\id HEB - Minaveha NT [mvn] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2017) \h Ebereu \toc1 Me Ebereu Yai Leta \toc2 Ebereu \toc3 Ebe \mt2 Me \mt1 Ebereu \mt2 Yai Leta \is1 Buki Taina Wayahina \ip Nonova tomotau habuhabui ivitumahanei leta taina a tau ginuma vivane Paulo. Aituhu buki taina mataina 13:23-24 kana‑iavi, kavaniahei leta taina a tau ginuma Timoti anamanei, ka ainua nui ini‑keyekeyei. Ka kadueyei leta taina a tau ginuma papani Itali nihenina ginumi, ka va‑tawanei omo mani papani wayahina. \ip Buki taina a tau ginuma ya nuanua me Iudea yai vitumahana (\bk Awaeha Tutuaina\bk* wayahina) ka tau ekalesia yai vitumahana Iesu wayahina (\bk Awaeha Vovouna\bk* wayahina) ainua ibou‑viwavei. Ka aituhu ibou‑viwavei deina, memeanina tomotau habuhabui idueyei \bk Awaeha Vovouna\bk* ahiahina, ka vane‑tawanei. Wayahina, buki taina a tau ginuma dewa tunina tunina awaeha ainua nihenia bou‑viwavei wayahi, ka tuta aitamoata aitamoata \bk Awaeha Vovouna\bk* vane‑tawanei. \ip Pai mini ananina buki taina a tau ginuma wayahina vivane vitumahana. Tauna viwaveneka vitumahana vivane dewa ananina awaeha ainua nihenia. Ka upwa 11 nihenina tau ginuma taina tomotau nonova imamaei ai wava habuhabui tomatomani, ka aitamoata aitamoata wayahia yai vitumahana mamaei. \ip Ka yaka pai dune dewa habuhabui wayahi vivane Iesu Tau Ito‑yavuha. Ka nau‑wawanika tauna kavi‑muni‑waiwaiei. \c 1 \s1 Yaubada Yana Vona Omo Wayahikaia Natuna Wayahina \m \v 1 Nonova etawana habuhabui wayahia kadu tuta habuhabui wayahia Yaubada tauna yana vona tau apa‑taputapu venevenei, e taui ihaehaeyei itoka me Ebereu yaka tupua‑nenenehi wayahia. \v 2 Ka tuta pai nau‑yehata taina wayahina, vivane itoka yaka tutea, Yaubada avaha yana vona Natuna onotona wayahina haeye‑neiei wayahikaia. Ka Yaubada tauna Natu‑nana vi‑nua‑dadanei kadu awaehei tauna vi‑tau veimea dewa habuhabuna wayahina. Ka tuta naona wayahina Yaubada tauna Natuna nui dewa habuhabui ivevewane‑neiei.\x + \xo 1:2 \xt Ioni 1:3.\x* \v 3 Ka Natu‑nana tauna Amana didigana a maheta, ka kadu tauna vivane Yaubada yawaina a ito‑vi‑tamana. Wayahina, tauna ana pata Yaubada na‑viwaveneka. Ka dewa habuhabuna wahuma kadu dewa habuhabuna tanopia yai bagibagi ivaniahei tauna yana vona bagibagina wayahina. Ka tauna, avaha yaka goyo‑naia wayahia vo‑vi‑hadanika, e ivane wahuma ka Yaubada Heta‑hoina ateina manuena.\x + \xo 1:3 \xt Ioni 14:9; Kol 1:20; Ebe 8:1.\x* \s1 Yaubada Natuna Anelose Habuhabui Vane‑tawane‑neiei \p \v 4 Dewana wayahina kadueyei Yaubada Natuna anelose habuhabui vane‑tawane‑neiei, kadu tauna ana wava anelose ai wava vane‑tawane‑neiei aitamoata deina. Iuna tauna ana wava vaniahei Amana wayahina.\x + \xo 1:4 \xt Pili 2:9.\x* \v 5 Iuna eha aitam tuta wayahina Yaubada aitam anelose wayahina ta‑vona, \b \q1 “Wamke natu. \q2 Ataina tuta wayahina avona, \q3 ‘Amam Yauke Taua’”. \b \m ka kadu aitam vona Iginuma nihenina ivona, \b \q1 “Apaina inꞌ‑anamanei, \q2 Yauke tauna Amana, \q3 kadu tauna Natu,” \b \m ka Yaubada vonana Natuna ana heta voneyei, tauna eha aitam anelose ta‑voneye.\x + \xo 1:5 \xt Sam 2:7; Dew 13:33; 2Sa 7:14; 1Va 17:13.\x* \v 6 Ka kadu tutana Yaubada tauna a unu‑tau omanei tanopia, e tupua, ivona, \b \q1 “Yaubada yanꞌ anelose habuhabui \q2 nau‑wawani tauna wayahina \q3 ina‑iwaodu”.\x + \xo 1:6 \xt V.V 32:43; Rom 8:29.\x* \b \m \v 7 Ka tutana Yaubada ipuipupu yanꞌ anelose wayahi, ivona, \b \q1 “Yaubada tauna yanꞌ anelose vevewane‑neiei \q2 vivane taui yai nae yahina deina. \q1 Kadu taui ya tau paisewa, \q2 ka taui ai yabeyabena deina.”\x + \xo 1:7 \xt Sam 104:4.\x* \b \m \v 8 Kate tutana Yaubada ipuipupu Natuna wayahina, ivona, \b \q1 “Wamke yam pai veimea maꞌ‑vavaha, O Yaubada! \q2 Yam tomotau eveimeyei tunutunuhina.\x + \xo 1:8 \xt Sam 45:6-7.\x* \q1 \v 9 Wamke yam nuanua ananina \q2 dewa tunutunuhina, \q1 ka kadu dewa goyona \q2 enau‑nikonikoiei, evihahaiei. \q1 Wayahina, Yaubada, vivane yam Yaubada, \q2 avaha vi‑nua‑dadanem, \q1 kadu awaehem edewa‑haiawa ananina. \q2 Iuna tauna didigam venem, \q1 ka didigamna yaiam didigai \q2 vane‑tawane‑neiei.” \b \p \v 10 Ka Yaubada tauna Natuna wayahina kadu ivona, \b \q1 “Wamke, Kauvea, tuta naona wayahina \q2 tanopi evevewanei \q3 ka nimama wahuma epaisewei.\x + \xo 1:10 \xt Sam 102:25-27.\x* \q1 \v 11 Apaina ainuai ina‑iakwa, \q2 kate wamke emaꞌ‑vavaha, \q1 ainuai apaina tutuaina, \q2 kwama si‑yehiyehitana deinake. \q1 \v 12 Ka apaina wamke dewaia enunumi \q2 kwama mamanaina deina, \q3 ka evo‑vinei am kwama vovouna deinake. \q1 Ka tuta tuta wamke eha eta‑vo‑vinevine, \q2 kate emaꞌ‑vavaha, yawaim eha na‑iakwa.” \b \p \v 13 Vona ahiahina, eha aitam tuta wayahina Yaubada aitam yanꞌ anelose wayahina ta‑vona, \b \q1 “Baina ateiua emanuena \q2 a itoava am havia aem debakunia abouni, \q3 vivane aem a pai vi‑ai wayahina.”\x + \xo 1:13 \xt Sam 110:1.\x* \b \p \v 14 Wayahina, aviani kana‑vona anelose wayahi? Taui vivane nua, ka taui Yaubada ya tau paisewa. Ka kadu tauna vi‑tunei iomomo itoka tomotau wayahikaia iaivaiteka, iuna Yaubada ya nuanua ito‑yavuha kavaniahei.\x + \xo 1:14 \xt Sam 34:7; 91:11.\x* \c 2 \s1 Yaka Ito‑yavuha Ahihi‑vainena \p \v 1 Pai mini‑naia habuhabui nua‑uya ananina. Wayahina, nau‑wawanika Yaubada ya vonaia tunutunuhina avaha kanononi‑neiei kanua‑vi‑anai, ka eha kavi‑nua‑pani‑neie, ka eha anunueka. \v 2 Tuta nonova wayahina anelose Yaubada yana vona ihaehaeyei tomotau wayahia, ka taui vonaia inononi nau‑wawani idedewei, vivane ai veimea. Ka aituhu aviyaivia vonaia ivihahaiei, itana‑bwegei, akanai taui ai dewa‑yaiyai ivaniahei dewaia goyona wayahi.\x + \xo 2:2 \xt Gal 3:19.\x* \v 3 Ka tuta ataina wayahina itoka nau‑wawanika Yaubada yana vona kanononi, kadedewei aitamoata deina. Aituhu tuta ataina wayahina ito‑yavuha ahihi‑vainena Yaubada wayahina kavihahaiei, vona ahiahina, apaina dewa‑yaiyai ani‑vainena kavaniahei. Eha aka pata dewa‑yaiyaina kana‑novo‑tawanei. \p Naona Kauvea Iesu ito‑yavuhana tauna a tau hae‑naia anani mataedai, inononi. E taui iviwaveneka ito‑yavuhana vivane vona tunutunuhina ana noe.\x + \xo 2:3 \xt Ebe 10:29; 12:25.\x* \v 4 Ka Yaubada kadu haeyeka vonaia vona ahiahina, iuna tauna iaiaya, kadu pai nua vi‑tupatupa, ka kadu dewa‑bagibagi habuhabui dedewei. Ka kadu tauna am‑venena‑kavovo tunina tunina tomotau venevenei. Ka am‑venena‑kavovo‑naia iomomo Nuana Ahihinata wayahina, aitamoata aitamoata Yaubada ya nuanua deina.\x + \xo 2:4 \xt Mar 16:20; 1Ko 12:4, 11.\x* \s1 Tauna Eta‑naoeka Ito‑yavuha Wayahina \p \v 5 Apaina Yaubada tanopi vovouna na‑vevewanei, ka tanopina a tau veimea vivane Tau Ito‑yavuha. Ka Yaubada eha anelose tꞌ‑awaehe tanopina vovouna na‑omo iveimeye. \v 6 Ka aitam vona Iginuma nihenina mamaei, ka tau ipupu Yaubada wayahina ipuipupu, ka ivona, \b \q1 “Itoai tomotau aviani? \q2 Ka aviani wayahina enuanua wayahiai?\x + \xo 2:6 \xt Sam 8:4-6.\x* \q1 \v 7 Iuna naona itoai tomotau evevewaneai \q2 ka ama wava tupwana kikituna, \q1 ka anelose evevewanei \q2 ka taui ai wava tupwana ananina. \q1 Ka yam nuanua munia itoai didigai \q2 kadu ama apa‑vidovidoha eveneai avaniahei, \q1 \v 8 ka kadu yam nuanua \q2 yam vevewana habuhabuna aveimeyei!” \b \m Udueyei. Iginumana ivona “vevewana habuhabuna aveimeyei”, wayahina kanꞌ‑anamanei Yaubada ya nuanua “dewa habuhabuna”. Kate ataina tuta wayahina, eha kata‑dueye deina. Iuna tuta ataina wayahina itoka tomotau eha dewa habuhabuna kata‑veimeye. \v 9 Ataina tuta wayahina medeina kadueye? Tuta ataina wayahina Iesu kadudueyei. Tuta nonova wayahina tauna vi‑tomotau, e tauna ana dune tupwana kikituna tanopia, ka anelose ai dune tupwana ananina wahuma deina. Dewana vinꞌ‑omo, iuna Yaubada ya nuanua tomotau habuhabuka am‑venena awawaehina kavaniahei. Wayahina, Iesu aniga yaka goyona wayahi. Ka tuta ataina wayahina tauna kadudueyei avaha didigana kadu anꞌ apa‑vidovidoha vaniahei. Akanai deina, iuna tauna aniga habuhabuka wayahika. Wayahina, tauna nau‑wawani vi‑tau veimea deina.\x + \xo 2:9 \xt Pili 2:8-9.\x* \v 10 Yaubada dewa habuhabuna vevewanei, kadu imamaei iuna ya nuanua imamaei deina. Ka kadu Yaubada ya nuanua natunatuna habuhabuka didigaka kavaniahei. Wayahina, tauna matana Iesu nau‑wawani inahe ananina vaniahei, toha‑vi‑anai, e vo‑vi‑aiaiei deina, e tauna itoka tomotau yawaika nꞌ‑anamane‑yehai. Iakwa, tauna ana pata na‑eta‑naoeka ito‑yavuha kavaniahei deina. \v 11 Iesu ya paisewa wayahina itoka tomotau kavi‑tau ahihikata Yaubada matana, ka Iesu nui kavi‑yoko aitamoata, vivane Yaubada yana yoko. Wayahina, Iesu awaeheka itoka tauna taitaina, ka tauna eha na‑ini‑yauyau wayahika.\x + \xo 2:11 \xt Mat 25:40.\x* \v 12 Ka Iesu yana vona kavaniahei Iginuma nihenina, ivona, \b \q1 “Am wava vavaneiu amataedai, \q2 avaha inau‑hohona yau ahe wayahina \q3 anꞌ‑awa‑davem mataia.”\x + \xo 2:12 \xt Sam 22:22.\x* \b \p \v 13 Ka kadu vona Iginuma nihenina ivona, \b \q1 “Tauna avitumahanei.” \b \m ka kadu \b \q1 “Baina amamaei, yauke taua \q2 kadu natunatu nui, taui Yaubada veneu.”\x + \xo 2:13 \xt Isa 8:17-18.\x* \b \p \v 14-15 Itoka natunatuna na vioka kadu na dayahika. Wayahina, tauna vi‑tomotau itoka deinake. Akaka yanꞌ aniga wayahina Iesu Satana vita‑vovoni. Nonova Satana aniga a papani veimeyei, ka tauna yohonika tau paisewa‑kavokavovo deina, iuna habuhabuka nau‑wawanika papani‑nana kana‑omoi. Kate tuta ataina wayahina Satana ya veimea iakwa. Wayahina, ataina aka pata kavi‑nua‑dadani matautana kani‑tawanei.\x + \xo 2:14-15 \xt 1Io 3:8; SiV 12:10.\x* \v 16 Vona ahiahina, Tau Ito‑yavuha eha anelose ta‑ito‑yavuhi, kate tauna itoka Abaraham ya tupua‑nenenehi ito‑yavuhika. \v 17 Wayahina, tauna nau‑wawani vi‑tomotau itoka taitaina deina. Iakwa, e tauna anamane‑yehai, ka ana pata nꞌ‑ate‑nuanuaieka, kadu vi‑tau vi‑nomu ananina, kadu paisewa tunuhina Yaubada wayahina. Ka kadu tauna vivane itoka yaka dewa goyona habuhabui ai nau‑pata, e tauna Yaubada nau‑pateyei, e Yaubada na‑nua‑piahika. \v 18 Vona ahiahina, Iesu vi‑tomotau tanopia, ka Satana nau‑dadani tuta habuhabui wayahia, ka tuta‑naia nihenia Iesu inahe ananina vaniahei. Wayahina, tauna aka nau‑dadana anamane‑yehai. Wayahina, aituhu avi tuta nau‑dadana kavaniahei, tauna ana pata na‑ivaiteka. \c 3 \s1 Iesu Kadu Mosese Vane‑tawanei \p \v 1 Wayahina, itomi nau‑wawanimi Iesu wayahina unua‑vi‑anai. Vavaneiu Tau Ito‑yavuha nihenina, itomi ahihimiata, kadu Yaubada avaha vi‑nua‑dadaneka, kadu honeka ya papani na‑vo‑pataka. Iesu kanua‑vi‑avini kadu kahaehaeyei, iuna tauna yaka vitumahana a tau hae, kadu yaka tau vi‑nomu ananina.\x + \xo 3:1 \xt Ebe 4:14; 7:26; Yau 12:7.