\id JAS - Minaveha NT [mvn] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2017) \h Iamesa \toc1 Iamesa Ya Iginuma \toc2 Iamesa \toc3 Iam \mt1 Iamesa \mt2 Ya Iginuma \is1 Buki Taina Wayahina \ip Tomotau habuhabui ivitumahanei buki taina a tau ginuma vivane Iesu vaneina. Iesu vavaneina ai wava kavaniahei Mateu 13:55 nihenina, ka ainua wayahia ai wava vivane Iamesa ka Iudasa. \ip Leta taina nihenina Iamesa ya viwavenena tau ekalesia wayahika kavaniahei. Tauna voneka medeina yawaika kaveimeyei, ka medeina yaka vitumahana kaviwavenei, ka medeina yaka ipupu kadune‑vi‑avini. Dewaia habuhabui Iamesa vo‑vi‑mahetei kanꞌ‑anamanei tunuhina. \ip Ka Iamesa ya iginuma voneka mani tomotau ai pata yaka vitumahana idueyei yaka dewa tunuhina wayahia kadu yaka dewa ahiahina wayahia. Ka aituhu eha dewa ahiahina yawaika nihenina, o aituhu eha dewa tunuhina yawaika nihenina, yaka vitumahana vitupu. Wayahina, nau‑wawanika mani tomotau kaivaitei yaka kina wayahina o yaka gugua wayahina, e inꞌ‑anamanei vivane Iesu kadewa‑vidovidohei deinake. \c 1 \s1 Nau‑kaiwa \m \v 1 Kaiwa ananina wayahimia. Itomi Yaubada ya tomotau yoko ai yau 12 me Isiraeli wayahia uvi‑tau payapayaya papani habuhabui wayahia. Ka yauke au wava Iamesa, ka avaha avi‑tau paisewa Yaubada wayahina kadu Kauvea Iesu Tau Ito‑yavuha wayahina.\x + \xo 1:1 \xt Mat 13:55; Gal 1:19; Dew 15:13; 1Pi 1:1.\x* \s1 Vitumahana Ka Yaubada Ya Nuanua \p \v 2 Vavaneiu, dewa tunina tunina iomomo yaka vitumahana inau‑dadani. Ka avonemi, eha nau‑wawanimi unua‑vita pai nau‑dadanaia wayahi, kate nau‑wawanimi udewa‑haiawa ananina wayahi.\x + \xo 1:2 \xt Rom 5:3-5.\x* \v 3 Iuna avaha uanamanei avi tuta dewa tunina tunina yami vitumahana inau‑dadani, akanai yami gwahea natanata.\x + \xo 1:3 \xt 1Pi 1:7.\x* \v 4 Ka udune‑vivinimi. Nau‑wawanimi yami gwahea a paisewa na‑nau‑yehai nihenimia. Na‑iakwa, yawaimi Yaubada ya nuanua habuhabuna wayahimi deina, ka dewa habuhabuna wayahina ami pata, ka eha aitam aviani wayahina uvi‑kutakuta. \p \v 5 Ka aituhu koiaka wayahimia nuanuam Yaubada ya nuanua wayahim enꞌ‑anamanei, taum nau‑wawanim Yaubada wayahina eviama, ka tauna ya dewa‑haiawa nui awawaehina na‑venem. Iuna tuta tuta wayahina tauna ya nua‑uya ani‑vainena mamaei, ka aituhu aviyaivia iviamei, akanai, tauna na‑vo‑patai.\x + \xo 1:5 \xt V.T 2:3-6.\x* \v 6 Ka avi tuta eviamei, nau‑wawanim evitumahanei ahiahina tauna yam viama na‑nau‑patei. Iuna aituhu eva‑hamwahamwana, apaina avi nua‑uya yam nuanua evaniahe Yaubada wayahina evo‑haini. Kadu aituhu eva‑hamwahamwana, nuam nupuna hawana deina, ka aveta yahina hunahuna, akanai tenoke nupuna anunuei. \v 7-8 Wayahina, vi‑nua‑dadana aitamoata aitamoata vitana wayahim. Iuna aitam tuta wayahina avi papani eneinei, kate munia, emagigino, e papanina wayahina eomomo. Aituhu eva‑hamwahamwana deina, eha am pata nau‑pata ahiahina evaniahei Kauvea wayahina. \s1 Tau Payapayaya Ka Tau Kaikaiwabo \p \v 9 Itomi Yaubada ya tomotau, ka aituhu koiaka wayahimia tau payapayaya, dewana eha aitam aviani. Ka nau‑wawanim edewa‑haiawa wayahina, iuna Yaubada matana am wava ananina. \v 10 Kate aituhu koiaka wayahimia tau kaikaiwabo, nau‑wawanim yau vona taina enuani. Tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina, e yam kaikaiwabo kadu mani dewa habuhabuna nui ina‑iakwa, kadu yawaim na‑iakwa. Wayahina, nau‑wawanim kadu edewa‑haiawa, iuna yam kaikaiwabo eha aitam aviani Yaubada matana.\x + \xo 1:10 \xt Isa 40:6-7.