\id 2CO \h 2 Corintios \toc1 Carta Cha Cu Uvi Sacuhu̱n Ra Apóstol Pablo Chi Ñáyɨvɨ Ñuu Corinto Cha Yɨhɨ́ Cuenda Nyoo \toc2 2 Corintios \toc3 2 Co. \mt1 Carta Cha Cu Uvi Sacuhu̱n Ra Apóstol Pablo Chi Ñáyɨvɨ Ñuu Corinto Cha Yɨhɨ́ Cuenda Nyoo \c 1 \s1 Nu sacuhún ra Pablo noo tutu chi ñu ñuu Corinto cha yɨhɨ́ cuenda Nyoo \p \v 1 Yuhu ra Pablo, cuví noo ra apóstol ra Jesucristo vatyi Nyoo nacachi̱ vaha ra chii. Ta yuhu ta ra Timoteo yañi yo tyaá ndi noo tutu ihya chi ndo cha cuví ndo ñáyɨvɨ ñuu Corinto cha yɨhɨ́ cuenda Nyoo, ta chi tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo nɨcacahnu ityi Acaya chiña. \v 2 Nyoo Sutu yo ta Sutu Mañi yo Jesucristo na nasoco ra chi ndo ta nacuhva ra cha taxi ri coo añima ndo. \s1 Nu chicá noo ra Pablo sacotó ra tuhun ra Cristo nyehé xaan ra tɨndoho \p \v 3 Na sacahnu yo chi Nyoo Sutu Sutu Mañi yo Jesucristo. Vatyi ican ra cuví Nyoo Sutu yo. Ta cundahvi xaan cuñi ra nyehé ra chi yo. Ta maa ra tyicuan ri naquehén ndahvi ra chi yo. \v 4 Ta cuhva cha nyehé yo tɨndoho maa ra naquehén ndahvi ra chi yo. Vatyi tyicuan caa ta cuvi naquehen ndahvi tucu maa yo chi ñu nyehé tɨndoho tari naquehén ndahvi tucu maa ra chi yo. \v 5 Vatyi cha cuenda ra Cristo, nyehé xaan ndi tɨndoho ta suri cha cuenda ra Cristo naquehén ndahvi xaan Nyoo chi ndi. \v 6 Tatu nyehé ndi tɨndoho cha cuenda cha sacoto̱ ndi tuhun ra Cristo chi ndo, soco cha cuenda cha vaha chi ndo cuví vatyi tyicuan ta Nyoo naquehen ndahvi tucu ra chi ndo, ta sacacu ra chi ndo. Ta tatu Nyoo ta sandunyeé ra iñi ndi, cuví tucu chi cha cuenda cha sandunyeé tucu ra iñi maa ndo ta cacu ndo, ta sɨɨn ri tacuhva cha cunyeé ndo tɨndoho cha nyehé ndo. Vatyi ɨɨn ri tɨndoho nyehé yo. \v 7 Vatyi chitó vaha ndi tatu nyehé ndo tɨndoho cha cuenda ra Cristo tari cha nyehé nyuhu, maa ra cunaquehen ndahvi ra chi ndo, tari naquehén ndahvi tucu ra chi nyuhu. \p \v 8 Yañi, cuñí ndi tyi coto ndo vatyi cuaha xaan tɨndoho nyehe̱ ndi ta chinyaa̱ ndi ityi Asia. Ñihi xaan chiyo̱ tɨndoho nyacua cha ñahri ca fuerza ndi cahvi̱ iñi ndi. Ta tyaa̱ ndi cuhva vatyi cha yaha̱ chihi̱ ndi ta quita ndi yucuan. \v 9 Cuñi̱ maa ndi vatyi cha cha cuacúvi ndi. Ta ña cuvi̱ sacacu ndi chi ndi. Soco yucuan sañaha̱ chi chi ndi na nachinó ca iñi ndi chi Nyoo ra sanandotó ndɨyɨ. \v 10 Nyoo sacacu̱ ra chi ndi ndaha tuhun chihi quɨvɨ cuan, ta sacacú ca ra chi ndi nya vityin. Ta chitó ndi vatyi tyicuan ri cusacacu maa ra chi ndi. \v 11 Tatu tyinyeé ndo chi ndi chihin cha chicán tahvi ndo chaha ndi, ta tatu cuaha ñáyɨvɨ chicán tahvi chaha ndi, cunacuhva ñu tyahvi nyoo chi Nyoo cha cuenda tyi ñihí ñu tuhun tyi Nyoo chahá ra cha vaha chi ndi, vatyi chicán tahvi ñu chaha ndi. \s1 Nu nacatyí ra Pablo ñáá tuhun ña chaa̱ ñaha ra ñuu Corinto \p \v 12 Iyó noo tuhun cha cusɨɨ xaan cuñí ndi, vatyi yoso ri sandaví ñaha ndi. Vatyi cachi cuhva iyó ndi. Ta ndaa cuhva iyó ndi xihna ca chihin tandɨhɨ ri ndo, ta chihin inga ñáyɨvɨ ñandɨhɨ. Ta ñima chihin cha chiñi tuñi maa ndi iyó ndi tyehe caa, soco cha cuenda tyi tyinyeé xaan maa Nyoo chi ndi. \v 13-14 Ta nu tutu cha sacuhún ndi chi ndo, maa maa ri tuhun cha cuví sacuaha ndo, ta cha cuví cutuñi iñi ndo, tyaá ndi. Vityin cuahán cutuñi iñi ndo suhva. Ta nyatú ndi na cutuñi vaha ca iñi ndo tandɨhɨ tuhun cuan. Tacuhva cusɨɨ cuñi ndo chihin ndi quɨvɨ quichi Sutu Mañi yo. Ta cusɨɨ cuñi tucu maa ndi chihin ndo. \p \v 15-16 Ta cha cuenda cha cusɨɨ́ iñi yo tyehe caa, tyai̱ cuhva quɨvɨ cuan cha cuhun xihne nu nyicú ndo. Yɨhɨ̱ iñi cha cuhin nu nyicú ndo, quɨvɨ cha yahi̱ cha cuahín nya Macedonia ihya. Ta quɨvɨ cha nayaha̱ tiqui cha chahi̱n Macedonia, cuhin inga chaha nu nyicú ndo. Tyicuan caa ta cuvi cusɨɨ iñi ndo chihin yuhu uvi chaha, tyai̱ cuhva. Ta tyicuan caa ta cuvi tyinyee ca ndo chii ta cuhin ityi Judea. \v 17 O cuñí maa ndo vatyi ña tyai̱ cuhva cha cuhin nu nyicu ndo. Ta vasɨ cuñí maa ndo vatyi sacuví tari ñáyɨvɨ iyó sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya. Vatyi catyí ñu tyi cuhun ñu, ta ña sacuví ñu. \v 18 Maa Nyoo chitó ra vatyi ndicha cha cahín. Ta ña tuhvé sandavi ñahi. \v 19 Vatyi yuhu ta ra Silvano ta ra Timoteo cahán ndi chihin ndo. Vatyi tuhun maa ra Cristo maa maa ri tuhun ndicha cuví. \v 20 Tyi cha cuenda maa ra ñihí yo tandɨhɨ cha vaha cha catyi̱ Nyoo tyi cucuhva ra chi yo. Yucuan chaha cuhva cha sacahnú yo chi Nyoo, o chicán tahvi yo chi ra, catyí yo: “Amén”. Vatyi chitó yo tyi cuacuhva ra cha vaha chi yo cha cuenda ra Cristo. \v 21 Ta Nyoo sandunɨɨ́ ca ra iñi yo nu sandu ɨɨ̱n ri ra chi yo chihin ra Cristo. Ta nacachi̱ ra chi yo. \v 22 Ta tari cha tyaa̱ ra tuñi ra chi yo cuví cuan. Vatyi chaha̱ ra Tatyi Ii ra quɨhɨ́ añima yo cha cuenda cha cuñihi ca yo ñáá ca cha cucuhva ra chi yo. \p \v 23 Na naquehen Nyoo chii vityin ri tatu ña ndicha tuhun cua catyi chi ndo. Ta cuhun que nu nyicú ndo Corinto chiña vatyi tatu cuhin tyaí cuhva cha cahin chiin chi ndo. Yucuan chaha ña cuñí ñahi cuhin vatyi nacuaan iñi nyehí chi ndo. Ta Nyoo chiñí ra vatyi ndicha cha cahín. \v 24 Ñima cha cuñí ndi cunyaca ñaha ndi chi ndo yoso cuhva chinó iñi ndo chi Nyoo. Vatyi chinó vaha iñi ndo. Soco cha cuñí ndi tyinyeé ca ndi chi ndo na coo ca tusɨɨ iñi maa Nyoo añima ndo. \c 2 \p \v 1 Yucuan chaha ña cuñí quichi tiqui nu nyicu ndo coto cuhva que tucuihya iñi chi ndo. \v 2 Vatyi tatu yuhu ta sanducuihyé iñi ndo, yori ca cuví sandusɨɨ iñi mai. Vatyi ma cuvi ca sandusɨɨ ndo iñi tatu cha yaha̱ sanducuihye̱ iñi ndo. \v 3 Yucuan chaha sacuhi̱n tuhun cuan chi ndo. Vatyi tatu cuhin soco ma sanducuihya ndo iñi chihin cuhva iyó ndo. Vatyi tahán chi sandusɨɨ́ ndo iñi. Ta tatu sɨɨ cuñí yuhu, chité tyi tandɨhɨ yo ta cusɨɨ iñi yo. \v 4 Quɨvɨ cha tyai̱ carta cuan chi ndo, chica̱ xaan xiñi. Ta nducuihya̱ xaan iñi nyacua chaqui̱. Soco ñima cha sacuhi̱n carta cuan chi ndo vatyi cuñí cha nducuihya iñi ndo. Soco vatyi coto ndo vatyi yaha xaan cuñí chi ndo. \s1 Nu chahá ra Pablo tuhun chi ñu yoso caa saha ñu tɨcahnu iñi \p \v 5 Tucuihya iñi cha chaha̱ ra chiña, ñima ɨɨn ri chi yuhu chaha̱ ra. Chaha̱ tucu ra chiin chi tandɨhɨ nyoho ñandɨhɨ. Catyí tyehe caa tacuhva cha ma yaha xaan cahín. \v 6 Vaha ri, cha iyó vaha. Ma cahan ca ndo chi ra. Ma tachi tuñi ca ndo chi ra. \v 7 Ta vityin tahán chi vatyi saha ndo tɨcahnu iñi chi ra. Ta naquehén ndahvi ndo chi ra, coto yaha xaan nducuihyá iñi ra. \v 8 Yucuan chaha catyí chi ndo sa̱ñaha ndo cha cuñí ndo chi ra. \v 9 Sacuhi̱n carta cuan chi ndo quɨvɨ cuan vatyi cuñí cote tatu sacuví ndo cuhva chahí chi ndo. \v 10 Ta vityin tatu sahá ndo tɨcahnu iñi, sahá tucu yuhu tɨcahnu iñi yóó cha chahá tɨsɨhɨ chi yo. Tatu ndicha cha chahá ra tɨsɨhɨ chii. Soco sahí tɨcahnu iñi chi ra cha cuenda cha vaha chi nyoho. Vatyi yucuan cuhva cuñí maa ra Cristo. \v 11 Vatyi chitó yo vatyi tatu ma