\id REV - Minaveha NT [mvn] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2017) \h Si‑vinꞌ‑omana \toc1 Si‑vinꞌ‑omana Ioni Wayahina \toc2 Si‑vinꞌ‑omana \toc3 SiV \mt1 Si‑vinꞌ‑omana \mt2 Ioni Wayahina \is1 Buki Taina Wayahina \ip Buki taina a tau ginuma ana wava Ioni. Ka tomotau habuhabui ivitumahanei Ioni taina vivane Iesu a tau hae ananina, ka Sebedi natuna, ka Iamesa vaneina. Tauna mani buki ginumi imamaei, \bk Iesu Vaneana Ahiahina Ioni Wayahina\bk*, ka \bk Ioni Ya Iginuma Naona\bk*, ka \bk Vꞌ‑inuana\bk*, ka \bk Vꞌ‑itonuna\bk*. \ip Ka yana buki taina nihenina dewa habuhabui a pai nau‑yehata wayahi kana‑iavi. Ka buki taina nihenina pai mini habuhabui imamaei, ka aitonu wayahia taina. (1) Bagibagi goyogoyona ipaipaisewa tanopi taina wayahina, ka dewaia ai pata tau ekalesia ivitavitaka, ka kadu ai pata inau‑vi‑anigika. (2) Iesu Tau Ito‑yavuha vivane Kauvea, ka tuta tepakaia wayahina aituhu aviyaivia Yaubada inau‑haviei, Iesu tomotaui vi‑peui. Ka aituhu avi bagibagi Yaubada ivihahaiei, Iesu kadu dewaia habuhabui vi‑peui. (3) Aituhu aviyaivia ihidahida ananina iuna Yaubada ivi‑ateteyei, o aituhu aviyaivia ianiga iuna Yaubada yana vona ivi‑muniei, aituhu eha yai vitumahana ivo‑haini, apaina taui habuhabui dewa ahiahina ivaniahei tauna wayahina. Buki taina ana pata nua‑vaniaha na‑veneka, ka kadu ana pata na‑ivaiteka katoha‑vi‑anaika vita tunina tunina ai tuta nihenia. \c 1 \s1 Pai Vi‑putu \m \v 1 Buki taina nihenina Iesu Tau Ito‑yavuha tauna nua‑uya si‑vinꞌ‑omanei. Tauna nua‑uyana vaniahei Yaubada wayahina, ka Yaubada ya nuanua tauna dewa habuhabui tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina ivinꞌ‑omo na‑si‑vinꞌ‑omanei, e ya tau paisewa ai vinꞌ‑omana inꞌ‑anamanei. Ka Iesu yanꞌ anelose nua‑uyana venei, e vi‑tunei omo ya tau paisewa ana wava Ioni wayahina. \x + \xo 1:1 \xt SiV 22:6.\x* \v 2 Ka yauke Ioni‑nana avaha dewaia habuhabuna adueyei ahaeyei buki taina nihenina. Ka dewaia vivane Yaubada yana vona kadu Iesu Tau Ito‑yavuha yana hae. \v 3 Aituhu aviyaivia apa‑taputapu taina ina‑iavi, e mani tomotau ina‑nononi, ka aituhu aviyaivia vona taina inononi inua‑vi‑anai, ivi‑ateteyei, akanai taui habuhabui nau‑iaiava ivaniahei. Iuna tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina, dewaia tanoi ai tuta inꞌ‑omo. \x + \xo 1:3 \xt SiV 22:7, 10.\x* \v 4 Yauke au wava Ioni, ka leta taina aginumi ava‑tawanei omomo ekalesia ai yau 7 papani Asia nihenina wayahimia. Ka yau nuanua am‑venena awawaehina kadu nua gomagomanina uvaniahei Yaubada wayahina. Tauna mamaei ataina, ka mamaei nonova, ka apaina na‑omo. Kadu yau nuanua am‑venena awawaehina kadu nua gomagomanina uvaniahei nua ai yau 7 wayahia. Taui Yaubada ya pai manuena ahihi‑vainena matana imamaei. \x + \xo 1:4 \xt NiT 3:14-15; SiV 3:1; 4:5.\x* \v 5 Ka kadu yau nuanua am‑venena awawaehina kadu nua gomagomanina uvaniahei Iesu Tau Ito‑yavuha wayahina. Tauna tau hae tunutunuhina, ka kadu tauna onoto naona anigea mini‑havine‑vavaha, ka kadu tauna tanopi ana kini\em V\em* habuhabui ai tau veimea. Tauna dewa‑vidovidoheka, ka dayahina wayahina ito‑yavuhika yaka dewa goyona wayahia. \x + \xo 1:5 \xt Kol 1:18; Sam 89:27.\x* \v 6 Ka kadu tauna vo‑vineka, e tuta ataina wayahina tauna yaka kini\em V\em*, kadu itoka avaha kavi‑tau vi‑nomu, ka tauna ya Yaubada kadu Amana wayahina kapaipaisewa. Wayahina, tauna nau‑wawani didigana kadu bagibagina imaꞌ‑vavaha. Ana pata deina. \x + \xo 1:6 \xt 1Pi 2:9; SiV 5:10; 20:6.\x* \p \v 7 Udueyei! Apaina tauna wahuma na‑opu‑me you nihenina, e tomotau habuhabui tanopia idueyei. Ika, kadu tomotaui nonova tanopia imamaei ka baimina itonei apia wayahina idueyei. Ka auyewana wayahina tau maꞌ tanopi papani tunina tunina wayahia imamaei ivi‑mohai, iuna tauna ya vinꞌ‑omana wayahina. Akanai! Ana pata deina. \x + \xo 1:7 \xt Dan 7:13; Sek 12:10; Mat 24:30; Ioni 19:34-37; 1Te 4:17.\x* \p \v 8 Yaka Kauvea Yaubada ivona, “Yauke Pai Vi‑putu kadu Pai Nau‑yehata. Tuta ataina wayahina amamaei, ka nonova amamaei, ka apaina anꞌ‑omo. Yauke Bagibagi‑vaineu.” \x + \xo 1:8 \xt SiV 21:6; 22:13.\x* \p \v 9 Yauke vaneimi Ioni. Avaha kavi‑yoko aitamoata Iesu nihenina, ka avaha tauna ya pai veimea kavaniahei, ka habuhabuka avaha inahe kavaniahei, ka kadu avaha katoha‑vi‑anaika tauna wayahina. Nonova Yaubada yana vona anaunau‑waheyei kadu Iesu yana hae ahaehaeyei. Wayahina, iyohoniu iomaneu bonabona ana wava Patimosi wayahina amamaei. \v 10 Ka yaka Kauvea yanꞌ auyewa tapanono wayahina Nuana Ahihinata nau‑vi‑anaiu, e muniua movina ananina anononi ka movina a nonona bwegigi vonavona deina, \v 11 ka ivona, “Nau‑wawanim dewaia habuhabui apaina edueyei pai nunuma nihenina eginumi, ka pai nunumana eva‑tawanei omo ekalesia ai yau 7 wayahia, vivane meagai Epesusi wayahina, ka meagai Simurina wayahina, ka meagai Perigamum wayahina, ka meagai Tiatira wayahina, ka meagai Saridisi wayahina, ka meagai Piladelipia wayahina, ka kadu meagai Laodisea wayahina.” \p \v 12 Wayahina, amagigino, e tauna ipuipupu wayahiua adueyei. Ka avaha amagigino, akanai lampa\em V\em* a pai vi‑ai ai yau 7 adueyei, ka lampa\em V\em* a pai vi‑ai‑naia a vevewana goula\em V\em* wayahina ivevewanei. \v 13 Ka niwania aitam onoto mimini adueyei ana dune itoka tomotau tupwana deina. Ka ana kwama avanana wayahina iopu a itoava aena wayahina, ka manakadana awaniana a haiona goula\em V\em* weteweteni. \x + \xo 1:13 \xt Dan 7:13; 10:5.\x* \v 14 Ka unununa kadu apanana ainua kavukavu‑vainena, tui vovouna deina, ka matana ai dune ai yabeyabena deina. \x + \xo 1:14 \xt Ese 43:2; Dan 7:9; 10:6; SiV 2:18; 19:12.\x* \v 15 Ka aena a maheta vo‑vi‑namanamani, kainumu ana wava bironese\em V\em* vovouna ibou anai deina, ka movina a nonona ananina, daudau anani itaitaina deina. \v 16 Ka wadima ai yau 7 nimana ateina si‑nai, ka awana wayahina inama manimaninina iomo, ka inamana nihona ainua. Ka tepana a maheta ani‑vainena, babau vanavana auyewa deina. \x + \xo 1:16 \xt Ebe 4:12; SiV 2:12; 19:15.\x* \v 17 Ka avaha tauna adueyei, akanai aena apeu au dune avaha aniga deina. Ka tauna nimana ateina wayahiua boui, e ivona, \mi “Eha ematamatauta. Yauke Pai Vi‑putu kadu Pai Nau‑yehata. \x + \xo 1:17 \xt Isa 44:6; 48:12; SiV 2:8; 22:13.\x* \v 18 Yauke Tau Maꞌ‑vavaha ka Yawayawaiu. Nonova aniga, kate edueyei! Yauke amaꞌ‑vavaha! Ka Aniga kadu Hadesi\em V\em* ainua aveimeyei, ka yauke awaei, kadu abou‑potei. \v 19 Akanai. Ka aviani avaha aviwavenem edueyei, nau‑wawanim eginumi aitamoata deina. Ika, aviani avaha edueyei, ka aviani tuta ataina wayahina mamaei, ka kadu aviani apaina inꞌ‑omo, dewaia eginumi‑neiei. \v 20 Dewa hivahivai ai anamana taina. Wadima ai yau 7 nimau ateiua edueyei vivane anelose ai yau 7 ekalesia ai yau 7 wayahi. Ka kadu lampa\em V\em* ai pai vi‑ai ai yau 7 edueyei vivane ekalesia ai yau 7.” \c 2 \s1 Anelose Meagai Epesusi Wayahina Yana Leta \p \v 1 Ka ivona, “Ekalesia meagai Epesusi wayahina anꞌ anelose wayahina vona taina eginumi. \mi ‘Vane taina neine taua wayahiua. Wadima ai yau 7 nimaua ateiua asi‑nai aveimeyei, ka kadu lampa\em V\em* ai pai vi‑ai ai yau 7 goula\em V\em* niwania ani‑awana. \x + \xo 2:1 \xt SiV 1:16.\x* \v 2 Avaha yam dewa, ka yam paisewa toyoina, ka kadu yam gwahea anamanei. Ka kadu avaha anamanem tomotau goyogoyoi yai dewa enau‑nikonikoiei. Ika, tupwai tomotau ivona‑vanevane taui au tau hae anani, kate wamke avaha enau‑dadani, ka avaha evaniahei, taui tau vitupu. \x + \xo 2:2 \xt 1Io 4:1.\x* \v 3 Ka eanamaneu, ka tutana mani tomotau inau‑nikonikoieu, wamke au wava esi‑nai, ka avaha inahe evaniahei tomotau‑naia wayahia. Ka vatum wayahina egwagwaheyei, ka eha eta‑ihanua. Yam dewaia habuhabui tanoi ahiahina mataua. \v 4 Kate yam dewa aitam eha yau nuanua, vivane yam dewa‑vidovidoha naona wayahiu evo‑haini. \v 5 Wayahina, nau‑wawanim aveta nonova hetana emamaei enuani. Iuna avaha epeu eopu! Ka nau‑wawanim enua‑vinana, ka emavi‑havine yam dewa naona wayahia, e ededewei deina. Aituhu eha enua‑vinana, akanai yauke anꞌ‑omo wayahima, e yam lampa\em V\em* a pai vi‑ai anꞌ‑epa‑yavunei. \x + \xo 2:5 \xt SiV 3:3.\x* \v 6 Kate aitam yam dewa ededewei ivaitem, vivane Nikolaitani yai yoko yai dewa enau‑nikonikoiei. Ika, yauke kadu yai dewa anau‑nikonikoiei.’” \p \v 7 “Aituhu aviyaivia yai nuanua vona taina Nuana Ahihinata wayahina inononi, akanai yau nuanua vona taina iomomo ekalesia wayahia ina‑nua‑haui. Aituhu aviyaivia vitaia ivane‑tawanei, akanai yauke tomotaui anꞌ‑awaehei yawai‑vavaha anꞌ ai uana inꞌ‑aniania, ka ai‑nana Yaubada ya pai maꞌ ahihi‑vainena nihenina mimini‑vavaha.” \x + \xo 2:7 \xt Nao 2:9; SiV 22:2, 19.\x* \s1 Anelose Meagai Simurina Wayahina Yana Leta \p \v 8 Ka ivona, “Ekalesia meagai Simurina wayahina anꞌ anelose wayahina vona taina eginumi. \mi ‘Vane taina neine taua Pai Vi‑putu kadu Pai Nau‑yehata wayahiua. Avaha aniga kadu avaha amini‑havine, e yawayawaiu amamaei. \v 9 Avaha anamanem vita ananina evaniahei kadu wamke tau payapayaya. Kate avonem, taum tau kaikaiwabo mataua! Ka tupwai tomotau ivonavona taui me Iudea, kate taui tau vitupu. Vona ahiahina, taui Satana ya tau awa‑dava, ka iapa‑goyogoyoem. \x + \xo 2:9 \xt 2Ko 11:14-15; SiV 3:9.\x* \v 10 Ka avonem, inahe inꞌ‑omo wayahima, kate eha ematamatauta dewaia wayahi. Vona ahiahina, apaina Satana tupwami na‑poyꞌ‑avinimi na‑yohoyohonimi, e manua yohona nihenina na‑bounimi. Ka dewaia inau‑dadanimi. Ka dewa manimaninina uvaniahei a itoava auyewa ai yau 10 ina‑iakwa wayahina. Nau‑wawanim yam vitumahana enua‑vi‑anai a itoava inahe‑naia ina‑iakwa wayahina. Ika, aituhu inau‑vi‑anigim, akanai nau‑wawanim yauke wayahiu emimini toyoina. Aituhu yam vitumahana epoyꞌ‑avini deina, akanai yawai‑vavaha a kunu‑nabanaba avenem eweteni.’” \x + \xo 2:10 \xt 2Ti 4:8; Iam 1:12.\x* \p \v 11 “Aituhu aviyaivia yai nuanua vona taina Nuana Ahihinata wayahina inononi, akanai yau nuanua vona taina iomo ekalesia wayahia ina‑nua‑haui. Aituhu aviyaivia vitaia ivane‑tawanei, akanai taui abou‑potai aniga vꞌ‑inuana wayahina, ka anigana wayahina eha aitam aviani ivaniahe.” \x + \xo 2:11 \xt SiV 20:14; 21:8.\x* \s1 Anelose Meagai Perigamum Wayahina Yana Leta \p \v 12 Ka ivona, “Ekalesia meagai Perigamum wayahina anꞌ anelose wayahina vona taina eginumi. \mi ‘Vane taina neine taua wayahiua. Yauke yau inama manimaninina kadu nihona ainua. \v 13 Avaha yam meagai anamanei. Ika, Satana ya pai manuena ananina mamaei wayahima. Tauna mamaei, kate wamke evi‑muni‑waiwaieu. Ka tuta nonova wayahina, yau tau paisewa ahiahina ana wava Anitipasi inau‑vi‑anigi yam meagai nihenina. Ika, Satana mamaei yam meagai nihenina. Ka tutana Anitipasi inau‑vi‑anigi, eha yam vitumahana wayahiua eta‑vo‑haini. Yam dewaia taina ahiahina. \v 14 Kate yam dewa tupwai eha yau nuanua deina. Tupwai tomotau yam meagai nihenina Balaam ya viwavenena goyona iawaehei kadu ivi‑muniei. Tuta nonova wayahina tauna Balaka viwavenei aituhu taui aniani ivi‑nomu yai yaubada vitupu wayahia, e aituhu me Isiraeli aninina ianiania, ka aituhu munia ikenekenene, akanai dewa goyogoyoi idedewei Yaubada matana deina. Ka munia, Balaka ana pata na‑vita‑vovoni. \x + \xo 2:14 \xt Yau 22:1–25:3; 31:16; 2Pi 2:15.\x* \v 15 Ka kadu tupwai yam meagai nihenina Nikolaitani yai yoko yai viwavenena goyona ivi‑muniei. \v 16 Wayahina, nau‑wawanim enua‑vinana. Aituhu eha enua‑vinana, vona ahiahina, tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina anꞌ‑omo wayahima, e taui idedewei deina wayahia anau‑havia inamana awaua vinꞌ‑omo wayahina.’” \p \v 17 “Aituhu aviyaivia yai nuanua vona taina Nuana Ahihinata wayahina inononi, akanai yau nuanua vona taina iomo ekalesia wayahia ina‑nua‑haui. Aituhu aviyaivia vitaia ivane‑tawanei, akanai aniani hivahivana ana wava mana\em V\em* avenei. Ka kadu hanu kavukavuna avenei, ka hanu‑naia hetaia ai wava vovouna mamaei. Ka taui ai heta hanu‑naia ivaniahei wava‑naia inꞌ‑anamanei, eha mani tomotau.” \x + \xo 2:17 \xt NiT 16:4, 14-15, 33-34; Ioni 6:48-50; Isa 62:2.\x* \s1 Anelose Meagai Tiatira Wayahina Yana Leta \p \v 18 Ka ivona, “Ekalesia meagai Tiatira wayahina anꞌ anelose wayahina vona taina eginumi. \mi ‘Vane taina neine taua Yaubada Natu‑hoina wayahiua. Matau ai dune ai yabeyabena deina, ka kadu aeu ai dune vo‑vi‑namanamani kainumu bironese\em V\em* vovouna deina. \x + \xo 2:18 \xt SiV 1:14-15.\x* \v 19 Wamke yam dewa habuhabuna, ka yam dewa‑vidovidoha, ka yam vitumahana, ka yam paisewa, ka kadu yam gwahea anamanei. Ka vona ahiahina, tuta ataina wayahina yam dewa ividoha, ka yam dewa naona ivane‑tawanei. Ahiahina. \v 20 Kate yam dewa aitam eha yau nuanua deina. Iuna wamke aitam vavine ai wava Iesibeli eawaehei. Vavinena tomotau ivonevonei, ivonavona, “Yauke aitam tau apa‑taputapu”, ka yai viwavenena goyona wayahina yau tau paisewa ieta‑naonaoi ivenau‑panipani ikenekenene, kadu yaubada vitupu ai aniani ianiania. \x + \xo 2:20 \xt 1Ki 16:31; 2Ki 9:22.\x* \v 21 Ka avaha tuta ahiahina awaehei vavine‑nana yai dewaia goyogoyoi wayahia inua‑vinana, kate eha yai nuanua, wayahina ivihahaieu. \v 22 Wayahina, vavine‑nana anꞌ‑onei inahe a pai dauva hetana. Ka aituhu aviyaivia iomomo, e vavine‑nana nui ikenekenene, ka aituhu dewaia wayahia eha inua‑vinana, akanai inahe ani‑vainena ivaniahei wayahiua. \v 23 Ka kadu natunatui muya wayahina anau‑vi‑anigi. Na‑iakwa, e tau ekalesia habuhabui inꞌ‑anamaneu vivane yauke tomotau habuhabui nuai nihenina adudueyei, ka kadu yai nuanua anamane‑yehai. Ka apaina tau ekalesia aitamoata aitamoata wayahimia, anau‑patami itomi yami dewa nau‑wawani deina. \x + \xo 2:23 \xt Sam 7:9; Ier 17:10; SiV 20:12-13.\x* \v 24 Ka itomi me Tiatira tupwami tunimi, ka itomi eha vavine‑nana yai viwavenena uta‑vi‑munie, ka kadu eha Satana ya nua‑uya hivahiva‑vainei utꞌ‑anamane. Tomotau nua‑uyana ivi‑wahani “dewa hivahiva‑vainei”, kate avonemi, dewaia vivane vitupu ana noe. Akanai, itomi ahiahimi wayahimia avona deina. Eha kadu aitam vita hetamia aboui. \v 25 Itomi nau‑wawanimi avi dewa ataina wayahimia, akanai dewaia udedewei, ka umimini toyoina a itoava anꞌ‑omo wayahimi wayahina.’” \x + \xo 2:25 \xt SiV 3:11.\x* \p \v 26 “Aituhu aviyaivia vitaia ivane‑tawanei, ka aituhu aviyaivia yau nuanua idedewei a itoava auyewa pai nau‑yehata wayahina, akanai \b \qm1 apaina tomotaui bagibagi avenei, \qm2 e taui tomotau papani habuhabui nihenia iveimeyei. \x + \xo 2:26 \xt Sam 2:8-9.\x* \qm1 \v 27 ‘Apaina tauna yau tomotau veimeyei, \qm2 ka ya pai veimea vivane toyoina \qm3 kainumu deina, \qm2 ka tauna ana pata na‑tutu‑guaguani \qm3 kunia deina.’ \b \m Yauke avaha yau bagibagi avaniahei Amau wayahina. Ka apaina yau tomotau yai bagibagi ivaniahei yauke wayahiua aitamoata deina. \v 28 Ka kadu ubwana avenei. \x + \xo 2:28 \xt SiV 22:16.\x* \v 29 Aituhu aviyaivia yai nuanua vonana Nuana Ahihinata wayahina inononi, akanai yau nuanua vonana iomo ekalesia wayahia ina‑nua‑haui.” \c 3 \s1 Anelose Meagai Saridisi Wayahina Yana Leta \p \v 1 Ka ivona, “Ekalesia meagai Saridisi wayahina anꞌ anelose wayahina vona taina eginumi. \mi ‘Vane taina neine taua wayahiua. Yaubada nuana ai yau 7 kadu wadima ai yau 7 nimaua asi‑nai aveimeyei. Yam dewa anamanei. Mani tomotau inuanua wamke yawayawaim, kate am anamana tanoi vitupu. Wamke aninigam. \x + \xo 3:1 \xt SiV 1:4, 16.\x* \v 2 Wayahina, nau‑wawanim emini, e yawaim evo‑vinei! Aituhu avi dewa ahiahina iaihanua imamaei wayahima a itoava tuta ataina wayahina, ka aituhu avi dewa ahiahina tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina inꞌ‑aniga, akanai wamke nau‑wawanim dewaia evo‑vi‑bagibagi. Iuna yam dewa habuhabui eha tunuhina yauke yau Yaubada matana wayahina. \v 3 Wayahina, nau‑wawanim aviani avaha enononi kadu aviani avaha evaniahei enuani. Ka nau‑wawanim enua‑vinana, ka vonaia evi‑ateteyei. Aituhu eha emini, akanai apaina anꞌ‑omo wayahima tau vainau aitam deinake, ka eha am pata yau vinꞌ‑omana a babau enꞌ‑anamane. \x + \xo 3:3 \xt Mat 24:43-44; SiV 2:5; 16:15; 1Te 5:2.\x* \v 4 Ka wayahima tomotau aitonuata imamaei, ka taui eha ai kwama ita‑vo‑vi‑gawami. Wayahina, apaina taui yauke nui avenavenau kwama kavukavuna wayahina. Iuna taui yai dewa ai nau‑pata tunuhina ivaniahei deina.’” \x + \xo 3:4 \xt Iud 23.\x* \p \v 5 “Aituhu aviyaivia vitaia ivane‑tawanei, akanai kwama kavukavuna ivaniahei iweteweteni tomotaui deina. Ka tuta tepakaia wayahina, eha ai wava akweu Yawai‑vavaha ana Buki wayahina. Ka Amau matana kadu tauna yanꞌ anelose mataia yauke anꞌ‑awaehei taui vivane yau tomotau. \x + \xo 3:5 \xt NiT 32:32-33; Mat 10:32; Luk 12:8.\x* \p \v 6 Aituhu aviyaivia yai nuanua vonana Nuana Ahihinata wayahina inononi, akanai yau nuanua vonana iomo ekalesia wayahia ina‑nua‑haui.” \s1 Anelose Meagai Piladelipia Wayahina Yana Leta \p \v 7 Ka ivona, “Ekalesia meagai Piladelipia wayahina anꞌ anelose wayahina vona taina eginumi. \mi ‘Vane taina neine taua ahihiuata kadu tunutunuhiu wayahiua. Kini\em V\em* Davida ya pai yavuha wayahiua mamaei. Wayahina, yauke Yaubada ya pai veimea aveimeyei. Ka aituhu aviani yauke awaei, eha aitam koiaka ana pata na‑bou‑pote. Ka aituhu aviani yauke abou‑potei, eha aitam koiaka ana pata na‑wae. \x + \xo 3:7 \xt Isa 22:22.\x* \pi1 \v 8 Wamke yam dewa anamanei. Edueyei, yauke awa‑pota tepama awae‑vavahi, ka eha aitam koiaka ana pata na‑bou‑pote. Vona ahiahina, bagibagi kikituna ana heta wayahima mamaei anamanei. Ika eihanua, kate tuta nonova wayahina a itoava tuta ataina wayahina yau vona evi‑ateteyei, kadu eha au wava evi‑ebue. \x + \xo 3:8 \xt 1Ko 16:9.\x* \v 9 Wayahina, apaina am havia anau‑vi‑nehanehai inꞌ‑omo, e aem ivi‑tupa‑gum, kadu anau‑vi‑nehanehai inꞌ‑awaehei taum adewa‑vidovidohem. Taui ivonavona taui me Iudea, kate taui tau vitupu. Taui vivane Satana ya tau awa‑dava akanai. \x + \xo 3:9 \xt SiV 2:9.\x* \v 10 Nonova am veimea avenem, vivane nau‑wawanim vatum wayahina etoha‑vi‑anaim. Ka avaha veimea tanoi evi‑ateteyei tunuhina. Wayahina, apaina nau‑dadana ananina na‑omo tau maꞌ tanopi habuhabui wayahia, kate abou‑potam, eha evaniahe akanai. \x + \xo 3:10 \xt Luk 21:19; 2Ti 2:12.\x* \v 11 Tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina amavi‑havine. Wamke nau‑wawanim aviani tuta ataina wayahina wayahima mamaei, dewaia evo‑vi‑avini. Aituhu eha, ana pata mani tomotau inꞌ‑omo, ka am kunu‑nabanaba (vivane didigam) inꞌ‑epei.’” \p \v 12 “Aituhu aviyaivia vitaia ivane‑tawanei, akanai yauke avo‑vinei ivi‑ohona ananina yauke yau Yaubada ya Manua Vito‑pota nihenina. Ka tuta tepakaia wayahina eha ini‑tawane. Ka kadu yauke yau Yaubada ana wava tomotaui ininia aginumi. Ka kadu yau Yaubada ya meagai ana wava ininia aginumi. Apaina meagai‑nana wahuma na‑opu‑me yau Yaubada wayahina, ka meagai‑nana ana wava Ierusalem Vovouna. Ka kadu yauke au wava vovouna ininia aginumi. \x + \xo 3:12 \xt Isa 62:2; 65:15; SiV 14:1; 21:2.\x* \v 13 Aituhu aviyaivia yai nuanua vonana Nuana Ahihinata wayahina inononi, akanai yau nuanua vonana iomo ekalesia wayahia ina‑nua‑haui.” \s1 Anelose Meagai Laodisea Wayahina Yana Leta \p \v 14 Ka ivona, “Ekalesia meagai Laodisea wayahina anꞌ anelose wayahina vona taina eginumi. \mi ‘Vane taina neine taua wayahiua. Yauke au wava Ana Pata Deina Yaubada ya Vona‑dabadaba wayahi. Yauke yau hae tunutunuhina kadu yau vona tunutunuhina ana noe. Ka Yaubada ya vevewana habuhabuna ivinꞌ‑omo yauke taua wayahiua. \pi1 \v 15 Avaha yam dewa anamanei. Wamke eha genanavim, kadu eha tutumim. Ia! Yau nuanua aitam wayahia evi‑nua‑dadani! \x + \xo 3:15 \xt Rom 12:11.\x* \v 16 Ika, yam dewa eha genanavina kadu eha tutumina. Wayahina, tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina awaua aiwana‑yavunem akanai. \v 17 Wamke evonavona, “Yauke avaha avi‑tau kaikaiwabo. Avaha gugua habuhabuna wayahiua anau‑gwaugwaui akanai. Wayahina au pata.” Evonavona deina, kate eha etꞌ‑anamane, yauke mataua wamke naunau‑yogum, ka goyogoyom, ka nau‑wawanim ate‑nuanuai evaniahei, ka matam goyogoyona, ka kadue wamke nagonegonem. \x + \xo 3:17 \xt 1Ko 4:8; Luk 12:21.\x* \v 18 Wayahina, amataedam nau‑wawanim wayahiua yau goulata hadahadanina ai ananata wayahina evi‑maiei. Na‑iakwa, evi‑tau kaikaiwabo‑hoim. Ka kadu nau‑wawanim kwama kavukavuna wayahiua evi‑maiei eweteni. Na‑iakwa, nagonegonem ka am ini‑yauyau ebwaei deina. Ka kadu nau‑wawanim munamuna wayahiua evi‑maiei matam enau‑munemunei. Na‑iakwa, matam ividoha, am pata edunedune. \x + \xo 3:18 \xt Isa 55:1.\x* \pi1 \v 19 Aituhu aviyaivia adune‑nuanuaiei, akanai yai dewa goyona asi‑vinꞌ‑omanei, ka vona panina wayahia anau‑vi‑avini kadu avo‑vi‑tunuhi. Wayahina, wamke nau‑wawanim yau vonana enononi ahiahina kadu enua‑vinana. \x + \xo 3:19 \xt 1Ko 11:32; Ebe 12:6; SiV 2:5.\x* \v 20 Edueyei. Baina yauke amimini awa‑pota wayahina atutu‑keakeana kadu ahonehone. Ka aituhu aviyaivia moviu inononi, ka aituhu awa‑pota iwaei, akanai yauke anu‑me, e nui anꞌ‑am, e munia taui inꞌ‑omo wayahiua, e nui anꞌ‑am.’” \x + \xo 3:20 \xt Ioni 14:23.\x* \p \v 21 “Aituhu aviyaivia vitaia ivane‑tawanei, akanai yauke anꞌ‑awaehei yauke nui yau pai manuena ahihi‑vainena hetana kamanuena. Vona ahiahina, nonova yauke vitai habuhabui avane‑tawanei. Iakwa, e yauke Amau nui tauna ya pai manuena ahihi‑vainena hetana amanuena aitamoata deina. \v 22 Aituhu aviyaivia yai nuanua vonana Nuana Ahihinata wayahina inononi, akanai yau nuanua vonana iomo ekalesia wayahia ina‑nua‑haui.” \c 4 \s1 Me Wahuma Iaiwaodu Yaubada Wayahina \p \v 1 Dewaia habuhabui tanoi iakwa, e adunedune, e tepaua aitam awa waewaena wahuma adueyei. Ka kadu movi‑nana naona anononi wayahiua ipuipupu bwegigi deina, movi‑nana ivona, “Baina evane‑mei, e avi dewa nau‑wawani apaina ivinꞌ‑omo, dewaia aviwavenem edueyei.” \x + \xo 4:1 \xt SiV 1:1, 10.\x* \v 2 Ka tuta aitamoata wayahina Nuana Ahihinata epau avane wahuma. Ka tepaua aitam pai manuena ahihi‑vainena adueyei, ka aitam koiaka hetana manuena. \x + \xo 4:2 \xt Isa 6:1.\x* \v 3 Ka tauna manuena ana dune vivane yabebenina, hanu ahiahina ainua deina, vivane iasipera\em V\em* ka karineliani\em V\em*. Ka pai manuena awaniana aitam boa mini‑vivini, ana dune ananawina, hanu aitam ana wava emeralida\em V\em* deina. \x + \xo 4:3 \xt Ese 1:28.\x* \v 4 Ka pai manuena ahihi‑vaine‑nana awaniana kadu mani pai manuena ai yau 24 imaꞌ‑vivinei, ka ononotoi anani ai yau 24 hetaia imanuena. Taui ai kwama kavukavuna, ka ununuia ai kunu‑nabanaba goula\em V\em* iweteweteni. \x + \xo 4:4 \xt SiV 3:18.\x* \v 5 Ka pai manuena ahihi‑vaine‑nana wayahina dewa ivinꞌ‑omo‑nananena, vivane vonaina, ka dududui, ka anitana. Ka kadu pai manuena ahihi‑vaine‑nana tepana lampa\em V\em* ai yau 7 iyabeyabena, vivane Yaubada nuana ai yau 7. \x + \xo 4:5 \xt Ese 1:13; Sek 4:2; SiV 1:4; 8:5; 11:19; 16:18.\x* \v 6 Ka kadu pai manuena ahihi‑vaine‑nana tepana aitam amane mamaei, ana dune navu gelasi deina, ka mahemaheina, wei deina. \p Ka amanena nihenina ka kadu pai manuena ahihi‑vaine‑nana awaniana vahitau yawayawai na nau‑punina imini‑vivinei. Ka matai habuhabui inini ibwaei, akanai tepaia kadu munia. \x + \xo 4:6 \xt Ese 1:5-10, 22; 10:14.\x* \v 7 Ka vahitau yawayawaina naona ana dune lioni\em V\em* deina, ka vꞌ‑inuana ana dune bulumakau\em V\em* deina, ka vꞌ‑itonuna tepana onoto tepana deina, ka vi‑nau‑punina ana dune manubada yaveyaveha deina. \v 8 Ka vahitau aitamoata aitamoata papei ai yau 6, ka matai habuhabui awaniai ibwaei, kadu matai papei ibwaei, vivane hetaia kadu ipuia. Ka tuta habuhabuna wayahina, ika auyewa kadu ioyoma, vahitau‑naia ivonavona, \b \qm1 “Ahihinata, ahihinata, ahihinata! \qm2 Kauvea Yaubada Bagibagi‑vavaha ahihinata. \qm1 Tauna nonova mamaei, \qm2 ka ataina mamaei, \qm3 ka kadu tuta tepakaia wayahina na‑omo.” \x + \xo 4:8 \xt Isa 6:2-3; Ese 1:18; 10:12.\x* \b \p \v 9 Ka avi tuta vahitau‑naia yawayawai Tau Maꞌ‑vavaha pai manuena ahihi‑vainena hetana manuena iawa‑davedavei, o avi tuta iapa‑vidovidohei, o avi tuta inau‑kaiwei, \v 10 akanai, ononotoi anani ai yau 24 ivi‑tupa‑gum tauna matana, ka kadu taui Tau Maꞌ‑vavaha iawa‑davedavei. Ka taui ai kunu‑nabanaba goula\em V\em* iepei, ka pai manuena ahihi‑vaine‑nana matana ibou‑opuei, ka ivonavona, \x + \xo 4:10 \xt SiV 7:10; 19:4.\x* \b \qm1 \v 11 “Wamke yama Kauvea kadu yama Yaubada, \qm2 ka nau‑wawaniai didigam avo‑vi‑natei, \qm3 ka awa‑davedavem, \qm1 ka kadu wamke nau‑wawanim \qm2 bagibagi evaniahei. \qm1 Iuna wamke dewa habuhabuna evevewanei. \qm2 Taum am heta yam nuenuea evevewanei, \qm1 ka taui imamaei kadu taui yawai \qm2 ivinꞌ‑omo taum am heta wayahima.” \c 5 \s1 Pai Ginuma Nunumina \p \v 1 Ka tauna pai manuena ahihi‑vaine‑nana hetana manuena nimana ateina nihenina pai ginuma nunumina adueyei. Ka iginuma mamaei nihenina kadu upuna, ka pai bou‑pota ai yau 7 ibou‑potei. \x + \xo 5:1 \xt Isa 29:11; Ese 2:9-10.\x* \v 2 Ka aitam anelose bagibagina adueyei, ka tauna movina ananina vivi‑hone, vi‑tanatanai, “Koiaka Yaubada awaehei pai bou‑pota taina na‑bwege‑yavunei, e pai ginuma nunumina na‑yaveni?” \v 3 Kate eha aitam koiaka ana pata. Tau maꞌ wahuma, ka tau maꞌ tanopi, ka kadu tau maꞌ tanopi nihenina eha ai pata pai ginuma nunumina iyaveni. Taui eha ai pata nihenina idune‑nuie. \v 4 Wayahina yauke anua‑vita ananina kadu avi‑mohai, iuna eha aitam koiaka ita‑vaniahe ana pata pai ginuma nunumina na‑yaveni o na‑dune‑nuie. \p \v 5 Ka aitam ononotoi anani wayahia voneu, ivona, “Eha evi‑mohai! Edueyei! Dede Iuda yai Lioni\em V\em*, vivane Davida Wanohina, vane‑tawanei. Wayahina, tauna ana pata pai ginuma nunumina a pai bou‑pota na‑bwege‑yavunei, kadu ana pata pai ginuma nunumina na‑yaveni.” \x + \xo 5:5 \xt Nao 49:9; Isa 11:1, 10; SiV 22:16.\x* \p \v 6 Ka pai manuena ahihi‑vaine‑nana niwanina aitam Lami\em V\em* mimini adueyei. Ka vahitau yawayawai na nau‑punina kadu ononotoi anani ai yau 24 imimini‑vivinei. Ka Lami‑nana\em V\em* ana dune vivane aviyaivia avaha inau‑vi‑anigi. Ka tauna tonana ai yau 7, kadu matana ai yau 7. Ka mata‑nana vivane Yaubada nuana ai yau 7, ka Yaubada vi‑tunei iomo tanopi habuhabuna wayahina, e ini‑keyekeyei. \x + \xo 5:6 \xt Sek 4:10; Ioni 1:36; SiV 13:8.\x* \v 7 Ka Lami‑nana\em V\em* omo, ka pai ginuma nunumina tauna pai manuena ahihi‑vaine‑nana hetana manuena nimana ateina wayahina epei. \v 8 Ka avaha epei, e vahitau yawayawai na nau‑punina ka ononotoi anani ai yau 24 nui ivi‑tupa‑gum Lami‑nana\em V\em* matana. Ka aitamoata aitamoata wayahia yai pai viam‑toutou ipoyꞌ‑avini, ka kadu gaeba goula\em V\em* ipoyꞌ‑avini, ka pai mau dibidibina gaebaia nau‑vi‑anai, ka pai mau vivane tau ekalesia yai viama. \x + \xo 5:8 \xt SiV 8:3-4; Sam 141:2.\x* \v 9 Ka ahe vovouna iaheahei, ivona, \b \qm1 “Vona ahiahina, wamke am pata \qm2 pai ginuma nunumina enꞌ‑epei, \qm1 kadu am pata a pai bou‑pota \qm2 ebwege‑yavunei eyaveni. \qm1 Iuna wamke avaha eawaehei \qm2 inau‑vi‑anigim, \qm1 ka dayahim wayahina tomotau evi‑maiei \qm2 Yaubada wayahina. \qm1 Ka tomotaui vivane dede \qm2 aitamoata aitamoata wayahia, \qm1 ka movi \qm2 aitamoata aitamoata wayahia, \qm1 ka yoko \qm2 aitamoata aitamoata wayahia, \qm1 ka kadu papani \qm2 aitamoata aitamoata wayahia. \x + \xo 5:9 \xt Sam 96:1; 98:1.\x* \qm1 \v 10 Ka evi‑nua‑dadani evevewanei‑neiei \qm2 ivi‑tau maꞌ wahuma \qm3 Yaubada ya pai veimea nihenina, \qm1 kadu evevewane‑neiei ivi‑tau vi‑nomu \qm2 Yaubada wayahina. \qm3 Ka apaina tanopia iveimeyei.” \x + \xo 5:10 \xt NiT 19:6; Isa 61:6; SiV 1:6; 20:6.\x* \b \p \v 11 Ka adune‑havine ka anelose habu‑vainei movi anononi, taui ai yau kaiwadi, 100,000,000 deina, o kadi ai vi‑am 1,000,000 hetana. Ka pai manuena ahihi‑vaine‑nana ka vahitau yawayawai, ka kadu ononotoi anani imini‑vivinei. \x + \xo 5:11 \xt Dan 7:10; Ebe 12:22.\x* \v 12 Ka taui movi anani wayahia iaheahe, ivonavona, \b \qm1 “Lami\em V\em* taina inau‑vi‑anigi. \qm2 Ka tauna nau‑wawani pai veimea, \qm3 ka gugua patai ani‑vainena, \qm2 ka nua‑uya, ka bagibagi, \qm3 ka apa‑vidovidoha, ka didiga, \qm2 ka kadu yama awa‑dava vaniahei!” \b \p \v 13 Iakwa, e tau maꞌ wahuma habuhabui, ka tau maꞌ tanopi habuhabui, ka tau maꞌ tanopi ipuna habuhabui, ka tau maꞌ hawana habuhabui, ka vahitau habuhabui hawana nihenia imamaei nui iaheahe, anononi, ivonavona, \b \qm1 “Tauna pai manuena ahihi‑vaine‑nana wayahina \qm2 kadu Lami‑nana\em V\em* wayahina \qm1 ainua nau‑wawani awa‑dava, \qm2 ka apa‑vidovidoha, ka didiga, ka pai veimea \qm3 ivaniahei tuta eha a ito‑vewana wayahina.” \b \p \v 14 Ka vahitau yawayawai na nau‑punina ivona, “Ika. Ana pata deina.” Ka ononotoi anani ivi‑tupa‑gum iaiwaodu. \c 6 \s1 Pai Ginuma Nunumina A Pai Bou‑pota Ai Yau 6 \p \v 1 Ka yauke adunedune, e Lami‑nana\em V\em* pai ginuma nunumina a pai bou‑pota naona bwege‑yavunei. Ka aitam vahitau yawayawai wayahia movina anitana deina anononi, ivona, “Enꞌ‑omoi.” \x + \xo 6:1 \xt SiV 4:6; 5:1.\x* \v 2 Ka adunedune, ka tepaua aitam osi\em V\em* kavukavuna mimini adueyei, ka a tau vi‑ata nimana nau‑havia a pwapwayovu poyꞌ‑avini. Ka tauna a kunu‑nabanaba vaniahei, e vi‑ata ine tau vane‑tawane deina, ka ya nuanua papani habuhabuna vi‑peui. \x + \xo 6:2 \xt Sek 1:8; 6:1-6.