\id MRK - Muyang NT [muy] -Cameroon 2013 (web version -2014 bd) \h Mark \toc1 Ma Mʉweni Sulumani ya Mark àbəki ni \toc2 Mark \toc3 Mar \mt1 Ma Mʉweni Sulumani ya Mark àbəki ni \imt1 Ere ye ti məɗəmki ka Ma Mʉweni Sulumani ya Mark àbəki ni \ip Maslaŋa ya ti àbəki wakita ga Mark ni àɗafay slimi gayaŋ a wakita ni bu ndo. Ku tamal nahkay nəŋgu ni, kwa ka mənjəki gani ndam ga Yezu ɗek tə̀səra àbəki ni ti Mark (təzalay naŋ Zeŋ daya : Tʉwi 12.12, 25). Tə̀səra Mark ti tàgrakabu tʉwi akaba Piyer, mək àslamalakabu pakama ga Yezu ya Piyer èci, àhi ni : ere ye ti Mark àbəki a wakita gayaŋ ni bu ni ɗek ti akaɗa ga pakama ge Piyer ya àhi ana mis ni (Tʉwi 10.37-40) : ànjəki ka baray ga Yezu, èndeveriŋ àna ga Yezu ya àmət mək àŋgaba e kisim ba ni. Mark ti tàgrakabá tʉwi akaba Pol a daya (Tʉwi 12.25 ; 13.5, 13 ; 2 Timote 4.11). \ip A wakita gayaŋ ni bu ni ti Mark aɗafay zlam ga ndam Zʉde ya tagray ni (7.2-4 ; 15.42), ahəŋgaraba ma ndahaŋ ya ndam Zʉde təzlapay na daya (3.17 ; 5.41 ; 7.11, 34 ; 15.22). Nahkay mə̀səra àbiki wakita ni ti ana ndam ya ti nday ndam Zʉde do ni ; ahaslani àbu məbəkiani a wakita ndahaŋ bu Mark àbəki wakita gayaŋ ni ka haɗ Itali ahkay do ni a Rom (ka 2 Timote 4.11 Pol àhi ana Timote tə̂rəkioru ka naŋ a Rom nday ata Mark). \ip A Rom ti tə̀gria daliya ana ndam ga Yezu a : a wakita gayaŋ ni bu ni ti Mark awayay məvi njəɗa ana nday ya ti təcakay daliya azuhva məfəki ahàr gatay ka Yezu ni (1.12-13 ; 8.34-38 ; 10.29-30 ; 13.11-13). \ip Mark àŋgəhaɗ ere ye ti Yezu àgray akaba àɗəm ni akaɗa ga ata Meciyʉ nday ata Lʉk ya tàŋgəhaɗ ni : Yezu ànjəki ke tʉwi gayaŋ ka haɗ Gelili, òru gwar a Zerʉzalem. Ay Mark àŋgəhaɗ pakama ga Yezu kay ndo ; ahar gəɗakani àŋgəhaɗ ere ye ti Yezu àgray ni. Zlam ga Yezu ya àgray ni day ata Meciyʉ nday ata Lʉk tàŋgəhaɗa àtama ga Mark na, ay pakama ga Mark ndahaŋ ya àŋgəhaɗ ni ti àtam ga nday ndahaŋ ni (mazavu gani nihi, gurumkabu Mark 5.1-42 akaba Meciyʉ 8.28-34, 9.18-26 akaba Lʉk 8.26-37, 41-56, ahkay do ni Mark 6.14-29 akaba Meciyʉ 14.1-12 akaba Lʉk 9.7-9). Ku tamal àŋgəhaɗ pakama ga Yezu kay ndo nəŋgu ni Mark àɗəm Yezu ti bay macahi zlam ana mis (1.21-22, 27 ; 2.13 ; 4.1 akaba ndahaŋ) : a wakita ga Mark bu mis təzalay Yezu « Mʉsi » (4.38 ; 5.35 ; 9.17 akaba ndahaŋ). \ip Mark àŋgəhaɗ ga Yezu ya àɗəm tə̀ɗəfi naŋ ana mis ba ni (1.34, 44 ; 3.12 ; 5.43 ; 7.36 ; 8.26, 30). Si ka ya ti aməməta, amaŋgaba e kisim ba ni day kwa ti awayay ti mis tə̂sər naŋ ti naŋ way (9.9). \c 1 \s1 Pakama ge Zeŋ bay məbaray mis ni \r (Meciyʉ 3.1-12 ; Lʉk 3.1-18 ; Zeŋ 1.19-28) \p \v 1 *Ma Mʉweni Sulumani àki ka Yezu *Krist, Wur ge Melefit, ànjəki \v 2 akaɗa ga Bay Melefit ya ti àɗəm ni. Ma gayaŋ ya àhi ana Yezu ni àbu məbəkiani a wakita ga bay *mahəŋgaray pakama gayaŋ Izayi ni bu. Àhi : \q1 « Nihi ti nu nə̀bu nəsləroru bay məslər goro nahaŋ kama gayak \q1 ti mâslamatukkabu divi.\f + \fr 1:2 \ft Malasi 3.1.\f* \v 3 Dəŋgu gayaŋ ahəndabiyu a huɗ gili bu. \q1 Àɗəm ahkado : “Slamatumikabu divi ana Bay gəɗakani. \q1 Ahàr àɗəm divi gayaŋ mâla ndəlaɓa.” \f + \fr 1:3 \ft Izayi 40.3.\f* » \p \v 4 Nahkay ti zal nakəŋ, təzalay naŋ Zeŋ, òru a huɗ gili vu ga *məbaray mis. Àra ènjia eslina ti àɗəm ahkado : « Mbatumkaba majalay ahàr gekʉli a. Tamal kàmbatumkaba majalay ahàr gekʉli a ti, nabaray kʉli. Nahkay ti Bay Melefit ambərfəŋa zlam magudarani gekʉli ni kè kʉli a. » \v 5 Zeŋ àra àɗəma nahkay ti ndam ga haɗ *Zʉde akaba ndam Zerʉzalem ni ɗek tə̀rəkia. Tàra tìnjia ti tə̀ɗafaya zlam gatay ya tàgudar na, mək Zeŋ nakəŋ àbaray tay a zalaka *Zʉrdeŋ bu hʉya. \p \v 6 Zeŋ ti naŋ àbu àna azana mələmani àna eŋgʉc ge ezligwemi, awəlvù àna maslpara ga ambəl a zuh bu. Zlam məzum gayaŋ ti eyew akaba amu. \v 7 Naŋ àbu azlah, àhi ana tay : « Maslaŋa nahaŋ naŋ àbu ara e divi ba kələŋ goro a. Naŋ nani ti mis gəɗakani, njəɗa gayaŋ àtama goro a. Nu ti way ga mandəhaɗ ahàr ti nêpicehiaba ezeweɗ ga kimaka gayaŋ a di way ? \v 8 Nu ti nàbaray kʉli àna yam, naŋ ti ni amara məbaray kʉli àna *Məsuf Njəlatani. » \s1 Zeŋ abaray Yezu \r (Meciyʉ 3.13-17 ; Lʉk 3.21-22) \p \v 9 Ka ya ti Zeŋ naŋ àbu *abaray mis nahəma, Yezu ècikbiyu a Nazaret ka haɗ *Gelili, àrəkia mək Zeŋ nakəŋ àbaray naŋ a zalaka *Zʉrdeŋ bu. \v 10 Yezu naŋ àbu acəlaya a yam ni ba ni ti èpi huɗ melefit adahvu, èpi *Məsuf ge Melefit ahərkiaya akaɗa ga kurkoduk ya ahər na, àhuriviyu a vu vu. \v 11 Eslini dəŋgu àhəndabiyu a huɗ melefit bu akaɗa dəŋgu ge mis, àhi : « Nak ti wur goro, nawayay kur dal-dal, kəməru məɓəruv dal-dal. » \s1 Seteni awayay ahəlfəŋa eyʉ kà Yezu a \r (Meciyʉ 4.1-11 ; Lʉk 4.1-13) \p \v 12 Eslini *Məsuf ge Melefit nakəŋ àzoru Yezu a huɗ gili vu hʉya. \v 13 Yezu òru ènjʉa a huɗ gili ni va ti anjəhaɗ eslini vaɗ kru kru faɗ. Naŋ àbu eslini ti *Seteni àhəlfəŋa eyʉ a. Ka sarta gani nani ti Yezu naŋ àbu e kiɗiŋ ga zlam ge gili bu ; *məslər ge Melefit tə̀bu təfi ahàr. \s1 Yezu azalay ndam məgəs kilif faɗ, tigi ndam maɗəbay naŋ \r (Meciyʉ 4.12-22 ; Lʉk 4.14-15 ; 5.1-11) \p \v 14 A vaɗ nahaŋ tàra tə̀wəla Zeŋ a. Tàra tə̀wəla naŋ a nahəma, Yezu òru ka haɗ *Gelili. Òru ènjʉa eslina ti àhi *Ma Mʉweni Sulumani ge Melefit ana mis. Ahivù ana tay, àɗəm ahkado : \v 15 « Sarta ènjia. Melefit ara azum bay gayaŋ e kiɗiŋ gekʉli bu, Məgur gayaŋ ènjia. Mbatumkaba majalay ahàr gekʉli a, gəsumkabá Ma Mʉweni Sulumani na. » \p \v 16 A vaɗ nahaŋ Yezu naŋ àbu akoru kà gəvay ga dəluv Gelili ti èpi mis bebem cʉ ; biliŋ gani slimi gayaŋ Simu, nahaŋ ni ti ni wur ga məŋani Andre. Nday tə̀bu tətəliyu zəva gatay a dəluv vu, aɗaba nday ndam məgəs kilif. \fig Zəva ga məgəs kilif|src="lb00210c.tif" size="col" ref="1.16" \fig* \v 17 Eslini Yezu àhi ana tay : « Ɗəbumbiyu nu ; anagray ti kîgʉm ndam məhəlibiyu mis ana Melefit akaɗa ya ti kəgəsum kilif ni. » \v 18 Tàra tìcia pakama ga Yezu na ti tə̀mbərbu zəva gatay ni ndəɓak, tàɗəbay naŋ hʉya. \v 19 Nday tə̀bu takoru kama gʉzit ti Yezu èpi mis ndahaŋ cʉ keti ; nday bəza ge Zebede, bəlaŋ gani slimi gayaŋ Zek, nahaŋ ni ti ni slimi gayaŋ Zeŋ. Nday a *slalah ga yam bu, tə̀bu təslamalay zəva gatay. \v 20 Àra èpia tay a ti àzalay tay. Nday nakəŋ tàra tìcia zalay gayaŋ na ti tə̀mbərbu bəŋ gatay Zebede akaba mis ya təgriki tʉwi ana tay ni a slalah ga yam ni bu, tàɗəbay naŋ. \s1 Yezu agariaba seteni ana maslaŋa nahaŋ a \r (Lʉk 4.31-37) \p \v 21 A vaɗ nahaŋ Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tòru a Kafarnahum. Vaɗ *məpəsabana àra ènjia ti tə̀huriyu a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit vu, mək Yezu nakəŋ ànjəki ka macahi zlam ana mis. \v 22 Zlam gayaŋ ya àcahi ana tay ni ti àgria ejep ana tay a, aɗaba tìci macahay zlam akaɗa gayaŋ ni ɗay-ɗay ndo. Àhi ma ana tay akaɗa ga bay ni, do ni ti akaɗa ga ndam *məsər Wakita ge Melefit ya təcahi zlam ana mis ni do. \p \v 23 Nday tə̀bu a ahay ga mahəŋgalavù Melefit ni bu nahəma, zal nahaŋ seteni àniviyu a ahàr bu naŋ àkibu ka tay eslini. Àzlah, \v 24 àɗəm : « Yezu zal Nazaret ! Nak ti kaɗəbafəŋa mam kè leli a mam ? Kàra ge mijiŋ leli a waw ? Nak dəgiya, nə̀səra kur a lala ; nak Bay *njəlatani ge Melefit ya àslərbiyu ni. » \v 25 Eslini Yezu nakəŋ àzlacaki ke seteni ni ɓəra, àhi : « Lakakaba, sləkiaba ana maslaŋa hina. » \v 26 Seteni nakəŋ àra ècia zlacay gayaŋ na ti àdaɗay maslaŋa nani kay kay, àzlah kay kay, àsləkiaba. \v 27 Mis ya ti eslini ni ɗek tàra tìpia ere ye ti àgravu na ti àgria ejep ana tay a dal-dal ; tə̀zlapaki e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm : « Məŋ ga mam hini mam ? Zlam gayaŋ ya àcahi ana leli ni ti zlam mʉweni ; azlapay akaɗa ga bay ni. Ku seteni day àhi ma ana tay, mək təgəsikabu. » \v 28 Nahkay ti slimi ga Yezu àhəndoru ke weceweceni ka haɗ *Gelili ɗek. \s1 Yezu ahəŋgaraba mis a \r (Meciyʉ 8.14-17 ; Lʉk 4.38-41) \p \v 29 Yezu akaba Simu, Andre, Zek, Zeŋ tàra tàhəraya a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit ni ba ni ti tòru suwwa a magam ga ata Simu nday ata Andre hʉya. \v 30 Eslini ti mireŋ ga Simu naŋ àvu mandəhaɗani, aku àbəkia. Yezu òru ènjʉa ti tə̀hi ma gani hʉya. \v 31 Yezu àra ècia ma gana ti àhəɗakfəŋiyu, àgəs ahar gani, èzefteba naŋ a. Aku nakəŋ àhəlkia hʉya, mək wal ni afi ahàr ana tay. \p \v 32 Məlakarawa àra ègia fat àdiya a ahay va, məlaŋ èɗiza ti tə̀həlibiyu mis ya ti tèɓesey do ni ɗek akaba nday ya ti seteni agray tay ni ɗek ana Yezu. \v 33 Mis ga kəsa ni ɗek tàŋgasfəŋvu kà mahay ya ti Yezu naŋ àvu ni ; \v 34 eslini Yezu nakəŋ àhəŋgaraba mis ya ti arməwər gərgərani awər tay na kay ; mis ya ti seteni àniviyu ana tay ni day àgariaba ana tay a. Àcafəŋa seteni na kà zlapay a, aɗaba tə̀səra naŋ a. \s1 Yezu ahi ma gayaŋ ana mis \r (Lʉk 4.42-44) \p \v 35 Dʉ àna zʉzʉeni ti Yezu ècikaba, àhəraya òru a huɗ gili vu. Òru ènjʉa ti ahəŋgalay Melefit. \v 36 Eslini Simu akaba zləbəba gayaŋ ni tàɗəboru naŋ. \v 37 Tàra tə̀dia ahàr a ti tə̀hi ahkado : « Mis ɗek taɗəbay kur. » \v 38 Eslini Yezu nakəŋ àhi ana tay : « Tokumum mədəgum a kəsa ndahaŋ vu, ti nə̂hivù pakama ge Melefit ana mis nday ye eslini ni bilegeni. Nu nàra ti ga magray tʉwi gani nani. » \v 39 Naŋ nakəŋ mək àsawaɗay ka haɗ *Gelili ɗek ; a kəsa gərgərani bu ɗek àhi pakama ge Melefit ana mis a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit ye eslini ni bu, àgariaba seteni ana mis ndahaŋ a daya. \s1 Yezu ahəŋgaraba zal ambələk a \r (Meciyʉ 8.1-4 ; Lʉk 5.12-16) \p \v 40 A vaɗ nahaŋ zal ambələk nahaŋ àrəkia ka Yezu a àbəhaɗi mirdim, àhi ahkado : « Kam-kam, tamal kawayay ti kisliki mahəŋgaraba nu a ti nîgia mis njəlatana. » \v 41 Eslini àsia cicihi ana Yezu a ; Yezu nakəŋ àzoru ahar, ènjifiŋ, àhi ahkado : « Nawayay, gia mis njəlatana. » \v 42 Yezu àra ènjifiŋa ti maslaŋa nani àŋgaba, ègia mis njəlatana hʉya. \v 43-44 Eslini Yezu àləgi, àhi ahkado : « Nihi kə̀ŋgaba nahəma, kə̀hi ma gani ana maslaŋa ba. Ru kə̂ŋgazli vu gayak ni ana bay *maŋgalabakabu mis akaba Melefit sawaŋ ; kə̂vi zlam ana Melefit akaɗa ge Mʉwiz ya àɗəm a wakita gayaŋ bu ni, aɗaba kìgia mis njəlatana. Nahkay mis etipi. Etipia ti atəsər nak kə̀ŋgaba, kìgia mis njəlatana. » Àra àhia ma nahkay ti àhi : « Sləka. » \v 45 Ay zal nakəŋ àra àsləka ti anjəki ka məɗəm pakama ni dal-dal sawaŋ. Maslaŋa ya ti àdi ahàr ni lu ba àhi ma gani. Àɗəmva pakama na nahkay ti Yezu èsliki məhuriyani a kəsa vu vay-vay va do, aɗaba mis tə̀saɓaki. Nahkay ànjəhaɗ e gili cak àfəŋ kà kəsa, mis gwar eley gwar eley do ɗek tə̀rəkioru. \c 2 \s1 Yezu ahəŋgaraba zal dəra \r (Meciyʉ 9.1-8 ; Lʉk 5.17-26) \p \v 1 Àra àgra vaɗ a ɓal zla ti Yezu àŋga a Kafarnahum a. Naŋ àbu a magam eslini ti mis tìcifiŋa daɗay a. \v 2 Tə̀rəkia tàra tàŋgasvu dal-dal a ahay ya ti naŋ àvu ni bu. Məlaŋ manjəhaɗani kà gəvay gayaŋ àbi, kà mahay tekeɗi məlaŋ àbi, aɗaba mis ni tə̀saɓay. Naŋ nakəŋ naŋ àbu acahi ma ge Melefit ana tay. \v 3 Naŋ àbu acahi zlam ana tay nahkay ti mis ndahaŋ faɗ tə̀zibiyu zal dəra nahaŋ àki ka slalah. \v 4 Ay tìsliki məzikabiyu naŋ ana Yezu do, aɗaba mis tìsliva eslina. Nahkay ti tə̀cəliyu ka *dalahar ga ahay ni, tə̀həlkia gwar ka palahar ya ti Yezu naŋ àvu na ɓal, mək tə̀fiyu naŋ mandəhaɗkiani ka slalah gayaŋ ni gwar ka məlaŋ məhəlkiana ni.\fig Təfiyu zal dəra a ahay vu gwar ka dalahar ga ahay|src="WA03824b.tif" size="col" ref="2.4" \fig* \v 5 Yezu nakəŋ àra èpia ere ye ti tàgray na ti àsəra tə̀fəkia ahàr a. Nahkay àhi ana zal dəra ni : « Wur goro, zlam magudarani gayak ni məmbərfukana ɗek. » \p \v 6 Eslini zla ti ndam *məsər Wakita ge Melefit tə̀vu manjəhaɗani bilegeni. Nday nakəŋ tə̀bu təjalay a ahàr gatay bu, tə̀hi ana ahàr ahkado : \v 7 « Àɗəm ma hini ti kamam ? Azay ahàr gayaŋ akaɗa naŋ Melefit timey ! Way esliki məmbərfəŋa zlam magudarani kè mis a tata way ? Tigi Melefit kwa do ni ! » \v 8 Nday tə̀bu təjalay ahàr nahkay ti Yezu àsəra ere ye ti tə̀jalaki ahàr na àndava, mək àhi ana tay : « Kajalum ahàr nahkay ti kamam ? \v 9 Zləzlaɗa gani ti nəhi : “Zlam magudarani gayak ni məmbərfukana,” tək day ti nəhi : “Cicikaba, za slalah gayak na, sawaɗay” ni aw ? \v 10 Ay nawayay ti kə̂sərum nu *Wur ge Mis ti nisliki məmbərfəŋa zlam magudarani kè mis ka haɗ a. » Mək àhi ana zal dəra nakəŋ : \v 11 « Nəhuk nahəma : cicikaba, za slalah gayak na, ru a magam. » \v 12 Eslini naŋ nakəŋ ècikaba cəkwaɗ hʉya, àzay slalah gayaŋ ni, àhəraya e mite va kè eri ge mis na ɗek. Ere ye ti àgravu ni ti àgria ejep ana tay a ɗek, tə̀dəgi ana mazləbay Melefit. Tə̀ɗəm : « Ere hini bik-bik, mìpi kè eri geli ndo. » \s1 Yezu azalay Levi \r (Meciyʉ 9.9-13 ; Lʉk 5.27-32) \p \v 13 Yezu nakəŋ òru gwar kà gəvay ga dəluv ni keti. Mis ɗek tə̀rəkioru, mək àcahi zlam ana tay. \v 14 Ka gayaŋ ya naŋ àbu akoru ni ti èpi Levi wur ga Alfe, naŋ àbu manjəhaɗani digʉsa ka məlaŋ *məhəl hadam. Eslini Yezu nakəŋ àhi ahkado : « Ɗəbabiyu nu. » Nahkay Levi nakəŋ ècikaba cəkwaɗ, àɗəboru naŋ. \p \v 15 Kələŋ gani Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tòru afa ge Levi nakəŋ. Tòru tìnjʉa eslina ti tə̀zum zlam akaba ndam məhəl hadam akaba ndam magudar zlam ndahaŋ kay, aɗaba mis nday nani ti nday dal-dal, tə̀bu taɗəbay naŋ. \v 16 Yezu naŋ àbu azum zlam akaba tay nahkay ti ndam *məsər Wakita ge Melefit tìpia ; nday nani ti ndam *Feriziyeŋ. Tàra tìpi naŋ a ti tə̀hi ana ndam maɗəbay naŋ ni ahkado : « Ahəmamam ti Yezu azum zlam ka ahar bəlaŋ akaba ndam məhəl hadam akaba ndam magudar zlam ni mam ? » \v 17 Naŋ nakəŋ àra ècia pakama gatay na ti àhi ana tay ahkado : « Ndam ya ti nday njalaŋ-njalaŋ ni ti tòru afa ga zal doktar do ; si ndam ga arməwər day kwa ti takoru afa gani. Nu nàra ti ga mazalay ndam jireni do, nàra ti ga mazalay ndam magudar zlam sawaŋ. » \s1 Məgəs ndəra \r (Meciyʉ 9.14-17 ; Lʉk 5.33-39) \p \v 18 A vaɗ nahaŋ ndam maɗəbay Zeŋ bay məbaray mis ni tə̀bu təgəs ndəra akaba ndam Feriziyeŋ. Eslini mis tə̀rəkia ka Yezu a tə̀hi ahkado : « Ndam maɗəbay Zeŋ ni akaba ndam Feriziyeŋ ni tə̀bu təgəs ndəra ti ndam maɗəbay kur ni tə̀gəs do ni ti kamam ? » \v 19 Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àhi ana tay ahkado : « Ka ya ti bay ya ti aday wal ni nday tə̀bu akaba zləbəba gayaŋ ni ti zləbəba ni təgəs ndəra tata waw ? Tə̀gəs ndəra ka ya ti naŋ àbu akaba tay ni do. \v 20 Ay sarta nahaŋ amara, atəgəskia bay ga wal ni kà tay a. Ka sarta gani nani day kwa ti atəgəs ndəra. \v 21 Yaw mis àbi azay azana mʉweni asiviyu ana azana gayaŋ midigweni bi. Tamal àgra nahkay ti azana mʉweni ni ara asəkivu azana midigweni ni, mək məlaŋ megʉzlehvani ni ara asagakivu. \v 22 Nahkay day mis abəviyu zum new-neweni e kene-kene midigweni vu ti àbi. Tamal àgra nahkay ti, zum new-neweni ni àra àwəsa ti ara etezkaba kene-kene na, nahkay ti emizikiba ka tay a cicʉena. Təbəviyu zum new-neweni ti e kene-kene mʉweni vu. » \s1 Yezu naŋ bay ga vaɗ məpəsabana \r (Meciyʉ 12.1-8 ; Lʉk 6.1-5) \p \v 23 A vaɗ *məpəsabana nahaŋ ba ti Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu tasləkaba a vədaŋ ga *alkama ba. Eslini ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu teheɓoru alkama ni ga mahəpəɗani ka ahàr divi. \v 24 Tə̀bu teheɓoru nahkay ti ndam *Feriziyeŋ ndahaŋ tə̀hi ana Yezu : « Melefit àɗəm e *Divi gayaŋ ni bu : “Kə̀grum tʉwi a vaɗ məpəsabana ba ba” ti, nihi ti ndam maɗəbay kur ni tagray ti kamam ? » \v 25-26 Eslini Yezu àhəŋgarfəŋ, àhi ana tay ahkado : « Kèjeŋgʉm ere ye ti Devit àgray ni ndo aw ? Ka ya ti Abiyatar naŋ bay gəɗakani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni ti Devit zlaɗa àdəkiva, lʉwir àwər tay akaba ndam gayaŋ. Nahkay àhuriyu a ahay ge Melefit ni vu, àzum *dipeŋ ya tàfəkaɗi ana Melefit ni. Ay ti Melefit àɗəm e Divi gayaŋ ni bu, mis ndahaŋ tə̀zum dipeŋ nani do ; si ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni day kwa ti təzum. Ay Devit nakəŋ òru àzum, mək àvi ana ndam gayaŋ ni, tə̀zum bilegeni. » \v 27 Yezu àhi ana tay keti : « Vaɗ məpəsabana ti Bay Melefit àgriaya ana mis a, do ni ti àgri mis ana vaɗ məpəsabana ndo. \v 28 Nahkay ti ku a vaɗ məpəsabana ba day Bay ya ti aɗəm tâgray zlam hini ni ti nu *Wur ge Mis. » \c 3 \s1 Yezu ahəŋgaraba zal ya ahar mikʉlfiŋana na \r (Meciyʉ 12.9-14 ; Lʉk 6.6-11) \p \v 1 Yezu àŋgoru a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit ni vu keti. Eslini zal nahaŋ naŋ àvu ahar mikʉlfiŋana. \v 2 Mis ye eslini ni tə̀bu tamənjaləŋ ana Yezu. Tə̀hi ana ahàr ahkado « Kani vaɗ *məpəsabana ti, akal ti ara ahəŋgaraba naŋ a waw ? » Tawayay tacalki Yezu ka zlam magudarani. \v 3 Yezu nakəŋ àhi ana zal ya ti ahar mikʉlfiŋana ni : « Cikaba, ra e kiɗiŋ ge mis ni va. » \v 4 Mək àhi ana mis ya ti eslini ni : « Ŋgakaday, Melefit àɗəm mam a wakita ya Mʉwiz àbəki ni bu mam ? Àvia divi ana mis ga magray zlam sulumana a vaɗ məpəsabana tək, ga magray zlam magudarana waw ? Ga mahəŋgay mis tək, ga makaɗ mis aw ? » Nday nakəŋ tə̀lakakabá te-te. \v 5 Àmənjaləŋ kà tay àna məzum ɓəruv dal-dal, aɗaba tìciiki slimi do. Àhi ana zal ya ti ahar mikʉlfiŋana ni : « Təlbiyu ahar gayak ni. » Àra àtəlikabiya ti ahar gayaŋ ni àslamalava, ègia sənduɓ-sənduɓana. \v 6 Ndam *Feriziyeŋ ni tàra tìpia ere ye ti àgravu na ti tàhəraya a ahay ni ba, tàŋgasvu akaba ndam maɗəbay bay *Erot ni hʉya ; tàgray sawari ahəmamam ti tîjiŋ Yezu ni. \s1 Mis kay tara afa ga Yezu a \p \v 7 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tàsləka tòru kà dəluv ni. Mis dal-dal tàɗəboru naŋ : tàɗəboru naŋ ti ndam Gelili, ndam *Zʉde \v 8 akaba ndam ga kəsa gatay Zerʉzalem, ndam Idʉme, mis ya ti tàsləkabiya ke ledi ga zalaka *Zʉrdeŋ a ni, ndam ga haɗ ga kəsa Tir akaba ga kəsa Sidoŋ. Tə̀rəkia dal-dal aɗaba tìcia ere ye ti àgray na ɗek. \v 9 Eslini àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni ahkado : « Slamalumukabá *slalah ga yam a, do ni ti mis ni ataŋgəlaɗ nu. » \v 10 Àhi ana tay nahkay ti aɗaba naŋ àbu ahəŋgaraba mis a dal-dal. Nahkay ndam ga arməwər ɗek tə̀dəɗkiyu ; way way do awayay ti mîjifiŋ lu. \v 11 Seteni ni tàra tìpia naŋ a ti tàbəhaɗi mirdim, meleher ndiɓa ndiɓa ana haɗ, tə̀dəgiki ana zlahay, tə̀hi ahkado : « Nak Wur ge Melefit. » \v 12 Eslini Yezu àzlacaki ka tay ŋgak-ŋgak, àhi ana tay : « Kə̀ɗəfum nu ba. » \s1 Yezu adaba ndam asak gayaŋ a kru mahar cʉ \r (Meciyʉ 10.1-4 ; Lʉk 6.12-16) \p \v 13 Yezu àcəloru a həma vu. Eslini àzalay ndam ya ti àdaba tay a ni ; nday nakəŋ tə̀rəkivoru. \v 14 Ndam ya tìgi ndam gayaŋ ni ti nday kru mahar cʉ : awayay ti tânjəhaɗkabu, mə̂slər tay ga məhioru pakama gayaŋ ana mis ; \f + \fr 3:14 \ft A wakita ndahaŋ bu tə̀ɗəm : « Ndam ya ti tìgi ndam gayaŋ ni ti nday kru mahar cʉ, àzalay tay ndam asak gayaŋ : awayay ti tânjəhaɗkabu. »\f* \v 15 àvi njəɗa ana tay ti tâgariaba seteni ana mis a daya. \v 16 Nday kru mahar cʉeni ni ti slimi gatay nday hi : Simu àdi slimi Piyer, \v 17 bəza ge Zebede ata Zek nday ata wur ga məŋani Zeŋ ; nday ti Yezu àdi slimi ana tay Bowanerges, awayay aɗəmvaba nday akaɗa ga aday ga avər ya aməcay ni ; \v 18 Andre, Filip, Bartelemi, Meciyʉ, Tumas, Zek wur ga Alfe, Tade, Simu naŋ bəlaŋ ga ndam ya takaɗvakivu ka haɗ gatay ni, \v 19 nahaŋ ni ti ni Zʉdas Iskariyot, bay ya ti amara məsəkumoru Yezu ni. \s1 Yezu ti agray tʉwi àna njəɗa ge Melefit tək, àna njəɗa ge Seteni aw ? \r (Meciyʉ 12.24-32 ; Lʉk 11.15-23 ; 12.10) \p \v 20 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tàŋga a magam a. Eslini mis dal-dal tàŋgasfəŋvu kà tay keti. Mis ni tə̀bu kay nahkay ti Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni ahar tekeɗi tə̀ŋgətfəŋ ga məzum zlam do. \v 21 Ndam gayaŋ ni tàra tìcia ti tàra. Tawayay tazay naŋ, tə̀ɗəm ahkado : « Endisl àniviyu va bi. » \p \v 22 Ndam *məsər Wakita ge Melefit tə̀bu eslini, tìcikbiyu kwa a Zerʉzalem. Tə̀ɗəm ahkado : « Yezu nahəma, seteni *Belzebʉl àniviyu. Agariaba seteni ana mis a ni ti àna njəɗa ga bay ge seteni nani. » \v 23 Eslini Yezu àzalay tay, àhi ma ana tay àna ma *gozogul : « Ahəmamam *Seteni esliki magaray ahàr gayaŋ gayaŋani ni mam ? \v 24 Tamal ndam ga haɗ nahaŋ nday ndayani takaɗvu e kiɗiŋ gatay bu ni ti haɗ gani àŋgoru kama do. \v 25 Tamal ndam ga huɗ ahay takaɗvu e kiɗiŋ gatay bu ni ti huɗ ahay gani àŋgoru kama do. \v 26 Nahkay day tamal Seteni ezirey ahàr gayaŋ ti njəɗa gayaŋ èdeva, àŋgoru kama koksah ; gayaŋ àndava hʉya. » \p \v 27 Yezu àɗəm keti : « Mis ahuriyu a ahay ge mis njəɗa-njəɗani vu, mək ahəlfəŋa zlam gayaŋ a mənjəɗ mə̂wəl naŋ ti àgravu koksah. Si tamal àwəla naŋ a day kwa ti ahəlfəŋa zlam gayaŋ a. \v 28 Nəhi ana kʉli nahəma, zlam magudarani ge mis ya tagudar ni ɗek akaba ndivey ya tindivi Melefit ni ɗek ti Melefit ambərfəŋa kà tay a. \v 29 Ay maslaŋa ya ti endivi Məsuf gayaŋ ni ti, magudar zlam gayaŋ nani ti Melefit àmbərfəŋa ɗay-ɗay do. Maslaŋa nani amanjəhaɗ akaba zlam magudarani gayaŋ ni kaŋgay-kaŋgay hʉya. » \p \v 30 Yezu àhəŋgarfəŋ kà pakama gatay ni nahkay ti aɗaba tə̀ɗəm « Seteni àniviyu. » \s1 Ndamam ndam ga huɗ ahay ga Yezu eɗeɗiŋ eɗeɗiŋeni ni mam ? \r (Meciyʉ 12.46-50 ; Lʉk 8.19-21) \p \v 31 Eslini məŋ ga Yezu akaba bəza ga məŋ ga Yezu tàra tìnjia. Nday e mite bu, tə̀slərkiyu mis ti mâzaliyu naŋ. \v 32 Ay ti mis tə̀vu dal-dal manjəhaɗani, tèveliŋia ahàr ana Yezu a. Tə̀hi ahkado : « Ata muk akaba bəza ga muk tə̀bu e mite bu, təzalay kur. » \v 33 Àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm ahkado : « Məŋ goro ti way ? Bəza ga mmawa ti ndamam ? » \v 34 Eslini Yezu nakəŋ àmənjaləŋ kè mis ya ti tèveliŋi ahàr ni ɗek, àhi ana tay ahkado : « Məŋ goro akaba bəza ga mmawa nahəma, nday hini. \v 35 Maslaŋa ya ti agray ere ye ti Melefit awayay ni ti, naŋ nani ti wur ga mmawa zalani, bi walani, mmawa daya. » \c 4 \s1 Bay mabəhaɗ hilfi ga zlam \r (Meciyʉ 13.1-9 ; Lʉk 8.4-8) \p \v 1 Yezu òru gwar kà gəvay ga dəluv ni ga macahi zlam ana mis keti. Eslini mis dal-dal tə̀cakalafəŋvu, nahkay naŋ nakəŋ káy àcəliyu a *slalah ga yam vu ka ahàr ga dəluv ni, ànjəhaɗviyu digʉs, àcahi zlam ana tay ; mis macakalavani ni nday tə̀bu kà gəvay ga dəluv ni, təbi slimi. \v 2 Àcahi zlam gərgəri kay ana tay àna ma *gozogul. A pakama gayaŋ ya àhi ana tay ni bu ni ti àɗəm ahkado : \v 3 « Cʉm day, maslaŋa nahaŋ àhəraya òru e gili ga mabəhaɗ hilfi ga zlam. \v 4 Naŋ àbu abəhaɗoru hilfi ga zlam ni ti ɓal gani àdəgoru e divi vu. Nahkay eɗiɗiŋ tàra tə̀ndaba. \v 5 Ɓal gani keti àdəgoru ka pəlaɗ ya haɗ àhəcaki ni. Àfətaya hʉya, aɗaba haɗ àki ka pəlaɗ ni kay bi. \v 6 Àra àfətaya, fat àra àvəɗia ti èhiriŋaba aɗaba àbiyu sliri a haɗ vu kay ndo. \v 7 Ɓal gani keti àdəgiyu a adak vu. Àra àfətaya ti adak ni tə̀ɗəkkabu akaba naŋ, tèŋgecekabá naŋ a, nahkay ti àbi bəza ndo. \v 8 Ɓal gani keti àdəgoru ka haɗ sulumani. Àra àfətaya ti àɗək, àbi bəza. Bəlaŋ gani àbi bəza kru kru mahkər, bəlaŋ gani keti bəza kru kru muku, nahaŋ ni bəza diŋ. » \v 9 Yezu àɗəm keti : « Maslaŋa ya ti slimi àfəŋ ge mici zlam nahəma, mîci lala ! » \s1 Yezu ahi ma ana mis àna ma gozogul ti kamam ? \r (Meciyʉ 13.10-17 ; Lʉk 8.9-10) \p \v 10 Ka ya ti Yezu naŋ àbu cak nahəma, ndam maɗəbay naŋ kru mahar cʉeni ni akaba mis ndahaŋ ya taɗəbay naŋ ni tìhindifiŋa pakama àki ka ma *gozogul gayaŋ ya àɗəm na. \v 11 Àhi ana tay ahkado : « Lekʉlʉm ti Melefit àɗəfikiaba zlam maŋgahani àki ka Məgur gayaŋ na ana kʉli a. Ana mis ndahaŋ ga dala ni ti ma gayaŋ ya ahi ana tay ni ɗek ti ma gozogul. \v 12 Agray nahkay ti \q1 “Ku tamal tamənjaləŋ ka zlam lala nəŋgu ni tìpi ba ; \q1 ku tamal təbi slimi ana pakama lala nəŋgu ni tìci ba. \q1 Do ni ti atambatkaba məɓəruv gatay a, \q1 Melefit ambərfəŋa zlam magudarani gatay ni kà tay a.” \f + \fr 4:12 \ft Izayi 6.9-10.\f* » \s1 Yezu aɗafaba ma gozogul ga bay mabəhaɗ hilfi ga zlam na \r (Meciyʉ 13.18-23 ; Lʉk 8.11-15) \p \v 13 Yezu àhi ana tay keti : « Kìcʉm ma *gozogul hini do ! Akara kicʉm ndahaŋ ni ɗek ti ahəmamam ? \v 14 Bay ya ti abəhaɗ hilfi ga zlam ni, naŋ akaɗa bay ya ti àhi pakama ge Melefit ana mis ni. \v 15 Mis ndahaŋ tə̀bu, nday akaɗa divi ya ti hilfi ga zlam àdəgaki ni : tìcia pakama ge Melefit a, mək *Seteni ara ahəliaba pakama nana ana tay a hʉya. \v 16 Mis ndahaŋ day tə̀bu, nday akaɗa pəlaɗ ya ti hilfi ga zlam àdəgaki ni : tìcia pakama ge Melefit na ti təgəskabu àna məmərani hʉya. \v 17 Ay pakama nani àhuriviyu ana tay a məɓəruv vu do, akaɗa ge sliri ya ti tòru a haɗ vu do ni ; təgəskabu ti ga hayaŋani. Tamal zlam zləzlaɗani àdia ahàr ana tay a, ahkay do ni mis təgri daliya ana tay azuhva pakama ge Melefit ni ti təmbrəŋ hʉya, tə̀gəskabu va do. \v 18 Mis ndahaŋ tə̀bu, nday akaɗa hilfi ga zlam ya ti àdiyu a huɗ ga adak vu ni : tìcia pakama ge Melefit a ti təgəskabu. \v 19 Ay majalay ahàr ga duniya ariva ana tay a, elimeni agosay tay, zlam gərgərani ndahaŋ egi eri ana tay daya. Zlam nday nani ɗek teŋgecekabu zlam akaɗa ga adak ni. Nahkay ti pakama ya ndam nday nani tìci ni àzaya araŋa do. \v 20 Mis ndahaŋ ti ni tici pakama ge Melefit ; tìci ti təgəskabu. Nday akaɗa haɗ sulumani ya hilfi ga zlam àdəgaki ni, nahkay təbi bəza. Bəlaŋ gani abi bəza kru kru mahkər, bəlaŋ gani keti bəza kru kru muku, nahaŋ ni bəza diŋ ni. » \s1 Ma gozogul àki ke ceŋgel akaba darama \r (Lʉk 8.16-18) \p \v 21 Yezu nakəŋ àhi ana tay keti : « Maslaŋa àbu ahəmbaki dagəla ke ceŋgel mibefteni, ahkay do ni afiyu ceŋgel ni a zuh slalah vu aw ? Aha ! Afəkaɗ ka məlaŋ zaŋani do aw ! \v 22 Nəɗəm nahkay ti aɗaba zlam ya ti maŋgahani ni ɗek emipivu, zlam ya ti maɗafani faŋ do ni ɗek emicivu daya. \v 23 Tamal slimi tə̀fəŋ kè kʉli ge mici zlam nahəma, cʉm ! » \p \v 24 Àhi ana tay keti : « Bumi slimi ana pakama ya ti kicʉm ni. Darama ya lekʉlʉm kəgurumi zlam ana mis ndahaŋ àna naŋ ni ti Melefit day aməguri zlam ana kʉli àna naŋ, mək aməgurikiviyu ana kʉli àkivu. \v 25 Aɗaba maslaŋa ya ti zlam gayaŋ àbu ni ti atəvikivu. Ay maslaŋa ya ti zlam gayaŋ àbi nahəma, ku ere ye ti àfəŋ ni day atəzafəŋa. » \s1 Ma gozogul àki ke hilfi ga zlam ya afətaya ni \p \v 26 Yezu àhi ana tay keti : « *Məgur ge Melefit ti azavu akaɗa ga bay ya ti abəhaɗ hilfi ga zlam ni. \v 27 Ku tamal bay nani enji ɗʉwir, ku tamal èpiɗekva, məlavaɗ akaba məlafat gani nəŋgu ni, hilfi ga zlam ni afət, aɗək : ahəmamam afət, aɗək ni ti naŋ àsər do. \v 28 Haɗ ni agray zlam zlam gayaŋ : zlam ni afətkiaya, mək abay ahàr. Àra àba ahàr a ti abi bəza kay. \v 29 Ka ya ti zlam ni àndəha nahəma, bay nani azay məvəɗ gayaŋ, aɗaba sarta ga mabazani ènjia. » \s1 Ma gozogul àki ke hilfi ga zlam gʉziteni \r (Meciyʉ 13.31-32, 34 ; Lʉk 13.18-19) \p \v 30 Àɗəm keti : « Məzum *Məgur ge Melefit ti àzavu akaba mam ? Mara maɗafaba àna ma *gozogul weley ? \v 31 Cʉm day, Məgur ge Melefit ni ti àzavu akaba wur ge hilfi ga zlam gʉziteni, gʉziteni e kiɗiŋ ga bəza ge hilfi ndahaŋ ya a duniya bu ni ɗek. \v 32 Tìzligia ti aɗək, àtam zlam ya ti tizligi e dini bu ni ɗek àna gəɗakani. Aɓal ahar gəɗákani, eɗiɗiŋ tagraviyu lala gatay a huɗ gani vu tata ; tanjəhaɗ e zʉhweri gani bu. » \p \v 33 Yezu àcahi ma ge Melefit ana mis àna ma *gozogul kay akaɗa nday hini. Àhi ma ana tay ti ya tisliki miceni tata ni. \v 34 Ma gayaŋ ya àhi ana tay àna ma *gozogul do ni ti àbi, ay ka ya ti naŋ àbu akaba ndam maɗəbay naŋ ni ka ahàr gatay ni ti àɗəfiaba ana tay a ɗek lala. \s1 Yezu azlacaki ka aməɗ \r (Meciyʉ 8.23-27 ; Lʉk 8.22-25) \p \v 35 Məlakarawa gani ti Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni : « Tokumum mədəgum gwar ke ledi ga dəluv ni. » \v 36 Nahkay nday nakəŋ tàsləkaba e kiɗiŋ ge mis dal-dalani ni ba, tə̀hurkiviyu ka Yezu a *slalah ga yam vu, tàzay naŋ àna naŋ. *Slalah ga yam ndahaŋ tə̀bu kà gəvay gani gayaŋ ya tàzay naŋ àna naŋ ni. \v 37 Nday tə̀bu təzoru naŋ ti aməɗ gəɗakani àkəzlabiyu ka ahàr ga yam ni, mək yam ni àjaɓasliyu a slalah ga yam ni vu, awayay arəhvù wuɗak.\fig Aməɗ adaɗay slalah ga yam|src="lb00213c.tif" size="col" ref="4.37" \fig* \v 38 Ka ya ti aməɗ ni naŋ àbu akəzlay nahəma, Yezu naŋ àvu e ɗʉwir bu gwar ke meteliŋ ga slalah ga yam ni, àfəki ahàr ka zlam kuɗ-kuɗani. Naŋ e ɗʉwir bu ni ti nday nakəŋ tèpiɗek naŋ, tə̀hi : « Mʉsi ! Leli ɗek miji ti ahəluk ahàr do aw ? » \v 39 Naŋ nakəŋ àra èpiɗekva ti àzlacaki ka aməɗ ni ɓəra, àhi ana yam ni : « Lakakaba ! Kàdaɗay va ba ! » Eslini aməɗ ni àmbrəŋ makəzlani hʉya, yam ni ègia ɗegika. \v 40 Aməɗ ni àra àmbrəŋa makəzlana ti Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni : « Aŋgwaz awər kʉli ti kamam ? Kekileŋa kə̀fumku ahàr ndo aw ? » \v 41 Ere ye ti Yezu àgray ni àsia aŋgwaz ana tay a dal-dal, nahkay tə̀zlapay e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm ahkado : « Naŋ hini ti way ? Aməɗ akaba yam day ticiiki slimi ni ! » \c 5 \s1 Yezu agariaba seteni kay ana maslaŋa nahaŋ a \r (Meciyʉ 8.28-34 ; Lʉk 8.26-39) \p \v 1 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tòru ke ledi ga dəluv ka haɗ ga ndam Zerasa. \v 2 Àra àhəraya a *slalah ga yam ni ba ni ti zal nahaŋ seteni agray naŋ àhəraya e kiɗiŋ ge mindiviŋ ba, àŋgwivabiyu a ma vu hʉya. \v 3 Zal nani ti anjəhaɗ kè mindiviŋ, mis tàmətaɓfəŋa, ku àna jejirɓi day tìsliki məwəl naŋ va do. \v 4 Ahaslani tə̀wəla naŋ àna jejirɓi a akaba tə̀biviya sisel a asak va sak kay nəŋgu ni, èheɓkaba ɗek. Njəɗa gayaŋ àtama ge mis ya ti təgəs naŋ na. \v 5 Nahkay ti məlavaɗ akaba məlafat naŋ àbu anjəhaɗ kà məlaŋ ge mindiviŋ, a həma bu ; azlah, esliŋkaba vu gayaŋ àna akur a. \v 6 Àra èpibiya Yezu a driŋ ti àzəbiyu asak ; àra ènjia ti àbəhaɗi mirdim grik, meleher ndiɓ ana haɗ. \v 7 Àdiki ana zlahay, àhi ahkado : « Nak Yezu Wur ge Melefit naŋ agavəla driŋ ti kaɗəbafua mam ? Nahəŋgalay kur kam-kam àna slimi ge Melefit, kə̀gru daliya ba ti ! » \v 8 Àɗəm nahkay ti aɗaba Yezu àhi : « Nak seteni, həraya a maslaŋa hini ba » palam. \v 9 Yezu èhindifiŋa ma, àhi : « Slimi gayak way ? » Àhəŋgrifəŋ : « Slimi goro Gaslka, aɗaba leli kay dal-dal. » \v 10 Àhəŋgalay Yezu dal-dal, àhi : « Kam-kam, kə̀garaba leli ka haɗ hina ba ti ! » \p \v 11 Eslini ti mədrə́s tə̀bu kay ka ahar bəlaŋ, təzum zlam kà gəvay ga həma. \v 12 Nahkay seteni ni tìhindifiŋa ma kà Yezu a, tə̀hi ahkado : « Vi divi gani ana leli, ti mə̂rəkivoru ka mədrə́s nday tegʉni, ga moru məhuriviyani ana tay ti. » \v 13 Yezu nakəŋ àvi divi gani ana tay. Nahkay seteni ni tə̀mbrəŋ zal nakəŋ, tòru tə̀cəlivù a ahàr vu ana mədrə́s ni, mək mədrə́s ni tə̀dəgiki ana hwa gʉdik. Tàcuhworu, tòru tə̀dəguyu a dəluv ni vu cizliv cizliv. Tagray dəbu cʉ, ɗek tìzia kəɗap. \p \v 14 Eslini nday ya ti tajəgay mədrə́s ni day tə̀dəgiki ana hwa tiɗizl bilegeni. Tòru a huɗ ga kəsa vu akaba gili gani, tàra tə̀hibiyu ma gani ana mis. Mis ga kəsa ni tàra ga mamənjaya ere ye ti àgravu na. \v 15 Tàra tə̀rəkia ka Yezu a ti tìpi bay ya ti seteni Gaslka àsləkiaba a ahàr ba ni naŋ lala, manjəhaɗani digʉsa akaba azana məbakabani, ègia sulumana. Tàra tìpia naŋ a ti aŋgwaz àdəgakia ka tay a silim. \v 16 Eslini nday ya ti tìpia ere gani nana ni ti tàŋgəhaɗi ma gani ana ndam ga kəsa ni. Tàŋgəhaɗ ere ye ti àgrakivu ke seteni ni akaba ere ye ti àgrakivu ka mədrə́s ni. \v 17 Tàra tàŋgəhaɗa ti mis ye eslini ni tə̀njəki ka mahəŋgalay Yezu, tə̀hi : « Sləkaba ka haɗ geli a. » \p \v 18 Ka ya ti Yezu acəliyu a slalah ga yam ni vu nahəma, zal ya ti seteni àsləkiaba ni àhəŋgalay naŋ, àhi ahkado : « Naɗəbay kur bilegeni ti. » \v 19 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Aha, ru a magam, kâŋgəhaɗi ere ye ti àgrakukvu ni ɗek ana ndam gayak. Hi ana tay kə̀sia cicihi ana Bay gayak gəɗakana, hi ere ye ti àgruk ni ɗek ana tay. » \v 20 Nahkay ti zal nakəŋ àsləka, òru a kəsa ga haɗ ni vu ɗek ; təzalay haɗ gani nani *Kəsa Kru. Eslini àŋgəhaɗoru ere ye ti Yezu àgri ni ɗek. Mis ni tàra tìcia ma gana ti àgria ejep ana tay a ɗek. \s1 Yezu ahəŋgaraba wal nahaŋ akaba wur dahalay a \r (Meciyʉ 9.18-26 ; Lʉk 8.40-56) \p \v 21 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tàsləka àna slalah ga yam na. Tòru tìnjʉa gwar ke ledi ga dəluv na ti tàhəraya a slalah ga yam ni ba. Ka ya ti Yezu naŋ àbu ka dəŋ-dəŋ ga dəluv ni ti mis dal-dal tàra tèveliŋi ahàr. \v 22 Eslini maslaŋa nahaŋ təzalay naŋ Zayros àra ; naŋ gəɗakani ga ahay ga *mahəŋgalavù Melefit. Àra èpia Yezu nakəŋ a ti àrəkioru, àbəhaɗ mirdim kè meleher gayaŋ, ahàr ndiɓa ana haɗ. \v 23 Àhəŋgalay naŋ kay, àhi ahkado : « Kam-kam, wur goro dahalayani naŋ àbiyu amət ti, nihindi kur ti kâra kə̂bəki *ahar, ti mâŋgaba, àmət ba ti. » \v 24 Nahkay Yezu nakəŋ òru. Mis dal-dalani ni tèveliŋia ahàr a, tə̀bu taɗəboru naŋ dəɓəsia. \p \v 25 Eslini wal nahaŋ àbu, mimiz asləkafəŋa agray vi kru mahar cʉ. \v 26 Naŋ àbu acakay daliya àna naŋ dal-dal, àɗəbakaba ndam doktar a ɗek, ègwejelekaba zlam gayaŋ a ɗek, ŋgulum gani day àbi, asagaki asagaki do sawaŋ. \v 27 