\id HEB \h Hebreos \toc1 Carta Cha Chino̱ Cha Cuenda Ñáyɨvɨ Israel, Ñu Cahán Sahan Hebreo \toc2 Hebreos \toc3 He. \mt1 Carta Cha Chino̱ Cha Cuenda Ñáyɨvɨ Israel, Ñu Cahán Sahan Hebreo \c 1 \s1 Nyoo cahán ra chihin yo chihin yuhu Sehe ra \p \v 1 Ta tyembu chahnu caha̱n Nyoo cuaha xaan chaha, ta cuaha xaan cuhva, chihin sutu chahnu yo, ñu chiyo̱ ta cha naha. Caha̱n ra chihin yuhu ra cacuvi̱ profeta, ra cha cachaha̱ cuenda tuhun cahán ra. \v 2 Ta vityin nu cua ndɨhɨ tyembu ihya, cahán ra chihin yo chihin yuhu Sehe ra. Ta tandɨhɨ maa ta natyaa̱ ra ndaha Sehe ra. Ɨɨn ri cuví ra chihin Sehe ra ta savaha̱ ra ñuhu ñayɨvɨ̱. \v 3 Cha cahnu ta cha tyaquɨ cuví Nyoo iyó chi Sehe ra, vatyi suri ican ra cuví maa maa xiñahñu Nyoo. Ta chihin tunyee iñi tuhun cahán ra, nyisó cuenda ra tandɨhɨ cha iyó. Ta cha yaha̱ sandachi̱ ra cuatyi yo, ta chicunyaa̱ ra chiyo vaha Nyoo, ra cha cahnu ca cuví. Ta vityin nyacá ñaha ra chihin ra nya andɨvɨ. \s1 Cahnu ca cuví Sehe Nyoo ta ñima ca ángel \p \v 4 Ta tyicuan caa cahnu xaan ca nanduvi̱ Sehe Nyoo ta ñima ca tandɨhɨ ángel. Ta cahnu ca sɨvɨ chaha̱ Nyoo chi ra ta ñima ca ángel cuenda ra. \v 5 Vatyi Nyoo ña catyi̱ ra ni noo chaha chi ni noo ángel tyehe caa: \q1 Yoho cuvún Sehi. \q1 Ta yuhu chahí ñayɨvɨ̱ coun vityín. \m Ta ni ña caha̱n ra tuhun ni noo ángel tyehe caa: \q1 Yuhu cucuvi Sutu ra. \q1 Ta maa ra cucuvi Sehi. \m \v 6 Soco quɨvɨ saquichi̱ Nyoo chi Sehe nuu ra sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ, catyí ra: \q1 Na sacahnu tandɨhɨ ángel cuende chi ra. \m \v 7 Ta caha̱n tucu ra tuhun ángel cuenda ra ta catyí ra: \q1 Sacuví vatyi tatyi cuví ángel cuende, \q1 ta tari yaa ñuhu̱ cuví ra sacuví tyiño nui, catyí Nyoo. \m \v 8 Soco tuhun Sehe ra catyí ra tyehe caa: \q1 Nyoo cuvún, ta cua cunyaca ñahun tyicuan ri maa chihin cha ndaa ta chihin cha ndicha. \q1 \v 9 Vatyi cuñún cha vaha ta cutasɨ cuñún cha ña vaha. \q1 Yucuan chaha vatyi yuhu, ra cha cuví Nyoo cuendon, cuaha ca tusɨɨ iñi chahí chuun, ta ñima ca chi ra tahun. \m \v 10 Ta catyí tucu Nyoo chi Sehe ra tyehe caa: \q1 Yoho, ra nyacá ñaha cuvún. Ta quɨvɨ xihna ri savahu̱n ñuhu ñayɨvɨ̱ ta chihin ndahun savahu̱n andɨvɨ. \q1 \v 11 Maa ñuhu ñayɨvɨ̱ ta andɨvɨ cundɨhɨ chi, soco yoho, cundoun tyicuan ri maa. \q1 Tandɨhɨ maa cuan cu cuchahnu tari sahma. \q1 \v 12 Ta cunɨcava tahnu chi tari noo vestido. \q1 Ta cunasama chi tari nasamá ñáyɨvɨ sahma ñu. \q1 Soco yoho suri maa ra cuvún tyicuan ri maa. \q1 Ta ma ndɨhɨ maa ñayɨvu̱n, catyí Nyoo chi Sehe ra. \m \v 13 Nyoo ni noo chaha ña catyí ra chi ni noo ángel tari catyí ra chi Sehe ra tyehe caa: \q1 Cu̱nyaun chiyo vahi nyacua nya cha caquin chi ra xaan iñi chuun chahun. \m \v 14 Soco tandɨhɨ ángel, tatyi cacuví ra ta tyaa̱ Nyoo tyiño chi ra cha caca ra ta tyinyee ra chi ñu cucacu añima. \c 2 \s1 Cahnu xaan cuví tuhun cha sacacú Nyoo añima chi yo \p \v 1 Yucuan chaha vatyi cuñí chi cha quichahá xaan ca yo tuhun ndicha cha chiñi̱ yo, coto cunuhu yo ityi quiñi caa. \v 2 Ta cha naha catyi̱ Nyoo chi ángel, na cuhva ra ley ra chi ra Moisés. Nyoo catyi̱ ra tyi tahán chi quichaha ñáyɨvɨ. Ta ñu casacuvi̱ cuatyi ta ña quichaha̱ ñu ley ra, tachi̱ tuñi ra chi ñu tari cuhva catyí maa ley cuan. \v 3 Cahnu xaan cuhva sacacú Nyoo añima yo. ¿Yoso caa cucacu añima yo tatu sacunaa yo cuhva cuan? Cha xihna ri suri maa Sutu Mañi yo Jesucristo caha̱n ra tuhun yoso caa cuví cacu añima yo. Ta yaha̱ cuan ta ñu cha cachiñi̱ tuhun caha̱n ra, chitó ñu tyi ndicha ta canacatyi̱ tucu ñu chi maa yo. \v 4 Ta sɨɨn ri, Nyoo sañaha̱ cachi ra chi yo chihin cuaha milagru ta cha iyo, vatyi ndicha cha sacacú ra chi yo. Ta chaha̱ ra Tatyi Ii ra chi yo sɨɨn sɨɨn cuhva, yoso cuhva cha cuñí maa ra. Ta chihin tandɨhɨ cuan sañaha ra chi yo vatyi ndicha cha sacacu ra añima yo. \s1 Ra Jesucristo cuví ra cha cua sacacu añima yo \p \v 5 Nyoo, ña chaha̱ ra cha cunyaca ñaha ángel chi ñuhu ñayɨvɨ̱ chaa cha cahán yo tuhun vityin. \v 6 Vatyi iyó noo nuu cahán chi nu tutu Nyoo tyehe caa: \q1 Nyoo Suti ¿yóó ra cuví rayɨɨ vatyi nɨcohon iñun tuhun ra? \q1 ¿Yóó ra cuví Sehe ra vatyi tɨɨ́n cuendon chi ra? \q1 \v 7 Vatyi suhva quɨvɨ, ndahvi ca sacuvu̱n chi ra, ican saha ángel. \q1 Soco yaha̱ cuan sacahnu̱ xaun chi ra. Ta sahá xaun ñáyɨvɨ chi ra. \q1 Ta chahu̱n cha cunyaca ñaha ra sɨquɨ tandɨhɨ cha savahu̱n. \q1 \v 8 Tandɨhɨ cuan natyaun ndaha ra. \m Tandɨhɨ maa, Nyoo chaha̱ cha cunyaca ñaha ra, cuví chi cuan. Soco nyehé yo vatyi cumañi ca quichaha tandɨhɨ cuan chi ra. \v 9 Soco nyehé yo chi ra Jesús vatyi suhva ri quɨvɨ, sanocuee̱ Nyoo chi ra ican saha chi ángel. Soco cha cuenda cha cuñí xaan Nyoo chi yo, chaha̱ cuenda ra chi ra Jesús cha cúvi ra cha cuenda tandɨhɨ yo. Ta vityin sahá xaan Nyoo ñáyɨvɨ chi ra ta sacahnú xaan ra chi ra cha cuenda tɨndoho cha nyehe̱ ra quɨvɨ chihi̱ ra. \p \v 10 Tandɨhɨ maa cha iyó, cha cuenda maa Nyoo cuví. Ta maa ra savaha̱. Ta cuñí ra vatyi tandɨhɨ sehe ra ta chi maa ñu cucuvi tandɨhɨ cha tyaquɨ cha iyó gloria. Ta chihin tɨndoho cha sanyehe̱ ra chi ra Jesucristo Sehe ra, sacuvaha̱ ra chi ra. Vaha xaan quita̱ ra. \v 11 Sehe Nyoo cuví chi ra Cristo, ra sacacú añima ñáyɨvɨ. Ta suri sehe Nyoo nanduví chi ñáyɨvɨ ñu chinó iñi chi ra. Yucuan chaha vatyi ña cucahan nuu ra Cristo catyí ra yañi ra chi ñu, vatyi ɨɨn ri sutu ra chihin ñu. \v 12 Vatyi catyí ra Cristo nu tutu Nyoo tyehe caa: \q1 Cucahin tuhun maun chihin yañi. \q1 Ta cucate yaa cuendon nu ndú ɨɨn ri ñu. \m \v 13 Catyí tucu ra tyehe caa: \q1 Yuhu cuita iñi chi Nyoo. \m Ta catyí tucu ra: \q1 Ihya nyaí chihin sehi, cha chaha̱ Nyoo chi, catyí ra. \p \v 14 Ta tandɨhɨ yo cha cuví yo sehe ra, coño ñuhu cuví yo ta yɨhɨ́ nɨñɨ yo, yucuan chaha ra Jesús ñandɨhɨ, suri coño ñuhu ta nɨñɨ ñáyɨvɨ nyiso̱ ra suhva quɨvɨ, tacuhva cuví chaa tuhun chihi chi ra, ta tyicuan caa ta satanɨ̱ ra chi cuihna, ra cha chiyo̱ tunyee iñi chi cha cahñi chi ñáyɨvɨ. \v 15 Ta tyicuan caa sacacu̱ ra chi ñu cha yuhvi̱ chi tuhun chihi. Chiyo̱ ñu tari noo musu ra ña vaha vatyi yuhvi̱ ñu cha cúvi ñu. \v 16 Cha ndicha vatyi ña quichi̱ tyinyee ra chi ángel, soco chi ñáyɨvɨ tata ra Abraham quichi̱ tyinyee̱ ra. \v 17 Yucuan chaha cuñi̱ chi cha nduvi̱ ra tari ñáyɨvɨ, tacuhva cuvi ra noo ra ndicha cundahvi cuñi chi yo. Ta tyicuan caa cuví ra tata sutu cahnu cha cuenda yo nuu Nyoo. Ta tyicuan caa ta sacuachiyo̱ ra cuatyi ñáyɨvɨ cha cuenda tɨndoho cha nyehe̱ ra. \v 18 Vatyi maa maa ra nyehe̱ tɨndoho quɨvɨ nducu̱ nyehe ra ña vaha chi ra, yucuan chaha, vityin cuví tyinyee tucu ra chi maa yo tatu nducú nyehe ra ña vaha chi yo. \c 3 \s1 Cahnu ca cuví ra Jesús ta ñima ca ra Moisés \p \v 1 Yañi, nyoho chaha̱ cuenda ndo chi ndo chi Nyoo. Ta cuví tucu ndo ñu cha nacana̱ Nyoo chii vatyi coo ndo chihin ra andɨvɨ. Ta cha cuenda cha nyehe̱ ra Cristo Jesús tɨndoho tyiño nuu ndo, yucuan chaha, nye̱he vaha ndo cuhva vaha iyó ra. Vatyi ican ra cuví ra cha saquichi̱ Nyoo chi vatyi cuví ra tata sutu cahnu cuenda yo cha chinó iñí yo tuhun Nyoo. \v 2 Ta maa ra quichaha̱ ra tandɨhɨ cha catyi̱ Nyoo cha sacuvi ra, tari quichaha̱ tucu ra Moisés ta cha naha, ta sacuvi̱ ra tyiño cha taha̱n chi sacuvi ra nuu ñáyɨvɨ sehe Nyoo. \v 3 Ta ra Jesucristo cahnu ca ra cuví ra, ta ñima ca ra Moisés. Vatyi noo ra cha savahá vehe, cahnu ca cuví ra ta ñima ca maa vehe cuan. \v 4 Tahan tahan vehe, iyó ra savaha̱ chi chi, soco Nyoo cuví ra cha savaha̱ tandɨhɨ maa cha iyó. \v 5 Ra Moisés, quichaha̱ vaha ra chi Nyoo ta sacuvi̱ ra tyiño nuu ra cha cuenda ñáyɨvɨ Israel ta caha̱n ra tuhun cha cusacoto Nyoo nu cuahan ca chi ityi nuu. \v 6 Soco ra Cristo ra cuví Sehe Nyoo, suri quichaha̱ vaha ra chi Nyoo ta ican ra nyacá ñaha vehe Nyoo. Ta vehe cuan ican cuví maa yo, tatu sanɨɨ́ ca yo iñi yo cuhun yo ityi nuu chihin Nyoo ta itá iñi yo chi ra