\x* \p \v 3 Ka Lami‑nana\em V\em* pai ginuma nunumina a pai bou‑pota vꞌ‑inuana bwege‑yavunei. Ka vꞌ‑inuana vahitau yawayawai wayahia movina anononi, ivona, “Enꞌ‑omoi.” \v 4 Akaka kadu aitam osi\em V\em* omo, ka tauna yabebenina ai ananata deina, ka a tau vi‑ata bagibagi vaniahei, e tauna ana pata maꞌ gomagomanina tanopia nꞌ‑epa‑yavunei, ka tauna ana pata tomotau veimeyei taui yaiai inau‑vi‑anigi. Ka tauna inama ananina vaniahei. \p \v 5 Ka Lami‑nana\em V\em* pai ginuma nunumina a pai bou‑pota vꞌ‑itonuna bwege‑yavunei. Ka vꞌ‑itonuna vahitau yawayawai wayahia movina anononi, ivona, “Enꞌ‑omoi.” Ka adunedune, ka tepaua aitam osi\em V\em* nigenigena mimini adueyei, ka a tau vi‑ata aitam pai ito‑pwapwa aniani wayahina nimana poyꞌ‑avini. \v 6 Ka aitam putuna anononi vahitau yawayawai wayahia, a nonona movina deina, ka movi‑nana osi\em V\em* a tau vi‑ata vonei, ivona, “Tomotau ai nau‑pata yai paisewa auyewa aitamoata wayahina kikituna, vivane witi\em V\em* a ito‑pwapwa\f a \fr 6:6 \ft Ito‑pwapwa taina eha ananina, kadi 1 \+sls lita\+sls* ana pata deina. (Edu \+sls lita\+sls* \fqa Vona nihenina.)\f* aitamoata, o kadi bali\em V\em* a ito‑pwapwa aitonu. Ka eha olive\em V\em* wetona evi‑goyoi, ka eha waina\em V\em* evi‑goyoi.” \p \v 7 Ka Lami‑nana\em V\em* pai ginuma nunumina a pai bou‑pota vi‑nau‑punina bwege‑yavunei. Ka vi‑nau‑punina vahitau yawayawai wayahia movina anononi, ivona, “Enꞌ‑omoi.” \v 8 Ka adunedune, ka tepaua aitam osi\em V\em* mimini adueyei, ka ana dune tau mate wagana deina, ka a tau vi‑ata ana wava Aniga, ka kadu tauna munina nepena Hadesi\em V\em* vi‑muniei. Ka taui bagibagi ivaniahei, e tomotau inau‑vi‑anigi. Aituhu tau maꞌ tanopi habuhabui katana‑vewani gwau ai yau 4 wayahia, akanai Aniga a niam nui ai pata gwau aitamoata wayahia inau‑vi‑anigi inama wayahina, ka am navovo wayahina, ka muya wayahina, ka kadu vahitau udaudana wayahia. \x + \xo 6:8 \xt Ese 14:21; 5:17; Ier 15:1-3.\x* \p \v 9 Ka Lami‑nana\em V\em* pai ginuma nunumina a pai bou‑pota vi‑5‑na bwege‑yavunei. Ka vi‑nomu a pai vi‑ai ipuna adunedune, e tomotau nuai adueyei. Tuta nonova wayahina tanopia Yaubada yana vona ivitumahanei kadu ihaehaeyei toyoina. Wayahina, ai havia inau‑vi‑anigi. \v 10 Ka taui movi anani ivivi‑hone, ivonavona kadu ivi‑tanatanai, “Kauvea, wamke Tau Bagibagi‑vainem! Ka wamke ahihimata ka tunutunuhim. Itoai avaha apotapota a itoava wamke tau maꞌ tanopi enau‑yanahi wayahina, e ai dewa‑yaiyai evi‑nua‑dadani evenei ivaniahei, vivane ai nau‑pata ama aniga wayahi. Ka ai vi‑am auyewa kadu nau‑wawaniai apotapota?” \v 11 Ka yai vonana iakwa, e aitamoata aitamoata wayahia kwama kavukavuna ka mamanaina ivaniahei, ka aitam movi vonei, ivona, “Itomi nau‑wawanimi yaiami kadu vavaneimi upotapotai. Iuna tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina, e tau maꞌ tanopi taui inau‑vi‑anigi taumi aitamoata deinake. Wayahina, nau‑wawanimi upotapota a itoava avaha taui habuhabui ai yau inau‑yehai iakwa wayahina.” \x + \xo 6:11 \xt SiV 7:9, 13; 19:14.\x* \p \v 12 Ka adunedune, e Lami‑nana\em V\em* pai ginuma nunumina a pai bou‑pota vi‑6‑na bwege‑yavunei. Ka yoyoyo ananina si‑putu, ka babau vi‑nigenige, kwama moimoiana nigenigena goti\em V\em* vutuvutuna wayahina inau‑vevewanei deina,\x + \xo 6:12 \xt Mat 24:29; Dew 2:20; SiV 8:12; 11:13; 16:18.\x* \v 13 ka wadima wahuma ipeu iopu‑me tanopia, ai madaiba uana pai nau‑yehata memeanina imaumaua tanopia yahina bagibagina hunahuna wayahina deina. \x + \xo 6:13 \xt Isa 34:4.\x* \v 14 Ka wahuma adueyei nunumi maiova, ana dune pai ginuma nunumina tomotau inunumi deina. Ka tanopia adunedune, ka oya aitamoata aitamoata kadu bonabona aitamoata aitamoata adueyei ai avutu ivenau‑tawanei. \x + \xo 6:14 \xt SiV 16:20.\x* \p \v 15 Ka kini\em V\em* habuhabui tanopia, ka kini\em V\em* natunatui, ka tau nau‑havia ai tau veimea, ka tau kaikaiwabo, ka tau bagibagi, ka tau paisewa‑kavokavovo aitamoata aitamoata, ka taui ai pata ai heta yawai iveimeyei, aitamoata aitamoata wayahia inovo‑tawanei ineine guba wayahia, o kadi oya ai hanu anani wayahia ihivahivai. \x + \xo 6:15 \xt Isa 2:10, 19, 21.\x* \v 16 Ka ivivi‑hone oya wayahia, o hanu wayahia, ivonavona, “Oya! Hanu! Upeupeu ka uopupu‑me hetaia! Ka uhivai tauna pai manuena ahihi‑vaine‑nana hetana manuena tepana wayahina, ka uhivai Lami‑nana\em V\em* ya nua‑goyo wayahina! \x + \xo 6:16 \xt Luk 23:30.\x* \v 17 Iuna taui ainuai yai nua‑goyo anꞌ auyewa avaha omoi, ka eha aitam koiaka ana pata taui mataia na‑mini.” \x + \xo 6:17 \xt Ioe 2:11; Mal 3:2.\x* \c 7 \s2 Anelose Me Isiraeli Ai Yau 144,000 Vo‑pwatei \p \v 1 Dewaia tanoi iakwa, e anelose ai yau na nau‑punina adueyei imimini tanopi a papani ai yau na nau‑punina wayahia. Ka anelose‑naia yahina ai yau na nau‑punina ipoyꞌ‑avini. Wayahina, eha aitam yahina ana pata na‑huna tanopi wayahina, o hawana wayahina, o ai wayahia. \x + \xo 7:1 \xt Ier 49:36; Dan 7:2.\x* \v 2 Ka kadu aitam anelose adueyei ponimanea vanevane. Ka tauna wayahina vivane Yaubada Yawayawaina ya pai ainana. E tauna movina ananina wayahina vi‑hone anelose na nau‑punina wayahia, vivane taui yai bagibagi mamaei, e tanopi ka hawana ivi‑goyoi, ka tauna ivona, \v 3 “Eha tanopi, o hawana, o ai uvi‑goyo. Upotapota a itoava pai ainana yaka Yaubada ya tau paisewa tepaia avo‑pwatei na‑iakwa wayahina.” \x + \xo 7:3 \xt Ese 9:4, 6; SiV 9:4.\x* \v 4 Ka tomotau‑naia pai ainana ivaniahei ai yau anononi, vivane 144,000 me Isiraeli yai dede habuhabui wayahia deina. \x + \xo 7:4 \xt SiV 14:1, 3.\x* \v 5 Dede Iuda wayahina tomotau 12,000 pai ainana tepaia ivaniahei, ka dede Reubeni wayahina tomotau 12,000, ka dede Gadi wayahina tomotau 12,000, \v 6 ka dede Asera wayahina tomotau 12,000, ka dede Napitali wayahina tomotau 12,000, ka dede Manase wayahina tomotau 12,000, \v 7 ka dede Simeoni wayahina tomotau 12,000, ka dede Levi wayahina tomotau 12,000, ka dede Isakara wayahina tomotau 12,000, \v 8 ka dede Sebuluni wayahina tomotau 12,000, ka dede Iosepa wayahina tomotau 12,000, ka dede Beniamina wayahina tomotau 12,000 pai ainana tepaia ivaniahei. \s2 Yoko Ani‑vainena \p \v 9 Ka dewana iakwa, e adunedune ka yoko ani‑vainena tepaua adueyei, ka eha aitam koiaka ana pata ai yau na‑iavi. Tomotaui iomo pai veimea aitamoata aitamoata wayahia, ka dede aitamoata aitamoata wayahia, ka yoko aitamoata aitamoata wayahia, ka kadu movi aitamoata aitamoata wayahia iomomoi. Ka taui imimini pai manuena ahihi‑vaine‑nana matana wayahina kadu Lami‑nana\em V\em* matana. Ka habuhabui ai kwama kavukavuna ka mamanaina, ka nimaia idabewaga ipoyꞌ‑avini. \v 10 Ka movi ananina ivivi‑hone, ivonavona, \b \qm1 “Yama Yaubada pai manuena \qm2 ahihi‑vaine‑nana hetana manuena. \qm1 Ka ama ito‑yavuha yama Yaubada \qm2 wayahina vinꞌ‑omo, \qm1 kadu Lami‑nana\em V\em* \qm2 wayahina vinꞌ‑omo.” \x + \xo 7:10 \xt SiV 4:10; 5:6-7.\x* \b \m \v 11 Ka pai manuena ahihi‑vaine‑nana awaniana, ka ononotoi anani awaniaia, ka kadu vahitau yawayawai na nau‑punina awaniaia anelose habuhabui imimini‑vivinei. Ka taui ivi‑tupa‑gum, ivi‑kabubu tepaia tanopia pai manuena ahihi‑vaine‑nana matana, ka habuhabui Yaubada wayahina iawa‑dava. \v 12 Ivonavona, \b \qm1 “Ana pata deina, vona‑vavaha! \qm2 Yama Yaubada nau‑wawani \qm1 awa‑dava, ka didiga, \qm2 ka nua‑uya, ka nau‑kaiwa, \qm1 ka apa‑vidovidoha, ka pai veimea, \qm2 ka bagibagi vaniahei, \qm1 kadu tauna nau‑wawani \qm2 dewaia wayahina mamaei, \qm1 tuta eha a ito‑vewana wayahina. \qm2 Ana pata deina!” \x + \xo 7:12 \xt SiV 5:12.\x* \b \p \v 13 Iakwa, e ononotoi anani wayahia aitam vi‑tanaieu, ivona, “Tomotau taina ai kwama kavukavuna ka mamanaina avi tomotau? Taui aveta baina wayahina ivinꞌ‑omo?” \p \v 14 Ka yauke avona‑nau‑pata, avona, “Bada, wamke eanamanei, yauke eha.” \p Wayahina tauna voneu, ivona, \mi “Tomotau taina tanopia imamaei nau‑dadana ani‑vainena ana tuta nihenina, ka inahe ivaniahei, kadu ivane‑tawanei. Taui ai kwama inosi‑neiei Lami‑nana\em V\em* dayahina nihenina, ka dayahina kwamaia vo‑vi‑kavukavui. \x + \xo 7:14 \xt Dan 12:1; Mat 24:21.\x* \v 15 Wayahina, taui imamaei Yaubada ya pai manuena ahihi‑vaine‑nana matana wayahina, ka tauna ya Manua Vito‑pota wahuma nihenina aviani ya nuanua, taui idedewei auyewa kadu ioyoma. Ka tauna pai manuena ahihi‑vaine‑nana wayahina manuena dune‑vi‑avini, kadu tauna dewa goyona habuhabui wayahia bou‑potai eha ivaniahe. \v 16 Wayahina, tuta tepakaia wayahina, eha kadu aitam tuta wayahina taui am inavovo, ka eha kadu aitam tuta wayahina magai nꞌ‑ayaya. Ka babau weweavina o mani dewa weweavina eha ana pata nꞌ‑apu‑yayai iviviha. \x + \xo 7:16 \xt Isa 49:10.\x* \v 17 Iuna Lami‑nana\em V\em* yai tau dune‑vi‑avina. Ka tauna pai manuena ahihi‑vaine‑nana niwanina mamaei, ka tauna ya nuanua na‑eta‑naoi, e daudau yawayawai ivaniahei inimnim. Ka tuta tepakaia wayahina, Yaubada taui mata‑inui habuhabui yai nua‑vita wayahina na‑nau‑wohi‑yavunei ina‑iakwa.” \x + \xo 7:17 \xt Isa 25:8; Sam 23:2; SiV 21:4.\x* \c 8 \s1 Pai Ginuma Nunumina A Pai Bou‑pota Vi‑7‑na \p \v 1 Ka Lami‑nana\em V\em* pai ginuma nunumina a pai bou‑pota vi‑7‑na bwege‑yavunei. Ka wahuma genugenuanina a itoava tuta kutakutana iakwa wayahina. Tuta‑nana a vi‑manamana deina, aituhu babau aitamoata katana‑vewani ainua, ka aitamoata ana heta kanꞌ‑epei. \v 2 Ka tuta‑nana kutakutana iakwa, e anelose ai yau 7 Yaubada matana imimini adueyei, ka aitamoata aitamoata wayahia yai bwegigi ivaniahei. \v 3 Ka kadu aitam anelose adueyei. Ka tauna aitam pai mau a pai vi‑ai goula\em V\em* nimana, omo, e vi‑nomu a pai vi‑ai goula\em V\em* matana mini. Ka tauna pai mau ani‑vainena vaniahei vivane nau‑wawani tau ekalesia yai viama nui vi‑nomui vi‑nomu a pai vi‑ai goula\em V\em* hetana. Ka vi‑nomu a pai vi‑ai tanoi pai manuena ahihi‑vaine‑nana matana mamaei. \x + \xo 8:3 \xt SiV 5:8; NiT 30:1-3.\x* \v 4 Ka vi‑nomu a pai mau ana bawa kadu tau ekalesia yai viama, ainua ivanevane Yaubada matana anelose‑nana nimana wayahina. \p \v 5 Iakwa, e anelose‑nana ya pai vi‑ai epei, e ai ananata vi‑nomu a pai vi‑ai tanoi wayahina vi‑nau‑vi‑anai, ka onei iopu tanopia. Ka anitana, ka dududui, ka vonaina ivi‑putu ka kadu yoyoyo si‑putu. \x + \xo 8:5 \xt Lev 16:12; NiT 19:16-19; SiV 11:19; 16:18.\x* \s1 Ivi‑putu Bwegigi Ivaivaini \p \v 6 Dewana iakwa, e anelose‑naia bwegigi ai yau 7 wayahia ivo‑vi‑aiaia ina‑vaini. \v 7 Ka anelose naona tauna ya bwegigi vaini, e hanu wei toyoina ka aya‑popouna, ka tutumi‑vainena ivinꞌ‑omo ai ananata wayahina kadu dayaha wayahina, ka habuhabui onei iopu atuatuna tanopia. Aituhu tanopi habuhabuna katana‑vewani papani aitonu wayahia, akanai papani aitamoata wayahia anai. Papani tanoi nihenina tano habuhabui anai, ka ai habuhabui anai, ka kadu wetau ananawina habuhabui anai iakwa. \x + \xo 8:7 \xt Ese 38:22; Ioe 2:30; NiT 9:23-26.\x* \p \v 8 Ka anelose vꞌ‑inuana tauna ya bwegigi vaini, e aitam amane oya ananina ananata deina onei iopu hawana nihenina. Ka aituhu hawana katana‑vewani papani aitonu wayahia, akanai papani aitamoata wayahia vi‑dayaha. \v 9 Ka papani taina nihenina vahitau habuhabui ianiga, ka amanena kadu wae habuhabui vita‑vovoni iakwa. \p \v 10 Ka anelose vꞌ‑itonuna tauna ya bwegigi vaini, e wadima ananina ananata, ana dune odama deina, wahuma ipeu iopu tanopi a daudau wayahia. Ka aituhu tanopi a daudau kadu a tovoha habuhabui katana‑vewani papani aitonu wayahia, akanai wadima‑nana daudau‑naia papani aitamoata wayahia vi‑goyoi. \v 11 Wadima‑nana ana wava Honahonana. Ka daudau habuhabui papani‑nana nihenina ivi‑honahona. Ka tomotau yoko habuhabui daudau honahonai inimnim, e ianianiga. \x + \xo 8:11 \xt Ier 9:15.\x* \p \v 12 Ka anelose vi‑nau‑punina tauna ya bwegigi vaini, e babau igoyo. Aituhu babau katana‑vewani papani aitonu wayahia, akanai papani aitamoata wayahia vi‑novanovana, ka wahava deina, papani aitamoata papani aitonu wayahia vi‑novanovana, ka kadu wadima deina, papani aitamoata papani aitonu wayahia vi‑novanovana. Habuhabui yai maheta ihanua. Wayahina, auyewa nihenina, tuta aitamoata tuta aitonu wayahia vivane novanovanina, ka kadu ioyoma nihenina, akanai tuta aitamoata tuta aitonu wayahia vivane novanovanina. \x + \xo 8:12 \xt Ese 32:7; SiV 6:12-13.\x* \p \v 13 Ka yauke dewaia tanoi wayahia adunedune, ka manubada wahuma adueyei, you niwania yaveyaveha, ka movina ananina wayahina vivi‑hone anononi, ivona, “Aioi! Aioi! Aioi, itomi tau maꞌ tanopi wayahimi. Iuna tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina, e anelose‑naia aitonu itupwa yai bwegigi ina‑vaini, e vita‑vainena inꞌ‑omo!” \x + \xo 8:13 \xt SiV 9:12; 11:14.\x* \c 9 \s1 Bwegigi Pai Nau‑yehata Aitonu \s2 Aioi Naona \p \v 1 Ka anelose vi‑5‑na tauna ya bwegigi vaini, e aitam wadima adueyei, ka wadima‑nana avaha wahuma ipeu iopu tanopia. Ka wadima‑nana Guba ananina a pai yavuha vaniahei. \x + \xo 9:1 \xt SiV 20:1.\x* \v 2 E tauna Guba‑nana waei, e bawa ani‑vainena vinꞌ‑omo vanevane, ka bawa‑nana ana dune kwau ananina deina. Ka babau kadu wahuma vi‑novanovana. \x + \xo 9:2 \xt Nao 19:28; Ioe 2:2, 10; NiT 10:12-15.\x* \v 3 Ka bawa‑nana wayahina amane habuhabui iopupu‑me tanopia. Amane‑naia ai dune wakipou tupwana deina, kate taui yai pohavu ivaniahei weweda deina. \v 4 Ka taui ai veimea ivaniahei anononi, vivane wetau, ka baguna, ka ai habuhabuna vito‑potai wakipou‑naia wayahia. Eha ai pata dewaia ivi‑goyo. Kate aituhu avi tomotau eha pai ainana Yaubada wayahina tepaia ta‑mamae, akanai wakipou‑naia ai pata tomotaui ivo‑vihavihai. \x + \xo 9:4 \xt SiV 7:3.\x* \v 5 Eha ai pata inau‑vi‑anigi, kate ai pata ivo‑vihavihai, kadu ai pata viha ani‑vainena ivenevenei a itoava wahava ai yau 5 ina‑iakwa wayahina. Ka viha‑nana vivane weweda yai pohavu deina. \v 6 Ka wahavaia nihenia tomotau habuhabui yai nuanua inꞌ‑aniga. Wayahina, inaunau‑nene aniga wayahina, kate inene‑wayohe, iuna aniga na‑novo‑tawanei, eha ai pata inꞌ‑aniga. \x + \xo 9:6 \xt Iob 3:21; Ier 8:3.\x* \v 7 Ka wakipou‑naia ai dune osi\em V\em* avaha ivo‑vi‑aiaia havia wayahina. Ununuia amane kunu‑nabanaba goula\em V\em* deina iweteweteni. Ka tepai ai dune tomotau tepai ai dune deina. \x + \xo 9:7 \xt Ioe 2:4.\x* \v 8 Ka apanai vaivine apanana mamanaina deina, ka nihoi lioni\em V\em* nihoi deinake. \x + \xo 9:8 \xt Ioe 1:6.\x* \v 9 Ka manakadai ibou‑potepotei pai bou‑pota wayahia, ka pai bou‑pota‑naia ai nau‑vevewana ai dune kainumu deina. Ka papei putuna ani‑vainena, a nonona anitana deina, o kadi a nonona osi\em V\em* habuhabui inau‑bwanunua havia wayahina deina, o kadi a nonona pai nau‑havia a pai vi‑ata osi\em V\em* itaitaini habuhabui ivenavenau deina. \x + \xo 9:9 \xt Ioe 2:5.