Wal nakəŋ àra ècia pakama ya ti tə̀bu təzlapaki ka Yezu na ti òru gwar kələŋ e kiɗiŋ ge mis dal-dalani ni vu, ènjifiŋ kà azana ga Yezu nakəŋ. \v 28 Àgray nahkay ti aɗaba àhi ana ahàr : « Tamal ti nìnjifiŋa kà azana gayaŋ na day, naŋgaba. » \v 29 Eslini mimiz gayaŋ ya ti asləkafəŋa ni àmbrəŋa naŋ a hʉya. Wal nakəŋ àsər araŋa àbi awər naŋ va bi, ègia njalaŋ-njalaŋana. \v 30 Ka ya ti wal ni àŋgaba nahəma, Yezu àsər hʉya njəɗa gayaŋ àhəŋgaraba maslaŋa. Àra àsərkia nahəma, àmbatvakivu ke mis dal-dalani ni, àhi ana tay ahkado : « Way ènjifiŋ kà azana goro ni way ? » \v 31 Ndam maɗəbay naŋ ni tə̀hi ahkado : « Ŋgakaday akaba mis damkulkulani ni ti kəsərkaba ahəmamam ti way ènjifʉk way ni ? » \v 32 Ay Yezu nakəŋ naŋ àbu eheliŋ eri gwar kà gəvay gayaŋ, awayay epi maslaŋa ya ti ènjifiŋ ni. \v 33 Eslini wal nakəŋ aŋgwaz awər naŋ, naŋ àbu agəgər slaɓ-slaɓ. Naŋ àbu agəgər nahkay ti àrəkia ka Yezu nakəŋ a, àbəhaɗi mirdim meleher ndiɓ ana haɗ, aɗaba àsərkia ke ere ye ti àgrakivu na ; àhiaba jiri gana ɗek. \v 34 Eslini Yezu nakəŋ àhi ahkado : « Wur goro ni, Melefit àhəŋga kur a aɗaba kə̀fəkua ahàr a palam. Sləka, ru àna sulumani ; arməwər gayak ni àŋgukukvu ɗay-ɗay va ba. » \p \v 35 Ka ya ti Yezu naŋ àbu azlapay nahkay nahəma, mis ndahaŋ tìnjia, tàsləkabiya afa ga gəɗakani ga ahay ga mahəŋgalavù Melefit na, tàra tə̀hi ahkado : « Wur gayak nakəŋ èndeverva. Kekileŋa kiwisiri ahàr ana mʉsi ti kamam ? » \v 36 Ay Yezu àbi slimi ana ma gatay ni ndo, àhi ana gəɗakani ga ahay ga mahəŋgalavù Melefit ni ahkado : « Aŋgwaz àwər kur ba, fəku ahàr ciliŋ. » \v 37 Eslini Yezu àcafəŋa mis ndahaŋ na ɗek ga maɗəboru naŋ a ; àɗəm si ata Piyer, Zek, Zeŋ wur ga məŋ ge Zek ni tâɗəboru naŋ ciliŋ. \v 38 Tòru a magam afa ga bay ga ahay ga mahəŋgalavù Melefit ni. Tòru tìnjʉa ti tə̀di ahàr ana mis kay titʉwi, təzlah, tagray delʉlʉ. Yezu àra èpia tay a ti \v 39 àhuriyu, àhi ana tay ahkado : « Kazlahum mam ? Kitʉwʉm mam ? Wur ni àmət ndo, naŋ àbu enji ɗʉwir timey. » \v 40 Àra àhia pakama ana tay a nahkay ti tèyefiŋ. Eslini Yezu nakəŋ àgaraya mis ya titʉwi na ɗek e mite va, àzay bəŋ ga wur ni, məŋ ga wur ni akaba ndam ya ti tàɗəbabiyu naŋ ni ciliŋ, mək tə̀huriyu ka məlaŋ ya ti tàfəkaɗ wur ni. \v 41 Tàra tə̀huriya ti Yezu nakəŋ àzay ahar ga wur ni, àhi ahkado : « Talita kumi. » Awayay aɗəmvaba « Wur dahalay, nəhuk, cikaba. » \v 42 Nahkay ti wur nakəŋ ècikaba hʉya, naŋ àbu asawaɗay. Wur nani ti vi gayaŋ kru mahar cʉ. Àra àŋgaba ti nday ya a ahay bu ni àgria ejep ana tay a kay. \v 43 Eslini Yezu àləgi ana tay kay, àɗəm : « Ere ye ti nàgray ni ti maslaŋa èci ba. » Mək àhi ana ata bəŋani : « Vumi zlam məzumani. » \c 6 \s1 Ndam Nazaret tə̀fəki ahàr ka Yezu do \r (Meciyʉ 13.53-58 ; Lʉk 4.16-30) \p \v 1 Yezu àra àsləka kà məlaŋ nana, òru a kəsa gayaŋ vu, ka məlaŋ ya ti àɗək ni. Tòru akaba ndam maɗəbay naŋ ni ɗek. \v 2 Eslini vaɗ *məpəsabana ènjia nahəma, òru a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit ni vu, àcahi ma ge Melefit ana mis. Mis ya təbi slimi ni vir-vir. Tàra tìcia ma gayaŋ ya àcahi ana tay na ti àgria ejep ana tay a dal-dal. Tə̀ɗəm ahkado : « Àŋgət ma gani hini eley ? Məsər zlam weley hini weley ? Way àvi njəɗa ga magray ere ye ti ɗay-ɗay mis tìpi ndo ni way ? \fig Yezu acahi zlam ana mis a ahay ga mahəŋgalavù Melefit bu |src="Jesus_in_the_Synagogue(ed).tif" size="col" copy="Barbara Alber" ref="6.2" \fig* \v 3 Naŋ bay madar zlam, wur ga Mari ni do waw ? Bəza ga məŋani ata Zek, Zoze, Zʉd, Simu ni do waw ? Bəza ga məŋani walani nday tə̀bu akaba leli ahalay ni do waw ? » Azuhva nani ti mis nday nani tàwayay məfəki ahàr ka Yezu ndo. \v 4 Eslini Yezu àɗəm : « Bay məhəŋgri *pakama ge Melefit ana mis ni ti tàwayay naŋ a kəsa gayaŋ bu do. Ata bəŋani akaba ndam ga huɗ ahay gayaŋ day tàwayay naŋ do, si a kəsa ndahaŋ bu kwa ti mis ndahaŋ tawayay naŋ. » \v 5 Ka məlaŋ gani nani ti Yezu èsliki magray zlam ndahaŋ ya ti mis tìpi ɗay-ɗay ndo ni ndo hʉya, si àbəki *ahar ke mis ndahaŋ ɓal, àhəŋgaraba tay a ciliŋ. \v 6 Nahkay ndam ga kəsa gayaŋ ni tə̀fəki ahàr ndo. Gatay ya ti tə̀fəki ahàr ndo ni ti àgria ejep a, mək naŋ nakəŋ àsləka, àsawaɗoru a kəsa ndahaŋ vu kà gəvay ga kəsa gayaŋ ni, àcahi zlam ana mis. \s1 Yezu aslər ndam asak gayaŋ kru mahar cʉ \r (Meciyʉ 10.5-15 ; Lʉk 9.1-6) \p \v 7 Eslini Yezu nakəŋ àzalay ndam gayaŋ kru mahar cʉeni ni, ànjəki ka məsləroru tay cʉ cʉ. Wuɗaka tàsləka ti àvia njəɗa ana tay a ga magariaba seteni ana mis a, \v 8 àhi ana tay ahkado : « Kədəgum nihi nahəma, kə̀zum zlam a ahar vu ba, ku zlam məzumani, ku mbolu, ku siŋgu day kə̀həlum e zlembi vu ba. Zum aday a ahar vu, \v 9 bumvu kimaka a asak vu ciliŋ. Kə̀bumkabu endʉwi cʉ cʉ ba daya. » \p \v 10 Àhi ana tay keti : « Ka ya ti akəhurumiya a ahay va afa ge mis a nahəma, njəhaɗuma eslina ; kàmbatum ahay nahaŋ ba duk abivoru ana vaɗ gekʉli ya akəsləkuma ni. \v 11 Ay ka məlaŋ ya ti kədəgum ni, tamal ti tə̀gəskabu kʉli do, tàwayay miciki pakama gekʉli ni ana kʉli do nahəma, sləkuma eslina. Ka ya ti kəsləkuma ni ti təkumkaba haɗ ga kəsa gatay na kà asak gekʉli a. \f + \fr 6:11 \ft Mətukkaba haɗ ga kəsa kà asak a ti aɗafaki təmbərbu ndam ga kəsa ni, tàwayay tay va do.\f* Nahkay ti atəsərki ka magudar zlam gatay ni. » \v 12 Eslini nday nakəŋ tə̀həlvu hurum, tòru, tə̀hioru ma ge Melefit ana mis, tə̀ɗəm ahkado : « Ahàr àɗəm kâmbatumkaba majalay ahàr gekʉli a kwa. » \v 13 Tàgariaba seteni ana mis a kay daya ; tàgrakia amal ka ndam ga arməwər a kay, tàhəŋgaraba tay a. \s1 Takaɗ Zeŋ bay məbaray mis ni \r (Meciyʉ 14.1-12 ; Lʉk 9.7-9) \p \v 14 Nahkay mis tə̀bu təzlapaki ka Yezu gwar eley gwar eley do ɗek. Tə̀bu təzlapaki nahəma, bay *Erot ècia pakama gatay ya ti tə̀ɗəm na. Aɗaba mis ndahaŋ tə̀ɗəm Yezu ti naŋ Zeŋ bay məbaray mis ni, àməta mək àŋgaba e kisim ba. Tə̀ɗəm agray zlam magray ejep tata ti aɗaba àŋgaba e kisim ba. \v 15 Mis ndahaŋ ti ni tə̀ɗəm naŋ Eli bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit ni. Mis ndahaŋ keti tə̀ɗəm naŋ bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit akaɗa ga nday ya ti ahaslani ni. \v 16 Erot àra ècia pakama nana zla nahəma, àɗəm ahkado : « Naŋ ti Zeŋ bay məbaray mis ni. Nèkelkia ahàr a, nihi ti àŋgaba e kisim ba. » \p \v 17-18 Bay Erot àɗəm nahkay ti azuhva zlam ya àgravu ni. Zlam gani nihi : Erot àzafəŋa Erodiyat wal ge Filip a ; Filip ti wur ga məŋ ga Erot. Àra àza wal na ti Zeŋ bay məbaray mis ni àhi ahkado : « Kàzafəŋa wal kà wur ga muk a ti àwəsl. » Zeŋ àra àhia ma nahkay ti bay Erot nakəŋ àhi ana ndam gayaŋ tə̂gəs naŋ, tə̂wəl, tə̂fiyu a daŋgay vu, mək tàgray nahkay. \v 19 Erodiyat nakəŋ àra ècia ma ge Zeŋ na ti àwayay ti epi Zeŋ kè eri do simiteni, awayay akaɗ naŋ. Ay ti èsliki do, \v 20 aɗaba bay Erot agrafəŋa aŋgwaz kè Zeŋ a, àsəra Zeŋ ti mis jireni, àgudar zlam do. Nahkay Erot awayay ti maslaŋa àgri araŋa ba. Awayay məbi slimi ana pakama ge Zeŋ ya ti àɗəm ni ; àra ècia ti ahəli ahàr sawaŋ. \p \v 21 A vaɗ nahaŋ Erodiyat nakəŋ àŋgətfəŋa eviɗ a. Ka fat nani Erot àgray wuməri ge miwivu gayaŋ ; àzalakabu ndam ga ŋgumna gəɗákani, gəɗákani ga ndam slewja gayaŋ akaba ndam ge elimeni ga haɗ *Gelili ni. \v 22 Ka ya ti nday tə̀bu təzum zlam nahəma, wur ga Erodiyat dahalayani àhurkiviyu ka tay, mək àhəɓay kè meleher gatay. Àhəɓay nahkay ti, həɓay gayaŋ ni ègia eri ana bay Erot a, ègia eri ana mis ya ti àzalakabu tay na daya. Ègia eri ana tay a nahkay ti bay ni àhi ana wur dahalay ni : « Hindifua ere ye ti nak kawayay na ti nəvuk. » \v 23 Àmbaɗi dək, àhi ahkado : « Ere ye ti kihindifua ni, ku tamal kawayay telma ga haɗ ya nəgur ni day nəŋgu ni, nəvuk. » \v 24 Eslini wur dahalay ni àhəraya, àrəkioru ka məŋani Erodiyat, àhi ahkado : « Nihindifiŋa mam ? » Məŋani nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Ru kə̂hi nahəma : “Nawayay ahàr ge Zeŋ bay məbaray mis ni.” » \v 25 Nahkay wur dahalay ni àcuhwakibiyu ka bay nakəŋ, àhi ahkado : « Nawayay ti kə̂vu ahàr ge Zeŋ bay məbaray mis ni nihi hʉya, tə̂fukibiya ka paranti a ! » \v 26 Bay ni àra ècia pakama ga wur na ti àhəlia ahàr a. Akaba nani ɗek, àwayay mekeli ere ye ti èhindiliŋ ni do, aɗaba àmbaɗia ana wur na kè meleher ge mis na. \v 27 Nahkay àslər bəlaŋ ga ndam slewja gayaŋ ni hʉya ti môru mêkelkibiya ahàr ge Zeŋ nakəŋ a. Eslini zal slewja ni òru a ahay ga daŋgay ni vu, èkelkibiya ahàr na, \v 28 àzibiyu ka paranti, àvi ana wur dahalay ni. Wur dahalay ni mək àzikaboru ana məŋani. \v 29 Ndam maɗəbay Zeŋ ni tàra tìcia ma gana ti tòru tàzay kisim gani, tə̀fiyu e mindiviŋ vu. \s1 Yezu avi zlam məzumani ana mis dəbu zlam \r (Meciyʉ 14.13-21 ; Lʉk 9.10-17 ; Zeŋ 6.1-14) \p \v 30 A vaɗ nahaŋ ndam *asak ga Yezu ni tàsləkabiya ka məlaŋ ya ti Yezu àsləroru tay na. Tàra tàsləkabiya ti tàŋgəhaɗiaba ere ye ti tàgrabiyu na, akaba ere ye ti tə̀cahibiyu ana mis na ɗek. \v 31 Ka ya ti nday tə̀bu eslini ni ti mis ya ti tərəkia ka tay a ni akaba ya ti tasləka ni dal-dal àsaɓay ; nahkay Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni zlam məzumani tekeɗi tə̀ŋgətfəŋ ahar ndo. Eslini Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni : « Dəguma mədəgum a huɗ gili vu, ti kə̂pəsumaba gʉzit, do ni ti ahəmamam. » \v 32 Nahkay tə̀cəliyu a *slalah ga yam vu, tə̀bu tasləka takoru a huɗ gili ni vu ti \v 33 mis dal-dalani ni tìpia tay a, tə̀sərikia zuh ana tay a, mək mis ga kəsa ga haɗ ni ɗek tàcuhworu àna asak ka məlaŋ ya ti nday takoru ni. Wuɗaka Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tìnjiyu ti mis ni tàŋgasva eslina àndava. \p \v 34 Ka ya ti Yezu àhəraya a slalah ga yam ni ba nahəma, èpi ti mis ni eslini vir-vir. Naŋ nakəŋ mis ni tə̀sia cicihi a, aɗaba èpi tay ti àhi ana ahàr nday akaɗa ga təmbəmbak ya ti bay majəgay tay àbi ni. Nahkay ti èzliri ana macahi zlam ana tay kay. \v 35 Àra àpəskia kay ti ndam maɗəbay naŋ ni tə̀rəkia, tə̀hi ahkado : « Leli hi ti a huɗ gili bu, sarta day àbi va bi. \v 36 Hi ana mis ni tâsləka, tôru a kəsa gərgərani ni vu ahkay do ni tôru a ahay ge mis ye e gili ni vu, tâɗəboru zlam məzumani. » \v 37 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Lekʉlʉm lekʉlʉmeni vumi zlam məzumani ana tay. » Nday nakəŋ tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi ahkado : « Kawayay ti môru mə̂səkumibiyu *dipeŋ ana mis dambas-dambasani ni ti tə̂zum aw ? Siŋgu gani agray jik diŋ diŋ cʉ emiteni ti àsaɓay do waw ? » \v 38 Eslini Yezu àhi ana tay : « Ŋgakaday, dipeŋ àfəŋ kè kʉli ti ehimey ? Dəgum, kəmənjumiyu day. » Nday nakəŋ tə̀mənjiyu. Tàra tə̀mənjiya ti tə̀hi ahkado : « Dipeŋ àbu nday zlam tàkivu kilif cʉ ciliŋ. » \v 39 Yezu àhi ana tay : « Humi ana mis ni ti têdevu tânjəhaɗa njəlukluk ke kʉzir míɗeni hina. » \v 40 Nahkay ti tànjəhaɗkabá njəlukluk : mis diŋ diŋ, ndahaŋ ti ni kru kru zlam kru kru zlam. \v 41 Eslini Yezu nakəŋ àhəl dipeŋ zlamani ni tàkivu kilif cʉeni ni, àmənjoru e melefit vu, àgri sʉsi ana Melefit. Àra àgria sʉsi a ti èsekaba dipeŋ na, mək àbi ana ndam maɗəbay naŋ ni ti tîdi ana mis ni ɗek. Èdikivu kilif cʉeni ni ana tay ɗek daya. \v 42 Mis nakəŋ ɗek tə̀zum, tə̀zum, tə̀rəhkaba. \v 43 Kələŋ gani tə̀cakalakabu məgəjəni ge dipeŋ ni akaba ge kilif ni, tə̀rəhvù hətək kru mahar cʉ àna naŋ. \v 44 Mis zawalani ya ti tə̀zum zlam eslini ni ti agray dəbu zlam. \s1 Yezu asawaɗaki ka ahàr ga yam \r (Meciyʉ 14.22-33 ; Zeŋ 6.15-21) \p \v 45 Ka gani nani ti Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni tə̂cəliyu a *slalah ga yam vu, tôru kama gayaŋ hayaŋ ke ledi ga dəluv ni gwar a Beceyda, day kwa ti naŋ naŋani aməhi ana mis ni ti têdevu, tâsləka. \v 46 Tàra tèdeva akaba mis na ti Yezu nakəŋ àcəloru a həma vu ga mahəŋgalay Melefit. \v 47 Məlaŋ àra èɗiza ti ndam *maɗəbay Yezu ni nday tə̀bu ka ahàr gatay a slalah ga yam ni bu e kiɗiŋ ga dəluv ni bu. Yezu ti ni naŋ ka dəŋ-dəŋ naŋ bəlaŋ. \v 48 Àmənjoru ti ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu tagaroru slalah ga yam ni ga njəɗa, təcakoru daliya àsaɓay aɗaba aməɗ àbu ahəŋgarbiyu tay kələŋ. Dʉ gwendeli-gwendeli ti naŋ nakəŋ àrəkioru ka tay, asawaɗakioru ka ahàr ga yam ni njuwaŋ-njuwaŋ. Awayay asafəŋa divi kà tay a wuɗak. \v 49 Nday nakəŋ tàra tìpia naŋ a, naŋ àbu asawaɗaki ka ahàr ga yam nahkay ti, tə̀ɗəm maslaŋa àmbavakiva ka tay a, tə̀dəgi ana zlahay. \v 50 Nday ɗek tìpia naŋ a ti tàgra aŋgwaz a àsaɓay. Ay naŋ nakəŋ àhi ma ana tay hʉya, àɗəm : « Zum njəɗa, nu timey. Aŋgwaz àwər kʉli ba. » \v 51 Eslini àhurkiviyu ka tay a slalah ga yam ni vu. Àra àhurkiviya ka tay a ti aməɗ ni day àmbrəŋ makəzlani hʉya. Ere ye ti àgravu ni ɗek ti àgria ejep ana ndam maɗəbay naŋ na dal-dal. \v 52 Zlam ga Yezu ya àgray àna *dipeŋ ni aɗafaki njəɗa gayaŋ gəɗakani, ay ndam maɗəbay naŋ ni tə̀sər do ; majalay ahàr gatay àhəciyu. \s1 Yezu ahəŋgaraba mis ka haɗ Zenizaret a \r (Meciyʉ 14.34-36) \p \v 53 Ka ya ti tàsləka tə̀həra dəluv na àndava ni ti, nday ka dəŋ-dəŋ ka haɗ Zenizaret. \v 54 Eslini tàhəraya a *slalah ga yam ni ba. Tàra tàhəraya ti mis ga haɗ nani tə̀səra Yezu a hʉya. \v 55 Tàra tə̀səra naŋ a ti tàcuhworu a kəsa ga haɗ ni vu ɗek, tə̀həlibiyu ndam ga arməwər ka slalah ka məlaŋ ya tə̀ɗəm naŋ naŋ àvu ni. \v 56 Ka məlaŋ ya ti Yezu ènjʉa ni lu, ku e gili, ku a kəsa ciɓ-ciɓeni bu, ku a kəsa gəɗákani bu ni ti mis təhəlibiyu ndam ga arməwər, tabəhaɗi e mite bu. Təgri kam-kam ti mis nday nani ya tèɓesey do ni tînjifiŋ kà ma ga azana gayaŋ ni ciliŋ. Nday ya ti tìnjifiŋa ni ɗek tàŋgaba. \c 7 \s1 Ma ga ndam ya ahaslani ya təcahi ana mis ni \r (Meciyʉ 15.1-9) \p \v 1 A vaɗ nahaŋ mis ndahaŋ e kiɗiŋ ga ndam *məsər Wakita ge Melefit ni bu tìcikbiyu a Zerʉzalem. Tàra tìnjia ti tə̀cakalafəŋvu kà Yezu akaba ndam *Feriziyeŋ. \v 2 Eslini tìpi ndam *maɗəbay Yezu ndahaŋ ni ɓal, təzum zlam ti tàbarakaba ahar àna divi gana day do. Tàra tìpia nahkay ti tə̀ɗəm : « Tə̀zum zlam ahar gatay ni *njəlata do. » \v 3 Tə̀ɗəm nahkay ti aɗaba ndam *Zʉde ɗek, ahar gəɗakani nday Feriziyeŋ ni, təzum zlam wuɗaka nahəma, tabarakaba ahar àna divi gana day. Tagray nahkay ti aɗaba tə̀gəskabá divi ga ndam gəɗákani gatay ya ahaslani na. \v 4 Ku tamal tàsləkabiya a gosku ba nəŋgu ni, tìnjia a magam a ti wuɗaka təzum zlam ti tabaray àna divi gani day. Zlam ndahaŋ kay ya təgəskabu ni tə̀bu tagray gərgəri : ku hijiyem gatay day tabarafəŋa lala, ku mandaray nəŋgu ni, ku misek ga ara gatay day tabarafəŋa àna divi gana akaɗa ga ndam gəɗákani gatay ya tàgray ahaslani ni. \p \v 5 Nahkay ndam Feriziyeŋ akaba ndam məsər Wakita ge Melefit nakəŋ tìhindi Yezu, tə̀hi ahkado : « Ndam maɗəbay kur ni tə̀gəskabu magray zlam akaɗa ga ata bəŋ geli ya ahaslani tə̀ɗəfiki ana leli ni do, tə̀zum zlam àna ahar njəlatani do ni ti kamam ? » \v 6 Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay : « Lekʉlʉm kawayum ti mis tə̂ɗəm lekʉlʉm ndam jireni, ay ti lekʉlʉm ndam jireni do ! Melefit àɗəma ma sulumana a wakita ga bay mahəŋgaray pakama gayaŋ Izayi ni ba. Pakama gayaŋ ya ti àɗəm ni, àɗəmki ti ke kʉli. Àɗəm ahkado : \q1 “Mis hini tazləbay nu àna ma ciliŋ, tə̀jalaku ahàr do simiteni. \q1 \v 7 Tazləbay nu ti masakani, aɗaba zlam gatay ya təcahay ni ti \q1 ka mawayay ge mis ciliŋ, do ni ti ka mawayay goro do.” \f + \fr 7:7 \ft Izayi 29.13.\f* » \p \v 8 Yezu àhi ana tay keti : « Lekʉlʉm ti kəmbrəŋum Divi ge Melefit ya àbu məbəkiani a Wakita gayaŋ bu ni, kəgəsumkabu ma ge mis ya ahaslani ya tə̀cahi ana kʉli ni sawaŋ. » \v 9 Àhi ana tay keti : « Àɓəlay ! Kə̀mbrəŋuma *Divi ge Melefit na, aɗaba kawayum məbi slimi ana manjəhaɗ ga ndam gekʉli ya ahaslani ni zla do waw ! \v 10 Bay Melefit àɗəm a wakita ge Mʉwiz ya àbəki ni bu : “Ŋgwioru a haɗ ana ata buk ata muk.” \f + \fr 7:10 \ft Mahərana 20.12 ; Mimbiki 5.16.\f* Àɗəm keti : “Bay ya ti endivi bəŋani ahkay do ni məŋani nahəma, tâkaɗa naŋ a.” \f + \fr 7:10 \ft Mahərana 21.17.