\x* \v 11 Udu! Tuta tuta wayahina babau vanavana bagibagina, ka aituhu wetau tapana mamaei, apaina na‑nau‑moewa, na‑peu tanopia. Avaha ana dune ahiahina iakwa. Ka tau kaikaiwabo aitamoata aitamoata deinake, iuna ipaipaisewa kina wayahi, ka yai paisewa niwanina inꞌ‑aniga, ka yai dewa habuhabuna baina tanopia ini‑tawanei. \s1 Pai Nau‑dadana \p \v 12 Aituhu koiaka wamke pai nau‑dadana nihenia emimini toyoina, ka eha goyona edewei, vona ahiahina, apaina nau‑iaiava Yaubada wayahina evaniahei. Nonova Yaubada vona‑dabadaba boui nau‑iaiava‑naia wayahi, ivona, “Aituhu aviyaivia idewa‑vidovidoheu, apaina nau‑pata ahiahina wayahiua ivaniahei.” Ka nau‑patana vivane yawai‑vavaha. \p \v 13 Ka avi tuta pai nau‑dadana ivinꞌ‑omo wayahima, eha nau‑wawanim ena‑vona, “Yaubada nau‑dadaniu, iuna ya nuanua goyona adewei.” Vonana eha tunuhina. Iuna eha aitam goyona ana pata Yaubada na‑nonoi, o ya bagibagi na‑vane‑tawane, kadue eha Yaubada ya nuanua tomotau goyona idewe. Eha. \v 14 Kate itoka tomotau, aituhu yaka nuanua goyona kadewei, apaina pai nau‑dadana ana tuta nihenina, goyo‑nana na‑taitainika, e nꞌ‑ana‑dibidibieka. \v 15 Ka avaha kanuanua ananina goyo‑nana wayahina, kavi‑nua‑dadani, kadewei. Ka avaha kadewe‑yehai, dewana vivane aniga ayona. Ka munia aniga na‑omo wayahikaia, e nuaka na‑vunui. \p \v 16 Kaiwa ananina, vavaneiu, adewa‑vidovidohemi. Eha nau‑wawanimi goyona unꞌ‑awaehei na‑nonomi. \v 17 Vona ahiahina, am‑venena‑kavovo ahiahina aitamoata aitamoata wahuma wayahina iopuopu, vivane Yaubada wayahina iomomo. Kadu am‑venena‑kavovoi aitamoata aitamoata tauna wayahina nau‑wawanika. Tauna kadu maheta wahuma ai tau vevewana, ka tauna eha ta‑vo‑vinevine, iwauna ivo‑vinevine deina. \v 18 Ka ya nuanua yawai vovouna na‑veneka yana vona ahiahina wayahina. Ka itoka ya vevewana habuhabuna kaeta‑naoi yawai vovouna kavaniahei wayahina deinake.\x + \xo 1:18 \xt Ioni 1:13.\x* \s1 Kanononi Ka Kavi‑ateteyei \p \v 19 Vavaneiu, adewa‑vidovidohemi. Nau‑wawanimi vona taina aipuipupuei unononi ahiahina. Aitamoata aitamoata wayahikaia nau‑wawanika kavo‑kwayavoni kavaneneha, kate mai‑nuaka kavonavona, kadue mai‑nuaka kanua‑goyo. \v 20 Iuna tomotau yai nua‑goyo eha ina‑ivaiteka Yaubada ya etawana tunutunuhina wayahika kavi‑muniei.\x + \xo 1:20 \xt Hae 7:9.\x* \v 21 Wayahina, nau‑wawanimi yami dewa goyona uni‑tawanei, kadue yami nuanua goyona uni‑tawanei. Auyewa aitamoata aitamoata wayahina goyo‑nana kadudueyei mani tomotau yawai nihenina. Kadue nau‑wawanimi unua‑opu, ka Yaubada yana vona wayahimia unꞌ‑awaehei, iuna vonana tauna baguni nihenimia ana pata na‑ito‑yavuhimi.\x + \xo 1:21 \xt Kol 3:8; 1Pi 2:1.\x* \p \v 22 Ka eha nau‑wawanimi Yaubada yana vona uvaneneha‑ohota. Aituhu udedewei deina, avaha unonomi. Nau‑wawanimi vonana udewa‑nubunubui.\x + \xo 1:22 \xt Mat 7:26; Rom 2:13.\x* \v 23 Iuna aituhu koiaka vaneneha‑ohota, ka eha dewa‑nubunubui, tauna yana dewa vivane onoto aitam ataina gelasi nihenina tepana dudueyei deina, \v 24 ka ine, e vo‑kwayavonina tepana ana dune nuana ipani. \v 25 Kate aituhu koiaka Yaubada yanꞌ awaeha vovouna ka tunutunuhina wayahina dune‑vi‑anai, ka aituhu awaehana dewa‑nubunubui, tauna nau‑iaiava na‑vaniahei. Ka aituhu nuana eha panipani, ka aituhu tauna dewaia dedewei, yana dewa habuhabui nihenina nau‑iaiava‑nana na‑vaniahei.\x + \xo 1:25 \xt Rom 8:2; Iam 2:12.\x* \p \v 26 Ka aituhu koiaka nuanua tauna tau tapanono ahiahina, ka aituhu eha ana pata meana veimeye ahiahina, onoto‑nana avaha ana heta nonoi, ka tauna tapanono‑wayohe.\x + \xo 1:26 \xt Sam 141:3.