\id ROM - Minaveha NT [mvn] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2017) \h Rom \toc1 Me Rom Yai Leta Paulo Wayahina \toc2 Rom \toc3 Rom \mt2 Me \mt1 Rom \mt2 Yai Leta \mt2 Paulo Wayahina \is1 Buki Taina Wayahina \ip Buki taina a tau ginuma vivane Paulo. Tutana buki taina ginumi, tauna mamaei meagai Korinita nihenina, ka ya nuanua munia meagai Rom na‑nau‑vi‑taui. Wayahina, naona tauna tau ekalesia Rom wayahina yai leta taina ginumi, e ya viwavenena habuhabuna vo‑vi‑mahetei inꞌ‑anamanei. \ip Buki Mateu, ka Marika, ka Luke, ka kadu Ioni na nau‑punina Iesu yana dewa tanopia inau‑viviwaveka. Ka buki Dewa tau hae anani yai dewa ekalesia vovouna wayahi nau‑viviwaveka. Kate Paulo avaha anamanei tomotau habuhabui eha ita‑nua‑hau ahiahina dewaia habuhabui ai anamana wayahi. Tau ekalesia‑naia ianamanei vivane Iesu aniga yai dewa goyona wayahi, kate eha itꞌ‑anamane ahiahina medeina yawai vidoha dewaia wayahi. Ka kadu yai vi‑tanai habuhabui imamaei. Dewa goyona aviani? Medeina dewa goyona avihahaiei? Aituhu dewa goyona adewei, medeina avidoha? \ip Wayahina, leta taina nihenina Paulo vi‑tanai‑naia habuhabui vona‑nau‑patei, kadu dewa habuhabui vo‑vi‑mahetei kanꞌ‑anamanei. Tomotau sinasinapui ivonevoneka, vo‑vi‑maheta buki taina nihenina vo‑vi‑maheta mani buki habuhabui nihenia vane‑tawanei. \ip Pai vi‑putu wayahina ka pai nau‑yehata wayahina vitumahana vivane pai mini ananina buki taina nihenina. Mosese ya veimea eha ana pata na‑ito‑yavuhika. Ka mani veimea o kadi mani dewa tomotau wayahia eha ai pata ina‑ito‑yavuhika. Ana heta vitumahana Iesu wayahina ana pata na‑ito‑yavuhika. \c 1 \s1 Pai Vi‑putu \m \v 1 Yaiau, yami leta taina aginumi omomo wayahimia. Yauke Paulo, Tau Ito‑yavuha Iesu ya tau paisewa aitam. Ka Yaubada vi‑nua‑dadaneu, e honeu, kadue bou‑keyeu avi‑tau hae ananiu tauna Vaneana Ahiahina wayahina.\x + \xo 1:1 \xt Dew 9:15.\x* \v 2 Nonova Yaubada tauna ya vona‑dabadaba boui wayahika, e tauna ya tau apa‑taputapu mataedai. Ka taui vona‑dabadaba‑nana iginumi Iginuma Ahihinata tutuaina nihenina.\x + \xo 1:2 \xt Rom 16:25-26.\x* \v 3 Ka vona‑dabadaba‑nana vivane Vaneana Ahiahina tauna Natu‑hoina wayahina. Tauna onoto kadu tauna Yaubada. Tauna Davida yana dede wayahina tupua ininina, \v 4 ka kadu Yaubada Nuana avaha awaehei tauna vivane Yaubada Natu‑hoina, ka kadu Iesu Tau Ito‑yavuha ya mini‑havine wayahina Nuana viwaveneka deina, ka dewana dewa‑bagibagina. Ika, Iesu Tau Ito‑yavuha, tauna yaka Kauvea. \v 5 Ka tauna am‑venena awawaehina veneu avidoha Yaubada matana deina, ka kadu tauna awaeheu avi‑tau hae ananiu aitam. Ka yauke yau paisewa taina. Taui eha me Iudea habuhabui ahonehonei Yaubada yana vona ivitumahanei. Ka tupwai wayahia ivitumahanei, e ivi‑putu yana vona ivi‑ateteyei.\x + \xo 1:5 \xt Dew 26:16-18; Gal 2:7-9.\x* \v 6 Ka itomi tupwai deina. Yaubada avaha honemi Iesu Tau Ito‑yavuha uvitumahanei, uvi‑ateteyei. Ka vona ahiahina, itomi vivane Iesu ya ekalesia nihenina umamaei. \s1 Paulo Ya Nau‑kaiwa Me Rom Wayahia \p \v 7 Wayahina, itomi habuhabumi meagai Rom wayahina umamaei anau‑kaiwa wayahimia. Yaubada Amaka dune‑nuanuaiemi, ka tauna avaha honemi kadu bou‑keyemi uvi‑tau ekalesia. \p Ka yau nuanua wayahimi am‑venena awawaehina kadu nua gomagomanina uvaniahei Yaubada Amaka wayahina kadu Kauvea Iesu Tau Ito‑yavuha wayahina.\x + \xo 1:7 \xt Yau 6:25-26.\x* \s1 Paulo Ya Viama Me Rom Wayahi \p \v 8 Iesu Tau Ito‑yavuha yana dewa wayahina etawana vevewanei wayahika Yaubada kana‑nau‑kaiwei. Wayahina, naona yau Yaubada anau‑kaiwei itomi habuhabumi wayahimi. Iuna tanopi taina habuhabuna wayahina tomotau itomi yami vitumahana ihaehaeyei. \v 9 Yauke yau Yaubada wayahina apaipaisewa au ayaunena habuhabuna wayahina kadu yau nuanua habuhabuna wayahina. Ka yau paisewa vivane tomotau wayahia Yaubada Natu‑hoina Vaneana Ahiahina anau‑waheyei. Ka vona ahiahina, Yaubada avaha anamaneu tuta tuta taumi anuanimi yauke \v 10 yau viama nihenia. Ka ataina tuta ahidahida aituhu Yaubada ya nuanua ka aituhu tauna na‑ivaiteu, akanai memeanina anꞌ‑omo wayahimia, anau‑vi‑taumi. Iuna nonova yau nuanua anau‑vi‑taumi deina, kate eha au pata.\x + \xo 1:10 \xt Dew 19:21; Rom 15:23.\x* \p \v 11 Ataina yau nuanua ananina apaina anau‑vi‑taumi, ka yau nuanua am‑venena awawaehina nuaka wayahi avo‑patami, e nuami nihenia avo‑vi‑vatumi deina. \v 12 Ika, yau vitumahana wayahina taumi avo‑vi‑vatumi, kadu yami vitumahana wayahina taua uvo‑vi‑vatu tuta aitamoata wayahina deina. \p \v 13 Ka vavaneiu, yau nuanua unꞌ‑anamanei tuta habuhabui wayahia avi‑nua‑hauhau anꞌ‑omo wayahimia anau‑vi‑taumi, kate tuta tuta dewa tunina tunina ibou‑potapotau. Wayahina, nonova a itoava tuta ataina wayahina eha memeanina wayahiua anꞌ‑omo wayahimia. Yau nuanua ananina yau nau‑wahe wayahina ana‑ivaitemi. Mani tomotau eha me Iudea mani papani nihenia avaha aivaitei deina. Ka ataina avaha tuta ahiahina avaniahei, e nau‑wawaniu anau‑vi‑taumi.\x + \xo 1:13 \xt Dew 19:21.\x* \p \v 14 Au veimea aitam mamaei, ka veimeana yau paisewa habuhabuna veimeyei vivane nau‑wawaniu tuta tuta tomotau habuhabui aivaitei, taui me Girisi ka kadu taui eha me Girisi, ka taui sinasinapui ka kadu taui mwagemwagei deina. Nau‑wawaniu habuhabui aivaitei. \v 15 Wayahina, yau nuanua ananina kadu itomi me Rom Vaneana Ahiahina anaunau‑wahemi. \s1 Vaneana Ahiahina Bagibagina \p \v 16 Yauke eha aini‑yauyau Vaneana Ahiahina wayahina, kate avaha avitumahanei Vaneana Ahiahina vona tunutunuhina. Ka Yaubada bagibagina, ka aituhu aviyaivia Vaneana Ahiahina ivitumahanei, akanai tauna na‑ito‑yavuhi‑neiei. Vaneana Ahiahina me Iudea na‑ivaitei ivitumahanei, ka kadu me Girisi na‑ivaitei ivitumahanei aitamoata deina.\x + \xo 1:16 \xt Mar 8:38; 1Ko 1:18-24; Dew 13:46.\x* \v 17 Iuna Vaneana Ahiahina viwaveneka medeina nua gomagomanina kavaniahei Yaubada yana dewa tunutunuhina wayahina. Nua gomagomanina a pai vi‑putu vivane yaka vitumahana, ka kadu a pai nau‑yehata vivane yaka vitumahana. Ka Iginuma voneka deina, ivona, \b \q1 “Aituhu aviyaivia yai nuanua \q2 yawai vivane tunutunuhi Yaubada matana, \q1 akanai taui nau‑wawani \q2 Yaubada ivitumahanei.”\x + \xo 1:17 \xt Rom 3:21-22; Aba 2:4.\x* \s1 Tomotau Yai Dewa Goyona Yaubada Matana \p \v 18 Yaubada avaha nua‑goyo tomotau yai dewa goyona habuhabui wayahi. Ka tauna tomotaui ai dewa‑yaiyai si‑vinꞌ‑omanei kadueyei. Taui yana vona tunutunuhina ibou‑potei yai dewa goyona wayahia. \v 19 Ka Yaubada ana heta avaha ya etawana ahiahina si‑vinꞌ‑omanei, ka kadu taui avaha ianamane‑yehai, iuna tauna avaha ya nuanua vo‑vi‑mahetei. Kate taui ivihahaiei.\x + \xo 1:19 \xt Dew 14:15-17; 17:24-28.\x* \v 20 Tuta naona wayahina, tutana Yaubada tanopi vevewanei, a itoava tuta ataina wayahina, tomotau ai pata inꞌ‑anamanei ahiahina tauna vivane Yaubada‑hoina. Ka kadu taui ai pata inꞌ‑anamanei tauna ya bagibagi eha na‑iakwa. Vona ahiahina, itoka tomotau eha aka pata Yaubada ya bagibagi maꞌ‑vavaha matakaia kadudueye, ka eha aka pata tauna yawaina ahihinata matakaia kadudueye. Kate itoka tomotau aka pata dewaia imaꞌ‑vavaha kanꞌ‑anamanei. Iuna Yaubada tauna ya vevewana habuhabui vevewanei, ka aka pata vevewanaia kadudueyei matakaia. Ka aituhu aviyaivia Yaubada ivihahaiei, eha aitam vona‑yavuha mamae taui wayahi. Iuna vevewanaia habuhabui tomotaui yai vihaihai iaipupu‑tana‑potepotei.\x + \xo 1:20 \xt Iob 12:7-9; Sam 19:1.\x* \p \v 21 Taui avaha Yaubada ya vevewana idudueyei, kadu avaha ianamanei tauna mamaei, kate eha Yaubada itꞌ‑awa‑dave, ka kadu eha ita‑nau‑kaiwe. Taui inua‑vane, ka kadu nuai awakabina. Wayahina, Yaubada nuai vo‑vi‑novanovani.\x + \xo 1:21 \xt Epe 4:17-18.\x* \v 22 Taui ivona‑vanevane yai nua‑uya ananina wayahina, kate vona ahiahina, taui ivi‑kwavakwava,\x + \xo 1:22 \xt Ier 10:14; 1Ko 1:20.\x* \v 23 ka Yaubada Maꞌ‑vavaha didigana ivihahaiei, e ivi‑putu itupwana wayahia iaiwaodu. Tau ai‑tai nimaia itupwana inau‑vevewanei, ka tupwai wayahia ai dune tomotau deina, ka apaina tomotau habuhabuka kanꞌ‑aniga. Ka tupwai wayahia ai dune manua iyaveyaveha deina, ka tupwai wayahia ai dune vahitau deina o mwata ivi‑dobwa‑niuniu neine deina.\x + \xo 1:23 \xt V.V 4:15-19; Sam 106:20.\x* \p \v 24 Wayahina, Yaubada taui yai nua‑hivahiva goyona eha ta‑bou‑pote, kate avi tuta taui yai nuanua ikenene ani‑vainena, akanai Yaubada eha ta‑bou‑pote. Wayahina, taui inini ivo‑vi‑gawagawami aitamoata aitamoata wayahia. \v 25 Iuna taui yai nuanua ikenekenene deina. Wayahina, taui Yaubada yana vona tunutunuhina ivihahaiei, ka vitupu ivitumahanei. Taui ivi‑putu Yaubada ya vevewana wayahina iaiwaodu deina, kate eha Yaubada ana heta wayahina ita‑iwaodu. Tauna ana pata yai dewaia bou‑potei, kate eha ya nuanua na‑bou‑pote. Ka vona ahiahina, Yaubada wayahina nau‑iaiava habuhabui imaꞌ‑vavaha. Ana pata deina. \p \v 26 Yaubada taui yai dewa goyona awaehei vivane yai nua‑hivahiva goyona taui yawai veimeyei. Tauna ana pata yai dewaia goyona na‑bou‑potei, kate eha ta‑bou‑pote. Wayahina, vaivine yai dewa nau‑wawani ononotoi wayahia idedewe, dewaia ini‑tawanei, e mani dewa idedewei. \v 27 Ka ononotoi kadu deina, avi dewa nau‑wawani vaivine wayahia idedewe, dewai ini‑tawanei, ka taui ai heta‑ohota yai nua‑hivahiva nau‑vi‑yabeni ana heta ana heta wayahina, onoto ka onoto ivo‑dadani idewa‑goyogoyo, kadu idewa‑bwagobwago deina. Ka yai dewa goyo‑vaine‑nana a dewa‑yaiyai mamaei, ka inini nihenia dewa‑yaiyai‑nana ivaniahei.\x + \xo 1:27 \xt Lev 18:22; 20:13; 1Ko 6:9.\x* \p \v 28 Ka kadu taui yai nua‑uya viam‑nonona wayahina Yaubada ivihahaiei. Wayahina, Yaubada nuai nau‑vi‑nehenehei, kadu awaehei dewa goyona tunina tunina idewa‑nubunubui. \v 29 Wayahina, ataina dewa goyona habuhabui avaha yawai inau‑vi‑anai, ka gugua a nua‑tania, ka kadu nua‑goyo. Taui imabonu, \v 30 ka kadu mani tomotau iapa‑goyogoyoei, ka kadu Yaubada inau‑nikonikoiei. Tuta tuta taui ivonavona ikoi, ka inua‑vane, kadu ivona‑vanevane. Ka kadu taui dewa goyona vovouna inau‑vevewanei. Ka taui ayoyoi ka amamai yai veimea ivihahaiei. \v 31 Taui eha ai pata inꞌ‑ayaune tunuhina. Ka eha ivitumahane tunuhina, ka eha iate‑nuanuai, kadu eha idune‑nuanuai. \v 32 Taui avaha ianamanei aituhu aviyaivia dewaia idedewei, akanai taui nau‑wawani ai dewa‑yaiyai vivane aniga. Iuna Yaubada avaha ya vi‑nua‑dadana tunutunuhina boui deina. Kate taui eha imatamatauta dewa‑yaiyai‑nana wayahina. Taui idedewei deina, kadu aituhu aviyaivia dewa goyo‑vaine‑naia idewa‑nubunubui, taui tomotaui iapa‑vidovidohei. \c 2 \s1 Yaubada Ya Vi‑nua‑dadana Wayahika Tunutunuhina \p \v 1 Aituhu aviyaivia dewa goyona idedewei, kadu aituhu taui vavanei iapa‑goyogoyoei, eha aitam vona‑yavuha mamae taui wayahi. Taui kadu yai dewa iapa‑goyogoyoei deina, iuna taui yai dewa ka vavanei yai dewa vivane aitamoata.\x + \xo 2:1 \xt Mat 7:1-2; Ioni 8:7.\x* \v 2 Yaubada avaha voneka, aituhu aviyaivia dewa goyonaia idedewei, akanai taui nau‑wawani dewa‑yaiyai ivaniahei. Kadu avaha kanamanei Yaubada ya vonana tunutunuhina. \v 3 Itomi eha Yaubada. Itomi vivane tomotau. Wayahina, aituhu itomi yami dewa goyona, kadu aituhu itomi vavaneimi unau‑yanahi, eha nau‑wawanimi unuanua vivane ami dewa‑yaiyai Yaubada wayahina una‑novo‑tawane. Eha ami pata. Apaina uvaniahei akanai. \v 4 Yaubada yana dewa bigana wayahikaia ani‑vainena, ka tauna nua‑piahika, ka kadu tauna yaka nua‑vinana wayahina potapotaka. Avaha uanamanei, o eha? Aituhu itomi eha unua‑vinana, vona ahiahina, Yaubada ya dewaia ahiahina wayahika umana‑giboei deina. Ka kana‑vona itomi mwagemwagemi. Iuna Yaubada ya dewaia ahiahina tainimi kadu eta‑naoemi unua‑vinana.\x + \xo 2:4 \xt Epe 1:7; 2Pi 3:15.\x* \p \v 5 Ataina nuami toyoina, ka kadu itomi yami nuanua eha unua‑vinana. Wayahina, ataina itomi dewa‑yaiyai ananina utotohi potapotami. Apaina Yaubada ya nua‑goyo dewa goyona wayahina kadueyei, ka auyewana wayahina ami dewa‑yaiyai itomi yami dewa goyona wayahina uvaniahei akanai. Ka Yaubada ya nau‑yanahina vivane tunutunuhina. \v 6 Ka Yaubada \b \q1 “tomotau aitamoata aitamoata \q2 ai nau‑pata vene‑neiei, \q3 taui yai dewa aitamoata deina.”\x + \xo 2:6 \xt Sam 62:12; V.T 24:12; Mat 16:27; 2Ko 5:10.\x* \b \p \v 7 Aituhu aviyaivia yai nuanua apaina Yaubada tauna ya bagibagi vo‑patai, ka aituhu aviyaivia yai nuanua apaina Yaubada awa‑vidovidohei, ka kadu aituhu aviyaivia yai nuanua apaina Yaubada yawai‑vavaha venei, akanai tomotaui dewa ahiahina idewa‑nubunubui tuta ataina a itoava auyewa pai nau‑yehata wayahina. Ka munia, taui yawai‑vavaha ivaniahei Yaubada matana. \v 8 Kate aituhu aviyaivia ai heta inuanua, ka aituhu aviyaivia vona tunutunuhina ivihahaiei ka dewa goyona ivi‑muniei, akanai apaina taui dewa‑yaiyai kadu nua‑goyo ivaniahei Yaubada matana.\x + \xo 2:8 \xt 2Te 1:8.\x* \v 9 Iuna aituhu aviyaivia dewa goyona idedewei, taui inahe kadu nua‑vita ivaniahei. Ika, taui me Iudea ivaniahei deina, kadu taui eha me Iudea ivaniahei aitamoata deina. \v 10 Kate aituhu aviyaivia dewa ahiahina idedewei, taui bagibagi ivaniahei, ka awa‑vidovidoha ivaniahei, ka kadu nua gomagomanina ivaniahei. Ika, taui me Iudea ivaniahei deina, kadu taui eha me Iudea ivaniahei aitamoata deina. \v 11 Iuna Yaubada ya veimea eha ainua, ka ya nuanua eha ainua. Yaubada ya veimea vivane aitamoata itoka tomotau habuhabuka wayahika, ka kadu ya nuanua aitamoata tomotau habuhabuka wayahika. Ka tauna eha ya nuanua ta‑vo‑vinevine. \p \v 12 Aituhu aviyaivia avaha Yaubada ya veimea ianamanei, ka aituhu taui dewa goyona idedewei, akanai munia, avi tuta inꞌ‑aniga, akanai Yaubada taui yai dewa aitamoata aitamoata nau‑yanahi tauna ya veimea wayahina, ka taui ai dewa‑yaiyai ivaniahei. Ka kadu aituhu aviyaivia eha Yaubada ya veimea itꞌ‑anamane, ka aituhu taui dewa goyona idedewei, munia taui ai dewa‑yaiyai yai dewa goyona wayahi ivaniahei aitamoata deina. \v 13 Iuna aituhu aviyaivia Yaubada ya veimea inononi, ianamanei, kate aituhu eha ita‑dedewe, taui yai anamana eha aitam aviani Yaubada matana. Kate, aituhu aviyaivia Yaubada ya veimea ivi‑ateteyei, apaina Yaubada vonei, “Itomi tunutunuhimi.” \v 14-15 (Ika! Taui eha me Iudea eha Yaubada ya veimea itꞌ‑anamane, kate tupwai tuta taui yai dewa aitamoata Yaubada ya nuanua wayahi deina. Wayahina, kana‑vona Yaubada ya veimea mamaei taui nuai nihenina, ka taui yai dewa viwaveneka vivane taui Yaubada ivi‑ateteyei deina. Ka kadu taui ai ayaunena haehaeyei deina. Iuna aituhu dewa goyona idedewei, akanai ai ayaunena taui mana‑giboei. O aituhu dewa ahiahina idedewei, akanai ai ayaunena taui apa‑vidovidohei.)\x + \xo 2:14-15 \xt Dew 10:35.\x* \v 16 Ka apaina aitam auyewa omomo, ka auyewana wayahina Yaubada tomotau yai nua‑hivahiva si‑vinꞌ‑omanei ka na‑nau‑yanahi, ka taui nua‑hivahiva‑naia ai nau‑pata ivaniahei. Ka Yaubada awaehei Iesu Tau Ito‑yavuha ai dewa‑yaiyai vi‑nua‑dadani, venei deina. Ka Vaneana Ahiahina anaunau‑waheyei awaehei apaina dewaia iomomo. \s1 Me Isiraeli Ka Yaubada Ya Veimea \p \v 17 Yau ipupu taina itomi me Iudea wayahimi. Itomi me Iudea aitamoata aitamoata unuanua kadu uvonavona deina, \pi1 “Yauke Yaubada ya veimea anamane‑yehai, kadu Yaubada apa‑vidovidoheu iuna veimeana wayahiua mamaei. \v 18 Wayahina, yauke avaha Yaubada ya nuanua anamanei, ka kadu au pata dewa ahiahina ka dewa goyona ainua atana‑vewani, iuna veimeana viwaveneu deina. \v 19 Ka kadu avitumahaneu yauke au pata tau mata‑goyogoyo aeta‑naonaoei, ka yauke aitam maheta taui novanovana nihenina wayahi. \v 20 Ka kadu yauke aitam tau viwavenena taui mwagemwagei wayahi, kadu taui meameai wayahi. Iuna Yaubada ya veimea wayahiua mamaei.”\x + \xo 2:20 \xt 2Ti 3:5.\x* \p \v 21 Itomi me Iudea aitamoata aitamoata unononi. Yauke yau vi‑tanai aitamoata aitamoata wayahimia taina. Itomi yami dewa medeina? Itomi mani tomotau uviwavenei akanai, kate itomi yawaimi medeina? Kaiwadi, taumi uviwavenemi, o eha? Itomi mani tomotau unaunau‑wahei taui eha nau‑wawani ivainau, kate itomi medeina? Kaiwadi, itomi tau vainau?\x + \xo 2:21 \xt Mat 23:3-4.\x* \v 22 Ka kadu itomi mani tomotau unaunau‑wahei taui eha nau‑wawani yaiai awawai nui ikenekenene. Kate itomi medeina? Kaiwadi, itomi tau kenekenene? Ka kadu itomi itupwana unau‑nikonikoiei, kate yami dewa medeina? Kaiwadi, itupwana ai manua tapanono a gugua uvainaui? \v 23 Ka kadu itomi uvona‑vanevane, iuna itomi Yaubada ya veimea uanamanei, kate medeina? Aituhu itomi Yaubada ya veimea utana‑bwegebwegei, vona ahiahina, tauna uapa‑goyogoyoei yami dewa wayahina. \v 24 Tau apa‑taputapu avaha Iginuma nihenina ginumi deina, \b \q1 “Taui eha me Iudea Yaubada ana wava \q2 iapa‑goyogoyoei. \q1 Iuna itomi me Iudea yami dewa \q2 eha tunuhina.”\x + \xo 2:24 \xt Isa 52:5.\x* \b \p \v 25 Itoka me Iudea yaka dewa tutuaina taina deina. Itoka ononotoka ininika kadabei, iuna aidaba‑nana viwaveneka itoka vivane Yaubada yana yoko. Ka aituhu itomi Yaubada ya veimea habuhabuna udedewei, akanai aidaba‑nana ahiahina wayahim. Kate aituhu itomi Yaubada ya veimea utana‑bwegebwegei, akanai itomi taui eha me Iudea deina, ka yami aidaba eha aitam aviani ta‑viwaveneka. \v 26 Wayahina, aituhu aviyaivia eha yai aidaba, kate aituhu taui Yaubada ya nuanua ya veimea nihenina idedewei, akanai Yaubada awaehei taui yana yoko.\x + \xo 2:26 \xt Gal 5:6.