\id LUK - Muyang NT [muy] -Cameroon 2013 (web version -2014 bd) \h Lʉk \toc1 Ma Mʉweni Sulumani ya Lʉk àbəki ni \toc2 Lʉk \toc3 Lʉk \mt1 Ma Mʉweni Sulumani ya Lʉk àbəki ni \imt1 Ere ye ti məɗəmki ka Ma Mʉweni Sulumani ya Lʉk àbəki ni \ip Maslaŋa ya ti àbəki wakita ge Lʉk ni àɗafay slimi gayaŋ a wakita ni bu ndo. Ku tamal nahkay nəŋgu ni, kwa ka mənjəki gani ndam ga Yezu ɗek tə̀səra àbəki ti Lʉk bay ya tàgrakabu tʉwi akaba Pol ni (2 Timote 4.11). Mə̀səra, bay ya àbəki wakita ge Lʉk ni ti àbəki Tʉwi ga ndam asak ga Yezu day naŋ gani (Lʉk 1.1-4, Tʉwi 1.1). A Tʉwi ga ndam asak bu àɗəm « leli » (16.10-17 ; 20.5-15 ; 21.1-18 ; 27.1–28.16), nahkay mə̀səra bay ya àbəki wakita ni tə̀sawaɗa akaba Pol a. \ip Lʉk àbiki wakita gayaŋ cʉeni ni ana Teyʉfil (1.3). Way Teyʉfil way ti mə̀sər do ; slimi gayaŋ ni awayay aɗəmvaba « Bay ya ti awayay Melefit ni. » Lʉk azalay naŋ « gəɗakani goro » : bi naŋ bay ge elimeni, bi àpəl siŋgu ga magraya wakita na ti naŋ ; àfəkia ahàr ka Yezu a, ay Lʉk àbiki wakita ti mîci pakama àki ka Yezu lala (1.4). Lʉk awayay ti mis ɗek tə̂sər pakama àki ka Yezu lala. \ip Lʉk àsəra ma Gres a lala, àbəki ti akaɗa ga ndam məsər zlam ya təbəki wakita ka sarta ga Yezu ni. Awayay ti mis tə̂sər ere ye ti àgravu ni àgrava eɗeɗiŋ eɗeɗiŋena, nahkay àɗafay slimi ga bəbay ya təgur haɗ ka sarta gani ni (1.5 ; 3.1) ; ka sarta gani nani mis tacal vi ti àna slimi ga bəbay nahkay. \ip Lʉk àŋgəhaɗ ere ye ti Yezu àgray akaba àɗəm ni akaɗa ga ata Meciyʉ nday ata Mark ya tàŋgəhaɗ ni : Yezu ànjəki ke tʉwi gayaŋ ka haɗ Gelili, òru gwar a Zerʉzalem. Ay akaɗa ge Meciyʉ ya àgray ni Lʉk day ànjəki ti ke miwi ga Yezu (1-2) ; ka məlaŋ nani akaba ka məlaŋ ndahaŋ àŋgəhaɗ zlam ya ti naŋ naŋani ècifiŋa kè mis ndahaŋ a, èjeŋgey a wakita ndahaŋ bu ndo ni (1.3). \ip Ga Yezu ya àhəŋgalay Melefit ni ti ata Meciyʉ nday ata Mark tàŋgəhaɗa ma gana, ay ti Lʉk àŋgəhaɗa àtama gatay na (3.21 ; 5.16 ; 6.12 ; 9.18, 28-9 akaba ndahaŋ). Àɗafa tʉwi ga Məsuf Njəlatani ya àgray na daya (1.35, 41, 67 ; 2.25-27 ; 3.16, 22 ; 4.1, 14, 18 ; 10.21 akaba ndahaŋ). Àŋgəhaɗ ahəmamam wál ndahaŋ tàɗəbay Yezu, Melefit day àhəŋgay tay ni (1.39-56 ; 7.37-50 ; 8.2 ; 23.27-28, 49 ; 24.1), akaba ahəmamam Yezu awayay ndam talaga ni (4.18 ; 6.20 ; 7.22 ; 11.41 ; 12.23 ; 14.13, 21 ; 18.22 ; 19.8 ; 21.2-3). Àŋgəhaɗ ahəmamam Yezu awayay ndam magudar zlam ya tambatkaba