\x* \v 2 Yaubada vi‑nua‑dadanei vi‑tau hae kadu vi‑tau vi‑nomu, ka aviani nau‑wawani paisewana wayahina, akanai Iesu dedewei tunutunuhina ana noe, eha aitam aviani ta‑vo‑haini, tuta nonova Mosese ya paisewa Yaubada ya manua nihenina\f a \fr 3:2 \ft Buki taina a tau ginuma vona baimina tomatomani upwa 3 nihenina. Tuta nonova, Mosese ya tutea, me Isiraeli eha aitam manua ita‑yone Yaubada wayahina. Ana heta Ine Vito‑pota wayahia. Ka munia, Solomoni ya tutea nihenina, Manua Vito‑pota iyonei. Wayahina, vonaia \fk Yaubada ya manua nihenina anꞌ anamana \fqa Yaubada ya tomotau wayahia.\f* aitamoata deina. \v 3 Kate Iesu anꞌ awa‑vidovidoha Mosese anꞌ awa‑vidovidoha vane‑tawanei. Vonana vona tunuhina, iuna tau yona manua nau‑wawani anꞌ awa‑vidovidoha manua ana heta anꞌ awa‑vidovidoha vane‑tawanei aitamoata deina. \v 4 Vona ahiahina, manua aitamoata aitamoata ai tau yona manua imamaei. Kate unononi, dewa habuhabui ai tau yona vivane Yaubada. \v 5 Ka Mosese ya tutea, tauna tau paisewa ahiahina Yaubada ya manua nihenina, ka aituhu avi apa‑taputapu Yaubada wayahina iomomo, akanai Mosese vonaia apa‑taputapuei tunuhina.\x + \xo 3:5 \xt Yau 12:7; V.V 18:15-19.\x* \v 6 Kate Tau Ito‑yavuha yana dewa Yaubada ya manua wayahina Mosese yana dewa vane‑tawanei. Iuna tauna yana dewa eha tau paisewa yana dewa deina. Eha. Tau Ito‑yavuha yana dewa Amana natuna tupu‑keana deina, vivane tuta munia, manuana tauna ya manua. Ka manuana vivane itoka tau ekalesia, aituhu yaka ate‑vatu kanua‑vi‑avini, kadu aituhu yaka nua‑vaniaha nui kapotapota a itoava Yaubada ya vona‑dabadabana kavaniahei wayahina. \s1 Vi‑yawai Yaubada Ya Tomotau Wayahi \p \v 7 Ka tuta nonova wayahina Nuana Ahihinata yana vona Iginuma nihenina ivona, \b \q1 “Ataina, aituhu Yaubada movina unononi,\x + \xo 3:7 \xt Sam 95:7-11.\x* \q2 \v 8 eha ununumi uvi‑toyoa \q3 yami tupua‑nenenehi yai dewa deina. \q1 Tuta nonova wayahina udana nihenina \q2 ivihahaieu, kadu inau‑dadaniu.\x + \xo 3:8 \xt NiT 17:7; Yau 20:2-5.\x* \q1 \v 9 Yaubada ivona, ‘Ponimana ai yau 40 nihenia \q2 yau dewa‑bagibagi habuhabui \q1 idudueyei ianamanei, \q2 kate idewa‑dadaniu. \q1 \v 10 Wayahina, anua‑goyo kadu amaga‑bawe ananina \q2 yami tupua‑nenenehi wayahi. \q1 Ka avona, “Tuta habuhabuna wayahia \q2 tomotau taina yai nuanua ini‑tupatupa, \q3 ka kadu taui yau nuanua wayahi ivihahaiei.” \q1 \v 11 Wayahina, yau nua‑goyo wayahina \q2 avona‑dabadaba, avona, \q1 “Tomotau taina avito‑potai. \q2 Eha anꞌ‑awaehe \q3 yau papani vi‑yawai nihenina ina‑nu!” ’”\x + \xo 3:11 \xt Yau 14:21-23.\x* \b \p \v 12 Yaiau, udune‑vivinimi! Eha nau‑wawanimi ununumi uvi‑toyoa. Aituhu udedewei deina, apaina nuami goyogoyona na‑eta‑naoemi yami vitumahana uvo‑haini, kadu Yaubada Yawayawaina uvihahaiei. \v 13 Eha yau nuanua goyona na‑nonomi, e munia uvi‑nua‑toyoa. Wayahina, auyewa aitamoata aitamoata nihenina, itomi nau‑wawanimi una‑ivaitemi a itoava tuta ana wava “Ataina” Yaubada venevenemi na‑iakwa wayahina. \v 14 Avonavona deina, iuna nonova Tau Ito‑yavuha kavitumahanei. Ka aituhu yaka vitumahana kanua‑vi‑avini a itoava tuta pai nau‑yehata wayahina, akanai, tuta‑nana wayahina Tau Ito‑yavuha ya gugua wahuma kavo‑patai. \v 15 Iginuma nihenina, ivona, \b \q1 “Ataina, aituhu Yaubada movina unononi, \q2 eha ununumi uvi‑toyoa \q3 yami tupua‑nenenehi yai dewa deina. \q1 Tuta nonova wayahina udana nihenina \q2 ivihahaieu, kadu idewa‑dadaniu.”\x + \xo 3:15 \xt Ebe 3:7-8.\x* \b \p \v 16 Avi tomotau Yaubada yana vona inononi, kate munia ivihahaiei? Taui vivane me Isiraeli habuhabui Mosese papani Egipita wayahina eta‑naoei iopu‑me.\x + \xo 3:16 \xt Yau 14:1-35.\x* \v 17 Ka avi tomotau yai dewa wayahi Yaubada maga‑bawei ponimana ai yau 40 nihenia? Taui vivane me Isiraeli habuhabui, ka dewa goyona idedewei anata, ka tenoke ianianiga.\x + \xo 3:17 \xt 1Ko 10:10.\x* \v 18 Ka avi tomotau wayahia Yaubada vona‑dabadaba, ivona, “Tomotau taina avito‑potai. Eha anꞌ‑awaehe yau papani vi‑yawai wayahina ina‑nu!”? Taui vivane me Isiraeli habuhabui eha yana vona ita‑vi‑ateteye. \v 19 Wayahina kadueyei, kanꞌ‑anamanei taui eha ai pata ina‑nu, iuna taui eha yai vitumahana. \c 4 \s1 Vi‑yawai Ainua Wayahi \p \v 1 Yaubada ya vona‑dabadabana tutuaina mamaei a itoava “Ataina” na‑iakwa wayahina, ka vona‑dabadabana ya nuanua tutuaina viwaveneka. Tauna ya nuanua ya tomotau vi‑yawai a papani ina‑nu imaꞌ‑vavaha. Wayahina, itoka habuhabuka nau‑wawanika kadune‑vivinika. Iuna yau nuanua vivane eha aitam wayahimia una‑peu, uvi‑kutakuta, o vi‑yawai‑nana ututu‑haini. \v 2 Vona ahiahina, itoka habuhabuka avaha Vaneana Ahiahina kanononi, tomotaui nonova ianiga anata nihenina deina. Kate vaneana inononi eha ta‑ivaite. Iuna taui eha ita‑vitumahane. \v 3 Ka itoka habuhabuka avaha Vaneana Ahiahina kavitumahanei, ka aka pata vi‑yawai‑nana kanuinu, kavaniahei. Kate taui tuta nonova wayahina eha ita‑vaniahe. Ka taui wayahi Yaubada ivona, \b \q1 “Wayahina, yau nua‑goyo nui \q2 avona‑dabadaba, avona, \q1 ‘Tomotau taina avito‑potai. \q2 Eha anꞌ‑awaehe \q3 yau papani vi‑yawai nihenina ina‑nu!’” \b \m Ka avaha kanamanei, Yaubada tauna ya vi‑yawai wahuma nihenina vi‑putu tuta nonova wayahina, tutana ya vevewana habuhabui nau‑yehai wayahina.\x + \xo 4:3 \xt Sam 95:11; Ebe 3:11.\x* \v 4 Ka Iginuma voneka Yaubada ipupu auyewana wayahina deina, ivona, \b \q1 “Auyewa vi‑7‑na wayahina \q2 Yaubada tauna ya vi‑yawai \q3 ya vevewana habuhabui wayahia vi‑putu.”\x + \xo 4:4 \xt Nao 2:2.\x* \b \m \v 5 Ka kadu kanuanua vonaia avaha atomani ivona, \b \q1 “Eha anꞌ‑awaehe \q2 yau papani vi‑yawai nihenina ina‑nu!”\x + \xo 4:5 \xt Sam 95:11.\x* \b \m \v 6 Wayahina kadueyei, aitam vi‑yawai mamaei wahuma, ka Yaubada ya nuanua vi‑yawai‑nana wayahina kadu mamaei. Tauna ya nuanua natunatuna vi‑yawai‑nana ivaniahei. Kate tomotaui Vaneana Ahiahina inononi tuta nonova wayahina ivihahaiei, ka eha ita‑vi‑ateteye. Akaka taui eha vi‑yawai‑nana ita‑nu. \v 7 Ka yaka tupua‑nenenehi yai dewaia iakwa, ka ponimana habuhabui munia, Yaubada yana vona omo Davida wayahina. Ka vonana avaha atomani, ivona, \b \q1 “Ataina, aituhu Yaubada movina unononi, \q2 eha ununumi uvi‑toyoa \q3 yami tupua‑nenenehi yai dewa deina.” \b \m Wayahina kadueyei, Yaubada kadu aitam auyewa boui, ka vi‑wahani “Ataina”.\x + \xo 4:7 \xt Sam 95:7-8.\x* \p \v 8 Unononi. Vi‑yawai ainua mamaei. Tuta nonova wayahina Iosua me Isiraeli tupwai eta‑naoi yai tano inuinu, e ivi‑yawai yai nae anata wayahina. Vi‑yawaina vivane vi‑yawai tanopia. Kate ponimana habuhabui munia, Davida yanꞌ apa‑taputapu nihenina Yaubada ipupu kadu aitam vi‑yawai wayahina. Ka vi‑yawai‑nana vivane vi‑yawai wahuma.\x + \xo 4:8 \xt V.V 31:7; Ios 22:4.\x* \v 9 Wayahina, aitam vi‑yawai mamaei Yaubada ya tomotau wayahi, ka vi‑yawai‑nana Yaubada ya vi‑yawai auyewa vi‑7‑na wayahina aitamoata deina. \v 10 Ka aituhu aviyaivia vi‑yawai‑nana ivaniahei, itoka tauka deina, taui yai paisewa wayahi ivi‑yawai, Yaubada tuta nonova wayahina ya paisewa wayahina vi‑yawai deina.\x + \xo 4:10 \xt Ebe 4:4.\x* \v 11 Wayahina, itoka nau‑wawanika kadewa‑dadani vi‑yawai‑nana wahuma kavaniahei. Iuna tuta nonova wayahina taui anata nihenina eha ita‑vi‑ateteye. Wayahina, vi‑yawai‑nana itutu‑haini. Kate eha yaka nuanua katutu‑haini deina, a? \p \v 12 Wayahina nau‑wawanika kagwagwaheyei vivane vi‑yawai‑nana kana‑nui. Iuna Yaubada yana vona vivane yawayawaina kadu bagibagina. Ka aitam pai dune avenemi. Inama manimaninina ana pata ininika na‑daba‑kwayavoni. Ka Yaubada yana vona nuaka dabedabei deina, ka nau‑yanahika nihenikaia, ka kadu nuaka ka ininika ainua tana‑vewavewani, ka kadu yaka dewa hivahivana ai tana‑vewana viwaveneka tunutunuhina o kadi goyogoyona.\x + \xo 4:12 \xt Epe 6:17; SiV 1:16; 19:13-15.\x* \v 13 Eha aitam dewa ana pata Yaubada matana wayahina na‑maiova. Kate dewa habuhabui vuvunaha‑ohota imamaei Tauna matana wayahina, e Tauna anamane‑yehai. Ka tuta a pai nau‑yehata wayahina, nau‑wawanika Tauna ya vi‑tanai yawaika wayahi kavona‑nau‑patai. \s1 Iesu Tau Vi‑nomu Anani Habuhabui Vane‑tawane‑neiei \p \v 14 Wayahina, nau‑wawanika yaka vitumahana kahaehaeyei kadu kanua‑vi‑anai. Iuna yaka Tau Vi‑nomu Ananina mamaei, vivane Iesu, Yaubada Natu‑hoina. Ka tauna avaha ivane wahuma wayahika, ka kadu tuta ataina wayahina tauna Yaubada matana mamaei na‑ivaiteka.\x + \xo 4:14 \xt Ebe 3:1; 10:23.\x* \v 15 Ka yaka Tau Vi‑nomu Ananina yaka ihanua anamane‑yehai. Tauna eha aitam tuta goyona ta‑dewe, kate tutana tanopia mamaei, tauna avaha goyona ai nau‑dadana aitamoata aitamoata ayaunei, itoka tomotau deinake. Wayahina, tauna ana pata nꞌ‑ate‑nuanuaieka. \v 16 Akaka nau‑wawanika yaka ate‑vatu wayahina Yaubada kaviamei am‑venena awawaehina na‑veneka. Ka aituhu avi tuta kavi‑kutakuta, aka pata tauna wayahina ate‑nuanuai kadu am‑venena awawaehina kavaniahei, na‑ivaiteka.\x + \xo 4:16 \xt Ebe 10:19.\x* \c 5 \p \v 1 Me Isiraeli yai tau vi‑nomu ananina aitamoata aitamoata vivane tomotauata, ka nonova Yaubada vi‑nua‑dadane‑neiei, e taui ya tau paisewa, e ivi‑tau nau‑seana tomotau wayahi tauna matana. Ka taui tomotau yai am‑venena Yaubada wayahina ivi‑nomu‑havihavinei, ka tomotau yai dewa goyona niunena ivenevenei. \v 2 Ka aituhu aviyaivia mwagemwagei ini‑tupatupa, yai tau vi‑nomuia ai pata tomotaui idewa‑bigei. Ka tau vi‑nomuia ai pata paisewana wayahina, iuna taui yai ihanua mamaei ianamanei. \v 3 Taui iaihanua. Wayahina, nau‑wawani naona taui yai dewa goyona wayahi niunena ivenevenei, e munia ai pata mani tomotau yai dewa goyona wayahi niunena ivenevenei.\x + \xo 5:3 \xt Lev 9:7; 16:6.\x* \v 4 Eha ana pata aitam onoto vi‑tau vi‑nomu ananina iuna tauna ya nuanua vi‑tau vi‑nomu ananina. Eha‑ohota. Aituhu avi onoto Yaubada ya nuanua pai apa‑vidovidoha na‑vaniahei, akanai Yaubada vi‑nua‑dadanei kadu honei paisewana wayahina. Tuta nonova Yaubada Aroni vi‑nua‑dadanei, e tauna vi‑tau vi‑nomu ananina naona deina.\x + \xo 5:4 \xt NiT 28:1.\x* \v 5 Ka kadu Tau Ito‑yavuha deina. Tauna ana heta eha ta‑vi‑nua‑dadani vi‑tau vi‑nomu ananina, ka tauna ana heta eha ta‑vi‑nua‑dadani pai apa‑vidovidohana na‑vaniahe. Eha. Yaubada tauna wayahina ivona, \b \q1 “Wamke natu. \q2 Ataina tuta wayahina avona, \q3 ‘Amam Yauke Taua’.”\x + \xo 5:5 \xt Sam 2:7.\x* \b \m \v 6 Ka kadu aitam vona Iginuma nihenina Yaubada vonei, ivona, \b \q1 “Wamke evi‑tau vi‑nomu maꞌ‑vavaha, \q2 Melikisedeki deina.”\x + \xo 5:6 \xt Sam 110:4; Ebe 6:20; 7:1.\x* \b \p \v 7 Tutana Iesu tanopia mamaei, tauna yana tou wayahina kadu ya konua wayahina viama kadu hidahida Amana wayahina. Iuna Amana bagibagina, ka tauna ana pata na‑ito‑yavuhi aniga wayahina. Ka Iesu tau nua‑opu, kadu tauna ya nuanua ananina Amana yana vona vi‑muniei tunuhina, e vi‑ateteyei aitamoata deina. Wayahina, Yaubada viamaia vanevanenehei kadu hidahidaia nononi.\x + \xo 5:7 \xt Mat 26:36-46; Pili 2:6-8.