nyacua nya nu ndɨhɨ, ta tyicuan ri cusɨɨ cuñí yo nyatú yo cha cuñihi yo. \s1 Ñu chinó iñi chi Nyoo, nyitatú ñu chihin Nyoo \p \v 7 Yucuan chaha cuñí chi saha cuenda yo chi yo, tari catyí Tatyi Ii Nyoo nuu tutu Nyoo tyehe caa: \q1 Tatu chiñí ndo tuhun cahán Nyoo chihin ndo vityin, \q1 \v 8 ma sandava ndo añima ndo, tari sacuvi̱ ñu ña quichaha̱ chi Nyoo quɨvɨ canducú nyehe ñu chi ra nu chica̱ noo ñu chiqui ndɨɨ cuan. \q1 \v 9 Tyehe caa catyí Nyoo: Ñáyɨvɨ cuan nducu̱ nyehe ñu chii, \q1 vasɨ chichi cha uvi xico cuiya nyehe̱ ñu cha sacuvi̱. \q1 \v 10 Yucuan chaha cuxai̱n chi ñu, \q1 ta catyí tyehe caa: “Tyicuan ri chicá uvi iñi ñu, \q1 ta ña cuñí ñu coto ñu ityi mai.” \q1 \v 11 Yucuan chaha cuxai̱n chi ñu, ta catyi̱ cachi chi ñu, \q1 vatyi ma quɨhvɨ ñu nyitatu ñu chihin, catyí Nyoo. \p \v 12 Yañi, sa̱ha ndo cuenda chi ndo coto cu ña vaha añima ndo ta coto yoso ri caa ta sandoo ndo chi ra cuví Nyoo nyitó cha cuenda cha ña chinó ca iñi ndo chi ra. \v 13 Soco sa̱nɨɨ ndo iñi tahan ndo tahan tahan quɨvɨ, cha nɨ ri ca cha chahá ca chi cuhva vityin, tacuhva vatyi ni noo ndo ta ma sandavi ñaha cha quiñi caa chi ndo, ta ndundava añima ndo. \v 14 Vatyi tatu sanɨɨ́ yo iñi yo chihin Nyoo nyacua nya nu ndɨhɨ ñayɨvɨ̱, yucuan ta ɨɨn ri cuñihi yo cha vaha chihin ra Cristo. \p \v 15 Catyí chi nu tutu Nyoo vatyi sa̱ha yo cuenda chi yo tyehe caa: \q1 Vityin tatu nyoho ta chiñí ndo cha catyí Nyoo. \q1 Ma sandava xaan ndo añima ndo, tari sacuvi̱ ñu ña quichaha̱ chii, catyí Nyoo. \p \v 16 ¿Yóó ñu cha cachiñi̱ tuhun caha̱n Nyoo ta ña tyasoho̱ ñu? Tandɨhɨ ñu Israel cha tava̱ ra Moisés Egipto ta cha naha, ican ñu cuan. \v 17 Ta ¿yóó chi cuxaa̱n Nyoo chichi cha uvi xico cuiya? Suri chi ñu cuan, ñu cha chicoo̱ cuatyi. Ta cachihi̱ ñu nu chiqui ndɨɨ nu chica̱ noo ñu. \v 18 ¿Ta yóó chi catyi̱ cachi Nyoo tyi ma quɨhvɨ ñu, cunyitatu ñu chihin ra? Chi ñu cha ña tyasoho̱ nu cahán ra. \v 19 Nyehé yo vatyi ña cuvi̱ quɨhvɨ ñu cuan vatyi ña chino̱ iñi ñu chi ra. \c 4 \p \v 1 Yucuan chaha, cha nɨ ri ca cha iyó ca quɨvɨ cuví quɨhvɨ yo cunyitatu yo chihin Nyoo, cuñí chi saha yo cuenda coto ma cuvi quɨhvɨ nya noo nyoho nu cunyitatu yo chihin Nyoo. \v 2 Vatyi chiñi̱ tucu yoó tuhun Nyoo cha sacacú ra añima yo, tari chiñi̱ maa ñu Israel cuan. Soco ñahri maa tuhun cha chiñi̱ ñu, vatyi chiñi̱ ndɨɨ ri maa ñu, ta ña chino̱ iñi ñu. \v 3 Soco yoó cha chinó iñi yo, ican yo cuví ñu quɨhvɨ́ nyitatu chihin Nyoo. Ta cha cuenda ñu ña chinó iñi cuvi̱ chi tari catyí Nyoo tyehe caa: \q1 Yucuan chaha cuxai̱n chi ñu ta catyi̱ cachi chi ñu vatyi ma quɨhvɨ ñu nyitatu ñu chihin, catyí Nyoo. \m Soco cha nyaá nu nyitatú yo chihin Nyoo vatyi nyitatú Nyoo cha sandɨhɨ̱ ra tyiño sahá ra nyata savaha̱ ra ñuhu ñayɨvɨ̱. \v 4 Vatyi yɨhɨ́ nu catyí chi nu tutu Nyoo cha cuenda quɨvɨ cu ucha nu ndɨhɨ vitya. Tyehe caa catyí chi: \q1 Nyoo nyitatu̱ ra nu cu ucha quɨvɨ, vatyi ndɨhɨ̱ tyiño saha̱ ra. \m \v 5 Ta inga tucu chaha catyí chi nu tutu Nyoo tyehe caa: \q1 Ni noo quɨvɨ ma quɨhvɨ ñu nu cunyitatu ñu chihin, catyí Nyoo. \m \v 6 Ñu cuan, ñu cha xihna ri cachiñi̱ tuhun cha sacacú Nyoo añima yo, ña quɨhvɨ̱ ñu cha cuenda vatyi nacahnu̱ ñu nu cahán Nyoo. Soco nyaá cha quɨhvɨ inga ñu. \v 7 Vatyi cha yaha̱ nacahnu̱ ñu Israel cuan nu caha̱n Nyoo, natyaa̱ tucu ra cuhva vatyi nya inga quɨvɨ cuví quɨhvɨ yo cunyitatu yo chihin ra, ta ican cuví quɨvɨ vityin. Ta cahán Nyoo tuhun quɨvɨ vityin chihin cha catyí ra David. Nyaá chi nu tutu Nyoo tyehe caa: \q1 Vityin tatu nyoho ta chiñí ndo cha catyí, \q1 Ma sandava xaan ndo añima ndo, catyí Nyoo. \m \v 8 Tyehe ta chinyaca̱ ra Josué chi ñu Israel cuan nu cunyitatu ñu chihin Nyoo, ma cahan ca Nyoo inga chaha tuhun cha cuenda inga quɨvɨ. \v 9 Soco nyaá ca nu cuví nyitatu ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo chihin ra. \v 10 Vatyi ñu quɨhvɨ́ nyitatu chihin Nyoo, ña chicá ca iñi ñu soco nyitatú añima ñu tari nyitatu̱ Nyoo quɨvɨ ndɨhɨ̱ tyiño saha ra. \v 11 Cuñí chi sanɨñɨ yo chinó iñi yo chi Nyoo tacuhva cuví nyitatu yo chihin ra, coto yoso ri caa nya noo nyoho sacuvi ndo tari sacuvi̱ ñu Israel cuan vatyi ña cuñí ñu chino iñi ñu chi ra. \p \v 12 Vatyi tuhun Nyoo, nyitó chi, ta iyó tunyee iñi chi chi. Ta xaan ca chi ta ñima ca mityi cha xaan nɨnduvi chiyo yuhu, ta nyee chi nyacua nya chichi añima yo ta nyacua nya chichi cha chiñi tuñi xiñi yo, nyacua nya chichi tuhun xehe cha caá añima yo. Ta sañahá cachi Nyoo ñáá cha chicá iñi yo ta ñáá cha caá añima yo tatu vaha o ña vaha. \v 13 Ñahri maa cha savaha̱ Nyoo ta cuví tixehe nuu chi chi ra. Tandɨhɨ maa ta nyehé ra. Ta chi ra nyaá nacuhva cuenda yo cha sacuví yo. \s1 Ra Jesús cuví ra tata sutu cahnu cha cahán chaha yo nuu Nyoo \p \v 14 Ra Jesús Sehe Nyoo, cuví ra tata sutu cahnu cha cuenda yo, vatyi quɨhvɨ̱ ra nuu Nyoo ta cahán ra chaha yo. Yucuan chaha cuñí chi cha ma sandɨhɨ yo cha chinó iñi yo chi ra. \v 15 Vatyi ra cuví tata sutu cha cuenda yo cuví naquehen ndahvi ra chi yo tatu cuihya cuñí yo chihin Nyoo, vatyi chitó tucu maa ra cha cuví tɨndoho cha nyehe yo vatyi nyehe̱ tucu maa ra tandɨhɨ nuu tɨndoho, saha̱ ra ña vaha cha nducu̱ nyehe ra chi ra, soco maa ra Jesús, ñahri cuatyi ra chicoo̱. \v 16 Yucuan chaha cuví tuhva yo nuu nyaá Nyoo ta cahan yo chihin ra chihin cha ña yuhví yo vatyi cuñí xaan ra chi yo, ta ndahvi cuñí ra nyehe ra chi yo. Ta cha cuenda cha vaha ñáyɨvɨ cuví ra, tyinyeé ra chi yo nu nyehe yo tɨndoho. \c 5 \p \v 1 Tandɨhɨ ra cuví tata sutu cahnu ca cuenda ñu Israel, ñáyɨvɨ cuví ra. Ta na cachi̱ Nyoo chi ra vatyi cahan ra chaha tandɨhɨ ñu nuu Nyoo, ta cuhva cuenda ra cha chahá ñu chi Nyoo, ta cahñi ra quɨtɨ cha cuenda cuatyi ñu. \v 2 Ta suri vachi quɨvɨ ndahvi cuñí ra cacuví sutu cha nducú nyehe ra ña vaha chi ra, yucuan chaha cuví cundahvi cuñi ra nyehé ra chi ñáyɨvɨ ña chitó maa, ta tyinyeé ra chi ñu quita̱ caxiin ityi vaha Nyoo, na ndu uvi iñi ñu cuatyi ñu. \v 3 Ta cha cuenda cuatyi maa ra ta cha cuenda cuatyi ñáyɨvɨ, cachahñí ra quɨtɨ ta chahá cuenda ra chi Nyoo na cahnya ra cuatyi ñu. \p \v 4 Yori sacuvi ri maa sutu chi. Maa Nyoo cuví ra cana̱ chi ra, ta chaha̱ ra cha cuvi ra tata sutu, tari sacuvi̱ ra chihin ra Aarón ta cha naha. \v 5 Ta tyicuan caa tucu ra Cristo, ñima maa ra sacuvi̱ ra sutu chi ra, soco maa Nyoo chaha̱ cha cuvi ra, tari catyí maa ra tyehe caa: \q1 Yoho cuví Sehi. \q1 Yuhu chahí ñayɨvɨ̱ coun vityin, catyí Nyoo chi ra Cristo. \m \v 6 Tari catyí tucu ra chi ra nu inga nu cahán chi tyehe caa: \q1 Yoho cuvún tata sutu tyicuan ri maa. \q1 Cuvún tari ra Melquisedec. \m \v 7 Ta quɨvɨ chiyo̱ ra Cristo ihya sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱, chica̱n tahvi ra chi Nyoo, ta chacu̱ chaa ra ta caha̱n ra chihin Nyoo vatyi ican ra cuví ra iyó tunyee iñi chii cha sacacu̱ chi ra ndaha tuhun chihi. Ta Nyoo chiñi̱ ra tuhun caha̱n ra vatyi sacuvi̱ ra tandɨhɨ cha catyi̱ Nyoo. \v 8 Yucuan chaha vasɨ Sehe Nyoo cuví chi ra Cristo, soco cutuhva̱ ra cha quichaha ra chi Nyoo chihin cha nyehe̱ ra tɨndoho. \v 9 Ta cha yaha̱ cha sacuvaha̱ Nyoo chi ra, tyicuan ta cuvi̱ ra ra sacacú añima ñáyɨvɨ tacuhva coo ñu chihin Nyoo tyicuan ri maa, tandɨhɨ ñu cha quichahá tuhun cahán ra. \v 10 Vatyi Nyoo tyaa̱ tyiño chi ra cha cuví ra tata sutu cahnu, tari ra Melquisedec. \s1 Yɨca xaan cha sandɨhɨ́ yo cha chinó iñi yo tuhun Nyoo \p \v 11 Cuaha xaan nyaá cahan yo sɨquɨ tuhun ihya, soco yɨɨ xaan nacatyí yoso caa cuahan, vatyi nyoho ña cuñí ndo cutuñi iñi ndo. \v 12 Cha naha xaan chinó iñi ndo chi Nyoo, cuñí chi cha cuví ndo ra sacuahá ta sañaha ndo chi inga ñu. Soco nyoho ni cuñí chi cha nacatyí tucu ndi inga chaha chi ndo tuhun cha xihna ri chiñi̱ ndo tuhun Nyoo. Tari cha lee cuví ndo chihin tuhun Nyoo, vatyi tari cha chaxin ca ndo cha nuu cha cachi ndo nyayu. \v 13 Ta