\f* \v 11 Ay lekʉlʉm zla ti kəɗəmum ahkado : “Maslaŋa nahaŋ esliki məhiani ana bəŋani ahkay do ni ana məŋani : Ere ye ti akal nu nəjənaki kur àna naŋ ni ti korbaŋ : korbaŋ ti sədaga ge Melefit.” \v 12 Maslaŋa nani tamal àɗəma ma nahkay, mək àjənaki ata bəŋani ata məŋani va do ni ti, kə̀ɗəmum àɓəlay. \v 13 Lekʉlʉm kəgrum nahkay ni ti kə̀mbrəŋuma pakama ge Melefit nana pəsak. Kə̀mbrəŋuma ti kəfumviyu pakama gekʉli ya kacahum ni a məlaŋ gani vu huk. Kə̀bum kəgrum zlam ndahaŋ kay akaɗa nani daya. » \s1 Zlam ya ti tagray mis « njəlatani do » ni \p \v 14 Yezu àra àhia pakama ana tay a nahkay nahəma, àzalakabu mis kayani ni keti, àhi ana tay : « Lekʉlʉm ɗek bumi slimi ana pakama goro ya nəɗəm ni, ti kîcʉm lala. \v 15 Ere ye ti a dala bu, ahuriyu a huɗ ge mis vu ni ti agray naŋ “*njəlatani do” ni ti àbi. Si ere ye ti maslaŋa gani aɗəm àna ma gayaŋ ni day kwa ti agray naŋ “njəlatani do.” [ \v 16 Tamal slimi àfəŋ kè kʉli ge mici zlam nahəma, cʉm !] » \p \v 17 Kələŋ gani Yezu àhəɗakfəŋa kè mis dal-dalani na, cak òru àhuriyu a ahay vu. Eslini ndam maɗəbay naŋ ni tìhindifiŋa ma *gozogul gayaŋ ya àhi ana mis na. \v 18 Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm ahkado : « Lekʉlʉm day kə̀sərum zlam do waw ? Nəɗəm nahəma, ŋgay ere ye ti a dala bu, ahuriyu a huɗ ge mis vu, agudar naŋ akaba agray naŋ “njəlatani do” ni àbi ti kicʉm do waw ? \v 19 Aɗaba àhuriyu a məɓəruv gayaŋ vu do, ahuriyu ti a huɗ vu ciliŋ, mək tətəhiyu azay gani e dʉgzey vu. » Yezu àɗəm nahkay ti àɗəm zlam məzumani ɗek njəlata. \v 20 Àɗəm keti : « Ere ye ti ahəraya a məɓəruv ge mis ba ni ti, nani day kwa ti agudar naŋ, agray naŋ “njəlatani do.” \v 21 Aɗaba zlam magudarani ɗek ahəraya ti a məɓəruv ge mis ba : təjalaki ahàr ka zlam magudarani, tagray mesʉwehvu, tigi akal, tabazl mis, \v 22 tagray hala, zlam ge mis egi eri ana tay, tagray cuɗay, tagosay mis, tìci slimi do, tagray solu, təsivu ana mis, tiji zlabay, endisl àniviyu ana tay bi. \v 23 Zlam nday nani ɗek ti zlam magudarani, tahəraya a məɓəruv ge mis ba. Tàhəraya ti tagudar naŋ, tagray naŋ “njəlatani do.” » \s1 Wal nahaŋ naŋ wur Zʉde do afəki ahàr ka Yezu \r (Meciyʉ 15.21-28) \p \v 24 Yezu àsləkaba eslina, òru ka haɗ ga kəsa Tir. Òru ènjʉa ti àhuriyu a ahay vu afa ga maslaŋa nahaŋ, mək ànjəhaɗ eslini. Awayay ti mis tə̀sər məlaŋ gayaŋ ya naŋ naŋ àvu ni ba. Akaba nani ɗek mis tàra tə̀səra məlaŋ gana sawaŋ. \v 25-26 Nahkay ti wal nahaŋ àbu, naŋ wur Zʉde do, naŋ wur Fenisi ga haɗ Siri. Wur gayaŋ dahalayani àbu, seteni àniviyu. Wal nakəŋ àra ècia tə̀bu təzlapaki ka Yezu nahəma, àrəkia hʉya. Àra ènjia ti àbəhaɗi mirdim grik, meleher ndiɓ ana haɗ, àhi ana Yezu : « Kam-kam, gariaba seteni ana wur goro na ti. » \v 27 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ ana wal ni, àhi ahkado : « Mbrəŋ bəza tə̂zum zlam tə̂rəh, do ni ti təzafəŋa zlam məzumani ga bəza, tizligioru ana kərá ti àɓəlay do. » \v 28 Mək wal nakəŋ àɗəm : « Nahkay, bay goro. Ay ti pis-pis ga zlam məzumani ga bəza ya tadəgoru a huɗ ga məlaŋ məzumki zlam vu ni ti ku kərá day tapalaba, təzum timey. » \v 29 Yezu àra ècia ma ga wal na ti àhi : « Kə̀həŋgrufəŋ nahkay nahəma, seteni ni àsləkiaba ana wur gayak na àndava. Ru a magam. » \v 30 Nahkay wal nakəŋ àsləka. Òru ènjʉa a magam a ti àdi ahàr ana wur gayaŋ dahalayani ni mandəhaɗani ɓəlaha ka slalah. Seteni ni àsləkiaba eɗeɗiŋ a. \s1 Yezu ahəŋgaraba zal makwaya ya ti àɗəm ma lala koksah na \p \v 31 Yezu nakəŋ ka haɗ ga kəsa Tir na, òru a kəsa Sidoŋ vu. Àsləka eslina ti òru ka haɗ *Kəsa Kru, mək àŋga gwar ka dəluv Gelili a. \v 32 Àra ènjia eslina ti mis tə̀zibiyu zal makwaya nahaŋ, àsər mazlapani lala koksah. Tàra tìnjia àna naŋ a ti tàhəŋgalay Yezu, tə̀hi : « Kam-kam, fəki ahar gayak ka naŋ hini ti mâŋgaba, mîci slimi, mâzlapay lala ti. » \v 33 Nahkay ti Yezu nakəŋ àzaba naŋ a cak e kiɗiŋ ge mis dal-dalani ni ba. Ka ya ti nday tə̀bu ka ahàr gatay ni ti àbiviyu weleher e slimi vu cecʉeni. Àhəliaba weleher na ti ètifa esliɓ a, ènjiifiŋ kà arəɗ ; \v 34 mək àmənjoru e melefit vu, àsuf yah, àhi ana zal nakəŋ : « Efata. » Awayay aɗəmvaba : « Zləkvaba. » \v 35 Eslini slimi ga zal nakəŋ àzləkvaba, èci slimi lala hʉya. Arəɗ gayaŋ ni day ègigiri va do, azlapay lala. \v 36 Yezu àra àhəŋgaraba maslaŋa nana ti àhi ana tay : « Kə̀humi ere ye ti nàgray ni ana maslaŋa ba. » Ay ba Yezu àhi ana tay « Kə̀ɗəmum ba, » nday ti ni tìciiki do, ba tə̀ɗəmoru sək sawaŋ. \v 37 Nahkay ere ye ti àgray ni àgria ejep ana mis a dal-dal. Tə̀ɗəm ahkado : « Ere ye ti agray ni ɗek àɓəlay àsaɓay. Ahəŋgaraba ndam makwaya, tici slimi. Ahəŋgaraba ndam ya ti tə̀zlapay koksah na daya, təzlapay lala. » \c 8 \s1 Yezu avi zlam məzumani ana mis dəbu faɗ \r (Meciyʉ 15.32-39) \p \v 1 Ka gani nani nahəma, mis kay tə̀rəkia ka Yezu a keti. Nday tə̀bu eslini akaba naŋ ti zlam məzumani day àfəŋ kà tay bi. Eslini Yezu àzalay ndam maɗəbay naŋ ni, àhi ana tay ahkado : \v 2 « Mis nday hini təsu cicihi dal-dal, aɗaba vaɗ mahkər hi leli mə̀bu akaba tay, zlam məzumani day àfəŋ kà tay va bi. \v 3 Tamal nəhi ana tay “Sləkuma” mənjəɗ məvi zlam məzumani ana tay nahəma, njəɗa amələfəŋ kà tay ka ahàr divi ga masləkana bi, aɗaba mis ndahaŋ e kiɗiŋ gatay bu tàsləkabiya ka məlaŋ driŋena. » \v 4 Ndam maɗəbay naŋ ni tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi ahkado : « Leli ɗek ahalay a huɗ gili hini bu ni ti, təhəlibiyu *dipeŋ ana tay tərəh àna naŋ ɗek ti eley ? » \v 5 Eslini Yezu nakəŋ èhindifiŋa ma kà tay a, àhi ana tay ahkado : « Dipeŋ àfəŋ kè kʉli ehimey ? » Tə̀həŋgrifəŋ : « Àfəŋ kè leli adəskəla. » \p \v 6 Eslini àhi ana mis dal-dalani ni tânjəhaɗa a ga haɗ a. Tàra tànjəhaɗa ti àhəl dipeŋ adəskəlani ni, àgri sʉsi ana Melefit. Àra àgria sʉsi a ti èsekaba dipeŋ na, àbi ana ndam maɗəbay naŋ ni, àhi ana tay : « Dʉmi ana mis ni ɗek. » Nahkay ndam maɗəbay naŋ nakəŋ tìdi ana mis dal-dalani ni ɗek. \v 7 Kilif ciɓ-ciɓeni tə̀fəŋ kà tay gʉzit daya. Yezu àgraki sʉsi ke kilif ni, mək àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni : « Dʉmikivu ana tay. » \v 8 Mis nakəŋ ɗek tə̀zum, tə̀rəha àna naŋ a. Tə̀cakalaviyu məgəjəni ga zlam məzumani ni a hətək vu, tə̀rəhvù hətək adəskəla àna naŋ. \v 9 Mis ya tə̀zum zlam eslini ni ti agray mis dəbu faɗ. Kələŋ gani Yezu nakəŋ àhi ana mis ni tâsləka. \v 10 Mis ni tàra tàsləka ti Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tə̀cəliyu a *slalah ga yam vu hʉya, tòru ka haɗ Dalmanuta. \s1 Ndam Feriziyeŋ tə̀hi ana Yezu mâgraya zlam magray ejep a \r (Meciyʉ 16.1-4) \p \v 11 Yezu naŋ àbu eslini ti ndam *Feriziyeŋ ndahaŋ tə̀rəkia, tə̀bu tagray gejewi akaba naŋ. Tagrakabá gejewi a nahkay ti tawayay tatəkar naŋ ti mâgudar zlam, tə̀hi : « Griaya ere ye ti mìpi ɗay-ɗay ndo na ana leli a, ti mə̂sər ere ye ti kagray ni kagray ti àna njəɗa ge Melefit. » \v 12 Yezu nakəŋ àra ècia ma gatay na ti àdi ana njiɗey a gugum vu. Àhi ana tay : « Ndam ye e hini vu ni ti tihindi ere ye ti tìpi ɗay-ɗay ndo ni ti kamam ? Nəhi ana kʉli nahəma, ere ye ti tihindi ni ti Melefit aməgri ana ndam ye e hini vu ni do simiteni. » \v 13 Eslini àmbərbu tay ndəɓak, àcəliyu a *slalah ga yam ni vu, tàsləka akaba ndam maɗəbay naŋ na, tòru gwar ke ledi ga dəluv ni. \s1 Miwisiŋ ga ndam Feriziyeŋ akaba ga Erot \r (Meciyʉ 16.5-12) \p \v 14 Nday tə̀bu takoru àna *slalah ga yam ni ti ndam *maɗəbay Yezu nakəŋ tə̀həl *dipeŋ ndo, àgəjazlkia ahàr ka tay a. \v 15 Eslini ti Yezu àhi ana tay : « Bumvu slimi ana *miwisiŋ ga ndam *Feriziyeŋ ni akaba ga ndam ga bay *Erot ni. » \v 16 Nahkay tə̀zlapay e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm : « Àɗəm nahkay ti aɗaba dipeŋ àfəŋ kè leli bi palam. » \v 17 Yezu nakəŋ àra ècia pakama gatay na ti àhi ana tay : « Dipeŋ àfəŋ kè kʉli bi ni ti kəɗəmum kamam ? Kìcʉm ma goro ni do, kə̀sərum do kekileŋa waw ? Kàwayum micʉmeni do zla tək ahəmamam ? \v 18 Eri gekʉli ni ti kìpʉm divi àna naŋ do waw ? Slimi gekʉli ni day kìcʉm slimi àna naŋ do waw ? Ere ya nàgray ni ti kə̀sərumki va do waw ? \v 19 Ka ya ti nìsikaba dipeŋ zlamani ana mis dəbu zlamani na ti, məgəjəni gani ya kə̀həlumaba ni ti hətək mərəhvani ehimey ? » Tə̀həŋgrifəŋ : « Hətək mərəhvani kru mahar cʉ. » \v 20 Àɗəm keti : « Ka ya ti nìsikaba dipeŋ adəskəlani ana mis dəbu faɗani na ti, məgəjəni gani ya kə̀həlumaba ni ti hətək mərəhvani ehimey ? » Tə̀həŋgrifəŋ : « Hətək mərəhvani adəskəla. » \v 21 Àhi ana tay keti : « Kekileŋa kìcʉm do waw ? » \s1 Yezu ahəŋgaraba zal wuluf a \p \v 22 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tòru a Beceyda. Tòru tìnjʉa ti mis ndahaŋ tə̀zibiyu zal wuluf, mək tə̀gri kam-kam ana Yezu ti mînjifiŋ, ti zal nani mâŋgaba. \v 23 Nahkay Yezu nakəŋ àdafəŋa ahar kà zal nakəŋ a, tata àzoru naŋ cak àfəŋ kà kəsa. Tòru tìnjʉa eslina ti ètifikiyu esliɓ ke eri, mək àbiki ahar ke eri, èhindifiŋa ma, àhi : « Kə̀bu kipi divi aw ? » \v 24 Zal wuluf nakəŋ èzefteba ahàr a, àɗəm : « Nə̀bu nipi mis zʉ-zʉ kə̀ɗəm məŋgəhaf, ay ti nday tə̀bu təsawaɗay. » \v 25 Eslini Yezu nakəŋ àbiki ahar ke eri keti. Àra àbikia ahar na ti zal wuluf ni àhəlkaba eri a, àŋgaba, epi divi lala. \v 26 Yezu àhi : « Sləka, ru a magam. Kasləka nihi nahəma, kòru gwar a kəsa vu ba. » \s1 Piyer àɗəm Yezu ti naŋ Krist Bay gəɗakani ya amara ni \r (Meciyʉ 16.13-20 ; Lʉk 9.18-21) \p \v 27 A vaɗ nahaŋ, Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu tasləkaba a kəsa ciɓ-ciɓeni ya tə̀bu kà gəvay ga Sezare ge Filip na. \f + \fr 8:27 \ft Sezare ge Filip ti kəsa gəɗakani. Àfəkaɗ kəsa gani nani ti bay Filip.\f* Ka ahàr divi zla ti èhindifiŋa kà tay a, àhi ana tay : « Mis ti tə̀ɗəm nu ti nu way ? » \v 28 Tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi ahkado : « Tə̀ɗəm nak Zeŋ bay məbaray mis ni, mis ndahaŋ tə̀ɗəm nak Eli, mis ndahaŋ ti ni tə̀ɗəm nak biliŋ ga ndam ya tàhəŋgaray *pakama ge Melefit ahaslani ni. » \v 29 Eslini naŋ nakəŋ èhindifiŋa ma kà tay a, àhi ana tay ahkado : « Lekʉlʉm ti, kəɗəmum nu ti nu way ? » Piyer àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Nak *Krist *Bay gəɗakani ya Melefit àslərbiyu ni. » \v 30 Yezu nakəŋ àra ècia ma ge Piyer na ti àləgi ana tay, àɗəm ahkado : « Iy nahkay. Ay ti kə̀ɗəfumi nu ana maslaŋa ba simiteni. » \s1 Yezu aɗəm aməmət mək amaŋgaba e kisim ba \r (Meciyʉ 16.21-28 ; Lʉk 9.22-27) \p \v 31 Eslini Yezu ànjəki ka macahi zlam ana ndam maɗəbay naŋ ni. Àhi ana tay : « Ahàr àɗəm nu *Wur ge Mis nə̂cakay daliya dal-dal. Nday gəɗákani ni, gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni atawayay nu do, atakaɗ nu. Mək a huɗ ga vaɗ mahkərani bu anaŋgaba e kisim ba. » \v 32 Àhi ana tay vay-vay, do ni ti èmbrifiŋ ana tay ndo. Piyer àra ècia ma gayaŋ na ti àzaba naŋ e kiɗiŋ gatay ba cak, àləgiki ka pakama gayaŋ ni. \v 33 Ay Yezu àmbatkibiyu ma ka ndam maɗəbay naŋ ni tuwəli, àləgi ana Piyer bilegeni, àɗəm : « *Seteni, sləkafua, ru driŋ ! Majalay ahàr gayak ti akaɗa ge Melefit ni do, kajalay ahàr ti akaɗa ge mis hihirikeni ni. » \p \v 34 Eslini ti mis tə̀bu kay macakalavani. Nahkay Yezu àzalay tay akaba ndam maɗəbay naŋ ni. Tàra tìnjikia ti àhi ana tay ahkado : « Tamal mis awayay maɗəbay nu nahəma, ahàr àɗəm mə̂mbrəŋ ere ye ti awayay ni, ku tamal təgri daliya, *tadarfəŋ naŋ kà təndal nəŋgu ni mîɓesey. Tamal mis awayay maɗəbay nu ti mâgray nahkay. \v 35 Maslaŋa ya ti àɗəm ajəgur sifa gayaŋ, awayay àmət ba ni ti emijiŋ. Maslaŋa ya ti emijiŋ sifa gayaŋ azuhva nu akaba *Ma Mʉweni Sulumani ni ti aməjəgur sawaŋ, aməmət ɗay-ɗay do. \v 36 Tamal mis àŋgəta elimeni ga duniya na ɗek mək èjiŋa sifa gayaŋ a ti, elimeni gani aziaya mam ? \v 37 Emijiŋa sifa gayaŋ na ti, aməŋgət mam ga məmbani àna naŋ mam ? \v 38 Mis ye e hini vu ni tàwayay Melefit va do, tagudar zlam ɗek. Nu Wur ge Mis ti anara àna njəɗa ga Baba goro akaba məslər gayaŋ *njəlatani ni. Tamal maslaŋa aŋgwaz awər naŋ kè meleher ge mis, aɗəm naŋ mis goro do, àsər pakama goro do nahəma, nu Wur ge Mis day ka fat ya ti anara ni anəɗəm naŋ mis goro do. » \c 9 \p \v 1 Àhi ana tay keti : « Nəhi ana kʉli nahəma ; e kiɗiŋ ge mis ya tə̀bu ahalay ni bu ni ti, wuɗaka ndahaŋ atəmət ti etipia *Məgur ge Melefit a day ; ka sarta gani nani ti Melefit aməgur zlam ɗek àna njəɗa gayaŋ. » \s1 Vu ga Yezu ambatvu kè meleher ga ndam maɗəbay naŋ ni \r (Meciyʉ 17.1-13 ; Lʉk 9.28-36) \p \v 2 Vaɗ muku ka ahàr gani zla ti Yezu àzay Piyer, Zek akaba Zeŋ, àhəloru tay ka ahàr ga həma zəbalani. Nday ka ahàr gatay akaba Yezu ciliŋ. Tòru tìnjʉa ti vu ga Yezu ni àmbativa e eri va ana tay nahaŋ a, \v 3 azana gayaŋ ka vu ɗek ègia bəɗ-bəɗ talla. Ahəlaba eri a vərut ; bəɗ-bəɗ gani àtama bəɗ-bəɗ ga azana ge mis na ɗek àna tallana. \v 4 Eslini tìpioru Eli nday ata Mʉwiz, nday tə̀bu təzlapay akaba Yezu. \v 5 Piyer àra èpia tay a ti àhi ana Yezu ahkado : « Mʉsi, leli mə̀bu ahalay ti àɓəlay. Mara mivicey ahay mahkər, bəlaŋ gayak, bəlaŋ ge Mʉwiz, bəlaŋ ti ni ge Eli. » \v 6 Àsər ere ye ti aɗəm ni do, aɗaba aŋgwaz àwər tay dal-dal. \v 7 Eslini məguduŋguduŋ àhərkiaya ka tay a, àŋgah tay. Dəŋgu ga maslaŋa àhənday a məguduŋguduŋ ni bu, àɗəm : « Naŋ hini ti wur goro, nawayay naŋ dal-dal. Gəsumiki pakama gayaŋ ! » \v 8 Eslini hʉya ndam *maɗəbay Yezu ni tèheliŋ eri, tìpi maslaŋa nahaŋ ndo, si Yezu naŋ bəlaŋ akaba tay ciliŋ. \p \v 9 Nday tə̀bu təndaya ahàr a həma ni ba ni ti Yezu nakəŋ àhi ana tay : « Kə̀ŋgəhaɗumi ere ye ti kìpʉm ni ana maslaŋa ba, si nu *Wur ge Mis anaŋgaya e kiɗiŋ ga ndam eviɗ ba kwa. » \v 10 Nday nakəŋ tə̀gəskabá pakama gayaŋ ya ti àhi ana tay na. Ay ti tàgray gejewi e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm : « Pakama gayaŋ ya ti àɗəm amaŋgaya e kiɗiŋ ga ndam eviɗ ba ni ti, awayay aɗəm ti mam ? » \v 11 Nahkay tìhindifiŋa ma kà Yezu a, tə̀hi ahkado : « Ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tə̀ɗəm wuɗaka *Krist *Bay gəɗakani ya amara ni eminjia ti, ahàr àɗəm Eli amara day ti kamam ? » \v 12 Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Eɗeɗiŋ Eli ara, aslamalakabu zlam ɗek day. Ay ti àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit bu, Melefit àɗəm Wur ge Mis amacakay daliya kay, mis atəɗəm naŋ mis masakani àsər araŋa do. Melefit àɗəm nahkay ti kamam ? \v 13 Ay nəhi ana kʉli nahəma, Eli ti àra àndava. Àra ti, mis tə̀gria ere ye ti nday tàwayay na ɗek, akaɗa ga pakama ge Melefit ya àɗəmki na. » \s1 Yezu agariaba seteni ana wur nahaŋ a \r (Meciyʉ 17.14-21 ; Lʉk 9.37-43a) \p \v 14 Tara tinjikiva ka ndam *maɗəbay Yezu ndahaŋ na wuɗak ti tìpi mis dal-dalani kay tèveliŋa tay a. Eslini ndam *məsər Wakita ge Melefit tə̀bu bilegeni, tagray gejewi akaba tay. \v 15 Mis dal-dalani ni tàra tìpeya Yezu a nahəma, nday ɗek tə̀ɗəm : « A ! Yezu ènjia, » mək nday ɗek tàcuhwakioru, tə̀gri sa. \v 16 Tàra tə̀gria sa àndava ti Yezu nakəŋ èhindifiŋa ma kà ndam maɗəbay naŋ na, àhi ana tay : « Lekʉlʉm kə̀bum kəgrumkivu gejewi akaba tay ti ka mam ? » \v 17 Eslini maslaŋa nahaŋ e kiɗiŋ ge mis dal-dalani ni bu àra ècia ma ga Yezu na ti àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Mʉsi, nə̀zukbiya wur goro a. Seteni àniviyu, àzlapay koksah. \v 18 Seteni ni agəs naŋ ku eley eley do ɗek, azəgaɗ naŋ ka haɗ. Nahkay wur ni guzləbuc krup-krup a ma bu, ahəpəɗkabu aslər krəɗ-krəɗ, vu gani ɗek ekʉli kʉc. Nə̀hi ana ndam maɗəbay kur ni ti tâgariaba, ay ti tìsliki ndo. » \v 19 Eslini Yezu àhi ana tay : « Lekʉlʉm ye e hini vu ni ti kə̀fumki ahàr ke Melefit do. Nu ananjəhaɗ kaŋgaya akaba kʉli aw ? Nu eneɓesi ana kʉli kaŋgaya waw ? » Mək àhi ana tay : « Zumubiya wur nana nimi. » \v 20 Nahkay tə̀zibiyu. Seteni ni àra èpia Yezu a ti àdaɗay wur ni kay kay, mək wur ni àdəɗ, èji daɓay ka haɗ, guzləbuc krup-krup a ma bu. \v 21 Eslini Yezu èhindifiŋa ma kà bəŋ ga wur na, àhi ahkado : « Ere gani àgəs naŋ ti ku ananaw ? » Àhəŋgrifəŋ àhi : « Agray naŋ kwa e gʉziteni vu. \v 22 Sak kay seteni ni èzligia naŋ a aku va, èzligia naŋ a yam va, awayay mijiŋ naŋ. Ay ti tamal kisliki nahəma, jənaki leli, mə̂suk ciciha ti. » \v 23 Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Kə̀ɗəm “Tamal kisliki” ti kə̀ɗəm kamam ? Bay ya ti àfəkia ahàr ke Melefit a ni ti Melefit esliki məgri zlam weley weley do ɗek tata. » \v 24 Eslini bəŋ ga wur ni àzlah hʉya, àɗəm : « Nə̀fəkia ahàr a. Ay ti məfəki ahàr goro ni àhəca, jənaki nu ti nə̂fəki ahàr àkivu. » \p \v 25 Nday tə̀bu eslini ti mis ndahaŋ kay tə̀rəkia ka tay a. Yezu àra èpia tay a ti àzlacaki ke seteni ni, àhi : « Seteni ya agray mis ti bay gani àzlapay koksah akaba èci slimi koksah ni, nəhuk nahəma : Həraya a wur hini ba. Kàhəraya ti kə̀ŋgwiviyu va ba. » \v 26 Seteni ni àra ècia ma ga Yezu ya àhi na ti àdi àna zlahay, àdaɗay wur ni kay kay, mək àsləkiaba. Àra àsləkiaba ti wur ni ègia kə̀ɗəm kisimeni. Nahkay ti