\id ROM \h Romanos \toc1 To̱ꞌon yóꞌo kía̱n ni̱ taa San Pablo ni̱ saꞌa̱n no̱ó na̱ ñoo Roma \toc2 Romanos \toc3 Ro. \mt1 To̱ꞌon yóꞌo kía̱n ni̱ taa San Pablo ni̱ saꞌa̱n no̱ó na̱ ñoo Roma \c 1 \s1 Káꞌa̱n Pablo ndisáꞌán \p \v 1 Yuꞌu̱ kúú Pablo, ta kéchóoin noo̱ Jesucristo, ta ni̱ na̱kana na yuꞌu̱ kakuui iin apóstol, chi̱ ni̱ taó xóo na yuꞌu̱ ña̱ kanooi kasto̱ꞌin xíꞌín ña̱yuu sa̱ꞌá to̱ꞌon va̱ꞌa Ndios. \v 2 Ta to̱ꞌon yóꞌo kíán ña̱ ni̱ kaꞌa̱n Ndios kee na nda̱ rá sa̱ naꞌá, ta profeta na̱ ni̱ taa naa̱n noo̱ tuti ii̱ mií ná. \p \v 3 Ta to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo káꞌa̱n sa̱ꞌá de̱ꞌe na Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱. Ni̱ kii na tein na̱ veꞌe rey David, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kaki na kúú ná iin ta̱a. \v 4 Ta xíꞌín ndée̱ mií Espíritu ii̱ Ndios ni̱ naꞌa̱ ña̱ Jesús kúú de̱ꞌe Ndios, chi̱ ni̱ da̱nátaki ñaá ná tein na̱ ni̱ xiꞌi̱. \v 5 Ta saꞌa̱ Jesús ni̱ niꞌi̱ ndú ña̱ mani̱ ña̱ kakuu ndu apóstol, dá kaneꞌe ndu to̱ꞌon na no̱ó ña̱yuu ndéi iin níí kúú ñayuú yóꞌo, dá natiin kuu̱ ná ña̱ñóꞌó sa̱ꞌá ña̱ kandeé iní ñaá ná, ta kueídóꞌo ñaá ná. \v 6 Ta tein ña̱yuu ñoó ñóꞌo taꞌani ndoꞌó, chi̱ ni̱ na̱kana Ndios ndo̱ꞌó ña̱ kakuu ndó kuendá Jesucristo. \p \v 7 Ta káꞌa̱n yuꞌu̱ ndisáꞌán xíꞌín ndoꞌó, na̱ ndéi ñoo Roma, na̱ kúꞌu̱ ini Ndios saꞌa̱, na̱ ni̱ na̱kana na kakuu ña̱yuu mií ná. Ta mií tatá yo̱ Ndios xíꞌín satoꞌo yo̱ Jesucristo ná kee ña̱ mani̱ xíꞌín ndó, ta naki̱ꞌo na ña̱ ná koo va̱ꞌa ini ndo̱. \s1 Kóni̱ Pablo koꞌo̱n na̱ korniꞌini na ña̱yuu ndéi ñoo Roma \p \v 8 Ta dinñóꞌó ka̱ náki̱ꞌoi ndivéꞌe noo̱ Ndios xíꞌín kuu̱ Jesucristo saꞌa̱ iin rá iin ndó, dá chi̱ sa̱ iin níí kúú vá ñayuú níꞌi̱ tóꞌon na ña̱ kándéé iní ndo̱ Jesús. \v 9 Ta noo̱ mií Ndios kéchóoin xíꞌín ndinoꞌo inii̱ dánaꞌi̱ to̱ꞌon va̱ꞌa ña̱ káꞌa̱n sa̱ꞌá de̱ꞌe na, ta no̱ón kúú na̱ xíꞌo ndaa̱ kuendá sa̱ꞌí, ña̱ daá kuití vá xíka̱i̱ ña̱ mani̱ noo̱ ná saꞌa̱ ndo̱. \v 10 Ta noo̱ káꞌi̱n xíꞌín ná, seí ndaꞌíi̱ noo̱ ná ña̱ tá kóni̱ mií ná, dá ná saa̱i̱ korniꞌinii ndo̱ꞌó. \v 11 Dá chi̱ kóni̱i̱ saa̱i̱ kande̱ꞌí ndo̱ꞌó, ta chindeéí ndo̱ꞌó, dá niꞌi̱ ndo̱ ña̱ va̱ꞌa noo̱ Espíritu ii̱ Ndios, dá kandita toon cháá ka̱ ndo̱ xíꞌín ña̱ ndaa̱ kándísa yó, \v 12 dá ná naki̱ꞌo táꞌan yó ta̱ndeé iní noo̱ iin rá iin yó no̱ó ña̱ ndaa̱ kándísa yó, chi̱ iin nóó kúú vá ña̱ kándísa yó. \p \v 13 Ñani miíi̱, kóni̱i̱ ña̱ kanaꞌá ndó ña̱ sa̱ kua̱ꞌá nda̱ꞌo taꞌándá ni̱ kaꞌín saa̱i̱ kande̱ꞌí ndo̱ꞌó, tído nda̱ viti ió ña̱ꞌa chítuu yuꞌu̱ ña̱ saa̱i̱. Chi̱ kóni̱i̱ keei iin choon va̱ꞌa tein mií ndó táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ keei tein dao ka̱ na̱ ko̱ kúú na̱ Israel. \p \v 14 Dá chi̱ miía̱n ndúsa̱ kánian dánaꞌi̱ no̱ó ña̱yuu káꞌa̱n yúꞌu̱ griego, xíꞌín no̱ó na̱ ko̱ káꞌa̱n yúꞌu̱ griego, xíꞌín na̱ ndi̱chí, xíꞌín na̱ ko̱ ndichí. \v 15 Sa̱ꞌá ño̱ó kóni̱ kíi̱í saa̱i̱ kasto̱ꞌin xíꞌín ndoꞌó, na̱ ndéi ñoo Roma xaa̱n, sa̱ꞌá to̱ꞌon va̱ꞌa Jesús. \s1 Kándo̱o vii yo̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé ini yo̱ Jesús \p \v 16 Ta ko̱ xíkaꞌan noo̱í káꞌi̱n sa̱ꞌá to̱ꞌon va̱ꞌa ña̱ káꞌa̱n saꞌa̱ Jesús, dá chi̱ xíꞌín to̱ꞌon yóꞌo dáka̱ki Ndios ndidaá kúú ña̱yuu kándísa ñaá. Ta dinñóꞌó no̱ó na̱ Israel ni̱ ka̱sáa̱ to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo. Ta ni̱ kasa̱ndaá taꞌanian no̱ó na̱ ko̱ kúú na̱ Israel. \v 17 Dá chi̱ to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo káꞌa̱n saꞌa̱ ndí ki̱án kee yó, dá kando̱o vii yo̱ noo̱ Ndios, chi̱ kándo̱o vii yo̱ noo̱ ná sa̱ꞌá iin tóꞌón dini̱ ña̱ kándéé iní yo̱ Jesús. Dá chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ mií Ndios: “Na̱ ni̱ ka̱ndo̱o vií noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní ñaá ná, no̱ón kúú na̱ kataki chíchí.” \s1 Káꞌa̱n Pablo ña̱ ndidaá ña̱yuu kómí kua̱chi noo̱ Ndios \p \v 18 Ta ña̱ xído̱ ini Ndios kíi nda̱ induú sata̱ ndidaá kúú ña̱yuu kée ña̱ kini, xíꞌín na̱ xíxi ini, chi̱ xíꞌín ña̱ kini kée na chítuu na ña̱ ndaa̱ saꞌa̱ Ndios. \v 19 Ta ña̱ kánian kanaꞌá ná saꞌa̱ Ndios, sa̱ náꞌá vá ná ña̱, dá chi̱ mií Ndios ni̱ xi̱ꞌo ña̱ ni̱ ka̱ndaa̱ ini na̱ sa̱ꞌán. \v 20 Ta va̱ꞌará o̱ kúu taꞌon koni yo̱ choon káꞌano néꞌe na xíꞌín noo̱ yo̱, ta va̱ꞌará o̱ kúu taꞌon koni yo̱ ña̱ kúú ná Ndios, tído kánian kanaꞌá yó ña̱ miía̱n ndaa̱ ió na̱, ta néꞌe na choon, chi̱ nda̱ rá ni̱ ka̱sáꞌá saꞌa̱ ñayuú yóꞌo xíꞌo na ña̱ kándaa̱ ini yo̱ ña̱ dión kíán, chi̱ xiní yo̱ ndidaá kúú ña̱ ni̱ ka̱va̱ꞌa na. Sa̱ꞌá ño̱ó ni iin tóꞌón ña̱yuu o̱ kúu kaa ña̱ ko̱ náꞌá ná saꞌa̱ Ndios. \p \v 21 Ta va̱ꞌará náꞌá ná ña̱ ió Ndios, tído ko̱ ndáño̱ꞌo taꞌon ñaá ná táto̱ꞌon ki̱ꞌo kánian kee na, ta ni ko̱ náki̱ꞌo na ndivéꞌe noo̱ ná. Diꞌa xíni̱ ndi ku̱ú vá ña̱ꞌa ko̱ chóon nákani ini na̱, ta ni̱ ndu̱káxí nío̱ ná, chi̱ ni̱ na̱kuíi̱n naá vá ña̱xintóni̱ ná. \v 22 Kée na mií ná ña̱ kúú ná ña̱yuu ndichí, tído ni̱ nduxi̱xi diꞌa na, \v 23 chi̱ ni̱ da̱nkoo na ña̱ kekáꞌano Ndios, na̱ ió kuií. Dá ni̱ ka̱sáꞌá kékáꞌano na naꞌáná ta̱a, táꞌan ra̱ xíꞌi̱, xíꞌín naꞌáná laa, xíꞌín naꞌáná kirí komi̱ saꞌa̱, xíꞌín naꞌáná kirí xíka ti̱i. \p \v 24 Sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ na̱ki̱ꞌo ñaá Ndios noo̱ ndidaá kúú ña̱ kini, táꞌa̱n ña̱ kátoó téí ña̱yuu ñoó kee na. Sa̱ꞌá ño̱ó ndéi iin rá iin na kée na ña̱ kaꞌan noo̱ xíꞌín ñíi̱ ná. \v 25 Ta ni̱ da̱nkoo na ña̱ ndaa̱ saꞌa̱ Ndios, ta ni̱ ka̱ndísa na ña̱ to̱ꞌón, chi̱ xíꞌo na ña̱ñóꞌó, ta ndáño̱ꞌo na ña̱ ni̱ ka̱va̱ꞌa Ndios, ta ko̱ ndáño̱ꞌo na mií Ndios, na̱ ni̱ ka̱va̱ꞌa ndidaá kúú ña̱ꞌa, na̱ daá kuití kánian natiin ña̱ñóꞌó. Dión ná koo. \p \v 26 Ta sa̱ꞌá ña̱ kée ña̱yuu ña̱ kini ñoó, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ na̱ki̱ꞌo ñaá Ndios no̱ó kua̱chi kaꞌan noo̱. Chi̱ nda̱ na̱ ñáꞌa̱ ni̱ da̱nkoo táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ saki Ndios ña̱ nakiꞌin táꞌan na xíꞌín iin ta̱a kandei na. Diꞌa ni̱ na̱kiꞌin táꞌan daá ñáꞌa̱ mií ná ndéi na kée na kua̱chi kaꞌan noo̱. \v 27 Ta dión taꞌani kée dao ta̱a, chi̱ ni̱ da̱nkoo taꞌani ra táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ saki Ndios nakiꞌin táꞌan ra xíꞌín iin ñáꞌa̱ kandei na. Dá ni̱ ka̱sáꞌá kátoó xíxi ra kudi̱ ra̱ xíꞌín ta̱a xi̱ꞌín rá, chi̱ yáꞌa ra kée ra kua̱chi kaꞌan noo̱ xíꞌín daá ta̱a mií rá. Sa̱ꞌá ño̱ó níꞌi̱ táꞌi̱ rá ña̱ ndoꞌo naní nío̱ rá sa̱ꞌá kua̱chi kée ra. \p \v 28 Ta sa̱ꞌá ña̱ ko̱ ní xíin na taó kuendá na̱ Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ na̱ki̱ꞌo ñaá Ndios noo̱ ndidaá kúú ña̱ kini nákani ini ña̱xintóni̱ ná, dá ná kee na ña̱ ko̱ kánian kee na. \v 29 Chi̱ ni̱ na̱kutí ná ñóꞌo ndidaá kúú ña̱ꞌa ko̱ váꞌa, ta kée na kua̱chi kaꞌan noo̱ xíꞌín ndi ndáa mií vá ña̱yuu, ta saá ini na̱, ta kátoó nda̱ꞌo na kakomí ná ña̱ kui̱ká, ta kée na ña̱ kini xíꞌín dao ka̱ ña̱yuu, ta uꞌu̱ ini na̱, ta saꞌání na̱ ndi̱i, ta dána̱á na̱ dao ka̱ ña̱yuu, ta dándaꞌí na̱ ña̱yuu, ta chínaní kini na dao ka̱ ña̱yuu, \v 30 ta káꞌa̱n uꞌu̱ na̱ saꞌa̱ dao ka̱ na̱, ta káva̱ꞌa na kua̱chi sa̱ꞌá ña̱yuu, ta xiní uꞌu̱ na̱ Ndios, ta ko̱ó ña̱ñóꞌó ná no̱ó ña̱yuu xi̱ꞌín ná, ta káꞌán ná ña̱ kúú ná ña̱yuu ndáya̱ꞌi, ta ió táyíí ini na̱, ta ndúkú ná kee na ña̱ kini sa̱á, ta ko̱ seídóꞌo na tatá na̱ xíꞌín naná na̱, \v 31 ta kúú ná ña̱yuu ndeé to̱ꞌon, ta ko̱ kée na to̱ꞌon káꞌa̱n na̱, ta ko̱ kúꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱ ni iin ña̱yuu, ta ko̱ ió ndaꞌí ví ini na̱ xíꞌín dao ka̱ ña̱yuu, ta ko̱ó ña̱ xíꞌo káꞌano ini noo̱ ná. \v 32 Ta sa̱ kándaa̱ ini ña̱yuu ñoó saꞌa̱ choon ni̱ saꞌanda Ndios, ta kándaa̱ taꞌani ini na̱ ña̱ ña̱yuu kée dión kánian kuu. Tído yáꞌa ii̱ vá mií ná kée na ña̱ kini ñoó, ta kádii̱ iní na̱ tá kée dao ka̱ ña̱yuu ña̱ kini ñoó. \c 2 \s1 Kéyíko̱ ndaa̱ Ndios saꞌa̱ ndidaá kúú ña̱yuu \p \v 1 Ni iin tóꞌón ña̱ mani̱ o̱ kóo saꞌa̱ ndo̱ꞌó tá dátai̱ kua̱chi ndó dao ka̱ ña̱yuu. Ko̱ néꞌe ta̱ndíni ndá yoo kúú ndoꞌó, dá chi̱ tá dátai̱ kua̱chi ndó dao ka̱ ña̱yuu, dá kía̱n dátai̱ kua̱chi ndó mií vá ndó, chi̱ dión taꞌani yáꞌa mií ndó. \v 2 Ta sa̱ náꞌá vá yó ña̱ kéyíko̱ ndaa̱ Ndios tá dándóꞌo na nío̱ ña̱yuu kée dión. \v 3 Ta nakani va̱ꞌa ini ndo̱, chi̱ dátai̱ kua̱chi ndó dao ka̱ ña̱yuu, tído ki̱ꞌo dión taꞌani yáꞌa mií ndó. ¿Á káꞌán ndó ña̱ ka̱ki ndó noo̱ keyíko̱ Ndios saꞌa̱ ndo̱? \v 4 O̱ sa̱ kúꞌichi̱ ini ndo̱ koni ndo̱ ña̱ va̱ꞌa kée Ndios, chi̱ va̱ꞌa nda̱ꞌo ini na̱, ta ndáti na, ta kueé ió ini na̱. ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ va̱ꞌa nda̱ꞌo ini na̱, chi̱ kóni̱ na̱ ña̱ nandikó iní ndo̱ sa̱ꞌá kua̱chi kée ndó? \v 5 Tído sa̱ꞌá ña̱ kúú ndó ña̱yuu saá ini, ta sa̱ꞌá ña̱ ko̱ kóni̱ ndo̱ nandikó ini ndo̱ sa̱ꞌá kua̱chi kée ndó, sa̱ꞌá ño̱ó ndukua̱ꞌá ka̱ ví ta̱ndóꞌó ndoꞌo ndó tá ná kasandaá kuu̱ kasaa̱ Ndios keyíko̱ ndaa̱ na̱ sa̱ꞌá ndidaá ña̱yuu, \v 6 chi̱ chiya̱ꞌi na noo̱ iin rá iin ña̱yuu táto̱ꞌon káa ña̱ ni̱ kee na. \v 7 Ta koꞌo̱n na̱ ki̱ꞌo na ña̱ kataki chíchí ña̱yuu ndíꞌi ini kée ña̱ va̱ꞌa, chi̱ ni̱ ndukú ná ña̱ñóꞌó noo̱ Ndios, ta ni̱ ndukú ná ña̱ kaꞌa̱n va̱ꞌa Ndios saꞌa̱ ná, ta ni̱ ndukú ná ña̱ kandei chíchí ná. \v 8 Tído dándóꞌo Ndios nío̱ ña̱yuu díꞌi̱nda̱ sa̱ꞌá ña̱ xído̱ ini na̱ xiní ñaá ná, ta dión taꞌani kee na xíꞌín na̱ ko̱ se̱ídóꞌo ña̱ ndaa̱, chi̱ ndíko̱ cháá ka̱ na̱ ña̱ ko̱ kía̱n ndaa̱. \v 9 Ndoꞌo naní nío̱ ndidaá ña̱yuu kée ña̱ kini kuu̱ dáá ñóó. Ta dinñóꞌó ka̱ na̱ Israel ndoꞌo dión, ndiꞌi daá, dión taꞌani ndoꞌo nío̱ na̱ ko̱ kúú na̱ Israel. \v 10 Tído na̱ kée ña̱ va̱ꞌa natiin na ña̱ñóꞌó noo̱ Ndios, ta va̱ꞌa kaꞌa̱n Ndios saꞌa̱ ná, ta niꞌi̱ ná ña̱ koo va̱ꞌa ini na̱. Dinñóꞌó ka̱ na̱ Israel natiin ña̱ va̱ꞌa yóꞌo, ndiꞌi, dá natiin na̱ ko̱ kúú na̱ Israel ña̱. \v 11 Dá chi̱ ni iin ña̱yuu ko̱ máni̱ cháá ka̱ noo̱ Ndios, chi̱ iin nóó kúú vá ná noo̱ ná. \p \v 12 Ta ndi ndáa na̱ ko̱ náꞌá ley Moisés, ta ni̱ ya̱ꞌa na ni̱ kee na kua̱chi, no̱ón kúú na̱ naá sa̱ꞌá kua̱chi kée na, va̱ꞌará ko̱ náꞌá ná ley ñoó. Tído ndidaá na̱ kómí ley yóꞌo yáꞌa taꞌani na kée na kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó keyíko̱ saꞌa̱ ná táto̱ꞌon ki̱ꞌo dándáki mií ley. \v 13 Chi̱ o̱ kándo̱o vii taꞌon ni iin ña̱yuu noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ seídóꞌo oon na choon saꞌándá ley. Sa̱va̱ꞌa na̱ kée choon saꞌándáa̱n, no̱ón kúú na̱ kando̱o vii noo̱ Ndios. \v 14 Tído na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, ko̱ kómí ná ley ni̱ xi̱ꞌo Ndios noo̱ Moisés. Tído tá kée na dao choon saꞌándá ley Moisés xíꞌín ña̱ nákani ini na̱, dá kía̱n náꞌa̱ na̱ ña̱ ió taꞌani iin ley noo̱ ná, va̱ꞌará ko̱ náꞌá ná mií ley Moisés. \v 15 Ta xíꞌín ña̱ kée na náꞌa̱ na̱ ña̱ ió iin ley nío̱ ná, ta ñoó kía̱n kédaá xíꞌín ná, dá kandaa̱ ini na̱ á ni̱ kee na ña̱ va̱ꞌa o ko̱ó. Sa̱ꞌá ño̱ó ley nákaa̱ ini ña̱xintóni̱ ná dátai̱ kua̱chi ñaá, ta ño̱ó taꞌani chindeé ñaá \v 16 tá ná kasandaá kuu̱ keyíko̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱yuu xíꞌín ndáꞌa̱ Jesús, chi̱ keyíko̱ na̱ saꞌa̱ ndidaá kúú ña̱ꞌa ni̱ ke̱de̱ꞌé ña̱yuu táto̱ꞌon ki̱ꞌo kuaꞌa̱n to̱ꞌon va̱ꞌa saꞌa̱ Jesús, ña̱ ni̱ da̱náꞌi̱ noo̱ ndo̱. \s1 Ko̱ se̱ídóꞌo taꞌon na̱ Israel ley Ndios, ka̱á Pablo \p \v 17 Ta ndoꞌó, chínaní ndó mií ndó ña̱ kúú ndó na̱ Israel, ta kándéé káꞌano ini ndo̱ ley Moisés. Ta chíndaya̱ꞌi ndó mií ndó ña̱ kúú ndó na̱ ñoo Ndios. \v 18 Ta kaá ndo̱ ña̱ náꞌá ndó ndí ki̱án kóni̱ Ndios kee ndó, ta kaá ndo̱ ña̱ dánaꞌa̱ ley ñoó noo̱ ndo̱ ndí ki̱án va̱ꞌa kánian kee ndó. \v 19 Ta káꞌán ndó ña̱ ti̱ꞌa ndó tiin ndaa ndo̱ na̱ ko̱ túu noo̱, chi̱ káꞌán ndó ña̱ kúú ndó iin ña̱ tóo̱n no̱ó ña̱yuu ko̱ náꞌá Ndios. \v 20 Ta kaá ndo̱ ña̱ ti̱ꞌa ndó dánaꞌa̱ ndo̱ no̱ó na̱ ko̱ kátóni̱ iní, ta ti̱ꞌa taꞌani ndó dánaꞌa̱ ndo̱ no̱ó na̱ ko̱ náꞌá táto̱ꞌon ki̱ꞌo kée ndó xíꞌín takuálí. Ta kaá ndo̱ ña̱ noo̱ ley kómí ndó ndidaá ña̱ ndi̱chí xíꞌín ña̱ ndaa̱ saꞌa̱ Ndios. \v 21 Ti̱ꞌa va̱ꞌa ndó dánaꞌa̱ ndo̱ noo̱ dao ka̱ ña̱yuu, sa̱ꞌá ño̱ó, ¿ndiva̱ꞌa ko̱ tíꞌa ndó dánaꞌa̱ ndo̱ noo̱ míí ndó, tá dáá? Dá chi̱ dánaꞌa̱ ndo̱ ña̱ ko̱ kánian kiꞌin kuíꞌíná ná. Ta, ¿ndiva̱ꞌa kíꞌin kuíꞌíná ii̱ ri míí ndó? \v 22 Ta dánaꞌa̱ ndo̱ ña̱ ko̱ kánian ya̱ꞌa na kee na kua̱chi xíꞌín na̱ ko̱ kúú yíi̱ ná o ñadiꞌí na̱. Ta, ¿ndiva̱ꞌa kée ii̱ ri mií ndó