\id EPH \h Efesios \toc1 Carta Cha Sacuhu̱n Ra Apóstol Pablo Chi Ñáyɨvɨ Ñuu Éfeso Cha Yɨhɨ́ Cuenda Nyoo \toc2 Efesios \toc3 Ef. \mt1 Carta Cha Sacuhu̱n Ra Apóstol Pablo Chi Ñáyɨvɨ Ñuu Éfeso Cha Yɨhɨ́ Cuenda Nyoo \c 1 \s1 Nu sacuhún ra Pablo noo tutu chi ñu ñuu Éfeso cha yɨhɨ́ cuenda Nyoo \p \v 1 Yuhu ra Pablo cuví noo apóstol ra Jesucristo. Vatyi yucuan cuhva cuñí maa Nyoo. Tyaí noo carta ihya chi tandɨhɨ ndo cha yɨhɨ́ ndo cuenda Nyoo ñuu Éfeso chiña, ta nɨɨ́ iñi ndo chinó iñi ndo chi ra Cristo Jesús. Ta ɨɨn ri cuví ndo chihin ra. \v 2 Na nasoco Nyoo ta Sutu Mañi yo Jesucristo chi ndo. Ta nacuhva ra cha taxi ri coo añima ndo. \s1 Cha ɨɨn ri cuvi yo chihin ra Cristo, Nyoo nasocó xaan ra chi yo \p \v 3 Na sacahnu yo chi Nyoo, ra cuví Sutu Sutu Mañi yo Jesucristo. Vatyi nasocó xaan ra chi yo chihin tandɨhɨ nuu cha vaha cha iyó andɨvɨ cha cuenda cha ɨɨn ri cuví yo chihin ra Cristo. \v 4 Vatyi nyata ni cumañi ca savaha ra ñuhu ñayɨvɨ̱ ta nacachi̱ vaha ra chi yo tyi cu ɨɨn ri yo chihin ra Cristo. Vatyi tyicuan caa cundundɨɨ yo nuu ra chihin cha ñahri ca cuatyi yo. Cha cuenda cha cuñí ra chi yo, \v 5 ta nyata cha naha ta tyaa̱ ra cuhva chi yo vatyi nanduvi sehe ra chi yo cha cuenda ra Jesucristo. Tyicuan caa sacuvi̱ ra vatyi yucuan cuhva cuñí maa ra. \v 6 Yucuan chaha tyicuan ri sacahnú yo chi ra. Vatyi vaha xaan ñáyɨvɨ cuví ra. Ta cahnu xaan tumañi iñi chahá ra chi yo. Vatyi sacu ɨɨ̱n ri ra chi yo chihin Sehe ra, ra cha cuñí xaan ra chi. \v 7 Ta cha cuenda cha cuñí xaan Nyoo chi yo, natava̱ ra chi yo ndaha ra ña vaha, tacuhva cha ma cutuñi chi yo. Vatyi chihin cha chatɨ̱ nɨñɨ Sehe ra, sandachí ra cuatyi yo. Ta tyicuan caa sahá Nyoo tɨcahnu iñi chi yo. \v 8 Ta vatyi cahnu xaan tumañi iñi sahá ra chi yo, chahá xaan ra cha chiñi tuñi ra chi yo. \v 9 Ta chahá ra cha cutuñí iñi yo tuhun ra cha ña chito̱ ñáyɨvɨ. Vatyi sacotó ra chi yo yoso cuhva tyaa̱ ra cuhva tyi sacuvi ra chihin tandɨhɨ cha iyó cha cuenda ra Cristo. \v 10 Vatyi coo quɨvɨ cuchino cava cha tyaa̱ ra cuhva tyi sacuvi ra. Vatyi cusandu ɨɨn ri ra tandɨhɨ cha iyó ihya ñayɨvɨ̱ ta cha iyó andɨvɨ, ta tandɨhɨ cucunyaa ndaha ra Cristo. Vatyi maa ra cucunyaca ñaha ra tandɨhɨ. \p \v 11 Cha cuenda ra Cristo ñihí tucu maa yo cha tahán chi chi yo. Vatyi Nyoo nyata cha naha nacachi̱ ra chi yo tyi cu ɨɨn ri yo chihin ra Cristo. Tyicuan caa tyaa̱ Nyoo cuhva tyi cusacuvi ra. Ta maa ra sacuví tandɨhɨ yoso cuhva nyehé maa ra tyi vaha. \v 12 Ta tyehe caa sacuvi̱ ra tacuhva vatyi nyuhu cha nachino iñi ndi chi ra Cristo cha xihna ri, coo ndi soco cha sacahnu ndi chi Nyoo cha cuenda cha cahnu cuví maa ra. \v 13 Ta tyicuan caa tucu nyoho. Vatyi quɨvɨ chiñi̱ ndo tuhun Nyoo cha ndicha vaha, catyi̱ ñu chi ndo tuhun ra Cristo yoso caa sacacú ra chi yo. Ta chino̱ iñi ndo chi ra. Ta ndu ɨɨ̱n ri ndo chihin ra. Ta tari cha tyaa̱ Nyoo tuñi ra chi ndo cuví cuan, vatyi chaha̱ ra Tatyi Ii ra cohon añima ndo, tari cuhva catyi̱ ra tyi sacuvi ra. \v 14 Ta ican maa Tatyi Ii cuví cha chaha̱ quɨyɨ ri Nyoo chi yo tacuhva cuví naquehen ca yo cha cucuhva ra chi yo. Vatyi tyinyeé Tatyi Ii ra chi yo nyacua nya quɨvɨ ndɨhɨ sacacu ra chi yo, cha cuví yo ñáyɨvɨ chi ra. Ta tandɨhɨ ihya sacuví ra chihin yo tacuhva sacahnu yo chi ra. Vatyi maa ra cahnu ca ra cuví ra. \p \v 15-16 Yucuan chaha, cuhva cha chicán tahvi chi Nyoo, ña sandɨhí tuhun cha nacuhvé tyahvi nyoo chi ra cha cuenda ndo. Vatyi ñihi̱ tuhun tyi chinó vaha iñi ndo chi Sutu Mañi yo Jesucristo. Ta cuñí xaan ndo chi tandɨhɨ ñu tahan yo ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo. \v 17 Chiquén chi Nyoo Sutu Sutu Mañi yo Jesucristo. Vatyi ican ra cuví ra cahnu ca. Ta chiquén chi ra nacuhva ra cha chiñi tuñi Tatyi Ii ra chi