu kalaa wɛ, a lee yɛrɛ lʼi pu funŋɔ taan xuuni. \v 32 Zhude ni Silasi yɛ bɛ di bye Kilɛ tudunmɔɔ, a pʼi yɛrɛ kan nʼa daa fɛɛ pu mu, na pu logoo waha, na samɔhɔrɔ le pu ni. \v 33 A pʼi cabyaa kii pye ni pu ni Ancɔsi ni. Lee kadugo na a pʼi koo sha. A pʼi li kan pu mu, na pu pye na Kilɛ wu pu naha shɛ pu tunvɛɛ pu yíri, na pu shɛ kanha ta ɲaɲiŋɛ na. \v 34 [Ga lee bɛ na, a lʼi daan Silasi ni wee wu kori Ancɔsi ni.] \v 35 A Pɔli ni Barinabasi di gori Ancɔsi ni. Pee ni sipyii piitiilee bi nʼa daa fɛɛ pu kalaa, na Kafɔɔ wo Jozaama pu bɛ yɛrɛ pyi. \s1 Pɔli ni Barinabasi ya waagi \p \v 36 Caŋa ka Pɔli ya pa Barinabasi pye: «Barinabasi, kulogoo kiimu ni wèe ya toro, na Kilɛ Kafila jo wà ge, wù kuri wù doro kee ni, wù ki nʼa daa fɛɛ pu pɛrɛgi pu bi se ɲaha na nʼa daa wu ni.» \v 37 Pu nigariwuu, Barinabasi funŋɔ bye, Yohana wemu pʼa bi Marika ge, wee bɛ wu pinnɛ ni pu ni. \v 38 Ga Pɔli ya ta sɔɔ Yohana wu pinnɛ ni pu ni wɛ. Bani na pu yaha Panfili fiige ki ni wʼa pa guri pu fɛni na labye wu ta wu sanha xhɔ wɛ. \v 39 A lʼi bye gilege Pɔli ni Barinabasi tɛ ni, fo na pu pye pʼa waagi. A Barinabasi di gari ni Marika ni. A pu shuun wu jé kɔrɔgɔ ka ni na kari Sipɛrɛ ni. \v 40 A Pɔli di Silasi ɲaha bulo. A nʼa daa fɛɛ pʼi pu kaa le Kafɔɔ keŋɛ ni. \v 41 A pʼi Siiri ni Silisi fiiye yi bɛɛri ɲaari, na samɔhɔrɔ le nʼa daa fɛɛ pu ni. \c 16 \s1 Timote ya fara Pɔli ni Silasi na \p \v 1 A Pɔli ni Silasi di gari Dɛribɛ ni, a pʼi foro wà, na gari Lisitiri kulo li ni. Na shɛ nʼa daa fɔɔ lɛvɔɔ wa ta wà, wee mɛgɛ ɲɛ na Timote. Wu nu bye Yawutuu nʼa daa fɔɔ wa, ga wu to wʼi ɲɛ Girɛki. \v 2 Nʼa daa fɛɛ piimu pu bye Lisitiri ni Ikonɛ ni ge, pee bɛɛri bi Timote mɛsaaŋa yu. \v 3 Lee wuu na Pɔli ya li sha na Timote wu pye wu kapyebyeɲii. Yawutuu pu wuu na wʼa Timote kɔn, bani pu bɛɛri bi li cɛ na Girɛki wu ɲɛ wu to we. \v 4 Pu nigariwuu ya toro kulogoo kiimu bɛɛri ni ge, tudunmɔɔ pee ni Zheruzalɛmu nɔhɔlɛɛ pʼa keree kiimu teŋɛ ge, a Pɔli di kee bɛɛri paari pu mu, na pʼa kee pyi. \v 5 Lee lʼa bi nʼa daa fɛɛ pu pye pu na se ɲaha na nʼa daa wu ni, egilizii pu ni. A la di ganha na faraa pu na caŋa bɛɛri. \s1 Pɔli ya kashɛɛ la ɲa Torowasi ni \p \v 6 A \w Kilɛ Munaa\w* lʼi pu ɲaha kɔn Kilɛ Kafila wu jo na Azi fiige ki ni. A pʼi Firizi ni Galasi fiiye yi ja toro. \v 7 Ba pʼa tɛɛŋɛ Misi fiige ki na wɛ, a pʼi ganha na giin pʼi jé Bitini ni, ga Yesu Munaa li ya ta sɔɔ pu jé wà wɛ. \v 8 A pʼi doro Misi kabanugo na kari Torowasi ni. \v 9 Kee caŋa ki piige Pɔli ya kashɛɛ la ɲa. A wu Masedɔni shɛn ná wa niyerege ɲa wu na wu ɲɛɛri na yu: «Pɔli, ɲɔ mayɛ na, mʼa ba Masedɔni ni, mʼa ba wù tɛgɛ.» \v 10 Ba Pɔli ya lee ɲa wɛ, taapile ni a wu gbegele, na shɛ Masedɔni fiige ki ni. A wèe di li cɛ nakaara baa jo Kilɛ yɛ pyaa kʼa jo na wèe pu shɛ \w Kilɛ Jozaama\w* pu jo pii sipyii pii mu. \s1 Lidi ya pye Kafɔɔ Yesu wo nʼa daa fɔɔ Filipi kulo li ni \p \v 11 A wèe di jé kɔrɔgɔ ka ni Torowasi ni, na nɔ Samoturasi ni. Tee ɲimuguro ti na wèe ya nɔ Nerapolisi kulo li ni. \v 12 A wèe di foro wà, na gari Filipi ni. Lee ɲɛ Masedɔni fiige ki kugbɔɔ le, na ɲɛ Oromɛ fanha ki tatɛɛngɛ ka. A wèe di cabyaa pye lee kulo li ni. \p \v 13 Ba \w cadɛɛngɛ\w* kʼa pa nɔ wɛ, a wèe di shɛ kanha ki kadugo. Bani wèe bi giin na xuu wa wa wà pu mu dugo ki ɲɔ na, wee ɲɛ pu Kilɛ-ɲɛrɛgɛ tapyege. Ba wèe ya nɔ wà wɛ, na cèe pii ta pʼa puyɛ pinnɛ wà, a wèe di Kilɛ Kafila jo pee mu. \v 14 Cee nigin wa bye pee ni, wee bi jé Yawutuu pu wo Kilɛ koro li ni, wee mɛgɛ ɲɛ Lidi. Wu kulo mɛgɛ di ɲɛ Tiyatiiri. Faɲɛɛyɛ wu bi bɛrɛɛ, yemu pɛrɛmɛ ya waha ge. Wu bi Kilɛ pɛlɛ A wu ganha na we kafila we nuri, a Kafɔɔ di fungɔngɔ fɛɛrɛ kan wu mu wʼa Pɔli kafila wu ɲaha cɛ. \v 15 A wu ni wu puga shɛɛn pu bɛɛri di batize. A wu Pɔli ni wu kaafɛɛ pu ɲɛɛri na: «Yee bi dà li na na nɛ dà see na Kafɔɔ na, yi pa digi na puga.» A wu wèe karamu fo wèe ya sɔɔ. \s1 Pɔli ni Silasi ya le kaso ni Filipi kulo li ni \p \v 16 Caŋa ka wèe ya kari Kilɛ taɲɛrɛgɛ ni, a bulozhɔ wa di wèe ɲuŋɔ círi. Jina wa wu bye wee ni, wee baraga ni wu bi celɔrɔ pyi. Tee celɔrɔ ti ni wʼa bi wari niɲɛhɛmɛ taa na gaan wu Kafɔɔ mu. \v 17 A wee cee \w jinaa\w* wo wu daha yaha wèe fɛni, na sɛlɛ, na yu: «\w Kilɛ-gbɔtabaaga\w* wo kapyebyii pu ɲɛ pii namaa piiri. Ɲuwuuro ya daa koo lemu ni ge, lee kaa pʼa yu yee mu.» \v 18 Wee cee wu bi taha yaha Pɔli yɛ fɛni caŋa bɛɛri na yee yu. Caŋa ka, a Pɔli di ba ganha na ŋmahana ɲɛri, na jina wu pye: «Yesu Kirisa mɛgɛ na, jina, foro cee wu ni!» Taapile ni a jina wu foro cee wu ni. \p \v 19 Ba wee bulozhɔ wu kafɛɛ ya pu wari ta koro li ɲa lʼa tɔ wɛ, a pʼi Pɔli ni Silasi co kari kiiri kɔɔn kuruŋɔ ki mu. \v 20 Ba pʼa nɔ wà wɛ, na Oromɛ fanhafɛɛ pu pye: «Pii namaa pii ya wèe kulo li wuregi, Yawutuu pu ɲɛ pii. \v 21 Pʼa sipyii pu kalaa keree kii ni na ta wèe Oromɛ shɛɛn wo saliya wu ya gbara kee na wɛ, wèe di ya yaa wʼa kee keree ki pyi bɛ wɛ.» \v 22 Ba sipyiire tʼa pee jomɔ pu logo wɛ, a pʼi yìri Pɔli ni Silasi fɛni. A fanhafɛɛ pʼi jo na pu pu fadeye wolo pu na, pʼi pu kpɔn ni susɔlɔɔ ni. \v 23 Ba pʼa pu deele kpɔn wɛ, na pu le kaso ni. A fanhafɛɛ pʼi yi jo kaso gbaha ki kasɛɛgɛ pyevɔɔ wu mu na pʼa pu kasɛri xuuni. \v 24 Ba kaso gbaha ki kasɛɛgɛ pyevɔɔ wʼa yee logo wɛ, a wu shɛ Pɔli ni Silasi yaha kaso gbaha ki funŋɔ pura la ni, na pu tɔɔyɔ le tige ka ni na pɔ. \p \v 25 Ba ɲiŋɛ kʼa pa ɲi wɛ, a Pɔli ni Silasi di ganha na Kilɛ ɲɛɛri, na Kilɛ masɔŋɔ yoyo cee. Kasolemɛɛ pusamaa bɛɛri bi yee nuri. \v 26 Na pu yaha lee na, a ɲiŋɛ kʼi wakaraa cɛlɛ xuuni, na kaso gbaha ki ɲahara fo na ki gburaya yi bɛɛri pye yʼa mugi yiyɛ ni. A kasolemɛɛ pu bɛɛri wo tɔɔrɔ shɔnhɔyɔ yʼi bahala wolo. \v 27 Ba kaso gbaha ki kasɛɛgɛ pyevɔɔ wʼa ɲɛ, na gburaya yi bɛɛri ta yʼa mugi wɛ, a wu wu ŋmɔpara kɔɔngi li kɔrɔgɔ ni di daga wuyɛ gbo, bani wu bi giin na kasolemɛɛ pu bɛɛri ya paa. \v 28 A Pɔli di mujuugbɔɔ wá na: «Ma ganha da kakuunɔ pye mayɛ na wɛ, wèe bɛɛri wa naha.» \p \v 29 A kaso gbaha ki kasɛɛgɛ pyevɔɔ wu jo na pu sokinna le pa. A wu gburogi jé kaso gbapire li ni. Wʼa bi fya fo na fuguri, a lee di wu pye wʼa shɛ do Pɔli ni Silasi tɔɔyɔ ni. \v 30 Lee kadugo na a wu Pɔli ni Silasi yeege kpɛɛngɛ ki na, na pu pye: «Na ɲahafɛɛ, lekɛ nɛ dʼa yaa na pye, kɔnhɔ di ɲuwuuro ta wɛ?» \v 31 A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Dà Kafɔɔ Yesu na, ma na zhɔ ma ni ma puga shɛɛn pu bɛɛri.» \v 32 Lee kadugo na a Pɔli ni Silasi di Kafɔɔ jomɔ pu jo wu ni wu puga shɛɛn pu bɛɛri mu. \v 33 Kee ɲiɲiŋɛ kiyɛ pyaa na, a kasogbaha ki kasɛɛgɛ pyevɔɔ wu Pɔli ni Silasi yɛ nɔɔyɔ yi wɛrɛ pye. A wu ni wu puga shɛɛn pu bɛɛri di batize. \v 34 Lee bɛɛri kadugo na a wu gari ni pu ni wu kaban, na shɛ yalige kan pu mu. A we na we ni wu puga shɛɛn bɛɛri di fundanga pye xuuni, bani pʼa dà Kilɛ na. \p \v 35 Ba ɲiga kʼa mugi wɛ, a Oromɛ fanha ki ɲuŋɔfɛɛ pʼi fanhafɛɛ pii tun kasogbaha ki kasɛɛgɛ pyevɔɔ wu mu na wu Pɔli ni Silasi yaha. \v 36 A kasogbaha ki kasɛɛgɛ pyevɔɔ wu pee jomɔ pu jo Pɔli ni Silasi mu na: «Oromɛ fanha ki ɲuŋɔfɛɛ pʼa tuduro yaha pa, na pu yi yaha. Yi foro, yi da gaaŋi ɲaɲiŋɛ na.» \v 37 A Pɔli di pee fanhafɛɛ pu pye: «Pʼa wèe kpɔn sipyii pu bɛɛri ɲii na kiiri kɔnbaa wèe na, na ta wèe bɛ di ɲɛ Oromɛ kulo li sipyii. Lee kadugo na na ba wèe le kaso ni. Pʼi giin pʼi wèe peele yeege nimɛ kaso wu ni gɛ? Tapyege wa lee na bada wɛ; na puyɛ pyaa ki pa wù yeege kaso wu ni naha!» \p \v 38 A pee di guri na shɛ pee jomɔ pu jo Oromɛ fanha ki ɲuŋɔfɛɛ pu mu. Ba pʼa logo na Pɔli ni Silasi bɛ ɲɛ Oromɛ shɛɛn wɛ, a pʼi fya. \v 39 Lee na a pʼi ba kafari sha Pɔli ni Silasi mu. A pʼi pu yaha na pu ɲɛɛri na pu ɲɔ puyɛ na pʼi foro kulo li ni. \v 40 Ba Pɔli ni Silasi ya foro kasogbaha ki ni wɛ, a pʼi gari Lidi kaban, na shɛ cebooloo pii ta wà. A pʼi pee yɛri na samɔhɔrɔ le pu ni, na na kari. \c 17 \s1 Pɔli ni Silasi ya Kilɛ Kafila jo Tesaloniki kulo li ni \p \v 1 Pɔli ni Silasi ya foro Anfipolisi kulo li ni, na shɛ doro Apoloni kulo li bɛ ni. A pʼi shɛ nɔ kulo la ni lee mɛgɛ ɲɛ na Tesaloniki. Yawutuu \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ka bye wà. \v 2 A Pɔli di jé kee Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki ni ba wʼa tee na li pyi wɛ. A wu cadɛɛnyɛ taanri pye na taha yiyɛ na na se na Yawutuu pu ɲuŋɔ cirini, na Kilɛ Kafila wu ɲaha yu pu mu. \v 3 Pɔli bi Kilɛ Kafila wu ɲaha shɛɛ pu na na fiinŋɛ, na yi yu pu mu na saha ni wee Kafila wu ni na Kilɛ ya wemu ɲaha bulo na pye Shɔvɔɔ ge, na wee na vɛnhɛ ganha na na xu. Lee bɛɛri kadugo na, wu na ba ɲɛ na foro xu ni. A wu pu pye: «Yesu wemu kaa wèe ya yu yee mu ge, wee Kilɛ ya pye Shɔvɔɔ we. \v 4 A Yawutuu pii di wee kafila wu ta can, a pee di ba dà Yesu na, na fara Pɔli ni Silasi na. A Girɛkii Kilɛ ɲìi fyaara sipyii niɲɛhɛmɛɛ pii bɛ di dà Yesu na ni mɛgbɔhɔ cèe niɲɛhɛmɛɛ pii bɛ. \v 5 Ga, a lee di ɲiizhaga yirige Yawutuu pusamaa mu. A pee di lapyebaalaa sipyiŋmuyɔ ya faanna pinnɛ, na pee sɔn wá Pɔli ni Silasi na. A pee di tunmɔ taga kulo li bɛɛri wuregi. A pʼi puyɛ faari kari Pɔli ni Silasi tacoŋɔ ni ná wa puga, wee mɛgɛ ɲɛ Zhasɔn. \v 6 Ba pʼa shɛ fɔ Pɔli ni Silasi ni wɛ, a pʼi Zhasɔn ni nʼa daa fɛɛ pii bɛ co, na pee fuulo kari fanhafɛɛ pu yíri. A pʼi ganha na sɛlɛ na: «Yi li wii, sipyii pii pʼa fiige ki bɛɛri wuregi ge, pee pʼa nɔ wèe bɛ mu naha, \v 7 a Zhasɔn di pu tirige wu puga. Keree kii pʼa byi ge, kee ya bɛ ni Oromɛ saannaa pu bɛɛri ɲuŋɔfɔɔ Sezari wo saliya wu ni wɛ, bani pʼa yu na saan wa bɛtii wu ɲɛ, wee mɛgɛ ɲɛ Yesu.» \v 8 Ba kulo li sipyii ni fanhafɛɛ pʼa pee jomɔ pu logo wɛ, a pee jomɔ pʼi pu fungɔnyɔ wuregi. \v 9 Mʼa Zhasɔn ni nʼa daa fɛɛ pu ɲa pʼa yaha ge, ɲɔmɛɛ pʼa kan fanhafɛɛ pu mu. \s1 Pɔli ni Silasi ya Kilɛ Kafila jo Bere kulo li ni \p \v 10 Ba fanhafɛɛ pʼa nʼa daa fɛɛ pu yaha wɛ, kee caŋa ki piige kiyɛ pyaa ni pʼa Pɔli ni Silasi yaha kari Bere ni. Ba pʼa nɔ wà wɛ, na shɛ jé Yawutuu \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni, na Kilɛ Kafila jo sipyii pu mu. \v 11 Pee bi pɔrɔ Tesaloniki shɛɛn na, a pʼi sɔɔ Kilɛ Kafila wu na ni fundanga ni, na Kitabu wu suguri caŋa bɛɛri kee keree ki bi ɲɛ can. \v 12 A Yawutuu niɲɛhɛmɛɛ di dà Yesu na. A mɛgbɔhɔ cèe niɲɛhɛmɛɛ di dà Yesu na Girɛkii pu bɛ ni, na fara namaa niɲɛhɛmɛɛ pii bɛ na. \v 13 Ga ba Tesaloniki kulo li Yawutuu pʼa pa yi logo na Pɔli ya Kilɛ Kafila wu yu Bere bɛ ni wɛ, a pʼi yìri, na shɛ Bere shɛɛn pu sɔn wá pu na. \v 14 Ba lee ya pye wɛ, taapile ni a nʼa daa fɛɛ pʼi gari ni Pɔli ni suumɔ lɔhɔ ki ɲɔ na, na wu le kɔrɔgɔ ka ni. \v 15 A pii di binnɛ ni wu ni fo na shɛ nɔ Atɛni kulo li ni. A Silasi ni Timote di gori Bere kulo li ni. Ba Pɔli torogovɛɛ pu kuriduun ya nɔ wɛ, a wu pu tun na pu pa Timote ni Silasi pye, na pʼa se tɔvuyo na wee fɛni Atɛni ni. \s1 Pɔli ya yu ni Atɛni kulo li sipyii pu ni \p \v 16 Na Pɔli yaha Atɛni ni wu na Timote ni Silasi yɛ sigee, a wu ba li sɛɛri na li ta Atɛni kulo lʼa ɲi yapɛrɛɛ na. A lee di bye wu mu funzhaga. \v 17 Lee wuu na wu bi se \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni na yu ni Yawutuu pu ni, ni Girɛkii piimu bi fyagi Kilɛ na ge. Wʼa bi se pinnɛrɛ kpɛɛnyɛ na caŋa bɛɛri, wu bu wemu ta wà, wʼa ganha na yu ni weefɔɔ ni. \v 18 Fungɔngɔ fɛɛ kuruyo yemu pʼa bi byi na Epikurɛ ni Sitoyiki ge, a yee wo sipyii pii di ba ganha na yu ni Pɔli ni. A pii di jo pu ni na: «Kaɲuŋɔ baa jomɔ pekɛ we di wa yu wɛ?» A pii bɛ di jo: «Li ɲɛ ma na giin kilɛlɛɛ piitiilee kaa wʼa yu wèe ya piimu cɛ wɛ.» Pʼa yee jo bani Pɔli bi Yesu wo Jozaama pu yɛrɛ pyi, na xuɲɛnɛ li bɛ kaa yu. \v 19 A pʼi gari ni Pɔli ni kulo li pinnɛrɛ kpɛɛngɛ ka na, kee mɛgɛ ɲɛ na Ayeropazi. Ba pʼa nɔ wà wɛ, na Pɔli yege na: «Kalaafomɔ wemu ni mʼa pa ge, ta wèe na já wu logo? \v 20 Yemu bɛɛri wèe ya nuri mu ɲɔ na ge, yee bɛɛri ɲɛ wèe mu nivoyo. Lee wuu na wèe ya giin mʼa yee ɲaha jo wù mu.» [ \v 21 Atɛni shɛɛn ni pu nadadiinmɛɛ bi ma pu tuun bɛɛri torogo kafilafomɔ jo ni wu logo na.] \p \v 22 A Pɔli di yìri yere kee kpɛɛngɛ ki na na jo: «Atɛni shɛɛn, nɛ yee kasɛri na yee ta yee na ɲɛ Kilɛ shavɛɛ see wuu. \v 23 Na nɛ yaha nɛ na ɲaari yee kulo li ni, nɛ yee Kilɛ tashaya saraya yi tawoloyo niɲɛhɛyɛ ɲa. Nɛ nigin ɲa yee pɛɛŋɛ yaŋmuyɔ yi ni lʼa ka kee na na: ‹Yaaga kemu kʼa bɛlɛ ki tuugo di ya cɛ-ɛ ge, kee \w saraya yi tawologo\w*.