\id ACT \h Aposel \toc3 Apo \toc2 Aposel \toc1 Pipigona mine sou a Aposel \mt1 Aposel \mt2 Pipigona mine sou a Aposel \c 1 \s1 Iesu ei vei patotona Salemo ei ni peltase a Maolona Nunu \p \v 1 Tiopilus, na laulau lisa eau niage do, eau niagetole a golugolu vuso Iesu ei goli me a matetengina vuso ei bilii e sou a vanunua ma tavivine sokena munugana malada \v 2 i pea mina malada Salemo i guale ei uata. Ei palea le sou a aposel ei vileale, me na sagalina Maolona Nunu ei vei sagali ane sou a matamatana pipigona ne sou goli. Me mulimuli Salemo ei guale ei uata. \v 3 Palapala ei tabule a davutina mei mate, me mulimuli ei ilisiliu mina minate mei palea le sou a aposel. Ei goli a golu papaina ve ne sou muada sele ei ino mauli. Mapigogoi a malada savulu iva sou ite ei, me ei vei le sou a niitealalena mine Salemo. \v 4 Ilala ei saboa ino pilu e sou, ei vei le sou maido, “Amutou ma asutasetase lei e Ierusalem. Amutou magitali a golu Euma ni bilii e amutou, lisa eau vei le amutou iodo. \v 5 Ioanes ei maavuvuti e sou a vanunua ma tavivine a nanu, moni malada ma papaina otosi, ne mu guale a maavuvutuna a Maolona Nunu.” \p \v 6 Na ilala sou viepili, me sou tagi e ei, “Bibi Taula, nane na ilala li no toe e Israel ni palea sagali lou me ni isa a mapana ni iteale sou?” \p \v 7 Me ei adeliu a inade usino ne sou maido, “Ne amutou ma muada oto e sou a ilala ma malada Euma ei tau, Iede a golu mine amutou boa. Euma ei oto ei muada a golugolu ie. \v 8 Moni mulimuli Maolona Nunu ni asu usinani me ei ni ugu ne amutou, me namutou guale a sagalina. Me namutou malongo a inadegu ne Ierusalem, me mina avena vuso mine Iudia, me mina avena ne Samaria, me pea na sinuana magamaga.” \s1 Iesu ei asu uata na langi \r (Mak 16:19-20; Luk 24:50-53) \p \v 9 Iesu ei pulu a inade do, ei ilisi uata na matane sou. Ma ausa i tau oovi ei, me sou ma itesi e ei. \v 10 Na ilala ei asuasu uata, me sou gemugemu iiti uata na langi, saga i a bibi lua su palea me su magili pilu e sou, a kinainai ne sulu i keakea vuso. \v 11 Sulu vei maido, “Amutou a vanunua mine Galili, posa matina amutou magili sabubu me amutou gemugemu uata na langi? Iesu ie, seidei e Salemo i gualeliu e ei me ei asutase amutou mei asu uata na langi, ei ni veteliu lou na inigogona tasa moni tomane seidei amutou ite ei asu uata na langi.” \s1 Sou vileale a bibi tasa ni puisobe a pipigona mine Iudas \p \v 12 Sou a disaipel sou veletase a loena sou vate e Oliv, me sou asu liu usino ne Ierusalem. A loena e Oliv do ei agavuale moni e Ierusalem, ei mapigogoi a bulagona kilomita tasa. \v 13 Sou asu ulilo na aubu buobuo do, me sou gali ulilo na vilo oata sou ugugu i. Aisa ne sou ie, Pita, Ioanes, Iemus, Andru, Pilip, Tomas, Batolomu, Matiu, Iemus natune Alpius, me Saimon ei a bibi mina abuna mine Selot, me Iudas ei e natune Iemus. \v 14 Sou vuso do sou ugu a lilone sou i tasa moni me sou viepili me sou kaka. Me sou a tavivine, me Maria ei e tinane Iesu, me sou e tatasine Iesu, sou tamai kaka pilu e sou. \p \v 15 Savulu ne sou ei mapigogoi savulu sobo tasa timana savulu lua. Na ilala iedo Pita ei magili balivua ne sou me ei malongo a inade maido, \v 16 “Amutou tamtamaigu, lisa Maolona Nunu ei goli e Devit i veipale a inade tasa, ma inade do ino na Laulau mine Salemo. Ei ade e Iudas, a bibi ei maite a vea usino ne sou a vanunua sou sautole e Iesu. Me seidei ei paleasi tomane Devit ei ade i. \v 17 Lisa Iudas ei eili na tetena mine amiteu, me ei guale a pipigona tasa moni tomane amiteu.” \p \v 18 A bibi iedo Iudas ei guale a vatu tomane a mapana inigogona pagu ei goli, me ei oli a avena magamaga tasa. Me mulimuli ei bosa na magamaga do, ma tiana mapola ma magalina vuso i lilii utano na magamaga. \v 19 A vanunua vuso ino ne Ierusalem sou muada i. Me na inade mine sou, sou vate a magamaga do e Akeldama. A malibuuna “Akeldama” do ei maido, “A magamaga ei isa a daladala.” \p \v 20 Pita ei ade lou maido, “A inade sou niage na Laulau na Inala do ei maido, \q1 ‘A avena ei ugugu i edo, ei ni a avena sabubu, \q2 me no ma itetase lei ete a bibi tasa ni ugu i.’\f + \fr 1:20 \ft Laulau na Inala 69:25\f* \q1 Me na laulau ieli a inade tasa lou ei maido, ‘Bibi sea ei ni guale a pipigona minei.’\f + \fr 1:20 \ft Laulau na Inala 109:8\f* \m \v 21 Maidolo me seidei neitou vileale a bibi tasa balivua mine eitou i asuasu usino usinani pilu e eitou, \v 22 soke na ilala Ioanes ei maavuvuti a vanunua ma tavivine i asu pea na malada Salemo ei guale Iesu me ei asutase eitou mei ilisi uata. Me a bibi iedo ni guale a pipigona mina malongona mina ilisiliuna ne Iesu pilu e eitou.” \p \v 23 Io sou vileale a bibi lua. Tasa e Iosep, sou vate ei e Basabas, me ei isa a aisana tasa lou, e Iastus. Ma bibi tasa lou e Matias. \v 24 Sou kaka maido, “Bibi Taula, oo muada a lilona vanunua vuso. O no maite e amiteu e sei o vilealesi mine bibi lua li, \v 25 ei ni palea a aposel me ei ni puisobe a muine Iudas. Iudas ei veletasesi a pipigona do me ei asu usino na avena ei ni muina i.” \v 26 Io me sou lange a vatu mina vilealena, ma vatu mine Matias i palea. Maidolo me sou guale ei ni pilu e sou a aposel savulu tasa timana tasa. \c 2 \s1 Maolona Nunu ei sivo utano \p \v 1 Malada mina Pentikos i paleasi, me sou viepilu na luma tasa. \v 2 Saga i a tinangi na golu tasa ei vele muata na langi, ei tomane a tinangi na sagalina avivili, me ei vonu sele na luma sou ugu iodo. \v 3 Me sou ite a golu tasa tomane a oavi i sibitala, i lagu tomane a tabelena oavi papaina. Me ei muata ne sou vuso tastasa. \v 4 Me a Maolona Nunu ei vonu ne sou vuso a vanunua ma tavivine, me sou soke a inade na matamatana inade. Maolona Nunu ei toe sou me sou mapigogoi ne sou ade a matamatana inade sou odo. \p \v 5 Sou e Iuda sanii sou asu usinani me sou ugu ne Ierusalem, sou a vanunua sou tade sele e Salemo, me sou asu maino na aveavena vuso mina magamaga. \v 6 Ilala a tinangi na golu odo i palea, a vanunua ma tavivine papaina sou longe me sou asu usinani me sou viepili. Me sou longotagigi a inadenade sou ade me sou saga, vuna maido vanunua ma tavivine tastasa sou longe e sou a disaipel adeade a matamatana inade seasea mine sou oto bilesi. \v 7 Sou saga me sou vei maido, “Nane e sou a vanunua ma tavivine ieli sou a abuna mine Galili moni, io? \v 8 Posa matina eitou tastasa eitou longe sou adeade a inade mine eitou bilesi? \v 9 Eitou a abuna avena vuso ne Patia me Midia me Elam, me eitou a vanunua eitou ino na avena ne Mesopotemia, me na avena ne Iudia me na avena ne Kapadosia, me na avena ne Pontus me Esia, \v 10 me na avena ne Prigia me Pampilia, me a avena vuso ne Isip me na aveavena mina avena ne Libia ino i agavi na aubu buobuo Sairini, me eitou a vanunua mina avena vuso ne Rom eitou viepili. \v 11 Eitou e Iuda pilu e sou a vanunua sanii sou ogomuli a kinaka mine eitou, me eitou a abuna vuso mina lolopati e Krit me a avena ne Arabia, me eitou vuso longe sou malongo a inade a pipigona sagali mine Salemo na inadenade mine eitou.” \v 12 Me sou vuso sou saga sele, me sou damutala papai. Me sou adeade lilo ne sou oto maido, “Posa matina sou ieli sou adeade a inade neitou?” \fig Sou adepale a sinaganaga ne Salemo na matamatana inade sea (Apo 2:11)|alt="They declared the wonders of God in their own tongues." src="GR-gn25n.tif" size="col" copy="© Global Recordings Network, globalrecordings.net." ref="2:11" \fig* \p \v 13 Moni sanii sou adepintola maido, “Sou inu a vain papaina i alaba me sou matalilili.” \s1 Pita ei veimuade a inade \p \v 14 Pita ei magili pilu e sou a aposel savulu tasa timana tasa, me ei ade sagali, me ei veipale le sou a vanunua ma tavivine maido, “Amutou Iuda me amutou vuso vanunua mu asu usinani mu ugu ne Ierusalem, amutou beli a tagilane amutou usinani mina inadegu, me ne amutou muada i a vuna golu amutou itesi seidei ie. \v 15 Amutou damu a vanunua ieli sou inu, io? Boa vuso sele. Simoni moni a matailala i ialasue mina autupola. \v 16 A golu seidei i sibitala ie, ei a golu lisa profet Ioel ei ade i. Ei vei maido, \q1 \v 17 ‘Salemo ei vei, “Agavuale a punuluna malada, \q2 eau na singi a Nunu minau ne sou a vanunua ma tavivine vuso. \q1 Me selebanini mine amutou ne sou malongo a inade minau tomane sou a profet. \q2 Me sou a vanunua alalaba mine amutou ne sou ite a golugolu tomane a tinada, me a vanunua buobuo ne sou tada. \q1 \v 18 Me na ilala iedo eau na singi a Nunu minau usino ne sou a vanunua na pipigona ma tavivine na pipigona minau, \q2 me ne sou malongo a inadegu tomane sou a profet. \q1 \v 19 Eau na goli a golugolu sea ei ni palea muata na langi, \q2 me eau na goli a gona sinaganaga na magamaga tomane a matailala mina malada do. Daladala ma oavi ma muo taula ne sou palea. \q1 \v 20 Ma oaso ei ni sauvule ni tunuui, \q2 ma game ei ni palea kasoso tomane a daladala. Me mulimuli a malada ne Bibi Taula ni palea, ei a malada Bibi Taula ei ni maite a sagalina ma muada minei. \q1 \v 21 Na ilala do vanunua ma tavivine sou ngala ane Bibi Taula ve ni buloi e sou, me ei ni gualeliu e sou.”’\f + \fr 2:21 \ft Ioel 2:28-32\f* \p \v 22 “Amutou vanunua mine Israel, amutou longe iiti a inadegu. Eau kale na vei le amutou e Iesu maino ne Nasaret. Amutou oto mu muada a pipigona sagali ma matamatana gona sinaga Salemo ei goli balivua ne amutou na limane a bibi ie. Salemo ei goli maido ne amutou muada i, ei oto i peltase a bibi iede usinani. \v 23 Me Salemo ei tau a bibi iede na limane amutou, tomane lisa ei damutalesi me ei vei patotonasi ni goli. Me na limane sou a vanunua pagupagu amutou gatitole ei na tauvaleuti me mu valiputemate ei. \v 24 Moni e Salemo ei mailisiliu a bibi iedo me ei ma itetase ete ei ino na davutina mina minate, vuna maido minate ei ma mapigogoi ete ni lapitole a bibi iedo. \v 25 Devit tamai ei ade ane ei maido, \q1 ‘Eau ite e Bibi Taula taliuliu masae ne eau. \q2 Ei ugu agavuale eau mei bilii e eau a sagalina, maidolo me a golu tasa ni ma toe ete eau lae me eau palili. \q1 \v 26 Maidolo ma lilogu ei kubaana sele, me eau ade a inade na munonge. \q2 Eau magitali a golugolu kubaana e Salemo ei kale ni goli le eau. \q1 \v 27 O no ma itetase ete eau na aubu a vanunua sou matesi i. \q2 Mo no ma itetase lei ete a bibi oo vilealesi ni minio ei ni mavulu mina muina minate. \q1 \v 28 Oo maitesi eau a vea mina gualena maulina. \q2 Mo no longo ane eau na ugu pilu e oo, mo no toe eau na mongemonge sele.’\f + \fr 2:28 \ft Laulau na Inala 16:8-11\f* \p \v 29 “Amutou tamtamaigu, eau kale na vei bilesi le amutou e tubune eitou, e Devit. Ei matesi, me sou peilai ei. Ma muina sou peilai e ei ino balivua ne eitou pea seidei. \v 30 Moni e Devit ei a profet, me ei muada, Salemo ei vei patotona uata maido, ‘Mulimuli eau na tau e tasa na abuna mine natatumu ni palea a mapana tomane oo.’ \v 31 Maidolo ma ilala Devit ei veimuade a inadenade mine Salemo ne ei ni ma itetase ete ei ni muina na aubu mine sou a vanunua sou matesi, me Salemo ei ni ma itetase ete ei ni mavulu mina muina minate, ei ma vei ete ve ei oto. Boa. Ei muadasi i a golu e Salemo ei kale ni goli, me ei vei a bibi iede Salemo ei vilealesi ni gualeliu a vanunua ma tavivine minei me ei ni ilisiliu lou na muina minate. \v 32 Io a bibi e Iesu, Salemo ei mailisiliuosi ei na muina minate. Amiteu vuso amiteu itesi. \v 33 Me Iesu ei asuosi uata me ei ugu mina limane Salemo e gata. Ei gualesi a Maolona Nunu na limane Tamana, tomane lisa Tamana ei ade i ni bilii e ei. Me seidei ei singiosi, tomane amutou ite me mu longe. \v 34 Devit ei ma asu oto usino na langi tomane Iesu ei ilisi uata. Moni e Devit i vei maido, \q1 ‘Bibi Taula ei vei le Bibi Taula minau maido, \q2 “Oo ugu na limagu e gata \q1 \v 35 i mapigogoi eau na tau e sou a butu minio \q2 matano ne oo.”’\f + \fr 2:35 \ft Laulau na Inala 110:1\f* \p \v 36 “Maidolo me amutou vuso a tetena mine Israel namutou muada kuba i maido, e Iesu amutou gatitole ei na tauvaleuti iodo, Salemo ei tau ei ni muina e Bibi Taula, me Krais.” \s1 Vanunua ma tavivine makuba sou sauvuvule a lilone sou me sou guale a maavuvutuna \p \v 37 Vanunua ma tavivine sou longe a inade ne Pita, ma inade do ei ubi sele a lilone sou. Me sou tagi e Pita pilu e sou a aposel sanii maido, “Amutou tamtamaigu, ne amiteu toematinei e amiteu seidei?” \p \v 38 Me Pita i vei le sou maido, “Amutou vuso tastasa ne mu sauvule a lilone amutou me ne mu guale a maavuvutuna na aisane Iesu Krais, me Salemo ni lilotase a sinusu vuso mine amutou. Mane amutou goli maido, Salemo ni bilii e amutou a Maolona Nunu. \v 39 Lisa Salemo ei vei patotona ni bilii a Maolona Nunu usino ne amutou me natatune amutou me sou a vanunua ma tavivine sou ugu bulago. Salemo e Bibi Taula mine eitou, ei adegatunasi ni bilii a Maolona Nunu usino ne sou a vanunua ma tavivine vuso ei toleale.” \p \v 40 Me Pita ei veimuade tamai a matamatana inade sanii usino ne sou, me ei ade sagali ane sou maido, “Mu gualeliu e amutou oto, dae ne amutou vilua pilu e sou a tetena vanunua sou goli a matamatana inigogona pagu.” \v 41 Inade mine Pita i ubi a lilone sou a vanunua ma tavivine papaina, me sou guale a maavuvutuna. Mina malada do sou a vanunua ma tavivine savuluvulu tolu (3,000) sou gali ulilo ne sou a tetena vanunua ma tavivine sou silimuli e Iesu. \s1 Vanunua ma tavivine sou ugu lilo tasa moni \p \v 42 Sou a vanunua ma tavivine sou sagali a nilonge na inade mine sou a aposel, me na viepiluna ma aanipiluna me na kinaka. \v 43 Me Salemo ei goli a gona sinaga makuba na limane sou a aposel, me a vanunua ma tavivine sou ite do, sou saga me sou lae. \v 44 Vanunua vuso sou silimuli e Iesu, a lilone sou tasa moni. Me sou maiiabi baoli a golugolu sou isa i balivua ne sou oto. \v 45 Sou masosove a mauma me a golugolu mine sou, me sou guale a vatu, me sou soebule a vatu odo usino ne sou a vanunua sou boto a gona inani me a golugolu sanii. \v 46 Na malada vuso sou viepili na luma mine Salemo. Me sou lee a ulalu me sou aani pilu na luma tastasa mine sou, a lilone sou i kubaana me sou mongemonge. \v 47 Taliuliu sou beilangelange a aisane Salemo, me sou a vanunua ma tavivine vuso sou lilokuba moni ane sou. Na maladalada vuso Bibi Taula i pipigo a gualeliuna vanunua ma tavivine sanii, me na inigogona li ei adesui lei a savulu ne sou a vanunua ma tavivine sou silimuli e Iesu i palea papaina lou. \c 3 \s1 Bibi tasa ubuna pagu ei kuba lou \p \v 1 Na malada tasa Pita pilu e Ioanes su asu usino na luma mine Salemo na matailala tolu na lavilavi, ei a matailala na kinaka. \v 2 Me sulu ite a vanunua sanii sou maasi a bibi tasa ubuna i pagu usinani. Malada taliuliu sou goegoe ei usinani me sou tau ei agavuale a tema mina luma mine Salemo, sou vate a Malasana Tema. Me ei kakaka a vatu ma golugolu sanii ne sou a vanunua ma tavivine sou galigali ulilo mina luma mine Salemo. A ubuubuna bibi edolo i palea paguosi na ilala ei ino na tiane tinana. \v 3 A bibi odolo ei ite Pita pilu e Ioanes su kale ne su gali ulilo mina luma mine Salemo, me ei kake sulu ve ne sulu pa ane ei a golu sanii. \v 4 Pita me Ioanes sulu amusoepute ei, me Pita ei vei, “Oo gemuale amilu.” \v 5 Ma bibi odolo ei amusoe sulu, vuna maido ei damu ve ne sou bilii e ei a golu sanii. \p \v 6 Moni e Pita ei vei maido, “Eau a vatu boa. Moni a golu eau isa i, ieli eau kale na bilii e oo. Na aisane Iesu Krais ne Nasaret eau vei lio, o ilisi mo asu.” \v 7 Me Pita ei lapitole a limana e gata mei buloi e ei ni magili. Ma tabaa oto a ubuna ma buulolona i palea sagali. \v 8 Me ei magili mei seu mei asu. Me ei gali ulilo na luma mine Salemo pilu e sulu, ei asu mei seuseu mei beilange a aisane Salemo. \v 9 Vanunua ma tavivine vuso sou ite ei asuasu mei beilange a aisane Salemo, \v 10 sou vei maido, ede a bibi moni taliuliu ei ugugu na tema mina luma mine Salemo sou vate a Malasana Tema, me ei kakaka vatu ma golugolu sanii. Sou ite ei palea kubasi, me sou saga mamau sele. \fig Na aisane Iesu Krais mine Nasaret oo ilisi mo asu! (Apo 3:6)|alt="In the name of Jesus Christ of Nazareth rise up and walk!" src="CN01897B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook. Used with permission." ref="3:6" \fig* \s1 Pita i malongo a inade lilo na luma mine Salemo \p \v 11 Sou a vanunua ma tavivine sou longe a inade na golu ieli ei palea, me sou saga mamau sele me sou vele maino mina niite na bibi iedo. Me sou ite ei sautole Pita pilu e Ioanes me sou magili a muine sou na muina malolovina na bigomu na luma mine Salemo, sou vate a muina malolovina mine Solomon. \v 12 Pita ei ite maido, me ei vei le sou a vanunua ma tavivine maido, “Amutou a vanunua mine Israel, posa matina amutou saga gegelu a golu ei palea ie? Posa matina amutou amusoepute amilu? Nane amutou damu i, amilu oto ami isa a sagagalina ue amilu ugu kuba sele na matane Salemo, me amilu toekube a bibi ieli i asuasu, io? Boa vuso sele. \v 13 Salemo mine Abraham me Aisak me Iekop, ei e Salemo mine tubutubune eitou, ei bilii a aisa buo sele usino na bibi na pipigona minei, e Iesu. Ei a bibi tasa moni iedo amutou tau e ei na limane sou a butu. Me na ilala Pailat ei kale ni litase ei ni asu, amutou lametase ei me mu vei maido, Pailat ni ma litase ete ei ni asu malamala. \v 14 Bibi ede ei maolo me ei goligoli a inigogona i bilesi sele, moni amutou lametase ei me amutou tola ane Pailat ni lube a bibi tasa sea do usino ne amutou, ei a bibi na valiputematena vanunua. \v 15 A munugana bibi mina maasine eitou usino na vea na maulina, iedele amutou valiputemate ei. Moni Salemo i mailisiliu e ei na minate, me amilu oto mi ite a golu odo me amilu veipale e ei. \v 16 Amilu silimuli e Iesu, me na aisane Iesu moni bibi amutou muada ie ei palea kuba lou. Iesu oto ei mailisi a silimulina mine amilu, ma silimulina moni odo ei toekube a bibi ie ni palea kubaana sele, tomane seidei amutou ite. \p \v 17 “Patotona, tamtamaigu, eau muada amutou pilu e sou a mapamapana mine amutou amutou ma muada kuba oto i me amutou goli a inigogona ieli usino ne Iesu. \v 18 Moni lisa Salemo ei veimuade a inade mina asene sou vuso a profet maido a bibi iedo ei vileale mina gualeliuna vanunua ma tavivine minei, ei ni tabule a davutina. Me seidei na inigogona amutou goli ie, Salemo ei toeseselesi a inade minei iodo. \v 19 Maidolo me namutou sauvule a damutatalana pagu mine amutou, me mu sauvule a lilone amutou, me Salemo ni taulele a sinusu vuso mine amutou. \v 20 Mane amutou goli maido, io Bibi Taula ei ni peltase e Iesu Krais ei vileale mina buloine amutou me ei ni bilii a sagalina alaba usino ne amutou. \v 21 Seidei Iesu ei ni muina na langi mei ni magitali a ilala Salemo ei vileale ni goli a golugolu vuso ni palea alaba lou tomane lisa ei ade i na asene sou a maolona profet minei. \v 22 Lisa Moses ei vei maido, ‘Salemo, Bibi Taula mine amutou, ei ni vileale e tamaine amutou tasa, me ei toe e ei palea a profet tomane eau oto. Me ne amutou ogomuli a inadenade vuso ei ni goli usino ne amutou.\f + \fr 3:22 \ft Binea 18:15, 18-19\f* \v 23 Me sei bibi ei ma kale ete ni longemuli a inade na profet do, Salemo ei ni valiputemate ei. Ne sou ma ugu otosi lilo mina tetena vanunua ma tavivine ne Israel.’ \p \v 24 “Sou a profet vuso sou veimuade a inade mine Salemo, soke na profet e Samuel pilu e sou a profet sou sibitala mamuli minei, sou vuso sou ade i a ilala iedo, seidei i paleasi. \v 25 Amutou a abune natatune sou a profet, me amutou a vanunua na gualena golugolu e Salemo ei vei patotona ni bilii i na ilala ei goli a magilipiluna e Salemo pilu e tubutubune amutou. Ei vei le Abraham maido, ‘Ne natune tubune oo, eau na toekube sou vuso a vanunua ma tavivine mina magamaga.’\f + \fr 3:25 \ft Sinokona 22:18\f* \v 26 De Salemo i mailisi a bibi na pipigona minei, me ei peltase ei usinani ne amutou pala, ei ni maibalave amutou mei ni buloi e amutou vuso tastasa ni veletase a inigogona pagu mine amutou.” \c 4 \s1 Sou tau e Pita pilu e Ioanes na luma na tunuui \p \v 1 Pita pilu e Ioanes saboa ino su adeade ana vanunua ma tavivine, me sou a prist me sou e Sadusi pilu a munuganuga mina vanunua sou itealale a luma mine Salemo sou divi. \v 2 Sou muada, sulu malongo a inade usino ne sou a vanunua ma tavivine maido Iesu ei ilisiosi na minate me a vanunua vuso sou matesi sou tamai ne sou ilisiliu. Maidolo me sou sinoa sele ane sulu. \v 3 Me sou lapitole sulu me sou kale ne sou vavasa ane sulu. Moni oaso bisii moni ni solo, maidolo me sou tau e sulu na luma na tunuui pea maisavulo. \v 4 Moni a vanunua ma tavivine makuba sou longesi a inade do me sou silimuli e Iesu. Ma savulu ne sou a vanunua ma tavivine sou silimuli e ei i mapigogoi savuluvulu lima (5,000). \s1 Sou vavasa ane Pita me Ioanes na matana vanunua na avelulusena inade \p \v 5 Malada mulimuli sou a munuganuga mine Iuda pilu a vanua buobuo me sou a vanua na muadana binea, sou viepili ne Ierusalem. \v 6 Anas, ei a mapana prist, me Kaiapas, Ioanes, Aleksander ma vanunua vuso mina tetena mapana prist, sou viepili pilu e sou. \v 7 Sou mamagili e Pita me Ioanes na matane sou, me sou tagi e sulu maido, “Amulu guale sei matana sagalina me amulu goli a golu ie? Amulu goli a golu ie na aisane sei?” \p \v 8 Io Maolona Nunu i vonu ne Pita, me ei vei le sou maido, “Amutou a vanunua munuganuga mine Israel me amutou buobuo, \v 9 nane seidei amutou kale ne mu tagi e amilu a bibi tasa ubune ei pagu. Me nane amutou kale ne mu muada i, a bibi odo i palea doana lou matina. \v 10 Amutou vuso ne mu muada i, me sou a abuna mine Israel tamai ne sou muada i, na aisane Iesu Krais mine Nasaret, a bibi a ubuna i pagu odo ei palea kuba louosi, me seidei ei magili na matane amutou. Amutou gati e Iesu mina tauvaleuti, moni e Salemo ei mailisiliu ei na minate. \v 11 Iesu ei a \q1 ‘Vatu edo amutou a vanunua na gagatuna amutou damu i pagu me amutou pitase. \q2 Moni seidei ei palea a munugana vatu mina masagalina luma.’\f + \fr 4:11 \ft Laulau na Inala 118:22\f* \m \v 12 A bibi tasa boa ei mapigogoi ni gualeliu e eitou. Na aisane Iesu ei tasa moni eitou vuso a vanunua ma tavivine na magamaga i mapigogoi neitou guale a maulina. Ei vululu moni e Salemo i vileale ni gualeliu e eitou.” \p \v 13 Sou a vanua buobuo sou muada, Pita me Ioanes sulu ma ugu oto na matetengina, me sulu a bibi sabubu moni. Moni sou ite sulu malongo sagali me sulu ma lae oto, maidolo me sou saga. Me sou muada, lisa e sulu ugu pilu e Iesu. \v 14 Me sou ite a bibi iedo, a vovona i kubaana louosi, ei magili pilu e sulu. Maidolo ma inade tasa boa ne sou ade usino ne sulu. \p \v 15 De sou a vanua buobuo sou vei le sulu ne su asutase a luma na avelulusena me sulu asu usala. Sulu asuosi, ma vanunua sou maiademuli e sulu, \v 16 “Neitou goli a sava usino na bibi lua de? Sulu goli a gona sinaga tasa, me sou a vanunua ma tavivine mine Ierusalem sou muadasi i. Eitou ma mapigogoi etesi neitou tau oovi. \v 17 Moni dae a inade ieli ni vele maisaba lou usino ne sou a vanunua ma tavivine, neitou ade sagali ane sulu, ne sulu ma ademuadada asa a aisa ieli usino na vanunua sanii.” \p \v 18 Io sou toleale sulu me sou madeuti e sulu ne su ma goligoli ase a inade tasa lou na aisane Iesu, me ne sulu ma matetengitengi lei e sou a vanunua ma tavivine a aisa ie. \v 19 Moni e Pita pilu e Ioanes sulu maliu a inade maido, “Amutou damutale, sei inigogona ei bilesi na matane Salemo? Ne amilu ogomuli a inade mine amutou, ue ne amilu ogomuli a inade mine Salemo? Amutou oto namutou vivileale. \v 20 Moni amilu ma mapigogoi ete nami asebuu. Ne amilu malongo a inade na golugolu vuso amilu ite me amilu longe.” \p \v 21 De sou a vanunua na avelulusena inade sou bilii a inade sagali sanii lou usino ne sulu, me sou litase sulu usino, vuna sou lae a vanunua ma tavivine. Sou a vanunua ma tavivine sou damutale a golu e Salemo ei goli iedo, me sou beilange a aisane ei. Maidolo ma vanunua buobuo sou ma isa oto a vea mina madeputene sulu. \v 22 Bibi sulu toekube iodo a gona sinaga, a avalana i savulu iva. \s1 Sou kaka ve ne sou guale a sagalina mina malongona inade mine Iesu \p \v 23 Sou a vanunua na avelulusena inade sou lubesi e Pita me Ioanes odo, me sulu veteliu usino ne sou a tetena mine sulu, me sulu vei le sou a inade vuso mine sou a prist me sou a vanua buobuo. \v 24 Sou longesi, ma lilone sou tasa moni, me sou kaka pilu ane Salemo maido, “Bibi Taula, oo mapale a langi, magamaga, dasi ma golugolu vuso ino mine sou. \v 25 Lisa a Maolona Nunu minio ei bilii a inade tasa usino ne tubune amiteu, ei a bibi na pipigona minio, e Devit. Devit ei vei maido, \q1 ‘Posa matina a avena vuso na magamaga sou sinoa mamau? \q2 Me vuna matina sou a vanunua ma tavivine sou maiveimuli a inade sabubu mina taupuina Bibi Taula? \q1 \v 26 Sou a mapamapana mina avena vuso na magamaga sou masusulu a maubina. \q2 Me sou a mapana sou viepili ve ne sou taupui e Bibi Taula me Krais minei.’