ñu cuví tari cha lee cha chaxín, ta chaa ca ñu cutuñi iñi ñu yoso caa coo vaha ñu nuu Nyoo. \v 14 Soco nyayu vaha cuví chi cha cuenda ñu chahnu chihin tuhun Nyoo: ñu cha cutuñí vaha iñi tuhun ra, nacotó ñu nya cha vaha ta nya cha ña vaha. \c 6 \p \v 1 Yucuan chaha ma ndoo ri yo chihin cha xihna ri cutuhva̱ yo tuhun ra Cristo, cuhun yo ityi nuu ca tacuhva cuvi yo ñáyɨvɨ chahnu chihin tuhun Nyoo. Ma ndoo ri yo chihin tuhun cha yaha̱ cutuhva yo, ta cuñun tuhun cha ma nducu yo cuhva cha cuvaha yo nuu Nyoo chihin cha sacuví yo cha vaha, ta tuhun nachino iñi yo vatyi sacacú Nyoo chi yo. \v 2 Ma ndoo yo chihin tuhun cha yaha̱ sacuvi yo, tari cha condutya yo, tari cha tyisó yo ndaha yo sɨquɨ ñu chiñó iñi chi Nyoo na nasoco ra chi ñu, tari tuhun cha cunandoto tandɨhɨ ñáyɨvɨ cha yaha̱ chihi̱, ta tari tuhun cha cucutuñi chi tandɨhɨ ñáyɨvɨ nuu Nyoo ta yɨhɨ́ ñu cuhun ñu anyaya tyicuan ri maa. Ma ndoo ri yo chihin tandɨhɨ cuan. \v 3 Soco tatu Nyoo ta chaha ra, sacuvi yo ihya: cuhun yo ityi nuu ca. \p \v 4-6 Vatyi ñu cha yaha̱ naquehe̱n cuenda cha ndichin Nyoo noo chaha, chitó ñu cha chahá Nyoo, ta nyaá Tatyi Ii Nyoo chihin ñu. Ta cha chitó ñu yoso caa cha vaha tuhun Nyoo, ta cha ñihi ñu tunyee iñi Nyoo. Ta chihin tunyee iñi cuan cunyaca ñaha Nyoo ñuhu̱ ñayɨvɨ̱ chaa. Tatu cha yaha̱ naquehe̱n cuenda ñu tandɨhɨ cha vaha cuan noo chaha, ta yaha̱ cuan ta sandɨhɨ ñu cha chinó iñi ñu chi Nyoo, ma cuvi ca cha ndu uvi iñi ñu inga chaha. Vatyi suri maa ñu tari cha tyaá ñu chi ra Cristo nu cruzi inga chaha, vatyi chahá ñu cha cuacu nyaa ñáyɨvɨ chi ra. \v 7 Añima ñáyɨvɨ cuví tari noo ñuhú nu sahá tyiño ñu, vatyi noo ñuhú tahan ri chaha cha coon savi, chihí ñuhú cuan ndutya savi cuan. Tatu vaha ñuhú cuan ta vaha cuvaha cha tachi̱ ñu nuu chi, cunasoco Nyoo chi ñuhú cuan. \v 8 Soco tatu cañá iñu ta cañá nyava nuu chi, ñahri maa tuhun. Ta cusoco Nyoo chi ñuhú ña vaha cuan ta cucayu chi. Ta tyicuan caa tucu cucuvi chi ñu cha sandɨhɨ̱ cha chinó iñi chi Nyoo. \p \v 9 Yañi, vasɨ cahán ndi tyicuan caa, soco chitó vaha ndi vatyi nyoho sacuví ndo cha vaha, maa maa ri cha sacuví ñu cha cacú añima sacuví ndo, ta ña sacuví ndo tari ñu cuví tari ñuhú ña vaha cuan. \v 10 Vatyi Nyoo, ra vaha cuví ra, ta ma naa iñi ra cha sacuví ndo. Ta nyehé ra vatyi cuñí xaan ndo chi ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo, vatyi tyinyee̱ ndo chi ñu, ta tyinyeé ca ndo chi ñu nya vityin. \v 11 Cuñí ndi vatyi na cunɨɨ ca iñi ndo nyacua nya quichi Sutu Mañi yo, tyicuan caa ta cuñihi ndo tandɨhɨ cha nyatú ndo. \v 12 Ña cuñí ndi cha cusuchan ndo, soco sa̱ha ndo cuenda chi ñu cha chinó vaha iñi chi Nyoo ta sa̱cuvi ndo tari sacuví ñu. Vatyi ñu chinó vaha iñi chi Nyoo chihin cha cama iñi ñu, ican ñu ñihí cha catyí Nyoo tyi cuhva ra chi yo. \p \v 13 Vatyi ta cha naha catyi̱ Nyoo chi ra Abraham, vatyi cuhva ra noo cha cuhva ra chi ra. Ta Nyoo tyaa̱ ra cuhva cha cuhva ra, ta noo ri tuhun caha̱n ra vatyi maa ra, Nyoo cuví ra. \v 14 Ta tyehe caa catyí ra: “Cha ndicha vatyi cunasoco xain chuun ta cuaha xaan sehun cucuhve”, catyí ra chi ra Abraham. \v 15 Ta ra Abraham chihin cha cama iñi ra, nyatu̱ ra tuhun caha̱n Nyoo chihin ra, ta tyicuan caa naquehe̱n cuenda ra cha catyi̱ Nyoo tyi cuhva ra chi ra. \v 16 Tatu noo ñáyɨvɨ cuacuhva ñu noo cha cuacuhva ñu chi tahan ñu ta tyanaha ñu sɨvɨ noo ra cahnu ca. Ma chihin yucuan ri. \v 17 Ta yucuan chaha vatyi Nyoo minoo ri tuhun caha̱n ra, vatyi cuñi̱ ra cha coto ñáyɨvɨ vatyi ndicha tuhun cahán ra, ta ña nasamá ra tuhun cahán ra. \v 18 Yucuan chaha iyó uvi tahan cha ma cuvi nasama chi. Noo cuví cha catyi̱ Nyoo tyi cuhva ra nyatu chi ra Abraham, ta cha cu uvi, noo ri tuhun cahan ra vatyi maa ra, Nyoo cuví ra. Ta Nyoo ña cahán ra cuendu. Yucuan chaha tandɨhɨ yo cha nyañaá yo chi ra, nɨɨ iñi yo cunyee iñi yo chi ra, ta nyatú yo cha tyaá ra cuhva cha cuhva ra chi yo. \v 19 Tari noo barcu cha nuhñí noo caa vee, coto cuhun chi chihin tatyi, ta tyicuan caa quɨhɨ iñi yo cha sacacú ra Cristo añima yo. Ta cha quɨhɨ iñi yo chi ra, nuhñí yo chihin Nyoo ra nyaá inga chiyo cortina, o nya gloria cuví Cuan. \v 20 Vatyi ra Jesús cha quɨhvɨ̱ ra yucuan ta nuña̱ ra ityi nu cuhun yo nu nyaá Nyoo. Ta ican ra Jesús cuví ra minoo tata sutu tyicuan ri maa, tari ra Melquisedec. \c 7 \s1 Ra Jesús cuví tata sutu tari ra Melquisedec \p \v 1 Ra Melquisedec cha cahín tuhun, cuvi̱ ra rey ñuu Salém, ta cuví ra tata sutu cuenda Nyoo, ra cuví ra cahnu ca. Quɨvɨ cha cuandichi ra Abraham cha chaha̱n ra chicañi tahan ra chihin suhva ra cacuvi̱ rey, ta cuvi̱ chasaha ra chi ra, tyicuan ta quita̱ ra Melquisedec ityi nuu ra ta nasoco̱ ra chi ra. \v 2 Ta ra Abraham uchi uchi tinyaa̱ ra sɨquɨ́ cha saha̱ ganaa ra nu chicañi̱ tahan ra, ta chaha̱ ra chi ra Melquisedec. Ta sɨvɨ ra Melquisedec cuan cuñí chi catyí: “Rey, ra cuví ra vaha.” Ta rey ñuu Salem cuan cuví ra, yucuan chaha cuví ra: “Rey vaha cha chahá cha taxi coo añima ñáyɨvɨ.” \v 3 Ña catyí tuhun Nyoo yóó cha cuvi̱ sutu ra ta sɨhɨ ra, ni ña cahán chi tuhun yóó ñáyɨvɨ chi ra. Nɨ ri ña cahán chi tuhun ama cacu̱ ra, ni ama chihi̱ ra. Yucuan chaha cuví ra tari caá Sehe Nyoo, noo tata sutu tyicuan ri maa. \p \v 4 Soco, vityin nye̱he ndo yoso cha cahnu cuví ra Melquisedec, vatyi ra Abraham tinyaa̱ ra uchi uchi sɨquɨ cha saha ganaa̱ ra chi ra cacuvi̱ rey cuan nu chicañi̱ tahan ra, ta chaha̱ ra chi ra Melquisedec. \v 5 Tyehe ta tata ra Abraham cuví ra Melquisedec, ta cuví ra sutu, ma catyi yo tyi ra cahnu ca cuví ra. Vatyi nu cuahan ca chi ityi nuu ta suri maa ley Nyoo sanɨñɨ chi ñáyɨvɨ tata ra Abraham nacuhva ñu uchi uchi cha saha̱ ganaa ñu chi ra cacuví sutu tata ra Leví, vasɨ tata ra Abraham cacuví chi ra tari maa ñu. \v 6 Ta ra Melquisedec, ñima tata ra Leví cuví chi ra, ta ni ñima tata ra Abraham, soco vita ri tyi quehe̱n ra uchi uchi sɨquɨ tandɨhɨ cha ñihi̱ ra Abraham. Ta nasoco̱ ra Melquisedec chi ra Abraham, ra cha chaha̱ Nyoo promesa chii. \v 7 Ta chitó cachi yo vatyi cahnu ca cuví ra cha nasocó cuan, ta ñima ca ra cha nasoco̱ ra chi. \v 8 Nyehé yo vatyi cahnu ca ra cuví ra Melquisedec cha nuu inga ra caquehén cuenda uchi uchi sɨquɨ cha iyó chi ñáyɨvɨ, vatyi rayɨɨ ri cacuví ra cuan, ta tuhva chaa tuhun chihi chi ra. Soco tuhun ra Melquisedec cahán chi nu tutu Nyoo ta catyí chi tyi ñahri tuhun chihi iyó chi ra. \v 9 Ta ra Leví, chihin sehe ra, ra cacuví tata ra Abraham, ican ra cacuví tata sutu cha tahán chi caquehén cha uchi uchi sɨquɨ cha iyó chi ñáyɨvɨ. Soco tari quɨvɨ tyiyahvi̱ tucu ra Leví cuan uchi uchi cha saha ganaa ra chi ra Melquisedec cuví cuan, vatyi ra Abraham tyiyahvi̱ ra. \v 10 Vatyi ra Leví, tata ra Abraham cucuvi chi ra, vasɨ ta cacu ca ra quɨvɨ chisataha̱n ra Melquisedec chi ra Abraham. \p \v 11 Ta ra cacuví tata ra Leví suri tata ra Aarón cacuví chi ra, ican ra cacuví sutu cuenda yo ñu Israel, ta cha cuenda ra cuan quichi̱ ley chahnu Nyoo. Ta vityin tyehe ta cuví nduvaha coo yo chihin Nyoo cha cuenda cha sacuví yo cha catyí ley cuan, yucuan ndicha ña nɨñɨ ca cha quichi̱ ra Cristo ra cuví tata sutu tari ra Melquisedec, ta ñima tari ra Aarón. \v 12 Vatyi tatu Nyoo ta nasama̱ ra chi ra cuví sutu, cuñi̱ tucu chi cha nasama̱ ley ñandɨhɨ. \v 13 Ta Sutu Mañi yo cha cahán tutu Nyoo tuhun, ñima tata ra Leví ta ra Aarón cuví ra, soco tata inga sehe ra Israel cuví chi ra. Ta ni noo ra vachi tata cuan ta ña tuhvá ra cuví sutu. \v 14 Vatyi chitó vaha yo vatyi Sutu Mañi yo tata ra Judá, sehe ra Israel vachi ra, ta ra Moisés ñahri maa tuhun tata ra Judá caha̱n ra quɨvɨ caha̱n ra tuhun ra cacuví sutu. \p \v 15 Ta yucuan nyehé vaha yo, vatyi Nyoo natyaa̱ ra inga sutu tari ra Melquisedec. \v 16 Ñima tari catyí ley quichi̱ ra, vatyi ley catyí chi yóó chi tata cua quichi noo ra cuví sutu, ta ña quichi̱ ra