› Lee na yaaga kemu yee ya bɛlɛ, yee di ya ki cɛ-ɛ ge, kee kaa nɛ yu yee mu. \p \v 24 «Wee ɲɛ Kilɛ, wemu wʼa koŋɔ ni ki funŋɔ yaŋmuyɔ bɛɛri yàa ge. Wee wu ɲɛ fugba ni ɲiŋɛ yaavɔɔ wu bɛ. Wee ya dɛn sipya keŋɛ puyaaga funŋɔ ni wɛ. \v 25 Wee Kilɛ wu mago ɲɛ sipya keŋɛ labye na na wee Kilɛ wʼa dɛri wɛ. Bani wee wʼa ɲiifɛɛrɛ ti kaan sipyii mu; kafɛɛgɛ kemu sipyii ya ŋmɔni ge, na kee bɛ kaan, ni yaŋmuyɔ yi saya bɛɛri. \v 26 Sipya nigin ni wʼa shi wu bɛɛri yeege, na wee yaha ɲiŋɛ ki kabaya yi bɛɛri na. Na tɛhɛnɛ yaha pu tɛɛgɛɛ ni pu tatiinyɛ na. \v 27 Wʼa kii keree kii bɛɛri pye, kɔnhɔ sipyii di wee Kilɛ kabaŋa sha pʼi fulo wee na. Kɔnhɔ pu daalapye wuu di wee Kilɛ ta, bani Kilɛ sanha ya lii wa shishiin na wɛ. \v 28 Bani \q1 ‹Wee wʼa wèe yàa, na ɲiifɛɛrɛ kan wèe mu, \q2 na sefɛɛrɛ bɛ kan wèe mu wù já wʼà ɲɛri.› \p Mu yee wo yoceelee pii bɛ ya jo na: \q1 ‹Kilɛ ni wèe ya foro.› \p \v 29 «Kilɛ ni wèe ya foro. Lee na wèe bi foro Kilɛ ni, wèe ya yaa na li cɛ na sipyii keye yʼa pɛɛŋɛ yaŋmuyɔ yemu yàa ni sanni, kelee warifyɛn, kelee kagereye ni ge, na Kilɛ ɲɛ ba yee pɛɛŋɛ yaŋmuyɔ yi ɲɛ wɛ. \v 30 Lee kadugo na a Pɔli di jo: «Kilɛ ya taatorogoo keree ki wii nige wɛ, bani ki cɛbaara tʼa bi yee pye yee na ki pyi. Ga nimɛ, Kilɛ funŋɔ wa sipyii bɛɛri pu kee keree ki yaha pʼi \w daburajɛ jo\w* xuu wu bɛɛri ni, pu da wee Kilɛ pɛlɛ. \v 31 Bani Kilɛ ya caŋa ka teŋɛ, kee na wu da ba kiiri kɔn koŋɔ ki bɛɛri na ni tiimɛ ni. Kilɛ yɛ pyaa ya ná wemu ɲaha bulo ge, wee wu da bye kiiri wu kɔnvɔɔ. Kilɛ ya ɲaha shɛshɛɛrɛ temu shɛ sipyii na wee shizhaa na ge, tee ɲɛ na wee ɲɛ na yeege xu ni.» \p \v 32 Ba pʼa xuɲɛnɛ li kaa logo wɛ, a pʼi ganha na wu la wo. A pii di jo: «Caŋa katii wèe da ba yi saya logo ma mu.» \v 33 A Pɔli di foro pu niŋɛ ni na kari. \v 34 Lee bɛ na, a pii di fara Pɔli na, na bye Yesu nʼa daa fɛɛ. Pee nʼa daa fɛɛ pu ni, kulo li \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki sipya wa bye pu ni wee mɛgɛ ɲɛ Denisi, na fara cee wa bɛ na wee mɛgɛ ɲɛ Damarisi, ni sipyii pii bɛ. \c 18 \s1 Pɔli ya jé Korɛnte kulo li ni \p \v 1 Lee kadugo na a Pɔli di yìri Atɛni ni, na gari Korɛnte ni. \v 2 Ba wʼa nɔ wà wɛ, na ná wa ɲa wà wee mɛgɛ ɲɛ na Akilasi. Yawutu wu bye wii wu dʼa se Pɔn fiige ki ni. Pee nibavomɔɔ pu bye, wu ni wu shɔ Pirisili na yìri Itali fiige ki ni, bani saannaa Kulodi bi jo na Yawutuu pu bɛɛri pu foro Oromɛ ni. Lee lʼa Akilasi ni wu shɔ wu pye pʼa yìri Itali fiige ki ni na pa. A Pɔli di shɛ foro pu na. \v 3 A wu kariɲɛɛgɛ leŋɛ ni pu ni, na diin pu yíri bani pu shuun wu bɛɛri bi labyenumɔ pyi. Fàya piyɛyɛ pu bi yari. \v 4 Ga \w cadɛɛngɛ\w* bɛɛri Pɔli na gari \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni, na shɛ ganha na yu ni Yawutuu ni Girɛkii pu ni. Wʼa bi giin wu pu ɲɛri, pʼi sɔɔ Kafɔɔ na. \p \v 5 Ga ba Silasi ni Timote ya yìri Masedɔni ni na pa wɛ, Pɔli ya ta latii pye nige ni \w Kilɛ Jozaama\w* pu yɛrɛ li yɛ bɛ wɛ. Wʼa bi yi yu na wari Yawutuu pu mu na Kilɛ wʼa Yesu ɲaha bulo na pye Shɔvɔɔ. \v 6 Ga Yawutuu pu ya ta sɔɔ pee jomɔ pu na wɛ, a pʼi ganha na Pɔli fanri, na joguumɔ yu na waa wu na. Lee na a Pɔli di wu fadeŋɛ ɲahara na lee na ba bye sɛɛri kaa na pʼa she Kilɛ jomɔ ni. Lee kadugo na a Pɔli di jo: «Yee Yawutuu bye yee di ya ɲuwuuro ta ɲiga na wɛ, yee pʼa lee pye nɛ bɛ wɛ. Nimɛ shi watii mu nʼa da zhɛ Kilɛ kafila wu jo.» \v 7 Ba Pɔli ya pee jomɔ pu jo wɛ, a wu yìri pee sipyii pu tàan na kari ná wa puga, wee mɛgɛ ɲɛ Tite Zhutusi. Kilɛ ɲìi fyaara sipya wu bye wii. Wu kaaŋa ki bi sogi Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki na. \v 8 A Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ki ɲuŋɔfɔɔ ni wu puga shɛɛn di ba dà Kafɔɔ na, wee mɛgɛ ki bye Kiripusi. Korɛnte shɛɛn piimu bɛ pʼa Pɔli jomɔ pu logo ge, a pee niɲɛhɛmɛɛ bɛ di dà Kafɔɔ Yesu na. A pʼi pee batize. \p \v 9 Caŋa ka piige ni Kafɔɔ ya pa yi jo Pɔli mu kashɛɛ la ni na: «Ma ganha da vya sipya wa shishiin bɛ na wɛ! Ta yu, ma ganha da joo mayɛ na wɛ! \v 10 Bani nɛ wa ni ma ni. Sipya wa shishiin da ga já ma co wu kakuunɔ pye ma na wɛ, bani nɛ sipyii ya ɲɛhɛ le kulo le ni.» \v 11 Lee na, a Pɔli di gori yaha Korɛnte ni, na sipyii kalaa Kilɛ Kafila ni fo yee nigin ni yeye gbaara. \p \v 12 Tuun wemu ni Galiyɔn bi bye gbafɛnɛɛri Akayi fiige ki ni ge, a Yawutuu pʼi puyɛ pinnɛ na yìri Pɔli fɛni, na wu co kari \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki mu. \v 13 Na jo: «We ná we ya sipyii pu ɲuyɔ kyɛɛgi na pʼa Kilɛ pɛlɛ pɛlɛgana lemu na ge, lee ya saha ni wèe wo saliya wu ni wɛ.» \v 14 Ga Galiyɔn ya ta Pɔli yaha wʼa tajogo ta wɛ, a wuyɛ pyaa di jomɔ pu lɔ na Yawutuu pu pye: «Nago kakuunɔ la we ná we ya pye kelee kapyebaana, nɛ bi da zɔɔ na yi jomɔ logo. \v 15 Ga ma na jo li wa lee la wɛ, fo yee ni sipyiire tisara ni yi wo saliya wu wo nakaara keree yɛ, yiyɛ pyaa ki yee ɲaha shɔɔnri. Nɛ kunni tɔɔgɔ wa wee kiiri wu gɔn ni bada wɛ.» \v 16 Ba wʼa yee jo wɛ, na pu kɔri yeege kiiri wu takɔngɔ ki ni. \v 17 Ba lʼa pye mu wɛ, a pee Yawutuu pʼi wɔ Kilɛ-pɛɛŋɛ puga ɲuŋɔfɔɔ wu na. Wu mɛgɛ ki bye na Sositɛnɛ. A pʼi wu deele kpɔn. A Galiyɔn di wuyɛ pye kanna wu ya pu ɲaa bɛ wɛ. \s1 Pɔli ya kuri shɛ Ancɔsi ni \p \v 18 Pɔli ya mɔ xuuni Korɛnte ni. Lee kadugo na a wu koo sha nʼa daa fɛɛ pu mu. A wu ni Pirisili ni Akilasi di jé kɔrɔgɔ ka ni na gaaŋi shiizhan Siiri fiige ki ni. Pɔli bi ɲɔmɛɛ lɔ Kilɛ mu, lee lʼa wu pye, ba wʼa nɔ Sankere ni wɛ, na wu ɲuŋɔ kuu wà, na na toro. \v 19 Ba pʼa nɔ Efese kulo li ni wɛ, a pʼi digi wà, na jé kanha ki ni. A Pirisili ni Akilasi di gori wà. A Pɔli di shɛ jé \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni, na jo ni Yawutuu pu ni. \v 20 A pee di li sha wu mu na wu jɛri pye pu mu; ga Pɔli ya sɔɔ wɛ. \v 21 A wu koo sha pu mu, na pu pye na Kilɛ bu sɔɔ na wee na ba guri ba sanha pu mu. Lee kadugo na a wu shɛ jé kɔrɔgɔ ki ni na gaaŋi. \v 22 Ba kɔrɔgɔ kʼa shɛ nɔ Sezare kulo li ni wɛ, a wu foro, na gari Zheruzalɛmu ni, na shɛ nʼa daa fɛɛ pu shaari. A wu yìri wà, na gari Ancɔsi ni. \v 23 A wu jɛri pye Ancɔsi ni. Lee kadugo na a wu gari Galasi ni Firizi fiiye yi ni. A wu yee fiiye yi wo kulogoo ki bɛɛri ɲaari na nʼa daa fɛɛ pu kalaa, kɔnhɔ pu niyɛ di juri nʼa daa wu ni. \s1 Apɔlɔsi ya Kilɛ Kafila jo Efese kulo li ni \p \v 24 Yawutu wa bi pa Efese ni, wee mɛgɛ ɲɛ na Apɔlɔsi. Alɛkizandiri shɛn wu bye wii. Wee ná wu bi jomɔ cɛ lʼa toro. Wʼa bi Kilɛ Kafila wu bɛ cɛ xuuni. \v 25 Sipya wa wʼa bi Kafɔɔ Yesu kaa jo wu mu. Ga wu wo nijɛyɛ yi tɛhɛnɛ li bi bye Yohana Batizelipye wo kalaa wu yɛ. Ga lee bɛ na wʼa bi la le na Yesu kaa yu na ɲɔgi sipyiire ti bɛɛri mu ni wu zɔ wu bɛɛri ni. \v 26 Caŋa ka wʼa pa yìri, na yu ni lowaa ni sipyiire ti bɛɛri ɲii na \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni. Ba Pirisili ni Akilasi ya wu kalaa wu logo wɛ, a pee di wu yiri kari pu puga, na shɛ Yesu koo li ɲaha jo na ɲɔ wu mu. \p \v 27 Lee kadugo na, caŋa ka Apɔlɔsi funŋɔ bi bye wu shɛ Akayi fiige ki ni. A nʼa daa fɛɛ pʼi wu luu waha, na sɛmɛ tun Akayi nʼa daa fɛɛ pu mu, na wu bu nɔ wà, na pʼi wu co ɲɔ. Ba wʼa nɔ wà wɛ, piimu pu ɲɛ Yesu nʼa daa fɛɛ Kilɛ wo niimɛ wu gbɔɔrɔ ni ge, a wu kalaa wu la fara pee wo nʼa daa wu na, na ɲahagbaashɛɛrɛ kan pu mu xuuni. \v 28 Bani wu kafila wu bi tajogo fɔ Yawutuu pu na sipyii pu bɛɛri ɲii na. A wu li shɛ na foro Kilɛ Kafila wu ni na Yesu wu ɲɛ Kirisa we. \c 19 \s1 Pɔli ya Kilɛ Kafila jo Efese kulo li ni \p \v 1 Na Apɔlɔsi yaha Korɛnte ni, a Pɔli di Azi boboyo fiige ki kɔn ɲɛri, na nɔ Efese ni, na nʼa daa fɛɛ pii ta wà. \v 2 A Pɔli di pee nʼa daa fɛɛ pu yege na: «Tuun wemu ni yee ya dà Yesu na ge, yee ya \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li ta wee tuun wu ni ya?» A pʼi Pɔli ɲɔ shɔ na: «Wèe ya cɛ na yaaga ka bɛ mɛgɛ ki ɲɛ Fɛfɛɛrɛ Munaa wɛ.» \v 3 A Pɔli di pu yege sanha na: «Batizeli wekɛ yee dʼa pye wɛ.» A pʼi wu ɲɔ shɔ na: «Yohana Batizelipye wo we.» \v 4 A Pɔli di pu pye: «Batizeli wemu Yohana bi byi ge, wee bi li shɛɛ na sipyii ya \w daburajɛ jo\w* pu jurumu wu na. A wu \w Izirayɛli\w* sipyii pu pye na wemu wʼa ma wee kadugo ge, na pu dà wee na. Wee mɛgɛ ɲɛ Yesu.» \v 5 Ba pee sipyii pʼa pee jomɔ pu logo wɛ, na ganha na puyɛ kaan nimɛ pu na \w batizeni|lemma="batizeli"\w* Kafɔɔ Yesu mɛgɛ na. \v 6 Lee kadugo na a Pɔli di wu keŋɛ taha pu na, na Kilɛ ɲɛɛri pu mu. A pu bɛɛri di Fɛfɛɛrɛ Munaa ta na ganha na shi watii jomɔ yu, na ganha na kapaŋaa yu. \v 7 Pii sipyii pii bi namaa kɛ ni shuun shi xɔ. \p \v 8 Na Pɔli yaha wà Efese ni, wu bi se \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ki ni, na \w Kilɛ saanra\w* ti Jozaama pu yu sipyiire ti bɛɛri mu na fiinŋɛ, na li shaa wu jomɔ pu logovɛɛ pu bɛɛri mu na pu jé tee saanra ti ni. Wʼa bi lee pyi fo na shɛ nɔ yeye taanri na. \v 9 Sipyii pii funŋɔ bye pu dà Yesu na wɛ, pee bi Pɔli kafila wu she, na joguumɔ taga Yesu koo li mɛgɛ kyɛɛgi. Lee wuu na Pɔli ya nʼa daa fɛɛ pu yiri laha pee tàan, na gari ni pu ni Tiranusi wo kalaa tapyege ki ni. A wu ganha na pu yɛri ni Kilɛ Kafila ni wee xuu wu ni caŋa bɛɛri. \v 10 A Pɔli di li pye mu fo yee shuun. Sipyii piimu bye Azi fiige ki ni ge, Yawutuu fara Girɛkii na, pee bɛɛri ya Kilɛ Kafila wu logo. \s1 Seva jalaa gbarashuun wʼa giin da jinaa kɔri \p \v 11 Pɔli ya kakanhaŋaa niɲɛhɛŋɛɛ pye Kilɛ baraga ni sipyii sanha kiimu tuugo ɲa ɲa wɛ, \v 12 Ali fàya kelee faɲuŋɔɔ kiimu bɛɛri bi gbɔɔn Pɔli cére ti na ge, pu bi kee luu na dɛri yama fɛɛ na pʼi juuŋɔ. \w Jinaa\w* ɲɛ piimu ni ge, na ki tɛri pee bɛ na jinaa pʼi foro pu ni. \p \v 13 Yawutuu pii bi ɲaari na giin da jinaa kɔri da yeege sipyii ni. Caŋa ka pʼa pa yìri na