\x* \v 27 Ka ataina itomi me Iudea yami aidaba mamaei, ka kadu Yaubada ya veimea wayahimia mamaei, kate tupwami veimeana utana‑bwegebwegei. Ka mani tomotau eha yai aidaba, kate taui Yaubada ya veimea ivi‑ateteyei. Ka apaina, avi tuta Yaubada tomotau yai dewa ai nau‑pata vi‑nua‑dadani, taui eha yai aidaba iviwavenemi itomi yami dewa eha tunutunuhina. Iuna taui ai nau‑pata ahiahina ivaniahei, kate itomi ami nau‑pata goyona uvaniahei. \p \v 28 Vona ahiahina, me Iudea‑hoina eha tauna yanꞌ aidaba ininina ana heta mamaei. Iuna dewa‑dabadaba‑hoina eha ininika nihenina. \v 29 Eha. Aituhu aitam onoto avaha nuana dabadabana, akanai tauna vivane me Iudea‑hoina. Iuna dewa‑dabadaba‑hoina nuaka nihenina. Yaubada ya veimea eha ana pata na‑dabaka deina, kate Yaubada nuaka dabei Nuana Ahihinata wayahina. Ka aituhu aviyaivia yai aidaba nuai nihenina mamaei, apaina taui ai awa‑dava ivaniahei Yaubada wayahina, eha tomotau ai heta wayahia.\x + \xo 2:29 \xt V.V 30:6; Kol 2:11.\x* \c 3 \p \v 1 Vonaia vona ahiahina. Wayahina, yau vi‑tanai taina habuhabumi wayahimia mamaei. Taui me Iudea taui eha me Iudea ivane‑tawanei, o eha? \v 2 Avonemi ika! Dewa tunina tunina wayahina me Iudea taui eha me Iudea ivane‑tawanei. Naona, Yaubada me Iudea tauna yana ipupu kadu tauna ya vona‑dabadaba venei, idune‑vi‑avini. \v 3 Vona ahiahina, me Iudea tupwai eha yana ipupu ita‑vitumahane ahiahina. Ka taui tau goyogoyoi, kate Yaubada eha goyona deina. Tauna eha ya vona‑dabadaba ta‑vi‑nua‑pani, kate tauna nuani, kadu dedewei. \v 4 Aituhu tomotau aitamoata aitamoata tau vitupu, dewana eha ana pata Yaubada na‑vo‑vine. Tauna tunutunuhina maꞌ‑vavaha, Iginuma ivona deina, \b \q1 “Vona ahiahina, apaina tomotau idueyei \q2 yam vi‑nua‑dadana tunutunuhina, \q1 ka kadu avi tuta tomotau inau‑vonuvonu \q2 yam vi‑nua‑dadana wayahina, \q1 apaina taui kadu inꞌ‑anamanei \q2 yam dewa tunutunuhina.”\x + \xo 3:4 \xt Sam 51:4.\x* \b \p \v 5 Vonana vona ahiahina akanai. Ka apaina aitam tomotau mwagemwagena na‑vona deina, “Aituhu yauke yau dewa goyona ka Yaubada yana dewa ahiahina ainua kabou‑viwavei, memeanina kadueyei Yaubada ahihi‑vainena. Wayahina, yau dewa goyona Yaubada anꞌ anamana ahiahina ivaitei deina. Ka aituhu Yaubada dewa‑yaiyaieu yau dewa goyona wayahina, tauna ya dewana eha tunutunuhina deina.” \p (Aviyaivia eha Yaubada itꞌ‑anamane ahiahina, akanai taui ai pata ina‑ipupu deina.) \v 6 Kate ipupuna eha ipupu ahiahina. Iuna apaina Yaubada tomotau habuhabuka na‑nau‑yanahika. Ka tauna paisewana ana pata, iuna yana dewa habuhabuna tunutunuhina ana noe. \p \v 7 Ka kadu aitam onoto mwagemwagena yana ipupu deina, “Aituhu tomotau yau vitupu inononi, ka aituhu yau vitupu Yaubada yana vona ainua ibou‑viwavei, akaka dewana wayahina memeanina wayahia idudueyei Yaubada yana vona vivane tunutunuhina. Wayahina, aituhu Yaubada didigana avo‑vi‑natei deina, medeina Yaubada ivona vivane yauke tauna a havia?” \p \v 8 Yaiau, tau vitupu tupwai imana‑giboeu ka ivonavona vivane yauke, Paulo, aipuipupu deina. Taui ivonavona, “Paulo vonavona, ‘Yaiau, nau‑wawanika dewa goyona kadewa‑nubunubui, e apaina dewa ahiahina vinꞌ‑omo yaka dewa goyona wayahina akanai.’” \p Ia! Vonana vitupu ananina. Apaina Yaubada tomotaui na‑dewa‑yaiyaiei, kadu dewa‑yaiyaina ivaniahei yai ipupuna wayahina akanai. \s1 Eha Aitam Tomotau Yana Dewa Tunutunuhina \p \v 9 Wayahina, yau vonana anꞌ anamana medeina? Kaiwadi, itoka me Iudea yawaika taui eha me Iudea yawai ivane‑tawanei, o eha? Yaiau, avonemi eha! Iuna goyona itoka tomotau habuhabuka bagibagi‑tawaneka, kadu goyona veimeyeka kavi‑ateteyei, tauka me Iudea kadu taui eha me Iudea.\x + \xo 3:9 \xt Rom 1:18–2:24; 3:23.\x* \v 10 Kadu Iginuma ivona deina, \b \q1 “Eha aitam tomotau yana dewa \q2 tunutunuhina Yaubada matana,\x + \xo 3:10 \xt Sam 14:1-3; 53:1-3.\x* \q1 \v 11 ka kadu eha aitam tomotau ta‑nua‑hau, \q2 ka kadu eha aitam tomotau Yaubada ta‑nenene. \q1 \v 12 Tomotau habuhabui avaha Yaubada ini‑tawanei, \q2 ka habuhabui etawana goyona ivi‑nua‑dadani, \q1 ka eha aitam wayahia yana dewa ahiahina, \q2 eha aitam.” \q1 \v 13 “Taui yai ipupu deina, ka vona vitupu meaia \q2 vinꞌ‑omo‑nananena,” \q1 “kadu vona honahonana epunaia \q2 vinꞌ‑omo‑nananena, \q3 mwata yai pohavu deina,”\x + \xo 3:13 \xt Sam 5:9; 140:3.\x* \q1 \v 14 “Bwanata manimaninina awai nau‑vi‑anai.”\x + \xo 3:14 \xt Sam 10:7.\x* \q2 \v 15 “Taui ivo‑kwayavoni tomotau \q3 ivunui inau‑vi‑anigi.\x + \xo 3:15 \xt Isa 59:7-8.\x* \q1 \v 16 Kadu aveta baina ineine, akanai vita‑vovona \q2 kadu inahe natanata mani tomotau wayahia. \q1 \v 17 Taui nua gomagomanina a etawana \q2 eha itꞌ‑anamane, \q1 kate vi‑naua ana heta a etawana \q2 ianamanei,” \q3 \v 18 “kadu taui eha Yaubada imatamataute.”\x + \xo 3:18 \xt Sam 36:1.\x* \b \p \v 19 Wayahina, Yaubada ya nuanua kadueyei! Tauna ya veimea veneka, iuna veimeana yaka goyona viwaveneka. Ka avaha yaka goyona kanamanei, eha aka pata kanꞌ‑awa‑vidovidoheka tauna matana. Ka kadu eha aka pata kanau‑vonuvonu tauna ya vi‑nua‑dadana wayahina. Ka kadu eha aka pata kanovo‑tawane. Iuna tau maꞌ tanopi habuhabuka nau‑wawanika yaka dewa ai nau‑pata kavaniahei Yaubada wayahina. Wayahina, Yaubada ya veimea a pai mini ananina taina, vivane itoka aitamoata aitamoata kagenuana tauna matana. \v 20 Wayahina, eha aitam tomotau ana pata na‑ipupu, na‑vona, “Yaubada ya veimea awaeheu yauke yau dewa tunutunuhina.” Eha. Yaubada ya veimea yaka dewa goyona si‑vinꞌ‑omanei viwaveneka.\x + \xo 3:20 \xt Sam 143:2; Rom 7:7; Gal 2:16.\x* \s1 Yaubada Ya Etawana Yaka Vidoha Wayahina Tunina \p \v 21 Yaubada ya nuanua ananina kavi‑tau tunutunuhika tauna matana. Wayahina, tauna etawana nau‑seanina vevewanei yaka vidoha wayahina. Ataina Yaubada etawanana viwaveneka, kadueyei. Udu! Etawanana eha tauna ya veimea. Yaubada ya tau apa‑taputapu habuhabui etawanana iapa‑taputapuei Iginuma nihenina. \v 22 Ka etawanana nau‑seanina taina. Aituhu Iesu Tau Ito‑yavuha kavitumahanei ahiahina, akanai Yaubada dewa‑vidovidoheka tauna matana. Aituhu aviyaivia me Iudea, o aituhu aviyaivia eha me Iudea, akanai tomotau yai tupua eha aitam aviani yaka vidoha wayahina Yaubada matana. Aituhu Iesu kavitumahanei ahiahina, Yaubada itoka tomotau aitamoata aitamoata bou‑vidovidoheka.\x + \xo 3:22 \xt Gal 2:16.\x* \v 23 Aitamoata aitamoata wayahikaia dewa goyona kadedewei. Wayahina, aitamoata aitamoata wayahikaia kavi‑kutakuta Yaubada didigana wayahina. \v 24 Kate udu! Aka pata kavidoha Yaubada matana yanꞌ am‑venena awawaehina wayahina. Nonova goyona yawaika poyꞌ‑avini ka veimeyeka. Ka Yaubada dewa‑vidovidoheka yaka Tau Ito‑yavuha Iesu wayahina, iuna Iesu yaka goyona epa‑yavunei. Wayahina ito‑yavuha kavaniahei tauna ya dewana wayahina.\x + \xo 3:24 \xt Rom 5:1.\x* \p \v 25-26 Nonova Yaubada tauna ya veimea nihenina voneka itoka tomotau yaka goyona a nau‑pata tunuhina vivane kanꞌ‑aniga. Nonova tauna eha goyo‑naia wayahi ta‑dewa‑yaiyaieka, kate tauna potapota nau‑pata tunuhina dewaia wayahina. Ataina kadueyei Yaubada Iesu vi‑nomui, ka Iesu yanꞌ aniga vivane nau‑patana tunuhina. Wayahina, tuta ataina aituhu Iesu kavitumahanei, akanai Yaubada nua‑piahika. Ka Yaubada ya dewana kadueyei vivane tunutunuhina. Tauna yaka goyona nau‑pateyei, kadu etawana nau‑seanina vevewanei yaka vidoha tauna matana wayahina. Kadu aituhu aviyaivia ivitumahanei Iesu vivane yaka Tau Ito‑yavuha, akanai Yaubada taui na‑nua‑piahi‑neiei. \p \v 27-28 Wayahina, itomi me Iudea anau‑dadanemi vi‑tanai tupwai wayahia. Itoka me Iudea medeina? Aka pata kavona‑vanevane Yaubada matana yaka dewa wayahina? Tauna ya veimea veneka, ka dewana wayahina aka pata kavona‑vanevane? Avonemi eha! Eha aka pata kavona‑vanevane, iuna yaka vidoha Yaubada matana eha ta‑vinꞌ‑omo yaka dewa wayahika, kadu yaka vidoha eha ta‑vinꞌ‑omo veimeana wayahina. Vona ahiahina, yaka vidoha Yaubada matana vinꞌ‑omo tauna yana dewa wayahina, ka itoka dewana kavitumahane‑ohoi. Aituhu aka pata Yaubada ya veimea aitamoata aitamoata kadedewe, akanai kavona‑vanevane yaka dewa wayahina. Kate eha aka pata. Wayahina, etawana aitamoata ana heta mamaei yaka vidoha Yaubada matana wayahina, vivane Iesu kavitumahanei. \p \v 29 Ka itomi me Iudea anau‑dadanemi kadu aitam vi‑tanai wayahina. Yaubada medeina? Tauna itoka me Iudea aka heta yaka Yaubada, o kadi tauna kadu taui eha me Iudea yai Yaubada? Vona ahiahina, tauna itoka yaka Yaubada kadu tauna taui yai Yaubada, eha itoka me Iudea aka heta yaka Yaubada.\x + \xo 3:29 \xt Rom 10:12.\x* \v 30 Yaubada vivane aitamoata, ka tauna ya etawana itoka tomotau yaka vidoha wayahina vivane aitamoata. Aituhu aviyaivia me Iudea wayahikaia Iesu kavitumahanei, akanai Yaubada yaka goyona nua‑piahi, e kavidoha tauna matana. Ka kadu aituhu aviyaivia eha me Iudea wayahia Iesu ivitumahanei, akanai Yaubada yai goyona nua‑piahi, e taui ividoha tauna matana aitamoata deina.\x + \xo 3:30 \xt V.V 6:4; Gal 3:20.\x* \p \v 31 Kadu aitam vi‑tanai wayahimia taina. Aituhu yaka vidoha vinꞌ‑omo yaka vitumahana wayahina deina, medeina kana‑vona Yaubada ya veimea wayahina? Nau‑wawanika kamana‑giboei ka kahapone‑yavunei? Eha! Iuna ataina Yaubada ya veimea a paisewa ahiahina kadudueyei. Wayahina, nau‑wawanika Yaubada ya veimea kawa‑vidovidohei. Aitam pai dune avenemi, udueyei, e unꞌ‑anamanei.\x + \xo 3:31 \xt Mat 5:17.\x* \c 4 \s1 Vitumahana‑hoina A Pai Dune Abaraham \p \v 1 Ka pai dune‑nana vivane Abaraham, tauna itoka me Iudea wanohika. Nau‑wawanika Abaraham yawaina kadueyei, ka aviani tauna vaniahei vitumahana wayahina kanuani. \v 2 Tauna ya vidoha Yaubada matana eha ta‑vinꞌ‑omo yana dewa wayahina. Aituhu Abaraham yana dewa tunuhina, akanai, tauna ana pata vona‑vanevane tomotau mataia. Kate tauna eha ana pata na‑vona‑vanevane Yaubada matana. \v 3 Iuna Iginuma ivona deina, \b \q1 “Abaraham Yaubada vitumahanei. \q2 Wayahina, Yaubada awaehei vivane \q1 tauna tau tunutunuhina, \q2 eha aitam yana dewa goyona \q3 Yaubada matana deina.”\x + \xo 4:3 \xt Nao 15:6; Gal 3:6.\x* \b \p \v 4 Avaha kanamanei, avi tuta tau paisewa ipaipaisewa, taui ai nau‑pata eha am‑venena awawaehina ai tau veimea wayahia, kate tau veimea nau‑wawani yai tau paisewa inau‑pata‑neiei yai paisewa wayahina. \v 5 Ka Yaubada yana dewa tunina. Aituhu aviyaivia eha ipaipaisewa yai ito‑yavuha wayahina, kate aituhu taui yai ito‑yavuha ivaniahei yai vitumahana wayahina, akanai Yaubada dewa‑haiawa taui yai vitumahana wayahina. Vona ahiahina, taui tau goyogoyona, kate Yaubada dewa‑haiawa yai vitumahana wayahina. Wayahina, taui ivi‑tau tunutunuhi tauna matana deina. \p \v 6 Nonova Davida ipuipupu taui ivi‑tau tunutunuhi Yaubada matana wayahi. Ka Davida ivona aituhu aviyaivia eha ipaipaisewa, kate aituhu taui ivi‑tau tunutunuhi Yaubada matana iuna tauna ana heta wayahina ivaniahei, akanai taui avaha nau‑iaiava ananina ivaniahei deina. Davida ivona, \b \q1 \v 7 “Aituhu aviyaivia avaha nua‑piaha \q2 ivaniahei Yaubada wayahina, \q1 ka aituhu aviyaivia wayahi \q2 Yaubada avaha yai dewa goyona bwaei, \q1 akanai, taui avaha nau‑iaiava ananina \q2 ivaniahei deina!\x + \xo 4:7 \xt Sam 32:1-2.\x* \q1 \v 8 Aituhu aviyaivia wayahi \q2 Yaubada avaha yai dewa goyona nua‑pania, \q1 akanai, taui idewa‑haiawa ananina \q2 nau‑iaiavana wayahina!” \b \p \v 9 Ka itomi me Iudea anau‑dadanemi vi‑tanai tupwai wayahina. Itoka me Iudea medeina? Kaiwadi, Yaubada ya nuanua nau‑iaiavaia vivane itoka me Iudea aka heta wayahika, iuna yaka aidaba mamaei? Avonemi eha. Yaubada ya nuanua kadu taui eha yai aidaba nau‑iaiavaia ivaniahei. Avaha kanuani, \b \q1 “Abaraham Yaubada vitumahanei. \q2 Wayahina, Yaubada awaehei vivane \q1 tauna tau tunutunuhina, \q2 eha aitam yana dewa goyona \q3 Yaubada matana deina.” \b \p \v 10 Ka avi tuta Yaubada awaeha deina? Medeina? Naona Abaraham wagana dabei, e munia Yaubada yanꞌ awaeha vinꞌ‑omo tauna wayahina? O kadi naona Yaubada yanꞌ awaeha vinꞌ‑omo, e munia Abaraham wagana dabei? \v 11 Udu! Naona Yaubada awaehei Abaraham tau tunutunuhina tauna matana. Iuna Abaraham ya vitumahana mamaei. Ka munia Yaubada dewa‑dabadaba venei. Ka dewana vivane pai viwavenena ana heta Abaraham ya vitumahana wayahina. Ka kadu kana‑vona aidabana pai ainana deina. Ka pai ainana viwaveneka Abaraham avaha vi‑tau tunutunuhina Yaubada matana. \p Wayahina, aituhu aviyaivia Yaubada ivitumahanei, taui habuhabui amai vivane Abaraham. Aituhu aviyaivia eha yai aidaba, ka aituhu Yaubada ivitumahanei, akanai, taui amai vivane Abaraham.\x + \xo 4:11 \xt Nao 17:10-11.\x* \v 12 Ka kadu itoka yaka aidaba deina. Aituhu Yaubada kavitumahanei, ka kadu aituhu itoka yawaika Abaraham yawaina deina, tutana tauna Yaubada vitumahanei, akanai tauka amaka vivane Abaraham. Aituhu aviyaivia Yaubada ivitumahanei, Yaubada nꞌ‑awaehei taui tau tunutunuhi matana. \p \v 13 Yaubada Abaraham vona‑dabedabei, ka Yaubada ivona deina, “Yauke nau‑iaiava avenem, ka apaina wanowanohim avenei deina, vivane tanopi habuhabuna evaniahei, aitam onoto amana yana gabu vaniahei deina.” Ka nau‑wawanika kanuani, vona‑dabadabana vinꞌ‑omo, kate Abaraham eha naona Yaubada ya veimea ta‑vi‑ateteye. Eha‑ohota. Vona‑dabadabana vinꞌ‑omo iuna naona Abaraham Yaubada yana vona vitumahanei.\x + \xo 4:13 \xt Nao 17:4-6; 22:17-18; Gal 3:29.\x* \v 14 Eha Yaubada ya nuanua naona tomotau ya veimea ivi‑munie, e munia tauna nau‑iaiava vene. Aituhu Yaubada ya nuanua deina, akanai taui ivitumahanei yai vitumahana eha aitam aviani, ka kadu kana‑vona Yaubada ya vona‑dabadaba eha aitam aviani.\f a \fr 4:14 \ft Kadu aitam vo‑vina ahiahina mataina taina wayahina deina: “Aituhu tomotau ai pata nau‑iaiava ivaniahe yai dewa wayahina, vona ahiahina, eha aitam iuna taui yai vitumahana wayahina, ka kadu eha aitam iuna Yaubada ya vona‑dabadaba wayahina.”\f* \x + \xo 4:14 \xt Gal 3:18.\x* \v 15 Yaubada nua‑goyo yaka dewa goyona wayahi. Ka tauna ya nua‑goyo wayahina aka dewa‑yaiyai vinꞌ‑omo iuna itoka tauna ya veimea katana‑bwegebwegei. Ka udu! Aituhu veimeana eha, eha aka pata veimeana katana‑bwege.\x + \xo 4:15 \xt Rom 3:20; 5:13.\x* \p \v 16 Wayahina, Yaubada nau‑iaiava wayahina vona‑dabadaba, ka itoka aka pata nau‑iaiavana kavaniahei vitumahana wayahina. Ka kadu kana‑vona nau‑iaiavana vinꞌ‑omo wayahikaia Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina wayahina. Ka nau‑wawanika kanꞌ‑anamanei Yaubada ya vona‑dabadabana boui tau vitumahana habuhabui wayahi. Eha itoka me Iudea aka heta Abaraham dayahina wayahina katupua. Kate aituhu aviyaivia Yaubada ivitumahanei, Abaraham deina, akanai kadu taui ai pata nau‑iaiavana ivaniahei.\x + \xo 4:16 \xt Gal 3:7.\x* \v 17 Ka Iginuma nihenina Yaubada ivona Abaraham wayahina deina, ivona, \b \q1 “Yauke yau nuanua wamke ininim wayahina \q2 tupua‑nenenehi habuhabui ivinꞌ‑omo, \q3 taui habuhabui ivi‑wahanim ‘Amau’.” \b \p Wayahina, Yaubada matana itoka tau vitumahana amaka vivane Abaraham, iuna Abaraham Yaubada vitumahanei. Ka Yaubada bagibagi‑vainena. Tauna tomotaui aninigai si‑vi‑mini‑havine yawayawai. Ka kadu dewaia eha aka pata kadudueye, tauna dewaia wayahi ipuipupu, kadu apa‑taputapuei, ka kadu vona‑dabadaba wayahi munia iomomo.\x + \xo 4:17 \xt Nao 17:5.\x* \p \v 18 Abaraham vona‑dabadabana vitumahanei. Kaiwadi, aituhu vona‑dabadabana kanononi, kava‑hamwahamwana, o kanuanua, “Eha ana pata dewana vinꞌ‑omo.” Kate Abaraham onoto tunina. Wayahina, tauna ya nua‑vaniaha nui potapota a itoava Yaubada ya vona‑dabadabana ya tupua‑nenenehi wayahi vaniahei wayahina. Iuna Yaubada avaha vona‑dabedabeyei, \b \q1 “Apaina wamke yam tupua‑nenenehi \q2 habu‑vainei imamaei, \q3 taui ai yau wadima ai yau deina.”\x + \xo 4:18 \xt Nao 15:5.\x* \b \p \v 19 Ka vona ahiahina, Abaraham avaha a ponimana 100 vaniahei, ka tauna avaha anamanei ininina ihanua, ka kadu avaha anamanei awana Sara gagana ka madina ihanua deina. Kate Abaraham ya vitumahana bagibagina eha ta‑ihanua.\x + \xo 4:19 \xt Nao 17:17.\x* \v 20 Ka eha ta‑va‑hamwahamwana, kate tauna Yaubada ya vona‑dabadaba vitumahanei. Ika, ya vitumahana natanata, ka tauna ate‑vatu vaniahei, ka Yaubada didigana vo‑vi‑natei yana dewa wayahina deina. \v 21 Iuna Abaraham vitumahanei vivane Yaubada ya vona‑dabadaba kadu ya bagibagi vivane aitamoata. \v 22 Wayahina, \b \q1 “Yaubada awaehei tauna tau tunutunuhina, \q2 eha aitam yana dewa goyona \q3 Yaubada matana deina.”\x + \xo 4:22 \xt Nao 15:6.\x* \b \p \v 23 Yaubada tauna a tau apa‑taputapu awaehei tauna vonaia Iginuma nihenina ginumi, \b \q1 “Yaubada awaehei tauna tau tunutunuhina, \q2 eha aitam yana dewa goyona \q3 Yaubada matana deina.” \b \p Ka eha Yaubada ya nuanua Abaraham ana heta vonaia na‑nononi, \v 24 kate Yaubada ya nuanua aituhu aviyaivia ivitumahanei tauna avaha yaka Kauvea Iesu anigea si‑vi‑mini‑havinei, akanai taui nau‑wawani ivi‑tau tunutunuhi Yaubada matana aitamoata deina. \v 25 Yaubada awaehei yaka Kauvea Iesu aniga. Ka tauna yanꞌ aniga vivane patana itoka yaka dewa goyona wayahi. Iakwa, e Yaubada yaka Kauvea Iesu anigea si‑vi‑mini‑havinei. Ka ya mini‑havine viwaveneka Yaubada ya vona‑dabadaba vona tunutunuhina. Wayahina, tutana tauna voneka itoka tau tunutunuhika tauna matana yaka vitumahana ana heta wayahina, itoka vivane tau tunutunuhika akanai.\x + \xo 4:25 \xt Isa 53:4-5.