ndo, tacuhva cutuñi iñi ndo cha sañahá ra chi ndo. Vatyi cohon nuu vaha ca ndo chi ra. \v 18 Ta chiquén chi ra, na nuña ra cha chiñi tuñi xiñi ndo, na coto ndo ñáá cha cuñí ra cha naquehen ndo cha cuenda cha cana̱ ra chi ndo. Ta na coto ndo ñana cha tyaquɨ ta tyayɨɨ cha chahá Nyoo chi yo ñu yɨhɨ́ cuenda ra. \v 19 Ta chiquén chi Nyoo tyi cuhva ra cha coto ndo ñana cha cahnu tunyee iñi iyó chi ra, nyacua ña cuví tyicuhva yo. Ta ican cuan tyinyeé chi yo cha chino iñi yo chi ra. Ta suri maa chihin tunyee iñi ihya \v 20 Nyoo sanandoto̱ ra chi ra Cristo. Ta cuatyaa ra chi ra chiyo vaha ra nya andɨvɨ. \v 21 Ta yucuan cuví nu sacahnu̱ xaan ca Nyoo chi ra Cristo cha nuu tandɨhɨ ca cha nyacá ñaha sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya ta andɨvɨ ñandɨhɨ. Cuví ri tandɨhɨ rey, o cuví ri ra cuví tyiño nahnu, o cuvi ri ángel andɨvɨ. Soco yori yóó ca ra cahnu ñayɨvɨ̱ ihya ta nɨrɨ ñayɨvɨ̱ cha cua coo. Vatyi noo tuhun ri maa ra Cristo cuví ra cahnu cuví. \v 22 Ta tandɨhɨ cuii maa chaha̱ Nyoo tyi cunyaca ñaha ra Cristo. Ta suri chi maa ra chaha̱ Nyoo vatyi cuvi ra xiñi o nuu chi ñu yɨhɨ́ cuenda ra. \v 23 Vatyi yoó, cha yɨhɨ́ yo cuenda ra, cuví yo coño ñuhu ra. Ta maa yo ta maa ra cuvi chi noo coño ñuhu nanɨɨ ra. Ta maa ra cuví ra sandunanɨɨ́ tandɨhɨ. \c 2 \s1 Sacacú Nyoo chi yo cha cuenda cha cuñí ra chi yo \p \v 1 Nyoo chaha̱ ra noo ñayɨvɨ̱ chaa chi ndo tyi coo ndo quɨvɨ ndu ɨɨ̱n ri ndo chihin ra Cristo, vasɨ nicaa ni iñi ndo cuatyi quɨvɨ cuan. Ta tari maa cha chihi̱ añima ndo tyi ñahri maa ñayɨvɨ̱ Nyoo chinyaa̱ añima ndo. \v 2 Ta chinyacuvi̱ ndo cuhva nyacuví ñáyɨvɨ ña ñohó nuu Nyoo. Ta chinyico̱n ndo chi cuihna ra cuví nuu. Ta ican ra cuví tatyi ña vaha cha tyiyuhú chi ñu ña quichahá nu cahán Nyoo. \v 3 Ta suri tyicuan caa chiyo̱ tucu yoó quɨvɨ cuan. Vatyi chinyacuvi̱ yo cha ña vaha cha quichi cuví iñi yo cha cuñí coño ñuhu yo. Ta sacuvi̱ yo yoso cuhva chica̱ xiñi yo. Ta cha cuenda tuhun cha chinyacuvi̱ yo tahán chi tachi tuñi Nyoo chi yo inuu ri chihin tandɨhɨ ca ñu sacuví cha ña vaha. \v 4 Soco Nyoo cundahvi̱ xaan cuñi ra nyehe ra chi yo. Vatyi cuñí xaan ra chi yo. \v 5 Ta vasɨ cuaha xaan cuatyi yo quɨvɨ cuan, tari quɨvɨ cha chihi̱ añima yo chihin cuatyi cuan, soco Nyoo chaha̱ ra cha conyito añima yo noo ñayɨvɨ̱ chaa, vatyi sacu ɨɨ̱n ri ra chi yo chihin ra Cristo. Ta cha cuenda tumañi iñi cha saha Nyoo chi ndo ta cacu̱ ndo. \v 6 Ta tari quɨvɨ cha sanandoto̱ Nyoo añima yo quɨvɨ nandoto̱ ra Cristo Jesús. Vatyi iyó yo noo ñayɨvɨ̱ chaa cha chaha̱ maa Nyoo tyi coo yo. Ta tari quɨvɨ cha cuatyaa̱ ra chi yo andɨvɨ. \v 7 Ta sacuvi̱ Nyoo tyehe caa tacuhva vatyi nu cuahán ca chi quɨvɨ cusañaha ra chi tandɨhɨ ñáyɨvɨ yoso cuhva cha cahnu tumañi iñi chaha̱ ra chi yo cha cuenda ra Cristo Jesús. Vatyi vaha xaan ñáyɨvɨ cuví ra chihin yo tyi sacu ɨɨ̱n ri ra chi yo chihin ra Cristo. \v 8 Vatyi cha sacacú Nyoo chi yo cuví chi noo cha chahá ra chi yo. Ta naquehén yo tumañi iñi cuan chihin cha chinó iñi yo chi ra. Ta cha sacacú Nyoo chi yo ñima noo cha cuví sacuví maa yo cuví. Vatyi yucuan cuví noo tumañi iñi cha sacuví ra chihin yo. \v 9 Ñima cha cuenda cha sacuví yo cha vaha ta cuita iñi yo cha sacacú cuan chi yo. Tyehe ta cuví chi tyicuan caa, cahnu cusaha yo chi yo. \v 10 Nyoo sacuvi̱ ra vatyi nduvaha̱ añima yo chihin cha ndu ɨɨ̱n ri yo chihin ra Cristo Jesús. Ta sacuvi̱ ra tyehe caa tacuhva vatyi cuvi sacuvi yo cha vaha. Vatyi maa ra tyaa̱ ra cuhva nu quichi quɨvɨ vatyi tyicuan ri sacuvi yo cha vaha. \s1 Cuví ri yo ñu Israel, o cuví ri yo ñu inga ñuu, soco cha cuenda ra Cristo ɨɨn ri ñáyɨvɨ chi Nyoo cuví tandɨhɨ yo \p \v 11 Yucuan chaha nɨ̱cohon iñi ndo cuhva chiyo̱ ndo nu quichi̱ quɨvɨ, tyi cuví ndo ñáyɨvɨ cha ñima ñu Israel cuví. Ta catyí ñáyɨvɨ Israel tyi ñu cha ñima ri tuhun cuví ndo cha ña sacuví ndo costumbre circuncisión tari sacuví maa ra. Ta cha cuenda cuan cuñí maa ra Israel tyi vaha ra nuu Nyoo ta nyoho ña vaha ndo. \v 12 Nɨ̱cohon iñi ndo vatyi nu quichi chi, yori ra Cristo chinyaa̱ añima ndo. Ta ña ɨɨn ri cuvi̱ ndo chihin ñu Israel. Ta ña chito̱ ndo tuhun cha tyihi̱ tahan Nyoo chihin ra Abraham: tuhun cha catyí Nyoo tyi cuhva ra cha nɨcoo vaha yo chihin ra. Chiyo̱ maa ndo ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya chihin cha yori Nyoo nyaá chihin ndo, ta ña yɨhɨ́ iñi ndo cha cuñihi ndo. \v 13 Ta quɨvɨ cuan cañi xaan chinyaa̱ ndo chihin Nyoo. Soco vityin ɨɨn ri cuví ndo chihin ra Cristo Jesús. Maa ra Cristo chihi̱ ra. Ta chatɨ nɨñɨ ra cha catyi ndo. Ta yucuan chaha cuvi̱ cuyatyin ndo nuu Nyoo. \v 14 Vatyi ra Cristo sanɨcoo̱ vaha ra chi yo chihin Nyoo. Ta sandu ɨɨ̱n ri ra chi nɨnduvi yo. Sandu ɨɨ̱n ri ra chi nyuhu cha cuví ndi ñu Israel chihin nyoho cha cuví ndo ñu inga ñuu. Ta sanduvaha̱ ra cuhva iyó yo. Vatyi tari noo cha sanduva̱ ra noo nama vehe cha nanyaa̱ mahñu, cha chasɨ̱ nu cu ɨɨn ri yo. \v 15 Maa ra Cristo sandɨhɨ̱ ra tuhun ley chahnu chihin cha chaha̱ cuenda ra coño ñuhu ra tyi cúvi ra nu cruzi. Vatyi tandɨhɨ ley cuan sasɨɨ̱n chi chi yo. Tyi nyuhu sacuvi̱ ndi costumbre cha catyí ley cuan. Ta nyoho ña sacuvi̱ ndo. Soco ra Cristo sandu ɨɨ̱n ri ra chi yo quɨvɨ chaha̱ ra noo cuhva chaa tyi coo yo. Ta tyicuan caa sanɨcoo̱ vaha ra chi yo. \v 16 Vatyi chihi̱ ra nu cruzi cha catyi cuatyi yo. Ta sacuvi ra vatyi nanduvaha coo yo chihin Nyoo. Ta tyicuan caa sanaa̱ ra cha ña cuñi̱ nyehe yo chi tahan yo. \p \v 17 Ra Cristo quichi̱ ra ta caha̱n ra tuhun vaha Nyoo chihin yo: chihin nyoho cha cañi ca chinyicu̱ ndo chihin Nyoo ta chihin nyuhu ñu Israel, ñu chitó tuhun Nyoo. Catyi̱ ra chi yo vatyi na nɨcoo vaha yo chihin Nyoo. \v 18 Vatyi chaha cha catyi cha chihi̱ ra Cristo cha cuenda yo cuví natuhva nɨnduvi yo chi Nyoo Sutu yo. Vatyi noo ri Tatyi Ii ra nyaá añima yo: an cuví ri yo ñu Israel, an cuví ri yo ñu cha ñima ñu Israel cuví. \v 19 Yucuan chaha nyoho ña cuví ca ndo ñu inga ñuu. Soco nanduvi̱ ndo ñáyɨvɨ ñuu Nyoo ɨɨn ri chihin tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda ra. Nanduvi̱ ndo ñáyɨvɨ chi ra. \v 20 Ta cuví tucu ndo tari noo vehe. Ta ra apóstol, ta ra profeta, ra cachahá cuenda tuhun Nyoo cacuví ra tari ra catyihi̱ yuu chaha vehe. Vatyi suri maa ra Cristo cuví yuu cha nɨñɨ ca cha yɨhɨ́ chaha vehe cuan. \v 21 Ta cha cuenda maa ra Cristo cuahan ndaa vehe cuan ta vehe cuan ican cuví maa yo ɨɨn ri chihin ra. Ta cuahán sandu ɨɨn ri ra chi tandɨhɨ yo ta nanduví yo tari noo vehe ii nu nyaá maa Sutu Mañi yo. \v 22 Ta tyicuan caa tucu nyoho chihin tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo, nanduví ndo tari noo nu iyó Nyoo. Vatyi nyaá Tatyi Ii ra añima tandɨhɨ yo. \c 3 \s1 Nyoo tachi̱ ra tyiño chi ra Pablo vatyi cahan ra tuhun ra chihin ñu cha ñima ñu Israel cuví \p \v 1 Yucuan chaha yuhu ra Pablo ñohí vehe caa ihya vatyi sacoté tuhun ra Cristo Jesús chi nyoho cha ñima ñu Israel cuví ndo. \v 2 Tahán chi natyihí tuñi iñi ndo tyi cahnu xaan tumañi iñi chahá ra chii cha cuenda cha vaha chi ndo, tyi sacoté chi ndo. \v 3 Vatyi cha yaha catyi̱ suhva chi ndo yoso caa sañaha̱ Nyoo chii noo tuhun xehe. \v 4 Ta cuhva cha sacuaha ndo tuhun cha yaha̱ catyi̱ chi ndo, cuví coto ndo yoso caa chaha̱ Nyoo tyi cutuñi iñi tuhun ra Cristo cha ña chitó ñáyɨvɨ. \v 5 Vatyi nu quichi̱ chi, ña sañaha̱ Nyoo chi ñáyɨvɨ, tari sañahá ra chi apóstol ta ra cacuví profeta cha vityin. Vatyi Nyoo chihin Tatyi Ii ra sañahá ra chi yo cha vityin. \v 6 Ta tuhun xehe cuan, ican cuví ihya: vatyi