pʼi shɛ jinaa kɔri yeege wa ni Yesu mɛgɛ na. Jomɔ pemu ni pee bi giin da jinaa pu kɔri ge, pee pu wa mɛ: «Pɔli ya Yesu wemu wo Jozaama yɛrɛ pyi ge, yi foro we ni wee Yesu wu wo mɛgɛ na!» \v 14 Yawutuu wo \w saraya ɲaha shɔɔnrivɔɔ\w* wemu mɛgɛ ki ɲɛ na Seva ge, wee wo jalaa gbarashuun wʼa we labye we pye. \v 15 Ba pʼa yee jo ni jinaa sipya wu ni wɛ, a jina wu pu ɲɔ shɔ na: «Nɛ Yesu cɛ, na Pɔli bɛ cɛ, ga yee di ɲɛ jɔgɔ yɛ wɛ?» \v 16 A wee ná jinaa wo wu do pu na, a wu fanha di ɲɛhɛ pu na, a wu pu kpɔn na bana bana, na pu fàya bɛ wolo pu na. A pu ceepilegee wuu di baa foro puga ki ni. \p \v 17 A lee kaa lʼi Efese shɛɛn pu bɛɛri círi, Yawutuu fara Girɛkii na, a pu bɛɛri di fya. Lee wuu na a sipyiire tʼi ganha na Kafɔɔ Yesu mɛgɛ ki pɛlɛ. \v 18 Lee na piimu pu bi dà Yesu na ge, a pee niɲɛhɛmɛɛ di ba \w daburajɛ jo\w* pu kakuuyo yi na, na yi paari sipyiire ti bɛɛri ɲii na. \v 19 Piimu pu bi siganma pyi ge, a pee niɲɛhɛmɛɛ di ba ni pu siganma sɛmɛɛ ni, na ba pu sorogo sipyiire ti bɛɛri ɲii na. A pʼi pee sɛmɛɛ pu wari ɲɔyɔ wá wá yiyɛ na, a yʼi bɛ ni warifyɛn tuuŋɔɔ kabɔfoŋɔɔ kɛ (10.000) shi ni. \v 20 Lee funŋɔ ni a Kafɔɔ wo kafila wu ganha na se taa na se ɲaha na, fo na sipyiɲɛhɛmɛɛ pye pʼa fara nʼa daa fɛɛ pu na. \s1 Tunmɔ pemu pʼa tin Efese kulo li ni ge \p \v 21 Lee bɛɛri kadugo na a Pɔli di li shɛ na wee na doro Masedɔni fiige ke ni Akayi fiige ki ni wʼa se Zheruzalɛmu ni. A wu li shɛ na wee bu nɔ wee xuu wu ni, na wee na zhɛ Oromɛ bɛ ni. \v 22 A wu wu tɛgɛvɛɛ shuun yaha kari wuyɛ ɲaha na Masedɔni ni. Pee ɲɛ Timote ni Erasiti. A wuyɛ pyaa di gori Azi fiige ki ni, na jɛri pye wà. \p \v 23 Wee tuun wu ni a tunmɔ di din Yesu koo li wuu na. \v 24 Tudunna wa bye wà wee mɛgɛ ɲɛ Demecusi. Efese shɛɛn yapɛrɛ lemu li ɲɛ yapɛrɛzhɔ pʼi li mɛgɛ yiri na Aritemisi ge, wʼa bi lee wo puga ki tuugo nifɛnhɛfɛnhɛŋɛɛ yari ni warifyɛn ni na bɛrɛɛ sipyii mu wari niɲɛhɛmɛ na. \v 25 Caŋa ka, a wee ná wu ba wu kapyebyii ni wu tudunɲii pii yiri na pu pye: «Yʼa li cɛ na we labye we ni wèe ɲɔlige ya fòro. \v 26 Ga nimɛ le Pɔli ya byi ge, yeeyɛ pyaa ya lee logo, na li ɲa bɛ. Le kaa le wa Efese kulo li yɛ ɲuŋɔ kaa wɛ dɛ! Ga lʼa giin di bye nimɛ Azi fiige ki bɛɛri ɲuŋɔ wuu. Wee Pɔli wu wʼa yu na sipyii ya pɛɛŋɛ yaŋmuyɔ yemu yari ni pu keye ni ge, na yee ɲɛ see yaŋmuyɔ wɛ. Pee jomɔ pʼa sipyii niɲɛhɛmɛɛ ɲuyɔ kyɛɛgi xɔ. \v 27 Lemu lʼa wù funyɔ shaa ge, le ganha bu da wù lada koro tɔ wɛ. Ga lee yɛ bɛ wɛ. Li bu shɛ ɲaha na, wèe yapɛrɛzhɔ wemu mɛgɛ ki ɲɛ Aritemisi ge, sipyii pu na ba kadugo le wee ni. Pɛɛŋɛ ke wʼa daa ge, kee na ba gɔn wu na, na ta Azi fiige ki shɛɛn ni fiiye yi saya bɛɛri wo sipyii di wu pɛlɛ.» \p \v 28 Ba Demecusi ya pee jomɔ pu jo le sipyii pu niwegee ni wɛ, a pu logoo di yìri. A pʼi ganha na sɛlɛ na yu: «Efese shɛɛn yapɛrɛzhɔ wemu mɛgɛ ki ɲɛ Aritemisi ge, wʼa pɛlɛ, wu ɲɔhɔ ɲɛ wɛ!» \v 29 A pee tunmɔ pʼi kulo li bɛɛri wuregi. Lee bi Pɔli tahama-nɔhɔmɔɔ pii ta wà, pee mɛyɛ ɲɛ, Gayusi ni Arisitaaki. Pee bye Masedɔni shɛɛn, a sipyiire ti gburogi kari na shɛ pee co, na pu fuulo na kari pinnɛrɛ kpɛɛngɛ ki na. \v 30 A Pɔli yɛ pyaa di ganha na giin wu shɛ sipyiire ti fɛni, ga nʼa daa fɛɛ pu ya ta sɔɔ wɛ. \v 31 Azi fiige ki sipyigbɔɔ pii bɛ bye wà, pee bye Pɔli naɲiinɛɛ. A pee bɛ di tuduro tun Pɔli mu, na wu ganha da zhɛ sipyii pu tapinnɛgɛ ki ni wɛ. \v 32 Tunmɔ pʼa pa bɛlɛ sipyii pu tapinnɛgɛ ki ni, wa nijoyo ni wa woyo ɲɛ nigin wɛ. Sipyiire tiyɛ pyaa bɛ bi tiyɛ kapinnɛnɛ ɲuŋɔ cɛ wɛ. \v 33 Yawutu ná wa bye wà wee mɛgɛ ɲɛ na Alɛkisandire. A sipya wa di kii keree kii ɲaha jo wu mu. A Yawutuu pusamaa di wee ŋmunuŋɔ na wu shɛ ɲahagbaa li na wu jo. A wee di wu keŋɛ yirige na jomɔ wa wee mu. Wʼa bi giin wu li shɛ sipyiire ti na na Yawutuu pu ya ta kakuunɔ la shishiin pye wɛ. \v 34 Ga ba sipyiire tʼa li cɛ na Yawutu wu ɲɛ wɛ, a pu bɛɛri di ganha na zɛlɛ fo lɛɛrɛɛ shuun shishiin na yu: «Efese shɛɛn wo yapɛrɛzhɔ Aritemisi wʼa pɛlɛ, wu ɲɔhɔ ɲɛ wɛ!» \p \v 35 Li ya ta ɲɔ wɛ, fo kulo li fɛkama wuyɛ pyaa ya la le na tunmɔ pu yereŋɛ. A wu pu pye: «Efese shɛɛn, koŋɔ ke bɛɛri ya li cɛ na yapɛrɛzhɔ Aritemisi we wʼa yìri fugba we ni na pa do ge, na Efese kulo li lʼa wee ni wu gbaha ki kasɛɛgɛ pyi. \v 36 Wa shishiin da já yee kaala wɛ. Lee na yi loxulo ta, yi ganha ba keree pyi yiyɛ ɲuŋɔ fɛni mu wɛ. \v 37 Bani yee ya baha pii namaa shuun we na na co na pa naha, na ta pee di ya yaaga yu yapɛrɛgbaha ki ni wɛ, pʼi wa joguumɔ bɛ jo na wá wèe yapɛrɛzhɔ nigbɔhɔŋɔ ki na wɛ. \v 38 Ga wa bu la pye Demecusi ni wu kapyebyeɲii pu na lemu ya bɛ wɛ, kiiri cagɔngɔ wa, fanhafɛɛ pu bɛ di wa. Pu shɛ ni lee kaa li ni pee mu. \v 39 Kelee kaa latii bi ɲɛ, yi na já ba wù cabinnɛgɛ caŋa ke. \v 40 Ni lee kunni bɛ wɛ, tunmɔ pemu wèe ya yirige niɲaa ge, pu na já wèe jaagi pee wuu na na wèe pʼa giin wù sipyiire ti ɲuyɔ kyɛɛgi. Bani pu bu wù yege, wù wa da já sipyiire ti kapinnɛnɛ ɲuŋɔ jo sipya wa shishiin mu wɛ.» \v 41 Ba wʼa yee jo xɔ wɛ, na sipyiire ti bɛɛri pye na tʼa gaaŋi piyɛyɛ. \c 20 \s1 Pɔli ya ɲaari Masedɔni ni Girɛkii fiiye yi ni \p \v 1 Ayiwa, ba tunmɔ pu kafugo ya pa wo wɛ, a Pɔli di nʼa daa fɛɛ pu yiri pinnɛ; na jo ni pu ni, na pu yɛri, na pu logoo waha, na na koo sha pu mu, na gaaŋi Masedɔni fiige ki ni. \v 2 Pɔli nidorowo kee fiige ki ni, a wu kafila wa taga lowagaa kan wee xuu wu nʼa daa fɛɛ pu mu, na na toro na gaaŋi Girɛkii fiige ki ni. \v 3 A wu yeye taanri pye wà, na ba gbegele caŋa ka na wu kɔɔgbɔhɔ ka lɔ wʼa se Siiri fiige ki ni. Ga, a wu ba logo na Yawutuu pii pʼa woni pye wu mɛgɛ na. A wu kɔɔgbɔhɔ ki wo zhɛ wu fiin, na guri pa doro Masedɔni ni na kari wà tɔɔyɔ na. \v 4 Sipyii piimu pu bi pinnɛ ni Pɔli ni wu ɲaagoo li na ge, pee pu wa mɛ: Bere shɛɛn Pirusi ja Sopatɛri, ni Tesaloniki shɛɛn shuun: Arisitaaki ni Sekundusi, ni Dɛribɛ shɛɛn Gayusi, na fara Timote na, ni Azi fiige shɛɛn shuun: Tishiki ni Torofimɛ. \v 5 A pee di doro wèe ɲaha na, na shɛ wèe sige Torowasi kulo li ni. \v 6 Ba \w Shizhɛnhɛrɛ Baa Buuri Kalenɛ|lemma="Kalenɛ"\w* lʼa toro wɛ, a wèe di jé kɔɔgbɔhɔ ka ni Filipe kulo li ni, na cabyaa kaguro pye na na nɔ Torowasi ni, na shɛ pu ta wà. Ba wèe ya nɔ wà wɛ, na cewuu nigin pye wà. \s1 Pɔli ya Utikusi nixhugo ɲɛ Torowasi kulo li ni \p \v 7 Pɔri ɲimuguro nibiige ki ni, a wèe bɛɛri di shɛ binnɛ, kɔnhɔ wù Kafɔɔ wo yalige ki li shiizhan. A Pɔli di nʼa daa fɛɛ pu yɛri. Wu funŋɔ bi bye wu ba lɔ wʼa gaaŋi kee caŋa ki ɲimuguro. A wu sii mɔ jomɔ pu na nʼa daa fɛɛ pu mu fo na shɛ ɲiŋɛ ki ɲi. \v 8 Wèe bɛɛri pu bye wà na pinnɛ zangaso wa ni. A pʼi sokinnaa niɲɛhɛmɛɛ le le na yaha puga ki ni. \v 9 Lɛvɔɔ wa bye ni wèe ni, wu mɛgɛ ɲɛ na Utikusi; Wee nidɛɛngɛ di bye puga ki fenɛtiri wu ɲɔ na. A wee di bye wà na ba ŋmunɔ, fo na funŋɔ wɔ wuyɛ na. Na Pɔli yaha wu na yu, a ŋmunumɔ pʼi ba wu figi. A wu yìri wà fo zangaso wu puga taanri wogo ki ɲuŋɔ ni, na ba do ɲiŋɛ na. Ba pʼa pa di ba wu lɔ wɛ, na ba wu ta wʼa xu. \v 10 A Pɔli di digi, na shɛ leele wu ɲuŋɔ ni, na wu co wu keye ni, na wèe pye: «Yi ganha da yi fungɔnyɔ yi kyɛɛgi wɛ! Wu wa ɲìi na.» \v 11 Lee kadugo na a Pɔli di dugi zangaso wu ni sanha, a wu ni nʼa daa fɛɛ pʼi shɛ puyɛ pinnɛ wà sanha. A pʼi binnɛ li shiizhan Kafɔɔ mɛgɛ na. Lee kadugo na a Pɔli di jo na mɔ ni pu ni sanha, fo na shɛ ɲiga ki pye kʼa mugi, na na kari. \v 12 A Utikusi puga shɛɛn di gari ni wu ɲìi wo wu ni puga. A lee kaa lʼi sii nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri logoo ɲiŋɛ. \s1 Kɔɔgbɔhɔ kʼa yere ni Pɔli yɛ ni kulogoo niɲɛhɛŋɛɛ ni \p \v 13 Lee kadugo na a wèe di jé kɔɔgbɔhɔ ka ni na doro Pɔli ɲaha na na gaaŋi Asɔsi kulo li ni. Bani wu bi jo na tɔɔyɔ na wee da da gaaŋi Asɔsi ni, na wèe di shɛ wu lɔ wà. \v 14 Ba wèe ya shɛ wùyɛ ɲuŋɔ círi Asɔsi ni lee cirigana li na ni Pɔli ni wɛ, a wu bɛ di jé kɔɔgbɔhɔ ki ni. A wèe di gari kulo la ni lee mɛgɛ ɲɛ na Mitilɛni. \v 15 Caŋa kemu wèe ya foro wee xuu wu ni ge, kee caŋa ki ɲimuguro a wèe di nɔ Kiyɔsi kulo li shizhaa na. Ki ɲimuguro shuun wuuro, a wèe di nɔ Samɔsi kulo li ni. Ki ɲimuguro taanri wuuro, a wèe di nɔ Milɛti kulo li ni. \v 16 Pɔli funŋɔ bye wu yere Efese kulo li ni wɛ, kɔnhɔ wu ganha da mɔ doro Azi fiige ki ni wɛ. Wu bi sige kanha wu nɔ Zheruzalɛmu ni, kɔnhɔ wu bu já nɔ wà, wu shɛ Pantekɔti wu caŋa ki ɲuŋɔ círi wà. \s1 Pɔli ya Efese kulo li nʼa daa fɛɛ nɔhɔlɛɛ pu yɛri \p \v 17 Lee wuu na Pɔli ya tiin Milɛti kulo li ni, na pii tun na pu shɛ Efese kulo li nʼa daa fɛɛ nɔhɔlɛɛ pu yiri pa. \v 18 Ba pʼa pa nɔ wɛ, a wu pu pye: «Na cebooloo, fo caŋa kemu tɛhɛnɛ na nɛ na tɔɔgɔ shan Azi fiige ki ni ge, fo na pa nɔ niɲaa na, yee wa nɛ ɲaarigana ni nɛ kapyegee ki bɛɛri cɛ. \v 19 Nɛ nayɛ tirige tuun bɛɛri ni na kapyeŋɛɛ pyi Kafɔɔ mu, na ɲaa soro, na ɲɛsinmɛ wo. Yawutuu bɛ ya woni pye nɛ kaa na tɔɔɲii niɲɛhɛŋɛɛ ni, na sii kanhama nigbɔ nɔ nɛ na xuuni. \v 20 Lee bɛ na, yee kuduun ɲɛ kaa lemu ni ge, nɛ lee la shishiin ŋmɔhɔ yee na wɛ. Nɛ yee kalaa Kilɛ Kafila wu ni sipyii bɛɛri ɲii na, na yi kalaa yiyɛ pyaa piyɛyɛ bɛ ni. \v 21 Na yi jo na waha sipyii pu bɛɛri mu, Yawutuu fara Girɛkii na, jo pu \w daburajɛ jo\w* pu jurumu wu na, pʼi sɔɔ Kilɛ na, pʼi dà wu Kafɔɔ Yesu na. \p \v 22 «Ayiwa nimɛ, Zheruzalɛmu ni di wa gaaŋi. \w Kilɛ Munaa\w* lʼa na ɲaha co na se wà. Le lʼa da zhɛ na ta wà ge, di wa lee cɛ wɛ. \v 23 Ga kulo bɛɛri ni kunni nʼa toro ge, Fɛfɛɛrɛ Munaa na li shɛ na na, na kasolenɛ ni kanhama pu wa na ɲaha na wà. \v 24 Lee bɛ na nɛ na munaa li wii yaaga wɛ. Le lʼa dan nɛ ni ge, lee li wa mɛ. Tuduro te tʼa kan nɛ mu ge, na tee shɔɔnri fo ti tɛhɛnɛ. Kafɔɔ Yesu ya labye wemu bɛɛri kaa le nɛ keŋɛ ni ge, nɛ funŋɔ wa di wee bɛɛri pye di wu xɔ. Wee labye wu wu wa mɛ, na Kilɛ wo niimɛ we wo Jozaama pu jo sipyii pu mu. \p \v 25 «Ayiwa, nɛ toro yee piimu niŋɛ ni, na \w Kilɛ saanra\w* ti wo kafila wu jo ge, nɛ li cɛ jo nɛ ni yee wa da wùyɛ ɲa nige wɛ. \v 26 Lee lʼa li pye nʼa yi fiinŋɛ jo yi mu, sipya wa shishiin wo shishan foo wa nɛ na nige wɛ. \v 27 Bani nɛ Kilɛ ɲidaan bɛɛri shɛ yee na, nɛ yafiin ŋmɔhɔ yi na wɛ. \v 28 Ayiwa, yi kasɛɛgɛ yaha yiyɛ na dɛ! Fɛfɛɛrɛ Munaa lʼa yi teŋɛ dubyagbaha kemu ɲuŋɔ ni ge, yi kee co xuuni ba dubyanaha-jemɛɛ ɲɛ wɛ. Kilɛ ya nʼa daa fɛɛ piimu shɔ wu Ja wu wo shishan pu baraga ni ge, yi kasɛɛgɛ yaha pee na, yʼi pu comɔ cɛ. \v 29 Nɛyɛ pyaa ya li cɛ jo nɛ nigarixhɔgɔ na yacoyo na ba jé yee niŋɛ ni, na do dubyaa pu na. \v 30 Ali yeeyɛ pyaa kii bɛ ni naha, pii na ba foro yee ni, na kafinɛyɛ taga nʼa daa fɛɛ pii ɲuyɔ kyɛɛgi, na pye puyɛ pyaa wo kalaapiire. \v 31 Lee wuu na, yi kasɛɛgɛ yaha yiyɛ na. Yi yi funyɔ tirige li na na yee taanri nɛ pye naha yee niŋɛ ni na yee bɛɛri nigin nigin wu kalaa caŋa fara piige na, fo na ɲɛsinmɛ wo yee kaa na. \p \v 32 «Ayiwa, nimɛ nʼa da yi kaa le Kilɛ ni wu niimɛ jomɔ pu keŋɛ ni. Kilɛ ya sipyii piimu pye fɛɛfɛɛ ge, yee bɛ pu wa pee ni. Wu na ba fanha kan yi mu nʼa daa wu ni, loolodaa lemu bɛ wʼa kemɛ yaha ge, na lee bɛ kan yi mu. \v 33 Nɛ ta ɲii yeege wa shishiin wo wari, kelee wu sanni, kelee wu fàya fɛni wɛ. \v 34 Yee ya li cɛ na jo nɛyɛ pyaa keye yi wo labye wʼa nɛ keree bɛɛri yàa, na na ɲaariɲii pu bɛɛri wogoo yàa\f * \fr 20:34 \fr*\ft Kapyegee 3:18 wu kalaa.