\x* \v 10 Ka kadu hiui nihenina tonana mamaei, weweda hiui deina. Ka hiui wayahia ai pata tomotau itonatonai, ka wahavaia ai yau 5 nihenia iviviha ani‑vainena. \v 11 Ka kadu ai tau veimea aitam anelose. Tauna vivane Guba‑nana a tau dune‑vi‑avina, ka tauna ana wava me Ebereu movia ivona “Abadoni”, ka me Girisi movia ivona “Apolioni”. Ainua a vo‑vina vivane “Tau Vita‑vovona”. \p \v 12 Ka aioi naona iakwa, ka aioi ainua iomomo. \s2 Aioi Vꞌ‑inuana \p \v 13 Ka anelose vi‑6‑na tauna ya bwegigi vaini, e aitam movi anononi omomo pai vi‑nomu goula\em V\em* tonana wayahina. Pai vi‑nomu tanoi Yaubada matana mimini. \v 14 Ka movi‑nana anelose vi‑6‑na na bwegigina wayahina ivona, “Anelose‑naia ai yau na nau‑punina daudau ananina, ana wava Daudau Eupiratesi, nihenina yohoyohoni imamaei eyavuhi.” \v 15 E tauna omo yavuhi. Nonova Yaubada anelose‑naia vo‑vi‑aiaia, ka hivei vivane babau‑nana wayahina, ka auyewana wayahina, ka wahava‑nana wayahina, ka kadu ponimanana wayahina ivinꞌ‑omo. Ka yai paisewa taina. Tau maꞌ tanopi habuhabui wayahia, aituhu katana‑vewani gwau aitonu wayahia, gwau aitamoata ina‑nau‑vi‑anigi. \x + \xo 9:15 \xt SiV 8:7-12.\x* \p \v 16 Ka anelose‑naia ai tau nau‑havia osi\em V\em* ivi‑ata ai yau anononi vivane 200,000,000. \v 17 Ka yau dune nihenina osi‑naia\em V\em* ka ai tau vi‑ata‑naia ai dune adueyei taina deina. Taui manakadai ibou‑potei pai bou‑pota wayahia. Ka pai bou‑pota‑naia tupwai yabebenina, ai ananata ana dune deinake. Ka tupwai nigenigena, hawana ito‑niuna ana dune deina. Ka tupwai kovukovuna, sulipura\em V\em* deina. Ka osi‑naia\em V\em* ununui ai dune lioni\em V\em* ununui deina, ka awawai wayahia ai ananata, ka bawa, ka kadu sulipura\em V\em* ivinꞌ‑omo‑nananena. \v 18 Ka dewaia aitonu awawai wayahia ivinꞌ‑omo‑nananena, vivane ai ananata, ka bawa, ka kadu sulipura\em V\em*, tau maꞌ tanopi habuhabui wayahia, aituhu katana‑vewani gwau aitonu wayahia, gwau aitamoata ina‑nau‑vi‑anigi deina. \v 19 Iuna osi‑naia\em V\em* yai bagibagi awaia kadu hiuia imamaei. Ka hiui mwata deina, iuna hiuia ununui imamaei, ka ununuia wayahina osi‑naia\em V\em* tomotaui ai gonia ivenevenei. \p \v 20 Ka dewaia eha tau maꞌ tanopi habuhabui ita‑nau‑vi‑anigi. Tupwai imamaei, kate taui ununui toyoina. Wayahina, taui yai dewa goyona wayahia eha ita‑nua‑vinana. Yai dewaia vivane nua gawagawamina wayahia iaiwaodu, ka itupwana tunina tunina nimaia inau‑vevewane‑neiei wayahia iaiwaodu, tupwai goula\em V\em* wayahina, ka tupwai siliva\em V\em* wayahina, ka tupwai bironese\em V\em* wayahina, ka tupwai hanu wayahina, ka tupwai iai‑tai ai wayahina. Dewaia habuhabui dewa vitupu. Iuna itupwana eha ai pata idunedune, ka eha ai pata ivanevaneneha, ka eha ai pata ini‑awana. \x + \xo 9:20 \xt SiV 16:9, 11; Sam 115:4-7; 135:15-18; Dan 5:23.\x* \v 21 Ka kadu tomotaui eha ita‑nua‑vinana yai nau‑vi‑aniga wayahia, o kadi yai banauma wayahia, o kadi yai kenene o yai gema wayahia, o kadi yai vainau wayahia. Tepai toyoina. \c 10 \s1 Anelose Aitam Pai Ginuma Nunumina Wayahina \p \v 1 Ka kadu aitam anelose bagibagina wahuma opupuei adueyei, ka tauna ana kwama vivane you, ka wei ana boa tepana hetana vane‑vivinei. Ka tepana ana dune babau deina, ka kadu aena ivo‑vi‑namanamani ai yabeyabena deina. \v 2 Ka anelose‑nana pai ginuma nunumina kikituna poyꞌ‑avini nimana, ka avaha yaveni. Ka aena ateina hawana boui, ka aena akenina tanopia boui, \v 3 ka movina ananina wayahina konua, a nonona lioni\em V\em* ibanihaha deina. Ka avaha konua iakwa, e anitana ai yau 7 ipuipupu. \v 4 Ka avaha anitana movi anononi, e avo‑vi‑aiai vonaia aginumi, kate aitam movi wahuma wayahina omo, e voneu, ivona, “Aviani anitana ai yau 7 ivonei, ehivei akanai. Eha eginumi.” \x + \xo 10:4 \xt Dan 12:4, 9.\x* \p \v 5 Iakwa, e anelose‑nana avaha adueyei hawana ka tanopia mimini, tauna nimana ateina si‑nai wahuma, \x + \xo 10:5 \xt V.V 32:40; Dan 12:7.\x* \v 6 e vona‑dabadaba Yaubada a wavea. Yaubada vivane Tau Maꞌ‑vavaha, ka tauna wahuma ka dewa habuhabui wahuma nihenina vevewanei, ka kadu tanopi ka dewa habuhabui tanopi nihenina vevewanei, ka kadu hawana ka dewa habuhabui hawana nihenina vevewane‑neiei. Ka anelose‑nana ivona, “Vi‑kiwada ana tuta avaha iakwa! \v 7 Iuna avi tuta anelose vi‑7‑na ya bwegigi na‑vaini, auyewana wayahina Yaubada ya nuanua hivahivai habuhabui na‑nau‑yehai. Tauna avaha ya tau paisewa, vivane tau apa‑taputapu, haehaeyei, ka tuta nonova wayahina a itoava tuta ataina wayahina dewaia iapa‑taputapuei deina.” \x + \xo 10:7 \xt Amo 3:7.\x* \p \v 8 Ka movi‑nana wahuma avaha anononi kadu aitam tuta wayahina voneu, ivona, “Ena‑nei anelose‑nana hawana ka tanopia mimini wayahina, e pai ginuma‑nana nunumina yaveyavenina nimana enꞌ‑epei.” \p \v 9 Wayahina, aomo anelose‑nana wayahina, e pai ginuma‑nana nunumina kikituna aviamei. Akaka tauna voneu, ivona, “Ahiahina, enꞌ‑epei, enꞌ‑ania. Ka awama dibidibina, mamau a daudau deinake. Kate avaha etononi, akanai amo‑poam vi‑honahona.” \x + \xo 10:9 \xt Ese 2:8–3:3.\x* \v 10 E pai ginuma‑nana nunumina kikituna aepei anelose‑nana nimana wayahina, e ania. Ka awaua dibidibina, a uta‑dadana mamau a daudau deina, kate avaha atononi amo‑poau vi‑honahona. \p \v 11 Iakwa, e aitam movi anononi voneu, ivona, “Wamke nau‑wawanim eapa‑taputapu‑havine yoko habuhabui wayahi, ka papani habuhabui wayahi, ka movi habuhabui wayahi, ka kadu kini\em V\em* habuhabui wayahi.” \c 11 \s1 Yaubada A Tau Hae Ainua \p \v 1 Munia vekuvekuna mamanaina iveneu, ka vekuvekuna vivane pai bou‑viwava aitam, ka aitam movi voneu, ivona, \mi “Emini, e Yaubada ya Manua Vito‑pota ka a pai vi‑nomu wayahina ena‑ito‑viwavei, e kadu tau iwaodu nihenina ai yau ena‑iavi. \x + \xo 11:1 \xt Ese 40:3; Sek 2:1-2.\x* \v 2 Kate pai ni‑awana papani upuna eha eito‑viwave, iuna pai ni‑awana papani tanoi avaha awaehei taui eha me Iudea wayahi. Ka tuta tepakaia wayahina meagai ahihinata ivo‑vi‑gawagawami, iva‑taunei wahava ai yau 42 nihenia. \x + \xo 11:2 \xt Luk 21:24; SiV 13:5.\x* \pi1 \v 3 Ka yauke au tau hae ainua yai bagibagi awaehei, e avi‑tunei iapa‑taputapu. Ka taui ai kwama moimoiana ka badobadona, ka inꞌ‑apa‑taputapu a itoava auyewa ai yau 1,260\f a \fr 11:3 \ft Auyewa ai yau 1,260 ka wahava ai yau 42 ainua tuta a vi‑manamana aitamoata.\f* ina‑iakwa wayahina.” \p \v 4 Tau hae‑naia ainuai vivane ai olive\em V\em* ainua kadu lampa\em V\em* a pai vi‑ai ainua, ka tanopi habuhabuna a Kauvea matana imimini. \x + \xo 11:4 \xt Sek 4:11-14.\x* \p \v 5 Wayahina, aituhu aviyaivia idewa‑dadani tau hae‑naia inau‑haviai, akanai tau hae‑naia awaia ai yabeyabena vinꞌ‑omo, e ai havia na‑vita‑vovoni deina. Ka aituhu aviyaivia yai nuanua tau hae‑naia ivi‑goyoi, akanai tomotaui nau‑wawani inꞌ‑aniga aitamoata deina. \x + \xo 11:5 \xt 2Sa 22:9; Sam 97:3.\x* \v 6 Ainuaia yai bagibagi wayahia. Wayahina, yai apa‑taputapu ana tuta nihenina, avi tuta yai nuanua, akanai taui ai pata wei ibou‑potei wahuma, eha ana pata nꞌ‑atuatuna tanopia. Ka kadu yai bagibagi wayahina ai pata daudau kadu tovoha ivo‑vi‑dayaha, ka kadu avi tuta yai nuanua ai pata muya tunina tunina iva‑tawanei inꞌ‑omo tanopia. \x + \xo 11:6 \xt 1Ki 17:1; NiT 7:17-20; 1Sa 4:8.\x* \p \v 7 Ka munia, avaha tau hae‑naia yai hae inau‑yehai, aitam vahitau na‑vane Guba‑nana wayahina, na‑ni‑ubau, ka tauna nau‑haviei, na‑vane‑tawanei, e nau‑vi‑anigi. \x + \xo 11:7 \xt Dan 7:21; SiV 12:17; 13:7; 17:8.\x* \v 8 Na‑iakwa, e tau vi‑meagai‑naia tau matei ainuai meagai ananina etawana nihenina ibouni, idauva‑kavokavovo. Ka meagai‑nana ana wava vona baimina ainua. Ivi‑wahani Sodom, kadu ivi‑wahani Egipita. Ka nonova meagai‑nana nihenina tau hae‑naia yai Kauvea ai nahenahea itutu‑pwatei. \x + \xo 11:8 \xt Luk 13:34.\x* \v 9 Ka tau vi‑meagai‑naia nui tomotau habuhabui ivinꞌ‑omo yoko aitamoata aitamoata wayahia, ka dede aitamoata aitamoata wayahia, ka movi aitamoata aitamoata wayahia, ka kadu papani aitamoata aitamoata wayahia, ka auyewa aitonu kadu tupwana nihenia tau matei wayahia idunedune, kadu ai itavuna ivihahaiei, iuna yai aniga wayahina idewa‑haiawa. \v 10 Ka tau maꞌ tanopi inua‑vane kadu idewa‑haiawa. Ka yai dewa‑haiawa wayahina, am‑venena‑kavovo ivi‑maiei, e yaiai wayahia iva‑tawanei. Iuna tutana tau hae‑naia iapa‑taputapu, ainuai tau maꞌ tanopi ivitavitai. \p \v 11 Ka auyewa aitonu kadu tupwana iakwa, e Yaubada tauna yawaina va‑tawanei iopu inu tau hae‑naia nihenia, e ainuai aeia imini! Wayahina, matauta ani‑vainena tau dunedune‑naia epai. \x + \xo 11:11 \xt Ese 37:5, 10.\x* \v 12 Ka movi ananina wahuma vinꞌ‑omo iopu tau hae‑naia wayahia, ivona, “Uvane‑mei baina.” Ka you nihenina ainuai ivane wahuma, ka ai havia idune‑yavava. \x + \xo 11:12 \xt 2Ki 2:11.\x* \s1 Yoyoyo Ananina \p \v 13 Ka babau‑nana wayahina yoyoyo ananina si‑putu, e aitam papani meagai‑nana nihenina a papani ai yau 10 wayahia am‑bwegei iopu tanopia. Ka yoyoyo‑nana wayahina tomotau ai yau 7,000 ianiga. Ka aituhu aviyaivia yoyoyo‑nana wayahina itupwa, akanai imatamatauta ananina, ka ivonavona, “Wahuma a Yaubada ana heta ana pata dewa‑bagibagi‑nana dewei.” \x + \xo 11:13 \xt SiV 6:12; 16:18.\x* \p \v 14 Aioi vꞌ‑inuana iakwa, ka aioi vꞌ‑itonuna tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina vi‑putu. \x + \xo 11:14 \xt SiV 9:12.\x* \s2 Aioi Vꞌ‑itonuna \p \v 15 Ka anelose vi‑7‑na tauna ya bwegigi vaini, e wahuma movi anani anononi, ivonavona, \b \qm1 “Tanopi taina avaha vi‑pai veimea \qm2 yaka Kauvea wayahina \qm1 kadu tauna Natu‑hoina wayahina, \qm2 vivane yaka Tau Ito‑yavuha wayahina. \qm3 Ka Kauvea ya veimea na‑maꞌ‑vavaha akanai.” \x + \xo 11:15 \xt NiT 15:18; Sam 10:16; Dan 2:44; 7:14.\x* \b \p \v 16 Ka ononotoi anani ai yau 24 taui avaha yai pai manuena ahiahina Yaubada matana imanuena, ka tepaia ivi‑tupa‑gum, ka Yaubada wayahina iaiwaodu, \v 17 ivonavona, \b \qm1 “Yama Kauvea Yaubada Tau Bagibagi‑vainem, \qm2 ataina emamaei, ka nonova emamaei. \qm1 Wamke avaha yam pai veimea bagibagina \qm2 esi‑vinꞌ‑omanei kadueyei, \qm1 ka avaha evi‑putu eveimeyei. \qm2 Wayahina anau‑kaiwa wayahima. \qm1 \v 18 Tau maꞌ papani, papani habuhabui nihenia, \qm2 inua‑goyo ka imaga‑bawe \qm3 yam dewaia wayahi, \qm1 ka yam nua‑goyo wayahina \qm2 ai dewa‑yaiyai vinꞌ‑omo. \qm1 Ika. Ataina tuta wayahina vitana matana anꞌ auyewa \qm2 avaha vinꞌ‑omo tau aninigai wayahi. \qm1 Ka kadu nau‑pata ahiahina anꞌ auyewa \qm2 avaha vinꞌ‑omo yam tomotau wayahi, \qm1 vivane yam tau paisewa wayahim \qm2 iapa‑taputapu wayahi, \qm3 ka yam tau ekalesia wayahi, \qm1 ka kadu aituhu aviyaivia am wava \qm2 iapa‑vidovidohei wayahi, \qm1 taui ai wava kikitui wayahi \qm2 kadu taui ai wava anani wayahi. \qm1 Ka kadu vita‑vovona anꞌ auyewa \qm2 avaha vinꞌ‑omo taui tau maꞌ tanopi \qm3 ivita‑vovoni wayahi.” \x + \xo 11:18 \xt Sam 110:5; Rom 2:5; SiV 20:11-13; Sam 115:13.\x* \b \p \v 19 Iakwa, e Yaubada ya Manua Vito‑pota wahuma nihenina anꞌ awa‑pota am‑waei, ka nihenina ana pata tauna yanꞌ awaeha a pai vi‑ai adueyei. Ka vonaina, ka dududui, ka anitana vinꞌ‑omo‑nananena, ka kadu aitam yoyoyo si‑putuputu, ka kadu aitam dewa vinꞌ‑omo wedinia deina, vivane hanu wei toyoina ka aya‑popouna, ka tutumi‑vainena atuatuna tanopia. \x + \xo 11:19 \xt Ebe 9:4; SiV 8:5; 15:5; 16:21.\x* \c 12 \s1 Vavine Ka Vahitau Unununa Ai Yau 7 \p \v 1 Ka wahuma aitam iaiaya vinꞌ‑omo, ka iaiayana dewa ananina. Aitam vavine adueyei, ka ana kwama vivane babau, ka wahava aena ipuna mamaei, ka unununa wayahina a kunu‑nabanaba weteweteni, vivane wadima ai yau 12. \v 2 Ka vavinena amwanainahei, ka konukonua, iuna tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina, vi‑natuna. \x + \xo 12:2 \xt Mik 4:10.\x* \p \v 3 Ka kadu aitam iaiaya vinꞌ‑omo wahuma, ka iaiayana vahitau amane ani‑vainena ka yabebenina, mwata deina. Ka mwata‑nana unununa ai yau 7, ka tonana ai yau 10, ka kunu‑nabanaba ai yau 7 unununa hetaia imamaei. \x + \xo 12:3 \xt Dan 7:7.\x* \v 4 Ka aituhu wahuma katana‑vewani papani aitonu wayahia, mwata‑nana hiuna wayahina wadima habuhabui papani aitamoata nihenina onei iopu tanopia. Ka mwata‑nana omo vavine‑nana amwanainahei wayahina, ka tauna vavine‑nana matana mini‑potapota, e avi babau vi‑natuna, akanai tauna ana pata natuna nꞌ‑ania. \x + \xo 12:4 \xt Dan 8:10.\x* \p \v 5 Ka vavine‑nana vi‑natuna, e tevana onotona. Ka munia, tauna papani habuhabui ai tau veimea bagibagina, ka ya veimea toyoina, kainumu deina. Ka Yaubada vo‑kwayavonina, tevanana si‑nemei ivane wahuma tauna ya pai manuena ahihi‑vaine‑nana wayahina. \x + \xo 12:5 \xt Sam 2:9; SiV 19:15.\x* \v 6 Ka vavine‑nana inovo‑tawanei papani anata wayahina. Ka tanoi wayahina Yaubada avaha aitam pai maꞌ vo‑vi‑aiaia vavine‑nana wayahi, e tanoi tauna dune‑vi‑avini a itoava auyewa ai yau 1,260 ina‑iakwa wayahina. \p \v 7 Ka havia vi‑putu wahuma nihenina. Ka anelose ana wava Mikaeli tauna yanꞌ anelose nui mwata‑nana inau‑haviei, ka mwata‑nana tauna yanꞌ anelose nui Yaubada yanꞌ anelose inau‑haviei. \x + \xo 12:7 \xt Iud 9.\x* \v 8 Kate mwata‑nana ya bagibagi eha ana pata, e Yaubada yanꞌ anelose mwata‑nana ivi‑peui. Wayahina, mwata‑nana tauna yanꞌ anelose nui habuhabui yai pai maꞌ wahuma ivo‑haini. \v 9 E Yaubada yanꞌ anelose mwata ani‑vaine‑nana wahuma wayahina ihaponei iopu. Ka mwata‑nana ana wava Satana, ka tuta nonova wayahina tauna vivane nua goyogoyonata, ka ya nuanua tau maꞌ tanopi habuhabui na‑nonoi, na‑eta‑naonaoi ini‑panipani, e dewa goyogoyoi idedewei. Ka Yaubada yanꞌ anelose mwata‑nana tauna yanꞌ anelose nui ihaponei iopu tanopia. \x + \xo 12:9 \xt Nao 3:1, 14; Luk 10:18; 22:31; SiV 20:2.\x* \p \v 10 Ka dewaia iakwa, e wahuma movi ananina anononi, ivona, \b \qm1 “Tuta ataina wayahina \qm2 dewa ahiahina avaha ivi‑putu, \qm1 vivane yaka Yaubada ya ito‑yavuha, \qm2 ka tauna ya bagibagi, \qm3 ka tauna ya pai veimea. \qm1 Ka kadu Tau Ito‑yavuha \qm2 ya pai veimea avaha vi‑putu. \qm1 Iuna Yaubada yanꞌ anelose \qm2 avaha vavaneika \qm1 yai tau apa‑goyogoyo \qm2 ihaponei iopu akanai. \qm1 Nonova tauna yaka Yaubada \qm2 matana mimini, \qm1 ka auyewa ka ioyoma \qm2 vavaneika apa‑goyogoyoei. \x + \xo 12:10 \xt Iob 1:9-11; Sek 3:1.\x* \qm1 \v 11 Ka vavaneika tauna ya dewa goyona \qm2 ivane‑tawanei Lami‑nana\em V\em* \qm3 dayahina wayahina, \qm1 kadu ivane‑tawanei taui yai hae \qm2 tunutunuhina wayahina. \qm1 Taui eha yawai ita‑nua‑tania \qm2 ka eha ita‑matamatauta \qm3 aniga wayahina. \qm1 Kate taui yawai iawaehei ianiga \qm2 yai vitumahana wayahina. \qm1 \v 12 Wayahina, itomi tau maꞌ wahuma habuhabumi \qm2 kadu dewaia habuhabumi wahuma umamaei \qm1 nau‑wawanimi udewa‑haiawa ananina! \qm2 Kate aioi tanopi ka hawana wayahimi. \qm1 Iuna Satana avaha iopu wayahimia! \qm2 Ika, ka tauna nua‑goyo ananina, \qm1 iuna tauna avaha anamanei \qm2 tuta kutakutana na‑iakwa wayahina, \qm1 e yana tuta ya paisewa wayahina \qm2 na‑iakwa.” \x + \xo 12:12 \xt Isa 44:23; 49:13.