\x* \c 5 \s1 Itoka Tau Tunutunuhika Yaubada Matana \p \v 1 Wayahina, ataina tuta Yaubada avaha awaeheka kavi‑tau tunutunuhika tauna matana itoka yaka vitumahana wayahina. Wayahina, Yaubada nui kavi‑niana, ka kadu nua gomagomanina kavaniahei yaka Kauvea Iesu Tau Ito‑yavuha wayahina. \v 2 Iuna yaka vitumahana tunuhina Iesu wayahina awaeheka Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina wayahikaia kavaniahei. Ka Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina wayahikaia vivane maꞌ‑vavaha, ka avaha kamimini nihenina. Ka kadu ataina kadewa‑haiawa iuna yaka nua‑vaniaha nui kapotapota a itoava Yaubada tauna didigana vo‑pataka wayahina. \v 3 Ka avi tuta inahe ivinꞌ‑omo wayahikaia, akanai kadu kadewa‑haiawa, iuna avaha kanamanei yaka gwahea vinꞌ‑omo inahe wayahina,\x + \xo 5:3 \xt Iam 1:2-3; 1Pi 1:5-7.\x* \v 4 ka aituhu nau‑dadana nihenina kagwagwaheyei, e munia nuaka ibagibagi. Ka aituhu nuaka ibagibagi, akanai aka pata yaka nua‑vaniaha nui kapotapota. \v 5 Ka aituhu aka pata yaka nua‑vaniaha nui kapotapota, apaina eha kana‑ini‑yauyau Yaubada matana. Iuna Yaubada tauna Nuana Ahihinata veneka, ka Nuana Ahihinata nuaka nau‑vi‑anai Yaubada ya dune‑nuanuai wayahina. \p \v 6 Nonova goyona itoka tomotau bagibagi‑tawaneka, ka eha ani‑hoina vunuka kanꞌ‑aniga‑vavaha. Kate tuta ahiahina wayahina, Tau Ito‑yavuha vinꞌ‑omo, e tauna aniga itoka tau goyogoyoka wayahika. \v 7 Aituhu yaiaka tunutunuhi ai havia yai nuanua ina‑nau‑vi‑anigi, eha memeanina itoka tomotau wayahikaia yawaika kanꞌ‑awaehei kavi‑tau nau‑seana yaiaka wayahi, e ai havia kanꞌ‑awaehei tauka ina‑nau‑vi‑anigika, ka yaiaka eha. Kaiwadi, aituhu aitam onoto a niam ahiahina dune‑nuanuaiei ananina, ka kadu aituhu onoto‑nana yanꞌ ate‑vatu ani‑vainena, akanai tauna kadi a niam ai havia nꞌ‑awaehei tauna ina‑nau‑vi‑anigi, ka a niam eha. Kaiwadi, dewana vinꞌ‑omo, o eha. \v 8 Kate udueyei! Nonova itoka tomotau Yaubada a havia, kate tauna dune‑nuanuaieka. Ka yaka Tau Ito‑yavuha aniga itoka tau goyogoyoka wayahika, ka Yaubada tauna ya dune‑nuanuai a bagibagi wayahika viwaveneka Iesu yanꞌ aniga wayahina. Ka kanamanei Yaubada yana dewa vivane ahihi‑vainena deina.\x + \xo 5:8 \xt Ioni 3:16; 1Io 4:10.\x* \p \v 9 Ka Yaubada avaha awaeheka kavi‑tau tunutunuhika tauna matana, iuna Iesu dayahina vivane nau‑pata yaka goyona wayahina. Wayahina, kanꞌ‑anamanei apaina tauna kadu na‑ito‑yavuhika dewa‑yaiyai wayahina! Ka dewa‑yaiyai‑nana omomo tau goyogoyona wayahia, iuna Yaubada ya nua‑goyo wayahina.\x + \xo 5:9 \xt Rom 1:18; 2:5; Epe 2:3-5.\x* \v 10 Vona ahiahina, nonova itoka Yaubada a havia, kate tauna avaha awaeheka tunutunuhika tauna matana, e kavi‑niana wayahina, iuna natuna aniga wayahika. Wayahina, ataina avaha kavi‑niana Yaubada wayahina, ka dewana dewa‑bagibagina. Ka apaina Iesu yawaina na‑ito‑yavuhi‑vavahika. Ka dewana vivane dewa‑bagibagi‑vainena. \v 11 Ka ataina kadewa‑haiawa ananina kadu Yaubada kanau‑kaiwei Iesu yana dewa wayahina, iuna kavi‑niana Yaubada wayahina Iesu ya paisewa wayahina. \p \v 12 Nonova dewa goyona omo tanopia onoto aitamoata wayahina, ana wava Adam, ka kadu dewa goyo‑nana aniga omanei tanopia, ka aniga‑nana omo tomotau habuhabuka wayahikaia, iuna habuhabuka dewa goyona kadedewei.\x + \xo 5:12 \xt Nao 3:6; Rom 6:23.\x* \v 13 Udu! Naona goyona vinꞌ‑omo tanopia, ka munia Yaubada tauna ya veimea Mosese venei mamaei. Kate naona Yaubada eha tomotau yai goyona ta‑iaiava, iuna tauna ya veimea eha wayahia. Wayahina, taui eha ai pata veimeana itana‑bwege.\x + \xo 5:13 \xt Rom 4:15.\x* \v 14 Kate vona ahiahina, tomotau habuhabui ianianiga, Adam yana tuta wayahina a itoava Mosese yana tuta wayahina. Ika, aniga tomotau habuhabui bagibagi‑tawanei. Ka tupwai wayahia eha yai dewa Adam yana dewa deina. Adam a veimea Yaubada wayahina tana‑bwegei. Ka kana‑vona Adam vivane pai dune kadu aitam onoto munia omomo wayahina. \p \v 15 Nonova tomotau habuhabuka aniga kavaniahei Adam yana dewa goyona naona wayahina. Kate munia Yaubada tauna yanꞌ am‑venena awawaehina si‑vinꞌ‑omanei tomotau habuhabuka wayahikaia, ka Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina Adam yana dewa goyona bagibagi‑tawanei. Iuna onoto aitamoata (Adam) dewa goyona dewei, ka dewana aniga omanei aitamoata aitamoata wayahikaia. Ka onoto aitamoata (Iesu) am‑venena awawaehina omanei aitamoata aitamoata wayahikaia. Ka Iesu yana dewa Adam yana dewa bagibagi‑tawanei. \v 16 Ka avona‑havine, onoto aitamoata (Adam) yana dewa goyona aniga omanei tanopia, ka munia tomotau habuhabuka nau‑wawanika kanꞌ‑aniga. Kate Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina eha dewana deina. Iuna Adam yana dewa goyona aitamoata, e munia vitana matana Yaubada wayahina vinꞌ‑omo habuhabuka wayahikaia. Kate, udu! Itoka tomotau yaka dewa goyona vi‑habu‑vaine, kate ataina Yaubada yaka goyona nua‑piahi‑neiei yanꞌ am‑venena awawaehina wayahina, ka kadu ataina tauna awaeheka kavi‑tau tunutunuhika tauna matana. \v 17 Vona ahiahina, aniga vinꞌ‑omo onoto aitamoata (Adam) ana heta yana dewa goyona wayahina, ka aniga itoka tomotau habuhabuka veimeyeka. Ka onoto vꞌ‑inuana (Iesu Tau Ito‑yavuha) yana dewa vivane bagibagi‑vainena. Ka aituhu aviyaivia Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina ani‑vainena ivaniahei, ivi‑tau tunutunuhi Yaubada matana, akanai taui yawai‑vavaha ivaniahei, ka kadu Iesu Tau Ito‑yavuha nui ivi‑tau veimea deina. \v 18 Wayahina kadueyei, onoto aitamoata yana dewa goyona wayahina, itoka tomotau habuhabuka aka dewa‑yaiyai kavaniahei, vivane aniga. Ka kadu deina, kana‑vona onoto aitamoata yana dewa tunutunuhina wayahina, itoka tomotau habuhabuka aka pata kavi‑tau tunutunuhika kadu aka pata yawai‑vavaha kavaniahei.\x + \xo 5:18 \xt 1Ko 15:22.\x* \v 19 Ka kadue kana‑vona onoto aitamoata eha Yaubada movina ta‑vi‑ateteye. Wayahina, habuhabuka kavi‑tau goyogoyona, iuna tauna vivane wanohika. Kadu udu! Onoto aitamoata Yaubada movina vi‑ateteyei. Wayahina, Yaubada awaehei habuhabuka kavi‑tau tunutunuhika.\x + \xo 5:19 \xt Isa 53:11.\x* \p \v 20 Vona ahiahina, nonova Yaubada tauna ya veimea me Isiraeli venei. Ka tauna ya nuanua veimeana taui yai dewa goyona si‑vinꞌ‑omanei memeanina idudueyei deina. Ka vona ahiahina, munia me Isiraeli yai dewa goyona nata. Ka tuta ataina wayahina Yaubada tauna yanꞌ am‑venena awawaehina veneka, ka vona ahiahina, am‑venena awawaehina dewa goyona nata‑tawanei. \v 21 Wayahina, kana‑vona nonova a itoava tuta ataina wayahina goyona veimeyeka aitam kini\em V\em* deina, ka goyona a bagibagi vivane aniga. Ka kana‑vona tuta ataina wayahina am‑venena awawaehina kadu aitam kini\em V\em* deina, ka ana pata yawai‑vavaha veneka. Ka am‑venena awawaehina a bagibagi vivane dewa tunutunuhina. Ka yawai‑vavaha kavaniahei Iesu Tau Ito‑yavuha yaka Kauvea wayahina.\x + \xo 5:21 \xt Rom 6:23.\x* \c 6 \s1 Iesu Yanꞌ Aniga Kadu Ya Mini‑havine \p \v 1 Medeina kana‑vona dewa goyona wayahina? Tupwai tomotau ivonavona aituhu dewa goyona kadedewei, Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina kavo‑vi‑natei deina. \v 2 Kate tomotaui avonei, “Eha‑ohota!” Itoka tau ekalesia avaha kaniga dewa goyona wayahina. Ka tuta ataina wayahina itoka vivane tau mate deina yawaika tanopia taina wayahina. Wayahina, tuta ataina itoka eha aka pata dewa goyona wayahina kadewa‑haiawa. \v 3 Kaiwadi, itomi eha uta‑nua‑hau aka bapitaiso anꞌ anamana wayahina, a? Nonova habuhabuka kabapitaiso Tau Ito‑yavuha Iesu nihenina. Ka tutana kabapitaiso deina, dewana anꞌ anamana itoka Iesu yanꞌ aniga kavaniahei deina.\x + \xo 6:3 \xt Gal 3:27.\x* \v 4 Tutana kabapitaiso dewana anꞌ anamana itavunika, nonova Iesu aniga, e itavuni deina. Kate Amaka tauna didigana wayahina Iesu anigea si‑vi‑mini‑havinei, e yawaina vovouna venei. Wayahina, itoka kadu deina, yawaika vovouna kavaniahei Yaubada ya bagibagi wayahina.\x + \xo 6:4 \xt Kol 2:12.\x* \p \v 5 Aituhu avaha yanꞌ aniga kavaniahei aitamoata deina, vona ahiahina, apaina kadu ya mini‑havine kavaniahei aitamoata deina. \v 6 Avaha kanamanei yawaika tutuaina tauna nui ai nahenahea itutu‑pwataka deina, e tauna nui kaniga iakwa deina. Iuna Yaubada ya nuanua yawaika goyona na‑iakwa. Aituhu itoka aninigaka deina, eha aka pata kadu aitam tuta wayahina kavi‑tau paisewa goyona wayahina.\x + \xo 6:6 \xt Gal 5:24.\x* \v 7 Udu! Aituhu aviyaivia aninigai, taui avaha iyavuhi goyona a bagibagi wayahina. Ka goyona eha ana pata tau anianiga vi‑one‑havine. \p \v 8 Aituhu ataina itoka avaha Tau Ito‑yavuha nui kaniga, kadu kavitumahanei apaina tauna nui yawayawaika kamamaei. \v 9 Iuna kanamanei Tau Ito‑yavuha avaha anigea mini‑havine. Wayahina, tauna eha ana pata nꞌ‑aniga‑havine. Aniga eha ana pata tauna veimeye‑havine. \v 10 Vona ahiahina, tutana tauna aniga, tauna aniga tuta aitamoata wayahina, ka tauna dewa goyona a papani ni‑tawanei deina. Wayahina, ataina tauna maꞌ‑vavaha Yaubada matana. \p \v 11 Ka kadu itomi nau‑wawanimi unuanua avaha uaniga dewa goyona wayahina, ka ataina yawaimi vovouna avaha uvaniahei Yaubada wayahina, e yawayawaimi umamaei Tau Ito‑yavuha Iesu nihenina.\x + \xo 6:11 \xt 2Ko 5:15; Gal 2:19.\x* \s1 Ataina Goyona Eha Aka Tau Veimea \p \v 12 Wayahina, eha nau‑wawanimi goyona uawaehe ininimi na‑veimeye. Aituhu goyona ininimi veimeyei, apaina goyona uvi‑ateteye, e goyona ya nuanua udedewei.\x + \xo 6:12 \xt Nao 4:7.\x* \v 13 Udu! Yaubada avaha anigea omanemi, ka tauna nau‑wawani na‑veimeyemi. Wayahina, eha hutami o nuami uawaehe dewa goyona wayahina udedewe. Kate nau‑wawanimi hutami kadu nuami unꞌ‑awaehei Yaubada wayahina, e tauna veimeyemi, e dewa tunutunuhina udedewei hutami ka nuami wayahia deina.\x + \xo 6:13 \xt Rom 12:1.\x* \v 14 Ataina goyona eha yami kauvea. Aituhu goyona uawaehei veimeyemi, dewana eha tunuhina. Iuna nonova Yaubada ya veimea veimeyeka, kate tauna yavuhika veimeana wayahina. Ka ataina am‑venena awawaehina yawaika veimeyei. Wayahina, eha nau‑wawanika yawaika kanꞌ‑awaehe dewa goyona wayahina.\x + \xo 6:14 \xt 1Io 3:6.\x* \s1 Tau Paisewa Dewa Tunutunuhina Wayahina \p \v 15 Ataina Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina veimeyeka. Aituhu Yaubada ya veimea eha veimeyeka, itoka yaka dewa medeina? Tupwai tomotau ivonavona aka pata dewa goyona kadewa‑kavokavovoei. Avonemi eha‑ohota! \v 16 Kaiwadi, itomi avaha unua‑haui o eha? Aituhu ininimi uawaehei uvi‑tau paisewa aitam tomotau wayahina, akanai tomotau‑nana vivane yami kauvea, ka tauna ana pata veimeyemi. Aituhu goyona veimeyemi, munia aniga uvaniahei. O aituhu Yaubada uvi‑ateteyei, ka aituhu tauna veimeyemi deina, akanai itomi tau tunutunuhimi umamaei tauna matana.\x + \xo 6:16 \xt Ioni 8:34; 2Pi 2:19.\x* \v 17 Nonova goyona udedewei. Kate ataina anau‑kaiwa ananina Yaubada wayahina! Iuna tutana vona tunuhina Vaneana Ahiahina wayahina iviwavenemi, itomi unononi, ka vonana uvitumahanei, e uvi‑putu viwavenena uvi‑ateteyei. \v 18 Wayahina, kadueyei Yaubada dewa goyona wayahina tana‑vewanimi, e ito‑yavuhimi deina. Ka ataina itomi yami kauvea vivane dewa tunutunuhina, ka dewa tunutunuhina udedewei. \p \v 19 Vona tana‑minikuna taina wayahina avonavona, iuna yau nuanua viwavenena taina avo‑vi‑meani wayahimia. Aituhu eha avo‑vi‑meani, eha ami pata unua‑hau. Nonova itomi hutami aitamoata aitamoata kadu nuami dewa goyona wayahina uawaehei. Wayahina, dewa goyona natanata nihenimia deina. Ka ataina nau‑wawanimi hutami aitamoata aitamoata kadu nuami dewa tunutunuhina wayahina uawaehei. Ka ataina nihenimia dewa tunutunuhina natanata, ka eta‑naoemi dewa ahihinata wayahina. \s1 Yaubada Yanꞌ Am‑venena Awawaehina \p \v 20 Nonova goyona veimeyemi, ka itomi vivane goyona a tau paisewa‑kavokavovo. Wayahina, nonova dewa tunutunuhina eha ta‑veimeyemi, iuna yami kauvea vivane goyona. \v 21 Ka aviani ahiahina uvaniahe dewa goyo‑naia wayahia? Eha aitam. Vona ahiahina, tuta ataina wayahina itomi uaini‑yauyau dewa goyo‑naia wayahi. Aituhu aviyaivia dewa goyo‑naia idedewei, munia taui aniga ivaniahei akanai. \p \v 22 Kate Yaubada dewa goyona wayahina tana‑vewanimi, e ito‑yavuhimi. Ka avaha uvi‑tau paisewa‑kavokavovo Yaubada wayahina, ka ataina tauna ana heta uvi‑ateteyei. Ka aviani ahiahina uvaniahei tauna wayahina? Vona ahiahina, tauna nau‑iaiava venevenemi, ka ataina dewa tunutunuhina eta‑naoemi uvi‑tau ahihimiata. Ka apaina, tuta pai nau‑yehata wayahina, yawai‑vavaha uvaniahei. \v 23 Aituhu dewa goyona kapaisewei, aka nau‑pata dewa goyo‑naia wayahina vivane aniga. Kate eha aka pata kapaisewa Yaubada yanꞌ am‑venena wayahina. Eha. Tauna yanꞌ am‑venena wayahikaia vivane awawaehina, kadu am‑vene‑nana vivane yawai‑vavaha yaka Tau Ito‑yavuha Iesu nihenina. Ka tauna vivane yaka Kauvea.\x + \xo 6:23 \xt Rom 5:12, 15.\x* \c 7 \s1 Pai Dune Tavine Wayahina \p \v 1 Me Isiraeli, itomi vavaneiu, ka avaha Mosese ya veimea kanamanei. Wayahina, unononi. Mosese ya veimea yawaika veimeyei a itoava kanꞌ‑aniga wayahina. Ka munia, aituhu aviyaivia avaha ianiga, akanai veimeana iakwa taui wayahi, a? \v 2 Pai dune aitam matamia aboui udueyei tavine wayahina. Aitam veimea mamaei, ivona vaivine tavitavinei nau‑wawani yai onoto nui imamaei a itoava yai onoto ianiga wayahina. Aituhu yai onoto avaha ianiga, veimeana eha aitam aviani vaivinei wayahia. Iuna ataina vaivinei eha tavitavinei. \v 3 Ka aituhu yai onoto yawayawai imamaei, ka aituhu vaivinei ini‑tawanei, e mani ononoto itavine‑tamanei, kana‑vona vaivinei vivane tau kenekenenei. Kate aituhu vaivinei yai onoto avaha inusi, tavine a veimea eha vaivinei ta‑veimeye. Aituhu vaivinei yai nuanua mani ononotoi itavine, akanai itavine. Dewana eha kenene. Iuna yai onoto naona avaha inusi. \p \v 4 Wayahina, vavaneiu, itomi tau ekalesia vaivinei deina. Mosese ya veimea wayahina aipuipupu unononi. Nonova Mosese ya veimea habuhabuna veimeyemi, ka kana‑vona tuta nonova veimeana awami deina. Ka tutana Iesu aniga, e yanꞌ aniga anꞌ anamana wayahimi vivane itomi kadu uaniga aitamoata deina. Wayahina, ataina, aituhu itomi aninigami deina, vona ahiahina, Mosese ya veimea eha ana pata na‑veimeyemi. Ka Iesu yanꞌ aniga munina, tauna anigea mini‑havine. Ka ataina kadu itomi tauna nui umini‑havine deina. Ka kana‑vona ataina itomi vivane Iesu ininina hutana avaha Iesu utavinei deina. Wayahina, ataina awami vovouna Iesu, ka kadu ataina tauna ya nuanua Yaubada ya paisewa upaipaisewei.\x + \xo 7:4 \xt Rom 6:2, 11.\x* \p \v 5 Nonova itoka yaka nuanua tutuaina kavi‑muniei, ka ataina taui eha Yaubada itꞌ‑anamane idedewei deina. Ika, nonova yaka nuanua goyona vivane waipei deina. Ka tutana Yaubada ya veimea kanononi veimeana wei deina. Wayahina, goyona gabuna itabotabo waipei‑naia wayahia, e dewa goyona vinꞌ‑omo‑nananena ininikaia deina. Wayahina, yaka dewa habuhabuna a pai nau‑yehata vivane aniga. \p \v 6 Nonova veimeana yohonika ka yawaika veimeyei. Kate ataina tuta, yaka nuanua goyona kadu tutuaina avaha aniga. Ka Iesu Tau Ito‑yavuha avaha veimeana wayahina ito‑yavuhika. Wayahina, tuta ataina yaka dewa eha ta‑vinꞌ‑omo veimeana tutuaina nonova Mosese ginumi wayahina. Eha. Tuta ataina yaka dewa vinꞌ‑omo etawana vovouna wayahina, vivane Yaubada Nuana Ahihinata wayahina.\x + \xo 7:6 \xt Rom 8:2; 6:4.\x* \p \v 7 Wayahina, tuta ataina medeina kana‑vona Mosese ya veimea wayahina? Kaiwadi, kana‑vona Mosese ya veimea ana heta vivane goyona? Eha‑ohota! Iuna Mosese ya veimea dewa ahiahina taina dedewei. Veimeana yaka dewa goyona viwaveneka kanꞌ‑anamanei. Naona eha nuanua goyona katꞌ‑anamane. Ka tutana veimeana anononi, ivona, “Eha nuanuam goyona,” e auyewana wayahina nuanua goyona niheniua avaniahei.\x + \xo 7:7 \xt NiT 20:17; V.V 5:21.\x* \v 8 Ka munia dewa goyona veimeana bagibagi‑tawanei, e avi‑putu nuanuau dewa goyona habuhabui. Mosese ya veimea avi dewa ahiahina, kadu avi dewa goyona mataedaka. Ka unononi. Aituhu veimea eha mamae, dewa goyona eha ana pata. Ka dewa goyona ivinꞌ‑omo iuna veimeana dewaia vito‑potai. \p \v 9 Yauke kadu avaniahei deina. Tuta nonova yauke amamaei ahiahiu, iuna eha Yaubada ya veimea atꞌ‑anamane. Kate tutana veimeana anononi, tuta aitamoata wayahina goyona vinꞌ‑omo wayahiua, \v 10 e yauke aniga nuau nihenina. Yaubada ya nuanua yawaiu vidoha veimeana wayahina. Kate veimeana wayahina yau aniga nuau nihenina vinꞌ‑omo. \v 11 Udu. Goyona aitam tuta ahiahina vaniahei veimeana a vinꞌ‑omana wayahina, e goyona nonou. Ika, goyona voneu aituhu yauke yau nuanua adedewei, ka aituhu veimeana atana‑bwegebwegei deina, akanai munia adewa‑haiawa. E goyona nau‑vi‑anigiu nuau nihenina deina. Iuna avaha veimeana atana‑bwegei, au dewa‑yaiyai Yaubada wayahina vivane aniga!\x + \xo 7:11 \xt Nao 3:13.\x* \p \v 12 Wayahina, kadueyei Yaubada ya veimea habuhabuna ahihinata, ka kadu tauna ya vito‑pota aitamoata aitamoata ahihinata kadu tunutunuhina.\x + \xo 7:12 \xt 1Ti 1:8.\x* \v 13 Kate, medeina kana‑vona? Aituhu kana‑vona, “Yaubada ya veimea ahihinata nau‑vi‑anigiu nuau nihenina,” vonana vona ahiahina? Eha‑ohota! Eha nau‑wawanika kavonavona deina. Vona ahiahina, goyona nau‑vi‑anigiu nuau nihenina. Goyona veimea ahihinata epei ya punumai deina, e veimeana wayahina vunu nau‑vi‑anigiu. Wayahina, itoka tomotau aka pata dewana kadueyei, kadu aka pata kanꞌ‑anamanei goyona ana dewa vivane goyogoyonata akanai. \s1 Nuaka Kadu Ininika Ainua Yai Dewa \p \v 14 Avaha kanamanei Yaubada ya nuanua nuaka vidoha tauna ya veimeana wayahina. Kate eha au pata veimeana avi‑ateteye tunuhina, iuna yauke tau maꞌ tanopi, ka ininiu ihanua. Wayahina, kana‑vona yauke vivane dewa goyona a tau paisewa‑kavokavovo aitam. \v 15 Ka kadu yauke yau dewa eha avi‑nua‑uye ahiahina. Iuna aituhu yau nuanua dewa ahiahina adedewe, eha au pata. Vona ahiahina, avi dewa goyona anau‑nikonikoiei, akanai dewaia adedewei.