tata cuan, soco quichi̱ ra vatyi iyó cha ndicha ñuhu Nyoo chihin ra ta ñahri tuhun chihí nyisó ra. \v 17 Vatyi ican ihya cuví cha cahán Nyoo tuhun ra: \q1 Yoho cuvún tata sutu tyicuan ri maa, \q1 Tari ra Melquisedec. \m \v 18 Yucuan chaha sacuachiyo̱ Nyoo ley chahnu cuan vatyi ña cuví maa tyinyee chi chi ñáyɨvɨ, ta ña chiñuhú. \v 19 Vatyi ley cha chaha̱ Nyoo chi ra Moisés, ña sanduvaha̱ maa chi añima yo. Ta vityin, tyiño nuu ley chahnu cuan, iyó inga tuhun vaha ca cha yɨhɨ iñi yo. Ta chihin ihya tuhvá yo chi Nyoo vatyi sanduvaha̱ ra Cristo cuhva coo yo chihin Nyoo. \p \v 20-21 Nyoo tyaa̱ ra cuhva ta tyanaha̱ ra vatyi cuhva ra noo sutu cha cahnu ca chi yo. Soco sutu cha iyó vityin ña tyanaha̱ Nyoo quɨvɨ tyiso̱ ra chi ra. Vatyi nu tutu Nyoo catyí chi tyehe caa: \q1 Sutu Mañi yo, ɨɨn ri tuhun cahan ra, ta ma nasama ra cuhva catyí ra tyehe caa: \q1 “Yoho cuvún Sutu tyicuan ri maa, \q1 tari cuví ra Melquisedec”, catyí Nyoo. \m \v 22 Yucuan chaha ra Jesús chaha̱ ra noo tuhun vaha ca chi yo, ta ñima ca tuhun cha xihna ri cuan. \v 23 Vatyi cha cuaha xaan ra cacuvi̱ sutu, soco chaa chaa ri tuhun chihí chi ra. \v 24 Soco ra Jesús ñahri tuhun chihi iyó chi ra, ta ña ndɨhɨ tuhun cha cuví ra sutu. \v 25 Yucuan chaha tyicuan ri maa cuví sacacu ra añima ñu natuhvá chi Nyoo cha cuenda ra, vatyi iyó maa ra tyicuan ri maa, vatyi cacan tahvi ra chi Nyoo cha cuenda ñu. \p \v 26 Yucuan chaha ra Jesús cuví sutu cha chiñuhú chi yo. Ta maa ra, ii ra, ñahri cha quiñi caa sacuví ra, ta ni ñahri cuatyi ra. Ta ña cutahán ra chihin ñu iyó cuatyi. Ta sucun ca nyaá ra, ican saha andɨvɨ. \v 27 Ñima tari inga ra cacuví tata sutu cuan, vatyi cuñi̱ chi cha cacahñi ra chi quɨtɨ ta cuhva cuenda ra chi Nyoo ndɨ quɨvɨ. Ta cha xihna ri, na naa cuatyi maa ra, ta yaha cuan ta naa cuatyi ñáyɨvɨ. Soco ra Jesús noo ri chaha, chaha̱ cuenda ra chi ra chi Nyoo na naa cuatyi tandɨhɨ yo. \v 28 Ley Nyoo cha quehe̱n cuenda ra Moisés, tyisó chi chi ra cacuví nuu chi tata sutu, soco ra iyó cuatyi cacuví ra. Soco yaha̱ cuan ta chaha̱ Nyoo noo tuhun chaa, ta ɨɨn ri tuhun cahan ra. Ta tyiso̱ ra chi Sehe ra cha cuví ra Sutu cahnu ca, ta maa ra cuví ra noo ra vaha tyicuan ri maa. \c 8 \s1 Natyihi̱ tahan Nyoo tuhun chaa chihin yo quɨvɨ chihi̱ ra Jesús cha cuenda yo \p \v 1 Ta chichi cha tandɨhɨ cha cahín nu tutu ihya, ican ihya cuví cha nɨñɨ ca tuhun: Ra cuví tata sutu cahnu chi yo cuví ra noo ra vaha tyicuan ri maa, ta chicunyaa̱ ra nu tyayu chichi gloria chiyo vaha Nyoo. \v 2 Ta cuví ra Sutu noo nu cuví vehe ñuhu cha ndicha vaha nu nyaá Nyoo. Maa Sutu yo Nyoo savaha̱ vehe cuan, ta ñima rayɨɨ. \v 3 Tandɨhɨ ra cacuví tata sutu tyiso̱ Nyoo chi ra, vatyi cuhva cuenda ra ofrenda chi Nyoo ta cahñi ra quɨtɨ na naa cuatyi ñáyɨvɨ chihin nɨñɨ tɨ. Ta yucuan chaha̱ nɨñɨ cuñí chi cuhva cuenda tucu ra Jesucristo nɨñɨ ra chi Nyoo. \v 4 Tyehe ta sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ nyaá ra cuví ra sutu, ni ñima sutu cuvi ra tatu tyicuan caa. Vatyi sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱, iyó ca ra cacuví sutu cha cachahá cuenda ofrenda chi Nyoo tari cuhva catyí ley cha tyaa̱ ra Moisés. \v 5 Soco ra cacuví sutu sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱, sacuví ra tyiño nuu Nyoo soco tari cuhva cuví andɨvɨ. Cuví chi noo xiñahñu tyiño sahá ra Cristo. Ta chitó yo vatyi tyicuan caa, vatyi quɨvɨ cha cua savaha̱ ra Moisés vehe ñuhu cuan ta cha naha, Nyoo catyi̱ ra chi ra tyehe caa: “Sa̱ha vaha cuenda, ta sa̱vahun tari cuhva caá cha sañahi̱ chuun quɨvɨ chinyau̱n nu yucu cuan”, catyí Nyoo chi ra. \v 6 Soco ra Cristo ra cuví sutu cahnu chi yo, vaha ca cuhva sacuví ra, vatyi cha cuenda maa ra, natyihi̱ tahan Nyoo noo tuhun vaha xaan ca chihin yo, vatyi vaha ca cha cucuhva ra chi yo. \p \v 7 Vatyi tyehe ta cuví cacu añima yo chihin tuhun xihna ri cha natyihi̱ tahan Nyoo chihin yo, ña chiñuhú ca cha natyihi tahan chaa ra tuhun chihin yo cha cu uvi chaha. \v 8 Soco Nyoo nyehe̱ ra vatyi ña vaha maa sacuvi̱ ñáyɨvɨ cuan, ta cahán ra tuhun ñu nu tutu ra tyehe caa: \q1 Cuchaa chi quɨvɨ vatyi cunatyihi tahin tuhun chaa chihin ñáyɨvɨ Israel ta ñu Judá, catyí Sutu Mañi yo. \q1 \v 9 Ñima tari natyihi̱ tahin tuhun chihin ñáyɨvɨ chahnu ñu, quɨvɨ tɨi̱n ndaha ñu ta tave̱ chi ñu ñuu Egipto. \q1 Vatyi ña sacuvi̱ ñu tuhun cha natyihi̱ tahin chihin ñu, \q1 ta yucuan chaha sañe̱ chi ñu, catyí Sutu yo Nyoo. \q1 \v 10 Tuhun cha cunatyihi tahin chihin ñu ñuu Israel nu cuahan ca chi, tyehe caa cucuvi, catyi Sutu Mañi yo: \q1 Chichi cha chiñi tuñi xiñi ñu, cutyai ley mai, ta chichi añima ñu cutyai. \q1 Tyicuan ta mai cucuvi Nyoo ñu, \q1 ta maa ñu cucuvi ñu ñáyɨvɨ chii. \q1 \v 11 Tyicuan ta ña nɨñɨ ca cha sañahá ñu chi tahan ñu, ni chi yañi ñu, tacuhva vatyi cohon nuu ñu chi yuhu cha cuví Nyoo ñu. \q1 Vatyi tandɨhɨ ñu, cucohon nuu ñu chii, \q1 nyacua nya ñu luhlu ca ta nyacua nya ñu chahnu ca. \q1 \v 12 Ta cusahi tɨcahnu iñi cha quiñi caa cha sacuvi̱ ñu. \q1 Ta ma nɨcohon ca maa iñi cuatyi ñu, catyí Sutu Mañi yo. \m \v 13 Quɨvɨ cha cahán Nyoo tuhun cha natyihi̱ chaa ra tuhun chihin yo, cuñí chi catyí vatyi cha sacuchahnu̱ ra cha xihna ri cuan. Ta numi ri cundɨhɨ tuhun cha cuví cha chahnu cuan. \c 9 \s1 Nu sañahá chi yoso caa vehe ñuhu cha iyó sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ta vehe ñuhu nu cuví andɨvɨ \p \v 1 Quɨvɨ natyihi̱ tahan Nyoo tuhun cha xihna ri chihin ñáyɨvɨ, chaha̱ ra cuhva chi ñu yoso caa sacahnu ñu chi ra, soco chichi noo vehe ñuhu cha nyaá sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya. \v 2 Tyehe caa chino̱ vehe ñuhu cuan: Chata noo cortina nyaá cuartu cha xihna ri nu tayucú cañileru, ta nanyaá mesa nu catuvi̱ pan ii. Ta chicunañi̱ cuartu cuan Nu Ii. \v 3 Chata cortina cu uvi, yucuan cuvi̱ nu chicunañi̱ Nu Ii Xaan Ca. \v 4 Ta yucuan nanyaá noo arta xuhun cuaan nu chahmi̱ ra cutu. Ta nanyaá caja, cha natyihi̱ tahan Nyoo tuhun chihin yo, ta iñi xuhun cuaan nɨcacahnu. Ta chichi cuan ñoho̱ casitu xuhun cuaan cha ñoho̱ maná. Ta ñoho̱ yutun cha natyacu̱ cha chindaha̱ ra Aarón. Ta ñoho̱ tucu yuu cha nyaá ndɨ uchi mandamientu. \v 5 Ta sɨquɨ caja cuan nyicú cha tari caa ángel, ta cuñí chi catyí vatyi nyaá Nyoo yucuan. Ta chihin ndichin ángel cuan cachasɨ́ ra nu cuví nu tuhva̱ Nyoo saha̱ ra tɨcahnu iñi cuatyi ñáyɨvɨ. Cha vityin ña cuví nacatyí ca ndi sɨquɨ tuhun ihya. \p \v 6 Ta tyicuan caa cuvi̱ vehe ñuhu cuan. Ta ndɨquɨvɨ ri caquɨhvɨ̱ ra cacuví sutu chichi cuartu cha xihna ri nu nañí Nu Ii, tacuhva sacahnu ra chi Nyoo. \v 7 Soco cuartu cu uvi Nu Ii Xaan Ca cuan iyó maa minoo ra cuví nuu chi sutu, ta yucuan ra cuví quɨhvɨ yucuan, noo chaha cha noo cuiya. Ta cuhva cha quɨhvɨ̱ ra, cuñí chi cuiso ra nɨñɨ quɨtɨ vatyi cuhva cuenda ra chi Nyoo cha cuenda cuatyi maa ra ta cuatyi ñáyɨvɨ. \v 8 Ta cha tyicuan caa sañahá Tatyi Ii Nyoo chi yo vatyi, ta cuvi ca chaa yo nuu Nyoo vatyi ni nyaá ca cuartu cha xihna ri cuan. \v 9 Tandɨhɨ maa ihya cuví chi tari noo xiñahñu ri cha cuenda tuhun chaa cha chacu̱n Nyoo vityin: vatyi noo cha chaha̱ cuenda ñu chi Nyoo ña tyiñyee̱ chi chi ñu na caca vaha iñi ñu. \v 10 Vatyi tandɨhɨ cuhva sacuvi̱ ra cacuvi̱ sutu cuan cahán chi maa ri cuenda ñáá cha cuví cachi ñáyɨvɨ, ta ñáá cha cuví coho ñu, ta yoso caa cundundɨɨ coño ñuhu ri ñu. Ta catuvi̱ cuhva cuan, nyatu̱ chi nya quɨvɨ cacun Nyoo inga cuhva vaha ca. \p \v 11 Soco vityin cha yaha̱ quichi̱ ra Cristo ta maa ra cuví tata sutu cahnu cha cuenda tuhun vaha ca cha chacu̱n Nyoo. Quɨhvɨ̱ ra chichi vehe ñuhu vaha ca, ta ndɨɨ ca, vatyi maa ra cuví sutu. Ta ñima rayɨɨ savaha̱ vehe ñuhu cuan o cuñí chi catyí, ñima vehe ñuhu ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya cuví. \v 12 Ra Cristo quɨhvɨ̱ ra vehe ñuhu nu cuví gloria Nu Ii Xaan Ca. Soco ñima