\x* \b \p \v 13 Ka tutana mwata‑nana nua‑haui vivane Yaubada yanꞌ anelose wahuma ihaponei iopu, e tauna tanopia mamaei, akanai mwata‑nana vi‑putu vavine‑nana naunau‑nene wayahia na‑kamoi. Nonova vavine‑nana tevana onotona ivi‑natunei. \v 14 Kate vavine‑nana manubada ananina papena ainua vaniahei. E papena wayahina iyaveha iomo yai pai maꞌ anata nihenina wayahina. Pai maꞌ tanoi nihenina mwata‑nana eha ana pata na‑vaniahe, ka tenoke anata nihenina vavine‑nana ai maꞌ kadu ivaita ivaniahei tuta aitamoata kadu tuta ainua kadu tuta tupwana wayahia. \x + \xo 12:14 \xt Dan 7:25; 12:7.\x* \p \v 15 Akaka, mwata‑nana awana wayahina daudau ananina nau‑vunevunei, aitam daudau taitaina deina. Iuna tauna ya nuanua daudau‑nana ananina wayahina vavine‑nana na‑vo‑vi‑anue. \v 16 Kate tanopi vavine‑nana ivaitei, e tanopi awana waei, e daudau‑nana habuhabuna tononi. \v 17 Wayahina, mwata‑nana maga‑bawe ani‑vainena vavine‑nana wayahia. Ka tauna ine, e vavine‑nana natunatui itupwa nau‑haviei. Natunatui tanoi tomotaui Yaubada ya veimea ivi‑ateteyei, kadu Iesu yana hae ivitumahanei toyoina. \x + \xo 12:17 \xt SiV 11:7.\x* \p \v 18 Ka mwata‑nana omo tania, e tenoke mimini. \c 13 \s1 Vahitau Amane Ainua \s2 Vahitau Amane Naona \p \v 1 Ka adunedune, ka kadu aitam vahitau amane hawana vane‑me adueyei. Vahitau amanena tonana ai yau 10, ka unununa ai yau 7, ka kunu‑nabanaba ai yau 10 tonana hetaia imamaei, ka unununa aitamoata aitamoata wayahina wava mamaei, ka wava‑naia habuhabui Yaubada iapa‑goyogoyoei. \x + \xo 13:1 \xt SiV 12:3; 17:3, 7-12.\x* \v 2 Ka vahitau amane‑nana adueyei ana dune simai ananina, ka ito‑ponaponamina deina, kate aena ai dune vahitau beari\em V\em* aena deina, ka kadu awana vivane lioni\em V\em* awana deina. Ka mwata‑nana tauna yana dewa awaehei simai‑nana wayahina, vivane simai‑nana yana dewa. Ka dewaia vivane mwata‑nana ya pai veimea, ka ya pai manuena ahiahina, ka kadu ya bagibagi ani‑vainena. \x + \xo 13:2 \xt Dan 7:4-6.\x* \v 3 Ka simai‑nana unununa habuhabui wayahia aitam ana dune nonova, kaiwadi, aniga ana bwaka vaniahei, kate bwaka‑nana avaha vidoha. Ka tau maꞌ tanopi habuhabui nuai vi‑tupatupa, ka simai‑nana nuai epei ivi‑muniei. \x + \xo 13:3 \xt SiV 17:8.\x* \p \v 4 Ka kadu tomotau mwata‑nana wayahina iaiwaodu, iuna tauna ya pai veimea awaehei simai‑nana wayahina, ka kadu taui simai‑nana wayahina iaiwaodu. Ka matataui ivi‑tanatanaiei, ivonavona, “Koiaka simai‑nana deina? Koiaka ana pata nau‑haviei, vi‑peui? Eha aitam.” \p \v 5 Ka simai‑nana meana bagibagina vaniahei, e tauna vona‑vanevane, kadu tauna Yaubada apa‑goyogoyoei. Ka tauna ana pata tomotau veimeyei, a itoava wahava ai yau 42 ina‑iakwa wayahina. \x + \xo 13:5 \xt Dan 7:8, 25; 11:36; SiV 11:2.\x* \v 6 Ka tauna awana waei, e Yaubada apa‑goyogoyoei, ka tauna Yaubada ana wava, kadu ya pai maꞌ wahuma, kadu taui wahuma imamaei bou‑opuopuei. \v 7 Ka tauna ya pai veimea nihenina ana pata Yaubada ya tau ekalesia nau‑haviei kadu vi‑peui. Ka tauna tomotau habuhabui veimeyei, vivane dede aitamoata aitamoata wayahia, ka yoko aitamoata aitamoata wayahia, ka movi aitamoata aitamoata wayahia, ka kadu papani aitamoata aitamoata wayahia. \x + \xo 13:7 \xt SiV 11:7.\x* \v 8 Ka tau maꞌ tanopi habuhabui simai‑nana wayahina iaiwaodu. Taui habuhabui ai wava eha ita‑mae Lami‑nana\em V\em* yana buki nihenina, vivane yawai‑vavaha ana buki nihenina. Tuta a pai vi‑putu wayahina, Yaubada vi‑nua‑hauhau tomotau Lami‑nana\em V\em* itutu‑pwatei. Ka munia, Yaubada tauna ya vevewana habuhabuna vevewanei, vivane wahuma kadu tanopi. \x + \xo 13:8 \xt Sam 69:28; SiV 17:8; 20:12, 15; 21:27.\x* \p \v 9 Wayahina, aituhu aviyaivia yai nuanua vonana inononi, akanai yau nuanua ina‑nua‑haui. \v 10 Aituhu aviyaivia tau ekalesia wayahia nau‑wawani yohoyohoni ivi‑tau paisewa‑kavokavovo, akanai, dewana na‑omo wayahia ivaniahei deina. O aituhu aviyaivia tau ekalesia wayahia nau‑wawani tomotau inama wayahina inau‑vi‑anigi, akanai dewana na‑omo wayahia ivaniahei deina. Vona ahiahina, tau ekalesia habuhabui nau‑wawani dewaia tanoi wayahi itoha‑vi‑anai, kadu nau‑wawani yai vitumahana inua‑vi‑avini. \x + \xo 13:10 \xt Ier 15:2; 43:11; SiV 14:12.\x* \s2 Vahitau Amane Vꞌ‑inuana \p \v 11 Ka kadu aitam vahitau amane tanopia vane‑me adueyei. Ka vahitau amanena tonana ainua ai dune lami\em V\em* tonana kutakutana deina, kate tauna movina mwata‑nana movina aitamoata deina. \v 12 Ka tauna simai‑nana ya pai veimea vaniahei, ka pai veimea‑naia veimeyei simai‑nana wayahina. Tauna simai‑nana ya tau nau‑seana, iuna simai‑nana awaehei dedewei deina. Ka tauna tau maꞌ tanopi habuhabui ai veimea venei vivane taui simai‑nana wayahina ina‑iwaodu. Simai‑nana ana bwaka vivane aniga ana bwaka, kate a bwaka‑nana avaha vidoha. \v 13 Ka vahitau amane‑nana tonana ana dune lami\em V\em* tonana deina iaiaya ani‑vainei dedewei, vivane dewa‑bagibagi‑vainei. Vona ahiahina, tauna ana pata ai ananata wahuma vi‑honei na‑opu tanopia tomotau mataia. \x + \xo 13:13 \xt Mat 24:24; 1Ki 18:24-39; SiV 19:20.\x* \v 14 Ka tauna tau maꞌ tanopi nonoi, iuna ya bagibagi mamaei, e iaiaya dedewei simai‑nana matana. Ka tauna simai‑nana anꞌ anamana vo‑vi‑natei tomotau mataia. Wayahina, tauna tau maꞌ tanopi ana‑dibidibiei, e taui simai‑nana ya itupwana inau‑vevewanei, e itupwana tanoi wayahina simai‑nana didigana ivo‑vi‑natei deina. Iuna simai‑nana unununa ana bwaka vaniahei inama wayahina, kate yawayawaina. \v 15 Ka vahitau amane‑nana, tauna tonana ana dune lami\em V\em* tonana deina, tauna anꞌ awaeha kadu ya bagibagi vaniahei, e tauna ana pata simai‑nana ya itupwana tanoi yawai na‑venei, vivane itupwana ana pata na‑ipupu. Ka itupwana tau maꞌ tanopi veimeyei ana heta wayahina ina‑iwaodu. Ka aituhu aviyaivia veimeana ivihahaiei, akanai itupwanana tomotaui habuhabui ai nau‑vi‑aniga veimeyei. \v 16 Ka kadu vahitau amane‑nana tau maꞌ tanopi habuhabui nau‑vi‑nehanehai pai ainana iginumina ivaniahei nimai ateia, o kadi tepaia. Tauna tomotau habuhabui veimeyei idewei deina, taui ai wava kikitui, kadu taui ai wava anani, tau kaikaiwabo, kadu tau payapayaya, taui ai heta yawai iveimeyei, kadu taui tau paisewa‑kavokavovo. Habuhabui pai ainana iginumina ivaniahei aitamoata. \x + \xo 13:16 \xt SiV 14:9-11; 16:2; 20:4.\x* \v 17 Ka aituhu aviyaivia pai ainana iginumina ivihahaiei, akanai taui eha ai pata gugua, o aniani ivi‑maie, ka eha ai pata ina‑imwaneye. Ka pai ainana iginumina vivane vahitau simai‑nana ana wava, o kadi ana wava a pai iaiava. \v 18 Tauna ana wava aitam pai nua‑tupatupa. Ka aituhu aviyaivia nua‑uya wayahia, akanai taui ai pata ana wava a pai iaiava ivaniahei, iuna pai iaiava‑nana onoto a pai iaiava aitamoata deina. Ka tauna a pai iaiava‑nana vivane 666. \c 14 \s1 Tau Ito‑yavuha Ya Tomotau Yai Ahe \p \v 1 Ka adunedune, e Lami‑nana\em V\em* mataua adueyei. Tauna Oya Sioni hetana mimini, ka tomotau‑naia ai yau 144,000 tauna nui imamaei. Tomotaui avaha tauna ana wava kadu tauna Amana ana wava ivaniahei tepaia. \v 2 Ka wahuma aitam putuna ananina anononi, a nonona daudau anani itaitaina deina, kadu anitana ananina deina. Ka putu‑nana a nonona kadu tomotau yai pai viam‑toutou inavinavia, vivane a nonona ahiahina. \x + \xo 14:2 \xt SiV 1:15; 19:6.\x* \v 3 Ka tomotaui Yaubada ya pai manuena ahihi‑vaine‑nana matana imimini, ka vahitau yawayawai na nau‑punina mataia imimini, ka kadu ononotoi anani mataia imimini ahe vovouna iaheahei. Ka eha kadu aitam koiaka ana pata ahena vovouna tanoi na‑iavi, akanai tomotau‑naia ai yau 144,000 ai heta ai pata iaheahei. Tau Ito‑yavuha taui vi‑maie‑havinei tanopi wayahina. \x + \xo 14:3 \xt Isa 42:10; SiV 5:9; 7:4.\x* \v 4 Ka tomotau‑naia eha ita‑vi‑gawagawami vaivine wayahia, iuna taui ahihinata imamaei. Ka aveta baina Lami‑nana\em V\em* neine, akanai taui ivi‑muni‑waiwaiei. Tauna tau maꞌ tanopi wayahia vi‑maiei, ka taui vivane vi‑nomu naona Yaubada wayahina kadu Lami‑nana\em V\em* wayahina. \v 5 Ka eha aitam tuta ivitupu. Akanai taui tau tunutunuhi ana noe. \s1 Anelose Aitonu Yai Vona \p \v 6 Ka aitam anelose adueyei hetana yaveyaveha, ka tauna ya paisewa Vaneana Ahiahina maꞌ‑vavaha haehaeyei tau maꞌ tanopi habuhabui wayahia, papani aitamoata aitamoata wayahia, ka dede aitamoata aitamoata wayahia, ka movi aitamoata aitamoata wayahia, ka yoko aitamoata aitamoata wayahia. \v 7 Ka tauna movina ananina wayahina ivona, \mi “Nau‑wawanimi Yaubada umatamatautei kadu tauna didigana uvo‑vi‑natei. Iuna nau‑yanahi a babau avaha vinꞌ‑omo. Tauna wahuma, ka tanopi, ka hawana, ka tovoha vevewanei. Wayahina, nau‑wawanimi tauna wayahina una‑iwaodu.” \p \v 8 Iakwa, ka anelose vꞌ‑inuana omo, e tauna ivona, \mi “Avaha ipeu iopu! Ika! Babiloni Ani‑vainena avaha ipeu iopu‑vavaha. Nonova meagai Babiloni papani habuhabui veimeyei, ka kadu taui Babiloni yai kenene a waina\em V\em* inimnim ivi‑kwavakwava.” \x + \xo 14:8 \xt Isa 21:9; Ier 51:7-8; SiV 17:2; 18:2-3.\x* \p \v 9 Iakwa, ka anelose vꞌ‑itonuna vi‑muniei, omo, e tauna movina ananina wayahina ivona, \mi “Aituhu aviyaivia vahitau simai‑nana wayahina ina‑iwaodu, o aituhu tauna ya itupwana wayahina ina‑iwaodu, o aituhu tauna ana wava a pai ainana iginumina nimaia o kadi tepaia ivaniahei, \x + \xo 14:9 \xt SiV 13:12-17.\x* \v 10 akanai, taui kadu Yaubada ya nua‑goyo ananina a waina\em V\em* inimnim. Ika, waina\em V\em* bagibagina tanoi avaha tauna ya nua‑goyo ananina ana vei nihenina ito‑iwahi, potapotai. Ka taui kadu inahe ani‑vainena sulipura\em V\em* ananata nihenina ivaniahei anelose ahihinata mataia kadu Lami‑nana\em V\em* matana. \x + \xo 14:10 \xt Isa 51:17, 22; Ier 25:15-16; Sam 75:8; Ese 38:22; Nao 19:24; SiV 16:19; 20:10; 21:8.\x* \v 11 Ka sulipura\em V\em* ananata tanoi ana bawa vanevane‑vavaha, tomotau‑naia ai viha aitamoata deina. Ka aituhu aviyaivia vahitau simai‑nana wayahina ina‑iwaodu, o aituhu tauna ya itupwana wayahina ina‑iwaodu, o aituhu tauna ana wava a pai ainana iginumina ivaniahei, akanai taui eha ai pata ivi‑yawai auyewa wayahina o kadi ioyoma wayahina.” \x + \xo 14:11 \xt Isa 34:10.\x* \p \v 12 Vona ahiahina, Yaubada ya tau ekalesia nau‑wawani itoha‑vi‑anai, e dewaia tanoi ivane‑tawanei. Ika, tau ekalesia‑naia Yaubada ya veimea ivi‑ateteyei, kadu taui yai vitumahana Iesu wayahina toyoina. \x + \xo 14:12 \xt SiV 13:10.\x* \p \v 13 Ka wahuma movi anononi, ivona, \mi “Vona taina eginumi. Tuta ataina wayahina a itoava auyewa pai nau‑yehata wayahina, aituhu aviyaivia Kauvea ivitumahanei, kadu aituhu tauna nihenina inꞌ‑aniga, akanai tomotaui avaha nau‑iaiava ivaniahei deina.” \p Ka Nuana Ahihinata awaehei, ka ivona, \mi “Ika, vona ahiahina. Iuna taui yai paisewa tanopia wayahia ivi‑yawai, ka avi paisewa avaha ipaisewei, akanai dewaia ivi‑muniei wahuma.” \s1 Aihana Ana Tuta Tanopia \p \v 14 Ka adunedune, ka you kavukavuna adueyei, ka you‑nana hetana aitam koiaka manuena mamaei. Ka tauna ana dune vivane Tauna Vi‑tomotau deinake. Ka unununa wayahina kunu‑nabanaba goula\em V\em* weteweteni, ka nimana ya kwasikwasi manimaninina vo‑vi‑avini. \x + \xo 14:14 \xt Dan 7:13.\x* \p \v 15 Ka kadu aitam anelose Manua Vito‑pota nihenina wayahina ni‑ubau iopu, e tauna vi‑hone movina ananina wayahina tauna you‑nana manuena wayahina, ka ivona, “Yam kwasikwasi wayahina enꞌ‑aihana. Ika, aihana ana tuta tanopia avaha vinꞌ‑omo, iuna ua‑nana goyona avaha ihou.” \v 16 Wayahina, tauna you hetana manuena ya kwasikwasi si‑wadi‑onei, e tanopi anꞌ aihana tane‑gwaugwaui. \p \v 17 Ka kadu aitam anelose Manua Vito‑pota wahuma nihenina wayahina ni‑ubau iopu, ka tauna kadu kwasikwasi manimaninina nimana. \v 18 Ka kadu aitam anelose pai vi‑nomu wayahina omo. Tauna pai vi‑nomu anꞌ ai ananata dune‑vi‑avini, ka a niam na kwasikwasina wayahina vi‑hone movina ananina wayahina, ivona, “Yam kwasikwasi wayahina etanei, e dunina waina\em V\em* uana manawa wayahina tanopia enꞌ‑aihana‑neiei. Iuna ua‑nana goyona avaha ihou.” \x + \xo 14:18 \xt Ioe 3:13.\x* \v 19 Ka anelose‑nana ya kwasikwasi si‑wadi‑onei, ka waina\em V\em* uana tanopia aihana‑neiei. Ka tauna duninaia habuhabui onei inui Yaubada ya nua‑goyo a pai va‑buyo ananina nihenina. \v 20 Ka osi\em V\em* na tau vi‑ataia iomo, e tomotaui iva‑taunei iva‑buyoi pai va‑buyo‑nana nihenina meagai upuna wayahina. Ka tomotaui dayahi taitaina opuopu pai va‑buyo wayahina, ka dayaha vanevane a itoava ya vi‑bebega osi\em V\em* unununa vaniahei wayahina deina, ka dayaha taitaina diwaya deina, ka ya vi‑manamana vivane 300 kilomita\em V\em* deina. \x + \xo 14:20 \xt Isa 63:3; SiV 19:15.\x* \c 15 \s1 Tau Maꞌ Wahuma Iaheahe \p \v 1 Ka wahuma nihenina kadu aitam iaiaya pai nua‑tupatupa ani‑vainena adueyei, vivane anelose ai yau 7, ka taui wayahia vita pai nau‑yehata ai yau 7. Vitaia vivane pai nau‑yehata, iuna avi tuta vitaia ina‑iakwa, akanai dewa‑yaiyai habuhabui Yaubada ya nua‑goyo wayahina ivinꞌ‑omo kadu ina‑iakwa. \p \v 2 Ka aitam amane adueyei ana dune navu gelasi kadu ai ananata ainua nau‑tamoia tupwana deina. Ka navu‑nana awaniana tomotau imimini‑vivinei. Tomotau‑naia taui vahitau simai‑nana ivane‑tawanei, ka tauna ya itupwanana ivane‑tawanei, ka kadu tauna ana wava a pai ainana iginumina ivane‑tawanei. Ka Yaubada pai viam‑toutou venei taui nimaia ivo‑vi‑avini, \v 3 e habuhabui Yaubada ya tau paisewa ana wava Mosese yanꞌ ahe iaheahei, ka kadu aitam ahe Lami‑nana\em V\em* wayahina iaheahei, ivona, \b \qm1 “Kauvea Yaubada Tau Bagibagi‑vainem, \qm2 wamke yam dewa ani‑vainena \qm3 kadu pai nua‑tupatupa! \qm1 Ka yam dewa habuhabuna \qm2 ahiahina kadu tunutunuhina, \qm3 wamke Tuta Habuhabuna ana Kini\em V\em*. \x + \xo 15:3 \xt NiT 15:1; Sam 139:14; 145:17.\x* \qm1 \v 4 Koiaka ana pata wamke, \qm2 O Kauvea, wayahim na‑vona, \qm1 ‘Yauke eha amatauta Yaubada wayahina.’? \qm2 Eha aitam! \qm1 Akanai habuhabui am wava ivo‑vi‑natei! \qm2 Iuna wamke am heta ahihimata. \qm1 Wayahina, tomotau papani habuhabui wayahina \qm2 nau‑wawani inꞌ‑omo wamke tepama, \qm3 e tauma ina‑iwaodu. \qm1 Iuna wamke avaha yam dewa tunutunuhina \qm2 esi‑vinꞌ‑omanei kadueyei.” \x + \xo 15:4 \xt Ier 10:6-7; Sam 86:9.\x* \s1 Anelose Ai Yau 7 Na Gaebai \p \v 5 Ka dewaia tanoi iakwa, e adunedune, e Manua Vito‑pota wahuma nihenina adueyei, e Yaubada Yanꞌ Awaeha ana Ine am‑waei. \x + \xo 15:5 \xt NiT 38:21.