\id TIT - Minaveha NT [mvn] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2017) \h Titusi \toc1 Titusi Yana Leta Paulo Wayahina \toc2 Titusi \toc3 Tit \mt1 Titusi \mt2 Yana Leta \mt2 Paulo Wayahina \is1 Buki Taina Wayahina \ip Buki taina a tau ginuma vivane Paulo. Ka leta taina omo onoto ana wava Titusi wayahina. Paulo Titusi ana wava tomatomani mani buki nihenia (2 Korinita 2:13; 7:6, 13; 8:6, 16, 23; 12:18; ka Galatia 2:3). Ka tomotau sinasinapui ivitumahanei Titusi ya tupua wayahina eha me Iudea, kate vi‑tau ekalesia. Ka munia, tauna Paulo ivaitei ya paisewa wayahina. Titusi mamaei aitam bonabona ana wava Kirete wayahina, ka Paulo ya nuanua Titusi me Kirete yai ekalesia dune‑vi‑avini. \ip Ka leta taina nihenina Paulo ya nuanua ananina aitonu. (1) Aituhu aviyaivia ivi‑tau eta‑naonao ekalesia nihenina, taui nau‑wawani yawai kadu ai anamana ainua tunutunuhina. (2) Paulo Titusi vo‑vi‑mahetei medeina tauna yoko tunina tunina ekalesia nihenina na‑viwavenei. Tupwai ononotoi anani, ka tupwai vaivine anani, ka tupwai tubuao, ka tupwai tau paisewa‑kavokavovo. (3) Paulo tau ekalesia habuhabui vo‑vi‑mahetei medeina taui nau‑wawani dewa ahiahina idedewei. Iuna ya nuanua ekalesia nihenina tomotau nua gomagomanina nui imamaei, ka eha itana‑vewavewani. \c 1 \s1 Nau‑kaiwa \m \v 1 Yauke Paulo, Yaubada ya tau paisewa‑kavokavovo aitam, kadu Iesu Tau Ito‑yavuha a tau hae ananina aitam. Ka yau paisewa taina. Aituhu aviyaivia Yaubada avaha vi‑nua‑dadanei, inꞌ‑anamanei, akanai taui yai vitumahana aivaitei. Kadu yau paisewa vona tunutunuhina anaunau‑wahei inononi, inua‑haui, e vonana na‑eta‑naoi ivi‑tau ahihiata. \v 2 Ka itoka tau ekalesia yaka vitumahana kadu yaka nua‑uya ainua ai avutu vivane nua‑vaniaha yawai‑vavaha wayahina. Eha aitam tuta Yaubada ta‑vitupu, ka ya vona‑dabadabana mai‑vinꞌ‑omo, e munia, tauna ya vevewana habuhabuna vevewanei.\x + \xo 1:2 \xt Kol 1:27.\x* \v 3 Ka avi tuta ahiahina tauna matana, akanai tauna yana vona si‑vinꞌ‑omanei yau paisewa wayahina. Ka yauke yana vona anaunau‑waheyei, iuna Yaubada yaka Tau Ito‑yavuha veimeyeu adedewei deina. \p \v 4 Titusi, wamke yam leta taina aginumi omomo wayahima. Ka itoka aka inua yaka vitumahana aitamoata, ka wamke natu vitumahanana wayahina, iuna yam vitumahana evaniahei yau nau‑wahe wayahina. Ka yau nuanua wayahima am‑venena awawaehina kadu nua gomagomanina Amaka Yaubada wayahina kadu Tau Ito‑yavuha Iesu wayahina evaniahei.\x + \xo 1:4 \xt 2Ko 8:23; Gal 2:3; Rom 1:7.\x* \s1 Titusi Ya Paisewa Bonabona Kirete Wayahina \p \v 5 Tuta nonova wayahina aka inua bonabona Kirete kamamaei. Ka tutana ani‑tawanem, yau nuanua wayahim Kirete emamaei, e yaka paisewa itupwa enau‑yehai, vivane ekalesia a tau dune‑vi‑avina evi‑nua‑dadanei meagai aitamoata aitamoata nihenia. Ka tuta‑nana wayahina aveimeyem ededewei deina. \v 6 Ka ekalesia a tau dune‑vi‑avina nau‑wawani yawai ahiahina. Eha ana pata mani tomotau mataia tau dune‑vi‑avina yawaina nihenina goyona mamae. Kadu tau dune‑vi‑avina nau‑wawani awana aitamoata‑hoina. Kadu nau‑wawani natunatuna kadue Yaubada ivitumahanei. Aituhu natunatuna ivi‑kwavakwava, o aituhu taui eha tauna ya veimea ivi‑ateteye, eha tauna evi‑nua‑dadanei paisewa ananina taina wayahina.