\x + \xo 7:15 \xt Gal 5:17.\x* \v 16 Wayahina, udu! Aituhu yauke avaha dewaia goyona anau‑nikonikoiei, ka aituhu dewaia adedewei, vona ahiahina, yauke Yaubada ya veimea awaehei vivane tunutunuhina. \v 17 Yauke au heta eha dewa goyo‑naia ata‑dedewe, kate goyona niheniua mamaei, ka vona ahiahina, dewa goyo‑naia ivinꞌ‑omo‑nananena goyo‑nana niheniua wayahina. \v 18 Yauke avaha anamanei eha aitam dewa ahiahina ininiu nihenina mamae. Iuna yau nuanua dewa ahiahina adedewe, kate au heta eha au pata adedewe deina. \p \v 19 Wayahina, kadueyei yau dewa eha ivinꞌ‑omo yau nuanua wayahina. Iuna yau nuanua dewa ahiahina adedewe, kate dewa goyona ivinꞌ‑omo‑nananena wayahiua. \v 20 Unononi. Aituhu yau dewa eha ivinꞌ‑omo yau nuanua wayahina, vona ahiahina, yauke au heta eha yau dewa aveimeye. Kate goyona niheniua mamaei, e goyo‑nana veimeyeu kadu dewa goyo‑naia dedewei. \p \v 21 Wayahina, yawaiu a venavenau taina. Avi tuta nuanuau dewa ahiahina adedewei, akanai tuta aitamoata wayahina kadu goyona nui amamaei. \v 22 Yauke Yaubada ya veimea habuhabuna awaehei ahiahina nuau nihenina. \v 23 Kate mani veimea paipaisewa ininiu hutana nihenia. Wayahina, tuta tuta veimea‑naia ainua ivi‑naua ananina. Yaubada ya veimea nuau veimeyei, ka kadu goyona ininiu hutana veimeyei. Ka tuta tuta goyona yohoyohoniu, e yauke avi‑tau paisewa‑kavokavovo goyona ya nuanua wayahina.\x + \xo 7:23 \xt Gal 5:17; 1Pi 2:11.\x* \v 24 Aioi! Goyou! Ininiu ana dewa goyona taina a pai nau‑yehata vivane aniga ana heta. Koiaka ana pata na‑ito‑yavuhiu? \v 25 Ataina anau‑kaiwa ananina Yaubada wayahina, iuna Iesu Tau Ito‑yavuha yaka Kauvea ana pata na‑ito‑yavuhiu akanai! \p Wayahina, yau ipupu avo‑vi‑kutei taina deina. Nuau nihenina yauke Yaubada ya veimea awaehei vivane dewa ahiahina, ka kadu nuau nihenina avi‑tau paisewa‑kavokavovo tauna ya veimeana wayahina. Kate ininiu nihenina goyona veimeyeu avi‑tau paisewa‑kavokavovo goyona wayahina.\x + \xo 7:25 \xt 1Ko 15:57.\x* \c 8 \p \v 1 Ka pai nau‑yehata wayahina, yau ipupu a nau‑itava ananina taina. Aituhu aviyaivia wayahikaia avaha Tau Ito‑yavuha Iesu nui kavi‑niana, tauka vivane Iesu hutana, ka tauna nihenina kamamaei. Wayahina, tuta ataina eha aitam aka dewa‑yaiyai potapotaka yaka goyona wayahi. \v 2 Iuna ataina Yaubada Nuana veimeyeka, kadu tauna avaha ito‑yavuhika veimeana tutuaina wayahina. Nonova goyona omo wayahikaia veimeana tutuaina wayahina, e goyo‑nana veimeyeka goyona kadedewei, e dewa goyo‑naia ai nau‑pata vivane aniga kavaniahei. Kate Yaubada Nuana Ahihinata omo wayahikaia, e tauna yawai‑vavaha veneka, iuna itoka vivane Tau Ito‑yavuha Iesu hutana. \v 3-4 Mosese ya veimea eha ana pata yawai‑vavaha na‑veneka, iuna itoka tomotau ininika ihanuana. Wayahina, aviani veimeana veimeyeka, itoka eha aka pata, ka kavihahaiei, ka kadu katana‑bwegebwegei. \p Udu! Itoka eha aka pata, kate Yaubada ana pata. Ka kadu tauna avaha yawai‑vavaha veneka. Ika! Yaubada etawana tunina vo‑vi‑aiaia itoka tau ihanua wayahika. Iuna tauna ya veimea tunutunuhina nihenina ivona, yaka goyona a nau‑pata vivane yaka aniga. Ka Yaubada tauna Natu‑hoina vi‑tunei omo tanopia, ka tauna ya tupua itoka yaka tupua aitamoata deina, kadu ininina itoka ininika aitamoata deina. Ka Iesu tauna ininina awaehei vi‑pai vi‑nomu itoka wayahika, e tauna vi‑nau‑pata itoka yaka goyona wayahi deina. Ka yanꞌ aniga wayahina tauna goyona a bagibagi vita‑vovoni. Ka Yaubada Nuana bagibagina. Wayahina, ataina tuta aituhu Yaubada Nuana kavi‑ateteyei, akanai goyona eha ana pata na‑veimeyeka.\x + \xo 8:3-4 \xt Gal 5:16, 25.\x* \p \v 5-6 Aituhu aviyaivia iawaehei goyona taui yai nuanua veimeyei, akanai taui inini nihenina dewa goyona idedewei, ka tuta pai nau‑yehata wayahina taui ai nau‑pata dewa goyo‑naia ivaniahei vivane aniga ainua. Aitam aniga inini nihenina ivaniahei, ka kadu aitam aniga nuai nihenina ivaniahei. Kate aituhu aviyaivia iawaehei Yaubada Nuana taui yai nuanua veimeyei, ka aituhu taui Nuana ivi‑ateteyei, akanai taui yawai‑vavaha ivaniahei, kadu nua gomagomanina Yaubada wayahina ivaniahei. \p \v 7 Aituhu aviyaivia iawaehei goyona taui yai nuanua veimeyei, vona ahiahina, taui vivane Yaubada a havia. Iuna taui Yaubada ya veimea itana‑bwegebwegei, ka kadu taui eha ai pata tauna ya veimea ivi‑ateteye. \v 8 Wayahina, aituhu aviyaivia iawaehei goyona taui yai nuanua veimeyei, taui eha ai pata Yaubada ivo‑vi‑dewa‑haiawi. \p \v 9 Yaiau, itomi eha tomotaui deina. Aituhu Yaubada Nuana nihenimia mamaei, goyona eha veimeyemi, kate Yaubada Nuana veimeyemi. Aituhu aviyaivia eha Iesu Nuana nui imamae, taui eha Iesu hutana aitam.\x + \xo 8:9 \xt 1Ko 3:16; 12:3.\x* \v 10 Vona ahiahina, tuta ataina aniga uayaunei ininimia, ka apaina ininimi ianiga, iuna goyona ininika veimeyei deina. Kate aituhu Iesu nihenimia mamaei, akanai nuami avaha yawai‑vavaha vaniahei. Iuna tauna yana dewa tunutunuhina wayahina.\x + \xo 8:10 \xt Gal 2:20.\x* \v 11 Unuani! Yaubada Iesu anigea si‑vi‑mini‑havinei. Wayahina, aituhu Yaubada Nuana bagibagina nihenimia mamaei, tauna ana pata ininimi anigea na‑si‑vi‑mini‑havinei aitamoata deina. \s1 page top Nau‑wawanika Inahe Kavaniahei Iesu Deina \p \v 12 Wayahina, vavaneiu, itoka nau‑wawanika yawaika vidoha Yaubada natunatuna aitamoata deina. Eha nau‑wawanika dewa goyona ininikaia kawaehe kadedewe. \v 13 Aituhu dewa goyona unua‑tania, ka aituhu ininimi nihenina udedewei, yawai‑vavaha ututu‑haini deina, ka apaina unꞌ‑aniga. Kate aituhu itomi Yaubada Nuana ya bagibagi nui yami dewa goyona uvita‑vovoni, akanai yawai‑vavaha uvaniahei, upoyꞌ‑avini.\x + \xo 8:13 \xt Gal 6:8; Kol 3:5.\x* \p \v 14-15 Nonova itomi umatamatauta aniga wayahina, iuna aniga bagibagina. Kate aituhu Yaubada Nuana uawaehei na‑nu nihenimia kadu veimeyemi, akaka Yaubada nꞌ‑awaehemi itomi vivane natunatuna. Yaubada Nuana eha ta‑yohonimi uvi‑tau paisewa‑kavokavovo matauta wayahina, nonova deina. Kate Yaubada Nuana nuami vo‑vinei, ka ataina itomi Yaubada natunatuna. Ka aituhu aviyaivia iawaehei Yaubada Nuana yawai veimeyei, vona ahiahina, taui Yaubada natunatuna. E Yaubada Nuana eta‑naoeka, e Yaubada kavi‑wahani, “Aba\em V\em*, Amau!”\x + \xo 8:14-15 \xt Gal 4:5-7; SiV 21:7.\x* \x + \xo 8:14-15 \xt 2Ti 1:7; Mar 14:36.\x* \v 16 Ka Yaubada Nuana kadu itoka nuaka ainua iawaehei aitamoata deina vivane itoka Yaubada natunatuna.\x + \xo 8:16 \xt 2Ko 1:22.\x* \v 17 Wayahina, ataina, aituhu Tau Ito‑yavuha ana inahe kavaniahei, ka kadu aituhu inahe‑naia nihenina katoha‑vi‑anai nonova Iesu toha‑vi‑anai deina, akanai itoka nau‑wawanika Yaubada yana gabu kavaniahei, Tau Ito‑yavuha avaha yana gabu vaniahei aitamoata deina. Ka aituhu tuta ataina kadedewei deina, apaina Iesu tauna didigana na‑vo‑pataka vivane itoka didigaka. \s1 Didigaka Tuta Tepakaia \p \v 18 Ataina itoka inahe kavaniahei tanopia, ka apaina didigaka kavaniahei wahuma. Ka avonemi aituhu aka inahe ataina ka didigaka apaina ainua kabou‑viwavei, didigaka apaina aka inahe ataina vane‑tawane‑vainei. \v 19 Vona ahiahina, Yaubada ya vevewana\f a \fr 8:19 \ft Yaubada ya vevewana tanopi, ka babau, ka wahava, ka wadima, ka wahuma, ka ai deina. Paulo yana ipupu taina vona tana‑minikuna deina. Tauna ipuipupu Yaubada ya vevewana habuhabuna vivane tomotau deina, e vevewanaia ai pata nuanuai kadu yai nuanua mamaei tomotau deina.\f* habuhabui ipotapota (tomotau ipotapota deina) kadu nuanuai ananina Yaubada tauna natunatuna habuhabui na‑si‑vinꞌ‑omanei idudueyei. \v 20 Nonova, tutana Yaubada Adam ka Eve bwanatai taui yai goyona wayahina, tauna kadu ya vevewana habuhabui bwanatai aitamoata deina. Ya vevewana eha aitam yai dewa goyona, kate Yaubada kadu taui bwanatai deina. Tauna tanopi vo‑vinei, e memeanina mata‑duduna vinꞌ‑omo, kate vitana uana vinꞌ‑omo. Yaubada tauna ya nua‑vaniaha nui ya vevewana habuhabuna bou‑opuei deina, kate ya nuanua\x + \xo 8:20 \xt Nao 3:17-19.\x* \v 21 apaina, aitam auyewa wayahina, ya bwanatana na‑haponei ividoha. Ka auyewana wayahina Yaubada tauna ya vevewana na‑ito‑yavuhi bwanata aitamoata aitamoata wayahina, itoka natunatuna na‑ito‑yavuhika aitamoata deina. Ka apaina Yaubada tauna didigana ya vevewana vo‑patai, tauna didigana na‑vo‑pataka deina. \p \v 22 Tuta naona a itoava tuta ataina wayahina, Yaubada ya vevewanaia ibebebewa, itoutou, vaivine yai viha ivi‑natuna wayahina deina. \v 23 Ka tuta ataina wayahina, itoka avaha Nuana kavaniahei ininika aninigai nihenina. Wayahina, itoka kadu kabebebewa, katoutou ataina a itoava auyewana ininika vovouna kavaniahei wayahina. Yaubada avaha vi‑putu payayeka, ka apaina, auyewana ininika vovouna kavaniahei wayahina, akanai Yaubada ya paisewana payayeka nau‑yehai.\x + \xo 8:23 \xt 2Ko 5:2-4.\x* \v 24-25 Nonova, tutana Yaubada ya vona‑dabadaba tanoi ininika vovouna wayahina kanononi, vona ahiahina, kavitumahanei, e kavi‑putu yaka nua‑vaniaha nui kapotepotei a itoava ininika vovouna kavaniahei wayahina. Aituhu tomotau avaha aitam aviani ivaniahei, ka aituhu taui avaha idudueyei mataia, eha aitam iuna taui nau‑wawani yai nua‑vaniaha nui ipotepote. Ka itoka eha ininika vovouna kata‑vaniahe. Apaina. Wayahina, ataina itoka nau‑wawanika katoha‑vi‑anai kadu nau‑wawanika yaka nua‑vaniaha nui kapotapota a itoava auyewana ininika vovouna kavaniahei wayahina. \p \v 26 Ka kadu Yaubada Nuana Ahihinata vo‑taitaieka yaka ihanua wayahia deina. Iuna eha katꞌ‑anamane medeina kaviama tunuhina. Ka tuta tuta Yaubada Nuana bebebewa na‑ivaiteka, ka tauna toutou kadu viama bagibagina wayahika Yaubada matana. \v 27 Ka Yaubada avaha nuaka anamanei kadu yaka nuanua anamane‑yehai, iuna tauna naunau‑nene nuaka nihenina. Ka kadu aviani Nuana nuanua, tauna anamane‑yehai. Iuna Yaubada Nuana viama itoka Yaubada natunatuna wayahika, ka Nuana ya nuanua ka Yaubada ya nuanua vivane aitamoata.\x + \xo 8:27 \xt Sam 139:1.\x* \s1 Goyona Kani‑tawanei Kana‑vane Ahiahina Wayahina \p \v 28 Avaha kanamanei Yaubada ya nuanua ahiahina wayahika mamaei, ka kadu tauna honeka iuna ya nuanua nau‑iaiavana kavaniahei. Wayahina, ataina itoka Yaubada kadune‑nuanuaiei, ka tauna dewa aitamoata aitamoata ivinꞌ‑omo‑nananena wayahikaia paipaisewei itoka yaka vidoha wayahina.\x + \xo 8:28 \xt Epe 1:11.\x* \v 29 Iuna Yaubada tupwaka tomotau habuhabui wayahia mai‑anamaneka, ka vi‑nua‑dadaneka, e yawaika na‑vo‑vinei apaina yawaika tauna Natu‑hoina yawaina aitamoata deina. Ika, apaina yaka nuanua tauna Natu‑hoina ya nuanua aitamoata deina, ka kadu yaka dewa tauna Natu‑hoina yana dewa aitamoata deina. Ka Yaubada ya nuanua itoka tau ekalesia wayahika habuhabuka kavi‑yoko aitamoata, Natu‑hoina mai‑tupuina, kadue tauka habuhabuka taitaina.\x + \xo 8:29 \xt Kol 1:18; Ebe 1:6.\x* \v 30 Nonova Yaubada vi‑nua‑dadaneka ka ataina tauna honeka, kadu vo‑vi‑tunutunuhika matana, kadu tauna didigana vo‑pataka vivane didigaka. \p \v 31 Vona ahiahina, memeanina kadueyei Yaubada ya dune‑nuanuai aitamoata aitamoata wayahikaia vivane ani‑vainena. Wayahina, itoka nau‑wawanika kanau‑kaiwa Yaubada wayahina ya dewaia wayahina. Yaubada yaka tau vo‑taitai kadu tauna yaka tau ito‑yavuha kadu aka niam. Wayahina, aituhu tomotau imana‑giboeka, o aituhu inau‑havieka, taui Yaubada ai havia deina.\x + \xo 8:31 \xt Sam 118:6.\x* \v 32 Iuna Yaubada tauna Natu‑hoina eha ta‑nua‑tania, kate awaehei kadu vi‑nomui itoka wayahika. Yaubada dewei deina, iuna ya nuanua na‑vo‑vi‑tunutunuhika matana. Nau‑wawanika tauna ya dewana ananina kanuanuani. Wayahina, memeanina tauna wayahina aituhu aviani habuhabuna kikituna nau‑wawanika, akanai tauna ya dewa‑haiawa nui veneveneka. \v 33 Yaubada avaha vi‑nua‑dadaneka, kadu tauna avaha vo‑vi‑tunutunuhika matana. Wayahina, aituhu mani tomotau iapa‑goyogoyoeka, dewana eha aitam aviani, iuna Yaubada avaha apa‑vidovidoheka.\x + \xo 8:33 \xt Isa 50:8-9.\x* \v 34 Tomotaui iapa‑goyogoyoeka aviyaivia? Taui ai wava eha aitam aviani, iuna Tau Ito‑yavuha Iesu avaha aniga wayahika, kadu wayahika anigea mini‑havine. Tauna yaka Tau Ito‑yavuha kadu tauna tomotau aitamoata aitamoata bagibagi‑tawanei. Ka Yaubada avaha Iesu awaehei ya vevewana habuhabuna veimeyei. Udu! Tuta tuta Iesu viama wayahika Yaubada matana. \p \v 35 Ka Tau Ito‑yavuha ya dune‑nuanuai wayahika ani‑vainena kadu bagibagi‑vainena. Tauna ya dune‑nuanuai wayahika tomotau aitamoata aitamoata yai bagibagi bagibagi‑tawanei. Ka kadu ya dune‑nuanuai wayahika dewa habuhabuna bagibagi‑tawanei. Eha aitam vita, o inahe, o am navovo, o nagonegonena, o matauta aniga wayahina ana pata Yaubada ya dune‑nuanuai wayahika na‑bagibagi‑tawane. \v 36 Iginuma voneka deina. Nonova me Isiraeli ivona, \b \q1 “Yaubada, itoai vivane yam yoko. \q2 Kate tuta tuta mani tomotau \q3 yai nuanua ina‑nau‑vi‑anigiai. \q1 Taui inuanua itoai eha aitam aviani. \q2 Wayahina, taui ivunuvunuai \q3 sipi\em V\em* ivunuvunui aitam tonei wayahina deina.”\x + \xo 8:36 \xt Sam 44:22.\x* \b \p \v 37 Ka avonemi, dewa habuhabuna pai dune aka inahe ivinꞌ‑omo‑nananena wayahikaia. Ka Yaubada dune‑nuanuaieka, kadu tauna yana ivaita ani‑vainena wayahikaia. Wayahina, itoka aka pata inahe aitamoata aitamoata kavane‑tawanei. \p \v 38-39 Udueyei. Yaubada avaha ya dune‑nuanuai ani‑vainena wayahikaia viwaveneka taina deina. Tauna Natu‑hoina Tau Ito‑yavuha Iesu yaka Kauvea vi‑tunei omo wayahikaia. Ka Yaubada ya dune‑nuanuai wayahika aitam manawa kainumu bagibagi‑vainena deina, ka eha aitam aviani o eha aitam dewa ana pata manawana na‑upwe. \b \qm1 Yaka aniga eha ana pata, \qm2 ka yawaika eha ana pata. \qm1 Eha aitam anelose ana pata, \qm2 ka eha aitam kini\em V\em* ana pata. \qm1 Eha aitam aviani mamaei ataina ana pata, \qm2 ka eha aitam aviani omomo \qm3 tuta tepakaia ana pata. \qm1 Eha aitam papani teaka mamae, \qm2 ka eha aitam papani bebega mamae \qm3 manawana vi‑kutakuta. \qm2 Iuna manawana ana pata. \qm1 Eha aitam aviani Yaubada ya vevewana \qm2 nihenina ana pata manawana na‑upwe. \b \m Yauke, Paulo, avaha nua‑uyana anamane‑yehai. \m Ana pata deina. \c 9 \s1 Yaubada Ya Tomotau Me Isiraeli Wayahi \p \v 1 Ataina yau ipupu yau yoko me Iudea wayahi anau‑yehai. Yauke Tau Ito‑yavuha nihenina amamaei, ka tauna yau ipupu taina nononi. Wayahina, aviani avonemi, akanai vonana vivane vona tunutunuhina, eha vitupu. Yauke au ayaunena nihenina anamane‑yehai vona taina vona tunutunuhina, ka kadu Yaubada Nuana awaehei aitamoata deina. \v 2 Avi tuta yau yoko me Isiraeli anuanuani, nuau ivita ananina wayahi. Iuna ataina taui Iesu ivihahaiei. \v 3 Aituhu au pata yauke yau dewa wayahi yai vitumahana Iesu wayahina anau‑vevewane, akanai yauke yau viama vivane Yaubada na‑bwanatau, e Iesu avo‑haini taui yai vidoha wayahina. Iuna taui me Isiraeli vavaneiu, ka taui adune‑nuanuaiei. (Kate Yaubada eha ya nuanua viamana deina nꞌ‑awaehe.)\x + \xo 9:3 \xt NiT 32:32.\x* \p \v 4 Ka vona ahiahina, nonova Yaubada me Isiraeli vi‑nua‑dadanei, e payayei, taui natunatuna. Tutana tauna eta‑naoi papani Egipita ini‑tawanei, taui didigana idudueyei, ka tauna didigana vo‑patai idudueyei etawana tunina tunina wayahia. Ka kadu tauna ya veimea venei, ka viwavenei medeina itapanono tunuhina. Ka tauna vona‑dabadaba ahiahina venevenei kadu dewa ahiahina apa‑taputapuei wayahi, e nau‑wawani tuta tepaia ivaniahei.\x + \xo 9:4 \xt NiT 4:22; Ebe 9:5; Sam 147:19; Lev 1–10; Rom 15:8.\x* \v 5 Ka ataina itoai me Isiraeli atupua‑nenenehi yama tupua‑nenenehi ai wava anani wayahia, ka kadu Tau Ito‑yavuha ya tupua ininina vinꞌ‑omo yama tupua‑nenenehi aitamoata deina. Wayahina, ataina me Isiraeli kadu Iesu dede aitamoata inini nihenina. Ataina Iesu dewa habuhabuna veimeyei. Wayahina, nau‑wawanika Yaubada kanꞌ‑awa‑davedavei tuta eha a itoava wayahina! Ana pata deina. \p \v 6 Yaubada tauna ya vona‑dabadaba me Isiraeli venei taui yana yoko. Kadu tauna vona‑dabadaba wayahina apa‑taputapuei apaina aitam Tau Ito‑yavuha vi‑tunei na‑omo wayahia. Yaubada yana dewa kadu ya vona‑dabadabana aitamoata. Kate me Isiraeli tupwai Yaubada ya vonana eha ita‑vitumahane. Wayahina, kadueyei. Aka pata me Isiraeli katana‑vewani yoko ainua wayahia. Aituhu aviyaivia inini dayahi Abaraham ininina dayahina aitamoata, akanai kana‑vona taui me Isiraeli ininiata. Ka aituhu aviyaivia yai vitumahana Abaraham ya vitumahana aitamoata deina, akanai kana‑vona taui me Isiraeli ininia kadu taui me Isiraeli yai vitumahana wayahina. \p \v 7 Udu. Me Isiraeli habuhabui me Isiraeli ininia, ka tupwai me Isiraeli yai vitumahana mamaei, kate tupwai eha. Unuani. Yaubada Abaraham vonei, ivona, \b \q1 “Yauke avona‑dabadaba wayahima \q2 yam tupua‑nenenehi avenem. \q1 Kate yam tupua‑nenenehi ivinꞌ‑omo \q2 natum Isaki ana heta wayahina. \q3 Eha mani natum wayahina ivinꞌ‑omo.”\x + \xo 9:7 \xt Nao 21:12.\x* \b \p \v 8 Tuta munia wayahina, Abaraham natunatuna habuhabui imamaei, eha Isaki ana heta. Kate Yaubada ya vonana Abaraham wayahina anꞌ anamana taina. Natunatuna habuhabui ininina wayahina eha natunatu‑hoina. Abaraham natunatu‑hoina vivane taui ai heta ivinꞌ‑omo Yaubada ya vona‑dabadabana wayahina.