\x* \v 6 Ka Manua Vito‑pota‑nana wayahina anelose‑naia ai yau 7 na vitai pai nau‑yehata iomo. Taui ai kwama aitam kaleko ana wava lineni\em V\em*, ka kwama‑naia hadahadanina kadu vo‑vi‑namanamanina, babau deina, ka kadu manakadai awaniaia haiona goula\em V\em* iweteweteni. \p \v 7 Ka aitam vahitau yawayawai na nau‑punina wayahia anelose‑naia ai yau 7 gaeba goula\em V\em* ai yau 7 vene‑neiei. Ka dewa‑yaiyai Yaubada Tau Maꞌ‑vavaha ya nua‑goyo wayahina gaeba‑naia nau‑vi‑anai. \p \v 8 Ka Yaubada didigana kadu ya bagibagi Manua Vito‑pota‑nana vi‑nau‑vi‑anai, bawa deina. Ka eha aitam koiaka ana pata Manua Vito‑pota‑nana na‑nu a itoava vitaia ai yau 7 pai nau‑yehata anelose‑naia ai yau 7 wayahia ina‑iakwa wayahina. \x + \xo 15:8 \xt 1Ki 8:10-11; 2Va 5:13-14; Isa 6:4.\x* \c 16 \s1 Yaubada Ya Nua‑goyo A Gaeba Ai Yau 7 \p \v 1 Ka movi ananina anononi Manua Vito‑pota wayahina vinꞌ‑omo, ka anelose‑naia ai yau 7 wayahia ivona, “Una‑nei, e dewa‑yaiyai habuhabui Yaubada ya nua‑goyo a gaeba ai yau 7 nihenia una‑ito‑iwahi tanopia.” \p \v 2 Wayahina, anelose naona ine, e tauna ya gaeba ito‑iwahi tano ana heta wayahina tanopia, e gonia ai dune mahi‑nununa ka vivivihi ivinꞌ‑omo taui avaha vahitau simai‑nana ana wava a pai ainana iginumina iepei wayahia kadu ivinꞌ‑omo taui tauna ya itupwana wayahina iaiwaodu wayahia. \x + \xo 16:2 \xt NiT 9:10; SiV 13:12-17.\x* \p \v 3 Ka anelose vꞌ‑inuana tauna ya gaeba ito‑iwahi hawana wayahina, e hawana habuhabuna vi‑dayaha, ana dune tau mate dayahina deina. Wayahina, dewa habuhabui yawayawai hawana nihenina ianianiga. \x + \xo 16:3 \xt NiT 7:17-21.\x* \p \v 4 Ka anelose vꞌ‑itonuna tauna ya gaeba ito‑iwahi daudau itaitaina wayahia kadu tovoha wayahia, e taui kadu ivi‑dayaha. \v 5 Iakwa, e kadu aitam anelose, tauna hawana kadu daudau a tau veimea, movina anononi, ivona, “Yaubada, wamke yam nau‑yanahi taina kadu yam vi‑nua‑dadana taina tunutunuhina ana noe. Wamke ataina emamaei, ka kadu nonova emamaei. Taum Ahihimata, wayahina avaha enau‑yanahi deina. \v 6 Iuna tomotau taina wamke yam tau ekalesia kadu yam tau apa‑taputapu inau‑vi‑anigi, e dayahi ivo‑vi‑sininia iopu tanopia. Wayahina, tuta ataina wayahina ai nau‑pata evenei vivane dayaha ai pai nim. Akanai, ana pata deina.” \p \v 7 Ka kadu aitam movi anononi pai vi‑nomu wayahina omomo, ivona, “Ika! Kauvea Yaubada Tau Bagibagi‑vainem, wamke yam nau‑yanahi habuhabui ahiahina kadu tunutunuhina.” \x + \xo 16:7 \xt Sam 19:9; SiV 15:3.\x* \p \v 8 Ka anelose vi‑nau‑punina tauna ya gaeba ito‑iwahi babau wayahina, e babau bagibagi vaniahei, e vi‑putu tomotau vanavanai, nꞌ‑anai, inini apu‑yayai ani‑vainena. \v 9 Ka tau maꞌ tanopi inini ananai ai ananata wayahina deina. Wayahina, taui yai nua‑goyo wayahina Yaubada ana wava iapa‑goyogoyoei, iuna taui avaha anamanei tauna vitaia habuhabui tanoi veimeyei. Ka tauna ya nuanua tomotau‑naia wayahi vivane taui yai dewa goyona wayahia inua‑vinana. Kate Yaubada ya nuanua ivihahaiei, ka eha yai nuanua tauna didigana ivo‑vi‑nate. \x + \xo 16:9 \xt SiV 9:20-21.\x* \p \v 10 Ka anelose vi‑5‑na tauna ya gaeba ito‑iwahi vahitau simai‑nana ya pai manuena bagibagina wayahina, e tauna ya pai veimea habuhabuna vi‑novanovana. Ka tau maꞌ tanopi viha‑naia wayahi meai iauta‑vi‑anai, \x + \xo 16:10 \xt NiT 10:22; Isa 8:21-22.\x* \v 11 ka kadu wahuma a Yaubada iapa‑goyogoyoei, iuna yai viha ananina wayahi, ka kadu ai gonia vivivihi wayahi. Yaubada ya nuanua wayahi, e taui yai dewa goyona wayahia inua‑vinana. Kate taui Yaubada ya nuanua tanoi ivihahaiei. \p \v 12 Ka anelose vi‑6‑na tauna ya gaeba ito‑iwahi daudau ananina ana wava Daudau Eupiratesi wayahina, e daudau‑nana habuhabuna si‑dabani. Dewana vinꞌ‑omo, e apaina kini\em V\em* tupwai yai papani ponimanea wayahina iomomo yai etawana vo‑vi‑meani deina. \x + \xo 16:12 \xt Isa 11:15.\x* \v 13 Ka nua gawagawami aitonu adueyei, ai dune kwekwekwe deina. Ka aitam wayahia mwata‑nana awana wayahina ni‑ubau iopu, ka aitam wayahia simai‑nana awana wayahina ni‑ubau iopu, ka aitam wayahia tau apa‑taputapu vitupu\f a \fr 16:13 \ft Tau apa‑taputapu vitupu taina vivane vahitau amane‑nana vꞌ‑inuana, tauna tonana ainua lami tonana deina.\f* awana wayahina ni‑ubau iopu. \v 14 Ka kwekwekwe‑naia vivane Satana yanꞌ anelose goyogoyoi nuai, ka taui ai pata dewa‑bagibagi idedewei, vivane iaiaya deina. Ka taui iopu ineine tanopi ana kini\em V\em* habuhabui wayahia, e ihone‑hohoni‑neiei Yaubada Tau Bagibagi‑vavaha yanꞌ auyewa ani‑vainena a havia wayahina. \x + \xo 16:14 \xt SiV 19:19.\x* \p \v 15 Ka Tau Ito‑yavuha yana vona deina, ivona, “Udune‑vivinimi, ka vona taina unononi ahiahina! Apaina yau vinꞌ‑omana tau vainau ya vinꞌ‑omana deina! Wayahina, aituhu aviyaivia eha iaino‑aine, kate aituhu imimini, ka yawai idune‑vi‑avini ahiahina, ka kadu aituhu ai kwama wayahia imamaei, ka eha nagonegonei ai ini‑yauyau wayahia imimini Yaubada matana, akanai tomotaui avaha nau‑iaiava ivaniahei deina.” \x + \xo 16:15 \xt Mat 24:43-44; SiV 3:3.\x* \p \v 16 Ka kwekwekwe‑naia kini\em V\em* habuhabui yai yoko nui aitam papani wayahina ihone‑hohoni‑neiei. Ka papani‑nana ana wava me Ebereu movia Aramegidoni\em V\em*. \x + \xo 16:16 \xt Sek 12:11.\x* \p \v 17 Ka anelose vi‑7‑na tauna ya gaeba ito‑iwahi ana nihenina, e movi ananina anononi Manua Vito‑pota nihenina pai manuena ahihi‑vaine‑nana wayahina omomo, ivona, “Ana pata deina. Avaha iakwa!” \p \v 18 Ka vonaina, ka dududui, ka kadu anitana ivinꞌ‑omo‑nananena, ka kadu yoyoyo ani‑vainena si‑putuputu. Tuta nonova wayahina tutana Yaubada tomotau vevewanei a itoava tuta‑nana wayahina, eha kadu aitam yoyoyo deina, iuna ani‑vainena. \x + \xo 16:18 \xt SiV 4:5; 8:5.\x* \v 19 Ka yoyoyo‑nana wayahina meagai‑nana ananina am‑vewani, ka anꞌ am‑vewana papani aitonu wayahia. Ka kadu meagai habuhabui tanopi nihenina papani aitamoata aitamoata wayahia iam‑bwegebwegei deina. Ka Yaubada kadu Babiloni Ani‑vainena nuani. Wayahina, tauna dewa‑yaiyai a waina\em V\em* ya nua‑goyo wayahina ito‑iwahi aitam vei nihenina, e vei‑nana Babiloni venei akanai. \x + \xo 16:19 \xt SiV 14:10.\x* \v 20 Ka bonabona aitamoata aitamoata inovo‑tawanei, ka kadu oya habuhabui imaiova. \x + \xo 16:20 \xt SiV 6:14.\x* \v 21 Ka kadu wahuma wayahina hanu wei toyoina kadu aya‑popouna, ka kadu tutumi‑vainena atuatuna tomotau hetaia. Ka hanu wei‑nana aitamoata aitamoata ya nata ani‑vainena, ka aitamoata aitamoata wayahia ana vita vivane 44 kilo\em V\em* deina. Wayahina, tau maꞌ tanopi Yaubada iapa‑goyogoyoei hanu wei‑nana wayahina, iuna vona ahiahina, vita‑nana goyo‑vainena wayahi. \x + \xo 16:21 \xt NiT 9:23-24; SiV 11:19.\x* \c 17 \s1 Vavine Tau Kenekenene \p \v 1 Ka aitam anelose anelose‑naia ai yau 7 na gaebai ai yau 7 wayahia voneu, ivona, “Enꞌ‑omoi, e vavine tau kenekenene ai anamana ani‑vainena ai dewa‑yaiyai aviwavenem. Vavine‑nana daudau habuhabui hetaia imanuena. \x + \xo 17:1 \xt Ier 51:12-13.\x* \v 2 Ka tanopi ana kini\em V\em* habuhabui vavine‑nana nui ikenekenene, ka kadu tau maꞌ tanopi yai nuanua ivi‑kwavakwava vavine‑nana yai kenene a waina\em V\em* wayahina.” \x + \xo 17:2 \xt Isa 23:17; Ier 51:7; SiV 14:8.\x* \p \v 3 Ka ya vonana iakwa, e anelose‑nana Nuana Ahihinata ya bagibagi wayahina omaneu aitam papani anata wayahina. Ka tenoke aitam vavine adueyei, ka vavine‑nana aitam vahitau amane yabebenina ivi‑ata. Ka vahitau amane‑nana wagana wava wayahia bwaei, ka wava‑naia habuhabui Yaubada iapa‑goyogoyoei. Ka vahitau amane‑nana unununa ai yau 7, ka tonana ai yau 10. \x + \xo 17:3 \xt SiV 13:1.\x* \v 4 Ka vavine‑nana ai kwama yabebenina kadu yabebenina tupwana nigenigena, aitam kwini\em V\em* deina. Ka inini bwaei goula\em V\em* wayahina, ka hanu vo‑vi‑namanamani patana ananina wayahia, ka kadu yano wayahia. Ka nimaia vei goula\em V\em* ivo‑vi‑avini, ka dewaia gawagawami Yaubada nau‑nikonikoiei kadu vavine‑nana yai kenene vei‑nana nau‑vi‑anai. \x + \xo 17:4 \xt Ier 51:7; SiV 18:16.\x* \v 5 Ka vavine‑nana tepaia ai wava iginumi imamaei, ivona, \b \pc “\sc pai nua‑tupatupa\sc*, \pc \sc babiloni ani‑vainena\sc*, \pc \sc tau kenekenene habuhabui ayoi\sc*, \pc \sc kadu avi dewaia habuhabui\sc* \pc \sc yaubada nau‑nikonikoiei ayoi\sc*.” \b \m \v 6 Ka adueyei vavine‑nana tau ekalesia dayahi inimnimi iakwa, e ivi‑kwavakwava wayahina. Ka tau ekalesia‑naia nonova Iesu ivitumahanei kadu tauna ihaehaeyei. Ka avaha vavine‑nana adueyei, nuau vi‑tupatupa ananina wayahia. \x + \xo 17:6 \xt SiV 18:24; 19:2.\x* \p \v 7 Wayahina, anelose‑nana vi‑tanaieu, ivona, \mi “Kaiwadi, aviani wayahina nuam vi‑tupatupa? Yauke vavine‑nana a pai nua‑tupatupa avo‑vi‑mahetem, ka kadu vahitau amane‑nana na unununa ai yau 7 ka na tonana ai yau 10 ivi‑ata a pai nua‑tupatupa avo‑vi‑mahetem, enꞌ‑anamanei. \x + \xo 17:7 \xt SiV 13:1.\x* \pi1 \v 8 Vahitau amane‑nana edueyei nonova yawayawaina. Tuta ataina wayahina tauna eha ta‑mamae. Ka apaina tauna Guba‑nana wayahina vane‑me na‑opu, ka ine tauna a vita‑vovona wayahina. \pi1 Yawai‑vavaha ana Buki vi‑putu tanopi a vevewana anꞌ auyewa naona wayahina ka neine a itoava tuta pai nau‑yehata wayahina. Ka tau maꞌ tanopi wayahia aituhu aviyaivia ai wava eha buki‑nana nihenina, avi tuta taui vahitau amane‑nana idueyei, nuai vi‑tupatupa ananina wayahina. Iuna tuta nonova wayahina tauna mamaei, ka tuta ataina wayahina eha ta‑mamae, ka tuta tepakaia wayahina na‑omo idueyei. \x + \xo 17:8 \xt Dan 12:1; SiV 11:7; 13:7.\x* \pi1 \v 9 Aituhu aviyaivia yai nuanua vona hivahivana a pai vo‑vi‑maheta inꞌ‑anamanei, taui nau‑wawani nua‑uya wayahia. \pi1 Vahitau amane‑nana unununa ai yau 7 vivane oyaoyana ai yau 7, ka vavine‑nana oyaoyanaia hetaia imanuena. \v 10 Ka unununa vivane kini\em V\em* ai yau 7. Taui wayahia ai yau 5 avaha ipeu, aitamoata mamaei, ka pai nau‑yehata wayahia eha ta‑vinꞌ‑omo. Apaina tauna na‑omo, ka tauna nau‑wawani tuta kutakutana wayahina mamaei. \pi1 \v 11 Ka vahitau amane‑nana nonova mamaei, ka ataina eha ta‑mamae. Ka tauna vivane kini\em V\em* vi‑8‑na. Tauna kini\em V\em* ai yau 7 wayahia, ka apaina tauna ine a vita‑vovona wayahina. \pi1 \v 12 Ka tonana ai yau 10 edueyei, taui vivane kini\em V\em* ai yau 10. Tuta ataina wayahina taui eha yai pai veimea ita‑vaniahe. Kate apaina taui inꞌ‑omo, ka babau aitamoata ana heta nihenina taui vahitau amane‑nana nui pai veimea ivaniahei kini\em V\em* deina. \x + \xo 17:12 \xt Dan 7:7, 24.\x* \v 13 Taui yai nuanua aitamoata vivane yai pai veimea iawaehei vahitau amane‑nana wayahina ina‑ivaitei deina. \v 14 Ka habuhabui Lami‑nana\em V\em* inau‑haviei, kate eha ai pata, ka Lami‑nana\em V\em* vi‑peu‑neiei. Iuna tauna kauvea yai Kauvea kadu kini\em V\em* yai Kini\em V\em*. Ka avi tomotau tauna honei, ka avi tomotau tauna vi‑nua‑dadanei, ka avi tomotau yai vitumahana wayahina tauna ivi‑muni‑waiwaiei, akanai tomotaui habuhabui tauna nui imamaei.” \p \v 15 Ka pai vo‑vi‑mahetana iakwa, e anelose‑nana yana vona wayahiua neine, ivona, \mi “Daudau‑naia vavine‑nana hetaia imanuena edueyei vivane tomotau, kadu yoko, kadu papani, ka kadu movi. \pi1 \v 16 Ka apaina, vahitau amane‑nana kadu tonana ai yau 10 inau‑hohona, e tau kenekenene vavine‑nana inau‑nikonikoiei. Wayahina, taui ivi‑goyoi, ka vavine‑nana ai kwama isi‑yehi‑yavunei nagonegonei, ka vavine‑nana vioi inꞌ‑ania, ka aviani itupwa ai ananata nihenina ianai. \x + \xo 17:16 \xt SiV 18:8.\x* \v 17 Tonana ai yau 10 idedewei deina, iuna Yaubada tauna ya nuanua taui nuai nihenia boui. Wayahina, taui yai pai veimea iawaehei vahitau amane‑nana wayahina, e tauna veimeyei a itoava Yaubada yanꞌ apa‑taputapu habuhabui inau‑yehai wayahina. \pi1 \v 18 Ka vavine‑nana edueyei vivane meagai ani‑vainena. Ka meagai‑nana tanopi ana kini\em V\em* habuhabui veimeyei.” \c 18 \s1 Meagai Babiloni Yana Peu \p \v 1 Ka kadu aitam anelose adueyei wahuma opupuei. Tauna ya bagibagi ananina, ka kadu tauna ana dune a maheta wayahina tanopi habuhabuna tunu‑mahetei. \v 2 Ka movina ananina vi‑hone, ivona, \mi “Ipeu! Ika, Babiloni Ani‑vainena avaha ipeu! Ataina meagai‑nana avaha vi‑pai maꞌ Satana yanꞌ anelose wayahi, ka vi‑pai maꞌ nua goyogoyoi tunina tunina wayahi, ka kadu vi‑pai maꞌ manua yaveyaveha gawagawami wayahi, ka Yaubada manua‑naia habuhabui nau‑nikonikoiei. \x + \xo 18:2 \xt SiV 14:8; Isa 13:21; 34:11-14; Ier 50:39.\x* \v 3 Iuna meagai Babiloni yai kenene waina\em V\em* deina, ka papani habuhabuna tanopi hetana waina\em V\em* tanoi inimnim, ivi‑kwavakwava. Tanopi ana kini\em V\em* Babiloni wayahia ikenekenene, ka tau aimwane habuhabui tanopia ivi‑tau kaikaiwabo, iuna Babiloni yai nuanua ananina kaikaiwabo yai gugua ivaniahei, kadu hetana ibou vi‑tupanei.” \p \v 4 Ka kadu aitam movi wahuma wayahina omo, anononi, ivona, \mi “Itomi yau tomotau, meagai‑nana uni‑tawanei! Eha yau nuanua Babiloni yai dewa goyona uvꞌ‑iune, iuna aituhu aviyaivia dewaia idedewei, apaina kadu taui dewa‑yaiyai dewaia wayahi ivaniahei aitamoata. \x + \xo 18:4 \xt Isa 48:20; Ier 50:8; 51:6, 45; 2Ko 6:17.\x* \v 5 Vona ahiahina, Babiloni yai dewaia goyo ai yau ani‑vainena, ka gwau‑nana avaha ivane wahuma deina. Wayahina, Yaubada Babiloni yai dewaia goyona dudueyei, e ai dewa‑yaiyai venevenei. \x + \xo 18:5 \xt Nao 18:20-21; Ier 51:9.\x* \v 6 Aviani vavine‑nana idedewei, akanai ai nau‑pata deina. Ika, avi dewa goyona idewei, akanai vavine‑nana ai nau‑pata wayahi vivane dewa‑yaiyai ainua! Yauke Babiloni ai vei anꞌ‑epei, e vei‑nana nihenina ai dewa‑yaiyai avinevinei, avo‑vi‑aiaia, avenei, ina‑nimi. \x + \xo 18:6 \xt Sam 137:8; Ier 50:15, 29; 2Te 1:6.\x* \v 7 Tuta nonova wayahina a itoava tuta ataina wayahina Babiloni yai nuanua didigai kadu gugua kaikaiwaboi, ka ainua igwaugwaui. Wayahina, ataina viha kadu pai vi‑mohai avenei ai nau‑pata. Akanai deina. Vavine‑nana nuai nihenina ivona‑vanevane ka inuanua, ‘Yauke kwini\em V\em* aitam amanuena ka aveimeyei. Ama wava ananina, wayahina adewa‑haiawa. Yauke eha wadawadae deina, iuna eha aitam aviani wayahina ana pata avi‑mohai.’ \x + \xo 18:7 \xt Isa 47:7-9.\x* \v 8 Yai vona‑vanevane tanoi anononi. Wayahina, auyewa aitamoata nihenina ai dewa‑yaiyai ava‑tawanei, e vavine‑nana ivaniahei, vivane aniga, ka vi‑mohai, ka kadu am navovo. Ika, ai ananata ananai, iuna Kauvea Yaubada nau‑yanahi, ka tauna ai dewa‑yaiyai veimeyei, ka tauna vivane bagibagi‑vainena. \x + \xo 18:8 \xt SiV 17:16.\x* \p \v 9 Nonova kini\em V\em* tanopia imamaei vavine‑nana nui ikenekenene, ka Babiloni yai gugua kaikaiwaboi ivo‑patai. Ka avaha bawa‑nana meagai‑nana wayahina vanevane idudueyei, e ivi‑putu itoutou ka ivi‑mohai wayahi. \x + \xo 18:9 \xt Ese 26:17; 27:30-35.\x* \v 10 Ka kini‑naia\em V\em* Babiloni ai viha wayahina imatamatauta ananina. Wayahina, meagai‑nana wayahina bana mamanaina imimini, imatamatauta, itoutou, ka ivonavona, \b \qm1 ‘Aioi! Aioi! O meagai ani‑vainemi, \qm2 O Babiloni, meagai bagibagimi! \qm1 Babau aitamoata ana heta nihenina \qm2 wamike ami dewa‑yaiyai uvaniaha‑kwayavoni!’ \b \p \v 11 Ka kadu tau aimwane tanopia imamaei itoutou ka ivi‑mohai Babiloni wayahi, iuna tuta nonova a itoava tuta ataina wayahina, tomotau yai gugua kaikaiwaboi tunina tunina ivi‑maiei, kate ataina eha. Ka taui yai gugua vivane \x + \xo 18:11 \xt Ese 27:36.\x* \v 12 goula\em V\em*, ka siliva\em V\em*, ka hanu patai ani‑vainena, ka yano, ka kwama lineni\em V\em*, ka tau kaikaiwabo ai kwama yabebenina kadu yabebenina tupwana nigenigena, ka kwama mumuyewina, ka ai tunina tunina patai ananina, ka gugua tunina tunina tau ai‑tai inau‑vevewanei vahitau tonai wayahia kadu taui inau‑vevewanei ai patai anani wayahia, ka bironese\em V\em*, ka kainumu, ka hanu toyoina, \x + \xo 18:12 \xt Ese 27:12-13, 22.\x* \v 13 ka ai wagana ana wava kinamoni\em V\em*, ka naia, ka pai mau dibidibina ana wava muro\em V\em*, ka pai mau ahiahina ana wava libanosi\em V\em*, ka waina\em V\em*, ka olive\em V\em* wetona, ka palaua ahiahina, ka witi\em V\em*, ka bulumakau\em V\em*, ka sipi\em V\em*, ka osi\em V\em*, ka pai vi‑ata taitaina, ka tau paisewa‑kavokavovo, kadu tomotaui ivi‑nomui. Guguaia habuhabui tanoi kadu hetaia iaimwanei. \v 14 Wayahina, tau aimwane‑naia Babiloni wayahi ivonavona, \b \qm1 ‘Ua‑naia unuanua ananina wayahi avaha imaiova, \qm2 kadu yami gugua kaikaiwaboi \qm1 ka ami dadi habuhabui avaha imaiova. \qm2 Ka eha kadu aitam tuta tepakaia wayahina \qm3 uvaniahe‑havine.’ \b \p \v 15 Ka tau aimwane‑naia guguaia habuhabui tanoi iaimwanei, ka taui kadu yai gugua kaikaiwaboi ivaniahei yai paisewana wayahina. Ka kadu taui Babiloni ai viha wayahina imatamatauta ananina. Wayahina, bana mamanaina meagai‑nana wayahina imimini ka imatamatauta, itoutou, ivi‑mohai, ivivi‑hone, ka ivonavona, \x + \xo 18:15 \xt Ese 27:31, 36.\x* \b \qm1 \v 16 ‘Aioi! Aioi! O meagai ani‑vainemi! \qm2 Nonova ami kwama kwama lineni\em V\em*, \qm1 kwama yabebenina ka tupwana nigenigena, \qm2 kadu kwama yabebenina. \qm1 Kadu ami dadi ivo‑vi‑namanamani \qm2 goula\em V\em* wayahina, \qm1 kadu hanu patai ananina wayahia, \qm2 ka yano wayahia! \x + \xo 18:16 \xt SiV 17:4.\x* \qm1 \v 17 Ka babau aitamoata ana heta nihenina \qm2 yami gugua kaikaiwaboi habuhabui \qm3 ai vita‑vovona ivaniahei!’ \b \p Ka wae habuhabui ai tau weyaisi, ka wae ai tau vi‑ata habuhabui, ka wae ai tau paisewa habuhabui, ka taui habuhabui hawana wayahina ai maꞌ ivaniahei, taui habuhabui kadu bana mamanaina meagai‑nana wayahina imimini. \x + \xo 18:17 \xt Isa 23:14; Ese 27:27-29.\x* \v 18 Ka taui avaha bawa‑nana meagai‑nana anꞌ ananata wayahina idudueyei, akanai ivivi‑hone, ivonavona, \b \qm1 ‘Tuta nonova wayahina a itoava tuta ataina wayahina, \qm2 avi meagai meagai ani‑vainena taina deina? \qm3 Eha aitam!’ \x + \xo 18:18 \xt Ese 27:32.\x* \b \p \v 19 Wayahina, taui inua‑vita, ka apunava ununuia ioneonei, ka itoutou, ka ivi‑mohai, ivivi‑hone, ivonavona, \b \qm1 ‘Aioi! Aioi, O meagai ani‑vainemi! \qm2 Itoai habuhabuai yama waꞌ wayahia \qm3 avi‑tau kaikaiwabo. \qm1 Iuna wamike yami gugua kaikaiwaboi wayahi! \qm2 Kate babau aitamoata ana heta nihenina \qm1 meagaina ipeu iopu, \qm2 igoyo ananina!’ \b \qm1 \v 20 Kate itomi tau maꞌ wahuma habuhabumi \qm2 nau‑wawanimi udewa‑haiawa \qm3 Babiloni ai vita‑vovona wayahina! \qm1 Ika, itomi tau ekalesia, \qm2 ka itomi tau hae ananimi, \qm1 ka itomi tau apa‑taputapu \qm2 nau‑wawanimi udewa‑haiawa! \qm1 Iuna Yaubada avaha Babiloni nau‑yanahi, \qm2 kadu dewa‑yaiyaiei yai dewa goyona \qm3 itomi wayahimi.” \x + \xo 18:20 \xt Isa 44:23; V.V 32:43; Ier 51:48.\x* \b \p \v 21 Ka dewaia iakwa, ka aitam anelose bagibagina hanu ani‑vainena si‑nai. Ka hanu‑nana ya nata anana deina, ka tauna hanu‑nana haponei iopu hawana, e ivona, \b \qm1 “Meagai‑nana ani‑vainena Babiloni yana peu \qm2 vivane dewa manimaninina deina! \qm1 Vona ahiahina, Yaubada meagai‑nana \qm2 na‑haponei na‑vita‑vovoni, \qm1 ka eha kadu aitam tuta tepakaia wayahina \qm2 ana pata kavaniahe. \x + \xo 18:21 \xt Ier 51:63-64; Ese 26:21.\x* \qm1 \v 22 Nonova nihenimia ana pata \qm2 dewa habuhabuna kavaniahei, \qm1 vivane tomotau yai pai viam‑toutou \qm2 tunina tunina inavinavia kanononi, \qm1 ka tomotau habuhabui yai pai viam‑toutou \qm2 tunina tunina bwegigi deina \qm3 ivaivaini imamaei. \qm1 Ka nonova tau paisewa tunina tunina \qm2 nihenimia imamaei ipaipaisewa. \qm1 Ka tau paisewa tupwai witi\em V\em* iautei \qm2 vi‑palaua imamaei, ka ana pata \qm3 taui yai paisewa a nonona kanononi. \qm1 Kate apaina eha ana pata \qm2 dewaia habuhabui tanoi \qm3 nihenimia kavaniahe. \x + \xo 18:22 \xt Isa 24:8; Ese 26:13.\x* \qm1 \v 23 Ka nonova lampa\em V\em* ai maheta \qm2 mahemaheta nihenimia. \qm1 Ka tau tavine onotona ka tau tavine vavinena \qm2 yai dewa‑haiawa a nonona \qm3 kanononi nihenimia. \qm1 Kate apaina eha ana pata \qm2 dewaia habuhabui tanoi kavaniahe nihenimia. \qm1 Ka nonova tau aimwane ai wava anani tanopia \qm2 imamaei nihenimia ipaipaisewa. \qm1 Ka wamike yami banauma wayahina \qm2 tau maꞌ papani habuhabui unonoi, \qm3 ueta‑naoi ini‑panipani. \x + \xo 18:23 \xt Ier 7:34; 16:9; 25:10.\x* \qm1 \v 24 Ka tuta nonova wayahina \qm2 a itoava tuta ataina wayahina, \qm1 tau vi‑meagai meagai‑nana nihenina \qm2 Yaubada ya tomotau \qm3 inau‑vi‑anigi‑neiei, \qm1 vivane ya tau apa‑taputapu \qm2 kadu ya tau ekalesia. \qm1 Ka kadu aituhu aviyaivia ianiga \qm2 iuna mani tomotau inau‑vi‑anigi‑neiei, \qm1 akanai dayahi meagai‑nana \qm2 nihenina mamaei.” \x + \xo 18:24 \xt Ier 51:49; SiV 17:6.\x* \c 19 \p \v 1 Ka dewaia habuhabui munia, wahe ananina wahuma anononi, yoko ani‑vainena ivivi‑hone a nonona deina, ivonavona, \b \qm1 “Aleluia! \qm2 Ito‑yavuha, ka didiga, ka bagibagi \qm3 yama Yaubada wayahina imaꞌ‑vavaha. \qm1 \v 2 Iuna tauna ya nau‑yanahi \qm2 ahiahina kadu tunutunuhina. \qm1 Wayahina, tauna avaha \qm2 tau kenekenene vavine‑nana \qm1 ai dewa‑yaiyai \qm2 vi‑nua‑dadani akanai. \qm1 Vavine‑nana tau maꞌ tanopi habuhabui \qm2 yawai ivi‑goyoi yai kenene wayahia. \qm1 Ka tauna avaha ya tau paisewa \qm2 dayahi a nau‑pata \qm3 vavine‑nana venei.” \x + \xo 19:2 \xt V.V 32:43; SiV 6:10.\x* \b \p \v 3 Ka kadu aitam tuta yoko‑nana ivi‑hone, ivona, \b \qm1 “Aleluia! \qm2 Bawa‑nana vavine‑nana wayahina \qm3 vanevane‑vavaha!” \b \p \v 4 Ka ononotoi anani ai yau 24 kadu vahitau yawayawai na nau‑punina ivi‑tupa‑gum, e habuhabui Yaubada wayahina iaiwaodu. Tauna ya pai manuena ahihi‑vainena hetana manuena. Ka taui ivivi‑hone, ivonavona, \b \qm1 “Ana pata deina! \qm2 Aleluia!” \s1 Lami‑nana\em V\em* Ya Tavine Toneina \p \v 5 Ka aitam movi pai manuena ahihi‑vaine‑nana wayahina vinꞌ‑omo, ivona, \b \qm1 “Itomi yaka Yaubada ya tau paisewa \qm2 tupwami ami wava kikituna, \qm3 kadu tupwami ami wava ananina, \qm2 ka habuhabumi tauna umatamatautei akanai. \qm1 Wayahina, habuhabumi nau‑wawanimi \qm2 yaka Yaubada unꞌ‑awa‑davedavei.” \b \p \v 6 Ka kadu aitam wahe ananina anononi, yoko ani‑vainena movi deina, ka a nonona daudau ananina taitaina deina o kadi anitana ananina dududui deina. Ka ivivi‑hone, ivonavona, \b \qm1 “Aleluia! \qm2 Iuna yaka Kauvea Yaubada \qm1 Tau Bagibagi‑vavaha \qm2 dewa habuhabuna veimeyei! \x + \xo 19:6 \xt SiV 14:2.\x* \qm1 \v 7 Itoka nau‑wawanika kadewa‑haiawa \qm2 kadu didigana kavo‑vi‑natei! \qm1 Iuna Lami‑nana\em V\em* ya tavine anꞌ auyewa \qm2 avaha vinꞌ‑omo, \qm1 ka awana avaha vo‑vi‑aiai \qm2 ka vaivani. \x + \xo 19:7 \xt Isa 61:10; SiV 21:2.\x* \qm1 \v 8 Ka vavine‑nana avaha ana kwama lineni\em V\em* \qm2 bigana ka hadahadanina ka mahemaheina \qm3 vaniahei, ka weteni.” \b \p (Ka kwama bigana anꞌ anamana vivane tau ekalesia yai dewa tunutunuhina.) \v 9 Ka anelose‑nana voneu, ivona, “Vona taina eginumi. ‘Aituhu aviyaivia didikuna ivaniahei Lami‑nana\em V\em* ya tavine toneina wayahina, akanai taui avaha nau‑iaiava ivaniahei!’” \p Ka anelose‑nana kadu vona taina ivona, “Vonana vivane Yaubada yana vona tunutunuhina.” \x + \xo 19:9 \xt Mat 22:2-3.\x* \v 10 Ka ya vonana iakwa, e yauke tauna aena apeu avi‑kabubu, e aiwaodu wayahina. Kate tauna dewana vito‑potei, e voneu, ivona, \mi “Eha ena‑iwaodu wayahiua! Wamke ka vavaneim itomi Iesu yana hae uvitumahanei toyoina, ka itomi Yaubada ya tau paisewa. Ka yauke kadu Yaubada ya tau paisewa aitamoata deina. Itoka habuhabuka nau‑wawanika Yaubada wayahina kana‑iwaodu! Iuna Iesu yana hae kadu tau apa‑taputapu yai hae tauna wayahina ainua ivinꞌ‑omo nua aitamoata wayahina.” \x + \xo 19:10 \xt Dew 10:25-26; SiV 22:8-9.\x* \s1 Osi Kavukavuna Ka Tauna A Tau Vi‑ata \p \v 11 Ka wahuma am‑waei adueyei, ka mataua osi\em V\em* kavukavuna mimini adueyei, ka a tau vi‑ata ivi‑wahani Tau Tunutunuhina, ka tauna Yaubada vi‑ateteyei. Wayahina, nau‑wawanika kavitumahanei. Ka tauna dewa tunutunuhina ana noe wayahina tomotau nau‑yanahi, ka ai dewa‑yaiyai vi‑nua‑dadani, ka tauna a havia nau‑haviei. \x + \xo 19:11 \xt SiV 1:5; 6:2; Sam 96:13; Isa 11:4.\x* \v 12 Ka matana ai dune ai ananata deina, ka unununa hetana a kunu‑nabanaba habuhabui imamaei. Ka kadu ininina wayahina ana wava iginuma mamaei, ka eha kadu aitam koiaka wava‑nana tꞌ‑anamane, akanai tauna ana heta anamanei. \x + \xo 19:12 \xt Dan 10:6; SiV 1:14; 2:17.\x* \v 13 Ka tauna ana kwama mamanaina weteweteni, ka kwama‑nana dayaha nihenina si‑utuvi, ka ana wava vivane Yaubada Yana Vona. \x + \xo 19:13 \xt Isa 63:1-3; Ioni 1:1, 14.\x* \v 14 Ka wahuma a tau nau‑havia ivi‑muniei, taui kadu yai osi\em V\em* kavukavui hetana imanuena ivi‑ata, ka ai kwama vivane lineni\em V\em*, ka kavukavuna ka hadahadanina. \p \v 15 Ka tauna awana wayahina inama manimaninina vinꞌ‑omo‑nananena, ka inamana wayahina tauna tau maꞌ papani habuhabui vi‑peui. Ka nonova aitam apa‑taputapu vinꞌ‑omo tauna wayahina, ivona, \b \qm1 “Tauna tau maꞌ tanopi veimeyei, \qm2 ka ya veimea vivane toyoina, \qm3 kainumu deina.” \b \p Yaubada Bagibagi‑vavaha nua‑goyo dewa goyona wayahi, ka tauna ya nuanua tau goyogoyoi dewa‑yaiyaiei ya pai va‑buyo nihenina. Ka tauna osi‑nana\em V\em* kavukavuna vi‑ateyei taui pai va‑buyo nihenina va‑buyoi akanai. \x + \xo 19:15 \xt Sam 2:9; SiV 1:16; 14:20.\x* \v 16 Ka ana kwama mamanaina hetana, ka kadu aya‑nununa hetana ana wava iginuma mamaei, vivane \b \pc \sc kini yai kini kadu kauvea yai kauvea\sc*. \x + \xo 19:16 \xt SiV 17:14.\x* \b \p \v 17 Ka aitam anelose adueyei babau nihenina mimini, ka tauna movina ananina wayahina vi‑hone manua habuhabui wahuma iyaveyaveha wayahia, ivona, \mi “Unau‑hohona, e Yaubada ya tonei ananina unꞌ‑ania. \x + \xo 19:17 \xt Ese 39:17-20.\x* \v 18 Ika, tomotau vioi unꞌ‑ania, vivane kini\em V\em* vioi, ka tau nau‑havia ai tau veimea vioi, ka onoto bagibagi vioi. Ka kadu osi\em V\em* vioi, ka kadu ai tau vi‑ata vioi, ka tomotau habuhabui vioi unꞌ‑ania, vivane taui ai heta yawai iveimeyei, ka tau paisewa‑kavokavovo, taui ai wava kikitui kadu taui ai wava anani.” \p \v 19 Ka vahitau simai‑nana, ka kini\em V\em* tanopia imamaei yai tau nau‑havia nui inau‑hohona adueyei. Ka taui yai nuanua osi‑nana\em V\em* a tau vi‑ata ya tau nau‑havia nui inau‑haviei. \v 20 Kate Yaubada ya tau nau‑havia vahitau simai‑nana ikamoi iyohoni. Ka kadu tau apa‑taputapu vitupu‑nana ikamoi iyohoni. Nonova tau apa‑taputapu vitupu‑nana dewa‑bagibagi kadu iaiaya dedewei vahitau simai‑nana didigana wayahina. Ka tauna iaiaya‑naia wayahia tomotau nonoi, iawaehei vahitau simai‑nana a pai ainana iginumina ivaniahei, kadu tauna ya itupwana wayahina iaiwaodu. Ka Yaubada ya tau nau‑havia vahitau simai‑nana kadu ya tau apa‑taputapu vitupu‑nana ainua yawayawai ihaponei inui navu‑nana sulipura\em V\em* ananata nihenina. \x + \xo 19:20 \xt SiV 13:12-17; 20:10.\x* \v 21 Ka osi‑nana\em V\em* a tau vi‑ata tauna inamana awana vinꞌ‑omo‑nananena wayahina kini‑naia\em V\em* yai tau nau‑havia nui nau‑vi‑anigi‑neiei. Ka manua‑naia habuhabui iyaveyaveha iomomo, e tau mate‑naia vioi ianiania a itoava iam‑iaua wayahina. \c 20 \s1 Ponimana Ai Yau 1000 \p \v 1 Iakwa, e aitam anelose adueyei wahuma opupuei. Ka tauna wayahina Guba‑nana anꞌ awa‑pota a pai yavuha, ka nimana manawa kainumu ani‑vainena vo‑vi‑avini. \x + \xo 20:1 \xt SiV 9:1.\x* \v 2 E tauna mwata‑nana poyꞌ‑avini. Ka mwata‑nana vivane Satana, ka tuta nonova wayahina mamaei. Ka anelose‑nana mwata‑nana yohoni, ka nau‑wawani yohoyohonina mamaei a itoava ponimana ai yau 1000 ina‑iakwa wayahina. \x + \xo 20:2 \xt Nao 3:1; SiV 12:9.\x* \v 3 Ka anelose‑nana mwata‑nana haponei iopu Guba‑nana nihenina, e Guba‑nana anꞌ awa‑pota gudui, e pai gudu hetana pai ainana boui. Wayahina mwata‑nana eha ana pata tau maꞌ papani habuhabui na‑nonoi a itoava ponimanaia ai yau 1000 ina‑iakwa wayahina. Ka ponimanaia munia, e Yaubada nꞌ‑awaehei anelose‑nana Satana na‑yavuhi tuta kutakutana wayahina. \p \v 4 Ka pai manuena ahiahi adueyei, ka hetaia kadu tau vaneneha imanuena adueyei. Ka Yaubada avaha veimea awaehe‑neiei, e taui tomotau inau‑yanahi, e ai dewa‑yaiyai ivi‑nua‑dadani. Ka kadu tau ekalesia nuai adueyei. Nonova tau ekalesia‑naia Iesu ivitumahanei, ka tauna ihaehaeyei, ka Yaubada yana vona inaunau‑waheyei. Wayahina, ai havia tanopia magai iaupwaupwa‑honoi. Tau ekalesia‑naia eha vahitau simai‑nana wayahina ita‑iwaodu, ka eha tauna ya itupwana wayahina ita‑iwaodu, ka eha tauna ana wava a pai ainana iginumina ita‑vaniahe tepaia o nimaia. Taui imini‑havine, ka Tau Ito‑yavuha nui iveimeyei ponimanaia ai yau 1000 nihenia. \x + \xo 20:4 \xt Dan 7:9, 22, 27; 1Ko 6:2; SiV 13:17.\x* \p \v 5 Mini‑havine tanoi vivane mini‑havine naona. (Mani tomotau anianigai eha imini‑havine a itoava ponimanaia ai yau 1000 ina‑iakwa wayahina.) \v 6 Aituhu aviyaivia mini‑havine naona nihenina imini‑havine, taui ahihinata ka avaha nau‑iaiava ivaniahei. Aniga vꞌ‑inuana eha aitam aviani taui wayahia, iuna taui eha ai pata inꞌ‑aniga‑havine. Taui avaha ivi‑tau vi‑nomu Yaubada wayahina kadu Tau Ito‑yavuha wayahina, ka Tau Ito‑yavuha nui iveimeyei ponimanaia ai yau 1000 nihenia. \x + \xo 20:6 \xt SiV 1:6.\x* \p \v 7 Ka avaha ponimanaia ai yau 1000 iakwa, anelose‑nana Satana tauna ya manua yohona wayahina na‑yavuhi. \v 8 Ka Satana na‑ni‑ubau na‑ni‑keyekeyei tanopi a papani habuhabui wayahia, vivane papani Goga kadu papani Magoga wayahia. Ka ya nuanua tau maꞌ tanopi inau‑hohoni havia wayahina. Ka tomotau‑naia ai yau ani‑vainena, magama tania deina. \x + \xo 20:8 \xt Ese 38:2, 9, 15-16.