nyoho cha ña cuví ndo ñu Israel, ɨɨn ri cha cutahan chi chi ndo chihin nyuhu cha cuví ndi ñu Israel. Vatyi noo ri coño ñuhu ra Cristo cuví yo. Ta cuñihi yo cha catyi̱ Nyoo tyi cuhva ra chi yo cha cuenda maa ra Cristo Jesús. \p \v 7 Saha̱ Nyoo tumañi iñi chi yuhu vatyi chaha̱ ra tunyee iñi ra chii tyi sacoté tuhun vaha ihya chi ñáyɨvɨ. \v 8 Soco cha cuenda chi yuhu cuví noo ra luhlu, noo ra ndahvi ca cha nuu tandɨhɨ ca ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo. Soco sahá Nyoo tumañi iñi ihya chii. Vatyi tacuhva cahin tuhun ra Cristo chihin ñu cha ñima ñu Israel cuví. Ta sacoté chi ñu ñana cha tyayɨɨ cha cuñihi ñu cha cuenda ra Cristo. \v 9 Tyatyiño̱ Nyoo chii tyi sacote chi tandɨhɨ ñáyɨvɨ yoso caa tyaa̱ ra cuhva nyata ni cumañi ca savaha ra tandɨhɨ cha iyó. Ta cha naha ña chaha̱ Nyoo cha coto ñáyɨvɨ tuhun ihya. \v 10 Tyicuan caa cuví tacuhva vatyi vityin tandɨhɨ ra nyacá ñaha andɨvɨ cunyehe yoso caa cha vaha cha sacuví Nyoo chihin yo cha cuví yo ñu yɨhɨ́ cuenda ra. Ta cucoto ra tyi chiñi tuñi xaan Nyoo. \v 11 Tandɨhɨ ihya chachí tahan chihin cha tyaa̱ Nyoo cuhva tyi sacuvi ra chihin Sutu Mañi yo Jesucristo cha cuenda cha vaha chi yo. \v 12 Ta cha cuenda maa ra Cristo iyó chi ityi chi yo cha chaá yo nuu Nyoo chihin cha ña yuhví yo. Vatyi chinó iñi yo chi ra Cristo. \v 13 Yucuan chaha chacú ndahvi nuu ndo tyi ma ndu uvi iñi ndo chi Nyoo cha nyehi tɨndoho cha cuenda ndo. Vatyi cuví chi cha cuenda cha vaha chi maa ndo. Ta cu̱sɨɨ cuñi ndo cha cuenda ihya. \s1 Chicán tahvi ra Pablo chaha ñu, na cohon nuu ca ñu chi ra Cristo \p \v 14 Yɨhɨ́ iñi yoso cuhva cha vaha cha tyaa̱ Nyoo Sutu yo cuhva tyi cuhva ra chi yo. Ta yucuan chaha chicuɨñɨ chɨti nuu ra. \v 15 Maa ra cuví ra Sutu tandɨhɨ ñáyɨvɨ cuenda ra: ñu cha cuahan coyo andɨvɨ, ta ñu cha iyó ca sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱. Tandɨhɨ yo cuví yo ñáyɨvɨ chi ra. \v 16 Ta chiquén chi ra na sandunyee ra iñi ndo chihin Tatyi Ii ra cha nyaá añima ndo. Vatyi maa ra cahnu xaan ca cha tyayɨɨ ra chahá ra chi yo. \v 17 Ta na coo ra Cristo añima ndo vatyi chinó iñi ndo chi ra. Ta co̱o ndo chihin cha cuñí Nyoo chi ndo. Vatyi tari yɨhɨ́ vaha yoho noo yutun chichi ñuhú, tyicuan caa cunyaa vaha añima ndo chihin Nyoo. \v 18 Tyicuan ta cuacoo tunyee iñi ra chi ndo tacuhva cuvi cutuñi vaha iñi ndo chihin tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda ra vatyi cuñí xaan ra Cristo chi yo. Nyacua ña ñihí ca yo cuhva catyi yo yoso cuhva cha cuñí ra chi yo. \v 19 Vatyi yaha xaan cahnu cuan. Nyacua ma cuvi cohon nuu yo yoso cha cuñí ra chi yo. Soco cuñí cha nacoto ndo yoso cha cuñí ra chi yo. Tyicuan ta ñahri ca cumañi chi ndo. Vatyi Nyoo nyaá maa ra chihin ndo. \p \v 20 Ta vityin na sacahnu yo chi Nyoo, ra cha iyó xaan ca tunyee iñi chii. Vatyi cuaha vavaha ca cha cuví sacuvi ra cha nuu cuhva cha chicán maa yo chi ra o cha nuu cuhva cha chicá xiñi yo. Vatyi suri chihin tunyee iñi ra cha iyó chi yo, sacuví ra tandɨhɨ. \v 21 Yoó ñu chino iñi chi Nyoo, na sacahnu yo chi ra tyicuan ri maa, ta tandɨhɨ tyembu cha cuenda cha sacuvi̱ ra Cristo Jesús. Ta na cuvi chi tyicuan caa. \c 4 \s1 Cha cuenda Tatyi Ii Nyoo ɨɨn ri cuví tandɨhɨ yo cha yɨhɨ́ yo cuenda ra Cristo \p \v 1 Yucuan chaha yuhu cha ñohí vehe caa cha cuenda Sutu Mañi yo chacú ndahvi nuu ndo na cachi coo ndo tari cuhva tahán chi coo ñu cha nacana̱ Nyoo chii. Vatyi chi nyoho nacana̱ Nyoo tyi cuví ndo ñáyɨvɨ chi ra. \v 2 Ndahvi sa̱ha ndo chi ndo. Ta vaha ca̱han ndo chihin ñáyɨvɨ. Cama cu̱vi iñi ndo. Ta cu̱nyee ndo ñáá cha sahá noo noo tahan ndo chi ndo chihin cha cuñí ndo chi ñu. \v 3 Ndu̱cu ndo cuhva cha tyicuan ri cu ɨɨn ri ndo chihin tahan yo. Vatyi maa Tatyi Ii Nyoo tyinyeé