saha yo tɨcahnu iñi chi tahan yo, cuihna cutyihi ra cha quiñi caa añima yo. Vatyi maña xaan ra. Ta cuví sacañi tahan ra chi yo. \s1 Ña ndoo̱ ra Pablo ñuu Troas vatyi ña nañihi̱ ra chi ra Tito \p \v 12 Quɨvɨ chai̱ ñuu Troas cha cuacahin tuhun ra Cristo, chahá chi cuhva cha sahá tyiñe tyiño nuu Sutu Mañi yo yucuan. \v 13 Soco ña sɨɨ maa cuñi̱ añime. Vatyi ña nañihi̱ chi yañi yo, ra Tito. Yucuan chaha ña ndoo̱ que ñuu cuan cahin chihin ñu. Ta vachi ityi Macedonia ihya. \s1 Cahán ra Pablo tuhun ra Cristo chihin cha nɨɨ iñi ra \p \v 14 Soco tyahvi nyoo chi Nyoo vatyi tyicuan ri sahá ganaa yo chihin fuerza ra Cristo Jesús. Vatyi sacotó yo tuhun ra chi ñáyɨvɨ. Ta tuhun ra cha cahán yo, cuví chi tari noo xico vixi chahan cha cañá tandɨhɨ ri ityi nu cuahán yo. \v 15 Ta yoó cuví yo tari noo xico vixi cha chahá cuenda ra Cristo chi Nyoo. Ta cañá xico cuan mahñu ñu cha cucacu añima, ta mahñu ñu cha ma cacu añima ñandɨhɨ. \v 16 Soco cha cuenda ñu cha ma cacu añima cuan, quiñi chahán, tari noo xico ndɨyɨ cuví tuhun cha sacotó yo chi ñu, cuñí maa ñu. Vatyi sacotó yo yoso caa cucuvi ñu vatyi ña chinó iñi ñu chi ra Cristo. Soco cha cuenda ñu cha cacú añima, vixi xaan chahán, Vatyi sacotó yo yoso caa coo ñu ñayɨvɨ̱ cha ma naa ca maa. Soco ¿yóó cha cuví sacuvi tyiño ihya? \v 17 Nyuhu ña sacuví ndi tari sacuví cuaha ra cachicá noo. Ra cuan cuñí ra xuhun. Tuhun ra Cristo ñima noo cha xicó yo cuví. Soco cahán ndi chihin cha nɨɨ iñi ndi tuhun ra vatyi ɨɨn ri cuví ndi chihin ra, ta Nyoo ta ra Cristo tachi̱ ra chi ndi. \c 3 \s1 Tuhun chaa cha quichi cacun ra Cristo \p \v 1 Ta cha cahán ndi tuhun ihya, ¿atu cha cuñí ndi sayaa ndi chi ndi, cuñí maa ndo? Ñima tyicuan caa. Ta yoó ¿atu chiñuhú cha cuiso yo tutu cha catyí chi vatyi vaha ñáyɨvɨ cuví yo, tari tuhva inga ra canyiso? Ñima. \v 2 Vatyi nyoho cuví ndo carta ndi cha tyaa̱ Nyoo añima ndi. Vatyi cuví nyehe ñáyɨvɨ yoso caa nasama̱ Nyoo cuhva iyó ndo. Ta coto ñu tyi maa maa ri cha vaha sañahá ndi chi ndo. \v 3 Ta cachi nyehé ñu tyi cuví ndo carta cha tyaa̱ ra Cristo vatyi nyehe ñu, ta nyuhu nacuhva̱ cuenda ndi carta cuan chi ñu. Ta ñima chihin tinta tyaa̱ Tatyi Ii Nyoo nyitó añima ndo. Ta ni ñima nu yuu chicunyaa. \p \v 4 Cahán ndi tyehe caa vatyi chitó ndi vatyi Nyoo cuacuhva ra cha quita vaha tyiño sahá ndi. Vatyi tyinyeé ra Cristo chi ndi. \v 5 Ma caña iñi ndi caca xiñi ndi tyi iyó tunyee iñi maa ndi cha sacuví ndi ñáá cha sacuví ndi. Soco tandɨhɨ cha sacuví ndi maa Nyoo sacuví. \v 6 Maa Nyoo chahá ra tunyee iñi ra chi ndi, ta sacotó ndi tuhun chaa cha natyihi̱ tahan ra tuhun chihin yo. Vatyi Tatyi Ii ra chahá ñayɨvɨ̱ chaa coo yo. Ta ley chahnu cuan cha chaha̱ Nyoo chi ra Moisés, sacuhún chi chi yo anyaya vatyi ña cuví quichaha yo tandɨhɨ ley cuan. \p \v 7 Ley chahnu cuan, chicunyaa chihin letra chata yuu ta cha naha. Ta cuhva cha chaa̱ ra Moisés chihin cuan, tyaquɨ xaan xiño nuu ra nyacua nayuhví ñu Israel nanyehe̱ ñu nuu ra. Soco suvita ri tyi cha tyaquɨ cuan numi ri ndɨhɨ̱. Soco tatu tyaquɨ cuvi̱ cuan, \v 8 tyaquɨ ca cuví tuhun chaa cha quichi̱ nyaca Tatyi Ii Nyoo chi yo. Tyaquɨ xaan ca cuan. \v 9 Tatu ley chahnu cha sacuhún chi yo anyaya, tyaquɨ xaan cuvi̱, nyaca cuví tuhun cha saváha chi yo nuu Nyoo. Tyaquɨ xaan ca cuví cuan. \v 10 Vatyi ley chahnu tyaquɨ xaan cuvi̱ quɨvɨ cuan, cuñí maa ñáyɨvɨ. Soco vityin chitó yo tyi ña tyaquɨ xaan cuvi̱. Vatyi tyaquɨ xaan ca maa tuhun ra Cristo cha sacacú chi yo nuu Nyoo. \v 11 Vatyi tatu tyaquɨ xaan cuvi̱ cha ɨɨn yaha ri chiyo̱, nyaca cuví noo cha ma ndɨhɨ ca maa. \p \v 12 Chitó ndi tyi ma naa cuan. Yucuan chaha cahán ndi chihin cha nɨɨ iñi ndi. Ña cahán nuu ndi ta ña yuhví ndi. \v 13 Ña sacuví ndi tari sacuvi̱ ra Moisés. Vatyi chasɨ̱ ra nuu ra chihin noo sahma, tacuhva cha ma nyehe ñu Israel nu cunaa cha xiño cuan. \v 14 Soco quɨvɨ cuan ña cutuñí iñi ñu. Ta nyacua nya vityin ta ña cutuñí iñi ñu. Vatyi tatu sacuahá ñu ley cuan tari quɨvɨ cha nyasɨ́ nuu ñu. Vatyi ña cutuñí iñi ñu. Soco noo tuhun ri maa ra Cristo nuñá ra nuu yo. \v 15 Ta nyacua nya vityin tatu sacuahá ñu Israel ley ra Moisés, ña cuví cutuñi iñi ñu. Vatyi tari noo cha nyasɨ́ nuu ñu. \v 16 Soco tatu nacuhvá ñu añima ñu chi Sutu Mañi yo, maa ra cunuña ra nuu ñu. \v 17 Vatyi Sutu Mañi yo, Tatyi Ii cuví ra. Ta tatu nyaá Tatyi Ii Sutu Mañi yo añima yo, sacotó ra chi yo tyi ña nyacá ñaha ca ley chahnu chi yo. \v 18 Yucuan chaha tandɨhɨ yo ña nyasɨ́ ca nuu yo. Ta vityin cuví yo tari noo ino, tacuhva cuví nyehe ñáyɨvɨ cha vaha Sutu Mañi yo. Ta cuahán nduvaha ca yo yoso cuhva sacuví Tatyi Ii Sutu Mañi yo chi yo. \c 4 \p \v 1 Yucuan chaha ma ndu uvi maa iñi ndi, vatyi Nyoo nyehé ndahvi ra chi ndi. Ta tyaa̱ tyiño ra chi ndi tyi cahan ndi tuhun ra chihin ñáyɨvɨ. \v 2 Ña sacuví ndi cha xehe vatyi tɨcahan nuu cuví cuan. Ña chicá noo ndi sandaví ñaha ndi chi ñáyɨvɨ. Maa maa ri tuhun Nyoo sañahá ndi. Ña nasacá noo ndi tuhun Nyoo chihin inga tuhun. Soco chihin nuu Nyoo chacú ndahvi ndi nuu tandɨhɨ ñáyɨvɨ, na saha vaha ñu cuenda vatyi maa maa ri cha ndicha sañahá ndi. \v 3 Nyuhu ña tyihí xehe ndi tuhun Nyoo. Soco cha cuenda chi ñu cha cua cunaa ñohó xehe. \v 4 Cuihna, ra nyacá ñaha cha quiñi caa ñuhu ñayɨvɨ ihya, ican ra chasɨ́ cha chiñi tuñi xiñi ñu cha ña chinó iñi chi Nyoo. Vatyi coto nyehe ñu cha ndichin Nyoo. Ta coto cutuñi iñi ñu yoso caa sacacú ra Cristo chi yo. Vatyi ra Cristo nyitó ra ta cuví ra xiñahñu Nyoo. \v 5 Cuhva cha cahán ndi chihin ñáyɨvɨ, ña cahán ndi tuhun maa ndi. Soco sacotó ndi tyi ra Jesucristo cuví ra Sutu Mañi yo. Ta nyuhu cuví ndi noo musu ndo cha catyi cha cuñí ndi chi ra. \v 6 Vatyi suri maa Nyoo catyí vatyi na ndundichin nu ñaa iñi quɨvɨ chino̱ ñuhu ñayɨvɨ̱. Ican ra chaha̱ ra cha ndichin coo añima yo, tacuhva vatyi chihin cha ndichin cha chaha̱ ra Cristo chi yo, cuví cutuñi ca iñi yo tyi cahnu xaan ca cuví maa Nyoo. \s1 Chihin cha chinó ri iñi yo chi Nyoo coo yo noo ñayɨvɨ̱ chaa \p \v 7 Coño ñuhu yo cuví tari noo quɨsɨ ñuhú, vatyi noo cha ñima ri tuhun cuví. Vatyi tyicuan caa ta cuví nyehe ñáyɨvɨ tunyee iñi cha cahnu xaan cha iyó chi yo, maa Nyoo chahá, ta ñima tunyee iñi maa yo cuví. \v 8 Yucuan chaha vasɨ iyó tɨsɨhɨ tandɨhɨ ri ityi nu cuahán ndi, soco ña ndu uví iñi ndi. Vasɨ ña cutuñí iñi ndi tandɨhɨ cha cuví chi ndi, soco chitó ndi tyi quitá vaha ndi. \v 9 Vasɨ chicá nyicon ñu chi ndi soco ñima maa ri maa ndi nyicu. Vatyi Nyoo nyaá ra chihin ndi. Vasɨ cha chacun taxin ñu chi ndi soco ña chihí ndi. \v 10 Tandɨhɨ ri ityi nu cuahán ndi ta nyatú ndi tuhun chihi cha catyi tuhun ra Jesús. Vatyi yucuan cuhva nyehé ñu tyi iyó ndi ñayɨvɨ̱ chaa cha chahá ra chi yo. \v 11 Vatyi nyuhu tandɨhɨ quɨvɨ, cha yatyin cúvi ndi cha cuenda ra Cristo tacuhva cuví nyehe ñáyɨvɨ vatyi yɨhɨ́ ñayɨvɨ̱ ra Cristo añima ndi. \v 12 