mis kay tə̀ɗəm ahkado : « Àməta. » \v 27 Ambatakani do àmət ndo ; Yezu àzay ahar gani èzefteba naŋ a, mək wur ni ècik jik. \p \v 28 Kələŋ gani Yezu òru ènjʉa a magam a ti, ndam maɗəbay naŋ ni nday ka ahàr gatay tìhindifiŋa ma, tə̀hi : « Leli mìsliki magaray seteni nani ndo ni ti kamam ? » \v 29 Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Seteni akaɗa nday nani nahəma, tamal ti kàhəŋgalay Melefit ndo ni ti tə̀sləkiaba ana mis a koksah. » \s1 Yezu àɗəm keti aməmət mək amaŋgaba e kisim ba \r (Meciyʉ 17.22-23 ; Lʉk 9.43-45) \p \v 30 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tàsləka ka məlaŋ nana, tə̀bu tasləkaba ka haɗ *Gelili a. Yezu àwayay ti mis tə̀sər məlaŋ gatay ya takoru ni ba, \v 31 aɗaba naŋ àbu acahi zlam ana ndam maɗəbay naŋ ni. Àhi ana tay : « Atəɗəfiki nu *Wur ge Mis ana mis ti tara təgəs nu, tara takaɗ nu. Atakaɗa nu a ti, vaɗ mahkər amagra ti anaŋgaba. » \v 32 Pakama ga Yezu ya àɗəm ni ti ndam maɗəbay naŋ ni tìciaba ndo. Ay aŋgwaz àgrafəŋa tay ge mihindifiŋa ma. \s1 Gəɗakani ya àtam mis ndahaŋ ni ti way ? \r (Meciyʉ 18.1-5 ; Lʉk 9.46-48) \p \v 33 Tòru tìnjʉa a Kafarnahum a ti tə̀huriyu a ahay vu. Eslini Yezu àhi ana tay : « Kə̀grumbiyu gejewi e divi bu kwa enekwiŋ ti àki ka mam ? » \v 34 Nday nakəŋ te-te, aɗaba e divi bu ni ti tə̀ɗəm ahkado : « Məsərkaba, gəɗakani e kiɗiŋ geli bu ya àtam leli ni ti way ? » \v 35 Eslini Yezu nakəŋ ànjəhaɗ digʉs, mək àzalakabu ndam maɗəbay naŋ kru mahar cʉeni ni, àhi ana tay : « Tamal mis awayay migi gəɗakani ti ahàr àɗəm mîgi gʉziteni èsli mis ndahaŋ do ɗek kwa, mə̂gri tʉwi ana mis ɗek kwa. » \v 36 Mək àzəbiyu wur gʉziteni e kiɗiŋ gatay bu, àgəskabu naŋ gum. Àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni : \v 37 « Tamal ti maslaŋa àgəskabá wur gʉzitena akaɗa hini na azuhva nu a nahəma, àgəskabá nu a. Tamal ti maslaŋa àgəskabá nu a ti àgəskabu nu ciliŋ do, àgəskabá Bay ya ti àslərbiyu nu na daya. » \s1 Maslaŋa ya àcafəŋa leli a kà zlam a do ni, agriki tʉwi ana leli \r (Lʉk 9.49-50) \p \v 38 Eslini Zeŋ àhi ana Yezu : « Mʉsi, mìpia maslaŋa nahaŋ a àgariaba seteni ana mis àna slimi gayak a, nahkay mə̀ɗəm macafəŋa naŋ a aɗaba naŋ mis geli do. » \v 39 Ay Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Kə̀cumfəŋa naŋ a ba, aɗaba tamal ti maslaŋa agray ere ye ti tìpi ɗay-ɗay ndo ni àna slimi goro ni ti mək awayay məɗəmku ma magədavani hʉya ti àɗəm koksah. \v 40 Maslaŋa ya ti àwayay magudar tʉwi geli do nahəma, agriki tʉwi ana leli. \v 41 Nəhi ana kʉli nahəma, ku way way do tamal àcəhiaya yam ana kʉli e hijiyem va aɗaba lekʉlʉm ndam ge *Krist ti Melefit aməvi zlam azuhva zlam gayaŋ ya àgray ni, amagəjazlki ahàr do. » \s1 Bumvu slimi ti kàgudarum zlam ba \r (Meciyʉ 18.6-9 ; Lʉk 17.1-2) \p \v 42 Yezu àɗəm keti : « Ndam ya təfəku ahàr, mis tə̀ɗəm tìsli araŋa do akaɗa ga bəza ciɓ-ciɓeni ni ti, tamal ti maslaŋa agray ti ku way way do e kiɗiŋ gatay bu mîjikia ke divi a nahəma, hojo təwəliviyu avar gəɗakani ana maslaŋa ya èjiŋkia naŋ a ni a dəŋgu vu dondul mək tizligiyu naŋ a *dəluv gəɗakani vu dəzləz.\fig Avar gəɗakani|src="lb00130c.tif" size="col" ref="9.42" \fig* \v 43 Tamal ahar gayak ejiŋkia kur ke divi a nahəma, kelkaba. Àgəski hojo kəhuriyu ka məlaŋ ga sifa àna ahar bəlaŋ ere gani ya kəhuriyu a *dəluv ga aku vu àna ahar gayak cʉeni ni. Aku nani ti àmət do. [ \v 44 A məlaŋ ga aku nani vu ni ti mekcehʉɗ tə̀mət do, aku gani day àmət do.] \v 45 Tamal asak gayak ejiŋkia kur ke divi a nahəma, kelkaba. Àgəski hojo kəhuriyu ka məlaŋ ga sifa àna asak bəlaŋ ere gani ya tizligiyu kur a dəluv ga aku vu àna asak gayak cʉeni ni. [ \v 46 A məlaŋ ga aku nani vu ni ti mekcehʉɗ tə̀mət do, aku gani day àmət do.] \v 47 Tamal eri gayak ejiŋkia kur ke divi a nahəma, zaba zligoru. Àgəski hojo kəhuriyu a *Məgur ge Melefit vu àna eri bəlaŋ ere gani ya tizligiyu kur a dəluv ga aku vu àna eri gayak cʉeni ni. \v 48 A məlaŋ ga aku nani vu ni ti mekcehʉɗ tə̀mət do, aku gani day àmət do. \v 49 Nahkay ti Melefit aməbəkiviyu aku ke mis ɗek akaɗa ya ti təbəkiviyu estena ka zlam məzumani ni. \p \v 50 « Estena ti zlam sulumani. Ay tamal àcər va do ni ti, mâra mə̂cər keti ti kəgrumi ahəmamam ? Ahàr àɗəm manjəhaɗ gekʉli mə̂ləbu sulumani akaɗa ga zlam məzumani ya tə̀bəkiviya estena ni ; nahkay araŋa embeɗekabu kʉli do. » \c 10 \s1 Maday wal akaba magaray wal \r (Meciyʉ 19.1-12 ; Lʉk 16.18) \p \v 1 A vaɗ nahaŋ Yezu àsləka eslina, àŋgoru ka haɗ *Zʉde. Òru ke ledi nahaŋ ga zalaka *Zʉrdeŋ. Eslini mis dal-dal tə̀rəkia. Àcahi zlam ana tay keti akaɗa gayaŋ ya agray kəlavaɗ ni. \v 2 Naŋ àbu acahi zlam ana mis eslini ti ndam *Feriziyeŋ ndahaŋ tə̀rəkia. Tìhindifiŋa ma, tə̀hi ahkado : « Àgəski ti mis agaray wal gayaŋ aw ? » Tə̀hi nahkay ti aɗaba tawayay tatəkar Yezu ti mə̂ɗəm ma magudarani. \v 3 Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Mʉwiz àhi mam ana kʉli a wakita gayaŋ ni bu mam ? Àwayay ti kəgrum mam ? » \v 4 Eslini nday nakəŋ tə̀hi ahkado : « Mʉwiz àvia divi ana mis a, àɗəm tedevu ata wal gayaŋ ti si abiki wakita gani avi day kwa ti agaray. \f + \fr 10:4 \ft Mənjay Mimbiki 24.1.\f*» \v 5 Ay ti Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay keti, àɗəm : « Mʉwiz àbəki ma gani nahkay a wakita gayaŋ ni bu ni ti àbəki aɗaba lekʉlʉm kàwayum məgəsumkabu ma ge Melefit do palam. \v 6 Ay kwa ka mənjəki ga məlaŋ, ka ya ti Melefit àgraya zlam ɗek na nahəma, “Melefit àgraya mis a ti àgraya ata zal ata wal a. \f + \fr 10:6 \ft Mənjəkiani 1.27 ; 5.2.\f* \v 7 Nahkay ti mis zalani amahəraya a ahay ga bəŋani ata məŋani ba, mək atanjəhaɗkabu ata wal gayaŋ. \v 8 Nday cʉeni ti vu gatay emigi bəlaŋ.” \f + \fr 10:8 \ft Mənjəkiani 2.24.\f* Nahkay ti nday cʉeni medeveni va do. Tìgia vu gatay bəlaŋ. \v 9 Nahkay ere ye ti Melefit èbeɗekabá ni ti mis hihirikeni èdekaba ba. » \p \v 10 Tàra tìnjia a magam a ti ndam *maɗəbay Yezu ni tìhindifiŋa ma àki ka pakama ya ti àhi ana ndam *Feriziyeŋ na. \v 11 Àhi ana tay ahkado : « Maslaŋa ya ti àgara wal gayaŋ a mək àda wal nahaŋ a nahəma, àgra hala, àgudaria zlam ana wal gayaŋ ye enjenjeni na. \v 12 Wal day tamal àsləka afa ga zal gayaŋ a mək àda zal nahaŋ a nahəma, àgra hala. » \s1 Yezu agəskabu bəza ciɓ-ciɓeni \r (Meciyʉ 19.13-15 ; Lʉk 18.15-17) \p \v 13 Mis tə̀həlibiyu bəza ana Yezu ti mə̂gri *sulum ge Melefit àna məbəki *ahar gayaŋ ka tay. Nday tə̀bu təhəlibiyu bəza ni nahkay ti ndam maɗəbay naŋ ni tə̀ləgi ana tay. \v 14 Yezu àra èpia ere ye ti ndam maɗəbay naŋ ni tàgray na ti àzuma ɓəruv a, àhi ana tay ahkado : « Mbrəŋum bəza târa afa goro a, kə̀cumfəŋa tay a ba. Aɗaba mam, *Məgur ge Melefit ti ga ndam ya tə̀bu akaɗa ga bəza ni. \v 15 Nəhi ana kʉli nahəma, ahàr àɗəm ku way way do mə̂gəskabu Məgur ge Melefit akaɗa ga wur ya eciiki slimi ana bəŋani ni. Tamal àgəskabu nahkay do nahəma, èsliki məhuriyani a Məgur ge Melefit vu koksah. » \v 16 Eslini àgəskabu bəza nakəŋ gum, mək àbəki ahar ka tay ga məgri sulum ge Melefit ana tay. \s1 Pakama ga Yezu ya àhi ana bay ge elimeni ni \r (Meciyʉ 19.16-30 ; Lʉk 18.18-30) \p \v 17 Yezu àsləka eslina. Naŋ àbu akoru e divi bu ni ti maslaŋa nahaŋ àcuhwakioru, àbəhaɗi mirdim grik, àhi : « Mʉsi sulumani, ti nə̂ŋgət *sifa ya àndav ɗay-ɗay do ni ti nâgray ahəmamam ? » \v 18 Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Kàzalay nu mis sulumani ti kamam ? Mis sulumani ti àbi, si Melefit ciliŋ. \v 19 Ere ye ti kìhindi ni ti, *Divi ge Melefit ya àvi ana mis ni ti kə̀səra tay a do aw ? Kə̀kaɗ mis ba, kàgray hala ba, kìgi akal ba, kagray sedi ti kàsəkaɗ malfaɗa ba, kə̀zumki zlam ge mis ba, həŋgrioru ahàr a haɗ ana ata buk ata muk. \f + \fr 10:19 \ft Mənjay Mahərana 20.12-16 ; Mimbiki 5.16-20.\f* » \v 20 Zal nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Mʉsi, nə̀gəskabá Divi nana ɗek kwa nu a wur wurani. » \v 21 Eslini Yezu àwaya naŋ a, àmənjaləŋ e eri vu, àhi : « Zlam àhəcukivu bəlaŋ kekileŋa. Ru kə̂səkumoru zlam gayak ɗek ti kîdi siŋgu gani ana ndam talaga. Nahkay ti akəŋgət elimeni e melefit bu. Akagra zlam nana ɗek nahəma, kâra, kâɗəbay nu. » \v 22 Maslaŋa nani àra ècia ma ga Yezu ya àhi na ti ma gani àhəlia ahàr a, məɓəruv àtikaba kwir. Nahkay àsləka sasuhwa, aɗaba zlam gayaŋ àbu dal-dal. \p \v 23 Eslini Yezu àmbatvu ga mamənjaləŋani ana ndam maɗəbay naŋ ni, àhi ana tay ahkado : « Ndam ge elimeni tə̂huriyu a *Məgur ge Melefit vu ti zləzlaɗa dal-dal. » \v 24 Pakama ga Yezu ya ti àɗəm ni èwisiria ahàr ana ndam maɗəbay naŋ na. Ay ti Yezu àhəŋgri zuh ana ma ni, àhi ana tay : « Ndam goro ni, məhuriyani a Məgur ge Melefit vu ti zləzlaɗa dal-dal. \v 25 Ezligwemi ahuriyu e eviɗ ge lipri vu kwalac ti agravu aw ? Ay ti bay ge elimeni mə̂huriyu a Məgur ge Melefit vu ni ti zləzlaɗa dal-dal, àtama ge ezligwemi ya ahuriyu e eviɗ ge lipri vu na. » \v 26 Ma ga Yezu ya àhi ana tay ni àgria ejep ana tay a dal-dal. Nday nakəŋ tə̀zlapay e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm ahkado : « Ay tamal nahkay ti way ti Melefit amahəŋgay naŋ way ? » \v 27 Ay Yezu àmənjaləŋ kà tay, àhi ana tay ahkado : « Mis ti tàgray koksah, ay Melefit kwa ti esliki magrani, aɗaba Melefit ti esliki magray zlam ɗek tata. » \p \v 28 Eslini Piyer àhi ana Yezu ahkado : « Iy zla, leli mə̀mbrəŋa zlam a ɗek, maɗəbay kur ti ahəmamam ? » \v 29 Yezu àhəŋgarfəŋ, àɗəm : « Nəhi ana kʉli nahəma, tamal mis àmbərbu zlam gayaŋ azuhva nu ga məhi *Ma Mʉweni Sulumani ana mis, bi àmbərbu ahay gayaŋ, bəza ga məŋani, bəŋani, məŋani, bəza gayaŋ ahkay do ni vədaŋ gayaŋ nahəma, \v 30 aməŋgətvù zlam nday nani kay àtam ndahaŋ ni sak diŋ nihi ka sarta hini. Aməŋgət ahay, bəza ga məŋani, ata məŋani, bəza, vədaŋ ; akaba nani ɗek mis atəgri daliya. Ka məlaŋ mʉweni ya Melefit amagraya ni day aməŋgət sifa ya àndav ɗay-ɗay do ni. \v 31 Ay ti nday gəɗákani ya kama ge mis ni ti, mis kay e kiɗiŋ gatay bu ataŋgoru kələŋ ge mis. Nday ya kələŋ ge mis ni day etigi gəɗákani kama ge mis. » \s1 Yezu àɗəm sak ya mahkər aməmət mək amaŋgaba e kisim ba \r (Meciyʉ 20.17-19 ; Lʉk 18.31-34) \p \v 32 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu takoru, tàzay divi ya ti acəloru a Zerʉzalem ni. Yezu àdi kama ana tay. Ndam maɗəbay naŋ ni ahàr àhəlia ana tay a, mis ndahaŋ ya tə̀bu takoru akaba tay ni day aŋgwaz àwəra tay a. Eslini Yezu àzalakabu ndam maɗəbay naŋ kru mahar cʉeni ni keti, ànjəki ka mazlapi ma ana tay àki ke ere ye ti amagrakivu ni. \v 33 Àhi ana tay ahkado : « Cʉm day, nihi ti leli mə̀bu məcəloru a Zerʉzalem. Eminjʉa eslina ti nu *Wur ge Mis atəgəsi nu ana gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ana ndam *məsər Wakita ge Melefit ni. Eslini atəɗəm si takaɗ nu kwa, atəgəsi nu ana ndam ya tə̀fəki ahàr ke Melefit do ni. \v 34 Nday nani ti eteyefʉ, etitifʉviyu esliɓ e eri vu, atəzləɓ nu àna kurupu cʉk cʉk, atakaɗ nu, mək a vaɗ ya mahkər ti anaŋgaba. » \s1 Zek nday ata Zeŋ tihindifiŋa zlam kà Yezu a \r (Meciyʉ 20.20-28) \p \v 35 Eslini Zek nday ata Zeŋ bəza ge Zebede tə̀rəkia kà Yezu a, tə̀hi ahkado : « Mʉsi, mawayay mihindifʉka zlam a, mawayay ti kə̂gri ana leli. » \v 36 Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àhi ana tay ahkado : « Kawayum ti nə̂gri mam ana kʉli mam ? » \v 37 Tə̀hi : « Ka ya ti akəzuma bay gayak gəɗakani na nahəma, kə̂vi divi ana leli ti mânjəhaɗfuk kà gəvay, bəlaŋ ka ahar ga ɗaf, bəlaŋ ka ahar ga gəjar gayak ti. » \v 38 Ay ti Yezu àhi ana tay ahkado : « Ere ye ti kihindʉm ni ti kə̀sərum do. Ekislʉmki misi zum ge hijiyem ye enisi ni tata waw ? Ekislʉmki miɓeseni *tabaray kʉli akaɗa goro ya atabaray nu ni tata waw ? \f + \fr 10:38 \ft Zum ge hijiyem ya Yezu emisi ni ti daliya gayaŋ ya amacakay ni. Baray gayaŋ ya atabaray naŋ ni ti kisim gayaŋ ya aməmət ni.\f* » \v 39 Nday cʉeni tə̀hi : « Misliki. » Eslini Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm ahkado : « Ekisʉm zum ge hijiyem ya enisi ni akaba atabaray kʉli akaɗa goro ya atabaray nu ni ti amagravu eɗeɗiŋ. \v 40 Ay ti maslaŋa ya ti aməɗəm way amanjəhaɗfu kà ahar ga ɗaf akaba kà ahar ga gəjar goro way ni ti nu do. Nani Bay Melefit àna ahàr gayaŋ day ti aməvi məlaŋ nani ana mis ya naŋ àdaba tay a ni. » \p \v 41 Ndam *maɗəbay Yezu kruani ndahaŋ ni tàra tìcia pakama ge Zeŋ ata Zek ya tə̀hi ana Yezu na ti tə̀zumkia ɓəruv ka tay a. \v 42 Eslini Yezu àzalakabu ndam maɗəbay naŋ ni ɗek, àhi ana tay ahkado : « Kə̀səruma, ndam ya ti təzalay tay bəbay ga haɗ ni ti təgur mis ga njəɗa. Gəɗákani ga məlaŋ day tə̀ɗəm ahàr àɗəm mis təgri tʉwi ana tay kay, tə̀mbrəŋ mis do. \v 43 Ay e kiɗiŋ gekʉli bu ni ti àgravu nahkay do. Tamal ti maslaŋa e kiɗiŋ gekʉli bu awayay migi gəɗakani ti, mîgi bay məgri tʉwi ana kʉli kwa sawaŋ. \v 44 Tamal ti maslaŋa e kiɗiŋ gekʉli bu awayay migi kama ge mis ti, mîgi eviɗi ge mis ɗek kwa. \v 45 Aɗaba nu *Wur ge Mis nàra ti, nàwayay ti mis tə̂gru tʉwi do. Nàra ti ga məgri tʉwi ana mis sawaŋ, navay sifa goro ga mambay mis kay àna naŋ. » \s1 Yezu ahəŋgaraba zal wuluf Bartime a \r (Meciyʉ 20.29-34 ; Lʉk 18.35-43) \p \v 46 Eslini Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni akaba mis ndahaŋ kay ɓal tìnjʉa a Zeriko a. Nday tə̀bu tasləka a kəsa nani ba ti tə̀di ahàr ana zal nahaŋ wulufani. Slimi gayaŋ Bartime, naŋ wur ge Time ; naŋ manjəhaɗani digʉsa kà gəvay ge divi, ahəŋgalay zlam. \v 47 Àra ècia mis tə̀ɗəm « Yezu zal Nazaret ènjia » ti àdiki ana zlahay, àɗəm ahkado : « Yezu *Wur ge Devit, nə̂suk cicihi ti. » \v 48 Eslini mis kay tə̀ləgi, tə̀hi : « Lakakaba. » Naŋ ti ni àzlahkivu kay kay sawaŋ, àɗəm : « Wur ge Devit, nə̂suk cicihi ti. » \v 49 Yezu àra ècia zalay na ti ècik àɗəm : « Zalumubiya naŋ a. » Nahkay tə̀zalibiyu zal wuluf nakəŋ, tə̀hi : « Zay njəɗa, cikaba. Naŋ àbu azalay kur. » \v 50 Eslini zal nakəŋ àzakaba azana ya ti àhəmbakabu na, èzligoru, ècikaba cəkwaɗ àrəkioru kà Yezu nakəŋ. \v 51 Yezu èhindifiŋa ma, àhi : « Kawayay ti nə̂gruk mam ? » Zal wuluf ni àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Mʉsi, nawayay ti nîpi divi akaɗa ge mis ni bilegeni ti. » \v 52 Mək Yezu àhi : « Melefit àhəŋga kur a aɗaba kə̀fəkua ahàr a palam. » Ka ma geli hini èpi divi hʉya. Àra èpia divi a ti àɗəboru Yezu e divi bu. \c 11 \s1 Mis təmərivu ana Yezu ka ya ti ahuriyu a Zerʉzalem ni \r (Meciyʉ 21.1-11 ; Lʉk 19.28-40 ; Zeŋ 12.12-19) \p \v 1 Tòru tìnjʉa cifa kà gəvay ga Zerʉzalem a, nday gwar ka həma *Oliviye, kama ga kəsa ndahaŋ Betfazi akaba Betani ni ti Yezu nakəŋ àslər ndam maɗəbay naŋ ni cʉ, \v 2 àhi ana tay ahkado : « Dəgum a kəsa tegʉni ya kama gekʉli ni vu. Ekinjʉmiya nahəma, akədumi ahàr ana wur ga azoŋgu məwəlani. Wur ga azoŋgu nani ti maslaŋa àcəlkiyu ɗay-ɗay faŋ ndo. Picehʉmbiya, zumubiya. \v 3 Ay tamal maslaŋa èhindifiŋa ma kè kʉli a, àhi ana kʉli “Kepicehʉm ti kamam ?” nahəma, humi ahkado : “Bay geli awayay, ara ahəŋgarbiyu nihi hʉya.” » \p \v 4 Nahkay nday nakəŋ tòru. Tòru tìnjʉa ti tə̀di ahàr ana wur ga azoŋgu məwəlani kà mahay e mite bu. Tə̀bu tepiceh ti \v 5 mis ndahaŋ e kiɗiŋ ge mis ya ti tə̀bu eslini ni bu tə̀hi ana tay ahkado : « Kepicehʉm wur ga azoŋgu ni ti kamam ? » \v 6 Eslini tə̀həŋgri ma ga Yezu ya àhi ana tay ni ana tay ; nahkay tə̀mbrəŋ tay, tàsləkabiya àna naŋ a. \v 7 Tàra tìnjikia àna wur ga azoŋgu na ka Yezu a ti tə̀bəki azana, mək Yezu àcəlkiyu katapəla. \v 8 Mis dal-dal eslini tàpaɓivoru azana gatay e divi bu, mis ndahaŋ ti ni tàkwahabiyu slimberi a vədaŋ bu, tàbəhaɗivoru bilegeni. \v 9 Yezu naŋ àbu akoru ti mis ya kama gayaŋ akaba ya kələŋ gayaŋ ni tàgray salalay, tàzləbay naŋ, tə̀ɗəm : « *Hozana ! Bay Melefit mə̂gri sulum gayaŋ ana maslaŋa ya ti ara àna slimi gayaŋ a ni ! \v 10 Melefit mə̂gri sulum ana maslaŋa ya ti ara azum bay ge Devit bəŋ geli ni ! Tâzləbay Melefit driŋ agavəla ! \f + \fr 11:10 \ft Mənjay Limis 118.25-26.