chi yo, na coo vaha yo chihin tahan yo. \v 4 Vatyi iyó noo ri coño ñuhu ra Cristo. Ta ican cuan cuví tandɨhɨ yo. Ta tari cha noo ri Tatyi Ii Nyoo iyó, tyicuan caa tucu iyó noo cha chitó cachi yo tyi cunaquehen yo tyi nacaná ra chi yo. \v 5 Ta iyó noo ri Sutu Mañi yo nyacá ñaha chi yo. Ta noo ri chi maa ra chinó iñi tandɨhɨ yo. Ta noo ri cha cuenda maa ra condutya̱ yo. \v 6 Ta noo ri Nyoo iyó ta maa ra cuví ra Sutu tandɨhɨ yo. Ta maa ra nyacá ñaha chi tandɨhɨ yo. Ta chotyiñó ra chi tandɨhɨ yo yoso cuhva cuñí maa ra. Ta nyaá ra añima tandɨhɨ yo. \p \v 7 Chaha̱ ra Cristo noo cuhva chi noo noo yo, vatyi sacuvi yo tyiño nuu ra yoso cuhva cuñí maa ra cuhva ra. \v 8 Yucuan chaha caha̱n Nyoo tuhun ra Cristo nu catyí chi: \q1 Cuvi̱ chasaha ra chi ra xaan iñi chi ra, ta nandaa̱ xica ra andɨvɨ chihin ñu tava̱ ra ndaha ra ña vaha. \q1 Ta chaha̱ ra cuhva yoso cuhva cusaha tyiño ñu tyiño nuu ra, catyí chi. \p \v 9 ¿Ta ñáá cha cuñí chi catyi cha nandaa̱ xica ra cuan? Cuñí chi catyi vatyi noo̱ xihna ra nya yuvi ca nu ñuhu ñayɨvɨ̱. \v 10 Ra cha noo̱ cuan, nandaa̱ tucu ra nya nu sucun ca andɨvɨ. Vatyi tyicuan caa ta cuví sacutu ra tandɨhɨ maa ta cunyaa ra chihin yo tandɨhɨ ityi. \v 11 Ta suri maa ra Cristo chaha̱ ra cha vaha chi yo. Chi suhva yo chaha̱ ra tyi cuvi yo apóstol ra. Ta chi inga yo chaha̱ ra cha cuhva cuenda yo tuhun cha chahá ra chi yo, o saha yo profetizar cuví cuan. Ta chi inga yo chaha̱ ra tyi sacoto yo chi ñáyɨvɨ yoso caa sacacú ra añima yo. Ta chi inga yo chaha̱ ra cha quɨhɨ ndaha yo chi ñu yɨhɨ́ cuenda ra, ta chi inga yo chaha̱ ra cha cuví sañaha yo tuhun ra chi ñu. \v 12 Tyicuan caa chaha̱ Nyoo tyiño chi yo vatyi cunyaa yo tyiño cha sandunyeé yo iñi tahan yo vatyi cuví yo coño ñuhu ra. \v 13 Nyacua nya cu ɨɨn vaha tandɨhɨ yo cha cuenda cha chinó vaha iñi yo chi Sehe Nyoo. Ta cohon nuu vaha yo chi ra. Tyicuan caa ta cutu yo chihin tandɨhɨ cha vaha cha chaha̱ ra Cristo chi yo. \v 14 Yucuan ta ma cuvi ca yo tari ra cuatyaa. Vatyi totyehe ri chino iñi ndotyin ñáá noo tuhun cha ñima ri tuhun sandaví ñaha ñu chi ndotyin. Ta coto cutondo xiñi yo tyicuan caa chihin tuhun cha ña ndicha cha sañahá ñu sandaví ñaha. \v 15 Soco cha nuu cha cuví yo tari ra cuatyaa, cuñí chi cha cahán yo cha ndicha chihin cha cuñí yo chi Nyoo ta chi ñáyɨvɨ. Ta ndunyee ca añima yo chihin ndɨɨ cha vaha cha iyó chi Nyoo. Ta cuahnu yo chihin ra Cristo, cha cuví ra nuu chi yo. \v 16 Ta cha cuenda ra Cristo tandɨhɨ yo cha cuvi yo coño ñuhu ra, ɨɨn ri cuvi yo. Tari yɨhɨ́ tahan noo coño ñuhu, ta sahá tyiño tahan tahan nu yɨhɨ́ tahan chi, yoso cuhva tyiño cha tahán chi chi, ta tyicuan caa tyinyeé chi chi coño ñuhu, na coo vaha chi ta cuahnu chi, ta tyicuan caa yoó, cuñí yo chi tahan yo ta tyinyeé yo chi ñu. \s1 Ñayɨvɨ̱ chaa cha tahán chi coo yo cha cuenda ra Cristo \p \v 17 Ican ihya cuví cha chahí cuenda chi ndo, catyí Sutu Mañi yo. Ta cuñí chi cha quichaha ndo. Ma coo ca yo tari iyó ñu ña ñohó nuu chi Nyoo. Vatyi maa ri maa cha chiñi tuñi tondo chicá xiñi ñu. \v 18 Ta ña cutuñí iñi ñu, tyi ñima ñayɨvɨ̱ Nyoo iyó ñu. Vatyi ña chitó ñu, cha cuenda cha ndava añima ñu. \v 19 Ña cahán ca nuu ñu cha sacuví ñu cha ña vaha. Ta nacuhva̱ cuenda ñu chi ñu chi cha quiñi caa. Cuaha xaan cha ña vaha quichi cuvi iñi ñu. \v 20 Soco ñima tyicuan caa cutuhva̱ yo. Vatyi ñima tyicuan caa cuhva iyó ra Cristo. \v 21 Tatu ndicha tyi chiñi̱ yo cha caha̱n ra chihin yo, ta cutuhva̱ yo cha ndicha cha sañaha̱ ra chi yo, \v 22 ma coo ca yo cuhva chiyo̱ yo quɨvɨ cuan. Vatyi chiyo̱ yo ñayɨvɨ̱ chahnu quiñi caa. Vatyi cha quichi cuvi iñi yo sandavi̱ ñaha chi chi yo. \v 23 Na̱cuhva cuenda yo chi yo chi Nyoo na nasama ra cuhva chicá xiñi yo. \v 24 Ta na̱coo yo noo