\f + \fr 4:26 \ft Laulau na Inala 2:1-2\f* \m \v 27 Patotona sele, Herot me Pontius Pailat su pilu e sou a vanunua ma tavivine mina abuna sea me sou e Israel, sou viepilu ve ne sou tau e Iesu utano, a maolona bibi na pipigona minio oto, lisa oo vileale ei ve ni goli a pipigona minio. \v 28 Ilala sou goli a golu odo, sou ogomuli a damutatalana ma masagana minio moni. Na sagagalina minio, lisa otosi oo masagaliosi a inade na golugolu vuso ei ni sibitala. \v 29 Io Bibi Taula, seidei oo no damutatale a inade vuso sou goli mina toenilaene amiteu, me oo no buloi e amiteu a vanunua na pipigona minio. Maidolo me ne amiteu mapigogoi sele a malongona inade minio, me namiteu ma lae oto. \v 30 Me oo no tau a limamu ne sou a vanunua na sinobe mo toekube e sou ne sou kuba lou, me no goli a matamatana gona sinaga na aisane Iesu, ei a bibi na pipigona minio oto.” \p \v 31 Sou kaka pulosi, ma luma sou viepilu odo ei maune. Ma Maolona Nunu i vonu ne sou, me sou veimuade sagali a inade mine Salemo me sou ma lae oto. \s1 Sou maiiabi a golugolu vuso sou isa i \p \v 32 Vanunua ma tavivine vuso sou silimuli e Iesu, a lilone sou ma damutatalana mine sou i tasa moni. Bibi tasa i ma matilei ete a golu tasa me ei vei maido, “A golu ieli minau bilesi.” Boa. Sou maiiabi a golugolu vuso sou isa i. \v 33 Sou a aposel sou malongo a inade mina ilisiliuna mine Bibi Taula e Iesu, ma inade ne sou ei isa a sagagalina buo. Me Salemo ei bilii a dinodo buo usino ne sou a vanunua ma tavivine do me ei toekukube sele sou. \v 34 Bibi tasa boa balivua ne sou ei boto a gona inani ma sei golu lou. Vanunua vuso sou isa a magamaga ue a luma, sou masosove me sou guale a vatu, me sou maasiasi a vatu odo usinani, \v 35 me sou bilii e sou a aposel. Me sou a aposel sou soebule e sou a vanunua ma tavivine sou boto a golugolu sanii. \p \v 36 Ma bibi tasa nana, aisana Iosep, sou a aposel sou bilii lei e ei a aisa tasa e Banabas. Aisa e Banabas ei tasa moni tomane a inade, “A bibi na masagalina lilone sou.” Banabas ei e Livai tasa, me ei a bibi tasa maino na lolopatipati e Saiprus. \v 37 Ei masosove a avena magamaga tasa minei. Ma vatu ei guale do, ei maasi usinani mei tau na ubune sou a aposel. \c 5 \s1 Ananaias me Sapaira sulu kale ne su iotetase e Salemo \p \v 1 Bibi tasa ino, aisana Ananaias, me susuna e Sapaira. Ananaias masosove a avena magamaga tasa minei. \v 2 Me a avena vatu tasa ei guale, Ananaias ei tau oovi muina minei oto. Susuna tamai ei muada i. Me Ananaias ei auala maido ve ei guale vuse a vatu usino mei tau na ubune sou a aposel. \p \v 3 Me Pita ei vei maido, “Ananaias, posa matina oo itetase Satan ei vonu na lilone oo, me oo kale no auala ana Maolona Nunu, me oo tau oovi a avena vatu oo guale? \v 4 Oo masosove a magamaga na masagana minio moni. Ma vatu oo guale iedele, ei a golu minio tamai, me oo mapigogoi no goli a sei golu o kale no goli le ei. Posa matina oo guale a damutatalana pagu iede? Oo ma damudamu lou ve oo auala ane sou a vanunua. Boa. Oo aualasi ane Salemo oto.” \fig O ma auala moni oto ana vanunua moni, o auala ane Salemo (Apo 5:4)|alt="You have not lied just to human beings but to God." src="WA03948b.tif" size="col" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="5:4" \fig* \p \v 5 Ananaias ei longe a inade do me ei bosa me ei mate. Me sou a vanunua sou longe a inade na golu odo ei palea le Ananaias, sou lae mamau sele. \v 6 Me sou a vanunua alalaba sou asu maino me sou avisobe a aitolana me sou tabule usala me sou peilai. \p \v 7 Maduna matailala tolu ei pulosi, me susune Ananaias ei gali ulilo. Ei ma muada oto a golu ieli i palea le suana. \v 8 Me Pita i vei lei maido, “O vei le eau, nane ieli moni a vatu amulu guale na magamaga mine amulu, io?” Ma tavine i vei, “Ei bilesi. Seido moni.” \p \v 9 Me Pita i vei lei maido, “Posa matina amulu maiademuli i ve namu tove a Nunu mine Bibi Taula? Oite. A vanunua sou peilai e suamu, sou eili na tema. Me ne sou tabule tamai e oo usino.” \p \v 10 Ma tabaa oto a tavine do i bosa agavuale a ubune Pita me ei mate. Me sou a vanunua alalaba sou gali ulilo, me sou ite a tavine do i matesi. Me sou tabule ei usala, me sou peilai ei agavuale e suana. \v 11 Me sou a vanunua ma tavivine mina viepiluna kinaka vuso me a vanunua ma tavivine sanii tamai sou longe a inade na golu ieli ei palea, me sou lae sele. \s1 Matamatana gona sinaga i palea \p \v 12 Sou a aposel sou goli a matamatana gona sinaga balivua na vanunua ma tavivine. Ma vanunua ma tavivine sou silimuli e Bibi Taula, lilone sou i tasa moni, me sou asu ulilo mina bigomu na luma mine Salemo, me sou viepili na muina malolovina mine Solomon. \v 13 Sou a vanunua ma tavivine sou ma ino oto lilo mina abuna mine sou sou tamai beilangelange a aisane sou, moni sou ma gali oto ulilo ne sou viepili pilu e sou. \v 14 Ma vanunua ma tavivine papaina lou sou silimuli e Bibi Taula, me sou gali ulilo na tetena minei. \v 15 A vanunua ma tavivine sou muada a gona sinaganaga sou a aposel sou goli. Maidolo me sou maasiasi a vanunua na sinobe usala, me mamavute sou na moe me na poso na aana vea Pita ei asuasu i, vuna sou kale a miaune Pita ni taboboli e sou a vanua na sinobe do. \v 16 Vanunua ma tavivine mina aububu agavuale Ierusalem, sou tamai maasi e sou a vanua na sinobe usinani pilu e sou a vanua sou isa a nunu pagu i toegegeli e sou tamai. Me sou a vanunua ma tavivine iedo sou palea kuba lou. \s1 Bineanea mine Salemo i buloi e sou a aposel ne sou ilisitase a luma na tunuui \p \v 17 A mapana prist pilu e sou e tamtamaina, iede sou a vanunua na tetena mine Sadusi, sou ite a golugolu a aposel sou goli odo, me sou lilogegelu sele. \v 18 Sou ilisi me sou saavi sou a aposel me sou tau e sou mina luma na tunuui. \v 19 Moni na lodo a bineanea tasa mine Salemo ei pee a tema mina luma na tunuui me ei maasi e sou usala, me ei vei le sou maido, \v 20 “Amutou asu mu magili lilo na bigomu mina luma mine Salemo, me mu malongo a inade mina inigogona vuso mina maulina alaba do usino ne sou a vanunua ma tavivine.” \p \v 21 Sou a aposel sou longe a inade do, me sou asu usino na luma mine Salemo na autupola siisii sele, me sou malongo a inade usino ne sou a vanunua ma tavivine. \p Me a mapana prist pilu e sou tamtamaina sou toleale a vanua na avelulusena inade me sou buobuo mine Israel, me sou asu usinani me sou viepilu. Me sou masosove a inade usino na luma na tunuui, ne sou maasi e sou a aposel usinani. \v 22 Io sou a papai sou asu usino na luma na tunuui, moni sou ma ite ete sou a aposel ino. Me sou veteliu sou vei le sou maido, \v 23 “Amiteu ite a tema vuso mina luma na tunuui, sou kapisobe sagali sele me sou a vanua na ulagena sou ulage a muine sou na tema vuso. Moni na ilala amiteu pee a tema, amiteu ma ite ete a bibi tasa ino lilo.” \v 24 Munuganuga mina vanua sou ulagelage a luma mine Salemo pilu e sou a prist sou longe a inade do, me sou damutala papai, me sou vei, “Mulimuli a golu ieli ni palea i matina?” \p \v 25 Ma bibi tasa i sibitala me ei vei le sou maido, “Longe. Sou a vanunua amutou tau e sou mina luma na tunuui odo, seidei sou magiligili lilo na bigomu mina luma mine Salemo, me sou malongolongo ana vanunua ma tavivine.” \v 26 Maidolo me munuganuga pilu e sou a papai sou asu me sou maasi e sou a aposel usinani. Moni sou ma goli ete a golu tasa usino ne sou. Boa. Sou lae, dae a vanunua ma tavivine ne sou ubi e sou a vatu. \s1 Sou a aposel sou ma lae oto a veipalena inade usino na vanua na avelulusena inade \p \v 27 Sou a papai sou maasi e sou a aposel usinani me sou mamagili e sou na matane sou a vanua na avelulusena inade. Me a mapana prist ei vei ane sou maido, \v 28 “Amiteu magilisobe sele amutou ne amutou ma ademuadada lou a inade ana vanunua ma tavivine mina aisana bibi iede. Moni amutou saboa eili mu malongolongo a inade, ma vanunua ma tavivine na avena vuso mine Ierusalem sou longesi a inade ne amutou. Me amutou kale ne mu ubi e amiteu a inade ve amiteu valiputemate a bibi edo.” \p \v 29 Moni e Pita pilu e sou a aposel sanii sou adeliu maido, “Namiteu ogomuli moni a inade mine Salemo. Namiteu ma ogomuli ete a inade mina vanunua. \v 30 Amutou gati e Iesu mina obu tasa me amutou valiputemate ei, moni e Salemo mine tubutubune eitou ei mailisiliu e ei. \v 31 Salemo i guale ei uata mei tau ei na limane ei e gata. Me ei muina a bibi mina maitena vea usinani ne eitou, me ei gualeliu e eitou, me ei ni buloi eitou e Israel mina sauvulena lilone eitou, me ei ni taulele a sinusu mine eitou. \v 32 Amiteu ite a golugolu ieli Salemo ei goli, me amiteu malongo a inade minei. Ma Maolona Nunu tamai ei malongo a inade na golugolu sou ie. Salemo ei bilii a Maolona Nunu usino ne sou a vanunua ma tavivine sou ogomuli a inade minei.” \s1 Gamaliel ei vei ana vanunua na avelulusena inade ne so toekekeke moni ane sou a aposel \p \v 33 Sou a vanunua mina avelulusena inade sou longe a inade mine Pita, me sou sinoa mamau sele, me sou kale ne sou valipute sou a aposel ne sou mate. \v 34 Moni a bibi tasa ei ino, ei e Parisi, aisana e Gamaliel. Ei a bibi na matetengina mina binea me sou a vanunua ma tavivine sou beilangelange a aisana. Ei magili balivua ne sou a vanunua na avelulusena inade mei vei le sou ne sou guale sou a aposel usala me ne sou magili tabaa sapa bisii. \v 35 Sou galiosi usala, io Gamaliel ei vei le sou a vanunua mina avelulusena inade sanii maido, “Amutou a vanunua mine Israel, mane amutou kale namutou goli a golu tasa usino ne sou a vanunua ie, kubaana ne amutou damutala iiti pala. \v 36 Amutou muada, ei saboa tabaa e Teudas ei ilisi mei vei ve ei a bibi buo mei isa a aisa buo. Ma tabaa oto a vanunua mapigogoi savulu sobo iva sou ogomuli e ei. Moni a vanua na itealalena avena sou valipute ei, me sou a vanunua sou silimuli e ei sou oava maisaba, ma pipigona mine sou ei buale sabubu. \v 37 Mulimuli na ilala a vanua na itealalena avena sou niagetole a aisane sou a vanunua ma tavivine, Iudas mine Galili ei ilisi mei lapuale a damutatalana mina vanunua ma tavivine sanii. Me sou ogomuli e ei me sou mailisi a maubina mina taulelena vanunua mina itealalena avena buo. Moni sou valiputemate ei, me sou a vanunua sou silimuli e ei sou oava maisaba. \v 38 Maido me seidei eau vei le amutou, namutou ma goligoli lei a golu tasa usino ne sou a vanunua do. Umana. Mu itetase moni e sou a muine sou. Mane a pipigona sou goli ie ei palea maino na damutatalana mina vanunua moni, iede ei ni mamau. \v 39 Moni mane Salemo oto ei mailisi a pipigona ie, io amutou ma mapigogoi ete namutou magilisobe sou. Dae ne amutou maubi ane Salemo.” \p Io sou a vanunua na avelulusena inade sou ogomuli a inade mine Gamaliel. \p \v 40 Sou toleale sou a aposel usinani, me sou vei le sou a vanua ne sou tibi e sou. Me sou magilisobe sou ne sou ma malongolongo lou a inade na aisane Iesu. Me sou litase sou ne sou asu usino. \p \v 41 Maido me sou a aposel sou ilisitase a vanunua mina avelulusena inade me sou gali usala. Na ilala sou asu, sou mongemonge sele, vuna sou damu ve Salemo ei longo ane sou ne sou guale a maelana na aisane Iesu. \v 42 Na malada vuso, sou asuasu usino na luma mine Salemo ue na luma mine sou, me sou matetengi e sou a vanunua ma tavivine maido Iesu ei e Krais. Sou ma veletase ete a pipigona mina veimuadena malongolongona kubaana odo. \c 6 \s1 Sou vileale a bibi padilua mina buloine sou a aposel \p \v 1 Na ilala do a savulu ne sou a disaipel i palea papaina sele. Me sou a disaipel mine Grik, sou ade papai ane sou a disaipel mine Hibru. Sou vei maido, “Na malada vuso amutou buloiloi e sou a vanunua ma tavivine sou boto a gona inani ma golu sanii, moni amutou ma buloiloi ete a buasasu mine amiteu.” \v 2 Maido ma aposel savulu tasa timana lua sou toleale a disaipel vuso usinani, me sou vei le sou maido, “Mane amiteu itetase a pipigona na malongona inade mine Salemo me amiteu pipigo a soebulena gona inani, ede ei ma puiale ete. \v 3 Maido me tamtamaigu, ne amutou poge a vanunua padilua balivua ne amutou, sou isa a aisa i kubaana ma Maolona Nunu i vonu ne sou me sou isa a muadana ei kubaana. Me neitou tau e sou a vanunua do mina itealalena pipigona ie. \v 4 Moni amiteu oto namiteu pipigo taliuliu a kinaka ma matetengina a inade mine Salemo.” \p \v 5 Vanunua ma tavivine vuso sou kale a inade mine sou a aposel. Me sou vileale Stiven, ei a bibi ei isa a silimulina i sagali ma Maolona Nunu i vonu ne ei. Me sou vileale e Pilip, Prokorus, Nikano, Timon, Pamenas me Nikolas. Nikolas ei a bibi maino ne Antiok, moni ei ogomuli a kinaka mine sou e Iuda. \v 6 Sou mamagili e sou a vanunua do na matane sou a aposel, me sou a aposel sou kaka me sou tau a limane sou muata ne sou, mina vilealene sou ne sou goli a pipigona iedo. \p \v 7 Ma inade mine Salemo i velebubula na aveavena vuso. Vanunua ma tavivine papaina lou ne Ierusalem sou palea a disaipel. Me papaina mine sou a prist tamai sou ogomuli a inade mine Salemo me sou silimuli. \s1 Sou e Iuda sou vavasa ane Stiven \p \v 8 Salemo i buloi sele Stiven me ei bilii e ei a sagalina, maido me Stiven ei goli a matamatana gona sinaga buobuo balivua ne sou a vanunua ma tavivine. \v 9 Moni a vanunua sanii mina luma na kinaka mine sou e Iuda, sou ilisi me sou maubi a inade pilu e Stiven. Sou a abuna kinaka mine sou e Iuda, sou vate a viepiluna kinaka mine sou so malamala. Sou a vanunua maino ne Sairini me Aleksandria me na avena buo lua ne Silisia me Esia. \v 10 Ma Maolona Nunu ei bilii a muadana kubaana sele usino ne Stiven, maido me sou a vanunua do sou ma mapigogoi ete ne sou seleuli a inade minei. \p \v 11 Maido me sou ovu me sou toegolali a vanunua sanii na inade mina niioto maido, “Amiteu longe e Stiven ei goli a inade pagu usino ne Moses me Salemo.” \p \v 12 Me na inigogona iedo sou mailisi a lilone sou a vanunua ma tavivine me sou a vanua buobuo me sou a vanua na muadana binea. Me sou asu usino ne Stiven me sou saavi e ei, me sou maasi ei usino na vanunua na avelulusena inade. \v 13 Me sou mamagili a vanua na aualana sanii ne sou ubi a adeaualana sanii usino ne ei. A vanunua do sou vei maido, “Taliuliu taliuliu a bibi iede ei adegegelugelu ana luma mine Salemo me mina binea minei. \v 14 Amiteu longe ei vei maido, a bibi iede Iesu mine Nasaret ei ni toegegeli a luma de mei ni adevuse a inigogona vuso lisa Moses ei bilii e eitou.” \p \v 15 Me a vanunua vuso na avelulusena inade, sou amusoepute Stiven, me sou ite a lagune ei i muada tomane a laguna bineanea tasa mine Salemo. \c 7 \s1 Stiven i ademuada ana vanua na avelulusena inade \p \v 1 Io a mapana prist tasa i tagi e Stiven maido, “A inade sou a vanua sou ubi e oo do, ei patotona ue boa?” \p \v 2 Me Stiven ei ade maido, “Amutou tamtamaigu me tamatamagu, amutou longe. Ilala e tubune eitou e Abraham ino na magamaga Mesopotemia me ei saboa asu usino ne Haran, Salemo mina langi ei e Salemo ei isa a sagagalina taula, ei palea le Abraham. \v 3 Me Salemo ei vei lei maido, ‘Oo ilisitase a aubu minio me maututumu, mo asu usino na avena magamaga eau na maite oo.’ \p \v 4 “Maido me Abraham ei ilisitase a magamaga mine sou e Kaldia me ei asu usino me ei ugu ne Haran. Na ilala tamane ei matesi, Salemo ei peltase ei usinani ni ugu na magamaga ie, seidei amutou malu iodo. \v 5 Moni Salemo ei ma bilii ete a avena magamaga tasa bisii i mapigogoi a lovana tasa usino ne Abraham. Moni Salemo ei adegatunasi maido, mulimuli ei ni bilii a magamaga iedo usino ne ei, a magamaga iedolo Abraham pilu e tubutubune ei ne sou malu i. Na ilala e Salemo ei goli a inade do, Abraham ei saboa isa e natuna tasa. \v 6 Salemo ei vei le Abraham maido, ‘Sou a abune tubutubumu ne sou asu usino na avena vuso mine sou a abuna sea. Me ne sou palea tomane a vanunua mina pipigona sabubu moni, me sou a abuna sea ne sou toegegeli e sou i mapigogoi a avala savulu sobo iva. \v 7 Moni mulimuli eau na vavasa ane sou a vanunua sou goli a inigogona do usino ne sou. Me mulimuli a abune tubutubune natatune amutou ne sou asutase a aubu iedo, me ne sou kaka agu na avena ie.’\f + \fr 7:7 \ft Sinokona 15:13-14\f* \v 8 Me Salemo i vei le Abraham ni moge ei tomane a matailala na magilipiluna e Salemo ei bilii e ei. Me mulimuli Abraham ei maalepose e Aisak, mei moge Aisak na malada pantolu. Me Aisak ei maalepose e Iekop, me Iekop ei e tamane tubune eitou savulu tasa timana lua. \p \v 9 “Tubutubune eitou odo sou lilogegelu ane Iosep, tasine sou, me sou masosove ei tomane a bibi na pipigona sabubu usino ne sou e Isip. Moni Salemo ei ino pilu e ei. \v 10 Salemo ei buloi e ei me ei mapalipali a mavaana vuso minei. Na ilala Iosep ei ade pilu a mapana mine Isip, Salemo ei bilii e ei a muadana kubaana me ei goli a mapana i kale ei. Maido ma mapana i tau ei muina a munugana bibi mina itealalena avena e Isip, me ei iteale a golugolu vuso mina luma mine mapana. \p \v 11 “Mulimuli ilala na vitolona taula i palea na avena vuso ne Isip me mina avena vuso na magamaga Kenan, maido me sou a vanunua ma tavivine sou isa a mavaana taula. Me sou e tubutubune eitou sou a gona inani boa. \v 12 Moni Iekop ei longe a inade maido vit ino ne Isip, me ei peltase e tubutubune eitou usino ne Isip na munugana inasu. \v 13 Na ilala sou asu lou na maluana inasu, Iosep vei le tuatuana maido, ‘Eau e Iosep.’ Me mulimuli mapana tamai ei muada e sou mine Iosep. \v 14 Me Iosep ei masosove a inade mei toleale tamana e Iekop ni asu usinani ne ei, pilu e sou vuso a abuna minei, a vanunua ma tavivine sou savulu padilua timana lima. \v 15 Io Iekop i asu utano ne Isip. Me mulimuli ei mate, me sou e tubutubune eitou sou tamai sou mate. \v 16 Me sou tabule liu a aitolane sou usino ne Sekem me sou peilai e sou na muina minate do, lisa Abraham ei oli a vatu silva maino ne natatune Hamor ne Sekem. \p \v 17 “Io ilala Salemo i valisobesi a patotonana inade minei lisa ei goli le Abraham, a ilala do bisii moni ni palea. Me sou a abuna mine Israel ino ne Isip sou palea a abuna buo sele. \v 18 Mulimuli a mapana tasa i ma muada oto e Iosep ei palea ne Isip. \v 19 A mapana do ei goletase sou a abuna mine eitou mei goli a inigogona pagu usino ne sou. Me ei ade sagali ane sou ne sou pitase a mongomongo banini mine sou ne sou mate. \p \v 20 “Na ilala do tinane Moses i vasusu e ei. Ei a doana bibaini na matane Salemo. Me sou iteale oovi ei lilo na luma mine tamana mapigogoi a game tolu. \v 21 Mulimuli sou tau ei usala, me natuna tavine mine mapana, Pero, ei guale ei me ei iteale ei tomane natune ei oto. \v 22 Me Moses ei guale a muadana vuso ne Isip, me ei palea a bibina inade me a pipigona minei i sagali. \p \v 23 “Ilala e Moses a avalana savulu ivasi, ei damutatala ve ni asu ni ite sou e tamtamaine ei, sou e Israel. \v 24 Na malada tasa ei ite Isip tasa ei toegegeli e Israel tasa. De ei buloi e Israel do me ei maliu a inigogona pagu usino ne tau Isip edo. Ei ubi e Isip odo me ei valiputemate ei. \v 25 Moses ei damu ve tamtamaine ei ne sou muada i maido, Salemo i kale ni gualeliu e sou na limane ei. Moni sou ma muada oto i. \v 26 Maisavulo, Moses ei ite tau e Israel lua su maubi lou. Ei kale ni valimate a maubina mine sulu, me ei asuale sulu mei vei, ‘Ae, amulu tametasi moni, posa matina amu toegegeli e amulu oto?’ \p \v 27 “Moni a bibi ei a vuna sinoana do, ei subulai liu e Moses. Me ei vei, ‘Sei tau e oo mo palea a munugana ma bibi mina vivilealena inade mine amiteu? \v 28 O kale no valiputemate eau, tomane lavi o valiputemate tau Isip iedo, io?’ \v 29 Moses ei longe a inade do, mei iava. Ei asu usino mei ugu na magamaga mine sou e Midian. Mulimuli ei taulai mei isa a natuna bibi lua. \p \v 30 “Io a avala savulu iva pulosi, ma bineanea tasa mine Salemo i sibitala le Moses na magamaga a vanua boa, i agavuale a loena Sainai. Bineanea mine Salemo muina lilo na oavi ei palea lilo balivua na obu baini tasa. \v 31 Moses ei ite me ei damutatala papai a golu i palea do. Ei kale ni ite kube me ei asu agavuale, me Bibi Taula i vei lei maido, \v 32 ‘Eau e Salemo mine tubutubune oo. Eau e Salemo mine Abraham, mine Aisak me mine Iekop.’\f + \fr 7:32 \ft Gualeliuna 3:6\f* Me a vovone Moses i palili, me ei lae a gemualena. \p \v 33 “Me Bibi Taula ei vei lei, ‘O kaitase a ubupolo minio, vuna magamaga oo magiligili ieli ei minau oto mei maolo. \v 34 Eau itesi a inigogona pagu vuso sou goli le sou a abuna vanunua ma tavivine minau ne Isip. Eau longesi a tinangi mine sou, me seidei eau na asu utano me eau na gualeliu e sou na limane sou Isip. Maido me oo ilisi. Eau kale na peltase oo usino ne Isip.’\f + \fr 7:34 \ft Gualeliuna 3:5-10\f* \p \v 35 “Palapala sou e Israel sou saukiki e Moses, me sou vei lei maido, ‘Sei vileale oo no palea a mapana ma bibi mina vivilealena inade mine amiteu?’ Io Moses a bibi moni iodo Salemo i peltase usino tomane a mapana ma bibi na gualeliune sou. Salemo ei masagali ei na limana bineanea i palea le ei na obu baini. \v 36 Moses ei gualelele sou maino ne Isip, me ei goli a matamatana gona sinaga ino ne Isip me mina dasi Kasoso me mina avena a vanua boa na avala savulu iva. \fig Israel sou asu na magamaga tagasa (Apo 7:36)|alt="Israelites went through the sea on dry ground, with a wall of water on their right and on their left." src="CN02098B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook. Used with permission." ref="7:36" \fig* \p \v 37 “Moses iodo ei vei le sou e Israel maido, ‘Salemo ni vileale e tamaine amutou tasa a profet tomane eau oto.’ \v 38 Ilala tubutubune eitou sou ino na viepiluna kinaka mina avena a vanua boa, Moses ino pilu e sou. Me ei asu uata na loena Sainai ma bineanea mine Salemo i bilii e ei a inade. Ei guale a inade mine Salemo, inade do ei isa a maulina, me ei bilii a inade do usinani ne eitou. \p \v 39 “Moni e tubutubune eitou sou ma kale ete ne sou longe a inade mine Moses. Sou saukiki a inadene ei me na lilone sou so kale sele ne sou veteliu usino ne Isip. \v 40 Sou vei le Aron maido, ‘Amiteu ma muada oto i sei golu palea le Moses, bibi iede ei guale eitou ne Isip me ei maasi eitou usinani. Maido me oo no pui ane amiteu a salemo sanii, me ne sou muge amiteu me ne sou maasi e amiteu na vea.’\f + \fr 7:40 \ft Gualeliuna 32:1\f* \v 41 Na ilala do sou pui a natuna bulmakau tasa, me sou goli a niabi usino ne salemo na aualana do. Me sou mongemonge a golu odo sou pui a limane sou oto. \v 42 Maido me Salemo i lametase sou, ne sou kaka ana oaso ma game ma mataidoido ma golu sanii maido, tomane a inade ino na laulau mine sou a profet, \q1 ‘Amutou Israel, na ilala amutou ino na avena a vanua boa a avala savulu iva, me amutou valipute a bulmakau ma sipsip me mu goli a niabi, \q2 nane amutou goli a niabi iede usinani minau, io? Boa vuso sele. \q1 \v 43 A luma bale taula amutou tabulebule iede, ei a luma bale minau boa. Ei mine salemo na aualana Molek. \q2 Me amutou tabulebule a nunu na mataidoido mina salemo auala e Repan. Amutou pui e sou a salemo auala, ve ne amutou kaka ane sou. \q1 Maido me eau na peltaselele amutou maino na avena mine amutou, me eau na peltase amutou usino na magamaga mina avena ne Babilon.’\f + \fr 7:43 \ft Amos 5:25-27\f* \fig Amutou ma puipui lei le amutou a salemo auala a silva ma salemo auala a gol (Apo 7:39-41)|alt="Do not make for yourselve gods of silver or gods of gold.(Act 7:39-41)" src="CN01920B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook. Used with permission." ref="7:39-41" \fig* \p \v 44 “Ilala tubutubune eitou ino na avena a vanua boa, sou isa a luma bale mine Salemo. Na bale do Salemo ei mapalele a inade patotona minei. Na ilala sou goli a bale do, sou goli a golugolu vuso tomane Salemo i vei le Moses, me sou ogomuli bilesi a nunu Moses ei ite. \v 45 Mulimuli tubutubune eitou, sou guale a bale do, me sou asu pilu e Iosua ne sou guale a magamaga mine sou a vanunua mina abuna vanunua seasea. Me Salemo i taulele sou a abuna do na lagune sou e tubutubune eitou. Me sou mamagili a bale, me ei muina na magamaga do i mapigogoi a ilala mina mapana e Devit, \v 46 ei a bibi iodo Salemo ei toekubekube sele ei. Devit ei kake Salemo ni longo ane ei ni tige a luma mine Salemo, ve ne sou a abuna tubutubune Iekop sou mapigogoi ne sou asuale me ne sou kake Salemo. \v 47 Moni mulimuli, Solomon ei tige a luma do. \fig Luma bale mine Salemo (Apo 7:44)|alt="Tabernacle" src="CN01921B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook. Used with permission." ref="7:44" \fig* \p \v 48 “Moni e Salemo oata oto sele ei ma malumalu oto na luma vanua sou tige. Ei tomane a profet ei vei, \q1 \v 49 ‘Salemo ei vei maido, “Langi ei a niugugu mapana minau, \q2 ma magamaga ei a muina eau tau a ubugu muata i. \q1 Maido me namutou tige sei matana luma minau? \q2 Me sei avena ni muina a aubu na manoana minau? \q1 \v 50 Eau oto eau mapale a golugolu vuso iede.