\x + \xo 1:6 \xt 1Ti 3:2-7; 2Ti 2:24-26.\x* \v 7 Tau dune‑vi‑avina aitamoata aitamoata nau‑wawani yawaina ahiahina. Iuna ekalesia a tau dune‑vi‑avina Yaubada ya paisewa ipaipaisewei. Wayahina, eha ana pata mani tomotau mataia goyona mamaei tau dune‑vi‑avina yawaina nihenina. Kadu eha ana pata tauna vi‑tau nua‑vane, ka eha ana pata vo‑kwayavonina magana na‑bawe. Ka eha ana pata tauna vi‑tau nim‑kavokavovo, ka eha ana pata tauna vi‑tau pwaiki, ka kadu eha ana pata tauna vi‑tau vainau. Eha‑ohota. \v 8 Kate tau dune‑vi‑avina nau‑wawani ya gugua vo‑patai. Ka kadu nau‑wawani dewa tunutunuhina dune‑nuanuaiei, kadu nau‑wawani tauna ana heta ana pata ininina veimeyei ahiahina. Ka nau‑wawani yana dewa habuhabui tunutunuhi, kadu yawaina ahihinata, ka eha kwavakwavana. \v 9 Kadu tauna nau‑wawani viwavenena tunuhina tau hae ananiai ahaehaeyei nua‑vi‑avini kadu vitumahanei toyoina. Ka aituhu deina, tauna ana pata mani tau ekalesia na‑vo‑vi‑vatui viwavenena tunutunuhina wayahina, kadu ana pata vona tunutunuhina a havia yai vona na‑vita‑vovoni. \p \v 10 Avonavona deinake iuna tau vihaihai habuhabui imamaei. Ka taui tau ipupuata, kadu yai vitupu wayahia mani tomotau inonoi. Ka me Iudea wayahia habuhabui yai dewa deina, vivane taui yai nuanua naona idabadabami, e munia uvi‑tau ekalesia‑hoimi mataia.\x + \xo 1:10 \xt 1Ti 4:7.\x* \v 11 Ka itoka tau ekalesia‑hoika nau‑wawanika taui yai vona kabou‑potepotei igenuana. Iuna tau goyo‑naia mani tomotau yai manua inuinui, ka yokoia yawai ivi‑goyoi yai viwavenena vitupuina wayahina. Ka taui idedewei deina, iuna yai nuanua ananina kina ivaniahei yai viwavenena a nau‑pata wayahina.\x + \xo 1:11 \xt 1Pi 5:2; 2Ti 3:5-6.\x* \v 12 Aitam me Kirete ai tau apa‑taputapu ivona, \b \qm1 “Tuta tuta Me Kirete tau vitupu, \qm2 ka tau goyogoyona manimanini, \qm1 ka iaupu‑tonetonene, \qm2 kadu taui yai nuanua aitamoata inꞌ‑am‑didiga.” \b \p \v 13 Hae‑nana vivane vona tunutunuhina. Wayahina, wamke nau‑wawanim vona panina wayahina enau‑vi‑avini, kadu yai goyo‑nana esi‑vinꞌ‑omanei mataia. Iuna yaka nuanua ananina inua‑vinana, e ivi‑tau vitumahana bagibagina.\x + \xo 1:13 \xt 2Ti 4:2.\x* \v 14 Me Kirete tupwai me Iudea yai viviwava tutuai kadu yai vitupu inau‑viviwavei. Kate am veimea avenem, me Kirete eveimeyei eha viviwava‑naia wayahia ivanevaneneha. Tupwai wayahia avaha vona tunutunuhina ivihahaiei. Kate avonem, aituhu taui yaiai ai veimea ivenevenei, eha nau‑wawani veimeaia ivi‑ateteye.\x + \xo 1:14 \xt 1Ti 4:7.