dión? Tá miía̱n ndaa̱ ndisa káñóꞌó ndó yoko̱, ¿ndiva̱ꞌa ko̱kuꞌu ndó ini veꞌe ño̱ꞌa̱n, ta kíꞌin kuíꞌíná ndó ña̱ kui̱ká ñóꞌo inia̱n? \v 23 Kúryíí nda̱ꞌo ndó sa̱ꞌá ña̱ kómí ndó ley Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó, ¿ndiva̱ꞌa kándaa ndo̱ ña̱ñóꞌó Ndios sa̱ꞌá ña̱ ko̱ se̱ídóꞌo ndó choon saꞌándáa̱n? \v 24 Ta ndaa̱ va káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios, chi̱ diꞌa kaáa̱n: “Káꞌa̱n ndava̱ꞌa na̱ ko̱ kúú na̱ Israel saꞌa̱ Ndios kée ndoꞌó.” \p \v 25 Miía̱n ndaa̱ ndáya̱ꞌi ña̱ ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ndo̱ tá seídóꞌo ndoꞌó choon saꞌándá Ndios. Tído tá ko̱ se̱ídóꞌo ndó choon saꞌándá Ndios, dá kía̱n kúú ndó táto̱ꞌon ña̱yuu ko̱ ní taꞌa̱nda̱ ñíi̱. \v 26 Tído ña̱yuu ko̱ ní taꞌa̱nda̱ ñíi̱, xía̱n nani kée na choon saꞌándá ley Ndios, no̱ón diꞌa kúú ña̱yuu Ndios, va̱ꞌará ko̱ ní taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ná. \v 27 Chi̱ tá seídóꞌo ña̱yuu ko̱ ní taꞌa̱nda̱ ñíi̱ choon saꞌándá Ndios, ña̱ yóꞌo xíꞌo ña̱ kándaa̱ ini ndo̱ ña̱ kánian dándóꞌo Ndios nío̱ ndo̱, dá chi̱ va̱ꞌará kómí ndó ley Moisés, ta ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ndo̱, tído yáꞌa ndó noo̱ choon saꞌándá ley ñoó. \v 28 Dá chi̱ ko̱ kúú yó na̱ Israel ndisa sa̱ꞌá ña̱ ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ yo̱, chi̱ o̱ du̱ú ñíi̱ yo̱ kédaá xíꞌá, dá kúúó na̱ ñoo Ndios. \v 29 Dá chi̱ ña̱yuu miía̱n ndaa̱ kuiti kúú na̱ Israel, no̱ón kúú na̱ ndinoꞌo iní na̱ seídóꞌo na Ndios. Ta nío̱ na̱ kía̱n náꞌa̱ ña̱ kúú ná ña̱yuu Ndios, chi̱ ndinoꞌo ini espíritu ná kándísa ñaá ná, ta ko̱ kándéé ini na̱ ley. Ta nátaꞌan ini Ndios xiní na̱ ña̱yuu kée dión, va̱ꞌará ko̱ nátaꞌan ini ña̱yuu xiní ñaá ná. \c 3 \p \v 1 Ta, ¿á iin ña̱ ndáya̱ꞌi kíán ña̱ kúú yó na̱ Israel? Ta, ¿á iin ña̱ ndáya̱ꞌi kíán ña̱ ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ yo̱ viti? \v 2 Jaa̱n, ña̱ ndáya̱ꞌi nda̱ꞌo kíán, chi̱ chíndeé nda̱ꞌo ña yo̱. Ta mií ña̱ ndáya̱ꞌi cháá ka̱ kía̱n ni̱ xi̱ꞌo Ndios to̱ꞌon na noo̱ yo̱, na̱ Israel. \v 3 Tído, ¿ndi koo viti, chi̱ dao na̱ ñoo yo̱ ko̱ ní seídóꞌo taꞌon na choon ni̱ saꞌanda Ndios noo̱ ná? ¿Á ña̱ yóꞌo kóni̱ kaa ña̱ dánkoo taꞌani Ndios to̱ꞌon ni̱ xi̱ꞌo na noo̱ yo̱? \v 4 Ko̱ó, ko̱ ta̱ꞌón dión kíán. Diꞌa íin toon Ndios xíꞌín ña̱ ni̱ kaa na̱ kee na, va̱ꞌará ndidaá ña̱yuu ni̱ ka̱ndo̱o kúú ná na̱ to̱ꞌón, chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: \q1 Ndidaá ña̱yuu kandaa̱ ini ña̱ kée ní táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ kaꞌa̱n ní kee ní, \q1 sa̱ꞌá ño̱ó tá ná kaꞌa̱n kuáchi̱ na̱ saꞌa̱ ní, dá kía̱n kando̱o ní kakuu ní na̱ ni̱ ka̱ndeé. \p \v 5 ¿Ndi káꞌán ndoꞌó viti? Tá kua̱chi yó kédaá xíꞌín dao ka̱ ña̱yuu, dá kándaa̱ ini na̱ ña̱ íin ndaa̱ Ndios xíꞌín to̱ꞌon ni̱ xi̱ꞌo na noo̱ yo̱, ¿á ña̱ yóꞌo kóni̱ kaa ña̱ ko̱ kánian dándóꞌo Ndios nío̱ yo̱? Ko̱ó, dá chi̱ dión nákani ini ta̱a ñayuú yóꞌo. \v 6 Tído ko̱ ta̱ꞌón dión kíán, dá chi̱ tá ná o̱ dándóꞌo Ndios nío̱ yo̱ sa̱ꞌá ña̱ kini kée yó, dá kía̱n, ¿ndí koo keyíko̱ ndaa̱ na̱ saꞌa̱ dao ka̱ ña̱yuu ndéi ñayuú yóꞌo, tá dáá? \v 7 Tído, tá kua̱chi kée ndu kía̱n kédaá, dá náꞌa̱ ña̱ íin ndaa̱ Ndios xíꞌín to̱ꞌon ni̱ xi̱ꞌo na, ta nátiin na ña̱ñóꞌó noo̱ dao ka̱ ña̱yuu, ¿ndiva̱ꞌa dándóꞌo na nío̱ ndú sa̱ꞌá kua̱chi kée ndu, tá dáá?, kaá dao ndó. \v 8 Tá dión kíán, dá kía̱n, ¿á kaa yo̱ ña̱ kuu kee yó ña̱ kini, dá ná natu̱u ña̱ va̱ꞌa? Ta kaá dao ña̱yuu ña̱ dión dánaꞌa̱ ndu̱, chi̱ kátoó na̱ dátu̱ú ñaá ná, tído miía̱n ndaa̱ yaꞌi nda̱ꞌo chiya̱ꞌi na noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ káꞌa̱n na̱ dión. \s1 Káꞌa̱n Pablo ña̱ ni iin tóꞌón yó ko̱ kúú ña̱yuu ndaa̱ noo̱ Ndios \p \v 9 Ta, ¿ndi káꞌán yó viti? ¿Á ndáya̱ꞌi cháá ka̱ yóó, na̱ Israel, o̱ du̱ú na̱ ko̱ kúú na̱ Israel? Ko̱ó, ko̱ ta̱ꞌón dión kíán. Dá chi̱ sa̱ ni̱ na̱kanii xíꞌín ndó ña̱ yóó, na̱ kúú na̱ Israel, xíꞌín na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, ndidaá vá yó ñóꞌo ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi. \v 10 Dá chi̱ diꞌa va kaá tuti ii̱ Ndios: \q1 Ni iin tóꞌón ña̱yuu ko̱ kúú ña̱yuu ndaa̱ noo̱ Ndios, \q1 ta ni iin tóꞌón ná ko̱ó. \q1 \v 11 Ni iin tóꞌón ña̱yuu ko̱ kándaa̱ ini, \q1 ta ni iin tóꞌón ña̱yuu ko̱ nándukú Ndios. \q1 \v 12 Ndidaá kúú ña̱yuu ni̱ ka̱nkuei xoo noo̱ Ndios, \q1 ta ni̱ nduu na ña̱yuu ko̱ chóon. \q1 Ta ni iin na ko̱ kée ña̱ va̱ꞌa, \q1 ta ni iin tóꞌón ná ko̱ó. \q1 \v 13 Táto̱ꞌon iin yái̱ ndi̱i ña̱ nónó yúꞌu̱ kúú diko̱ ná, \q1 chi̱ kánkuei ndinoꞌo to̱ꞌon kini yúꞌu̱ ná. \q1 Ta xíꞌín yáa̱ ná káꞌa̱n na̱ ña̱ to̱ꞌón. \q1 Ta xíꞌín to̱ꞌon káꞌa̱n na̱ dárkueꞌe̱ na̱ ña̱yuu, \q1 táto̱ꞌon dárkueꞌe̱ iin koo̱ iin ña̱yuu xíꞌín ndirá dee̱n ri̱. \q1 \v 14 Ta ni̱ chití yúꞌu̱ ná ñóꞌo to̱ꞌon kini xíꞌín to̱ꞌon ova̱. \q1 \v 15 Ta kaon kána saꞌa̱ ná kuaꞌa̱n na̱ kati na ni̱í ña̱yuu xi̱ꞌín ná. \q1 \v 16 Ta ndeí kúú míí vá no̱ó xíonoo na dándóꞌo na nío̱ ña̱yuu, ta dánkoo ndaꞌí ñaá ná. \q1 \v 17 Ta ko̱ tíꞌa na kandei va̱ꞌa na xíꞌín ña̱yuu xi̱ꞌín ná. \q1 \v 18 Ta ni lúꞌu̱ ví ko̱ yu̱ꞌú niꞌini na Ndios. \p \v 19 Sa̱ꞌá ño̱ó sa̱ náꞌá vá yó ña̱ ndidaá to̱ꞌon ña̱ káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios yóꞌo, káꞌa̱n xíꞌín ndidaá na̱ ñóꞌo ti̱xi ndáꞌa̱ miíán. Sa̱ꞌá ño̱ó ná kadi na̱ Israel yúꞌu̱ ná, chi̱ mií ná xíꞌín ndidaá ka̱ ni ña̱yuu ndéi ñayuú yóꞌo nakui̱ta noo̱ Ndios iin kuu̱, dá keyíko̱ sa̱ꞌá ná. \v 20 Chi̱ ni iin tóꞌón ña̱yuu o̱ kándo̱o vii noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kée na choon saꞌándá ley. Dá chi̱ ni̱ xi̱ꞌo Ndios ley na̱ noo̱ yo̱, dá ná kandaa̱ ini yo̱ ña̱ kúú yó ña̱yuu kómí kua̱chi noo̱ ná. \s1 Kándo̱o vii yo̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé ini yo̱ Jesús \p \v 21 Tído viti náꞌa̱ Ndios noo̱ yo̱ ña̱ ió iin ka̱ ña̱ꞌa noo̱ ley, ta ño̱ó kía̱n kédaá xíꞌín yó, dá kando̱o vii yo̱ noo̱ ná. Ta mií ley xíꞌín profeta xíꞌo ndaa̱ kuendá saꞌa̱ ña̱ yóꞌo, \v 22 chi̱ dánkoo vii Ndios yo̱ noo̱ mií ná sa̱ꞌá iin tóꞌón dini̱ ña̱ kándéé iní yo̱ Jesucristo. Ta dión kée na xíꞌín ndidaá kúú ña̱yuu kándísa Jesús. Ta ko̱ ta̱ó kuendá taꞌon na ndá yoo kúú iin rá iin ña̱yuu, \v 23 dá chi̱ ndidaá táꞌa̱n va na yáꞌa kée kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kuxíká ná no̱ó ña̱ vii kúú Ndios. \v 24 Tído viti ni̱ niꞌi̱ óon yó ña̱ kándo̱o vii yo̱ noo̱ ná sa̱ꞌá ña̱ mani̱ ni̱ kee na saꞌa̱ yo̱, chi̱ ni̱ taó xóo na yó ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi sa̱ꞌá ña̱ ni̱ xiꞌi̱ Cristo Jesús saꞌa̱ yo̱. \v 25 Chi̱ ni̱ ta̱ndaꞌá ñaá Ndios ni̱ kii na ni̱ chi̱ya̱ꞌi na saꞌa̱ kua̱chi yo̱ xíꞌín nii̱ ná, ta ni̱ ndoo kua̱chi yó sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ ná. Ta ki̱ꞌo dión náꞌa̱ na̱ mií ná ña̱ kúú ná iin na̱ ndaa̱. Ta sa̱ꞌá ña̱ kueé ini Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ko̱ ní saꞌa̱n taꞌon na taó kuendá na̱ saꞌa̱ kua̱chi ni̱ kee ña̱yuu ni̱ sa̱ ndei sa̱ naꞌá. \v 26 Tído viti náꞌa̱ na̱ mií ná ña̱ kúú ná na̱ ndaa̱, dá kandaa̱ ini yo̱ ña̱ kéyíko̱ ndaa̱ na̱, ta dánkoo vii ná yó noo̱ ná sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ Jesús. \p \v 27 Ta, ¿ndeí kuaꞌa̱n ña̱ kúryíí ña̱yuu? Ni naá óon vaan. Ta, ¿ndiva̱ꞌa ni̱ naá óoan? Ni̱ naá óon vaan dá chi̱ sa̱ꞌá iin tóꞌón di̱ní ña̱ kándéé iní yo̱ Jesús kándo̱o vii yo̱ noo̱ Ndios, ta o̱ du̱ú sa̱ꞌá ña̱ kée yó choon saꞌándá ley. \v 28 Ta viti kía̱n kándaa̱ inio̱ ña̱ kándo̱o vii yo̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ Jesús, ta o̱ du̱ú sa̱ꞌá ña̱ kée yó choon saꞌándá ley. \v 29 ¿Á káꞌán ndó ña̱ kúú ná iin Ndios dáka̱ki sa̱va̱ꞌa na̱ Israel? Ko̱ó. ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ kúú taꞌani na iin Ndios dáka̱ki na̱ ko̱ kúú na̱ Israel viti? Chi̱ miía̱n ndaa̱ kúú taꞌani na Ndios noo̱ ná. \v 30 Dá chi̱ iin tóꞌón dini̱ vá kúú Ndios, ta mií ná xíꞌo ña̱ kándo̱o vií ña̱yuu ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ noo̱ ná sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní na̱ Jesús, ta xíꞌo taꞌani na ña̱ kándo̱o vií na̱ ko̱ ní taꞌa̱nda̱ ñíi̱ noo̱ ná sa̱ꞌá ña̱ kándéé taꞌani ini na̱ Jesús. \v 31 ¿Á káꞌán ndó ña̱ sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ Jesús, ñoó dánkoo xoo yó ley? Ko̱ó, chíndaya̱ꞌi diꞌa yó ley sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ Jesús. \c 4 \s1 Ni̱ ka̱ndo̱o vii Abraham noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndísa na to̱ꞌon ni̱ xi̱ꞌo Ndios noo̱ ná \p \v 1 Ta viti, ¿ndí ki̱án kaa yo̱ sa̱ꞌá Abraham, na̱ sa̱ kuu tatá sáꞌano yo̱? ¿Ndí ki̱án ni̱ ka̱ndaa̱ ini na̱ saꞌa̱ ña̱ yóꞌo? \v 2 Tá ni̱ ka̱ndo̱o vii Abraham noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ va̱ꞌa ni̱ kee na, dá kía̱n kuu va kuryíí ná. Tído ko̱ ta̱ꞌón dión kíán, sa̱ꞌá ño̱ó ko̱ ní kúu taꞌon kuryíí ná noo̱ Ndios. \v 3 Chi̱ diꞌa va káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios: “Sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé ini Abraham Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ Ndios.” \v 4 Tá ná kéchóon iin ta̱a noo̱ iin satoꞌo, ko̱ xíꞌo oon taꞌon satoꞌo ra̱ di̱ꞌón noo̱ rá, chi̱ ña̱ kánian kiꞌin ya̱ꞌi ra kíán. \v 5 Tído na̱ ko̱ kándeé ini ña̱ va̱ꞌa kée na, diꞌa kándísa na iin tóꞌón dini̱ Ndios, na̱ dánkoo vií ña̱yuu kómí kua̱chi noo̱ mií ná, no̱ón kúú na̱ kándo̱o vii noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní ñaá ná. \v 6 Ta dión taꞌani ni̱ kaa rey David ña̱ ndikáꞌán ndi kúu ví ña̱yuu kándo̱o vii noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní ñaá ná, ta o̱ du̱ú sa̱ꞌá ña̱ va̱ꞌa kée na. \v 7 Ta diꞌa ni̱ kaa na̱: \q1 Ndikáꞌán ndí kúu ví ña̱yuu, na̱ ni̱ xi̱ꞌo káꞌano ini Ndios saꞌa̱ ña̱ kini kée na, \q1 chi̱ ni̱ da̱ndóo Ndios kua̱chi na̱. \q1 \v 8 Ndikáꞌán ndi kúu ví ña̱yuu, na̱ ko̱ ní kekuendá Ndios sa̱ꞌá kua̱chi. \p \v 9 ¿Á sa̱va̱ꞌa na̱ ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ vá ni̱ꞌí ña̱ ndoo kua̱chi na noo̱ Ndios, o á niꞌi̱ taꞌani na̱ ko̱ ní taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ña̱ va̱ꞌa yóꞌo? ¿Ndi káꞌán ndó? Sa̱ ni̱ na̱kani yuꞌu̱ xíꞌín ndó ña̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé iní Abraham Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ ná. \v 10 Ta, ¿ndá oon ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ Ndios? ¿Á sa̱ dinñóꞌó ka̱ ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ná, dá ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ Ndios, o kómani̱ vá? Miía̱n ndaa̱ kuiti ko̱ ñáꞌa̱ ii̱ vá taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ná, dá ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ Ndios. \v 11 Ta cháá ka̱ chí noo̱, dá ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ná. Ta ña̱ yóꞌo náꞌa̱ ña̱ ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ Ndios tá o̱ ñáꞌa̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ná sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé iní na̱ Ndios. Sa̱ꞌá ño̱ó Abraham kúú táto̱ꞌon iin tatá noo̱ ndidaá kúú ña̱yuu kándísa Jesús, va̱ꞌará ko̱ ní taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ná, chi̱ sa̱ꞌá ña̱ kándeé iní ña̱yuu ñoó Jesús, sa̱ꞌá ño̱ó kándo̱o vii ná noo̱ Ndios. \v 12 Ta kúú taꞌani na tatá no̱ó na̱ ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱. Tído ko̱ kúú taꞌon na tatá noo̱ ná sa̱ꞌá ña̱ ni̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ óon ni na. Kúú ná tatá noo̱ ñayuú yóꞌo tá kándéé taꞌani ini na̱ Ndios táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ ka̱ndeé iní ñaá mií ná tá ko̱ ñáꞌa̱ taꞌa̱nda̱ ñíi̱ ná. \s1 Ni̱ xi̱ꞌo Ndios to̱ꞌon na noo̱ Abraham sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé iní ñaá ná \p \v 13 Chi̱ ko̱ ní kaá Ndios ña̱ ki̱ꞌo na iin níí kúú ñayuú yóꞌo noo̱ Abraham xíꞌín no̱ó de̱ꞌe ñání na̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ seídóꞌo na ley. Diꞌa ni̱ niꞌi̱ náa̱n chi̱ ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé iní ñaá ná. \v 14 Tá sa̱va̱ꞌa na̱ seídóꞌo choon saꞌándá ley ni̱ꞌí ña̱ ni̱ kaa Ndios ki̱ꞌo na, dá kía̱n ko̱ chóon taꞌon ña̱ kándéé ini yo̱ Ndios, ta ni̱ tu̱ú vá ña̱ ni̱ kaa na̱ ki̱ꞌo na noo̱ yo̱, ní kúu. \v 15 Dá chi̱ sa̱va̱ꞌa ña̱ niꞌi̱ yo̱ kée ley kúú ña̱ kuido̱ ini Ndios koni na̱ yó. Tído na̱ ko̱ó ley noo̱, no̱ón kúú na̱ ko̱ yáꞌa taꞌon noo̱án. \v 16 Ta sa̱ꞌá ña̱ kándéé ini yo̱ Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó niꞌi̱ óon yó ña̱ va̱ꞌa ni̱ kaa na̱ ki̱ꞌo na noo̱ yo̱, dá kía̱n miía̱n ndaa̱ kuiti niꞌi̱ ndidaá na̱ veꞌe Abraham ña̱ va̱ꞌa yóꞌo. Chi̱ o̱ du̱ú sa̱va̱ꞌa no̱ó na̱ kómí ley ni̱ꞌí ña̱ va̱ꞌa yóꞌo, chi̱ niꞌi̱ taꞌani ña̱yuu kándéé ini Ndios táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ ka̱ndeé ini ñaá Abraham ña̱ va̱ꞌa yóꞌo. Sa̱ꞌá ño̱ó Abraham kúú táto̱ꞌon iin tatá noo̱ ndidaá yó. \v 17 Chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios saꞌa̱ Abraham: “Ni̱ chi̱kanii yo̱ꞌó kakuuón iin tatá no̱ó kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱yuu.” Ta Ndios, na̱ ni̱ ka̱ndísa Abraham, no̱ón kúú na̱ xíꞌo ña̱ kataki na̱ ni̱ xiꞌi̱, ta káꞌa̱n na̱ sa̱ꞌá ña̱ ve̱i koo, ta taó na̱ kuendá ña̱ sa̱ ióa̱n. \p \v 18 Ni̱ ka̱ndísa ndaa̱ Abraham ña̱ ni̱ kaꞌa̱n Ndios xíꞌín ná, va̱ꞌará ko̱ó ka̱ ta̱ndeé iní ña̱ kaki iin de̱ꞌe na. Tído sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé ini na̱ Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kasa̱ndaá na̱ kúú ná iin tatá no̱ó kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱yuu, táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ kaa mií Ndios xíꞌín ná: “Ki̱ꞌo dión ví kuaꞌa̱ kakuu de̱ꞌe de̱ꞌe ñánóo̱n.” \v 19 Ta sa̱ íin ndaa̱ Abraham xíꞌín ña̱ kándéé ini na̱ ña̱ koo de̱ꞌe na, va̱ꞌará sa̱ ni̱ kusáꞌano na, chi̱ ió na̱ táto̱ꞌon iin ciento kuia̱. Ta daá dókó o̱ kóo de̱ꞌe va kúú dókó Sara. \v 20 Tído ko̱ ní kútúú ini na̱, ta ko̱ ní nákani kuáchi̱ ini na̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kaꞌa̱n Ndios ña̱ koo de̱ꞌe na. Diꞌa ni̱ na̱kuíi̱n toon cháá ka̱ na̱ xíꞌín ña̱ kándéé iní na̱ Ndios. Ta ni̱ na̱ki̱ꞌo na ña̱ñóꞌó noo̱ ná. \v 21 Dá chi̱ ni̱ ka̱ndaa̱ ka̱xí ini na̱ ña̱ ió choon noo̱ ndáꞌa̱ Ndios ña̱ kee na ndidaá kúú ña̱ꞌa ni̱ kaa na̱ kee na. \v 22 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé iní na̱ Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ ná. \v 23 Ta o̱ du̱ú saꞌa̱ iin tóꞌón Abraham káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios ña̱ ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé ini ñaá ná, \v 24 dá chi̱ nda̱ saꞌa̱ yóó taꞌani káꞌa̱n, chi̱ kándo̱o vii taꞌani yó noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ ná, ta mií ná ni̱ da̱nátaki Jesús, na̱ kúú satoꞌo yo̱. \v 25 Ta na̱ yóꞌo kúú na̱ ni̱ na̱ki̱ꞌo mií ni̱ xiꞌi̱ na̱ sa̱ꞌá kua̱chi yó. Dá ni̱ da̱nátaki ñaá Ndios, dá kuu kando̱o vii yo̱ noo̱ mií ná saꞌa̱ Jesús. \c 5 \s1 Sa̱ ni̱ ka̱ndo̱o vii vá yó noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ Jesús \p \v 1 Ni̱ ka̱ndo̱o vii vá yó noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ ná, sa̱ꞌá ño̱ó sa̱ ndéi va̱ꞌa yó xíꞌín ná sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱. \v 2 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee Jesús, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ndu̱ꞌu yó ti̱xi ndáꞌa̱ ña̱ mani̱ ni̱ kee Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ ná, ta ndíta toon yó xíꞌán. Sa̱ꞌá ño̱ó kádii̱ iní yo̱ sa̱ꞌá ta̱ndeé iní ña̱ kía̱n kandei chíchí yó noo̱ ndato náyeꞌe̱ noo̱ ió na̱. \v 3 Ta o̱ du̱ú saꞌa̱ iin tóꞌón ña̱ yóꞌo ni kádii̱ iní yo̱, chi̱ kádii̱ taꞌani iní yo̱ tein ta̱ndóꞌó ndóꞌo yó, dá chi̱ sa̱ náꞌá vá yó ña̱ ta̱ndóꞌó kédaá, dá kati̱ꞌa yó kundeé ini yo̱. \v 4 Ta sa̱ꞌá ña̱ kúndeé ini yo̱, sa̱ꞌá ño̱ó kána va̱ꞌa yó noo̱ Ndios, ta sa̱ꞌá ña̱ kána va̱ꞌa yó noo̱ mií ná, sa̱ꞌá ño̱ó niꞌi̱ yo̱ cháá ka̱ ta̱ndeé iní noo̱ ná. \v 5 Ta ta̱ndeé iní yóꞌo kía̱n ko̱ dátu̱ú taꞌan vaan yó, chi̱ ni̱ na̱kutí nío̱ yo̱ xíꞌín ña̱ kúꞌu̱ nda̱ꞌo ini Ndios saꞌa̱ yo̱ ni̱ kee Espíritu ii̱ mií ná, na̱ ni̱ xi̱ꞌo na noo̱ yo̱. \p \v 6 Ko̱ kándeé yó dáka̱ki yó mií yó, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kii Cristo Jesús tá ni̱ kasa̱ndaá tiempo ni̱ ka̱xi Ndios, ta ni̱ xiꞌi̱ na̱ sa̱ꞌá na̱ kómí kua̱chi. \v 7 Miía̱n ndaa̱ iin ña̱ kuáchi̱ nda̱ꞌo kíán ña̱ naki̱ꞌo iin ña̱yuu mií ná ña̱ kuu na̱ saꞌa̱ iin ña̱yuu ndaa̱. Tído ndá ndi kuu ió iin ña̱yuu xino̱ ini naki̱ꞌo na mií ná ña̱ kuu na̱ saꞌa̱ iin ña̱yuu va̱ꞌa. \v 8 Tído Ndios kúú na̱ náꞌa̱ ña̱ kúꞌu̱ nda̱ꞌo ini na̱ saꞌa̱ yo̱, dá chi̱ xía̱n nani kúú ii̱ vá yó ña̱yuu kómí kua̱chi, Cristo Jesús kúú na̱ ni̱ xiꞌi̱ saꞌa̱ yo̱. \v 9 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndo̱o vii yo̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ sata Jesús nii̱ ná saꞌa̱ yo̱, sa̱ꞌá ño̱ó miía̱n ndaa̱ kuiti ka̱ki va yó kee mií Jesús no̱ó ña̱ xído̱ ini Ndios xiní na̱ ña̱yuu kómí kua̱chi. \v 10 Chi̱ ni̱ sa̱ kuu yó ña̱yuu ko̱ ní sá neꞌe táꞌan va̱ꞌa xíꞌín Ndios, tído ni̱ na̱kiꞌin táꞌan va̱ꞌa Ndios xíꞌín yó sa̱ꞌá ña̱ ni̱ xiꞌi̱ de̱ꞌe na saꞌa̱ yo̱. Ta viti sa̱ꞌá ña̱ ni̱ na̱kiꞌin táꞌan va̱ꞌa yó xíꞌín ná, sa̱ꞌá ño̱ó miía̱n ndaa̱ kuiti ka̱ki yó sa̱ꞌá ña̱ ni̱ na̱taki de̱ꞌe na ió na̱. \v 11 Ta o̱ du̱ú ña̱ yóꞌo oon ni niꞌi̱ yo̱, chi̱ ió ndeé ini yo̱ xíꞌín Ndios saꞌa̱ Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱, chi̱ saꞌa̱ mií ná ni̱ kasa̱ndaá yo̱ ni̱ na̱kiꞌin táꞌan va̱ꞌa yó xíꞌín Ndios. \s1 Sa̱ꞌá kua̱chi ni̱ kee Adán kánian kuu yo̱, ta sa̱ꞌá ña̱ va̱ꞌa ni̱ kee Jesús niꞌi̱ yo̱ ña̱ kataki chíchí yó \p \v 12 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ya̱ꞌa iin ta̱a naní Adán ni̱ kee ra kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ka̱sáꞌá ña̱yuu ndéi ñayuú yóꞌo kée na kua̱chi. Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee ta̱a ñoó kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ xiꞌi̱ ra̱. Dá ni̱ ka̱sáꞌá taꞌani xíꞌi̱ ndidaá kúú ña̱yuu, chi̱ ndidaá ná ni̱ ka̱sáꞌá yáꞌa kée kua̱chi. \v 13 Tá o̱ ñáꞌa̱ ki̱ꞌo Ndios ley na̱ noo̱ Moisés, sa̱ ndei va ña̱yuu sa̱ kee na kua̱chi. Tído sa̱ꞌá ña̱ ko̱ ní ya̱ꞌa na noo̱ ni iin ley, sa̱ꞌá ño̱ó ko̱ ní taó kuendá Ndios kua̱chi ni̱ kee na. \v 14 Tído nda̱ tiempo Adán, ta nda̱ tiempo Moisés sa̱ xíꞌi̱ ña̱yuu, va̱ꞌará ko̱ ní ya̱ꞌa na noo̱ choon saꞌándá Ndios táto̱ꞌon ni̱ kee Adán. \p Ta Adán ni̱ sa̱ kuu táto̱ꞌon iin ko̱ndaꞌi̱ iin ka̱ ta̱a ni̱ kii sata̱ rá. \v 15 Tído díin va kúú ña̱ va̱ꞌa níꞌi̱ yó noo̱ Ndios o̱ du̱ú ña̱ níꞌi̱ yo̱ sa̱ꞌá kua̱chi ni̱ kee Adán. Dá chi̱ sa̱ꞌá kua̱chi ni̱ kee ra, níꞌi̱ ndidaá kúú ña̱yuu ña̱ xíꞌi̱ na̱. Tído kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱yuu níꞌi̱ kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱ mani̱ xíꞌín ña̱ va̱ꞌa noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee iin ka̱ ta̱a, na̱ kúú Jesucristo. \p \v 16 Chi̱ ña̱ va̱ꞌa níꞌi̱ yó noo̱ Ndios, ko̱ kúú nóó taꞌan vaan xíꞌín ña̱ níꞌi̱ yo̱ sa̱ꞌá kua̱chi ni̱ kee Adán. Dá chi̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ya̱ꞌa Adán ni̱ kee ra kua̱chi ñoó, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ka̱sáꞌá ndóꞌo nío̱ yo̱, ta ni̱ ka̱ndo̱o yó kúú yó ña̱yuu kómí kua̱chi noo̱ Ndios. Tído sa̱ꞌá ña̱ kómí yó kua̱ꞌá nda̱ꞌo kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kee Ndios ña̱ mani̱ xíꞌín yó, dá ná kuu kando̱o vii yo̱ noo̱ ná. \v 17 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ya̱ꞌa iin ta̱a ni̱ kee ra kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó níꞌi̱ ndidaá ña̱yuu ña̱ xíꞌi̱ na̱. Tído yóó kúú na̱ ni̱ꞌí ña̱ kataki chíchí yó sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee iin ka̱ ta̱a, na̱ kúú Jesucristo, chi̱ saꞌa̱ míí ná níꞌi̱ yó kua̱ꞌá ña̱ mani̱ noo̱ Ndios, ta níꞌi̱ taꞌani yó ña̱ kándo̱o vii yo̱ noo̱ ná. \v 18 Ta sa̱ꞌá kua̱chi ni̱ kee iin tóꞌón ta̱a, sa̱ꞌá ño̱ó ndidaá ña̱yuu kándo̱o kúú ná na̱ kómí kua̱chi noo̱ Ndios. Ta ki̱ꞌo dión taꞌani sa̱ꞌá ña̱ va̱ꞌa ni̱ kee iin ka̱ ta̱a, sa̱ꞌá ño̱ó ndidaá ña̱yuu kuu kando̱o vii noo̱ Ndios, ta niꞌi̱ ná ña̱ kataki chíchí ná. \p \v 19 Chi̱ sa̱ꞌá ña̱ ko̱ ní seídóꞌo iin ta̱a choon ni̱ saꞌanda Ndios noo̱ rá, sa̱ꞌá ño̱ó ndidaá kúú ña̱yuu kómí kua̱chi noo̱ Ndios. Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ seídóꞌo iin ka̱ ta̱a choon ni̱ saꞌanda Ndios noo̱ ná, sa̱ꞌá ño̱ó kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱yuu ni̱ꞌí ña̱ kando̱o vii ná noo̱ Ndios. \v 20 Ni̱ xi̱ꞌo Ndios ley na̱ noo̱ yo̱, dá ná kandaa̱ ini yo̱ ña̱ kua̱ꞌá nda̱ꞌo kua̱chi kómí yó noo̱ ná. Tído sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ndu̱kuaꞌa̱ ka̱ ví kua̱chi yo̱ noo̱ ná, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ndu̱káꞌano cháá ka̱ ví ña̱ mani̱ ni̱ kee na xíꞌín yó. \v 21 Chi̱ táto̱ꞌon sa̱ da̱ndáki kua̱chi ña̱yuu, dá sa̱ xíꞌi̱ na̱, ki̱ꞌo dión taꞌani dándáki ña̱ mani̱ Ndios ndidaá yó, dá kando̱o vii yo̱ noo̱ ná, dá niꞌi̱ yo̱ ña̱ kataki chíchí yó saꞌa̱ Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱. \c 6 \s1 Sa̱ ni̱ xiꞌi̱ va yó no̱ó kua̱chi, ta ni̱ na̱taki yo̱ kandísa yó Jesús \p \v 1 ¿Ndi káꞌán ndó viti? ¿Á va̱ꞌa va kee ii̱ yó kua̱chi, dá ná kuꞌu̱ káꞌano cháá ka̱ ini Ndios saꞌa̱ yo̱? \v 2 Ko̱ó, ko̱ ta̱ꞌón dión kíán. Dá chi̱ sa̱ ni̱ xiꞌi̱ va yó no̱ó kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó, ¿ndi kee yó nandió kuéi yó kee tuku yóa̱n, tá dáá? \v 3 ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ tá ni̱ sodo̱ ndúta̱ yo̱, dá iin ni̱ nduu yó xíꞌín Cristo Jesús? Chi̱ tá ni̱ sodo̱ ndúta̱ yo̱ kíán táto̱ꞌon ni̱ xiꞌi̱ nduú yo̱ xíꞌín ná. \v 4 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ xiꞌi̱ nduú yo̱ xíꞌín ná, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ndu̱xi nduú yo̱ xíꞌín ná tá ni̱ sodo̱ ndúta̱ yo̱. Dá kíán, táto̱ꞌon ki̱ꞌo ndato téí ni̱ da̱nátaki Ndios Cristo Jesús xíꞌín ndée̱ ndato na̱, ki̱ꞌo dión taꞌani ni̱ na̱taki yo̱ kandei yó kakuu yó ña̱yuu sa̱á ni̱ kee Ndios. \v 5 Táto̱ꞌon ki̱ꞌo iin ni̱ nduu yó xíꞌín ná tá ni̱ xiꞌi̱ nduú yo̱ xíꞌín ná, ki̱ꞌo dión taꞌani nataki yo̱ táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ na̱taki mií ná. \p \v 6 Kándaa̱ inio̱ ña̱ ni̱ sa̱rkaa nduú ña̱ ni̱ sa̱ kuu yó tá sata̱ xíꞌín Jesús ndi̱ka cruz, dá kía̱n ná naá ña̱ kátoó ñíi̱ yo̱ keean kua̱chi, dá ná dáꞌa ka̱ ni kee yó choon saꞌándáa̱n. \v 7 Chi̱ ña̱yuu ni̱ xiꞌi̱, sa̱ ni̱ ke̱xoo na ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi. \v 8 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ xiꞌi̱ nduú yo̱ xíꞌín Cristo Jesús, sa̱ꞌá ño̱ó kándéé káꞌano iní yo̱ ña̱ kandei nduú yo̱ xíꞌín ná. \v 9 Chi̱ sa̱ náꞌá yó ña̱ ni̱ na̱taki Jesús, sa̱ꞌá ño̱ó o̱ nándió ko̱o ka̱ na̱ kuu na̱, chi̱ ko̱ó ka̱ choon noo̱ ndaꞌá ña̱ saꞌání ndi̱i ña̱ kaꞌání ñaá. \p \v 10 Chi̱ tá ni̱ xiꞌi̱ Jesús, ta kúú iin tóꞌón dáá vá ni̱ xiꞌi̱ na̱ saꞌa̱ ndidaá kua̱chi yó. Ta viti takí na̱ ió na̱ kée na ña̱ kóni̱ Ndios. \v 11 Ta dión taꞌani taó kuendá ndo̱ ña̱ ni̱ xiꞌi̱ ndo̱ no̱ó kua̱chi, ta viti takí ndo̱ kée ndó ña̱ kóni̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee Cristo Jesús, na̱ kúú satoꞌo yo̱. \p \v 12 Sa̱ꞌá ño̱ó ná dáꞌa ni konó ka̱ ndo̱ ña̱ dándáki kua̱chi ñíi̱ ndíxi tóo ndó. Ta ná dáꞌa ka̱ ni kueídóꞌo ndó ña̱ kini kóni̱ ñíi̱ ndo̱ keean. \v 13 Ta ni o̱ sa̱ kíꞌo ndó ni lúꞌu̱ ñíi̱ ndo̱ no̱ó kua̱chi, dá kakian iin ña̱ꞌa kéchóon no̱ó ña̱ kini. Diꞌa naki̱ꞌo ndó míí ndó noo̱ Ndios táto̱ꞌon iin ña̱yuu ni̱ na̱taki tein na̱ ni̱ xiꞌi̱. Ta naki̱ꞌo taꞌani ndó ñíi̱ ndo̱ noo̱ Ndios, dá ná kakian iin ña̱ꞌa kéchóon no̱ó ña̱ va̱ꞌa. \v 14 Ko̱ dándáki ka̱ kua̱chi ndoꞌó, dá chi̱ ko̱ ñóꞌo ka̱ ndo̱ ti̱xi ndáꞌa̱ ley Moisés, nda̱á diꞌa noo̱ ndáꞌa̱ ña̱ mani̱ Ndios vá ñóꞌo ndó viti. \s1 Kúú yó na̱ kée ña̱ va̱ꞌa kóni̱ Ndios \p \v 15 Sa̱ꞌá ño̱ó, ¿á kuu va ya̱ꞌa yó keeá kua̱chi sa̱ꞌá ña̱ ko̱ ñóꞌo ka̱ yo̱ ti̱xi ndáꞌa̱ ley ñoó, chi̱ nda̱á noo̱ ndáꞌa̱ ña̱ mani̱ Ndios vá ñóꞌo yó viti? Ko̱ó, o̱ kúu taꞌon. \v 16 ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ tá naki̱ꞌo ndó mií ndó ña̱ kakuu ndó na̱ kéchóon noo̱ iin satoꞌo, dá kía̱n kánian kueídóꞌo ndó na̱, chi̱ ñóꞌo ndó ti̱xi ndáꞌa̱ ná? Sa̱ꞌá ño̱ó tá ná naki̱ꞌo ndó mií ndó ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi kakuuan satoꞌo ndo̱, dá kía̱n niꞌi̱ ndo̱ ña̱ kánian kuu ndo̱. Tído, tá ná naki̱ꞌo ndó mií ndó