\f* » \p \v 11 Tòru tìnjʉa a Zerʉzalem a ti Yezu àhuriyu a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni vu. Eslini èheliŋ eri, àmənjaləŋ kà zlam ɗek. Àmənjaləŋaba ɗek ti fat àbi va bi, məlakarawa ègia. Nahkay tàhəraya, tàsləka akaba ndam maɗəbay naŋ kru mahar cʉeni na, tàŋgoru gwar a Betani. \s1 Yezu etikwesl məŋgəhaf ya èwi bəza do ni \r (Meciyʉ 21.18-19) \p \v 12 Tòru tìnjʉa a Betani a ti tàndəhaɗ eslini hundum. Ge miledʉ gani, tàsləka tàŋgoru a Zerʉzalem. Nday tə̀bu takoru e divi bu ni ti lʉwir àwərkaba Yezu a. \v 13 Lʉwir àbu awər naŋ nahkay ti èpi məŋ ga *wəruv miɗeni. Àra èpia ti àhəɗakfəŋoru, àmənjafəŋ bəza gani, ay àŋgətfəŋ ndo, aɗaba sarta ge miwi bəza gani do. \v 14 Eslini Yezu àhi ana məŋ ga zlam ni : « Ɗay-ɗay maslaŋa aməzum bəza gayak va do. » \p Gayaŋ ya àɗəm nahkay ni ti ndam maɗəbay naŋ ni tìcia. \s1 Yezu a ahay gəɗakani ge Melefit ni bu \r (Meciyʉ 21.12-17 ; Lʉk 19.45-48 ; Zeŋ 2.13-22) \p \v 15 Tòru tìnjʉa a Zerʉzalem a ti Yezu àhuriyu a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni vu. Eslini àdi ahàr ana mis təsəkumvoru zlam akaba ndam məsəkum zlam, mək ànjəki ka magaraya tay e mite va. Àhəmbəhaɗaba tabəl ga ndam mambay siŋgu na akaba məlaŋ manjəhaɗani ga ndam məsəkumoru kurkoduk na. \v 16 Mis ndahaŋ tə̀bu təhuriyu àna zlam a ahay ge Melefit ni vu, mək tasləkaba àna naŋ a kwalac. Tə̀bu tagray nahkay ti Yezu nakəŋ àcafəŋa tay a. \v 17 Mək àcahi zlam ana mis ya tə̀bu eslini ni, àɗəm : « Àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit bu, Melefit àɗəm : “Ahay goro zla ti atəɗəm məlaŋ ga jiba ɗek ga mahəŋgalavù Melefit.” \f + \fr 11:17 \ft Mənjay Izayi 56.7 ; Zeremi 7.11.\f* Ay lekʉlʉm ti kàmbatumkaba, ègia ahuzl ga ndam akal a. » \p \v 18 Àra àɗəma nahkay ti gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tìcia ; tàra tìcia ti tàɗəbafəŋ divi ge mijiŋ naŋ. Ay ti aŋgwaz àwərfəŋa tay kà naŋ a, aɗaba mis ndahaŋ ni ɗek ti pakama ya àcahi ana tay ni àgria ejep ana tay a. \v 19 Məlakarawa àra ègia ti Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tàsləkaba a kəsa ni ba. \s1 Məŋgəhaf ya ti Yezu ètikwesl ni èkʉlia \r (Meciyʉ 21.20-22) \p \v 20 Ge miledʉ gani tə̀bu taŋgoru a Zerʉzalem. Tə̀bu tasləkafəŋa kà gəvay ga məŋ ga *wəruv ya ti Yezu àhi ma na nahəma, tìpi ti mikʉleni kʉc akaba sliri gani ɗek. \v 21 Eslini Piyer àra àsərkia ka ma ga Yezu ya àhi ana məŋ ga wəruv na ti àhi ana Yezu ahkado : « Mʉsi, mənjoru, məŋ ga wəruv ya kètikwesl ni èkʉlia. » \v 22 Eslini Yezu àhi ana tay ahkado : « Fumki ahàr ke Melefit. \v 23 Nəhi ana kʉli nahəma, tamal ti maslaŋa ahi ana həma hini : “Raɗvaba, ru kə̂diyu a *dəluv gəɗakani vu” nahəma, amagravu. Tamal ti àjalay ahàr cʉ cʉ do, àfəkia ahàr ke Melefit a, àsəra aməgri ere ye ti ehindi ni ti, zlam gani agravu. \v 24 Nahkay nəhi ana kʉli : Tamal ti kihindʉm zlam, kahəŋgalum Melefit ti, fumki ahàr ke Melefit, səruma kə̀ŋgətuma àndava. Tamal kəgrum nahkay ti Melefit aməgri zlam ya ti kihindʉmfiŋa ni ɗek ana kʉli. \v 25 Tamal ti kìcikʉmaba, kə̀bum kahəŋgalum Melefit ti, mbrəŋumfəŋa zlam ge mis ya ti tagudari ana kʉli ni kà tay a, tamal àbu ni. Nahkay ti Bəŋ gekʉli ya a huɗ melefit bu ni aməmbərfəŋa zlam gekʉli ya kagudarum ni kè kʉli a bilegeni. [ \v 26 Ay tamal kə̀mbrəŋumfəŋa zlam ge mis ya ti tàgudari ana kʉli na ka tay a do ni ti Bəŋ gekʉli ya a huɗ melefit bu ni day aməmbərfəŋa zlam magudarani gekʉli ni kè kʉli a do.] » \s1 Yezu agray tʉwi ti way àvi divi gani way ? \r (Meciyʉ 21.23-27 ; Lʉk 20.1-8) \p \v 27 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tə̀huriyu a Zerʉzalem keti. Yezu àra àhuriya a kəsa ni va ti àsawaɗavù a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu. Naŋ àbu eslini ti gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni, ndam *məsər Wakita ge Melefit ni akaba gəɗákani ndahaŋ tə̀rəkia, \v 28 tə̀hi : « Kagray tʉwi hini nahkay ti kə̀ŋgət divi gani eley ? Way àvuk divi gani way ? » \v 29 Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Nu day nihindifiŋa zlam bəlaŋ kè kʉli a. Kə̀həŋgrumufəŋa nahəma, nu day nəhəŋgrifəŋ ana kʉli, nəɗəfi bay ya ti àvu divi ge tʉwi ya ti nagray ni ana kʉli. \v 30 Nəhi ana kʉli nahəma, *baray ge Zeŋ ya ti àbaray mis ni ti njəɗa gani Melefit àvi tək, tək day ti mis tə̀vi aw ? Həŋgrumufəŋ nimi ! » \p \v 31 Tàra tìcia ma na nahkay ti tàgray gejewi e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm : « Tamal məhi : “Melefit àslərbiyu naŋ” hi, ara ahi ana leli : “Kə̀gəsumkabu pakama gayaŋ ni ndo ni ti kamam ?” \v 32 Ay tamal məɗəm keti : “Mis tə̀vi njəɗa gani” ti àrakaboru do. » Tə̀ɗəm nahkay ti aɗaba mis tezl-tezleni eslini ni ɗek tə̀ɗəm Zeŋ ti naŋ bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit eɗeɗiŋ eɗeɗiŋeni. Tàgrafəŋa aŋgwaz kè mis tezl-tezleni nana, \v 33 nahkay tə̀həŋgrifəŋ ana Yezu, tə̀hi : « Leli mə̀sər do. » Eslini Yezu àhi ana tay : « Nu day nə̀ɗəfi bay ya ti àvu divi ge tʉwi ya ti nagray ni ana kʉli do bilegeni. » \c 12 \s1 Ma gozogul àki ka ndam məwəs vədaŋ \r (Meciyʉ 21.33-46 ; Lʉk 20.9-19) \p \v 1 Yezu àhi ma ana mis ni keti àna ma *gozogul. Àɗəm ahkado : « Zal nahaŋ àbu nahəma, àjavù məŋ ga zlam \f + \fr 12:1 \ft Məŋ ga zlam nani ti *viŋ.\f* a vədaŋ gayaŋ vu, àcafəŋ azlaw tekesl, àgraya məlaŋ ga məɗucaya yam ga bəza ga məŋ ga zlam na, àkay ləli zəbalani, mis acəlkiyu ka ahàr gani ga majəgay vədaŋ ni. Kələŋ gani àfivù vədaŋ ni ana mis a ahar vu ti tə̂wəs, mək àsləka, òru e mirkwi zlam gayaŋ. \v 2 Sarta ga məpalay bəza ga zlam ni àra ènjia ti bay ga vədaŋ ni àslərbiyu bay məgri tʉwi afa ga ndam məwəs vədaŋ ni ti tə̂həlikaboru ja gani gayaŋ. \v 3 Ay bay məgri tʉwi ni àra ènjia ti ndam məwəs vədaŋ ni tə̀gəs naŋ, tə̀zləɓ mək tàgaray naŋ, araŋa day àzay a ahar vu ndo. \v 4 Eslini bay ga vədaŋ ni àslərbiyu bay məgri tʉwi nahaŋ keti. Àra ènjia ti nday nakəŋ tə̀si aday a ahàr vu, tìndivikaba cʉɗ cʉɗ. \v 5 Nahkay bay ga vədaŋ ni àslərbiyu mis nahaŋ keti. Naŋ nani ti tàkaɗ naŋ gweha. Àslərbiyu mis ndahaŋ kay keti. Tàra tìnjia ti ndam məwəs vədaŋ ni tə̀zləɓ ndahaŋ, ndahaŋ ni ti ni tàbazl tay. \v 6 Kələŋ gani nahəma, bay ga vədaŋ ni mis àgəjənifəŋ bəlaŋ ciliŋ. Maslaŋa nani ti wur gayaŋ, awayay naŋ dal-dal. Àɗəm : “Wur goro ni ti atəgəsiki ma.” Nahkay zla ti àslərbiyu naŋ afa gatay. \v 7 Ay ndam məwəs vədaŋ ni tàra tìpia wur na naŋ àbu ara ti tə̀zlapay e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm ahkado : “Naŋ tegʉni ti mekeji gayaŋ ; mə̀mbrəŋ naŋ ba, makaɗum naŋ ; nahkay ti vədaŋ ni emigi geli.” \v 8 Àra ènjikia ka tay a ti tə̀gəs naŋ yaw, tàkaɗ, tə̀zaba kisim gayaŋ na a vədaŋ ni ba, tìzligoru. \p \v 9 « Nəɗəm nahəma, bay ga vədaŋ ni amasləkabiya ti aməgri mam ana ndam məwəs vədaŋ ni mam ? Amabazl ndam məwəs vədaŋ ni, mək aməvi vədaŋ ni ana mis ndahaŋ. \v 10-11 A Wakita ge Melefit bu àbu məbəkiani nahkay hi : \q1 “Akur nahaŋ àbu ti ndam mələm ahay tàwayay magray tʉwi àna naŋ ndo. \q1 Ay ti akur gani nani ègia akur ya akay ahay na ɗek sawaŋ. \q1 Ere nani ti tʉwi ga Bay Melefit, \q1 agri ejep ana leli.” \f + \fr 12:10-11 \ft Limis 118.22-23.\f* \p « Lekʉlʉm kèjeŋgʉm ma nani ndo waw ? » \p \v 12 Gəɗákani nakəŋ tə̀səra Yezu àɗəmki ma *gozogul ni ti ka tay. Tàra tə̀səra ti tawayay təgəs naŋ. Ay mis tə̀bu eslini kay ti tə̀gəs naŋ ndo, aɗaba aŋgwaz àwəra tay a. Nahkay tə̀mbrəŋ naŋ, tàsləka. \s1 Hadam ya təpəli ana bay ga ndam Rom ni \r (Meciyʉ 22.15-22 ; Lʉk 20.20-26) \p \v 13 Yezu naŋ àbu eslini nahkay ti tə̀slərkibiyu ndam *Feriziyeŋ akaba ndam ndahaŋ ya taɗəbay bay *Erot ni. Tawayay ti mə̂ɗəm ma magədavani ti tə̂gəski naŋ. \v 14 Tàra tìnjikia ti tə̀hi ahkado : « Mʉsi, mə̀səra nak ti kə̀ɗəm ma ge jiri. Aŋgwaz àwərfəŋa kur kà pakama ge mis ya təɗəmkuk na do ; ku kè meleher ga way ga way do day kàgray aŋgwaz do, kacahi zlam ya Melefit awayay ni ana mis àna jiri gani sawaŋ. Ay ti Melefit àvia divi ana leli ga mabəhaɗi hadam ana *bay gəɗakani ga ndam Rom a tək, àvi ana leli ndo waw ? Mabəhaɗi tək, màbəhaɗi ba waw ? » \p \v 15 Eslini Yezu àsəra tawayay ti mis ndahaŋ tə̂ɗəm nday ndam jireni, ay ti nday ndam jireni do. Nahkay àhi ana tay ahkado : « Kəhəlumfua eyʉ a ti kamam ? Ŋga zumubiya siŋgu akur-akurana ti namənjaki day nimi. » \v 16 Nahkay tə̀dibiyu bəlaŋ. Tàra tə̀via ti èhindifiŋa ma kà tay a, àɗəm ahkado : « Àki ka siŋgu hini ti mazavu ga ahàr ga way ? Slimi məbəkiani ni ti ga way ? » Tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi ahkado : « Ga bay *Sezar.  » \v 17 Nahkay naŋ nakəŋ àhi ana tay ahkado : « Həŋgrumi zlam ga bay Sezar ni zlam gayaŋ, ge Melefit ti ni həŋgrumi ana Melefit zlam gayaŋ. » Eslini ma gayaŋ ya ti àhi ana tay ni àgria ejep ana tay a dal-dal. \s1 Mis taŋgaba e kisim ba eɗeɗiŋ a waw ? \r (Meciyʉ 22.23-33 ; Lʉk 20.27-40) \p \v 18 Eslini ndam *Sedʉseyeŋ ndahaŋ tə̀rəkia ka Yezu a. Ndam Sedʉseyeŋ tə̀ɗəm mis àməta ti àŋgaba e kisim ba koksah. Nahkay nday nakəŋ tə̀hi ana Yezu ahkado : \v 19 « Mʉsi, Mʉwiz àbiki ana leli a wakita gayaŋ ni bu, àɗəm ahkado : “Tamal mis nday kà məŋ gatay, mək bəlaŋ gani àməta, àmbərba wal gayaŋ a, wal ni èwii wur ndo nahəma, ahàr àɗəm wur ga məŋani ni azay wal ni, ti tîwieya mekeji ana wur ga məŋani ya àmət na.” \f + \fr 12:19 \ft Mənjay Mənjəkiani 38.8 ; Mimbiki 25.5-6.\f* \v 20 Yaw mis ndahaŋ tə̀bu adəskəla kà məŋ gatay, gəɗakani gatay ni àda wal a. Àra àza wal na ti èwifiŋa wur a ndo, mək zal ni àməta. \v 21 Àra àməta ti mimbiki gayaŋ ni àzay wal ni. Àra àza wal na ti naŋ day èwifiŋa wur a ndo, mək àməta. Naŋ ya mahkər ni day àgray nahkay, mək àməta. \v 22 Nahkay nday adəskəlani ni ɗek tàza wal na day tìwifiŋa wur a ndo, mək nday ɗek tə̀məta. Kələŋ gani wal ni day àməta. \v 23 Ay ka fat ya ti mis ataŋgaba e kisim ba nahəma, wal ni ti way bəlaŋ e kiɗiŋ gatay bu amazay way ? Nday adəskəlani ni ɗek tàza naŋ a ni. » \p \v 24 Ay Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm ahkado : « Majalay ahàr gekʉli ti kigeni do. Aɗaba mam ? Aɗaba kìcʉmaba ma ga Wakita ge Melefit ya Mʉwiz àbəki na ndo, kə̀sərum njəɗa ge Melefit do palam. \v 25 Nəɗəm nahəma, ka ya ti mis atəməta mək ataŋgaba e kisim ba ni ti zawal ataday wál va do, wəwal day ataday zawal va do. Atanjəhaɗ ɗek akaɗa ga *məslər ge Melefit ya tə̀bu a huɗ melefit bu ni. \v 26 Ay tamal ti mazlapaki ka ma ge mis ya taŋgaba e kisim ba nahəma, kèjeŋgʉm wakita ge Mʉwiz ni ɗay-ɗay ndo aw ? Kèjeŋgʉm ma àki ka məŋgəhaf ya ti aku àgəs ni ndo aw ? Eslini Bay Melefit àhi ana Mʉwiz ahkado : “Nu Melefit ga Abraham, nu Melefit ga Izak, nu Melefit ge Zekʉp.” \f + \fr 12:26 \ft Mənjay Mahərana 3.2, 6, 15-16.\f* \v 27 Melefit ti naŋ Melefit ga ndam ya àna sifa ni, do ni ti ga nday ya tə̀məta ni do. Lekʉlʉm ti majalay ahàr gekʉli ti kigeni do simiteni. » \s1 Divi ge Melefit ya ti ahàr àɗəm mis tə̂gəskabu enji ni ti weley ? \r (Meciyʉ 22.34-40 ; Lʉk 10.25-28) \p \v 28 Eslini zal nahaŋ naŋ àvu, naŋ bay *məsər Wakita ge Melefit, ècia ma gatay na, àsəra Yezu àhia ma sulumana ana ndam *Sedʉseyeŋ na. Nahkay ti àrəkioru, èhindifiŋa ma, àhi ahkado : « *Divi ge Melefit ya ti ahàr àɗəm mis tə̂gəskabu enji ni ti weley ? » \v 29 Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Divi ge Melefit ya ti ahàr àɗəm mis tə̂gəskabu enji ni ti nihi : “Ci zal Izireyel : Bay Melefit geli nahəma, naŋ Bay naŋ bəlaŋ. \v 30 Wayay Bay Melefit gayak àna huɗ bəlaŋ, àna sifa gayak ɗek, àna majalay ahàr gayak ɗek akaba àna njəɗa gayak ɗek.” \f + \fr 12:30 \ft Mimbiki 6.4-5.\f* \v 31 Divi ye cʉ ni day nihi : “Wayay ndam ya nak kə̀bu akaba tay ni akaɗa ya kawayay ahàr gayak gayakani ni.” \f + \fr 12:31 \ft Levi 19.18.\f* Divi nday ndani cʉeni ni ti ahàr àɗəm mis tə̂gəskabu tay àtam divi ndahaŋ ni ɗek kwa. » \v 32 Mək bay məsər Wakita ge Melefit nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Yawa Mʉsi ! Ere ye ti kə̀ɗəm ni ti jiri eɗeɗiŋ. Bay Melefit ti naŋ bəlaŋ hʉya, bay nahaŋ àbi. \f + \fr 12:32 \ft Mənjay Mimbiki 4.35 ; Izayi 45.21.\f* \v 33 Tamal ti kawayay naŋ àna huɗ bəlaŋ, àna majalay ahàr gayak ɗek akaba àna njəɗa gayak ɗek zla nahəma, àtama sədaga ya təbi na akaba zlam ya tisliŋi na ɗek àna sulumana. Tamal ti kawayay mis ya nak kə̀bu akaba tay ni akaɗa ya kawayay ahàr gayak gayakani ni nahəma, nani day àtama sədaga ɗek àna sulumana. » \v 34 Zal nakəŋ àra àhəŋgrifəŋa kigeni a ti Yezu àsəra naŋ bay məsər zlam. Nahkay àhi ahkado : « Nak kə̀bi driŋ driŋ akaba *Məgur ge Melefit bi. » Kələŋ gani maslaŋa ya ti azay njəɗa gayaŋ ge mihindifiŋa ma nahaŋ a ni ti àbi va bi. \s1 Bay gəɗakani ya amara ni naŋ wur ge Devit aw ? \r (Meciyʉ 22.41-46 ; Lʉk 20.41-44) \p \v 35 Yezu naŋ àbu acahi zlam ana mis a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu. Àhi ana tay : « Ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tə̀ɗəm *Krist *Bay gəɗakani ya amara ni naŋ *Wur ge Devit ti ahəmamam ? \v 36 Ambatakani do, Devit naŋ naŋani àna ahàr gayaŋ àɗəm àna njəɗa ga *Məsuf Njəlatani ahkado : \q1 “Bay Melefit àhi ana bay goro : \q1 Njəhaɗa gwar kà ahar ga ɗaf goro a, a məlaŋ ga gəɗakani va. \q1 Ndam ezir gayak ti anabəhaɗ tay kè meleher gayak \q1 akaɗa ga zlam ga bay ya abəki asak ni, ti kə̂cəlki ka tay.” \f + \fr 12:36 \ft Limis 110.1.\f* \p \v 37 « Nəɗəm nahəma, Krist nani ti Devit àna ahàr gayaŋ tekeɗi azalay naŋ bay gayaŋ. Ay tamal nahkay ti təzalay naŋ wur ge Devit keti ti kamam ? » Eslini mis dal-dal tə̀bi slimi ana pakama gayaŋ ya ti àhi ana tay ni. Pakama nani àɓəlafəŋa kà tay a. \s1 Bumvu slimi àna ndam məsər Wakita ge Melefit ni \r (Meciyʉ 23.1-36 ; Lʉk 20.45-47) \p \v 38 Yezu naŋ àbu acahi zlam ana tay nahkay ti àɗəm ahkado : « Bumvu slimi, do ni ti ndam *məsər Wakita ge Melefit ni atagosay kʉli. Nday ti tawayay məbakabu məgudi, təsawaɗay àna naŋ riya ; tawayay ti mis tə̂gri sa ana tay a gosku bu kè meleher ge mis ɗek ; \v 39 tawayay manjəhaɗvani e kʉrsi ga gəɗákani vu a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit bu akaba ka məlaŋ məzum zlam ga wuməri. \v 40 Nday gani tə̀bu təhəlfəŋa zlam kà wál madakway a, tə̀bu təpəski ka mahəŋgalay Melefit aɗaba tawayay ti mis tâmənjaləŋ ana tay. Nahkay ti Melefit amagrafəŋa seriya kà tay a, amatraɓ tay kay amatam ge mis ndahaŋ ni ɗek. » \s1 Sədaga ga wal madakway ya araŋa gayaŋ àbi ni \r (Lʉk 21.1-4) \p \v 41 Eslini Yezu naŋ àbu manjəhaɗani digʉsa kà gəvay ga zlam məbəviyu siŋgu ga sədaga ni. Mis tə̀bu eslini kay təbiyu siŋgu ; naŋ nakəŋ amənjaləŋ kà tay ahəmamam təbiyu siŋgu ni : ndam ge elimeni kay tə̀bu təbiyu siŋgu dal-dal. \v 42 Nday tə̀bu təbiyu nahkay ti wal madakway nahaŋ araŋa gayaŋ àbi àra àbiyu siŋgu akur-akurani ciɓ-ciɓeni cʉ ; siŋgu ciɓ-ciɓeni cʉeni ni agray siŋgu faɗ. \v 43 Yezu àra èpia ti àzalay ndam maɗəbay naŋ ni, àhi ana tay ahkado : « Nəhi ana kʉli nahəma, wal madakway hini ti araŋa gayaŋ àbi, ay siŋgu ya àbiyu a zlam ga sədaga ni vu ni ti àtama ge mis ndahaŋ ya tə̀biyu na ɗek, \v 44 aɗaba mis ndahaŋ ni ɗek tə̀biyu siŋgu ya tə̀gəjənifəŋ kà tay tə̀sər ere ye ti tagray àna naŋ ni va do ni ; wal hini ti ni araŋa gayaŋ àbi, ay ti àbiya siŋgu ya àfəŋ na ɗek. Siŋgu gayaŋ nahaŋ ga məsəkum zlam məzumani àgəjənifəŋ ndo. » \c 13 \s1 Yezu àɗəm etembeɗkaba ahay gəɗakani ge Melefit na \r (Meciyʉ 24.1-2 ; Lʉk 21.5-6) \p \v 1 Kələŋ gani Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tàhəraya a *ahay gəɗakani ge Melefit ni ba. Nday tə̀bu tahəraya nahəma, bəlaŋ e kiɗiŋ ga ndam maɗəbay naŋ ni bu àhi ahkado : « Mʉsi, ŋga mənjaləŋ ka akur gəɗákani ya tèɗezl ahay ni àna naŋ ni day ti, tigi eri ni ! » \fig Akur ya tèɗezl ahay ge Melefit àna naŋ ni|src="lb00249c.tif" size="col" ref="13.1" \fig* \v 2 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Àbi kìpia ahay hini meɗezleni àna akur gəɗákani na do aw ? Etembeɗkaba besek-besek, ku akur bəlaŋ day amanjəhaɗki ka akur nahaŋ va do. » \s1 Yezu azlapaki ka sarta ya amara ni \r (Meciyʉ 24.3-14 ; Lʉk 21.7-19) \p \v 3 Tòru tìnjʉa ka ahàr ga həma *Oliviye a nahəma, Yezu ànjəhaɗa digʉsa, amənjoru *ahay gəɗakani ge Melefit ni. Eslini Piyer, Zek, Zeŋ akaba Andre tə̀bu kà gəvay gayaŋ ciliŋ. Nday nakəŋ tìhindifiŋa ma, tə̀hi ahkado : \v 4 « Hiaba ana leli a, ere gani amagravu ti ananaw ? Aməsərkaba sarta ya zlam nani ɗek amagravu wuɗak na ti ahəmamam ? » \p \v 5 Eslini Yezu nakəŋ àhi ana tay : « Bumvu slimi, maslaŋa àgosay kʉli ba. \v 6 Aɗaba mis kay atara, ku way way do aməɗəm naŋ ti nu, aməɗəm naŋ ti *Bay gəɗakani ya amara ni. Nahkay atagosay mis kay. \v 7 Mis atagray silik kè cifeni akaba kè driŋeni, ekicʉm ma gani. Kìcʉma ti kə̀grum aŋgwaz ba. Ahàr àɗəm zlam nday nani tâgravu kwa. Ku tamal tàgrava nahkay nəŋgu ni, mandav ga duniya faŋ do. \v 8 Ndam ga haɗ ndahaŋ atakaɗvu akaba ndam ga haɗ ndahaŋ, bəbay ndahaŋ akaba bəbay ndahaŋ. Haɗ amadaɗay a kəsa gərgərani ndahaŋ bu, lʉwir day amələbu a kəsa gərgərani ndahaŋ bu. Zlam nday nani ɗek ti mənjəki ga daliya ciliŋ : zlam nday nani ti akaɗa ga wur ya ajibiyu aslər ana wal a huɗ bu ni. \v 9 Ay lekʉlʉm ti bumvu slimi. Mis atəgəs kʉli, atoru àna kʉli ka məlaŋ ge seriya. Atəzləɓ kʉli a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit bu. Atagrafəŋa seriya kè kʉli kè meleher ga gəɗákani ga ngumna akaba bəbay a, aɗaba lekʉlʉm ndam goro. Nahkay ti nday gani etici ma gekʉli ya akazlapumku ni. \v 10 Wuɗaka məlaŋ andav nahəma, ahàr àɗəm mis tə̂hi *Ma Mʉweni Sulumani ana mis ga haɗ gərgərani ni ɗek day kwa. \p \v 11 « Yaw ka ya ti atəgəs kʉli, atoru àna kʉli ka məlaŋ ge seriya nahəma, ere ye ti akəɗəmum ni àhəli ahàr ana kʉli ba. Ka fat nani Melefit aməhi ere ye ti akəɗəmum ni ana kʉli ; ɗəmum ma gani nani. Nahkay akəɗəmum ma nani ti lekʉlʉm lekʉlʉmeni do, aməɗəm ma nani ti *Məsuf Njəlatani. \v 12 Ka sarta gani nani ti mis atəsəkumoru bəza ga məŋ gatay ti tâbazl tay, ata bəŋ ga bəza day atəsəkumoru bəza gatay. Bəza ti ni etizirey ata bəŋ gatayani akaba ata məŋ gatayani, atəsəkumoru tay ti tâbazl tay. \v 13 Mis ɗek etizirey kʉli aɗaba lekʉlʉm ndam goro. Ay ti maslaŋa ya ti aməmbrəŋ nu do duk abivoru ana vaɗ ga mandav ga sifa gayaŋ ni ti, Melefit amahəŋgay naŋ. » \s1 Zlam magədavani ya àɓəlay do fererani ni \r (Meciyʉ 24.15-28 ; Lʉk 21.20-24) \p \v 14 « Zlam magədavani ya àɓəlay do ferereni, eziŋ zlam ɗek ni, amagravu. \f + \fr 13:14 \ft Mənjay Deniyel 9.27 ; 11.31 ; 12.11.