\x* \v 15 Aituhu aviyaivia yawai ahihinata, akanai taui wayahi dewa habuhabuna ahihinata. Kate aituhu aviyaivia yawai goyogoyona, o aituhu aviyaivia vitumahana tunutunuhina ivihahaiei, akanai taui wayahia eha aitam aviani ahihinata. Tomotaui nuai avaha kwamukwamuna, kadu ai ayaunena ahiahina avaha igoyo‑vaine. Wayahina, dewa goyona eha aitam aviani wayahia. \v 16 Taui ivona‑mwagemwage, ivonavona, “Yaubada anamanei.” Kate yai dewa viwaveneka Yaubada ivihahaiei. Yaubada nau‑nikonikoiei, ka taui ya veimea ivihahaiei, kadu eha ai pata dewa ahiahina aitamoata idewe.\x + \xo 1:16 \xt 1Io 1:6; 2:4.\x* \c 2 \s1 Viwavenena Tunutunuhina Wayahina \p \v 1 Titusi, wamke nau‑wawanim viwavenena tunutunuhina eviwavenei, eha mani viwavenena. \v 2 Nau‑wawanim ononotoi anani eviwavenei eha inim‑kavokavovo. Taui nau‑wawani yawai vi‑pai dune mani tau ekalesia wayahi. Ka nau‑wawani taui ai heta ai pata inini iveimeyei, eha idewa‑kavokavovo. Ka taui nau‑wawani yai vitumahana, kadu yai dewa‑vidovidoha, ka kadu yai toha‑vi‑anata aitonu toyoina imamaei. \v 3 Ka wamke nau‑wawanim vaivine anani eviwavenei aitamoata deina. Taui nau‑wawani yawai ahihinata. Eha mani tomotau iapa‑goyogoyoe, kadu eha waina\em V\em* habuhabuna inimnim. Kate taui nau‑wawani natunatui dewa tunutunuhina iviwavenei.\x + \xo 2:3 \xt 1Ti 3:11.\x* \v 4 Aituhu taui yawai ahihinata deina, munia ai pata kadu taitai vavinei iviwavenei yai onoto kadu natunatui idune‑nuanuaiei aitamoata deina. \v 5 Ka tavine‑vou nau‑wawani ai heta ai pata inini iveimeyei ahihinata. Taui nau‑wawani yai manua idune‑vi‑avini, kadu tenoke ipaipaisewa. Ka taui nau‑wawani yai dewa bigana, eha manimaninina, kadu nau‑wawani taui yai onoto yai vona ivi‑ateteyei. Aituhu yai dewa deinake, e mani tomotau eha ai pata Yaubada yana vona inꞌ‑apa‑goyogoyoe.\x + \xo 2:5 \xt Epe 5:22.\x* \p \v 6 Ka dewa aitamoata deina, wamke nau‑wawanim tubuao evo‑vi‑vatui taui ai heta ai pata inini iveimeyei, eha idewa‑kavokavovo. \v 7 Titusi, wamke me Kirete yai pai dune. Wayahina, aituhu avi dewa ededewei, wamke nau‑wawanim dewa ahiahina ededewei. Ka yam viwavenena aitamoata aitamoata nau‑wawani inꞌ‑awaehei aitamoata vivane vona tunutunuhina. Kadu aituhu avi tuta eviwavenei, yam tau vaneneha nau‑wawani inꞌ‑anamanei Yaubada yana vona eha aitam pai vi‑waipo.\x + \xo 2:7 \xt 1Ti 4:12.\x* \v 8 Kadu yam viwavenena nihenina yam vona nau‑wawani tunutunuhina ana noe. Iuna yaka nuanua mani tomotau eha ai pata vona bwagona aitamoata ivaniahe yam viwavenena nihenina. Ka aituhu yam viwavenena tunutunuhina ana noe, apaina am havia ini‑yauyau ivaniahei. Iuna taui eha ai pata aitam aviani goyona ivaniahe. Wayahina, taui eha ai pata inꞌ‑apa‑goyogoyoeka.\x + \xo 2:8 \xt 1Pi 2:15.\x* \p \v 9 Nau‑wawanim tau paisewa‑kavokavovo eviwavenei taui nau‑wawani ai tau veimea ivi‑ateteyei dewa habuhabui wayahia. Tau paisewa‑kavokavovo nau‑wawani ai tau veimea ivo‑vi‑dewa‑haiawi, ka eha ivona‑nau‑pate wayahia.\x + \xo 2:9 \xt 1Ti 6:1.