Nyatú ndi tuhun chihi cha cuenda cha cahán ndi tuhun Nyoo. Soco cha tyehe caa, nañihí ndo ñayɨvɨ̱ chaa. \p \v 13 Chinó iñi ndi chi Nyoo tari chino̱ iñi ra David. Ta tyaa̱ ra nu libru Salmos: “Chinó iñi chi Nyoo, yucuan chaha cahín tuhun ra”, catyi̱ ra David. Ta tyicuan caa tucu nyuhu. Chinó iñi ndi chi Nyoo. Ta yucuan chaha cahán ndi tuhun ra. \v 14 Vatyi chitó ndi vatyi Nyoo ra sanandoto̱ chi Sutu Mañi yo Jesucristo, cusanandoto tucu ra chi yo. Ta ɨɨn ri chihin nyoho, cunyaca ra chi yo nya gloria nu nyaá ra. \v 15 Tandɨhɨ ihya cuví cha vaha chi maa ndo ta chi inga ñáyɨvɨ. Vatyi cuaha cha vaha Nyoo cuñihi ndo. Ta cuaha ndo nacuhvá ndo tyahvi nyoo chi ra, ta sacahnú ndo chi ra. \p \v 16 Yucuan chaha ña ndu uví maa iñi ndi. Vasɨ coño ñuhu ndi cha cuahán sandɨhɨ xaan chi. Soco ñayɨvɨ̱ chaa cha iyó ndi cuahán nduchaa chi tahan tahan quɨvɨ. \v 17 Tɨndoho cha nyehé ndi ñayɨvɨ̱ ihya, tɨndoho ɨɨn yaha ri cuví. Vatyi chahá chi cha cunañihi ndi noo nu vaha ca cha ma ndɨhɨ maa nu nyaá Nyoo. \v 18 Vatyi ñima cha cuví nyehe yo sahá ndi cuenda. Sahá ndi cuenda soco cha ña nyehé yo. Vatyi cha cuví nyehé yo ñayɨvɨ̱ ihya, ña naha maa chiyo̱. Soco cha ña cuví nyehé yo, yucuan cuví cha ma ndɨhɨ ca maa. \c 5 \p \v 1 Ta chitó ndi vatyi quɨvɨ cúvi yo, coño ñuhu yo cunaa chi. Vatyi cuví chi tari noo vehe cha ña naha maa chiyo̱. Soco Nyoo cumí ra noo nu cunyaa añima yo, noo cha ma naa ca maa nya andɨvɨ. Ta ñima cha cacu̱ chihin ndaha rayɨɨ ñayɨvɨ̱ ihya cuví. \v 2 Ndicha, cha nɨ ri ca cha iyó yo chichi coño ñuhu yo, nducuihyá xaan cuñí yo, vatyi nyatú tuhva yo nɨcoo yo chichi cha chahá Nyoo chi yo nya andɨvɨ. \v 3 Vatyi cohon añima yo chichi cha chahá Nyoo tacuhva cha ma cuvityiyaá yo. \v 4 Cha nɨ ri ca cha iyó yo chichi coño ñuhu yo cha cuví tari noo vehe ri, nducuihyá iñi yo vatyi ña cuñí yo quita ri maa añima yo chichi coño ñuhu cuan ta cuvityiyaá chi. Soco cuñí yo cha coo añima yo chichi cha ma naa ca maa nya andɨvɨ ta tyicuan ri maa cuacoo yo. \v 5 Ta Nyoo tyaa̱ ra cuhva vatyi tyehe caa cucuvi chi yo. Ta chahá quɨyɨ ri ra Tatyi Ii ra chi yo. Vatyi tacuhva coto yo tyi cuví naquehen ca yo tandɨhɨ ca cha cuacuhva ra chi yo. \p \v 6 Ta yucuan chaha ma yuhvi yo cha cúvi yo. Vatyi chitó yo tyi cha nɨ ri ca cha iyó yo chichi coño ñuhu ihya ñayɨvɨ̱, ña yatyin nyaá yo chihin Sutu Mañi yo andɨvɨ. \v 7 Vityin ña cuví nyehe yo chi ra, soco chihin cha chiñó ri iñi yo chi ra, iyó yo ñayɨvɨ̱ ihya. \v 8 Soco yɨhɨ́ vaha iñi yo chi ra ta cha cuñí yo quita yo chichi coño ñuhu ihya vatyi cuhun yo cucunyaa yo chihin Sutu Mañi yo. \v 9 Yucuan chaha sañihi ca ndi nducú ndi cuhva yoso caa cha tahan iñi Sutu Mañi yo sacuví ndi. Cuví ri cha iyó ca ndi chihin coño ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya. O cuví ri cha yori ca ndi, vatyi cha nyaá ndi chihin Sutu Mañi yo nya andɨvɨ. \v 10 Vatyi tahan tahan yo ta cuhun yo nuu ra Cristo cucuhva yo cuenda nu nyaá cutuñi chi yo nuu ra. Ta cuñihi yo cha tahán chi chi yo, yoso cuhva cha vaha o cha ña vaha cha sacuvi̱ noo noo yo quɨvɨ chiyo̱ yo chihin coño ñuhu yo ñayɨvɨ̱ ihya. \s1 Nu sacotó ra Pablo yoso caa nɨcoo vaha yo chihin Nyoo \p \v 11 Vatyi chitó ndi vatyi Sutu Mañi yo cutachi tuñi ra chi ndi tatu ma sacuvi ndi tuhun cahán ra. Yucuan chaha nducú ndi cuhva cahán ndi chihin ñáyɨvɨ na nacuhva cuenda ñu chi ñu chi Nyoo. Ta Nyoo chitó ra vatyi tyicuan ri sacuví ndi. Ta chitó tucu maa ndo ñandɨhɨ. \v 12 Ñima cha cuñí ndi cuyaa ndi chihin cha cahán ndi tyehe caa, soco cha cuñí ndi vatyi nɨcohón iñi ndo vatyi tuhun ndicha sacotó ndi, ta cuví cusɨɨ iñi ndo chihin ndi. Ta cuñihí ndo cuhva cahán ndo chihin inga ra cha sacahnú chii. Catyí ra tyi vaha iyó ra, soco ñima cha ndicha caa añima ra. \v 13 Tatu ña vaha cuñí xiñi ndi, cuñí maa ñáyɨvɨ tyi cahín tuhin tyehe caa, soco cha cuenda maa Nyoo. Soco tatu vaha cuñí xiñi ndi, ta cachi tuhun cahán ndi, soco cha cuenda tyi cuñí ndi tyinyeé ndi chi ndo. \v 14 Soco sanɨñɨ́ ndi chi ndi cha sacotó ndi tuhun ra Cristo chi ñáyɨvɨ. Vatyi chitó ndi tyi cuñí xaan ra chi ñu. Ta chitó ndi tyi chihi̱ ra cha catyi cuatyi tandɨhɨ cuii maa ñáyɨvɨ. Ta yucuan chaha chihi tucu yo cha ma sacuvi ca yo cha ña vaha cha chinyacuvi̱ yo nu quichi̱ chi. \v 15 Ra Cristo chihi̱ ra cha catyi tandɨhɨ yo vatyi tacuhva cha ma coo ca yo cuhva cuñí maa yo. Co̱o yo soco cuhva cuñí maa ra. Vatyi chihi̱ ra ta nandoto̱ ra cha cuenda yo. \v 16 Cha cuhva cha vityin, tatu nyehé yo chi noo ñáyɨvɨ, ma caca xiñi yo nyehe yo chi ñu tari chicá xiñi ñáyɨvɨ cha ña ñohó nuu chi Nyoo. Noo quɨvɨ tyicuan caa chica̱ xiñi vatyi ra Cristo cuví ra noo ra ñuhu ñayɨvɨ̱ ri. Vityin ña chicá ca xiñi tyicuan caa. \v 17 Vatyi quɨvɨ nacuhva̱ cuenda yo chi yo chi ra Cristo, maa ra sanduchaa̱ ra añima yo. Ta tandɨhɨ tuhun cha chica̱ xiñi yo nu quichi̱ chi, ña chicá ca xiñi yo vityin. Vatyi maa ra nacuhva̱ ra nonga cha chiñi tuñi chaa chi yo. \p \v 18 Ta tandɨhɨ ihya maa Nyoo sacuvi̱, vatyi sanɨcoo vaha ra chi yo chihin ra cha cuenda maa ra Cristo Jesús. Ta catyí ra chi yo vatyi na sacoto yo chi ñáyɨvɨ vatyi Nyoo cuñí ra cha nɨcoo vaha ñu chihin ra. \v 19 Vatyi chihin cha chihi̱ ra Cristo cha catyi cuatyi yo, ñáyɨvɨ nɨcoó vaha ñu chihin Nyoo. Ta Nyoo sahá ra tuhun tyi ñahri ca cuatyi ñu. Ta chi nyuhu, catyí ra vatyi sacotó ndi tuhun ihya chi ñu. \v 20 Ta vityin cuví ndi ra chicá tyiño ra Cristo. Ta tari cha maa Nyoo chacú ndahvi nuu ndo, vatyi tyiño maa ra chicá ndi. Ta yucuan chaha chacú ndahvi ndi nuu ndo chihin sɨvɨ ra Cristo, na nɨcoo vaha ndo chihin ra. \v 21 Ra Cristo ña sacuvi̱ ra ni minoo cuatyi. Soco Nyoo tachi̱ ra chi ra sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya, quichi̱ cúvi ra tari noo ra iyó cuatyi cahnu. Tacuhva vatyi cuví sacacu ra chi yo. Ta cha cuenda maa ra Cristo saha̱ Nyoo tuhun tyi vaha yo nuu ra. \c 6 \p \v 1 Yañi, ɨɨn ri tyiño Nyoo sacuví yo. Yucuan chaha chacú ndahvi xaan ndi nuu ndo vatyi ma coo ndo tari cha ña ñohó nuu ndo Nyoo. Co̱tyiño ndo tandɨhɨ cha vaha cha chahá ra chi noo noo ndo. \v 2 Vatyi catyí Nyoo nu tutu tyehe caa: \q1 Quɨvɨ taha̱n chi tyi sacaqui chuun, yuhu chiñi̱ nu cahun ta tyinyei̱ chuun, catyí Nyoo. \m Sa̱ha ndo cuenda tyi vityin cuví quɨvɨ tahán chi. Vityin cuví quɨvɨ sacacú Nyoo chi yo. \p \v 3 Nducú xaan ndi cuhva cha ma nyehe nyaa ñáyɨvɨ tyiño Nyoo cha sacuví ndi, coto ma chino iñi ñu chi Nyoo. \v 4 Soco cuñí ndi vatyi nyehé ñu vatyi ndicha cha cuví ndi musu Nyoo vatyi cunyeé ndi ñáá ndɨhɨ cha cuví chi ndi, tandɨhɨ tɨndoho, tandɨhɨ tɨsɨhɨ. \v 5 Vasɨ cañí ñáyɨvɨ chi ndi, vasɨ tyihí ñu chi ndi vehe caa, vasɨ canachaá ityi ñu sɨquɨ ndi, soco cunyeé xaan ndi. Ta ñihi xaan sahá tyiño ndi nyacua ña quixí ndi. Ta yahá ndi soco. \v 6 Ta tandɨhɨ maa ihya cunyeé ndi vatyi ndicha ndicha cuii cha cuví ndi musu