ñayɨvɨ̱ chaa chihin noo añima chaa cha savahá Nyoo. Ta cuvi yo noo ñu vaha cha ndicha ndicha, noo ñu cachi iyó nuu Nyoo tari maa ra. \p \v 25 Yucuan chaha ma cahan ca yo cuendu. Ca̱han yo maa maa ri cha ndicha chihin tahan yo. Vatyi ɨɨn ri ñáyɨvɨ cuvi yo. \p \v 26 Tatu cuxaan yo, sa̱ha yo cuenda coto sacuvi yo cha ña vaha. Ta suhva ri cuhva cuxaan yo. Ma cuxaan yo ndiyaca. \v 27 Ta ma cuhva yo cuhva chi ra ña vaha. \p \v 28 Ra cha tuhva̱ suhu quɨvɨ cuan, ma suhu ca ra vityin. Soco sa̱ha tyiño vaha ra chihin ndaha ra. Tyicuan caa ta coo cha chii ra, tacuhva cuvi tyinyee ra chi ñu cha chiñuhú chii. \p \v 29 Ma cahan yo cha quiñi caa. Ca̱han yo, soco maa ri cha vaha cha tyinyee ta sacuahnu chi ñu chiñí tuhun cahán yo. \v 30 Ta ma cuhva yo tucuihya iñi chi Tatyi Ii Nyoo. Vatyi chaha̱ Nyoo Tatyi Ii ra chi yo tari noo tuñi ra tyaa̱ ra añima yo nyacua nya quɨvɨ ndɨhɨ sacacú ra chi yo. \p \v 31 Ta ma xaan cuñi yo. Ta ma cuxaan yo. Ta ma quɨhɨ tɨsɨhɨ iñi yo. Ma cana chaa yo sɨquɨ tahan yo. Ma cahan uhvi yo chi tahan yo. Ta ninoo cha ña vaha ma caca xiñi yo. \v 32 Soco vaha ñáyɨvɨ cu̱vi yo chihin tahan yo. Ta cu̱ndahvi cuñi yo nyehe yo chi ñu. Ta sa̱ha yo tɨcahnu iñi chi ñu, tari Nyoo sahá ra tɨcahnu iñi chi maa yo cha cuenda ra Cristo. \c 5 \s1 Yoso caa tahán chi coo ñáyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo \p \v 1 Yucuan chaha na̱nducu yo cuhva coo yo tari cuhva iyó maa Nyoo. Vatyi sehe ra cuví chi yo. Ta cuñí xaan ra chi yo. \v 2 Vita cuvi iñi yo. Cu̱ñi yo chi tahan yo, tari ra Cristo cuñí ra chi yo. Ta tari noo mbee luhlu cha tuhva̱ tata sutu cachaha̱ ra chi Nyoo ta cha naha, tyicuan caa chaha̱ cuenda ra Cristo chi ra cha cuenda yo. Ta sɨɨ xaan cuñí Nyoo cha cuenda cha chaha̱ cuenda ra chi ra. \p \v 3 Soco vityin cha cuví yo ñáyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo, ña tahán chi sacuví yo cha quiñi caa chihin coño ñuhu yo. Nɨ ña tahán chi cha cahán yo cha quiñi caa. Ta ni ma nyiyo iñi yo. \v 4 Ma cahan yo tuhun cha chahá tɨcahan nuu. Nɨ ri ma cahan yo noo tuhun cha ñima ri tuhun. Vatyi ña tahán chi cahan yo cha tyicuan caa. Soco cha nuu cha cahán yo cha ña tahán chi, na nacuhva yo tyahvi nyoo chi Nyoo. \v 5 Vatyi cha chitó yo vatyi tandɨhɨ ñu cha sacuví cha quiñi caa, ma quɨhvɨ ñu nu nyacá ñaha ra Cristo chihin Nyoo. Ra iyó chihin ñusɨhɨ ta ñima ñasɨhɨ ra cuví, o ñu iyó chihin rayɨɨ ta ñima yɨɨ ñu cuví, ñu nyiyó iñi, ma quɨhvɨ ñu nu nyacá ñaha Nyoo. Vatyi cha nyiyó iñi yo tari cha sacahnú yo xitohyo cuví cuan. Vatyi tavá xiin yo chi Nyoo. \v 6 Ma cuhva yo cha sandavi ñaha ñáyɨvɨ chi yo chihin tuhun cha ña ndicha, tuhun cha ñima ri tuhun. Vatyi tachí tuñi Nyoo chi ñu cha ña quichahá chi ra. \v 7 Ta ni ma cutahan yo chihin ñu cuan. \p \v 8 Vatyi chiyo̱ yo nu ñaa iñi quɨvɨ cuan. Soco vityin iyó yo nu ndichin chihin Nyoo. Cachi co̱o yo tari tahán chi coo ñu chitó tuhun Nyoo. \v 9 Vatyi Nyoo sacundichín ra añima yo tacuhva cuvaha añima yo ta sacuvi yo cha vaha ta cha ndicha. \v 10 Sa̱nɨñɨ yo cutuhva yo cuhva tahán iñi Sutu Mañi yo. \v 11 Ma sacuvi yo cha nyacuví ñu nyicú nu ñaa iñi. Vatyi ñahri cha vaha ñihí ñu chihin cuan. Soco sa̱coto yo chi ñáyɨvɨ tyi ña vaha cuan. \v 12 Vatyi cahán nuu yo cha cahán yo tuhun cha nyacuví ñu cuan cha xehe ri. \v 13 Soco quɨvɨ quita cha ñohó xehe nu ndichin, tyicuan ta cucoto yo cha ndicha. Vatyi cha ndichin Nyoo sanatuví tandɨhɨ cha ñohó xehe. \v 14 Yucuan chaha iyó nu catyí chi: \q1 Yoho cha quixun, ndɨ̱cuita mahñu nu nyicú ñu chihi̱ chiña. \q1 Ta ra Cristo cusacata ra ñuhu̱ nu cuahún, catyí chi. \p \v 15 Yucuan chaha sa̱ha yo cuenda cuhva iyó yo. Ta ma coo yo tari noo ra soho. Co̱o yo tari noo ra chitó. \v 16 Ma sacunaa yo quɨvɨ yo. Na cahan