\x* \v 8 Ka unononi. Iesu vivane Yaubada Natu‑hoina, kate tauna itoka tomotau deina. Wayahina, tauna nau‑wawani ana inahe wayahina nua‑uya vaniahei, ka nau‑wawani toha‑vi‑anai kadu Yaubada vi‑ateteyei. \v 9 Ka avaha ana inahe habuhabui vaniahei, inahe‑naia ivo‑vi‑aiai‑yehai, e tauna vi‑Tau Ito‑yavuha maꞌ‑vavaha. Ka aituhu aviyaivia tauna ivi‑ateteyei, taui ito‑yavuha maꞌ‑vavaha ivaniahei. \v 10 Ka kadu Yaubada Iesu vi‑nua‑dadanei, e tauna vi‑tau vi‑nomu ananina, Melikisedeki deina. \s1 Vona Panina Vitumahana A Vihaihai Wayahina \p \v 11 Dewaia wayahina vona habuhabui imamaei, ka nuanuau ahaeyei wayahimia, kate eha memeanina, iuna ununumi toyoina. \v 12 Ika. Tuta ataina wayahina nau‑wawanimi ami pata mani tomotau uviwavene, kate itomi eha ami pata, iuna vitumahana wayahina itomi meameami deina. Wayahina, nau‑wawaniu avi‑putu‑havine, e Yaubada Vaneana Ahiahina a pai vi‑putu a vonaia tunutunuhina aviwavenemi. Ia! Tuta ataina wayahina Yaubada ya nuanua wayahimi vahitau uamam, kate eha ami pata. Itomi nau‑wawanimi una‑nunu. Ika. Yaubada ya nuanua tuta ataina wayahina itomi ami pata yana vona panina unononi, uvi‑ateteye, kate eha ami pata. Itomi vona bigana ana heta ami pata.\x + \xo 5:12 \xt 1Ko 3:1-3.\x* \v 13 Aituhu aviyaivia inununu, tevana deina, taui eha viwavenena dewa tunutunuhina wayahina itꞌ‑anamane. \v 14 Kate aituhu aviyaivia ai pata vona panina ivi‑ateteyei, taui vahitau a tau am deina. Taui ai pata dewa ahiahina ka dewa goyona ainua ibou‑viwavei, ka kadu ai pata dewa ahiahina ivi‑nua‑dadani idedewei. Iuna tuta tuta dewa tunutunuhina idewa‑nubunubui. Wayahina, tuta ataina wayahina ianamane‑yehai. \c 6 \p \v 1 Viwavene‑naia ai pai vi‑putu Tau Ito‑yavuha wayahina avaha unononi‑yehai. Ka tuta ataina wayahina nau‑wawanimi uvi‑tau ekalesia ananimi, e viwavenena panina unononi uvi‑putu uvi‑ateteyei. Eha yau nuanua amavina dewa pai vi‑putu wayahia aviwavene‑havinemi. Viwavene‑naia naona nau‑wawanika avi dewa goyona nuaka inau‑vi‑anigi wayahia kanua‑vinana, ka Yaubada kavitumahanei, \v 2 ka bapitaiso ai viwavenena, ka tomotau tau eta‑naonao nimai wayahia am‑venena‑kavovo ivaniahei Nuana Ahihinata wayahina, ka tau aniga yai mini‑havine, ka kadu nau‑yanahi‑vavaha, vivane goyona a nau‑pata dewa‑yaiyai‑vavaha. Avaha viwavene‑naia habuhabui unononi. \v 3 Ka aituhu Yaubada yama viama taina nꞌ‑awaehei, akanai habuhabuka viwavene‑naia naona wayahia kavanevane tau ekalesia anani yai nua‑uya wayahia. \p \v 4-6 Nonova tupwai tomotau ivi‑tau ekalesia, ka Yaubada avaha nuai tunu‑mahetei, ka avaha am‑venena‑kavovo wahuma ivaniahei, ka avaha Nuana Ahihinata ivaniahei nuai nihenina, ka avaha Yaubada yana vona ianamana‑dadani vivane ahiahina, ka kadu avaha Yaubada ya bagibagi inau‑dadani ianamanei. Ka vevewana vovouna apaina na‑omo, ka tomotaui avaha vevewanana a bagibagi iayaunei. Ka aituhu aviyaivia tomotau‑naia wayahia yai vitumahana ivo‑haini, ka aituhu imavina yai dewa tutuaina wayahia, vona ahiahina, eha ana pata imagigino imavina inua‑vinana‑havine. Iuna aituhu idewa‑dadani deina, taui yai nuanua vivane Yaubada Natuna itutu‑vi‑nahenahe‑havinei deina, ka aituhu idewe deina, tauna ini‑yauyau vaniahe‑havine tomotau mataia. Ka dewana eha ana pata.\x + \xo 6:4-6 \xt Mat 10:22; Ebe 10:26-27; 1Io 5:16.\x* \p \v 7 Vona tana‑minikuna taina unononi. Tomotau tano deina. Tupwai tano ahiahina. Wei atuatuna, ka tanoia ibiga, e memeanina waipei itabotabo, e munia aikayo ana tuta wayahina tau baguna yai dewa‑haiawa wayahina aniani habuhabuna iaikayo. Tanoia nau‑iaiava ivaniahei Yaubada wayahina. \v 8 Kate tupwai tano goyona. Tanoia wayahina wetau kadu mata‑duduna ai heta itabotabo, eha aniani. Tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina, Yaubada tanoia na‑bwanatai, ka tuta pai nau‑yehata wayahina na‑haponei inu ai ananata nihenina. Tomotau tano ainua deina. Tupwai ahiahi, ka apaina nau‑iaiava ivaniahei. Ka tupwai goyogoyoi, ka apaina dewa‑yaiyai ivaniahei.\x + \xo 6:8 \xt Nao 3:17-18; Mat 13:7, 22.\x* \p \v 9 Yaiai, adewa‑vidovidohemi, ka yama vonana tunutunuhina, ka avitumahanemi itomi tomotau ahiahimi, kadu anuanua nau‑iaiava uvaniahei, iuna itomi avaha Tau Ito‑yavuha uanamanei. \v 10 Yaubada ya vi‑nua‑dadana kadu yana dewa eha bwagona, kate tunutunuhina ana noe. Wayahina, tuta tepakaia wayahina tauna eha yami dewaia ahiahi na‑nua‑pania, kadu eha yami dewa‑vidovidoha tauna wayahina na‑nua‑pania. Ka tuta nonova wayahina a itoava tuta ataina wayahina itomi yami dewaia wayahina mani tau ekalesia uviwavenei Yaubada udewa‑vidovidohei.\x + \xo 6:10 \xt Ebe 10:32-34.\x* \v 11 Yama nuanua aitamoata aitamoata wayahimia ugwagwaheyei deina a itoava tuta pai nau‑yehata wayahina. Aituhu udedewei deina, aviani ahiahina ataina yami nua‑vaniaha nui upotepotei, akanai munia uvaniahei. \v 12 Eha yama nuanua uaupu‑tonetonene, kate yama nuanua yami pai dune vivane tau vitumahana anani. Iuna yai vitumahana toyoina, kadu itoha‑vi‑anai a itoava dewa habuhabuna Yaubada avaha vona‑dabadaba wayahikaia ivaniahei wayahina. \s1 Memeanina Yaubada Ya Vona‑dabadaba Kavitumahanei \p \v 13 Nonova Yaubada vona‑dabadaba Abaraham wayahina. Ka eha kadu aitam wava Yaubada ana wava ta‑vane‑tawane. Wayahina, Yaubada tauna ana heta a wavea vona‑dabadaba wayahina.\x + \xo 6:13 \xt Nao 22:16-17.\x* \v 14 Ka ivona, \b \q1 “Avona‑dabadaba wayahima, \q2 apaina anau‑iaiavam, kadu apaina \q3 yam tupua‑nenenehi ivi‑habu‑vainei.” \b \m \v 15 Ka Abaraham nau‑wawani na‑toha‑vi‑anai tupwana bana mamanaina wayahina a itoava Yaubada ya vona‑dabadabana a vinꞌ‑omana wayahina. Ka munia, tauna aviani Yaubada vona‑dabedabeyei vaniahei. \p \v 16 Ka aituhu avi tuta itoka tomotau yaka nuanua kavona‑dabadaba, itoka yaka ihanua wayahina nau‑wawanika vona vꞌ‑inuana katomani hetana, e kadu aitam tomotau ana wava ananina wayahina katomani. Ka munia, tauna na‑veimeyeka yaka vona‑dabadaba kanau‑yehai. Tauna bagibagina, ka munia eha nꞌ‑awaeheka yaka vona kavihahaie. \v 17 Tutana Yaubada vona‑dabadaba Abaraham wayahina, tauna ya nuanua taui munia iomomo pouna ivaniahei inꞌ‑anamanei vivane apaina tauna eha vona‑dabadaba‑nana na‑vo‑vine kadu eha na‑kweui. Vona‑dabadabana maꞌ‑vavaha. Wayahina, Yaubada tauna ana wava tomani, iuna eha kadu aitam bagibagi tauna ya bagibagi ta‑bagibagi‑tawane. Ka tauna yana vona vꞌ‑inuana bou hetana deina. \v 18 Ka eha ana pata Yaubada vitupu dewa ainua wayahi. Aitam dewa ya vona‑dabadabana wayahina. Ka kadu aitam dewa yana vona vꞌ‑inuana bou hetana wayahina. Ka itoka avaha tanopi a dewaia goyona wayahia kanovo‑tawane. Wayahina, aka pata kanꞌ‑omo Yaubada wayahina, e aka pata ya vona‑dabadabana kavitumahanei, ka kadu nau‑wawanika kanꞌ‑ate‑vatu toyoina.\x + \xo 6:18 \xt Yau 23:19.\x* \p \v 19-20 Ka aituhu avi waꞌ nomu eha, akanai eha ani‑hoina nꞌ‑anunuei. Akanai itoka tomotau deina. Ka itoka yaka vitumahana bagibagina kadu toyoina vivane yaka nomu deinake. \p Yaubada aitam pai vi‑ai boui itoka me Isiraeli yaka Manua Vito‑pota nihenina. Ka papanina nihenina tau vi‑nomu ananina pai vi‑nomu dayahina wayahina inui, ka papanina vivane vito‑potapotana. Wayahina, Yaubada veimeyeka pai bwaꞌ kaboui na‑kwaioyo, e papani‑nana na‑bwaei, ka tau vi‑nomu eha papani‑nana nihenina ita‑dune‑kavokavovo. Ka Iesu avaha eta‑naoeka, ka tauna papani‑nana avaha inui wayahika. Ka tauna avaha vi‑tau vi‑nomu ananina ka maꞌ‑vavaha Melikisedeki nonova deinake. Wayahina, itoka yaka vitumahana nuaka nomui, kadu kanamanei Yaubada nui kamaꞌ‑vavaha.\x + \xo 6:19-20 \xt Lev 16:2-3.\x* \c 7 \s1 Tau Vi‑nomu Ana Wava Melikisedeki \p \v 1 Ka Melikisedeki tanoi vivane onoto tunina. Tauna Salem ana kini\em V\em* kadu tauna Yaubada Heta‑hoina ya tau vi‑nomu aitam. Tuta nonova wayahina Abaraham kini\em V\em* tupwai nau‑havi‑neiei, ka avaha haviana ivane, tauna mavimavina ya megeia. Ka tutana etawana, Melikisedeki Abaraham vi‑vaniahei, e nau‑iaiavei yana vona wayahina.\x + \xo 7:1 \xt Nao 14:17-20.\x* \v 2 Wayahina, Abaraham guguaia epei kini‑naia\em V\em* wayahia tana‑vewani gwau ai yau 10 wayahia, e gwau aitamoata Melikisedeki awaehei, iuna Melikisedeki vivane Yaubada ya tau vi‑nomu. Ka nau‑wawanika Melikisedeki ana wava a vo‑vina ainua kanuanuani. A vo‑vina naona vivane “Dewa Tunutunuhina Ana Kini\em V\em*”, kadu Salem ana Kini\em V\em* a vo‑vina vꞌ‑inuana vivane “Nua Gomagomanina Ana Kini\em V\em*”. \v 3 Ka Melikisedeki eha mani tomotau deina. Tauna eha amana kadu eha ayona, ka kadu eha aitam yana dede tanopia. Ka kadu eha ya tupua kadu eha yanꞌ aniga. Wayahina, tauna Yaubada Natu‑hoina deina, iuna ainua tau vi‑nomu maꞌ‑vavaha. \s1 Melikisedeki Ana Wava Abaraham Ana Wava Vane‑tawanei \p \v 4 Vona ahiahina, Melikisedeki tanoi ana wava ani‑vainena. Udueyei. Waka Abaraham ana wava ananina, kate Abaraham awaehei Melikisedeki ana wava ani‑vainena. Wayahina, tauna Melikisedeki a vo‑pata venei guguaia wayahia. \v 5 Ka tuta nonova wayahina aitam veimea Mosese ya veimea nihenina veimeyeka nau‑wawanika yaka gugua katana‑vewani gwau ai yau 10 wayahia, e Levi ya tupua‑nenenehi ivi‑tau vi‑nomu gwau aitamoata kavenevenei. Ka unuani, me Isiraeli habuhabuka Abaraham yana dede, kate nau‑wawanika Levi ya tupua‑nenenehi ai vo‑pata kavenevenei.\x + \xo 7:5 \xt Yau 18:21.\x* \v 6 Ka Melikisedeki yana dede eha Levi. Kate Abaraham tauna ya guguaia tana‑vewani gwau ai yau 10 wayahia, ka gwau aitamoata Melikisedeki venei. Vona ahiahina, tuta‑nana wayahina Abaraham avaha vona‑dabadabana vaniahei Yaubada wayahina. Kate auyewana ainua ivi‑vaniaha etawana wayahina, Melikisedeki Abaraham nau‑iaiavei. \v 7 Ka vona‑vavaha, onoto ananina onoto kikituna nau‑iaiavei, iuna onoto kikituna eha ana pata onoto ananina na‑nau‑iaiave. \v 8 Aituhu kanuanua tau vi‑nomu Levi a tupua‑nenenehi wayahia, kadueyei taui gwau aitamoata gwau ai yau 10 wayahia ivivituei, ka taui ononotoata, ka ianianiga. Kate aituhu kanuanua tau vi‑nomu Melikisedeki wayahina, kadueyei tauna gwau aitamoata gwau ai yau 10 wayahia vituei, ka Yaubada voneka vivane tauna yawayawaina. \v 9-10 Aituhu kanuanua Levi wayahina, akanai kadueyei Mosese ya veimea Levi awaehei gwau aitamoata gwau ai yau 10 wayahia vivituei. Kate auyewana Abaraham Melikisedeki a vo‑pata venei, Levi aveta? Vona ahiahina, tauna eha ya tupua auyewana wayahina. Tauna ya tupua ai vi‑am ponimana munia vinꞌ‑omo. Wayahina kana‑vona, auyewana wayahina Levi Abaraham ininina nihenina mamaei. Ka tutana Melikisedeki Abaraham vi‑vaniahei, ka tutana Abaraham Melikisedeki a vo‑pata venei, akanai kana‑vona Levi kadu Melikisedeki a vo‑pata venei deina. Iuna Levi itena nihenina mamaei. Wayahina, Melikisedeki ana wava Levi ana wava vane‑tawanei kadueyei. \s1 Tau Vi‑nomu Tunina Wayahina \p \v 11 Mosese ya veimea ivona tau vi‑nomu aitamoata aitamoata nau‑wawani Levi yana dede wayahina ivinꞌ‑omo, eha kadu aitam dede wayahina. Kate, vona ahiahina, tau vi‑nomu‑naia eha ai pata tomotau ivo‑vine ivi‑tau ahihinata. Wayahina kadueyei, tau vi‑nomu‑naia yai paisewa eha ana pata tomotau nuai inosi‑vavaha. Wayahina, aitam iuna mamaei tau vi‑nomu vovouna na‑omo, ka vovouna Melikisedeki deina, eha Aroni deina, ka eha Levi yana dede wayahina. \v 12 Unononi. Tutana Yaubada tau vi‑nomuia tutuai yai paisewa kweui, akanai, tauna kadu veimea tutuaina kweui aitamoata deina. \p \v 13-14 Wayahina, udueyei. Yama ipupuna habuhabuna yaka Tau Ito‑yavuha wayahina. Tauna yaka tau vi‑nomu vovouna, ka yana dede eha Levi. Tauna yana dede vivane Iuda. Ka eha aitam koiaka dede Iuda wayahina ta‑paipaisewa Yaubada ya pai vi‑nomu wayahina. Ka Mosese ya veimea nihenina eha aitam vona ta‑mamae nꞌ‑awaehe tau vi‑nomu dede Iuda wayahina inꞌ‑omo.