\x* \v 27 Avi tapanono ahihinata kadu tunuhina Yaubada Amaka matana wayahina? Aituhu tau payapayaya kanau‑matavei, o aituhu wadawadae yai maꞌ vitana kaivaitei, o aituhu dewa tanopi wayahina kavihahaiei, dewaia vivane tapanono tunutunuhina Yaubada matana. \c 2 \s1 Nau‑vi‑avina \p \v 1 Vavaneiu, itomi yaka Kauvea Iesu Tau Ito‑yavuha uvitumahanei. Tauna didigana Yaubada didigana aitamoata. Wayahina, eha nau‑wawanimi tau ekalesia tupwai wayahia uvi‑niana, ka mani tau ekalesia uvihahaiei.\x + \xo 2:1 \xt Dew 10:34; Iam 2:9.\x* \v 2 Udu! Pai dune aitam avenemi taina. Tomotau ainua yami manua tapanono inu‑mei, e nui utapanono. Ka onoto naona vivane tau kaikaiwabo, ka ana kwama ahiahina kadu a vaivana ahiahina. Ka onoto vꞌ‑inuana vivane tau payapayaya, ka ana kwama am‑yehiyehitana kadu gawagawamina. \v 3 Ka tau kaikaiwabo‑nana uapa‑vidovidohei, ka tauna wayahina una‑vona, “O Bada, nau‑wawanim pai maꞌ ahiahina taina wayahina emanuena.” Ka apaina tau payapayaya‑nana wayahina una‑vona, “Ia! Nau‑wawanim anai wayahina emini,” o kadi una‑vona, “Nau‑wawanim baina gunataia aeua emanuena.” \v 4 Aituhu tomotau unau‑yanahi deina, dewana ana dune eha ahiahina, ka nuanua‑nana eha tunuhina Yaubada matana. Iuna avaha uvi‑nua‑dadani kaikaiwabo dewa ananina Yaubada matana, a? \p \v 5 Vavaneiu, adewa‑vidovidohemi, ka yau vona taina aipuipupuei unononi. Yaubada yana dewa vivane tau payapayaya tanopia vi‑nua‑dadanei vitumahana ananina na‑venei, kadu vona‑dabadaba wayahia, e apaina nau‑pata ahiahina ivaniahei yai vitumahana wayahina. Nau‑patana vivane Yaubada ya pai veimea ina‑nui. Ka ivaniahei deina iuna Yaubada idewa‑vidovidohei.\x + \xo 2:5 \xt 1Ko 1:26-28.\x* \v 6 Ka itomi yami dewa medeina? Tau payapayaya eha udewa‑vidovidohe, kate uapa‑goyogoyoei. Ka ataina avi‑tanatanaiemi. Aviyaivia tuta tuta wayahina ivitavitami? Kadue aviyaivia tuta tuta wayahina ivi‑kotumi? Vona ahiahina, tau kaikaiwabo idedewami deinake. Tau payapayaya eha ita‑dedewami deina. \v 7 Kadu unuani! Itomi Kauvea ya tomotau. Ka tuta tuta wayahina tau kaikaiwabo‑naia yaka Kauvea ana wava ahiahina iapa‑goyogoyoei, a? \p \v 8 Ka yaka Kauvea ya veimea ananina Iginuma nihenina ivona, \b \q1 “Nau‑wawanim yaiam edewa‑vidovidohei, \q2 taum edewa‑vidovidohem aitamoata deina.” \b \m Ka aituhu veimeana evi‑muniei ahiahina, akanai, yam dewa vivane tunutunuhina.\x + \xo 2:8 \xt Mat 19:19; Gal 5:14.\x* \v 9 Kate aituhu tau ekalesia tupwai udewa‑vidovidohei, ka aituhu mani tau ekalesia uvihahaiei, dewana dewa goyona. Ka veimeana viwavenemi itomi Yaubada ya veimea utana‑bwegebwegei.\x + \xo 2:9 \xt V.V 1:17.\x* \v 10 Unononi. Aituhu aitam onoto veimea habuhabuna vi‑muniei, ka aituhu tauna veimea aitamoata‑hoina tana‑bwegei, ka aituhu mani onoto veimea aitamoata aitamoata tana‑bwegebwegei, apaina ainua dewa‑yaiyai aitamoata ivaniahei, vivane dewa‑yaiyai ani‑vainena.\x + \xo 2:10 \xt Lev 19:37; Yau 20:7-12, 24; Mat 5:19.\x* \v 11 Iuna veimea nihenina yaka Kauvea ivona, \b \q1 “Eha ukenene,” \b \m ka kadu ivona, \b \q1 “Eha unau‑vi‑aniga.” \b \m Aituhu wamke kenene evihahaiei, kate aituhu enau‑vi‑aniga, avaha veimea etana‑bwegei, a?\x + \xo 2:11 \xt NiT 20:13-14; Rom 13:9.\x* \p \v 12 Wayahina, nau‑wawanimi yami dewa ka yami vona aitamoata. Iuna yami awaeha vovouna mamaei, ka yawaimi tutuaina wayahia ito‑yavuhimi. Ka apaina Yaubada yami dewa na‑nau‑yanahi awaehana wayahina.\x + \xo 2:12 \xt Gal 6:2; Iam 1:25; 1Pi 2:16.\x* \v 13 Wayahina, nau‑wawanimi yaiami udewa‑vidovidohei, iuna aituhu aviyaivia eha yaiai iate‑nuanuaie, apaina taui eha ate‑nuanuai Yaubada wayahina ivaniahe. Ka vona ahiahina, apaina nau‑yanahi anꞌ auyewa wayahina eha yami nuanua dewa‑yaiyai uvaniahe, kate auyewana wayahina yami nuanua ate‑nuanuai uvaniahei.