\f* Amagrava ti ekipʉm naŋ ka məlaŋ ya àgəski do ni. » (Bay ya ti ejeŋgey ma hini ni ti ahàr àɗəm mîci lala). « Ekipʉma naŋ a ti ahàr àɗəm ndam ya ka haɗ *Zʉde ni tâcuhworu a həma vu kwa. \v 15 Maslaŋa ya ti naŋ ka *dalahar ga ahay gayaŋ ni àhəraya, àhuriyu a ahay vu ga məhəlaya zlam gayaŋ a day ba. Mâhəraya mâcuhway sawaŋ. \v 16 Maslaŋa ya ti naŋ a vədaŋ bu ni ti ni, àŋga a magam ga mara mazay azana gayaŋ a ba. Mâcuhway sawaŋ. \v 17 Ka sarta gani nani ti wál a huɗ akaba nday ya ti bəza tə̀fəŋ kà tay ka ahar ni atasay cicihi ! \v 18 Nahkay ti həŋgalum Melefit ti ere gani nani àgravu ge milevi ba, \v 19 aɗaba ka sarta gani nani ti mis atəcakay daliya kay àtam daliya ndahaŋ ya mis tə̀cakabiyu kwa ahaslani ka ya ti Melefit àgraya məlaŋ a duk àbivaya ana kana ni. Kələŋ ga daliya nani ti daliya ndahaŋ atələbi akaɗa nani ɗay-ɗay va bi. \v 20 Bay geli àɗəm sarta gani nani aməpəs do, do ni ti maslaŋa àbi amatamfəŋa kà daliya nana bi. Melefit àɗəm aməpəs do ni ti azuhva ndam gayaŋ ya àdaba tay a ni palam. \v 21 Ka sarta gani nani ti tamal maslaŋa ahi ana kʉli ahkado : “Pʉm *Krist naŋ àbu ahalay !” ahkay do ni : “Pʉm naŋ àbiyu tegi !” nahəma, kə̀gəsumiki ma gayaŋ ni ba. \v 22 Aɗaba mam, ndam ndahaŋ atara tasəkaɗ malfaɗa, ku way way do aməɗəm naŋ Krist ahkay do ni naŋ bay məhəŋgri *pakama ge Melefit ana mis. Atagray zlam ya ti mis tìpi ɗay-ɗay ndo ni akaba zlam ya ti aməgri ejep ana mis ni. Tamal agravu tata ni, tawayay mesipet ndam ya ti Melefit àdaba tay a ni. \v 23 Lekʉlʉm zla nahəma, bumvu slimi, aɗaba nə̀hiva ana kʉli a àndava. » \s1 Maŋga ga Wur ge Mis a \r (Meciyʉ 24.29-31 ; Lʉk 21.25-28) \p \v 24 « Ay ka sarta gani nani, kələŋ ga daliya ni zla nahəma, fat amacaɗay məlaŋ va do, kiyi day amaslaɗay məlaŋ va do. \v 25 Boŋgur atətəɗbiyu e melefit bu, atadəgaya a ga haɗ a ; zlam njəɗa-njəɗani a huɗ melefit bu atədaɗay a məlaŋ gatay bu. \v 26 Ka sarta gani nani ti mis etipi nu *Wur ge Mis anara a maklaɓasl ba àna njəɗa kay akaba maslaɗay goro a. \f + \fr 13:26 \ft Deniyel 7.13.\f* \v 27 Ka sarta gani nani ti anəslərbiyu *məslər ge Melefit ga macakalakabu ndam ya Melefit àdaba tay a ni kè sliri ga məlaŋ faɗani ni ɗek ; ku ka məlaŋ driŋeni weley weley do ɗek anəcakalakabu mis ka ahar bəlaŋ. » \s1 Yezu azay mazavu ga məŋ ga wəruv \r (Meciyʉ 24.32-35 ; Lʉk 21.29-33) \p \v 28 « Nazay mazavu gani akaɗa ga məŋ ga *wəruv ni, ahàr àɗəm kicʉm kwa : ka ya ti àbakaba slimberi a mək eɗi nahəma, kə̀səruma mədərdər ènjia wuɗak. \v 29 Nahkay day tamal kìpʉma zlam ya nə̀hi ana kʉli ni naŋ àbu agravu nahəma, sərumki nu *Wur ge Mis nə̀bu cifa, nìnjia wuɗak. \v 30 Nəhi ana kʉli nahəma, wuɗaka mis ya tə̀bu ka dala nihi ni təmət ɗek ti zlam nday nani ɗek amagrava day kwa. \v 31 Məlaŋ ya agavəla akaba məlaŋ ya a ga haɗ ni amandav, ay ti ma goro ya nə̀ɗəm ni amandav ɗay-ɗay do. » \s1 Njəhaɗum eri \r (Meciyʉ 24.36-44) \p \v 32 « Ay ti ma ga vaɗ gani akaba njemdi gani zla nahəma, maslaŋa àbi àsər bi. *Məslər ge Melefit ya a huɗ melefit bu ni day tə̀sər do, nu Wur ge Melefit tekeɗi nə̀sər do, si Baba Melefit day kwa ti àsəra. \v 33 Nahkay ti bumvu slimi, njəhaɗum eri, aɗaba kə̀sərum sarta gani nani do. \v 34 Amagravu akaɗa ga maslaŋa ya naŋ àbu akoru e mirkwi gayaŋ ni. Wuɗaka ara asləka ti àmbərfəŋ ahay gayaŋ kà ndam ya təgri tʉwi ni, èdikaba tʉwi na ana tay a. Àhi ana bay ya ahətay mahay ni “Njəhaɗ eri” mək àsləka. \v 35 Nahkay ti lekʉlʉm day njəhaɗum eri, aɗaba kə̀sərum sarta ga bay ahay gekʉli ya amasləkabiya na do. Cʉ amasləkabiya ga məlakarawa, cʉ ga huɗ ya vaɗ, cʉ ka ga ya ti agwazl təzlah ni, cʉ ahkay do ni ge miledʉ ti kə̀sərum do. \v 36 Nahkay ka sarta ya ti aməzlərəvkiaya ke kʉli a bəslaŋ nahəma, àdi ahàr ana kʉli lekʉlʉm e ɗʉwir bu ba. \v 37 Ere ye ti nə̀hi ana kʉli ni ti nəhi ana mis ɗek : Njəhaɗum eri. » \c 14 \s1 Gəɗákani ga ndam Zʉde tagray dabari ge mijiŋ Yezu \r (Meciyʉ 26.1-5 ; Lʉk 22.1-2 ; Zeŋ 11.45-53) \p \v 1 Vaɗ àvu cʉ, tara tagray wuməri ga *Pak ; wuməri gani nani ti tidivù dipeŋ *miwisiŋeni do. Eslini gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tàgray sawari ti tə̂gəs Yezu àna wir-wir, tawayay takaɗ naŋ. \fig Dipeŋ miwisiŋeni do|src="Unleaveaned_Bread.tif" size="col" copy="Barbara Alber" ref="14.1" \fig* \v 2 Nday nakəŋ tə̀ɗəm : « Mə̀gəs naŋ a wuməri ni vu ba, aɗaba tamal magray nahkay ti mis dal-dalani ni atəmbrəŋ leli do, etizligeya silik a kəsa va. » \s1 Wal nahaŋ abəki tersel ka ahàr ga Yezu \r (Meciyʉ 26.6-13 ; Zeŋ 12.1-8) \p \v 3 Yezu naŋ àbu a Betani, a ahay bu afa ga Simu zal ambələk ni. Naŋ àbu manjəhaɗani azum ɗaf. Eslini wal nahaŋ àhurkiviyu ka tay àna tersel njəlatani ge siŋgu kayani a kolombu sulumani bu. \f + \fr 14:3 \ft Kolombu gani nani ti tàgray àna akur sulumani ya təzalay elbetir ni, siŋgu gani kay.\f* Tersel gani nani ti təzalay nardu. Èheɓkia ma ga kolombu na, àbəki tersel ni ka ahàr ga Yezu. \v 4 Gayaŋ ya àbəki ni ti àwəria ɓəruv ana mis nday ndahaŋ e kiɗiŋ ge mis ya tə̀vu eslini ni ba ; tə̀zlapay e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm ahkado : « Àgudar tersel hini ti kamam ? \v 5 Hojo amal tə̀səkumoya, tə̀ŋgəta àtam sulay jik diŋ diŋ mahkər, tìdi siŋgu gani ana ndam talaga do aw ? » Nahkay tə̀ləgi ana wal nakəŋ ŋgak-ŋgak. \p \v 6 Eslini Yezu nakəŋ àhi ana tay : « Mbrəŋum naŋ ! Kəhəlumi muru ti kamam ? Zlam gayaŋ ya àgru ni ti àɓəlay. \v 7 Ndam talaga zla nahəma, nday tə̀bu akaba kʉli kəlavaɗ ; kəgrumi sulum ana tay akaɗa ya kawayum ni tata. Ay nu zla ti ananjəhaɗ akaba kʉli kəlavaɗ do. \v 8 Wal hini àgra zlam ya ti agray tata na : àbəkua tersel ka vu a ti àslamatakabá nu ga məfiyu nu e eviɗ va. \v 9 Nəhi ana kʉli nahəma, a məlaŋ bu ɗek, ku eley eley do atəɗəmoru *Ma Mʉweni Sulumani ni zla nahəma, ataŋgəhaɗ ere ye ti wal hini àgray ni daya. Nahkay ti wal ni amagəjazlki ahàr ke mis do. » \s1 Zʉdas awayay asəkumoru Yezu \r (Meciyʉ 26.14-16 ; Lʉk 22.3-6) \p \v 10 Zʉdas Iskariyot biliŋ a huɗ ga ndam *maɗəbay Yezu kru mahar cʉeni ni bu òru afa ga gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni ga məɗəfiki Yezu ana tay ti tə̂gəsa naŋ a. \v 11 Nday nakəŋ tàra tìcia ma gayaŋ na ti tə̀mərva dal-dal, tə̀hi : « Tamal kə̀ɗəfikia Yezu ana leli a ti aməvuk siŋgu. » Kələŋ gani Zʉdas nakəŋ àɗəbay divi ga məɗəfiki Yezu ana tay. \s1 Ndam maɗəbay Yezu taslamalakabu zlam məzumani ga wuməri ga Pak \r (Meciyʉ 26.17-25 ; Lʉk 22.7-14, 21-23 ; Zeŋ 13.21-30) \p \v 12 Vaɗ ye enjenjeni ga wuməri ge dipeŋ *miwisiŋeni do ni ènjia. A vaɗ ga wuməri ga *Pak nani ti tisliŋi bəza təmbak ana Melefit. Eslini ti ndam *maɗəbay Yezu ni tìhindifiŋa ma kà Yezu a, tə̀hi ahkado : « Kawayay ti môru mâslamatukkabu zlam məzumani ga wuməri ga Pak ni ti eley ? » \v 13 Eslini Yezu àslər ndam maɗəbay naŋ bebem cʉ, àhi ana tay : « Dəgum a kəsa gəɗakani ni vu. Ekinjʉmiya nahəma, akəbumkabu ahàr akaba zal nahaŋ àcahbiya yam a mandaray va. Ekipʉma naŋ a ti ɗəbumiyu naŋ ka məlaŋ gayaŋ ya ti ahuriyu ni. \v 14 Akəhurumiya ti hindʉmfiŋa ma kà bay ahay na, humi ahkado : “Mʉsi geli àɗəm : Ahay goro ya ti anara nəzumviyu zlam ga wuməri ga Pak ni akaba ndam maɗəbay nu ni ti neley ?” \v 15 Eslini bay ahay ni aməɗəfiki ahay nahaŋ gəɗakani ka ahàr ga ahay nahaŋ ana kʉli, zlam ɗek àvu maslamatakavani àndava. Slamatumikabu zlam məzumani ni ana leli ti eslini. » \v 16 Ndam maɗəbay Yezu cʉeni ni tàsləka, tòru a kəsa ni vu. Tòru tìnjʉa ti tə̀di ahàr ana zlam ni ɗek akaɗa ga pakama ga Yezu ya àhi ana tay ni, mək tə̀slamalakabu zlam ga wuməri ga Pak ni. \s1 Yezu àɗəm : « Maslaŋa e kiɗiŋ ga ndam maɗəbay nu ni bu ara ejiŋ nu » \r (Meciyʉ 26.20-25 ; Lʉk 22.14 ; Zeŋ 13.21-30) \p \v 17 Məlakarawa àra ègia ti Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ kru mahar cʉeni ni tìnjʉa a ahay ni va. \v 18 Eslini tə̀huriya tànjəhaɗkabá birra, tə̀bu təzum zlam ti Yezu àhi ana tay : « Nəhi ana kʉli nahəma, biliŋ gekʉli ya məzumkabu zlam ni aməsəkumoru nu. » \v 19 Ma ga Yezu ya àɗəm ni ti àhəlia ahàr ana ndam maɗəbay naŋ na ɗek. Ku way way do e kiɗiŋ gatay bu biliŋ àna biliŋeni naŋ àbu àɗəm : « Nu do, do waw ? » \v 20 Yezu àhi ana tay : « Mis biliŋ e kiɗiŋ gekʉli kru mahar cʉeni ni bu, maslaŋa ya ti mətəlkabiyu ahar a halaf vu ni. » \v 21 Àɗəm keti : « Nu *Wur ge Mis nara nəmət akaɗa ga pakama ge Melefit ya àɗəm a Wakita gayaŋ bu ni. Ay ti zləzlaɗa afa ga maslaŋa nani ya ti asəkumoru Wur ge Mis ni ! Hojo akal tìwieya naŋ a ndo. » \s1 Yezu avi ɗaf ge Melefit ana ndam maɗəbay naŋ ni \r (Meciyʉ 26.26-30 ; Lʉk 22.14-20 ; 1 Koreŋ 11.23-25) \p \v 22 Ka ya ti təzum zlam nahəma, Yezu àzay *dipeŋ, àgri sʉsi ana Melefit, èsekaba, àbi ana ndam maɗəbay naŋ ni. Àhi ana tay : « Zuma, hini ti aslu ga vu goro. » \v 23 Kələŋ gani àzay hijiyem akaba zum, àgri sʉsi ana Melefit keti, àvi ana tay, nday ɗek tìsi. \v 24 Àhi ana tay : « Hini ti mimiz ga vu goro. Àna mimiz hini ti Melefit awəlkabu pakama gayaŋ akaba ge mis. Aməŋgəzaya a vu goro ba ti ga mahəŋgay mis kay. \v 25 Nəhi ana kʉli nahəma, enisi zum ge wur ge *viŋ va do, si a vaɗ ya ti enisi zum mʉweni a *Məgur ge Melefit bu ni kwa. » \v 26 Tàra tə̀zuma zlam na ti nday nakəŋ tàzləbay Melefit àna limis, tàhəraya e mite va, tə̀cəloru a həma *Oliviye vu. \s1 Yezu àɗəm : « Piyer aməɗəm àsər nu do » \r (Meciyʉ 26.31-35 ; Lʉk 22.31-34 ; Zeŋ 13.36-38) \p \v 27 Nday tə̀bu takoru ti Yezu àhi ana tay : « Lekʉlʉm ɗek ekijʉmkia ke divi a, aɗaba àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit ni bu, Melefit àɗəm amakaɗkia bay majəgay təmbəmbak na ka tay a, nahkay təmbəmbak ni etedevu kway-kwayay. \f + \fr 14:27 \ft Mənjay Zakari 13.7.\f* \v 28 Anəmət, ay ka ya ti anaŋgaba e kisim ba nahəma, akədumu ahàr e Gelili. » \v 29 Eslini Piyer àhi : « Ku mis ɗek tijikia ke divi a nəŋgu ni, nu ti nìjikia do. » \v 30 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Nəhuk nahəma, nak ti kani kani a, a huɗ ga məlavaɗ bu wuɗaka agwazl azlah sak cʉ ti akəɗəm sak mahkər kə̀sər nu do timey. » \v 31 Eslini Piyer nakəŋ àɗəm : « Aha, nahkay do. Nu ti ku tamal ti məmətkabu nəŋgu nahəma, ŋgay nə̀sər kur do ni ti nə̀ɗəm do simiteni. » Ndam *maɗəbay Yezu ndahaŋ ni ɗek day tə̀ɗəm akaɗa ge Piyer ni. \s1 Yezu ahəŋgalay Melefit e Gecimeni \r (Meciyʉ 26.36-46 ; Lʉk 22.39-46) \p \v 32 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tòru ka məlaŋ nahaŋ, məlaŋ gani nani ti təzalay Gecimeni. Tòru tìnjʉa eslina ti Yezu àhi ana tay : « Njəhaɗuma ahalay a hayaŋ, nakoru nahəŋgalay Melefit. » \v 33 Àzalay Piyer, Zek, akaba Zeŋ, tòru cak. Eslini ti aŋgwaz àdəgaki ka Yezu nakəŋ dal-dal, məɓəruv àtikaba kwir kwir. \v 34 Àhi ana tay : « Məɓəruv atukaba, akaɗa nara nəmət. Njəhaɗuma ahalay a, njəhaɗum eri. » \v 35 Naŋ nakəŋ àhəɗakfəŋa kà tay a òru cak, àndəhaɗ a huɗ a huɗ, àhəŋgalay Melefit ti àcakay daliya ka sarta nani ba. \v 36 Àɗəm : « Aba, \f + \fr 14:36 \ft Àna ma ga ndam Zʉde « Aba » awayay aɗəmvaba ti « Baba. »\f* Bəba, zlam ɗek kisliki magrani ; həɗakfua daliya hina, nə̀cakay ba ti. \f + \fr 14:36 \ft Ahalay ti ma ga Yezu ya àɗəm ni ti nahkay hi : « Həɗakfua hijiyem hina. » A Wakita ge Melefit ya ahaslani ni bu ni ti tə̀ɗəm məzum ɓəruv ge Melefit ti akaɗa zum e hijiyem bu, mis tisi ti akaɗ tay.\f* Ku nə̀ɗəm nahkay nəŋgu ni, nawayay ti ere ya nak kawayay ni kwa do ni, goro ya nu nawayay ni do. » \p \v 37 Àra àhəŋgala Melefit a nahkay ti àŋgəkia ka ndam maɗəbay naŋ mahkərani na, àdi ahàr ana tay nday e ɗʉwir bu. Èpiɗek tay, àhi ana Piyer : « Simu, kway-kway kinji ɗʉwir aw ? Kèɓesey manjəhaɗani eri njemdi biliŋ koksah aw ? \v 38 Njəhaɗum eri, həŋgalum Melefit ti ka ya ti *Seteni esipet kʉli ni ti kìjʉmkia ke divi a ba. Məɓəruv ge mis awayay magray zlam sulumani, ay ti èsliki do, aɗaba aslu ga vu gayaŋ gedebeni. » \p \v 39 Yezu àŋgəvù, òru àhəŋgalay Melefit keti, akaɗa gayaŋ ya ti àhəŋgalay piŋani ni. \v 40 Àra àhəŋgala nahkay ti àŋgəkia ka ndam maɗəbay naŋ na keti. Àdi ahàr ana tay nday e ɗʉwir bu, tàmətaɓkaba ga manjəhaɗana eri a. Tàra tèpiɗekva ti tə̀sər ere ye ti tə̂hi ni do. \v 41 Àŋgəvù keti ya mahkər. Àra àsləkabiya ti àhi ana tay keti : « Kekileŋa kinjʉm ɗʉwir aw ? Kekileŋa kəpəsumaba waw ? Sarta ènjia. Ŋga pʉm, tara təgəsi nu, nu *Wur ge Mis, ana ndam magudar zlam ni. \v 42 Cikʉmaba, mədəgumkioru ka tay. Ŋga pʉm, maslaŋa ya ti ara agəsi nu ana tay ni ènjia, do ni ti ahəmamam. » \s1 Ndam Zʉde təgəs Yezu \r (Meciyʉ 26.47-56 ; Lʉk 22.47-53 ; Zeŋ 18.3-12) \p \v 43 Ka ya ti Yezu naŋ àbu azlapay nahkay ni ti Zʉdas biliŋ ga ndam *asak ga Yezu kru mahar cʉeni ni ènjia akaba mis a dal-dal, maslalam akaba aday tə̀fəŋ kà tay. Gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni, ndam *məsər Wakita ge Melefit ni akaba gəɗákani ndahaŋ tə̀slərbiyu tay. \v 44 Wuɗaka nday tara ti Zʉdas bay məsəkumoru Yezu ni àhivabiya ma ana mis dal-dalani na. Àhi ana tay : « Bay ya ti anəgri sa àna məfəki ma kà tuwər \f + \fr 14:44 \ft Ka sarta nani ti kəlavaɗ mis təgri sa ana mis ya ti tawayay tay dal-dal ni àna məfəki ma kà tay kà tuwər.\f* nahəma, naŋ gani hʉya. Gəsuma naŋ a, dəgum àna naŋ, jəgum naŋ lala. » \v 45 Zʉdas nakəŋ àra ènjia ti àrəkia ka Yezu nakəŋ a hʉya. Àhi : « Mʉsi, » mək àgri sa àna məfəki ma kà tuwər. \v 46 Nahkay mis ni tàdəgaki ka Yezu cip, tə̀gəs naŋ. \v 47 Eslini mis biliŋ e kiɗiŋ gatay ya tə̀bu eslini ni bu àraɗ maslalam fətah, àsifəŋa slimi ana bay məgri tʉwi ana gəɗakani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit na həndaɗ. \v 48 Yezu àhi ana mis ni ahkado : « Kədəgumkua àna maslalam akaba aday a, kəgəsum nu akaɗa nu zal akal, \v 49 ambatakani do nə̀bu nəcahi zlam ana kʉli a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu kəlavaɗ. Ka gani nani ti kə̀gəsum nu ndo. Ay zlam nani agravu ti ere ya àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit ni bu ni mâgravu. » \p \v 50 Eslini ndam maɗəbay naŋ ni ɗek tə̀mbərbu naŋ, tə̀dəgiki ana hwa tiɗizl. \v 51 Wur dagwa nahaŋ naŋ àbu eslini, məfakabu azana biliŋ ka vu ciliŋ, aɗəboru Yezu bilegeni. Mis ni tàra tìpia naŋ a ti tə̀ɗəm təgəs naŋ. Tara təgəs naŋ ti \v 52 àmbərfəŋ azana gayaŋ ni kà tay, àdiki ana hwa ɗeɗel a mahayma. \s1 Tagrafəŋa seriya kà Yezu kè meleher ga gəɗákani ga ndam Zʉde a \r (Meciyʉ 26.57-68 ; Lʉk 22.54-55, 63-71 ; Zeŋ 18.13-14, 19-24) \p \v 53 Tàra tə̀gəsa Yezu a ti tə̀zoru naŋ afa ga gəɗakani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni. Ɓa-ɓa ti gəɗákani ndahaŋ ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni, ndam *məsər Wakita ge Melefit ni akaba gəɗákani ɗek tə̀cakalava eslina. \v 54 Ka ya ti tə̀bu takoru àna Yezu ni ti Piyer ti ni aɗəboru naŋ kələŋ driŋ. Òru ènjʉa a ahay ga gəɗakani ga ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni va ti ànjəhaɗ digʉs a dalaka bu, anjafəŋ kà aku akaba ndam magray tʉwi ye eslini ni. \p \v 55 Gəɗákani ga ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba gəɗákani ge seriya ni ɗek tə̀bu taɗəbay zlam magudarani ga məwəlki Yezu ka seriya, aɗaba tawayay takaɗ naŋ, ay ti tə̀ŋgət ndo. \v 56 Eslini mis kay tàsəkaɗki malfaɗa, ay ma gatay ni tə̀sava divi a. \v 57 Kələŋ gani mis ndahaŋ tìcikaba, tàsəkaɗki malfaɗa nahaŋ keti, \v 58 tə̀ɗəm : « Leli mìcifiŋa, àɗəm ahkado : “*Ahay gəɗakani ge Melefit hini ya mis tə̀ləm àna ahar ni ti nara nembeɗkaba. Enembeɗkaba ti a huɗ ga vaɗ mahkərani bu nələmvaya nahaŋ ya mis tə̀ləm àna ahar do na.” » \v 59 Ay kekileŋa ma gatay ni tə̀sava divi a. \v 60 Eslini gəɗakani ga ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni ècikaba cəkwaɗ e kiɗiŋ ge mis ni ba, èhindifiŋa ma kà Yezu a, àhi : « Nak kàhəŋgarfəŋ do aw ? Zlapay ge mis hini ya ti təzlapakuk ni ti zlapay ga mam ? » \v 61 Ay Yezu nakəŋ te-te, àhəŋgrifəŋ ndo. Eslini gəɗakani ga ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni èhindifiŋa ma keti, àhi : « Nak ti *Krist *Bay gəɗakani ya amara ni aw ? Nak wur ga Bay Melefit ya ti mazləbay ni aw ? » \v 62 Eslini Yezu nakəŋ àɗəm : « Iy, nu gani. Ekipʉm nu *Wur ge Mis manjəhaɗani a məlaŋ ga gəɗakani bu, kà ahar ga ɗaf ge Melefit Bay njəɗa-njəɗani ni. \f + \fr 14:62 \ft Limis 110.1.