Nyoo. Yucuan chaha cachi iyó ndi. Ta chitó ndi cha ndicha. Ta cunyeé ndi chihin cha ña chihí ndi tɨsɨhɨ tandɨhɨ cha cuví chi ndi. Ta vaha ñáyɨvɨ cuví ndi. Ta cuñí ndi chi ñáyɨvɨ. Ta nyaá maa Tatyi Ii Nyoo chihin ndi. \v 7 Cahán ndi maa ri tuhun ndicha maa Nyoo. Ta nyaá fuerza ra chihin ndi. Ta chotyiñó ndi tandɨhɨ cha vaha cha chahá maa ra chi ndi, tacuhva cuví chasaha ndi chi ra ña vaha. \v 8 Iyó quɨvɨ cuñí nyehe ñáyɨvɨ chi ndi. Ta iyó quɨvɨ ña cuñí nyehe ñu chi ndi. Iyó quɨvɨ vaha cahán ñu sɨquɨ ndi. Ta iyó quɨvɨ quiñi cahán ñu sɨquɨ ndi. Iyó chaha catyí ñu vatyi ra cuendu cuví ndi. Soco maa maa ri cha ndicha cahán ndi. \v 9 Sahá ñu chi ndi tari noo ra ña ñohó nuu ñu. Soco ñu yɨhɨ́ vaha cuenda Nyoo ñohó nuu vaha ñu chi ndi. Iyó quɨvɨ cha yatyin ri cúvi ndi, soco iyó ca ndi. Ta iyó quɨvɨ tachí tuñi ñu chi ndi, soco ña chihí ndi. \v 10 Vasɨ iyó quɨvɨ cha nducuihyá iñi ndi, soco tyicuan ri sɨɨ cuñí ndi. Vatyi tyiño Nyoo sacuví ndi. Vasɨ ndahvi ndi, soco cuaha ñáyɨvɨ ñihi ñu cha vaha chihin tuhun cha chahá Nyoo chi ndi. Vasɨ ñahri maa iyó chi ndi, soco iyó tandɨhɨ cha vaha Nyoo chi ndi. \p \v 11 Cahán ndi chihin ndo yañi, cha cuví ndo ñáyɨvɨ ñuu Corinto chiña. Catyí cachi ndi chi ndo chihin cha nɨɨ añima ndi vatyi ndicha cha cuñí ndi chi ndo. \v 12 Nyuhu, ña quiñi cuñi ndi nyehe ndi chi ndo. Maa ndo cuví ñu ña vaha cuñí nyehe chi ndi. \v 13 Chacú ndahvi ndi nuu ndo tari chacú ndahvi noo rayɨɨ nuu sehe ra, nu̱ña ndo añima ndo, ta ma quiñi cuñí ndo nyehe ndo chi ndi, vatyi maa ndi ña quiñi cuñí ndi nyehé ndi chi ndo. \s1 Cuví yo vehe Nyoo vatyi ñohó ra añima yo \p \v 14 Ma ndu ɨɨn ri ndo chihin ñu ña chinó iñi chi Nyoo. Vatyi ña nacachí tahan añima ndo chihin ñu cuan. Vatyi cha vaha ma cuvi ndu ɨɨn ri chihin cha ña vaha. Ta cha ndichin ma cuvi ndu ɨɨn ri chihin cha ñaa iñi. \v 15 Vatyi ra Cristo ña ndu ɨɨn ri ra chihin ra cuví cuihna. Ta tyicuan caa tucu ñu chinó iñi chi ra Cristo, ña nacachí tahan chi tatu ndu ɨɨn ri ñu chihin ñu ña chinó iñi chi ra. \v 16 Ña chahá chi cha sacahnú yo Nyoo ta sacahnú tucu yo chi cha cuví xitohyo. Vatyi maa yo cuví yo vehe Nyoo nyitó. Tari catyi̱ maa ra tuhun ihya ta cha naha: \q1 Coi ta caca noi chihin ñu. \q1 Ta yuhu cucuvi Nyoo ñu, \q1 ta maa ñu cucuvi ñu ñáyɨvɨ chii, catyi̱ Nyoo. \m \v 17 Yucuan chaha catyi̱ tucu ra quɨvɨ cuan: \q1 Qui̱ta ndo mahñu ñu ña chinó iñi chii. \q1 Ta ma cutahan ndo chihin ñu. \q1 Ta ma sacuvi ndo cha ña vaha. \q1 Tyicuan ta cunaquehin chi ndo. \q1 \v 18 Ta sutu ndo cucuvi chii. \q1 Ta maa ndo cucuvi ndo sehi, catyi̱ Sutu Mañi yo, ra iyó tandɨhɨ tunyee iñi chii. \c 7 \p \v 1 Ican ihya cuví cha chahá Nyoo chi yo. Yucuan chaha yañi, cuñí chi nducu yo cuhva cuvaha yo nuu Nyoo. Ma sacuvi yo cha quiñi caa nɨ ri ma caca xiñi yo cha ña vaha. Na ndu cuɨtɨ coo yo vatyi sahá yo ñáyɨvɨ chi Nyoo. \s1 Nu nacatyí ra Pablo yoso caa nasama̱ ñu cuhva iyó ñu \p \v 2 Yañi, chacú ndahvi ndi nuu ndo, na cuvaha coo iñi ndo nyehé ndo chi ndi vatyi ñahri cha sacuvi̱ ndi chi ni noo ndo. Ta ni ña satɨvɨ̱ ndi chi ndo. Ni noo ndo ta ña sandavi̱ ñaha ndi chi ndo. \v 3 Cha catyí chi ndo tyehe caa ñima cha cahín chi ndo. Vatyi cha yaha catyi̱ tiqui chi ndo ta ityi chata ca, vatyi ndicha cha cuñí chi ndo. Vatyi ɨɨn ri ñu cuví yo chihin Nyoo. Tatu iyó yo soco ɨɨn ri cuví yo. O tatu cúvi yo soco ɨɨn ri cuví tucu yo. \v 4 Ñahri maa cha chica iñi chihin nyoho. Sɨɨ xaan cuñí nyehi chi ndo. Ta yucuan chaha vasɨ nyehé ndi tɨndoho ihya, cunɨɨ́ ca iñi ndi. Ta cusɨɨ xaan ca cuñi ndi. \p \v 5 Nya quɨvɨ chaa̱ ndi Macedonia ihya, ta ta nyitatu ca maa ndi. Vatyi cuaha xaan tɨsɨhɨ ta tɨndoho nyehe ndi tandɨhɨ ri ityi chaha̱n ndi. Ta cañí tahan ñu chihin ndi. Ta yuhví ndi. \v 6 Soco Nyoo, tyicuan ri sandunɨɨ ca ra iñi yo tatu cuihyá cuñi yo. Ta sandunɨɨ̱ ra iñi ndi cuhva cha chaa̱ ra Tito. \v 7 Ta ñima cha cuenda cha chaa̱ ri ra. Soco cha cuenda cha ndunɨɨ̱ iñi ra saha̱ nyoho. Nacatyi̱ ra chi ndi vatyi cuñí xaan ndo nyehe ndo chi ndi. Ta chacu̱ xaan ndo cha cuihya iñi ndo. Ta cuñí ca ndo chii, na. Ta cha cuenda cuan ndusɨɨ xaan ca cuñí vityin. \p \v 8 Soco quɨvɨ cuan chica̱ xaan xiñi vatyi chahi̱ tucuihya iñi chi ndo chihin tutu cha sacuhi̱n chi ndo. Ta ndu uvi̱ iñi cha sacuhi̱n tutu cuan chi ndo. Soco suhva ri quɨvɨ, nducuihya̱ iñi ndo. Ta vityin ña chicá ca xiñi cha cuenda tucuihya iñi cha chahi̱ chi ndo. \v 9 Ta vityin cusɨɨ xaan cuñí, ñima cha cuenda tucuihya iñi cha chiyo̱ ndo, soco cha cuenda vatyi tucuihya iñi cuan sanandichi̱ chi ndo ndaha Nyoo. Nyoho cunyee̱ ndo tucuihya iñi cuan yoso cuhva tahán iñi Nyoo, yucuan chaha cha vaha sacuvi̱ ndi chihin ndo chihin tucuihya iñi cuan. \v 10 Iyó tucuihya iñi cha maa Nyoo chahá, tacuhva ndu uvi iñi yo cuatyi yo ta nañihi yo ityi vaha cuhun yo nu nyaa ra. Ta ña tahán chi cha cuxaán yo chi Nyoo cha cuenda cuan. Soco tucuihya iñi cha iyó chi ñu cha ña ñohó nuu chi Nyoo, ñima tucuihya iñi chi Nyoo cuví cuan. Vatyi ña tyinyeé chi chi ñu tacuhva cha ma cuhun ñu anyaya. \v 11 Nyoho cunyee̱ ndo tucuihya iñi yoso cuhva tahán iñi Nyoo. Soco vityin nyehé ndo vatyi cuaha xaan cha vaha nañihí ndo cuenda cha cucuihya iñi ndo. Ta sandaa̱ vaha ndo tyiño ra cuan. Cuxaa̱n ndo chi ra. Ta nyacua cuñi̱ ndo tachi̱ tuñi ndo chi ra. Tandɨhɨ cuan, ta nayuhvi̱ ndo chi Nyoo. Ta nacatyi̱ vaha ndo yoso caa cuahan. Yaha cuan ta nyacua quichi̱ cuvi iñi ndo nyehe ndo chii. Ta cha cuenda cha sacuvi̱ ndo tari cuhva cuñí Nyoo, cuñí chi catyí vatyi ñahri cuatyi ndo cha cuenda cuan. \v 12 Yucuan chaha quɨvɨ sacuhi̱n carta cuan chi ndo ñima cha cuenda cha chicá xaan xiñi cuenda ra cha sacuvi̱ cuatyi cuan. Ta nɨ ñima cuenda ra cha nyehe tɨsɨhɨ cuan. Soco cha cuenda maa ndo, vatyi cuñí tyi coto ndo yoso cuhva chicá xiñi ndo tuhun ndi nuu Nyoo vatyi cuñí ndo tyinyeé ndo chi ndi. \v 13 Yucuan chaha nduvaha cuñí añima ndi. Ta sɨɨ xaan cuñí ndi vatyi chitó ndi tyi cuñí ndo chi ndi. \p Ta sɨɨ ca cuñí ndi cha nyehé ndi vatyi chaha̱ xaan ndo tunyee iñi añima ra Tito. Vatyi vaha xaan tyiñuhu̱ ndo chi ra. \v 14 Catyi̱ chi ra Tito cha cumañi ca cuhun ra nu nyicú ndo vatyi vaha cutyasoho ndo tuhun cha sacuhi̱n chihin ra. Ta vityin sɨɨ cuñí vatyi chinó cava tuhun cahín chihin ra. Maa maa ri cha ndicha cahín chihin ndo. Ta tyicuan caa ndicha tucu tuhun cha catyí chi ra Tito. \v 15 Ta cuñí xaan ra chi ndo vatyi nɨcohón iñi ra vatyi nyoho sacuví ndo tandɨhɨ cuii cha catyí ra chi ndo. Ta cuhva cha chaa̱ ra, ndahvi saha̱ ndo chi ndo nuu ra. Ta vaha xaan caha̱n ndo chihin ra. Ta vaha xaan quichaha̱ ndo chi ra. \v 16 Ta sɨɨ xaan cuñí vatyi chité tyi tyicuan ri sacuví ndo cha vaha. \c 8 \s1 Tahán chi tyinyeé yo chi ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo chihin cha iyó vaha iñi yo \p \v 1 Ta vityin yañi, cuñí ndi nacatyi ndi chi ndo vatyi