\x + \xo 2:13 \xt Mat 5:7; 18:32-35.\x* \s1 Vitumahana Ka Dewa Ahiahina \p \v 14 Vavaneiu, aituhu aitam koiaka wayahimia evonavona, “Yaubada avitumahanei,” ka aituhu yam dewa eha tunuhina, vonana aviani wayahim? Apaina am pata ito‑yavuha evaniahei vonata wayahina deinake? Eha! \v 15 Ka aituhu aitam vavaneika wayahia, o aituhu aitam novunovuka wayahia eha ana kwama o eha ana maꞌ, wamke medeina?\x + \xo 2:15 \xt 1Io 3:17.\x* \v 16 Aituhu wayahina ena‑vona, “O, au niau, yau nuanua kwama evaniahei, kadu yau nuanua enꞌ‑am ahiahina,” ka aituhu eha eivaitei kwama wayahina, o aniani wayahina, yam vonata aviani? \v 17 Ka deinake aituhu evonavona, “Yaubada avitumahanei,” ka aituhu eha yam dewa tunuhina nui, avaha enonom. Iuna yam vitumahana vivane aninigana. \p \v 18 Ka tupwai tomotau, aituhu yai nuanua yau vonana wayahina inau‑vonuvonu, ivonavona, “Vona ahiahina, vitumahanata ana heta ana pata.” Ka yauke yau nau‑pata wayahia taina, “Aituhu tomotau yau dewa ahiahina idudueyei, akanai inꞌ‑anamaneu yau vitumahana mamaei. Kate aituhu eha yam dewa ahiahina, medeina yam vitumahana eviwavene inꞌ‑anamane? Eha am pata.”\x + \xo 2:18 \xt Gal 5:6.\x* \v 19 Ataina tuta tupwami unuanua vitumahanata ana pata, a? Ka kadu wamke evonavona Yaubada aitamoata‑hoina mamaei, eha kadu aitam yaubada, ika? Ka kadue nau‑wawanim enuani, Satana ka mani nua gawagawami nui taui kadu ianamanei Yaubada aitamoata‑hoina mamaei, kadue taui yai matauta ananina nui itatatava tauna matana wayahina. \p \v 20 Aituhu wamke koiaka enuanua vitumahanata ana pata, taum mwagemwagem. Nau‑wawanim Yaubada ya nuanua evi‑muniei, kadue dewa ahiahina edewa‑nubunubui. Aituhu eha dewa ahiahina edewa‑nubunubui deina, vona ahiahina, evitumahana‑wayohe. \p \v 21 Pai dune naona taina avenemi. Yaka tupua‑nenenehi Abaraham medeina? Naona Yaubada movina vi‑muniei. Ka tutana Yaubada veimeyei natuna Isaki nꞌ‑awaehei vi‑nomui Yaubada wayahina, akanai, Abaraham awaehei, e vi‑putu dewei deina. Ka munia, Yaubada avaha yana dewa dueyei, e awa‑vidovidohei, ka ivona, “Onoto tunutunuhim.”\x + \xo 2:21 \xt Nao 22:9-12.\x* \v 22 Pai dune‑nana viwavenemi, ya vitumahana kadu yana dewa tunuhina nui ipaipaisewa, e yana dewa ya vitumahana nau‑yehai.\x + \xo 2:22 \xt Ebe 11:17-18.\x* \v 23 Wayahina, Iginuma nihenina ivona, \b \q1 “Abaraham Yaubada vitumahanei, \q2 e Yaubada tauna ya vitumahana wayahina \q3 awa‑vidovidohei, iuna onoto tunutunuhina.” \b \m kadu Iginuma ivona Abaraham Yaubada a niam.\x + \xo 2:23 \xt Nao 15:6; 2Va 20:7; Isa 41:8.\x* \v 24 Wayahina, pai dune‑nana viwavenemi, Yaubada eha awa‑vidovidoheka yaka vitumahanata wayahina. Eha. Yaubada awa‑vidovidoheka, iuna yaka dewa ahiahina ivinꞌ‑omo‑nananena yaka vitumahana wayahina. \p \v 25 Pai dune vꞌ‑inuana taina avenemi. Nonova vavine ana wava Rahaba tau kenekenene aitam. Kate munia yana dewa ahiahina, e me Isiraeli yai tau dune ainua ivaitei, manua awaehei, ka mana navi etawana viwavenei, e ai vita bou‑potei wayahia deina. Ka ya dewana wayahina Yaubada ivona Rahaba vavine tunutunuhina.\x + \xo 2:25 \xt Ios 2:1-21; Ebe 11:31.