ca cha cuhva cuenda ra nɨñɨ mbee luhlu, o becerro, soco nɨñɨ maa ra chaha̱ cuenda ra. Ta tyicuan caa quɨhvɨ̱ ra noo ri chaha nu ndɨhɨ tuhun, ta tyicuan caa ta cuví sacacu ra chi yo tyicuan ri maa. \v 13 Nɨñɨ toro, ta nɨñɨ ndixihyu, ta ñiyaa becerro cha cachahmi̱ ra nu arta, tuhva̱ ra catyicu̱ ra chata ñu ca iyó cuatyi, ta coño ñuhu ri ñu sandundɨɨ̱ chi cuan nuu Nyoo. \v 14 Ta tatu tyicuan caa, ¡Ñana cha cahnu ca tunyee iñi iyó chi nɨñɨ ra Cristo! Vatyi tyinyee̱ Tatyi Ii chi ra ta chaha̱ cuenda ra chi ra chi Nyoo chihin cha ñahri cuatyi ra. Ta nɨñɨ ra sandachí chi cha ña vaha cha caá añima yo tacuhva ma cuita ca iñi yo ley cha chaha̱ tuhun chihi chi yo, ta tyicuan caa ta cuví sacuvi yo tyiño nuu ra cuví Nyoo nyitó. \p \v 15 Yucuan chaha ra Jesucristo cuví ra cha cahán chaha yo cha cuenda tuhun chaa cha natyihi̱ tahan Nyoo chihin yo. Ta cha cuenda cha chihi̱ ra, iyó tɨcahnu iñi cuatyi cha sacuvi̱ yo quɨvɨ chinyaca̱ ñaha tuhun cha xihna ri cuan chi yo. Ta yoó, ñu nacana̱ Nyoo chi cuví yo, cuví naquehen cuenda yo noo cha ma ndɨhɨ ca maa, cha catyi̱ maa ra tyi cuhva ra chi yo. \v 16 Vatyi tatu iyó noo tutu cha sandoo̱ noo ra chihi, ta catyí tutu cuan ñáá ndɨhɨ cha cuñihi ñáyɨvɨ chi ra tatu chihi ra; cuñí chi cha coto vaha ra cuví tyiño tatu ndicha cha chihi̱ ra cha sandoo̱ tutu cuan; tyicuan ta cuví sacaca ra tyiño cuan ta nasacha ra cha tahán chi chi ñu cuan. \v 17 Vatyi cha nɨri ca cha iyó ra cha sandoó tutu cuan, ma cuvi cundaa tyiño cha quehen cuenda ñu cha tahán chi chi ñu, soco nya cúvi ra, tyicuan ta cuví quehen cuenda ñu. \v 18 Yucuan chaha chihi̱ quɨtɨ ta chatɨ̱ nɨñɨ tɨ quɨvɨ natyihi̱ tahan Nyoo tuhun cha xihna ri cuan chihin yo. \v 19 Quɨvɨ cuan, ra Moisés sacoto̱ ra tandɨhɨ ley Nyoo chi tandɨhɨ ñáyɨvɨ. Yaha̱ cuan ta quehe̱n ra noo sahma cuaha cha chino̱ chihin ixi mbee ta chihin noo soco yutun cha nañí hisopo, satyii̱ ra nu nɨñɨ becerro ta nu nɨñɨ ndixihyu luhlu, nasaca̱ ra chihin ndutya, ta tyicu̱ ra chata libru ley Nyoo ta chata tandɨhɨ ñáyɨvɨ ñandɨhɨ. \v 20 Tyicuan ta quichaha catyí ra chi ñu: “Ican ihya cuví nɨñɨ cha cuví cha ndaa vatyi natyihi̱ tahan Nyoo tuhun chihin ndo”, catyí ra. \v 21 Ta suri tyicu̱ tucu ra Moisés nɨñɨ nu cuví vehe ñuhu cuan, ta sɨquɨ tandɨhɨ cha cachotyiñó ra yucuan nu casacahnú ra chi Nyoo. \v 22 Tyicuan caa sacuvi̱ ra vatyi catyí ley Nyoo tyi tandɨhɨ ta chihin nɨñɨ, cuñí chi ndundɨɨ nuu Nyoo. Ta catyí tucu chi vatyi ma saha Nyoo tɨcahnu iñi cuatyi tatu ma catɨ nɨñɨ. \s1 Nɨñɨ ra Cristo, ican cuan tinyaa̱ cuatyi yo \p \v 23 Ta yucuan chaha cuñi̱ chi cha sacuvi̱ tata sutu tyicuan caa, vatyi ndundɨɨ tandɨhɨ cuan, vatyi cuví chi noo xiñahñu cha iyó ityi andɨvɨ. Soco tandɨhɨ cha cuenda ityi andɨvɨ, cuñí chi noo nɨñɨ vaha ca cha cuhva cuenda yo, ta ñima ca tari nɨñɨ quɨtɨ cuan. Cuñí chi nɨñɨ ra Cristo. \v 24 Vatyi ra Cristo ña quɨhvɨ̱ ra chichi noo vehe ñuhu cha savaha̱ ñáyɨvɨ cha cuví xiñahñu ri. Soco quɨhvɨ̱ ra chichi vehe ñuhu cha ndicha vaha cha cuví gloria. Ta vityin cahán ra chaha yo nuu Nyoo. \v 25 Ra cuví nuu chi sutu cuenda ñu Israel quɨhvɨ̱ ra Nu Ii Xaan Ca cuan tahan cuiya vatyi cuhva cuenda ra nɨñɨ cha ñima nɨñɨ ra cuví. Soco ra Cristo, ña cuaha chaha cuñí chi cuhva cuenda ra chi ra. \v 26 Vatyi tyehe ta tyicuan caa, cuaha chaha cuñí chi cha nyehe ra tɨndoho ta cúvi ra nyata chino̱ ñuhu ñayɨvɨ̱ ta nya vityin. Soco vityin cha cua cuyatyin cundɨhɨ tuhun ñayɨvɨ̱, noo ri chaha quichi̱ ra Cristo, ta chaha̱ cuenda ra chi maa ra tacuhva vatyi cuví tinyaa ra cuatyi yo. \v 27 Noo ri chaha, cúvi yo ta yaha cuan ta cucutuñi chi yo. \v 28 Ta tyicuan caa tucu ra Cristo, noo ri chaha, chaha̱ cuenda ra chi ra tacuhva tinyaa ra cuatyi cuaha xaan ñáyɨvɨ. Yaha̱ cuan ta cuquichi ra cha cu uvi chaha, ñima ca cha quichi tinyaa ra cuatyi, soco cha quichi sacacu ra chi ñu cha nyatú chi ra. \c 10 \p \v 1 Vatyi ley Nyoo cha tyaa̱ ra Moisés, cuví chi tari noo xiñahñu ri, cha cuenda cha vaha ca cha cuquichi. Soco ñima maa cha ndicha vaha cuví. Vatyi ley cuan, ma cuvi maa sanduvaha chi chi ñu nanducú chi Nyoo. Vatyi tahan cuiya ri chahá cuenda ra cuví nuu chi tata sutu cuenda ley chahnu nɨñɨ quɨtɨ. Soco ma cuvi cacu añima yo chihin cuan. \v 2 Vatyi tyehe ta cuví sanduvaha ley cuan chi ñu, cundɨhɨ tuhun cha chahá cuenda ra nɨñɨ ndɨcuiya ri. Vatyi tatu cha ndundɨɨ̱ ñu noo chaha cha cuenda tandɨhɨ maa, ma caca ca xiñi ñu vatyi iyó cuatyi ñu ta ña chiñuhú ca cha cuhva cuenda ra inga chaha. \v 3 Soco tahan cuiya ri chahá cuenda ra nɨñɨ, ta ican cuan sanɨcohón chi iñi ñu vatyi iyó cuatyi ñu. \v 4 Vatyi nɨñɨ toro ta nɨñɨ ndixihyu, ma cuvi maa tinyaa chi cuatyi yo. \p \v 5 Yucuan chaha ra Cristo, quɨvɨ cuaquichi ra sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya, catyi̱ ra chi Nyoo tyehe caa: \q1 Ña cuñún cha cahñi ñáyɨvɨ quɨtɨ ta cuhva cuenda ñu chuun, \q1 yucuan chaha savahu̱n noo coño ñuhu chii. \q1 (Vatyi tyicuan caa ta cuví cuhva cuende chii chuun.) \q1 \v 6 Ta vatyi ña tahán iñun cha cahmi ñu quɨtɨ ta cuhva cuenda ñu chuun cha cuenda cha tinyaa cuatyi ñu. \q1 \v 7 Catyí yuhu: “Ma yuhu, vachi ihya vatyi sacuvi cuhva cuñún, Nyoo Suti, \q1 tari cuhva cahán chi tuhin nu libru ley maun”, catyí ra Jesucristo. \m \v 8 Cha xihna ri, catyí ra Jesucristo vatyi Nyoo, ña cuñí ra cha cuhva cuenda ñu chi quɨtɨ chi ra. Ni cha cahmi ñu quɨtɨ cha cuenda cha tinyaa cuatyi ñu, ña cuñí Nyoo, catyí ra. Vasɨ maa ri tuhun cha catyí ley chahnu vatyi sacuví yo cuví, soco ña tahán iñi Nyoo, catyí ra. \v 9 Ta yaha̱ cuan ta catyí tucu ra: “Ma yuhu vachi ihya, vatyi sacuvi cuhva cuñún, Nyoo Suti.” O cuñí chi catyí, sacuachiyo̱ Nyoo cuhva chahnu cuan, ta nacuvi chi inga cuhva chaa ihya. \v 10 Nyoo sandundɨɨ̱ ra chi yo vatyi ra Jesucristo sacuvi̱ ra cuhva cuñi̱ Sutu ra, ta chaha̱ cuenda ra coño ñuhu ra. Noo ri chaha chihi̱ ra ta ndɨhɨ̱ tyiño saha̱ ra. \p \v 11 Tandɨhɨ ra cacuví tata sutu ñuu Israel, ndɨ quɨvɨ sacuvi̱ ra tyiño nuu Nyoo, ta tyicuan ri chaha̱ cuenda ra suri maa cha tuhvá maa ra chahá cuenda chi Nyoo, vasɨ ña cuvi̱ tinyaa chi cuatyi yo. \v 12 Soco ra Jesucristo, noo ri chaha chaha̱ cuenda ra chi ra chi Nyoo cha cuenda cuatyi yo. Tyicuan ta chicunyaa̱ ra tyayu gloria chiyo ndaha vaha Nyoo. \v 13 Ta yucuan nyatú ra nyacua nya cacun Nyoo chi ra xaan iñi chi ra chaha ra. \v 14 Vatyi chihin noo ri chaha cha chihi̱ ra Cristo ta cuvi̱ sanduvaha ra añima ñáyɨvɨ cuenda Nyoo, tyicuan ri maa. \v 15 Ta suri tyicuan caa catyí tucu Tatyi Ii Nyoo chi yo. Vatyi cha xihna ri catyí ra chi yo nu tutu tuhun Nyoo tyehe caa: \q1 \v 16 Tuhun cha cunatyihi tahin chihin ñu quɨvɨ cuan, tyehe caa cucuvi, catyí Sutu Mañi yo: \q1 Cutyai ley mai chichi añima ñu, ta cutyai chichi cha chiñi tuñi xiñi ñu, catyí Nyoo. \m \v 17 Ta yaha̱ cuan ta catyí tucu ra: \q1 Ma nɨcohon ca maa iñi cuatyi ñu, nɨri cha quiñi caa cha chinyacuvi̱ ñu, catyí Sutu Mañi yo. \m \v 18 Ta cha yaha̱ saha̱ Nyoo tɨcahnu iñi cuatyi, ña cuñí ca chi cha cahñi ñáyɨvɨ chi quɨtɨ, ta cuhva cuenda ñu chi Nyoo cha cuenda cuatyi ñu. \s1 Cuñí chi nanducu yo chi Nyoo \p \v 19 Yucuan chaha yañi, cuví quɨhvɨ maa yo Nu Ii Xaan Ca cuan nu nyaá Nyoo, cha cuenda vatyi cha chatɨ̱ nɨñɨ ra Jesucristo ta tinyaa̱ ra cuatyi yo. \v 20 Cha nuña̱ ra Cristo noo ityi chaa, ityi cuhun yo nu conyito añima yo. Vatyi maa maa cuhva cha chihi̱ ra ta ndata̱ cortina cha chasɨ̱ nu chinyaa̱ Nyoo. Cha tahnya̱ cortina, ican cuví cha chihi̱ ra, tacuhva nuña ityi quɨhvɨ yo ta chaa yo nu nyaá Nyoo. \v 21 Ra Jesús cuví sutu cha nyacá ñaha nu cuví vehe Nyoo andɨvɨ. \v 22 Yucuan chaha cuñí chi nanducu yo chi Nyoo chihin noo cha ndicha ta chihin cha nɨɨ iñi yo chinó iñi yo chi ra, vatyi maa ra sandundɨɨ̱ ra añima yo, tacuhva ma quɨhɨ ca iñi yo vatyi iyó cuatyi yo, vatyi tari cha nacatya̱ ra coño ñuhu yo