\ft*\f*. \v 35 Nɛ li shɛ yee na shɛgana bɛɛri na jo mu wèe ya yaa na kapyeŋɛɛ pyi na la baa fɛɛ pu tɛri, na wù funyɔ tirige ni Kafɔɔ Yesu yɛ pyaa wo jomɔ pu ni na: ‹Duba ya daa gan funŋɔ ni na toro da na.›» \p \v 36 Ayiwa, ba Pɔli ya xɔ pee jomɔ pu na wɛ, na nuguro sin, a wu ni nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri di binnɛ Kilɛ ɲɛɛri. \v 37 A nʼa daa fɛɛ pu bɛɛri di sii mɛhɛɛ su xuuni Pɔli gari wuu na. A pʼi wu shaari ni taanɲɛɛgɛ fo ni. \v 38 Lee kadugo na a pʼi Pɔli torogo na pa kɔrɔgɔ ki ɲɔ na. Pɔli ya jomɔ pemu jo na niɲaa tɛhɛnɛ na na pu da ɲii taha wee na nige-e ge, pee jomɔ pe bi pu ɲahaya tanha xuuni. \c 21 \s1 Pɔli ya kari Zheruzalɛmu ni \p \v 1 Ayiwa, wee tuun wu ni a wèe di fò wu kan wùyɛ mu ni nʼa daa fɛɛ pu ni, na jé kɔɔgbɔhɔ ki ni na kari Kɔsi ni. Kee caŋa ki ɲimuguro, a wèe di nɔ Orode ni, na yìri wà, na gari Patara ni. \v 2 Ba wèe ya nɔ wà wɛ, na kɔɔgbɔhɔ ka ta ki na se Fenisi fiige ki ni. A wèe di jé kee ni na kari. \v 3 Ba wèe ya shɛ nɔ Sipɛrɛ fiige ki shizhaa na wɛ, ma ɲɛhɛ yere kɔɔgbɔhɔ ki ni ma na da kee ɲaa. A wèe di kee yaha mɛ kamɛnɛ cɛ wu ni, na doro kari Siiri fiige ki ni. A kɔɔgbɔhɔ ki shɛ yere Tiiri kulo li ni, bani lee kulo li ni tuguro ti bi yaa na tirige. \v 4 A wèe di foro kɔɔgbɔhɔ ki ni, na jé kanha ki ni, na shɛ nʼa daa fɛɛ pii ta wà Tiiri ni. A wèe di cewuu nigin pinnɛ pye ni pee ni wà. Pɔli bi da zhɛ kanhama pemu ɲa Zheruzalɛmu ni ge, \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* bi pee kaa jo pee nʼa daa fɛɛ pu mu. A pee di Pɔli pye: «Ma ganha bu shɛ Zheruzalɛmu ni wɛ.» \v 5 Ga ba wèe cagaraga kʼa pa nɔ wɛ, nʼa daa fɛɛ pu fara pu cèe na, na fara pu nɔhɔpiire na, a pu bɛɛri di foro di zhɛ wèe torogo. A pʼi foro ni wèe ni kanha ki ni na kari fo kɔrɔgɔ ki ɲɔ ki na. A wèe bɛɛri di shɛ binnɛ nuguro sin wà lɔhɔ ki ɲɔ ki na, na Kilɛ ɲɛɛri. \v 6 Lee kadugo na a wèe di fò wu kan wùyɛ mu, na jé kɔɔgbɔhɔ ki ni, a pee kunni di guri na gaaŋi pu kabanya ni. \p \v 7 Ayiwa, ba kɔɔgbɔhɔ kʼa yìri ni wèe ni Tiiri kulo li ni wɛ, a wèe di shɛ digi kulo la ni lee mɛgɛ ɲɛ na Potolomasi; Wà wèe ya kɔrɔgɔ ki wo ɲara li ɲɔ yaha. A wèe di foro kɔɔgbɔhɔ ki ni, na jé kanha ki ni, na shɛ nʼa daa fɛɛ pu shaari, na lee caŋa ɲii le pinnɛ pye ni pu ni shiizhan. \v 8 Kee caŋa ki ɲimuguro, a wèe di ɲaari kari Sezare kulo li ni, na shɛ digi Filipe ɲuŋɔ ni. Nʼa daa fɛɛ pu bi sipyii gbarashuun wemu ɲaha bulo na pee pu tudunmɔɔ pu tɛgɛ labye wu na ge, wee Filipe we bɛ wʼa bye pee gbarashuun we ni. Kafɔɔ Yesu wo Jozaama pu jovɔɔ wa wu bye wii. \v 9 Doɲiŋɛ pushaa nacɛbaalaa shishɛɛrɛ wu bye Filipe mu. Kilɛ bi jomɔ yu pee bɛɛri mu pu na dorogo sipyii mu. \v 10 A wèe di diin Filipe kaban na cabyaa niɲɛhɛŋɛɛ pye wà. Na wèe yaha Filipe kaban, a Kilɛ tudunmɔ wa di ba ba caŋa ka na yìri Zhude fiige ki ni. Wee mɛgɛ ki bye na Agabusi. \v 11 A wee ná wu nɔ wèe na, na Pɔli wo kirimɛɛ lɔ, na lee taga wuyɛ pyaa keye ni wu tɔɔyɔ pɔ, na jo: «Fɛfɛɛrɛ Munaa lʼa jo na Yawutuu pu da ba shɛ le kirimɛɛ le kafɔɔ co Zheruzalɛmu ni, na wu pɔ le pɔgana le na, na wu le shi watii keŋɛ ni wemu ɲɛ Yawutuu wɛ.» \p \v 12 Ba wèe ya pee jomɔ pu logo wɛ, a wèe ni wee xuu wu shɛɛn di binnɛ Pɔli ɲɛɛri jo wu ganha bu shɛ Zheruzalɛmu ni wɛ. \v 13 A Pɔli di jo: «Ɲaha wo mɛhɛɛ yee di suu mɛ wɛ? Yʼa giin yʼi na ɲaha tanha gɛ? Nɛ gbegele xɔ xu ka na Zheruzalɛmu ni Yesu Kirisa mɛgɛ wuu na pu da jo pɔɔrɔ.» \v 14 Wèe ya pa li ɲa nago Pɔli ya go wu wu hakili laha Zheruzalɛmu shɛɛ li na-ɛ ge, a wèe di cari, na jo: «Le li wa Kilɛ ɲidaan ge, lee li pye.» \p \v 15 A cabyaa dama dama di doro, a wèe di gbegele na gari Zheruzalɛmu ni. \v 16 A Sezare kulo li wo nʼa daa fɛɛ pii di binnɛ kari ni wèe ni. Ba wèe ya nɔ Zheruzalɛmu ni wɛ, wèe bi yaa wèe pu tigi ná wemu ɲuŋɔ ni ge, a pee nʼa daa fɛɛ pʼi gari ni wèe ni wee kaban. Wee ná wu mɛgɛ ki bye na Minasɔn, Sipɛrɛ shɛn wu bye wii. Wee bi dà na xɔ Yesu na lʼa mɔ. \s1 Yakuba ya Pɔli yɛri \p \v 17 Ba wèe ya nɔ Zheruzalɛmu ni wɛ, a wèe cebooloo nʼa daa fɛɛ pʼi wèe ɲuŋɔ círi ni fundanga ni. \v 18 Kee caŋa ki ɲimuguro a Pɔli di gari ni wèe ni Yakuba kaban. Nʼa daa fɛɛ nɔhɔlɛɛ pu bɛɛri bɛ pu bi pinnɛ wà. \v 19 Ba fò wʼa pye xɔ wɛ, a Pɔli di jomɔ pu lɔ. Shi wemu ɲɛ Yawutuu-i ge, Kilɛ ya kaa lemu pye wee shi wu bɛ tɛ ni Pɔli wo Kilɛ jomɔ yɛrɛ li funŋɔ ni ge, a wu ɲɔ le kee ni, na kee bɛɛri paari pu mu nigin nigin na. \p \v 20 Ba pʼa yee logo wɛ, a pu bɛɛri di Kilɛ sɔ, na baraga taha wu na. Lee kadugo na a pʼi Pɔli pye: «Wù ceborona, mʼa ɲaa wɛ, Yawutuu xhuu niɲɛhɛmɛɛ pʼa dà Yesu na naha, ga, ali niɲaa we bɛ ni, pu bɛɛri ya taha yaha Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu fɛni. \v 21 Sipyii pii dʼa pa yi jo pu mu na Yawutuu piimu pu wa shi wusama tɛ ni ge, na mu wu wa yi yu pee Yawutuu pu mu na pu Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu keree ki yaha; na pu ganha ba pu nɔhɔpiire kɔɔn nige wɛ, pʼi ganha ba kalɛgɛɛ kii shishiin bɛ pyi wɛ. \v 22 Ayiwa, wèe na lee kaa le co cogana lekɛ na wɛ? Li pye pyegana bɛɛri na pu na ba li cɛ na mu ya pa. \v 23 Lee funŋɔ ni, le wʼà da jo ma mu nimɛ ge, mʼa yaa ma lee pye. Ayiwa, namaa shishɛɛrɛ ɲɛ naha wèe mu, pee bi ɲɔmɛhɛɛ lɔ Kilɛ mu. \v 24 Ma da jé ni pu ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, mʼa mayɛ pye fɛɛfɛɛ, mʼa pu bɛ pye fɛɛfɛɛ na bɛ ni saliya wu ni. Mʼa pu bɛɛri wo ɲuguupɛrɛmɛ wolo, kɔnhɔ pʼi pu bɛɛri ɲuyɔ kuu. Lee bu bye Yawutuu pu na ba li cɛ na sipyii pʼa keree kiimu bɛɛri jo mu shizhaa na ge, na lee la shishiin wa can wɛ. Pu na ba li ɲa bɛ sanha na muyɛ pyaa ki bɛ kʼa ɲaari na sahaŋi ni Musa wo saliya wu ni. \v 25 Shi wemu ɲɛ Yawutuu wɛ, wu bɛ dʼa dà Yesu na ge, wèe ya sɛmɛ tun xɔ pee bɛ mu, na wù fungɔnyɔ shɛ pu na; wèe ya li shɛ pu na jo xaara bɛɛri pʼa gbo yapɛrɛ na ge, pu ganha ba tee xaa wɛ, pu ganha ba shishan xaa wɛ, pu ganha ba yaxuyo xaa wɛ, pʼi ganha ba dɔdɔɔrɔ pyi wɛ.» \p \v 26 Ayiwa, a Pɔli di fara pee namaa shishɛɛrɛ wu na, tee ɲimuguro ti na a wu wuyɛ pye fɛɛfɛɛ na pee bɛ pye fɛɛfɛɛ. Lee kadugo na a pʼi gari Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni shiizhan. Pu fɛfɛɛrɛ cabyaa ki ɲɔ na ba fa caŋa kemu, ni pu bɛɛri nigin nigin wu saraya na ba wolo caŋa kemu ge, a Pɔli di yee caya yi shɛ pu na. \s1 Pʼa Pɔli co Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni \p \v 27 Lee bi Azi fiige ki wo Yawutuu pii ta pee ya Pɔli ɲa Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. Ba cabyaa gbarashuun wu ɲɔ ya giin di va wɛ, a pʼi ba na sii tunmɔ pu pɛlɛ, na sipyii pu sɔn, a pʼi Pɔli co. \v 28 Na ganha na xhuulo na: «\w Izirayɛli\w* shɛɛn, yʼa ma yoo, yʼa ma! Ná we wʼa ɲaari na sipyii pu kalaa tɛyɛ yi bɛɛri ni na wèe wo shi wu ɲɛ xuuni-i ge, wee wu ɲɛ we. Wee wʼa yu bɛ sanha na wèe wo saliya we ni wèe wo Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ɲɛ xuuni wɛ. Lee bɛɛri kadugo na, Girɛkii bɛ ni wʼa pa na pa jé fo Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ kiyɛ pyaa ni, na wèe wo fɛfɛɛrɛ xuu wu nɔrɔgɔ wèe mu.» \v 29 Pʼa yee jo bani pʼa bi Efese shɛɛn Torofimɛ ɲa ni Pɔli ni kanha ki funŋɔ ni, na ganha na giin na wʼa jé ni wee bɛ ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. \p \v 30 Ba lʼa pye mu wɛ, a kanha ki funŋɔ ki bɛɛri di wuregi. A sipyii pʼi ganha na fòro kabaya yi bɛɛri na, na fe na ma. A pʼi Pɔli co, na wu fuulo yeege Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na gburaya yi tɔ taapile ni. \v 31 Na pu yaha pu na Pɔli shaa di gbo, a pii di baa kari na shɛ yi jo sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu mu na Zheruzalɛmu kulo li bɛɛri lʼa wuregi. \v 32 Ba sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wʼa yee logo wɛ, taapile ni a wu sɔrɔsii pii lɔ na fara sɔrɔsii ɲuŋɔfɛɛ pii na, a pʼi baa jé kanha ki ni. Ba Yawutuu pʼa sɔrɔsii wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu ɲa ni wu sɔrɔsii pu ni wɛ, a pʼi Pɔli wo kpɔɔnrɔ ti ɲɔ yereŋɛ. \v 33 A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu ba Pɔli co. A wu sɔrɔsii pu pye na pu tɔɔrɔ shɔnhɔyɔ shuun le wu na. Ba pʼa Pɔli pɔ na xɔ wɛ, a wu yegeŋɛ pye na: «We ná we di ɲɛ jɔgɔ wɛ? Ɲaha wu dʼa pye wɛ?» \v 34 A sipyii pu bɛɛri di ganha na xhuulo puyɛ taan, wa shishiin nijoyo ni wa woyo ɲɛ nigin wɛ. A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu ba li ta na wee wa da jomɔ pa shishiin ta logo tunmɔ pu keŋɛ ni wɛ, a wu sɔrɔsii pu pye na pʼa se ni Pɔli ni sɔrɔsii pu wo pugbɔhɔ ki ni. \v 35 Ba pʼa shɛ nɔ tajege ki ni wɛ, a sipyii pʼi sii tunmɔ pu pɛlɛ fo sɔrɔsii pʼa na Pɔli lɔ. \v 36 Bani sipyiɲɛhɛmɛɛ pu bi taha wu fɛni, na xhuulo na yu na: «Yi wu gbo laha wà! Yi wu gbo laha wà!» \s1 Pɔli ya jo ni Zheruzalɛmu shɛɛn ni \p \v 37 Pɔli nijewo pugbɔhɔ ki ni, a wu sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu pye: «Ta nɛ na já jo ni ma ni?» A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu jo: «A lʼi bye kanna mu wʼa Girɛkii jomɔ pu nuri gɛ? \v 38 Wee tuun wu ni, Misira shɛn ná we wʼa nʼa she le wuyɛ ni kurogo ke na, fo wʼa kari ni namaa kabɔfoŋɔɔ shishɛɛrɛ (4.000) ni sipoŋɔ ki ni gbuuro ti kaa na ge, mu wa were wɛ gɛ?» \v 39 A Pɔli di wu ɲɔ shɔ na: «Yawutu nɛ ɲɛ, Tarisi kulo li ni nɛ yìri, Silisi fiige ki ni. Kulo lemu shɛn nɛ ɲɛ ge, lʼa pɛlɛ. Ɲɔ mayɛ na mʼa na yaha di jo ni sipyii pu ni.» \v 40 A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu kafila wu kan Pɔli mu na wu jo ni sipyii pu ni. A Pɔli di yere wà kuɲɔɔ li ni, na wu keŋɛ yirige sipyii pu mu, na wʼa giin di jo ni pu ni. Ba sipyii pʼa cari puyɛ na wɛ, a Pɔli di ɲɔ kɔn na yu ni pu ni Yawutuu jomɔ pu ni. A wu pu pye: \c 22 \p \v 1 «Na tii ni na cebooloo, yi logo na ɲɔ na. Nʼa da ba jo nimɛ na li shɛ yee na jo nɛ ta kakuunɔ la shishiin pye wɛ.» \v 2 Ba sipyii pʼa Pɔli ɲa wu na yu puyɛ pyaa wo jomɔ pu ni wɛ, a pʼi nɔhɔdaan jomɔ pu bɛɛri ɲɔ yaha, na fɛhɛ kpan. A Pɔli di jo: \v 3 «Yawutu nɛ ɲɛ. Nɛ se Tarisi kulo li ni, Silisi fiige ki ni. Ga Zheruzalɛmu ni nɛ lɛ naha. Nɛ kalaa to wu bye \w Gamaliyɛli\w*. Wee wʼa nɛ kemɛ kalaa na bɛ ni wù sefɛlɛɛ pu wo saliya wu keree ni. Kafugo bye nɛ bɛ ni fo xuuni Kilɛ-shaa li funŋɔ ni ba yee bɛ wa mɛ niɲaa wɛ. \v 4 Nɛ bɛ wu bi Yesu koo li wo sipyii pu kana, fo na pii gbuu pu ni. Nɛ bi le koo le ɲaarivɛɛ coni cèe fara namaa na, na pu puu na leni kaso ni. \v 5 Saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ we, ni nɔhɔlɛɛ ɲahagbaa fɛɛ wo kuruŋɔ ke, pee wa na sɛɛrɛɛ le kaa le na. Nɛ bi sɛmɛ ta bɛ pu mu, na gaaŋi di zhɛ gan Damasi kulo li wo Yawutuu pu mu, kɔnhɔ di bu shɛ Damasi ni, na shɛ nʼa daa fɛɛ pii ta wà, di pee bɛ co di pu pɔ, di ba ni pu ni Zheruzalɛmu ni, kɔnhɔ kanhama di ba nɔ pu na.» \s1 Pɔli ya dà dagana lemu na Yesu na ge, wʼa yee ɲaha jo \p \v 6 «Ayiwa, na nɛ yaha nɛ na gaaŋi koo li ni, na ba shɛ dɛɛŋɛ Damasi na cafugo ki na. Taapile ni a kpɛɛngbɔhɔ ka di yìri fugba we ni, na ba ɲí na nɛ maha. \v 7 A nɛ wolo to ɲiŋɛ na, na mujuu la logo na: ‹Sɔli, Sɔli, ɲaha na mʼa na kana mɛ wɛ?