\x* \v 26 Wayahina, vona tunutunuhina taina, aituhu onoto ininina mamaei, ka aituhu nuana iakwa, akanai ininina aninigana, a? Ka kadu deinake, aituhu onoto ya vitumahana, ka eha yana dewa ahiahina nui, akanai ya vitumahana aninigana. \c 3 \p \v 1 Vavaneiu, eha nau‑wawanimi habuhabumi yami nuanua uvi‑tau viwavenena. Iuna avaha uanamanei, aituhu itoai tau viwavenena yama viwavenena bwagona, akanai dewa goyo‑nana wayahina ama dewa‑yaiyai ananina avaniahei Yaubada wayahina. \v 2 Vona ahiahina, habuhabuka mani goyona mani goyona kadedewei. Ka vitana ananina wayahika vivane meaka kaveimeyei tunuhina. Aituhu koiaka tuta tuta eha yana vona goyona, vona ahiahina, tauna vivane onoto ahiahina kadu bagibagina, kadu tauna ana pata yawaina habuhabuna na‑veimeyei ahiahina. \p \v 3 Pai dune aitam vahitau wayahina avenemi. Vahitau osi\em V\em* vivane ananina kadu bagibagina. Kate aituhu naona ai pai muniauta kikituna awaia kaboui, munia aka pata kavi‑ata, kamuniautei, ka yai venavenau kaveimeyei. \v 4 O kadu aitam pai dune wae wayahina avenemi. Wae tupwai ananina, e yahina bagibagi ivenauei, kate ai weyaisi kikituna. Ka memeanina tau weyaisi‑naia wayahi wae‑naia yai venavenau iveimeyei weyaisi kikituna wayahina. \v 5 Ka deinake itoka tomotau meaka kikituna, kate meaka ana pata ivona‑vanevane yaka dewa wayahina. Avaha uanamanei, ai umaina kikituna ana pata gonuana ananina nꞌ‑anai, a? \v 6 Ka meaka vivane ai ananata kikituna deinake. Hutaka habuhabui, ka meaka vivane dewa goyogoyona habuhabuna a pai vinꞌ‑omana. Ka ininika habuhabuna kavi‑goyoi, ai ananata deina, meaka kikituna wayahina. Ka meaka a goyona habuhabuna vinꞌ‑omo Satana ya papani wayahina, vivane ai ananata a papani.\x + \xo 3:6 \xt Mat 12:36-37; 15:11, 18-19.\x* \p \v 7 Nonova a itoava tuta ataina wayahina, itoka tomotau aka pata vahitau tunina tunina kavo‑vi‑taumani, vivane pono udana, o manua iyaveyaveha wahuma, o vahitau ikobekobe, o aviani hawana nihenina ivenavenau. \v 8 Ka eha aitam koiaka ana pata meana na‑vo‑vi‑taumani. Vona ahiahina, meaka goyona a tovoha, eha na‑genuana, honahonana vinꞌ‑omo‑nananena wayahina.\x + \xo 3:8 \xt Rom 3:13.\x* \p \v 9 Vona ahiahina, aitam tuta meaka wayahina Amaka Yaubada kawa‑davedavei, ka kadu aitam tuta meaka wayahina yaiaka kapa‑goyogoyoei. Ka udu! Yaiaka vivane Yaubada deinake, iuna tauna vevewanei tauna ana dune deinake. \v 10 Ia! Vavaneiu, awa aitamoata wayahina vona ahiahina kadue vona goyogoyona ivinꞌ‑omo‑nananena. Nau‑wawanika dewana kavihahaiei. \v 11 Ana pata daudau ahiahina kadu daudau honahonana ivinꞌ‑omo tovoha aitamoata wayahina? Eha. \v 12 O ana pata ai madaiba makoikoi uana bouboui? Eha. O medeina? Memeanina ai inaina madaiba uana bouboui? Eha. Kadu deinake, eha ana pata tovoha aitamoata wayahina daudau ahiahina kadu daudau honahonana itaitaina. \s1 Nua‑uya Wahuma Wayahina \p \v 13 Aituhu koiaka wamke na nua‑uyam? Aituhu yam nua‑uya mamaei, nau‑wawanim mani tomotau wayahia yam nua‑uya eviwavenei yawaim ahiahina. Aituhu yawaim ahiahina idudueyei, kadue aituhu yam dewa ahiahina ivinꞌ‑omo yam nua‑opu wayahina idudueyei, akanai ianamanei dewaia ainua ivinꞌ‑omo yam nua‑uya wayahina. \v 14 Kate aituhu evi‑bwanou, o aituhu enua‑goyo mani tomotau wayahia, iuna ivane‑tawanem, o aituhu yam nuanua am wava ana heta na‑nata, eha nau‑wawanim evona‑vanevane dewaia wayahina, kadu eha nau‑wawanim yam dewa goyona wayahina vona tunutunuhina evihahaiei. \v 15 Tomotaui eha Yaubada itꞌ‑anamane inuanua dewa‑naia nua‑uya wayahina ivinꞌ‑omo. Kate nua‑uyana eha ta‑vinꞌ‑omo Yaubada wayahina. Nua‑uyana tanopi wayahina vinꞌ‑omo, ka kadu tau maꞌ tanopi yai nuanua wayahia vinꞌ‑omo, ka kadu Satana wayahina vinꞌ‑omo. \v 16 Iuna aituhu tomotau ivi‑bwanou, o aituhu yai nuanua ai wava ai heta ina‑nata, akanai apaina dewa wahawahanina vinꞌ‑omo‑nananena, kadu mani dewa goyona habuhabuna yawai wayahia ivinꞌ‑omo. \v 17 Kate nua‑uya tunutunuhina wahuma wayahina vinꞌ‑omo, ka naona nua‑uyana ahihinata, kadu nua gomagomanina omanei, ka mani tomotau dune‑nuanuaiei, ka nua‑opu deinake, ka ate‑nuanuai kadu uana ahiahina nua‑uyana wayahina ivinꞌ‑omo. Ka kadu nua‑uyana viwaveneka eha yaiaka kavihahaiei, kadu viwaveneka eha yaiaka kanonoi. \v 18 Ka aituhu aviyaivia yai nuanua nua gomagomanina iomanei tomotau wayahia, vona ahiahina, dewana dewa tunutunuhina Yaubada matana.