\x + \xo 7:13-14 \xt Isa 11:1; Mat 2:6; SiV 5:5.\x* \s1 Kadu Aitam Tau Vi‑nomu Melikisedeki Deina \p \v 15 Wayahina, kanamane‑vidoha Yaubada avaha ya veimea tutuaina tau vi‑nomu wayahi vo‑vinei. Iuna yaka tau vi‑nomu vovouna avaha omoi, ka tauna Melikisedeki deina. \v 16 Mosese ya veimea voneka dede aitamoata ivi‑tau vi‑nomu. Kate yaka tau vi‑nomu vovouna avaha vi‑tau vi‑nomu, kate Mosese ya veimea eha iuna. Tauna vi‑tau vi‑nomu iuna yawaina maꞌ‑vavaha, ka eha aitam koiaka ana pata na‑vita‑vovoni. \v 17 Wayahina Yaubada ivona, \b \q1 “Wamke evi‑tau vi‑nomu maꞌ‑vavaha, \q2 Melikisedeki deina.”\x + \xo 7:17 \xt Ebe 5:6.\x* \b \m \v 18-19 Vona ahiahina, vonaia tau vi‑nomu wayahi Mosese ya veimea nihenina vivane tutuaina, ka Yaubada viwaveneka awaehana kani‑tawanei kana‑vane. Iuna awaehana tutuaina ihanua kadu awakabina. Ka Mosese ya veimea eha ana pata aitam aviani na‑vo‑vi‑tunuhi‑yehai. Kate yaka vitumahana vovouna ahiahina, ka veimea tutuaina vane‑tawanei. Wayahina, ataina Yaubada kavitumahanei kadu tauna wayahina kavi‑maupwani.\x + \xo 7:18-19 \xt Ebe 10:22; Iam 4:8.\x* \p \v 20 Ka kadu ataina kanuani tutana Iesu vi‑tau vi‑nomu, Yaubada aitam vona hetana boui! Tuta nonova wayahina, tutana ononotoi ivi‑tau vi‑nomu, eha aitam vona hetana ta‑mamae. \v 21 Kate tutana Iesu vi‑tau vi‑nomu, Kauvea Yaubada aitam vona hetana boui, ivona, \b \q1 “Kauvea avaha vona‑dabadaba, \q2 ka eha ana pata ya nuanua taina na‑vo‑vine, \q3 ‘Wamke evi‑tau vi‑nomu maꞌ‑vavaha.’”\x + \xo 7:21 \xt Ebe 5:6.\x* \b \m \v 22 Wayahina kanamanei, awaeha vovouna awaeha tutuaina vane‑tawanei, iuna Iesu viwaveneka deinake.\x + \xo 7:22 \xt Ebe 8:6; 12:24.\x* \p \v 23 Tuta nonova a itoava tuta ataina wayahina, tau vi‑nomu habuhabui iomomo ineine. Iuna aniga yai paisewa bou‑potepotei. Wayahina, nau‑wawani ononotoi vovoui inau‑seani. \v 24 Kate Iesu yaka tau vi‑nomu maꞌ‑vavaha, iuna tauna aniga wayahina mini‑havine, e ataina maꞌ‑vavaha. \v 25 Wayahina, aituhu aviyaivia Iesu ivitumahanei, taui inꞌ‑omo Yaubada wayahina. Ka Iesu ana pata habuhabui na‑ito‑yavuhi. Iuna tauna maꞌ‑vavaha, ka tuta ataina wayahina ya paisewa deina. Tuta habuhabuna wayahina aviani nau‑wawanika, akanai tauna Amana viamei wayahika.\x + \xo 7:25 \xt Rom 8:34.\x* \p \v 26 Vona ahiahina, Iesu ana pata na‑ivaiteka ya paisewa tau vi‑nomu ananina wayahina. Iuna tauna yana dewa habuhabui ahihinata. Ka eha aitam koiaka ana pata tauna yana dewa goyona wayahina na‑mana‑giboe, iuna tauna tunina, eha itoka tau goyogoyoka habuhabuka deina. Ka Yaubada avaha Iesu si‑nai, e Iesu tau maꞌ wahuma habuhabui vane‑tawane‑neiei. \v 27 Tau vi‑nomuia ananina tutuai nau‑wawani auyewa aitamoata aitamoata nihenina vi‑nomu ivi‑nomu‑havihavinei Yaubada wayahina. Naona idedewei deina taui ai heta yai goyona wayahi. Ka munia, idedewei deina mani tomotau yai goyona wayahi. Kate Iesu tuta aitamoata‑hoina wayahina ininina vi‑nomui yaka dewa goyona wayahi.\x + \xo 7:27 \xt Ebe 5:3.\x* \v 28 Mosese ya veimea awaehei tomotau ihanuai ivi‑tau vi‑nomu anani. Kate veimeana ana tuta munia, Yaubada tauna yana vona hetana boui, ka vonana voneka Natuna vi‑tau vi‑nomu ananina, ka nonova ana inahe habuhabui vaniahei, ivo‑vi‑aiai‑yehai. Wayahina, tuta ataina wayahina tauna ana pata ana noe paipaisewei tunutunuhina wayahika. \c 8 \s1 Iesu Yaka Tau Vi‑nomu Ananina Pai Nau‑yehata \p \v 1 Yau vona habuhabuna a pai mini kadu iuna taina. Tuta ataina wayahina yaka tau vi‑nomu ananina avaha ivane wahuma, ka manuena Yaubada Ahihinata ya pai manuena ahihi‑vainena ateina, ka mamaei. \v 2 Kadu tauna vi‑tau paisewa Yaubada ya manua‑hoina ahihinata wahuma wayahina. Tomotau eha manuana ita‑yone, kate Kauvea, tauna yonei. \p \v 3 Ka tanopia tau vi‑nomu habuhabui yai paisewa am‑venena‑kavovo kadu vi‑nomu vahitau Yaubada ivenevenei. Akaka yaka tau vi‑nomuna vovouna nau‑wawani tauna kadu vi‑nomu Yaubada venei. \v 4 Unuani. Aituhu tauna tanopia mamaei, eha ana pata tauna vi‑tau vi‑nomu. Iuna Mosese ya veimea avaha tau vi‑nomu awaehei, vivane Levi ya tupua‑nenenehi, ka taui avaha imamaei kadu ipaipaisewa. \v 5 Ka tau vi‑nomu tanopia manua tapanono nihenina ipaipaisewa, kate tomotau manua tapanonona wahuma iaito‑vi‑tamani vivane anuana deina. Manua tapanono wahuma vivane manua tapanono‑hoina. Unuani, tutana Yaubada Mosese veimeyei ine tapanono tanopia na‑nau‑vevewanei, ivona, \b \q1 “Enua‑vi‑avini dewa aitamoata aitamoata \q2 ana dune eyonei avaha oya aviwavenem deina. \q3 Ka dewa habuhabuna edewa‑vꞌ‑iunei.”\x + \xo 8:5 \xt Kol 2:17; Ebe 9:23; NiT 25:40.\x* \b \m \v 6 Ka tuta ataina wayahina Yaubada avaha Iesu tauna ya paisewa venei. Ka tauna ya paisewa tau vi‑nomuia tanopia yai paisewa vane‑tawanei. Ka kadu aitamoata deina, tauna awaeha vovouna veneveneka ya paisewa Yaubada wayahina, ka awaehana awaeha tutuaina vane‑tawanei. Iuna Yaubada tauna ya vona‑dabadaba itoka ya tomotau veneka, ka vona‑dabadabana dewa ahihi‑vainena wayahina.\x + \xo 8:6 \xt Ebe 7:22.\x* \p \v 7 Aituhu awaeha tutuaina ahiahina ana noe, akanai, eha aitam iuna Yaubada awaeha vovouna na‑vevewane, a? \v 8 Kate tuta nonova wayahina Yaubada tauna ya tomotau vona‑opuopuei, wayahina ivona, \b \q1 “‘Apaina, tuta tepakaia wayahina, \q2 awaeha vovouna avevewanei me Isiraeli wayahi \q3 kadu me Iuda wayahi.’\x + \xo 8:8 \xt Ier 31:31-34.\x* \q1 \v 9 Ka Kauvea kadu ivona, ‘Ka awaehana vovouna \q2 eha awaeha tutuaina aboui \q3 yai tupua‑nenenehi wayahi deina. \q1 Tuta nonova wayahina aeta‑naonaoi \q2 papani Egipita wayahina ini‑tawanei, \q1 kate tutana ineine, taui eha moviu ita‑vi‑ateteye, \q2 kadu awaehana aboui wayahi ivihahaiei. \q3 Wayahina tomotaui avihahaiei.’ \q1 \v 10 Ka Kauvea kadu ivona, \q2 ‘Ka apaina awaeha vovouna \q3 me Isiraeli wayahi aboui deina. \q1 Yau veimea nuai nihenina aboui, \q2 kadu nuai nihenina aginumi imamaei. \q1 Ka yauke tomotaui yai Yaubada, \q2 kadu taui vivane natunatu. \q1 \v 11 Ka tuta‑nana wayahina \q2 habuhabui inꞌ‑anamaneu deinake. \q1 Wayahina, eha nau‑wawani \q2 yaiai iviwavene, inꞌ‑anamaneu, \q1 kadu eha nau‑wawani vavanei ivonavona, \q2 “Vaneiu, nau‑wawanim \q3 Yaubada enꞌ‑anamanei.” \q1 Iuna auyewana wayahina habuhabui \q2 inꞌ‑anamaneu. \q1 Taui ai wava anani, \q2 ka kadu taui ai wava kikitui. \q1 \v 12 Ka tuta tepakaia wayahina \q2 yauke yai dewa goyogoyoi \q3 anua‑tavuni, \q2 ka eha kadu aitam tuta wayahina \q3 anuani.’” \b \m \v 13 Yaubada awaehana vi‑wahani Awaeha Vovouna. Wayahina kanamanei, tauna avaha awaeha naona kweui. Wayahina, kana‑vona awaeha naona ihanua kadu tutuaina, ka eha ani‑hoina na‑maiova. \c 9 \s1 Awa‑dava Tanopia Kadu Awa‑dava Wahuma \p \v 1 Awaeha naona wayahina veimea habuhabuna imamaei tapanono wayahina kadu aveta tomotau itapanono tanopia wayahina.\x + \xo 9:1 \xt NiT 25:23–26:30.\x* \v 2 Naona ine tapanono inau‑vevewanei vahitau wagai wayahina. Ka bubuna‑honota ainua nihenina mamaei. Bubuna‑honota naona nihenina maheta a pai vi‑ai mamaei, ka palaua a pai vi‑ai mamaei, ka kadu palaua ahihinata Yaubada ivenevenei a pai vi‑ai hetana mamaei. Bubuna‑honota naona tanoi ivi‑wahani Pai Vi‑ai Vito‑pota. \v 3 Ka bubuna‑honota naona bubuna‑honota vꞌ‑inuana ainua niwanina aitam pai bwaꞌ kwaikwaioyo, e bubuna‑honota ainua tana‑vewani. Ka bubuna‑honota vꞌ‑inuana tanoi ivi‑wahani Pai Vi‑ai Vito‑pota‑vainena.\x + \xo 9:3 \xt NiT 26:31-33.\x* \v 4 Ka bubuna‑honota vꞌ‑inuana nihenina manina ahiahina a pai vi‑ai goula\em V\em* wayahina inau‑vevewanei mamaei, kadu awaeha a pai vi‑ai goula\em V\em* wayahina ibwaei mamaei. Ka awaeha a pai vi‑ai nihenina gugua aitonu yaka tupua‑nenenehi wayahia imamaei. Aitam gugua gaeba goula\em V\em* wayahina inau‑vevewanei mamaei, ka gaebana nihenina amane ana wava mana\em V\em* mamaei. Kadu aitam gugua Aroni yana guna, aina nonova nau‑sisi. Ka kadu aitam gugua awaeha naona ana hanu, e Yaubada tauna ya veimeaia nihenia ginumi imamaei.\x + \xo 9:4 \xt NiT 16:33; 25:10-16; 30:1-6; Yau 17:8-11; V.V 10:3-5.\x* \v 5 Ka awaeha a pai vi‑ai a pai bwaꞌ hetana Didiga anꞌ anelose ainua ivo‑vi‑wauni. Ka tau vi‑nomu ananina pai bwae‑nana nau‑vꞌ‑itaitanei dayaha wayahina, e munia, Yaubada tomotau yai goyona na‑nua‑tavuni deina. Ka tuta taina eha tuta ahiahina anau‑manamanai guguaia wayahi.\x + \xo 9:5 \xt NiT 25:18-22.\x* \v 6 Ka tuta nonova wayahina, avaha guguaia habuhabui ivo‑vi‑aiaia, e tuta tuta wayahina tau vi‑nomu inuinu bubuna‑honota naona, ka yai paisewa ipaipaisewei.\x + \xo 9:6 \xt Yau 18:2-6.\x* \v 7 Kate Pai Vi‑ai Vito‑pota‑vainena tunina. Tau vi‑nomu ananina ana heta tuta aitamoata ana heta ponimana aitamoata aitamoata nihenina inui, ka tauna a veimea vivane dayaha wayahina inui. Ka dayaha‑nana tauna vi‑nomui Yaubada wayahina tauna yana dewa goyona wayahi, kadu me Isiraeli habuhabui yai dewa goyona mwagemwagei idedewei wayahi.\x + \xo 9:7 \xt Lev 16:2-34.\x* \v 8 Ka Nuana Ahihinata viwaveneka dewaia wayahia Pai Vi‑ai Vito‑pota‑vainena vivane eha waewaena. Ka ine tapanono‑nana ana tuta nihenina eha ta‑wae. \v 9 Dewaia pai dune itoka tomotau vovouka ataina kamamaei wayahika. Ka kadueyei am‑venena‑kavovoia tutuai kadu vi‑nomuia tutuai eha ai pata tau vi‑nomu anꞌ ayaunena inau‑wohi‑vavaha yana dewa goyona wayahi, kadu eha ai pata me Isiraeli ai ayaunena inau‑wohi‑vavaha yai dewa goyona wayahi. Taui yai dewa goyona inuanuani.\x + \xo 9:9 \xt Ebe 10:1-2.\x* \v 10 Tau vi‑nomuia yai dewa pai am, kadu yai dewa pai nim, kadu yai dewa pai nosi ai heta wayahi. Ka dewaia habuhabui iaihanua. Ika, dewaia habuhabui awaeha naona wayahina eha tomotau nuaka wayahi. Ka dewaia tutuai ai tuta mamaei a itoava awaeha vovouna ana tuta vinꞌ‑omo wayahina. \p \v 11 Ka tutana Tau Ito‑yavuha omoi, tauna vi‑tau vi‑nomu ananina dewa ahiahi vovoui wayahi. Ka tuta ataina wayahina dewaia ahiahi avaha wayahikaia imamaei. Ka tauna pai tapanono wahuma inui. Ka pai tapanono‑nana ine tapanono tanopia kadu manua tapanono habuhabui tanopia vane‑tawanei. Pai tapanono wahuma maꞌ‑vavaha, ka tomotau eha ita‑yone. \v 12 Ka tutana Iesu Pai Vi‑ai Vito‑pota‑vainena wahuma inui, tauna eha vahitau goti\em V\em* dayahina wayahina ta‑nu o kadi bulumakau\em V\em* natuna dayahina wayahina ta‑nu. Eha. Tutana tauna inui tuta aitamoata wayahina tauna ana heta dayahina wayahina inui, e nua‑piaha maꞌ‑vavaha kadu ito‑yavuha maꞌ‑vavaha paisewei wayahika deinake. \v 13 Tuta nonova wayahina, aituhu tomotau dewa gawagawamina ivo‑dadani, Mosese ya veimea nihenina aitam veimea mamaei, e veimeana tau vi‑nomu awaehei tomotau inini ihadani goti\em V\em* dayahina wayahina, o bulumakau\em V\em* dayahina wayahina, o kadi bulumakau\em V\em* vavinena iapuni hanavui wayahina. Ka avaha tau vi‑nomu dayaha ka hanavui inau‑vꞌ‑itaitanei tomotau hetaia, akanai dewana aviani vo‑vi‑gawagawami Yaubada matana epa‑yavunei.