\x* \v 10 Ka kadu tau paisewa‑kavokavovo nau‑wawani eha ivainau ai tau veimea wayahia, kate nau‑wawani tau veimea‑naia iviwavenei vivane taui ai pata ivitumahanei dewa habuhabuna wayahina. Aituhu idedewei deina, akanai yaka viwavenena Yaubada yaka Tau Ito‑yavuha wayahina ina‑ivaitei ana dune ahiahina. \v 11 Iuna am‑venena awawaehina Yaubada wayahina ito‑yavuha omanei wayahikaia. Ka Yaubada avaha yanꞌ am‑venena awawaehina tomotau habuhabui wayahia si‑vinꞌ‑omanei. \v 12 Ka am‑venena awawaehina tanoi viwaveneka, nau‑wawanika avi dewa Yaubada nau‑nikonikoiei, dewaia wayahia kavona‑nau‑pata, “Eha!” Kadu nau‑wawanika nuanua bagibagina ka goyona tanopia imamaei wayahia kavona‑nau‑pata, “Eha!” Kate itoka tau ekalesia aitamoata aitamoata nau‑wawanika aka heta aka pata ininika kaveimeyei, kadu nau‑wawanika tuta ataina wayahina yawaika tunutunuhina, Yaubada ya nuanua wayahika aitamoata deina.\x + \xo 2:12 \xt 1Io 2:16.\x* \v 13 Iuna tuta ataina wayahina itoka tau ekalesia avaha nau‑iaiava kavaniahei Yaubada wayahina. Ika, tuta ataina wayahina itoka yaka nua‑vaniaha nui kapotapota a itoava Yaubada ya vona‑dabadaba wayahikaia kavaniahei wayahina. Yaka Yaubada Ahihi‑vainena vivane yaka Tau Ito‑yavuha Iesu. Ka ataina kapotapota tauna ya vinꞌ‑omana na didigana tanopia kadueyei. \v 14 Iuna Iesu ininina awaehei itoka wayahika. Ka tauna dewei deina, iuna ya nuanua dewa goyona habuhabui wayahia na‑hadanika, ka kadu ya nuanua itoka ya tomotau habuhabuka ahihikata, tauna deina. Ka aituhu vonana tunutunuhina ana noe, itoka yaka nuanua bagibagina dewa ahiahina kadedewei.\x + \xo 2:14 \xt Gal 1:4; NiT 19:5; V.V 7:6; Ese 37:23; 1Pi 2:9.\x* \p \v 15 Akanai ka, nau‑wawanim viwavenena habuhabui taina eviwavenei. Ka wamke am veimea Yaubada wayahina mamaei, kadu Yaubada awaehem ekalesia‑naia eveimeyei. Wayahina, aveimeyem tau ekalesia evo‑vi‑vatui kadu evo‑vi‑tunutunuhi. Eha enꞌ‑awaehe aitam wayahia na‑dune‑opuem.\x + \xo 2:15 \xt 1Ti 4:12.\x* \c 3 \s1 Dewa Ivaita Wayahi \p \v 1 Me Kirete evona‑havihavinei ai tau veimea gabemani\em V\em* ivi‑ateteyei, ka taui nau‑wawani ivo‑vi‑aiai, e avi dewa ahiahina tau veimea gabemani\em V\em* iveimeyei, akanai iawaehei idedewei deina.\x + \xo 3:1 \xt Rom 13:1-7; 1Pi 2:13-14.\x* \v 2 Kadu evona‑havihavinei eha tomotau inꞌ‑apa‑goyogoyoe, ka nau‑wawani idewa‑dadani nua gomagomanina mamaei taui mani tomotau habuhabui nui. Ka aituhu avi dewa idedewei, o kadi aituhu avi movi iaipuipupuei, taui nau‑wawani kadu mani tomotau ai ayaunena wayahi inuanua. Ka kadu nau‑wawani inua‑opu tomotau habuhabui wayahia. \v 3 Tuta nonova wayahina, itoka kadu mwagemwageka, ka veimea habuhabuna kavihahaiei, ka memeanina mani tomotau inonoka, ka yaka nuanua tunina tunina iyohoyohonika. Itoka manimaninika, ka kadu mani tomotau kavi‑bwanouei. Mani tomotau inau‑nikonikoieka, ka kadu itoka mani tomotau kanau‑nikonikoiei aitamoata deina.\x + \xo 3:3 \xt 1Ko 6:9-11; Epe 2:1-2; 5:8.