chihin ndutya cuii, na ndu ndɨɨ yo nu Nyoo. \v 23 Na cunɨɨ ca iñi yo chino iñi yo chi Nyoo ta ma ndu uvi iñi yo vatyi Nyoo cuhva ra cha catyi ra vatyi cuhva ra chi yo. \v 24 Ta cuñí chi nanducu yo cuhva tyinyee yo chi tahan yo, na cuñi ca ñu chi tahan ñu ta sacuvi ca ñu cha vaha. \v 25 Ña tahán chi quehen yo cuhva caá ñu cha sandɨhɨ̱ cha quichi nu ndu ɨɨn ri yo, soco cuñí chi cha sandunɨɨ yo iñi noo noo tahan yo. Ta yaha ca cuhva cuñí chi tyinyee yo chi tahan yo vityin cha nyehé yo vatyi Sutu Mañi yo cha cuñí chaa quɨvɨ quichi ra ta cucutuñi chi tandɨhɨ ñáyɨvɨ. \p \v 26 Vatyi tatu cha yaha̱ chicoho̱n nuu yo cha ndicha, ta ña quichahá yo ta tyicuan ri sacuví ca yo cuatyi, ñahri ca cuhva coo tɨcahnu iñi cuatyi yo. \v 27 Ta cutachi tuñi Nyoo chi yo. Ta cutyihi ra chi yo nu cucayu ñáyɨvɨ cha xaan iñi chi ra, ta cundɨhɨ tuhun ñu. \v 28 Tatu noo ñáyɨvɨ Israel ña quichaha̱ ñu cuhva catyí ley ra Moisés, ta chiyo̱ uvi o uñi testigu, cúvi ñu cuan cha cuenda cuatyi ñu, ta yori cundahvi cuñi̱ nyehe chi ñu. \v 29 Ta nyaca cuví ñu cha ña quichaha ca chi Sehe Nyoo ta sahá ñu tyi nɨñɨ ra cha sanduvaha̱ añima ñu cha ñima ri tuhun cuví. Ta chihin nɨñɨ cuan natyihi̱ tahan Nyoo tuhun chihin yo. Soco cahán ña vaha ñu sɨquɨ Tatyi Ii Nyoo cha chahá tumañi iñi chi yo. Yaha ca cuhva cutachi tuñi Nyoo chi ñu cuan. \v 30 Vatyi chitó yo vatyi Sutu Mañi yo, ican ra catyí ra tyehe caa: “Yuhu tahán chi tachi tuñi chi ñáyɨvɨ, yuhu catyí cha cuvi chi ñu.” Ta catyí tucu ra vatyi cutuñi chi ñu nuu ra. \v 31 Ndicha cha iyó Nyoo, ta yucuan chaha tahán chi cuyuhvi yo chi ra, coto tachi tuñi ra chi yo cha cuenda cuatyi yo. \p \v 32 Soco ma naa iñi ndo quɨvɨ natɨɨ̱n cuenda ndo cha ndichin Nyoo chichi añima ndo, vatyi quɨvɨ cuan cunyee̱ xaan iñi ndo cha nyehe̱ ndo tɨndoho cha cuenda ra. \v 33 Yɨhɨ́ nyoho caha̱n ñáyɨvɨ chi ndo, ta sanyehe̱ ñu tɨndoho chi ndo nu tuvi. Ta yɨhɨ́ nyoho uhvi xaan cuvi̱ chi ndo cha nyehe̱ ndo cha cuvi̱ chi tahan ndo cha tyicuan caa, ta cunyee̱ xaan ndo. \v 34 Ta cundahvi̱ iñi ndo chi ñu ñoho̱ vehe caa, ta chihin cha sɨɨ cuñí ndo cunyee̱ ndo quɨvɨ tinyaa̱ ñu cha iyó chi ndo, vatyi chitó ndo vatyi andɨvɨ iyó ca cha vaha ca cha cuenda ndo, ta ña ndɨhɨ́ maa cuan. \v 35 Yucuan chaha ma sandɨhɨ ndo cha quɨhɨ iñi ndo chi ra Cristo, vatyi nu cuahan ca chi ta cuñihi ndo cha vaha ca vatyi chinó iñi ndo. \v 36 Cuñí chi cha coo cha cama iñi ndo tacuhva cuví sacuvi ndo cuhva cuñí Nyoo, ta tyicuan caa ta naquehen ndo cha catyí ra tyi cuhva ra. \v 37 Vatyi nu tutu Nyoo catyí chi tyehe caa: \q1 Ña naha ca ta cuquichi ra cha tahán chi quichi, ta ma cucuee ca ra. \q1 \v 38 Ta catyí Sutu Mañi yo tyehe caa: “Ñu cha sanduvahi̱ añima, \q1 chihin cha chinó ri iñi ñu chi yuhu, ta conyito añima ñu. \q1 Soco tatu cunuhu chata ñu, ma cusɨɨ cuñi yuhu chihin ñu”, catyí Nyoo. \m \v 39 Soco maa yo ña sacuví yo tari sacuví ñu cuanaá añima, vatyi ñu chinó iñi chi Nyoo cuví yo, ta tyicuan caa cucacu añima yo. \c 11 \s1 Cuhva cuñí chi cha chinó iñi yo chi Nyoo \p \v 1 Cha chinó iñi yo chi Nyoo ican cuví cha chitó vaha yo tyi cuñihi yo cha nyatú yo, ta chitó vaha yo vatyi noo cha ndicha vaha cha ña nyehé yo vityin, cuñihi yo vatyi chinó iñi yo chi Nyoo. \v 2 Ñáyɨvɨ chiyo̱ ta cha naha, chino̱ iñi ñu chi Nyoo, ta yucuan chaha quita̱ vaha ñu nuu ra. \p \v 3 Cha cuenda cha chinó iñi yo chi Nyoo, ta chitó yo vatyi savaha̱ ra ñuhu ñayɨvɨ̱ chihin tuhun cahán ra. Ta chitó yo vatyi tandɨhɨ cha nyehé yo vityin, chino̱ chi ta cha naha chihin cha ña tuhva yo nyehé. \p \v 4 Cha cuenda cha chino̱ iñi ra Abel chi Nyoo, ta chaha̱ cuenda ra noo cha chaha̱ ra chi Nyoo. Ta vaha ca cha chaha̱ ra ta ñima ca cha chaha̱ ra Caín, yañi ra. Ta yucuan chaha natɨɨ̱n cuenda Nyoo chi ra tari noo ra vaha, ta natɨɨ̱n cuenda ra cha chaha̱ ra. Yucuan chaha vasɨ cha chihi̱ ra Abel, soco tari quɨvɨ cahán ca ra tuhun chihin yo vityin, yoso caa tahán chi chino iñi yo chi Nyoo. \p \v 5 Cha cuenda cha chino̱ xaan iñi ra Enoc chi Nyoo, ta cuanuhu̱ ra chihin Nyoo chihin cha ña chihi̱ ra. Ta ña nañihi̱ ca ñu chi ra, vatyi naquehe̱n Nyoo chi ra. Ta nu tutu Nyoo, catyí chi vatyi cha ni cumañi ca naquehen Nyoo chi ra Enoc, sacuví ra maa ri maa cuhva tahán iñi Nyoo, yucuan chaha naquehe̱n ra chi ra. \v 6 Soco ma cuvi sacuvi yo cha tahán iñi Nyoo tatu ña chinó iñi yo chi ra. Vatyi tatu cuñí yo nanducu yo chi ra, cuñí chi cha chinó iñi yo tyi iyó ra. Ta cuñí tucu chi chinó iñi yo vatyi cucuhva ra cha vaha chi ñu nanducú chi ra. \p \v 7 Cha cuenda cha chino̱ iñi ra Noé chi Nyoo, ta quichaha̱ ra tuhun caha̱n Nyoo, cha catyi̱ Nyoo chi ra noo cha cucuvi ityi nuu ca. Ta vasɨ tañaha ca nyehe ra soco cha cuenda cha chinó iñi ra chi Nyoo, ta savaha̱ ra barcu cuan ta sacacu̱ ra chi ñáyɨvɨ chi ra. Ta cha cuenda cha chino̱ iñi ra chi Nyoo, sandoo̱ ra cuatyi ñu sɨquɨ ñu cha ña quichahá chi Nyoo, na tachi tuñi ra chi ñu. Ta cha cuenda cha chino̱ iñi ra Noé chi Nyoo cuvaha̱ ra nuu ra. \p \v 8 Ta cha cuenda cha chino̱ iñi ra Abraham chi Nyoo, ta quichaha̱ ra chi ra quɨvɨ cana̱ ra chi ra. Yucuan chaha quita̱ ra ñuu ra ta cuahan ra nu cucuhva Nyoo ñuhú cha cundoo chi ra. Quita̱ ra ñuu ra chihin cha ña chitó ra nya cuahan ra. \v 9 Cha cuenda cha chinó iñi ra Abraham, yucuan chaha chiyo̱ ra nu ñuhú cha ta cuhva ca Nyoo chi ra. Chiyo̱ ra noo vehe sahma ri, ta suri tyicuan caa tucu ra Isaac, sehe ra, ta ra Jacob, sehe ñañi ra. Vatyi suri catyi̱ tucu Nyoo chi nɨnduvi ra cuan tyi cucuhva ra ñuhú cuan chi ra. \v 10 Vatyi ra Abraham nyatú maa ra noo ñuu vaha ca cha cucuhva Nyoo chi ra, ta maa Nyoo chacu̱n cuhva ñuu cuan ta maa ra savaha̱ ra, ta chicha cimientu tyihi ra chaha. \p \v 11 Ta suri chino̱ iñi tucu cu Sara cha catyi̱ Nyoo chi ña cha cucoo sehe ña. Ta vasɨ cha chahnu xaan ña, soco chaha̱ Nyoo fuerza ra chi ña, ta chicoo̱ sehe ña. Tyicuan caa cuvi̱ vatyi chino̱ iñi cu Sara cha catyi̱ Nyoo chi ña. \v 12 Yucuan chaha vasɨ cha nyañaa quɨvɨ cha cúvi ra Abraham, soco chicoo̱ sehe ra. Ta yaha̱ cuan cuaha xaan ñáyɨvɨ cacu̱ cha cuvi̱ ñu tata ra. Tari cha cuaha tiñoo andɨvɨ, ta tari cha cuaha niyɨtɨ yuhu tyañuhu, vatyi ña cuví nacahvi yo. \p \v 13 Tandɨhɨ ñu cuan cachihi̱ ñu cha ni cumañi ca naquehe̱n cuenda ñu cha catyi̱ Nyoo tyi cuhva ra chi ñu. Soco vasɨ ta naquehen cuenda ca ñu ta chihi̱ ñu soco nyehe̱ cachi vaha ñu chihin cha chinó iñi ñu. Ta sɨɨ xaan cuñí ñu. Ta chihin cuan cutuñí iñi ñu ta cahán ñu tuhun vatyi noo ñu yahá ri sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya cuví ñu. \v 14 Vatyi ñu cacahán tyehe caa, cuñí chi catyí vatyi ni nanducú ñu noo nu coo ñu. \v 15 Tyehe ta chicá ca xiñi ñu ñuu nu quita̱ ñu, totyehe cuví cunuhu ñu nyicuan. \v 16 Soco vatyi cuñí ñu noo ñuu vaha ca, o cuñí chi catyí nya gloria, yucuan chaha Nyoo ña cucahan nuu ra cha cuví ra Nyoo ñu. Vatyi cumí ra noo ñuu nu cuví coo ñu. \p \v 17 Ta cha cuenda cha chino̱ iñi ra Abraham chi Nyoo, yucuan cuenda quichaha̱ ra nu cahan Nyoo ta tyaa̱ ra cuhva cha cahñi ra chi sehe mañi ra ra Isaac, quɨvɨ nducu nyehe Nyoo chi ra tu ndicha cha chinó iñi ra, vasɨ suri maa Nyoo catyi̱ ra \v 18 vatyi cuaha xaan ñáyɨvɨ cucuvi tata ra chihin ra Isaac cuan. \v 19 Soco ña yuhvi̱ ra Abraham cuacuhva cuenda ra sehe ra chi Nyoo, vatyi chitó ra vatyi Nyoo, iyó tunyee iñi chi ra nyacua nya cha sanandotó ra ndɨyɨ. Ta tari quɨvɨ sanandoto̱ Nyoo chi sehe ra, vatyi cha nyaá cha cua cahñi ra chi ra, ta nacuhva̱ Nyoo chi sehe ra chi ra inga chaha. \p \v 20 Ta ra Isaac chino̱ tucu iñi ra chi Nyoo. Ta yucuan chaha catyí ra vatyi sehe ra, ra Jacob ta ra Esaú, cuñihi ra cha vaha nu cuahan ca chi. \v 21 Ta ra Jacob chino̱ iñi ra chi Nyoo, cuhva cha cua cúvi ra. Ta catyí ra vatyi tahan tahan sehe ñañi ra, sehe ra José, cuñihi ra cha vaha. Ta sacahnu̱ ra chi Nyoo nu