\x + \xo 9:13 \xt Lev 16:15-16; Ebe 10:4; Yau 19:9, 17-19.\x* \v 14 Ka aituhu dewaia tutuai wayahia tomotau ai pata inini ividoha Yaubada matana, kaiwadi avaha kanamanei, Tau Ito‑yavuha dayahina pai hadana ahihi‑vainena nuaka wayahi. Iuna tauna yawaina tunutunuhi‑vainena, eha aitam yana dewa goyona. Ka tauna ana heta ininina vi‑nomui Yaubada wayahina, ka tauna dewei deina Nuana Maꞌ‑vavaha ya bagibagi wayahina. Ka avaha aka ayaunena vo‑vi‑hadani deina, eha nau‑wawanika yaka nuanua dewa aninigai kadedewe, kate nau‑wawanika yaka nuanua kavi‑tau paisewa Yaubada yawayawaina wayahina!\x + \xo 9:14 \xt 1Pi 1:18-19.\x* \p \v 15 Wayahina, Tau Ito‑yavuha awaeha vovouna Yaubada wayahina omanei wayahikaia. Ka Yaubada honehoneka kavitumahanei tauna ya nuanua ya vona‑dabadabana wayahina yawai‑vavaha kavaniahei. Ka dewana ana pata, iuna Tau Ito‑yavuha avaha aniga yaka dewa goyona wayahi. Unuani. Awaeha naona veimeyeka dewa‑yaiyai kavaniahei yaka dewa goyona ai nau‑pata wayahina. Kate tutana Iesu aniga wayahika, yanꞌ aniga ito‑yavuhika dewa‑yaiyaina wayahina. \p \v 16 Ka Iesu ya dewana kadu itoka tomotau yaka dewa ainua abou‑viwavei unua‑haui. Avaha tomotau ivi‑nainai yai dewa uanamanei, taui yai nuanua pai nau‑yehata iginumi mamaei. Ka iginumaia nihenina tau ginuma natunatui ai wava, o kadi vavanei ai wava itomani, e yai aniga munia, tomotaui yai gugua ivaniahei. Ka aituhu aitam taui wayahia ya nuanua guguaia nꞌ‑epei, tauna nau‑wawani naona tau eta‑naonao viwavenei tau ginuma avaha aniga. \v 17 Ka aituhu tau ginuma yawayawaina mamaei, tau vaniaha nau‑wawani ipotapota a itoava yanꞌ aniga munina wayahina. \v 18 Dewana iuna Yaubada yanꞌ awaeha naona nau‑wawani vi‑putu dayaha wayahina. \v 19 Wayahina, naona Mosese Yaubada ya veimea aitamoata aitamoata haeyei tomotau wayahia inononi. Iakwa, e bulumakau\em V\em* natuna kikituna kadu goti\em V\em* inau‑vi‑anigi, e dayahina epei, e kadu daudau epei, e sipi\em V\em* vutuvutuna ivo‑vi‑yabeni epei, ka kadu aitam ai ana wava isopa\em V\em* nahana epei, e Iginuma a pai nunuma kadu tomotau habuhabui nau‑vꞌ‑itaitanei dayahina wayahina.\x + \xo 9:19 \xt NiT 24:6-8.\x* \v 20 Ka Mosese ivona, \b \q1 “Yaubada awaeha vevewanei wayahimia, \q2 kadu veimeyemi udedewei, \q3 ka awaehana a dayaha taina.” \b \m \v 21 Ka kadu deina, Mosese dayaha epei, e ine tapanono kadu gaebaia ine nihenina dayahea nau‑vꞌ‑itaitanei.\x + \xo 9:21 \xt Lev 8:15, 19.\x* \v 22 Ka Yaubada ya veimea nihenina veimea habuhabuna mamaei hadana wayahina. Ka ivona eha ani‑hoina dewa habuhabui kadu gugua habuhabui ai hadana ivinꞌ‑omo dayaha ana heta wayahina. Ka aituhu dayaha eha, akanai eha ana pata tomotau nua‑piaha ivaniaha yai dewa goyona wayahi.\x + \xo 9:22 \xt Lev 17:11.\x* \s1 Tau Ito‑yavuha Goyona Habuhabui Kweu‑yehai \p \v 23 Wayahina, Ine Vito‑pota kadu a gugua tanopia nau‑wawani Mosese vo‑vi‑aiaia vahitau dayahi wayahina, e munia taui ai pata tapanono wayahina. Kate ine‑nana kadu a gugua eha pai tapanono‑hoina. Pai tapanono‑hoina wahuma imamaei. Ka pai tapanono tanopia pai nau‑seana ana heta guguaia wahuma imamaei wayahi. Wayahina, pai tapanono‑hoina wahuma nau‑wawani ai hadana ivinꞌ‑omo vi‑nomu ahihi‑vainena wayahina, vivane Tau Ito‑yavuha dayahina.\x + \xo 9:23 \xt Ebe 8:5; 10:1.\x* \v 24 Iuna Tau Ito‑yavuha eha tapanono a pai ito‑vi‑tamana tomotau iyonei ta‑nuinu. Eha. Tauna pai tapanono‑hoina wahuma inui, ka tenoke vi‑nomu‑nana wayahina vo‑vi‑aiaieka. Ka tuta ataina wayahina, tauna Yaubada matana mamaei, ka tauna ya paisewa na‑ivaiteka. \p \v 25 Ka Tau Ito‑yavuha eha nau‑wawani tuta habuhabuna wayahina tauna ininina vi‑nomui Yaubada wayahina. Tau vi‑nomu anani tanopia vahitau dayahi wayahina idedewei deina. Ponimana aitamoata aitamoata nihenia Pai Vi‑ai Vito‑pota‑vainena inuinu, kate dayaha eha taui dayahi. Eha. Dayaha vivane vahitau dayahi. \v 26 Vona ahiahina, aituhu Tau Ito‑yavuha yana dewa tau vi‑nomu anani yai dewa deina, tauna nau‑wawani inahe na‑vaniahe, kadu nꞌ‑aniga havine havine tanopi a vevewana wayahina a itoava tuta ataina wayahina. Kate tuta ataina wayahina, vivane tuta a pai nau‑yehata wayahina, tauna omo tuta aitamoata wayahina akanai. Ka tauna ya paisewa ininina vi‑nomui yaka goyona ai pai nua‑piaha wayahina.\x + \xo 9:26 \xt Ebe 10:10.\x* \p \v 27 Itoka tomotau nau‑wawanika kanꞌ‑aniga tuta aitamoata wayahina. Na‑iakwa, nau‑wawanika nau‑yanahi kavaniahei. \v 28 Ka kadu Tau Ito‑yavuha omo, e tauna ininina vi‑nomui tuta aitamoata ana heta wayahina deina. Ka paisewana wayahina tauna tomotau habuhabuka yaka goyona epa‑yavunei. Ka kadu tuta tepakaia wayahina tauna na‑omo‑havine. Ka tuta vꞌ‑inuana wayahina ya vinꞌ‑omana eha dewa goyona wayahina. Eha. Tuta vꞌ‑inuana wayahina tauna ito‑yavuha na‑omanei wayahikaia. Ka aituhu aviyaivia yai dewa‑haiawa wayahina ipotepotei, taui ito‑yavuhana ivaniahei. \c 10 \p \v 1 Apaina pai dewa‑haiawa ahiahi iomomo wayahikaia kavaniahei. Aituhu Mosese ya veimea kavi‑ateteyei, dewana eha ana pata na‑ivaiteka dewaia ahiahi kavaniahe. Iuna Mosese ya veimea anuana ana heta deina. Ka anuana eha ana pata tomotau taui yai goyona wayahia na‑ito‑yavuhi. Mosese ya veimea nihenina veimea mamaei vi‑nomu vahitau wayahi. Ka tau vi‑nomu anani vi‑nomuia ivi‑nomui ponimana aitamoata aitamoata wayahia. Ka tuta tuta tau tapanono iomomo, e Yaubada iva‑vi‑maupwani, iuna yai nuanua ina‑iwaodu wayahina. Kate vi‑nomuia eha ai pata tau tapanono‑naia ivo‑vi‑aiai‑yehai Yaubada matana. \v 2 Aituhu vi‑nomuia ai pata tomotau ai ayaunena ivo‑vi‑aiai‑yehai yai goyona wayahi, akanai yai goyona ina‑iakwa, a? Aituhu deina, tau tapanono yai goyona habuhabui iakwa, ka kadu taui eha nau‑wawani kadu aitam vi‑nomu ivi‑nomui. Ka aituhu deina, tau tapanono ai ayaunena ividoha‑vavaha, ka yai ini‑yauyau iakwa‑vavaha, a? \v 3 Kate vi‑nomuia eha ai pata dewana idedewe deina. Eha‑ohota! Ponimana aitamoata aitamoata nihenina vi‑nomuia vivane dewa goyona a pai nuana, eha a pai nua‑pani. \v 4 Iuna bulumakau\em V\em* dayahi, o goti\em V\em* dayahi eha ai pata dewa goyona inꞌ‑epa‑yavune.\x + \xo 10:4 \xt Ebe 9:13.\x* \v 5 Wayahina, tutana Tau Ito‑yavuha omo tanopia, tauna Yaubada vonei, ivona, \b \q1 “Yam nuanua eha vahitau vi‑nomuia, \q2 ka eha am‑venena‑kavovoia. \q1 Kate yam nuanua vivane dayahiu. \q2 Wayahina, ininiu evo‑vi‑aiaia \q3 e yam paisewa apaipaisewei.\x + \xo 10:5 \xt Sam 40:6-8.\x* \q1 \v 6 Vahitau vi‑nomuia iapupuni pai vi‑nomu hetana \q2 eha ita‑vo‑vi‑dewa‑haiawim. \q1 Ka am‑venena‑kavovoia dewa goyona wayahi \q2 eha ita‑vo‑vi‑dewa‑haiawim. \q1 \v 7 Wayahina, avonem, avona, \q2 ‘Yaubada, baina yauke taua. \q1 Avaha aomo, e aviani yam nuanua adedewei. \q2 Ka nonova tau apa‑taputapu \q1 yau paisewa taina wayahina \q2 iginuginumi Iginuma nihenina.’” \b \m \v 8 Naona tau ipupuna ivona, “Yam nuanua eha vahitau vi‑nomuia, ka eha am‑venena‑kavovoia.” Kadu ivona dewaia “eha ita‑vo‑vi‑dewa‑haiawim.” Kadu ivona “vahitau vi‑nomuia iapupuni pai vi‑nomu hetana” goyona iepa‑yavune deina “eha yam nuanua”. Udueyei. Tauna vonavona deina, kate yaka tupua‑nenenehi dewaia habuhabui idedewei, iuna Mosese ya veimea veimeyei idedewei deina. \v 9 Ka kadu munia ivona, “Yaubada, baina yauke taua. Avaha aomo, e aviani yam nuanua adedewei.” Wayahina kadueyei, Yaubada ya nuanua avaha awaeha naona Mosese ya veimea wayahina kweui, ka awaeha vovouna boui. \v 10 Ka tuta aitamoata ana heta wayahina, Iesu Tau Ito‑yavuha tauna ininina vi‑nomui, ka itoka tau vitumahana avaha kavi‑tau ahihikata dewana wayahina. Ka dewaia habuhabui ivinꞌ‑omo deina, iuna Yaubada ya nuanua deina.\x + \xo 10:10 \xt Ebe 9:12.\x* \v 11 Auyewa aitamoata aitamoata tau vi‑nomu aitamoata aitamoata imimini vi‑nomu a pai vi‑ai wayahina, ka yai paisewa ipaipaisewei. Tuta tuta vi‑nomu ivi‑nomu‑havihavinei, kate vi‑nomuia eha ai pata tomotau yai goyona inꞌ‑epa‑yavune.\x + \xo 10:11 \xt NiT 29:38.\x* \v 12 Ka avaha Tau Vi‑nomuna vovouna dewa goyona a vi‑nomu‑vavaha aitamoata vi‑nomui, akanai, tauna manuena Yaubada ateina. \v 13 Ka tuta ataina wayahina potapota a itoava tauna a havia habuhabui iomomo ina‑iwaodu aena a pai vi‑ai wayahina.\x + \xo 10:13 \xt Sam 110:1.\x* \v 14 Iuna ya vi‑nomu aitamoata‑hoina, ka vi‑nomuna wayahina ana pata itoka tomotau na‑omaneka Yaubada wayahina, kadu ana pata na‑hadani‑vavahika yaka dewa goyona wayahia. \v 15-16 Ka dewana wayahina Nuana Ahihinata Iginuma nihenina Kauvea ya nuanua haeyeka. Naona tauna ivona, \b \q1 “Apaina awaeha vovouna taui wayahia aboui. \q2 Ka yau veimea nuai nihenina atotohi, \q3 ka kadu nuai nihenina aginumi imamaei.”\x + \xo 10:15-16 \xt Ier 31:33; Ebe 8:10.\x* \b \m \v 17 Ka kadu ivona, \b \q1 “Yai dewa goyona anua‑pani‑neiei.”\x + \xo 10:17 \xt Ier 31:34.\x* \b \m \v 18 Ka aituhu Yaubada avaha dewaia goyona nua‑piahi‑neiei, akanai, eha nau‑wawanika kadu aitam vi‑nomu goyo‑naia wayahi kavi‑nomui. \s1 Itoka Nau‑wawanika Yaubada Kava‑vi‑maupwani \p \v 19 Yaiau, Iesu dayahina kadu yanꞌ aniga avaha ito‑yavuhika. Wayahina, tuta ataina wayahina Yaubada avaha awaeheka Pai Vi‑ai Vito‑pota‑vainena wayahina kanuinu.\x + \xo 10:19 \xt Ebe 4:16.\x* \v 20 Ka yaka etawana vivane vovouna kadu yawayawaina. Nonova tutana ine tapanono mamaei, aitam pai bwaꞌ kwaikwaioyo, ka Pai Vi‑ai Vito‑pota‑vainena bou‑potei. Iuna Yaubada bubuna‑honotana eha ta‑wae. Ka avaha tomotau Tau Ito‑yavuha ininina itutu‑pwatepwatei, akanai tauna ininina pai bwae‑nana deina. Ka tauna etawana waei wayahika ininina wayahina. Wayahina, tuta ataina wayahina memeanina kana‑nu, e Yaubada matana kamamaei.\x + \xo 10:20 \xt Mat 27:51.\x* \v 21 Ka yaka Tau Ito‑yavuha vivane tau vi‑nomu ananina, kadu tauna Yaubada ya tomotau habuhabuka dune‑vivinika. \v 22 Wayahina, nau‑wawanika Yaubada kava‑vi‑maupwani, ka eha aitam vitupu nuaka nihenina. Iuna avaha vonaia Yaubada voneka kanamanei, ka kadu vonaia habuhabui kavitumahanei. Wayahina, aituhu avi ini‑yauyau kavaniahei yaka dewa goyona wayahi, tuta ataina wayahina ini‑yauyau‑naia habuhabui iakwa. Iuna tauna aka ayaunena nau‑vꞌ‑itaitanei dayahina wayahina deina, ka kadu ininika nosia daudau mahemaheina wayahina deina.\x + \xo 10:22 \xt Lev 8:30; Ese 36:25; Epe 5:26.