majalay ahàr gatay a ni daya (5.32 ; 7.34, 37-50 ; 15.1-7, 10 ; 18.13-14 ; 19.7-10). \c 1 \s1 Pakama ya Lʉk ànjiki ana Teyʉfil ni \p \v 1 Nəbukki wakita hini ana nak, Teyʉfil goro ni. \p Nəhuk nahəma, mis kay tàkaɗva, tə̀bəkia zlam ya ti tàgravu e kiɗiŋ geli bu na ka wakita. \v 2 Wuɗaka tə̀bəki zlam gani nani ti mis ndahaŋ tə̀hibiya ana leli a àndava. Nday ya ti tə̀hi ana leli ni tìpibiya ere ye ti àgravabiya kwa ka mənjəki gani àna eri gatay gatayana. Nahkay zla ti tʉwi gatay ègia ga məhi pakama ge Melefit ana mis a. \v 3 Ègia mis ndahaŋ ni tə̀bəkia wakita gatay na nahəma, nu day àɓəlafua nawayay nəbukki pakama gani ka wakita, Teyʉfil gəɗakani goro ni. Nawayay nəslamalakabu pakama gani lala, aɗaba nə̀cahakabá ere ye ti àgravu na ɗek, kwa ka mənjəki gani. \v 4 Nagray nahkay aɗaba nawayay ti kə̂sər pakama ya kìci ni ti pakama ge jiri eɗeɗiŋ. \s1 Məslər ge Melefit àɗəm etiwi Zeŋ bay məbaray mis \p \v 5 Ka sarta ya *Erot naŋ bay gəɗakani ga haɗ ga ndam *Zʉde nahəma, zal nahaŋ àbu, naŋ bay *maŋgalabakabu mis akaba Melefit, slimi gayaŋ Zakari. Naŋ ge dini ga Abiya. Wal gayaŋ day wur huɗ ga *Aroŋ, slimi gani Elizebet. \v 6 Nday cecʉeni ndam jireni kè eri ge Melefit, təgəskabu *Divi ga Bay Melefit ya tə̀bu məbəkiani a wakita ge Mʉwiz ni bu ni, tagray ere ye ti Melefit awayay ti mis tâgray ni ɗek. Nday gani mis tə̀ŋgətfəŋa zlam magudarani kà tay a do. \v 7 Ay ti tìwi bəza ndo, aɗaba Elizebet naŋ dəgəlani mək nday cecʉeni tìgia medewel a àndava. \p \v 8 A vaɗ nahaŋ Zakari naŋ àbu agri tʉwi ana Melefit a *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu, aɗaba ahar ge tʉwi ga ndam ge dini gayaŋ ènjʉa. \v 9 Kəlavaɗ ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni tihindi Melefit ti mâdaba mis a bəlaŋ e kiɗiŋ gatay ba, ti maslaŋa nani ahuriyu kà mahay ga məlaŋ *njəlatani ni ga mazəbay haf ya ezi akaɗa ge tersel ni : ka fat nani ti Melefit àdaba Zakari a. \v 10 Sarta ga mazəbay haf ni àra ènjia ti àhuriyu a ahay ni vu. Mis ndahaŋ dal-dalani ni ti ni nday a dalaka bu, tə̀bu tahəŋgalay Melefit. \fig Dalaka ya kà mahay ga ahay gəɗakani ge Melefit ni |src="Inner_Temple_Court.tif" size="col" copy="Barbara Alber" ref="1.10" \fig* \v 11 Eslini *məslər ge Melefit àŋgazlivu : məslər ni jika gwar kà ahar ga ɗaf ga zlam ya ti tazəbaki haf ya ezi àcər ni. \v 12 Zakari nakəŋ àra èpia məslər ge Melefit na ti