ti̱xi ndáꞌa̱ ña̱ kóni̱ Ndios, dá kía̱n niꞌi̱ ndo̱ ña̱ kando̱o vii ndo̱ noo̱ ná. \p \v 17 Tído náki̱ꞌo yuꞌu̱ ndivéꞌe noo̱ Ndios, dá chi̱ va̱ꞌará ni̱ sa̱ ñoꞌo ndó ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi, tído ni̱ ka̱ndísa ndaa̱ ndo̱ xíꞌín ndinoꞌo nío̱ ndo̱ ña̱ kúú to̱ꞌon va̱ꞌa ni̱ na̱tiin ndó. \v 18 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱nkuei xoo ndó ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kasa̱ndaá ndo̱ kúú ndó na̱ kée ña̱ va̱ꞌa kóni̱ Ndios. \p \v 19 Iói̱ dákíꞌin táꞌin dao to̱ꞌon xíꞌín ña̱ dánaꞌi̱ noo̱ ndo̱, dá chi̱ sa̱va̱ꞌa ña̱xintóni̱ ta̱a va kómí ndó. Chi̱ táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ na̱ki̱ꞌo ndó ñíi̱ ndo̱ keean ña̱ kaꞌan noo̱ xíꞌín ña̱ xíxi ini tá sata̱, ki̱ꞌo dión taꞌani naki̱ꞌo ndó mií ndó viti kee ndó ña̱ va̱ꞌa kóni̱ Ndios, dá kasandaá ndo̱ koo vii ndo̱ noo̱ ná. \v 20 Chi̱ tá ni̱ sa̱ ñoꞌo ndó ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi, ni̱ sa̱ ndita xoo ndó no̱ó ña̱ va̱ꞌa kóni̱ Ndios. \v 21 Tído, ¿ndí ki̱án va̱ꞌa ni̱ niꞌi̱ ndo̱ sa̱ꞌá ña̱ kini ni̱ sa̱ kee ndó, táꞌa̱n ña̱ kédaá xíꞌín ndó, dá xíkaꞌan noo̱ ndo̱ viti? Chi̱ sa̱va̱ꞌa ña̱ niꞌi̱ ña̱yuu kée dión kía̱n kánian kuu na̱. \v 22 Tído viti sa̱ ni̱ ka̱nkuei xoo ndó ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi, ta ni̱ nduu ndó na̱ kéchóon noo̱ Ndios. Ta ña̱ va̱ꞌa niꞌi̱ ndo̱ noo̱ Ndios kía̱n ña̱ koo vii ndo̱ noo̱ míí ná, ndiꞌi daá, dá niꞌi̱ ndo̱ ña̱ kataki chíchí ndó. \v 23 Chi̱ ya̱ꞌi niꞌi̱ yo̱ sa̱ꞌá ña̱ kée yó kua̱chi kúú ña̱ kánian kuu yo̱. Tído ña̱ va̱ꞌa xíꞌo oon Ndios noo̱ yo̱ kúú ña̱ niꞌi̱ yo̱ ña̱ kataki chíchí yó sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ Cristo Jesús, na̱ kúú satoꞌo yo̱. \c 7 \s1 Ko̱ ñóꞌo ka̱ yo̱ ti̱xi ndáꞌa̱ ley Moisés \p \v 1 ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndó, ñani, ndoꞌó na̱ náꞌá ndi káꞌa̱n ley, ña̱ dándáki ley ña̱yuu sa̱va̱ꞌa nani takí na̱ ndéi na? \v 2 Chi̱ kíán táto̱ꞌon ki̱ꞌo ndóꞌo iin ñáꞌa̱ ni̱ ta̱ndáꞌa̱, chi̱ ndíko̱ táꞌán xíꞌín yíi̱a̱n noo̱ ley nani takí ra̱. Tído, tá ni̱ xiꞌi̱ ra̱, dá kía̱n ni̱ ndaxí vá ñáꞌa̱ ñoó xíꞌín yíi̱a̱n noo̱ ley. \v 3 Tído tá ió takí yíi̱a̱n xíꞌán, ta ni̱ na̱kiꞌin táꞌan xíꞌín iin ka̱ ta̱a, dá kía̱n yáꞌán kéeán kua̱chi xíꞌín ra̱ ko̱ kúú yíi̱a̱n. Tído tá ni̱ xiꞌi̱ yíi̱a̱n, dá kía̱n ni̱ nono̱ noo̱a̱n noo̱ ley ñoó. Sa̱ꞌá ño̱ó tá ni̱ ta̱ndáꞌa̱n xíꞌín iin ka̱ ta̱a, dá kía̱n ko̱ yáꞌa taꞌan vaán kéeán kua̱chi. \p \v 4 Ta dión taꞌani ndóꞌo ndoꞌó, ñani miíi̱. Sa̱ ni̱ xiꞌi̱ va ndó noo̱ ley sa̱ꞌá ña̱ ni̱ xiꞌi̱ Cristo Jesús saꞌa̱ ndo̱, dá nakiꞌin táꞌan ndó xíꞌín mií Jesús, na̱ ni̱ na̱taki tein na̱ ni̱ xiꞌi̱, dá kuu kee yó ña̱ va̱ꞌa noo̱ Ndios. \v 5 Chi̱ tá ni̱ sa̱ ndei yó sa̱ kee yó ña̱ kóni̱ ñíi̱ yo̱, xiní ndidaá kua̱chi kini sa̱ ka̱toó yo̱ sa̱ kee yó, chi̱ ley sa̱ da̱ndóto ña̱ kini ñóꞌo nío̱ yo̱, dá sa̱ ka̱toó yo̱ kee yóa̱n, ta ña̱ niꞌi̱ yó sa̱ꞌá ña̱ sa̱ kee yó ña̱ yóꞌo kíán ña̱ kánian kuu yo̱, ní kúu. \v 6 Tído viti ni̱ ka̱nkuei xoo yó ti̱xi ndáꞌa̱ ley, chi̱ sa̱ ni̱ xiꞌi̱ yo̱ no̱ó ña̱ sa̱ da̱ndáki yó tá sata̱. Ta viti ni̱ ndu̱ꞌu yó ti̱xi ndáꞌa̱ iin choon sa̱á, ña̱ kúú ña̱ kóni̱ Espíritu ii̱ Ndios, ta ko̱ ñóꞌo ka̱ yo̱ ti̱xi ndáꞌa̱ ley yatá. \s1 Yóꞌo káꞌa̱n Pablo sa̱ꞌá kua̱chi nákaa̱ ini na̱ \p \v 7 ¿Ndi kaa yo̱ viti? ¿Á ko̱ ta̱ꞌón ña̱ va̱ꞌa kúú ley yóꞌo? Ko̱ó, ko̱ ta̱ꞌón dión kíán. Tído ko̱ ní sá naꞌá taꞌon yuꞌu̱ ndí ki̱án kúú kua̱chi tá ko̱ ní dánaꞌa̱ ley noo̱í. Chi̱ ndi koo kandaa̱ ini yuꞌu̱ ña̱ ko̱ kánian katoói̱ ña̱ꞌa kómí dao ka̱ ña̱yuu tá ko̱ ní kaa ley diꞌa xíꞌíín: “Ná dáꞌa ni katoó ndo̱ ña̱ꞌa kómí dao ka̱ ña̱yuu.” \v 8 Tído tá ni̱ ka̱ndaa̱ inii̱ ña̱ dión saꞌándá ley choon, kua̱chi nákaa̱ inii̱ ni̱ kedaá xíꞌíín, dá ni̱ ka̱sáꞌá kátoó cháá ka̱i̱ kakomí ña̱ꞌa dao ka̱ ña̱yuu. Chi̱ tá ko̱ ní sá naꞌí ley, iin ña̱ꞌa ko̱ sá taki va sa̱ kuu kua̱chi noo̱í. \v 9 Tá sa̱ naꞌá ni̱ kaꞌín ña̱ va̱ꞌa ni̱ sa̱ ioi̱ xíꞌín Ndios, chi̱ ko̱ ní sá naꞌí choon saꞌándá ley na̱. Tído tá ni̱ ka̱ndaa̱ inii̱ choon saꞌándáa̱n, dá ni̱ na̱níꞌi̱ ndée̱ cháá ka̱ ví kua̱chi kéei, ta ni̱ ka̱ndaa̱ inii̱ ña̱ kánian kuui̱. \v 10 Ni̱ xi̱ꞌo Ndios choon yóꞌo noo̱ yo̱, dá kandei va̱ꞌa yó. Tído ña̱ yóꞌo diꞌa ni̱ kedaá xíꞌín yuꞌu̱, dá ni̱ ka̱ndaa̱ inii̱ ña̱ kánian kuui̱ noo̱ Ndios. \v 11 Chi̱ ni̱ tiin ndaa ña̱ kúú kua̱chi choon saꞌándá ley, ta ni̱ da̱nda̱ꞌávía̱n yuꞌu̱. Sa̱ꞌá ño̱ó kua̱chi yuꞌu̱ kía̱n ni̱ kedaá xíꞌíín, dá ni̱ xiꞌi̱i̱ noo̱ Ndios ni̱ kee choon saꞌándá ley. \v 12 Tído miía̱n ndaa̱ ña̱ ii̱ kúú ley yóꞌo, ta choon saꞌándáa̱n kúú ña̱ ii̱, ta kíán ña̱ ndaa̱ xíꞌín ña̱ va̱ꞌa. \p \v 13 Sa̱ꞌá ño̱ó, ¿á ley va̱ꞌa yóꞌo kía̱n ni̱ kedaá xíꞌín yuꞌu̱ ña̱ kánian kuui̱? Ko̱ó, chi̱ ni̱ naꞌa̱ kua̱chi miíán ña̱ kíán ña̱ kini, chi̱ miíán ni̱ xi̱ꞌo ña̱ kánian kuui̱ ni̱ kee ley va̱ꞌa yóꞌo. Ta sa̱ꞌá ña̱ kée ña̱ kúú kua̱chi dión xíꞌín ley yóꞌo, sa̱ꞌá ño̱ó náꞌa̱n miíán ña̱ kini nda̱ꞌo ña. \v 14 Chi̱ náꞌá yó ña̱ iin ña̱ ii̱ ni̱ kii noo̱ Ndios kúú ley, tído yuꞌu̱ kúú iin ta̱a ñayuú yóꞌo, chi̱ nákaa̱i̱ ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi. \v 15 Ko̱ kándaa̱ taꞌon ini yuꞌu̱ ña̱ kéei. Chi̱ ko̱ kéei ña̱ va̱ꞌa káꞌín keei. Diꞌa ña̱ ko̱ nátaꞌan inii̱ keei, dión kéei. \v 16 Tá kéei ña̱ ko̱ kóni̱i̱ keei, dá kía̱n nákonii̱ ña̱ iin ña̱ va̱ꞌa nda̱ꞌo kúú ley. \v 17 Chi̱ o̱ du̱ú mií ka̱ yuꞌu̱ kée ña̱ kini. Kua̱chi nákaa̱ ini vei kía̱n kédaá xíꞌíín, dá kéei ña̱. \v 18 Ta náꞌá vá yuꞌu̱ ña̱ ko̱ ta̱ꞌón ña̱ va̱ꞌa nákaa̱ inii̱, ta ña̱ yóꞌo káꞌi̱n saꞌa̱ ñíi̱í. Chi̱ miía̱n ndaa̱ káꞌín keei ña̱ va̱ꞌa, tído ko̱ kándeé taꞌoin keei ña̱. \v 19 Dá chi̱ ko̱ kée taꞌon yuꞌu̱ ña̱ va̱ꞌa káꞌín keei. Diꞌa ña̱ kini, ña̱ ko̱ káꞌín keei, ñoó diꞌa kée yuꞌu̱. \v 20 Chi̱ tá kée yuꞌu̱ ña̱ ko̱ káꞌín keei, dá kía̱n o̱ du̱ú ta̱ꞌón mií yuꞌu̱ kée ña. Kua̱chi nákaa̱ ini vei, ño̱ó vá kía̱n kédaá xíꞌíín, dá kéei ña̱. \p \v 21 Ta ña̱ yóꞌo kía̱n ndóꞌi tá káꞌín keei ña̱ va̱ꞌa, chi̱ ña̱ kini nákaa̱ inii̱, ñoó kía̱n sadí noo̱í. \v 22 Ta ndinoꞌo ini miíi̱ nátaꞌan inii̱ xiníi̱ choon saꞌándá ley Ndios, \v 23 tído ió iin ka̱ ña̱ꞌa ndóꞌi, chi̱ ña̱ kóni̱ ñíi̱í naá táꞌan xíꞌín ña̱ va̱ꞌa kóni̱ ña̱xintóni̱í. Ta kúú kándéé vá ña̱ kóni̱ ñíi̱í náchiꞌan yuꞌu̱ ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi. \p \v 24 ¡Ndaꞌí kúu ví yuꞌu̱! ¿Ndá yoo ví dáka̱ki yuꞌu̱ ti̱xi ndaꞌá kua̱chi kóni̱ ñíi̱í, ña̱ néꞌe ña̱ kuaꞌi̱n kuui̱? \v 25 Tído náki̱ꞌo yuꞌu̱ ndivéꞌe noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱. Ta diꞌa ndóꞌi: xíꞌín ña̱xintóni̱í kéei choon saꞌándá ley Ndios, tído ñíi̱í kía̱n nákaa̱ ii̱ vá ti̱xi ndáꞌa̱ kua̱chi. \c 8 \s1 Ña̱ yóꞌo kúú ña̱ va̱ꞌa xíꞌo Espíritu ii̱ Ndios noo̱ yo̱ \p \v 1 Ta viti kía̱n ko̱ó ka̱ kua̱chi yó noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ iin ni̱ nduu yó xíꞌín Cristo Jesús, chi̱ ko̱ ndéi ka̱ yo̱ kee yó ña̱ kóni̱ ñíi̱ yo̱, nda̱á ndéi yó kée yó ña̱ kóni̱ Espíritu ii̱ Ndios. \v 2 Chi̱ Espíritu ii̱ Ndios, na̱ xíꞌo ña̱ kataki chíchí yó saꞌa̱ Cristo Jesús, no̱ón kúú na̱ ni̱ taó xóo yuꞌu̱ ti̱xi ndaꞌá kua̱chi, xíꞌín no̱ó ña̱ kánian kuui̱. \v 3 Chi̱ ko̱ ní kándeé taꞌon ley taó xóoan yó ti̱xi ndaꞌá kua̱chi, chi̱ ko̱ ní kándeé yó kee yó choon saꞌándáa̱n. Sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ta̱ndaꞌá Ndios de̱ꞌe mani̱ ná ni̱ kii na ñayuú yóꞌo, ta ni̱ nduu na iin ta̱a ñayuú yóꞌo táto̱ꞌon kúú mií yó, na̱ kómí kua̱chi. Chi̱ ni̱ kii na nakuido na kua̱chi yó, dá ni̱ kuu ni̱ taó xóo na yó ti̱xi ndáꞌán. \v 4 Ta ki̱ꞌo dión ni̱ ka̱ndeé ná ni̱ da̱xínko̱o ndiꞌi na choon saꞌándá ley Ndios saꞌa̱ yóó, na̱ ko̱ ndéi ka̱ kee ña̱ kóni̱ ñíi̱, nda̱á ndéi yó kée yó ña̱ kóni̱ Espíritu ii̱ Ndios. \p \v 5 Ta ña̱yuu ñóꞌo ti̱xi ndaꞌá ña̱ kóni̱ ñíi̱ ná, no̱ón kúú na̱ ndíꞌi cháá ka̱ ini kee ña̱ kóni̱ mií ná. Tído na̱ ñóꞌo ti̱xi ndáꞌa̱ Espíritu ii̱ Ndios, no̱ón kúú na̱ ndíꞌi cháá ka̱ ini kee ña̱ kóni̱ mií Espíritu. \v 6 Chi̱ ña̱yuu ndíꞌi ini kee ña̱ kóni̱ ñíi̱ ná, no̱ón kúú na̱ ni̱ꞌí ña̱ kuu na̱. Tído ña̱yuu ndíꞌi ini kee ña̱ kóni̱ Espíritu ii̱ Ndios, no̱ón kúú na̱ ni̱ꞌí ña̱ kataki chíchí ná, xíꞌín ña̱ koo va̱ꞌa ini na̱. \v 7 Chi̱ ña̱ kini kóni̱ ñíi̱ yo̱, ño̱ó kía̱n naá táꞌan xíꞌín ña̱ kóni̱ Ndios, dá chi̱ ko̱ kóni̱a̱n kueídóꞌan choon saꞌándá na̱, ta ko̱ káti̱ꞌaan keean ña̱. \v 8 Sa̱ꞌá ño̱ó na̱ ndéi kée ña̱ kóni̱ ñíi̱ ná, no̱ón kúú na̱ o̱ kándeé ña̱ nataꞌan ini Ndios koni ñaá ná. \p \v 9 Tído ndoꞌó, ko̱ ndéi ka̱ ndo̱ kee ndó ña̱ kóni̱ ñíi̱ ndo̱, nda̱á ndéi ndó kée ndó ña̱ kóni̱ Espíritu ii̱ Ndios, tá miía̱n ndaa̱ ió na̱ ini ndo̱. Tído tá ió iin káa ndó ko̱ ñáꞌa̱ kakomí Espíritu Cristo ini nío̱ ndo̱, dá kía̱n ko̱ kúú taꞌon ndó kuendá na̱. \v 10 Tído tá ió Cristo ini ndo̱, dá kía̱n sa̱ ni̱ xiꞌi̱ va ñíi̱ ndo̱ no̱ó kua̱chi, tído takí va espíritu ndo̱, chi̱ sa̱ ni̱ ka̱ndo̱o vii ndó noo̱ Ndios. \v 11 Tá miía̱n ndaa̱ ió Espíritu na̱ ni̱ da̱nátaki Jesús ini ndo̱, dá kía̱n na̱ ni̱ da̱nátaki Cristo Jesús tein na̱ ni̱ xiꞌi̱, no̱ón taꞌani kúú na̱ dánátaki yikí ko̱ño ndo̱ kée Espíritu ii̱ ná, na̱ ió ini ndo̱. \v 12 Sa̱ꞌá ño̱ó, ñani miíi̱, kánian kee yó ña̱ kóni̱ Espíritu ii̱ Ndios, ta ko̱ káni ka̱a̱n kee yó ña̱ kóni̱ ñíi̱ yo̱. \v 13 Chi̱ tá ndéi ndó kée ndó ña̱ kóni̱ ñíi̱ ndo̱, dá kía̱n kánian kuu va ndó. Tído tá dándíꞌi ndó ña̱ kini kóni̱ ñíi̱ ndo̱ xíꞌín ndée̱ Espíritu ii̱ Ndios, dá kía̱n kataki chíchí ndó. \p \v 14 Chi̱ ndidaá na̱ xíꞌo mií ña̱ kandaka ñaá Espíritu ii̱ Ndios, no̱ón ndisa kúú de̱ꞌe Ndios. \v 15 Dá chi̱ ko̱ ní nátiin ndó iin espíritu, táꞌa̱n ña̱ kedaá xíꞌín ndó, dá kañoꞌo tuku ndó ti̱xi ndáꞌa̱ ña̱ yu̱ꞌú ndo̱. Diꞌa ni̱ na̱tiin ndó Espíritu ii̱. Ta mií ná ni̱ ndee ndó de̱ꞌe Ndios. Ta mií ná kédaá xíꞌá, dá káyuꞌú yó na̱ diꞌa: “Tatá lóꞌo̱ miíi̱.” \v 16 Ta Espíritu ii̱ Ndios kúú na̱ xíꞌo kuendá noo̱ espíritu míí yó ña̱ miía̱n ndaa̱ kuiti kúú yó de̱ꞌe Ndios. \v 17 Ta sa̱ꞌá ña̱ kúú yó de̱ꞌe Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó niꞌi̱ taꞌani yó ña̱ ni̱ kaa Ndios ki̱ꞌo na noo̱ yo̱, ta natiin nduú yo̱án xíꞌín Cristo. Tá ná ndoꞌo naní nío̱ yo̱ saꞌa̱ ná, táto̱ꞌon ni̱ ndoꞌo mií ná, dá kía̱n natiin nduú yo̱ ña̱ñóꞌó xíꞌín ná noo̱ ndato káa induú. \p \v 18 Tído yuꞌu̱ kúú ra̱ kándaa̱ ini ña̱ o̱ nákiꞌin táꞌan taꞌan vaan ña̱ ndóꞌo nío̱ yo̱ tiempo viti xíꞌín ña̱ ndato téí koni yo̱ naꞌa̱ Ndios noo̱ yo̱ chí noo̱. \v 19 Chi̱ ndáti kíi̱ ndidaá ña̱ꞌa ni̱ ka̱va̱ꞌa Ndios ña̱ kasandaá kuu̱ naꞌa̱ Ndios ndá yoo kúú de̱ꞌe na. \v 20 Ta ndidaá ña̱ꞌa ni̱ ka̱va̱ꞌa Ndios ni̱ niꞌi̱ táꞌi̱ ña̱ tu̱úán. Tído o̱ du̱ú sa̱ꞌá ña̱ kóni̱ miíán ndóꞌan dión, dá chi̱ ki̱ꞌo dión ni̱ koni̱ mií Ndios kee na xíꞌán. Tído ni̱ xi̱ꞌo na ta̱ndeé iní ña̱ kasandaá iin kuu̱, \v 21 dá taó xóo naa̱n ti̱xi ndáꞌa̱ ña̱ kuaꞌa̱n tu̱úán, dá natiian ña̱ ndato kooan táto̱ꞌon ki̱ꞌo ndato téí kandei na̱ kúú de̱ꞌe Ndios. \p \v 22 Chi̱ sa̱ náꞌá yó ña̱ sa̱ ndidaá kúú vá ña̱ꞌa ni̱ ka̱va̱ꞌa Ndios ndaꞌí tána viti, ta ndóꞌo naní nío̱ ñá táto̱ꞌon ki̱ꞌo ndóꞌo iin ñáꞌa̱ tá kuaꞌa̱n kaki de̱ꞌán. \v 23 Ta o̱ du̱ú sa̱va̱ꞌa iin tóꞌón ña̱ yóꞌo ndóꞌo dión. Chi̱ dión taꞌani ndóꞌo yóó, na̱ ni̱ na̱tiin Espíritu ii̱ Ndios, ta na̱ yóꞌo kúú ña̱ va̱ꞌa mií no̱ó ni̱ xi̱ꞌo Ndios noo̱ yo̱. Ta ndaꞌí taꞌani tána ini yo̱, chi̱ ndáti kíi̱ yo̱ ña̱ naꞌa̱ Ndios ña̱ kúú yó de̱ꞌe na, dá ndesa̱á na̱ yikí ko̱ño yo̱. \v 24 Chi̱ ni̱ na̱tiin yó ta̱ndeé iní yóꞌo tá ni̱ ka̱ki yó no̱ó kua̱chi yo̱. Tído tá ió ta̱ndeé iní yo̱ xíꞌín ña̱ꞌa ió noo̱ yo̱, dá kía̱n ko̱ ta̱ꞌón ta̱ndeé iní kíán. Chi̱ tá ió ña̱ꞌa noo̱ yo̱, ¿ndá choon kandati yóa̱n? \v 25 Tído tá ndáti yó iin ña̱ꞌa ko̱ ndéꞌá, dá kía̱n kánian kandati kueé yo̱án. \p \v 26 Ta diꞌa taꞌani kée Espíritu ii̱ Ndios chíndeé ná yó, chi̱ ko̱ káti̱ꞌa yó kaꞌa̱n yo̱ xíꞌín Ndios táto̱ꞌon ki̱ꞌo kánian kee yó. Sa̱ꞌá ño̱ó ndaꞌí tána mií Espíritu ii̱ Ndios seí ndaꞌí na̱ saꞌa̱ yo̱ noo̱ Ndios. Ta ko̱ níꞌi̱ yó to̱ꞌon nakanió sa̱ꞌá ña̱ káꞌa̱n na̱ xíꞌín Ndios. \v 27 Ta náꞌá vá Ndios ndi káa nío̱ ña̱yuu. Sa̱ꞌá ño̱ó kándaa̱ va̱ꞌa ini na̱ ndí ki̱án kóni̱ Espíritu ii̱ ná, dá chi̱ mií Espíritu kúú na̱ seí ndaꞌí sa̱ꞌá ña̱yuu mií ná táto̱ꞌon ki̱ꞌo nátaꞌan ini mií Ndios. \s1 Kándéé yó xíꞌín ndidaá ña̱ ndóꞌo yó kée Ndios \p \v 28 Ta