\x* \v 23 Wayahina, itoka nau‑wawanika kamimini toyoina, kadu yaka nua‑vaniaha nui Yaubada ya vona‑dabadabana a nau‑yehai kapotepotei. Nua‑vaniaha‑nana kahaehaeyei, iuna Yaubada eha tau vitupu. Aituhu aviani tauna vona‑dabedabeyei, akanai dewaia habuhabui kavaniahei aitamoata deinake. \v 24 Ka kadu itoka nau‑wawanika kanuanua medeina kavo‑vi‑vatuka kadewa‑vidovidoheka, kadu dewa ahiahina kadedewei wayahika. \v 25 Yaiaka tupwai tapanono a nau‑hohona ivihahaiei, ka tuta tuta yai dewa deina. Kate dewana eha nau‑wawanika. Ka tuta habuhabuna wayahina, itoka nau‑wawanika kavo‑vi‑vatuka nui katapanono. Iuna avaha uanamanei, tuta tepakaia wayahina Iesu na‑mavi‑havine, ka auyewana omomo.\x + \xo 10:25 \xt Ebe 3:13.\x* \p \v 26 Ka aituhu aviyaivia Yaubada yana vona tunutunuhina inononi ianamane‑yehai, ka munia, aituhu yai dewa goyona inau‑vinevinei, eha ivihahaie, akanai, eha kadu aitam vi‑nomu dewaia goyona wayahi ta‑mamae.\x + \xo 10:26 \xt Ebe 6:4-8.\x* \v 27 Ka aituhu aviyaivia idedewei deina, akanai dewa aitamoata ana heta mamaei taui wayahi, vivane matauta ananina wayahina ipotapota vitana matana anꞌ auyewa wayahina. Ka avi tuta auyewana na‑omo, taui avaha ianamanei ai dewa‑yaiyai ai ananata ivaniahei. Iuna Yaubada a havia habuhabui ai‑nana ivaniahei deina, ka ai‑nana na‑vita‑vovoni.\x + \xo 10:27 \xt Isa 26:11.\x* \v 28 Tuta nonova wayahina, aituhu aviyaivia Mosese ya veimea ivihahaiei, o aituhu aviyaivia itana‑bwegei, veimeana tau eta‑naonao veimeyei aituhu tau dune ainua o aitonu tau goyona yai dewa isi‑vinꞌ‑omanei, akanai eha nau‑wawani inꞌ‑ate‑nuanuaie, kate taui nau‑wawani inau‑vi‑anigi.\x + \xo 10:28 \xt V.V 17:6; 19:15.\x* \v 29 Unononi. Dewana ana heta Mosese ya veimea itana‑bwegei. Ka aituhu aviyaivia Yaubada Natuna iva‑taunei haina deina, kaiwadi, taui ai dewa‑yaiyai ani‑vainena potepotei, a? Iuna taui inuanua Iesu dayahina eha aitam aviani, wayahina ivihahaiei. Kate awaeha vovouna omo wayahikaia Iesu dayahina wayahina. Ka Iesu dayahina hadanika. Ka aituhu aviyaivia Iesu ivihahaiei, taui kadu Am‑venena Awawaehina Nuana iapa‑goyogoyoei deina.\x + \xo 10:29 \xt NiT 24:8; 1Ko 11:27-29; Mat 12:30-32.\x* \v 30 Avaha kanamanei vonana vona ahiahina, iuna avaha Tauna kanamanei. Tauna ivona, \b \q1 “Yauke taua au heta dewa goyona anau‑patei, \q2 Tau goyogoyoi ai dewa‑yaiyai avi‑nua‑dadani.” \b \m Ka tauna kadu ivona, \b \q1 “Yauke yau tomotau anau‑yanahi, \q2 kadi ahiahina o kadi goyona.”\x + \xo 10:30 \xt V.V 32:35-36; Sam 135:14.\x* \b \m \v 31 Ka aituhu Yaubada Yawayawaina nua‑goyo wayahikaia, kaiwadi nau‑wawanika kamatamatauta ani‑vainena. \p \v 32 Yaiai, yama nuanua wayahimi tuta naona wayahina maheta vaneana unononi, ka tutana uvitumahana‑vou unuanuani. Auyewaia wayahia vita tunina tunina kadu inahe habuhabui uvaniahei, kate eha yami vitumahana uta‑vo‑haini. Eha‑ohota. Itomi utoha‑vi‑anaimi. \v 33 Tuta‑naia wayahia tomotau tau vi‑meagai mataia ivo‑vꞌ‑ini‑yauyaumi, ka kadu ivo‑vi‑vihami, ka tupwai tuta itomi yami nuanua yaiami nui uviviha deina. \v 34 Ka kadu tutana tomotau yaiami tupwai manua yohona ibouni, akanai, itomi yaiami wayahi uate‑viviha. Iuna itomi yami nuanua kadu yaiami yai nuanua aitamoata. Ka kadu tutana tomotau iomo yami manua wayahia, e yami gugua iepai, ivainaui deina, dewana eha yami nuanua, kate itomi ami pata yami dewa‑haiawa wayahina utoha‑vi‑anaimi. Iuna avaha aviani nuami nihenina mamaei uanamanei, akanai dewana wayahimia maꞌ‑vavaha, ka dewana patana guguaia habuhabui tanopia patai vane‑tawanei.\x + \xo 10:34 \xt Mat 6:20; 5:11-12.\x* \v 35 Wayahina, tuta ataina wayahina nau‑wawanimi uvo‑vi‑toyoimi, kadue yami vitumahana unua‑vi‑avini. Eha uhapone‑tawanemi. Iuna apaina yami vitumahana a nau‑pata ani‑vainena uvaniahei. \v 36 Ka nau‑wawanimi umimini toyoina kadu utoha‑vi‑anaimi a itoava Yaubada ya nuanua udewe‑yehai wayahina. Na‑iakwa, aviani tauna vona‑dabedabeyemi, akanai uvaniahei. \v 37 Iuna Iginuma ivona, \b \q1 “Tauna omomo, ka ya vinꞌ‑omana \q2 tuta ahiahina wayahina, \q3 ka tauna eha ta‑vi‑kiwada.\x + \xo 10:37 \xt Aba 2:3-4.\x* \q1 \v 38 Wayahina, aituhu aviyaivia tau tunutunuha, \q2 akanai, taui yau tomotau. \q1 Ka taui yai vitumahana wayahina \q2 yawai‑vavaha ivaniahei. \q1 Ka aituhu aviyaivia imatamatauta, \q2 imagigino, ivihahaieu, \q3 taui wayahi eha ata‑dewa‑haiawa.” \b \m \v 39 Kate itoka eha yoko‑nana wayahia. Eha kamagigino, ka apaina eha vita‑vovoni kavaniahe Yaubada wayahina. Iuna itoka Yaubada yana vona kavitumahanei. Wayahina, apaina ito‑yavuha kavaniahei. \c 11 \s1 Tau Vitumahana \p \v 1 Vitumahana‑hoina deina. Avaha kanamanei aituhu aviani yaka nua‑vaniaha nui kapotapota tuta ataina wayahina, apaina dewana kadueyei, kavaniahei. Eha kava‑hamwahamwana. Vona ahiahina, tuta ataina wayahina eha aka pata yaka nua‑vaniaha pouna kadueye, kate kanamane‑yehai apaina kavaniahei.\x + \xo 11:1 \xt 2Ko 5:7.\x* \v 2 Tuta nonova wayahina Yaubada yaka tupua‑nenenehi apa‑vidovidohei taui yai vitumahana wayahina. \v 3 Itoka yaka vitumahana wayahina kanamanei Yaubada dewa habuhabuna vevewanei yana vona wayahina. Wayahina, dewaia eha ita‑vinꞌ‑omo mani dewai kadueyei wayahia. Eha‑ohota. Yaubada dewa habuhabuna kadueyei vevewane‑neiei dewaia eha kata‑dueye wayahia.\x + \xo 11:3 \xt Nao 1:1; Sam 33:6; Ioni 1:3.\x* \p \v 4 Onoto ana wava Abeli ya vitumahana wayahina vi‑nomu ahiahina vi‑nomui Yaubada wayahina. Ka ya vi‑nomuna vaneina ana wava Kaini ya vi‑nomu vane‑tawanei Yaubada matana. Wayahina, Yaubada dewa‑haiawa Abeli ya vi‑nomuna wayahina, kadu apa‑tunutunuhi, iuna ya vitumahana wayahina vi‑nomui. Ka Abeli avaha tanopi taina ni‑tawanei, kate tauna ya vitumahana‑hoina itoka yaka pai dune ahiahina aitam.\x + \xo 11:4 \xt Nao 4:3-10.\x* \p \v 5 Ka kadu onoto ana wava Enoki ya vitumahana wayahina eha tꞌ‑aniga. Yaubada tauna na yawaina epa‑vaneyei wahuma. Iuna Yaubada mai‑apa‑vidovidohei, ka wayahina ivona, “Tauna yana dewa wayahina adewa‑haiawa.” Ka Enoki avaha maiova, ka tau maꞌ tanopi inaunau‑nene‑wayohe, ka eha ai pata ivaniahe tanopia, iuna tauna wahuma mamaei.\x + \xo 11:5 \xt Nao 5:21-24.\x* \v 6 Vona ahiahina, aituhu aviyaivia yai nuanua Yaubada ivo‑vi‑dewa‑haiawi, taui nau‑wawani Yaubada ivitumahanei. Ka aituhu aviyaivia ivinꞌ‑omo Yaubada wayahina, taui nau‑wawani ivitumahanei tauna maꞌ‑vavaha, kadu nau‑wawani ivitumahanei aituhu inaunau‑nene bagibagina tauna wayahina, apaina tauna dewana na‑nau‑patei ahiahina wayahina. \p \v 7 Ka kadu onoto ana wava Noa ya vitumahana wayahina. Ka tutana Yaubada nau‑vi‑avini dewaia vitana inꞌ‑omo wayahi, Noa nononi ka vi‑ateteyei, ka wae ananina ana wava arika\em V\em* nau‑vevewanei, e tauna ya nuanua yana yoko na‑ito‑yavuhi deina. Tauna ya vitumahana mamaei, kate tau maꞌ tanopi eha ita‑vitumahane. Wayahina kadueyei, Noa ya vitumahana tau maꞌ tanopi yai dewa apa‑goyogoyoei, kadu Yaubada Noa apa‑tunutunuhi ya vitumahana wayahina.\x + \xo 11:7 \xt Nao 6:13–7:1.\x* \p \v 8 Ka kadu onoto ana wava Abaraham ya vitumahana wayahina. Ka tutana Yaubada honei, Abaraham vonana vi‑muniei, e ya meagai ni‑tawanei, e aitam meagai vovouna mani papania vaniahei. Yaubada vona‑dabedabei, apaina papani‑nana Abaraham ya papani. Wayahina, tauna mini, ine, kate avi papani wayahina omomo eha tꞌ‑anamane.\x + \xo 11:8 \xt Nao 12:1-5.\x* \v 9 Ka kadu ya vitumahana wayahina avaha papani‑nana vaniahei, inui, e mamaei aitam tau bwanibwani deina. Eha aitam manua ta‑yone, kate vahitau wagana wayahina ine nau‑vevewanei mamaei nihenia. Ka kadu munia, yana yoko Isaki kadu Iakobo imamaei ine nihenia aitamoata deina. Yaubada Abaraham vona‑dabedabeyei tano‑nana wayahina, kadu Isaki kadu Iakobo vona‑dabedabeyei aitamoata deina.\x + \xo 11:9 \xt Nao 35:12.\x* \v 10 Ka Abaraham mamaei tau bwanibwani deina, iuna ya nuanua tuta tepaia mani meagai na‑vaniahei, aitam meagai a tau vevewana kadu a tau yona vivane Yaubada. \v 11 Ka Abaraham avaha vi‑nainai, ka ya vavine ana wava Sara gagana. Kate Abaraham ya vitumahana mamaei. Ka tutana Yaubada Abaraham vona‑dabedabeyei natuna wayahina, akanai Abaraham vonana vitumahanei. Iuna tauna nuanua Yaubada eha ana pata vitupu, kate vona tunutunuhina ana heta vonevonei.\x + \xo 11:11 \xt Nao 18:11-14; 21:2; Rom 4:19.\x* \v 12 Wayahina, Abaraham vi‑nainai, ka dewa vi‑natuna wayahina tauna onoto aninigana deina. Kate munia, Yaubada ya vona‑dabadabana wayahina Abaraham yana yoko ivinꞌ‑omo, ka yana yoko ivi‑habu‑vainei, e tuta munia wayahina yana yoko ai yau wadima wahuma imamaei ai yau deinake, ka kadu magama tania ai yau deina.\x + \xo 11:12 \xt Nao 15:5; 22:17.\x* \p \v 13 Tau vitumahanaia habuhabui ai wava avaha atomani nonova ianiga. Ka tutana ianiga, taui yai vitumahana pouna eha ita‑vaniahe. Taui Yaubada ya vona‑dabadabaia ivitumahanei, ka vona‑dabadabaia poui iawaehei aitam aviani bana mamanaina ai pata idueyei deina. Ka tutana dewaia vaneana inononi, akanai idewa‑haiawa wayahi. Wayahina, taui yawai tanopia nihenina iawaehei aitamoata taui yai papani‑hoina eha tanopi. Kate baina taui imamaei tau bwanibwani deina.\x + \xo 11:13 \xt Nao 23:4; 1Va 29:15; Sam 39:12; 1Pi 2:11.\x* \v 14 Vona ahiahina, aituhu aviyaivia iawaehei aitamoata deina, akanai iviwaveneka yai nuanua papani tunina wayahina inaunau‑nene, vivane yai papani‑hoina. \v 15 Ka aituhu tau vitumahana‑naia inuanua ananina yai meagai tanopia avaha ini‑tawanei wayahia, akanai, taui ai pata imavina meagai‑naia wayahia. \v 16 Kate tau vitumahana‑naia yai nuanua tunina. Yai nuanua ananina papani tunina ivaniahei. Ka papani tunina, vivane papani wahuma, baina tanopia vidoha‑tawanei. Wayahina, avi tuta tomotaui ihaehaeyei tauna yai Yaubada, akanai Yaubada eha na‑ini‑yauyau yai dewana wayahina. Iuna Yaubada avaha yai meagai vo‑vi‑aiaia wayahi. \p \v 17-18 Ka kadu aitam tuta wayahina Abaraham ya vitumahana mamaei. Ka tutana Yaubada tauna nau‑dadani, Abaraham natu‑hoina Isaki awaehei vi‑nomui Yaubada wayahina. Nonova, ponimana habuhabui iakwa, Yaubada avaha vona‑dabedabeyei Isaki wayahina, e Abaraham wayahina ivona, \b \q1 “Tuta tepakaia wayahina Isaki ana heta wayahina \q2 yam tupua‑nenenehi ivinꞌ‑omo.” \b \m Kate Abaraham natu‑nana awaehei nau‑vi‑anigi.\x + \xo 11:17-18 \xt Nao 21:12; 22:1-14.\x* \v 19 Ka Abaraham ana pata na‑dewei deina, iuna tauna anamanei Yaubada ana pata tau aninigai na‑si‑vi‑mini‑havinei. Ka kana‑vona Abaraham ya dewana iakwa, dewana ana dune natuna aniga wayahina mavi‑havine deina.\x + \xo 11:19 \xt Rom 4:17.\x* \p \v 20 Ka Abaraham natuna ana wava Isaki kadu ya vitumahana wayahina. Wayahina, tauna natunatuna Iakobo ka Esau ainua nau‑iaiavei yai tuta omomo wayahina.\x + \xo 11:20 \xt Nao 27:27-29, 39-40.\x* \p \v 21 Ka kadu Iakobo ya vitumahana wayahina. Ka tutana tauna eha ani‑hoina nꞌ‑aniga, yana guna hetana nau‑vana ka Yaubada awa‑davei, e Iosepa natunatuna ainua vi‑honei iomo, e tauna nau‑iaiavei.\x + \xo 11:21 \xt Nao 47:31–48:20.