\x + \xo 9:8 \xt Gal 4:23.\x* \v 9 Ka Yaubada ya vona‑dabadabana Abaraham wayahina taina, \b \q1 “Aitam tuta avaha avi‑nua‑dadani, \q2 ka auyewana wayahina amavina wayahima, \q3 e awam Sara vi‑natuna onotona.”\x + \xo 9:9 \xt Nao 18:14.\x* \b \p \v 10 Ka kadu aitam pai dune deina avenemi wami Isaki wayahina. Isaki me Isiraeli habuhabuka waka. Ka tutana awana ana wava Rebeka amwanainahe, madina natu‑yuayua. \v 11-12 Ka Yaubada Rebeka vonei, ivona, \b \q1 “Apaina mai‑tupuina vi‑tau paisewa \q2 nepena wayahina.” \b \p Naona Yaubada yanꞌ apa‑taputapu‑nana vinꞌ‑omo, e munia Rebeka vi‑natuna. Wayahina, kadueyei Yaubada yanꞌ apa‑taputapu‑nana anꞌ anamana eha ta‑vinꞌ‑omo Rebeka natunatui natu‑yuayua yai dewa wayahina. Iuna tutana apa‑taputapu‑nana vinꞌ‑omo, vona ahiahina, taui yai tupua eha. Apaina itupua. Wayahina, kana‑vona natunatui natu‑yuayuaia eha yai dewa ahiahina, kadu eha yai dewa goyona. Kate Yaubada ya nuanua naona mamaei, e naona tauna vi‑nua‑dadani deina.\x + \xo 9:11-12 \xt Nao 25:23.\x* \p \v 13 Ka kadu aitam mataina Iginuma nihenina voneka vivane Yaubada ya ipupuna deina, ivona, \b \q1 “Yauke Iakobo adune‑nuanuaiei, \q2 kate Esau atana‑wavinei.”\x + \xo 9:13 \xt Mal 1:2-3.\x* \b \m \v 14 Yaubada ya vonana medeina? Kaiwadi, nau‑wawanika kana‑vona Yaubada yana dewa Esau wayahina eha tunutunuhina? Eha‑ohota. \v 15 Unuani, Yaubada kadu Mosese vo‑vi‑mahetei, ivona, \b \q1 “Tupwai tomotau avi‑nua‑dadanei, \q2 e taui wayahi yau ate‑nuanuai avenevenei. \q1 Ka tupwai tomotau avi‑nua‑dadanei, \q2 e taui wayahi yau dune‑nuanuai avenevenei.”\x + \xo 9:15 \xt NiT 33:19.\x* \b \m \v 16 Vonana wayahina kanꞌ‑anamanei tomotau eha ai pata Yaubada yanꞌ ate‑nuanuai o tauna ya dune‑nuanuai ivaniahe iuna taui yai nuanua ananina mamaei ivaniahei deina. Ka kadu eha ivaniahe taui yai paisewa ai nau‑pata wayahina. Eha‑ohota! Tomotau ai pata Yaubada yanꞌ ate‑nuanuai ivaniahei iuna tauna vi‑nua‑dadanei, ivaniahei deina.\x + \xo 9:16 \xt Epe 2:8.\x* \p \v 17 Nonova, tutana Yaubada me Isiraeli eta‑naoi papani Egipita ini‑tawanei, tauna ipupu me Egipita yai kini\em V\em*, ivi‑wahani Parao\em V\em*, wayahina deina. Ivona, \b \q1 “Yauke wamke am wava asi‑nai \q2 evi‑kini\em V\em* me Egipita wayahia. \q1 Ka yau dewana iuna mamaei. \q2 Yauke yau nuanua tomotau habuhabui \q1 aviwavenei inꞌ‑anamane‑vidoha \q2 yauke wamke abagibagi‑tawanem. \q1 E munia au anamana na‑nata \q2 tomotau yai ipupu wayahina, \q1 e tau maꞌ tanopi habuhabui inꞌ‑anamaneu \q2 yauke taua koiaka.”\x + \xo 9:17 \xt NiT 9:16.\x* \b \m \v 18 Wayahina, vona ahiahina, aituhu Yaubada tupwai tomotau vi‑nua‑dadanei yanꞌ ate‑nuanuai venevenei, akanai tauna venei deina. Ka kadu aituhu Yaubada mani tomotau vi‑nua‑dadanei tauna ununui vo‑vi‑toyoa, e taui vatui, akanai tauna vo‑vi‑toyoa, e taui vatui deina. \p \v 19 Kaiwadi, dewana wayahina tupwami wayahiua uvonavona deina, “Aituhu itoka tomotau yaka dewa habuhabuna ivinꞌ‑omo Yaubada ya nuenuea, aviani wayahina Yaubada dewa‑yaiyaieka? Itoka tauna ya nuanua kadedewei, iuna tauna bagibagi‑vainena, ka itoka eha. Wayahina, aituhu itoka tomotau tauna ya nuanua kadedewei deina, aviani iuna tauna dewa‑yaiyaieka yaka dewa wayahina? Ya dewana eha tunuhina.” \v 20 Yaiau, itoka aka wava aviani? Eha nau‑wawanika Yaubada yana ipupu kanau‑pate. Udu! Iginuma nihenina ivona deina, \b \q1 “Medeina? Aituhu aitam gugua \q2 tauna a tau ai‑tai wayahina vi‑heyoheyo, \q3 dewana ahiahina o kadi goyona? \q1 Udu. Aituhu aitam gugua \q2 tauna a tau ai‑tai vi‑tanatanaiei, ivona, \q1 ‘Aviani wayahina enau‑vevewaneu deina?’ \q2 vi‑tanai taina a vinꞌ‑omana eha ahiahina.”\x + \xo 9:20 \xt Isa 29:16; 45:9.\x* \b \p \v 21 Kadu aitam pai dune taina. Tau voa kunia tauna ana heta ya paisewa veimeyei, e tauna ana heta vi‑nua‑dadani medeina ya motopuna a tana‑vewana. Aituhu tauna ya nuanua motopuna tupwana tevani, e mai‑nuana kunia ana dune ahiahina voei kaikaiwabo wayahina, akanai deina. O aituhu tauna ya nuanua motopuna tupwana tevani, e vo‑kwayavonina kunia voei payapayaya wayahina, akanai deina.\x + \xo 9:21 \xt Ier 18:6.\x* \p \v 22 Yaubada ya paisewa deinake. Tauna ya nuanua tomotau inꞌ‑anamanei tauna bagibagi‑vainena. Kadu tauna ya nuanua tomotau inꞌ‑anamanei tauna magana bawei dewa goyona wayahina. Tauna ana pata vo‑kwayavonina a havia habuhabui na‑vita‑vovoni. Kate eha ta‑dewe deina. Tauna potapota mamanaina. Udu. Taui a havia aitam kunia deina, ka tauna vo‑vi‑aiaiei vita‑vovona wayahina. \p \v 23-24 Vona ahiahina, tauna potapota mamanaina. Ka yana dewa aitam pai dune tau vitumahana wayahi. Tau vitumahana kunia tunina deina, ka tauna vo‑vi‑aiaiei vivane didigana na‑vo‑patai. Wayahina, yanꞌ ate‑nuanuai tau vitumahana wayahi kadueyei. Udu! Tau vitumahana vivane itoka tau ekalesia. Ka tauna honeka, e kavitumahanei. Ka kadu kanamanei tau vitumahana tupwaka me Iudea kadu tupwaka eha me Iudea. \p \v 25 Nonova Yaubada kadu dewana apa‑taputapuei. Osea ya iginuma nihenina ivona deina, \b \q1 “Ataina taui eha me Iudea eha yau yoko, \q2 kate apaina avi‑wahani ‘yau yoko.’ \q1 Ataina eha adune‑nuanuaie, \q2 kate apaina avi‑wahani \q3 ‘taui adune‑nuanuaiei’.”\x + \xo 9:25 \xt Ose 2:23.\x* \b \m \v 26 Yaubada kadu ivona, \b \q1 “Nonova taui avonei, \q2 ‘Itomi eha yau yoko.’ \q1 Kate apaina, papani‑nana wayahina, avonei, \q2 ‘Itomi Yaubada Amaꞌ‑vavaha natunatu’.”\x + \xo 9:26 \xt Ose 1:10.\x* \b \m \v 27 Ka tau apa‑taputapu ana wava Isaia tauna na nua‑vitana apa‑taputapuei deina, ivona, \b \q1 “Ataina me Isiraeli yoko ananina, \q2 ai yau magama tania deina. \q1 Kate apaina taui yoko kikituna, \q2 iuna Yaubada wayahia \q3 aitonuata ai heta na‑ito‑yavuhi.\x + \xo 9:27 \xt Isa 10:22-23.\x* \q1 \v 28 Iuna nonova Yaubada apa‑taputapu apaina \q2 tau goyogoyona aitamoata aitamoata \q3 na‑dewa‑yaiyaiei. \q1 Kadu auyewana tepakaia yana dewa \q2 vo‑kwayavoni vinꞌ‑omo tauna \q3 yanꞌ apa‑taputapu wayahina deina. \q1 Ka auyewana wayahina eha aitam yai etawana \q2 ina‑novo‑tawane.” \b \p \v 29 Kadue Isaia ivona deina, \b \q1 “Itoka me Isiraeli nau‑wawanika \q2 yaka Yaubada na‑dewa‑yaiyaieka, \q1 tauna me Sodom kadu me Gomora \q2 dewa‑yaiyaiei aitamoata deina. \q1 Yaubada Tau Bagibagi‑vavaha \q2 tomotaui vita‑vovoni‑yehai. \q1 Kate aituhu eha yanꞌ am‑venena \q2 awawaehina wayahikaia, \q1 nonova habuhabuka me Isiraeli \q2 iakwa. \q1 Kate tauna yanꞌ am‑venena \q2 awawaehina veneka. \q1 Wayahina, ataina itoka kamamaei, \q2 ka apaina yaka tupua‑nenenehi \q3 ivinꞌ‑omo imamaei.”\x + \xo 9:29 \xt Isa 1:9.\x* \b \p \v 30 Wayahina, medeina kana‑vona? Aituhu itoka me Iudea yaka yoko kadu taui eha me Iudea yai yoko kabou‑viwavei, aviani kanꞌ‑anamanei? Vona ahiahina, nonova taui eha me Iudea eha ita‑naunau‑nene aitam etawana wayahina ividoha Yaubada matana. Taui eha etawanana ita‑naunau‑nene, kate udu! Taui avaha ivaniahei! Etawanana vivane Yaubada ivitumahanei. \v 31 Kate nonova a itoava tuta ataina wayahina, me Isiraeli etawana wayahina inaunau‑nene ividoha Yaubada matana. Kate taui eha ita‑vaniahe. \v 32 Taui inaunau‑nene‑wayohe. Iuna taui inaunau‑nene aitam veimea wayahina. Taui inuanua aituhu veimeana idedewei, ividoha Yaubada matana deina. Eha ita‑naunau‑nene medeina ividoha vitumahana wayahina. Wayahina, taui avaha hanu pai vito‑painena wayahina ivito‑painei.\x + \xo 9:32 \xt Isa 8:14.\x* \v 33 Iuna Iginuma nihenina Yaubada ivona deina, \b \q1 “Udu! Apaina aitam hanu pai vito‑painena \q2 aboui papani Sioni\em V\em* nihenina, \q1 ka tomotau habuhabui ivito‑paine ipeu, \q2 iuna hanuna. \q1 Kate aituhu aviyaivia tauna ivitumahanei, \q2 taui ividoha akanai. \q1 Ka eha aitam tuta \q2 taui ina‑ini‑yauyau mataua.”\x + \xo 9:33 \xt Isa 28:16; 1Pi 2:6.\x* \c 10 \p \v 1 Vavaneiu, yauke yau nuanua ananina yau yoko me Isiraeli inua‑vinana, ka Yaubada ana pata na‑ito‑yavuhi. Ka tuta habuhabuna wayahina Yaubada aviamei tauna na‑ivaitei ito‑yavuha ivaniahei deina. \v 2 Yauke tomotaui avaha anamanei ivitapewa ananina Yaubada ivo‑vi‑dewa‑haiawi yai dewa wayahina, kate taui mwagemwagei. Wayahina, taui yai paisewa eha aitam aviani ahiahina tauna matana. \v 3 Yaubada vane Iesu wayahina vi‑tunei omo wayahikaia. Ka vaneana voneka medeina kavidoha Yaubada matana. Kate tutana vaneana omo wayahia, taui eha ita‑vitumahane. Taui inuanua kadu aitam etawana mamaei, ka etawanana wayahina ividoha Yaubada matana. Wayahina, inaunau‑nene etawanana wayahina. Taui eha Yaubada movina ita‑nononi, kadu eha ya nuanua ita‑vi‑ateteye, kadu eha movina ita‑vi‑ateteye. Taui yai nuanua idedewei. \v 4 Ataina tuta Yaubada ya nuanua kavidoha matana etawana vovouna wayahina. Tauna avaha etawana tutuaina bou‑potei iakwa. Wayahina, ataina tuta eha aitam koiaka ana pata tauna Yaubada ya veimea vi‑ateteye, e munia Yaubada nꞌ‑awaehe tauna tau tunutunuhina matana deina. Eha ana pata. Ataina tuta etawana aitamoata ana heta mamaei kavi‑tau tunutunuhika, vivane Tau Ito‑yavuha Iesu kavitumahanei. \p \v 5 Etawana tutuaina taina deina. Aituhu veimea kavi‑ateteyei, akanai, kavi‑tau tunutunuhika. Ka Mosese etawana tutuaina wayahina ipupu deina, ivona, \b \q1 “Aituhu aviyaivia veimeana \q2 aitamoata aitamoata ivi‑ateteyei tunuhina, \q3 akanai taui imamaei ahiahina deina.” \b \m Yaubada movina ivona deina, kate itoka tomotau eha aka pata, iuna tuta tuta veimeana katana‑bwegebwegei.\x + \xo 10:5 \xt Lev 18:5.\x* \p \v 6 Kate etawana vovouna vivane yaka vitumahana wayahina kavi‑tau tunutunuhika. Ka etawanana wayahina ivona, \b \q1 “Eha nau‑wawanim bana mamanaina \q2 evanevane wahuma etawana wayahina \q3 enaunau‑nene evaniahe. Eha.\x + \xo 10:6 \xt V.V 30:12-14.\x* \q1 \v 7 Ka kadu eha nau‑wawanim bana mamanaina \q2 eopuopu ito‑niuna etawana wayahina \q3 enaunau‑nene evaniahe.” \b \p Eha nau‑wawanika kavanevane wahuma Iesu kataini na‑opu tanopia kavidoha deina. Ka kadu eha nau‑wawanika kaopuopu ito‑niuna Iesu kataini na‑vane tanopia kavidoha deina. Dewa ainuai vivane dewa‑wayohe. \p \v 8 Ka tauna yaka etawana vovouna viwaveneka deina, ivona, \b \q1 “Vane etawana wayahina maupwani‑hoima, \q2 vivane nihenima, kadu avaha awam nihenina \q3 kadu nuam nihenina.” \b \p Vaneana vivane vitumahana Iesu wayahina. Kadu ataina tuta vaneana anaunau‑waheyei tomotau habuhabui wayahia papani aitamoata aitamoata wayahia. Ka vaneana anaunau‑waheyei taina. \p \v 9 Vona tunutunuhina, Iesu Tau Ito‑yavuha aniga, kadu munia Yaubada anigea si‑vi‑mini‑havinei. Ka aituhu aviyaivia vaneana ivitumahanei, kadu aituhu ivona, “Iesu vivane Kauvea‑hoina a heta‑ohota,” akanai Kauvea na‑ito‑yavuhi. \v 10 Ka dewa taina ainua nau‑wawanika kadewei. Naona nau‑wawanika nuaka nihenina Iesu Vaneana kavitumahanei. Aituhu kadewei deina, Yaubada awaeheka kavi‑tau tunutunuhika. Ka kadu nau‑wawanika awakaia kawaehei, kana‑vona, “Iesu Tau Ito‑yavuha Kauvea‑hoina.” Ka aituhu kadewei deina, Yaubada yaka vona na‑nononi ka na‑ito‑yavuhika. \v 11 Avaha iginuma aitam atomani unononi, \b \q1 “Kate aituhu aviyaivia tauna ivitumahanei, \q2 taui ividoha akanai. \q1 Ka eha aitam tuta \q2 taui ina‑ini‑yauyau mataua.”\x + \xo 10:11 \xt Isa 28:16.\x* \b \p \v 12 Wayahina, taina deina kadueyei. Taui me Iudea kadu taui eha me Iudea yoko aitamoata deina. Iuna Iesu me Iudea yai Kauvea, kadu tauna taui eha me Iudea yai Kauvea. Aituhu aviyaivia me Iudea wayahia iviama Kauvea wayahina, tauna na‑nononi, e taui yai viama na‑nau‑patai dewa ahiahina wayahina. Kadue aituhu aviyaivia taui eha me Iudea wayahia Kauvea wayahina iviama, tauna na‑nononi, e taui yai viama na‑nau‑patai dewa ahiahina wayahina aitamoata deina.\x + \xo 10:12 \xt Dew 15:9.\x* \v 13 Ka Iginuma voneka deina, ivona, \b \q1 “Aituhu aviyaivia iviama Kauvea wayahina, \q2 tauna yai viama aitamoata aitamoata nononi, \q3 kadu na‑ito‑yavuhi.”\x + \xo 10:13 \xt Ioe 2:32.\x* \b \p \v 14-15 Yaubada ya nuanua tauna tomotau na‑ito‑yavuhi. Wayahina, tauna yana dewa taina deina. Naona tauna ya tau nau‑wahe vaniahei, e vane mataedai. Iakwa, e tauna vi‑tunei iomo mani tomotau wayahia. Ka tau nau‑wahe‑naia vaneana inaunau‑wahei, ka tomotaui inononi. Iakwa, tomotaui vaneana ivitumahanei, e ivi‑putu iviama Kauvea wayahina na‑ito‑yavuhi. Ka Yaubada awaehei itoka yaka ito‑yavuha kavaniahei deina, ka ya dewana kavaniahei Iginuma nihenina, ivona, \b \q1 “Tutana Yaubada ya tau nau‑wahe \q2 iomo wayahikaia, \q1 dewana ahihi‑vainena wayahika. \q2 Iuna taui Vaneana Ahiahina \q3 inaunau‑waheyei, kanononi.”\x + \xo 10:14-15 \xt Isa 52:7.\x* \b \p \v 16 Tupwai tomotau Yaubada inau‑kaiwei deina, kate eha habuhabui. Me Isiraeli habuhabui Vaneana Ahiahina ivihahaiei.\f a \fr 10:16 \fk Vaneana Ahiahina aitam vona baimina Iesu viviwavina wayahina.\f* Tutana Isaia naunau‑wahe, dewana vinꞌ‑omo deina, ivona, \b \q1 “Kauvea, ai vi‑am tomotau \q2 yaka mataeda ivitumahane? \q3 Aitonuata. Eha habuhabui.”\x + \xo 10:16 \xt Isa 53:1.\x* \b \p \v 17 Wayahina, kadueyei, tau nau‑wahe nau‑wawani Vaneana Ahiahina inaunau‑waheyei. Ka avi tuta tomotaui Tau Ito‑yavuha‑nana vaneana inononi, taui nau‑wawani ivi‑nua‑dadana. Ka taui ai heta vaneana ivitumahanei o kadi ivihahaiei. \v 18 Ka Yaubada avaha ya tau nau‑wahe vi‑tunei iomo papani aitamoata aitamoata wayahia. Ka Iginuma voneka deina, ivona, \b \q1 “Yaubada ya tau nau‑wahe avaha iomo \q2 papani aitamoata aitamoata wayahia, \q1 ka tomotau habuhabui \q2 avaha nau‑wahe‑nana inononi.”\x + \xo 10:18 \xt Sam 19:4.\x* \b \p \v 19 Vavaneiu, vonana tunuhina. Ka aviani wayahina me Isiraeli Yaubada movina ivihahaiei? Nonova Yaubada Mosese vonei, tauna ya nuanua me Isiraeli yoko wayahi tuta tepaia vo‑vi‑mahetei, ivona, \b \q1 “Apaina paisewa ananina kadu ahiahina \q2 apaisewei mani tomotau wayahi. \q1 Ataina tuta tomotaui eha yau yoko. \q2 Kate apaina, avi tuta itomi me Isiraeli \q1 yau paisewa taui wayahi ududueyei, \q2 uvi‑bwanou wayahina. \q1 Ika, ataina tomotaui eha itꞌ‑anamaneu, \q2 kate apaina, avi tuta \q1 yau paisewa ahiahina wayahi ududueyei, \q2 itomi unua‑goyoei.”\x + \xo 10:19 \xt V.V 32:21.\x* \b \p \v 20 Ponimana habuhabuna apa‑taputapu‑nana munia, Yaubada Isaia vonei dewana wayahina, e Isaia ginumi, ivona, \b \q1 “Taui mwagemwagei eha ita‑naunau‑nene wayahiu, \q2 kate udu! Taui avaha ivaniahau. \q1 Taui eha ita‑viama wayahiu, \q2 kate taui wayahia aviwaveneu, \q3 inꞌ‑anamaneu.”\x + \xo 10:20 \xt Isa 65:1.\x* \b \p \v 21 Yaubada tauna ya paisewa apa‑taputapuei taui eha me Isiraeli wayahi deina. Kate tauna ya tomotau me Isiraeli wayahi ivona deina, \b \q1 “Tuta tuta, nonova a itoava tuta ataina wayahina, \q2 ahidahida yau tomotau wayahia \q1 moviu inononi, \q2 kate eha yai nuanua. \q1 Tuta tuta wayahiua ivi‑heyoheyo, \q2 ka eha ita‑vi‑ateteyeu.”\x + \xo 10:21 \xt Isa 65:2.\x* \c 11 \p \v 1 Wayahina, medeina kana‑vona? Ataina me Isiraeli tupwai inuanua yai Yaubada avaha vihahaiei. Kate eha. Nuanua taina eha tunuhina. Iuna yauke kadu me Isiraeli aitam, ka vona ahiahina, Yaubada awaeheu yauke natuna. Unononi. Abaraham vivane wanohiu, ka kadu yau dede ana wava Beniamina, tauna Abaraham itena aitam.\x + \xo 11:1 \xt 1Sa 12:22; Sam 94:14; Pili 3:5.\x* \v 2 Yaubada eha tauna ya tomotau ta‑nua‑panie. Nonova Yaubada me Isiraeli vi‑nua‑dadanei yana yoko. Kaiwadi itomi medeina? Tau apa‑taputapu ana wava Elidia viviwavina unuani o eha? Viviwavina viwaveneka Yaubada ya tomotau habuhabui tau goyogoyoi, kate Yaubada eha ta‑vihahaie. Elidia Yaubada wayahina nau‑vonuvonu tomotau goyogoyoi wayahi, ivona, \b \q1 \v 3 “Kauvea, tomotau goyogoyoi taina avaha \q2 yam tau apa‑taputapu aitamoata aitamoata \q3 inau‑vi‑anigi, \q1 kadu taui avaha yam pai vi‑nomu ivita‑vovoni. \q2 Ataina tuta yauke au heta‑ohota \q3 onoto ahiahiu amamaei, \q1 ka taui yai nuanua \q2 kadu taua ina‑nau‑vi‑anigiu.”\x + \xo 11:3 \xt 1Ki 19:10, 14.\x* \b \p \v 4 Ka Yaubada vona‑nau‑patei, ivona, \b \q1 “Eha vivane am heta emamaei. \q2 Ataina tuta ononotoi ahiahi ai yau 7000 \q3 avi‑nua‑dadanei imamaei, \q1 ka taui eha yaubada vitupu \q2 ana wava Baala wayahina ita‑iwaodu, \q1 kate taua iawa‑davedaveu tunutunuhina. \q2 Kate wamke eha ononotoia etꞌ‑anamane.”\x + \xo 11:4 \xt 1Ki 19:18.\x* \b \m \v 5 Nonova dewana vinꞌ‑omo, kadu ataina vinꞌ‑omo aitamoata deina. Ataina tuta Yaubada avaha me Iudea tupwai vi‑nua‑dadanei yanꞌ am‑venena awawaehina ivaniahei. \v 6 Unononi. Aituhu Yaubada tauna yanꞌ am‑venena awawaehina nui vi‑nua‑dadanei na‑ito‑yavuhi, kanꞌ‑anamanei eha Yaubada ya nuanua naona tomotau ya veimea ivi‑ateteye tunuhina, e munia na‑ito‑yavuhi. Aituhu deina, yanꞌ am‑venena awawaehina aviani?\x + \xo 11:6 \xt Gal 3:18.\x* \v 7 Kate aviani vinꞌ‑omoi? Nonova a itoava tuta ataina wayahina, me Isiraeli habuhabui ipaipaisewa kadu ibebebewa iuna yai nuanua Yaubada yai paisewa toyoina dudueyei, e ivo‑vi‑dewa‑haiawi deina, e munia ivi‑tau tunutunuhi tauna matana deina. Kate taui ipaipaisewa‑wayohe. Iuna Yaubada tupwai tomotau vi‑nua‑dadanei, e tauna taui ai heta ito‑yavuhi iakwa. Kate mani tomotau, taui Yaubada eha ta‑vi‑nua‑dadane, taui habuhabui ununui vo‑vi‑toyoa. \v 8 Nonova Mosese ginuma tomotaui wayahi, ivona, \b \q1 “Yaubada dewaia dewei ka ya nuanua \q2 tomotaui yaui vo‑vi‑tupatupai. \q1 Wayahina, nuai igoyo, ka eha ai pata \q2 nua‑uya inꞌ‑epe ahiahina. \q1 Kadu idunedune mataia, \q2 ka inonononi tanihaia, \q3 kate eha itꞌ‑anamane‑vidoha. \q1 Yaubada dewaia dewei, \q2 kate nonova a itoava tuta ataina wayahina \q3 taui mwagemwagei imamaei aitamoata deina.”