sa̱ náꞌá vá yó ña̱ sa̱ꞌá ña̱ kóni̱ yo̱ Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ndidaá kúú vá ña̱ꞌa ndóꞌo yó ndúuan ña̱ va̱ꞌa kée mií Ndios, chi̱ ni̱ ka̱xi ñaá mií ná táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ chi̱kaa̱ ini mií ná koo. \v 29 Chi̱ nda̱ rá míí saꞌa̱ vá náꞌá Ndios ndá yoo kakuu ña̱yuu na̱, ta nda̱ daá vá ni̱ saki na̱ no̱ón kakuu na táto̱ꞌon ki̱ꞌo kúú de̱ꞌe mií ná, dá kía̱n de̱ꞌe mií ná ná kakuu de̱ꞌe kúú no̱ó noo̱ ndidaá kúú ña̱yuu ni̱ nduu ñani na̱. \v 30 Chi̱ ña̱yuu ni̱ saki mií Ndios nda̱ rá míí saꞌa̱, na̱ yóꞌo taꞌani kúú na̱ ni̱ na̱kana mií ná. Ta na̱ ni̱ na̱kana na ñoó, no̱ón kúú na̱ ni̱ ndu̱vii ná. Ta na̱ ni̱ ndu̱vii ná ñoó, no̱ón kúú na̱ ni̱ꞌí ña̱ñóꞌó noo̱ mií ná noo̱ ndato káa chí induú. \p \v 31 ¿Ndi kaa yo̱ saꞌa̱ ña̱ yóꞌo, viti? Tá ió Ndios xíꞌín yó, ¿ndá yoo kandeé xíꞌín yó, tá dáá? \v 32 Ta ko̱ ní kádíꞌi̱nda̱ taꞌon Ndios de̱ꞌe na, diꞌa ni̱ na̱ki̱ꞌo ñaá ná ni̱ xiꞌi̱ na̱ saꞌa̱ yo̱. Sa̱ꞌá ño̱ó miía̱n ndaa̱ niꞌi̱ nduú yo̱ ndidaá kúú ña̱ va̱ꞌa xíꞌín de̱ꞌe na. \v 33 ¿Ndá yoo kandeé chinóo kua̱chi yóó, na̱ ni̱ ka̱xi mií Ndios? Chi̱ mií vá Ndios kúú na̱ ni̱ da̱nkoo vii yó noo̱ míí ná. \v 34 Ta, ¿ndá yoo ví kandeé kaꞌa̱n ña̱ kánian kuu yo̱ sa̱ꞌá kua̱chi yo̱? Chi̱ Cristo kúú na̱ ni̱ xiꞌi̱ saꞌa̱ yó, ta kúú ni̱ na̱taki na̱, ta ió na̱ xoo kuáꞌa tatá Ndios seí ndaꞌí na̱ saꞌa̱ yo̱. \v 35 ¿Ndí ki̱án kandeé ña̱ dánkoo Cristo ña̱ kúꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱ yo̱? ¿Á kandeé ta̱ndóꞌó, o ña̱ kúndaꞌí ini yo̱, o ña̱ kéndava̱ꞌa ña̱yuu xíꞌín yó, o ña̱ ko̱ níꞌi̱ yo̱ ña̱ꞌa kasáꞌan yó, o ña̱ ko̱ó dáꞌo̱n kandixi yó, o ña̱ i̱o ña̱ kuu yo̱, o ña̱ kaꞌání ña̱yuu yó xíꞌín espada? \v 36 Ko̱ó, dá chi̱ diꞌa káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios: \q1 Sa̱ꞌá ña̱ kándísa nduꞌu̱ mií ní, sa̱ꞌá ño̱ó ndidaá kuu̱ ndúkú ña̱yuu nduꞌu̱ kaꞌání ná. \q1 Táto̱ꞌon ki̱ꞌo káxi na léko kaꞌání ná, ki̱ꞌo dión kée na xíꞌín nduꞌu̱. \m \v 37 Tído noo̱ ndidaá kúú ta̱ndóꞌó yóꞌo, diꞌa ni̱ ka̱ndeé vá yó ni̱ kee Cristo, na̱ kúꞌu̱ ini saꞌa̱ yo̱. \v 38 Sa̱ꞌá ño̱ó kándéé káꞌano inii̱ ña̱ ni iin tóꞌón taꞌon ña̱ꞌa o̱ kándeé ña̱ dánkoo Ndios ña̱ kúꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱ yo̱. Ni ña̱ kuu yo̱, ni ña̱ kataki yo̱, ni ángel ndéi noo̱ Ndios, ni ña̱ néꞌe choon, ni ña̱ kómí ndée̱ chí induú, ta ni ña̱ꞌa ndóꞌo yó viti, ta ni ña̱ꞌa ve̱i ndoꞌo yó chí noo̱, \v 39 ta ni ña̱ ió noo̱ díkó, ni ña̱ ió nda̱ ma̱á ti̱i ñóꞌo̱, ta ni iin tóꞌón ka̱ ña̱ꞌa ni̱ ka̱va̱ꞌa Ndios o̱ kándeé ña̱ dánkoo na ña̱ kúꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱ yo̱, chi̱ náꞌa̱ na̱ ña̱ kúꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱ yo̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee Cristo Jesús, na̱ kúú satoꞌo yo̱. \c 9 \s1 Káꞌa̱n Pablo ña̱ ni̱ ka̱xi Ndios na̱ Israel kakuu na̱ ñoo na̱ \p \v 1 Ña̱ ndaa̱ ndisa kúú ña̱ koꞌi̱n kaꞌi̱n xíꞌín ndó sa̱ꞌá ña̱ kúúí kuendá Cristo. Ta ko̱ káꞌa̱n taꞌon yuꞌu̱ ña̱ to̱ꞌón, chi̱ Espíritu ii̱ Ndios kúú na̱ ndáka ña̱ nákani inii̱, ta xíꞌo na kuendá ña̱ dión kíán. \v 2 Chi̱ miía̱n ndaa̱ kúndaꞌí nda̱ꞌo inii̱, ta daá kuití vá uꞌu̱ níma̱í sa̱ꞌá na̱ ñooi̱. \v 3 Ta ió yuꞌu̱ ña̱ tai̱ chiꞌain noo̱ Ndios, ta nataó xóo na yuꞌu̱ noo̱ Cristo tá dión chindeéán na̱ Israel, na̱ kúú na̱ veꞌe miíí. \v 4 Chi̱ kúú ná na̱ veꞌe ta̱ Israel, ta ni̱ ndee ñaá Ndios na̱ ñoo mií ná, ta ni̱ xini xíꞌín noo̱ ná táto̱ꞌon ki̱ꞌo náyeꞌe̱ ndaa Ndios, ta ni̱ ka̱ndo̱o Ndios xíꞌín ná ña̱ kemáni̱ ñaá ná, ta ni̱ xi̱ꞌo na ley na̱ noo̱ ná, ta ni̱ da̱náꞌa̱ taꞌani na noo̱ ná ndi kee na kandaño̱ꞌo ndisa ñaá ná, ta ni̱ xi̱ꞌo na to̱ꞌon na ña̱ kee na ña̱ va̱ꞌa xíꞌín ná. \v 5 Ta ña̱yuu yóꞌo taꞌani kúú na̱ veꞌe na̱ sáꞌano ni̱ sa̱ ndei sa̱ naꞌá, ta tein na̱ veꞌe yóꞌo ni̱ kana Cristo, na̱ kúú Ndios dándáki ndidaá táꞌa̱n ña̱ꞌa. Ta daá kuití kánian natiin na ña̱ñóꞌó. Dión ná koo. \p \v 6 Ná dáꞌa ni kaꞌán ndó ña̱ ko̱ ní dáxínko̱o Ndios to̱ꞌon ni̱ xi̱ꞌo na noo̱ ná, dá chi̱ o̱ du̱ú ndidaá na̱ Israel kúú ña̱yuu ni̱ ka̱xi Ndios. \v 7 Dá chi̱ o̱ du̱ú ndidaá na̱ veꞌe Abraham kúú ña̱yuu Ndios, dá chi̱ diꞌa ni̱ kaa Ndios xíꞌín Abraham: “Xíꞌín sa̱va̱ꞌa de̱ꞌe Isaac kakuu na̱ veꞌón.” \v 8 Sa̱ꞌá ño̱ó o̱ du̱ú ndidaá na̱ veꞌe Abraham kúú de̱ꞌe Ndios. Diꞌa kúú ná de̱ꞌe Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ xi̱ꞌo Ndios to̱ꞌon na noo̱ Abraham, ta no̱ón ndisa kúú na̱ veꞌe Abraham. \v 9 Dá chi̱ diꞌa va ni̱ kaa Ndios tá ni̱ xi̱ꞌo na to̱ꞌon na noo̱ Abraham: “Nataꞌan noo̱ kuía̱, dá nandió ko̱oi kasaa̱i̱, kúú sa̱ ni̱ kaki va de̱ꞌe Sara.” \p \v 10 Ta o̱ du̱ú ña̱ yóꞌo oon ni xíꞌo ña̱ kándaa̱ ini yo̱ ña̱ dión kíán. Dá chi̱ ni̱ tu̱u taꞌani Rebeca, na̱ ni̱ sa̱ kuu ñadiꞌí tatá sáꞌano yo̱ Isaac, ñóꞌo de̱ꞌe na, ta kuátí ni̱ sa̱ kuu xi. \v 11 Ta nda̱ rá ko̱ ñáꞌa̱ kaki de̱ꞌe Rebeca, ta nda̱ rá ko̱ ñáꞌa̱ kee xi ña̱ va̱ꞌa, o kee xi ña̱ kini, nda̱ daá vá ni̱ saki ini Ndios ka̱xi na iin xi. Chi̱ ko̱ kémáni̱ ná yó sa̱ꞌá ña̱ va̱ꞌa kée yó, diꞌa kée na ña̱ ni̱ chi̱kaa̱ ini mií ná. \v 12 Dá chi̱ tá ko̱ ñáꞌa̱ kaki xi, dá ni̱ kaa na̱ xíꞌín Rebeca: “Ta de̱ꞌón mií no̱ó, diꞌa koni kuáchí xí no̱ó de̱ꞌón ta lóꞌo̱.” \v 13 Chi̱ diꞌa kaá taꞌani tuti ii̱ Ndios: “Ni̱ kuꞌu̱ inii̱ saꞌa̱ Jacob, ta ni̱ ka̱ñóꞌí Esaú.” \p \v 14 Sa̱ꞌá ño̱ó, ¿ndi kaa yo̱ viti? ¿Á ko̱ kéyíko̱ ndaa̱ taꞌon Ndios choon, nda̱ni? Ko̱ó, ko̱ ta̱ꞌón dión kíán. \v 15 Chi̱ diꞌa ni̱ kaa Ndios xíꞌín Moisés: “Koꞌi̱n kuꞌu̱ inii̱ sa̱ꞌá na̱ ni̱ chi̱kaa̱ ini miíí kuꞌu̱ ini saꞌa̱, ta koꞌi̱n ki̱ꞌo ndeé inii̱ sa̱ꞌá na̱ ni̱ chi̱kaa̱ ini miíí ki̱ꞌo ndeé ini saꞌa̱.” \v 16 Sa̱ꞌá ño̱ó ko̱ kúꞌu̱ ini Ndios sa̱ꞌá ña̱yuu sa̱ꞌá ña̱ kóni̱ ña̱yuu ñoó ña̱ kee Ndios dión, o sa̱ꞌá ña̱ va̱ꞌa kée na. Diꞌa kúꞌu̱ ini Ndios sa̱ꞌá ña̱yuu ni̱ chi̱kaa̱ ini mií ná kuꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱. \v 17 Dá chi̱ diꞌa káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kaꞌa̱n na̱ xíꞌín rey Faraón: “Ni̱ xi̱ꞌoi ña̱ kakuu yoꞌó rey, dá naꞌi̱ choon ió noo̱ ndáꞌí xíꞌín miíón, dión, dá ná kandaa̱ ini ndidaá táꞌa̱n ña̱yuu ndéi ñayuú yóꞌo ña̱ yuꞌu̱ kúú Ndios”, kaá na̱. \v 18 Sa̱ꞌá ño̱ó kúꞌu̱ ini Ndios sa̱ꞌá ña̱yuu ni̱ kaꞌán mií ná, ta kékáxí ná nío̱ ña̱yuu, na̱ ni̱ chi̱kaa̱ ini mií ná kekáxí ná. \p \v 19 Sa̱ꞌá ño̱ó, ndá ndi kuu kaa dao ndoꞌó xíꞌín yuꞌu̱: “¿Ndiva̱ꞌa káꞌa̱n Ndios ña̱ kómí yó kua̱chi tá ki̱ꞌo dión kée na, tá dáá? ¿Ndá yoo kandeé chituu ña̱ ni̱ chi̱kaa̱ ini mií Ndios kee na xíꞌá?” \v 20 Tído diꞌa kaá yuꞌu̱ xíꞌín ndó: ¿Ndí ki̱án kúú ndoꞌó, xiní ndo̱? ¿Ndiva̱ꞌa káñóꞌó ndó ña̱ kée Ndios? ¿Á kuu kaꞌa̱n iin ki̱di ñóꞌo̱ xíꞌín ta̱a ni̱ ka̱va̱ꞌan: “¿Ndiva̱ꞌa ni̱ ka̱va̱ꞌa ní yuꞌu̱ dión?” \v 21 ¿Á ko̱ náꞌá taꞌon ndoꞌó ña̱ ió choon noo̱ ndáꞌa̱ ta̱a káva̱ꞌa ki̱di ña̱ kava̱ꞌa raa̱n táto̱ꞌon ki̱ꞌo káꞌán mií rá kooan? Dá chi̱ iin tóꞌón dini̱ no̱ó ndeiꞌi̱ kuu va kava̱ꞌa ra iin ki̱di luu káa, ta kuu kava̱ꞌa taꞌani ra iin ka̱ ki̱di oon. \p \v 22 Ta dión taꞌani kée Ndios, dá chi̱ kóni̱ na̱ naꞌa̱ na̱ táto̱ꞌon kée na tá xído̱ ini na̱ kée kua̱chi, ta kóni̱ taꞌani na naꞌa̱ na̱ choon káꞌano néꞌe na, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ sa̱ ndati na ña̱yuu xíꞌín ña̱ kueé ió ini na̱, táꞌa̱n ña̱yuu kédaá xíꞌín ná, dá xído̱ ini na̱, táꞌa̱n ña̱yuu kánian ni̱ꞌí ña̱ naá ná. \v 23 Dá chi̱ sa̱ꞌá ña̱ kóni̱ na̱ dánaꞌa̱ na̱ táto̱ꞌon ki̱ꞌo káꞌano kúú choon kómí ná, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kemáni̱ ná ña̱yuu, na̱ ni̱ chi̱kaa̱ ini mií ná kuꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱, ta ni̱ kenduu na̱ ña̱yuu ñoó nda̱ rá míí saꞌa̱ ña̱ kía̱n kandei na nda̱ noo̱ náyeꞌe̱ ndaa. \v 24 Ta ni̱ kana Ndios ña̱yuu ñoó, ta ña̱yuu ñoó kúú yó, chi̱ ko̱ ní kána na sa̱va̱ꞌa na̱ Israel, diꞌa ni̱ kana taꞌani na na̱ ko̱ kúú na̱ Israel. \v 25 Dá chi̱ diꞌa káꞌa̱n tuti ni̱ taa profeta Oseas sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kaꞌa̱n Ndios: \q1 Koꞌi̱n ndeei ña̱yuu miíí, na̱ ko̱ ní sá kuu ña̱yuui̱, \q1 ta kando̱o mani̱ ña̱yuu ko̱ ní sá io mani̱ noo̱í. \q1 \v 26 Mií mií xíán noo̱ ni̱ kaꞌa̱n Ndios xíꞌín ná: \q1 “O̱ du̱ú ta̱ꞌón ña̱yuu yuꞌu̱ kúú ndoꞌó”, \q1 mií ñoó kasandaá ña̱ kananí ná kakuu na de̱ꞌe Ndios ta̱kí. \p \v 27 Ta diꞌa kuaꞌa̱n ña̱ ni̱ taa profeta Isaías sa̱ꞌá na̱ Israel: “Va̱ꞌará táto̱ꞌon ki̱ꞌo kuaꞌa̱ kúú ño̱tí ndéi yuꞌú ta̱ñoꞌo̱ ná kakuu de̱ꞌe na̱ ñoo Israel, tído iin tuꞌu lóꞌo̱ va na ka̱ki. \v 28 Dá chi̱ satoꞌo yo̱ Ndios kúú na̱ ndaka̱ kuendá noo̱ iin rá iin ña̱yuu, ta keyíko̱ ndaa̱ na̱ saꞌa̱ ná, ta yachi̱ nda̱ꞌo kee na dión.” \v 29 Ta ni̱ kaa taꞌani Isaías diꞌa: \q1 Tá ko̱ ní kuꞌu̱ káꞌano ini Ndios, na̱ kómí choon noo̱ ndidaá ángel, sa̱ꞌá nduꞌu̱, \q1 dá kía̱n naá ndíꞌi va na̱ sáꞌano veꞌe yó táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ ndoꞌo na̱ ñoo Sodoma xíꞌín na̱ ñoo Gomorra, ní kúu. \s1 Kándo̱o vii yo̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ ná \p \v 30 ¿Ndi kaa yo̱ sa̱ꞌá ña̱ yóꞌo, viti? Kándaa̱ ini yo̱ ña̱ ko̱ ní nándukú na̱ ko̱ kúú na̱ Israel ña̱ kakuu na ña̱yuu ndaa̱ noo̱ Ndios, tído ni̱ da̱nkoo vii ñaá Ndios noo̱ míí ná, ta ni̱ ka̱ndo̱o vii ná noo̱ ná sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱ndeé ini ñaá ná. \v 31 Tído na̱ Israel ni̱ ndukú ña̱ kendaa̱ na̱ choon saꞌándá ley, dá kando̱o vii ná noo̱ Ndios. Tído ko̱ ní kándeé taꞌon na. \v 32 Ta, ¿ndiva̱ꞌa ni̱ ndoꞌo na dión, káꞌán ndó viti? Dión ni̱ ndoꞌo na, dá chi̱ ko̱ ní nándukú ná ña̱ kando̱o vii ná noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kandeé iní ñaá ná. Diꞌa ni̱ ndukú ná kando̱o vii ná noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kée na choon saꞌándá ley. Sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ ka̱chiꞌi sáꞌá ná ni̱ kee yuu̱ ni̱ chi̱ndúꞌu̱ Ndios. \v 33 Dá chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: \q1 Koꞌi̱n chindu̱ꞌí iin yuu̱ chí ñoo Sion diꞌa, \q1 dá ná kachiꞌi sáꞌá ña̱yuu ko̱ xi̱ín kandísa ñaá, \q1 dá ná kue̱i na no̱ó ña̱ koon na mií ná. \q1 Tído na̱ kándísa yuu̱ yóꞌo, ni iin kuu̱ ta̱ꞌón o̱ kákaꞌan noo̱ ná keean. \c 10 \p \v 1 Ñani miíí, miía̱n ndaa̱ kuiti kóni̱ nda̱ꞌo yuꞌu̱ xíꞌín ndinoꞌo inii̱ ña̱ ná kasandaá na̱ Israel ka̱ki na, ta ki̱ꞌo dión xíka̱i̱ noo̱ Ndios saꞌa̱ ná. \v 2 Chi̱ xíꞌo ndaa̱i̱ kuendá ña̱ ndíꞌi nda̱ꞌo ini na̱ kee na ña̱ kóni̱ Ndios, tído ko̱ náꞌá taꞌon na ndi kee na, dá nataꞌan ini Ndios, \v 3 chi̱ ko̱ nákoni na̱ ña̱ ni̱ kee Ndios, dá dánkoo vii ná ña̱yuu noo̱ mií ná. Diꞌa ndíꞌi nda̱ꞌo ini na̱ Israel kando̱o vii ná noo̱ Ndios xíꞌín ndée̱ míí ná. Ta sa̱ꞌá ña̱ kée na dión, sa̱ꞌá ño̱ó ko̱ xíꞌo na mií ná ña̱ dánkoo vii ñaá Ndios. \v 4 Dá chi̱ mií Cristo kúú na̱ ni̱ da̱xínko̱o choon saꞌándá ley, dá kía̱n kando̱o vii ndidaá ña̱yuu kándísa Cristo noo̱ Ndios. \p \v 5 Dá chi̱ diꞌa ni̱ taa Moisés sa̱ꞌá ña̱yuu ndúkú kando̱o vii noo̱ Ndios saꞌa̱ ley: “Na̱ kándéé kée ndi ndiꞌi kuií choon saꞌándá ley, no̱ón kúú na̱ ni̱ꞌí ña̱ kataki na̱ keean.” \v 6 Tído káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios ña̱ kándo̱o vii yo̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní yo̱ ná, chi̱ diꞌa kaáa̱n: “Ná dáꞌa ni kaꞌán ndó ini nío̱ ndo̱: ¿Ndá yoo ví kaa induú kiꞌin ña? (Tá kaá ndo̱ dión, dá kía̱n kénóo ndó Cristo, na̱ ni̱ kii induú.) \v 7 Ta ná dáꞌa ni kaꞌán ndó ini nío̱ ndo̱: ¿Ndá yoo ví noo nda̱ ma̱á ti̱xi ñóꞌo̱ kiꞌin ña?” (Tá kaá ndo̱ dión, dá kía̱n ko̱ nákoni ndo̱ ña̱ ni̱ na̱taki Cristo.) \v 8 Dá chi̱ diꞌa va kaá tuti ii̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ yóꞌo: “Tein mií ndó xaa̱n va ió to̱ꞌon va̱ꞌa, chi̱ ini yúꞌu̱ vá ndó, ta ini nío̱ vá ndó nákaa̱ to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo.” Ta dánaꞌa̱ ndu̱ to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo noo̱ ndo̱, dá kandeé ini ndo̱ Jesús. \v 9 Chi̱ tá nákoni ndo̱ xíꞌín yúꞌu̱ ndo̱ ña̱ Jesús kúú satoꞌo noo̱ ndidaá táꞌa̱n ña̱ꞌa, ta kándísa ndó xíꞌín ndinoꞌo ini ndo̱ ña̱ ni̱ da̱nátaki ñaá Ndios, dá kía̱n niꞌi̱ ndo̱ ña̱ ka̱ki ndó. \v 10 Dá chi̱ sa̱ꞌá ña̱ ndinoꞌo ini ndo̱ kándísa ndó Jesús, sa̱ꞌá ño̱ó kándo̱o vii ndo̱ noo̱ Ndios. Ta sa̱ꞌá ña̱ nákoni ndo̱ ná xíꞌín yúꞌu̱ ndo̱, sa̱ꞌá