\x* \p \v 22 Ka kadu Iosepa ya vitumahana wayahina. Ka tutana tauna eha ani‑hoina nꞌ‑aniga, akanai me Isiraeli yai opu papani Egipita wayahina mai‑haeyei. Ka tauna veimea boui vivane yanꞌ aniga munina, me Isiraeli tauna numanumana ipoyꞌ‑avini. Ka aituhu avi tuta papani Egipita ini‑tawanei, akanai, taui nau‑wawani tauna numanumana wayahia iopu, e munia yai papani nihenina itavuni.\x + \xo 11:22 \xt Nao 50:24-25; NiT 13:19.\x* \p \v 23 Ka kadu Mosese ayo‑amana yai vitumahana wayahia. Ka avaha Mosese tupua, taui ainuai ibou‑hivei wahava aitonu nihenia. Iuna ana dune ahiahina, ka avaha ianamanei, tauna mani tevana vane‑tawanei. Ka eha Kini\em V\em* Parao\em V\em* ya veimea panina ita‑mataute.\x + \xo 11:23 \xt NiT 1:22; 2:2.\x* \p \v 24-25 Ka kadu Mosese ya vitumahana wayahina. Ka avaha vi‑onoto, yawaina ahiahina ka memeanina tauna Parao\em V\em* natuna vavinena natuna, kate Mosese dewaia vihahaiei. Aituhu tauna Parao\em V\em* wana, akanai memeanina yawaina ana tuta nihenina goyona a dewa‑haiawa ayaunei kadu ana pata dewa‑haiawa wayahia. Kate tauna yawaina vitana Yaubada ya tomotau wayahia vi‑nua‑dadani. \v 26 Mosese yana dewa deina, iuna tauna Yaubada ya vona‑dabadabana nau‑pata maꞌ‑vavaha wayahina vitumahanei. Wayahina, tauna dewa ainua bou‑viwavei, vivane papani Egipita a kaikaiwabo ananina, ka ini‑yauyau kadu awa‑viaoha Tau Ito‑yavuha wayahina. Ka tauna vitumahanei aituhu ini‑yauyau na‑vaniahei iuna tauna Yaubada vi‑muniei, akanai munia nau‑pata ahiahina na‑vaniahei Yaubada wayahina, ka nau‑patana kaikaiwabo‑naia vane‑tawanei. \v 27 Ka kadu ya vitumahana wayahina papani Egipita na‑ni‑tawanei, eha Kini\em V\em* Parao\em V\em* ya nua‑goyo ta‑mataute. Itoka tomotau eha aka pata Yaubada kadueye matakaia. Ka Mosese toha‑vi‑anai, iuna ya vitumahana wayahina tauna Yaubada dudueyei deina. \v 28 Ka kadu Mosese ya vitumahana wayahina Itouvuha Toneina dewei tunuhina. Ka me Isiraeli dayaha wayahina yai manua inau‑pesipesia, e ununu‑taui ai tau nau‑vi‑aniga ibou‑potei yai manua wayahia deina.\x + \xo 11:28 \xt NiT 12:21-30.\x* \p \v 29 Ka kadu me Isiraeli yokoia yai vitumahana wayahia. Wayahina, taui Hawana Yabebenina iaubo‑tamana tanopi ayayana wayahina. Kate tutana me Egipita ivitapewa ivi‑munie, kadu idewa‑dadana iaubo‑tamana, taui eha ai pata, e habuhabui igavivina.\x + \xo 11:29 \xt NiT 14:21-31.\x* \v 30 Ka me Isiraeli yokoia yai vitumahana wayahia, ka tutana taui meagai Ieriko itutu‑vivini auyewa ai yau 7 nihenia, akanai meagaina a tutu‑gana ananina ipeu iopu.\x + \xo 11:30 \xt Ios 6:12-21.\x* \p \v 31 Ka kadu tau kenekenene vavinena ana wava Rahaba ya vitumahana wayahina. Ka tutana me Isiraeli imavina eha ani‑hoina tomotaui eha Yaubada ita‑vi‑ateteye ivita‑vovoni, eha Rahaba nui ita‑nau‑vi‑anigi, kate iaito‑yavuhi. Iuna tutana tau dune hivahivana naona iomo meagaina idune‑nau‑nene, Rahaba nau‑kaiwei kadu ivaitei.\x + \xo 11:31 \xt Ios 2:1-21; 6:21-25; Iam 2:25.\x* \p \v 32 Ka medeina au pata tau vitumahana habuhabui ai viviwava anau‑viviwava‑yehai? Eha aka pata Gideoni, ka Baraka, ka Samsoni, ka Iepita, ka Davida, ka Samuela kadu tau apa‑taputapu habuhabui ai viviwava kanononi.\x + \xo 11:32 \xt T.V 6:11–8:32; 4:6–5:31; 13:2–16:31; 11:1–12:7; 1Sa 1:1–1Ki 2:11.\x* \v 33 Taui yai vitumahana wayahina dewa tunina tunina idedewei. Tupwai papani inau‑havia ka ivane. Ka tupwai yai tomotau iveimeyei tunuhina. Ka tupwai Yaubada yana vona tunutunuhina ivi‑muniei, e iakwa, aviani Yaubada vona‑dabedabeyei ivaniahei aitamoata deinake. Tupwai vahitau manimanini ana wava lioni\em V\em* awai ibou‑potei.\x + \xo 11:33 \xt Dan 6:1-2.\x* \v 34 Ka kadu tupwai ai yabeyabena anani ikweu‑neiei, e tupwai havia ana tuta wayahina inama nihona inovo‑tawanei. Tupwai iaihanua, kate Yaubada ivaitei ibagibagi. Ka kadue tupwai havia ana tuta wayahina iate‑vatu‑vaine, e tau bwanibwani ai tau nau‑havia ivita‑vovoni‑neiei.\x + \xo 11:34 \xt Dan 3:23-27.\x* \v 35 Ka kadu tupwai vaivine yai vitumahana wayahia. Ka taui yai yoko avaha aninigai imini‑havine ivaniahe‑havinei. \p Ka kadu tupwai tomotau yai nuanua yawai‑vavaha ahihi‑vainena ivaniahei mini‑havine ana tuta wayahina. Wayahina, tutana ai havia ivito‑nubui, akanai taui viha ani‑vainena ivaniahei tanopia. Ka eha itꞌ‑awaehe goyona idedewe, e munia ai havia iyavuhi. Eha. Yavuhi‑nana ivihahaiei.\x + \xo 11:35 \xt 1Ki 17:17-24; 2Ki 4:25-37.\x* \v 36 Ka tau vitumahana ai havia imamaei, ka ivi‑waipoei, ka yavunai wayahia ivunuvunui. Ka tupwai ai havia ipoyꞌ‑avini, iyohoni, e manua yohona nihenina ibouni, imamaei.\x + \xo 11:36 \xt 1Ki 22:26-27; Ier 20:2; 37:15; 38:6.\x* \v 37 Tupwai ai havia itutu‑hanuhanu‑neiei ianiga, ka tupwai ai havia iaupwa‑nuei, ka tupwai inama wayahia inau‑vi‑anigi‑neiei. Ka tupwai eha ai kwama ahiahina. Wayahina, sipi\em V\em* wagana o kadi goti\em V\em* wagana wayahina ivivi‑kwama ka yai maꞌ vita tau payapayaya deina, iuna tomotau ivi‑goyo‑neiei.\x + \xo 11:37 \xt 2Va 24:21.\x* \v 38 Tau maꞌ tanopi‑naia goyona, ka tau vitumahanaia ahihi‑vainena. Eha nau‑wawani taui tau maꞌ tanopi nui imamae! Tupwai ini‑awana‑kavokavovo papani anata nihenia, kadu papani oyaoyana wayahia. Ka tupwai yai pai maꞌ guba o guni tanopia. \p \v 39 Ka Yaubada dewa‑haiawa tau vitumahanaia habuhabui wayahi, iuna taui yai dewa yai vitumahana si‑vinꞌ‑omanei! Kate unononi. Taui habuhabui eha Yaubada ya vona‑dabadaba pouna ita‑vaniahe tanopia. Taui inononi ana heta. \v 40 Yaubada ya nuanua awaeha vovouna awaeha tutuaina vane‑tawanei. Ka kadueyei Yaubada ya nuanua itoka tau ekalesia tau vitumahana tuta nonova wayahina nui kavi‑yoko aitamoata, e taui nui kavi‑tau ahihikata. \c 12 \s1 Yaubada Vivane Amaka \p \v 1 Yaubada avaha yaka etawana viwaveneka, aitam pai nau‑bwanunua pai viam‑wanene ananina nihenina deina. Ka tau vitumahanaia habuhabui ai wava avaha atomani wahuma inau‑hohona, idudueyeka. Wayahina, itoka nau‑wawanika pai vito‑paine aitamoata aitamoata kahaponei. Iuna memeanina dewa goyona wayahina nꞌ‑ana‑dibidibieka, kadewei kavi‑goyo. Wayahina, nau‑wawanika dewa goyona habuhabui kavihahaiei, e aka pata yaka gwahea wayahina kanau‑bwanunua ahiahina.\x + \xo 12:1 \xt 1Ko 9:24-25.\x* \v 2 Itoka nau‑wawanika Iesu wayahina katata‑vavaha. Iuna Iesu yaka vitumahana a pai vi‑putu kadu a pai nau‑yehata. Tutana Iesu tanopia mamaei, tauna anamanei dewa‑haiawa ananina potepotei. Ka kadu tauna avaha anamanei avi tuta ya paisewa habuhabuna na‑nau‑yehai, akanai munia dewa‑haiawana na‑vaniahei. Wayahina, tauna viha ani‑vainena ai nahenahea awaehei ayaunei, ka toha‑vi‑anai. Ka tauna kadu ini‑yauyau ananina vaniahei deina. Kate dewaia iakwa, e tauna ivane wahuma, e manuena Yaubada ya pai manuena ahihi‑vainena ateina wayahina. \v 3 Eha yau nuanua una‑ihanua, ka eha yau nuanua yami vitumahana uhapone‑kavokavovo. Itomi nau‑wawanimi Iesu unua‑vi‑avini. Tutana ononotoi goyogoyoi ivi‑havia tauna wayahina, akanai tauna toha‑vi‑anai ananina a itoava ya paisewa nau‑yehai wayahina. \v 4 Ka vona ahiahina, itomi avaha dewa goyona uvihahaiei, kate eha uta‑vihahaie a itoava dayahimi taitaina wayahina, Iesu deina. \v 5 Kate avaha Yaubada yana vona pai ate‑vatu unua‑paniei. Vonana wayahina tauna vi‑wahanimi natunatuna, ivona, \b \q1 “Natu, aituhu avi tuta Kauvea ya nuanua \q2 yawaim na‑vo‑vi‑tunutunuhi, \q3 eha nau‑wawanim yana dewa evihahaie. \q1 Kadu aituhu avi tuta tauna yam dewa goyona \q2 viwavenem enꞌ‑anamanei, \q3 eha enua‑vita dewana wayahina.\x + \xo 12:5 \xt V.T 3:11-12; Iob 5:17; SiV 3:19.\x* \q1 \v 6 Iuna aituhu aviyaivia Yaubada awaehei \q2 taui natunatuna, akanai \q3 tauna kadu taui dewa‑vidovidohei. \q1 Ka tauna kadu yawai vo‑vi‑tunutunuhi, \q2 kadu yai dewa goyona wayahi dewa‑yaiyaiei.” \b \p \v 7 Wayahina, aituhu avi tuta tau maꞌ tanopi ipiahimi o idewa‑yaiyaiemi iuna itomi tau ekalesia, akanai itomi nau‑wawanimi utoha‑vi‑anaimi, kadu unuanua inahe‑naia ivinꞌ‑omo Amami wahuma wayahina. Unononi. Inahe‑naia viwavenemi Yaubada nuanua vivane itomi natunatuna. Iuna onoto aitamoata aitamoata tanopia natunatuna dewa‑yaiyaiei.\x + \xo 12:7 \xt V.V 8:5.\x* \v 8 Wayahina, aituhu Yaubada natunatuna habuhabuna vo‑vi‑tunutunuhi kadu dewa‑yaiyaiei, ka aituhu wamke eha dewa‑yaiyai eta‑vaniahe, akanai wamke eha Yaubada natuna aitam. Kaiwadi, wamke aitam pamkeda, a? \v 9 Baina tanopia amamaka ivo‑vi‑tunutunuhika, idewa‑yaiyaieka, ka itoka aka pata kanꞌ‑awaehei yai dewaia vivane tunutunuhina. Wayahina, memeanina kanua‑haui nau‑wawanika Yaubada yana dewa wayahika kanꞌ‑awaehei aitamoata. Tauna nuaka amana. Wayahina, nau‑wawanika kavi‑ateteyei, e munia yawai‑vavaha kavaniahei. \v 10 Baina tanopia amamaka idewa‑yaiyaieka tuta kutakutana wayahina. Ka aviani ahiahina taui mataia, akanai, ivo‑vi‑tunutunuhika deina. Kate aituhu avi tuta Yaubada vo‑vi‑tunutunuhika ka dewa‑yaiyaieka, tauna dedewei itoka kavidoha dewaia wayahia. Iuna ya nuanua itoka kavi‑tau ahihikata, tauna aitamoata deina. \v 11 Vona ahiahina, aituhu avi tuta dewa‑yaiyai kavaniahei, tuta‑naia wayahia dewaia eha pai dewa‑haiawa, kate pai nua‑vita. Kate munia, aituhu yawaika ividoha dewa‑yaiyaia wayahia, akanai nua gomagomanina kavaniahei, kadue uana ahiahina vinꞌ‑omo dewa‑yaiyaia wayahia, vivane yawaika tunutunuhina.\x + \xo 12:11 \xt Iam 3:17-18.\x* \v 12 Wayahina, itomi nau‑wawanimi nimami ihanuai usi‑nai, kadu ae‑tutumi itatatava uvo‑vi‑bagibagi, e pai nau‑bwanunua baina tanopia unau‑bwanunua ahiahina.\x + \xo 12:12 \xt Isa 35:3.\x* \v 13 Nau‑wawanimi etawana tunutunuhi ai heta uvenavenau. Ka aituhu deina, apaina aemi begabegana eha igoyo‑vainena, kate ividoha ami pata pai nau‑bwanunuana unau‑yehai.\x + \xo 12:13 \xt V.T 4:26.\x* \s1 Viwavenena Kadu Vona Panina Ainua \p \v 14 Itomi kadu nau‑wawanimi tuta tuta udewa‑dadani nua gomagomanina nihenina umamaei tomotau habuhabui wayahia. Ka kadu nau‑wawanimi udewa‑dadani tuta tuta yawaimi ahihinata. Iuna aituhu aviyaivia yawai eha ahihinata, eha ana pata taui inꞌ‑omo imamaei Kauvea matana. \v 15 Udune‑vivinimi. Iuna eha yau nuanua aitam wayahimia am‑venena awawaehina Yaubada wayahina na‑tutu‑haini. Ka aituhu aitam wayahimia vi‑tau nua‑goyo, dewana eha ahiahina habuhabumi wayahimia. Iuna apaina tauna yawaina daudau goyona deina, ka tomotau habuhabumi vitana uvaniahei tauna wayahina. \v 16 Ka kadu udune‑vivinimi. Iuna eha yau nuanua aitam wayahimia vi‑tau kenekenene, ka eha yau nuanua tauna Yaubada yana gabu na‑hapone‑tawane‑kavokavovo. Tuta nonova wayahina onoto ana wava Esau ya tupua wayahina unu‑tauna. Kate tauna unu‑tauna a nau‑iaiava habuhabuna haponei ioyoma anꞌ am aitamoata wayahina.\x + \xo 12:16 \xt Nao 25:29-34.\x* \v 17 Ka unuani, tuta munia wayahina Esau ya nuanua unu‑tauna a nau‑iaiava na‑vaniahe‑havine, kate eha aitam etawana ta‑mamae wayahina. Tauna toutou, kadu hidahida, kate eha ana pata ya vihaihai na‑kweui. Tauna avaha unu‑tauna a nau‑iaiava vo‑haini iakwa.\x + \xo 12:17 \xt Nao 27:30-40.