yo tuhun Nyoo chihin ñáyɨvɨ. Vatyi vityin quiñi xaan caa ñayɨvɨ̱ iyó yo, ta ña naha ca iyó yo. \v 17 Yucuan chaha ma tondo xaan cohon iñi yo. Soco na̱ndichi xiñi yo cuhva cuñí maa Sutu Mañi yo tyi sacuvi yo. \v 18 Ma coho yo ndixi. Vatyi ican cuan satɨvɨ́ chi yo. Soco cuhva yo na cunyaca ñaha vaha Tatyi Ii Nyoo añima yo. \v 19 Ca̱han yo chihin tahan yo soco chihin cha sacahnú yo chi Nyoo. Ca̱ta yo salmo cuenda ra. Ca̱ta yo yaa cha chahá Tatyi Ii chi yo. Sa̱cahnu yo chi Sutu Mañi yo chihin cha tandɨhɨ añima yo. \v 20 Tyicuan ri na̱cuhva yo tyahvi nyoo chi Nyoo Sutu yo cha cuenda tandɨhɨ maa, vasɨ sɨɨ cuñí yo, vasɨ nyehé yo tɨndoho. Na̱cuhva yo tyahvi nyoo chi ra chihin sɨvɨ Sutu Mañi yo Jesucristo. \s1 Na coo vaha yo chihin tahan yo cuenda ra Cristo, catyí ra Pablo \p \v 21 Qui̱chaha yo nu cahán inga tahan yo cuenda ra Cristo. Vatyi sahá yo ñáyɨvɨ chi ra Cristo. \p \v 22 Nyoho ñu iyó yɨɨ qui̱chaha ndo cha cahán Sutu Mañi yo. Ta tyicuan caa tucu qui̱chaha ndo nu cahán yɨɨ ndo. \v 23 Vatyi rayɨɨ ican ra cuví nuu chi ñasɨhɨ ra, tari cuhva cuví ra Cristo nuu chi ñu yɨhɨ́ cuenda ra. Ta suri maa ra sacacú ra chi yo cha cuví yo coño ñuhu ra. \v 24 Soco tari tahán chi cha quichahá ñu yɨhɨ́ cuenda ra Cristo chi ra, tyicuan caa cuñí tucu chi cha quichahá ñusɨhɨ tandɨhɨ cha catyí yɨɨ ñu. \p \v 25 Ta rayɨɨ cuñí chi cha cuñí ra chi ñasɨhɨ ra, tari cuñí ra Cristo chi yo cha yɨhɨ́ yo cuenda ra. Ta chaha̱ ra ñayɨvɨ̱ ra cha catyi yo. \v 26 Tacuhva vatyi sandundɨɨ ra añima yo. Ndɨɨ añima yo vatyi nacatya̱ ra quɨvɨ cha nachino iñi yo tuhun cahán ra ta condutya̱ yo. \v 27 Ndoo̱ añima yo tari ndoo̱ noo sahma, ña yacua ca chi, ña tɨyɨ ca chi. Vatyi ra Cristo sandundɨɨ́ ra chi yo cha cuví yo ñu yɨhɨ́ cuenda ra. Tacuhva cuví nacuhva cuenda ra chi yo chi Nyoo, soco vaha yo, ñahri ca cuatyi yo. \v 28 Ta tyicuan caa tucu cuñí chi cha cuñí rayɨɨ chi ñasɨhɨ ra, tari cha cuñí ra chi coño ñuhu ra. Vatyi tatu cuñí ra chi ñasɨhɨ ra, tari cha cuñí ra chi maa ra cuví cuan. \v 29 Vatyi yori noo yo cha ña cuñi nyehe yo chi coño ñuhu yo. Soco sacachí yo ta sacuihnó yo chi coño ñuhu yo. Ta ra Cristo suri tyicuan caa sacuví ra chihin ñu yɨhɨ́ cuenda ra. \v 30 Vatyi coño ñuhu ra cuví yo. Ta noo noo yo cuví yo suhva coño ñuhu ra ta yɨquɨ ra. \v 31 Catyí tuhun Nyoo: “Rayɨɨ sandoó ra chi sutu ra ta chi sɨhɨ ra. Ta ndu ɨɨ́n ri ra chihin ñasɨhɨ ra. Ta noo ri nanduví ñu.” \v 32 Ta yuhu catyi vatyi ihya cuví noo tuhun xehe cha cahnu xaan. Ta cuñí chi catyi tyi ra Cristo ndu ɨɨ́n ri ra chihin ñu yɨhɨ́ cuenda ra. \v 33 Ta sɨɨn ri cuñí tucu chi catyi vatyi tahan tahan ndo cuñí ndo chi ñasɨhɨ ndo, tari cuñí ndo chi maa ndo. Ta nyoho cha cuví ndo ñusɨhɨ, sa̱ha ndo ñáyɨvɨ chi yɨɨ ndo. \c 6 \p \v 1 Nyoho cha cuví ndo sehe, tahán chi cha tya̱soho ndo nu cahán sutu ndo ta sɨhɨ ndo. Vatyi cuñí ndo chi Nyoo. \v 2-3 Nu tutu Nyoo nyaá cha xihna ri sacuvi yo ta nañihi yo cha cucuhva Nyoo chi yo. Catyí chi: “Sa̱ha ndo ñáyɨvɨ chi sutu ndo, chi sɨhɨ ndo. Tyicuan caa ta sɨɨ xaan cuacoo ndo. Ta naha xaan cuacoo ndo ñayɨvɨ̱ ihya”, catyí Nyoo. \p \v 4 Ta nyoho cha iyó sehe ndo, ma nanducu ndo cha cuxaan sehe ndo. Soco sa̱ñaha ndo tuhun Nyoo chi ñu, ta yoso caa quichaha ñu chi ndo ta chi Nyoo. \p \v 5 Ta nyoho cha cuví ndo musu, qui̱chaha ndo chi chitoho ndo sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya. Sa̱ha ndo ñáyɨvɨ chi ñu. Qui̱chaha ndo chi chitoho ndo chihin cha nɨɨ iñi ndo. Tatu sacuví ndo tyicuan caa, chi ra Cristo quichahá ndo cuví cuan. \p \v 6 Ma saha tyiño ndo cuhva cha nyehe ri chitoho ndo tacuhva vatyi catyi ñu tyi vaha ndo. Soco sa̱ha tyiño vaha ndo tari cha vatyi sacuví ndo tyiño nuu ra Cristo. Ta tyicuan caa sacuví ndo cuhva cuñí Nyoo