› \v 8 A nɛ yegeŋɛ pye jo: ‹Mʼi ɲɛ jɔgɔ wɛ, Kafɔɔ?› A wu nɛ pye: ‹Nɛ ɲɛ Nazarɛti shɛɛn Yesu, nɛ mu wa gana mɛ.› \v 9 Ayiwa, sipyii piimu pu bye ni nɛ ni ge, pee kunni ya kpɛɛngbɔhɔ ki ɲa, ga we wu bi yu ni nɛ ni ge pu ya ta weefɔɔ wo mujuu li logo wɛ. \v 10 A nɛ yegeŋɛ pye jo: ‹Kafɔɔ, lekɛ nɛ dʼa yaa na pye wɛ?› A Kafɔɔ di nɛ pye: ‹Yìri mʼa jé Damasi kanha ki ni, Kilɛ funŋɔ wa ma lemu pye ge, lee na zhɛ jo ma mu.› \v 11 Kpɛɛngɛ ki bi pɛlɛ pɛlɛgana lemu na ge, a nɛ bye nɛ ɲaa nige wɛ. Sipyii piimu pu bye ni nɛ ni ge, a pee di na nɛ co keŋɛ na na jé kanha ki ni. \p \v 12 «Lee bi ná wa ta Damasi ni wee mɛgɛ ɲɛ na Anaɲasi. Kilɛ ɲìi faara sipya wu bye wii fo xuuni, na ɲaari na sahaŋi ni Musa wo saliya wu keree ki bɛɛri ni. Damasi kulo li Yawutuu pu bɛɛri bi wu mɛsaaŋa yu, \v 13 A wee di ba nɛ fɛni, na ba yere nɛ taan, na jo: ‹Na ceborona Sɔli, ma ɲìi ki mugi mʼa wii!› Taapile ni, a nɛ ɲìi kʼi mugi, a nɛ wii na wu niyerege ɲa. \v 14 A wu nɛ pye: ‹Wèe sefɛlɛɛ pu wo Kilɛ wu wʼa mu ɲaha bulo, kɔnhɔ mʼa wu ɲidaan cɛ. Wemu wʼa tii ge, mʼa wee ɲa, mʼa wu ɲɔ jomɔ bɛ logo. \v 15 Bani ma na ba bye wu sɛɛri. Mʼa keree kiimu ɲa na kiimu logo ge, ma na ba kee wo yɛrɛ pyi sipyii pusamaa bɛɛri mu. \v 16 Wee tuun wu ni nimɛ, ma ganha bu diin na kaa latii ma da da sigee wɛ. Yìri mʼa batize, ma wo jurumu wu \w yafa\w* ma mu Yesu mɛgɛ ki gbɔɔrɔ ni.› \s1 Kilɛ ya Pɔli tun shi watii mu \p \v 17 «A nɛ guri pa Zheruzalɛmu ni. Na nɛ yaha Kilɛ-ɲɛrɛgɛ na Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, a Kilɛ di kashɛɛ la shɛ nɛ na. \v 18 A nɛ Kafɔɔ ɲa, a wu nɛ pye: ‹Tɔgaaya lɔ, mʼa foro Zheruzalɛmu ni, bani jomɔ bɛɛri ma da ba jo naha nɛ shizhaa na ge, sipya wa shishiin wa da gbara pu na ma mu wɛ.› \v 19 A nɛ wu pye: ‹Kafɔɔ, puyɛ pyaa wa li cɛ na nɛ wu bi ma ɲaari na Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi sahaŋi, na nʼa daa fɛɛ pu coni na pu sani, na pu leni kaso ni. \v 20 Ali Ecɛni we wu bi mu jomɔ pu yu ge, pu bi wee gbuu tuun wemu ni ge, nɛyɛ pyaa ki bɛ bye wà. Nɛ bi sɔɔ li na jo pu Ecɛni gbo. Nɛyɛ pyaa kʼa bi Ecɛni gbovɛɛ pu fadeye yi co pu mu.› \v 21 Wee tuun wu ni a Kafɔɔ di nɛ pye: ‹Yìri, di ma tun shi watii mu taliige ni.›» \s1 Pɔli ya li shɛ sɔrɔsii pu na na Oromɛ shɛn wee ɲɛ \p \v 22 Sipyii pu bɛɛri bi niwegee shan na Pɔli kafila wu nuri, fo na shɛ nɔ pe jomɔ pe na. Ga ba wʼa pa ɲɔ le yɛ pee jomɔ pu ni wɛ, a sipyii pʼi ganha na xhuulo na yu: «Ke sipyituugo ke ya yaa na ki gbo! We ya yaa pu wu yaha ɲìi na bada wɛ!» \v 23 A pʼi ganha na sɛlɛ, na pu fadeye wolo na yee figi fugba we ni, na gbazhɛnhɛ kori na waa fugba wu ni. \v 24 Ba sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wʼa lee ɲa mu wɛ, a wu sɔrɔsii pu pye na pu jé ni Pɔli ni sɔrɔsii pu wo pugbɔhɔ ki ni. Wʼa lemu pye sipyii pʼi sɛlɛ mɛ wu na ge, pʼi wu kpɔn ni susɔlɔɔ ni fo wu bu shɛ lee jo, \v 25 Ga tuun wemu ni pu bi Pɔli puu pʼi wu kpɔn ge, sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ we wu bye wu tàan ge, a Pɔli di wee pye: «Na bɛ ni saliya wu ni, lʼa saha nago yee pu Oromɛ shɛn kpɔn ni susɔlɔɔ ni wu kiiri kɔnbaa gɛ?» \v 26 Ba sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wʼa yee logo wɛ, a wu gari sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu yíri na shɛ wu pye: «Ɲaha mʼa giin di bye mɛ wɛ? We ná we, Oromɛ shɛn wu ɲɛ wii!» \v 27 A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wuyɛ pyaa di shɛ Pɔli yege na: «Oromɛ shɛn yɛ pyaa mu ɲɛ ya?» A Pɔli di wu ɲɔ shɔ na: «Uun.» \v 28 A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu jo: «Wari niɲɛhɛmɛ nɛ saraa na na já pye Oromɛ shɛn.» A Pɔli di wu pye: «Nɛ dʼa sii se Oromɛ shɛn do!» \v 29 Ba Pɔli ya pee jomɔ pu jo wɛ, piimu pu bi da wu kpɔn, pʼi wu karamu fo wu jo ge, a pee bɛɛri di jaaga laha wu tàan. A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu bɛ di fya, bani wee wu bi jo na pu Pɔli pɔ na ta Pɔli di ɲɛ Oromɛ shɛn cii yɛ pyaa. \s1 Pɔli ya paari kiirikɔɔn kuruŋɔ ki ɲahagbaa na \p \v 30 Ayiwa, kaa lekɛ na Yawutuu pʼa bi Pɔli jaagi ge, sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu funŋɔ bye wu lee tii cɛ. Lee wuu na wʼa tuduro yaha shɛ kee caŋa ki ɲimuguro, na pu \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki sipyii pu bɛɛri yiri pinnɛ. Lee kadugo na a pʼi pɔɔrɔ ti sanha Pɔli na, na gari ni wu ni, na shɛ wu yereŋɛ pu niŋɛ ni. \c 23 \p \v 1 A Pɔli di ɲaha ki le \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki sipyii pu ni na jo: «Na cebooloo, nɛ na torogana li saha ni Kilɛ ɲidaan ni, fo na pa nɔ niɲaa na, fyaara bɛ ya pye nɛ zɔ wu ni li koro ni wɛ.» \v 2 Jomɔ pe Pɔli ya jo ge, a pee di bye pu ya bɛ saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ Anaɲasi mu wɛ. Pii pu bye Pɔli tàan ge, a wu pee pye na pu Pɔli kpɔn wu ɲɔ ke na. \v 3 Wee tuun wu ni a Pɔli di wu pye: «Mu nivige ke kanna kasɔrɔgɔ kadugo ki! Kilɛ bɛ na ba mu kpɔn! Yatɛɛngɛ mu ya shan na tiin na nɛ kiiri ma da gɔn na saha ni saliya wu ni, mu ninumɔ di nɔhɔ mʼa yu sanha na pu nɛ kpɔn, na ta saliya wʼi ya yee jo wɛ.» \v 4 Sipyii pii pu bye Pɔli tàan ge, a pee di wu pye: «Go Kilɛ wo saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu mu wa zhɛhɛlɛ mɛ gɛ!» \v 5 A Pɔli di pu pye: «Na cebooloo, nɛ li cɛ nago saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu ɲɛ wii wɛ, sa lee ni wɛ nɛ bi da ye jo ni wu ni wɛ. Bani lʼa ka Kilɛ Kafila wu ni na: \b \q1 ‹Ma ganha da kafilakuumɔ jo wá \q2 ma ɲahagbaa fɔɔ na wɛ.›\f * \fr 23:5 \fr*\ft Ɛkizode 22:28\ft*\f*» \p \v 6 Ayiwa, Pɔli bi li cɛ na kiirikɔɔn kuruŋɔ ki taaga ka ki ɲɛ \w Sadushɛɛn\w*, taaga ki saŋa di ɲɛ \w Farizhɛɛn\w*. Lee wuu na wʼa mujuu wá pu niŋɛ ni na pu pye: «Na cebooloo, \w Farizhɛn|lemma="Farizhɛɛn"\w* nɛ ɲɛ. Nɛ sefɛɛ ɲɛ Farizhɛɛn. Nɛ dà li na jo xuɲɛnɛ na ba bye ɲiga na ge, kee \w tadaŋa\w* ke wuu na kiiri wʼa gɔɔn mɛ nɛ na niɲaa.» \v 7 Ba Pɔli ya pee jomɔ pu jo yɛ wɛ, a nakaara di jé Farizhɛɛn ni Sadushɛɛn pu tɛ ni. A sipyii pʼi daa taaya shuun. \v 8 Bani Sadushɛɛn, pee wa yu na xuɲɛnɛ da ba bye ɲiga na wɛ, na mɛlɛkɛɛ ɲɛ wɛ, na munahaa kiitiigee bɛ di ɲɛ wɛ. Na ta Farizhɛɛn, pee dʼa dà kii keree kii bɛɛri na. \v 9 A tunmɔ pʼi ganha na bɛlɛ fo xuuni. A \w saliya karamɔgɔlɔɔ\w* pii di yìri Farizhɛɛn pu wo kuruŋɔ ki ni, na kafugo le puyɛ ni na jo: «Wèe kunni ya ta kakuunɔ la shishiin ɲa we ná we na wɛ. Ma na zhɛ li ta mɛlɛkɛ wa, kelee munaa la lʼa yu ni wu ni.» \v 10 A nakaara tʼi ba sii pɛlɛ fo sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu funŋɔ ya pɛn na pu ganha ba Pɔli kile gbo puyɛ tɛ ni wɛ. Lee wuu na wʼa sɔrɔsii pii tun na pu tigi, pʼi ba Pɔli shɔ sipyii pu na, pʼi shɛ ni wu ni sɔrɔsii pu wo pugbɔhɔ ki ni. \p \v 11 Kee caŋa ki ɲimuguro nibiige, a Kafɔɔ di ba wuyɛ shɛ Pɔli na na wu pye: «La le mayɛ ni mʼa ma luu waha. Ba mʼa pye nɛ sɛɛri na nɛ kaa jo Zheruzalɛmu kulo li ni wɛ, mu ma da zhɛ bye nɛ sɛɛri, na nɛ kaa jo Oromɛ kulo li bɛ ni.» \s1 Yawutuu pʼa woni faanri Pɔli kaa na \p \v 12 Kee caŋa ki ɲimuguro ɲisɔɔgɔ na, a Yawutuu pii di binnɛ na woni pye Pɔli kaa na. A pʼi gaa puyɛ mu na pee wa da li wɛ, pee di wa da lɔhɔ gba wɛ, fo pee bu shɛ Pɔli gbo. \v 13 Piimu pʼa bi wee woni wu pye ge, pee bi ɲɛhɛ namaa kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) na. \v 14 A pʼi gari \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni nɔhɔlɛɛ pu fɛni, na shɛ pee pye: «Wèe ya wùyɛ pinnɛ na gaa Kilɛ na, jo wèe da li wɛ, wèe di wa da lɔhɔ gba wɛ, fo wèe bu shɛ Pɔli gbo tuun wemu ni. \v 15 Lee wuu na, yi ni \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki sipyii pusamaa bɛɛri, yi bɛ yi na yʼi shɛ sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu ɲɛɛri na wu pa ni Pɔli ni yi mu. Yʼi yiyɛ pye kanna yʼa giin yʼi ba wu keree ki deele yi ki suguri saama na. Wèe kunni wa gbegele xɔ na wu sige, wù ba wu gbo koo li na, na wu ta wu sanha nɔ nahamɛ yi na wɛ.» \s1 Yawutuu pu wo woni wu nɔhɔ ya mugi \p \v 16 Ga, a Pɔli yalɔ di we woni we kafila wu bɛɛri logo. A wu baa kari sɔrɔsii pu wo pugbɔhɔ ki ni, na shɛ yee ɲaha jo Pɔli mu. \v 17 Wee tuun wu ni a Pɔli di sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wa yiri na wu pye: «Shɛ ni we lɛvɔɔ we ni sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu mu, jomɔ pa pu wa wu mu na jo wu mu.» \v 18 A wee sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wu gari ni lɛvɔɔ wu ni sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu mu, na shɛ wu pye: «Kasolemɛɛ Pɔli wʼa nɛ yiri, na nɛ pye na nɛ wu pa ni we lɛvɔɔ we ni mu mu na jomɔ pa pu wa wu mu na jo ma mu.» \v 19 A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu lɛvɔɔ wu co wu keŋɛ na, na fulo ni wu ni kabanugo na, na wu yege na: «Jomɔ pekɛ pʼi wa mu mu na jo nɛ mu wɛ?» \v 20 A lɛvɔɔ wu wu pye: «Yawutuu pʼa jo na bɛ yi na na pee da ba mu ɲɛɛri ɲiga na, na mʼa Pɔli yaha shɛ \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki mu; na pʼa giin pʼi shɛ wu keree ki kemɛ suguri. \v 21 Ga ma ganha bu dà yee na wɛ! Bani pu wo sipyii pii pʼa da ba lara na Pɔli sige koo na, pee ya ɲɛhɛ sipyii kɛlɛɛ shishɛɛrɛ (40) na. Pʼa bɛ yi na, na gaa Kilɛ na na pee wa da li wɛ, pee di wa da lɔhɔ gba wɛ, fo pee bu shɛ Pɔli gbo tuun wemu ni. Pʼa gbegele xɔ bɛ. Mu ɲɔ yíri pu wa wii, mu ba sɔɔ na lee pye pu mu.» \v 22 A sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu lɛvɔɔ wu yaha kari. Ga na yi jo na waha wu mu na ye wʼa jo wee mu ge, na wu ganha bu yee jo sipya watii mu nige wɛ. \s1 Pʼa Pɔli yaha shɛ gan gbafɛnɛɛrɛɛ Felikisi mu \p \v 23 Lee kadugo na a sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ wu sɔrɔsii ɲuŋɔfɛɛ shuun wa yiri na pu pye: «Yi sɔrɔsii xhuu shuun wá puyɛ na, ni shɔnduguloo kɛlɛɛ gbarashuun, ni namaa tanmaa fɛɛ xhuu shuun. Pu bɛɛri di gbegele, piige ba wɔ na nɔ tuunɔ ɲìi gbarashɛɛrɛ na, pʼi da se Sezare kulo li ni. \v 24 Yi shɔngɔ ka gbegele Pɔli bɛ mu, kɔnhɔ wu nijemɛ di nɔ gbafɛnɛɛrɛɛ Felikisi na yaaga ganha bu wu ta wɛ.» \v 25 Lee kadugo na a wu sɛmɛ yàa na wee tun Felikisi mu. Wee sɛmɛ wu jomɔ pu wa mɛ: \p \v 26 «Nɛ sɔrɔsii wo ɲuŋɔfɔgbɔ Kulodi Lisiyasi wʼa we sɛmɛ we yàa na tun na ɲuŋɔfɔɔ gbafɛnɛɛrɛɛ Felikisi mu. \p Nʼa ma shaari. \p \v 27 «Yawutuu pu bi we ná we co, na ganha na giin pʼi wu gbo. Ba nɛ pa logo na Oromɛ shɛn wu ɲɛ wii wɛ, a nɛ na wo sɔrɔsii pii tun kari pʼa shɛ wu shɔ pu na. \v 28 Kaa lemu wʼa bi pye a Yawutuu pʼi ganha na wu jaagi lee wuu na ge, nɛ funŋɔ ki bye di lee cɛ. Lee wuu na, a nɛ shɛ ni wu ni pu wo kiirikɔɔn kuruŋɔ ki mu. \v 29 Ga, a nɛ ba li kasɛri, na li ta jo pu wo saliya wu wo keree na pʼa wu jaagi. Ga wu ya ta kakuunɔ la shishiin pye lemu na xu nɔ wu na, kelee na wu le kaso