àbivaya aŋgwaz a, àtia ɓəruv a. \v 13 Naŋ àbu agray aŋgwaz nahkay nahəma, məslər ge Melefit ni àhi : « Kàgray aŋgwaz ba, Zakari, aɗaba Melefit ècia gayak ya kàhəŋgalay naŋ na. Nahkay wal gayak Elizebet emiwʉkaya wur zalana, akədi slimi gani Zeŋ. \v 14 Etiweya wur na ti akəmərvu dal-dal àsaɓay, mis kay day atəmərvu ka ya ti etiweya naŋ a ni. \v 15 Aɗaba mam, naŋ gani emigi mis gəɗakani kè eri ge Melefit. Emisi zum akaba zlam mawəsani ɗay-ɗay do ; kwa naŋ a huɗ ga məŋani bu *Məsuf Njəlatani àniviyu a məɓəruv bu dal-dal. \v 16 Amahəŋgarbiyu bəza ge Izireyel kay afa ga Bay Melefit gatay ti tə̂fəki ahàr keti. \v 17 Amara kama ge Melefit ga məhi ma ge Melefit ana mis a. Melefit aməvi Məsuf akaba njəɗa akaɗa ya àvi ahaslani ana bay mahəŋgaray pakama gayaŋ Eli ni. Amagray tʉwi ga maŋgalabakabu ata bəŋ ga bəza akaba bəza gatay ; mis ya tìciiki slimi ana Melefit do ni amahəŋgarbiyu tay ti tə̂jalay ahàr akaɗa ga ndam ya ticiiki slimi ana Melefit ni. Nahkay amaslamalikabu mis ana Bay geli ga məgri tʉwi. » \p \v 18 Eslini Zakari nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : « Anəsər ma gayak ya kə̀ɗəm ni ti jiri ti ahəmamam ? Aɗaba nihi leli cʉeni ata wal goro mìgia medewel a ni. » \v 19 Eslini məslər ge Melefit nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : « Nu Gabriyel, nu nə̀bu kè meleher ge Melefit kəlavaɗ. Àslərkukbiyu nu ti nə̂huk ma sulumani ya kìci ni. \v 20 Nihi ti akazlapay koksah, akəɗəm ma va do, si ere ye ti nə̀huk ni amagrava day, aɗaba kə̀gəskabu pakama goro ndo. Nəhuk nahəma, ere ye ti nə̀ɗəm ni ti amagravu àna vaɗ gani. » \p \v 21 Ka sarta ya Zakari naŋ a ahay bu ni ti mis ya a dalaka bu ni tə̀bu tajəgay naŋ. Àra àpəsviya a məlaŋ *njəlatani ni va ti àhəlia ahàr ana tay a. \v 22 Ka ya ti àhəraya ni ti èsliki məɗəm ma va do. Nahkay mis ni tə̀səra èpibiya araŋa a məlaŋ njəlatani ni ba. Naŋ nakəŋ àzlapay koksah, adaɗi ahar ana tay ciliŋ. \p \v 23 Nahkay naŋ àbu agri tʉwi ana Melefit. Sarta ge tʉwi gayaŋ ni àra àndava ti àsləka òru a magam gayaŋ. \v 24 Kələŋ gani wal gayaŋ Elizebet àzay huɗ. Àra àza huɗ na ti ànjəhaɗ a ahay bu kiyi zlam, àhəraya e mite va ndo. Àɗəm : \v 25 « Ere ye ti àgrakuvu ni ti tʉwi ga Bay Melefit goro. Nihi ti àjənakia nu a, àzəkua mimili kè eri ge mis a. » \s1 Məslər ge Melefit aɗəm etiwi Yezu \p \v 26 Ka ya ti Elizebet naŋ a huɗ kiyi muku nahəma, Melefit