\f + \fr 7:50 \ft Aisaia 66:1-2\f*’” \p \v 51 Me Stiven ei vei le sou a vanunua na avelulusena inade lou maido, “Amutou a vanunua na toevautautana. Lilone amutou ma damutatalana mine amutou ei sobo tomane a vanunua mina longetasena binea. Ma tagilane amutou i sobo me amutou ma muada oto a longemulina inade mine Salemo. Taliuliu amutou saukiki a inade mina Maolona Nunu, tomane tubutubune amutou sou goli lisa. \v 52 Lisa tubutubune amutou sou goli a inigogona pagu usino ne sou a profet papaina. Sou valiputemate a vanunua lisa sou veipale maido a bibi na gunolina inigogona bilesi ei ni asu usinani. Me seidei a bibi iodo ei asuosi usinani, me amutou tau ei na limane sou a butu me mu valipute ei. \v 53 Amutou gualesi a binea mine Salemo na limane sou a bineanea, moni amutou ma ogomuli ete.” \s1 Sou ubi e Stiven a vatu me sou valipute ei \p \v 54 Sou a vanunua na avelulusena inade sou longe a inade mine Stiven, ma lilone sou i tivula gegelu sele ane ei me sou gado kasesele a livone sou. \v 55 Moni a Maolona Nunu ei vonu ne Stiven, me ei gemu uata na langi mei ite a malasana buo mine Salemo na langi me Iesu magiligili na limane Salemo e gata. \v 56 Me Stiven ei vei maido, “Longe, eau ite a langi i peo, me Natuna Bibi ei magili a muina na limane Salemo e gata.” \fig Eau ite a langi peo me Natuna Bibi i magiligili na lima gata ne Salemo (Apo 7:56)|alt="I see heaven open and the Son of Man standing at the right hand of God." src="CN02154B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook. Used with permission." ref="7:56" \fig* \p \v 57 Sou longe a inade iedo me sou ngala mamau sele, me sou tabesobe a tagilane sou. Me sou ilisi pilu me sou vele usino me sou saavi e Stiven. \v 58 Me sou peltaselele ei usala na aubu, me sou ubi ei a vatu mina valiputene ei. Sou a vanunua palapala sou ubi e ei a inade, sou kaitase a kinainai lagolago mine sou, me sou tau agavuale a ubune a bibi alaba tasa, aisana e Sol. \p \v 59 Ilala sou langelange a vatu usino ne Stiven, Stiven ei kaka maido, “Bibi Taula Iesu, oo guale a nunugu.” \v 60 Me ei totopatulu me ei tola sagali sele, “Bibi Taula, oo no ma adovedove lei a sinusu ieli usino ne sou.” Stiven ei ade maido, me ei mate. \c 8 \p \v 1 Me Sol damu i, a inigogona sou goli le Stiven iedo ei bilesi. \s1 Sol ei toegegeligeli a viepiluna kinaka \p Na malada sou valipute Stiven, sou soke a toegegelina viepiluna kinaka ne Ierusalem. Maido me sou oava na aveavena vuso mine Iudia me Samaria. Moni sou a aposel sou ugu a muine sou ne Ierusalem. \v 2 Vanunua sanii sou ogomuli iiti a inigogona Salemo ei kale, sou peilai e Stiven, me sou tangi mamau sele e ei. \v 3 Me Sol ei toegegeligeli a vanunua ma tavivine na kinaka. Ei gali ulilo na luma mine sou mei lapuale a vanunua ma tavivine mei tau e sou na luma na tunuui. \s1 Sou malongo a malongolongona kubaana ino ne Samaria \p \v 4 Sou a vanunua ma tavivine sou oava usino na aveavena vuso do, sou malongo a malongolongona kubaana na aubu vuso sou malu i. \v 5 Pilip ei asu usino na aubu buobuo tasa ne Samaria, mei malongo ane sou a malongolongona kubaana mine Krais. \v 6 Vanunua ma tavivine papaina sele sou longe a inade ne Pilip, me sou ite a gona sinaga ei goli, me sou longe kube a inade minei. \v 7 Sou ite Pilip ei votetase a nunu pagu na vanunua ma tavivine makuba, ma nunu sou odo sou ngala gegelu sele, me sou veletase sou. Ma vanunua papaina a tuatuane sou i matesi ma ubune sou i pagu, sou kuba lou. \v 8 Maido ma munonge buo ei sibitala ne sou a vanunua ma tavivine na aubu do. \p \v 9 Bibi tasa ino na aubu iedo, aisane ei Saimon. Lisa ei goligoli a milolo ma matamatana mialo, ma vanunua ma tavivine ne Samaria sou ite me sou saga mamau. Ei veivei maido, “Eau a bibi buo.” \v 10 Me sou a vanua buobuo ma vanunua ma tavivine sabubu, sou vuso sou sagali a nilongena inade mine Saimon. Sou vei ve, “Sagagalina mine Salemo iedo, sou vate a sagagalina buo, ei ino ne bibi iede.” \v 11 Sou sagali a nilongena inade minei, vuna ilala papaina sou ite ei goli a milolo ma mialo sele, me sou saga sele. \v 12 Moni na ilala Pilip ei veipale a malongolongona kubaana mina niitealalena mine Salemo me mina aisane Iesu Krais, sou a vanunua ma tavivine sou silimuli me sou guale a maavuvutuna. \v 13 Me Saimon tamai ei silimuli mei guale a maavuvutuna. Me ei ogomuli e Pilip mei ite a matamatana gona sinaga buo Pilip ei goli, me ei saga. \p \v 14 Sou a aposel ino ne Ierusalem sou longe sou e Samaria sou gualesi a inade mine Salemo. Maido me sou peltase Pita pilu e Ioanes usino ne sou. \v 15 Sulu asu sibitala, de su kaka ve ne Salemo ni bilii i a Maolona Nunu usino ne sou e Samaria do, \v 16 vuna maido a Maolona Nunu ei saboa sibitala usino ne sou. Sou guale moni a maavuvutuna na aisane Iesu. \v 17 Sulu kaka pulosi, me su tau a limane sulu muata ne sou, me sou guale a Maolona Nunu. \p \v 18 Saimon ei ite a aposel lua su tau a limane sulu muata ne sou, me sou guale a Maolona Nunu. Maido me ei guale a vatu usinani ne sulu, me ei vei maido, \v 19 “Amulu bilii i a sagalina iede usinani minau tamai. Maido me mane eau tau a limagu muata na bibi tasa, ei ni guale a Maolona Nunu.” \p \v 20 Moni e Pita ei vei le Saimon maido, “Oo no buale pilu a vatu minio! Golu e Salemo ei bilii i tomane a niabi, iede o damu ve no oli a vatu, io? Boa vuso sele. \v 21 Lilomu ei ma bilesi oto na matane Salemo. Maido me oo ma puiale ete o no muimu lilo mina pipigona mine Salemo amiteu goli ie. Boa vuso sele. \v 22 Oo sauvule a lilomu mo lametase a inigogona pagu minio, me oo kaka ane Bibi Taula ni lilotase a vuna damutatalana pagu iede na lilomu. \v 23 Eau vei maido, vuna eau ite oo isuale sele e amiteu, ma isualena do ei sibitala tomane a golu pagu ei toegegeli a damutatalana minio, me ei goli oo muimu na luma na tunuui mina sinusu.” \p \v 24 Me Saimon ei sie a inade maido, “Amulu kaka ane Bibi Taula, ma golugolu amu veiosi iede ni ma palea le ete eau.” \p \v 25 Io a aposel lua do sulu malongo a inade mine Bibi Taula me sulu vei le sou a vanunua ma tavivine a golugolu sanii e Bibi Taula ei goli le sulu. Me mulimuli ilala sulu veteliu usino ne Ierusalem, sulu malongo a malongolongona kubaana mina aububuna makuba ne Samaria. \s1 Pilip ei malongo a malongolongona kubaana usino na bibi mine Itiopia \p \v 26 A bineanea tasa mine Bibi Taula ei vei le Pilip maido, “Oo ilisi mo asu usino na avena malilo, me oo ogomuli a vea pantase Ierusalem iedo me oo asu utano na aubu buo e Gasa.” A vea do ei ino na avena vanua boa. \v 27 De Pilip ei ilisi me ei asu. Me na vea do ei ite a bibi tasa mine Itiopia. Ei a bibi buo tasa i pipigo ane mapana tavine mine Itiopia, Kandasi, me ei itealale a vatu vuso ma golu sanii mina mapana tavine. Bibi iedo ei asu usinani ne Ierusalem mina kinaka, \v 28 na veteliuna minei seidei ei ugugu na karis minei, me ei gigi a laulau mine profet e Aisaia. \v 29 Me a Maolona Nunu ei vei le Pilip maido, “O asu usino agavuale a karis iede.” \p \v 30 De Pilip ei vele agavi usino, me ei longe a bibi iodo ei gigi a laulau mine profet e Aisaia. Me Pilip ei vei maido, “Oo muada a vuna inade oo gigi iede ue boa?” \v 31 Ma bibi iedo ei sie a inade maido, “Bibi tasa boa ni veimuade a vuna inade ie le eau, eau na muada i matina?” Me ei vei le Pilip, “Oo sae uata na karis minau mo ugu pilu e eau.” \p \v 32 A maduna laulau ei gigi iedo, ei isa a inade maido, \q1 “Ei asebuu moni tomane a sipsip sou guale usino ne sou valipute, \q2 me tomane a natatuna sipsip sou kale ne sou oove a aivune sou. \q1 \v 33 Sou tau sele ei utano, me sou ma goli ete a bilesina vavasana minei. \q2 Maido me ei ma isa oto a abuna natatuna, ne sou mapamuli e sou. Boa. \q1 Vuna sou mapuli a maulina minei, me ei eili mina magamaga boasi.”\f + \fr 8:33 \ft Aisaia 53:7-8\f* \p \v 34 Ei tagi e Pilip maido, “Vei le eau. A profet ei ade e sei? Ei vei e ei oto, ue a bibi tasa sea?” \v 35 De Pilip ei malongo ana bibi iedo. Palapala ei malongo a vuna inade a bibi iede ei gi, me mulimuli ei malongo a inade sanii na malongolongona kubaana mine Iesu. \fig Pilip ei vei lei a malongolongona kubaana mine Iesu (Apo 8:35)|alt="Philip told him the good news about Jesus." src="GR-lllh08n.tif" size="col" copy="© Global Recordings Network, globalrecordings.net." ref="8:35" \fig* \p \v 36-37 Sulu asuasu na vea me sulu sibitala na nanu tasa. Ma bibi iedo ei vei, “Oite, a nanu ie. Me eau mapigogoi na guale a maavuvutuna?” \v 38 Io a bibi iedo ei vei le inaunau na karis ni magili. Me Pilip pilu a bibi iedo sulu asu utano na nanu. Me Pilip ei maavuvuti e ei. \v 39 Me sulu tululanga uata, ma tabaa oto a Nunu mine Bibi Taula i guale Pilip usino, ma bibi iedolo ei ma ite ete lei e ei. Moni a bibi iedo ei mongemonge mei ogomuli a veane ei mei asu. \v 40 Pilip ei asu sibitala ne Asdot, mei asu usino na aubu buobuo vuso do mei malongo a malongolongona kubaana mine Iesu. Me mulimuli ei asu sibitala na aubu buobuo e Sisaria. \c 9 \s1 Sol ei sauvule a lilona \r (Apo 22:6-16, 26:12-18) \p \v 1 Na ilala do Sol i ade sagali sele a toegegeline sou a disaipel mine Bibi Taula me mina valiputemate ne sou. Maido me ei asu usino na mapana prist \v 2 mei tagi e ei ni niage a laulau usino ne sou a munuganuga mina luma na kinaka mine sou e Iuda ne Damaskus. Laulau sou odo ei isa a inade maido, “Mane Sol ei ite a vanunua ma tavivine sanii sou ogomuli a vea mine Iesu, de ei puiale ni lapitole sou mei maasi e sou usino ne Ierusalem.” \v 3 Io Sol ei ilisitase Ierusalem mei asu usino ne Damaskus. Ilala ei sibitala agavuale Damaskus, saga i a muada tasa muata na langi ei vele utano minei. Muada dolo i sagali sele \v 4 me Sol ei bosa utano na magamaga. Me ei longe a baligoluna bibi tasa ei vei maido, “Sol, Sol, posa matina oo toegegeligeli e eau?” \p \v 5 Me Sol ei vei, “Bibi Taula, oo e sei?” Me ei vei, “Eau e Iesu, oo toegegeligeli eau. \v 6 Moni oo ilisi mo asu ulilo na aubu buobuo. Mulimuli a bibi tasa ni vei lio a golugolu vuso oo no goli.” \fig Eau e Iesu o toegegeligeli (Apo 9:5)|alt="I am Jesus, whom you are persecuting." src="GR-lllh13n.tif" size="col" copy="© Global Recordings Network, globalrecordings.net." ref="9:5" \fig* \p \v 7 Vanunua sou ogomuli e Sol sou saga mamau, me sou ma ade oto. Sou longe a baligoluna, moni sou ma ite ete a bibi tasa. \v 8 Io Sol ei ilisi mei matapulala, moni a matana i tunuui. Maido me sou lapitole a limana me sou tate ei ulilo ne Damaskus. \v 9 Ei muina malada tolu, ma matana i tunuui moni. Me ei ma aani oto mei ma inu oto. \p \v 10 A disaipel tasa mine Iesu ino ne Damaskus, aisana e Ananaias. Me na tinada, Bibi Taula ei tole a aisane ei, “Ananaias.” Me ei vei, “Bibi Taula, eau eili.” \p \v 11 Me Bibi Taula ei vei lei maido, “Oo ilisi mo asu usino na vea de, aisana a Bilesina vea. Na luma mine Iudas no poge a bibi tasa na aubu e Tarsus, aisana e Sol. Seidei ei ino kakaka. \v 12 Matane ei i tunuui, moni na tinada ei ite a bibi tasa, aisana e Ananaias, ei gali ulilo mei tau a limana muata ne ei ni gemu lou.” \p \v 13 Me Ananaias ei adeliu maido, “Bibi Taula, eau longe a vanunua papaina sou adeade a bibi iede ei goli a matamatana inigogona pagu usino ne sou a vanunua ma tavivine minio ne Ierusalem. \v 14 Ei guale a nilongo maino ne sou a munugana prist ni papale sou a vanunua ma tavivine mina aubu ie sou viepilu me sou kaka na aisane oo.” \p \v 15 Moni Bibi Taula ei vei lei maido, “Oo asu. Seidei a bibi iedo ei palea a bibi na pipigona minau. Eau vilealesi ei ni asu usino ne sou a abuna sea me sou a mapana, me ne sou e Israel tamai, me ei ni veipale a aisagu usino ne sou. \v 16 Eau na maite ei a matamatana davutina ma mavaana ei ni tabule na ilala ei veipale a aisagu.” \p \v 17 Io Ananaias ei asu. Ei gali ulilo na luma do mei tau a limana muata ne Sol, me ei vei lei maido, “Tamaigu Sol, Bibi Taula e Iesu, ei sibitala le oo na vea, seidei ei peltase eau usinani minio, me oo no gemu lou ma Maolona Nunu ni vonu ne oo.” \v 18 Ananaias ei ade pulosi, de ma tabaa oto a golu tasa tomane a gasigasi ino na matane Sol ei pu maino na matana, me ei gemu lou. Me ei ilisi mei guale a maavuvutuna. \v 19 Mulimuli Sol i aani mei palea sagali lou. \s1 Sol i malongo a malongolongona kubaana ne Damaskus \p Sol muina a malada sanii pilu e sou a disaipel ne Damaskus. \p \v 20 Ma tabaa oto ei asu bilesi usino ne sou a luma na kinaka mine sou e Iuda, mei malongo a inade maido, “Iesu ei e Natune Salemo.” \v 21 Vanunua vuso sou longe a inade mine Sol sou saga mamau sele. Me sou vei maido, “Ieli a bibi moni iedo ei toegegeli a vanunua ma tavivine sou kakaka na aisane Iesu. Seidei ei asu usinani ni papale sou mei ni maasi e sou usino ne sou a munuganugana prist.” \v 22 Moni a sagaline Sol i palea buo sele, mei ademuada iiti sele ane sou e Iuda ino ne Damaskus maido, “Iesu ei e Krais.” Sou e Iuda sou longe a inade ne Sol, me sou saga me sou ma mapigogoi ete ne sou ade a inade tasa mina taupuine ei. \s1 Sou e Iuda sou butuale Sol, me ei iava \p \v 23 Malada papai pulosi, me sou e Iuda sou viepilu me sou maiademuli a valiputene Sol. \v 24 Me Sol ei longe a inade na golu sou kale ne sou goli. De sou e Iuda sou ulago na tema vuso na aubu buobuo na oaso me na lodo tamai mina valiputene ei. \v 25 Moni sou a disaipel mine Sol sou guale ei na lodo me sou tau ei na tanga taula tasa me sou volipui kekeke a tanga do utano masala na bigomu na aubu buobuo. \fig Sou a disaipel mine Pol sou volipui e ei na tanga masala na bigomu na aubu buobuo (Apo 9:25)|alt="His followers lowered him in a basket through an opening in the wall." src="LB00333B.TIF" size="col" copy="Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="9:25" \fig* \s1 Sol ei asu usino ne Ierusalem \p \v 26 Mulimuli Sol ei asu usino ne Ierusalem me ei kale ni ugu pilu e sou a disaipel. Moni sou vuso sou lae e ei, me sou ma silimuli ete ei tomane ei a disaipel tasa. \v 27 Moni e Banabas ei guale Sol me ei maasi ei usino ne sou a aposel. Ei mapamuli ane sou e Sol ei ite e Bibi Taula na vea, me Bibi Taula i bilii e ei a inade. Me Banabas i mapamuli tamai e Sol ei ade sagali a aisane Iesu ne Damaskus. \v 28 Maido me Sol i ugu pilu e sou ne Ierusalem mei gaga pilu e sou. Ei ma lae oto, me ei pipigo sagali a veipalena aisane Bibi Taula. \v 29 Ei ade pilupilu e sou e Iuda sou ade a inade Grik, me ei maubi a inade pilu e sou. Moni sou tilotilo a vea ne sou valipute ei. \v 30 Ilala sou e tamtamaina sou muada i maido, sou maasi e Sol utano ne Sisaria, me sou peltase ei usino ne Tarsus. \p \v 31 Maido na avena vuso mine Iuda me Galili me Samaria sou a vanunua ma tavivine mina viepiluna kinaka, sou ugu iiti moni. Sou a vanunua seasea sou ma toegegeli ete sou, ma viepilupiluna kinaka ei palea sagali. Sou ogomuli a inigogona matano moni ane Bibi Taula ma Maolona Nunu i masagali a lilone sou. Ma savuluna vanunua ma tavivine sou silimuli sou salasuu uata. \s1 Pita ei toekube Ainias \p \v 32 Pita ei asu usino na avena vuso, me ei asu utano ne Lida tamai, me ei ugu pilu e sou a vanunua ma tavivine mine Salemo ne Lida. \v 33 Na aubu iodo ei ite a bibi tasa, aisana e Ainias. Tuatuana vuso mamate, me ei mavuta moni na poso i mapigogoi a avala pantolu. \v 34 Me Pita i vei lei maido, “Ainias, seidei Iesu Krais ei ni toekube oo mo palea kubaana lou. Oo ilisi mo toebilesi a poso minio.” De ei ilisi asi. \v 35 Ma vanunua vuso ne Lida me Saron sou ite Ainias ei kuba lou, me sou sauvule a lilone sou usino ne Bibi Taula. \s1 Pita ei mailisiliu e Tabita \p \v 36 Ne Iopa a tavine disaipel tasa ino, aisana e Tabita. Na inade Grik sou vate e Dokas. Taliuliu ei goli a inigogona kubaana, me ei buloiloi a vanunua ma tavivine sou boto a golugolu. \v 37 Na ilala do sinobe tasa guale ei me ei mate. Me sou maavuvuti a aitolane ei me sou tau ei na vilo tasa oata. \v 38 Aubu Lida i agavi ne Iopa, ma disaipel sou longe a inade maido Pita ino ne Lida. Maido me sou peltase a bibi lua su maasi a inade usino ne ei maido, “Oo asu asi usinani ne amiteu. Oo no ma tabaabaa lou.” \p \v 39 Io Pita ei ilisi mei asu pilu e sulu. Ei asu divi, me sou langetase ei na vilo uatata. Buasasu vuso sou asu usinani me sou magili saiili Pita me sou tangitangi. Sou maite ei a kinainai lagolago ma kinainai butolu Tabita ei sai, na ilala ei saboa ino pilu e sou. \p \v 40 Me Pita ei peltaselele a vanunua ma tavivine usala, me ei totopatulu me ei kaka. Me ei gemu usino na aitolana tavine mei vei, “Tabita, oo ilisi.” Io a tavine ei matapulala mei ite Pita mei ilisi ugu. \v 41 Io Pita ei sautole a limana mei tateilisi ei, me ei magili. Me Pita ei tole sou a vanunua ma tavivine mine Salemo pilu e sou a buasasu, me ei maite e sou maido Tabita i mauliliuosi. \v 42 Inade na golu e Pita ei goli iodo ei vele bubula na aveavena vuso na aubu e Iopa, me sou a vanunua ma tavivine sou longe. Me makuba sou silimuli e Bibi Taula. \v 43 Me Pita ei muina malada papaina ne Iopa. Ei ugu pilu a bibi tasa aisana e Saimon. Bibi iedo ei a bibi na sinaina golugolu a uliulina bulmakau. \c 10 \s1 Bineanea mine Salemo ei palea le Konilius \p \v 1 Bibi tasa ino ne Sisaria, aisana e Konilius. Ei a munuganuga mina vanunua na maubina savulu sobo tasa mine sou e Rom. \v 2 Ei pilu e sou minei sou matano moni ane Salemo. Ei buloiloi e sou a kapelabe mine Iuda papaina me taliuliu ei kake Salemo. \v 3 Na malada tasa, na matailala tolu na lavilavi, ei ite a golu tasa tomane a tinada ei muada sele. Ei ite a bineanea tasa mine Salemo ei gali ulilo na luma me ei vei lei maido, “Konilius.” \p \v 4 Me Konilius ei gemuale ei me ei lae mamau. Ei vei maido, “Bibi Taula, matina?” \p Ma bineanea ei vei le Konilius maido, “Salemo i longesi a kinaka minio me ei damutale a inigogomu o goli mina buloina vanunua sou boto a golugolu. Me Salemo ei kale a inigogona minio de. \v 5 Seidei no peltase a vanunua usino ne Iopa ne sou tilomuli a bibi tasa, aisana e Saimon, aisana tasa e Pita, me ne sou vei le ei ni asu usinani. \v 6 Bibi edo ino na luma mine Saimon tasa sea, ei a bibi na sinaina golugolu a uliulina bulmakau. Luma minei ino agavuale a mado.” \p \v 7 Bineanea i bilii a inade usino ne Konilius pulu mei asu. Me Konilius tole a bibi na pipigona lua minei pilu a bibi na maubina tasa i ogomuli a inigogona mine Salemo. \v 8 Me Konilius ei ade ane sou a golugolu vuso i palea le ei, me ei peltase sou usino ne Iopa. \s1 Pita ei ite a golu tasa tomane a tinada \p \v 9 Maisavulo sou asu sibitala agavuale Iopa na matailala savulu tasa timana lua na oaso. Na ilala do Pita ei sae uata na mapa na luma ni kaka. \v 10 Pita ei vitolo mei kale ni aani. Na ilala saboa ino sou masusulu a gona inani, ei ite a golu tasa tomane a tinada.\f + \fr 10:10 \ft Binea 14:4-20\f* \v 11 Ei ite a langi i peo, ma golu tasa i sivo muata, ei tomane a malo tasa i buo sele. A golu tasa i sautole a aisuna iva me a golu iodo i masasale utano na magamaga. \v 12 Lilo na malo do a matamatana golu vivi me a tavanaude ma matamatana manu ino. \v 13 Me Pita i longe a tinola tasa i ade maido, “Pita, o ilisi mo valipute sou mo ani.” \p \v 14 Moni Pita ei vei, “Bibi Taula, umana sele! Na ilala tasa eau saboa ani a golu tasa i mumugu na matamu, me sou magilisobe namiteu ani.” \p \v 15 Na maluana tinola ei vei le ei lou maido, “A golu Salemo ei mapale ei alaba, iedo o ma veivei lei mumugu.” \fig A golu Salemo ei mapale ei alaba, iedo o ma veivei lei mumugu (Apo 10:15)|alt="Do not call anything impure that God has made clean." src="GR-lllh09n.tif" size="col" copy="© Global Recordings Network, globalrecordings.net." ref="10:15" \fig* \p \v 16 Golu odo i palea matolu, ma tabaa oto a malo do i veteliu uata na langi. \p \v 17 Seidolo Pita i damutatala papai me ei vei, “Vuna tinada eau ite do, ei matina?” Ei saboa ino damutatala, vanunua Konilius ei peltase sou poge a luma mine Saimon me sou magili na tema. \v 18 Me sou tola maido, “Saimon, aisana tasa e Pita, ei eili nani ue boa?” \p \v 19 Pita ei saboa ino damutaletale a tinada do, ma Maolona Nunu ei vei maido, “Longe, bibi tolu sou asu usinani sou tilomulimuli e oo. \v 20 Maido mo ilisi sivo utano ogomuli e sou. O ma damutala papaipai lou. Eau oto eau peltase sou usinani.” \p \v 21 Me Pita sivo utano ne sou a vanunua do, me ei vei le sou maido, “Bibi amutou tilomulimuli iodo, ede eau moni. Amutou asu usinani a sava?” \p \v 22 Me sou vei maido, “Konilius, ei a munuganuga mina vanunua na maubina savulu sobo tasa, ei peltase amiteu usinani. Ei a bilesina bibi me ei laelae e Salemo. Sou vuso a abuna ne Iuda sou vei, ei a doana bibi. A bineanea tasa mine Salemo i vei le ei ni toleale oo usino na luma minei ni longe a inade minio.” \v 23 Maido me Pita i guale sou ulilo na luma mei iteale sou na lodo iedo. Maisavulo ei ilisi mei asu pilu e sou. Me sanii mina disaipel mine Iesu sou ino ne Iopa, sou asu pilu e ei. \s1 Pita i asu usino na luma mine Konilius \p \v 24 Maisavulo sou asu sibitala ne Sisaria. Me Konilius ei magitali e sou. Ei tolealesi e sou a abuna minei pilu e sou e tamtamaina. \v 25 Pita i gali ulilo, me Konilius i asu agavuale ei me ei totopatulu agavi na ubune Pita me ei kaka ane ei. \v 26 Moni e Pita ei tateilisi ei mei vei maido, “O ilisi. Eau tamai eau a bibi moni.” \p \v 27 Me Pita adeade pilu e ei mei gali ulilo, mei ite a vanunua ma tavivine makuba sou viepilu. \v 28 Me Pita i vei le sou maido, “Amutou oto mu muada, sou magili sagali sobe amiteu Iuda namiteu asu agavuale me ugu pilu e sou a vanunua na abuna sea. Moni e Salemo i maite eau maido, eau na ma damu oto i a bibi tasa ei ma maolo oto ue mumugu na matane Salemo. \v 29 Maido me eau ma saukiki ete a tinola ne amutou me eau asu usinani. Io seidei eau tagi e amutou, posa matina amutou toleale eau?” \p \v 30 Me Konilius i vei maido, “Golu tasa i palea le eau, ma malada tolu i pulosi. Ei maido. Eau ino na luma minau, me eau kaka na matailala tolu, ei tomane a matailala tasa moni seidei ie. Eau kakaka, saga i eau ite a bibi tasa i magili mina lagugu, ma kinainai minei i malasolosolo sele. \v 31 Me ei vei, ‘Konilius, Salemo ei longesi a kinaka minio, me ei damutaletale a inigogona oo buloi e sou. \v 32 Maido me oo no peltase a vanunua usino ne Iopa me ne sou toleale Saimon, aisane ei tasa e Pita. Bibi iodo ino na luma ne Saimon tasa sea ei a bibi na sinaina golugolu a uliulina bulmakau, ma luma minei ei lau na mado.’ \v 33 Maido ma tabaa oto eau peltase a vanunua sanii usino minio. Me ei puiale sele o asu usinani. Io seidei amiteu vuso amiteu eiliosi na matane Salemo mina nilongena inade vuso Bibi Taula ei bilii e oo no vei le amiteu.” \s1 Pita ei malongo \p \v 34 Io Pita vei maido, “Patotona sele, seidei eau muada, Salemo ei goli a inigogona tasa moni usino ne sou a vanunua ma tavivine na abuna vuso. \v 35 Na abuna vuso, ei kale sou a vanunua ma tavivine ne sou matano ne ei, me ne sou goli a inigogona bilesi. \v 36 Amutou muada a inade Salemo i bilii e amiteu a abuna mine Israel. Ei veipale a malongolongona kubaana maido, Iesu Krais ei e Bibi Taula mina vanunua vuso, me ei toe eitou neitou lilo pilu e Salemo. \v 37 Amutou oto mu muada i, tauluna ilala Ioanes ei veipale a inade na vanunua ne sou guale a maavuvutuna, malongolongona kubaana odo ei soke na avena ne Galili, me mulimuli ei palea na aububuna vuso mina avena vuso ne Israel. \v 38 Amutou muada, Salemo ei vileale Iesu mine Nasaret, me ei bilii e ei a Maolona Nunu ma sagagalina buo. Me Iesu i asu usino na aubu vuso mei buloi a vanunua ma tavivine mei toekube sou a vanua nunu pagu ei toegegeli e sou, vuna Salemo ei ino pilu e ei. \p \v 39 “Me amiteu a vanunua na veipalena golugolu vuso ei goli na aububuna vuso mine amiteu e Iuda me ne Ierusalem. Sou otikulikuli a bibi iedo na obu tasa me sou valipute ei. \v 40 Moni na malada tolu Salemo ei mailisiliu ei, me ei maite ei usino ne sou a vanunua ma tavivine. \v 41 Moni ei ma palea oto ne Iuda vuso. Boa. Ei palea ne amiteu a vanunua lisa Salemo vileale mina veipalena inade minei. Ma ilala ei ilisiliuosi na muina minate, amiteu aani me amiteu inu pilu e ei. \v 42 Me ei vei sagali ane amiteu namiteu veipale a inade usino na vanunua ma tavivine maido, ‘Salemo ei vilealesi a bibi moni iedo ni longe a vavasana mina vanunua sou mauli me sou so matesi.’ \v 43 Sou vuso a profet sou veipale a inade mina golugolu ei goli, me sou vei maido, na aisana bibi moni iedo, Salemo ei ni taulele a sinusu mina vanunua vuso sou silimuli e ei.” \s1 Sou a vanunua na abuna sea sou guale a Maolona Nunu \p \v 44 Pita i saboa veipalele a inade, ma Maolona Nunu i sivo utano na vanunua ma tavivine sou longelonge a inade mine Salemo. \v 45-46 Maido me sou a disaipel mina abuna ne Iuda sou asu usinani pilu e Pita, sou saga mamau me sou vei maido, “Oite. Salemo ei bilii a Maolona Nunu tomane a niabi usino na vanunua ma tavivine mina abuna sea tamai.” Me Pita ei vei maido, \v 47 “Sou a abuna do sou gualesi a Maolona Nunu tomane moni amiteu, maido me sei ni magilisobe amiteu a maavuvutine sou a nanu?” \v 48 Me Pita i vei le sou a vanunua ma tavivine do maido, “Kubaana namutou guale a maavuvutuna mina aisane Iesu Krais.” Sou gualesi a maavuvutuna, io sou vei le ei ni muina pilu e sou a malada sanii lou. \c 11 \s1 Pita i asu usino ne Ierusalem me ei ade a golugolu sou palea \p \v 1 Sou a aposel me sou tamtamaina ino na avena vuso ne Iudia sou longe a inade mina vanunua ma tavivine mina abuna sea tamai sou gualesi a inade mine Salemo. \v 2 Na ilala Pita i asu usino ne Ierusalem, a abuna disaipel sou sagali a ogomulina inigogona munogena, sou sinoa ane ei. \v 3 Sou vei maido, “Posa matina oo gali ulilo na luma mina vanunua sou ma mogemoge ete sou, me oo aani pilu e sou?” \p \v 4 Pita i mapamuli a golugolu vuso i palea le ei. Ei vei maido, \v 5 “Eau ugu ne Iopa, me eau kaka, me eau ite a golu tasa tomane a tinada. Eau ite a golu tasa i sivo muata na langi, ei tomane a malo taula. Golu tasa i sautole a aisuna iva me a golu iedo i masasale utano minau. \v 6 Me eau gegemu kuba lilo mina malo, me eau ite a matamatana vanoluma, me sou a viuviu masivo, me sou a tavanaude ma manumanu. \v 7 Me eau longe a tinola na bibi tasa i vei le eau maido, ‘Pita, o ilisi, valipute sou mo ani.’ \p \v 8 “Moni eau vei, ‘Bibi Taula, eau ma mapigogoi sape ete! Na ilala tasa eau saboa ani a golu tasa ei ma maolo oto me ei mumugu na matamu.’ \p \v 9 “Moni a tinola maino na langi odolo ei vei maluana lou maido, ‘Golu e Salemo i mapale alaba, iedele o ma veivei lei mumugu.’ \v 10 Golu odo ei palea matolu, ma golugolu vuso do ei vele uata lou na langi. \p \v 11 “Na ilala bilesi iedo, bibi tolu sou asu usinani sou sibitala mina luma amiteu ugu i edo. Bibi tasa ino ne Sisaria ei peltase sou usinani minau. \v 12 Ma Maolona Nunu i vei le eau maido, ‘O ogomuli e sou. O ma damutala papaipai lou.’ Me sou e tametatasi pantasa ieli sou tamai sou asu pilu e eau, me amiteu gali ulilo na luma mina bibi iedo. \v 13 Me ei vei le amiteu ei ite a bineanea mine Salemo i asu usinani magili lilo na luma minei, ma bineanea i vei, ‘O peltase sou a vanunua usino ne Iopa ne sou tilomuli e Saimon, ei isa a aisana tasa e Pita. Ne sou vei le ei ni asu usinani. \v 14 Ei ni bilii o a inade sanii, me na inade dolo Salemo ni gualeliu e oo pilu e sou vuso a abuna ino na luma minio.’ \p \v 15 “Ei adesi, io eau soke a inade, ma Maolona Nunu ei sivo utano ne sou, tomane ei sivo utano ne eitou lisa. \v 16 Me eau damutale lei a inade lisa Bibi Taula ei goli. Ei vei maido, ‘Ioanes ei maavuvuti e sou a vanunua ma tavivine a nanu, moni amutou namutou guale a maavuvutuna mina Maolona Nunu.’ \v 17 Lisa eitou silimuli e Bibi Taula Iesu Krais, me Salemo i bilii e eitou a Maolona Nunu tomane a niabi. Me seidei Salemo i bilii a niabi tasa moni ieli usino ne sou. Maido me eau e sei eau mapigogoi na magilisobe a pipigona Salemo oto ei goli ane sou?” \p \v 18 Vanunua sou longesi a inade mine Pita ieli, ma damutatalana sinoana mine sou i pulu. Sou beilange a aisane Salemo me sou vei maido, “Seidei eitou muada, Salemo ei longo sou a abuna sea tamai sou sauvule a lilone sou me sou guale a maulina.” \s1 Sou a vanunua ma tavivine mine Antiok sou palea kristen \p \v 19 Na ilala sou valipute Stiven, sou toegegeli e sou a vanunua ma tavivine sou silimuli e Iesu. Maido me papaina mine sou so oava maisaba, me sanii sou asu usino na avena ne Ponisia ma lolopatipati e Saiprus me Antiok, me sou pipigo a veipalena malongolongona kubaana mine Iesu. Moni sou ma veipale ete usino ne sou a vanunua ma tavivine mine sou a abuna sea. Boa. Sou veipale ane sou e Iuda moni. \v 20 Moni a vanunua sanii balivua ne sou, a vanunua ne Saiprus me mina aubu e Sairini, sou asu usino ne Antiok me sou veipale a malongolongona kubaana mine Bibi Taula Iesu ane sou e Grik tamai. \v 21 Ma sagagaline Bibi Taula ei ino pilu e sou, maido ma vanunua ma tavivine papaina sou silimuli me sou sauvule a lilone sou me sou palea a disaipel mine Bibi Taula. \p \v 22 Sou a vanunua ma tavivine mina kinaka ne Ierusalem sou longe a inade ieli, me sou peltase Banabas usino ne Antiok. \v 23 Ei asu sibitala me ei ite maido Salemo ei buloi e sou me ei toekube sele sou, me ei mongemonge. Ei mailisi a damutatalana mina vanunua ma tavivine ne sou ogomuli e Bibi Taula taliuliu. \v 24 Banabas ei a bibi kuba, ma Maolona Nunu ei vonu ne ei, me ei isa a silimulina sagali. Ma abuna vanunua ma tavivine buo sou gali ulilo mina abuna mine Bibi Taula. \p \v 25 Io Banabas i asu usino ne Tarsus ni tilomuli e Sol. \v 26 Ei itesi e Sol, me ei maasi ei usinani ne Antiok. Me na avala tasa vuso, sulu ugu pilu e sou a vanunua ma tavivine mina kinaka ne Antiok, me sulu matetengi a abuna vanunua ma tavivine buo na inade mine Salemo. Ne Antiok sou a disaipel sou guale a aisa ne sou a kristen munugana sele. \p \v 27 Na ilala dolo sou a profet sanii sou ilisitase Ierusalem me sou asu utano ne Antiok. \v 28 A profet tasa sou tole e Agabus, ei magili me na sagalina Maolona Nunu ei veipale a vitolona buo ni palea mina avena vuso na magamaga. Me mulimuli, ilala Sisar Klodius i ugu a mapana, vitolona dolo i palea. \v 29 Sou a disaipel sou longe a inade ne Agabus iedolo, me sou maiademuli a masosovena vatu usino ne sou e tamtamaine sou ne Iudia mina buloine sou. Me sou oabi a vatu mapigogoi a masagana mine sou. \v 30 Me sou peltase e Banabas me Sol, me sulu maasi a vatu iedo usino me su bilii e sou a munuganuga na viepiluna kinaka. \c 12 \s1 Herot i valipute e Iemus mei tau e Pita na luma na tunuui \p \v 1 Na ilala do Mapana Herot ei toegegeli a vanunua sanii mina viepiluna kinaka. \v 2 Ei vei le sou ne sou valipute e Iemus a viso, ei e tuane Ioanes. \v 3 Herot ei ite sou e Iuda sou kale a golu ei goli iedo, maido me ei kale ni tau e Pita na luma na tunuui tamai. Ei goli a golu odo mina ilala ne sou a Malada Buo mina ulalu a is boa. \v 4 Ei lapitole Pita mei tau ei na luma na tunuui. Ei tau e Pita na limane sou a abuna iva, a abuna tastasa isa a bibi na maubina iva, me sou maiadevusevuse a ulagene ei. Herot ei magitali a Malada na Asuleletasena ni pulu, mane ei pulu, ei kale ni maasi e Pita usala mei ni vavasa ana na matane sou a vanunua ma tavivine. \p \v 5 Maido me Pita ei ugu na luma na tunuui, ma vanunua na maubina sou ulage ei. Moni a vanunua ma tavivine vuso na abuna mina kinaka sou kaka sagali usino ne Salemo ni buloi ei. \s1 Bineanea mine Salemo ei buloi e Pita ilisitase a luma na tunuui \p \v 6 Herot i tau a malada tasa mina maasine Pita ni magili a vavasana. Io na lodo, ilala malada do i saboa palea, Pita i ngolo balivua na bibi na maubina lua. Sou papale ei a sen lua. Ma vanunua na maubina sanii ino sou ulago na tema na luma na tunuui. \v 7 Saga i a bineanea mine Bibi Taula i sibitala, ma muada i palea lilo na luma na tunuui. Ma bineanea ei vali na alisune Pita mei toleluti ei, mei vei lei, “Oo ilisi asi.” Me a sen lua i tavuso na limane Pita me ei pu utano. \p \v 8 Ma bineanea ei vei, “Papale a palaai minio mo kai a ubupolo minio,” me Pita i goli simaido. Ma bineanea ei vei, “Kai a kinainai lagolago minio mo no ogomuli e eau.” \v 9 Me Pita ei ilisitase a vilo do me ei ogomuli a bineanea. Moni ei ma muada oto, a golu bineanea i goli ei patotona ue boa. Pita ei damu i ei tada moni. \v 10 Sulu asu usino me su asutase a bibi na maubina lua su ulago a muine sulu tastasa, me a bineanea pilu e Pita sulu sibitala na tema ain mina asutasena luma na tunuui, me su asu usino na aubu buobuo. Me a tema oto do i peo, me su gali usala, me su asu usino na vea tasa. Ma tabaa oto bineanea mine Salemo ei bualetase Pita. \p \v 11 Seido a damutatalane Pita i palea muada, me ei vei maido, “Seidei eau muadasi, Bibi Taula ei peltase a bineanea minei usinani, me ei gualeliu e eau maino na limane Herot ma golugolu vuso a abuna ne Iuda sou damutale ne sou goli.” \p \v 12 Me ei asu usino na luma mine Maria, ei e tinane Ioanes. Ioanes ei isa a aisa tasa Mak. A vanunua ma tavivine papaina sou viepili na luma do me sou kakaka. \v 13 Pita ei lalaba na tema masala na luma, ma tavine na pipigona tasa, aisana Roda, ei asu ni pee a tema. \v 14 Na ilala ei longe a baligolune Pita, lilona ei mongemonge sele, moni ei ma pee ete a tema mei vele ulilo, mei vei le sou a vanunua ma tavivine maido, “Pita ino na tema!” \p \v 15 Me sou vei lei maido, “Oo vauta, io?” Moni ei vei sagali, “Boa. Ivu ei ino.” Me sou vei, “Nane oo ite moni a bineanea minei.” \p \v 16 Moni e Pita ei saboa ino lalabalaba na tema. Io sou asu me sou pee a tema, me sou ite ei, me sou saga sele. \v 17 Me Pita ei tavasusua ane sou ne sou ma adeade lou. Me ei mapamuli a golu Bibi Taula ei goli a maasine ei usala maino na luma na tunuui. Me ei vei maido, “Namutou vei le Iemus me sou tamtamaigu a golugolu vuso do.” Me Pita ei asutase sou me ei asu usino na avena tasa. \p \v 18 Na autupola a vanua na maubina sou ma ite ete Pita me sou saga sele, me sou maitagu liu maido, “Pita i asu usiva?” \v 19 Herot ei pogevuti maido Pita ino boa, me ei vei le sou a vanua ne sou tilomuli e Pita, moni sou ma ite ete ei. Maido me ei vavasa ana vanua na maubina sou ulage e Pita, me ei vei le sou ne sou valipute a vanunua na ulagena do. Me mulimuli Herot ei asutase Iudia mei asu utano ne Sisaria mei ugu iodo. \s1 Herot ei mate \p \v 20 Mapana Herot ei isa a sinoana buo sele usino na vanunua ma tavivine ne Tair me Saidon. Maido me sou viepili me sou asu usino me sou ite ei, vuna maido sou gualeale a gona inani ne sou na avena vuso Herot ei iteale. Sou maiade pilu pala e Blastus, ei a munugana bibi ei itealale a vilo na ngunolo mine mapana, me ei lilo tasa pilu e sou. Me mulimuli sou asu ite Herot me sou tagi e ei ni lilomea usino ne sou me ei ni valimate a sinoana do. \p \v 21 De Herot ei tau a malada tasa, me na malada do ei kai a malasana kinainai mina mapana, me ei ugu na niugugu minei, me ei ade a inade buo sele usino ne sou. \v 22 Me sou a vanunua ma tavivine sou tolatola maido, “Ieli a baligolune salemo tasa. Ieli a baligoluna bibi boa.” \v 23 Herot ei longe a inade mine sou odo, me ei ma kale ete ni beilange a aisane Salemo, maido ma tabaa oto a bineanea mine Bibi Taula ei valibili e ei. Ma pasepase banini sou ani e ei, me ei mate. \p \v 24 Moni a inade mine Bibi Taula ei palea sagali me ei velebubula na aububuna. \p \v 25 Me Banabas pilu e Sol su mapuli a pipigona ne sulu ne Ierusalem, me sulu veteliu usino ne Antiok. Ilala do sulu guale e Ioanes, sou tole ei e Mak. \c 13 \s1 Sou vileale Banabas pilu e Sol mina malongona inade mine Salemo \p \v 1 Viepiluna kinaka mine Antiok ei isa a vanunua sanii sou malongo a inade mine Salemo me sou a vanua sanii na matetengina. Aisane sou i maido, Banabas, Simeon, ei isa a aisa tasa Niger, e Lusius mine Sairini, Sol, me Manain, ei e tasine Herot ei a mapana mina itealena avena sanii. \v 2 Na ilala vanunua ma tavivine mina viepiluna kinaka sou kaka ane Bibi Taula me sou vavae sou a inani, Maolona Nunu ei vei le sou maido, “Amutou vileale Banabas pilu e Sol ne sulu goli a pipigona eau toleale sulu ne su goli.” \v 3 Maidolo me sou vavae sou a inani me sou kaka, me sou tau a limane sou muata ne sulu, me sou peltase sulu usino. \s1 Banabas pilu e Sol su veipale a malongolongona kubaana ne Saiprus \p \v 4 Maolona Nunu ei peltase sulu usino, me su asu utano ne Selusia. Ne Selusia sulu sae na kuta, ma kuta guale sulu usino na lolopatipati e Saiprus. \v 5 Sulu sibitala ne Salamis, me sulu asu usino na lumaluma na kinaka mine sou e Iuda, me su veipale a inade mine Salemo. Ioanes Mak ei asu pilu e sulu, me ei buloi e sulu. \fig Maolona Nunu ei peltase Banabas me Sol me sulu soke a inasu na malongona (Apo 13:4)|alt="Barnabas and Saul sent on their ways by the Holy Spirit." src="CN02009B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook. Used with permission." ref="13:4" \fig* \p \v 6 Sulu asu usino na aveavena vuso mina lolopatipati Saiprus, me sulu sibitala ne Papos. Ne Papos sulu ite a bibi tasa, aisana e Bariesu, ei a bibi na gunolina milolo ma matamatana mialo. Me ei a aualana bibi tasa na malongolongona balivua mine sou e Iuda. \v 7 A bibi iedo ei muina pilu a munuganuga na niitealalena avena, aisana e Segius Paulus. Ei a bibi ei isa a damu talatalana kubaana ma muadana. Ei toleale Banabas me Sol usinani, vuna ei kale ni longe a inade mine Salemo. \v 8 Bibi mina gunolina milolo ma mialo do, na inade Grik sou vate ei a aisa Elimas, ei kale ni toebose a pipigona mine Banabas me Sol, vuna ei ma kale ete a munuganuga na niitealena avena ni silimuli e Iesu. \v 9 Moni a Maolona Nunu i vonu ne Sol, aisana tasa e Pol, ei gemu sagali usino ne Elimas me ei vei maido, \v 10 “Oo natune Satan. Oo a butu mina inigogona vuso i bilesi. Sou a inigogona niioto ma inigogona pagu i vonu sele minio. Oo toegegeligeli a veavea vuso i bilesi mine Bibi Taula. Nane oo ma kale ete no litase a inigogona de? \v 11 De, longe. Seidei a limane Bibi Taula ei ubi oo, ma matamu ei ni matabuu. Seidei oo no ma mapigogoi ete no ite a oaso, mo no muimu muga simaido tabaa sapa.” Pol i vei maido, ma tabaa oto a aulabunu ma tunuui ei taboboli a matane Elimas. Me ei asu maisaba me ei tilotilo a bibi ni lapitole a limana mei ni maite ei a vea. \v 12 Munuganuga na itealalena avena ei ite a golu ieli, me ei silimuli. Damutalatalana minei i ilisi sele a inade ne Bibi Taula. \s1 Banabas me Pol su malongo a inade ne Antiok mina avena ne Pisidia \p \v 13 Pol ma vanunua sou asu pilu e ei, sou ilisitase a aubu Papos, me a kuta i guale sou usino ne Perga na avena buo ne Pampilia. Moni Ioanes Mak i asutase sou, me ei veteliu usino ne Ierusalem. \v 14 Sou ilisitase Perga, me sou asu sou sibitala ne Antiok na avena ne Pisidia. Na Maolona Malada ne sou e Iuda sou gali ulilo na luma na kinaka mine sou e Iuda, me sou ugu. \v 15 Sou a munuganuga mina luma na kinaka mine sou e Iuda sou giosi a inade mina binea ma inade mine sou a profet, io sou vei le a bibi tasa ni asu ni vei le Pol pilu e sou a pipigona tasa maido, “Tamtamaigu, mane amutou isa a inade tasa mina masagalina lilona vanunua ma tavivine, de amutou veipale.” \p \v 16 Me Pol i magili mei tavesusue sou a limana ne sou vale, me ei vei maido, “Amutou a vanunua mine Israel, me amutou a vanunua na tinadene Salemo, amutou longe. \v 17 Salemo mine sou a abuna mine Israel ei vileale sou tubutubune eitou tomane a vanunua ma tavivine minei oto. Na ilala sou ilisitase a magamaga mine sou me sou asu ugu ne Isip, ei goli e sou so palea a abuna taula. Mulimuli na sagalina minei oto, ei guale sou maino ne Isip me ei langetase sou usinani. \v 18 Me na ilala sou ugu na avena a vanua boa, ei tabule a mavaana mina inigogone sou, mapigogoi a avala savulu iva. \v 19 Na magamaga Kenan Salemo i toegegeli a abuna padilua, me ei bilii a magamaga edo usino ne sou e Israel ni muina a magamaga ne sou. \v 20 Golugolu vuso do i palea lilo na avala a savulu sobo iva savulu lima. Na taulune sou e Israel sou gualesi a magamaga, Salemo i vileale sou a munuganuga mina itealene sou e Israel, i asu mapigogoi na ilala mine Samuel a profet. \v 21 Io, na ilala do sou tola a gualena mapana tasa, me Salemo i vileale Sol mina itealene sou, me ei muina a mapana mapigogoi a avala savulu iva. Sol ei e natune Kis, ei a bibi mina abuna ne Beniamin. \v 22 Moni Salemo i taulele ei me ei vileale Devit a mapana mine sou. Ei vei le sou a vanunua e Devit maido, ‘Eau itesi e Devit, natune Iesi, ma lilogu i kale a bibi iede. Ei ni ogomuli a masagana vuso minau.’\f + \fr 13:22 \ft 1 Samuel 13:14\f* \p \v 23 “Me Salemo i goli tomane ei adepatotona lisa, na abuna mina bibi Devit ieli, Salemo ei vileale a bibi tasa ni gualeliu e eitou, mei peltase ei usinani ne Israel. Bibi edo e Iesu. \v 24 Ilala Iesu saboa ei soke a pipigona minei, Ioanes ei malongo ane sou e Israel ne sou sauvule a lilone sou me sou guale a maavuvutuna. \v 25 Bisii moni Ioanes ni mapuli a pipigona minei, ei vei maido, ‘Amutou damu i e eau e sei? Eau a bibi amutou magitalitali iodo boa. Moni mu longe. Mulimuli a bibi tasa ni asu usinani, me eau ma doana bibi oto i mapigogoi ni lube a mota na ubupolo minei.’ \p \v 26 “Tamtamaigu, amutou a vanunua na abuna mine Abraham, me amutou a vanunua sanii mu matano ne Salemo, mu longe. A inade mine Salemo mina gualeliune eitou, ede Salemo ei peltase usinani ne eitou moni. \v 27 Sou a vanunua ino ne Ierusalem pilu e sou a munuganuga mine sou sou gi taliuliu a inade ne sou a profet na Maolona Malada vuso, moni sou ma muada kuba oto e Iesu ma inade iede. Maido me sou vavasa ana bibi iedo ni mate, me na inigogona li sou toesesele a inade sou a profet sou veipale lisa. \v 28 Sou ma poge ete a sinusu minei tasa mapigogoi ne sou vavasa ana me sou valipute ei ni mate, moni sou ade sagali ane Pailat a munugana bibi na niitealena avena ni valipute ei. \v 29 Sou goliosi a golugolu vuso lisa sou a profet sou vei, ne sou a vanunua ne sou goli lei, io sou guale ei muata na tauvaleuti, me sou peilai ei na muina minate tasa. \v 30 Moni Salemo ei mailisiliu ei na muina minate, \v 31 me sou a vanunua sou ilisitase Galili me sou asu usino ne Ierusalem pilu e ei, sou ite ei na malada papaina. Seidei sou a vanunua do sou malongolongo a inade minei usino ne sou a abuna ne Iuda. \p \v 32 “Me amiteu malongo ane amutou a malongolongona kubaana maido, Salemo ei ade patotona ane sou a tubutubune amiteu ni peltase a bibi usinani ni gualeliu e amiteu, \v 33 me seidei ei mailisiliu e Iesu mina minate mine ei ni toesesele a inade patotona do usinani ne amiteu a abune natatune sou. Inade mina golugolu ieli ino na maluana inala mina Laulau na Inala. Ma inade do i maido, \q1 ‘Oo e natugu. \q2 Seidei eau palea tamane oo.’\f + \fr 13:33 \ft Laulau na Inala 2:7\f* \m \v 34 Me Salemo i mailisi ei na minate, maido me ei ni ma veteliu oto usino na muina minate mei ni mavulu. Ei tomane moni e Salemo ei ade, \q1 ‘Eau na toekube amutou me eau bilii e amutou a golugolu i maolo me kubaana, tomane lisa eau adepatotona ane Mapana e Devit. Ma golu ieli ni palea sesele tomane eau vei.’\f + \fr 13:34 \ft Aisaia 55:3\f* \m \v 35 Ma inade tasa sea tamai ino na Laulau mine Salemo. Ei maido, \q1 ‘Oo no ma itetasetase lei a bibi maolo oo vileale ni goli a pipigona minio ni mavulu na muina minate.’\f + \fr 13:35 \ft Laulau na Inala 16:10\f* \p \v 36 “Eitou muada, na ilala Devit i muina na magamaga, ei ogomuli a masagana mine Salemo. Me mulimuli ei mate me sou peilai ei na muina minate mine tubutubune ei, ma aitolane ei i mavulu. \v 37 Moni a bibi Salemo ei mailisi na muina minate do, aitolane ei ma mavulu oto. \p \v 38 “Maido me, amutou tamtamaigu, amiteu malongo ane amutou maido. Namutou muada kuba i, bibi ieli ei asu usinani mina taulelena sinusu vuso mine amutou. \v 39 Binea mine Moses i ma mapigogoi ete ni taulele a sinusu mine amutou me ei ni vate e amutou a bilesina vanunua. Moni a bibi ieli ei taulelele a sinusu vuso mina vanunua vuso sou silimuli e ei, me ei vate sou a bilesina vanunua. \v 40 Maido me amutou tilale, dae a golu lisa a profet sou ade i iodo ni sibitala ne amutou. Sou vei maido, \q1 \v 41 ‘Amutou a vanunua mina adepintolana, \q2 mu ite, ne amutou saga gegelu me ne amutou mamau. \q1 Eau na goli a golu tasa sea ni sibitala balivua ne amutou. \q2 Me mane a bibi tasa i vei le amutou a golu eau kale na goli ie, ne amutou ma silimuli ete.’\f + \fr 13:41 \ft Habakuk 1:5\f*” \p \v 42 Pol i ademuada pulosi, io ei pilu e Banabas su kale ne su gali usala, me sou a vanunua ma tavivine sou vei le sulu maido, “Na Maolona Malada mulimuli ne amulu veteliu lou me ne mu malongo lou ane amiteu a golugolu sou ie.” \v 43 Me sou ilisitase a luma na kinaka mine sou e Iuda, moni Iuda papaina pilu a vanunua ma tavivine mine sou a abuna sea sou ogomuli a inigogona kinaka mine sou e Iuda sou ogomuli e Pol pilu e Banabas. Me su bilii a inade usino ne sou me su mailisi a damutatalana mine sou ne sou ogomuli a masagana mine Salemo me ne sou magili sagali na dinodo minei. \p \v 44 Na Maolona Malada mulimuli, sou a vanunua ma tavivine vuso na aubu buobuo do sou asu me sou viepilu ne sou longe Pol me Banabas su malongo a inade mine Salemo. \v 45 Moni a ilala sou e Iuda sou ite a abuna vanunua ma tavivine taula do, lilone sou i pagu sele. Me sou soke a taupuina inade mine Pol, me sou adepintola ane ei. \p \v 46 Maido me Pol pilu e Banabas su adepalea sagali ane sou maido, “Ivu, ne amilu bilii a inade mine Salemo ane amutou e Iuda pala. Moni amutou lametase sele a inade ie i tomane amutou oto mu vei, ‘Amiteu ma mapigogoi ete namiteu guale a maulina i muina kuba taliuliu.’ Maido me amutou longe. Seidei namilu ma malongo oto lou ane amutou. Amilu nami malongo ane sou a abuna sea, \v 47 vuna Bibi Taula i vei le amiteu maido, \q1 ‘Eau goli e oo no palea tomane a muada mina abuna sea na magamaga vuso, \q2 mo no buloi e sou a vanunua ma tavivine sou malu na sinuana magamaga ne sou guale a maulina.’”\f + \fr 13:47 \ft Aisaia 49:6\f* \p \v 48 Vanunua ma tavivine mine sou a abuna sea sou longe a inade do, ma lilone sou i puiale sele. Sou beilange a inade mine Bibi Taula. Ma vanunua ma tavivine Salemo i vilealesi e sou ne sou guale a maulina i muina doana taliuliu sou silimuli a inadene ei. \p \v 49 Me sou guale a inade mine Bibi Taula me sou maasi maisaba na gona vuso na avena do. \v 50 Moni sou e Iuda sou mailisi a lilone sou a tavivine sou isa a aisa buo me sou ogomulimuli a inigogona mina kinaka ne sou, me sou mailisi a lilone sou a munuganuga na aubu buobuo do, me sou soke a toegegeline Pol me Banabas. Me sou peltaselele sulu na avena do. \v 51 Maidolo me sulu labeveitase a kavou na ubune sulu, ne sou a vanunua ma tavivine sou muada i sou isa a sinusu na inigogona mine sou odo. Me sulu ilisitase Antiok me su asu usino ne Aikoniam. \v 52 Moni a Maolona Nunu ei vonu ne sou a vanunua ma tavivine mine Antiok sou silimuli e Iesu, me sou mongemonge sele. \fig Munugana Inasu mine Pol (Aposel 13:1-14:28)|alt="Paul's 1st journey" src="mxm_GPS_Paul1-BW_variables.tif" size="col" copy="none (SIL)" ref="13:1-14:28" \fig* \c 14 \s1 Banabas pilu e Pol sulu malongo a inade ne Aikoniam \p \v 1 Ne Aikoniam Pol me Banabas sulu gali ulilo na luma na kinaka mine sou e Iuda, me sulu malongo a inade, me abuna taula ne Iuda me Grik sou silimuli. \v 2 Moni sou e Iuda sanii sou ma silimuli ete, sou mailisi a lilone sou a vanunua ma tavivine mine sou a abuna sea, me sou goli e sou lilo mamau ana vanunua ma tavivine sou silimuli. \v 3 Sulu ugu tabaa ne Aikoniam, me sulu ma lae oto a malongona inade mina dinodo mine Bibi Taula. Me Bibi Taula i bilii a sagagalina usino ne sulu, me sulu goli a matamatana gona sinaga. Na inigogona do Bibi Taula ei maite sou a vanunua ma tavivine maido a inade sulu malongo i ie ei patotona moni. \v 4 Moni a vanunua ma tavivine mina aubu buobuo do sou vilelue sou abuna lua. Sanii sou lilo tasa pilu e sou e Iuda, me sanii sou lilo tasa pilu a aposel lua. \v 5 Mulimuli sou e Iuda pilu e sou a vanunua mina abuna sea sou magili pilu e sou a munuganuga mine sou, me sou kale ne sou toegegeli e Pol me Banabas. Me sou kale ne sou ubi e sulu a vatu. \s1 Banabas pilu e Pol sulu malongo ne Likonia \p \v 6 Banabas me Pol sulu longe a inade mina golu odo a vanunua ne sou goli, maido me su oava usino na aubu buobuo lua mina avena ne Likonia, ei e Listra me Debe, me na aububuna i agavuale a aubu buobuo lua do. \v 7 Me sulu pipigo a veipalena malongolongona kubaana na aububuna iedo. \p \v 8 Ne Listra a bibi tasa ino, a ubune ei mamate. Na ilala tinana i maalepose ei, a ubuna paguosi me ei ma asuasu oto. Ei ugugu moni a muina. \v 9 Bibi iedo ei longe Pol i malongo a inade. Me Pol gemualepute ei, me ei ite maido a bibi iedo ei silimuli me ei mapigogoi ni palea kubaana lou. \v 10 Maido me Pol i vei sagali sele maido, “Oo ilisi mo magili.” Io a bibi odo ei seu me ei magili me ei asu. \p \v 11 Vanunua ma tavivine makuba sou ite a golu Pol i goli iodo, me sou tola a inade mine sou e Likonia maido, “Sou e salemo sou paleasi tomane a bibi, me sulu sivo utano ne eitou.” \v 12 Me sou tole Banabas e salemo Sus, me Pol, ei a bibi mina gunolina inade, maidolo me sou tole ei e salemo Hermes. \v 13 Luma na kinaka mine salemo Sus i ino agavi na tema bigomu. Ma prist mina luma na kinaka do ei guale a bulmakau sanii togo ma sese na obu sou siu, me ei asu usino na tema na bigomu na aubu buobuo. Ei pilu e sou a vanunua ma tavivine sou kale ne sou iabi a niabi mine sou usino ne Banabas me Pol. \p \v 14 Moni a aposel lua su longe a inade na golu sou kale ne sou goli, me sulu saga mamau sele me sulu sisinge a kinainai mine sulu. Me sulu vele usino balivua ne sou a vanunua ma tavivine me su tola maido, \v 15 “Tamtamaigu, amutou goli a inigogona maido ili? Amilu a bibi moni tomane moni e amutou. Amilu malongo a malongolongona kubaana usino ne amutou i maido, namutou litase a golugolu sabubu amutou topatulialale e sou odo, me namutou sauvule usino ne Salemo ei isa a maulina. Ei e Salemo i mapale a langi ma magamaga ma dasi pilu a golugolu vuso ino ne sou. \v 16 Patotona, na ilala lisa mine sou e tubutubuna Salemo ei itetase sou a abuna vanunua ma tavivine sou asu na inigogona mine sou oto. \v 17 Moni ei ma ovu sele oto na vanunua ne sou ma muada oto e ei. Boa. Taliuliu ei goligoli a inigogona i kubaana usino ne amutou. Ei toe a adavu i veletase a langi me ei pu utano ne amutou, me ei goli a gona inani makuba sou palea mei bilii e amutou me ei goli a lilone amutou i mongemonge.” \v 18 Sulu goli a inade ie, me sulu pipigo sagali sele a madetasene sou a vanunua ma tavivine, ne sou ma goligoli lei a niabi ane sulu. \p \v 19 Moni mulimuli sou e Iuda sanii mine Antiok me Aikoniam sou asu usinani ne Listra, me sou lapuale a damutatalana mine sou a vanunua ma tavivine me sou toe sou so butuale Pol. Maidolo me sou ubi e Pol a vatu. Ma ilala sou damu i ei matesi, sou lave a aitolana usino me sou tautase ei masala na aubu buobuo. \v 20 Moni a vanunua ma tavivine sou silimuli e Iesu, sou asu usinani me sou magili saiili e ei, me Pol ei ilisi lou me ei gali ulilo na aubu buobuo. Me maisavulo ei asu pilu e Banabas usino ne Debe. \s1 Banabas pilu e Pol su masagali a lilone sou a vanunua ma tavivine sou silimuli e Iesu \p \v 21 Sulu malongo a malongolongona kubaana ne Debe, me sulu goli a vanunua ma tavivine makuba sou palea a disaipel. Me mulimuli sulu veteliu usino ne Listra me Aikoniam me Antiok, \v 22 me sulu masagali a lilone sou a disaipel. Su ade sagali ane sou maido, “Amutou magili sagali a silimulina. Eitou kale neitou gali ulilo na niitealalena mine Salemo, moni neitou asu na vea a mavaana makuba ino i.” \v 23 Me sulu vileale sou buobuo mina viepiluna matamatana kinaka. Me sulu vavae e sulu a inani me sulu kaka, me na inigogona do sulu tau e sou buobuo na limane Bibi Taula sulu silimuli i. \fig Eitou neitou pipigo sagali sele mina ginalina mina itealalena mine Salemo (Apo 14:22)|alt="We must go through many hardships to enter the kingdom of God." src="WA03974b.tif" size="col" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="14:22" \fig* \s1 Banabas pilu e Pol su veteliu usino ne Antiok mina avena ne Siria \p \v 24 Mulimuli Banabas me Pol su asu usino balivua na avena ne Pisidia, me sulu asu divi mina avena buo ne Pampilia. \v 25 Sulu malongo a inade mine Salemo ne Perga, me mulimuli sulu asu utano