\x + \xo 3:18 \xt Mat 5:9; Ebe 12:11.\x* \c 4 \s1 Dewa‑haiawa Tanopi Ana Dewa Wayahina \p \v 1 Aviani wayahina itomi wayahimia unau‑havia? Ka aviani wayahina vito‑patapata ivinꞌ‑omo‑nananena wayahimia? Vona ahiahina, dewaia goyona ivinꞌ‑omo taumi yami nua‑hivahiva tunina tunina ivi‑naua nihenimia wayahia.\x + \xo 4:1 \xt Rom 7:23.\x* \v 2 Aituhu aitam aviani eha wayahimia, ka aituhu nuanuami, akaka yaiami yai gugua ududueyei, e nuami epepei, kate eha ami pata. Wayahina, uvi‑naua, unau‑vi‑anigi. Ka dewaia goyona ivinꞌ‑omo wayahimia, iuna eha uviama Yaubada wayahina. \v 3 Ka avi tuta uviama tauna wayahina, eha nau‑pata ahiahina uta‑vaniahe tauna wayahina. Iuna yami nuanua eha tunutunuhina tauna matana wayahina. Yami nuanua vivane yami dewa‑haiawa ana heta wayahina. \p \v 4 Itomi tau vitupu, eha tau vitumahana. Nau‑wawanimi avaha vona taina uanamanei, kate kaiwadi, uanamanei o eha? Aituhu udewa‑haiawa tanopi ana dewa wayahia, Yaubada unau‑nikonikoiei deinake. O aituhu uvi‑nua‑dadani udewa‑haiawa tanopi ana dewa wayahina, vona ahiahina, itomi vivane Yaubada a havia.\x + \xo 4:4 \xt Rom 8:7; 1Io 2:15.\x* \v 5 Ka Iginuma dewana vo‑vi‑maheteka, ka kadu voneka kadedewei deina, iuna nuaka Yaubada nihenikaia boui ivi‑bwanou toyoina. \v 6 Kate Yaubada ya vo‑taitai wayahikaia ani‑vainena. Wayahina, Iginuma nihenina kadue ivona, \b \q1 “Yaubada tau nua‑vane vito‑potai, \q2 kate tau nua‑opu nꞌ‑ate‑nuanuaiei.”\x + \xo 4:6 \xt V.T 3:34; 1Pi 5:5.\x* \b \p \v 7 Wayahina, nau‑wawanimi unua‑opu, kadu nau‑wawanimi Yaubada yana vona wayahimia uvi‑ateteyei. Aituhu itomi Satana ya nuanua uvihahaiei, tauna na‑novo‑tawanemi.\x + \xo 4:7 \xt Epe 6:12.\x* \v 8 Ka aituhu Yaubada nepena unꞌ‑omo, akaka tauna nepemia na‑omo. Ka itomi tau goyogoyomi nau‑wawanimi goyo‑naia unosi‑yavunei nimamia. Kadu itomi tau vitupu nau‑wawanimi nuami uvo‑vi‑aiaia nua‑vinana wayahina.\x + \xo 4:8 \xt Sek 1:3; Mal 3:7; Isa 1:16.\x* \v 9 Ka nau‑wawanimi yami dewa goyogoyoi wayahi uvi‑mohai kadu utoutou. Ka nau‑wawanimi yami vinepa tanopi ana dewa wayahina uvo‑vinei, uvi‑mohai. Ka kadu nau‑wawanimi yami dewa‑haiawa tanopi ana dewa wayahina uvo‑vinei, unua‑vita. \v 10 Ka nau‑wawanimi unua‑opu Kauvea matana, e apaina tauna na‑si‑naimi uvidoha, udewa‑haiawa.\x + \xo 4:10 \xt Iob 5:11; 1Pi 5:6.\x* \p \v 11 Vavaneiu, eha nau‑wawanimi vavaneimi uapa‑goyogoyoe. Iuna aituhu aviyaivia vavanei iapa‑goyogoyoei, o aituhu inau‑yanahi, onoto‑naia kadu Yaubada ya veimea iapa‑goyogoyoei. Ka aituhu koiaka na‑vona, “Vaneiu onoto goyona, kate yauke onoto ahiahiu,” onoto‑nana yana vona anꞌ anamana vivane, “Yaubada ya veimea goyona, kate yauke yau veimea tunutunuhina.” Ka onoto‑nana eha Yaubada ya veimea ta‑vi‑ateteye deina. \v 12 Ka unuani, Yaubada ana heta aka veimea veneka. Kadu tauna ana heta ana pata nau‑yanahika tunuhina, ka tauna ana heta ana pata aka dewa‑yaiyai vi‑nua‑dadani. Ka kadu Yaubada ana heta ana pata na‑ito‑yavuhika, o kadi na‑vita‑vovonika. Wayahina, wamke koiaka? Eha nau‑wawanim yaiam emana‑giboe.\x + \xo 4:12 \xt Rom 2:1; 14:4.\x* \s1 Nau‑vi‑avina Vona‑vanevane Wayahina \p \v 13 Unononi ahiahina. Kaiwadi, tupwami uvonavona, “Ataina o ma‑putua ana‑ne meagai ananina wayahina, e tanoi ponimana aitamoata wayahina amamaei, e meagai‑nana nihenina yama dewa adedewei, e dewaia wayahina avi‑tau kaikaiwabo.”