àslərbiyu məslər gayaŋ Gabriyel a kəsa nahaŋ vu. Kəsa nani ti təzalay Nazaret, ka haɗ *Gelili. \v 27 Àslərkibiyu ka wur dahalay nahaŋ, slimi gayaŋ Mari. Wur dahalay nani ti tə̀via ana zal nahaŋ a ; slimi gani Zʉzef, naŋ wur huɗ ge Devit. Ay ti àzay naŋ faŋ ndo. \v 28 *Məslər ge Melefit nakəŋ àrəkioru ka wur dahalay ni, àhi : « Nəgruk sa. Nak ti Melefit awayay kur, agruk sulum gayaŋ. Bay Melefit naŋ àbu akaba kur. » \v 29 Wur dahalay ni àra ècia sa ga məslər ge Melefit na ti àhəlia ahàr a. Àhi ana ahàr ahkado : « Sa ga mam nahkay mam ? » \v 30 Eslini məslər ge Melefit nakəŋ àhi : « Kàgray aŋgwaz ba, Mari, aɗaba kə̀ŋgəta zlam sulumana afa ge Melefit a. \v 31 Kara kazay huɗ wuɗak. Nahkay kara kiwi wur zalani, akədi slimi gani Yezu. \v 32 Wur nani emigi mis gəɗakani. Melefit naŋ agavəla driŋ aməɗəm wur nani ti Wur gayaŋ. Bay Melefit aməfiyu naŋ a bay ge Devit bəŋ ga bəŋani ya àzum ahaslani ni vu, \v 33 aməgur bəza huɗ ge Zekʉp ga kaŋgay-kaŋgayani, bay gayaŋ amandav ɗay-ɗay do. » \p \v 34 Eslini Mari àhi : « Nu nə̀sər zal do ni ti, anazay huɗ gani ti ahəmamam ? » \v 35 Məslər ge Melefit ni àhəŋgrifəŋ, àhi : « *Məsuf Njəlatani amərəkuka, Melefit naŋ agavəla driŋ amagray ti kânjəhaɗ a njəɗa gayaŋ bu akaɗa ya kanjəhaɗ e zʉhweri ga məŋgəhaf bu ni. Nahkay wur ya ekiweya ni naŋ njəlata, Melefit amazalay naŋ Wur gayaŋ. \v 36 Nihi Elizebet wur ga ndam gekʉli ni, naŋ ya ti mis tə̀ɗəm naŋ dəgəlani ni, ku ègia medewel a nəŋgu ni àza huɗ a kiyi muku, wur zalani àniviyu. \v 37 Aɗaba mam, ere ye ti Melefit èsliki magrani do ni ti àbi. » \v 38 Mari nakəŋ àra ècia ma gayaŋ na ti àhi : « Nu ti nu wal məgri tʉwi ana Bay Melefit. Ere ye ti kə̀hu ni mâgrakuvu ti ! » Eslini məslər ge Melefit ni àsləka, àmbərbu naŋ. \s1 Mari naŋ àbu afa ge Elizebet \p \v 39 Ka sarta gani nani Mari àsləka, àcəloru ke weceweceni gwar a həma vu, a kəsa nahaŋ vu ka haɗ *Zʉde. \v 40 Òru ènjʉa ti àhuriyu a ahay vu afa ga Zakari, àgri sa ana Elizebet wal ga Zakari ni. \v 41 Elizebet àra ècia sa ga Mari na ti wur ya ti a huɗ gayaŋ bu ni àdaɗay. Eslini *Məsuf Njəlatani èsliva a vu vu ana Elizebet a, \v 42 mək naŋ nakəŋ àdiki ana zlahay kay kay, àɗəm : « Nak ti Melefit àgruka zlam sulumana àtama ga wál ndahaŋ na ɗek. Àgria sulum ana wur gayak ya a huɗ bu na daya. \v 43 Nu way ti məŋ ga Bay goro mâra afa goro a way ? \v 44 Ka ya ti nìci sa gayak ni