\x* \v 4 Kate tutana Yaubada yaka Tau Ito‑yavuha yana dewa bigana kanua‑haui, ka kadu tutana dune‑nuanuai tauna wayahina kavaniahei, \v 5 vona ahiahina, tauna ito‑yavuhika. Itoka yaka dewa tunuhina eha ai pata ina‑ivaiteka kavidoha tauna matana. Eha‑ohota. Tauna ate‑nuanuaieka, e ito‑yavuhika. Tutana katupua‑havine, dewana wayahina tauna nuaka nosia, hadanika. Ka tutana Yaubada tauna Nuana Ahihinata veneka, tauna vo‑vi‑vovouka deina. \x + \xo 3:5 \xt 2Ti 1:9; Epe 5:26; Ebe 10:22.\x* \v 6 Ka Yaubada tauna Nuana Ahihinata ito‑iwahi wayahikaia Iesu yaka Tau Ito‑yavuha wayahina. Ka ya nuanua ananina itoka tomotau Nuana kavaniahei deina.\x + \xo 3:6 \xt Dew 2:17-18.\x* \v 7 Ka kadueyei tauna avaha yaka goyona epa‑yavunei yanꞌ am‑venena awawaehina wayahina. Kadu tauna ya vona‑dabadaba yawai‑vavaha wayahina veneka. Wayahina, ataina yaka nua‑vaniaha nui kapotapota a itoava yawai‑vavahana kavaniahei wayahina deina. \v 8 Vonana vona tunutunuhina. \p Ka Titusi, yau nuanua wayahim dewaia ivi‑pai mini ananina yam viwavenena nihenina. Ka aituhu dewaia eviwavenei, memeanina taui avaha Yaubada ivitumahanei yawai idune‑vi‑avini, e dewa ahiahina idedewei. Ka vona ahiahina, dewaia yam leta taina nihenina atomatomani mani dewa ivane‑tawanei, kadu dewaia taina tomotau habuhabui ina‑ivaitei. \v 9 Kate nau‑wawanim nau‑vonuvonu kwavakwavana evihahaiei. Tupwai tomotau inau‑videvidedei kadu Mosese ya veimea wayahina ivona‑patapata. Ka avonem, dewaia habuhabui awakabi.\x + \xo 3:9 \xt 2Ti 2:14, 16.\x* \v 10 Aituhu aviyaivia yai dewa wayahina ekalesia itana‑vewavewani, nau‑wawanim tuta aitamoata enau‑vi‑avini igenuana. Ka aituhu eha igenuana, akanai tuta vꞌ‑inuana wayahina enau‑vi‑avini. Ka aituhu eha igenuana, akanai tomotaui etana‑tavunei.\x + \xo 3:10 \xt Mat 18:15-17.\x* \v 11 Avaha kanamanei taui avaha ibwago‑vavaha ka taui vivane tau goyogoyoi. Taui ai heta yawai ivo‑vi‑goyoi, ka apaina Yaubada na‑dewa‑yaiyaiei. \s1 Vona Pai Nau‑yehata \p \v 12 Yau nuanua Aritemasi o kadi Tikikusi avi‑tunei na‑omo wayahima. Ka avi tuta tauna vinꞌ‑omo, wamke edewa‑dadani meagai Nikopolisi nihenina taua enau‑vi‑tau. Iuna avaha avi‑nua‑dadani tenoke amamaei a itoava kwadudu ana tuta na‑iakwa wayahina.\x + \xo 3:12 \xt Epe 6:21-22; Kol 4:7-8.\x* \p \v 13 Yau nuanua Senasi kadu Apolosi ainua ena‑ivaitei. Senasi ya paisewa vivane tomotau ya ivaita ivi‑maiei, na‑ivaitei yai vi‑kotu wayahina. Aituhu aviani am pata edewei yai nae evo‑vi‑meani, o aituhu aviani wayahina ivi‑kutakuta, akanai evenei ividoha.\x + \xo 3:13 \xt Dew 18:24; 1Ko 3:5-6.\x* \p \v 14 Aituhu avi tau ekalesia kadune‑vi‑avini, nau‑wawani inꞌ‑anamanei aituhu taui yawai iawaehei dewa ahiahina idedewei, akanai yawai ividoha deina. Iuna taui nau‑wawani yai maꞌ ivo‑vi‑aiaia auyewa aitamoata aitamoata wayahina, ka aituhu eha idedewe deina, vona ahiahina, yawai ione‑kavokavovoi.\x + \xo 3:14 \xt Epe 4:28.\x* \p \v 15 Baina tomotau habuhabui nui amamaei yai nau‑kaiwa iva‑tawanei omomo wayahima. Ka yau nuanua tau vitumahana habuhabui tenoke avaha idune‑nuanuaieu enau‑kaiwei wayahiu. Kadu yau nuanua habuhabumi am‑venena awawaehina uvaniahei. \m Ana pata deina. \m \sig Yauke Paulo\sig*