\x + \xo 4:13 \xt Luk 12:18-20.\x* \v 14 Aituhu aviyaivia wayahimia una‑vona deina, avonemi itomi mwagemwagemi. Iuna eha utꞌ‑anamane yawaimi a venavenau ma‑putua wayahina, a? Kaiwadi, yawaimi medeina? Yawaimi a vi‑manamana vivane oaoa a vi‑manamana deinake. Ataina tuta umamaei, ka tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina umaiova, yawaimi avaha iakwa.\x + \xo 4:14 \xt V.T 27:1; Sam 39:5, 11.\x* \v 15 Wayahina, aituhu yami nuanua aitam dewa udewei, nau‑wawanimi una‑vona, “Aituhu Yaubada nꞌ‑awaeheai yawayawaiai amamaei, e dewa taina adedewei.” \v 16 Ataina tuta unua‑vane, kadu uvona‑vanevane. Ka avonemi, vona‑vanevane habuhabuna vivane dewa goyona. \v 17 Wayahina, aituhu koiaka avaha avi dewa ahiahina nau‑wawani dewei anamanei, ka aituhu dewai vihahaiei, onoto‑nana dewa goyona dedewei deinake.\x + \xo 4:17 \xt Luk 12:47.\x* \c 5 \s1 Nau‑vi‑avina Tau Kaikaiwabo Wayahia \p \v 1 Itomi tau kaikaiwabo, hae taina unononi ahiahina. Ataina nau‑wawanimi utoutou ka uvi‑mohai ananina. Iuna tuta tepakaia wayahina inahe ananina uvaniahei. \v 2 Yami kaikaiwabo avaha idavudavuna, kadu ganagana avaha ami kwama ianiania.\x + \xo 5:2 \xt Mat 6:19.\x* \v 3 Ka yami kina goula\em V\em* kadu yami kina siliva\em V\em* unua‑tania wayahimia, ka kinaia avaha ivi‑tutuai kadu avaha itoi. Kadu kinaia ihaeyemi yami nuanua ananina goyona, ka kina ani‑vainena unua‑tania tuta pai nau‑yehata wayahina. Kate itoi‑nana apa‑goyogoyoemi, ka ininimi aniania, ai ananata deina. Kinaia eha ana pata na‑ito‑yavuhimi. \v 4 Udu! Tau paisewa tupwai yami baguna ipaisewei, kate ai nau‑patana eha uta‑vene, unua‑tania. Kinaia nimamia haeyemi ami dewa‑yaiyai omomoi. Iuna tau paisewa‑naia inau‑vonuvonu yami dewa wayahina, ka Yaubada Tau Bagibagi‑vavaha avaha yai tou nononi.\x + \xo 5:4 \xt V.V 24:14-15.\x* \p \v 5 Ka yami maꞌ tanopia ahihi‑vainena. Wayahina, tuta habuhabuna yami dewa‑haiawa nui. Kate vona tana‑minikuna taina avenemi yami dewa unꞌ‑anamanei. Yami dewa goyona yawaimi ahihi‑vainena nihenina deina. Tuta tuta pono iamam, ka binana ananina ibouboui. Ka ataina itomi yami tupua ananina deinake, ka aitam auyewa omomo, ka auyewana wayahina Yaubada dewa‑yaiyai na‑vo‑patai tau goyogoyona wayahia. Ka dewana vivane tomotau pono binabinana ivunuvunui yai tonei wayahina deina. Ka auyewana wayahina nau‑wawanimi ami dewa‑yaiyai ananina uvaniahei.\x + \xo 5:5 \xt Luk 16:25.\x* \v 6 Iuna tau tunutunuhi uapa‑goyogoyoei, kadu unau‑vi‑anigi, kate taui eha ami havia! \s1 Toha‑vi‑anai Kadu Viama \p \v 7 Wayahina, vavaneiu, nau‑wawanimi utoha‑vi‑anaimi a itoava yaka Kauvea na‑mavi‑havine wayahina. Ka nau‑wawanimi utoha‑vi‑anaimi tau baguna itoha‑vi‑anata manamana wayahina deina, e ponimana nihenina ipotapota a itoava aihana ana tuta na‑omo wayahina, e aniani uana ahiahina iaihani.\x + \xo 5:7 \xt Ier 5:24; V.V 11:14.\x* \v 8 Wayahina, itomi kadu nau‑wawanimi utoha‑vi‑anaimi, ka yami ate‑vatu nui umimini toyoina. Iuna tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina, yaka Kauvea na‑mavi‑havine.\x + \xo 5:8 \xt Rom 13:11-12; 1Pi 4:7.