cuaha xaan tyinyee Nyoo chi ñu yɨhɨ́ cuenda ra, ityi Macedonia ihya. \v 2 Vasɨ cuaha xaan tɨndoho nyehé ñu, soco sɨɨ xaan ca cuñí ñu chihin Nyoo. Ta vasɨ ndahvi ñu soco cuaha cha iyó chi ñu chahá ñu, tari maa cha tyayɨɨ ñu. \v 3 Ta yuhu cuví noo cha ndaa vatyi nyehi̱ tyi chihin cha iyó vaha iñi ñu chaha̱ ñu yoso cuhva cha iyó chi ñu. Ta nyacua yaha ca chahá ñu. \v 4 Chacú ndahvi xaan ñu nuu ndi tyi nacuhvá ndi cha tyinyeé tucu maa ñu chi ñu tahan yo nya Jerusalén. \v 5 Cuaha ca sacuvi̱ ñu cha nuu cha yɨhɨ̱ iñi ndi. Vatyi cha xihna ca cha sacuvi̱ ñu, nacuhva̱ cuenda ñu chi ñu chi Nyoo chihin cha nɨɨ vaha iñi ñu. Ta quichaha̱ vaha ñu tuhun Nyoo cha sacote̱ chi ñu, vatyi yucuan cuhva cuñí maa Nyoo. \v 6 Ta cha nyehi̱ tyi tyehe caa chinyacuvi ñu Macedonia ihya, yucuan chaha catyi̱ chi ra Tito vatyi na sandɨhɨ ndɨhɨ ra tyiño vaha cha quichaha̱ ra cha nacaya ra xuhun nu nyicú ndo. \v 7 Nyoho vaha xaan sacuví ndo tandɨhɨ ri. Chinó xaan iñi ndo chi Nyoo. Vaha xaan sañahá ndo tuhun ra. Ta vaha cutuñí iñi ndo. Ta nɨɨ xaan iñi ndo sacuví ndo tyiño nuu ra. Ta vaha xaan ñáyɨvɨ cuví ndo chihin ndi. Ta tyicuan caa tucu tahán chi cha tyinyeé ndo chi ñu ndahvi ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo noo cuhva vaha xaan. \p \v 8 Ñima tyi catyí chi ndo tyehe caa ta cuñí ndo tyi cha sanɨñí chi ndo. Soco cha cuñí vatyi nyehé ndo cha vaha cha nyacuví ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo inga ityi. Ta tyicuan caa tucu maa ndo sañahá ndo chi inga ñáyɨvɨ tyi ndicha vaha ñáyɨvɨ cuví ndo chihin tahan ndo. \v 9 Vatyi cha chitó maa ndo yoso cha cuñí Sutu Mañi yo Jesucristo chi yo. Vatyi maa ra tyayɨɨ xaan ra. Soco sandundahvi̱ ra chi ra cha catyi yo tacuhva vatyi cuví sandutyayɨɨ ra chi yo. \p \v 10 Chahí tuhun ihya chi ndo cha cuenda cha vaha chi maa ndo. Na sañihi ndo chihin tuhun cha quichaha̱ ndo quiyava. Ñima tacuhva sacuvi̱ ri ndo, soco sacuvi̱ ndo chihin cha iyó vaha iñi ndo. \v 11 Ta tari chaha̱ ndo chihin cha iyó vaha iñi ndo, tyicuan caa sa̱cuvi tucu ndo vityin. Ta cu̱hva ndo yoso ri cuhva cha iyó chi ndo. \v 12 Vatyi tatu noo ñáyɨvɨ nɨɨ vaha iñi ñu, cuñí ñu cuhva ñu yoso ri cuhva cha iyó chi ñu, Nyoo naquehén ra cha chahá ñu. Vatyi Nyoo ña chicán ra cha ñahri iyó chi yo. \p \v 13 Ñima cha cuñí vatyi nyehe ndo tɨndoho cha cuenda cha tyinyeé ndo chi inga ñu tacuhva ma nyehe ca ñu cuan tɨndoho. \v 14 Soco vityin cha iyó chiin chi ndo, tahan chi cha tyinyee ndo chi ñu ndahvi cuan. Ta inga chaha maa ñu cucuhva cha chiñuhú chi maa ndo. Tyehe caa tahán chi tyinyeé chi tahan ri yo tacuhva tyi ninoo yo ta ni inga yo ma nyehe yo tɨndoho. \v 15 Vatyi tyehe caa catyí chi tuhun Nyoo: “Ra cha cuaha xaan cumí, ña ndoó ca chi ra. Ta ra cha chiin ri cumi, ña cumañí chi ra”, catyí tuhun Nyoo. \s1 Ra Tito chihin ra tahan ra tyaá ra cuhva cuhun ra ñuu Corinto \p \v 16 Soco tyahvi nyoo chi Nyoo vatyi chahá ra cha vaha coo añima ra Tito tyi chicá xiñi ra tuhun ndo tari chicá xiñi yuhu. \v 17 Ta quehén ra tuhun cha catyí chi ra cha cuhun ra nu nyicú ndo. Tyi cha yɨhɨ́ xaan iñi tucu maa ra tuhun ndo. Ta yucuan chaha vityin vachí ra nu nyicú ndo chihin cha iyó vaha iñi maa ra. \p \v 18 Ɨɨn ri chihin ra Tito tachí ndi chi noo ra yañi yo. Ta vaha xaan hermano cuví ra, ta tyicuan caa catyí tandɨhɨ ñáyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo. \v 19 Ta sɨɨn ri nacachi̱ vaha maa ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo chi ra yañi yo ihya vatyi cuhun ra chihin ndi cunyaca ndi xuhun chi ñu ndahvi nya Jerusalén. Ta cuñí ndi sacahnú ndi chi Sutu Mañi yo cha sacuví ndi tyiño ihya. Ta suri sañahá ndi vatyi cuñi xaan ndi tyinyee ndi chi tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo. \v 20 Ta cuñí ndi sacuví ndi tyehe caa tacuhva cha ma quɨhɨ yuhu ñáyɨvɨ tuhun ndi cha cuenda cha nacayá ndi xuhun cha cuacuhva ndi chi ñu ndahvi. \v 21 Ta nducú xaan ndi cuhva sacuví ndi noo cuhva cachi. Tatu ñáá noo cha cuasacuvi ndi soco chihin cha cachi iyó ndi chihin nuu Sutu Mañi yo ta chihin nuu ñáyɨvɨ ñandɨhɨ. \p \v 22 Ta chihin ra Tito ta inga yañi yo cuan, vachí inga tucu ra yañi yo, vatyi nyehé ndi vatyi nɨɨ xaan iñi ra. Ta vityin yaha ca cuhva, vatyi vaha cuñí ra nyehé ra chi ndo cha cuenda cha chinó xaan iñi ra tyi cuñí ndo sacuví ndo cha vaha nuu Nyoo. \v 23 Tatu yóó cha ndaca tuhun tuhun ra Tito, ca̱tyi ndo chi ñu tyi ra tahin cuví chi ra. Ta sahá tyiño ra chihin, ta tyinyeé ra chi ndo chihin tuhun Nyoo. Ta tatu ndaca tuhun ñu tuhun inga uvi ca ra yañi yo ihya, ca̱tyi ndo chi ñu vatyi maa ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo saquichi̱ chi ra. Ta vaha xaan sacuvi ra tyiño nuu ra Cristo. \v 24 Yucuan chaha sa̱ñaha ndo chi ra ihya vatyi ndicha ndo cha cuñí ndo chi ra. Tyicuan ta coto tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo vatyi tahán chi cha cahín tuhun ndo tyicuan caa. \c 9 \s1 Nu chahá ra Pablo tuhun yoso caa cuatyinyee ñu chi ñu ndahvi ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo nya Jerusalén \p \v 1 Ta cuenda xuhun cha nacayá ndo cuenda ñu ndahvi ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo, ña cuñí chi cha sacuhin tuhun chi ndo. \v 2 Vatyi cha chité cha vaha caá añima ndo. Yucuan chaha chihin cha sɨɨ cuñí nacatyí chi ñu ityi Macedonia ihya, vatyi nyoho ñu ityi Acaya, nya ta quiyava quichaha cuñí ndo tyinyeé ndo. Ta cuaha xaan ñu Macedonia cunɨɨ ca iñi ñu cha tyinyeé tucu maa ñu. \v 3 Soco suvita ri yuhu cutachi chi yañi yo ihya nu nyicú ndo. Vatyi sa̱numi ndo ta sa̱caya ndo xuhun, tari cuhva catyí vatyi yɨhɨ́ iñi ndo sacuví ndo. Vatyi tacuhva cha ma catyi ñu Macedonia ihya vatyi ña ndicha cha cahín sɨquɨ ndo cha cuenda cuan. \v 4 Vatyi coto cuhun nya noo ra Macedonia chihin, ta nyehe ra vatyi ñahri maa nacayá ndo. Ta cuquehin tɨcahan nuu cha cuenda cha ñahri cumi ndo. Ta vihi ca maa ndo. Vatyi cha yaha catyi̱ vatyi cuatyinyee ndo. \v 5 Yucuan chaha cuñí mai vatyi vaha cha cuhun xihna ca ra yañi yo ihya nu nyicú ndo tacuhva tyinyeé ra chi ndo cha sacañá tahan ndo xuhun cha yɨhɨ́ iñi ndo tyi cuhva ndo. Tacuhva tyi quɨvɨ quichi soco tandɨhɨ ta cha iyó vaha. Vatyi cha iyó vaha iñi maa ndo cuví, ta ñima noo cha sanɨñɨ ndi chi ndo. \p \v 6 Ta nɨ̱cohon iñi ndo tuhun ihya: Ra cha chiin ri tachí, chiin ri tyiño sahá ra chicoó. Ta ra cuaha tachí, cuaha tyiño sahá ra chicoó. \v 7 Ta tahan tahan yo cuñí chi cuhva yo yoso cuhva quichi cuvi añima yo. Ñima chihin cha ña nɨɨ iñi yo o chihin fuerza. Vatyi Nyoo cuñí ra chi ñu cha chahá chihin cha sɨɨ cuñí. \v 8 Nyoo cuví cuhva ra cuaha, ndɨhɨ ndoo ndɨhɨ cuɨtɨ nuu cha vaha chi ndo. Vatyi tyicuan ta coo tandɨhɨ ri cha chiñuhú chi ndo. Ta ndoo ca ta cuví tyinyee ndo chi ñáyɨvɨ chihin tandɨhɨ ri nuu chiñuhú chi ñu. \v 9 Tuhun Nyoo catyí chi tyehe caa: \q1 Minoo