\x + \xo 11:8 \xt V.V 29:4; Isa 29:10.\x* \b \p \v 9 Ka munia Davida me Isiraeli yai awa‑dava awakabina dueyei, ka tauna nua‑vita wayahina, e bwanatai ya viama Yaubada wayahina, ivona, \b \q1 “Yaubada, wamke avaha tomotaui \q2 aniani ahiahina evenei. \q1 Kate yau viama evi‑onei \q2 tonei taina wayahia. \q1 Ka kadu aviamem taui yai tonei \q2 ivi‑pai vito‑paine taui wayahi.\x + \xo 11:9 \xt Sam 69:22-23.\x* \q1 \v 10 Kadu yauke aviamem eawaehei \q2 matai vi‑novanei, e taui eha ai pata \q3 idunedune ahiahina deina. \q1 Kadu aviamem yai vita evo‑vi‑natei, \q2 e tuta tuta taui upui viviha.” \b \p \v 11 Avaha avonemi, me Isiraeli habuhabui ivito‑painei kate eha ita‑peu‑vavaha. Ka medeina? Dewana vivane Yaubada ya nuanua taui wayahi? Eha‑ohota. Taui ipeu, kate aviani vinꞌ‑omo peu‑nana wayahina? Vona ahiahina, tutana taui ipeu, Yaubada itomi eha me Isiraeli ito‑yavuhimi. Yami ito‑yavuha vinꞌ‑omo nonova Yaubada apa‑taputapuei aitamoata deina. Ka Yaubada ya nuanua avi tuta me Isiraeli yami ito‑yavuha idudueyei, e ito‑yavuha nuai nꞌ‑epei, e taui ivi‑bwanouemi, e ivi‑putu nuanuai Yaubada na‑ito‑yavuhi.\x + \xo 11:11 \xt Dew 13:46.\x* \p \v 12 Me Iudea yai Yaubada ivihahaiei, ka yai dewana dewa goyona. Kate udu! Ataina itomi eha me Iudea avaha Yaubada natunatuna. Taui me Iudea yai Yaubada ivihahaiei, ka taumi ito‑yavuha uvaniahei deina. Wayahina, kana‑vona aitam dewa ahiahina vinꞌ‑omo taui yai dewa goyona wayahina. Wayahina, aituhu me Iudea inua‑vinana kadu aituhu taui Yaubada movina inononi, apaina dewa ahiahina habuhabuna vinꞌ‑omo habuhabuka wayahikaia. \p \v 13 Yaubada vi‑tuneu aomo itomi eha me Iudea wayahimia. Ka anaunau‑wahemi kadu aviwavenemi, ka tuta tuta yau paisewa wayahimi toyoina. Ka yauke yau nuanua yau paisewa Yaubada wayahina avo‑vi‑tupanei. \v 14 Wayahina, apaipaisewa toyoina wayahimi akanai. Ka aituhu yau tomotau me Iudea yami vidoha idudueyei, ka aituhu ivi‑putu ivi‑bwanouemi, kaiwadi, apaina kadu taui inua‑vinana, e ivi‑putu yau nau‑wahe inononi, ivitumahanei, ka Yaubada kadu taui na‑ito‑yavuhi. Aituhu dewaia ivinꞌ‑omo deina, akanai adewa‑haiawa ananina. \p \v 15 Vona ahiahina, tutana me Iudea Yaubada ivihahaiei, yai dewana wayahina taui inusi nuai nihenina deina. Ka Yaubada itomi eha me Iudea ito‑yavuhimi. Ka kadu aituhu me Iudea inua‑vinana, ka aituhu imavina Yaubada wayahina yawai‑vavaha ivaniahei, akanai dewana a venavenau vivane taui anigea imini‑havine deina. \v 16 Vona‑tana‑minikuna ainua avonemi, e vonana pouna unꞌ‑anamanei. \p Vona‑tana‑minikuna naona taina. Yaubada me Isiraeli veimeyei nau‑wawani ai aniani naona iam‑veneneyei tauna wayahina. Ka avi aniani Yaubada ivenevenei deina vivane ahihinata. Ka aituhu taui ivi‑putu palaua inau‑vevewanei, ka aituhu palauana a pai vi‑putu bigana itana‑vewani, e tupwana iam‑veneneyei Yaubada wayahina deina, vona ahiahina, munia palauana habuhabuna pai vi‑putu‑nana bigana wayahina vinꞌ‑omo vivane ahihinata aitamoata deina. \p Vona‑tana‑minikuna vꞌ‑inuana taina. Abaraham vivane Yaubada yana onoto kadu tauna tau apa‑taputapu aitam. Wayahina, tomotaui ataina Abaraham dayahina wayahina itupua, taui kadu Yaubada ya tomotau aitamoata deina. Udu. Abaraham aitam ai ana wava olive\em V\em* wanohina deina, ka yana dede ai‑nana nahanahana deina. Aituhu Yaubada wetona ahihinata wanohina venei taitaina nihenina, vona ahiahina, wetonana kadu taitaina nahanahana nihenia, ka avi uana vinꞌ‑omo wetonana wayahina vivane ahihinata aitamoata deina. \p \v 17 Vona ahiahina, me Isiraeli tupwai eha Yaubada ita‑vitumahane. Wayahina, tauna ai olive‑nana\em V\em* wayahina paipai. Ka Yaubada taumi epami, e ai‑nana ahiahina dobwana wayahina tubomi. Itomi yami tupua vivane ai udaudana wayahina, kate ataina wetona ahihinata vanevane wanohina wayahina, e taitaina nihenimia.\x + \xo 11:17 \xt Epe 2:11-19.\x* \p \v 18-19 Kate taumi eha me Iudea nau‑wawanimi udune‑vivinimi ahiahina. Eha nau‑wawanimi unua‑vane o uvona‑vanevane deina, “Itoka tomotau ahiahika, kate tomotaui me Iudea goyogoyoi. Wayahina, Yaubada taui paipai, e tauka tuboka kamaꞌ‑vavaha taui ai pai vi‑ai nihenina.” Vonana vona‑kavokavovo. Ataina itomi yawaimi vanevane ai wanohina wayahina. Itomi eha ai‑nana wanohina uta‑ivaite. Eha. Ai‑nana wanohina ivaitemi. Nau‑wawanimi unuani deina. \v 20 Vona ahiahina, Yaubada tomotaui paipai iuna ataina taui eha yai vitumahana. Ka tauna ai‑nana dobwana wayahina tubomi, iuna ataina yami vitumahana mamaei. Wayahina, eha nau‑wawanimi unua‑vane o uvona‑vanevane dewana wayahina. Itomi nau‑wawanimi Yaubada umatamatautei. \v 21 Akanai umatamatauta, iuna tutana me Isiraeli Yaubada ivihahaiei, tauna paipai akanai. Wayahina, udune‑vivinimi ahiahina. Iuna ataina itomi Yaubada uvitumahanei, kate apaina, aituhu uva‑hamwahamwana, tauna kadu taumi na‑paipaimi aitamoata deina akanai. \p \v 22 Yaubada ya dewaia ainua kadueyei, vivane tauna yana dewa bigana tomotau wayahia, ka kadu yana dewa manimaninina tomotau wayahia. Tomotaui iva‑hamwahamwana ipeu, e tauna manimaninina wayahia, kate taumi eha me Iudea dewa bigana uvaniahei tauna wayahina. Wayahina, itomi nau‑wawanimi tuta tuta tauna uvitumahanei kadu yana dewa bigana wayahimi unuanuani. Iuna aituhu eha udedewe deina, apaina tauna kadu na‑paipaimi.\x + \xo 11:22 \xt Ioni 15:2, 4.\x* \p \v 23 Unononi. Aituhu me Iudea inua‑vinana, ka aituhu ivi‑putu ivitumahana‑havinei, apaina Yaubada na‑tubo‑havinei, iuna Yaubada ana pata dewana wayahina. \v 24 Yaubada ya nuanua tauna itomi eha me Iudea upwami ai olive\em V\em* udaudana wayahina, e tubomi ai olive\em V\em* ahiahina wayahina ya baguna nihenina. Tuta tuta tauna ai olive‑nana\em V\em* dune‑vi‑avini ahiahina. Yaubada yana dewa deina, iuna ya nuanua wetonana ahihinata taitaina nihenimia. Kadu unuani. Tauna ya nuanua ananina ya tomotau me Iudea wayahi wetonana ahihinata taitaina nihenia, iuna taui imai‑tabo ai‑nana nihenina. Ka memeanina Yaubada wayahina na‑tubo‑havinei. Vona ahiahina, Yaubada ya nuanua ananina me Iudea wayahi ivitumahanei. \p \v 25 Yaiau, nuanuau aitam dewa hivahivana me Isiraeli wayahi amataedami, ka aituhu nua‑uya taina unꞌ‑anamanei, apaina eha unua‑vane. Nonova Yaubada avaha anamanei ataina yana yoko me Isiraeli ivihahaiei. Wayahina, tauna aitam dewa vo‑vi‑aiaia taui yai vidoha wayahina. Ka dewana taina. Tauna vi‑nua‑dadana, e ununui vo‑vi‑toyoa, ka eha ai pata ivitumahane. Unuani. (Nonova Yaubada dewei deina me Egipita yai kini\em V\em* ana wava Parao\em V\em* wayahina.) Ka Yaubada ya nuanua tauna taumi eha me Iudea vi‑putu na‑ito‑yavuhimi. Ka habuhabumi yami ito‑yavuha na‑iakwa, e tauna taui me Iudea wayahia vi‑nua‑dadanei, e na‑ito‑yavuhi‑neiei. \v 26 Wayahina, kadueyei Yaubada avaha me Isiraeli habuhabui vi‑nua‑dadanei, na‑ito‑yavuhi. Yaubada apa‑taputapuei Isaia wayahina deina, ivona, \b \q1 “Apaina Tau Ito‑yavuha \q2 papani Sioni wayahina vinꞌ‑omo, \q1 ka tauna yaubada vitupu vo‑tahoi \q2 Iakobo yana dede wayahia.\x + \xo 11:26 \xt Isa 59:20-21.\x* \q1 \v 27 Yauke taui nui awaehei aitamoata deina, \q2 auyewana tepakaia wayahina \q3 yai goyona anꞌ‑epa‑yavunei.”\x + \xo 11:27 \xt Ier 31:33-34.\x* \b \p \v 28 Yauke Vaneana Ahiahina anaunau‑waheyei, ka ataina me Iudea vivane Vaneana Ahiahina a havia. Wayahina, taui itomi ami havia deina. Kate unuani! Nonova Yaubada vona‑dabadaba Abaraham wayahina tauna yana dede wayahi. Wayahina, kadueyei Yaubada me Iudea dune‑nuanuaiei, kadu vi‑nua‑dadanei, ka ya nuanua na‑ito‑yavuhi. \p \v 29 Avi am‑venena‑kavovo tauna venevenei, eha yana dewa nꞌ‑epa‑havine. Ka kadu deina, avi tomotau tauna honehonei inꞌ‑omo wayahina, eha yana dewa tuta munia tomotaui vihahaiei. \p \v 30 Ataina me Iudea eha Yaubada ita‑vi‑ateteye. Kate udu. Nonova itomi yami dewa aitamoata deina. Iuna nonova itomi eha Yaubada uta‑vi‑ateteye. Kate Yaubada dune‑nuanuaiemi, ka tutana taui Yaubada ivihahaiei, tauna ya paisewa wayahimi vi‑putui. \v 31 Wayahina, ataina taui yami vidoha Yaubada wayahina idudueyei, ka ivi‑bwanouemi kadu Yaubada ivihahaiei. Kate apaina, taui kadu Yaubada ya dune‑nuanuai ivaniahei. \v 32 Yaubada avaha awaehei tauai me Iudea kadu taumi eha me Iudea tauna ya veimea katana‑bwegebwegei kadu kavihahaiei. Iuna tauna ya nuanua habuhabuka nau‑wawanika ate‑nuanuai aitamoata kavaniahei tauna wayahina, e tauna nua‑piahika aitamoata deina. \s1 Paulo Yaubada Apa‑vidovidohei \q1 \v 33 Yaubada ya nua‑uya ani‑vainena vivane ito‑niuna, \q2 kadu yanꞌ am‑venena awawaehina ahihi‑vainena. \q1 Tauna ya nua‑uya itoka tomotau yaka nua‑uya \q2 bagibagi‑tawanei, \q1 ka itoka tomotau eha aka pata tauna ya nuanua \q2 kanꞌ‑anamane‑vidoha, \q1 kadu eha aka pata tauna yana dewa \q2 a venavenau kanꞌ‑anamane.\x + \xo 11:33 \xt Isa 55:8-9.\x* \b \q1 \v 34 “Yaubada avaha dewa habuhabuna \q2 anamane‑yehai, \q1 wayahina, eha aitam koiaka ana pata \q2 Yaubada na‑mataede. Eha aitam.”\x + \xo 11:34 \xt Isa 40:13; 1Ko 2:16.\x* \q1 \v 35 “Kadu eha aitam koiaka ana pata \q2 Yaubada anꞌ aga bou, e apaina \q1 Yaubada nau‑wawani na‑nau‑pata. \q2 Eha aitam.”\x + \xo 11:35 \xt Iob 41:11.\x* \b \qm1 \v 36 Iuna dewa habuhabuna ai pai vi‑putu \qm2 vivane Yaubada, \qm1 ka dewa habuhabuna yawai \qm2 vivane Yaubada, \qm1 ka dewa habuhabuna ai pai nau‑yehata \qm2 vivane Yaubada. \qm1 Wayahina, tauna nau‑wawani \qm2 tuta tuta itoka tomotau habuhabuka \qm1 papani aitamoata aitamoata wayahina \qm2 kawa‑davedavei. \qm3 Ana pata deina.\x + \xo 11:36 \xt 1Ko 8:6.\x* \c 12 \s1 Yaubada Ya Nuanua \p \v 1 Vavaneiu, yau vona wayahimia yami leta taina a pai vi‑putu a itoava baina wayahina unuani. Yaubada avaha ate‑nuanuai habuhabuna venemi. Wayahina, itomi nau‑wawanimi ate‑nuanuai‑nana unuani, ka Yaubada unau‑kaiwei tauna ya nuanua wayahimi aitamoata deina. Yaubada ya nuanua itomi ininimi uawaehei tauna wayahina, vi‑nomu yawayawaina deina. Nonova me Isiraeli vahitau ivunuvunui, ivi‑nomui Yaubada ivo‑vi‑dewa‑haiawi deina. Ka aituhu eha dewa goyona ininimia udedewe, akanai, ininimi vivane Yaubada a heta‑ohota ya pai vi‑nomu deina, e tauna uvo‑vi‑dewa‑haiawi pai vi‑nomu‑nana wayahina.\x + \xo 12:1 \xt Rom 6:11, 13; 1Pi 2:5.\x* \v 2 Tupwai tomotau awaniamia imamaei, ka taui eha Iesu itꞌ‑anamane. Taui tau maꞌ tanopi yai dewa ivi‑muniei. Kate itomi nau‑wawanimi tau maꞌ tanopi yai dewa uvihahaiei. Aituhu Yaubada uawaehei tauna nuami na‑vo‑vi‑vovoui, akanai apaina yawaimi na‑vo‑vinei ami pata tauna ya nuanua unꞌ‑anamanei ahiahina. Ka tauna ya nuanua wayahika ahiahina, kadu vo‑vi‑dewa‑haiawika, ka kadu tauna ya nuanua mani nuanua habuhabui vane‑tawane‑vainei. Ka avi tuta dewa tunina tunina ivinꞌ‑omo‑nananena, itomi ami pata dewaia utana‑vewani, e unꞌ‑anamanei ahiahina o kadi goyona. \p \v 3 Yaubada am‑venena awawaehina veneu, e avi‑tau hae ananiu tauna wayahina. Wayahina, ataina aitamoata aitamoata wayahimia avonemi, “Eha unua‑vane.” Nau‑wawanimi naona ami heta yami vitumahana a bagibagi unuani. Iakwa, e unuanua wayahimi tunuhina deina, eha kikituna, eha ananina, kate aviani nau‑wawanimi ana heta akanai.\x + \xo 12:3 \xt 1Ko 12:11; Epe 4:7; Pili 2:3.\x* \p \v 4 Aitam pai dune avenemi unononi. Aitam tomotau ininina aitamoata‑hoina, kate ininina hutana tunina tunina, ka hutana aitamoata aitamoata a paisewa kadu tunina tunina.\x + \xo 12:4 \xt 1Ko 12:12, 27.\x* \v 5 Ka Tau Ito‑yavuha ininina deinake. Aitamoata aitamoata wayahikaia tauna ininina hutana aitamoata deina, e habuhabuka nau‑wawanika kaivaiteka. \v 6 Yaubada avaha am‑venena‑kavovo veneka, ka tauna yanꞌ am‑venena‑kavovo vivane tunina tunina aitamoata aitamoata wayahikaia, iuna paisewa tunina tunina mamaei wayahika. Wayahina, aitamoata aitamoata wayahimia avonemi taina deina. Aituhu aviyaivia wayahimia yami am‑venena‑kavovo unꞌ‑apa‑taputapu, akanai nau‑wawanimi unꞌ‑apa‑taputapu a itoava yami vitumahana a bagibagi wayahina deina.\x + \xo 12:6 \xt 1Ko 12:4-11; 1Pi 4:10-11.\x* \p \v 7 Ka aituhu aviyaivia wayahimia yami am‑venena‑kavovo upaipaisewa, akanai nau‑wawanimi upaipaisewa deina. Ka aituhu aviyaivia wayahimia yami am‑venena‑kavovo tomotau uviwavenei, akanai nau‑wawanimi uviwavenei. \v 8 Ka aituhu aviyaivia wayahimia yami am‑venena‑kavovo tuta habuhabuna uvitapewa yaiami uvo‑vi‑vatui, akanai nau‑wawanimi yaiami uvo‑vi‑vatui. Ka aituhu aviyaivia wayahimia yami am‑venena‑kavovo yaiami am‑venena‑kavovo uvenevenei, akanai nau‑wawanimi am‑venena‑kavovo uvenevenei. Ka aituhu aviyaivia wayahimia yami am‑venena‑kavovo tomotau ueta‑naoi, akanai nau‑wawanimi naona yawaimi udune‑vi‑avini ahiahina, e apaina yaiami uveimeyei tunuhina. Ka kadu aituhu aviyaivia wayahimia yami am‑venena‑kavovo yaiami unꞌ‑ate‑nuanuaiei, akanai nau‑wawanimi yami dewa‑haiawa nui yaiami unꞌ‑ate‑nuanuaiei. \p \v 9 Avi tuta kadune‑nuanuaieka, nau‑wawanika kadune‑nuanuaieka tunuhina, eha kavitupu. Ka nau‑wawanika dewa goyona kanau‑nikonikoiei, ka kadu nau‑wawanika dewa tunutunuhina kanua‑tania. \v 10 Itomi vavaneimi. Wayahina, nau‑wawanimi dune‑nuanuai bagibagina wayahina udune‑nuanuaiemi. Ka aitamoata aitamoata wayahimia nau‑wawanimi uvo‑kwayavoni vavaneimi kadu novunovumi ai wava usi‑nai, kate eha ami wava usi‑nai.\x + \xo 12:10 \xt 1Pi 1:22.\x* \v 11 Ka eha Yaubada ya paisewa wayahina uaupu‑tonetonene kate nau‑wawanimi paisewana wayahina uaupu‑moimoiha. \p \v 12 Kadu tuta tuta nau‑wawanimi udewa‑haiawa kadu yami nua‑vaniaha nui Yaubada ya vona‑dabadaba upotepotei. Ka avi tuta inahe uvaniahei, nau‑wawanimi utoha‑vi‑anai. Ka avi tuta uviama Yaubada wayahina, eha ugenuana, kate uviama a itoava tauna nau‑patami wayahina.\x + \xo 12:12 \xt 1Te 5:16-18.\x* \v 13 Ka aituhu Yaubada ya tomotau aitam gugua o aniani ivi‑kutakuta, nau‑wawanimi uaivaitei uvenevenei. Tuta tuta yami manua kadu ami maꞌ uvo‑patai.\x + \xo 12:13 \xt Ebe 13:2.\x* \p \v 14 Tupwai tomotau inau‑nikonikoiemi, kadu dewa manimaninina idedewei wayahimia. Ka eha nau‑wawanimi tomotaui ubwanate, kadu eha unuanua apaina taui yai dewa goyona unau‑patai yami dewa goyona wayahina. Eha. Itomi nau‑wawanimi taui yai dewa goyona unau‑patai yami dewa ahiahina wayahina.\x + \xo 12:14 \xt Mat 5:44; 1Ko 4:12.\x* \v 15 Aituhu aviyaivia idewa‑haiawa, akanai nau‑wawanimi taui nui udewa‑haiawa. Ka kadu, aituhu aviyaivia inua‑vita itoutou, itomi nau‑wawanimi taui nui utoutou deina. \p \v 16 Itomi habuhabumi nau‑wawanimi una‑ivaitemi umamaei ahiahina. Taui ai wava ananina kadu taui ai wava kikituna uvi‑yaianei, eha taui ai wava ananina ai heta. Ka tuta tuta eha unuanua ami wava ananina.\x + \xo 12:16 \xt V.T 3:7.\x* \p \v 17 Ka aituhu tomotau inau‑haviemi, eha nau‑wawanimi dewa goyona unau‑patai. Nonova itomi yami dewa tutuaina udedewei deina. Aituhu yami dewana tutuaina ubou‑ohoi, akanai uvidoha deina. Ka tuta habuhabuna mani tomotau idudueyemi yawaimi medeina, ahiahina o kadi goyona. Wayahina, nau‑wawanimi dewa ahiahina ana heta udedewei. Ka aituhu mani tomotau idudueyemi, akanai, eha aitam iuna mamae apaina imana‑giboemi.\x + \xo 12:17 \xt 1Te 5:15.\x* \p \v 18 Ka tuta tuta itomi tau ekalesia nau‑wawanimi yami maꞌ gomagomanina. Ka udewa‑dadani mani tomotau eha ivi‑putu inau‑haviemi, ka aituhu aitam havia vi‑putu, eha nau‑wawanimi uvi‑putui. \v 19 Nonova itomi yami dewa tutuaina ami havia unau‑patai goyona wayahina. Kate ataina avonemi dewana ubou‑ohoi. Itomi nau‑wawanimi Yaubada uawaehei tauna ana heta dewa goyona a nau‑pata vi‑nua‑dadani, kadu tauna ana heta tomotau ai dewa‑yaiyai venevenei. Iuna nonova Yaubada ivona, \b \q1 “Nau‑pata dewa goyona wayahina \q2 vivane yauke au heta‑ohota \q1 yau paisewa, ka apaina anau‑patai. \q2 Eha nau‑wawanimi unau‑pata.”\x + \xo 12:19 \xt V.V 32:35; Mat 5:39.\x* \b \m \v 20 Ka iginuma ainua ivona, \b \q1 “Aituhu am havia am navovo, \q2 nau‑wawanim aniani evenevenei. \q1 O aituhu magana ayaya, \q2 nau‑wawanim daudau evenevenei.” \q1 “Aituhu dewa ahiahina ededewei \q2 am havia wayahina deina, \q3 vona ahiahina, \q2 avaha eviwavenei \q3 tauna ya nuanua wayahim vivane goyona. \q1 Iuna tauna nuanua wamke \q2 tauna a havia, kate eha. \q3 Wamke avaha eivaitei akanai.”\x + \xo 12:20 \xt V.T 25:21-22; Mat 5:44.\x* \b \p \v 21 Eha goyona uawaehe na‑veimeyemi, ka kadu eha goyona udedewe. Eha‑ohota. Kate nau‑wawanimi ahiahina eawaehei na‑veimeyemi, ka ami pata dewa goyona ebagibagi‑tawanei deina. \c 13 \s1 Tau Veimea Gabemani Kavi‑ateteyei \p \v 1 Yaubada ya nuanua gabemani\em V\em* mamaei papani aitamoata aitamoata nihenia, ka kadu ya nuanua gabemani\em V\em* ai tau eta‑naonao imamaei. Kadu Yaubada avaha awaehei tupwai tomotau mani tomotau iveimeyei. Wayahina, kadueyei Yaubada ya nuanua tau vi‑meagai papani aitamoata aitamoata nihenia ai tau veimea gabemani\em V\em* ivi‑ateteyei.\x + \xo 13:1 \xt Tit 3:1; V.T 8:15.