\x* \v 18-19 Ataina tuta wayahina itomi avaha uomo Yaubada ya papani wayahina, kate eha tuta nonova deina. Nonova me Isiraeli iomo Oya Sinai wayahina. Ka ai veimea mamaei aituhu aviyaivia oyana ivo‑dadani, akanai nau‑wawani tomotaui itutu‑hanuhanui. Ka oyana wayahina ai yabeyabena, kadu novanovana ananina, kadu oaoa badobadona, kadu yahina ananina, wedinia deina, kadu bwegigi a putuna maininina, kadu Yaubada movina ananina inononi. Ka tutana tomotaui movina inononi, imatamatauta kaiwadi. Wayahina, Mosese ihidehidei eha kadu aitam vona inononi movi‑nana wayahina.\x + \xo 12:18-19 \xt NiT 19:16-20; V.V 4:11-12; NiT 20:18-21; V.V 5:22-27.\x* \v 20 Iuna avaha veimeana inononi, ivona, “Veimeana vivane vona panina. Medeina aka pata kavi‑munie?” Veimeana ivona, \b \q1 “Eha aitam aviani oya taina na‑vo‑dadani. \q2 Aituhu aitam vahitau na‑omo \q3 oya taina wayahina ka mini, \q1 akanai nau‑wawanimi \q2 hanu wayahia unau‑vi‑anigi. \q1 Wayahina, aituhu aitam onoto na‑omo \q2 oya taina wayahina, e na‑vo‑dadani, \q1 akanai ami veimea \q2 ututu‑hanuhanui aitamoata deina.”\x + \xo 12:20 \xt NiT 19:12-13.\x* \b \p \v 21 Vona ahiahina, oya‑nana pai matauta kaiwadi, ka Mosese kadu matamatauta, e ivona deinake, ivona, \b \q1 “Yau matauta wayahina atatatava.”\x + \xo 12:21 \xt V.V 9:19.\x* \b \p \v 22 Kate itomi eha pai matauta deina wayahina utꞌ‑omo. Eha. Itomi avaha uomo Oya Sioni wayahina, vivane Yaubada Yawayawaina ya meagai. Kana‑vona papani‑nana ana wava Ierusalem wahuma wayahina, ka papani‑nana wayahina anelose habu‑vainei imamaei, inau‑hohona, ka idewa‑haiawa. \v 23 Ka kadu avaha uomo pai nau‑hohona Yaubada natunatuna wayahia. Yaubada avaha taui habuhabui ai wava ginumi wahuma. Taui habuhabui Unu‑tauna nihenina imamaei. Ka kadu avaha uomo Yaubada wayahina. Tauna tomotau habuhabuka yaka tau vaneneha. Ka kadu itomi avaha uomo tomotau tunutunuhi nuai ahihinata wayahia. Nonova taui tau tunutunuhi tanopia, ka tuta ataina wayahina aviani Yaubada ya nuanua wayahi ivaniaha‑yehai wahuma. \v 24 Ka kadu itomi avaha uomo Iesu wayahina. Tauna awaeha vovouna a tau am‑venena. Ka avaha uomo tauna dayahina wayahina. Ka dayaha‑nana onoto ahiahina dayahina. Nonova Abeli onoto ahiahina. Ka avaha vaneina nau‑vi‑anigi, Abeli dayahina Yaubada vi‑honei tano‑nana wayahina, ka dayahina Yaubada hidehidei Abeli ya tau nau‑vi‑aniga yana dewa goyona nau‑patei dewa‑yaiyai wayahina. \p Kate Iesu dayahina Yaubada vi‑honei, hidehidei tauna yaka dewa goyona na‑nua‑piahi. Ka Yaubada avaha awaehei deina. Wayahina kadueyei, Iesu dayahina Abeli dayahina vane‑tawanei. Iuna vona‑dabadaba vovouna yawai‑vavaha wayahina.\x + \xo 12:24 \xt Ebe 8:6; Nao 4:10.\x* \v 25 Wayahina, nau‑wawanimi udune‑vivinimi. Eha tau vona wahuma yana ipupu uvihahaie. Nonova me Isiraeli tupwai Mosese yana vona ivihahaiei. Tauna tanopi ana heta wayahina mamaei, ka tauna Yaubada vaneana ahihinata haehaeyei, kate tomotaui eha yai nuanua. Ka munia, taui eha ai pata inovo‑tawane. Yaubada habuhabui vita‑vovoni akanai. Wayahina, aituhu aviyaivia wayahikaia vonana wahuma wayahina ivihahaiei, taui ai dewa‑yaiyai medeina? Dewa‑yaiyai ani‑vainena akanai.\x + \xo 12:25 \xt Ebe 2:1-3; 10:26-29.\x* \v 26 Tuta nonova wayahina, Yaubada movina tanopi ana heta nau‑yueyuei. Ka tauna avaha vona‑dabadaba dewana wayahina, ivona, \b \q1 “Apaina kadu aitam tuta wayahina \q2 tanopi ka wahuma ainua anau‑yueyuei.”\x + \xo 12:26 \xt Aga 2:6.\x* \b \m \v 27 Vonana “kadu aitam tuta wayahina” voneka aituhu aviani ana pata nau‑yueyue dewa habuhabui tauna naona vevewanei wayahia, akanai, dewaia habuhabui imaiova. Wayahina, munia avi dewa imamaei, akanai kana‑vona eha ana pata dewaia inau‑yueyue. \p \v 28 Ka Yaubada ya nuanua tauna ya pai veimeana na‑veneka kavaniahei, ka eha ana pata ya pai veimeana nau‑yueyue. Iuna pai veimeana na‑maꞌ‑vavaha. Wayahina, nau‑wawanika nuaka nihenina Yaubada kanau‑kaiwei, kadu nau‑wawanika kanꞌ‑awa‑davei tauna ya nuanua deina, vivane yaka nua‑opu wayahikaia kanꞌ‑apa‑vidovidohei. \v 29 Ka aituhu aviani eha maꞌ‑vavaha, apaina tauna na‑vita‑vovoni. Iuna yaka Yaubada yana dewa ai yabeyabena deina.\x + \xo 12:29 \xt V.V 4:24; 9:3.\x* \c 13 \s1 Medeina Yaubada Kavo‑vi‑dewa‑haiawi? \p \v 1 Itomi tau ekalesia nau‑wawanimi udune‑nuanuaiemi, iuna Kauvea ya nuanua deina a tau vi‑muni‑waiwai wayahika. \v 2 Ka kadu nau‑wawanimi tau bwanibwani unau‑kaiwei, kadu udune‑nuanuaiei. Nonova tupwai tomotau idedewei deina, ka tau bwanibwania eha tomotau, kate taui vivane anelose. Kate tau vi‑meagai‑naia eha itꞌ‑anamane.\x + \xo 13:2 \xt Rom 12:13; Nao 18:1-8; 19:1-3.\x* \v 3 Ka kadu yaiami manua yohona nihenina imamaei unuanuani, itomi nui manua yohona nihenina deina. Ka yaiami yai maꞌ vitana unuanuani, itomi uviviha aitamoata deina. \p \v 4 Habuhabumi nau‑wawanimi tavine a veimea uvi‑ateteyei ka eha uvona‑opuopue. Ka habuhabumi onoto ka vavine ami inua nau‑wawanimi kenene uvihahaiei a itoava yawayawaimi wayahina. Aituhu aviyaivia ivi‑tau kenekenene, o aituhu aviyaivia ivi‑tau gema, apaina Yaubada tomotaui na‑nau‑yanahi, ka kadu ai dewa‑yaiyai vi‑nua‑dadani, na‑venei ivaniahei.\x + \xo 13:4 \xt Epe 5:5.\x* \p \v 5 Ka kadu nau‑wawanimi udune‑vivinimi ka eha unꞌ‑awaehemi kina nuami epepe. Ka nau‑wawanimi aviani wayahimia, akanai udewa‑haiawa wayahina deina. Iuna Yaubada avaha vonei, ivona, \b \q1 “Yauke taua eha ani‑tawanem. \q2 Eha am heta ana‑novo‑tawanem.”\x + \xo 13:5 \xt V.V 31:6, 8; Ios 1:5.\x* \b \m \v 6 Wayahina, yaka ate‑vatu wayahikaia kana‑vona, \b \q1 “Kauvea vivane au tau ivaita‑hoina. \q2 Wayahina, eha amatamatauta. \q1 Avi dewa goyona tomotau ai pata idedeweyeu? \q2 Eha aitam aviani.”\x + \xo 13:6 \xt Sam 118:6.\x* \b \p \v 7 Yami tau eta‑naonao tuta nonova wayahina unuani. Iuna nonova taui Yaubada yana vona iviwavenemi. Wayahina, nau‑wawanimi taui yawai kadu yai aniga unuani, kadu taui yai vitumahana udewa‑vꞌ‑iunei.\x + \xo 13:7 \xt 1Ko 4:16.\x* \p \v 8 Iesu Tau Ito‑yavuha eha vo‑vinevine. Tuta nonova wayahina, kadu tuta ataina wayahina, kadu tuta tepakaia wayahina, tauna aitamoata. Ka ya viwavenena kadu aitamoata, eha ta‑vo‑vinevine. \v 9 Wayahina, nau‑wawanimi udune‑vivinimi, ka eha viwavenena tunina tunina ivinꞌ‑omo‑nananena unꞌ‑awaehe ieta‑naoemi uvi‑tau panipani Yaubada ya etawana tunutunuhina wayahina. Iuna aituhu nuaka nihenina bagibagi Yaubada yanꞌ am‑venena awawaehina wayahina kavaniahei, akanai itoka tau ekalesia kavidoha deina. Ka aituhu veimea tunina tunina aniani wayahi kavi‑ateteyei, dewaia eha ai pata nuaka ina‑ivaite ividoha. Vona ahiahina, tomotaui tuta nonova wayahina a itoava tuta ataina wayahina veimeaia ivi‑ateteyei eha ita‑vidoha deina.\x + \xo 13:9 \xt Rom 14:17.\x* \p \v 10 Mosese yana tuta wayahina a itoava tuta ataina wayahina, tau vi‑nomu vi‑nomu a pai vi‑ai wayahina ipaipaisewa Ine Vito‑pota o kadi Manua Vito‑pota nihenina. Ka Yaubada tau vi‑nomuia awaehei vi‑nomuia tupwai ai vo‑pata ianiania. Kate itoka yaka pai vi‑ai vovouna tunina. Ka tau vi‑nomu tutuai eha ai pata nui kanꞌ‑ania. \v 11 Vona ahiahina, auyewa aitamoata wayahina ponimana aitamoata aitamoata nihenia, tau vi‑nomu anani vahitau dayahi iomaomanei Pai Vi‑ai Vito‑pota‑vainena nihenina dewa goyona a nau‑pata wayahina, kate avi vahitau ivunui, wagana ibou nꞌ‑anai papani mavununa meagai anꞌ awa nini‑vanina wayahina.\x + \xo 13:11 \xt Lev 16:27.\x* \v 12 Ka Iesu kadu meagai anꞌ awa nini‑vanina viha ananina vaniahei, ka kavi‑tau ahihikata dayahina wayahina.\x + \xo 13:12 \xt Ioni 19:17.\x* \v 13 Wayahina, itoka nau‑wawanika kanꞌ‑omo tauna wayahina meagai nini‑vanina wayahina, ka avi pai ini‑yauyau tauna vaniahei, itoka nau‑wawanika kanꞌ‑awaehei ini‑yauyau kavaniahei aitamoata deina.\x + \xo 13:13 \xt Ebe 12:2.\x* \v 14 Nau‑wawanika kanꞌ‑omo tauna wayahina meagai nini‑vanina wayahina. Iuna tanopia eha aitam yaka meagai na‑maꞌ‑vavaha. Wayahina, itoka meagai na‑maꞌ‑vavaha na‑omo kapotepotei.\x + \xo 13:14 \xt Ebe 11:10, 16; 12:22.\x* \v 15 Ka itoka nau‑wawanika tutu tuta wayahina Yaubada kanꞌ‑awa‑davedavei. Ka aituhu kanꞌ‑awaehei Iesu vivane yaka Kauvea, akanai nau‑wawanika tauna ana wava katomatomani mani tomotau wayahia deina. Ka avi tuta dewana kadedewei, Yaubada kawa‑davedavei deina.\x + \xo 13:15 \xt Sam 50:14, 23.\x* \v 16 Ka kadu nau‑wawanimi dewa ahiahina udedewei wayahimia, kadu nau‑wawanimi yami gugua mani tomotau uvo‑patai. Iuna aituhu avi tuta am‑venena‑kavovo kavenevenei deina, vona ahiahina, Yaubada kavo‑vi‑dewa‑haiawi.\x + \xo 13:16 \xt Pili 4:18.\x* \p \v 17 Itomi nau‑wawanimi yami tau eta‑naonao uvi‑ateteyei, kadu nau‑wawanimi unꞌ‑awaehei taui yai veimea uvi‑muniei. Nau‑wawanimi udedewei deina, iuna taui yai paisewa nuami idune‑vi‑avini. Ka apaina taui nau‑wawani yai paisewana wayahina Yaubada ya vi‑tanai ivona‑nau‑patai. Wayahina, aituhu yai veimea uvi‑ateteyei, akanai yai paisewa uvo‑vi‑meani, e taui yai dewa‑haiawa wayahia ipaipaisewa. Ka itomi kadu uvidoha deina. Kate aituhu yai veimea uvihahaiei, yai paisewa uvitevitei, ka itomi yawaimi uvi‑goyogoyoi deina.\x + \xo 13:17 \xt 1Te 5:12.\x* \p \v 18 Yama nuanua uviama wayahiai. Itoai anamaneai amꞌ ayaunena hadahadanina. Iuna tuta tuta yama nuanua ananina dewa tunutunuhina ana noe adedewei.\x + \xo 13:18 \xt Dew 24:16; 2Ko 1:12.\x* \v 19 Ka yauke yau nuanua ananina uviama Yaubada nꞌ‑awaeheu tuta eha ani‑hoina na‑iakwa wayahina au pata amavina wayahimia. \s1 Viama Pai Nau‑yehata \p \v 20 Nua gomagomanina omo Yaubada wayahina, ka tauna yaka Kauvea Iesu omane‑havinei anigea. Ka Iesu dayahina wayahina Yaubada awaeha maꞌ‑vavaha vevewanei wayahika. Wayahina, itoka Yaubada yana sipi\em V\em* deina, ka yaka Tau Dune‑vi‑avina Ananina vivane Kauvea Iesu.\x + \xo 13:20 \xt Ier 32:40; Ese 37:26; 1Pi 2:25.\x* \v 21 Ka yau viama wayahimi vivane Yaubada dewa ahiahina habuhabuna na‑venemi na‑vo‑vi‑aiaimi, e yami nuanua movina uvi‑ateteyei. Ka aviani Yaubada ya nuanua wayahimi ka aviani na‑vo‑vi‑dewa‑haiawi, yau viama vivane tauna dewaia paipaisewei nihenimia Iesu Tau Ito‑yavuha wayahina. Ka Iesu nau‑wawani didigana maꞌ‑vavaha na‑vaniahei. Ana pata deina. \s1 Vona Pai Nau‑yehata \p \v 22 Yaiau, yami leta taina vivane kutakutana, ka aginumi omomo wayahimia, iuna yau nuanua ate‑vatu uvaniahei nihenina. Ka kadu aviamemi yau vona panina leta taina nihenina unononi, e unꞌ‑awaehei aitamoata. \p \v 23 Kadu yau nuanua aka niam Timoti vaneana taina unononi. Tauna a havia avaha manua yohona wayahina iyavuhi. Wayahina, aituhu tauna ana pata vo‑kwayavonina na‑omoi baina wayahiua, e avi tuta anau‑vi‑taumi, tauna nui anꞌ‑omo wayahimia. \p \v 24 Yama nau‑kaiwa ava‑tawanei omomo itomi yami tau eta‑naonao habuhabui wayahia, kadu Yaubada ya tomotau habuhabui wayahia. Ka tau ekalesia baina papani Itali imamaei yai nau‑kaiwa iva‑tawanei iomomo wayahimia. \v 25 Yau nuanua pai nau‑yehata Yaubada tauna yanꞌ am‑venena awawaehina na‑venemi, uvaniahei, unua‑vi‑avini. \m Ana pata deina.