ra vaha, chahá ra cha iyó chi ra chi ñu ndahvi. \q1 Ta tumañi iñi cha sacuví ra cuan, yucuan cuví cha ña chinaá nuu Nyoo, catyí chi. \m \v 10 Nyoo chahá ra chɨtɨ tachí yo. Ta chahá tucu ra cha cachi yo. Cuhva tucu ra cuaha ca chɨtɨ tachi ndo ta cuhva ra cuvaha chi. Ta chihin cha chahá ndo, cusacuvi ra tyi cuaha cha vaha cucunyaa añima ñáyɨvɨ. \v 11 Tyicuan caa ta coo tandɨhɨ ri nuu cha tyayɨɨ chi ndo, tacuhva cuvi tyinyee ndo chi tahan ndo. Ta maa ñu cuan, cuanacuhva ñu tyahvi nyoo chi Nyoo cha cuenda cha tyinyeé yo chi ñu. \v 12 Vatyi cha tyinyeé yo tyehe caa chi ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo, uvi tahan cha vaha sacuví yo. Noo cha chahá yo cha chiñuhú chi ñu. Ta inga cha nacuhvá xaan ñu tyahvi nyoo chi Nyoo. \v 13 Maa ñu cusacahnu ñu chi Nyoo. Vatyi chihin cha tyinyeé ndo chi ñu, nyehé ñu vatyi ndicha cha quichahá ndo tuhun ra Cristo. Ta cuhva ñu gloria chi Nyoo cha tyinyeé xaan ndo chi ñu ta chi tandɨhɨ ñáyɨvɨ. \v 14 Ta cucacan tahvi ñu chaha ndo. Ta cucuñi ca ñu chi ndo cha cuenda cha vaha cha chahá Nyoo chi ñu cha cuenda ndo. \v 15 Tyahvi nyoo chi Nyoo vatyi chahá ra noo cha vaha xaan chi yo. Nyacua ña ñihí yo cuhva nacatyí yo. \c 10 \s1 Iyó ityi chi ra Pablo tyi saha ra cuenda chi ñu cha sacoto̱ ra tuhun Nyoo chii \p \v 1 Yuhu ra Pablo chiquén noo tumañi iñi chi ndo chihin cha vita iñi. Tari cha vita iñi ra Cristo. Vatyi yɨhɨ́ ndo catyí ndo vatyi tatu ñáá tuhun sacoté chi ndo chihin tutu, ñihi xaan cahín chihin ndo. Soco tatu nyaí chihin ndo, vita xaan cahín, catyí ndo. \v 2 Vaha. Soco quɨvɨ cuhin nu nyicú ndo, ma sanɨñɨ ndo chii cha cahin chi ndo. Soco chité tyi cuñí chi cha sañahí chi suhva ndo yoso cuhva cha ñihi cahín. Vatyi yɨhɨ́ ndo catyí ndo vatyi sacuví tari sacuví noo ra ña yɨhɨ́ cuenda Nyoo. \v 3 Ndicha vatyi ñáyɨvɨ cuví ndi. Soco ña cañí tahan ndi tari cañí tahan ra ñayɨvɨ̱ ihya. \v 4 Vatyi cha xaan cha cañí tahan ndi chihin, ñima cha xaan ñayɨvɨ̱ ihya cuví. Soco maa tunyee iñi Nyoo cuví, vatyi cuví chasaha ndi tandɨhɨ maa fuerza nyacua nya fuerza tatyi ña vaha. \v 5 Ta tyicuan caa cuví chasaha ndi chi tandɨhɨ tuhun cha cahán ñáyɨvɨ sɨquɨ tuhun Nyoo, ta tandɨhɨ cha cahnu sahá chii cha chasɨ nu quichahá yo tuhun Nyoo. Tandɨhɨ cuhva chicá xiñi yo sɨquɨ ñuhu ñayɨvɨ̱ ihya, chahá yo na cunyaca ñaha ra Cristo vatyi quichahá yo chi maa ra. \v 6 Ta quɨvɨ cuquichaha vaha tandɨhɨ ndo chi ra Cristo, tatu nya nonga ndo ña cuñí ndo quichahá ndo, tyaá ndi cuhva cha tachi tuñi ndi chi ndo. \p \v 7 Soco nyoho sahá ndo cuenda cuhva caá ri noo ñáyɨvɨ. Ta ña sahá ndo cuenda cuhva caá añima ñu. Ta tatu nya noo nyoho chitó vaha ndo vatyi cuenda ra Cristo yɨhɨ́ ndo, co̱to tucu ndo vatyi yɨhɨ́ tucu nyuhu cuenda ra. \v 8 Vatyi vasɨ yaha cuhva cahín, ña tahán chi cha cucahan nui. Vatyi maa Sutu Mañi yo chahá ra ityi chii cha cunyaca ñahi cha cuenda cha vaha chi maa ndo, tacuhva ñihi ca ndo tunyee iñi Nyoo. Ta ñima cha satɨví chi ndo. \v 9 Ña cuñí vatyi catyí ndo vatyi sayuhví chi ndo chihin cha cahín nu tutu cha sacuhín chi ndo. \v 10 Vatyi yɨhɨ́ ndo catyí ndo vatyi nu tutu cha saquichí chi ndo ñihi xaan cahín chihin ndo. Soco tatu mai chaa nu nyicú ndo cuví noo ra ña ñihí tuhun cahan, catyí ndo. Ta tuhun cha cahín, maa maa ri tuhun cha ña chiñuhú cuví, catyí ndo. \v 11 Soco ñu cha catyí tyehe caa cuñí chi cha coto ñu vatyi tari cuhva cahín nu tutu, tyicuan caa cusacuvi tiqui nachai nu nyicú ndo. \p \v 12 Ndicha ña cañá iñi ndi sandu inuu ri ndi chi ndi chihin ra casayaá chi tyi cahán ra tuhun maa ra. Vatyi casacuví ra cha ña tahán chi. Vatyi nyehé ra cuhva chicá xiñi maa ra ta cuhva cuahan inga ra, ta cuñí maa ra tyi vaha cuahan ra. Ta ña cutuñí iñi ra tyi tahán chi nanducú ra cuhva cuñí Nyoo. \v 13 Nyuhu ma sacahnu ndi chi ndi chihin cha ña tahán chi chi ndi. Nyoo cuví ra sañahá ñáá cuví tyiño cha tahán chi cha sacuví ndi. Ta maa ra chaha̱ cha quichi ndi nya nu nyicú ndo Corinto chiña. \v 14 Tyehe ta ñima xihna ca ndi sacoto̱ tuhun Nyoo chi ndo, ña tahán chi sahá ndi cuenda chi ndo. Soco tahán maa chi vatyi xihna ca maa ndi chaa̱ ndi nu nyicú ndo chihin tuhun ra Cristo. \v 15 Soco nyuhu ña sayaá ndi chi ndi chihin tyiño sahá inga ra. Ña catyí ndi tyi tyiño maa ndi cuví. Soco yɨhɨ́ iñi ndi vatyi cunachino vaha ca iñi ndo chi Nyoo. Tyicuan ta cuví sañaha ca ndi tuhun ra Cristo chi ndo, soco yoso cuhva tahán chi chi ndi. \v 16 Ta yɨhɨ́ iñi ndi cha cahan ndi tuhun ra Cristo chihin ñáyɨvɨ nya ndɨhɨ ñuu nu cañi ca cha nuu nu nyicú ndo chiña, nu ta coto ca ñu tuhun ra. Tacuhva cha ma catyi ñáyɨvɨ vatyi cuyaa ndi chihin tyiño sahá inga ra. \p \v 17 Soco tatu nya noo yoó cuñí yo cuyaa yo, na cuyaa yo soco chihin Sutu Mañi yo. \v 18 Vatyi nuu Nyoo ña quitá vaha ra catyí tyi vaha maa. Soco tatu cahán Nyoo tuhun noo ra ta catyí ra tyi vaha sacuví ra, ican ra cuan cuví ra quitá vaha nuu Nyoo. \c 11 \s1 Nu chahá ra Pablo tuhun chi ñu Corinto na saha ñu cuenda coto sandaví ñaha ra cuendu chi ñu \p \v 1 Vaha tyehe ta cunyeé ndo chiin cha ñima ri tuhun cha cuacatyi chi ndo. (Vasɨ ña tahán chi cha sacoté tuhun mai, soco cuñí chi cha nacotó ndo yoso caa cuñí ra cuan sandaví ñaha ra chi ndo.) Ta yucuan chaha vasɨ yoso ca caa soco cu̱nyee ndo cha cuacatyi chi ndo. \v 2 Vatyi cuiñó xain chi ndo. Ta maa Nyoo chahá cha cuiñe chi ndo, vatyi mai ican tyihi̱ chi ndo ityi ra Cristo. Ta cuñí tyi cuñí ndo chi ra tari noo ñaha tyivaa cha cuñí xaan ña chi noo ri maa ra cha cuatandaha ña chihin. \v 3 Soco chicá xiñi cha cuenda ndo, coto cuvi chi ndo tari cuvi̱ chi cu Eva. Vatyi sandavi̱ ñaha coo chihin maña tɨ chi ña. Ta coto casandaví ñaha ra cuan chi ndo. Ta coto ndusɨɨn caa cuhva nacacá xiñi ndo tuhun ra Cristo. Ta sandɨhɨ ndo tuhun cha sacahnú ndo chi noo tuhun ri maa ra. \v 4 Ta nyoho tañi tyehe xaan ri tyasohó ndo nu cacahán ra tuhun ra Jesús soco ña ndicha ra. Vatyi ñima tuhun ra Jesús cha sacotó ndi chi ndo cuví. Ta vaha xaan cuñí ndo nacacá xiñi ndo sɨɨn ca tuhun cha ña chachí tahan chihin tuhun Tatyi Ii Nyoo cha naquehe̱n ndo quɨvɨ xihna ri. Ñima tuhun ra Cristo cha sacacú chi yo cacahán ra cuan. Ta nyoho tañi tyehe xaan ri tyasohó ndo chi ra. \v 5 Soco tuví iñi tyi ra cha cacatyí tyi apóstol Nyoo cacuví ra, ñima ra vaha xaan cuví ra cuan cha nuu yuhu. Soco nyoho, nyicón ndo chi ra. \v 6 Vasɨ ña ñihí vahi cuhva cahín, cuñí maa ndo. Soco cutuñí vaha iñi tuhun Nyoo. Ta yucuan sañahá ndi chi ndo chihin tandɨhɨ cuhva sacuví ndi. \p \v 7 O cuñí maa ndo vatyi ña vaha cuhva sacuvi̱ quɨvɨ cha cahi̱n tuhun ra Cristo chihin ndo. Vatyi ña quehi̱n yahvi chi ndo. Ta sandundahvi̱ chii cha cuenda cha cuñí cha cacu ndo. \v 8 Ñáyɨvɨ inga vehe ñuhu tyinyee̱ ñu chii. Vatyi maa ñu chaha̱ xuhun chii. Ta yuhu quehi̱n xuhun cuan ta sacuví tyiño nuu ndo. \v 9 Ta quɨvɨ cha chinyai̱ chihin ndo ña chahi̱ tɨndoho chi ni noo ndo vasɨ iyó cha chiñuhu̱ chii. Vatyi ra hermano cha quichi coyo nya ityi Macedonia, ican ra chaha̱ tandɨhɨ cha chiñuhu̱ chii. Ta saha̱ vavahi cuenda chii vatyi ña cuñi̱ cuhve tɨndoho chi ndo. Ta tyicuan ri sacuvi que. \v 10 Vatyi chitó vahi tyi maa maa ri tuhun ndicha ra Cristo cahín, ta chité tyi ma cuhve cha tinyaa ni noo ndo, cha cuví ndo ñu ityi Acaya chiña, cha vaha cuñí cha ña chiquén cha coo yahvi chi ndo. \v 11 ¿Ñáá tuhun cha cahín tyehe caa? ¿Atu cha cuenda cha ña cuñí chi ndo? Ñima. Nyoo chitó ra yoso cha cuñí chi ndo. \p \v 12 Ta cuasacuvi que tari cuhva sacuví mai. Vatyi ña cuñí cuhve ityi chi ra cachicá noo yanga vatyi cacatyí ra tyi sacuví ra tari cuhva sacuví ndi soco ña ndicha. \v 13 Vatyi cacatyí ra cuan vatyi apóstol cuví ra. Soco ña ndicha ra. Vatyi cuví ra noo ra sandaví ñaha ta nasahá ra chi ra tari noo ra apóstol ra Cristo. \v 14 Ta ihya ñima cha iyo cuñí yo cuví. Vatyi cuihna cuví nasaha ra chi ra tari noo ángel cha xiño tuví chihin cha ndichin Nyoo. \v 15 Yucuan chaha ra cha nyicón chi ra ña vaha, nasahá tucu maa ra chi ra tari noo ra cha sacuví cha vaha. Soco coo quɨvɨ cutachi tuñi Nyoo chi ra cha cuenda cha ña vaha cha sacuví ra. \s1 Tɨndoho cha nyehé ra Pablo nu chicá noo ra tyiño Nyoo \p \v 16 Inga chaha catyí tiqui chi ndo vatyi ni noo ndo ta ma caca xiñi ndo vatyi loque cha cahín tyehe caa. Soco tatu tyicuan caa chicá xiñi ndo, sa̱ña ndo chii na cahin chihin ndo tari noo ra loco. Vatyi tyicuan caa ta cuví sacahnu tucu yuhu chiin chii. \v 17 Ñima Sutu Mañi yo catyí chii vatyi sacahni chii tyehe caa. Soco cahín tari cahán noo ra loco. \v 18 Vatyi cuaha ra cha cacatyí vatyi tyiño Nyoo cachicá ra, ta ñima, vatyi cahnu xaan casahá ra chi ra. Yucuan chaha cusacahnu tucu yuhu chii ñandɨhɨ. \v 19 Nyoho, chitó xaan ndo, cuñí maa ndo. Ta quɨyɨ ri tyasohó ndo nu cahán ra cuan. Ta tondo xaan cacuví ra. \v 20 Soco nyoho ñahri cuenda ndo cha sanɨñɨ́ ra chi ndo cha sacuví ndo tyiño nuu ra. Suhú ra chi ndo ta ña tuví iñi ndo. Sandaví ñaha ra chi ndo. Ta ña cuñí nyehe ra chi ndo. Ta nyacua cañí chihin ndaha ra chi ndo. Ta maa ndo cunyeé xaan ndo cha sacuví ra chi ndo. \v 21 Vasɨ cahán nuu ndi soco cua catyi ndi, nyuhu vita xaan cuñí ndi yucuan chaha ña cañá iñi ndi sacuví ndi chi ndo tyicuan caa. \p Soco inga ra cuan cañá ndicha cuii iñi ra sacotó ra tuhun maa ra. Ta yuhu tucu cañá iñi vasɨ cahín tari noo ra loco. \v 22 Tatu ñáyɨvɨ hebreo cuví ra, suri cuví tucu yuhu. Ta tatu ñáyɨvɨ Israel cuví ra, ican cuví tucu yuhu. Ta tatu vachí ra tata ra Abraham, suri vachi tucu yuhu. \v 23 Ta tatu ra sacuví tyiño nuu ra Cristo cuví ra, vihi ca yuhu. Vatyi yaha ca cuhva sacuví tyiño nuu ra Cristo. Vasɨ cahín tari noo ra loco vatyi catyí tyicuan caa. Soco ndicha. Vatyi ñihi ca sahá tyiñe ican saha ra cuan. Ta cha cuaha ca chaha ndohi̱ chihin ñɨɨ ican saha ra cuan. Ta cuaha ca chaha ñohi̱ vehe caa ican saha ra cuan. Ta cuaha chaha cha cha yatyin cúvi, soco ña chihi̱. \v 24 Ta ohon tahan chaha cacañi̱ ra Israel chii chihin ñɨɨ. Cha noo chaha cañi̱ ra chii, oco chahun cumi tahan chaha sahvi̱ ra ñɨɨ chate. \v 25 Ta uñi chaha cañi̱ ra chii chihin yutun. Ta noo chaha cacañi̱ ra chii chihin yuu. Ta uñi tahan chaha nyee̱ barcu cha yɨhí. Ta chichi cha uñi tahan chaha cuan, noo chaha ndoi̱ nu tyañuhu noo ñuu ta noo quɨvɨ. \v 26 Cha cuaha xaan cha cuvi̱ chii nu chica noi. Ta cha cuaha chaha cuñi̱ tyañi chihin yuvi ndutya. Ta cuaha cha cuvi̱ chii. Quita̱ ra suhu nu cuahin. Nyacua nya ra ñui, ra Israel, ta satasɨ́ iñi ra chii. Ta ra inga ñuu ñandɨhɨ. Ta cuaha cha cuvi̱ chii ityi chichi ñuu, ityi nu chiqui, ityi nu tyañuhu. Ta cuaha cha cuvi̱ chii mahñu ra cha catyí vatyi hermano cuví ta ñima hermano cuví ra. \v 27 Ta ñihi sahá tyiñe ta chitati. Ta cuaha xaan chaha ña quixi̱. Yahi̱ soco: soco xita ta soco ndutya. Cuaha chaha sahi̱ ayunar, o ña chachí ta nanduqui chi Nyoo cuví cuan. Cuaha chaha yahí cha vichin. Ta ni sahme ta ñahri. \p \v 28 Ta sɨɨn ri nyaá sɨqui vatyi sanɨɨ́ que iñi tandɨhɨ ndo: nyoho ta ñu inga ñuu cha yɨhɨ́ cuenda Nyoo. \v 29 Vatyi tatu noo ndo vita cuñí ndo, yuhu tari cha vita cuñí cha cuenda ndo. O tatu sacoó ñu cuatyi nya noo ndo, yuhu quehín tɨsɨhɨ ta tɨcahan nuu. \v 30 Tatu cuñí chi cha sacote tuhin tacuhva nacoto ndo tyi ndicha cuví yuhu noo musu Nyoo, cusacote soco cha cuví chii. Vatyi sañahá chi tyi ñahri maa fuerza mai iyó chii. \v 31 Nyoo sutu Sutu Mañi yo Jesucristo, tahán chi cha sacahnú yo chi ra tyicuan ri maa. Ta chitó maa ra vatyi ndicha cha cahín, ñima cuendu cahín. \v 32 Quɨvɨ chinyai̱ Damasco (ñuu nu nicachico yɨhɨ barda) ra cha cuví gobernador cha sacuví tyiño nuu rey Aretas ñuu Damasco cuan, cuatyaa̱ ra chi sɨndaro yuvehe cahnu ñuu cuan, tyi casahá cuenda ra. Vatyi tatu quite yuvehe ñuu cuan catɨɨn ra chii ta cunyaca ra chii vehe caa. \v 33 Soco ñáyɨvɨ iyó chaha barda cuan iyó ventana ñu. Ta ityi ventana sanoo̱ ñu chii. Yɨhi̱ chichi noo tica cahnu. Ta tyicuan caa sacacu̱ Nyoo chii ndaha gobernador cuan. \c 12 \s1 Noo cha chaha̱ Nyoo vatyi nyehe̱ ra Pablo \p \v 1 Ñahri maa ñihí chihin cha cahín tuhun mai, soco cuanacatyi cha sañaha̱ Sutu Mañi yo chii. \v 2 Ñohó nui chi noo ra cha yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Ta cha iyó uchi cumi cuiya quehe̱n Nyoo chi ra ta chaha̱n ra nya nu cu uñi toto andɨvɨ. Soco ña chité tatu chaha̱n ra chihin coño ñuhu ra o chihin cha chiñi tuñi xiñi ra. Ña chité. Nya ri ca maa Nyoo chitó ra. \v 3-4 Soco chité vatyi ra cuan chinyaca Nyoo chi ra nya nu iyó ñáyɨvɨ vaha, ñu cha chihi̱. Ña chité tatu chaha̱n ra cuan chihin coño ñuhu ra o chihin cha chiñi tuñi xiñi ra. Noo tuhun ri ca maa Nyoo chitó. Ta nu chahan ra cuan chiñi̱ ra tuhun xehe. Ta ñahri ityi iyó chi ñáyɨvɨ cha nacatyí ñu tuhun xehe cuan. \v 5 Tahán chi sacahní chii chihin cha sañahá Nyoo chii quɨvɨ cuan. Soco ña sacahní chii cha cuenda cuan. Sacahní chii, soco chihin cha ñahri fuerza mai iyó chii. \v 6 Tatu cuñí tiqui cahín tuhun mai, ñima noo tuhun tondo ri cuví. Vatyi maa maa ri cha ndicha cuacatyi. Soco ma catyi vatyi coto cahnu xaan sahá ñáyɨvɨ chii. Vaha ca nyehe ñu cuhva vaha iyé ta cuhva vaha sañahí, tyicuan ta coto ñu tatu ra vaha o ra ña vaha cuví. \p \v 7 Ña cuñí Nyoo cha sacahnú xain chii chihin cha sañahá ra chii. Yucuan chaha chahá ra cha sanyehé xaan cuihna tɨndoho chii. Tari uhvi nu quiñi noo iñu cahnu, tyicuan caa uhvi chii. Vatyi tyicuan caa ta ma cuvi cuyai chihin cha sañahá Nyoo chii. \v 8 Ta cha uñi chaha chique̱n chi Sutu Mañi yo na tinyaa ra tɨndoho cuan sɨqui. \v 9 Soco maa Sutu Mañi yo catyí ra chii tyehe caa: “Chahí tandɨhɨ cha vaha cha iyó chii chuun. Vatyi yucuan cuví cha chiñuhú chuun. Vatyi tatu ñáyɨvɨ ta ñahri maa tunyee iñi maa ñu iyó chi ñu, yucuan