\x* \v 2 Ka aituhu aviyaivia tau veimea‑naia gabemani\em V\em* iapa‑goyogoyoei o aituhu ivihahaiei, taui kadu Yaubada iapa‑goyogoyoei kadue ivihahaiei deina. Iuna Yaubada gabemani\em V\em* vevewanei. Wayahina, aituhu aviyaivia Yaubada ivihahaiei, apaina taui ai dewa‑yaiyai ivaniahei Yaubada wayahina. \v 3-4 Vona ahiahina, tau veimea gabemani\em V\em* vivane Yaubada ya tau paisewa. Ka Yaubada ya nuanua tomotau imamaei gomagomanina, ka kadu ya nuanua aituhu aviyaivia veimea itana‑bwegebwegei akanai taui ai dewa‑yaiyai ivaniahei. Wayahina, Yaubada tau veimea gabemani\em V\em* awaehei aituhu aviyaivia yai veimea itana‑bwegebwegei, akanai idewa‑yaiyaiei. Tau veimea gabemani\em V\em* eha yai dewa tomotau tunutunuhi idewa‑yaiyaie. Wayahina, aituhu itomi yami dewa tunutunuhina, eha nau‑wawanimi tau veimea gabemani\em V\em* umatamataute. Eha. Apaina taui iapa‑vidovidohemi. Kate aituhu aviyaivia veimea itana‑bwegebwegei, akanai taui nau‑wawani tau veimea gabemani\em V\em* imatamatautei, iuna apaina taui dewa‑yaiyai ivaniahei tau veimea gabemani\em V\em* wayahia.\x + \xo 13:3-4 \xt 1Pi 2:13-14.\x* \p \v 5 Wayahina, itomi tau ekalesia nau‑wawanimi tau veimea gabemani\em V\em* udewa‑didigunei. Iuna ainua mamaei yami dewana wayahina. Naona, aituhu itomi tau veimea gabemani\em V\em* udewa‑didigunei, taui eha idewa‑yaiyaiemi. Vꞌ‑inuana, aituhu udewa‑didigunei, avaha uanamanei dewana wayahina itomi kadu Yaubada udewa‑didigunei deina. Ka aituhu itomi Yaubada ya tau paisewa udewa‑didigunei, apaina ami ayaunena nꞌ‑apa‑vidovidohemi. \v 6 Unononi. Tau veimea gabemani\em V\em* vivane Yaubada ya tau paisewa, ka Yaubada ya nuanua taui iveimeyeka ahiahina. Wayahina, aviani tau gabemani\em V\em* iveimeyemi udedewei, akanai itomi nau‑wawanimi udedewei deina. Yami takesi\em V\em* vivane taui ai nau‑pata. Wayahina, nau‑wawanimi tuta tuta yami takesi\em V\em* uvenevenei.\x + \xo 13:6 \xt Mat 22:21.\x* \v 7 Ika. Itomi tau ekalesia nau‑wawanimi yami takesi\em V\em* aitamoata aitamoata tau veimea gabemani\em V\em* aitamoata aitamoata uvenevenei. Tupwai tau veimea gabemani\em V\em* yai veimea mamaei takesi\em V\em* uvenevenei. Ka nau‑wawanimi takesina\em V\em* uvenevenei. Ka kadu tupwai tau veimea gabemani\em V\em* yai veimea mamaei vi‑maiena a takesi\em V\em* uvenevenei. Ka kadu nau‑wawanimi takesina\em V\em* uvenevenei. Itomi nau‑wawanimi unua‑opu kadu uvitumahanei taui paisewa ahiahina ipaipaisewei, Yaubada ya nuanua wayahi deina. Wayahina, nau‑wawanimi uapa‑vidovidohei. \s1 Vavaneika Kadu Novunovuka Kadune‑nuanuaiei \p \v 8 Eha nau‑wawanimi uawaehe ami aga mamae bana mamanaina wayahina, kate nau‑wawanimi ami aga aitamoata aitamoata unau‑pata‑yehai. Yaubada ya nuanua ananina vavaneika kadu novunovuka kadune‑nuanuaiei. Ka dewana vivane ami aga deina, ka eha ami pata aga‑nana unau‑pata‑yehai. Kate tuta tepakaia a itoava yami tuta na‑iakwa wayahina, nau‑wawanimi vavaneimi kadu novunovumi udune‑nuanuaiei. Ka aituhu itomi udune‑nuanuaiemi, akanai Yaubada uvi‑ateteyei deina. Ka Yaubada tauna ya veimea nihenina avaha ivona deina.\x + \xo 13:8 \xt Mat 22:39-40; Iam 2:8.\x* \v 9 Yaubada ya veimea nihenina veimea tunina tunina imamaei. Ka veimea‑naia tupwai ivona deina, \b \q1 “Eha eawa‑neme.” \q2 “Eha enau‑vi‑aniga.” \q1 “Eha evainau.” \q2 “Eha matam ivenau‑bana \q3 am niam ya gugua wayahina.” \b \p Ka kadu veimea habuhabui imamaei deina. Unononi. Veimea‑naia aitamoata aitamoata ai nau‑itava taina. \b \q1 “Mani tomotau edune‑nuanuaiei, \q2 edune‑nuanuaiem aitamoata deina.” \b \m Veimeana vivane veimea ani‑vainena.\x + \xo 13:9 \xt NiT 20:13-15, 17; V.V 5:17-19, 21.\x* \v 10 Aituhu vavaneimi kadu novunovumi udune‑nuanuaiei, eha memeanina wayahimia dewa goyona udedewe wayahia. Wayahina, aituhu aviyaivia mani tomotau idune‑nuanuaiei, taui Yaubada ya veimea a nau‑itava idedewei.\x + \xo 13:10 \xt 1Ko 13:4-7.\x* \s1 Iesu Ya Mavina Maupwanina \p \v 11-12 Kadu aitam iuna mamaei eta‑naoeka dewa tunutunuhina kadedewei. Iuna taina. Itoka yaka tuta tanopi taina wayahina eha mamanaina. Ika, tuta kutakutana na‑iakwa Iesu mavina kadueyei, e tauna ya vinꞌ‑omana yaka ito‑yavuha na‑nau‑yehai. Ka kana‑vona tuta ataina a itoava auyewana wayahina, aitam ioyoma novanovanina deina. Kate avi auyewa Iesu ya mavina kadueyei, akanai auyewana mahemaheina deina. Ka kadu auyewana a pai vi‑putu eha bana tuta ataina wayahina, kate maupwanina. Wayahina, itoka tau ekalesia nau‑wawanika dewa goyona kani‑tawanei. Tau goyogoyona dewa‑naia idedewei ioyoma nihenina. Ka itoka tau ekalesia nau‑wawanika yaka dewa tau nau‑havia yai dewa aitamoata deina. Wayahina, nau‑wawanika kamini, e tau nau‑havia yai gugua havia wayahina kanꞌ‑epei, kaweteni kadu kapoyꞌ‑avini.\x + \xo 13:11-12 \xt Epe 5:14; 1Te 5:6-7; 1Io 2:8.\x* \p \v 13 Kadue nau‑wawanika dewa ahiahina ana heta kadedewei, tomotau yai dewa tutana ianamanei mani tomotau idunedune. Eha nau‑wawanika daudau bagibagina kanimnim, kavi‑kwavakwava. Aituhu daudauna kanimnim, kaiwadi, apaina kakenekenene, o kadi kawa‑nemei, o kadi wayahikaia kavi‑naua, o kadi kavi‑bwanoueka. Dewaia habuhabui eha ahiahina.\x + \xo 13:13 \xt Luk 21:34; Epe 5:18.\x* \v 14 Ka itoka Yaubada natunatuna. Wayahina, itoka nau‑wawanika yaka Kauvea Iesu Tau Ito‑yavuha kaweteni, aitam tau nau‑havia ana kwama pai bou‑pota weteweteni deina. Kwama‑naia tau nau‑havia ininina ibwaei. Ka avi tuta tomotau idudueyeka, akanai taui ai pata Iesu idudueyei, iuna tauna bwaeka. Wayahina, itoka tau ekalesia eha nau‑wawanika kamai‑nuanua goyona wayahina medeina kadedewe, apaina kadewa‑haiawa. Eha. Nuanua taina eha nau‑wawanika.\x + \xo 13:14 \xt Epe 5:11.\x* \c 14 \s1 Vitumahana Bagibagina Ka Vitumahana Ihanuana \p \v 1 Tupwai tomotau yai vitumahana bagibagina, ka tupwai tomotau yai vitumahana ihanuana. Wayahina, avi tuta aitam tomotau ya vitumahana ihanuana omo wayahimia, e ya nuanua na‑nau‑hohona itomi nui, akanai nau‑wawanimi uawaehei nui utapanono, kate eha nau‑wawanimi ya vitumahana ihanuana wayahina unau‑yanahi.\x + \xo 14:1 \xt Rom 15:7.\x* \v 2 Tupwai tomotau yai vitumahana bagibagina, ka taui ivitumahanei Yaubada avaha awaehei taui vahitau kadu aniani habuhabuna ianiania akanai. Kate vavanei tupwai yai vitumahana ihanuana, ka taui ivitumahanei tomotau nau‑wawani Yaubada ya veimea tutuaina ivi‑muniei ataina, kadu taui ivitumahanei nonova Yaubada vahitau habuhabuna vito‑potai, ka aniani ana heta awaehei ianiania.\x + \xo 14:2 \xt Nao 9:3-4.\x* \v 3 Wayahina, aituhu aviyaivia ivitumahanei Yaubada awaehei vahitau ianiania, akanai taui eha nau‑wawani vavanei imana‑giboe, eha ivonevone, “Itomi yami vitumahana ihanuana.” Kadu deinake, aituhu aviyaivia yai vitumahana Yaubada vahitau vito‑potai, akanai taui eha nau‑wawani vavanei imana‑giboe, eha ivonevone, “Itomi Yaubada ya veimea utana‑bwegebwegei. Wayahina, itomi tau goyogoyomi.” Aituhu uvonavona deina, uvona‑kavokavovo. Iuna Yaubada avaha ivona, “Taui tau tunutunuhi mataua.”\x + \xo 14:3 \xt Kol 2:16.\x* \s1 Eha Yaiami Umana‑giboe \p \v 4 Aituhu aitam onoto mani onoto ya tau paisewa mana‑giboei o nau‑yanahi, dewana dewa goyona. Mani onotona ana pata tauna ya tau paisewa veimeyei akanai, ka tauna ana heta nau‑wawani ya tau paisewa nꞌ‑apa‑goyogoyoei o kadi nꞌ‑apa‑vidovidohei. Udu. Yaubada bagibagi‑vainena. Wayahina, tauna ana pata ya tau paisewa aitamoata aitamoata na‑vo‑vi‑bagibagi, e taui yai paisewa ipaipaisewei ahiahina. Wayahina, apaina aitamoata aitamoata wayahia ai nau‑pata ahiahina ivaniahei.\x + \xo 14:4 \xt Mat 7:1; Iam 4:11-12.\x* \p \v 5 Tau ekalesia tupwai ivitumahanei taui nau‑wawani me Iudea yama auyewa anani inuani kadu nau‑wawani itapanono auyewaia wayahina. Ka yaiai tupwai ivitumahanei Yaubada avaha me Iudea yai auyewa anani kweui iakwa. Wayahina, yaiai ivitumahanei tuta ataina eha aitam auyewa ananina ta‑mamae. Yaiai ivitumahanei ai pata itapanono auyewa aitamoata aitamoata wayahina. Tau ekalesia habuhabui yai dewa deina iuna aitamoata aitamoata wayahia yai nuanua yai Kauvea ivo‑vi‑dewa‑haiawi, ka kadu yai nuanua ivi‑tau paisewa ahiahina. Akanai ka, itoka tau ekalesia aitamoata aitamoata nau‑wawanika naona Yaubada movina kanononi, e munia yaka etawana tapanono wayahina kavi‑nua‑dadani tunuhina.\x + \xo 14:5 \xt Gal 4:10-11.\x* \v 6 Nau‑wawanika kadedewei deina, iuna aituhu aviyaivia ivitumahanei auyewa anani imamaei, akanai taui yai nuanua Yaubada ivi‑ateteyei ahiahina. Ka kadu aituhu aviyaivia ivitumahanei Yaubada awaehei vahitau ianiania, taui Yaubada inau‑kaiwei vahitau‑nana wayahina deina. Ka kadu aituhu aviyaivia ivitumahanei Yaubada aniani ana heta awaehei ianiania, taui yai nuanua Yaubada ivi‑ateteyei deina. Wayahina, taui vahitau ivihahaiei, kadu Yaubada inau‑kaiwei. \p \v 7 Ka vona tunuhina, eha aka pata itoka aka heta yawaika kaveimeye. Eha. Aituhu aitam onoto yana tuta iakwa, tauna eha ana pata yana nae veimeye, e ya pai maꞌ vi‑nua‑dadani. Eha‑ohota. \v 8 Aituhu ataina itoka yawayawaika, akanai yawayawaika deina iuna Yaubada yawai‑nana veneveneka. Ka apaina Kauvea yaka tuta vi‑nua‑dadani, ka kadu tauna yaka pai maꞌ vi‑nua‑dadani. Wayahina, tuta tuta yaka Kauvea aitamoata aitamoata wayahikaia veimeyeka. Tauna yawaika tanopi taina wayahina veimeyei, kadu tauna yawaika apaina wahuma veimeyei aitamoata deina.\x + \xo 14:8 \xt Gal 2:20.\x* \p \v 9 Udu! Nonova Tau Ito‑yavuha Iesu tanopia mamaei, ka aniga, ka kadue mini‑havine yawayawaina. Tauna dewei deina, ka tuta ataina tauna taui yawayawai yai Kauvea, ka tauna kadu taui aninigai yai Kauvea. \v 10 Vonana vona ahiahina, ka taumi medeina? Aituhu itomi Yaubada ya paisewa upaipaisewei, kate aituhu vavaneimi uapa‑goyogoyoei o aituhu unau‑yanahi, yami dewana eha ahiahina. Aituhu vavaneimi wayahi uvonavona, “Akanai, taui nau‑wawani dewa‑yaiyai ivaniahei ai nau‑pata yai dewa goyona wayahia akanai,” ka aituhu taumi wayahimi unuanua, “Yauke onoto ahiahiu. Apaina au nau‑pata ahiahina Yaubada wayahina avaniahei akanai,” yami dewana eha tunuhina. Yaubada yaka dewa habuhabuna dudueyei. Ka apaina, vitana matana anꞌ auyewa wayahina, tauna ana heta ana pata voneka, “Wamke ahiahim,” o kadi, “Wamke goyogoyom.”\x + \xo 14:10 \xt 2Ko 5:10.\x* \p \v 11 Iginuma nihenina ivona deina, \b \q1 “Yaubada ivona, ‘Vona ahiahina, \q2 apaina tomotau aitamoata aitamoata \q3 iaiwaodu kadu inua‑opu mataua. \q1 Kadu aitamoata aitamoata wayahia nau‑wawani \q2 iawaehei yauke au heta‑ohota \q3 vivane Yaubada.’”\x + \xo 14:11 \xt Isa 45:23; Pili 2:10-11.\x* \b \p \v 12 Iginuma taina voneka apaina Yaubada aitamoata aitamoata wayahikaia vi‑tanatanaieka, “Aviani wayahina yam dewa aitamoata aitamoata ededewei? Nau‑wawanim evona‑nau‑pata wayahiua tunutunuhina.” \s1 Kagenuana Ka Eha Kanau‑yanahika \p \v 13 Wayahina, itoka tau ekalesia eha nau‑wawanika kanau‑yanahika o kanuanua, “Yauke onoto ananiu, kadu yauke yau dewa ahiahina ana noe. Yauke nau‑wawaniu mani tomotau anau‑yanahi, e ai dewa‑yaiyai yai dewa goyona wayahina avi‑nua‑dadani.” Nau‑wawanika nuanuana kani‑tawanei. Itoka aitamoata aitamoata nau‑wawanika kadune‑vivinika itoka yaka dewa tunutunuhina. Aituhu aitam wayahikaia aitam dewa dewei, kaiwadi aituhu vaneina dewana dueyei, e apaina kadi nuanua, “O, dewana au pata. Yauke kadu adedewei deina, akanai.” Apaina tauna vi‑putu dewa‑nana dedewei. Kate tauna ya vitumahana eha ana pata dewa‑nana wayahina. \v 14 Yauke Kauvea Iesu nihenina amamaei, kadu yauke tauna hutana aitam. Ka avaha Yaubada yana ipupu vahitau kadu aniani wayahia anamane‑yehai. Tauna eha ta‑vona, “Vahitau taina gawagawamina, wayahina avito‑potei. Eha enꞌ‑ania.” Yauke yau vitumahana deina. \p Ka kaiwadi, aituhu mani onoto nuanua aitam aniani wayahina deina, “Nonova Yaubada aniani taina wayahina ivona vivane aniani vito‑potana. Wayahina, ataina eha nau‑wawaniu anꞌ‑ania.” Aituhu onotona aninina nꞌ‑ania, tauna avaha dewa goyona dewei, iuna ya vitumahana eha ana pata ya dewana nꞌ‑awaehe tunuhina. Unuani. Ataina veimea tutuaina eha veimeyeka, kate yaka vitumahana veimeyeka.\x + \xo 14:14 \xt Dew 10:15; Tit 1:15.\x* \v 15 Wayahina, aituhu vavaneimi eha yai vitumahana aitam aniani wayahina, itomi nau‑wawanimi eha aninina unꞌ‑ani taui mataia. Iuna aituhu taui idudueyemi uaniania, kaiwadi apaina taui aninina ina‑uta‑dadana, kate eha yai vitumahana bagibagina nui. Apaina taui ina‑ini‑yauyau Yaubada matana iuna taui inuanua avaha dewa goyona idewei tutana aninina vito‑potana iania. Aituhu dewaia habuhabui ivinꞌ‑omo deina, kana‑vona itomi yami dewana eha tunutunuhina, iuna yami dewana eha ta‑vinꞌ‑omo yami dune‑nuanuai vavaneimi wayahi. Kaiwadi, itomi yami dewana avaha vavaneimi yai vitumahana vi‑goyoi. Ka unuani, Iesu aniga kadu vavaneimi wayahi, tauna aniga wayahimi aitamoata deina.\x + \xo 14:15 \xt 1Ko 8:11-13.\x* \p \v 16 Dewa tupwai uvitumahanei vivane dewa ahiahi. Kadu uvitumahanei Yaubada avaha awaehemi udedewei akanai. Kate aituhu mani tau ekalesia idudueyemi udedewei, munia taui imana‑giboemi, iuna taui ivitumahanei dewa‑naia dewa goyona. Akanai ka, aituhu dewa‑naia uvito‑potami, akanai, itomi uvidoha deina. \p \v 17 Avi‑tanaiemi, avi dewa dewa anani Yaubada matana? Kaiwadi aka maꞌ o kadi aka nim dewa ananina aitam? Eha. Dewa anani Yaubada matana vivane dewaia ivinꞌ‑omo Nuana Ahihinata wayahina. Dewaia vivane dewa tunutunuhina kadedewei, ka kadu nua gomagomanina kavaniahei mamaei wayahikaia, ka kadu kadewa‑haiawa Nuana Ahihinata nihenina. \v 18 Ka aituhu aviyaivia Tau Ito‑yavuha wayahina ipaipaisewa deina, akanai taui Yaubada ivo‑vi‑dewa‑haiawi, kadu apaina mani tomotau iapa‑vidovidohei yai dewaia wayahi. \v 19 Wayahina, habuhabuka nau‑wawanika dewaia ahiahi kawaehei kadedewei, vivane dewaia ieta‑naoeka nua gomagomanina nihenina kamamaei, kadu ieta‑naoeka vavaneika kanꞌ‑ate‑vatui ividoha deina.\x + \xo 14:19 \xt Rom 12:18; 15:2.\x* \p \v 20 Eha Yaubada ya paisewa tau ekalesia nihenia uvita‑vovoni ami vahitau wayahina, kadu eha uvita‑vovoni ami aniani wayahina. Avona‑havinemi, vahitau aitamoata aitamoata ahiahina, kadu aniani aitamoata aitamoata ahiahina. Kate aituhu vavaneimi ivitumahanei aitam vahitau vito‑potana, akanai taui wayahi vahitau‑nana vivane vito‑potana. Kadu aituhu taui idudueyemi vahitauna uaniania, kaiwadi, apaina taui vahitau‑nana ina‑uta‑dadani, ka yai vitumahana eha dewana nꞌ‑awaehe tunuhina. Wayahina, taui yai vitumahana igoyo deina.\x + \xo 14:20 \xt 1Ko 8:13.\x* \v 21 Aituhu avi dewa uvi‑putu udedewei, ka aituhu mani tau ekalesia idudueyemi, ka aituhu dewaia vivane dewa goyona taui wayahi, akanai itomi nau‑wawanimi dewaia ubouni. Dewaia tupwai deina, vahitau kaniania, o daudau bagibagina kanimnim, o mani dewa mani dewa wayahi vavaneimi yai vitumahana eha ana pata. \p \v 22-23 Itomi yami vitumahana mamaei, kadu avaha uanamane‑yehai dewa tupwai dewa ahiahi, kadu Yaubada eha dewaia ta‑vito‑potai. Akanai. Itomi nau‑wawanimi yami vitumahanana unua‑tania. Kate unuani. Avaha uanamanei Yaubada aitam dewa awaehemi udedewei, wayahina, udedewei akanai. Kate aituhu vavaneimi iomomo idudueyemi, ka aituhu taui ivitumahanei dewana vivane dewa vito‑potana Yaubada wayahina, goyona avaha vinꞌ‑omo. Kaiwadi apaina taui inꞌ‑ate‑vatu, e ivi‑putu idedewei, iuna taui idudueyemi, udedewei. Ka munia, avaha dewana idewei iakwa, avi tuta taui dewana inuani, akanai nuai yai dewaia nꞌ‑apa‑goyogoyoei. Wayahina, vona ahiahina, taui avaha dewa goyona idewei, ka iuna vivane itomi. \p Apaina Yaubada yana vona wayahimia eha ahiahina. Iuna avi tuta yaka dewa ivinꞌ‑omo yaka vitumahana wayahina, akanai dewaia wayahina Yaubada nꞌ‑apa‑vidovidoheka. Kate aituhu aitam dewa kadewei, ka aituhu nuaka nihenina kavitumahanei dewana vivane dewa goyona, akanai kana‑vona Yaubada awaehei aitamoata nuaka wayahina vivane dewana dewa goyona wayahika. \c 15 \s1 Vavaneika Kavo‑vi‑dewa‑haiawi, Eha Itoka Aka Heta \p \v 1 Vavaneiu, ekalesia nihenina yoko ainua imamaei. Tupwaka yaka vitumahana bagibagina, ka tupwaka yai vitumahana ihanuana. Itoka yaka vitumahana bagibagina yaka paisewa mamaei, vivane nau‑wawanika katoha‑vi‑anai taui yai vitumahana ihanuana wayahi. Aituhu itoka bagibagika kadewa‑haiawa, ka aituhu taui kanua‑paniei, dewana eha ahiahina. \v 2 Nau‑wawanika tuta tuta mani tomotau kavo‑vi‑dewa‑haiawi, e taui yai vitumahana yaka Kauvea wayahina natanata deina.\x + \xo 15:2 \xt 1Ko 10:24, 33.\x* \v 3 Iuna tutana Iesu omo tanopia, tauna eha aviani ya nuanua ta‑dedewe. Eha. Iginuma nihenina Iesu yana ipupu Yaubada wayahina apa‑taputapuei, ivona, \b \q1 “Naona tomotau imana‑giboem. \q2 Ka ataina yauke aomo wayahia, \q3 ka kadu imana‑giboeu deina.”\x + \xo 15:3 \xt Sam 69:9.\x* \b \m \v 4 Yaubada ya tau apa‑taputapu aitamoata aitamoata yai iginuma mamaei. Ka Yaubada ya nuanua iginuma‑naia wayahi iviwaveneka, kadu aka pata nua‑vaniaha kavaniahei wayahia. Ka itoka nau‑wawanika kagwagwaheyei a itoava aviani Yaubada vona‑dabedabei kavaniahei wayahina.\x + \xo 15:4 \xt 2Ti 3:16.\x* \v 5 Ka gwahea kadu ate‑vatu ainua kavaniahei Yaubada wayahina, ka tauna ya nuanua veneveneka deina. Ka yau viama itomi me Rom wayahimi Yaubada na‑ivaitemi Tau Ito‑yavuha Iesu uvi‑muni‑waiwaiei, e uvi‑putu unuanua aitamoata. \v 6 Wayahina, apaina itomi habuhabumi ami ayaunena aitamoata, ka kadu yami ipupu aitamoata. Ka aituhu uvi‑yoko aitamoata deina, ami pata Yaubada didigana uvo‑vi‑natei. Tauna yaka Kauvea Iesu Tau Ito‑yavuha Amana. \s1 Vaneana Ahiahina Yoko Ainua Wayahi \p \v 7 Nonova aitamoata aitamoata wayahimia tau goyogoyomi, kate Tau Ito‑yavuha awaehemi uvi‑niana tauna wayahina. Ka dewana wayahina Yaubada didigana nata. Wayahina, tuta ataina nau‑wawanimi unau‑kaiwemi kadu habuhabumi uvi‑yaiana aitamoata deina.