\f* Ekipʉm anara a huɗ melefit ba a maklaɓasl ba. \f + \fr 14:62 \ft Mənjay Deniyel 7.13.\f*» \v 63 Gəɗakani nakəŋ àra ècia ma ga Yezu na ti àzumkia ɓəruv a, ègʉzlehkaba azana ka vu gayaŋ a kwar, \f + \fr 14:63 \ft Tamal zal Zʉde egʉzlehkaba azana gayaŋ ka vu a ti aɗafaki tuway, ahkay do ni zlam ya àɓəlay do simiteni ni àgrava. Gəɗakani ga ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ègʉzlehkaba azana gayaŋ ka vu a ni ti azuhva ma ga Yezu ya àɗəm naŋ Wur ge Melefit ni, aɗaba tə̀ɗəm èndivia Melefit a dal-dal.\f* àhi ana mis ni ahkado : « Maɗəbay sedi nahaŋ kamam mba mam ? \v 64 Kìcʉma, endivi Melefit timey ! Ay ti kawayum ti mə̂grumi mam ? » Mək mis ni ɗek tə̀ɗəm : « Àgudara, si tâkaɗ naŋ kwa. » \v 65 Eslini mis ndahaŋ tə̀dəgiki ana mitifiviyu esliɓ ana Yezu e eri vu, tàkambahi eri, tə̀si məɗukɗuk ga ahar, tə̀hi : « Tamal nak bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit nahəma, ɗəfiaya maslaŋa ya ti àzləɓ kur na ana leli a zla ! » Mək mis ya tə̀bu tagray tʉwi eslini afa ga bay gəɗakani nani ni tàzay naŋ, tə̀bi bəbarva. \s1 Sak mahkər Piyer aɗəm àsər Yezu do \r (Meciyʉ 26.69-75 ; Lʉk 22.56-62 ; Zeŋ 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Ka ya ti Piyer naŋ àbu a dalaka mbeheni ni bu nahəma, wal nahaŋ àra : wal nani agri tʉwi ana bay gəɗakani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni. \v 67 Àra ènjia ti èpi Piyer naŋ àbu anjafəŋ kà aku, àmənjaləŋ lala mək àhi : « Nak day kàsawaɗumkabá akaba Yezu zal Nazaret na. » \v 68 Eslini Piyer àhi : « Aha. Nə̀sər ma gani do, nìcikaba ere ye ti kawayay kəɗəm na do. » \p Àra àɗəma nahkay ti ècikaba, àsləkaba a dalaka ni ba, òru e gejiŋ vu. [Mək agwazl àzlah.] \v 69 Wal ni àra èpia naŋ a keti ti àhi ana mis ya ti eslini ni : « Naŋ hini ti naŋ ndam gatay gani. » \v 70 Eslini Piyer àɗəm keti : « Aha, nu nə̀sər ma gani do. » \p Àra àpəsa ɓal ti mis ya ti eslini ni tə̀hi ana Piyer keti : « Eɗeɗiŋ nak day ndam gatay gani, aɗaba nak zal Gelili. » \v 71 Naŋ nakəŋ àmbaɗay dək, àɗəm : « Nə̀sər maslaŋa nani ya ti kacalumfəŋ ni do. Tamal nasəkaɗ malfaɗa nahəma, Melefit mâkaɗa nu a. » \v 72 Eslini agwazl àzlah ye cʉ hʉya. Agwazl ni àra àzlaha ti Piyer nakəŋ ma ga Yezu ya àhi : « Wuɗaka ti agwazl azlah sak cʉ nahəma, akəɗəm sak mahkər kə̀sər nu do timey » ni àŋgiaya a ahàr ba. Nahkay Piyer àdiki ana tuway. \c 15 \s1 Yezu naŋ àbu kè meleher ge Pilet bay ga ndam Rom \r (Meciyʉ 27.1-2, 11-14 ; Lʉk 23.1-5 ; Zeŋ 18.28-38) \p \v 1 Dʉ àna zʉzʉeni nahəma gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni, ndam *məsər Wakita ge Melefit ni akaba nday gəɗákani ge seriya ni ɗek tə̀cakalava, tàgray sawari. Eslini tə̀gəs Yezu, tə̀wəl mək tòru àna naŋ afa ga bay *Pilet. \v 2 Tòru tìnjʉa àna Yezu a ti Pilet nakəŋ èhindifiŋa ma, àhi : « Nak ti bay ga ndam *Zʉde eɗeɗiŋ aw ? » Àhəŋgrifəŋ, àhi : « Nak kə̀ɗəm. » \v 3 Eslini gəɗákani ga ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni tacalki naŋ ka zlam magudarani kay. \v 4 Pilet èhindifiŋa ma keti, àhi ahkado : « Tacalki kur ka zlam magudarani kay ti kici do aw ? Kàhəŋgarfəŋ do aw ? » \v 5 Ay Yezu naŋ te-te, àhəŋgrifəŋ va do. Gayaŋ ya àhəŋgarfəŋ ndo ni ti àgria ejep ana Pilet a. \s1 Tə̀ɗəm tâkaɗa Yezu a \r (Meciyʉ 27.15-26 ; Lʉk 23.13-25 ; Zeŋ 18.39–19.16) \p \v 6 Kəla wuməri ga *Pak zla ti ndam *Zʉde tə̀bu tihindifiŋa kè Pilet a ti mə̂faya zal daŋgay a bəlaŋ. Tìhindifiŋa ti naŋ àbu afiaya maslaŋa ya tawayay na ana tay a. \v 7 Zal nahaŋ àbu, slimi gayaŋ Barabas ; tə̀fiya naŋ a daŋgay va akaba mis ndahaŋ ya ti tàkaɗfəŋva kà ŋgumna ni. Ka sarta ya ti tàkaɗfəŋva kà ŋgumna ni ti naŋ àkaɗa mis a. \v 8 Eslini mis dal-dalani ni tàra afa ge Pilet a, tìhindifiŋa ti mə̂gri ana tay akaɗa gayaŋ ya ti agri ana tay kilevi ni. \v 9 Tàra tìhindifiŋa nahkay ti Pilet nakəŋ àhi ana tay ahkado : « Nihi ti kawayum nə̂fiaya bay ga ndam Zʉde na ana kʉli a waw ? » \v 10 Àɗəm nahkay ti, àsəra gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni tə̀gəsibiyu Yezu ti aɗaba tagraləŋ solu palam. \v 11 Ay gəɗákani ni tàwayay ndo, tə̀hi ana mis dal-dalani ni : « Humi : “Mawayay ti kàfaya naŋ a ba, si Barabas kwa.” » Mək tə̀hi nahkay. \v 12 Pilet nakəŋ àra ècia ma gatay na zla nahəma, àhi ana tay keti : « Kawayum ti nə̂gri mam ana maslaŋa ya ti kazalum naŋ Bay ga ndam Zʉde ni mam ? » \v 13 Tə̀həŋgrifəŋ àna zlahay : « *Darfəŋ naŋ kà təndal ! » \v 14 Nahkay naŋ nakəŋ èhindifiŋa ma kà tay a, àhi ana tay ahkado : « Àgudar mam emiteni mam ? » Nday nakəŋ ba təzlah kay kay : « Darfəŋ naŋ kà təndal ! » \v 15 Nahkay ti Pilet awayay aməri ɓəruv ana mis dal-dalani ni, àfiaya Barabas nakəŋ ana tay a, àhi ana ndam slewja gayaŋ ti tə̂zləɓ Yezu àna kurupu. Tàra tə̀zləɓa naŋ a ti àhi ana tay ti tâzay naŋ, tôru tâdarfəŋ naŋ kà təndal. \s1 Ndam slewja teyefiŋ kà Yezu \r (Meciyʉ 27.27-31 ; Zeŋ 19.2-3) \p \v 16 Ndam slewja ni tə̀gəs Yezu nakəŋ, tə̀zoru naŋ a huɗ ahay ga bay *Pilet ni vu. Ahay gani nani, təzalay Pretwer. \f + \fr 15:16 \ft Pretwer àna ma Rom ti awayay aɗəmvaba ahay ga gəɗakani ga ndam slewja.\f* Eslini tə̀zalakabu ndam slewja ndahaŋ ni ɗek. \v 17 Ndam slewja ni tàmbatki azana ndizeni ka Yezu, mək tèkeleya adak a, tàslap hindigil-hindigil, tə̀fiviyu a ahàr vu akaɗa ga jaku ni. \v 18 Tàra tə̀bəkia zlam a zla nahəma, tə̀gri sa, tə̀hi ahkado : « Məgruk sa, bay ga ndam *Zʉde ! » \v 19 Tàzay eziŋgwi, tə̀si a ahàr vu, tìtifiviyu esliɓ e eri vu, tàbəhaɗi mirdim meleher ndiɓa ndiɓa ana haɗ. \p \v 20 Tàra tə̀bia seki a nahkay ti tə̀cakwakia azana ndizeni ya tə̀fəki na, tə̀bikabu azana gayaŋ gayaŋani ya tə̀cakwakia ni. Eslini tə̀zaya naŋ e mite va, ga moru *madarfəŋ naŋ kà təndal a. \s1 Tadarfəŋ Yezu kà təndal \r (Meciyʉ 27.32-44 ; Lʉk 23.26-43 ; Zeŋ 19.17-27) \p \v 21 Ndam slewja ni tàbakabu ahàr akaba zal nahaŋ naŋ àbu asləkabiya e gili a. Slimi gayaŋ Simu, naŋ bəŋ ge Eleksender nday ata Rufus, naŋ ga kəsa Sireŋ. Eslini nday nakəŋ tə̀fəki ŋgasa ga mazay təndal ga *madarfəŋ Yezu ni. \v 22 Nahkay tə̀zoru Yezu a məlaŋ nahaŋ vu ; məlaŋ gani nani ti təzalay Golgota, aɗəmvaba « Məlaŋ ga aslat ga ahàr. » \v 23 Tòru tìnjʉa àna Yezu nakəŋ a zla ti tawayay təvi zum mebeɗekabani akaba haf ya ti təzalay mir ni. Ay ti Yezu àwayay ndo. \v 24 Eslini tàdarfəŋ naŋ kà təndal ni. Tàra tàdarfəŋa naŋ a ti tàgraki ca-ca àki ka azana gayaŋ ni bəlaŋ àna bəlaŋ ti tə̂sər way azum way. \v 25 Sarta ya tàdarfəŋ naŋ kà təndal ni ti agray njemdi ambəlmbu ya ge miledʉ. \v 26 Pakama àbu məbəkiani ka təndal, ka məlaŋ ya təbəki zlam magudarani ge mis ni ti mis ɗek tə̂sər, tə̀bəki ti nahkay hi : « Bay ga ndam *Zʉde. » \v 27 Tàdarfəŋ ndam akal bebem cʉ kà təndal ndahaŋ kà gəvay ga Yezu, bəlaŋ gani ka ahar ga ɗaf, bəlaŋ gani ti ni ka ahar ga gəjar. [ \v 28 Nahkay ti pakama ya àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit bu ni àgrava. Pakama gani nani ti nihi : « Tara tacalkivu naŋ àkivu ka ndam magudar zlam. \f + \fr 15:28 \ft Mənjay Izayi 53.12.\f* »] \p \v 29 Nday ya ti takoru gwar eslini ni tàra tìpia naŋ a ti tìndivi naŋ, tə̀daɗay ahàr, tə̀hikaboru : « Hey, nak ya ti kə̀ɗəm ahkado : “Nembeɗvù *ahay gəɗakani ge Melefit ni ti anələmaba a huɗ ga vaɗ mahkərani ba” ni do aw ? \v 30 Həŋgay ahàr gayak, həraya kà təndal na zla ! » \v 31 Eslini gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba gəɗákani ga ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tə̀bu təzlapay e kiɗiŋ gatay bu, teyefiŋ daya. Tə̀ɗəm ahkado : « Naŋ nakəŋ àhəŋgaraba mis ndahaŋ a keti ni ti, àhəŋgaraba ahàr gayaŋ a koksah timey ! \v 32 Àɗəm naŋ *Krist *Bay gəɗakani ya amara ni, naŋ bay ga ndam *Izireyel ti, mâhəraya kà təndal na ! Tamal ti àhəraya kà təndal na nahəma, leli tekeɗi aməfəki ahàr bilegeni. » Mis ya tə̀bu madarfəŋani kà gəvay ga Yezu ni day tìndivi naŋ. \s1 Yezu amətfəŋ kà təndal \r (Meciyʉ 27.45-56 ; Lʉk 23.44-49 ; Zeŋ 19.28-30) \p \v 33 Fat àra ècika tirkeɗ-keɗ ka ahàr melefit a ti ləvəŋ àgray ka haɗ ni ɗek, tekɗefiŋ duk àbivoru àna njemdi mahkər ya ga məlakarawa. \v 34 Àra àgra njemdi mahkər ti Yezu àdi ana zlahay kay kay, àɗəm : « Eloyi, Eloyi, lama sabahtani ? » Awayay aɗəmvaba ti « Bay Melefit, Bay Melefit goro ni, kə̀mbrəŋ nu ti kamam ? \f + \fr 15:34 \ft Limis 22.2.\f* » \v 35 Mis ya tə̀bu eslini ni ndahaŋ tàra tìcia gayaŋ ya ti àzlah na ti tə̀ɗəm : « Cʉm day ti azalay Eli ni. » \v 36 Eslini biliŋ gatay àcuhworu àzay zlam ya esikabu yam akaɗa ga matala ni, àtəliyu a zum cecʉwekeni vu juɓ, àɓahki ka aday, àtəlikabiyu ana Yezu a ma vu ti mîsi. Àɗəm : « Ɓesʉma day, tamal ti Eli ara azaya naŋ kà təndal na ti mara mipi. » \v 37 Ay Yezu nakəŋ àzlahkivu kay kay, àmət. \p \v 38 Ka ya ti àmət ni ti azana ga mahay ga məlaŋ *njəlatani ya ti a huɗ ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu ni ègʉzlehvabiyu kwarra, agavəla cekw a haɗ.\fig Azana ga mahay ga məlaŋ njəlatani egʉzlehvu|src="CN01843B.TIF" size="col" ref="15.38" \fig* \v 39 Eslini bay ga ndam slewja ni naŋ àbu micikeni kama ga Yezu. Àra èpia gayaŋ ya àmət na ti àɗəm ahkado : « Maslaŋa hini ti Wur ge Melefit eɗeɗiŋ. » \p \v 40 Wál ndahaŋ tə̀bu eslini cak, tamənjoru. Wál nday hini tə̀kibu ka tay : Mari ga kəsa Magədala, Salomi akaba Mari məŋ ga ata Zek gʉziteni nday ata Zoze ni. \v 41 Ka ya ti Yezu naŋ àbu ka haɗ *Gelili ni ti nday gani tàɗəba naŋ a, tə̀gria tʉwi a. Wál ndahaŋ kay tə̀bu tamənjaləŋoru bilegeni, wál nday nani tə̀cəloya akaba Yezu a Zerʉzalem a. \s1 Təfiyu kisim ga Yezu e mindiviŋ vu \r (Meciyʉ 27.57-61 ; Lʉk 23.50-56 ; Zeŋ 19.38-42) \p \v 42 Məlakarawa àra ègia mis tə̀bu təslamatavu ga vaɗ *məpəsabana ga hajəŋ a ti \v 43 zal nahaŋ e kiɗiŋ ge mis gəɗákani ya ti tagray seriya ni bu àra. Təzalay naŋ Zʉzef, naŋ ga kəsa Erimete. Naŋ day ajəgay *Məgur ge Melefit. Àzay njəɗa gayaŋ, òru afa ge Pilet, èhindi kisim ga Yezu ni. \v 44 Gayaŋ ya ti èhindi kisim ni ti àgria ejep ana Pilet a. Pilet àhi ana ahàr : « Yezu ti àməta àndava eɗeɗiŋ a waw ? » mək àzalay bay ga ndam slewja ni. Naŋ nakəŋ àra ènjia ti Pilet èhindifiŋa ma, àhi : « Àməta àpəsa eɗeɗiŋ a waw ? » \v 45 Bay ga ndam slewja ni àra àhia « Àməta » ti Pilet àvi divi ana Zʉzef ti môru mâzay kisim ga Yezu na. \v 46 Nahkay Zʉzef òru àsəkumbiyu dawra, àzaya kisim ga Yezu kà təndal na, àkambah. Àra àkambaha ti àfiyu e mindiviŋ vu. Mindiviŋ nani ti miliyeni a pəlaɗ vu. Àra àfiya kisim ga Yezu na e mindiviŋ ni va ti àbəlaɗiviyu belim gəɗakani ana mahay ge mindiviŋ ni. \v 47 Ata Mari ga kəsa Magədala ni akaba Mari məŋ ga Zoze ni nday tə̀bu tamənjaləŋ ka məlaŋ ya tə̀fiyu kisim ga Yezu ni. \c 16 \s1 Yezu aŋgaba e kisim ba \r (Meciyʉ 28.1-8 ; Lʉk 24.1-12 ; Zeŋ 20.1-10) \p \v 1 Vaɗ *məpəsabana àra àsləkaba zla nahəma, Mari ga kəsa Magədala ni, Mari məŋ ge Zek, akaba Salomi tòru tə̀səkumbiyu tersel, ti târa tâgraki ka vu ga Yezu. \v 2 Ge miledʉ fat azlərəvaya a vaɗ enjenjeni ga gosku a zla nahəma, nday nakəŋ tòru ke mindiviŋ ni. \v 3 Tə̀bu təzlaporu ka ahàr divi, tə̀ɗəm ahkado : « Way amoru mabəlaɗiləŋa belim na ana leli kè mindiviŋ na way ? » \v 4 Belim gani nani ti gəɗakani gəɗak. Tàra tàmənjoru ti tìpi ti mindiviŋ nakəŋ bəŋa, belim ni mabəlaɗləŋana.\fig Mindiviŋ bəŋa, belim mabəlaɗləŋana|src="CN01850C.TIF" size="col" ref="16.4" \fig* \v 5 Tòru tìnjʉa ti tə̀huriyu e mindiviŋ ni vu. Tàra tə̀huriya ti tìpi wur dagwa nahaŋ naŋ àbu manjəhaɗani digʉsa ka ahar ga ɗaf, məbakabu azana bəɗ-bəɗani, àsia aŋgwaz ana tay a kay. \v 6 Àhi ana tay ahkado : « Aŋgwaz àwər kʉli ba. Kəɗəbum ti Yezu zal Nazaret, ya ti tàkaɗfəŋ naŋ kà təndal ni. Àŋgaba e kisim ba, naŋ àbi ahalay va bi. Mənjumki, məlaŋ ya tàfəkaɗ kisim gayaŋ ni nihi. \v 7 Nihi ti dəgum, kə̂humi ma gani ana ata Piyer ndam maɗəbay naŋ ni, humi ana tay ahkado : “Àdoru ka haɗ *Gelili kama gekʉli, akədumi ahàr ti eslini, akaɗa gayaŋ ya ti àhi ana kʉli ni.” » \v 8 Nday nakəŋ tàhəraya e mindiviŋ ni ba tə̀dəgikibiyu ana hwa ; aŋgwaz àwər tay a, tə̀gəgəra. Tàra tàsləkabiya zla ti tə̀hi ma gani ana maslaŋa ndo, aɗaba aŋgwaz àwəra tay a kay. \f + \fr 16:8 \ft A wakita ndahaŋ bu ni ti ma ga Mark àndava ahalay a.\f* \s1 Yezu aŋgazlivu ana ndam maɗəbay naŋ ni \p [ \v 9 Yezu àŋgaba e kisim ba ge miledʉ a vaɗ enjenjeni ga gosku a. Àra àŋgaya ti àŋgazlivu enji ana Mari ga kəsa Magədala, naŋ ya ti ahaslani Yezu àgariaba seteni a adəskəla ni. \v 10 Naŋ nakəŋ àra èpia Yezu a ti òru ga məhi ma gani ana ndam ya tə̀bu akaba Yezu ahaslani ni. Òru àdi ahàr ana tay ti nday tə̀bu titʉwi, ɓəruv awər tay. \v 11 Mari nakəŋ àhi ana tay ahkado : « Yezu naŋ àbu, nìpia naŋ a. » Ay ma gayaŋ ya àhi ana tay ni ti tə̀gəsiki ndo. \p \v 12 Kələŋ gani ndam *maɗəbay Yezu cʉ tə̀bu takoru a kəsa ciɓ-ciɓeni vu ti, Yezu àŋgazlivu ana tay. Àŋgazlivu ana tay ti vu gayaŋ ni akaɗa ya àŋgazlivu ana Mari ni do. \v 13 Nday nakəŋ day tàsləkabiya ga maŋgəhaɗi ma gani ana ndam maɗəbay Yezu ndahaŋ na. Tàra tàŋgəhaɗia ana tay a nahkay ti nday nani tə̀gəsiki ma gatay ya tàŋgəhaɗi ana tay ni ndo keti. \p \v 14 Kələŋ gani ka ya ti ndam maɗəbay naŋ kru mahar bəlaŋani ni tə̀bu təzum zlam nahəma, Yezu nakəŋ àŋgazlivu ana tay. Àra àŋgazliva ana tay a ti àləgi ana tay aɗaba tə̀fəki ahàr ke Melefit ndo, tàwayay məgəsiki pakama ga ndam ya ti tə̀ɗəm : « Mìpia Yezu a, àŋgaba e kisim ba » ni ndo palam. \v 15 Mək àhi ana tay ahkado : « Dəgum ka haɗ ga məlaŋ ni ɗek, humioru *Ma Mʉweni Sulumani ana mis ya Melefit àgra tay a ni ɗek. \v 16 Maslaŋa ya ti àfəkua ahàr a akaba àbara ni ti Melefit amahəŋgay naŋ. Ay maslaŋa ya ti àfəku ahàr ndo ni ti Melefit aməgəs naŋ àna seriya. \v 17 Nday ya ti tə̀fəkua ahàr a nahəma, məfəku ahàr gatay ni ara asərvu nahkay hi : atagariaba seteni ana mis àna slimi goro a ; atəzlapay àna ma həma ndahaŋ ya nday tə̀sər do ni ; \v 18 tamal ti təgəs gavaŋ àna ahar ahkay do ni tisi zlam makaɗ mis day, zlam nday nani atəgri araŋa ana tay do ferera ; tamal ti təbəki *ahar ka ndam ya tèɓesey do ni, ndam nday nani ataŋgaba. » \s1 Melefit azoru Yezu a huɗ melefit vu \r (Lʉk 24.50-53 ; Tʉwi 1.9-11) \p \v 19 Bay geli Yezu àra àhia pakama na ana tay a nahkay ti Melefit àzoru naŋ agavəla a huɗ melefit vu, mək ànjəhaɗ kà ahar ga ɗaf ge Melefit, a məlaŋ ga gəɗakani vu. \v 20 Kələŋ gani ndam *asak ga Yezu ni ti ni tàsləka, tə̀hioru *Ma Mʉweni Sulumani ana mis ga haɗ ga məlaŋ ni ɗek. Bay geli àvi njəɗa ana tʉwi gatay ya tàgray ni àna məgrikivu zlam ndahaŋ ya ti mis tìpi ɗay-ɗay ndo ni ana tay.] \f + \fr 16:20 \ft A wakita ndahaŋ bu ni ti wakita ga Mark andav àna 9-20. Ay a wakita ndahaŋ bu ka məlaŋ ga 9-20 ti andav nahkay hi : « Wál ni tə̀həŋgri ere ye ti àgravu ni ɗek àna ata Piyer akaba ndam maɗəbay Yezu ndahaŋ ni, tə̀zlapaki kay ndo. Kələŋ gani Yezu àna ahàr gayaŋ àsləroru ndam maɗəbay naŋ ni gwar egezi ka məlaŋ ya fat azlərəvaya ni akaba gwar agavəla ka məlaŋ ya fat adiyu ni ga məhiani ana mis Melefit amahəŋgay mis ga kaŋgay-kaŋgayani. Ma gani nani ti njəlata, aməmbatvu ɗay-ɗay do. »\f*