ño̱ó koni ndo̱ ka̱ki ndó. \v 11 Ta diꞌa káꞌa̱n taꞌani tuti ii̱ Ndios: “Ndi ndáa mií na̱ kándísa ñaá, ni iin kuu̱ ta̱ꞌón o̱ kákaꞌan noo̱ ná”, kaáa̱n. \v 12 Chi̱ iin nóó kúú ndidaá ña̱yuu noo̱ Ndios, á mií ná kúú ná na̱ Israel, o ko̱ó, chi̱ iin tóꞌón míí vá Ndios kúú satoꞌo noo̱ ndidaá yó. Ta va̱ꞌa nda̱ꞌo ini na̱ xíꞌín na̱ nákoni ñaá. \v 13 Dá chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: “Ta ndi ndáa miíó ña̱yuu nákoni ña̱ Ndios kúú satoꞌo na̱, no̱ón kúú na̱ ni̱ꞌí ña̱ ka̱ki na.” \p \v 14 Ta, ¿ndi kee na nakoni na̱ satoꞌo yo̱ tá ko̱ ñáꞌa̱ kandísa ñaá ná? Ta, ¿ndi koo kandísa ñaá ná tá ko̱ ñáꞌa̱ kueídóꞌo na saꞌa̱ ná? Ta, ¿ndi koo kueídóꞌo na saꞌa̱ ná tá ko̱ íin na̱ dánaꞌa̱ noo̱ ná? \v 15 Ta, ¿ndi koo koꞌo̱n na̱ dánaꞌa̱ na̱ tá ko̱ íin na̱ tandaꞌá ñaá koꞌo̱n na̱? Chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: “Ndikáꞌán ví sa̱ꞌá na̱ xíonoo kásto̱ꞌon saꞌa̱ ndi kee ña̱yuu koo va̱ꞌa na xíꞌín Ndios, chi̱ xíonoo na dánaꞌa̱ na̱ to̱ꞌon va̱ꞌa.” \p \v 16 Tído o̱ du̱ú ndidaá na̱ Israel ni̱ ka̱ndísa to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo, dá chi̱ diꞌa kaá Isaías: “Satoꞌo ndu̱, Ndios, ¿ndá yoo ví ni̱ ka̱ndísa to̱ꞌon ni̱ da̱náꞌa̱ nduꞌu̱?” \v 17 Miía̱n xínñóꞌó ña̱yuu kueídóꞌo na to̱ꞌon va̱ꞌa, dá kuu kandeé iní na̱ Jesús, ta to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo kía̱n káꞌa̱n saꞌa̱ Jesús. \v 18 Tído ndáto̱ꞌón yuꞌu̱ ndo̱ꞌó: ¿Á ko̱ ñáꞌa̱ taꞌon kueídóꞌo na̱ Israel to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo, káꞌán ndoꞌó? Ko̱ó, dá chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: \q1 Yóꞌo yóꞌo va ni̱ ka̱nkuei na xíonoo na dánaꞌa̱ na̱ to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo iin níí kúú ñayuú, \q1 nda̱ noo̱ xíká cháá ka̱ ñayuú yóꞌo ni̱ kasa̱ndaáa̱n. \m \v 19 Ta ndáto̱ꞌón taꞌanii ndo̱ꞌó: ¿Á káꞌán ndó ña̱ ko̱ ní kándaa̱ taꞌon ini na̱ Israel ndi dándáki to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo? Kaꞌi ndó ña̱ ni̱ taa Moisés saꞌa̱ ná: \q1 Koꞌo̱n yuꞌu̱ ki̱ꞌoi ña̱ koo kuión ini ndo̱ sa̱ꞌí xíꞌín dao ka̱ ña̱yuu, dá chi̱ ndee yuꞌu̱ na̱ ña̱yuu miíi̱, \q1 ta koꞌi̱n dákuido̱ inii̱ ndo̱ꞌó xíꞌín ña̱yuu ko̱ó ña̱xintóni̱. \m \v 20 Ta ni̱ xi̱ꞌo ndeé iní Isaías ni̱ kaꞌa̱n na̱ diꞌa xíꞌín na̱ ñoo Israel: \q1 Diꞌa kaá Ndios: \q1 Ni̱ sonó vá yuꞌu̱ ña̱ kía̱n ni̱ na̱níꞌi̱ ñaá dao ka̱ ña̱yuu, \q1 va̱ꞌará ko̱ nándukú ná yuꞌu̱, \q1 ta ni̱ naꞌa̱ yuꞌu̱ miíí no̱ó na̱ ko̱ ndáto̱ꞌón sa̱ꞌí. \m \v 21 Tído diꞌa ni̱ kaa Ndios káꞌa̱n na̱ sa̱ꞌá na̱ Israel: “Iin níí ndii yaká ni̱ chi̱neei ndáꞌí, dá chindeéí iin ñoo ko̱ se̱ídóꞌo noo̱ káꞌi̱n, iin ñoo káñóꞌó noo̱ káꞌi̱n.” \c 11 \s1 Ni̱ taó xóo Ndios iin tuꞌu na̱ Israel, ta no̱ón kúú na̱ kándísa ñaá \p \v 1 Sa̱ꞌá ño̱ó ndáto̱ꞌón taꞌanii ndo̱ꞌó: ¿Á káꞌán ndó ña̱ ni̱ da̱nkoo ndáꞌa̱ vá Ndios na̱ ñoo na̱, tá dáá? Ko̱ó, ko̱ ta̱ꞌón dión kíán. Dá chi̱ iin ta̱ ñoo Israel taꞌani kúú yuꞌu̱, dá chi̱ na̱ veꞌe Abraham taꞌani kúúí, ta nákaa̱ taꞌanii tein na̱ veꞌe Benjamín. \v 2 Ta ko̱ ní dánkoo ndáꞌa̱ taꞌon Ndios na̱ ñoo na̱, táꞌa̱n na̱ ni̱ ka̱xi na nda̱ mií saꞌa̱. ¿Á ko̱ ndúsaa̱ taꞌon ini ndo̱ ña̱ káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios saꞌa̱ profeta Elías tá ni̱ kaꞌa̱n kua̱chi na sa̱ꞌá na̱ Israel noo̱ Ndios? Chi̱ diꞌa ni̱ kaa na̱: \v 3 “Satoꞌi̱, ni̱ saꞌání ndíꞌi ra profeta ní, ta ni̱ da̱kóon ra noo̱ náa̱ ní, ta nda̱dá iin tóꞌón vá yuꞌu̱ ni̱ ka̱ndo̱o xoo mií ní. Ta viti ndíꞌi ini ra̱ ña̱ kía̱n kaꞌání taꞌani ra yuꞌu̱.” \v 4 Ta, ¿á ndúsaa̱ ini ndo̱ ña̱ ni̱ kaa Ndios xíꞌín Elías? Chi̱ diꞌa ni̱ kaa na̱: “O̱ sa̱ nákani ino̱n, dá chi̱ sa̱ ni̱ ka̱xi xoo va yuꞌu̱ usa̱ mil ta̱ Israel, táꞌa̱n ra̱ ni iin kuu̱ ko̱ ní nákui̱ta xi̱tí noo̱ yoko̱ Baal”, kaáa̱n. \v 5 Ta dión taꞌani kíán tiempo viti, dá chi̱ ni̱ taó xóo taꞌani Ndios iin tuꞌu na̱ Israel, chi̱ ni̱ ka̱xi ñaá ná, ta iin ña̱ mani̱ kíán ña̱ ni̱ kee na dión. \v 6 Sa̱ꞌá ño̱ó, tá kíán sa̱ꞌá ña̱ mani̱ ni̱ kee Ndios, dá kía̱n ko̱ kíán sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee ña̱yuu ñoó ña̱ va̱ꞌa. Dá chi̱ tá ní ka̱xi ñaá ná sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee na ña̱ va̱ꞌa, dá kía̱n ko̱ kúú ka̱a̱n iin ña̱ mani̱. \p \v 7 Sa̱ꞌá ño̱ó, ¿ndi kaa yo̱ sa̱ꞌá ña̱ yóꞌo viti? Miía̱n ndaa̱ sa̱ na̱ndukú na̱ Israel ña̱ nataꞌan ini Ndios koni ñaá ná, tído ko̱ ní kándeé taꞌon na. Sa̱va̱ꞌa na̱ ni̱ taó xóo mií Ndios, no̱ón kúú na̱ ni̱ ni̱ꞌán. Tído dao ka̱ no̱ón kúú na̱ ni̱ ndukáxí nío̱. \v 8 Dá chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: “Ni̱ xi̱ꞌo Ndios iin ña̱xintóni̱ xi̱xi noo̱ ná, ta ni̱ xi̱ꞌo na nduchí nóó ko̱ túu noo̱ ná, ta ni̱ xi̱ꞌo na do̱ꞌo ko̱ tái̱ noo̱ ná. Ta ki̱ꞌo dión kíán nda̱ tiempo viti.” \v 9 Ta diꞌa taꞌani ni̱ kaa David: \q1 Ta víko̱ náꞌano kée na ná nduuan iin dei̱ xíꞌín iin ñóno̱ noo̱ ná, \q1 dá kachiꞌi sáꞌá ná, ta kue̱i na noo̱án, dá ná ndoꞌo cháá ka̱ nío̱ ná. \q1 \v 10 Ta ná kukuaá noo̱ ná, dá o̱ ko̱ní ka̱ na̱, \q1 ta ná kutódo sata̱ ná kee ndidaá kua̱chi ndído na. \q1 Ta dión ná kando̱o na iin íchi̱, kaáa̱n. \s1 Koꞌo̱n Ndios dáka̱ki na ña̱yuu ko̱ kúú na̱ Israel \p \v 11 Ta ndáto̱ꞌón taꞌanii ndo̱ꞌó: ¿Á káꞌán ndó ña̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱chiꞌi sáꞌá na̱ Israel, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kue̱i chíchí ná? Ko̱ó, ko̱ ta̱ꞌón dión kíán. Dá chi̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee na kua̱chi ñoó, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ sonó Ndios no̱ó na̱ ko̱ kúú na̱ Israel ña̱ ka̱ki na, dá ná kekuión ini na̱ Israel saꞌa̱ ná. \v 12 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee na̱ Israel ñoó kua̱chi, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ kee Ndios iin ña̱ mani̱ káꞌano xíꞌín na̱ ko̱ kúú na̱ Israel. Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ tu̱ú na̱ Israel noo̱ Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ keva̱ꞌa cháá ka̱ na̱ ko̱ kúú na̱ Israel. Ta kúú ndato ka̱ ví koꞌo̱n Ndios kee na xíꞌá tá ná kasandaá kuu̱ ndu̱ꞌu na̱ Israel ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios. \p \v 13 Ta viti kóni̱i̱ kaꞌi̱n xíꞌín ndoꞌó, na̱ ko̱ kúú na̱ Israel. Yuꞌu̱ kúú iin apóstol, na̱ ni̱ ta̱ndaꞌá Ndios néꞌe to̱ꞌon va̱ꞌa saꞌa̱ Jesús noo̱ ndo̱, ta ndíꞌi nda̱ꞌo inii̱ dáxi̱nko̱o va̱ꞌi choon yóꞌo, \v 14 dá chi̱ kóni̱i̱ ña̱ ná kukuión ini na̱ ñooi̱ sa̱ꞌá ña̱ mani̱ ni̱ kee Ndios xíꞌín ndó, dá ná koni dao na ka̱ki na. \v 15 Dá chi̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ da̱nkoo xoo Ndios na̱ Israel, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ niꞌi̱ dao ka̱ ña̱yuu ndéi ñayuú yóꞌo ña̱ kandei va̱ꞌa na xíꞌín ná. Tído, ¿ndi koo tá ná nandió ko̱o Ndios nakiꞌin táꞌan va̱ꞌa na xíꞌín na̱ ñoo Israel? Kakian táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ na̱taki na̱ tein na̱ ni̱ xiꞌi̱. \p \v 16 Tá ña̱ ii̱ kúú táꞌí yúsa̱ ni̱ taó ná mií no̱ó doko̱ ná noo̱ Ndios, dá kía̱n ña̱ ii̱ taꞌani kúú cháá ka̱ yúsa̱ ni̱ ka̱ndo̱o ñoó. Chi̱ tá ii̱ yo̱ꞌo iin yíto̱, dá kía̱n nda̱ ndáꞌa̱ ra̱ ii̱. \v 17 Chi̱ kíán táto̱ꞌon ni̱ saꞌanda Ndios dao ndáꞌa̱ yíto̱, ta ndoꞌó, va̱ꞌará kúú ndó táto̱ꞌon ndaꞌá yíto̱ olivo yukú, tído ni̱ chi̱rndaa Ndios ndo̱ꞌó yika̱ iin yíto̱ olivo va̱ꞌa no̱ó ni̱ taꞌa̱nda̱ ñoó. Ta yo̱ꞌo mií rá xíto ndoꞌó, ta ndato takí ndo̱ kéean. \v 18 Ta ná dáꞌa ni kaꞌa̱n táyíí ndó noo̱ ndáꞌa̱ yíto̱, ña̱ ni̱ saꞌanda Ndios ñoó. Kañoꞌo ini ndo̱ ña̱ ko̱ xíto taꞌon ndó yo̱ꞌo yíto̱ ñoó. Diꞌa yo̱ꞌo yíto̱ ñoó vá xíto ndoꞌó. \v 19 Ndá ndi kuu kaa ndo̱ ña̱ ni̱ saꞌanda na̱ ndáꞌa̱ yíto̱ ñoó, dá ná chirndaa na̱ mií ndó. \v 20 Ndaa̱ va ni̱ saꞌanda ñaá Ndios, chi̱ ko̱ ní kándísa taꞌon na Jesús. Ta ndoꞌó, sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní ndo̱ Jesús, sa̱ꞌá ño̱ó tándaa ndo̱ ndi̱ka yíto̱ ñoó viti. Tído ná dáꞌa ni kuryíí ndó. Va̱ꞌa cháá ka̱ kuaꞌán ndo̱ yu̱ꞌú ndo̱ Ndios. \v 21 Dá chi̱ tá ko̱ ní xi̱ꞌo káꞌano ini Ndios saꞌa̱ mií mií ndáꞌa̱ yíto̱ ñoó, dá kía̱n ni ndoꞌó o̱ kíꞌo káꞌano ini na̱ saꞌa̱. \v 22 Kanaꞌá ndó ña̱ va̱ꞌa nda̱ꞌo ini Ndios, tído kaꞌí nda̱ꞌo dándóꞌo na nío̱ na̱ saá ini. Sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ da̱ndóꞌo na nío̱ na̱ Israel, na̱ ko̱ ní xíin kandísa, ta ni̱ keva̱ꞌa na xíꞌín ndó sa̱ꞌá ña̱ kándísa ndó Jesús. Tído tá ná dánkoo ndó ña̱ kandísa ndó na̱, dá kía̱n koꞌo̱n na̱ kaꞌanda na̱ ndo̱ꞌó táto̱ꞌon ni̱ kee na xíꞌín mií mií ndaꞌá yíto̱ ñoó. \v 23 Tído tá ná dánkoo na̱ Israel ña̱ saá ini na̱, ta ná kandísa ndaa̱ na̱ Jesús, dá kía̱n koꞌo̱n Ndios nachirndaa tuku ñaá ná no̱ó ni̱ sa̱rndaa na̱, dá chi̱ ió choon noo̱ ndáꞌa̱ ná ña̱ kee na dión. \v 24 Dá chi̱ ni̱ saꞌanda Ndios ndo̱ꞌó noo̱ ndáꞌa̱ yíto̱ olivo yukú, ta ni̱ chi̱ndaa na̱ ndo̱ꞌó ndi̱ka yíto̱ olivo ndáka na, va̱ꞌará iin ña̱ kuáchi̱ nda̱ꞌo kíán. Sa̱ꞌá ño̱ó, ¿á ko̱ náꞌá taꞌon ndó ña̱ vaá óon va koꞌo̱n tuku na nachindaa na̱ mií mií ndáꞌa̱ yíto̱ ñoó no̱ó ni̱ sa̱rndaaa̱n? \s1 Kóni̱ Ndios ña̱ nandió kuéi na̱ Israel noo̱ mií ná \p \v 25 Ta viti kóni̱ yuꞌu̱ ña̱ kanaꞌá ndoꞌó, ñani, sa̱ꞌá iin ña̱ꞌa náꞌá iin tóꞌón dini̱ Ndios, dá kía̱n ná dáꞌa ni kuryíí ndó. Ni̱ sonó Ndios ña̱ kía̱n ni̱ kusaá ini kua̱ꞌá nda̱ꞌo na̱ Israel nda̱ ná kasandaá ndu̱ꞌu ndiꞌi na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, na̱ ni̱ chi̱kaa̱ ini mií Ndios ka̱ki. \v 26 Nda̱ daá ví, dá koꞌo̱n na̱ dáka̱ki ndiꞌi na na̱ Israel. Dá chi̱ ki̱ꞌo diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: \q1 Nda̱ yúku̱ Sion kii na̱ dáka̱ki ñaá, ta taó xóo na na̱ veꞌe Jacob noo̱ ndidaá ña̱ kini kée na. \q1 \v 27 Chi̱ dión koꞌi̱n kando̱oi keei xíꞌín ná tá ná dándóoi kua̱chi na̱. \p \v 28 Xiní uꞌu̱ na̱ Israel to̱ꞌon va̱ꞌa saꞌa̱ Jesús, ta sa̱ꞌá ña̱ kée na dión, sa̱ꞌá ño̱ó ni̱ keva̱ꞌa mií ndó. Tído sa̱ꞌá ña̱ ni̱ ka̱xi ñaá mií Ndios nda̱ míí saꞌa̱, sa̱ꞌá ño̱ó kúꞌu̱ i̱ó ini na̱ saꞌa̱ ná, dá chi̱ ki̱ꞌo dión ni̱ ka̱ndo̱o na xíꞌín na̱ sáꞌano ñoo ndu̱. \v 29 Chi̱ ni̱ ka̱xi Ndios na̱ Israel, ta ni̱ kemáni̱ ñaá ná, ta ni iin kuu̱ ta̱ꞌón o̱ nándikó iní na̱. \v 30 Tído ndoꞌó, na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, ni̱ sa̱ kuu ndó na̱ ko̱ó do̱ꞌo tá sata̱. Tído viti ni̱ niꞌi̱ ndo̱ ña̱ kúꞌu̱ ini Ndios saꞌa̱ ndo̱ sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kusaá ini na̱ Israel. \v 31 Ta dión taꞌani ndóꞌo na̱ Israel viti. Chi̱ viti kúú ná na̱ kusaá ini, ta ndoꞌó kúú na̱ ni̱ ni̱ꞌí ña̱ kúꞌu̱ ini Ndios saꞌa̱ ndo̱. Tído iin kuu̱ koꞌo̱n taꞌani Ndios kuꞌu̱ ini na̱ sa̱ꞌá na̱ Israel. \v 32 Ni̱ sonó Ndios ña̱ kía̱n ni̱ kusaá ini ndidaá ña̱yuu, dá kuu kuꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱ ná. \p \v 33 ¡Nandeé ka̱ vía̱n ndichí Ndios! ¡Ta ña̱xintóni̱ ná, ko̱ ta̱ꞌón noo̱ kásáꞌán, ta ni noo̱ ndíꞌan! Ko̱ íin taꞌon kándéé kanaꞌá ña̱ ni̱ chi̱kaa̱ ini na̱ kee na, ta o̱ kúu taꞌon kandaa̱ ini yo̱ táto̱ꞌon ki̱ꞌo kée na. \v 34 Chi̱, ¿ndá yoo kandeé kanaꞌá ndí ki̱án nákani ini satoꞌo yo̱ Ndios? Ta, ¿ndá yoo kati̱ꞌa kaꞌa̱n niꞌini noo̱ ná? \v 35 Ta, ¿ndá yoo ni̱ kee ña̱ mani̱ xíꞌín Ndios, dá ná ndi̱ꞌi ini na̱ nandió néꞌe na ña̱ mani̱ yóꞌo? Ko̱ íin taꞌon. \v 36 Dá chi̱ ndidaá táꞌa̱n va ña̱ꞌa ve̱i noo̱ mií Ndios, ta takía̱n kée mií ná, ta mií ná kómí choon saꞌa̱ ndidaá ña̱ꞌa. Sa̱ꞌá ño̱ó ná natiin mií ná ña̱ñóꞌó ndidaá táꞌa̱n kuu̱. Dión ná koo. \c 12 \s1 Ki̱ꞌo diꞌa kánian kee na̱ kándísa Jesús \p \v 1 Sa̱ꞌá ño̱ó, ñani miíi̱, sa̱ꞌá ña̱ kúꞌu̱ ini Ndios saꞌa̱ yo̱, sa̱ꞌá ño̱ó seí ndaꞌávíi̱ noo̱ ndo̱ ña̱ naki̱ꞌo ndó mií ndó noo̱ Ndios, ta ná kakian ña̱ doko̱ ndo̱ mií ndó noo̱ ná, ta dión kee ndó nani takí ndo̱, ta ná koo vii ndo̱, ta ná ndukú ndó ña̱ nataꞌan ini Ndios koni na̱ ndo̱ꞌó, chi̱ ki̱ꞌo dión kánian kee ndó kandaño̱ꞌo ndó na̱. \v 2 Ná dáꞌa ka̱ ni koo ini ndo̱ kee ndó tá kée na̱ kúú kuendá ñayuú yóꞌo. Diꞌa konó ndó ña̱ ná ndesa̱á Ndios ña̱xintóni̱ ndo̱, dá kuu kandaa̱ ini ndo̱ ndí ki̱án kóni̱ na̱ kee ndó, dá kasandaá ndo̱ kanaꞌá ndó ndí ki̱án va̱ꞌa noo̱ ná, ta ndí ki̱án nátaꞌan ini na̱ xiní na̱, ta ndí ki̱án kúú ña̱ ndaa̱ noo̱ mií ná. \p \v 3 Ta sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kemáni̱ Ndios yuꞌu̱ xíꞌín choon kómíí, sa̱ꞌá ño̱ó xíka̱i̱ noo̱ iin rá iin ndó ña̱ ná dáꞌa ni nakoni téí ndo̱ mií ndó. Va̱ꞌa ka̱a̱n chiki̱ꞌó va̱ꞌa ndó ña̱ kée ndó. Ta chiki̱ꞌó va̱ꞌa ndó mií ndó táto̱ꞌon ki̱ꞌo káa ta̱ndeé iní ni̱ xi̱ꞌo Ndios noo̱ iin rá iin ndó. \v 4 Dá chi̱ ndóꞌo yó táto̱ꞌon ki̱ꞌo ndóꞌo yikí ko̱ño yo̱, kua̱ꞌá nda̱ꞌo táꞌí kíán, ta sa̱ díin díin va choon kée iin iian. \v 5 Ta dión ndóꞌo yó. Kuaꞌa̱ vá kúú yó, tído iin tóꞌón vá ni̱ nduu yó sa̱ꞌá ña̱ kúú yó kuendá Cristo Jesús. Chi̱ ni̱ na̱kiꞌin táꞌan iin rá iin yó, dá ni̱ nduu yó iin tóꞌón xíꞌín dao ka̱ yo̱. \v 6 Sa̱ꞌá ño̱ó díin díin va choon ni̱ na̱tiin yó noo̱ Ndios, dá kati̱ꞌa yó kechóon yó noo̱ ná, ta ve̱i ña no̱ó ña̱ mani̱ xíꞌo na noo̱ yo̱. Sa̱ꞌá ño̱ó tá ni̱ na̱tiin ndó choon ña̱ kía̱n kasto̱ꞌon ndó xíꞌín dao ka̱ ña̱yuu to̱ꞌon ni̱ xi̱ꞌo Ndios noo̱ ndo̱, dá kee ndóa̱n táto̱ꞌon ki̱ꞌo kándéé iní ndo̱ mií ná. \v 7 Ta tá ni̱ na̱tiin ndó noo̱ Ndios ña̱ kati̱ꞌa ndó koni kuáchí ndó noo̱ dao ka̱ na̱, dá kía̱n koni kuáchí ndísáꞌano ndó, o tá ni̱ na̱tiin ndó ña̱ kati̱ꞌa ndó dánaꞌa̱ ndo̱, dá kía̱n dánaꞌa̱ va̱ꞌa ndó. \v 8 Tá ni̱ na̱tiin ndó ña̱ kati̱ꞌa ndó kaꞌa̱n niꞌini ndó no̱ó ña̱yuu, dá kía̱n kaꞌa̱n niꞌini ndó noo̱ ná, o tá ni̱ na̱tiin ndó ña̱ kati̱ꞌa ndó kemáni̱ ndo̱ na̱ kúndaꞌí, dá kía̱n ndinoꞌo ini ndo̱ kemáni̱ ndo̱ ná, o tá ni̱ na̱tiin ndó ña̱ kati̱ꞌa ndó kandita ndó noo̱, dá kía̱n choꞌon va̱ꞌa ini ndo̱, o tá ni̱ na̱tiin ndó ña̱ kati̱ꞌa ndó chindeé ndó dao ka̱ na̱, dá kía̱n chindeé ndó na̱ xíꞌa̱n kádii̱ iní ndo̱. \p \v 9 Ta koo ini ndo̱ kuꞌu̱ ndisa ini ndo̱ saꞌa̱ dao ka̱ ndo̱. Kañóꞌó ndó ndidaá ña̱ kini, ta ndiko̱ ndo̱ ña̱ va̱ꞌa. \v 10 Kuꞌu̱ sátáꞌan ini ndo̱ saꞌa̱ ndo̱. Ta táto̱ꞌon ki̱ꞌo ndóꞌo ndó xíꞌín na̱ veꞌe mií ndó, ki̱ꞌo dión kandoꞌo ndó xíꞌín dao ka̱ na̱. Ta koo ini ndo̱ koo ña̱ñóꞌó ndó noo̱ iin rá iin ndó. \v 11 Choꞌon ini ndo̱ kechóon ndó, ta o̱ sa̱ kákuu ndó na̱ du̱sá. Ndinoꞌo ini ndo̱ koni kuáchí ndó no̱ó na̱ kúú satoꞌo yo̱. \v 12 Kadii̱ ini ndo̱ sa̱ꞌá ta̱ndeé iní xíꞌo Ndios noo̱ ndo̱, ta ndeé va̱ꞌa cháá koo ini ndo̱ tein ta̱ndóꞌó, ta o̱ sa̱ kóo ini ndo̱ katuu ndó ña̱ káꞌa̱n ndo̱ xíꞌín Ndios. \v 13 Ta chindeé ndó dao ka̱ na̱ kúú ña̱yuu Ndios xíꞌín ña̱ xínñóꞌó ná, ta koo ini ndo̱ natiin va̱ꞌa ndó na̱ tá ko̱saa̱ na̱ veꞌe ndó. \p \v 14 Ta kaka̱ ndo̱ ña̱ mani̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌá na̱ kéndava̱ꞌa xíꞌín ndó, kaka̱ ndo̱ ña̱ mani̱ saꞌa̱ ná, ta o̱ sa̱ dátai̱ chiꞌan ndó na̱. \v 15 Ta kadii̱ iní ndo̱ xíꞌín na̱ kádii̱ iní, ta kuaki ndó xíꞌín na̱ sáki. \v 16 Ta iin ná kakuu ndó xíꞌín dao ka̱ ndo̱. Ta o̱ sa̱ kúryíí ndó, diꞌa nakiꞌin táꞌan ndó xíꞌín na̱ kúndaꞌí kandei ndó. O̱ sa̱ kéndichí téí ndo̱ mií ndó xíꞌín noo̱ káꞌa̱n ndo̱. \v 17 Tá ni̱ kee na ña̱ kini xíꞌín ndó, o̱ sa̱ nándió kuéi ndó kee ndó ña̱ kini xíꞌín ná. Diꞌa ndi̱ꞌi ini ndo̱ kee ndó ña̱ va̱ꞌa noo̱ ndidaá ña̱yuu. \v 18 Noo̱ mií ndó káꞌa̱n ña̱ ndi̱ꞌi ini ndo̱ ndukú ndó ña̱ kandei va̱ꞌa ndó xíꞌín iin rá iin ña̱yuu. \v 19 O̱ sa̱ kóo ini ndo̱ nakiꞌin ya̱ꞌi mií ndó sa̱ꞌá ña̱ kini kée ña̱yuu xíꞌín ndó, na̱ mani̱ miíi̱. Diꞌa kuaꞌán ndo̱ kandati ndó Ndios, dá chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ mií ná: “Noo̱ yúꞌu̱ ni̱ ya̱ꞌa na, ta mií vá yuꞌu̱ kúú na̱ ndaka̱ kuendá noo̱ ná, kaá satoꞌo yo̱ Ndios.” \v 20 Sa̱ꞌá ño̱ó, tá kuíko na̱ xiní uꞌu̱ ñaá, ki̱ꞌo ndó ña̱ꞌa ná kasáꞌan na. Tá íchi̱ ini na̱, ki̱ꞌo ndó ta̱kui̱í ná koꞌo na, dá chi̱ tá kée ndó dión, dá kía̱n keeá kuendá táto̱ꞌon ñoꞌó ti̱ke̱í ni̱ chi̱kodó ndo̱ dini̱ ná xiní na̱. \v 21 Ta o̱ sa̱ kónó ndó no̱ó ña̱ kini ña̱ kandeéán dákue̱i ñaá ndo̱ꞌó, diꞌa chituu ndó ña̱ kini xíꞌín ña̱ va̱ꞌa. \c 13 \p \v 1 Koo ini ndidaá ní ndó kueídóꞌo ndó ta̱ néꞌe choon, dá chi̱ ko̱ ndéi taꞌon ta̱ néꞌe choon xíꞌín ña̱ kóni̱ mií rá, ndéi ra chi̱ ki̱ꞌo dión ni̱ saki ini mií Ndios. Ta viti ndéi ra chi̱ mií Ndios ni̱ chi̱kaa̱ ini ña̱ kandei ra. \v 2 Sa̱ꞌá ño̱ó, ndidaá na̱ ko̱ kóni̱ kueídóꞌo ta̱ néꞌe choon, xío kao na ña̱ sakí mií Ndios, chi̱ mií ná ni̱ chi̱kata ra. Ta na̱ kée dión kúú na̱ ndoꞌo nío̱ sa̱ꞌá kua̱chi kée ná. \v 3 Dá chi̱ ko̱ ndéi taꞌon ta̱ néꞌe choon dáyu̱ꞌú ra̱ na̱ kée ña̱ va̱ꞌa. Diꞌa ndéi ra dáyu̱ꞌú ra̱ na̱ kée ña̱ kini. Tá ko̱ kóni̱ ndo̱ kayu̱ꞌú ndo̱ ta̱ néꞌe choon, dá kía̱n kee ndó ña̱ va̱ꞌa, dá ná kaꞌa̱n va̱ꞌa ra saꞌa̱ ndo̱. \v 4 Dá chi̱ kómí rá choon noo̱ Ndios, dá kía̱n kandei va̱ꞌa ndó. Tído tá kée ndó ña̱ kini, kánian yu̱ꞌú ndo̱, dá chi̱ ko̱ néꞌe oon taꞌon ra espada. Ta kómí rá choon noo̱ Ndios ña̱ kía̱n dándóꞌo ra nío̱ ndidaá na̱ kée ña̱ kini. \v 5 Sa̱ꞌá ño̱ó kánian kueídóꞌo ndó ra̱, ta o̱ du̱ú sa̱va̱ꞌa sa̱ꞌá ña̱ kómí rá choon dándóꞌo ra nío̱ yo̱. Diꞌa ná kueídóꞌo ndó ra̱ sa̱ꞌá ña̱ kóni̱ ndo̱ kakomí ndó iin ña̱xintóni̱ vii. \v 6 Sa̱ꞌá ño̱ó chiya̱ꞌi ndó saꞌa̱ ñóꞌo̱ ndo̱ noo̱ rá, chi̱ kómí rá choon noo̱ Ndios, ta sa̱va̱ꞌa choon yóꞌo kuití vá ndéi ra. \v 7 Ta chiya̱ꞌi ndó noo̱ iin rá iin ra̱ kánian chiya̱ꞌi ndó, ta kíán no̱ó ta̱ néꞌe choon, o kíán no̱ó ra̱ kíꞌin ya̱ꞌi saꞌa̱ ñóꞌo̱. Ta ki̱ꞌo ndó ña̱ñóꞌó no̱ó na̱ kánian natiin ña̱ñóꞌó, ta nakoni ndo̱ na̱ kánian nakoni ndo̱. \p \v 8 Ni lúꞌu̱ o̱ sa̱ kátai̱ ndo̱ noo̱ ni iin ña̱yuu, sa̱va̱ꞌa ña̱ katai̱ ndo̱ noo̱ ná ná kakuu ña̱ kuꞌu̱ ini ndo̱ saꞌa̱ ná. Dá chi̱ tá kúꞌu̱ ini ndo̱ sa̱ꞌá ña̱yuu xi̱ꞌín ndó, dá kía̱n kéndisa ndó choon saꞌándá ley Moisés. \v 9 Dá chi̱ diꞌa kaá ley: “O̱ sa̱ kée ndó kua̱chi xíꞌín na̱ ko̱ kúú ñadiꞌí ndo̱ o yíi̱ ndo̱, o̱ sa̱ ka̱ꞌání ndo̱ ndi̱i, o̱ sa̱ kíꞌin kuíꞌíná ndó, o̱ sa̱ káva̱ꞌa ndó ña̱ to̱ꞌón saꞌa̱ dao ka̱ na̱, o̱ sa̱ kátoó ndo̱ kakomí ndó ña̱ꞌa ió noo̱ dao ka̱ ña̱yuu.” Ta choon yóꞌo xíꞌín dao ka̱ choon saꞌándá ley, iin nóó kúú váán xíꞌín ña̱ kúꞌu̱ ini yo̱ sa̱ꞌá ña̱yuu xi̱ꞌín yó táto̱ꞌon ki̱ꞌo ndóꞌo yó xíꞌín mií yó. \v 10 Dá chi̱ tá ná kuꞌu̱ ini yo̱ saꞌa̱ ña̱yuu xi̱ꞌín yó, dá kía̱n ni iin kuu̱ ta̱ꞌón o̱ kéndava̱ꞌa yó xíꞌín ná. Sa̱ꞌá ño̱ó tá ná kuꞌu̱ ini yo̱ saꞌa̱ ná, dá kía̱n kéndisa yó choon saꞌándá ley. \v 11 Dión koo ini ndo̱, dá chi̱ sa̱ kuaꞌa̱n ndiꞌi va tiempo. Sa̱ ni̱ kasa̱ndaá va hora ndoto ndó, ná dáꞌa ka̱ ni kudi̱ ndo̱, dá chi̱ sa̱ ku̱yati cháá ka̱ kuu̱ nandió ko̱o na̱ dáka̱ki ñaá o̱ du̱ú tá míí ni̱ ka̱sáꞌá yó kándísa yó na̱. \v 12 Sa̱ ndikí vá kíán viti, sa̱ kuaꞌa̱n tu̱u noo̱ vá. Ná dánkoo yó ndidaá ña̱ kini kée na̱ xíonoo noo̱ íin naá. Ta ná tiin yó to̱ꞌon ndato Ndios, dá kandeé yó na̱á yo̱ xíꞌín ña̱ kini. \v 13 Ná kee yó táto̱ꞌon kée na̱ ió ndúsáꞌano ini, táꞌa̱n na̱ xíonoo noo̱ túu. Ná dáꞌa ni kee yó víko̱ xíxi kuaꞌa̱n, ná dáꞌa ni kakuu yó na̱ xíꞌi, ná dáꞌa ni kudi̱ yo̱ xíꞌín ña̱yuu yóꞌo, ña̱yuu káa, ná dáꞌa ni kee yó kua̱chi kaꞌan noo̱ xíꞌín ñíi̱ yo̱, ná dáꞌa ni ndukú yó ta̱ndóꞌó xíꞌín dao ka̱ na̱, ta ná dáꞌa ni koo uꞌu̱ ini yo̱. \v 14 Diꞌa Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱, ná kakuu táto̱ꞌon iin dáꞌo̱n kandixi ndó, ta o̱ sa̱ kíꞌo ndó mií ndó ña̱ kía̱n kee ndó ña̱ kóni̱ ñíi̱ ndo̱. \c 14 \s1 Káꞌa̱n Pablo sa̱ꞌá na̱ kómani̱ kuaꞌano xíꞌín to̱ꞌon Ndios \p \v 1 Natiin va̱ꞌa ndó ñani yo̱, na̱ kómani̱ kuaꞌano xíꞌín ña̱ ndaa̱ kándísa yó, ta o̱ sa̱ chídáó táꞌan ndó xíꞌín ná. \v 2 Chi̱ ndéi dao ñani yo̱, na̱ náꞌá ña̱ kuu keí ná ndi ndáa mií ña̱ꞌa. Tído ndéi taꞌani dao ka̱ ñani yo̱, na̱ ko̱ kátóni̱ va̱ꞌa ini, sa̱va̱ꞌa ña̱ꞌa kuíi̱ va seí na̱. \v 3 Ta ndoꞌó, na̱ ko̱ nákani kuáchi̱ ini keí ndi ndáa mií ña̱ꞌa, o̱ sa̱ kénóo ndó na̱ ko̱ se̱í ña̱. Ta ndoꞌó, na̱ ko̱ se̱í ndi ndáa mií ña̱ꞌa, ná dáꞌa ni dánaꞌa̱ ndáꞌa̱ ndo̱ na̱ seí ña̱, dá chi̱ sa̱ ni̱ na̱tiin va̱ꞌa ñaá Ndios. \v 4 Ta, ¿ndá yoo kúú ndó, káꞌán ndó? ¿Ndiva̱ꞌa chíndaa̱ noo̱ ndo̱ kéyíko̱ ndo̱ sa̱ꞌá na̱ ko̱ ñóꞌo ti̱xi ndáꞌa̱ ndo̱? Chi̱ mií Ndios, na̱ kúú satoꞌo ñani ndo̱, no̱ón kúú na̱ kéyíko̱ saꞌa̱ ná, á íin ndaa̱ na̱ o ni̱ ka̱nkao na no̱ó kua̱chi. Tído o̱ kánkao taꞌon na, dá chi̱ satoꞌo yo̱ Ndios, káꞌano nda̱ꞌo choon néꞌe na, ta kuu chindeé ñaá ná kuiin ndaa̱ na̱. \p \v 5 Ió dao ñani yo̱ kékáꞌano ii̱ vá ná dao kuu̱, ta ió dao ka̱ ñani yo̱ ko̱ kékáꞌano ka̱ na̱ ni iin tóꞌón kuu̱. Sa̱ꞌá ño̱ó iin rá iin mií vá ndó kánian nakani va̱ꞌa ini sa̱ꞌá ndí ki̱án kee ndó saꞌa̱ ña̱ yóꞌo. \v 6 Dá chi̱ ió dao ñani yo̱ kékáꞌano na dao kuu̱, ta dión kée na dá chi̱ ndúkú ná ki̱ꞌo na ña̱ñóꞌó noo̱ Ndios. Ta dao ka̱ ñani yo̱ ko̱ kékáꞌano ka̱ na̱ ni iin tóꞌón kuu̱, chi̱ ki̱ꞌo dión kándaa̱ ini na̱, ta xíꞌo taꞌani na ña̱ñóꞌó noo̱ Ndios. Ta dión ni ndóꞌo ñani yo̱, na̱ seí ndi ndáa mií ña̱ꞌa, náki̱ꞌo na ña̱ñóꞌó noo̱ Ndios, dá chi̱ náki̱ꞌo na ndivéꞌe noo̱ ná saꞌa̱ ndidaá ña̱ seí na̱. Ta dión taꞌani ña̱yuu ko̱ se̱í ndi ndáa mií ña̱ꞌa, ndúkú ná naki̱ꞌo na ña̱ñóꞌó noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ ko̱ se̱í na̱ ndi ndáa mií ña̱ꞌa, ta náki̱ꞌo taꞌani na ndivéꞌe noo̱ Ndios sa̱ꞌá ña̱ kúu seí na̱. \v 7 Chi̱ ko̱ ndéi mií taꞌon yó xíꞌa̱n dión oon ni, ta ni ko̱ xíꞌi̱ yo̱ xíꞌa̱n dión oon ni. \v 8 Dá chi̱ tá takí yo̱, noo̱ ndáꞌa̱ satoꞌo yo̱ Ndios ndéi yó. Ta tá ni̱ xiꞌi̱ yo̱, noo̱ ndáꞌa̱ satoꞌo yo̱ Ndios vá ni̱ xiꞌi̱ yo̱. Sa̱ꞌá ño̱ó, tá takí yo̱ o ni̱ xiꞌi̱ yo̱, noo̱ ndáꞌa̱ satoꞌo yo̱ Ndios vá ñóꞌo yó. \v 9 Ni̱ xiꞌi̱ Cristo, ta ni̱ na̱taki na̱, dión, dá ni̱ xi̱nko̱o na kakuu na satoꞌo no̱ó na̱ ni̱ xiꞌi̱ xíꞌín no̱ó na̱ ndéi takí. \p \v 10 Tído ndoꞌó, ¿ndiva̱ꞌa dánaꞌa̱ ndáꞌa̱ ndo̱ ñani ndo̱? Ta, ¿ndiva̱ꞌa kénóo ndó ñani ndo̱? Chi̱ ndidaá vá yó nakui̱ta noo̱ Cristo keyíko̱ saꞌa̱ yo̱. \v 11 Dá chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: \q1 Sa̱ꞌá ña̱ takí yuꞌu̱, kaá satoꞌo yo̱ Ndios, \q1 sa̱ꞌá ño̱ó káꞌi̱n xíꞌín ndó ña̱ miía̱n nata̱ꞌa̱no̱ ndidaá kúú kondo̱ ña̱yuu noo̱ yúꞌu̱, \q1 ta ndidaá kúú yúꞌu̱ nakoni ña̱ yuꞌu̱ kúú Ndios. \m \v 12 Sa̱ꞌá ño̱ó kándaa̱ inio̱ ña̱ iin rá iin vá yó nakui̱ta naki̱ꞌo yó kuendá noo̱ Ndios. \s1 Ná o̱ kée yó ni iin ña̱ꞌa, ña̱ kía̱n kédaá xíꞌín ñani yo̱, dá kue̱i na no̱ó kua̱chi \p \v 13 Sa̱ꞌá ño̱ó ná dáꞌa ni dánaꞌa̱ ndáꞌa̱ táꞌan yó. Diꞌa koo ini ndo̱ ná dáꞌa ni kakuu ndó táto̱ꞌon iin yuu̱ noo̱ kachiꞌi sáꞌá ñani ndo̱, dá ya̱ꞌa na kee na kua̱chi. \v 14 Náꞌá yuꞌu̱, ta kándéé káꞌano inii̱ satoꞌo yo̱ Jesús ña̱ ni iin tóꞌón ña̱ꞌa seí yo̱ ko̱ kúú ña̱ꞌa yakó noo̱ Ndios. Tído tá káꞌán dao ka̱ ñani yo̱ ña̱ kíán ña̱ꞌa yakó noo̱ Ndios, dá kía̱n ñaá vá kíán noo̱ mií ná. \v 15 Ta tá ña̱ seí ndo̱ kédaá xíꞌín ñani ndo̱, dá nakani kuáchi̱ ini na̱, dá kía̱n ko̱ kúꞌu̱ taꞌon ini ndo̱ saꞌa̱ ná. Kanaꞌá ndó ña̱ ni̱ xiꞌi̱ Cristo saꞌa̱ ñani ndo̱, sa̱ꞌá ño̱ó ná dáꞌa ni dátu̱ú ndó na̱ xíꞌín ña̱ seí ndo̱. \v 16 O̱ sa̱ kíꞌo ndó mií ndó ña̱ kaꞌa̱n ndava̱ꞌa na sa̱ꞌá ña̱ kée ndó, va̱ꞌará náꞌá mií ndó ña̱ kíán ña̱ va̱ꞌa. \v 17 Dá chi̱ yóó, na̱ ñóꞌo ti̱xi ndáꞌa̱ Ndios, ko̱ káni ka̱a̱n ndi̱ꞌi ini yo̱ sa̱ꞌá ña̱ seí yo̱ ni sa̱ꞌá ña̱ koꞌo yó. Ña̱ kánian ndi̱ꞌi cháá ka̱ ini yo̱ saꞌa̱ kíán ña̱ ná koo ini yo̱ kee yó ña̱ ndaa̱, ta ná kandei va̱ꞌa yó xíꞌín dao ka̱ ñani yo̱, ta ná kandei dii̱ iní yo̱, chi̱ ndidaá ña̱ yóꞌo ve̱i noo̱ Espíritu ii̱ Ndios. \v 18 Ta na̱ xínkuáchí noo̱ Jesús kúú na̱ kée ndidaá ña̱ yóꞌo, ta nátaꞌan ini Ndios sa̱ꞌá ña̱ kée na, ta káꞌa̱n va̱ꞌa dao ka̱ ña̱yuu saꞌa̱ ná. \p \v 19 Sa̱ꞌá ño̱ó ná ndukú yó ndi keeá kandei va̱ꞌa yó xíꞌín dao ka̱ ña̱yuu, ta ná ndukú yó ndi keeá dákuáꞌano táꞌan yó íchi̱ Ndios. \v 20 Ta ná dáꞌa ni danaá ndo̱ ña̱ ni̱ kee Ndios xíꞌín ña̱ꞌa seí ndo̱. Ndidaá táꞌa̱n va ña̱ꞌa seí yo̱ kúú ña̱ vii. Tído ko̱ váꞌa taꞌon kíán noo̱ Ndios tá ná ki̱ꞌo yó ña̱ kankao ñani yo̱ no̱ó kua̱chi sa̱ꞌá ña̱ seí yo̱. \v 21 Iin ña̱ va̱ꞌa cháá ka̱ kíán tá ná o̱ ke̱í yo̱ ko̱ño, ta ná o̱ kóꞌo yó vino, ta ná o̱ kée yó dao ka̱ ña̱ꞌa, ña̱ kía̱n kédaá xíꞌín ñani yo̱, dá kue̱i na no̱ó kua̱chi, o ña̱ꞌa kédaá xíꞌín ná nakani kuáchi̱ ini na̱, o ña̱ꞌa kédaá xíꞌín ná ndi̱ko na no̱ó ña̱ꞌa Ndios. \v 22 ¿Á kándísa ndó ña̱ kuu keí ndo̱ ndidaá ña̱ yóꞌo? Va̱ꞌa va, tído mií ndó xíꞌín Ndios ná kanaꞌá. Ndikáꞌán ví na̱ ko̱ nákani kuáchi̱ ini no̱ó ña̱ kée na. \v 23 Chi̱ ndi ndáa mií ña̱yuu nákani kuáchi̱ ini keí ná iin ña̱ꞌa, ta seí ii̱ vá náa̱n, no̱ón kúú na̱ tái̱ kua̱chi noo̱ Ndios, dá chi̱ kándísa na ña̱ ko̱ kánian kee na dión. Dá chi̱ tá ná kandísa yó ña̱ kíán iin ña̱ ko̱ váꞌa, ta ni̱ kee yóa̱n, dá kía̱n ni̱ ya̱ꞌa yó ni̱ kee yó kua̱chi noo̱ Ndios. \c 