ta cuví cunyaa maa maa ri tunyee iñi mai chihin ñu”, catyí ra. Yucuan chaha sɨɨ xaan cuñí cha ñahri fuerza mai iyó chii. Vatyi tyicuan caa ta cuví cunyaa tunyee iñi ra Cristo chihin. \v 10 Yucuan chaha sɨɨ xaan cuñí cha ñahri tunyee iñi mai iyó chii. Vasɨ cahán ñáyɨvɨ chii, vasɨ chicá nyicon ñu chii, vasɨ ñahri cha iyó chii, vasɨ cuaha cha cuví chii, soco sɨɨ xaan cuñí cha nyehí tɨndoho cha cuenda maa ra Cristo. Vatyi tatu ñahri fuerza mai iyo chii, soco ñihi ca cuñí chihin fuerza maa Nyoo. \s1 Chicá xiñi ra Pablo tuhun ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo ñuu Corinto cuan \p \v 11 Cahín tari noo ra loco. Soco maa ndo cuñí ta cahín tyicuan caa vatyi ña sahá ca ndo ñáyɨvɨ chii. Vatyi maa ndo tahán chi cuyaa ndo chihin. Vasɨ noo ra cha ñima ri tuhun cuví yuhu, soco nyaca cuví ra cha catyí tyi apóstol cuví ra, ta ña ndicha ra. Cuñí maa ra tyi vaha xaan ca ra cha nuu inga ra chicá tyiño Nyoo. \v 12 Nyehe̱ ndo yoso caa tyiño Nyoo cha sacuvi̱ mahñu ndo. Ta chihin cha cama iñi ta cunyei̱ tandɨhɨ tɨndoho cha nyehi̱. Ta cuaha xaan milagru sañaha̱ Nyoo chi ndo tacuhva coto ndo vatyi ndicha cha cuví yuhu noo ra chicá tyiño maa ra. \v 13 ¿Atu vaha ca cuhva tyiñuhí chi yañi yo inga ñuu cha nuu nyoho? Ñima. Inuu ri cuhva tyiñuhí chi tandɨhɨ ndo. Noo ri cha ña sacuví chihin nyoho cha ña cuñí cuhve tɨndoho chi ndo. Sa̱ha ndo tɨcahnu iñi chii tatu ña vaha cuhva sacuví. \p \v 14 Ta vityin cha iyó vahi cha quichi nyehi nu nyicu ndo. Cha cu uñi chaha vityin. Ta ñahri tɨndoho tyaí sɨquɨ ndo. Vatyi ñima cha iyó chi ndo vachí nanduquí. Chi maa ndo cuví cha cuñí yuhu. Vatyi sutu, ican tahan chi cuhva cha chiñuhú chi sehe. Ta ñima sehe nducú cha chiñuhú chi sutu. \v 15 Yucuan chaha yuhu nyacua sɨɨ cuñí cusanai cha iyó chii cha cuenda cha vaha chi ndo. Ta nyacua sɨɨ cuñí cuhve ñayɨvi̱ cha cuenda ndo. Soco ta caa ri vatyi tatu cuñí que chi ndo, maa ndo ña cuñí vaha ndo chii. \p \v 16 Ta vasɨ chitó cachi ndo vatyi ña chahí tɨndoho chi ndo, soco yɨhɨ́ ndo catyí ndo vatyi sandaví ñahi chi ndo ta ña tuví iñi ndo. \v 17 ¿Atu sandavi̱ ñahi chi ndo chihin nya noo ra cha tachi̱ nu nyicu ndo quɨvɨ cuan? \v 18 ¿Atu sandavi̱ ñaha ra Tito chi ndo quɨvɨ tachi̱ chi ra chihin inga yañi yo cuan nu nyicu ndo? Ña sandavi̱ ñaha ra chi ndo. Vatyi nyuhu ña tuhvá ndi sandaví ñaha. Vatyi ɨɨn ri cuhva iyó ndi. Ta ɨɨn ri cuhva sacuví ndi. \p \v 19 Vasɨ chicá xiñi ndo vatyi cuahan ndi tumañi iñi chi ndi cha cuenda tuhun cha cahán ndi ihya, soco ñima tyicuan caa. Vatyi tandɨhɨ tuhun ihya cahán ndi cha cuenda cha vaha chi maa ndo tacuhva cohon nuu ca ndo chi Nyoo. Vatyi ndicha cha cuñí ndi chi ndo. Ta cahán ndi soco chihin nuu Nyoo ta cha cuenda maa ra Cristo. \v 20 Chicá xiñi coto iñi ndaa iñi noo nyicú ndo ta chaí. Ta ma cutahan iñi cuhva nyicú ndo. Ta maa ndo ma cutahan iñi ndo cuhva cucahin chi ndo. Yuhví coto coo tɨsɨhɨ, coto nya ndo quichí cuvi iñi ndo cha chii noo tahan ndo, coto nya ndo cuxaán ndo chi tahan ndo, coto nducú ndo maa maa ri cha vaha chi maa ndo, coto nya ndo ñɨɨ ca ndo cuendu, coto cahán cuehe ndo chi tahan ndo, coto nya ndo cahnu sahá ndo chi ndo. Yuhví coto nyehi tyi ña cachi ña ndaa nyicú ndo. \v 21 Ta yuhví coto cha cuhin inga chaha nu nyicú ndo, Nyoi cuhva ra cha cucahan nui cha cuenda nyoho. Ta chicá xiñi coto quita ndutya nui cha cuenda cha nyacuví ndo. Vatyi yɨhɨ́ ndo sacuví ndo cuatyi nu quichi̱ quɨvɨ. Ta nya vityin ta ña ndu uví iñi ndo cha ca iyó ndo chihin ñusɨhɨ ta ñima ñasɨhɨ ndo cuví, ta iyó ndo chihin rayɨɨ ta ñima yɨɨ ndo cuví. Ta ña sandɨhɨ́ ndo tuhun cha sacuví ndo ñáá ndɨhɨ cha ña vaha. \c 13 \s1 Chahá ra Pablo tuhun chi ñu Corinto, na saha vaha ñu cuenda chi ñu tatu vaha cuahán ñu chihin Nyoo \p \v 1 Quɨvɨ cha cuquichi inga chaha nu nyicu ndo cuví chi chaha cu uñi. Yucuan ta cuvi cundaa tyiño ñu cha sacuví cuatyi. Soco cuñí chi uvi o uñi cha ndaa. \v 2 Vatyi quɨvɨ chahi̱n nu nyicú ndo cha cu uvi chaha, catyi̱ chi ra sacuví cuatyi cuan, na sandɨhɨ ra tuhun. Ta vityin catyí tiqui inga chaha chi ra, ta chi tandɨhɨ ndo. Vatyi tatu cha quichi inga chaha, ta sacuví ca ndo cuatyi cuan, ma cundahvi cuñi nyehi chi ndo. \v 3 Tyicuan ta coto ndo cha cuñí xaan ndo coto ndo. Vatyi ndicha ndicha cha chihin fuerza maa ra Cristo cahín. Vatyi ra Cristo ñima noo ra ñima ri tuhun cuví ra. Yucuan chaha sañahá ra tunyee iñi ra chi ndo. \v 4 Ndicha vatyi chihi̱ ra nu cruzi tari noo ra cha ñahri tunyee iñi iyó chii. Soco nandoto̱ ra ta iyó ra chihin tunyee iñi Nyoo. Ta tyicuan caa tucu maa ndi vasɨ ñahri fuerza maa ndi iyó chi ndi. Soco ɨɨn ri cuví ndi chihin ra Cristo. Ta iyó ndi chihin tunyee iñi maa Nyoo vatyi tyicuan caa ta cuvi tyinyee tucu nyuhu chi nyoho. \p \v 5 Sa̱ha ndo cuenda chi ndo tatu nɨɨ vaha iñi ndo cuahán ndo chihin Nyoo. Sa̱ha ndo cuenda vatyi ra Cristo ñohó ra añima ndo tatu chinó vaha iñi ndo chi ra. Soco tatu ñima chihin cha nɨɨ iñi ndo cuahán ndo chata Nyoo, ra Cristo ña nyaá ra chihin ndo. \v 6 Soco chitó vahi tyi coo quɨvɨ cunacoto ndo tyi vaha cuhva tyinyeé ndi chi ndo tacuhva cuví cuhun vaha ndo chihin ra Cristo. \v 7 Ta chicán tahvi xaan ndi chi Nyoo chaha ndo, tacuhva vatyi ma sacuvi ndo cha ña vaha. Ñima cha cuñí ndi tyi catyi ñáyɨvɨ tyi vaha ndi. Soco cha cuñí ndi vatyi nyoho sacuví ndo maa maa ri cha vaha. Ñahri saha vasɨ catyí ñáyɨvɨ, an vaha, an ña vaha cuhva cha sacuví ndi. \v 8 Vatyi nyaá sɨquɨ ndi cha sacuví ndi cha vaha. Ma cuvi tixehe ndi tuhun ndicha. Noo ri cha cuví sacuvi ndi, cha sañahá ndi tuhun ndicha. \v 9 Yucuan chaha cusɨɨ xaan cuñí ndi cha ñahri fuerza maa ndi iyó chi ndi, ta cuhva tyi nyee cuñí ndo chihin fuerza maa Nyoo. Ta tyicuan ri chicán tahvi ndi chaha ndo na vaha ca cuhun ndo chihin Nyoo nyacua nya cha ñahri ca cumañi chi ndo. \v 10 Sacuhín carta ihya chi ndo cha nɨ ri ca cha cumañi quichi nu nyicú ndo. Vatyi sa̱nduvaha ndo chi ndo. Tyicuan ta ma cuñi ca chi cha cahín chi ndo quɨvɨ chai nu nyicu ndo. Vatyi ndicha cha chaha̱ Nyoo ityi chii cha sahí cuenda chi ndo. Soco chaha̱ ra tyiño ihya chii vatyi sandunyeé que iñi ndo. Ta ñima cha sanducuihyá ndɨhɨ que iñi ndo. \p \v 11 Ta nu ndɨhɨ cahín, yañi, catyí chi ndo, na nducu ndo cuhva nɨcoo vaha ndo ta sɨɨ cu̱ñi ndo. Na̱nducu ndo cuhva coo cuɨtɨ ndo nuu Nyoo cha ñahri cumañi chi ndo. Na cunɨɨ iñi ndo, na coo vaha ndo chihin tahan ndo. Ta Nyoo ra cuñí xaan chi ndo, ta ra chahá cha taxi coo añima ndo na cunyaa ra chihin ndo. \v 12 Ta nacuhva maa ndo nocumi chi noo noo tahan ndo chihin cha sɨɨ cuñí ndo nyehé ndo chi ñu. \v 13 Ta vachí nocumi chi ndo sahá tandɨhɨ ñu yɨhɨ́ cuenda Nyoo ñuu ihya. \p \v 14 Na̱cuhva Sutu Mañi yo Jesucristo cha vaha coo añima ndo. Ta na̱coto ndo tyi Nyoo cuñí xaan ra chi ndo. Ta na cunyaa Tatyi Ii ra chihin ndo. Ta nacuvi chi tyicuan caa.