chihin cha nɨɨ añima ndo. \v 7 Chihin cha iyó vaha iñi ndo sa̱cuvi ndo. Tari cha sahá tyiño ndo nuu Sutu Mañi yo ta ñima nuu ñáyɨvɨ. \v 8 Vatyi cha chitó yo tyi tahan tahan yo, an cuví ri yo musu, an ñima, soco cutyiyahvi Sutu Mañi yo chi yo yoso cuhva cha vaha cha chinyacuvi̱ yo. \p \v 9 Ta nyoho cha iyó musu ndo, suri vaha co̱o ndo chihin musu ndo. Ta ma sayuhvi ndo chi ñu. Vatyi chitó ndo tyi ña cahnu ca maa ndo cha nuu musu ndo. Inuu ri cuví ndo nuu Nyoo ra cuví chitoho yo nya andɨvɨ. Vatyi maa ra ña cachi ra chi yo. \s1 Tunyee iñi cha chahá Nyoo chi yo cha yɨhɨ́ yo cuenda ra \p \v 10 Ta vityin sa̱ndunyee yo iñi yo chihin cha ɨɨn ri cuví yo chihin Sutu Mañi yo. Vatyi iyó xaan tunyee iñi chi ra. \v 11 Ta tari noo sɨndaro sahá cuenda ra chi ra, tyicuan caa tucu yoó, na̱saha cuenda vaha yo chi yo chihin tandɨhɨ cha cuvi tyinyee Nyoo chi yo. Tyicuan caa ta cuvi chasaha yo chi cuihna. Vatyi nducú xaan ra cuhva sandavi ñaha ra chi yo. \v 12 Tyicuan caa coo yo chihin tunyee iñi Nyoo. Vatyi ñima chihin ñáyɨvɨ cañí tahan yo. Soco cañí tahan yo chihin tatyi ña vaha cha ña nyehé yo. Vatyi ican cuan cuví cha nyacá ñaha chi ñáyɨvɨ cha nyacuví cha quiñi caa. \v 13 Yucuan chaha sa̱ha cuenda vaha yo chi yo chihin tandɨhɨ cha cuví tyinyee Nyoo chi yo, tacuhva cuvi chasaha yo chi ra ña vaha ñáá quɨvɨ nducu tɨɨn ra chi yo. Coto cana cava yo saha ra. \v 14 Tari noo sɨndaro ñihi nanyaá ra chihin noo sincho yɨhɨ́ chichi ra, tyicuan caa ñihi cui̱nanyaa yo chihin tuhun cha ndicha vaha. Tari cacú noo sɨndaro vatyi tyaá ra noo caa pecho ra, tyicuan caa Nyoo cusacacu ra chi yo ndaha ra ña vaha, tatu maa ri cha vaha sacuvi yo. \v 15 Ta tari natyihi sɨndaro bota chaha ra ta nyatú tuhva ra cha cuhun ra cuatyi, tyicuan caa cuatu tuhva yo chihin tuhun Nyoo. Na sacoto yo chi ñáyɨvɨ yoso caa nɨcoo vaha ñu chihin ra. \v 16 Ta tari sɨndaro chasɨ́ ra chi ra chihin noo caa tacuhva ma nañi nduva chi ra, tyicuan caa cuñí chi nachino vaha iñi yo chi Nyoo tacuhva cha cuvi chasaha yo tandɨhɨ cha sacuvi ra ña vaha chi yo. \v 17 Ta tari sahá cuenda sɨndaro xiñi ra chihin noo caa, tyicuan caa nacuhva cuenda yo chi yo chi Nyoo, na sacacu ra chi yo. Ta naquehen yo tuhun cha chahá ra chi yo. Vatyi tari noo mityi Tatyi Ii ra cuví tuhun cuan. Vatyi chihin tuhun ra sahá ganaa yo chi cuihna. \v 18 Ta nyita ri cahan yo chihin Nyoo. Ta Tatyi Ii ra cuatyinyee chi yo tacuhva cacan tahvi yo chi ra. Ta cuacu ndahvi yo nuu ra. Ta tyicuan caa cua̱tu tuhva ri yo. Ta ma ndu uvi iñi yo. Tyicuan ri ca̱can tahvi yo cha cuenda tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo. \v 19 Ta na̱cuatu tucu ndo chahi, tacuhva vatyi ñihi que tuhun cahin. Ta ma yuhvi sacote tuhun ra Cristo chi ñáyɨvɨ. Vatyi ta cha naha ña chito̱ ñáyɨvɨ tuhun ra. \v 20 Ta cha cuenda cha sacoté tuhun ra Cristo ñohí vehe caa ihya vityin. Soco Nyoo tachi̱ chii vatyi cahin tuhun ra chihin ra nyicú vehe caa ihya. Ca̱can tahvi ndo cha cuende, tacuhva cuvi cahin chihin cha ña yuhví, tari cuhva tahán chi cahin. \s1 Tachí ra Pablo chi ra Tíquico tyi cuhun ra nu nyicu ñu \p \v 21 Ta ra Tíquico yañi yo, cunacatyi ra tandɨhɨ tuhin chi ndo. Maa ra nɨɨ iñi ra sahá tyiño ra cuenda Sutu Mañi yo. Ta cuñi xaan yo chi ra. \v 22 Tachí chi ra nu nyicú ndo tacuhva sacoto ra chi ndo yoso caa iyó ndi ihya, tacuhva ndunɨɨ ca iñi ndo chino iñi ndo chi Nyoo. \v 23 Ta Nyoo Sutu yo ta Sutu Mañi yo Jesucristo nacuhva ra cha taxi ri coo añima tandɨhɨ ra yañi yo. Ta na cuhva Nyoo cha chinó vaha iñi ra chi ra. Ta vityin suri Nyoo na̱cuhva ra cha cuñí ca ra chi ra ta chi ñáyɨvɨ. \v 24 Ta na nasoco ra chi tandɨhɨ yo cha nyita ri cuñí yo chi Sutu Mañi yo Jesucristo chihin cha nɨɨ iñi yo. Ta na̱cuvi chi tyicuan caa.