nanyaá ra chihin yutun cha tuví ra. \v 22 Ta ra José ñandɨhɨ, chino̱ iñi ra chi Nyoo, ta catyi̱ ra, cuhva cha cua cúvi ra, vatyi ñu Israel, ñáyɨvɨ chi ra, cu quita coyo ñu ñuu Egipto cuan nu cuahan ca chi. Ta sandoo̱ ra tyiño chi ñu, vatyi na naquehen ñu yɨquɨ ra quɨvɨ quita ñu ñuu cuan. \p \v 23 Cha cuenda cha chino̱ iñi sutu ra Moisés ta sɨhɨ ra chi Nyoo, yucuan chaha quɨvɨ cacu̱ ra, nyehe̱ ñu tyi noo cha lee tyaquɨ xaan cuví ra. Ta yɨhɨ̱ iñi ñu cha cusacacu Nyoo chi ra ta ma cúvi ra, vasɨ catyi̱ rey cuan vatyi cúvi ndɨɨ ra cuatyaa. Ta ña yuhvi̱ ñu ta tixehe̱ ñu chi cue uñi yoo. \v 24 Ta ra Moisés tucu, chino̱ iñi ra chi Nyoo. Ta quɨvɨ cha chahnu̱ ra, ña cuñi̱ ca ra cha cuvi sɨhɨ ra chi ñaha sehe rey ñuu Egipto cuan. \v 25 Ta nɨ ña cuñí ra ndoo ra ñuu Egipto cuan vatyi cusɨɨ iñi ra o cunyacuvi ra cha quiñi caa. Vatyi chitó ra tyi tuhun ɨɨn yaha ri cuví cuan. Soco vaha taxin ca cuñí ra nyehe ra tɨndoho chihin ñáyɨvɨ cuenda Nyoo. \v 26 Ra Moisés, vaha ca cuñí ra cha nyehe ra tɨcahan nuu cuenda ra Cristo vatyi cahnu ca cha tyayɨɨ cuví cuan chi maa ra ta ñima ca tandɨhɨ cha tyayɨɨ cha iyó ñuu Egipto. Vatyi chitó ra tyi cua cuhva Nyoo cha vaha chi ra. \v 27 Ta cha cuenda cha chino̱ iñi ra Moisés chi Nyoo, ta quita̱ ra ñuu Egipto, ta ña yuhvi̱ ra cha cuxaán rey cuan. Ta sanyee̱ xaan ra iñi ra. Tari cha vatyi nyehe̱ ra chi Nyoo cha ña nyehé yo. \p \v 28 Cha cuenda cha chino̱ iñi ra Moisés chi Nyoo ta sanducahnu̱ ra vico cha cahñi ñu noo mbee luhlu, ta tachi̱ ra nacahyu ñu nɨñɨ tɨ yuvehe ñu, tacuhva vatyi ma cahñi ángel Nyoo chi ni noo sehe nuu ñu Israel. \v 29 Ta cha cuenda cha chino̱ iñi ñu Israel chi Nyoo ta yaha̱ sava ñu Tyañuhu Cuaha, tari cha yaha̱ ñu noo ñuhú ityi. Ta cuhva cha cacuñi̱ tucu ra Egipto cayaha ra, ña cuvi̱ yaha ra vatyi nacasɨ Nyoo tyañuhu cuan sɨquɨ ra ta cachihi̱ ra chichi ndutya cuan. \p \v 30 Ta cha cuenda cha chino̱ iñi ñu Israel chi Nyoo, ta chico̱ ñu ucha tahan chaha chata ñuu Jericó, ta tandɨhɨ cuii maa nu sama chata ñuu cuan canacoyo̱. \v 31 Ta cha cuenda cha chino̱ iñi cu Rahab, ñaha cata iñi cuan, chi Nyoo, ta ña chihi̱ ña ɨɨn ri chihin ñu ñuu ña, ñu ña quichaha̱ chi Nyoo, vatyi maa ña, tyinyee̱ vaha ña chi ra Israel, ra chaha̱n coyo chinyehe̱ tatu cuví chasaha ra tinyaa ra ñuu ña chi ra nyacá ñaha ñuu cuan. \p \v 32 ¿Ñáá ca cha cuví catyi vityin? Cuaha xaan cuhva cucuñi chi chii tatu cahín tuhun ra Gedeón, ra Barac, tuhun ra Sansón, ra Jefté, ta tuhun ra David, ta ra Samuel ta tuhun ra cacuvi̱ profeta Nyoo ta cha naha. \v 33 Cha cuenda cha cachino̱ iñi ra chi Nyoo, ta yɨhɨ́ ra saha̱ ganaa ra chi inga ñuu nahnu. Ta yɨhɨ́ ra vaha xaan chinyaca̱ ñaha ra ñáyɨvɨ cuenda Nyoo. Yɨhɨ́ ra ñihi̱ ra cha catyi̱ Nyoo tyi cuhva ra chi ra. Yɨhɨ́ ra chasɨ̱ ra yuhu ndɨcaha. \v 34 Yɨhɨ́ ra ña cayu ra chihin ñuhu̱ chichi horno nu catyihi̱ ra chi ra. Yɨhɨ́ ra cacu̱ ra cha cahñi ñáyɨvɨ chi ra chihin mityi. Yɨhɨ́ ra cha ñahri fuerza chi ra, soco candunyee̱ ra, ta chiyo̱ xaan fuerza chi ra chichi cuatyi cuan, ta cuvi̱ chasaha ra chi sɨndaro cuenda ñu xaan iñi chi ra. \v 35 Ta chicoo̱ suhva ñusɨhɨ, nandoto̱ ñáyɨvɨ chi ñu. \p Ta inga ñáyɨvɨ chihi̱ ñu chihin cha cuaha xaan tɨndoho sanyehe̱ ñáyɨvɨ chi ñu, soco ña sandoo̱ ñu chi Nyoo vasɨ chihi̱ ñu cha catyi ra, vatyi chitó ñu, vatyi tatu ma sandɨhɨ ñu cha chinó iñi ñu chi Nyoo, cunandoto ñu ta cucoo ñu noo ñayɨvɨ̱ vaha xaan ca. \v 36 Ta inga ñu nyehe̱ ñu tɨndoho cha cahán nyaa ñáyɨvɨ chi ñu ta cañi̱ ñu chi ñu. Ta inga ñu chinuhñi̱ ñu chihin cadena ta cuahan ñu vehe caa. \v 37 Yɨhɨ́ ñu chihin yuu chahñi̱ ñáyɨvɨ chi ñu. Yɨhɨ́ ñu chahnya̱ ra chihin cierra chi ñu. Yɨhɨ́ ñu nducu̱ nyehe ñáyɨvɨ chi ñu. Yɨhɨ́ ñu chihi̱ ñu cha chahñi̱ ñáyɨvɨ chi ñu chihin mityi. Yɨhɨ́ ñu chica̱ noo ñu ta ñahri sahma ñu. Chihin ñɨɨ mbee ri ta ñɨɨ ndixihyu ñihno̱ ñu. Ndahvi xaan ñu. Ta cuihya xaan cuñí ñu. Ta sanyehe̱ ñáyɨvɨ cha ña ñohó nuu Nyoo tɨndoho chi ñu. \v 38 Ta ñáyɨvɨ ña ñohó nuu Nyoo ña nañá ñu cha cu ɨɨn ri ñu chihin ñáyɨvɨ ndahvi cuan vatyi vaha ñu nuu Nyoo. Chica̱ noo ndahvi ñu ityi chiqui ndɨɨ, ityi yucu. Chiyo̱ ñu chichi yavi yuu ta yavi ñuhú. \v 39 Tandɨhɨ maa ñu vasɨ caha̱n vaha Nyoo sɨquɨ ñu cha cuenda cha chinó iñi ñu chi ra, soco ña ñihi̱ ñu cha catyi̱ Nyoo cha cuhva ra chi ñu. \v 40 Vatyi natyaa̱ ra cuhva, cha cuhva ra nonga cha vaha ca chi ñu vatyi natyihi̱ ra cuenda chi yo ta ɨɨn ri cutahan chi chi yo chihin ñu cuan. \c 12 \s1 ɨɨn ri chi ra Jesús tahán chi cuita iñi yo \p \v 1 Tandɨhɨ ñáyɨvɨ cuan quita̱ vaha ñu vatyi chino̱ iñi ñu chi Nyoo. Ta vityin chihin cuan sandunɨɨ ñu iñi yo ta nyatú ñu nyehe ñu tatu quita vaha yo. Yucuan chaha cuñí chi cha sacuachiyo xiin yo tandɨhɨ cha sayangá chi yo, tandɨhɨ cuatyi cha nyicón chi yo. Ta chihin cha cama iñi yo ta cuhun yo ityi nuu ca chihin Nyoo. \v 2 Ɨɨn ri chi ra Jesús quɨhɨ nuu yo, vatyi maa ra chaha̱ ra cha chinó xaan iñi yo chi Nyoo, ta chaha̱ ra tandɨhɨ cuhva tahán chi chino iñi yo. Ta cha ni cumañi ca cúvi ra, chitó ra vatyi sɨɨ xaan cucuvi chi ra cha yaha cúvi ra. Yucuan chaha, chaha̱ ra cha cahñi ñáyɨvɨ chi ra. Ña quichaha̱ ra tɨcahan nuu cha cúvi ra tari chihi noo ra iyó cuatyi, ta vityin nyaá ra chiyo vaha Nyoo gloria. \p \v 3 Sa̱ha ndo cuenda cuhva chiyo̱ ra Jesús, vatyi nyehe̱ xaan ra tɨndoho saha̱ ñu iyó cuatyi. Yucuan chaha ma cutatu ndo, ta ma ndu uvi iñi ndo cha nyicón ndo chi ra. \v 4 Vatyi nyoho ta chaa ca ndo nyehe ndo tɨndoho cha cuenda cha cañí tahan ndo chihin cha quiñi caa, tari nyehe̱ ra Cristo tɨndoho ta chihi̱ ra. \v 5 ¿Atu cha naa̱ iñi ndo tuhun chaha̱ Nyoo chi ndo tari cha sehe ra chi ndo? Catyí ra tyehe caa nu tutu ra: \q1 Sehe luhli, ma cuxaun tatu saquehen ityi chuun. \q1 Ma nducuihya iñun tatu cahín chuun. \q1 \v 6 Vatyi ra saquehén ityi yuhu chi, chaha cha cuñí chi ra, vatyi sehi cuví chi ra, catyí Nyoo. \m \v 7 Cu̱nyee ndo ta cu̱tuhva ndo tatu saquehen ityi ra chi ndo, vatyi Nyoo, sehe vaha ra saha̱ ra chi ndo. Vatyi tandɨhɨ ra iyó sehe, saquehén ityi ra chi sehe ra. \v 8 Vatyi tatu ña saquehén ityi Nyoo chi ndo, ñima sehe vaha ra cuví chi ndo, soco tatu saquehén ityi ra chi ndo, sehe vaha ra cuví chi ndo. \v 9 Ta sɨɨn ri, ta nyihi yo, sutu yo ihya ñayɨvɨ̱ saquehe̱n ityi ra chi yo, ta saha̱ yo ñáyɨvɨ chi ra. Ta nyaca cuví Nyoo, tahán tucu chi saha yo ñáyɨvɨ chi Sutu yo Nyoo, tyicuan ta coo añima yo tyicuan ri maa. \v 10 Sutu yo cuenda coño ñuhu yo, saquehe̱n ityi ra chi yo suhva ri quɨvɨ, yoso cuhva cha cuñi chi. Soco Nyoo saquehén ityi ra chi yo cha cuenda noo cha vaha ca chi yo, vatyi sa ii ra chi yo tari maa ra, cha ii ra. \v 11 Ndicha vatyi ña tahán iñi yo cha ndohó yo vatyi uhvi chi yo. Soco chihin cha ndoho yo, cutuhva yo coo yo noo ñayɨvɨ̱ vaha. \s1 Yɨca xaan tatu ma quichaha yo cha catyí Nyoo chi yo \p \v 12 Yucuan chaha sa̱ndunyee ndo iñi ndo, ta ma quɨhɨ iñi ndo cha ma cuvi cunyicon ndo chi ra Cristo. \v 13 Ta na̱nducu ndo cuhva coo vaha ndo chihin Nyoo, na̱nducu ndo cuhva caca ndoo ndo chihin ra. Tyicuan ta maa ra cuhva ra fuerza chi ndo ta nduvaha ndo nuu Nyoo ta ma cucuihya ca cuñí ndo. \p \v 14 Sa̱nɨñɨ ndo coo vaha ndo chihin tandɨhɨ ñáyɨvɨ. Ta coo ndo noo ñayɨvɨ̱ cachi. Vatyi tatu ña cachi iyó yo, chihin Sutu Mañi yo Nyoo, ma nyehe yo chi ra. \v 15 Sa̱ha ndo cuenda chi ndo coto yɨhɨ ndo, ma ñihi ndo tumañi iñi cha iyó chi ra. Ta sa̱ha ndo cuenda chi ndo, coto cuvi ndo tari noo yutun cha chahá chɨtɨ uva, ta coto quehen ñáyɨvɨ cha caá ndo ta tɨvɨ ñu nuu Nyoo. \v 16 Ta ni noo ndo ta maa coo ndo chihin ñáyɨvɨ tatu ñima ñasɨhɨ ndo o yɨɨ ndo cuví. Ni ma cuñi ndo vatyi tuhun Nyoo noo cha ñima ri tuhun cuví, vatyi tyicuan caa sacuvi̱ ra Esaú, vatyi chihin noo nyayu ri, xico̱ ra tandɨhɨ cha tahán chi chi ra cha cuví ra sehe nuu sutu ra. \v 17 Ta chitó ndo vatyi cha yaha