ni wɛ. \v 30 Lee kadugo na a pʼi ba nɛ pye na Yawutuu pʼa woni pye wu kaa na, lee wuu na nɛ mɛhɛ wu yaha shɛ ma yíri, na yi jo Yawutuu pu mu jo pʼa jaagi wu tɛri wu na kaa lemu na ge, jo pu shɛ lee jo muyɛ pyaa ki mu. Ye yʼa bye nɛ mu di jo ma mu. Kilɛ wu tuun wa shɛ wù na.» \p \v 31 Yemu yʼa jo sɔrɔsii pu mu ge, a pʼi lee pye; a pʼi Pɔli lɔ kee piinuŋɔ ki ni, na gari ni wu ni fo Antipatirisi kulo li ni. \v 32 Ɲimuguro ti na, sɔrɔsii piimu pu bye tɔɔyɔ na ge, a pee di guri na pa pu wo pugbɔhɔ ki ni; a shɔnduguloo pʼi ganha na gaaŋi ni Pɔli ni. \v 33 Ba pʼa shɛ nɔ Sezare ni wɛ, a pʼi sɛmɛ wu kan gbafɛnɛɛri wu mu, na Pɔli bɛ shɛ wu na. \v 34 A gbafɛnɛɛri wu sɛmɛ wu kalaa na Pɔli yege na: «Fiige kekɛ ni mu dʼa yìri wɛ?» A Pɔli di wu pye na wee ya yìri Silisi fiige ki ni. \v 35 A gbafɛnɛɛri wu wu pye: «Ma jaagivɛɛ pu ba nɔ naha tuun wemu ni, nɛ na logo ma ɲɔ na wee tuun wu ni.» A wu jo na pu Pɔli yaha saannaa \w Hɛrɔdi\w* wo kaaŋa ki ni, pu da wu kasɛri. \c 24 \s1 Yawutuu pʼa Pɔli jaagi \p \v 1 Ayiwa, a cabyaa kaguro di doro, a saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ wo ɲuŋɔfɔgbɔ Anaɲasi di ba Sezare kulo li ni, wu ni nɔhɔlɛɛ pʼa, ni ná wa, wemu ya kafila cɛ xuuni ge, wee wu bi da ba wu kafilacɛnɛ taga Pɔli tɔɔgɔ le. Wee mɛgɛ ki bye na Tɛritule. A pʼi ba jaagi shan Pɔli na gbafɛnɛ ɛrɛɛ Felikisi mu. \v 2 A pʼi shɛ Pɔli yiri na pa. Keree kiimu na pʼa wu jaagi ge, a Tɛritule di kee ɲɔ kɔn na baari gbafɛnɛɛri wu mu. A wu jo: «Wù ɲuŋɔfɔcemɛ we, wèe wa fɛrɛmɛ nigbɔ pemu ni fiige ki funŋɔ ni niɲaa we ni ge, mu gbɔɔrɔ ni wèe ya pee fɛrɛmɛ pu ta. Mu wo fungɔngɔ fɛɛrɛ nigbɔɔrɔ funŋɔ ni bɛ ɲɛri niɲɛhɛmɛ ya jé fiige ki ni, fo na ki pye kʼa shɛ ɲaha na. \v 3 Wèe ya ma saama pu cɛ ma mu tuun bɛɛri ni kii keree kii bɛɛri na. \v 4 Ga ma na jo nɛ funŋɔ wa wèe pu ma teŋɛ yaha fo di mɔ wɛ, lee wuu na nʼa ma ɲɛɛri jo ma ɲɔ mayɛ na, mʼa niwegee shan mʼa kafilakaya nigin nigin logo wù mu. \p \v 5 «Ayiwa, we ná we mʼa ɲaa mɛ ge, wèe kunni ya we sɛɛri na wu ta ba kafɛɛgɛ bani ɲɛ wɛ. Wu ɲɛ na nʼa she yirige Yawutuu pu niŋɛ ni koŋɔ ki bɛɛri na. Wee wu ɲɛ bɛ Nazarɛti shɛɛn wo koo li ɲahagbaa fɔɔ. \v 6 Wʼa bi giin fo na wèe Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki bɛ nɔrɔgɔ, lee wuu na wèe ya wu co. [Wèe bi giin wèe di wu kiiri kɔn na saha ni wù wo saliya wu ni. \v 7 Ga, a sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ Lisiyasi di nɔ ni kafugo ni, na wu shɔ wèe na. \v 8 Na wèe pye na lemu na wèe ya wu jaagi ge, na wèe pu pa lee jo muyɛ pyaa mu.] Mayɛ pyaa ki bɛ na já wu yege, keree kiimu bɛɛri na wèe ya wu jaagi ge, ma na ki logo wuyɛ pyaa ɲɔ na.» \v 9 Yawutuu piimu bɛɛri pu bye wà ge, a pu bɛɛri di yere pee jomɔ pu na, na Tɛritule ya yemu jo ge, na can wu ɲɛ wii. \s1 Pɔli bɛ ya paari gbafɛnɛɛri wu mu \p \v 10 Lee kadugo na a gbafɛnɛɛri wu jomɔ pu kan Pɔli bɛ mu. A Pɔli di jomɔ pu lɔ na gbafɛnɛɛri wu pye: «Nɛ li cɛ li yee ya ɲɛhɛ, jo mu wu ɲɛ we shi we wo kiiri kɔnvɔɔ. Lee wuu na fyaara wa nɛ zɔ wu ni nago nɛ wu na fiin jo mu mu wɛ, bani nɛ ta kakuunɔ la shishiin pye wɛ. \v 11 Nɛ pa Zheruzalɛmu ni di ba Kilɛ pɛlɛ li sanha doro cabyaa kɛ ni shuun tàan wɛ. Ma ɲɛhɛ yegeŋɛ pye bɛ, ma na li ta mu. \v 12 Pu ya na ta nakaara na ni sipya wa shishiin ni Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni wɛ. Pʼi wa na ta di na sipyii ɲuŋɔ kyɛɛgi \w Kilɛ-pɛɛŋɛ puga\w* ka shishiin ni, kelee xuu watii ni kanha ki funŋɔ ni wɛ. \v 13 Pii sipyii pii wa da já kaa la shishiin jo lemu ya li shɛɛ na jaagi we pʼa taha nɛ na ge, na can wu ɲɛ wii wɛ. \p \v 14 «Ayiwa, kaa lemu na nʼa da yere di lee jo ma ɲii na ge, lee li wa mɛ. Wèe sefɛlɛɛ pu wo Kilɛ we, wee mu nɛ kapyeŋɛɛ pyi kovonɔ latii ni, lemu kaa pii wa byi na li ɲɛ can wɛ ge. Ga keree kiimu bɛɛri kʼa ka Musa wo saliya wu ni ge, nɛ dà kee bɛɛri na; Kilɛ tudunmɔɔ pʼa kiimu bɛɛri ka ge, na fara kee bɛ na. \v 15 Kilɛ wemu na nɛ daa ge, wee na pu bɛ wʼa daa nago kanna sipyisaamaa ni sipyikuuyo bɛɛri nixhuyo na ba ɲɛ ɲiga na. \v 16 Lee wuu na nɛ la le nayɛ ni, kɔnhɔ kakuunɔ la shishiin ganha da gori na zɔ wu na wɛ. Kakuunɔ la shishiin ganha da gori na ni Kilɛ tɛ ni wɛ, kelee na ni sipyii tɛ ni wɛ. \p \v 17 «Ayiwa, ba yee kii ya toro wɛ, a nɛ ba ba wà caŋa ka, na ba na wo shi sipyii pii tɛgɛ ni wari ni, na saraga bɛ wolo Kilɛ mu. \v 18 Kee keree kii na pʼa pa nɛ ta Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni. Nɛ bi bye bɛ fɛɛfɛɛ. Sipyii piitiilee di bye wà wɛ, nakaara bɛ di ya ta wà wɛ. \v 19 Ga Azi fiige ki wo Yawutuu pii pu bye ni nɛ ni. Li bu da nago kanna kakuunɔ la nɛ bi pye, pee bi yaa pu ta naha pʼi nɛ jaagi mu ɲaha tàan. \v 20 Ni lee ni wɛ, pu bi nɛ kiiri wu kɔɔn \w kiirikɔɔn kuruŋɔ\w* ki ɲaha tàan tuun wemu ni ge, di bi ta nʼa kakuunɔ la pye, pii sipyii pii pu wa naha ge, na pu lee jo ma ɲii na. \v 21 Na nɛ niyerege yaha pu ɲahagbaa na, pe jonumɔ pe nɛ jo pu mu ni fanha ni jo: ‹Nɛ dà li na jo xuu na ba ɲɛ na foro xu ni ɲiga na, lee li wa nɛ yaha mɛ kiiri na niɲaa yee ɲahagbaa na.›» \p \v 22 Ayiwa, lee bi Felikisi ta wee ya Yesu koo li keree ki bɛɛri cɛ, a wu kayuu li yirige, na kiiri wu yaha caŋa ka ɲaha na, na pu pye: «Yʼa se, sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ Lisiyasi ba ba, nɛ na ba yi keree ki kemɛ na ki suguri.» \v 23 Lee kadugo na a wu sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wa pye na wu Pɔli yaha kaso wu ni, na wu da wu kasɛri; ga na pʼi kafɛɛwama yaha wu mu. Na wu naɲiinɛɛ ba jo pʼi ba foro wu na pʼi yaaga ka kan wu mu, na pʼi lee koro yaha. \s1 Pɔli ya jo ni Felikisi ni wu shɔ wu ni \p \v 24 Ba cabyaa dama dama ya toro wɛ, a gbafɛnɛɛrɛɛ Felikisi di ba ni wu shɔ ni. Cee wu mɛgɛ ki bye na Durusili; Yawutu wu bye wii. A pʼi wa tun wʼa shɛ Pɔli yiri. A Pɔli di ba. Sipya ya yaa ma dà Yesu na dagana lemu na ge, a Pɔli di ba ganha na yee ɲaha yu pu mu. \v 25 Ga sipya na já wuyɛ tánha tanhagana lekɛ na kakuuŋɔɔ na, ni torogana lemu funŋɔ ni ma da bye tifire fɔɔ Kilɛ mu, ni ɲiga wo kiiri wu na ba gɔn kɔngana lemu na ge, ba Pɔli ya pa ɲɔ le yee ni wɛ, a Felikisi di fya. A wu Pɔli pye; «Nimɛ, ma na já da gaaŋi, di ba tuun wa bɛtii ta di na ma yiri sanha.» \v 26 Wu bi giin na wari bɛ Pɔli da ba gan wee mu. Lee wuu na wu bi ma Pɔli yiri tɛɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ ni pu na ma na yu. \p \v 27 A pʼi yee shuun pye lee ni. Lee kadugo na a pʼi ba Pɔrisasi Fɛsitusi teŋɛ fiige ki ɲuŋɔ ni na pye Felikisi faara. Felikisi funŋɔ bye wu wuyɛ tɔn taan Yawutuu pu mu, lee wuu na wʼa Pɔli yaha wà kaso wu ni. \c 25 \s1 Pɔli ya jo pu shɛ wee keree shɔɔnri Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu yìri \p \v 1 Ba Fɛsitusi ya teŋɛ na pye Zhude fiige ki gbafɛnɛɛri wɛ, a cabyaa taanri di doro, a wu yìri Sezare kulo li ni na kari Zheruzalɛmu ni. \v 2 Ba wʼa nɔ wà wɛ, a \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w*, ni Yawutuu pu wo ɲahagbaa fɛɛ pʼi shɛ wu mu, na shɛ pu loyire jomɔ jo Pɔli shizhaa na. \v 3 A pʼi wee gbafɛnɛɛri wu ɲɛɛri na wu ɲɔ wuyɛ na wu Pɔli yaha shɛ Zheruzalɛmu ni; lee di pu ta pʼa woni pye Pɔli na, na pʼi ba shɛ lara wu sige koo na pʼi ba wu gbo. \v 4 Ga, a wee di pu pye na kaso wu ni Pɔli wa da yaha wà Sezare kulo li ni, na jɛri tapyege ni weeyɛ pyaa bɛ kʼa da guri da se wà. \v 5 A wu pu pye sanha: «Yee wo ɲuŋɔfɛɛ pʼa yaa na pinnɛ na gaaŋi ni nɛ ni Sezare kulo li ni. Pu bu shɛ nɔ wà, lemu na yee wa Pɔli jaagi ge, puyɛ pyaa na lee jo.» \p \v 6 Lee kadugo na gbafɛnɛɛri wu cabyaa ya laha gbarataanri kelee kɛ na Zheruzalɛmu ni wɛ, lee kadugo na a wu guri pa Sezare kulo li ni. Ɲimuguro ti na a wu shɛ diin kiiri wu takɔngɔ ki ni, na tuduro tun na pu pa ni Pɔli ni. \v 7 Ba Pɔli ya nɔ wɛ, Yawutuu pii pʼa yìri Zheruzalɛmu ni na pa ge, a pee di yere wu maha; na sii kakuuŋɔɔ can can wogoo niɲɛhɛŋɛɛ jo taha wu na, na ta se bye pu ni pu já kaa nigin bɛ lɔ kii keree kii ni pʼi li fiinŋɛ jo can di da li ni wɛ. \v 8 Lee kadugo na a Pɔli bɛ di jomɔ pu lɔ na jo: «Nɛ ya ta kakuunɔ la shishiin pye Yawutuu pu wo saliya wu shizhaa na, kelee Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki wɛ. Nɛ di ya kakuunɔ pye Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu bɛ na wɛ.» \p \v 9 Gbafɛnɛɛri wu funŋɔ ya pye wu kaa di daan Yawutuu pu mu ge, a wu Pɔli pye: «Ta ma funŋɔ wa mʼa shɛ Zheruzalɛmu ni, kɔnhɔ ma kiiri wu shɛ gɔn wà nayɛ pyaa ki ɲii na?» \v 10 A Pɔli di jo: «Nɛ yere xɔ Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu wo kiiri wu takɔngɔ ki ni. Nahamɛ nɛ kiiri wʼa yaa na kɔn. Nɛ ta kaa la shishiin bɛ kyɛɛgi Yawutuu pu mu wɛ, muyɛ pyaa ki bɛ ya lee cɛ fiinŋɛ fo xuuni. \v 11 Nɛ da bi da nɛ kanahana la pye, kelee na kaa la pye lemu ya yaa ni xu ni ge, nɛ bi da xu wu she wɛ. Ga keree kiimu bɛɛri pʼa yu nɛ shizhaa na ge, na kee yaha can ɲɛ lee la shishiin ni wɛ, sipya wa shishiin bɛ da já nɛ ɲɔ yaha pu mu wɛ. Nɛ funŋɔ ki wa na wo kiiri wu shɛ gɔn Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu yíri.» \p \v 12 Ayiwa, a gbafɛnɛɛrɛɛ Fɛsitusi ni wu wo kapyebyeɲii pʼi shɛ puyɛ ɲa, a wu na kuri pa, na ba Pɔli pye: «Ni ma wa Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu kaa jo xɔ, ma na zhɛ wee yíri Oromɛ kulo li ni.» \s1 Pɔli ya jo saannaa Agiripa ɲii na \p \v 13 Ba cabyaa dama dama ya toro wɛ, a saannaa Agiripa ni wu shɔ Berenisi di gari Sezare kulo li ni di zhɛ gbafɛnɛɛrɛɛ Fɛsitusi shaari. \v 14 Ayiwa, a pʼi cabyaa niɲɛhɛŋɛɛ pye Sezare kulo li ni. A caŋa ka di ba nɔ, a Fɛsitusi di Pɔli wo keree ki paari saan wu ɲii na na: «Felikisi ya ná wa yaha naha kaso ni. \v 15 Tuun wemu ni nɛ shɛ Zheruzalɛmu ni ge, a \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* ni Yawutuu nɔhɔlɛɛ pʼi shɛ pu fiin jo nɛ mu wee ná wu shizhaa na, na nɛ ɲɛɛri na nɛ wu kiiri kɔn wu na, di wu gbo. \v 16 A nɛ pu pye jo Oromɛ shɛɛn mu, fanhafɔɔ ya yaa wu sipya ɲɔ yaha lee yahagana li na pu gbo wɛ. Piimu pʼa wu jaagi ge, fo wu ni pee bu binnɛ tiin jomɔ na. Keree kiimu na pʼa wu tɔɔgɔ leni ge, wu bɛ di wu taa jo kee shizhaa na. \v 17 Ayiwa, a pee sipyii pʼi binnɛ pa naha ni nɛ ni. Ba wèe ya nɔ naha wɛ, nɛ ta li yaha nige nimɔnɔ wɛ. Kee caŋa ki ɲimuguro yɛ pyaa, a nɛ gari kiiri wu takɔngɔ ki ni, na tuduro yaha pʼa shɛ wee ná wu yiri na pa. \v 18 A wu jaagivɛɛ pʼi yìri yere na jo. Ga nɛ bi kakuuŋɔɔ kiimu kɔɔn nayɛ funŋɔ ni ge, wu ya ta wʼa jaagi lee la shishiin na wɛ. \v 19 Puyɛ pyaa wo koo li wo nakaara jomɔ yɛ na pu bye; ni ná wa bɛ wemu wʼa xu ge, Pɔli di yu na wu ɲɛ ɲii na. Wee ná wu mɛgɛ ki bye Yesu. \v 20 A nɛ kunni di bye nɛ cɛ dii nɛ da bye di lee la tuugo shɔɔnri wɛ. Lee wuu na a nɛ Pɔli yege wu bu da wu na da zɔɔ wu shɛ Zheruzalɛmu ni, kɔnhɔ wu kiiri wu shɛ gɔn wà. \v 21 Ga, Pɔli ya ta sɔɔ lee na wɛ, na jo na Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wuyɛ pyaa ki da ba wee wo kiiri wu kɔn. Wee tuun wu ni a nɛ pu pye jo pʼa wu kasɛri kaso wu ni, fo di ba wu yaha shɛ wee mu tuun wemu ni.» \v 