15 \p \v 1 Sa̱ꞌá ño̱ó, yóó, na̱ ndíta toon xíꞌín to̱ꞌon Ndios, kánian ki̱ꞌo ndeé ini yo̱ saꞌa̱ ñani yo̱, na̱ kómani̱ kuaꞌano xíꞌín to̱ꞌon Ndios. Ná dáꞌa ni kee yó saꞌa̱ miíá, ná kee cháá ka̱ yo̱ saꞌa̱ ñani yo̱. \v 2 Ta ná koo ini iin rá iin yó ndukú yó ña̱ nataꞌan ini ñani yo̱, ta ná ndukú yó ña̱ keva̱ꞌa na, dión, dá koni na̱ kuaꞌano cháá ka̱ na̱ xíꞌín to̱ꞌon Ndios. \v 3 Chi̱ ni Cristo ko̱ ní ndúkú ná ña̱ kía̱n kee na saꞌa̱ mií ná. Diꞌa ni̱ kee na táto̱ꞌon ki̱ꞌo káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios: “Mií to̱ꞌon kini ni̱ kaꞌa̱n na̱ saꞌa̱ mií ní, ño̱ó kía̱n ni̱ na̱kuido yuꞌu̱.” \v 4 Ta ndidaá to̱ꞌon ni̱ taa na noo̱ tuti ii̱ Ndios tá sata̱, ño̱ó kía̱n dánaꞌa̱n noo̱ yo̱ nda̱ viti, dá ná kati̱ꞌa yó kandati kueé yo̱, ta ná koo ndeé ini yo̱ kee to̱ꞌon ñoó, dá koni yo̱ natiin yó ta̱ndeé iní noo̱ Ndios. \v 5 Ta mií Ndios kúú na̱ xíꞌo ña̱ kandati kueé yo̱, ta xíꞌo na ta̱ndeé iní noo̱ yo̱, no̱ón kúú na̱ ki̱ꞌo ña̱ kandei ñóchí ndó xíꞌín iin rá iin ndó táto̱ꞌon ki̱ꞌo kóni̱ mií Cristo Jesús. \v 6 Dión, dá iin ná kakuu ndó kekáꞌano ndó Ndios, na̱ kúú tatá satoꞌo yo̱ Jesucristo. \s1 Miía̱n dánaꞌa̱ yo̱ to̱ꞌon Jesús noo̱ ndidaá na̱ ko̱ kúú na̱ Israel \p \v 7 Sa̱ꞌá ño̱ó koo ini ndo̱ natiin va̱ꞌa ndó iin rá iin ndó táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ na̱tiin va̱ꞌa Cristo mií yó, dá ná natiin Ndios ña̱ñóꞌó. \v 8 Ta káꞌi̱n xíꞌín ndó ña̱ ni̱ kii Cristo ni̱ xinkuáchí diꞌa na no̱ó na̱ ñoo Israel, dá naꞌa̱ na̱ ña̱ iin na̱ ndaa̱ kúú Ndios, dá dáxi̱nko̱o na ña̱ ni̱ kaa Ndios kee na xíꞌín na̱ sáꞌano Israel ni̱ sa̱ ndei sa̱ naꞌá. \v 9 Ta ni̱ kii taꞌani Cristo, dá ná kekáꞌano na̱ ko̱ kúú na̱ Israel Ndios sa̱ꞌá ña̱ kúꞌu̱ ini na̱ saꞌa̱ ná. Dá chi̱ diꞌa kaá tuti ii̱ Ndios: \q1 Ta viti koꞌi̱n ki̱ꞌoi ña̱ñóꞌó noo̱ mií ní tein na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, \q1 ta kata yuꞌu̱ yaa kekáꞌanoi kuu̱ mií ní. \m \v 10 Ta kaá taꞌani tuti ii̱ Ndios diꞌa: \q1 Kadii̱ dáó ini ndo̱ꞌó, na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, xíꞌín na̱ Israel, na̱ kúú na̱ ñoo Ndios. \m \v 11 Ta kaá taꞌani tuti ii̱ Ndios diꞌa: \q1 Ta ndoꞌó, na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, kekáꞌano ndó Ndios, na̱ kúú satoꞌo yo̱, \q1 ta ndidaá ñoo ná chindaya̱ꞌi ñaá ná. \m \v 12 Ta kaá taꞌani profeta Isaías: \q1 Tein na̱ veꞌe ta̱a naní Isaí kana iin ta̱a, \q1 ta kasandaá na̱ dándáki na na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, \q1 ta no̱ón kúú na̱ ki̱ꞌo ta̱ndeé iní noo̱ ná. \p \v 13 Ta mií Ndios, na̱ xíꞌo ta̱ndeé iní noo̱ yo̱, ná dákútí ná nío̱ ndo̱ xíꞌín ña̱ kádii̱ ini ndo̱, ta ná ki̱ꞌo na ña̱ koo va̱ꞌa ini ndo̱ sa̱ꞌá ña̱ kándéé iní ndo̱ ná, dá ná nakutí iin rá iin ndó xíꞌín ta̱ndeé iní kee Espíritu ii̱. \p \v 14 Ta náꞌá vá yuꞌu̱ ña̱ va̱ꞌa nda̱ꞌo ini ndo̱ꞌó, ñani miíi̱, ta ni̱ chití ndó xíꞌín ña̱xintóni̱ kée Ndios, sa̱ꞌá ño̱ó ti̱ꞌa ndó kaꞌa̱n niꞌini noo̱ sátáꞌan ndó. \v 15 Tído noo̱ tuti yóꞌo ni̱ xi̱ꞌo ndeé inii̱ ni̱ kaꞌi̱n xíꞌín ndó, dá dándusaa̱ inii̱ ndo̱ꞌó saꞌa̱ dao ka̱ ña̱ꞌa, ta dión ni̱ keei, chi̱ mií Ndios ni̱ kemáni̱ yuꞌu̱ xíꞌín choon yóꞌo, \v 16 dá kechóoin noo̱ Jesucristo tein na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, dá dánaꞌi̱ to̱ꞌon va̱ꞌa saꞌa̱ Jesús noo̱ ná, dá kakuu na iin ña̱ va̱ꞌa doko̱í noo̱ Ndios, dá chi̱ Espíritu ii̱ Ndios kúú na̱ ndúvii ñaá. \v 17 Ta sa̱ꞌá Cristo Jesús nátaꞌan inii̱ saꞌa̱ choon kéei noo̱ Ndios. \v 18 Chi̱ káꞌi̱n sa̱va̱ꞌa sa̱ꞌá ña̱ ni̱ kee Cristo xíꞌín ndáꞌí tein na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, chi̱ seídóꞌo na Ndios ni̱ kee ña̱ dánaꞌi̱, xíꞌín ña̱ kéei. \v 19 Chi̱ ni̱ keei ña̱ náꞌano xíꞌín ña̱ ndato xíꞌín ndée̱ Espíritu ii̱ Ndios. Sa̱ꞌá ño̱ó nda̱ ñoo Jerusalén, ta nda̱ iin níí kuendá Ilírico diꞌa ni̱ na̱ka̱ꞌani to̱ꞌon va̱ꞌa saꞌa̱ Cristo Jesús ni̱ keei. \v 20 Ta daá ndíꞌi va inii̱ dánaꞌi̱ to̱ꞌon va̱ꞌa saꞌa̱ Cristo Jesús no̱ó na̱ ko̱ ñáꞌa̱ kuií kueídóꞌo ñaá, dá ná o̱ nákiꞌin ñeꞌi choon ni̱ kee dao ka̱ na̱ dánaꞌa̱. \v 21 Dá chi̱ ndíꞌi inii̱ keei táto̱ꞌon káꞌa̱n tuti ii̱ Ndios: \q1 Táꞌa̱n ña̱yuu ko̱ ñáꞌa̱ kuií niꞌi̱ tóꞌon saꞌa̱ Ndios, no̱ón kúú na̱ katóni̱ ini, \q1 ta ña̱yuu ko̱ ñáꞌa̱ kuií kueídóꞌo saꞌa̱ ná, kandaa̱ ini na̱. \s1 Chíkaa̱ ini Pablo koꞌo̱n na̱ ñoo Roma \p \v 22 Sa̱ꞌá ño̱ó ko̱ ní kúu saa̱i̱ noo̱ ndéi ndó, va̱ꞌará kua̱ꞌá nda̱ꞌo taꞌándá ni̱ kaꞌín saa̱i̱ kooi xíꞌín ndó. \v 23 Tído viti sa̱ ni̱ na̱taꞌan va yuꞌu̱ iin níí kuendá noo̱ nákaa̱i̱ yóꞌo ni̱ da̱náꞌi̱. Ta sa̱ kuaꞌa̱ vá kuia̱ nákani inii̱ saa̱i̱ noo̱ ndéi ndó. \v 24 Sa̱ꞌá ño̱ó tá ná koꞌi̱n España, dá chikaꞌandai̱ noo̱ ndéi ndó koo tóoi xíꞌín ndó. Ta kandatii ña̱ chindeé ndó yuꞌu̱ no̱ó koꞌi̱n tá ni̱ ndiꞌi ni̱ sa̱ io dii̱ tóoi xíꞌín ndó. \v 25 Tído viti kía̱n koꞌi̱n ñoo Jerusalén, dá kemáni̱ yuꞌu̱ na̱ kúú ña̱yuu Ndios ndéi ñoó, \v 26 dá chi̱ na̱ kúú kuendá Jesús ndéi chí kuendá Macedonia xíꞌín na̱ ndéi Acaya ni̱ na̱taꞌan ini na̱ ni̱ ketútí ná cháá di̱ꞌón kemáni̱ ná na̱ kúndaꞌí ñóꞌo tein na̱ kúú ña̱yuu Ndios ndéi ñoo Jerusalén. \v 27 Ta ni̱ na̱taꞌan ini na̱ kee na dión, dá chi̱ tái̱ na̱ no̱ó na̱ Israel, chi̱ ni̱ niꞌi̱ ná ña̱ mani̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌá na̱ Israel. Sa̱ꞌá ño̱ó kánian chindeé ñaá ná xíꞌín ña̱ va̱ꞌa ió noo̱ ná. \v 28 Tá ni̱ ndiꞌi ni̱ keyíko̱i̱ choon yóꞌo ni̱ saꞌi̱n ni̱ neꞌi di̱ꞌón ñoó noo̱ ná, dá chikaꞌandai̱ noo̱ ndéi ndó xaa̱n no̱ó ya̱ꞌi koꞌi̱n España. \v 29 Ta kátóni̱ inii̱ ña̱ tá ná saa̱i̱ noo̱ ndéi ndó xaa̱n, kua̱ꞌá nda̱ꞌo ña̱ va̱ꞌa kee Cristo xíꞌín yó sa̱ꞌá ña̱ kándísa yó to̱ꞌon va̱ꞌa saꞌa̱ ná. \p \v 30 Tído xíka̱i̱ ña̱ mani̱ noo̱ ndo̱, ñani, ña̱ sa̱ꞌá ña̱ kándísa yó Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱, xíꞌín sa̱ꞌá ña̱ kúꞌu̱ sátáꞌan ini yo̱ saꞌa̱ yo̱ kée Espíritu ii̱ Ndios, ña̱ chindeé ndó yuꞌu̱ kaka̱ ndo̱ ña̱ mani̱ noo̱ Ndios sa̱ꞌí, \v 31 dá ná chindeé ná yuꞌu̱ no̱ó ta̱a ko̱ xi̱ín kandísa to̱ꞌon va̱ꞌa Jesús ndéi chí kuendá Judea. Ta kaka̱ taꞌani ndó noo̱ ná ña̱ ná natiin va̱ꞌa na̱ kúú kuendá Jesús ndéi ñoo Jerusalén di̱ꞌón koꞌi̱n dánkooi noo̱ ná. \v 32 Dá kía̱n ná saa̱i̱ xíꞌa̱n kádii̱ inii̱ noo̱ ndéi ndó tá dión kóni̱ mií Ndios, dá ná naniꞌi̱ ndée̱ yuꞌu̱ xíꞌín ndó. \v 33 Ná koo Ndios, na̱ xíꞌo ña̱ koo va̱ꞌa ini yo̱, xíꞌín iin rá iin ndoꞌó. Dión ná koo. \c 16 \s1 Káꞌa̱n Pablo ndisáꞌán xíꞌín ña̱yuu néꞌe táꞌan va̱ꞌa xíꞌín ná \p \v 1 Natiin va̱ꞌa ndó ki̱ꞌo yó Febe, chi̱ ko̱saa̱ na̱ noo̱ ndéi ndó. Mií ná kúú na̱ xínkuáchí no̱ó na̱ kúú kuendá Jesús ndéi chí ñoo Cencrea. \v 2 Ta kóni̱i̱ ña̱ kía̱n natiin va̱ꞌa ndó na̱, chi̱ kúú ná kuendá satoꞌo yo̱ Jesús, chi̱ ki̱ꞌo dión kánian kee yó sa̱ꞌá ña̱ kúú yó ña̱yuu Ndios. Ta chindeé ndó na̱ xíꞌín ndidaá ña̱ꞌa xínñóꞌó ná, chi̱ chíndeé ná dao ka̱ na̱ kúú kuendá Jesús, ta chíndeé taꞌani na yuꞌu̱. \p \v 3 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín Priscila, xíꞌín Aquila, na̱ kéchóon dáó xíꞌín yuꞌu̱ noo̱ Cristo Jesús. \v 4 Ta ni̱ xi̱ꞌo na mií ná ña̱ kuu na̱ saꞌa̱ yúꞌu̱, dá ka̱kii. Ta o̱ du̱ú iin tóꞌón yuꞌu̱ ní náki̱ꞌo ndivéꞌe noo̱ ná, dión taꞌani na̱ kúú kuendá Jesús, na̱ ko̱ kúú na̱ Israel, náki̱ꞌo taꞌani na ndivéꞌe noo̱ ná. \v 5 Ta kaꞌa̱n taꞌani ndó ndisáꞌán xíꞌín na̱ kúú kuendá Jesús ndítútí veꞌe na. \p Ta kaꞌa̱n taꞌani ndó ndisáꞌán xíꞌín ñani mani̱i̱ Epeneto, na̱ mií no̱ó ni̱ ka̱ndísa to̱ꞌon Jesús chí kuendá Acaya diꞌa. \p \v 6 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ki̱ꞌo yó María. Na̱ yóꞌo kúú na̱ ndíꞌi nda̱ꞌo ini xínkuáchí noo̱ Ndios tein mií ndó xaa̱n. \p \v 7 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ñani yo̱ Andrónico xíꞌín ñani yo̱ Junias, táꞌa̱n ra̱ kúú táꞌan yuꞌu̱, ta ndi nduú ra̱ ni̱ sa̱ ñoꞌo xíꞌíín veꞌe ka̱a sa̱ꞌá to̱ꞌon Jesús. Ta káꞌa̱n va̱ꞌa apóstol, na̱ néꞌe to̱ꞌon Jesús, saꞌa̱ ndi nduú ta̱a yóꞌo. Ta sa̱ daá kándísa va ra Jesús, dá ni̱ ka̱ndísa yuꞌu̱. \p \v 8 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ñani yo̱ Amplias, ra̱ kúú ñani mani̱ miíí sa̱ꞌá ña̱ kándísa dáó ndú satoꞌo yo̱ Jesús. \p \v 9 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ñani yo̱ Urbano, ra̱ kéchóon dáó xíꞌín nduꞌu̱ noo̱ Cristo Jesús. Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ñani mani̱i̱ Estaquis. \p \v 10 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ñani yo̱ Apeles, ta nátaꞌan ini Cristo xiní ñaá ná. Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín na̱ veꞌe ñani yo̱ Aristóbulo. \p \v 11 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín táꞌin naní Herodión. Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín na̱ veꞌe Narciso, táꞌa̱n na̱ ndíta ndaa̱ xíꞌín satoꞌo yo̱ Jesús. \p \v 12 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ki̱ꞌo yó Trifena xíꞌín ki̱ꞌo yó Trifosa, táꞌa̱n na̱ kéchóon noo̱ satoꞌo yo̱ Jesús. Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ki̱ꞌo mani̱ yo̱ Pérsida, táꞌa̱n na̱ ndíꞌi ini kéchóon noo̱ satoꞌo yo̱ Jesús. \p \v 13 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ñani yo̱ Rufo, ra̱ ni̱ ka̱xi mií satoꞌo yo̱ Jesús. Ta kaꞌa̱n taꞌani ndó ndisáꞌán xíꞌín naná ra̱, chi̱ táto̱ꞌon ki̱ꞌo naná miíi̱ kúú ná, xiníi̱. \p \v 14 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ñani yo̱ Asíncrito, xíꞌín Flegonte, xíꞌín Hermas, xíꞌín Patrobas, xíꞌín Hermes xíꞌín dao ka̱ na̱ kúú kuendá Jesús dákuáꞌa xíꞌín rá. \p \v 15 Ta kaꞌa̱n ndo̱ ndisáꞌán xíꞌín ñani yo̱ Filólogo, xíꞌín ki̱ꞌo yó Julia, xíꞌín ñani yo̱ Nereo, xíꞌín ki̱ꞌo ra, xíꞌín ki̱ꞌo yó Olimpas xíꞌín ndidaá ka̱ ña̱yuu Ndios dákuáꞌa xíꞌín ná. \p \v 16 Ta viti chitó táꞌan ndó noo̱ ndo̱, ta ña̱ yóꞌo ná kakuu iin ña̱ñóꞌó kaꞌa̱n táꞌan ndó ndisáꞌán sa̱ꞌá ña̱ kúú ndó kuendá Jesús. Ta natiin ndó ndisáꞌán káꞌa̱n ndidaá na̱ kúú kuendá Cristo ndéi iin rá iin xíán. \p \v 17 Ta seí ndaꞌávíi̱ noo̱ ndo̱, ñani, ña̱ kaon koo ndó xíꞌín ra̱ kátoó kaꞌanda táꞌan ñaá, táꞌa̱n ra̱ kátoó dátu̱ú ña̱ ndaa̱ kándísa ndó. Va̱ꞌa ka̱a̱n taó xóo ndó mií ndó noo̱ rá. \v 18 Dá chi̱ ta̱a yóꞌo kúú ra̱ ko̱ xínkuáchí taꞌon noo̱ satoꞌo yo̱ Jesucristo, sa̱va̱ꞌa saꞌa̱ mií vá rá kée ra. Ta xíꞌín to̱ꞌon vitá xíꞌín to̱ꞌon ñóchí dándaꞌí ra̱ na̱ vitá ini. \p \v 19 Ta ndéi kúú mií vá káꞌa̱n na̱ saꞌa̱ ndo̱ ña̱ kúú ndó ña̱yuu seídóꞌo ndaa̱ to̱ꞌon Jesús, sa̱ꞌá ño̱ó kádii̱ nda̱ꞌo inii̱ sa̱ꞌá ña̱ kée ndó dión. Ta kóni̱ yuꞌu̱ ña̱ ndichí koo ndó no̱ó ña̱ ndaa̱, ta o̱ sa̱ ndíko̱ ndo̱ ña̱ kini. \v 20 Ta Ndios, na̱ xíꞌo ña̱ koo va̱ꞌa ini yo̱, no̱ón kúú na̱ kadi̱ yachi̱ ña̱ uꞌu̱ ti̱xi saꞌa̱ ndo̱. Ta ná koo ña̱ mani̱ xíꞌo Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱, xíꞌín iin rá iin ndó. \p \v 21 Ta tándaꞌá taꞌani ñani yo̱ Timoteo, ta̱ kéchóon nduú xíꞌín yuꞌu̱, ndisáꞌán ko̱saa̱ noo̱ ndo̱. Táꞌa̱n ra̱ kúú táꞌin naní Lucio, xíꞌín Jasón, xíꞌín Sosípater, tándaꞌá taꞌani ra ndisáꞌán ko̱saa̱ noo̱ ndo̱. \p \v 22 Ta yuꞌu̱, ra̱ naní Tercio, ni̱ taai tuti yóꞌo ko̱saa̱ noo̱ ndo̱. Ta tándaꞌá taꞌani yuꞌu̱ ndisáꞌán ko̱saa̱ noo̱ ndo̱, chi̱ kándísa dáó yó satoꞌo yo̱ Jesús. \v 23 Ta káꞌa̱n taꞌani ñani yo̱ Gayo ndisáꞌán xíꞌín ndó. Ro̱ón kúú ra̱ ni̱ na̱tiin va̱ꞌa yuꞌu̱ veꞌe ra, ta dión taꞌani kée ra xíꞌín ndidaá ka̱ na̱ kúú kuendá Jesús. Ta káꞌa̱n taꞌani ñani yo̱ Erasto, ta̱ néꞌe va̱ꞌa di̱ꞌón ñoo yóꞌo, ndisáꞌán xíꞌín ndó. Ta káꞌa̱n taꞌani ñani yo̱ Cuarto ndisáꞌán xíꞌín ndó. \v 24 Ná koo ña̱ mani̱ xíꞌo Jesucristo, na̱ kúú satoꞌo yo̱, xíꞌín iin rá iin ndó. Dión ná koo. \s1 Ki̱ꞌo diꞌa dándíꞌi Pablo to̱ꞌon káꞌa̱n na̱ noo̱ tuti yóꞌo \p \v 25 Ió choon noo̱ ndáꞌa̱ Ndios ña̱ kendakí ná ndo̱ꞌó xíꞌín to̱ꞌon va̱ꞌa dánaꞌi̱ saꞌa̱ Jesucristo. Ta to̱ꞌon va̱ꞌa yóꞌo kúú mií mií ña̱ ni̱ naꞌa̱ Ndios noo̱ yo̱, táꞌa̱n ña̱ ni̱ sa̱ káa̱ de̱ꞌé nda̱ rá ko̱ ñáꞌa̱ kava̱ꞌa ñayuú yóꞌo. \v 26 Tído viti kía̱n ni̱ naꞌa̱ na̱ ñá noo̱ yo̱. Ta ni̱ taa profeta ña̱ noo̱ tuti ii̱ Ndios táto̱ꞌon ki̱ꞌo ni̱ saꞌanda Ndios, na̱ daá ió kuií, choon noo̱ ná kee na. Ta viti ni̱ dasa̱ to̱ꞌon sa̱ꞌán noo̱ ndidaá ña̱yuu, dá ná kandísa naa̱n, ta ná kee na choon saꞌándáa̱n. \v 27 Sa̱ꞌá ño̱ó ná natiin na̱ kúú iin tóꞌón dini̱ Ndios, na̱ kúú Ndios ndi̱chí, ña̱ñóꞌó saꞌa̱ Jesucristo ndidaá táꞌa̱n kuu̱. Dión ná koo.