\x* \v 9 Ka tau nau‑havia‑naia tanopi ya vi‑bababa itutu‑honotei ivinꞌ‑omo Yaubada ya tau nau‑havia yai megeia, e imini‑vivinei. Ka Yaubada meagai‑nana dune‑nuanuaiei, ka Satana ya tau nau‑havia nui imini‑vivinei. Kate ai ananata wahuma wayahina opu‑me, e atuatuna wayahia, e tau nau‑havia‑naia anata‑yehai. \x + \xo 20:9 \xt 2Ki 1:10.\x* \v 10 Satana tomotaui habuhabui nonoi, ka avaha habuhabui ianai‑yehai, e Yaubada Satana poyꞌ‑avini haponei inu navu‑nana sulipura\em V\em* ananata nihenina. Navu‑nana nihenina vahitau simai‑nana kadu tau apa‑taputapu vitupu‑nana avaha imamaei. Ka navu‑nana nihenina viha ani‑vainena wayahina ihidahida‑vavaha, auyewa kadu ioyoma wayahia. Eha ai pata ivi‑yawai. \x + \xo 20:10 \xt Sam 11:6; SiV 19:20; 21:8.\x* \s1 Pai Manuena Ahihi‑vainena Kavukavuna \p \v 11 Ka aitam pai manuena ahihi‑vainena kavukavuna ani‑vainena adueyei, ka kadu tauna hetana manuena adueyei. Ka tanopi kadu wahuma ainua tauna matana inovo‑tawanei, kate eha kadu aitam papani ta‑mamae ainuai wayahi. \v 12 Ka tau anianiga habuhabui adueyei, taui ai wava ananina kadu taui ai wava kikituna, ka pai manuena ahihi‑vaine‑nana matana imimini. \p Ka buki habuhabui iwaei. Ka kadu aitam buki iwaei, vivane Yawai ana Buki. Ka buki‑naia nihenia tau anianiga yai dewa iginumi. Wayahina, taui ai nau‑yanahi ivaniahei yai dewaia wayahi. \x + \xo 20:12 \xt Dan 7:9-10; Mat 25:31-46; Dew 17:31; 2Ko 5:10; SiV 13:8.\x* \v 13 Ka avi tau anianiga hawana nihenina imamaei iomo, ka kadu avi tau anianiga Aniga nihenina imamaei o kadi Hadesi\em V\em* nihenina imamaei iomo. Ka aitamoata aitamoata wayahia nau‑yanahi ivaniahei yai dewa wayahi deina. \x + \xo 20:13 \xt Rom 2:6; 1Pi 1:17; SiV 2:23; 22:12.\x* \v 14 Iakwa, e Yaubada Aniga kadu Hadesi\em V\em* ainua haponei inu Navu‑nana Ananata nihenina. Navu‑nana Ananata vivane aniga vꞌ‑inuana. \v 15 Ka aituhu aviyaivia eha ai wava Yawai ana Buki nihenina, akanai kadu taui haponei inu Navu‑nana Ananata nihenina. \c 21 \s1 Wahuma Vovouna Kadu Tanopi Vovouna \p \v 1 Ka wahuma vovouna kadu tanopi vovouna adueyei. Iuna wahuma naona kadu tanopi naona avaha imaiova, ka kadu eha aitam hawana ta‑mamae. \x + \xo 21:1 \xt Isa 65:17; 2Pi 3:13.\x* \v 2 Ka Meagai Ahihinata adueyei, vivane Ierusalem Vovouna, Yaubada wayahina wahuma wayahina opupu‑me. Ka meagai‑nana avaha vaivanei, tau tavine vavinena ivaivanei yana onoto vovouna wayahina deina. \x + \xo 21:2 \xt Isa 52:1; 61:10; Ebe 11:16; 12:22; SiV 3:12.\x* \v 3 Ka aitam movi a nonona ananina pai manuena ahihi‑vaine‑nana wayahina vinꞌ‑omo anononi, ivona, \mi “Ataina tuta wayahina Yaubada ya pai maꞌ tomotau wayahia mamaei. Ka taui vivane tauna ya tomotau, ka tauna vivane taui yai Yaubada, ka Yaubada‑hoina nui imaꞌ‑vavaha. \x + \xo 21:3 \xt Lev 26:11-12; Ese 37:27; Sek 2:10; 2Ko 6:16.\x* \v 4 Ka tauna taui mata‑inui aitamoata aitamoata mataia na‑nau‑wohi‑yavunei. Eha kadu aitam tuta aniga, o vi‑mohai, o toutou, o viha ita‑vaniahe, iuna dewaia tutuaina avaha iakwa.” \x + \xo 21:4 \xt Isa 35:10; 65:19; SiV 7:17.\x* \p \v 5 Ka tauna pai manuena ahihi‑vaine‑nana wayahina manuena ivona, \mi “Vevewana habuhabui avevewane‑havinei, vivane vovoui!” \m Ka ivona, \mi “Yau vona eginumi, iuna yau vona vivane vona‑vavaha kadu vona tunutunuhina.” \x + \xo 21:5 \xt 2Ko 5:17.\x* \p \v 6 E tauna voneu, ivona, \mi “Ana pata deina! Avaha iakwa. Yauke taua Pai Vi‑putu kadu Pai Nau‑yehata. Aituhu aviyaivia magai ayaya, akanai daudau awawaehina Yawai A Daudau a tovoha wayahina awaehei inimnim. \x + \xo 21:6 \xt Isa 55:1; Ier 2:13; Ioni 7:37; SiV 1:8, 17; 22:17.\x* \v 7 Ka aituhu aviyaivia ai vita ivane‑tawanei, akanai dewaia habuhabui tanoi ivaniahei, ka Yauke taua vivane taui yai Yaubada, ka taui vivane yauke natunatu. \x + \xo 21:7 \xt 2Sa 7:14; 1Va 17:13; Sam 89:26-27.\x* \pi1 \v 8 Kate mani tomotau, taui eha yai ate‑vatu, ka taui eha ita‑vitumahaneu, ka taui manimanini, ka tau nau‑vi‑aniga, ka tau kenekenene, ka taui banauma o nei o pohavu idedewei, ka taui yaubada vitupu yai itupwana wayahia iaiwaodu, ka tau vitupu habuhabui, aituhu aviyaivia dewaia idedewei, taui yai pai maꞌ vivane Navu‑nana sulipura\em V\em* ananata. Aniga‑nana vivane aniga vꞌ‑inuana.” \x + \xo 21:8 \xt Mat 25:41; SiV 20:15; 22:15.\x* \s1 Meagai Ahihinata \p \v 9 Ka aitam anelose anelose‑naia ai yau 7 na gaebai ai yau 7 na vitai pai nau‑yehata ai yau 7 wayahia omo wayahiua, e voneu, ivona, \mi “Enꞌ‑omoi, e tau tavine vavinena aviwavenem, vivane Lami‑nana\em V\em* ya vavine.” \p \v 10 Ka Nuana Ahihinata ya bagibagi wayahina tauna omaneu avane oya ani‑vainena hetana, e Meagai Ahihinata, vivane Ierusalem, wahuma opupu‑me Yaubada wayahina viwaveneu adueyei. \x + \xo 21:10 \xt Ese 40:2.\x* \v 11 Ka meagai‑nana Yaubada didigana wayahina tapatapa, ka vo‑vi‑namanamani hanu patai ananina deina, vivane iasipera\em V\em* deinake, ka mahemaheina. \x + \xo 21:11 \xt Isa 60:1-2, 19.\x* \v 12 Ka meagai‑nana ana gani ani‑vainena, vivane badobadona ka mamanaina, ka awai habuhabui ai yau 12, ka awai aitamoata aitamoata a tau dune‑vi‑avina vivane anelose aitam. Ka awai wayahia me Isiraeli yai dede ai yau 12 ai wava iginumi mamaei. \x + \xo 21:12 \xt Ese 48:30-35.\x* \v 13 Gani‑nana a tana‑vewana na nau‑punina. Aitam papani ponimanea, ka awai aitonu imamaei. Ka aitam papani yavanatea, ka awai aitonu imamaei. Ka aitam papani nawanahea, ka awai aitonu imamaei. Ka aitam papani babau a onuonu a papani wayahina, ka awai aitonu imamaei. \p \v 14 Ka meagai‑nana anꞌ avutu ai yau 12 imamaei. Ka avutu hetaia Lami‑nana\em V\em* a tau hae anani ai yau 12 ai wava iginumi imamaei. \p \v 15 Ka anelose‑nana ama inua aipuipupu, tauna nimana pai toava goula\em V\em* vo‑vi‑avini, e wayahina ya paisewa vivane meagai‑nana ana gani kadu anꞌ awa na‑ito‑viwavei. \x + \xo 21:15 \xt Ese 40:3; SiV 11:1.\x* \v 16 Ka meagai‑nana ana yona vivane papani na nau‑punina, ka a vi‑manamana ka a vi‑bababa aitamoata. Ka anelose‑nana ya pai toava wayahina meagai‑nana a vi‑manamana ito‑pwapwei vivane 2220 kilomita\em V\em* deina. Ka kadu a vi‑bababa 2220 kilomita\em V\em*, ka kadu a vi‑manamana hetana 2220 kilomita\em V\em* deina. \v 17 Ka tauna gani a badobado ito‑viwavei, e vaniahei 65 mita\em V\em* deina. Pai toava taina vivane tomotau yai pai toava, ka anelose‑nana ya pai toava vivane aitamoata deina. \v 18 Ka meagai‑nana ana gani hanu yabebenina patana ananina ana wava iasipera\em V\em* wayahina iyonei. Ka meagai‑nana goulata wayahina iyonei, ka goulata vivane mahemaheina. \x + \xo 21:18 \xt Isa 54:11-12.\x* \v 19 Ka meagai‑nana ana gani anꞌ avutu hanu patai ananina tunina tunina wayahina ivaivanei. Avutu naona iasipera\em V\em*, ka vꞌ‑inuana sapire\em V\em*, ka vꞌ‑itonuna kalikedoni\em V\em*, ka vi‑nau‑punina emeralida\em V\em*, \v 20 ka avutu vi‑5‑na saridonikisi\em V\em*, ka vi‑6‑na karineliani\em V\em*, ka vi‑7‑na kirisolite\em V\em*, ka vi‑8‑na berila\em V\em*, ka avutu vi‑9‑na topasa\em V\em*, ka vi‑10‑na kirisopirase\em V\em*, ka vi‑11‑na iasinita\em V\em*, ka vi‑12‑na ametisita\em V\em*. Aitamoata aitamoata wayahia ai dune tunina. \p \v 21 Ka meagai‑nana anꞌ awa ai yau 12 yano wayahia ivevewanei. Ka aitamoata aitamoata wayahia vivane yano ananina aitamoata wayahina ivevewanei. Ka meagai‑nana etawana ananina goulata wayahina ivevewanei, vivane mahemaheina. \p \v 22 Ka meagai‑nana nihenina eha aitam manua vito‑pota ata‑dueye. Iuna Kauvea Yaubada Bagibagi‑vavaha kadu Lami‑nana\em V\em* vivane a manua vito‑pota. \p \v 23 Ka meagai‑nana eha nau‑wawani babau na‑vana wayahina o wahava na‑tapa wayahina. Iuna a maheta vinꞌ‑omo Yaubada didigana mahemaheina wayahina, ka Lami‑nana\em V\em* vivane meagai‑nana a lampa\em V\em*. \x + \xo 21:23 \xt Isa 60:19-20; SiV 22:5.\x* \p \v 24 Ka maheta‑nana ana pata tau maꞌ papani habuhabui ivenavenau, ka kini\em V\em* tanopia imamaei taui yai gugua kaikaiwabo ai dune ahiahina iomanei nihenina ibouni. \x + \xo 21:24 \xt Isa 60:3, 5.\x* \v 25 Ka tuta tuta meagai‑nana anꞌ awa waewaei, iuna meagai‑nana nihenina ioyoma eha. \x + \xo 21:25 \xt Isa 60:11.\x* \v 26 Ka aviani tau maꞌ papani habuhabui iapa‑vidovidohei, o aviani didigai vo‑vi‑natei, akanai guguaia iomaomanei meagai‑nana nihenina ibouni, imamaei. \p \v 27 Kate eha aitam aviani gawagawamina ana pata meagai‑nana na‑nu. Gugua ahihinata ana heta. Ka aituhu aviyaivia dewa goyona idedewei, taui ini‑yauyau ivaniahei dewaia wayahia, o aituhu aviyaivia ivitupu, akanai taui eha ai pata meagai‑nana ina‑nu. \p Kate aituhu aviyaivia ai wava Yawai ana Buki nihenina imamaei, vivane Lami‑nana\em V\em* yana buki, akanai taui ai pata meagai‑nana nihenina inuinu. \x + \xo 21:27 \xt Isa 52:1; Ese 44:9; 1Ko 6:9-10.\x* \c 22 \p \v 1 Ka anelose‑nana Yawai A Daudau viwaveneu, daudau‑nana mahemaheina, wei deina, ka vi‑putu pai manuena ahihi‑vaine‑nana Yaubada kadu Lami\em V\em* ainua wayahia, \x + \xo 22:1 \xt Ese 47:1.\x* \v 2 e meagai‑nana a etawana ananina niwanina taitaina opuopu. Ka daudau‑nana nepena, ka papani ainua wayahia, yawai anꞌ ai mimini. Ai‑nana uaua tuta ai yau 12 wayahia ponimana aitamoata aitamoata nihenina, uaua wahava aitamoata aitamoata nihenina. Ka ai‑nana yawaina munamuna tau maꞌ papani habuhabui wayahi, ka aituhu ivi‑kwanaha, akanai ai‑nana yawaina wayahina ividoha. \x + \xo 22:2 \xt Ese 47:12; Nao 2:9; Sek 14:8; Ioe 3:18.\x* \v 3 Ka eha aitam bwanata ta‑mamae meagai‑nana nihenina. Ka pai manuena ahihi‑vaine‑nana Yaubada kadu Lami\em V\em* ainua wayahia meagai‑nana nihenina mamaei, ka ya tau paisewa tauna iaivaitei. \v 4 Ka taui tauna tepana idudueyei, ka tauna ana wava tepaia mamaei. \x + \xo 22:4 \xt Mat 5:8; SiV 3:12.\x* \v 5 Ka meagai‑nana nihenina ioyoma eha. Ka tau vi‑meagai‑nana eha nau‑wawani lampa\em V\em* itunu, ka eha nau‑wawani babau na‑vana, iuna Kauvea Yaubada vivane yai maheta, ka taui yai pai veimea ma‑vavaha. \x + \xo 22:5 \xt Dan 7:18, 27; SiV 5:10; 20:6; 21:23, 25.\x* \s1 Iesu Ya Mavi‑havine \p \v 6 Ka anelose‑nana voneu, ivona, \mi “Vona taina vona‑vavaha ka vona tunutunuhina. Kauvea vivane tau apa‑taputapu nuai yai Yaubada, ka tauna avaha yanꞌ anelose vi‑tunei omo wayahima, e anelose‑nana dewaia tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina ivinꞌ‑omo itomi Kauvea ya tau paisewa viwavenemi, unꞌ‑anamanei.” \x + \xo 22:6 \xt SiV 1:1.\x* \p \v 7 Ka Iesu ivona, \mi “Udueyei! Tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina, e amavina! Aituhu aviyaivia apa‑taputapu‑naia buki taina nihenina inua‑vi‑avini, akanai taui avaha nau‑iaiava ivaniahei.” \x + \xo 22:7 \xt SiV 1:3.\x* \p \v 8 Yauke Ioni, ka dewaia tanoi habuhabui anononi, kadu adueyei. Ka avaha dewaia anononi kadu adueyei, akanai yauke anelose‑nana dewaia viwaveneu aena wayahina avi‑tupa‑gum, e yau nuanua tauna wayahina ana‑iwaodu. \x + \xo 22:8 \xt SiV 19:10.\x* \v 9 Kate tauna vito‑potau, ka voneu, ivona, \mi “Eha wayahiua ena‑iwaodu! Wamke Yaubada ya tau paisewa aitam, ka vavaneim, vivane tau apa‑taputapu, taui kadu Yaubada ya tau paisewa. Ka kadu aituhu aviyaivia vonaia buki taina nihenina ivi‑ateteyei, akanai taui Yaubada ya tau paisewa. Ka yauke kadu itomi habuhabumi deina. Ika, yauke Yaubada ya tau paisewa aitam. Nau‑wawanika Yaubada wayahina kana‑iwaodu!” \m \v 10 Ka kadu voneu, ivona, \mi “Eha apa‑taputapu‑naia buki taina nihenina ehivehive, iuna apa‑taputapu‑naia tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina inꞌ‑omo. \v 11 Wayahina, aituhu aviyaivia dewa goyona idedewei, akanai tuta tepakaia wayahina idedewei aitamoata deina. Ka aituhu aviyaivia dewa gawagawami idedewei, akanai tuta tepakaia wayahina idedewei aitamoata deina. Ka kadu aituhu aviyaivia dewa tunutunuhina idedewei, akanai tuta tepakaia wayahina idedewei aitamoata deina. Ka aituhu aviyaivia ahihinata, akanai tuta tepakaia wayahina ahihinata imamaei aitamoata deina.” \x + \xo 22:11 \xt Dan 12:10.\x* \p \v 12 Wayahina Iesu ivona, \mi “Udune‑vivinimi! Tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina amavi‑havine! Ka ami nau‑pata wayahiua aomanei, ka aitamoata aitamoata wayahimia anau‑patami yami dewaia aitamoata deinake. \x + \xo 22:12 \xt Isa 40:10; Ier 17:10; SiV 2:23.\x* \pi1 \v 13 Yauke Alepa ka Omega, ka dewa habuhabui ai Pai Vi‑putu kadu dewa habuhabui ai Pai Nau‑yehata, ka yauke Tau Vi‑putu kadu Tau Nau‑yehai. \x + \xo 22:13 \xt Isa 44:6; SiV 1:8, 17; 21:6.\x* \v 14 Ka aituhu aviyaivia ai kwama inosia, ivo‑vi‑aiaia, akanai yauke Yawai Anꞌ Ai uana anꞌ‑awaehei inꞌ‑aniania, kadu anꞌ‑awaehei meagai‑nana anꞌ awa wayahia ina‑nu. \x + \xo 22:14 \xt Nao 2:9; 3:22.\x* \pi1 \v 15 Meagai‑nana nini‑vanina vivane kedewa yai papani. Aituhu aviyaivia banauma o nei o pohavu idedewei, ka aituhu aviyaivia ikenekenene, ka aituhu aviyaivia inau‑vi‑aniga, ka aituhu aviyaivia yaubada vitupu yai itupwana wayahia iaiwaodu, ka aituhu aviyaivia idewa‑haiawa vitupu wayahi o aituhu aviyaivia ivitupu, akanai taui habuhabui nau‑wawani meagai‑nana nini‑vanina imamaei. \pi1 \v 16 Yauke Iesu, ka yau anelose avaha avi‑tunei omo wayahimia, e tauna avaha hae‑nana itomi tau ekalesia haeyemi. \pi1 Yauke Davida Wanohina kadu Davida Nahana. Ka yauke kadu Ubwana mahemaheina ka vo‑vi‑namanamaniu.” \x + \xo 22:16 \xt Yau 24:17; Isa 11:1, 10; Rom 1:3; SiV 2:28; 5:5.\x* \p \v 17 Ka Nuana Ahihinata kadu tau tavine vavinena ainua ivona, “Enꞌ‑omoi!” Ka aituhu aviyaivia vonaia inononi, taui kadue nau‑wawani ivona, “Enꞌ‑omoi!” Ka aituhu aviyaivia magai ayaya, akanai taui nau‑wawani inꞌ‑omo. Ka aituhu aviyaivia yai nuanua am‑venena awawaehina ivaniahei, vivane Yawai A Daudau ina‑nimi, akanai taui habuhabui nau‑wawani am‑venena awawaehina inꞌ‑epei. \x + \xo 22:17 \xt Isa 55:1; SiV 21:6.\x* \s1 Pai Nau‑yehata \p \v 18 Yauke Ioni, ka yau vona panina taina wayahina taui habuhabui apa‑taputapu‑naia buki taina nihenina inononi anau‑vi‑avini. Aituhu aviyaivia yai vona apa‑taputapu‑naia wayahia ivi‑nuia, akanai apaina Yaubada veimeyei dewa‑yaiyai‑naia buki taina nihenina ivaniahei. \x + \xo 22:18 \xt V.V 4:2; 12:32.\x* \v 19 O aituhu aviyaivia vona tupwai apa‑taputapu ana buki taina wayahina iepa‑yavunei, apaina Yaubada taui ai vo‑pata nau‑iaiavaia kaiaiavei buki taina nihenina nꞌ‑epa‑tawanei. Ika, taui ai vo‑pata yawai anꞌ ai uana wayahina itutu‑haini, kadu Yaubada taui vito‑potei meagai‑nana ahihinata wayahina, eha ai pata ina‑nu. \p \v 20 Iesu dewaia tanoi a tau hae, ka tauna ivona, \mi “Ika! Tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina amavi‑havine.” \p Ana pata deina. Kauvea Iesu, enꞌ‑omoi. \x + \xo 22:20 \xt Mat 24:30-31; 1Ko 16:22.\x* \p \v 21 Yauke Ioni yau nuanua Yaubada ya tomotau am‑venena awawaehina ivaniahei Kauvea Iesu wayahina. \m Ana pata deina. \m \sig Yauke Ioni\sig*