ti wur ya a huɗ goro bu ni àdaɗa àna məmərana. \v 45 Nak kə̀bu àna məmərani aɗaba kə̀fəkia ahàr ka Bay Melefit a, kə̀səra amagray ere ye ti àhuk aməgruk ni. » \s1 Mari àzləbay Melefit \p \v 46 Eslini Mari nakəŋ àɗəm ahkado : \q1 « Àna məɓəruv goro ɗek nəɗəm Bay Melefit goro naŋ gəɗakani dal-dal, \q1 \v 47 nu nə̀bu àna məmərani kay aɗaba Melefit naŋ àbu ahəŋgay nu ; \q1 \v 48 aɗaba mam, nu nìsli araŋa do, nəgri tʉwi ana naŋ, ay ti àjalakua ahàr a. \q1 Nahkay kwa kani mis ya tə̀bu ni ɗek atəɗəm nu nə̀bu àna məmərani dal-dal ga kaŋgayani. \q1 Mis ya etiwi tay kama ni ɗek day atəɗəm nahkay. \q1 \v 49 Atəɗəm nahkay aɗaba Melefit esliki magray zlam ɗek, àgrua zlam gəɗákana. \q1 Melefit ti naŋ njəlata ! \q1 \v 50 Ndam ya tabəhaɗi mirdim ni ti awayay tay, \q1 agri sulum gayaŋ ana tay akaba ana bəza huɗ bəza huɗ gatayani. \q1 \v 51 Àgra tʉwi ga njəɗa àna ahar gayaŋ a ; \q1 ndam ya ti zlabay àniviyu ana tay ni ti àgrikaba ahàr ana tay a kway-kwayay. \q1 \v 52 Bəbay day àhəlaba tay a bay gatay ba ; \q1 ndam ya ti tìsliviyu a mis vu do ni ti àhəlaya tay agavəla. \q1 \v 53 Ndam ya ti lʉwir àwər tay ni ti àvia zlam sulumana ana tay a, tə̀rəha àna naŋ a ; \q1 ndam ge elimeni ti ni àgara tay a, tàsləka ahar gatay zlam zlam. \q1 \v 54 Ndam *Izireyel ti nday ndam məgri tʉwi ana Melefit, nahkay àjənakia tay a ; \q1 sulum gayaŋ ya àɗəmbiyu aməgri ana tay ni àgəjazlki ahàr ndo. \q1 \v 55 Sulum gani nani ti àhibiya ma gana ana ata bəŋ geli ahaslana, \q1 àɗəm aməgri ana Abraham akaba ana bəza huɗ gayaŋ ga kaŋgay-kaŋgayani. » \p \v 56 Mari àra àzləba Melefit a nahkay ti àpəsiyu afa ge Elizebet agray kiyi mahkər ; kələŋ gani àsləkabiya, àra a magam a. \s1 Tìwi Zeŋ bay məbaray mis ni \p \v 57 Kiyi ge Elizebet àra ènjia ti èweya wur zalana. \v 58 Àra èweya wur na ti àmərva : ndam mahay gayaŋ akaba ndam gayaŋ tàra tìcia Melefit àgria sulum gayaŋ a ti nday day tə̀mərva. \v 59 Wur ni àra àgra vaɗ azlalahkər a nahəma, mis tàra ge *mekeli kʉɗi a. Tàra tèkelia kʉɗi na ti tawayay tədi slimi ga bəŋani Zakari. \v 60 Ay ti məŋani àɗəm : « Aha, kàzalum naŋ nahkay ba, slimi gayaŋ Zeŋ. » \v 61 Tàra tìcia ma ga wal na ti tə̀hi : « Maslaŋa àbi e dini gayak bu təzalay naŋ Zeŋ bi timey. » \v 62 Nahkay tə̀daɗi ahar ana bəŋ ga wur ni, ti mə̂ɗəfiaya slimi ya naŋ awayay mədiani ana wur ni ana tay a. \v 63 Mək Zakari nakəŋ èhindifiŋa pələŋgaf kà