\x + \xo 15:7 \xt Rom 14:1.\x* \v 8 Unononi avonemi. Nonova Yaubada me Iudea ya vona‑dabadaba venei. Ka munia Tau Ito‑yavuha vinꞌ‑omo tanopia, ka vona ahiahina, tauna vona‑dabadaba‑naia ai nau‑itava. Ka kadu tauna vi‑tau paisewa itoai me Iudea wayahiai, ka viwaveneai Yaubada ya vona‑dabadaba yama tupua‑nenenehi wayahia vivane vona tunutunuhina.\x + \xo 15:8 \xt Mat 15:24.\x* \v 9 Ka Yaubada ya nuanua kadu taui eha me Iudea ate‑nuanuai ivaniahei tauna wayahina, e munia taui tauna didigana ivo‑vi‑natei. Ka mataina habuhabuna Iginuma nihenina Yaubada ya nuanuana iapa‑taputapuei. Aitam mataina ivona, \b \q1 “Yau nuanua awa‑davem \q2 taui eha me Iudea mataia inononi, \q1 ka kadu yau ahe nihenina \q2 am wava asi‑nai inononi.”\x + \xo 15:9 \xt Dew 3:25; Sam 18:49.\x* \b \p \v 10 Ka kadu aitam mataina ivona, \b \q1 “Itomi eha me Iudea nau‑wawanimi \q2 tauna ya tomotau me Iudea nui \q3 udewa‑haiawa.”\x + \xo 15:10 \xt V.V 32:43.\x* \b \p \v 11 Ka kadu aitam ivona, \b \q1 “Itomi eha me Iudea habuhabumi \q2 nau‑wawanimi \q3 Kauvea uawa‑davedavei. \q1 Ika, itomi habuhabumi \q2 papani aitamoata aitamoata wayahina \q1 nau‑wawanimi \q2 uaheahe kadu uawa‑davedavei.”\x + \xo 15:11 \xt Sam 117:1.\x* \b \p \v 12 Ka kadu aitam mataina nihenina Isaia ginumi deina, \b \q1 “Iese aitam abaniana, ka tauna wayahina \q2 aitam dumna na‑tabo, na‑vane, \q1 ka dumnana taui eha me Iudea veimeyei. \q2 Ka taui yai nua‑vaniaha nui \q3 tauna ipotepotei, na‑ito‑yavuhi‑neiei.”\x + \xo 15:12 \xt Isa 11:10; SiV 5:5.\x* \b \p \v 13 Yaka nua‑vaniaha ahiahina vinꞌ‑omo Yaubada wayahina. Ka yauke yau viama Yaubada wayahina tauna na‑ivaitemi uvitumahanei, ka kadu yau viama tauna dewa‑haiawa wayahina kadu nua gomagomanina wayahina ainua vi‑nau‑vi‑anaimi. Iuna yau nuanua Nuana Ahihinata ya bagibagi uvaniahei, e munia yami nua‑vaniaha natanata, e na‑ito‑iwaiwahi. \s1 Paulo Ya Paisewa Taui Eha Me Iudea Wayahi \p \v 14 Vavaneiu, avaha anamane‑yehai itomi me Rom yami nua‑uya mamaei. Ka kadu anamanemi dewa tunutunuhina udedewei, ka anamanemi itomi ami pata vavaneimi kadu novunovumi uviwavenei. \v 15-16 Kate itomi unuani. Yaubada am‑venena awawaehina veneu. Yauke eha dewa ahiahina ata‑dewe, e Yaubada nau‑patau deina. Eha. Tauna veneu awawaehina. Ka kadu tauna awaeheu avi‑tau nau‑wahe Tau Ito‑yavuha Iesu wayahina, ka taui eha me Iudea anaunau‑wahei. Yaubada veimeyeu paisewana ananina adedewei. Wayahina, yami leta taina aginumi omomo wayahimia. Habuhabuka nuaka ni‑panipani. Wayahina, yauke eha ata‑ini‑yauyau pai mini ananina yaka vitumahana wayahina avona‑havinemi unuani. Iuna yau nuanua adune‑vivinimi ahiahina. \p Ka yau paisewa Yaubada wayahina aitam tau vi‑nomu deina. Iuna tau vi‑nomu yai dewa am‑venena‑kavovo iam‑veneneyei, e Yaubada ivo‑vi‑dewa‑haiawi wayahia deina. Ka yau nuanua taui eha me Iudea habuhabui aomanei Yaubada wayahina, aitam am‑venena‑kavovo deina, e taui Yaubada ivo‑vi‑dewa‑haiawi, ka Yaubada am‑venena‑kavovo‑nana nꞌ‑awaehei vivane tunuhina matana. Ka kadu yau nuanua Nuana Ahihinata bou‑keyemi, Yaubada ya nuanua tunuhina ana heta udedewei.\x + \xo 15:15-16 \xt Rom 1:5; 11:13.\x* \v 17 Yaubada paisewana ananina veneu, ka yauke Tau Ito‑yavuha Iesu wayahina apaipaisewa, ka didigau avaniahei paisewana wayahina. \p \v 18 Ataina eha kadu aitam paisewa wayahina aipuipupu. Paisewa aitamoata ana heta wayahina aipuipupu, vivane paisewana Tau Ito‑yavuha ivaiteu adedewei taui eha me Iudea wayahi. Yau vona kadu yau dewa wayahia taui eha me Iudea aeta‑naoei Yaubada ivi‑ateteyei. \v 19 Yauke anaunau‑wahei ka Nuana Ahihinata awaeheu iaiaya kadu dewa‑bagibagi adedewei idudueyei. Ka avi‑putu meagai Ierusalem wayahina, e Vaneana Ahiahina anaunau‑wahei taui eha me Iudea tenoke imamaei wayahia. Ka paisewana adedewei a itoava papani Ilirikum avaniahei wayahina.\f a \fr 15:19 \ft Vona taina vona baimina. Aituhu kana‑vona \fqa Bwailele a itoava Toagesi wayahina vona taina anꞌ anamana deina. Vaneana Ahiahina vi‑putu meagai Ierusalem nihenina, ka Paulo yana tuta nihenina papani Ilirikum papani pai nau‑yehata deina, iuna papani Ilirikum mamaei bana mamanaina Ierusalem wayahina.\f* \v 20 Tuta tuta yauke yau nuanua ananina Yaubada nꞌ‑awaeheu yauke anaunau‑wahe taui eha Vaneana Ahiahina ita‑nononi wayahia. Nonova, tutana avi‑putu anau‑wahe, a itoava tuta ataina wayahina, yau nuanua ananina aeta‑naoi deina. Eha yau nuanua mani onotona ya nau‑wahe hetana ayoneyone.\x + \xo 15:20 \xt 2Ko 10:15-16.\x* \v 21 Iginuma nihenina ivona deina, \b \q1 “Tupwai tomotau eha aitam tuta \q2 tauna vaneana ita‑nononi. \q1 Kate avi tuta mataedana inononi, \q2 akanai taui ianamanei. \q1 Ka kadu avi tuta taui mwagemwagei \q2 vaneana inononi, \q3 akanai inua‑haui.”\x + \xo 15:21 \xt Isa 52:15.\x* \b \s1 Paulo Ya Nuanua Tauna Me Rom Na‑nau‑vi‑taui \p \v 22 Paisewa ananina taina wayahina yauke yau nae bana mamanaina habuhabui akanai. Wayahina, tuta nonova a itoava tuta ataina wayahina, eha au pata ata‑omo yami meagai Rom wayahina. Kate ponimana habuhabui nihenia yau nuanua ananina anꞌ‑omo Rom wayahina, e anau‑vi‑taumi.\x + \xo 15:22 \xt Rom 1:13.\x* \v 23-24 Ka avaha yau paisewa anau‑yehai papani habuhabui nihenia, vivane papani hawana taina awaniana imamaei. Baina eha kadu aitam papani ta‑mamae. Ka avaha yau vi‑nua‑hauhau aboui munia hawana aubo‑tamana aomomo papani Sipaini papanimia. Ka yau nae dobwana wayahina yau nuanua ana‑nu Rom wayahina, e kanau‑basekwa. Ka nui kamamaei tuta tupwana wayahina, e munia itomi tau ekalesia Rom ami pata una‑ivaiteu yau nae papani Sipaini wayahina. \v 25 Taina yau nuanua tuta tepakaia wayahina. \p Kate ataina paisewa tunina mamaei, kadu yauke nau‑wawaniu naona paisewana anau‑yehai. Tau ekalesia me Iudea Ierusalem wayahina am inavovo. Wayahina, nonova avi‑putu kina akwakwei ekalesia eha me Iudea wayahia, ka yau nuanua kina‑naia anꞌ‑epei avane Ierusalem wayahina, e tau ekalesia tenoke anꞌ‑am‑veneneyei, e aniani ivi‑maiei.\x + \xo 15:25 \xt 1Ko 16:1-4.\x* \p \v 26 Paisewana vi‑putu deina. Tau ekalesia eha me Iudea imamaei papani Masedonia nihenina kadu imamaei papani Akaia nihenina. Ka yauke avaha amataedai tau ekalesia Ierusalem wayahia am inavovo. Ka tutana inononi, taui yai nuanua ananina am‑venena ivo‑vi‑aiaia ina‑ivaitei.\x + \xo 15:26 \xt 1Ko 16:1; 2Ko 8:1; 9:2, 12; Dew 24:17.\x* \v 27 Ka taui idewa‑haiawa avaha am‑venena awawaehina iveneu. Kate udu! Taui nau‑wawani inau‑patai deina. Iuna dewa ahiahina nuai wayahi omoi wayahia me Iudea wayahikaia. Yauke dewa ahiahina nuaka wayahi aepei, anꞌ‑omo papani Masedonia wayahina kadu anꞌ‑omo papani Akaia wayahina, e dewa‑naia avo‑patai taui eha me Iudea wayahia. Wayahina, ataina taui nau‑wawani inau‑patai dewa ahiahina inini wayahi.\x + \xo 15:27 \xt 1Ko 9:11.\x* \p \v 28 Akaka am‑venenana akwakwei na‑iakwa, e yau nuanua yaiau nui anꞌ‑omo Ierusalem wayahina. Ka aituhu nimaua kina‑naia avenei, anꞌ‑anamanei avaha ivaniahai. Na‑iakwa, yau nae papani Sipaini wayahina avi‑putu. Ka dobwana ana‑nu Rom wayahina, e itomi tau ekalesia anau‑vi‑taumi, kanau‑basekwa. \v 29 Tau Ito‑yavuha avaha nau‑iaiava habuhabuna nuaka wayahi veneu, ka avaha anamanei tauna ya nuanua nau‑iaiava‑naia avo‑patami uvaniahei.\x + \xo 15:29 \xt Rom 1:11.\x* \s1 Paulo Me Rom Viamei Taui Iviama Tauna Wayahina \p \v 30 Vavaneiu, ataina yauke avo‑vi‑vatumi yau paisewana ananina wayahina una‑ivaiteu yami viama wayahina. Ka kadu avitumahanei yaka Kauvea Iesu Tau Ito‑yavuha ya nuanua una‑ivaiteu deina. Ka aituhu avaha dune‑nuanuai uvaniahei Nuana Ahihinata wayahina, akanai nau‑wawanimi uviama Yaubada wayahina, e una‑ivaiteu deina.\x + \xo 15:30 \xt 2Ko 1:11; Kol 4:3; 2Te 3:1.\x* \p \v 31 Wayahina, aviamemi Yaubada uviamei avi tuta papani Iudea avaniahei, akanai tauna dune‑viviniu ahiahina. Iuna tupwai tomotau tenoke imamaei eha Iesu ita‑vitumahane, ka taui manimanini. Ka yau nuanua Yaubada uviamei tauna tomotaui nimaia na‑ito‑yavuhiu. \p Ka kadu nau‑wawanimi uviama tau ekalesia me Iudea meagai Ierusalem imamaei iawaehei yau paisewa taui wayahi vivane dewa ahiahina. \p \v 32 Ka paisewa tanoi habuhabuna na‑iakwa, e aituhu Yaubada ya nuanua, kadu aituhu tauna nꞌ‑awaeheu, e yauke avenau‑haihaiawa wayahimia, e nui kavi‑yawai. \v 33 Ka yau viama wayahimi Yaubada nui umamaei. Nua gomagomani‑hoina vinꞌ‑omo tauna ana heta wayahina. Ana pata deina. \c 16 \s1 Paulo Me Rom Mataedai Poebe Wayahi \p \v 1 Yauke yau nuanua ahaeyemi novuka ai wava Poebe wayahi.\f a \fr 16:1 \ft Tomotau sinasinapui ivona deina. Paulo me Rom yai leta taina Poebe venei vi‑tunei iomo Rom wayahina, ka me Rom eha Poebe itꞌ‑anamane. Wayahina, Paulo ai wava mai‑tomani yai leta nihenina, e inꞌ‑anamane vavine ahiahi.\f* Vavinena taina aitam tau paisewa ahiahina, ka taui ai wava ananina meagai Kenikirea yai ekalesia nihenina.\f a \fr 16:1 \ft Korinita aitam me Girisi yai meagai ananina, ka tupwana nihenina mamaei. Aituhu Korinita kani‑tawanei kana‑opu tania, meagai Kenikirea kavaniahei. Wae habuhabuna inuinu Kenikirea wayahina, ka tenoke gugua ivi‑opui meagai Korinita wayahina.\f* \v 2 Ka avi tuta Poebe iomo wayahimia, nau‑wawanimi unau‑kaiwei kadue udune‑vi‑avini ahiahina. Iuna itomi Yaubada natunatuna, ka vavinena kadu Yaubada natuna aitamoata deina. Ka apaina Poebe nau‑wawani nui umamaei meagai Rom nihenina a itoava yai mavina ana tuta wayahina. Ka tuta‑nana nihenina itomi nau‑wawanimi una‑ivaitei aniani, pai maꞌ, kina, aviani nau‑wawani wayahi. Dewana dewa tunutunuhina. Iuna tuta tuta Poebe tomotau iaivaitei. Ika, kadu taua iaivaiteu deina. \s1 Paulo Ya Nau‑kaiwa Yaiana Wayahia \p \v 3 Ataina yauke yau nuanua yaiau habuhabui Rom wayahina anau‑kaiwei. Pirisika\f a \fr 16:3 \ft Paulo leta taina nihenina vavine taina ana wava tomani \+sls Pirisika\+sls*. Tomotau yaiai ahiahina ai wava ivo‑vi‑kutei deina. Ana wava mamanaina kavaniahei Dew 18:2 wayahina, vivane \+sls Pirisikila\+sls*.\f* ka Akuila anau‑kaiwei. Yauke nui apaipaisewa Tau Ito‑yavuha Iesu wayahina.\x + \xo 16:3 \xt Dew 18:2.\x* \v 4 Nonova ainuai yai nuanua ina‑ivaiteu, ka idedewei, kate tutana iaivaiteu, eha ani‑hoina inusi. Wayahina, ataina ayaune au aga wayahia mamaei, ka tuta tuta yai dewa anuani ka anau‑kaiwei. Ka eha yauke au heta, ka tau ekalesia eha me Iudea habuhabui inau‑kaiwei yai ate‑vatu wayahina. \v 5 Ka tau ekalesia tupwai inau‑hohona Pirisika ka Akuila yai manua nihenina. Kadu yau nuanua tau ekalesia‑naia unau‑kaiwei wayahiu. \p Ka au niau ahiahina ana wava Epaenetusi unau‑kaiwei wayahiu. Tauna Tau Ito‑yavuha mai‑vitumahanei papani Asia nihenina. \p \v 6 Kadu vavine ai wava Mari unau‑kaiwei wayahiu. Taui yai paisewa toyoina taumi wayahimi. \p \v 7 Ka Anidoronikusi ka Iuniasi unau‑kaiwei wayahiu. Ainua me Iudea, yauke deina. Nonova taui naona ivi‑tau ekalesia, ka yauke munia. Ka aitam tuta tomotau iyohoniai, e manua yohona nihenina amamae. Itoai tau hae ananiai avaha ainuai anamanei ahiahina, ka ai wava asi‑nai. \p \v 8 Ka Ampiliatusi unau‑kaiwei wayahiu. Tauna vaneiu Tau Ito‑yavuha nihenina, ka adune‑nuanuaiei. \p \v 9 Ka Uribanusi unau‑kaiwei wayahiu. Tauna aitam tau paisewa Tau Ito‑yavuha wayahina, yauke deina. \p Kadu au niau ahiahina ana wava Sitakusi unau‑kaiwei wayahiu. \p \v 10 Kadue Apelesi unau‑kaiwei wayahiu. Tutana tauna inahe vaniahei, akanai tauna Tau Ito‑yavuha vi‑ateteyei, ka ya vitumahana toyoina viwaveneka deina. \p Ka Arisitobulusi yana yoko habuhabuna unau‑kaiwei wayahiu. \p \v 11 Ka Erodiona kadu aitam me Iudea yauke deina, ka unau‑kaiwei wayahiu. \p Ka vavaneiu Narikisusi yana yoko tupwai Tau Ito‑yavuha nihenina imamaei, ka unau‑kaiwei wayahiu. \p \v 12 Ka vaivine ainua ai wava Tirupaena ka Tiruposa unau‑kaiwei wayahiu. Taui ipaipaisewa toyoina Kauvea nihenina. \p Kadue au niau ahiahina ai wava Perisisi unau‑kaiwei wayahiu. Vavine taina yai paisewa Kauvea nihenina vivane ananina. \p \v 13 Kadue Rupusa unau‑kaiwei wayahiu. Tauna tau paisewa ahihi‑vainena Kauvea wayahina. Kadue tauna ayona unau‑kaiwei wayahiu. Taui yai dewa ahiahina wayahiu, ayou deina.\x + \xo 16:13 \xt Mar 15:21.\x* \p \v 14 Ka Asunikiritusi, ka Pilegoni, ka Eremesi, ka Patirobasi, ka Eremasi unau‑kaiwei wayahiu. Kadue vavaneiu aitamoata aitamoata Tau Ito‑yavuha nihenina taui nui unau‑kaiwei wayahiu. \p \v 15 Ka Pilologusi ka Iulia unau‑kaiwei wayahiu.\f a \fr 16:15 \ft Iulia aitam vavine, ka kaiwadi Pilologusi ya vavine. Eha katꞌ‑anamane ahiahina.\f* Kadu onotona Nereusi tauna novuna nui unau‑kaiwei wayahiu. Ka Olimpasi kadu Yaubada ya tomotau habuhabui nui imamaei unau‑kaiwei wayahiu. \p \v 16 Ka yau nuanua habuhabumi unau‑kaiwemi tau ekalesia yai mao ahihinata wayahina. \p Ka kadu tau ekalesia papani aitamoata aitamoata nihenia yai nau‑kaiwa iva‑tawanei omomo itomi tau ekalesia Rom nihenina wayahimia.\x + \xo 16:16 \xt 1Ko 16:20; 1Pi 5:14.\x* \s1 Paulo Ya Viwavenena Pai Nau‑yehata \p \v 17 Yauke yau vona panina taina wayahina amai‑vonemi, vivane udune‑vivinimi ahiahina. Iuna tupwai tomotau yai dewa goyona. Taui iomomo inuinu ekalesia aitamoata aitamoata nihenia, e ivi‑putu inau‑wahe kadu iviwavenena, kate taui yai viwavenena eha tunuhina. Aituhu itomi tau ekalesia yai viwavenena bwagona unononi, apaina taui yami vitumahana ivo‑vꞌ‑ihanuei, ka kadu taui itana‑vewanimi deina. Nonova viwavenena tunutunuhina unononi, uvitumahanei, ka ataina viwavenena tunutunuhina wayahimia mamaei. Kate tomotaui vivane viwavenena tunutunuhina a havia. Eha taui nui uvi‑yaiana!\x + \xo 16:17 \xt Mat 7:15; Tit 3:10.\x* \p \v 18 Taui tau viwavenena vitupu, ka eha ipaipaisewa yaka Kauvea Tau Ito‑yavuha wayahina. Eha. Yai dewa vinꞌ‑omo yai nuanua ananina wayahina. O kadi aviani nuai epei ananina, akanai taui dewaia idewa‑dadani ivaniahei yai vitupu wayahina. Taui tau ipupu ahiahi. Wayahina, memeanina wayahia tomotau iana‑dibidibiei. Tau ekalesia tupwai vivane tomotau ahiahi, kate eha sinasinapui. Ka memeanina tau viwavenena vitupu tau ekalesia‑naia inonoi.\x + \xo 16:18 \xt Pili 3:19; 2Pi 2:3.\x* \v 19 Kate itomi tau ekalesia Rom wayahina yami dewa eha tau vitupu‑naia yai dewa deina. Tau ekalesia habuhabui papani tunina tunina wayahina avaha inononi itomi Yaubada uvi‑ateteyei tunuhina. Wayahina, yauke adewa‑haiawa ananina wayahimi. Ka yau nuanua wayahimi dewa ahiahina unꞌ‑anamane‑yehai, kate dewa goyona wayahina mwagemwagemi umamaei akanai. Iuna yau nuanua dewa ahiahina udedewei, ka kadu yau nuanua eha aitam dewa goyona udewe.\x + \xo 16:19 \xt Rom 1:8; 1Ko 14:20.\x* \p \v 20 Itoka tau ekalesia yaka nua gomagomanina vinꞌ‑omo Yaubada wayahina. Ka tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina tauna na‑ivaitemi Satana kadu tauna ya tau paisewa uva‑taunei. Ka tuta tuta yaka Kauvea Iesu aviamei tauna am‑venena awawaehina venevenemi.\x + \xo 16:20 \xt Nao 3:15.\x* \s1 Mani Tomotau Yai Nau‑kaiwa Yaiai Wayahia \p \v 21 Timoti baina nui apaipaisewa, kadu tauna ya nau‑kaiwa va‑tawanei omo habuhabumi wayahimi. \p Ka kadu Lukiusi, ka Iasoni, ka Sosipateri inau‑kaiwemi. Taui aitonu me Iudea.\x + \xo 16:21 \xt Dew 16:1-2; 19:22; 20:4.\x* \p \v 22 Ka yauke au wava Teritiusi yami leta taina aginumi nimaua Paulo wayahina, ka avona, “Anau‑kaiwemi Kauvea nihenina.” \p \v 23 Yauke Paulo Gaiusi nui amamaei tauna ya manua nihenina. Ka tauna kadu tau ekalesia papani taina nihenina awaehei inau‑hohona itapanono ya manua taina nihenina. Ka Gaiusi kadu nau‑kaiwemi. \p Erasitusi kina habuhabuna a tau dune‑vi‑avina meagai taina wayahina.\f a \fr 16:23 \ft Tomotau sinasinapui ivona Paulo leta taina ginumi meagai Korinita nihenina.\f* Ka tauna nau‑kaiwemi. \p Ka kadu aitam vavaneika ana wava Kuaritusi nau‑kaiwemi.\x + \xo 16:23 \xt Dew 19:22; 1Ko 1:14.\x* \v 24 \f a \fr 16:24 \ft Vo‑vina tupwai nihenia mataina 24 mamaei. Kate Iginuma me Girisi movia tutuaina nihenia eha ta‑mamae. Wayahina, tomotau sinasinapui ivona matainana eha Paulo ya iginuma, kate munia mani tomotau itotohi iginuma nihenina. Wayahina, tuta ataina wayahina vo‑vina habuhabui yai dewa mataina 24 ini‑tawanei.\f* \s1 Paulo Yaubada Awa‑davei Ya Viama Wayahina \p \v 25 Yauke Iesu Tau Ito‑yavuha Vaneana Ahiahina anaunau‑waheyei, ka vaneana kadu awaehei Yaubada ana pata na‑ivaitemi umamaei toyoina Iesu nihenina. Tuta nonova Yaubada ya tau apa‑taputapu dewana wayahina iginuginumi. Ka tuta nonova a itoava tuta ataina wayahina eha aitam koiaka iginuma‑naia ai anamana tꞌ‑anamane‑vidoha, ka eha aitam koiaka iginuma‑naia ta‑nua‑hau. Iuna Yaubada dewana hivehivei.\x + \xo 16:25 \xt Epe 1:9; 3:5, 9; Kol 1:26; Rom 1:5.\x* \v 26 Kate tuta ataina Yaubada avaha veimeyeai dewana avo‑vi‑mahetemi tauna ya tau apa‑taputapu‑naia yai iginuma wayahina. Iuna Yaubada ya nuanua ananina tau maꞌ papani habuhabui nihenia Vaneana Ahiahina inononi, ivitumahanei, e tauna ivi‑ateteyei deina. \v 27 Nua‑uya habuhabuna mamaei Yaubada a heta‑ohota wayahina. Ka yau nuanua habuhabuka Iesu Tau Ito‑yavuha nihenina Yaubada didigana kavo‑vi‑natei tuta tuta eha a ito‑vewana wayahina! \m Ana pata deina. \m \sig Yauke Paulo\sig*