ne Atalia. \p \v 26 Ne Atalia sulu sae na kuta, ma kuta i guale sulu usino ne Antiok, ei a aubu buobuo lisa sou a kristen sou tau e sulu na limane Salemo ni lilomuli e sulu me ne sulu pipigo, seidei sulu goliosi, me sulu veteliu usino ne Antiok. \v 27 Sulu diviosi, me sulu toleale a vanunua ma tavivine mina viepiluna kinaka ne sou viepilu. Me sulu vei le sou a golugolu vuso Salemo ei goli na limane sulu. Su vei maido, “Salemo ei pee a vea ane sou a vanunua ma tavivine mina abuna sea, me sou silimuli.” \v 28 Me sulu ugu a malada papaina pilu e sou a disaipel ne Antiok. \c 15 \s1 Viepiluna buo mina kinaka i palea ne Ierusalem \p \v 1 Vanunua sanii mine Iudia sou asu utano ne Antiok me sou matetengi e sou a kristen maido, “Mane amutou ma ogomuli ete a inigogona mine Moses, me sou ma moge ete amutou, io Salemo ei ni ma mapigogoi ete ni gualeliu e amutou.” \v 2 Pol me Banabas su longe a inade vanunua do sou vei, me sulu mailisi a maubina inade taula pilu e sou, me sou maiade sagali mamau sele a golu edo. Maidolo me sou a kristen sou tau e Pol me Banabas pilu a vanunua sanii ne sou asu usino ne Ierusalem me sou toebilelesi a inade pilu e sou a aposel me sou buobuo mina viepiluna kinaka. \v 3 Sou a kristen sou peltase sou usino, me sou asu usino balivua na avena ne Ponisia me Samaria. Sou ademuada ane sou a kristen mina avena lua do e Salemo ei sauvuvule a lilone sou a vanunua ma tavivine mina abuna sea. Sou a kristen sou longe a inade do, ma lilone sou ei puiale sele. \v 4 Sou asu sou sibitala ne Ierusalem, ma vanunua ma tavivine vuso mina viepiluna kinaka pilu e sou a aposel me sou buobuo sou vei oaso doana ane sulu. Me Pol pilu e Banabas sulu vei le sou a golugolu vuso Salemo ei goli na limane sulu. \p \v 5 Moni sou a kristen sanii mina abuna mine sou e Parisi sou ilisi me sou vei maido, “Mane a vanunua mina abuna sea sou kale ne sou gali ulilo na abuna mine eitou, de ne amutou moge sou, me ne amutou vei le sou ne sou ogomuli a binea mine Moses.” \p \v 6 De sou a aposel me sou buobuo sou viepilu mina toebilelesina inade do. \v 7 Sou goli a inade papaina pulosi, me Pita i magili me ei vei le sou maido, “Tamtamaigu, amutou muada, lisa Salemo i soebule a pipigona ne eitou, me ei vileale e eau mina veimuadena malongolongona kubaana usino ne sou a abuna sea, ne sou longe me sou silimuli. \v 8 Salemo i muada a lilona vanunua ma tavivine vuso, ei bilii e sou a Maolona Nunu tomane moni ei bilii e eitou. Na inigogona do ei maite e eitou maido, lilone ei i mongemonge a gualeliune sou a abuna sea tamai. \v 9 Ei goli a inigogona tasa moni usinani ne eitou me sou tamai. Ei goli e sou palea alaba na matane ei a vea mina silimulina moni iodo. \v 10 Maido me posa matina amutou kale namutou tove Salemo seidei? Amutou ma tautau lei a golu mavaa do na baune sou a kristen, iedo lisa sou tubune eitou me eitou tamai ma mapigogoi ete neitou tabule i. \v 11 Moni eitou silimuli maido, na dinodo mine Bibi Taula Iesu, Salemo ei ni gualeliu e sou a abuna sea tamai tomane ei gualeliu e eitou e Iuda.” \p \v 12 Me sou ma vei ete a inade tasa. Sou longe a inade mine Banabas pilu e Pol. Me sulu ademuade a inade na matamatana gona sinaga Salemo ei goli na limane sulu balivua ne sou a vanunua ma tavivine mine sou a abuna sea. \p \v 13 Sulu ade pulosi, de Iemus i vei maido, “Tamtamaigu, amutou longe a inade minau. \v 14 Saimon ei veiosi le amutou a munugana ilala pala Salemo ei asu usinani ne sou a abuna sea mina gualeliune sou me ei goli e sou palea a abuna minei oto. \v 15 Ma inade mine sou a profet tamai i tasa moni. Sou niage a inade maido, \q1 \v 16 ‘Bibi Taula ei vei, “Abuna mine Devit ei tomane a bale ei tavuvuosi utano. \q2 Moni mulimuli eau na veteliu, me eau na mamagili lei. \q1 Golugolu na luma do ei mamau, ede eau na toe ni alaba lou, \q2 me eau na mamagili lei a luma do. \q1 \v 17-18 Maidolo me sou a abuna vanunua ma tavivine sanii ne sou tilomuli e eau Bibi Taula. \q2 Ede a vanunua ma tavivine vuso mine sou a abuna sea, eau vilealesi e sou ni minau oto.” \q1 Ieli ei a inade mine Bibi Taula. Lisa oto sele ei ade a golugolu sou ieli ni palea.’\f + \fr 15:17-18 \ft Amos 9:11-12\f* \p \v 19 “Maido ma damutatalana minau ei maido. Neitou ma biliilii lei a mavaana ne sou a abuna vanunua sea do sou sauvule a lilone sou usino ne Salemo. Boa. \v 20 Puiale neitou niage a laulau usino ne sou me neitou vei le sou maido, ne sou ma gualeale lei a gona inani a vanunua sou iabi usino ne sou a salemo auala, me ne sou ma goligoli lei a matamatana inigogona sualolona, me ne sou ma aniani lei a golu vivi a vanunua sou papale a loone ei me sou valipute ei, me ne sou ma aniani lei a golu vivi a dalana saboa ino. \v 21 Eitou muada, lisa otosi pea seidei, na aubu buobuo vuso mina sou a abuna sea a vanunua sou ademuadada a inade mine Moses, me sou e Iuda sou gigi a inade do lilo na luma na kinaka mine sou na Maolona Malada vuso.” \s1 Sou masosove a laulau usino ne sou a viepiluna kinaka mina abuabuna sea \p \v 22 De sou a aposel me sou buobuo pilu e sou a vanunua ma tavivine vuso mina kinaka sou maiademuli a vilealena bibi lua mine sou. Tasa e Iudas, aisana tasa lou e Basabas, me tasa e Sailas. Sulu a munuganuga balivua ne sou a viepiluna kinaka. Me sou peltase sulu pilu e Pol me Banabas usino ne Antiok. \v 23 Na limane sulu sou sosove a laulau tasa ei isa a inade maido, \pmo Amiteu a aposel me amiteu buobuo, amiteu tamtamaine amutou, amiteu niage a laulau ieli usino ne amutou tamtamaine amiteu mine sou a abuna sea ino ne Antiok me ne Siria me ne Silisia. Oaso doana, tamtamaigu. \pm \v 24 Amiteu longesi maido, vanunua sanii mine amiteu sou asu usino ne amutou me sou goli e amutou mu damutala papai a inadenade mine sou, me sou toemaisabesabe a damutatalana mine amutou. Moni amiteu ma vei ete le sou ne sou goli maido. \v 25 Maido me amiteu lilo tasa moni me amiteu maiademuli i a vilealene tasine amiteu lua me peltase sulu usino ne amutou pilu e tamaine amiteu lua amiteu kale mamaimai e sulu, e Banabas me Pol. \v 26 Golu tasa boa mane sulu mapigogoi ne su iabitase a maulina mine sulu ane Iesu Krais, me sulu ma lae oto a malongona a aisane Iesu Krais, Bibi Taula mine eitou. \v 27 Maidolo me amiteu peltase Iudas pilu e Sailas usino ne amutou, me ne sulu bilii e amutou a inade ieli na asene sulu oto. \v 28 Maolona Nunu eili pilu e amiteu, amiteu maiademuli i maido, amiteu ma kale ete namiteu tau a mavaana papaina usino ne amutou. Maido me namutou ogomuli moni a inigogona sou ie. \v 29 Namutou ma aniani lei a golu vivi sou valipute mina gunolina niabi ane sou a salemo auala. Me namutou ma aniani lei a golu vivi i isa a daladala, me amutou ma aniani lei a golu vivi a vanunua sou papale a loona me sou mate. Me namutou asuleletase a matamatana inigogona mina sualolona. Mane amutou iteale kube amutou me mu asuleletase a inigogona sou iede, ei ni kubaana. Inade mine amiteu ei simaido moni. Amutou ugu kuba. \p \v 30 De sou a vanunua ma tavivine na viepiluna kinaka sou peltase a vanunua do utano ne Antiok. Me ne Antiok sou viepili e sou a vanunua ma tavivine na viepiluna kinaka, me sou oabi a laulau iedo usino ne sou. \v 31 Vanunua ma tavivine sou gi pulosi, me sou mongemonge a gualena inade doana iedo mina toesagaline sou. \v 32 Iudas pilu e Sailas sulu a profet. Maidolo me sulu bilii a inade doana papaina usino ne sou a kristen, me na inigogona iedo sulu masagali a lilone sou. \v 33-34 Sulu malu tabaa sapa ne Antiok, me mulimuli sou a kristen sou ade munonge ane sulu, me sou peltase liu e sulu usino na vanunua sou peltase sulu usinani iodo. \v 35 Moni Pol pilu e Banabas su ino ne Antiok. Sulu pipigo pilu a vanunua sea makuba mina matetengine sou a vanunua ma tavivine na inade mine Salemo, me na malongolongona kubaana mine Bibi Taula. \s1 Pol me Banabas sulu vilelue sulu \p \v 36 Malada sanii asu pulosi, Pol i vei le Banabas maido, “Neitau veteliu ta ite tatasine eitou na aubu buobuo vuso lisa eitau malongo a inade mine Bibi Taula ane sou. Maidolo me neitau muada, sou ino kuba ue boa.” \v 37 Io Banabas ei kale ni guale Ioanes, aisana tasa lou e Mak, ni asu pilu e sulu. \v 38 Moni e Pol vei maido, “Bibi iede lisa ei iavetase eitau ne Pampilia mei ma kale ete ni asu pilu e eitau mina pipigona, maido ei ma puiale ete neitau guale ei ni asu pilu e eitau.” \v 39 Sulu maisinoamuli a golu odo, me su vilelue sulu me sulu ma pipigo pilu otosi. Me Banabas ei guale Mak ni asu pilu e ei, me sulu sae na kuta tasa me sulu asu usino na lolopati e Saiprus. \v 40 Me Pol ei guale Sailas. Na ilala sulu ilisitase, sou a kristen sou vei ane sulu maido, “Dinodo mine Bibi Taula ni muina pilu e amulu.” \v 41 Io sulu asu maisaba usino na avena buo ne Siria me Silisia, me Pol ei masagali e sou a vanunua ma tavivine mine sou a viepiluna kinaka na avena do. \c 16 \s1 Timoti ei asu pilu e Pol \p \v 1 Pol ei asu sibitala ne Debe me Listra tamai. Na aubu odo a disaipel tasa ino, aisana e Timoti. Ei e natuna tavine Iuda tasa, ei kristen. Moni tamana ei mine Grik. \v 2 Sou a kristen mine Listra me Aikoniam sou ade a inigogone ei maido, Timoti ei a doana bibi. \v 3 Pol ei kale Timoti ni asu pilu e ei. Maido me ei guale ei mei moge ei, vuna sou vuso e Iuda na avena do sou muada i tamane Timoti ei e Grik. \v 4 Na ilala sou asu usino ne sou a aubu buobuo sanii, sou bilii e sou a kristen a inade lisa sou a aposel me sou buobuo sou maiademuli i ne Ierusalem. Me sou vei, “Namutou ogomuli ie.” \v 5 Maido ma silimulina mina vanunua ma tavivine na viepiluna kinaka i palea sagali sele, ma savulu ne sou i buo lou na malada taliuliu. \s1 Pol ei ite a bibi mine Masedonia \p \v 6 Sou asu usino na avena ne Prigia me Galesia, vuna Maolona Nunu ei madesobe sou a malongona inade ne Esia. \v 7 Me sou asu pea na avena ne Misia, me sou kale ne sou asu ulilo na avena ne Bitinia, moni a Nunune Iesu i magilisobe sou. \v 8 Maidolo me sou pololeletase Misia me sou asu utano ne Troas. \v 9 Me na lodo do Pol ei ite a golu tasa tomane a tinada. Ei ite a bibi tasa ne sou a avena ne Masedonia ei magili mei toleale Pol mei vei maido, “Oo no veleutu na dasi mo no asu usinani ne Masedonia no buloi e amiteu.” \v 10 Pol ei itesi a golu iedo, io ma tabaa oto amiteu tilo a vea mina inasu usino ne Masedonia. Amiteu muada i, Salemo ei toleale amiteu mina malongona inade kubaana usino ne sou. \s1 Lidia ei palea a Kristen \p \v 11 Maido me amiteu sae na kuta ne Troas, ma kuta i vele usino bilesi ne Samotres. Me na malada maisavulo ei vele usino ne Neapolis. \v 12 Me amiteu veletase a avena odo me amiteu asu sibitala ne Pilipai. Ei a aubu buobuo tasa lisa sou e Rom sou malu i, me ei a munugana aubu buobuo na avena ne Masedonia. Amiteu ugu na aubu do na malada sanii. \p \v 13 Me na Maolona Malada mine sou e Iuda amiteu asu usala na tema na bigomu na aubu odo, me amiteu asu usino na nanu tasa. Amiteu damu i, agavuale a nanu odo a mui tasa ino mina kinaka. Me na nanu odo amiteu ite a tavivine sanii sou ugupilu, me amiteu asu ade pilu e sou. \v 14 Tavine tasa, aisana Lidia, ei longe a inade do. Ei topatuliale Salemo taliuliu. Ei a tavine mine Taiataira, me ei guale a vatu na masosovena malo kasososo. Bibi Taula i sauvule a lilone ei, me ei longemuli a inade Pol ei vei. \v 15 Ei guale a maavuvutuna pilu e sou so malu pilu na luma do. Ei guale a maavuvutuna pulu, me ei vei le amiteu, “Mane amutou damu i eau silimuli sele Bibi Taula, de amutou asu usinani mu ugu na luma minau.” Me ei sagaluale sele amiteu me amiteu ogomuli a inadena. \s1 Pol pilu e Sailas su ugu na luma na tunuui ne Pilipai \p \v 16 Na malada tasa amiteu asu usino na muina kinaka, ma tavine na pipigona sabubu tasa ei poge amiteu na vea. Tavine do ei isa a nunu tasa ino ne ei, me ei ademuadada a golugolu ni palea mulimuli. Maido me sou a vanunua na niitealena pipigona mina tavine do, sou guale a vatu papaina na pipigona tavine do ei goligoli. \v 17 Io tavine do ei ogomuli e Pol me amiteu, me ei tolatola maido, “Sou a vanunua ieli sou a vanunua na pipigona mine Salemo oata oto sele. Sou adeade ane amutou a vea mine Salemo ni gualeliu e amutou.” \v 18 Malada papaina tavine do ei goli simaido. Me mulimuli Pol ei bale sele a nilongena tinolana minei, maido me ei sauvule ei me ei ade ana nunu iedo maido, “Na aisane Iesu Krais, eau vei lio, oo ilisitase a tavine de mo asu.” Ma tabaa oto nunu iedo ei ilisitase a tavine do me ei asu. \p \v 19 Sou a vanunua mina itealalena tavine do sou ite maido a vea ne sou mina gualena vatu i boasi. Maido me sou saavi e Pol pilu e Sailas, me sou lapuale sulu usino ne sou a munuganuga na muina masosovena. \v 20 Sou maasi e sulu usino ne sou a vanua na vivilealena inade, me sou vei le sou a vanunua do maido, “Bibi lua li sulu mina abuna ne Iuda. Sulu mailisilisi a sinoana na aubu buobuo mine eitou. \v 21 Me sulu kale ne su lapuale a vanunua ma tavivine ne sou ogomuli a inigogona sanii sou magilisobe ne eitou vuso vanua mine Rom neitou goli.” \p \v 22 Vanunua ma tavivine sou viepilu sou tamai sou ubi a inade usino ne sulu. De sou a vanua na vivilealena inade sou kaitase a kinainai ne sulu, me sou vei le sou a vanunua sanii ne sou tibi e sulu a butu. \v 23 Sou tibigegeli sele sulu, ma vanua na vivilealena inade sou tau e sulu na luma na tunuui. Me sou ade sagali ane a bibi na ulagena luma na tunuui ni ulage kube e sulu. \v 24 Bibi mina ulagena ei longe a inade mine sou a vanua na vivilealena, io ei tau e sulu na vilo lilo oto sele na luma na tunuui. Me ei papalesobe sagali a ubune sulu na obu. \p \v 25 Na lodo punosa Pol pilu e Sailas su kaka me su ala ane Salemo. Ma vanunua sanii sou ugu tamai na luma na tunuui sou longe sulu alaala. \v 26 Ma tabaa oto a malugulugu tasa buo i vuli, me ei une a baobao vuso na luma na tunuui. Ma tema vuso mina luma na tunuui i peo, ma mota sagaligali vuso mine sou a vanunua sou ugu mina luma na tunuui ei tavuvuso. \v 27 Ma bibi na ulagena ei ilisi me ei ite a tema vuso i peo, me ei damu i a vanunua vuso mina luma na tunuui sou oavasi. Maido me ei lapuale a viso minei me ei kale ni valipute ei oto. \v 28 Moni Pol i tola vauta maido, “Oo no ma toegegeligeli liu lei e oo oto. Amiteu vuso eili.” \fig Pol me Sailas sulu kakaka me sulu alaala ane Salemo na lodo punosa (Apo 16:25)|alt="About midnight Paul and Silas were praying and singing hymns to God." src="WA03976b.tif" size="col" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="16:25" \fig* \p \v 29 Ma bibi na ulagena ei tola ne sou maasi maino a sulu, me ei vele ulilo na vilo Pol pilu e Sailas ino i. Ei lae sele ma vovona palili, me ei bosa agavuale a ubune Pol me Sailas. \v 30 Me mulimuli bibi na ulagena ei guale sulu usala, me ei tagi e sulu maido, “Bibi buo lua, eau na goli a sava me ne Salemo ni gualeliu e eau?” \p \v 31 Me sulu vei maido, “Oo no silimuli e Bibi Taula e Iesu, me Salemo ni gualeliu e oo pilu e sou a abuna minio.” \v 32 Me su malongo a inade mine Bibi Taula usino ne ei me ne sou a abuna minei. \v 33 Me na lodo do, bibi na ulagena do ei guale sulu me ei loloivei a tuutuu ne sulu. Me ei pilu e sou a abuna minei vuso sou guale a maavuvutuna. \v 34 Ma bibi na ulagena ei guale sulu usino na luma minei, me ei bilii e sulu a gona inani. Me ei pilu e sou a abuna minei sou mongemonge sele, vuna sou silimuliosi e Salemo. \fig Silimuli e Bibi Taula e Iesu, me oo no mauli me sou abuna minio tamai (Apo 16:31)|alt="Believe in the Lord Jesus, and you will be saved and your household." src="WA03977b.tif" size="col" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="16:31" \fig* \p \v 35 Na autupola sou a vanua na vivilealena inade sou peltase sou a papai usino, me sou vei le a bibi na ulagena do maido, “Sou a vanua na vivilealena sou vei, o no lube a bibi lua de ne su asu.” \v 36 Me a bibi na ulagena ei asu vei le Pol maido, “Sou a vanua na vivilealena sou sosove a inade na lubetasene amulu ne mu asu. Maido me ne amulu ilisitase a luma na tunuui me ne mu asu, ma lilone amulu ni mea.” \p \v 37 Moni Pol i vei le sou a papai maido, “Amilu maino ne Rom. Posa matina sou a vanua na vivilealena inade sou ma longe kube ete a vavasana mine amilu ne sou poge iiti amilu goli a inigogona pagu tasa ue boa? Moni sou ubi sabubi e amilu na matane sou a vanunua ma tavivine, me sou tau e amilu na luma na tunuui. Me seidei nane sou kale ne sou toe oovi moni me sou peltaselele amilu usino, io? Umana sele. Sou oto ne sou asu usinani ne sou langetase amilu usala.” \p \v 38 De sou a papai sou maasi a inade ne Pol usino ne sou a vanua na vivilealena inade. Me ilala sou a vanua do sou longe maido Pol me Sailas su maino ne Rom, sou lae. \v 39 Maido me sou a vanua na vivilealena inade sou asu usino na luma na tunuui, me sou adedinodo ane sulu, me sou langetase e sulu usala. Me sou tagi e sulu ne su ilisitase a aubu buobuo do me su asu. \v 40 Tauluna sulu ilisitase a luma na tunuui, sulu asu usino na luma mine Lidia. Sulu ite sou a kristen me su bilii a inade sanii usino ne sou mina masagalina lilone sou. Me mulimuli sulu ilisitase a aubu buobuo do. \c 17 \s1 Pol me Sailas sulu malongo ne Tesalonaika \p \v 1 Pol pilu e tamtamaine ei sou asu usino ne Ampipolis me ne Apolonia. Me sou ilisitase a aubu lua do me sou divi ne Tesalonaika. Luma na kinaka tasa ne sou e Iuda ino na aubu do. \v 2 Me Pol ei goli a matana inigogona tasa moni tomane taliuliu ei goligoli. Ei gali ulilo na luma na kinaka iedo pilu e sou e Iuda, me na Maolona Malada tolu ne sou e Iuda ei ade pilu e sou na inade ino na Laulau mine Salemo. \v 3 Ei veimuade a vuna Krais ei ni tabule a davutina mei ni mate me mulimuli ei ni ilisiliu. Ei vei maido, “Iesu eau malongo a inade usino ne amutou odo, ei moni ei e Krais.” \v 4 De vanunua ma tavivine sanii balivua ne sou e Iuda, sou silimuli, me sou ogomuli e Pol me Sailas. Abuna taula mine sou e Grik sou kakake Salemo sou ogomuli e sulu. Me papaina mine sou a tavivine sou isa a aisa buo sou tamai sou ogomuli e sulu. \p \v 5 Moni sou e Iuda sou ite a abuna iedo sou ogomuli e sulu, me sou lilogegelu. Maido me sou guale sanii mine sou a vanunua pagupagu sou ino maisaba na muina viepiluna, me sou viepili a vanunua ma tavivine i papaina sele lou, me sou mailisi a lilone sou a vanunua ma tavivine mina aubu buobuo do, me sou utipee a tema na luma mine Ieson. Me sou tilomuli e Pol me Sailas mina gualene sulu usala me sou tau e sulu na limane sou a vanunua ma tavivine. \v 6 Moni sou ma ite ete sulu, maido me sou lapuale Ieson pilu e sou a kristen sanii usino ne sou a munuganuga mina aubu do. Me sou tola maido, “Sou a vanunua sou gaga maisaba me sou goligoli a inigogona pagu i palea mina avena vuso na magamaga, me seidei sou eiliosi ie. \v 7 Me Ieson i guale sou usino na luma minei. A vanunua do sou saukiki a binea mine Sisar. Sou veivei maido, ‘A mapana tasa sea ino, aisana Iesu.’” \v 8 Sou a vanunua ma tavivine pilu e sou a munuganuga mina aubu buobuo sou longe a inade do, me sou saga mamau me sou ngala maisaba. \v 9 Io sou a munuganuga sou vei le Ieson pilu a vanunua sanii ne sou oli pale a vavasana, me sou litase sou usino. \s1 Pol me Sailas sulu asu usino ne Beria \p \v 10 Ei tunuuiosi, io sou a kristen sou peltase Pol me Sailas usino ne Beria. Sulu sibitala ne Beria, me sulu gali ulilo na luma na kinaka mine sou e Iuda. \v 11 Sou a vanunua ma tavivine ino ne Beria sou kubaana lou, ma inigogona mine sou ei muga sele ane sou e Iuda mine Tesalonaika. Sou kale sele ne so longe a inade mine Pol. Me na malada vuso sou gigi me sou gegemuale a inade ino na Laulau na vinalu mine Salemo, ve ne sou muada i a inade mine Pol ei patotona ue boa. \v 12 Maido ma vanunua ma tavivine papaina mine sou e Iuda sou silimuli. Me sou vanunua ma tavivine Grik papaina sou isa a aisa sou tamai sou silimuli. \p \v 13 Moni ilala sou e Iuda mine Tesalonaika sou longe a inade ve Pol ei malongo a inade mine Salemo ne Beria, sou asu usino na aubu iedo me sou toemaisabe a damutatalana mine sou a vanunua ma tavivine me sou goli e sou so saga gegelu. \v 14 De simoni iodo sou a kristen sou peltase Pol ulau na mado. Moni Sailas pilu e Timoti su ugu ne Beria. \v 15 Ma vanunua sou langetase Pol na vea sou maasi ei usino pea ne Atens. Me mulimuli ilala sou kale ne sou veteliu, Pol ei ade sagali ane sou ne sou vei le Sailas pilu e Timoti maido, “Amulu mu asu asi usinani minau.” \s1 Pol ei malongo a inade ne Atens \p \v 16 Pol ei magitalitali e Sailas me Timoti ne Atens, me ei ite a aubu buobuo iedo ei isa a salemo auala papaina. Me ieli ei goli a lilone ei mamau sele. \v 17 Maidolo me ei asu usino na luma mina kinaka ne sou e Iuda me ei ade pilu e sou e Iuda me sou a vanunua mine sou a abuna sea sou kakake Salemo. Na malada vuso ei asu usino na muina viepiluna me ei ade pilupilu e sou a vanunua ma tavivine sou asu usinani na avena ie. \v 18 Ma vanua na muadana sanii ne sou a abuna ne Epikurian me Stoik, sou maubi a inade pilu e ei. Sanii sou vei, “Bibi na ade maisabana iedo ei kale ni vei a sava?” Me sanii sou vei, “Nane ei malongo a inade mine sou e salemo mina aubu sea.” Vuna Pol ei kale ni malongo a malongolongona kubaana mine Iesu mei vei le sou e Iesu ei ilisiliu na muina minate. \v 19 De sou guale Pol me sou maasi e ei usino mina Areopagus, ieli a loena tasa sou a vanua na toebilelesina inade sou viepilupilu nado. Me sou vei lei maido, “Amiteu kale namiteu muada a inade alaba oo bilii e sou a vanunua ma tavivine iedo. \v 20 Amiteu longe a inademu, me amiteu somiale ei sea sele. Maido me amiteu kale ne amiteu muada a vuna inade o vei iede.” \v 21 Sou vuso Atens pilu e sou a vanua mine sou a avena sea eili ne Atens, sou ma goligoli ete a golu tasa sea, moni taliuliu sou kale mamaimai sele ne sou longe a inade mina damutatalana alaba, me sou maiadeade balivua ne sou oto. \p \v 22 De Pol ei magili balivua ne sou a vanunua na toebilesina inade na loena Areopagus, me ei vei maido, “Amutou a vanunua ne Atens, eau ite amutou sagali sele a gunolina matamatana inigogona vuso mina kinaka. \v 23 Eau asu usino, me eau ite sou a golugolu amutou kaka ana. Me eau ite a poso na niabi tasa, sou niage a inade maido, ‘Poso na niabi ieli mine salemo tasa amiteu ma muada oto e ei.’ Io salemo iedo amutou ma muada oto i me amutou kaka sabubu ana, seidei eau kale na malongo a inade mine ei usino ne amutou. \p \v 24 “Salemo ei mapale a magamaga pilu a golugolu vuso eili na magamaga, Salemo ieli ei e Bibi Taula na langi me mina magamaga. Maido me ei ma ugu oto lilo na lumaluma na kinaka vanunua sou tige. \v 25 Ei ma boto oto a golu tasa me eitou a vanunua neitou goli a golu tasa a limane eitou mina buloine ei. Boa. Ei oto ei bilii a maulina ma avivili ma golugolu vuso usino ne sou a vanunua ma tavivine. \v 26 Na bibi tasa moni ei goli a abuna vanunua ma tavivine vuso sou palea, me ei tau e sou na avena vuso na magamaga. Ei oto ei tau a ilala ne sou malu i, me ei oto ei oali a viavo na magamaga mine sou. \v 27 Salemo ei kale a vanunua ma tavivine ne sou tilomuli ei me ne sou muada sele ei, Salemo ei ma bulagotase ete eitou vuso tastasa. \v 28 Eitou gualeale a maulina maino ne ei, me ei tasa moni ei iabi a sagalina usinani ne eitou me eitou asu i. Ei tomane a vanua mina muadana sanii mine amutou sou vei, ‘Eitou tamai eitou e natatune ei.’ \p \v 29 “De eitou eili e natatune Salemo, maido me neitou ma damu lou e Salemo ei tomane a gol ma silva ma vatu. Me neitou ma damu lou e ei tomane a golu eitou a vanunua eitou pui a limane eitou me na damutatalana mine eitou oto. \v 30 Ilala a vanunua sou ma isa oto a muadana, Salemo ei ma adepapai oto e sou a golugolu sou goli na ilala do. Moni seidei ei ade sagali ana vanunua na aveavena vuso ne sou sauvule a lilone sou. \v 31 Ei vilealesi a malada tasa mine ei ni vavasa ane sou a vanunua ma tavivine. Me na inigogona bilesi minei, ei ni vivileale a inigogona mina vanunua ma tavivine na magamaga. Me ei vileale a bibi tasa ni iteale a vavasana iedo. Bibi iedo ei mate me Salemo ei mailisiliu e ei na muina minate. Maido me neitou silimuli sele Salemo ei bilii a pipigona do usino ne ei.” \p \v 32 Sou longe a inade mina bibi ei ilisiliu na muina minate do, me sanii sou adepintola ane Pol. Me sanii sou vei, “Amiteu kale namiteu longe lei e oo no ade lou a golu ie.” \v 33 De Pol ei ilisitase sou me ei asu. \v 34 Moni a vanunua sanii sou ogomuli e ei me sou silimuli. Tasa ei e Dionisius, ei tasa mine sou a vanua na toebilelesina inade sou viepilu na loena Areopagus. Ma tavine tasa, aisana e Damaris, ei silimuli, ma vanunua ma tavivine sanii tamai sou silimuli. \fig Maluana Inasu mine Pol (Aposel 15:36-18:22)|alt="Paul's 2nd journey" src="mxm_GPS_Paul2-BW_variables.tif" size="col" copy="none (SIL)" ref="15:36-18:22" \fig* \c 18 \s1 Pol ei malongo a inade ne Korin \p \v 1 Mulimuli Pol ei ilisitase Atens mei asu usino ne Korin, \v 2 me ei poge Iuda tasa, aisana e Akila. Vuna aubu mine Akila ei mina avena ne Pontus. Lisa sapa ei pilu e susuna, Prisila, su ilisi ne Rom me su asu usinani, vuna maido Sisar Klodius ei vei le sou e Iuda ne sou ilisitase e Rom. Io Pol ei asu ite sulu. \v 3 Ei goligoli a pipigona tasa moni tomane sulu, ei a pipigona mina sinainaina malona bale. Maido me Pol i ugu pilu e sulu, me sou pipigo a muine sou. \v 4 Na Maolona Malada vuso ne sou e Iuda, Pol ei asuasu usino na luma na kinaka mine sou e Iuda, me ei ade pilupilu e sou. Ei kale ni mailisi a damutatalana mine sou e Iuda me sou e Grik ne sou silimuli e Iesu. \p \v 5 Na ilala Sailas me Timoti su ilisitase Masedonia me su sibitala utano, Pol ei pipigo a malongona inade mine Salemo na malada vuso. Ei ade sagali ane sou e Iuda maido, “Iesu ei e Krais.” \v 6 Moni e sou e Iuda sou ma kale ete ne sou longe a inade minei, me sou salaitavole ei. Maido me ei lalabeveitase a molomolo na kinainai minei, me ei vei le sou maido, “Mane amutou buale, ede a sinusu mine amutou oto. Eau ma isa oto a sinusu mina golu ie. Seidei eau na asu na malongo a inade ane sou a vanunua mina abuna sea.” \p \v 7 Maido me Pol ei ilisitase a luma na kinaka mine sou e Iuda iedo, me ei asu usino na luma na bibi tasa, aisana e Titius Iastus. Bibi iedo ei a bibi na kinaka ane Salemo, ma luma minei i agavi sele a luma na kinaka mine sou e Iuda. \v 8 Munuganuga na luma na kinaka mine sou e Iuda, ei a bibi tasa aisana e Krispus. Ei pilu e sou minei vuso, sou silimuli e Bibi Taula. Ma vanunua ma tavivine papaina ne Korin sou longe a inade ne Pol, me sou tamai sou silimuli me sou guale a maavuvutuna. \p \v 9 Na lodo tasa Bibi Taula i sibitala le Pol na tinada, me ei vei lei maido, “Oo no ma laelae lou. Umana. O no veipale. O no ma ase vanunuu lou. \v 10 Eau ino pilu e oo, ma bibi tasa ei ma mapigogoi ete ni ilisi me ei ni toegegeli e oo, vuna maido vanunua ma tavivine minau makuba sou ino mina aubu iedo.” \v 11 Pol ei muina ne Korin mapigogoi a avala tasa ma game pantasa, me ei matetengi e sou a inade mine Salemo. \p \v 12 Moni na ilala Galio ei palea a munugana bibi ne Akaia, sou e Iuda sou ilisi pilu me sou butuale Pol. Sou maasi e ei usino na luma na vavasana, me sou vei maido, \v 13 “Bibi ieli ei matetengitengi e sou a vanunua ma tavivine a saukikina binea mine amiteu ma gunolina kinaka usino ne Salemo na inigogona sea.” \p \v 14 Bisii moni Pol ei ni sie a inade mine sou, Galio ei ade ane sou e Iuda maido, “Amutou Iuda, mane a bibi ieli ei pope a binea ue ei goli a inigogona tasa pagu, de eau mapigogoi na longe a inade ne amutou. \v 15 Moni mane amutou lilobuu a inigogona mina inade me na aisaisana me na binea mine amutou oto me amutou asuale eau, muina, amutou oto namutou toebilelesi a inade iede. Eau ma mapigogoi ete na longe a vavasana mina matana golu maido.” \v 16 Me ei peltaselele sou maino na muina vavasana. \v 17 Me sou e Korin sou saavi e Sostenes, ei a munugana mina luma na kinaka mine sou e Iuda, me sou valibili e ei agavuale a muina vavasana. Moni e Galio ei ma lilobuu oto a golu sou goli lei. \s1 Pol ei veteliu usino ne Antiok \p \v 18 Pol ei ugu ne Korin malada papaina, me mulimuli ei ade munonge ane sou a kristen. Me ei asu usino ne Senkria me ei sae na kuta i kale ni vele usino na avena ne Siria. Prisila pilu e Akila sulu asu pilu e ei. Na ilala ei ugu ne Senkria ei oove a aivuna, vuna lisa ei goliosi a adegatuna tasa ane Salemo. \v 19 Sou asu divi ne Epesus, me Pol ei asutase sulu na avena do, ei vululu ei gali ulilo na luma na kinaka mine sou e Iuda me ei ade pilu e sou. \v 20 Sou vei lei maido, “Oo no ugu tabaa sapa pilu e amiteu.” Moni ei vei, “Eau ma mapigogoi ete.” \v 21 Me mulimuli ei ade munonge ane sou, me ei vei maido, “Mane Salemo ei kale, de eau na veteliu lou usinani ne amutou.” Me ei sae na kuta me ei ilisitase Epesus. \v 22 Kuta i vele ontola ne Sisaria, me Pol i asu uata ne Ierusalem, me ei vate oaso doa ana vanunua ma tavivine mina viepiluna kinaka. Me mulimuli ei ilisitase sou me ei asu utano ne Antiok. \p \v 23 Pol ei ugu tabaa sapa ne Antiok me mulimuli ei asu usino na aububuna sou ino mina avena ne Galesia me Prigia, me ei masagali a silimulina mine sou a vanunua ma tavivine sou silimuli e Iesu. \s1 Apolos ei malongo ne Epesus \p \v 24 Iuda tasa, aisana e Apolos, ei a bibi maino ne Aleksandria, ei asu ugu ne Epesus. Ei a bibi mina gunolina inade i doa, me ei muada sele a Laulau mine Salemo. \v 25 Sou matetengi sagaliosi ei a vea mine Bibi Taula, ma lilone ei i sagali sele usino na matetengina vanunua ma tavivine, me ei vei bilesi le sou a golu Iesu i goli. Moni ei muada a maavuvutuna mine Ioanes moni. \v 26 Ei asu usino na luma na kinaka mine sou e Iuda mei malongo a inade, ei ma lae oto a vanunua ma tavivine. Me Prisila me Akila su longe a inadene ei, me sulu guale ei usino me su vei le ei a vea mine Salemo, ne ei ni muada kuba iiti i. \p \v 27 Mulimuli Apolos ei kale ni asu usino na avena buo e Akaia, me sou a kristen mine Epesus sou masagali a damutatalana minei ni asu. Sou niage a laulau usino ne sou a kristen mine Akaia me ei vei le sou ne sou guale ei. Ma ilala Apolos ei sibitala ne Akaia, de ei buloi sele sou a kristen, ede sou a vanunua ma tavivine Salemo ei dode sou me ei bilii e sou a silimulina. \v 28 Ei vululusi a adeliuna ma taupui selena inade pagu mine sou e Iuda na matane sou a vanunua ma tavivine. Ei veimuade a Laulau mine Salemo mina maitene sou ne sou muada i maido, Iesu ei e Krais. \c 19 \s1 Pol ei malongo ne Epesus \p \v 1 Na ilala Apolos ei ino ne Korin, Pol ei gaga na aububuna sou ino na avena na loena, mulimuli ei sibitala ne Epesus. Ne Epesus ei poge a disaipel sanii \v 2 me ei tagi e sou maido, “Ilala amutou silimuli, amutou guale a Maolona Nunu ue boa?” Me sou vei, “Boa. Amiteu ma longe ete a inade mina Maolona Nunu ino.” \p \v 3 Me Pol ei vei le sou maido, “Maido me amutou guale sei matana maavuvutuna?” Me sou vei, “Amiteu guale a maavuvutuna mine Ioanes.” \p \v 4 Me Pol ei vei maido, “Lisa Ioanes i maavuvuti a vanunua ma tavivine mei vei, ‘Namutou sauvuvule a lilone amutou me mu guale a maavuvutuna. Me namutou silimuli a bibi iodo ei ni asu usinani na taulugu.’ Bibi Ioanes ei ade i iodo, ede e Iesu.” \v 5 Sou longe a inade do, me sou guale a maavuvutuna na aisane Bibi Taula e Iesu. \v 6 Me Pol ei tau a limana muata ne sou, ma Maolona Nunu i sivo ne sou, me sou ade a matamatana inade, me sou malongo a inade tomane sou a profet. \v 7 Savulu ne sou i mapigogoi savulu tasa timana lua. \p \v 8 Io Pol ei gali ulilo na luma na kinaka mine sou e Iuda mei malongo sagali sele a malongolongona kubaana mei mailisi a damutatalana mine sou na niitealalena mine Salemo mapigogoi a game tolu. \v 9 Moni lilone mine sou sanii i ma puiale ete, maido me sou ma silimuli sape ete. Me na matane sou a vanunua ma tavivine sou adegegelu a vea mine Bibi Taula. Maido me Pol ei asutase sou mei guale a vanunua sou silimuli e Iesu mei matetengitengi sou na luma na matetengina mine Tiranus na maladalada vuso. \v 10 Ei goli maido mapigogoi a avala lua. Maido ma vanunua ma tavivine lilo ne Esia sou vuso sou longe a inade mine Bibi Taula, ede sou e Iuda me sou e Grik pilu. \s1 Natatune Skeva sou kale ne sou taulele a nunu pagu \p \v 11 Na limane Pol, Salemo ei goli a matamatana gona sinaga sagali. \v 12 Maido ma vanunua ma tavivine sou tautau a hankisip ue a maduna malomalo na vovone Pol, me mulimuli sou guale a golugolu vuso do me sou tau ne sou so sobe. Maidolo ma sinobe mine sou i pulu, me sou a nunu pagupagu sou bualetase sou. \p \v 13 Iuda sanii sou asu maisabasaba me sou gualeale a vatu na taulelena nunu pagu. Sanii sou tove a vinate na aisane Bibi Taula Iesu, me na inigogona do sou kale ne sou taulele a nunu pagu ne sou a vanunua ma tavivine. Sou veivei maido, “Na aisane Iesu ieli, Pol i malongo i, eau vei sagali sele ane amutou namutou asu.” \v 14 A natatuna bibi padilua mine Skeva, ei a prist mine sou e Iuda, sou tamai goligoli a inigogona simaido. \v 15 Moni a nunu pagu i adeliu ane sou maido, “Eau muada e Iesu me eau muada e Pol tamai, moni amutou e sei?” \v 16 Ma bibi a nunu pagu ei ino minei iodo, ei seu uata ne sou, mei ubi e sou mei vululusi sele sou. Ei toegegeli sele a vovone sou, mei sisinge a kinainai mine sou. Maido me sou asutase a luma do, me sou oava a aine sou moni. \p \v 17 Sou vuso Iuda me so Grik ino ne Epesus sou longe a inade na golu ei palea do, ma nilae buo i palea le sou. Me sou beilange a aisane Bibi Taula Iesu. \v 18 Vanunua ma tavivine makuba sou silimuliosi, sou asu usinani me na matane sou a vanunua ma tavivine sanii, sou veipale a inigogona vuso i pagu lisa sou goliosi. \v 19 Vanunua ma tavivine papaina sou goligoli a milolo ma mialo sou taupili a laulau mine sou odo, me sou tuni e sou na matane sou a vanunua ma tavivine. Sou gi pili a mapana laulau vuso do, ei mapigogoi a vatu silva savuluvulu savulu lima (50,000). \v 20 Na vea maido a inade mine Bibi Taula ei pipigo sagali ne sou a vanunua ma tavivine, mei palea sagali na maulina mine sou mei vele bubula usino na aveavena makuba. \fig Vanunua sou goligoli a milolo ma mialo sou taupili a laulau mine sou me sou tuni (Apo 19:19)|alt="Many people who had practiced sorcery brought their scrolls together and burned the publicly." src="WA03985b.tif" size="col" copy="Graham Wade © United Bible Societies, 1989, Nairobi, Kenya." ref="19:19" \fig* \s1 Epesus sou tola gegelu ane Pol \p \v 21 Pipigona i palea sagaliosi ne Epesus, Pol ei kale ni asu usino ne Masedonia me Akaia, me mulimuli usino ne Ierusalem tamai. Ei vei maido, “Eau na asu na avena do, mulimuli eau na asu ite Rom tamai.” \v 22 Me ei peltase a bibi lua su buloi ei, Timoti pilu e Erastus, me su asu muga pala ane ei usino ne Masedonia. Moni Pol oto ei muina tabaa sapa ne Esia. \p \v 23 Na ilala do vanunua sanii sou butuale a vea mine Bibi Taula, me sou mailisi a mangelengelena buo. \v 24 Bibi tasa ino, aisana e Demitrius, ei a bibi mina gunolina golugolu a silva. Ei pui a puigolo banini na luma na kinaka mine salemo tavine Artemis a silva. Ei bilii a pipigona papaina usino ne sou a vanunua sou goli a golugolu, me sou guale a vatu buo. \v 25 Io Demitrius ei tolepili a vanunua do pilu a vanunua sou goli a pipigona i maiagavuala, me ei vei le sou, “Amutou muada i, eitou a pipigona tasa, mapa doana mine eitou i palea mina vuvutina ne eitou. \v 26 Ma bibi e Pol ei lapualale a abuna vanunua ma tavivine taula me ei toemaisabe a damutatalana mine sou, tomane amutou ite me mu longesi. Me ei ma goli ete a inigogona do ne Epesus moni. Boa. Bisii moni ei ni avipope a avena vuso mine Esia. Ei vei maido, ‘Sou e salemo eitou pui a limane eitou, sou e salemo ivu boa.’ \v 27 Inade mine Pol iodo ei mapigogoi ni toegegeli a vuvutina mine eitou. Ei tamai mapigogoi ni goli a luma na kinaka mine salemo tavine buo Artemis ni palea tomane a golu sabubu moni na damutatalana mina vanunua ma tavivine. Palapala sou a vanunua ma tavivine mine Esia me na avena vuso na magamaga, sou kakaka ane salemo tavine do, moni na inade mine Pol ei kale ni toegegeli a aisa buo minei.” \p \v 28 Sou a vanunua sou longe a inade do, sou sinoa sele. Me sou tola sagali maido, “Artemis mine eitou e Epesus ei muga sele!” \v 29 Maido ma mangelengelena buo i palea na aubu buobuo do. Sou ilisi pilu me sou lapuale Gaius pilu e Aristakus, sulu a bibi maino ne Masedonia me su gaga pilu e Pol. Me sou maasi sulu usino na muina viepiluna. \v 30 Pol oto i kale ni asu balivua ne sou a vanunua ma tavivine, moni sou a disaipel sou madetase e ei. \v 31 Me tamai, vanunua sanii na niitealena mina avena e Esia sou tamtamaine Pol, sou sosove a inade usino ne ei. Sou ade sagali ane ei ni ma asuasu lou ulilo mina muina viepiluna. \p \v 32 Abuna vanunua ma tavivine do, damutatalana mine sou i maisaba sele. Sou ngala maisaba me sou goli a matamatana inade. Ma vanunua ma tavivine papaina sou ma muada oto a vuna golu ivu sou viepili i iedo. \v 33 Sou e Iuda sou sultase Aleksander usino ni magili na matana vanunua ma tavivine, ma vanunua sanii sou damu i ei a vuna sinoana. Me Aleksander ei kale ni adeliu ana vanunua ma tavivine, me ei tavasusua ane sou ma adeade lou. \v 34 Moni sou iteilale ei, me sou muada, ei a bibi mine Iuda. Maido ma vanunua ma tavivine sou ngala pilu me sou tola sagali sele maido, “Artemis mine eitou e Epesus ei muga sele!” Sou ngalangala moni maido mapigogoi a matailala lua. \p \v 35 Mulimuli a bibi na niagona ne Epesus ei vei le sou ne sou vale, mei vei le sou maido, “Amutou a vanunua mine Epesus, mu longe. Sei bibi ei ma muada oto e Epesus ei a aubu buobuo mina itealalena luma na kinaka mine salemo tavine buo Artemis, me mina itealalena melalobo vatu odo ei pu muata na langi? \v 36 Bibi tasa i ma mapigogoi ete ni saukiki a inade do. Maido me amutou vuso mu vale. Amutou ma toeasiasi lou a gunolina golu tasa. \v 37 Amutou maasi usinani a bibi lua de. Moni su ma paaali ete a golu tasa na luma na kinaka mine eitou. Me su ma adegegeli ete e salemo tavine mine eitou. \v 38 Mane Demitrius pilu e sou a vanunua na pipigona minei sou isa a inade usino na bibi tasa, de na malada tasa ino mina nilongena vavasana. Me sou a munugana vanua na itealalena avena tamai ino. Ne sou toebilelesi lei a inadena vavasana mine sou. \v 39 Me mane amutou isa a inade sanii lou, de namutou toebilelesi na muina toebilelesina inade na ilala bilesi na viepiluna. \v 40 Maido me amutou longe. Mane a vanua buobuo na itealalena aubu ie sou longe a inade na golugolu eitou goli seidei, de sou mapigogoi sele ne sou vavasa ane eitou, ma inade mine eitou ni mailisi a mavaana buo. A inigogona eitou goligoli ie a vuna boa. Me mane sou tagi e eitou, vuna matina eitou viepilu me eitou ngengea me eitou ngala maisabasaba, eitou ma mapigogoi ete neitou adeliu a inade tasa.” \v 41 Bibi na niagona ei adesi i maido, mei peltase sou a vanunua ma tavivine usino. \c 20 \s1 Pol i asu usino ne Masedonia me Grik \p \v 1 Ilala a mangelengelena i pulu, Pol i toleale sou a disaipel usinani me ei masagali a lilone sou, me ei ade munonge ane sou, me ei asu usino na avena mine Masedonia. \v 2 Ei gaga maisaba usino na avena do me ei masagali a lilone sou a disaipel a inade makuba. Mulimuli ei sibitala na avena ne Grik. \v 3 Ei muina na avena do a game tolu, mulimuli ei kale ni guale a kuta usino ne Siria. Moni ei longe a inade sou e Iuda sou maiademuli i maido ne sou valiputemate ei, maido me ei sauvule a damutatalana minei me ei asu liu usino ne Masedonia. \v 4 Bibi tasa ne Beria, ei e Sopate, natune Pirus, ei asu pilu e Pol. Ma bibi lua mine Tesalonaika, e Aristakus pilu e Sekundus, me Gaius mine Derbe, me Timoti, me tao lua ne Esia, e Tikikus me Tropimus, sou tamai sou asu pilu e Pol. \v 5 Sou a vanunua iedo sou muga pala me sou magitali e amiteu ne Troas. \v 6 Amiteu ugu ne Pilipai mapigogoi ne sou a Malada buo mina Ulalu a Is boa i pulu, de amiteu sae na kuta me amiteu ilisitase Pilipai. Na malada limanai amiteu asu sibitala na vanunua sou magitalitali amiteu ne Troas, me amiteu ugu a malada padilua ne Troas. \s1 Ne Troas Pol ei tateilisi liu e Iutikus \p \v 7 Na munugana malada na wik amiteu viepilu pili e sou a kristen mina aanipiluna. Me Pol i malongo ane sou pea na lodo punosa, vuna maisavulo ei kale ni asu. \v 8 Vilo oata amiteu viepilu iodo, ei isa a lada papaina i lulu. \v 9 Ma bibi alaba tasa, aisane ei Iutikus, ei ugugu na tema na avivili tasa mina matoluna bala. Pol ei ade sosou mamau, ma matane Iutikus i mavaa me mulimuli ei ngolo, me ei bosa utano na magamaga. Me sou beilange ei, moni ei matesi. \v 10 Pol ei sivo utano mei langepute ei muata na bibi alaba do mei sautole ei. Ei vei le sou maido, “Amutou ma saga sabubu lou, maulina minei saboa eili.” \v 11 Me Pol i asu lou uata, me ei lee a ulalu, me ei aani pilu e sou. Mulimuli ei ade tabaa sele pilu e sou mapigogoi autupola siisii, de Pol i asu. \v 12 Me sou guale a bibi alaba ei mauli iodo usino na luma minei, ma lilone sou i mongemonge sele. \s1 Pol i ilisitase Troas me ei asu usino ne Miletus \p \v 13 Amiteu pantase Pol me sae na kuta me amiteu asu divi ne Asos. Me amiteu magitali e Pol sinado. Pol oto ei vei le amiteu ne amiteu muga, vuna ei kale ni vasale. \v 14 Ilala Pol ei poge amiteu ne Asos, amiteu guale ei usino na kuta, me amiteu asu usino ne Mitilini. \v 15 Amiteu ilisitase Mitilini, me maisavulo amiteu sibitala agavuale a lolopatipati e Kios. Me maisavulo lou amiteu ontola ne Samos, na malada mulimuli lou amiteu asu sibitala ne Miletus. \v 16 Pol i tauosi a damutatalana ei kale ni asutase e Epesus, maido me ei ma kale ete ni ugu sabubu a ilala papaina ne Esia. Vuna ei kale ni toeasi, mane mapigogoi ei kale ni sibitala pala ne Ierusalem lilo na malada mina Pentikos. \s1 Pol i ade munonge ane sou buobuo mina viepiluna kinaka ne Epesus \p \v 17 Amiteu divi ne Miletus me Pol i sosove a inade usino ne sou buobuo mina viepiluna kinaka ne Epesus. Ei toleale sou usinani ne sou ite ei. \v 18 Sou diviosi, de ei vei le sou maido, “Amutou oto amutou muada a inigogona eau goliosi soke na munugana ilala eau sibitala ne Esia, me na ilala vuso eau ino pilu e amutou. \v 19 Amutou muada, ilala papaina sou e Iuda sou maiademuli a toebosene eau, iedo ei bilii e eau lilomavaana makuba ma tinovo, me eau tangi mapapai. Moni eau taupui sele a aisagu, me eau goli a pipigona mine Bibi Taula. \v 20 Me eau ma lae oto a malongona a matamatana inade kubaana i puiale ni buloi e amutou na matane sou a vanunua ma tavivine me na luma tastasa vuso mine amutou tamai. \v 21 Me taliuliu eau malongo sagali a inade usino ne sou e Iuda me Grik, ne sou sauvule a lilone sou usino ne Salemo, me ne sou silimuli e Bibi Taula mine eitou e Iesu. \p \v 22 “De longe. Seidei Maolona Nunu moni ei goli, me eau na asu usino ne Ierusalem. Sei golu ni sibitala le eau ne Ierusalem, iede eau ma muada oto. \v 23 Maolona Nunu moni ei ademuada ane eau maido, na aubu vuso eau na asuale, a niuguna na luma na tunuui ma mavaana makuba ei magitali e eau. \v 24 Moni eau ma damuale ete a maulina minau ei a golu tasa i buo. Eau ma sagali mamau oto a lapitolena maulina minau. Boa. Eau kale na ogomuli a vea eau na asu i me eau na mapuli a pipigona do eau guale maino ne Bibi Taula Iesu. A pipigona do ei mina veimuadena malongolongona kubaana mina dinodo mine Salemo. \p \v 25 “De tamtamaigu, mu longe. Lisa eau ino balivua ne amutou, me eau malongo a inade na niitealalena mine Salemo. Moni seidei eau muada, mulimuli amutou vuso namutou ma ite ete a lagugu lou. \v 26 Maido me eau kale na ademuada palea ane amutou seidei. Mane tasa balivua ne amutou ni buale, iede a mavaana minau boa, \v 27 vuna maido eau ma lae oto a veipalena damutatalana vuso mine Salemo usino ne amutou. \v 28 Namutou ulage kube amutou oto me sou a sipsip, iedolo a vanunua ma tavivine vuso mina viepiluna kinaka mine Salemo ei oli a dalane Natune ei oto, ma Maolona Nunu ei vileale amutou ne mu itealale sou a sipsip iedo. \v 29 Eau muada, ilala eau ilisitase amutou me eau asuosi, sou a busebuse aou ne sou vele usinani balivua ne amutou, me ne sou toegegeli e sou a sipsip. \v 30 Ma vanunua sanii mine amutou oto ne sou ilisi me ne sou auala maisabana mina lapualena vanunua ma tavivine mine Salemo ne sou ogomuli e sou. \v 31 Maido me namutou ulago kuba taliuliu. Amutou ma danivusevuse lei a inigogona eau vei. Na avala tolu, na lodo me na oaso, eau ma bale oto a matetengine amutou vuso tastasa. Ma ilala eau matetengi e amutou, matananugu i kokolo pilu i. \p \v 32 “Seidei eau tau e amutou na limane Salemo, me eau kale ne amutou damutale a inade mina dinodo mine ei. Inade iedo ei mapigogoi ni toesagali e amutou, me ei mapigogoi ni bilii e amutou a golugolu vuso i kubaana Salemo i bilii a vanunua ma tavivine maolo vuso ei vileale minei oto. \v 33 Eau ma isu oto ana silva ma gol ma malo ue golu mina bibi tasa. \v 34 Amutou oto mu muada, na limane eau oto eau goli a pipigona mina itealene eau oto, me mina buloina vanunua ino pilu e eau tamai. \v 35 Na pipigona vuso eau goli, eau maitesi e amutou maido, neitou ogomuli sagali a inigogona ieli. Maido eitou mapigogoi neitou buloi a vanunua sou ma mapigogoi ete ne sou buloi e sou oto. Me neitou damutale a inade Bibi Taula Iesu oto ei vei iedo. Ei vei maido, ‘Munonge mina bibi ei bilii a golu usino na vanunua sea, ieli ei vululusi a munonge mina bibi ei guale a golu maino na vanunua sea.’” \p \v 36 Pol ei ade a inade do pulosi, io ei totopatulu me ei kaka pilu e sou buobuo vuso do. \v 37 Mulimuli sou vuso sou tangitangi, me sou bingtole e Pol me sou gamumi ei. \v 38 Sou lilomuli gegeli sele ei, vuna maido Pol ei vei ane sou ve ne sou ma ite ete lei a lagune ei. Me sou langetase ei ulau na kuta. \fig Matoluna Inasu mine Pol (Aposel 18:23-21:17)|alt="Paul's 3rd journey" src="mxm_GPS_Paul3-BW_variables.tif" size="col" copy="none (SIL)" ref="18:23-21:17" \fig* \c 21 \s1 Pol ei asu usino ne Ierusalem \p \v 1 Amiteu ilisitase sou buobuo, me amiteu vele bilesi usino na lolopatipati e Kos. Maisavulo amiteu divi ne Rodes. Me amiteu pantase Rodes me amiteu sibitala ne Patara. \v 2 Ne Patara amiteu ite a kuta tasa ei kale ni vele usino na avena ne Ponisia, io amiteu sae na kuta iedo. \v 3 Mulimuli amiteu ite a lolopatipati e Saiprus me kuta ei veleuli na vaina ne meli. Me amiteu vele sibitala na avena buo ne Siria, me amiteu ontola na aubu buobuo e Tair, vuna maido kuta ei kale ni masive a golugolu na aubu do. \v 4 Me amiteu asu me amiteu poge sou a disaipel, me amiteu ugu na aubu do a malada padilua. Maolona Nunu i bilii a inade usino ne sou a disaipel, me sou vei le Pol ni ma asuasu lou usino ne Ierusalem. \v 5 Na ilala kuta i kale ni ilisitase Tair, sou a disaipel pilu e natatuna me susune sou, sou langetase amiteu usala na aubu do. Lau na mado amiteu totopatulu me amiteu kaka. \v 6 Me amiteu mailangtaso, io amiteu sae na kuta, me sou veteliu usino na luma mine sou. \s1 Ne Sisaria profet Agabus ei malongo a inade e Pol \p \v 7 De amiteu ilisi ne Tair, me amiteu asu sibitala ne Tolemes. Amiteu vate oaso kubaana ane sou a kristen, me amiteu ugu pilu e sou a malada tasa. \v 8 Na maisavulo amiteu ilisitase Tolemes me amiteu asu sibitala ne Sisaria. Me amiteu asu usino na luma ne Pilip, ei a bibi tasa ei veimuade a malongolongona kubaana usino ne sou a vanunua ma tavivine, me amiteu ugu pilu e ei. Ei tasa mina vanunua padilua sou buloiloi e sou a aposel. \v 9 Ei isa natuna tavine iva sou ma taulai oto. Sou veipalele a inade mine Salemo tomane sou a profet. \p \v 10 Amiteu ugu ne Sisaria a malada sanii lou, me a profet tasa, aisana Agabus, ei ilisitase a avena ne Iudia mei asu ulau ne Sisaria. \v 11 Ei asu usinani ne amiteu mei guale a palaai mine Pol mei palesobe a ubuna ma limane ei oto. Me ei vei “Maolona Nunu i vei maido, ‘Na inigogona ieli sou e Iuda mine Ierusalem ne sou papale a tamana palaai maido, me ne sou bilii e ei usino na limane sou a vanunua mina abuna sea.’” \p \v 12 Amiteu longesi maido, me amiteu pilu e sou a vanunua ma tavivine mina aubu ieli amiteu ade sagali ane Pol ni ma asuasu lou usino ne Ierusalem. \v 13 Moni Pol ei adeliu maido, “Posa matina amutou tangitangi me amutou toegegeli a lilogu? Eau masusulu moni ne sou tau eau mina luma na tunuui. Me eau masusulu tamai na mate ne Ierusalem mina beilangena aisane Bibi Taula Iesu.” \v 14 Amiteu ite maido Pol ei sagali sele a inasu usino, maido me amiteu ma tove lei ete a sauvulena damutatalana minei. Amiteu vei, “Golu Bibi Taula ei kale ni palea, ei ni palea.” \s1 Pol ei asu sibitala ne Ierusalem \p \v 15 Malada sanii pulosi, amiteu masusulu a golugolu me amiteu asu usino ne Ierusalem. \v 16 Me sanii mine sou a disaipel ino ne Sisaria sou asu pilu e amiteu. Sou langetase amiteu usino na luma mine Nason, ei a bibi mine Saiprus, ma lisa otosi ei paleasi a disaipel. Me amiteu ugu na luma minei. \p \v 17 Amiteu asu sibitala ne Ierusalem, me sou a kristen sou mongemonge a gualene amiteu. \v 18 Maisavulonai Pol ei asu pilu e amiteu ni ite e Iemus. Me sou buobuo mina viepiluna kinaka tamai sou asu usinani sou viepilu na ilala do. \v 19 Pol ei vate oaso kubaana ane sou, me ei mapamuli iiti le sou a golugolu vuso Salemo ei goli na limane ei balivua ne sou a vanunua ma tavivine mine sou a abuna sea. \s1 Sou a vanua buobuo sou vei le Pol ni asu usino na luma mine Salemo \p \v 20 Sou buobuo sou longesi a inade ne Pol, me sou beilange a aisane Salemo. Me sou vei lei maido, “Tamaigu, o muada, savuluvulu papaina ne Iuda sou silimuliosi e Iesu. Ma vanunua ma tavivine ieli sou sagali sele a ogomulina binea mine Moses. \v 21 Moni a vanunua sanii sou vei le sou e oo maido, ‘Pol ei vei le sou e Iuda sou ino balivua ne sou a abuna sea, ne sou veletase a binea mine Moses. Ei tamai veivei maido, “Amutou ma mogemoge lei natatune amutou. Me namutou ma ogomulimuli lei a inigogona lisa.”’ \v 22 Eitou muada, sou longe maido oo diviosi. Maido me neitou goli a sava? \v 23 De oo no goli a inigogona tasa amiteu vei lio. Amiteu isa a bibi iva, sou goli a adepatotonana tasa ane Salemo. \v 24 Oo no guale a vanunua sou do, me no toe sou ne ogomuli a inigogona mina paleana alaba na matane Salemo. Me tamai, o no oli a niabi vuso ne sou goli a alelena aivuna letene sou. Mane o goli maido, vanunua vuso ne sou muada, a inade sou goli le oo, ei a inade na aualana moni. Ne sou muada i, oo tamai o ogomulimuli a binea. \v 25 Usino na vanunua ma tavivine mina abuna sea sou silimuli e Iesu, eitou masosovesi a laulau, me eitou vei le sou a inade eitou maiademuliosi i lisa maido, ne sou ma aniani lei a golu vivi vanunua sou goli a niabi usino ne sou a salemo auala, me ne sou ma aniani lei a daladalana golu vivi ma golu vivi sou papale a loone sou, me ne sou ma goligoli lei a inigogona sualolona.” \p \v 26 Maido me Pol ei guale sou a vanunua do sou goli a adepatotonana ane Salemo, me maisavulonai ei ogomuli a inigogona vuso mina gunoline ei ni palea alaba pilu e sou. Me ei gali ulilo mina bigomu na luma mine Salemo mei vei le sou a prist ne sei malada sou palea alabasi me sou maasi a niabi mine sou tastasa. \s1 Sou Iuda sou lapitole Pol na luma mine Salemo \p \v 27 Malada padilua i agaviosi ni pulu, sou e Iuda sou asu maino na avena buo ne Esia sou ite Pol ino lilo na luma mine Salemo, me sou mailisi a lilona vanunua ma tavivine vuso me sou sinoa ane Pol. Maido me sou lapitole Pol, \v 28 me sou tola vauta maido, “Amutou vanunua mine Israel, buloi e amiteu. Bibi ieli ei vei ana vanunua ma tavivine na aububuna vuso mina taupuina abuna mine eitou pilu a binea mine Moses ma luma mine Salemo ieli tamai. Me ei ma goli moni ete a inigogona ieli. Boa. Ei magali e sou e Grik ulilo na bigomu mina luma mine Salemo, me ei goli a mui iedo Salemo ei vileale minei oto ni palea mumugu mina matane Salemo.” Sou vei a inade simaido, \v 29 vuna maido lisa sou ite Tropimus mina Epesus ino lilo mina aubu buobuo do pilu e Pol, me sou damu i e Pol ei magali ei ulilo mina luma mine Salemo. \p \v 30 Vanunua ma tavivine sou longe a inade do, me sou vuso mine Ierusalem sou sinoa sele, me sou vele usinani me sou viepili. Sou sautole Pol me sou lapuale ei usala mina bigomu na luma mine Salemo. Ma tabaa oto sou kapi a tema vuso mina bigomu na luma mine Salemo. \s1 Sou a vanunua na maubina mine Rom sou guale Pol \p \v 31 Ilala sou kale ne sou valipute Pol, moni a munugana bibi mina vanua na maubina savuluvulu tasa mine Rom ei longe a inade maido, “Sou vuso mine Ierusalem sou sinoa me sou maububi maisaba.” \v 32 Maido ma tabaa oto ei guale sou a munuganuga ma vanua na maubina, me sou vele utano na gona sou a vanunua ma tavivine sou ino i iodo. Sou e Iuda sou ite a munugana bibi ei asu pilu e sou a vanua na maubina, me sou litase Pol me sou ma ubi etesi e ei. \v 33 Seido a munugana bibi ei vei le sou a vanunua na maubina ne sou sautole e Pol me ne sou papale ei a sen lua. Me ei tagi e sou e Iuda maido, “Bibi ieli e sei? Ei goli a sava?” \v 34 Me sou ngala maisaba me sou ade maisaba. Sou goli a mangelengelena buo, io munugana bibi ei ma mapigogoi ete ni longe a vuna inade. Maido me ei vei le sou a vanunua na maubina ne sou maasi e Pol ulilo na luma ne sou. \v 35 Moni a ilala Pol ei sibitala na sinaenae mina luma do, vanunua na maubina sou ite a vanunua ma tavivine sou sagali sele a valiputene ei, maido ma vanua na maubina sou gualelele ei usino. \v 36 Abuna vanunua ma tavivine buo sou ogomuli e sou me sou tola vauta maido, “Valiputemate ei!” \s1 Pol i ade ane sou e Iuda a vuna silimulina mine ei \p \v 37 Ilala sou a vanunua na maubina sou kale ne sou magali e Pol ulilo na luma ne sou, Pol ei vei ana munugana bibi na inade Grik maido, “Mapigogoi eau na vei a inade tasa usino minio?” Ma munugana bibi ei vei, “O muada a inade Grik, io? \v 38 Lisa bisii moni a bibi tasa ne Isip ei mailisi a maubina ana vanua na itealalena aubu, me ei guale a vanunua savuluvulu iva (4,000) sou maubi a viso, mei maasi e sou usino na avena a vanua boa. Eau damu e oo a tau Isip iedo.” \p \v 39 Me Pol ei vei maido, “Eau e Iuda. Eau maino ne Tarsus mina avena e Silisia. Aubu buobuo do ei isa a aisa buo. Eau kale na bilii a inade usino na vanunua ma tavivine.” \p \v 40 Munugana bibi ei longo a tinagu odo, me Pol ei magili mina sinaenae iedo me ei tavasusua ana vanunua ma tavivine ne sou vale. Maido me sou vuso sou ma ade oto, me Pol ei ade ane sou na inade Hibru. Ei ade maido. \c 22 \p \v 1 “Amutou tatasigu me tamatamagu, amutou longe. Seidei eau kale na veipale muade le amutou ve eau ma goli ete a sinusu tasa.” \p \v 2 Sou longe Pol i adeade a inade Hibru, me sou vavale me sou ugu keke moni. Me Pol ei ade lou maido, \v 3 “Eau e Iuda tasa. Eina ei maalepose eau ne Tarsus na avena e Silisia, moni eau palea buo nani na aubu ie e Ierusalem. Eau guale a matetengina mine Gamaliel, me ei matetengi sagali sele eau a binea vuso mine tubutubune eitou. Me eau pipigo sagali sele a masagaline sou a inigogona Salemo ei kale tomane moni seidei amutou goligoli ie. \v 4 Eau toegegeli sou a abuna mina vanunua ma tavivine sou silimuli me sou ogomuli a vea do me eau kale na valipute sou. Eau papale sou a mota sagaligali me eau langetase sou usino na luma na tunuui. \v 5 Mapana prist pilu e sou a vanunua na avelulusena inade sou muada a inigogona eau goli iedo, me sou mapigogoi ne sou vei le amutou i. Sou bilii e eau a laulau vuso sou niage usino ne sou a abuna mine eitou sou ino ne Damaskus. Me eau asu usino ne Damaskus mina papalene sou a vanunua ma tavivine mina aubu iedo sou silimuli me sou ogomuli a vea iedo. Eau kale na maasi e sou usino ne Ierusalem, vuna sou a vanua buobuo ne sou malaitabe sou.” \s1 Pol mapamuli e ei i paleasi a kristen \r (Apo 9:3-19, 26:12-18) \p \v 6 Pol ei ade lou maido, “Na oaso matailala tomana savulu tasa timana lua eau asuasu usino me eau sibitala agavi ne Damaskus. Me saga a muada tasa buo muata na langi i lada mamau sele minau. \v 7 Me eau bosa na magamaga, me eau longe a baligoluna bibi tasa i tole e eau maido, ‘Sol, Sol, vuna matina oo toegegeligeli eau?’ \p \v 8 “Mea tagu, ‘Bibi Taula, oo sei?’ Me ei vei, ‘Eau e Iesu mine Nasaret, oo toegegeligeli moni e eau.’ \v 9 A vanunua ino pilu e eau sou ite a muada, moni sou ma muada oto a baligoluna bibi iedo ei bilii e eau a inade. \p \v 10 “Me eau vei, ‘Bibi Taula, eau na goli a sava?’ Me Bibi Taula i vei le eau maido, ‘O ilisi mo asu ulilo ne Damaskus. Mina avena iedo bibi tasa ni vei lio a pipigona vuso o no goli.’ \v 11 Muada iedo ei lada mamau sele, me eau ma mapigogoi ete na ite a golu tasa. Maido me a vanunua pilu e eau sou tate a limagu, me sou maasi eau usino ne Damaskus. \p \v 12 “Bibi tasa ino ne Damaskus, aisana e Ananaias. Ei a bibi matano moni ne Salemo, me ei ogomuli kube sele a binea. Sou vuso e Iuda sou malu ne Damaskus sou vei, ei a doana bibi. \v 13 Ei asu magili agavuale eau me ei vei le eau maido, ‘Tamaigu Sol, matane oo ei ni gemu lou.’ Mina ilala bilesi iedo matagu ei kubaana lou, me eau ite ei. \p \v 14 “Me ei vei, ‘Salemo mine sou e tubutubune eitou ei vileale e oo, no muada a masagana minei, mo no ite a Bibi iedo ni goli a inigogona bilesi mo no longe a inade ei goli na asene ei oto. \v 15 Oo no vei le sou a vanunua ma tavivine a golugolu o ite mo longe. \v 16 De o magitalitali lei a sava? O ilisi mo guale a maavuvutuna. Oo vate a aisane ei, me ei ni taulele a sinusu vuso minio.’” \s1 Salemo ei peltase Pol ni malongo ane sou a abuna sea \p \v 17 Pol ei vei le sou a vanunua ma tavivine lou maido, “Mulimuli eau veteliu usinani ne Ierusalem, me eau kakaka lilo na luma mine Salemo, me na golu tomane a tinada \v 18 eau ite Bibi Taula. Ei vei le eau, ‘Ilisitase Ierusalem simonimonina, vuna ne sou ma longemuli ete a inade minio oo no veipale e eau.’ \p \v 19 “Me eau vei, ‘Bibi Taula, sou oto sou muada i, lisa eau asu usino na luma na kinaka vuso mine sou e Iuda, me eau tau e sou a vanunua ma tavivine sou silimuli e oo na luma na tunuui, me eau tibi e sou. \v 20 Me na ilala sou valipute Stiven, a bibi mina veipalena inade minio do, eau magili agavi, me na matagu a inigogona sou goli ei kubaana. Me eau iteale a kinainai lagolago mine sou a vanunua sou valipute ei iodo.’ \p \v 21 “Moni Bibi Taula i vei le eau maido, ‘O asu, eau na peltase oo, no asu usino ne sou a vanunua ma tavivine na abuna sea sou ino na avena bulago.’” \s1 Pol vei ve ei a bibi mine Rom \p \v 22 Ilala sou e Iuda sou longe Pol ei ade a vanunua ma tavivine mina abuna sea, sou ma kale etesi ne sou longemuli a inade minei lou. Maido me sou tola vauta maido, “Valiputemate ei! Matana bibi maido umana ni muina na magamaga. Ei ma mapigogoi ete ni mauli!” \p \v 23 Sou ngala maisaba, me sou kaitase a kinainai ne sou me sou pitase maisabe, me sou lange a kavou uata, ni maite i maido sou ma kale sape ete a inade Pol ei goli iedo. \v 24 Maido ma bibi muge a vanunua na maubina savuluvulu tasa (1,000) ei vei le sou a vanua na maubina ne sou maasi e Pol ulilo na luma mine sou. Ma bibi muge do ei vei le sou a vanunua na maubina ne sou tibi e ei me ne sou tagi e ei a vuna lilone sou i tivula me sou ngala sasage Pol. \v 25 De sou papale a limana ma ubune Pol. Pol ite a bibi muge a vanua na maubina savulu sobo tasa ei magili agavi, me Pol ei tagi e ei maido, “Nane a binea i vei, amutou mapigogoi namutou goli a inigogona ieli usino na bibi mina avena ne Rom? Amutou tibi eau na ilala amutou saboa mu vavasa agu, nane a inigogona ieli i kubaana ue boa?” \p \v 26 Munuganuga do ei longe a inade li, mei asu vei ana bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa maido, “No goli a sava seidei? Bibi ieli ei mine Rom.” \p \v 27 De bibi ei muge ei asuale Pol mei vei lei, “O vei le eau, oo a bibi mine Rom, io?” Me Pol ei longo, “E.” \p \v 28 Ma bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa ei vei maido, “Eau iabi a vatu buo minau na palea a bibi mine Rom.” Me Pol ei vei, “Eau boa. Eina i maalepose eau me eau muigu a bibi mina avena vuso ne Rom.” \p \v 29 Sou a vanunua na maubina sou kale ne sou vavasa ane ei, sou longe a inade do, ma tabaa oto sou litase ei. Na ilala a bibi muge vanua na maubina savuluvulu tasa ei muada i maido, Pol ei a bibi mine Rom, de ei tamai i lae, vuna maido ei veiosi ane sou a vanunua na maubina ne sou papale ei a sen. \s1 Pol ei veipale a inade usino na vanunua na avelulusena inade mine sou e Iuda \p \v 30 Bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa ei kale ni muada kuba a vuna golu ivu sou e Iuda sou vavasa ane Pol. Maido maisavulo ei lube a sen sou papale e Pol, me ei masosove a inade usino ne sou a munugana prist me sou a vanunua na avelulusena inade mine sou e Iuda, ne sou sibitala me sou viepilu. Me ei maasi e Pol utano me ei mamagili ei na matane sou. \c 23 \p \v 1 Io Pol ei gemu bilesi usino ne sou a vanua na avelulusena inade, mei vei maido, “Amutou tamtamaigu, eau ogomuli a vea mine Salemo, ma lilogu i kubaana na inigogona vuso eau goli i asu pea seidei. Eau ma somiale ete tomane eau goli a inigogona tasa i pagu.” \v 2 Ei veiosi maido, me mapana prist Ananaias ei vei le sou a vanunua ino agavuale e Pol ne sou vali na asene ei. \v 3 Me Pol ei vei lei maido, “Salemo ni valibili e oo, vuna oo tomane a bigomu pagu sou malolome i a malolomena keakea, ne sou a vanunua ne sou ma ite ete a golu pagu ino matano. Oo damu i no ogomuli a binea me no vavasa agu, maidolo me oo asu usinani mo ugu a muimu. Moni oo oto saukiki a binea, me oo vei ane sou ve ne sou ubi eau.” \p \v 4 Vanunua sou magili agavi, sou longe a inade ieli me sou tagi e Pol maido, “I matina? Oo kale no lobe a mapana prist mine Salemo, io?” \p \v 5 Me Pol ei vei, “Amutou tamtamaigu, eau ma muada oto i a bibi ie ei mapana prist. Laulau mine Salemo ei isa a inade maido, ‘Amutou ma lobelobe lei a bibi buo mine amutou.’\f + \fr 23:5 \ft Gualeliuna 22:28\f*” \p \v 6 Pol ei muada i maido, vanunua sanii mina avelulusena inade sou a abuna mine Sadusi me sanii mina abuna mine Parisi. Maidolo me ei tola usino ne sou a vanunua na avelulusena inade maido, “Tamtamaigu, eau a bibi mina abuna mine Parisi, me eau e natune sou e Parisi. Eau silimuli i maido, sou a vanunua sou matesi ne sou ilisiliu, me mina vuna moni ieli seidei sou vavasa agu.” \v 7 Pol ei vei a inade do, ma maisinoana i palea balivua ne sou e Parisi me sou e Sadusi, ma viepiluna i valibule. \v 8 Sou e Sadusi sou vei maido sou a vanua ne sou ma mapigogoi ete ni ilisiliu na minate, me sou a bineanea pilu a nunu tamai ino boa. Moni sou e Parisi sou silimuli a golugolu ie. \p \v 9 Maidolo me sou ngala vauta sele. Ma vanua sanii na muadana binea, sou a abuna mine Parisi, sou magili me sou ade sagali maido, “Amiteu itesi a bibi ie ei a sinusu boa. Nane a nunu tasa ue a bineanea tasa ei bilii a inade usino ne ei.” \v 10 Ma bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa ei ite a maisinoana i palea buo sele mei lae, dae a abuna lua do ne sou mailapu maisaba e Pol me ne sou bebelolote a vovona me ei ni mate. Maidolo me ei vei le sou a vanunua na maubina ne sou asu utano me ne sou gualeliu e Pol maino ne sou e Iuda, me ne sou langetase ei ulilo na luma mine sou a vanunua na maubina. \p \v 11 Me na lodo Bibi Taula i magili agavuale Pol me ei vei lei maido, “Oo magili sagali, me oo no ma laelae lou. Oo malongo sagali a inade minau ne Ierusalem, me na inigogona tomane tasa moni oo no malongo a inade minau ne Rom.” \s1 Sou Iuda sou maiveimuli i ne sou valipute Pol \p \v 12 Io na autupola sou e Iuda sou viepilu me sou maiveimuli i ve maido, “Ivu uata, neitou valipute Pol. Mane eitou ma valiputemate ete ei, neitou ma aaniani lou ma ininu lou.” \v 13 Savulu na vanunua sou goli a inade patotona do, ei seleuli savulu iva. \v 14 Sou a vanunua do sou asu usino ne sou a prist me sou a vanua buobuo, me sou vei, “Amiteu goli a inade sagali patotona maido, namiteu ma aaniani lei a gona inani bisii asu mapigogoi namiteu valiputemate Pol. \v 15 Maidolo me amutou pilu e sou a vanua na avelulusena inade, namutou sosove a inade usino na bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa ni maasi e Pol utano ne amutou. Namutou ubi a tabuna me mu vei maido, amutou kale namutou poge iiti a vuna inade sanii mine Pol. Me namiteu masusulu me muine amiteu, me na ilala ei saboa sibitala ne amutou, namiteu valiputemate ei.” \p \v 16 Moni a loane Pol bibi, ei longe a inade ne sou, maidolo me ei asu usino na luma mine sou a vanunua na maubina me ei vei le Pol. \p \v 17 Me Pol ei tole a bibi muge a vanua na maubina savulu sobo tasa usinani mei vei lei maido, “Maasi a bibi alaba li usino na bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa. Ei isa a inade tasa ei kale ni bilii e ei.” \v 18 Maidolo ma bibi muge a vanua na maubina savulu sobo tasa ei maasi ei usino na bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa, me ei vei, “Bibi i ugu na luma na tunuui, e Pol, ei tole eau mei vei le eau na langetase a bibi alaba li usinani minio. Ei isa a inade tasa ei kale ni bilii o.” \p \v 19 Maidolo ma bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa ei lapitole a limana me ei maasi ei usino na sapa sinua. Me sulu moni muine sulu, me ei tagi a bibi alaba do maido, “Oo kale no bilii e eau a sei inade?” \p \v 20 Ma bibi alaba do ei vei maido, “Sou e Iuda sou maiadepiluosi ve ne sou tagi e oo no langetase Pol utano na vanunua na avelulusena inade savulo. Ne sou goletase oo me sou vei maido, sou kale ne sou poge iiti a vuna inade minei. \v 21 Moni oo ma longemulimuli lei a inade ne sou. Sanii mine sou, a savulu ne sou i mapigogoi savulu iva, sou goli a inade sagali patotona maido, ne sou ma aaniani lou me ne sou ma ininu lou i pea ne sou valiputemate Pol. Me seidei sou ugutalitali a muine sou ne oo longo ane sou.” \p \v 22 Io a bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa ei peltase a bibi alaba usino, me ei vei sagali lei maido, “Oo ma veivei lei ana bibi tasa ve o veipale a inade ieli usinani minau.” \s1 Sou peltase Pol usino ne Peliks ei a munugana bibi ei iteale a avena vuso \p \v 23 Io bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa i toleale a munugana lua, sulu muge a vanua na maubina savulu sobo tasa, mei vei le sulu maido, “Amulu guale a vanunua na maubina i savulu sobo lua, pilu a vanunua na maubina savulu padilua sou ugu na hos ma vanunua na maubina savulu sobo lua sou lapitole a lumusu. Me namutou masusulu ne mu asu usino ne Sisaria na matailala ialasue na lodo. \v 24 Namutou masusulu a hos mine Pol tamai, me namutou langetase ei usino ni sibitala kuba ne Peliks a munugana bibi ei iteale a avena vuso.” \p \v 25 Ma bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa ei niage a laulau tasa maido, \pmo \v 26 Eau e Klodius Lisias, eau niage a laulau ieli usino na bibi buo, oo a munugana bibi ei iteale a avena vuso, oo Peliks. Oaso kubaana sele. \pm \v 27 Sou e Iuda sou saavi a bibi ieli me sou kale ne sou valiputemate ei. Moni eau longe maido ei a bibi mine Rom, maidolo me eau pilu e sou a vanua na maubina amiteu gualeliu e ei maino na limane sou. \v 28 Eau kale na muada i a vuna inade sou ubi a bibi ie, me eau langetase ei utano mine sou a vanunua na avelulusena inade mine sou. \v 29 Eau tagi e sou, me sou vei le eau a inade sanii mina binea mine sou, me sou ubi e ei a inade do. Moni sou ma vavasa oto ane ei a golu tasa i mapigogoi neitou valiputemate ei, ue neitou tau ei na luma na tunuui. \v 30 Me seidei eau longesi maido, sou maiveimuliosi i ne sou valipute a bibi ieli. Maidolo me eau peltase asi ei usino minio. Me eau vei le sou a vanunua sou ubi ei a inade do ne sou veipale a inade na matamu bilesi, me oo no muada i a golu sou kale ne sou vavasa ane ei iodo. \p \v 31 Io sou a vanunua na maubina sou ogomuli a inade na bibi muge a vanua na maubina savuluvulu tasa, me na lodo iedo sou guale Pol me sou maasi ei usino na aubu buobuo e Antipatris. \v 32 Maisavulo a vanua na maubina sou sae na hos sou maasi e Pol usino ne Sisaria. Ma vanunua na maubina sanii sou veteliu usino na luma mine sou ino ne Ierusalem. \v 33 Vanunua na maubina sou sae na hos sou asu me sou divi ne Sisaria, me sou bilii a laulau usino na munugana bibi ei iteale a avena vuso, me sou langetase tamai e Pol usino me ei magili na lagune ei. \v 34 A munugana bibi ei iteale a avena ei gi a laulau, me ei tagi e Pol maido, “Oo mine sei avena buo?” Me Pol i vei, “Eau mine Silisia.” \v 35 Io a munugana bibi ei iteale a avena vuso ei vei maido, “Na ilala vanua sou ubi e oo a inade sou divi, io eau na longe a inademu.” Me ei vei le sou ne sou tau e Pol na luma na tunuui mine Herot. \c 24 \s1 Sou a munuganuga ne sou e Iuda sou vavasa ane Pol \p \v 1 Ilala malada lima pulosi, Ananaias a mapana prist ei asu utano ne Sisaria pilu e sou a vanua buobuo sanii ma bibi na muadana binea tasa, aisana e Tetulus. Me sou vavasa ane Pol na matana munugana bibi ei iteale a avena vuso. \v 2 Io a munugana bibi ei iteale a avena vuso ei toleale Pol, me na ilala ei asuosi usinani, Tetulus ei soke a niubi na inadene ei. Ei vei maido, “Bibi buo e Peliks, oo buloi iiti sele amiteu na niuguna doana, ma maubina ue a golu pagu ei ma sibitala oto. Na damutatalana doana minio, o buloi e sou a abuna mine amiteu mina toebilelesina golugolu vuso lisa sou ma ino kuba oto. \v 3 Amiteu ite a golugolu vuso do, ma lilone amiteu puiale sele, me amiteu vate kubaana sele ane oo. \v 4 Moni dae ne eau lapitole tabae oo, eau kale na tagi e oo no dode amiteu, me no longe a inade baini tasa ne amiteu. \p \v 5 “Amiteu ite a bibi ieli ei mapalele a mavaana makuba. Ei mailisilisi a sinoana ma maubina balivua ne sou e Iuda na aveavena vuso na magamaga. Me ei a munuganuga ne sou a vanunua sou asutase a abuna ne amiteu me sou mapale a abuna sea, ede sou vate a abuna mine Nasaret. \v 6-8 Ei tove tamai ni goli a luma mine Salemo ni palea mumugu na matane Salemo, moni amiteu lapitole ei. Maido me oo oto no tagi a bibi iede, me oo no muada maino ne ei oto a golugolu vuso amiteu vavasa ane ei.” \p \v 9 Sou e Iuda tamai sou buloi a inade mine Tetulus maido, “A inade vuso de i patotona.” \s1 Pol i ademuada ane Peliks \p \v 10 Io a munugana bibi ei iteale a avena vuso ei matasulanga ane Pol ni ade, maido me Pol i adeliu a inade maido, “Eau muada, avala papaina oo muimu a bibi na vivilealena golugolu mine sou a abuna vanunua ma tavivine de. Maido ma lilogu ei kubaana na adeliuna inade usino minio. \v 11 Mane oo tagi e sou, io o no pogevuti maido, malada savulu tasa timana lua moni ei pulu, me eau asu usino ne Ierusalem mina kinaka. \v 12 Me sou e Iuda sou ma ite ete eau maisinoa pilu a bibi tasa lilo na bigomu mina luma mine Salemo. Me sou ma ite ete eau mailisi a mangelengelena mine sou a vanunua ma tavivine lilo na luma na kinaka mine sou e Iuda, ue lilo na aubu buobuo. Boa. \v 13 Ma inade seidei sou vavasa agu ieli, ei ma patotona oto. Sou ma isa oto a vea ni maite i maido a inade ne sou i patotona. \v 14 Patotonana inade, ei maido. Eau ogomulimuli a vea de sou vate a abuna tasa sea. Eau ogomuli a vea do me eau kaka ane Salemo mine sou e tubutubune amiteu. Eau silimuli a inade vuso ino na binea me sou a inade mina profet sou niage. \v 15 Me eau magitali e Salemo ni mailisiliu e sou a vanua sou matesi, ede sou a bilesina vanua ma vanua pagupagu. Sou e Iuda tamai sou silimuli e Salemo ni goli simaido. \v 16 Maido ma ilala vuso eau sagali a lilone eau ni muina bilesi me eau ma isa oto a inigogona pagu na matane Salemo me na matane sou a vanunua ma tavivine tamai. \p \v 17 “Avala sanii eau malu na abuna sea, me mulimuli eau veteliu lou usino na abuna minau. Eau maasi a vatu ma golu sanii usinani mina buloine sou a vanunua ma tavivine sou boto a golugolu sanii, me eau maasi a niabi sanii tamai. \v 18 Eau kale na asu usino na luma mine Salemo, maido me palapala eau ogomuli a inigogona na paleaalabana na matane Salemo. Na ilala sou ite eau ugu mina luma mine Salemo, eau alabasi. Vanunua i ma makuba oto sou ugu pilu e eau, ma vanunua ino boa sou goli a mangelengelena maisaba. \v 19 Moni sou e Iuda sanii maino na avena buo ne Esia sou asu usinani me sou lapitole eau. Mane sou a vanunua do sou isa a inade tasa usinani minau, kubaana sou oto sou asu usinani na lagune oo me sou vavasa ane eau. \v 20 Mane boa, sou a vanunua ieli ne sou vei lio sei sinusu sou poge minau na ilala eau veipale a inade usino ne sou a vanua na avelulusena inade. \v 21 Nane eau goli a inade tasa moni sou ma mongemonge oto i. Na ilala eau magili balivua ne sou, eau tola maido, ‘Eau silimuli maido, sou a vanunua sou matesi, ne sou ilisiliu, me mina vuna moni ieli seidei sou maasi eau usinani na luma na vavasana mine amutou.’” \p \v 22 Peliks ei muada iitiosi a silimulina ma inigogona mina vanunua ma tavivine sou ogomuli a vea ne Bibi Taula, maido na ilala Pol i veimuadesi a inade, Peliks ei vei le sou e Iuda ne sou magitali. Ei vei maido, “Na ilala Lisias, a bibi ei muge a vanua na maubina savuluvulu tasa, ei asu usinani, de eau na toebilelesi a inade ne amutou odo.” \v 23 Me ei vei ane a bibi i muge a vanua maubina savulu sobo ni tau e Pol na luma na tunuui, moni ne sou ma papale mamaimai lei e ei. Ne sou ma magilisobesobe lei e tamtamaine Pol ne sou buloi e ei a golu sanii. \s1 Peliks ei tau Pol na luma na tunuui na avala lua \p \v 24 Malada sanii pulosi, Peliks ei asu usinani pilu e susuna e Drusila. Drusila ei a tavine na abuna mine Iuda. Me Peliks ei toleale Pol me ei longe a inade sanii minei. Pol ei vei le ei a inigogona mina silimuline Krais Iesu. \v 25 Me Pol i malongo a inade mina inigogona i bilesi, me mina inigogona itealekubena maulina minei me mina vavasana i ni palea mulimuli. Peliks ei longe a inade do, mei lae. Me ei vei, “Seidei o asu. Mane mulimuli eau malamala sapa, io eau na toleale lei o.” \v 26 Me Peliks ei magitali a golu sanii lou. Ei damu i Pol ei ni bilii e ei a vatu sanii ni toegolali ei ni litase Pol ni asu malamala. Maido ma ilala papaina Peliks ei toleale Pol usino ne ei mei ade pilupilu e ei. \p \v 27 Avala lua i pulosi, me Porsius Pestus ei adevuse Peliks. Moni Peliks ei kale ni toemongemonge sou e Iuda, maido me ei litase Pol muina na luma na tunuui. \c 25 \s1 Pol ei vei e Sisar ni longe a vavasana minei \p \v 1 Pestus ei palea a munugana mina itealalena avena mine Iudia me ei diviosi ne Sisaria. Ei muina malada tolu pala nado mei asu uata ne Ierusalem. \v 2 Me sou a munugana prist me sou a vanua buobuo mine sou e Iuda sou asu usino ne ei me sou ubi e Pol a inade. Sou ade sagali ane ei maido, \v 3 “O no buloi e amiteu, mo no peltase a bibi iede usinani ne Ierusalem.” Vuna, sou veiosi ane sou a vanunua ne sou ovu na vea me ne sou valipute Pol. \v 4 Me Pestus i adeliu maido, “Pol ino na luma na tunuui ne Sisaria. Bisii moni eau oto na asu usino ne Sisaria. \v 5 Maido me sou a munuganuga mine amutou ne sou asu utano pilu e eau. Me mane a bibi edo ei goli a sinusu, kubaana ne amutou vavasa ane ei.” \p \v 6 Pestus i muina pilu e sou a malada pantolu ue a malada savulu tasa, me ei asu utano ne Sisaria. Maisavulo ei ugu na luma na vavasana, mei vei ane sou ne sou maasi e Pol usinani. \v 7 Ei diviosi, de sou e Iuda sou ilisitase Ierusalem me sou asu utano, sou magili saiili ei, me sou ubi ei a inade makuba. Sou vei ve ei goli a inigogona makuba i pagu sele, moni sou ma mapigogoi ete ne sou maite e Pestus maido a inade mine sou odo ei patotona. \p \v 8 Sou adesi, io Pol ei adeliu maido, “Eau ma goli ete a sinusu tasa. Eau ma pope ete a binea mine sou e Iuda, me eau ma goli ete a golu tasa pagu usino na luma mine Salemo, me eau ma goli ete a sinusu usino ne Sisar.” \p \v 9 Moni Pestus ei kale ni toemongemonge sou e Iuda, maido me ei tagi e Pol maido, “Nane o kale no asu no magili a vavasana ne Ierusalem, io? Mane maido, eau na longe a vavasana minio ne Ierusalem.” \p \v 10 Moni Pol ei vei maido, “Luma seidei eau magili ie, ede a luma na vavasana mine Sisar. Luma moni ieli ei a muina nilonge na vavasana minau. Oo muadasi i, eau ma goli ete a sinusu tasa usino ne sou e Iuda. \v 11 Mane eau goli a sinusu tasa mapigogoi eau na mate i, de eau na mate. Moni mane a inade sou vavasa agu i, ei ma patotona oto, io bibi tasa ei ma mapigogoi ete ni tau eau na limane sou. Eau kale e Sisar oto ni longe a vavasana minau.” \p \v 12 De Pestus ei ade pilu e sou a vanunua sou biliilii e ei a damutatalana, me mulimuli ei vei ane Pol maido, “Oo vei ve o kale e Sisar ni longe a vavasana minio. De o asu usino ne Sisar.” \s1 Pestus ei tagi e mapana Agripa e Pol \p \v 13 Malada sanii i pulosi, mapana Agripa pilu e latavinena, Bernaisi, su asu usinani ne Sisaria mina biliina oaso doana usino ne Pestus. \v 14 Su muine sulu ne Sisaria malada papai, maido me Pestus i ademuada ane a mapana e Agripa a inade ne Pol. Ei vei maido, “Bibi tasa ino, lisa Peliks i tau ei na luma na tunuui, me ei saboa lilo mina luma na tunuui. \v 15 Ilala eau ino ne Ierusalem, sou a munugana prist me sou a vanua buobuo mine sou e Iuda sou ubi e ei a inade, me sou kale eau na vei maido ei isa a sinusu. \p \v 16 “Moni eau adeliu ane sou maido, ‘Bibi ei isa a vavasana, ei ni magili pala na lagune sou a vanunua sou vavasa ane ei, me neitou bilii e ei a matailala mina adeliuna inade mine sou a golugolu sou vavasa ane ei. Amiteu e Rom amiteu ma isa oto a inigogona mina toegegeli sabubina bibi tasa maido.’ \p \v 17 “Maido ma ilala eau veteliu usinani ne Sisaria, sou a vanunua do sou asu pilu e eau. Me eau ma goli ete sou ne sou magitali a vavasana. Maisavulo moni odo eau ugu mina luma na vavasana me eau vei maido ne sou maasi a bibi ede usinani. \v 18 Ma vanunua sou vavasa ane ei sou magili, eau damu i ne sou vei ei goligoli a inigogona pagu, moni boa. \v 19 Sou maubi a inade pilu e ei a inigogona mina kinaka mine sou, me a bibi tasa ei matesi, aisana e Iesu. Moni Pol i vei, a bibi ede ei ino mauli. \v 20 Eau kale na poge iiti a vuna inade iede, moni eau ma mapigogoi ete na muada ie. Maido me eau tagi e ei, ‘Nane o kale no asu usino ne Ierusalem, me eau na longe a vavasana minio ne Ierusalem, io?’ \v 21 Moni Pol ei vei maido, ei ni muina na luma na tunuui, me mulimuli e Sisar oto ni longe a vavasana minei. Maido me eau vei lei ei ni muina mina luma na tunuui, mapigogoi eau na poge a vea mina peltasene ei usino ne Sisar.” \p \v 22 Agripa ei longe a inade do me ei vei le Pestus maido, “Eau oto eau kale na longe a inade na bibi iede.” Me Pestus ei vei, “Savulo o no longe.” \p \v 23 Maido me maisavulo Agripa pilu e Bernaisi su kai a kinainai doadoana mine sulu me su asu sibitala. Sulu gali ulilo na luma na viepiluna pilu e sou a bibi i muge a vanua na maubina savuluvulu tasa me sou a vanua buobuo mina aubu buobuo do. Me Pestus ei vei le sou ne sou langetase Pol usinani. \v 24 Me Pestus ei vei maido, “Mapana Agripa me amutou a vanunua vuso mu ugu pilu e amiteu, amutou ite a bibi ie. Abuna vanunua ma tavivine vuso mine Iuda, sou ubi a bibi ieli a inade ino ne Ierusalem me nani tamai. Sou tola sagali usinani ne eau maido, ‘Oo valiputemate ei, dae ei ni muina mei ni mauli lou.’ \v 25 Moni eau ite ei ma goli ete a golu tasa mapigogoi ei ni mate i. Me ei kale e Sisar oto ni longe a vavasana minei. Maido me eau tauosi a inade mina peltasene ei usino ne Sisar. \v 26 Moni eau ma muada oto e sei inade ivu eau na niage me eau na sosove usino na bibi buo mine eitou. Maido ma Mapana Agripa, eau maasi a bibi ieli usinani ne oo me ne amutou vuso a vanunua sanii tamai. Neitou longe kube a inade mine ei, me eau na muada a inadenade eau na niage na laulau. \v 27 Mane eau peltase a bibi tasa i ugu na luma na tunuui ni asu usino, me eau ma masosove ete a inade na golu sou vavasa ane ei, de eau somiale maido a inigogona ieli ei ma puiale ete.” \c 26 \s1 Pol ei ademuada ane Agripa \p \v 1 Io Agripa i vei ane Pol maido, “O no veimuade a inade minio oto.” Maido me Pol ei beilange a limana, me ei vei maido, \v 2 “Mapana Agripa, ei kubaana sele eau na ademuada a inade sou ubi e eau ieli usino ne oo. \v 3 Oo muada sele i a inigogona vuso mine amiteu Iuda, ma golugolu vuso amiteu maubi a inadena i. Maidolo me eau kale no ugu vale moni mo no longe kube a inade vuso minau. \p \v 4 “Sou Iuda vuso sou muada kuba e eau. Na ilala eau saboa alabaini eau muigu balivua ne sou a abuna minau, me mulimuli eau asu a muigu ne Ierusalem. \v 5 Sou muadasi e eau, me mane sou kale, sou oto i mapigogoi ne sou vei le oo a inigogona minau. Sou muada i maido, soke na ilala eau a bibi alaba eau tasa mine sou a abuna vanua e Parisi, me eau ogomuli a inigogona mine sou. Sou e Parisi sou isa a binea papaina ei sana sele a ogomulina. Sou a abuna sanii mine amiteu e Iuda sou ma isa oto a matana binea sagali tomane mine sou e Parisi. \v 6 Me seidei eau magili ie, me sou vavasa agu. Ma vuna vavasana i maido, eau silimuli me eau magitali a golu tasa lisa Salemo ei vei ane tubutubune amiteu. \v 7 A golu ieli sou a abuna mine amiteu savulu tasa timana lua sou kakake Salemo na oaso me na lodo, me sou silimuli sele me sou magitali moni a golu ieli ni palea. Me a mapana Agripa, eau tamai ea silimuli me eau magitali a golu ie. Me ieli moni ei a vuna inade sou e Iuda sou ubi e eau. \v 8 Posa matina amutou a vanunua sanii amutou damu i, neitou ma silimuli ete Salemo ei ni mamauli liu a vanua sou matesi? \p \v 9 “Lisa eau oto eau damu i eau na goli a golu makuba mina taupuina aisane Iesu mine Nasaret. \v 10 Me eau goli a golugolu sou odo ino ne Ierusalem. Eau guale a aisa buo maino ne sou a munugana prist, me eau tau a vanunua ma tavivine papaina mine Salemo na luma na tunuui. Ma ilala sou a munuganuga sou maiademuli i a valiputene sou, eau tamai ea vei ne sou mate. \v 11 Me taliuliu eau gali ulilo na luma na kinaka mine sou e Iuda mina sautolene sou me mina toegegeline sou. Eau sagali mamau a gunolina vanunua ne sou lametase e Bibi Taula me ne sou adegegeli e ei. Eau sinoa mamau ane sou, me eau asu tilomuli e sou na aubu buobuo vuso ino bulago tamai.” \s1 Pol ei mapalamuli e ei i palea Kristen \r (Apo 9:1-19, 22:6-16) \p \v 12 Pol ei vei lou maido, “Maidolo me eau guale a aisa buo maino ne sou a munugana prist, me sou peltase eau usino ne Damaskus. \v 13 De mapana, na oaso posa eau asuasu na vea, eau ite a muada taula tasa muata na langi. Ma muada dolo ei lada sagali sele mei vululusi a sagagalina oaso. Ei ladevei sele eau pilu e sou a vanunua sou asu pilupilu e eau. \v 14 Amiteu vuso amiteu bobosa utano na magamaga, me eau longe a baligoluna bibi tasa i ade a inade Hibru me ei tole eau maido, ‘Sol, Sol, posa matina oo toegegeligeli eau? Oo vali a golu i binaso, me oo no malaitabe e oo oto.’ \p \v 15 “Me eau vei, ‘Bibi Taula, oo e sei?’ Me Bibi Taula i vei maido, ‘Eau e Iesu, oo toegegeligeli. \v 16 Oo ilisi, mo magili. Eau asu usinani minio seidei mina vilealene oo mina lapitolena pipigona minau. Me no veimuade a inade na golugolu seidei oo itesi ma golugolu mulimuli eau na maite e oo. \v 17 Eau na ma itetase ete sou a vanua na abuna minio oto me sou a abuna vanunua sea ne sou toegegeli e oo. Boa. Eau na peltase oo usino ne sou a abuna sea \v 18 me no pee a matane sou, ne sou lametase a tunuui me ne sou sauvule a lilone sou me ne sou asu usinani mina muada. Me ne sou litase a sagalina mine Satan me ne sou asu usinani ne Salemo. Maidolo me eau na taulele a sinusu mine sou, me ne sou guale a mui pilu e sou a vanunua ma tavivine sou silimuli e eau, me ne sou muine sou lilo na abuna vanunua ma tavivine eau vilealesi e sou minau oto.’” \s1 Pol ei vei le Agripa a pipigona viepiluna mina kinaka ei goli \p \v 19 Pol ei vei lou maido, “Mapana Agripa, eau ite a golu ieli mina langi, me eau ma saukiki ete a inadene ei. Boa. \v 20 Io eau malongo ane sou a vanunua mine Damaskus pala, me mulimuli eau asu usinani me eau malongo ane sou a vanunua ma tavivine mine Ierusalem, me mina avena vuso mine Iudia me abuna sea tamai. Eau veimuade a inade maido, ‘Namutou sauvule a lilone amutou, me namutou silimuli e Salemo, ma inigogona mine amutou ni maite i maido amutou sauvulesi a lilone amutou.’ \v 21 Eau veipale a matana inade ie, me na vuna moni ieli sou e Iuda sou saavi eau na luma mine Salemo, me sou kale ne sou valipute eau. \v 22 Salemo ei buloi e eau me eau ugu kuba moni i asu mapigogoi seidei. Maidolo me seidei eau magili ieli, me eau malongo a inade usino ne sou a vanunua sabubu me usino na vanunua buobuo tamai. Eau ma malongo oto a inade sea. Eau malongo a inade ieli moni lisa sou a profet me Moses tamai sou ade i ni palea. \v 23 Sou vei ve maido, ‘Krais iodo, ei ni tabule a davutina, me mulimuli ei ni sibitala a munugana bibi ei ilisiliu na minate. Me ei ni ademuada a muada mine Salemo usino ne Israel me usino ne sou a abuna sea tamai.’” \s1 Pol ei vei le Agripa ei ni silimuli \p \v 24 Pol ei veimuade a inade maido, me Pestus i tola vauta mamau sele maido, “Pol, oo vauta. Oo guale a matetengina mapapaina selesi, ma muadana minio buo, de ei toe oo palea vauta!” \p \v 25 Me Pol vei maido, “Bibi buo, Pestus, eau ma vauta oto, eau isa a damutatalana. Eau vei patotona. \v 26 Mapana e Agripa, oo muadasi a golugolu vuso eau ade i iodo. Maidolo me eau veipale bilesi le oo, me eau ma lae oto. Eau muada a golugolu vuso do ei ma pololeletase ete a matana ma tagilane oo. Oo muadasi e sou, vuna golugolu sou odo ei ma palea oto na avena i ovu. \v 27 Mapana Agripa, oo silimuli a inade mine sou a profet ue boa? Eau muadasi i, oo silimuli.” \p \v 28 Me Agripa i tagi e Pol maido, “Ai, oo damu i o no toe eau na palea a kristen na ilala simonimoni nali?” \p \v 29 Me Pol i adeliu maido, “Golu tasa boa mane a ilala i boto ue a ilala i lago, eau kake Salemo maido, oo pilu e sou a abuna seidei amutou longe a inade minau, amutou vuso namutou palea tomane eau. Moni eau ma kale ete ne sou tau a sen ne amutou, me ne amutou tomane a vanunua na niugu na luma na tunuui.” \p \v 30 Io mapana pilu a munugana bibi ei iteale a avena vuso me Bernaisi me sou a vanunua ino pilu e sou, sou magili \v 31 me sou veletase a avena do. Me sou maiade balivua mine sou oto maido, “A bibi ieli ei ma goli ete a inigogona pagu tasa i mapigogoi ei ni mate ue ei ni ugu na luma na tunuui.” \p \v 32 Me Agripa ei vei le Pestus maido, “Oo mapigogoi no litase a bibi iede ni asu malamala, moni ei oto ei vei ve Sisar ei ni longe a vavasana minei.” \c 27 \s1 Sou tau e Pol na kuta ni asu usino ne Rom \p \v 1 Sou maiademuliosi e amiteu namiteu guale a kuta me namiteu asu usino ne Rom. Me sou tau e Pol pilu e sou sanii na luma na tunuui na limane a bibi i muge a vanua na maubina savulu sobo tasa. Aisana munugana iedo e Iulius, ei mina abuna mina vanua na maubina mine Sisar. \v 2 Amiteu sae na kuta tasa mina aubu buobuo Adramitium. Kuta iedo i kale ni vele usino na matamata lilo mina avena mine Esia. De amiteu lube a mota me amiteu vele usino. Aristakus mine Tesalonaika mina avena buo Masedonia ei asu pilu e amiteu. \p \v 3 Maisavulo amiteu lange a augugu ne Saidon, me Iulius ei goli a inigogona kubaana usino ne Pol. Ei longo ane Pol ni asu ite tamtamaina mei ni guale a gona inani ue a golu sanii ei kale. \v 4 De mulimuli amiteu ilisitase Saidon, moni a avivili i lange laulau e amiteu, maido ma kuta ei vele na lamana lolopatipati e Saiprus. \v 5 Amiteu veleutu na dasi agavuale a avena buo mine Silisia me Pampilia, mulimuli amiteu sibitala na aubu buo e Maira mina avena mine Lisia. \v 6 Na aubu iedo a bibi i muge a vanua na maubina savulu sobo tasa ei ite a kuta tasa mine Aleksandria ino, i kale ni vele usino ne Itali. Me ei langetase amiteu usino na kuta iedo. \v 7 De amiteu lubetase a mota, ma kuta ei vele kekeke moni mapigogoi a malada sanii, vuna avivili e lange laulau e amiteu. Sou a vanunua na pipigona mina kuta sou pipigo sagali sele, me amiteu divi agavi ne Nidus, moni a avivili i buo me sagali mamau, me amiteu ma mapigogoi ete ne amiteu vele lou. Maido me amiteu sauvule me amiteu vele usino na lolopatipati e Krit, agavi na tubisu e Salmone, me amiteu vele sele na lolopatipati maino. \v 8 Sou a vanua na pipigona mina kuta, sou pipigo tivula sele me amiteu vele ogomuli moni a mado usino ne Krit. Me mulimuli amiteu sibitala na aubu tasa, sou tole e Mata Kuba Ana, ei ino agavi na aubu buo e Lasea. \p \v 9 Malada papai pulosi, ma malada buo mine sou e Iuda sou valisobe a aanina ei pulosi. Ma dasi pagu sele, maidolo me Pol ei vei le sou maido, \v 10 “Amutou vanunua, mu longe. Eau muada, mane eitou asu seidei, neitou poge a ilala pagu sele, ma golugolu papaina ni buale. A golugolu ma kuta ni ma buale moni oto, maulina mine eitou tamai ni buale.” \v 11 Moni a bibi i muge a vanua na maubina savulu sobo tasa ei ma longemuli ete a inade mine Pol ie. Boa. Ei ogomuli a damutatalana mina inaunau mina kuta me mina tamana kuta. \v 12 Mata do ei ma doana oto na kuta ni muina i mei ovutase a avivili buo. Maido ma vanunua makuba na kuta sou maiademuli e sou ne sou ilisitase a avena do me sou asu usino ne Piniks. Mane sou mapigogoi, sou kale ne sou divi na aubu odo me sou ugu nado na ilala mina avivili taula. Piniks ei a mata tasa ino na avena malilo na lolopatipati e Krit, mei lagu usino na avena oaso ei solo i. \s1 Avivili ma dasi buo ei ilisi \p \v 13 De avivili mina avena malilo ei ilisi, mei ma sagali mamau oto. Maidolo me sou damu i sou mapigogoi ne sou vele kuba usino na mata sou adeade i iodo. Maido me sou lapuale a augugu me sou vele usino agavi sele na mado mine Krit. \v 14 Moni ma tabaa oto a avivili tasa sagali ei ilisi, ei a avivili sou vate a avetale na avena masae. Ma avivili iedolo ei vali maino na lolopati e Krit \v 15 mei lange laulau a kuta. Sou a vanunua na pipigona mina kuta sou kale ne sou sauvule a kuta ne sou veteliu, moni sou ma mapigogoi ete. Maido me sou itetase moni a avivili ei valitase a kuta usino. \v 16-17 Amiteu vele usino na avena malilo na lolopati baini tasa, sou tole e Kauda. Ma ilala lolopati ei matabe sape a avivili, amiteu papamu sele a lapualena bot usinani agavuale a kuta. Io sou a vanunua na pipigona mina kuta sou lapuale a bot uata na kuta me sou papaletole sagali. Me mulimuli sou lange a mota usino matano na luuvana kuta me sou lapuale matate sagali mina masagalina kuta. Sou lae sele, dae ne sou vele usino, me ne sou oso na nasiisii ino balivua na dasi i agavuale Afrika, maido me sou volipui a malo mina vinele me sou itetase moni a avivili ei valitase a kuta usino. \v 18 Avivili ma dasi buo sele ei lange laulau sele amiteu, maido me na malada mulimuli sou a vanunua na kuta sou soke a pitasena golugolu utano na dasi. \v 19 Me na malada tolu sou a vanunua na pipigona mina kuta sou soke a pitasena kaleko ma mas ma golugolu sanii mina kuta. \v 20 Na malada papai amiteu ma ite ete a oaso ma mataidoido, ma avivili taula sele ei lange laulau sele amiteu taliuliu. Maido me amiteu ma damu oto i ve ne amiteu kuba. Boa. Amiteu damu ve ne amiteu vuso ne amiteu buale. \p \v 21 Malada papaina sou a vanunua sou ma ani ete a gona inani, me Pol i magili balivua ne sou mei vei maido, “Amutou a vanunua, mane amutou ogomuli a inadegu me amutou ma veletase ete a lolopati Krit, io eitou ma mapigogoi ete neitou poge a ilala pagu ie, ma golugolu vuso ni ma buale oto. \v 22 Moni seidei eau vei le amutou maido, amutou ma lilobuubuu lou, vuna maido tasa mine eitou ei ni ma buale oto. Kuta moni ni buale. \v 23 Eau a bibi mine Salemo, me eau topatulialale ei. Na lodo ie a bineanea tasa mine Salemo ei asu usinani mei magili agavuale eau \v 24 mei vei maido, ‘Pol, o ma laelae lou. O no asu mo no magili na matane Sisar. Mo longe. Salemo ei longe a kinaka minio, ma vanunua vuso ino pilu e oo na kuta ie ne sou ma buale oto.’ \v 25 Bineanea mine Salemo ei veiosi maido, amutou ma laelae lou. Eau silimuli e Salemo ni goli a golugolu vuso ni palea tomane ei vei le eau. \v 26 Moni a avivili ni valitase a kuta usino ni oso na lolopati tasa.” \p \v 27 Io na lodo savulu tasa timana ivanai, amiteu pati usino na tiana dasi Mediterenian. Me agavuale na lodo punosa sou a vanunua na pipigona mina kuta sou somiale tomane a kuta ei sibitala agavi na mado tasa. \v 28 Maido me sou lipui tove a lovana mota utano na dasi ve ne sou poge a dasi ei mutu sele ue boa, me sou ite a bulagona i mapigogoi a lovana savulu iva. Ma kuta ei vele sapa lou usino, me sou lipui lei a mota, me a lovana ei savulu tolu. \v 29 Me sou lae, dae a kuta ni vele usino ni oso na vatuvatu mei ni mapola vuso. Maido me sou lange a augugu iva na pona kuta. Me sou kaka na oaso ni tala asi. \v 30 Sou a vanunua na pipigona mina kuta sou kale ne sou poge a vea ne sou iavetase a kuta. Maido me sou lipui a bot utano, me sou auala maido sou kale ne sou lange a augugu na muga na kuta. \v 31 Moni Pol ei vei ane a bibi muge a vanua na maubina savulu sobo tasa pilu e sou a vanunua na maubina maido, “Mane sou a vanunua ieli sou ma eili oto na kuta, de ne amutou buale.” \v 32 Maido me sou a vanunua na maubina sou valiuti a mota ei sautoletole a bot ma bot ei pu utano na dasi mei pati usinosi. \p \v 33 Bisii moni na oaso ni tala, me Pol ei vei ane sou ne sou ani a gona inani sanii, “Tabaa mamauosi a lilone amutou i ma kuba oto, mapigogoi a malada savulu tasa timana iva amutou saboa mu aani. \v 34 Maido me eau ade sagali ane amutou, namutou ani a gona inani sanii. Ei ni masagali e amutou. Longe, namutou ma mamau oto. Boa. Amutou vuso namutou puiale moni.” \v 35 Me ei guale a ulalu, me na matane sou ei toledadangi e Salemo. Mei lee a ulalu mei soke a inani. \v 36 Maido ma lilona vanunua vuso ei puiale, me sou tamai sou ani a gona inani sanii. \v 37 Amiteu a vanunua eili na kuta, savulu ne amiteu vuso mapigogoi savulu sobo lua savulu padilua timana pantasa. \v 38 Sou aani me sou masuosi, de sou lange a tangatanga na vit utano na dasi ve a kuta ni malamala sapa. \s1 Kuta ei mamau \p \v 39 Oaso tala, me sou ite a mado amiteu sibitala ie, moni sou ma muada oto i, ei a mado mine sei avena magamaga. Sou ite a mata tasa ei vele ulilo oto mei tau a madona i doana sele. Me sou damutale, mane sou mapigogoi, sou kale ne sou goli a kuta ni vele usino mei ontola na mado iedo. \v 40 Maido me sou valiuti a mota mina augugu vuso me sou litase muina ana na dasi. Me sou lubetase a mota sou papale a vole taula lua sou auau a kuta. Me sou lapuale a kaleko vuso uata na avivili ni tubu ne sou, maido ma kuta ni vele usino ni ontola na mado. \v 41 Moni a kuta ei vele uata na nasiisii tasa ino balivua na dasi, mei oso i. Muga na kuta ei oso sagali mamau sele na mado mei muina. Ma dasi ei valivali na pona kuta mei valipole. \p \v 42 De sou a vanunua na maubina sou damutale ne sou valiputemate sou a vanunua na luma na tunuui, dae ne sou apa ulilo na mado me sou oava. \v 43 Moni a bibi i muge a vanua na maubina savulu sobo tasa i kale ni buloi e Pol, maido me ei magilisobe sou a vanunua na maubina ne sou ma valiputepute lei a vanunua na luma na tunuui. Ei vei le sou a vanunua sou muada a inapa, ne sou seu utano na dasi me sou apa ulilo na mado, \v 44 me sou a vanunua sanii ne sou lapitole a madumaduna kuta ei mapola, ne sou apa i ulilo. De sou goli tomane a bibi i muge a vanua na maubina savulu sobo tasa i veiosi, me amiteu vuso amiteu livutola na mado. Tasa mine amiteu i ma buale oto. \c 28 \s1 Pol ino mina lolopatipati Malta \p \v 1 Amiteu ontola iiti, me amiteu poge maido amiteu ino na lolopatipati tasa sou vate e Malta. \v 2 Sou a vanunua na aubu odo sou goli a inigogona doana sele usinani ne amiteu. Adavu i pu me a aubu ei maigi, maido me sou tomi a oavi me sou maasi e amiteu vuso agavuale a oavi ve namiteu amimilu. \v 3 Pol ei taupili a lalana obu sanii me ei tau usino na oavi. Ma aliusu tasa ino lilo na obuobu, ei somiale a tivulana oavi, mei gali usala mei aletole a limane Pol mei kulukulu a muina. \v 4 A vanunua ma tavivine mina aubu odo sou ite a aliusu ei aletole e Pol mei kulukulu a muina. Me sou vei le sou oto maido, “Oite, nana bibi ieli ei a bibi na valiputematena bibi. Ei ma mate oto na dasi, moni seidei salemo na adovena inigogona pagu vuso ei ma kale ete ei ni mauli lou.” \v 5 Moni e Pol ei vilitase a aliusu odo i pu utano na oavi, ma golu tasa ei ma palea le ete Pol. \v 6 Sou a vanunua ma tavivine sou magitali a muina, vuna sou damu ve a vovone Pol ni vovonu, ue ei ni bosa asi me ei ni mate. Moni sou magitali tabaa, sou ma ite ete a golu tasa ei palea le ei. Maido me sou sauvule a damutatalana me sou vei, “Ei e salemo tasa.” \p \v 7 Magamaga ino agavuale a aubu odo, ei a magamaga mina munugana mina lolopatipati iodo, aisana e Publius. Bibi iede ei guale amiteu usino na luma minei, me ei iteale iiti sele amiteu, mapigogoi a malada tolu. \v 8 Tamane Publius ei sobe a muina. Ei isa a vovotuntunu pilu a tiadavuti. Seido Pol ei asu usino ne ei me ei kaka. Me ei tau a limana ne ei, me ei toekube ei. \v 9 Ei goli maido, me sou a vanunua na sinobe ino na lolopatipati iedo sou asuale Pol, me ei toekube tamai e sou. \v 10 Sou goli a inigogona doana sele usinani ne amiteu. Me na ilala amiteu kale namiteu ilisitase sou, sou bilii e amiteu a golugolu vuso amiteu boto i, me sou tau na kuta. \s1 Pol ei asu divi ne Rom \p \v 11 Amiteu ugu mapigogoi a game tolu na lolopati e Malta. Me mulimuli amiteu sae na kuta tasa ei ino na lolopati iodo na ilala mina avivili buo. Ei a kuta mine Aleksandria. Na muga na kuta a nunu mina bibaini lua mine salemo Sus ino i. Io amiteu lube a mota me amiteu vele. \v 12 Amiteu vele ontola ne Sirakius, me amiteu ugu a malada tolu. \v 13 Me amiteu veletase Sirakius mulimuli amiteu vele ontola ne Regium. Me maisavulo, avivili mina avena malilo i ilisi, maido me amiteu veletase Regium. Me na malada tolunai amiteu ontola ne Puteoli. \v 14 Mina aubu buobuo do amiteu poge a kristen sanii. Me sou tagi e amiteu ve namiteu ugu pilu e sou, me amiteu ugu mapigogoi a malada padilua. Me amiteu ilisitase sou, me amiteu asu usino na aubu taula e Rom. \v 15 Na ilala sou a kristen mine Rom sou longe a inade ve amiteu asu usinani, me sou asu ve ne sou paute amiteu na vea. Me amiteu poge sou na muina viepiluna mine Apius me mina aubu sou vate a Luma Tolu na Mosi. Pol ite sou, me ei toledadangi e Salemo, ma lilona i guale a sagagalina. \v 16 Amiteu asu ulilo ne Rom, ma vanunua na itealena aubu ei longo e Pol ni ugu na luma tasa minei oto, pilu a bibi na maubina tasa ni ulage ei. \fig Inasu mine Pol usino ne Rom (Aposel 27:1-28:14)|alt="Paul's 4th journey" src="mxm_GPS_Paul4-BW.tif" size="col" copy="none (SIL)" ref="27:1-28:14" \fig* \s1 Pol ei veipale a malongolongona kubaana ne Rom \p \v 17 Na malada tolunai ne Rom, Pol ei toleale sou a munuganuga ne sou e Iuda. Sou viepipiliosi, ei vei le sou maido, “Tamtamaigu, eau ma goli ete a golu tasa mina taupuine sou a abuna mine eitou, ue mina saukikina inigogona mine selebuobuo mine eitou. Moni e sou tau eau mina luma na tunuui ne Ierusalem, me sou tau eau na limane sou e Rom. \v 18 Io sou e Rom sou longe a vavasana minau, me sou ite maido eau ma isa oto a mamauna mapigogoi ne sou valiputemate eau, maido me sou kale ne sou lubetase eau. \v 19 Moni sou e Iuda sou saukiki a inade do, maido me eau ma isa oto a vea tasa, me eau vei e Sisar ni longe a vavasana minau. Moni ei ma tomane ete eau kale na vavasa ane sou a abuna minau a golu tasa. \v 20 Eau kale na ite amutou me eau bilii e amutou a inade. Maido me eau toleale amutou usinani. Eau silimuli me eau magitali a golu ieli eitou vuso Israel eitou magitali. Ieli moni ei a vuna mina sen ieli i papale eau seidei.” \p \v 21 Me sou vei lei maido, “A vanunua ne Iuda sou ma oabi ete a laulau usinani ne amiteu mina veimuadane amiteu e oo. Me Iuda tasa ei ma divi oto ni mapamuli ane amiteu a inade pagu sanii usino minio. \v 22 Moni amiteu kale namiteu longe oo oto no veipale a damutatalana minio, vuna amiteu muada, na aububuna vuso a vanunua ma tavivine sou saukiki a inade usino na abuna alaba iede ei palea balivua mine eitou e Iuda.” \p \v 23 De sou tau a malada tasa, ma vanunua papaina sou sibitala le Pol na luma ei malu i. Me na autupola asu mapigogoi na lavilavi sele ei veipale a inade mina niitealalena mine Salemo usino ne sou. Ei veipale a inade sanii ino na binea mine Moses me na laulau mine sou a profet, me na inadenade iede ei pipigo sagali ve ni mailisi a damutatalana mine sou ve ne sou silimuli e Iesu. \v 24 Io a vanunua sanii sou damutale a inade Pol ei goli, ei patotona. Moni sanii sou ma silimuli ete a inade minei. \v 25 Sou maububi a inade balivua mine sou oto. Me Pol ei goli a inade tasa usino ne sou maido, “Maolona Nunu ei ade patotona sele usino ne selebuobuo ne eitou a asena profet e Aisaia. Ei vei maido, \q1 \v 26 ‘Oo asu usino na abuna vanunua ma tavivine iedo mo vei le sou maido, “Ne amutou longe a inade mapapaina, moni ne amutou ma muada oto a vuna. \q2 Ne amutou gegemu mapapaina, moni ne amutou ma iteilale ete a golu tasa. \q1 \v 27 Damutatalana mina abuna vanunua ma tavivine do ei sobosi, \q2 ma tagilane sou i bale a nilongena inade, me sou matabuuosi, dae ne sou ite a golu tasa me ne sou longe a inade, me ne sou muada a vuna inade, \q1 me ne sou sauvule a lilone sou me ne sou veteliuale eau, me eau na toekube lei e sou.”’”\f + \fr 28:27 \ft Aisaia 6:9-10\f* \p \v 28-29 Me Pol ei ade lou maido, “Maidolo me ne amutou muada i, a inade na pipigona doana Salemo ei ni gualeliu e eitou, ede Salemo ei iabiosi usino ne sou a vanunua ma tavivine mine sou a abuna sea. Ne sou longe.” \p \v 30 Avala lua vululu Pol i malu na luma tasa. Ei iabi a vatu usino ne tamana luma, ne ei malu i. Me ei mongemonge a niite na vanunua sou sibitala na luma minei. \v 31 Ei veimuadade a inade mina niitealalena mine Salemo mei matetengi e sou a vanunua ma tavivine a inade mine Bibi Taula Iesu Krais. Ei ma lae oto a veipalena inade, me a bibi tasa i ma magilisobe ete ei.