22 A wee saan wu gbafɛnɛɛri wu pye: «Nɛyɛ pyaa bɛ funŋɔ ki wa di logo wee ná wu ɲɔ na.» A Fɛsitusi di wu pye: «Ɲiga na ma na logo wu ɲɔ na.» \p \v 23 Ayiwa, kee caŋa ki ɲimuguro, a saannaa Agiripa di wu saannaa fàya le, a wu ni wu shɔ Berenisi di ba. A sipyii pʼi pu ɲuŋɔ círi ni ciire ni. A pu ni sɔrɔsii pu wo ɲuŋɔfɔgbɔ we, ni kulo li tayeregbɔhɔ sipyii di binnɛ pa, na ba jé kiiri takɔngɔ puga ki ni. Lee kadugo na a Fɛsitusi di jo na pu pa ni Pɔli ni. \v 24 Ba Pɔli ya nɔ wɛ, a gbafɛnɛɛri wu jomɔ pu lɔ na jo: «Saannaa Agiripa ni yee piimu bɛɛri pu wa naha ni wèe ni ge, yi we ná we wii. Yawutuu pu bɛɛri pʼa pu loyire shɛ nɛ na we shizhaa na Zheruzalɛmu ni, ni nahamɛ bɛ, fo na sɛlɛ na wʼa yaa na wu gbo. \v 25 Nɛ mu kunni, wu ya kakuunɔ la shishiin pye lemu na já xu nɔ wu na wɛ. Ga wuyɛ pyaa kii dʼa jo xɔ pu wee kiiri wu yaha saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu wu kɔn, lee wuu na nɛ giin di wu yaha zhɛ wee yíri Oromɛ ni. \v 26 Nɛ sanha kafilafyɛn wa shishiin ta, nɛ na já wemu ka di dun Oromɛ ni saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu mu wu shizhaa na wɛ. Lee wuu na nɛ pa ni wu ni yee mu, na ba ni wu ni mu saannaa Agiripa yɛ pyaa ki mu; kɔnhɔ yegeŋɛ kemu na ba bye wu na ge, di ya ta kee yegeŋɛ ke funŋɔ ni di ga gan wu mu. \v 27 Bani na kasolemɛ yaha shɛ Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu mu, lemu na wʼa jaagi ge, lee ɲuŋɔ di ya jo wɛ, ɲuŋɔ ɲɛ lee na wɛ.» \c 26 \s1 Pɔli ya wu fiin yu saannaa Agiripa ɲii na \p \v 1 Ayiwa, a saannaa Agiripa di Pɔli pye: «Ye yi wa ma mu ge, yee jo.» Wee tuun wu ni a Pɔli di wu keŋɛ yirige, na wu fiin ɲɔ kɔn na yu na: \v 2 «Saan we, lʼa taan nɛ ni, nɛ ma nayɛ ta naha niɲaa mu ɲahagbaa na, di li shɛ ma na jo Yawutuu pʼa keree kiimu bɛɛri taga nɛ jaagi ge, lee la shishiin ɲɛ can wɛ. \v 3 Bani mayɛ pyaa ki bɛ wa Yawutuu pu wo kalɛgɛɛ kee, ni pu nakaara keree ki bɛɛri cɛ. Lee wuu na nʼa ma ɲɛɛri jo ma ɲɔ mayɛ na, mʼa luu li gbo na tàan, mʼa logo na ɲɔ na. \p \v 4 «Ayiwa, na nɛ yaha na lɛvɛɛrɛ ɲuŋɔ na, nɛ ɲaari ɲaarigana lemu na na wo shi wu niŋɛ ni Zheruzalɛmu ni ge, Yawutuu pu bɛɛri ya lee cɛ. \v 5 Pu bu jo pʼi can jo kunni, pʼa li cɛ lʼa mɔ na koo lemu lʼa waha xuuni Yawutuu koo li ni ge, na nɛ bɛ wu bye lee wo sipyii pu ni. Lee ɲɛ \w Farizhɛɛn\w* pu wo kuruŋɔ ke. \v 6 Ga Kilɛ ya ɲɔmɛɛ lemu lɔ wèe sefɛlɛɛ pu mu ge, nɛ na lee ɲɔmɛɛ le pye na \w tadaŋa\w*, lee li wa kiiri nɔ mɛ nɛ na niɲaa we ni. \v 7 Wèe gbaweye kɛ ni shuun wu tadaŋa ki bye na lee ɲɔmɛɛ le ɲɔ na ba fa. Lee wuu na pu bi Kilɛ pɛlɛ ni pu see ɲaha ni caŋa fara piige na. Saan we, kee tadaŋa ke ki wa nɛ mu ge dɛ, kee wuu na Yawutuu pu wa nɛ jaagi! \v 8 Yee na já jo na Kilɛ da já xuu ɲɛ di yeege xu ni-i gɛ? \p \v 9 «Nɛyɛ pyaa ki bɛ, nɛ bi giin jo nɛ yaa na yogo kɔn Nazarɛti shɛɛn Yesu mɛgɛ ki na kɔngana bɛɛri na. \v 10 Lee nɛ pye Zheruzalɛmu ni. Nɛ bi lee koro sha \w saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ|lemma="saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɔɔ"\w* pu mu, a pʼi lee koro yaha nɛ mu. Nɛ bi ma sii nʼa daa fɛɛ niɲɛhɛmɛɛ co, na shɛ pu bɛɛri le kaso ni. Na fara lee bɛɛri na, pu bu jo pʼi pu gbo, nɛ bɛ na sɔɔ na jo pu pu gbo. \v 11 Tɛɛgɛɛ niɲɛhɛŋɛɛ ni nɛ bi jin pu fɛni Kilɛ-pɛɛŋɛ piyɛyɛ yi bɛɛri ni, na pu ɲaani, na pu karamu fo pu nʼa daa wu yaha. Loyire lemu bye nɛ ni pu shizhaa na ge, nɛ bi se na pu kana fo kulogoo kiitiigee bɛ ni. \s1 Pɔli ya yu wu Kafɔɔ wu cɛgana li shizhaa na \p \v 12 «A nɛ bye mu, a saraya ɲaha shɔɔnrivɛɛ ɲuŋɔfɛɛ pʼi ba nɛ tun caŋa ka, na sɛmɛ wa kan nɛ mu na nɛ wu shɛ Damasi kulo li wo nʼa daa fɛɛ pu fɛni. \v 13 Saan we, na nɛ yaha nɛ na gaaŋi Damasi kulo li ni, a nɛ ba shɛ kpɛɛngbɔhɔ ka fo ɲa fugba we ni. Lee bi caŋa ke ta kʼa nɔ ɲiŋɛ niŋɛ ni. Kee kpɛɛngɛ ke bi pɛlɛ caŋa ke wogo ke na. A kʼi ɲi na nɛ ni na ɲaariɲii pu maha. \v 14 A wèe bɛɛri di do ɲiŋɛ na. A nɛ mujuu la logo wèe Heburuu wo jomɔ pu ni lee na nɛ pyi: ‹Sɔli, Sɔli, ɲaha na mʼa na kana mɛ ɲuŋɔ baa wɛ? Lʼa waha mu mu mu wu kuruŋɔ tɔɔrɔ ŋmaa na dɛ!› \v 15 A nɛ yegeŋɛ pye jo: ‹Mʼi ɲɛ jɔgɔ wɛ, Kafɔɔ?› A Kafɔɔ di nɛ pye: ‹Nɛ ɲɛ Yesu, wee wemu mu wʼa gana mɛ ge. \v 16 Ga, yìri mʼa yere! Bani nɛ nayɛ shɛ ma na, kɔnhɔ mʼa bye na kapyebye. Mʼa na ɲa ɲagana lemu na niɲaa ge, ma na ba bye lee sɛɛri, na lee paari sipyii pu mu. Nɛ na ba keree kiimu bɛ shɛ ma na ge, mʼa ba kee bɛ paari pu mu. \v 17 Nʼa da ma tun Yawutuu pee, ni shi wusama bɛ mu. Kanhama pemu bɛɛri pʼa da ba nɔni ma na ge, nɛ na ba ma tɛgɛ na ma wolo pee bɛɛri ni. \v 18 Nʼa da ba ma tun pu mu ma pu ɲìi mugi. Ma pu yeege nibiige ni ma pa kpɛɛngɛ na. Ma pu yeege Shitaanni wo fanha ki ni ma pa Kilɛ mu, kɔnhɔ pʼi dà na na, pu jurumu wu \w yafa\w* pu mu. Kilɛ ya piimu pye fɛɛfɛɛ ge, pu bɛ di tajege ta pee tɛ ni.›» \s1 Pɔli ya yu wu labye wu shizhaa na Kafɔɔ mu \p \v 19 Ayiwa, ba Pɔli ya pee jomɔ pu jo xɔ wɛ, na guri saannaa Agiripa pye: «Lee funŋɔ ni do, saan we, nɛ keree kiimu ɲa Kilɛ mu ge, nɛ ta kee she wu mu wɛ. \v 20 Ga, a nɛ fɛnhɛ kii keree kii wo yɛrɛ li ɲɔ kɔn Damasi shɛɛn mu. Lee kadugo na na nɔ Zheruzalɛmu ni, ni Zhude fiige ki bɛɛri fo na shɛ nɔ shi wusama bɛ na, wemu ɲɛ Yawutuu wɛ ge. A nɛ li shɛ pu bɛɛri na jo pʼa yaa pu \w daburajɛ jo\w* pu jurumu wu bɛɛri na, pʼi guri pa Kilɛ mu. Keree kii kʼa li shɛɛ na pʼa daburajɛ jo pu jurumu wu na ge, pu da kee pyi. \v 21 Lee wuu na Yawutuu pʼa nɛ co Kilɛ-pɛɛŋɛ pugbɔhɔ ki ni, na ganha na giin pʼi na gbo. \v 22 Ga Kilɛ wo dɛgɛ funŋɔ ni nɛ pye ɲìi na fo na pa nɔ niɲaa na. Le nɛ cɛ Kilɛ keree ni ge, lee nɛ yu sipyii pu bɛɛri mu sipyigbɔɔ fara sipyitiilee na. Kilɛ tudunmɔɔ Musa ni Kilɛ tudunmɔɔ pusamaa ya keree kiimu kaa jo na ki na ba bye ge, nɛ ta yatii jo na toro pee wo nijoyo yi ɲuŋɔ ni wɛ. \v 23 Pee bɛɛri bi jo na Kilɛ ya Shɔvɔɔ wemu ɲaha bulo ge, na wee na ba ganha na na xu. Na wee wu da ba bye shɛnshiimɛ na ɲɛ na foro xu ni. Na wu na ba ɲuwuuro ti keree fiinŋɛ jo wèe wo shi wu mu, na fara shi wusama bɛ na.» \s1 Pɔli funŋɔ ya pye Agiripa bɛ wu dà Kafɔɔ na \p \v 24 Na Pɔli yaha pee jomɔ pu na, a Fɛsitusi di sii mujuu wá na jo: «Pɔli, mu ɲuŋmuu lʼa yìri! Mu ya kalaa fo na ma ɲuŋɔ yirige!» \v 25 A Pɔli di wu pye: «Ɲuŋɔfɔcemɛ we, nɛ ɲuŋmuu ya ta yìri-i dɛ! Jomɔ pemu bɛɛri nɛ yu mɛ ge, pu bɛɛri pu ɲɛ can, pu kɔri bɛ dʼa fiinŋɛ. \v 26 Saannaa Agiripa yɛ pyaa ya kee keree ki bɛɛri cɛ, lee wuu na nɛ sɔɔ bɛ na yere wu ɲahagbaa na, na yu ni lowaa ni. Nɛ dà li na jo nigin bɛ ya ŋmɔhɔ wu na kii keree kii ni wɛ, bani la shishiin wʼa pye ŋmɔhɔrɔ kaa wɛ.» \v 27 A Pɔli di saannaa Agiripa pye: «Saan we, Kilɛ tudunmɔɔ pʼa yemu jo ge, ta mu ya dà yi na wɛ? Nɛ kunni ya li cɛ jo mu ya dà yi na.» \v 28 A saan wu Pɔli pye: «Pɔli, a go jɛɛrɛ yɛ kaa lʼa fɔ mʼa na ɲɛri ma pye Kiricɛn mɛ dɛ!» \v 29 A Pɔli di wu pye: «Lee ya pye nimɛ la, li shiin ya pye caŋa ka la, Kilɛ wu lee pye. Lee ganha bu da muyɛ nigin na wɛ, ga ma ni sipyii piimu bɛɛri pu wa naha niɲaa na nɛ jomɔ pu nuri ge, Kilɛ wu yi bɛɛri pye ba nɛ ɲɛ wɛ. Ga pʼa nɛ pɔ pɔgana lemu na ni tɔɔrɔ shɔnhɔyɔ ni ge, pu ganha bu yi pɔ lee pɔgana li na wɛ.» \p \v 30 Wee tuun wu ni a saan we ni gbafɛnɛɛri wu yìri foro, ni Berenisi ni; sipyii piimu pu bye ni pu ni ge, ni pee bɛ. \v 31 Ba pʼa foro wɛ, na ganha na puyɛ pyi: «We ná we ya ta kakuunɔ la shishiin pye lemu na já xu nɔ wu na, kelee na wu le kaso ni wɛ.» \v 32 Lee kadugo na a saannaa Agiripa di gbafɛnɛɛrɛɛ Fɛsitusi pye: «We ná we da bye wu ya jo xɔ na pu wu kiiri wu yaha Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ Sezari keŋɛ na wɛ, go wu bi da já yaha nimɛ.» \c 27 \s1 Gbafɛnɛɛrɛɛ Fɛsitusi ya Pɔli yaha kari Oromɛ ni \p \v 1 Tuun wemu ni lʼa shɛ na wèe pu jé kɔɔgbɔhɔ ki ni wʼà se Itali fiige ki ni ge, a pʼi Pɔli ni kasolemɛɛ pii bɛ kan sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wa mu. Wee mɛgɛ ɲɛ na Zhuliyusi. Wee wu bye Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ wu wo sɔrɔsii kuruŋɔ ki ɲuŋɔfɔɔ. \v 2 A wèe di jé Adiramiti shɛɛn wo kɔɔgbɔhɔ ka ni na se Azi fiige ki kabaŋa yíri. A Masedɔni fiige shɛn wa di binnɛ kari ni wèe ni, wee mɛgɛ ɲɛ na Arisitaaki. Wu kulo di ɲɛ na Tesaloniki. \v 3 Kee caŋa ki ɲimuguro ti na wèe ya nɔ Sidɔn kulo li ni. Zhulusi bi saama pa pye Pɔli na. Wu bi koro yaha Pɔli mu wʼa se wʼa foro wu naɲiinɛɛ na, kɔnhɔ wu da wu mago ɲɔ yaŋmuyɔ taa pu mu. \v 4 Ba wèe ya yìri wà wɛ, a kafɛɛgɛ kʼi ganha na jirini wèe na. A wèe di doro Sipɛrɛ fiige ki kabanugo kafɛɛgɛ ki ɲaha na. \v 5 A wèe di mɛhɛ na se wá kɔɔgbɔhɔ ki ni, na shɛ doro Silisi fiige ke, ni Panfili fiige ki kabanugo. A wèe di shɛ nɔ Mira kulo li ni, lee ɲɛ Lisi fiige ki ni. \v 6 A sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wu Alɛkizandiri shɛɛn wo kɔɔgbɔhɔ ka ɲa wee xuu wu ni, kee bi gaaŋi Itali fiige ki ni. A wu wèe le kee ni. \v 7 Wèe ya cabyaa niɲɛhɛŋɛɛ pye lɔhɔ ki ɲuŋɔ ni, kɔɔgbɔhɔ ki na gaaŋi kasɛɛgɛ na. Wèe ya sii kanha xuuni na na nɔ Kinide shizhaa na. Kafɛɛgɛ ki bi she wèe da ga shɛ ɲaha na wɛ, a wèe di doro Kɛrɛti fiige ki kabanugo kafɛɛgɛ ki ɲaha na na kari Salimoni kulo li shizhaa. \v 8 Wèe niganhaya yʼa toro wee xuu wu ni. A wèe di shɛ nɔ xuu wa ni, wee mɛgɛ ɲɛ na: «Kɔrɔgɔ tayeresaaŋa». Kulo la ɲɛ wà wee xuu wu tàan na Lazi. \p \v 9 Wèe bi taatuunnɔ torogo wùyɛ na xɔ lee ni. A Yawutuu pu wo suun leduun wu doro na wèe yaha lee ni, fo na pa wiire ti tuun wu pye wʼa tɛɛŋɛ. A kɔɔgbɔhɔ ki baa wu ɲɛri nimɛ farati. Lee na Pɔli bi sipyii pu sɔnmi na: \v 10 «Na naɲiinɛɛ, nɛ li ɲa jo lʼa ɲɛri farati. Li wa da ba da kɔɔgbɔhɔ ki ni ki funŋɔ yaŋmuyɔ ye yɛ na-ɛ dɛ! Ga wèe piimu bɛ pu wa ki ni ge, wèe bɛ munahaa ki wa li ni.» \v 11 Ga sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wu ya ta Pɔli jomɔ pu wii yaaga wɛ. Bani wee bi dà kɔɔgbɔhɔ ki paavɔɔ ni ki kafɔɔ na na toro Pɔli tàan. \v 12 Wee xuu wu wo kɔrɔyɔ tayerege ki bi ɲɔ wiire tuun ni wɛ. Lee na, a pu niɲɛhɛmɛɛ di jo na pu la le pʼi yìri wee xuu wu ni, na li bi da já bye mu. A pʼi la le na gari Fɛnikisi ni, Kɛrɛti fiige ki kɔrɔyɔ yi tayerege ki ni, kɔnhɔ pʼi wiire ti tuun wu torogo wà. Wee xuu wu ɲaha ya tii camutomɔ pu na. \s1 Kafɛɛgbɔhɔ ka ya yìri suumɔ lɔhɔ ki na \p \v 13 Ba kafɛɛrɛ la ya yìri kanige cɛ wɛ, a pʼi lee ɲa, na ganha na giin na pee na já da gaaŋi. Tuuŋɔ nigbɔhɔ ke ki bi kɔɔgbɔhɔ ki yereŋɛ ge, a pʼi kee laha wà. A kɔɔgbɔhɔ kʼi ganha na gaaŋi ni pu ni Kɛrɛti fiige ki cɛ fɛni. \v 14 Ga li ya ta mɔ wɛ, a kafɛɛgbɔhɔ ka di yìri kanige cɛ we ni. Kee kafɛɛgɛ ki mɛgɛ ki bye na «Urakilɔn.» \v 15 A kee kafɛɛgbɔhɔ kʼi kɔɔgbɔhɔ ki lɔ. Wèe ya já kafɛɛgɛ ki ɲaha kɔn ki lɔ na wɛ. A wèe di mɛhɛ wùyɛ yaha ki keŋɛ na. \v 16 A kafɛɛgbɔhɔ kʼi ganha na gaaŋi ni wèe ni. A wèe di shɛ doro xuu wa ni suumɔ lɔhɔ ki niŋɛ ni kamɛnɛ cɛ, wee mɛgɛ ɲɛ na Koda. A wee xuu wu jé wèe ni kafɛɛgɛ ki tɛ ni. A wèe di kɔɔpure li kiragi kiragi fo na ba li ta leŋɛ kɔɔgbɔhɔ ki ni. \v 17 Ba wèe ya lee kɔɔpure li leŋɛ kɔɔgbɔhɔ ki ni wɛ, na kɔɔgbɔhɔ ki pɔ ni mɛɛrɛ ni, kɔnhɔ ki ganha bu gyɛɛgi wɛ. Lee kadugo na, fàŋa ke ki bi kɔɔgbɔhɔ ki pye ki na gaaŋi ge, a pʼi kee tirige. Bani pu bi fyagi na kafɛɛgɛ ki ganha bu da zhɛ kɔɔgbɔhɔ ki yereŋɛ Libi fiige ki gbazhɛnhɛ ki ɲuŋɔ ni wɛ. A wèe di wùyɛ yaha kafɛɛgbɔhɔ ki mu ki na gaaŋi ni wù ni. \v 18 Ga, a kafɛɛgɛ kʼi diin na gurulo wèe ni, fo li ya ta pa ɲɔ wɛ, kee caŋa ki ɲimuguro ti na, a pʼi kɔɔgbɔhɔ ki funŋɔ tuguro ta wolo na wá suumɔ lɔhɔ ki ni. \v 19 Caŋa taanri wogo ki na, a kɔɔgbɔhɔ ki paavɔɔ wuyɛ pyaa di tuguro ta wolo wá sanha. \v 20 Wèe ya cabyaa niɲɛhɛŋɛɛ pye, caŋa ɲii da voro wɛ, wɔrɔ bɛ di da voro piige wɛ. Kafɛɛgɛ ki saŋa ɲɛ na dɛnri yɛ! A wèe funŋɔ di bɛn fo wèe na giin jo wa shishiin da zhɔ wèe ni nige wɛ. \p \v 21 Kɔɔgbɔhɔ ki funŋɔ sipyii pu bi mɔ pu da li wɛ. A Pɔli di ba yìri yere pu niŋɛ ni na pu pye: «Na naɲiinɛɛ, yee bi yaa na nɛ jomɔ pu logo fo na wèe yaha Kɛrɛti ni, na diin wà. Lee da bi bye, pe kanhama pe, ni te kakara te bi da wèe ta wɛ. \v 22 Ga yemu nʼa da jo yi mu nimɛ ge, wù lowagaa ta, yaaga wa da wa ta wɛ, kɔɔgbɔhɔ ki yɛ kʼa da ba gyɛɛgi.» \v 23 A Pɔli di pu pye sanha: «Kilɛ wemu wo kapyeŋɛɛ nɛ byi, na ɲɛ bɛ wee wo ge, wee wo mɛlɛkɛ wa ya wuyɛ shɛ nɛ na piige ki ni, \v 24 na nɛ pye: ‹Pɔli ma ganha bu fya wɛ, fo ma bu nɔ Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ Sezari yíri. Lee wuu na, sipyaa sipya wu ɲɛ ni ma ni kɔɔgbɔhɔ ki ni ge, Kilɛ na mu ni pee bɛɛri shɔ wu saama pu funŋɔ ni.