cuan ta cuñi̱ ra Esaú cha nasoco sutu ra chi ra, soco ña cuvi̱ ca. Ta vasɨ chacu̱ vavaha ra, soco ña ñihi̱ ca ra cuhva nasama̱ ra cuhva cha chinyacuvi̱ ra. \p \v 18 Ta maa ndo chaa̱ ndo nuu nyaá Nyoo soco ñima tari chaa̱ ñu Israel cuan quɨvɨ chaha̱n ñu noo yucu nu cuví yucu Sinaí. Ta yucuan nyehe̱ ñu cayu̱ ñuhu̱, ta nduñaa̱ iñi, ta ñihi xaan tatyi. \v 19 Ta chiñi̱ ñu natɨvɨ cutu cuihya ta caha̱n Nyoo chihin ñu. Ta ñu cha chiñi̱ tuhun caha̱n ra, chacu̱ ndahvi ñu tacuhva ma cahan ca ra chihin ñu, vatyi yuhvi xaan ñu \v 20 cha cuenda vatyi ña cunyee̱ iñi ñu tuhun cha chaha̱ ra chi ñu. Vatyi catyí ra tyehe caa: “Tatu quɨhvɨ noo ñáyɨvɨ, ca̱hñi ndo chi ñu chihin yuu o chihin lanza, cuví ri ñu ñáyɨvɨ o quɨtɨ”, catyí Nyoo chi ñu. \v 21 Yuhvi xaan ñu cha nyehé ñu yucuan, vatyi nyacua nya ra Moisés ta catyí ra: “Nɨhɨ xain chihin cha yuhví”, catyí ra. \p \v 22 Soco yoó ña nyehe̱ yo cha yuhvi cuan vatyi noo yucu cha nañí Sión nu cuví ñuu Nyoo nyitó chaa̱ yo. O cuñi chi catyí ñuu Jerusalén cha nyaá andɨvɨ, nu nyicú cuaha mil ángel. \v 23 Candú ɨɨn ri yo vatyi sacahnu yo chi Nyoo vatyi ndú ɨɨn ri tandɨhɨ ñu cha cuví sehe Nyoo cha nyicú sɨvɨ nu tutu nya andɨvɨ. Ta chaa yo nuu Nyoo cha cuví juee chi tandɨhɨ ñáyɨvɨ. Ɨɨn ri nyicú yo chihin añima ñu vaha cha sanduvaha̱ maa Nyoo. \v 24 Ta natuhva̱ ndo chi ra Jesús ra cuví ra cahán chaha yo vityin cha natyihi̱ tahan Nyoo tuhun chaa chihin yo. Ta chatɨ̱ nɨñɨ ra. Ta ican chi chahá noo cha vaha ca ta ñima ca cha chahá nɨñɨ ra Abel. (Vatyi ra Abel chihi̱ ra ta tachi̱ tuñi Nyoo chi yañi ra. Soco chihi̱ ra Jesús, ta iyó tucahnu iñi cuatyi yo.) \p \v 25 Yucuan chaha sa̱ha yo cuenda coto ma quichaha yo chi ra cha cahán chihin yo. Vatyi ñu Israel cuan, ña cacu̱ ñu cha ña cuñí quichaha nu cahan Nyoo quɨvɨ caha̱n ra nu cuví yucu Sinaí ihya sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱. Ta nyaca cuví yoó, ma cuvi maa cacu yo tatu nacuhva yo chata yo chi ra cha cahán chihin yo nya andɨvɨ vityin. \v 26 Quɨvɨ cuan ndusu Nyoo sacanda̱ chi ñuhu ñayɨvɨ̱. Soco vityin catyí chi tyehe caa: “Noo ri ca chaha cusacande ta ñima ñuhu ñayɨvɨ̱ ri, soco andɨvɨ ñandɨhɨ.” \v 27 Ta cha catyí ra vatyi cusacanda ra nonga chaha, cutuñi iñi yo vatyi cucuachiyo tandɨhɨ cha nyaá ii ri cha savaha̱ Nyoo. Ta cundoo cha ma cuvi nacanda. \v 28 Nu chahá Nyoo cunyaa yo chihin ra nu nyacá ñaha ra, ma nacanda cuan. Yucuan chaha na nacuhva yo tyahvi nyoo chi ra, ta sacahnu yo chi ra chihin cha nɨɨ iñi yo, ta chihin cha saha yo ñáyɨvɨ chi ra, vatyi tyicuan caa tahán iñi ra. \v 29 Vatyi Nyoo cuenda yo, cuví ra tari noo ñuhú cha chahmí tandɨhɨ, ta tyicuan caa cusanaa ra tandɨhɨ cha ña vaha. \c 13 \s1 Na coo yo cuhva tahán iñi Nyoo \p \v 1 Ma sandɨhɨ ndo cha cuñí ndo chi tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo tari cha tahan ndo chi ñu. \v 2 Ta ma naa iñi ndo cha cuvaha ñáyɨvɨ cuví ndo chihin ñáyɨvɨ cha chaá vehe ndo. Vatyi iyó chaha cha cuenda cha vaha ñáyɨvɨ cuví ndo, ta chaha̱ ndo nu coo ñáyɨvɨ; chi ángel, chaha̱ ndo nu coo, ta ña tuvi̱ iñi ndo. \p \v 3 Ma naa iñi ndo chi ra ñohó vehe caa tari cha ñohó tucu maa ndo vehe caa chihin ra. Ta tyicuan caa tucu ñu nyehé tɨndoho sahá ñáyɨvɨ. Sa̱ha ndo tyi nyehé tucu maa ndo tɨndoho tari nyehé ñu, tyicuan ta cundahvi cuñi ndo chi ñu ta tyi̱nyee ndo chi ñu. Vatyi chitó ndo yoso caa uhvi chi ñu cuan tyi ñáyɨvɨ cuví ñu tari maa ndo. \p \v 4 Cha tandaha ndo, noo cha vaha cuví. Ta nyoho cha tandaha̱ ndo tahán chi saha ndo ñáyɨvɨ chi yɨɨ ndo o chi ñasɨhɨ ndo. Vii coo ndo chihin tahan ndo, vatyi Nyoo cutachi tuñi ra chi ñu iyó yɨɨ ta iyó inga ra chi ñu, o ra iyó ñasɨhɨ ta iyó inga ñusɨhɨ chi ra. \p \v 5 Ma cuñi xaan ndo xuhun. Ndo̱o ndo vaha chihin cha iyó chi ndo, vatyi Nyoo catyí ra: “Ma sañe chuun ta ni ma sandoo ñihne chuun”, catyí ra. \v 6 Yucuan chaha cuví catyi yo chihin cha nɨɨ iñi yo: \q1 Sutu Mañi yo cuví ra tyinyeé chii, \q1 Ma yuhvi ñáá cha sacuvi ñáyɨvɨ chii. \p \v 7 Nɨ̱cohon iñi ndo chi ra cayɨhɨ́ ndaha vehe ñuhu, ra cacahán tuhun Nyoo chihin ndo. Na̱caca xiñi ndo vatyi maa ra cachi iyó ra nuu Nyoo, ta cu̱nyicon ndo cuhva cha vaha xaan chinó iñi maa ra chi Nyoo. \p \v 8 Ra Jesucristo ña nasamá ra. Ican ra cuví ra ta tyembu chahnu, ta ican ra cuví ra vityin. Ta ican ra cuví ra nuu cuahan ca chi tyicuan ri maa. \v 9 Ma cuhva ndo cha sandavi ñaha ñáyɨvɨ chi ndo chihin tuhun sɨɨn caa cha sañahá ñu. Vaha ca cha cu nɨɨ iñi ndo chihin cha cuñí Nyoo chi yo, ta ñima ca tuhun cha sañahá ñu cuan: cha yɨca cha cachi yo. Ña tyinyeé maa cuan chi ñu nyacuví tyicuan caa. \p \v 10 Iyó noo arta cha cuenda yo. Nu chatɨ nɨñɨ ra Cristo nu cruzi, ican cuan cuví. Ta ñu cuñí cacu chihin cha quichahá ñu ley chahnu cha quichaha̱ ra cacuvi̱ sutu ta cha naha, ma cuvi tyinyee ra Cristo chi ñu. \v 11 Ra cuví sutu cahnu cuenda ñu Israel chinyaca̱ ra nɨñɨ quɨtɨ Nu Ii Xaan Ca cuan cha cuenda cuatyi ñáyɨvɨ, soco coño tɨ chinyaca ra ityi chata ñuu vatyi cayu chi. \v 12 Ta tyicuan caa tucu ra Jesús, tyaa̱ Nyoo tyiño chi ra cha nyehe ra tɨndoho ta cúvi ra ityi chata ñuu Jerusalén, tacuhva vatyi sandundɨɨ ra chi yo chihin nɨñɨ ra. \v 13 Ma cahan nuu yo nyehe yo tɨndoho tɨcahan nuu cha cuenda ra Cristo, tari nyehe̱ tucu maa ra cha cuenda yo quɨvɨ chaha̱n ra chicúvi ra ityi chata ñuu Jerusalén. Tari quɨvɨ cha cuahan tucu yoó ityi chata ñuu cuví chi cuan tatu ña cahán nuu yo nyehe yo tɨndoho cha cuenda tuhun ra. \v 14 Vatyi ihya sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱, ñahri noo ñuu cha tyicuan ri maa cucoo iyó. Soco nanducú yo noo ñuu cha cuquichi, cha yaha ndɨhɨ tuhun ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya. \v 15 Yucuan chaha vityin cha ñohó ra Cristo añima yo, tahán chi cha sanɨñɨ yo ta sacahnu yo chi Nyoo chihin yaa, ta chihin cha cahan yo tuhun cha cahnu cuví ra. \v 16 Ta ma naa iñi ndo cha sacuví ndo cha vaha. Ta tyinyee ndo chi tahan ndo chihin cha iyó chi ndo, vatyi ican ihya cuví cha tahán iñi Nyoo. \p \v 17 Qui̱chaha ndo tuhun cahán ra casaquehén ityi chi ndo, ta cu̱hva ndo chi ndo cunyaca ñaha ra vatyi nyicú ra tyiño casahá cumi ra añima ndo. Ta coo quɨvɨ cutahan chi cunacuhva ra cuenda tyiño casaha̱ ra chi Nyoo. Ndu̱cu ndo cuhva sacuvi ndo cha vaha, tacuhva vatyi chihin cha sɨɨ cuñi ra cuhva ra cuenda ndo nuu Nyoo, vatyi tatu ña sacuví ndo cha vaha, chihin cha cuihya iñi ra cuhva ra cuenda ndo, ta nyoho, ma quita vaha ndo nuu Nyoo. \p \v 18 Vaha cuñí añima ndi chihin Nyoo, ta cuñí ndi cha cacan tahvi ndo chaha ndi vatyi cuñí ndi sacuví ca ndi cha vaha. \v 19 Ta chiquén noo tumañi iñi chi ndo cha cacan tahvi ndo chiin chahi tacuhva vatyi nacuhva Nyoo cuhin cucunyai cha numi ri chihin ndo inga chaha. \s1 Nu ndɨhɨ̱ cahan ra ta nacuhva ra nocumi chi ñu \p \v 20 Nyoo ican ra iyó cha taxi chi ra, ican ra sanandoto̱ ra chi Sutu Mañi yo Jesucristo, ra cuví ra sahá vaha cuenda chi yo tari cha cuví yo mbee sana ra. Ra Cristo chatɨ̱ nɨñɨ ra, ta chihin cuan natyihi̱ tahan Nyoo tuhun chaa cha ma ndɨhɨ ca maa chihin yo. \v 21 Na cuhva Nyoo cha vaha chi ndo tacuhva cuvi sacuvi ndo cuhva cuñí ra. Ta na sacuvi maa ra cha cuñí maa ra cha cuenda ra Jesucristo chihin tandɨhɨ maa yo. ¡Na sacahnu yo chi ra Cristo tyicuan ri maa! ¡Na cuvi chi tyicuan caa! \p \v 22 Yañi, chacú ndahvi nuu ndo, na cunyee xaan iñi ndo chihin tuhun cha chahí ihya chi ndo, vatyi ña cuaha xaan tyai̱ nu tutu ihya chi ndo. \v 23 Co̱to ndo vatyi ra yañi yo, ra Timoteo, cha quita̱ ra vehe caa. Ta tatu nachaa ra cha numi ri, cuhun ra chihin, na cuhin cunyehi nu nyicú ndo. \p \v 24 Cu̱hva ndo nocumi chi tandɨhɨ ra sañahá chi ndo, ta chi tandɨhɨ ra yañi yo cuenda ra Cristo. Ñu Italia ihya, tachí ñu nocumi chi ndo. \p \v 25 Ta Nyoo na nasoco ra chi tandɨhɨ maa ndo. Ta na cuvi chi tyicuan caa.