\x* \v 9 Ka vavaneiu, eha nau‑wawanimi unau‑vonuvonuemi. Aituhu unau‑vonuvonuemi, apaina yaka Kauvea nau‑yanahimi dewaia wayahina. Ka udu! Tau Nau‑yanahi‑nana avaha omomoi. \p \v 10 Vavaneiu, yami pai dune toha‑vi‑anata wayahina vivane tau apa‑taputapu yai dewa. Avaha uanamanei, nonova tau apa‑taputapu Kauvea yana vona inaunau‑waheyei, ka inahe ananina tomotau wayahia ivaniahei. \v 11 Ka ataina kanamanei, taui yai dewa‑haiawa nui wahuma imamaei. Iuna nonova tanopia igwagwaheyei, e imimini toyoina. Ka aituhu aviyaivia tanopia igwagwaheyei, kadu aituhu aviyaivia imimini toyoina deina, apaina taui kadu idewa‑haiawa wahuma deinake. Kadu aitam pai dune wayahimi vivane Iobi. Avaha tauna ya gwahea wayahina unononi, kadu uanamanei, avaha Iobi ana inahe iakwa, e yaka Kauvea dewa ahiahina dewei Iobi wayahina. Iuna yaka Kauvea ya dune‑nuanuai kadu yanꞌ ate‑nuanuai ani‑vainena itoka tomotau wayahika.\x + \xo 5:11 \xt NiT 34:6; Iob 1:21-22; 2:10; Sam 103:8.\x* \p \v 12 Ka vavaneiu, kadu aitam dewa vivane dewa ananina wayahika. Eha nau‑wawanimi yami vona‑dabadaba uvo‑vi‑bagibagi aitam bwanata wayahina. Eha nau‑wawanimi bwanata wahuma wayahina uvi‑honei, kadu eha nau‑wawanimi bwanata tanopi wayahina uvi‑honei, kadue eha nau‑wawanimi kadu aitam papani wayahina bwanata uvi‑honei. Dewaia habuhabui vivane dewa goyona. Aituhu wamke koiaka yam vona‑nau‑pata vivane “Ika”, akanai nau‑wawanim “Ika” ana heta ena‑vona, ka eha aitam vona‑dabadaba hetana ebou. O aituhu wamke koiaka yam vona‑nau‑pata vivane “Eha”, akanai nau‑wawanim “Eha” ana heta ena‑vona. Aituhu yam vona evo‑vi‑bagibagi dewa‑dabadaba wayahina, ka aituhu vona‑dabadaba‑nana aitam bwanata wayahina mamaei, apaina Yaubada bwanatana na‑va‑tawanei na‑omo wayahima, e taum bwanatana evaniahei.\x + \xo 5:12 \xt Mat 5:34-37.\x* \p \v 13 Ka aituhu aitam wayahimia vivane yana maꞌ vitana, tauna nau‑wawani viama Yaubada wayahina. Ka aituhu aitam wayahimia vivane dewa‑haiawa, tauna nau‑wawani Yaubada nꞌ‑awa‑davei ahe ahihinata wayahina. \v 14 Ka aituhu aitam wayahimia vi‑kwanaha, tauna nau‑wawani ekalesia a tau dune‑vi‑avina anani vi‑honei inꞌ‑omo wayahina, e viamei iviama Yaubada wayahina, kadu bunama wayahina inꞌ‑awa‑tunui Kauvea a wavea.\x + \xo 5:14 \xt Mar 6:13.\x* \v 15 Ka aituhu tau dune‑vi‑avina‑naia yai vitumahana nui iviama, e apaina Yaubada tau kwanakwanaha na‑ivaitei vidoha. Kadu aituhu yana dewa goyona nui, Yaubada dewaia goyona na‑nua‑tavuni.\x + \xo 5:15 \xt Mat 17:18-20.\x* \v 16 Wayahina, nau‑wawanimi aitamoata aitamoata wayahimia yami dewa goyona uhaeyei ami niam ekalesia nihenina wayahina, kadu nau‑wawanimi aitamoata aitamoata wayahimia uviama wayahimi, e apaina ami kwanaha na‑iakwa, e uvidoha. Vona ahiahina, tau tunutunuhi yai viama bagibagi‑vainena, e Yaubada viama‑naia na‑nau‑patai ahiahina wayahina. \p \v 17 Kadu aitam pai dune wayahimi vivane tau apa‑taputapu ana wava Elidia yana dewa. Tauna tomotau‑henai itoka deina, ka viama ya nuanua ananina wayahina, vivane papani‑nana nihenina eha wei nꞌ‑atuna ponimana aitonu kadu wahava ai yau 6 nihenia, e Yaubada ya viamana awaehei, e babau ananina vinꞌ‑omo deinake.\x + \xo 5:17 \xt 1Ki 17:1; 18:1.\x* \v 18 Ka kadu aitam tuta wayahina Elidia viama vivane wahuma wayahina wei nꞌ‑atuna‑havine, e Yaubada ya viamana nononi, awaehei, e wei atuna‑havine, e munia aniani habuhabui ivinꞌ‑omo‑havine tanopia.\x + \xo 5:18 \xt 1Ki 18:42-45.\x* \v 19 Vavaneiu, aituhu aitam wayahimia etawana tunutunuhina ni‑tawanei, ka etawana goyona wayahina ni‑awana‑kavokavovo, aitam koiaka wamke nau‑wawanim am niam‑nana etaini‑havinei etawana tunutunuhina wayahina.\x + \xo 5:19 \xt Gal 6:1.\x* \v 20 Ka aituhu edewei deina, vona ahiahina, tau goyogoyo‑nana yawaina ena‑ito‑yavuhi aniga wayahina. Ka munia, avi dewa goyona tauna vihahaiei, dewaia goyona habuhabui eha ivinꞌ‑omo. Iuna tauna etawana goyona ni‑tawanei. \m Ana pata deina. \m \sig Yauke Iamesa\sig*\x + \xo 5:20 \xt V.T 10:12; 1Pi 4:8.\x*