› \v 25 Lee wuu na, yi yi logoo waha na naɲiinɛɛ. Nɛ dà li na jo mɛlɛkɛ wʼa yekɛ jo ge, jo Kilɛ na li pye nakaara baa. \v 26 Ga kɔɔgbɔhɔ ki na ba shɛ gyɛɛgi ni wèe ni kʼi wèe wá fiige ka ni suumɔ lɔhɔ ki niŋɛ ni.» \p \v 27 Ayiwa, na kɔɔgbɔhɔ ki yaha ki na se na guroo ni wèe ni kafɛɛgɛ ki keŋɛ ni Adiriyatiki Suumɔ Logbɔhɔ ki na, wèe piige kɛ ni shishɛɛrɛ wogo ki na, ba ɲiŋɛ kʼa pa ɲi wɛ, a kɔɔgbɔhɔ ki paavɛɛ pʼi ganha na giin na wèe ya nɔ xɔ suumɔ lɔhɔ ki kogoŋɔ ki na. \v 28 A pʼi wee xuu wu wo lɔhɔ ki taanna, na ki jogi wu ta mɛtɛrɛlɛɛ kɛlɛɛ taanri ni gbarashuun. A pʼi shɛ sanha ɲaha na jɛri, na lɔhɔ ki jogi wu ta wee xuu wu ni mɛtɛrɛlɛɛ kɛlɛɛ shuun ni gbarataanri. \v 29 Pu bi fyagi na kɔɔgbɔhɔ ki ganha ba shɛ kiyɛ kuu faaga ka na wɛ. Lee wuu na tuutabaaya yemu yi bi kɔrɔgɔ ki yereŋɛ ge, a pʼi yee shishɛɛrɛ lɔ na wá lɔhɔ ki ni kɔɔgbɔhɔ ki kadugo yíri. A pʼi diin wà, na ɲiga ki sige kanha kʼi mugi. \v 30 Na sipyii pu yaha kɔɔgbɔhɔ ki ni, a ki kapyebyii pʼi kɔɔpure li yeege taha lɔhɔ ki ɲuŋɔ ni, na puyɛ pye kanna tuuŋɔ ka pu da yaha kɔɔgbɔhɔ ki kadugo yíri na ta pu funŋɔ di ɲɛ pʼi baa. \v 31 Ba Pɔli ya lee ɲa wɛ, a wu sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ we ni sɔrɔsii pusamaa pye: «Kɔɔgbɔhɔ ki kapyebyii pu bye pʼi ya tiin ki ni naha wɛ, yʼa da zhɔ wɛ.» \v 32 A sɔrɔsii pʼi sɔɔ Pɔli jomɔ pu na a pʼi kɔɔpure li mɛɛrɛ ti kɔn, na li shan suumɔ lɔhɔ ki ni. \p \v 33 Ɲimuguɲɔ wu na, a Pɔli di pu bɛɛri pye na pu li; A wu jo: «Niɲaa ɲɛ wèe caŋa kɛ ni shishɛɛrɛ wogo yee funyɔ na pɛn, wa shishiin bɛ di sanha li wɛ. \v 34 Lee wuu na nʼa yi ɲɛɛri jo yi la le yiyɛ ni yʼi li. Bani yee mago wu wa lee na kɔnhɔ yʼi bye ɲii na, yi li cɛ bɛ na wa ɲuzhikana bɛ wa da biin yi ni le koo na wɛ.» \v 35 Ba Pɔli ya yee jo xɔ wɛ, na buuri lɔ, na baraga taha Kilɛ na pu bɛɛri ɲii na, na wa kɔn xa. \v 36 Ba sipyii pusamaa ya lee ɲa wɛ, a pu bɛ logoo di waha, a pu bɛ di li. \v 37 Wèe piimu bɛɛri pu bye kɔɔgbɔhɔ ki ni ge, wèe bɛɛri bye sipyii xhuu shuun ni kɛlɛɛ gbarashuun ni gbaara (276). \v 38 Tuun wemu ni pu bɛɛri ya li na din ge, shinma we wu bye kɔɔgbɔhɔ ki ni ge, a pʼi wee wo suumɔ lɔhɔ ki ni kɔnhɔ kɔɔgbɔhɔ kʼi faha. \s1 Lɔhɔ kʼa kɔɔgbɔhɔ ki kyɛɛgi \p \v 39 Ba ɲiga kʼa mugi wɛ, xuu wemu ni kɔɔgbɔhɔ ki bye ge, ki kapyebyii pu ya ta pu taceŋɛ ta wee xuu wu na wɛ. A pʼi loguuro la ɲa ɲiwaga ka di ɲɛ wee xuu wu ni. A pʼi jo na wà pu da zhɛ ni kɔɔgbɔhɔ ki ni, na li bi da já bye. \v 40 Lee na a pʼi tuutabaaya yi sanha laha kɔɔgbɔhɔ ki na na yaha lɔhɔ ki ni. Tige kemu kʼa ma kɔɔgbɔhɔ ki ɲaha ɲɛri ge, a pʼi kee bɛ wo mɛɛrɛ ti sanha. Lee kadugo na a pʼi kɔɔgbɔhɔ ki ɲahagbaa faŋa ki yirige yereŋɛ, kɔnhɔ kafɛɛgɛ kʼi da pu ŋmunuŋɔ da se suumɔ lɔhɔ ki kogoŋɔ ki na. \v 41 Ga, a kɔɔgbɔhɔ kʼi shɛ diin gbazhɛnhɛ ki ɲuŋɔ ni loguugoo shuun wa niŋɛ ni. A kɔɔgbɔhɔ ki ɲahagbaa lʼi shɛ jé wà gbazhɛnhɛ ka ni, na jɔnri wà taɲɛhɛŋɛ baa. A lokuruyo di ganha na ma na ki kadugo yíri wu kpɔɔn, fo na wu kyɛɛgi. \p \v 42 Sɔrɔsii pu bi giin pʼi kasolemɛɛ pu gbo, kɔnhɔ pu ganha bu da do do lɔhɔ ki ni, pʼi ɲa pu foro pʼi baa wɛ. \v 43 Ga sɔrɔsii ɲuŋɔfɔɔ wu funŋɔ bye pu Pɔli gbo wɛ. Lee wuu na wu ya ta sɔɔ sɔrɔsii pu wo nijoyo yi na wɛ. A wu jo na piimu pʼa lɔhɔ cɛ ge, na pee pu fɛnhɛ to to lɔhɔ ki ni, pʼi ɲa foro suumɔ lɔhɔ ki ni. \v 44 Na pusamaa di dugi kɔɔgbɔhɔ ki kɔrɔyɔ ya na, kelee kɔɔjaya ya na pʼa gaaŋi. Mu pʼa pye a pu bɛɛri di nɔ suumɔ lɔhɔ ki kogoŋɔ ki na yaaga ya wa ta wɛ. \c 28 \s1 Pɔli ya nɔ Maliti fiige ki ni \p \v 1 Ayiwa, ba wèe ya shɔ suumɔ lɔhɔ ki na wɛ, a wèe di na logo na wee xuu wu mɛgɛ ki ɲɛ Maliti. \v 2 Wee xuu wu sipyii pu bi wèe co xuuni. Zanha ka bi to wà, a wiire di bye. Lee na a wee xuu wu sipyii pʼi nagbɔhɔ ka gbɛri, na wèe bɛɛri yiri na wèe pu shɛ waha. \v 3 A Pɔli di ba yìri na shɛ kajiiɲahara ta lɔ di ba le na ki ni. Lee bi matɔn wa ta tee ni. Ba na ki kafugo kʼa pa nɔ matɔn wu na wɛ, a wu Pɔli nɔ, na nɔrɔ yaha wu keŋɛ ki na. \v 4 Ba wee xuu wu sipyii pʼa wɔ wu ɲa wʼa nɔrɔ yaha Pɔli keŋɛ ki na wɛ, a pee di puyɛ pye: «Nakaara baa, sipyii gbovɔɔ wʼa da da we na we, ali na wu yaha wʼa shɔ suumɔ lɔhɔ ki na, lee bɛ na Kilɛ wo tiimɛ pu funŋɔ ɲɛ wu munaa fɛɛrɛ pye wɛ.» \v 5 Ga, a Pɔli di wu keŋɛ ki ɲahara, a wɔ wu laha to na ki ni; yaaga bɛ ya pye Pɔli na wɛ. \v 6 Ga sipyii pu bi giin na Pɔli bɛɛri wu da din, taapile ni wu do wu xhu. Ga ba pʼa mɔ na Pɔli ɲaa yaaga da ga wu ta-ɛ ge, a pu fungɔnyɔ yʼi ɲɛri. A pʼi jo na kilɛ wa wu ɲɛ Pɔli. \v 7 Xuu wemu ni wèe di bye ge, xuu wa bɛ bye wee tàan, wee bye fiige ki kafɔɔ wo. Fiige ki fɔɔ wu mɛgɛ ki bye na Pubilusi. Wee ya wèe co xuuni, na wèe yaha wu puga fo cabyaa taanri. \v 8 Pubilusi to wu bi ta cuuŋɔ wɛ, ɲimɛ ni sogunnɔ li bye wu na. A Pɔli di shɛ wu pɛrɛgi, na wu keŋɛ taha wu na, na Kilɛ ɲɛɛri wu mu, a wu juuŋɔ. \v 9 Ba lee ya pye wɛ, a wee xuu wu wo yama fɛɛ pusamaa bɛɛri di ba Pɔli yíri. A pee bɛɛri bɛ di juuŋɔ. \v 10 A wèe xuu wu sipyii di baraga taha wèe na tahagana bɛɛri na. Ba wèe kariduun ya pa nɔ wɛ, wèe nijewuu kɔɔgbɔhɔ ka ni, a pʼi wèe magoɲɔ yaŋmuyɔ bɛɛri kan wèe mu. \s1 Pɔli ya nɔ Oromɛ ni \p \v 11 Yeye taanri wèe ya pye wee xuu wu ni. Wèe cagaraga, kɔɔgbɔhɔ ke ki bi se Alɛkizandiri kulo li ni ge, a wèe di jé kee ni. Kee bi wiire ti bɛɛri pye wà. Pu bi kee mɛgɛ yiri na «Ŋmamaa\f * \fr 28:11 \fr*\ft \+bd Ŋmamaa:\+bd* Yapɛrɛ la bye Girɛkii pu mu, lee yapɛrɛ li bye ŋmamaa. Wa mɛgɛ ki bye Kasitɔri, wa mɛgɛ di ɲɛ na Polusi. Kɔɔgbɔhɔ ki kafɛɛ pu bi pee wo jaalaa yàa pu wo kɔɔgbɔhɔ ki na na pye ki maravɛɛ.\ft*\f*». \v 12 A wèe di shɛ nɔ kulo la ni lee mɛgɛ ɲɛ na Sirakusi. \v 13 Ba wèe ya yìri wà wɛ, na nɔ kulo la bɛtii ni, lee mɛgɛ ɲɛ na Eregiyo. A wèe di shɔn wà. Kee caŋa ki ɲimuguro a kafɛɛgbɔhɔ ka di yìri wèe kamɛnɛ cɛ na pa dɔ wèe na. Cabyaa shuun wèe ya pye na na nɔ Puzoli kulo li ni. \v 14 A wèe di nʼa daa fɛɛ pii ɲa Puzoli kulo li ni, a pee di wèe ɲɛɛri na wèe pu cewuu nigin pye ni pu ni. Ba wèe ya pa yìri wà wɛ, na gari Oromɛ ni. \v 15 Ba Oromɛ nʼa daa fɛɛ pʼa wèe ba wu logo wɛ, na ba wèe sige fo Apiyusi caan ki na. A pii bɛ di shɛ wèe ɲuŋɔ círi xuu wa ni, wee mɛgɛ ɲɛ: «Nabuun tatigiye taanri.» Ba Pɔli ya pee ɲa wɛ, a wu baraga taha Kilɛ na, na lowaa ta. \v 16 Tuun wemu ni wèe ya nɔ Oromɛ kulo li ni ge, a pʼi sɔɔ na shɛ Pɔli yaha xuu wa ni wu yɛ, na sɔrɔsi nigin yaha wu tàan wee di da wu kasɛri. \s1 Pɔli ya Kilɛ Kafila yɛrɛ pye Oromɛ Yawutuu pu mu \p \v 17 Ba cabyaa taanri ya toro wɛ, a Pɔli di Yawutuu ɲahagbaa fɛɛ pu yiri na pa wuyɛ yíri. Tuun wemu ni pʼa pa binnɛ ge, a Pɔli di pu pye: «Ali na ta nɛ ta kakuunɔ la shishiin bɛ pye na shishiin pu na wɛ, nɛ di ya ta wù sefɛlɛɛ pu wo kalɛɛ la shishiin bɛ kyɛɛgi wɛ. Lee bɛ na pʼa nɛ co Zheruzalɛmu ni na le Oromɛ fanhafɛɛ pu keŋɛ ni. \v 18 Ba pee ya pa nɛ yege wɛ, na ganha na giin pʼi nɛ yaha, bani pu ya kaa la shishiin ta nɛ na lemu lʼa nɛ kagbuu xɔ wɛ. \v 19 Ga Yawutuu pu ya ta sɔɔ nɛ yaha wu na wɛ. A li fanha di bye nɛ na nɛ wu na keree ki le Oromɛ saannaa ɲuŋɔfɔɔ Sezari keŋɛ ni. Ga lee kɔri ɲɛ na kakuunɔ nʼa giin di bye na shishiin pu na-ɛ dɛ! \v 20 Lee wuu na nʼa yi yiri, kɔnhɔ di na fiin jo yi mu, bani \w Izirayɛli\w* shɛɛn bi Shɔvɔɔ wemu ɲaha wii ge, wee wuu na pʼa shɔnhɔyɔ le nɛ na.» \v 21 A pʼi Pɔli ɲɔ shɔ na: «Wèe ya ta sɛmɛ wa shishiin ta na yìri Zhude fiige ki ni mu shizhaa na wɛ. Wèe ceboro wa bɛ di sanha yìri wà, na ba joguumɔ jo mu shizhaa na wɛ. \v 22 Ga wèe funŋɔ ki wa wèe di logo mayɛ pyaa ki ɲɔ na wù ma fungɔngɔ cɛ. Bani wèe ya cɛ jo Kilɛ koo lemu ni ma wa ge, sipyii ya yìri lee kaa na kabaya yi bɛɛri na.» \v 23 A pu ni Pɔli di caŋa ka teŋɛ. Ba kee ya pa nɔ wɛ, a pu niɲɛhɛmɛɛ di ba Pɔli yíri. A Pɔli di jo ni pu ni \w Kilɛ wo saanra|lemma="Kilɛ saanra"\w* ti keree na. Na ti ɲaha shɛ pu na shɛgaŋaa bɛɛri na, kɔnhɔ pʼi Yesu cɛ fiinŋɛ na saha ni Kilɛ tudunmɔɔ Musa wo saliya wu ni, ni tudunmɔɔ pusamaa bɛ wo Kitabuu pu jomɔ pu ni. A pʼi diin pee jomɔ pu na, na lɔ ɲisɔɔgɔ ki na fo na shɛ caŋa ki xɔ. \v 24 Pɔli ya jomɔ pemu jo ge, a pee di pii funyɔ ɲɛri. Ga pʼi ya ta sɔɔ Pɔli jomɔ pu na wɛ. \v 25 Pee sipyii pu ya ta bɛ nigin na wɛ. Ga yani pu kari ge, a Pɔli di jomɔ pa jo pu mu sanha na: «Kilɛ tudunmɔɔ \w Ezayi\w* bi jomɔ pemu jo yee sefɛlɛɛ pu mu Kilɛ wo \w Fɛfɛɛrɛ Munaa\w* li baraga ni ge, pee ya pye can yɛ pyaa. \v 26 Wʼa bi li shɛ na Kilɛ ya jo: \b \q1 ‹Shɛ yi jo we shi we sipyii pu mu na: \q1 Yee na ba niwegee shan, na yi logo, \q2 ga yʼi wa da yi ɲaha cɛ wɛ. \q1 Yi na ba ɲìi taan, na wii, \q2 ga yʼi wa da yaaga bɛ ɲa wɛ. \q1 \v 27 Bani pii sipyii pii niwegee kʼa waha. \q2 Pʼa pu niwegee tɔ, na pu ɲìi tɔ, \q1 Pu funŋɔ ya pye pʼi ɲa pu ɲìi ki ni wɛ, \q2 pʼi logo pu niwegee ki ni wɛ, \q2 pʼi yi ɲaha cɛ pu fungɔnyɔ yi na wɛ. \q1 Lee funŋɔ ni pu da ba nɛ mu, \q2 kɔnhɔ nɛ pu cuuŋɔ wɛ.›\f * \fr 28:27 \fr*\ft Ezayi 6:9-10\ft*\f*» \b \p \v 28 A Pɔli di pu pye sanha: «Yi li cɛ na Kilɛ wo ɲuwuuro te ya tun shi wusama bɛ mu wemu ɲɛ Yawutuu wɛ ge. Pee kunni na wu logo!» [ \v 29 Tuun wemu ni Pɔli ya pee jomɔ pu jo ge, a Yawutuu pu nigariwuu, a nakaara nigbɔɔrɔ di jé pu tɛ ni fo xuuni.] \v 30 A Pɔli di yee shuun pye puga ka ni Oromɛ kulo li ni. Wu bi kee lɔ, na ki saraa. Sipyii piimu bɛɛri pu bi se na fòro wu na ge, wʼa bi pee kemɛɛ. \v 31 Wʼa bi Kilɛ wo saanra ti Jozaama pu yɛrɛ li pyi, na sipyii pu kalaa, na Kafɔɔ Yesu kaa yu pu mu. Wʼa bi lee pyi fyaara baa. Wa shishiin bɛ di ya ta wu ɲaha kɔn lee na wɛ.