tay a. Tàra tə̀zibiya ti àbəki : « Slimi gayaŋ Zeŋ. » Gayaŋ ya àra àbəkia nahkay ni ti àgria ejep ana mis na ɗek. \v 64 Ka gani nani Melefit àhəlikaba ma ana Zakari nakəŋ a, àzlapay hʉya, àdi ana mazləbay Melefit. \v 65 Ere ye ti àgravu ni ti àsia aŋgwaz ana ndam mahay gayaŋ na ɗek. Ma gani nani àhəndoru ka haɗ *Zʉde a kəsa ya ka həma ni vu ɗek. \v 66 Ndam ya tìcia pakama nana ni ɗek ti tə̀bu təjalaki ahàr, tə̀ɗəm ahkado : « Wur nani ti emigi mam ? » Wur ni ti njəɗa ge Melefit àbu akaba naŋ eɗeɗiŋ. \s1 Zakari ahəŋgri ma ge Melefit ana mis \p \v 67 Eslini *Məsuf Njəlatani èsliva ana Zakari bəŋ ga wur na a vu va. Nahkay àhəŋgaraya pakama ge Melefit a, àɗəm ahkado : \q1 \v 68 « Mazləbay Bay geli, Melefit ga ndam *Izireyel ni, \q1 aɗaba àra àmənjaya ndam gayaŋ a, àmba tay a. \q1 \v 69 Melefit àslərbiya bay njəɗa-njəɗani ga mahəŋgay leli a. \q1 Bay njəɗa-njəɗani nani ti wur huɗ ge Devit bay məgri tʉwi ana Melefit ni. \q1 \v 70 Pakama gani nani ti àhibiya ana ndam njəlatani ya tahəŋgaray *pakama gayaŋ ahaslani na, \q1 mək nday day tə̀həŋgria ana mis a. \q1 \v 71 Àɗəm amahəŋgafəŋa leli kà ndam ezir geli a, \q1 ti ndam ya tàwayay leli do ni tìsliki ke leli va ba. \q1 \v 72 Àgria sulum gayaŋ ana ata bəŋ geli a, \q1 àjalakia ahàr ka pakama gayaŋ ya àwəlkabu akaba tay na. \q1 Pakama gayaŋ ya àwəlkabu akaba gatay ni ti njəlata. \q1 \v 73 Àjalakia ahàr ka mbaɗay gayaŋ ya àmbaɗi ana Abraham bəŋ geli na. \q1 A mbaɗay gayaŋ ni bu àhi \v 74 amahəŋgafəŋa leli kà ndam ezir geli a \q1 ti aŋgwaz àwərfəŋa leli kà tay a va ba, \q1 ti mə̂fəki ahàr ke Melefit, mâzləbay naŋ, \q1 \v 75 ti mîgi ndam jireni, ndam njəlatani kè eri gayaŋ \q1 duk abiviyu ana mandav ga vaɗ ga sifa geli. » \p \v 76 Zakari nakəŋ àɗəm keti : \q1 « Nak zla nahəma, wur goro, atəzalay kur bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit. \q1 Naŋ agavəla driŋ ! \q1 Atəzalay kur nahkay aɗaba akədi kama ana Bay gəɗakani geli ga maslamalikabu divi, \q1 \v 77 ga məhiani ana ndam gayaŋ ni ti tə̂sər Melefit aməmbərfəŋa zlam magudarani gatay na kà tay a, amahəŋgay tay. \q1 \v 78 Melefit geli ni ti awayay leli, agri sulum gayaŋ ana leli dal-dal. \q1 Nahkay amara maslaɗi məlaŋ ana leli kwa agavəla akaɗa ga fat ya azlərəvaya, aslaɗay məlaŋ ni. \q1 \v 79 Amaslaɗi məlaŋ ti ana ndam ya ti nday a ləvəŋ bu ni akaba nday ya ti tagrafəŋa aŋgwaz kè kisim a ni, \q1 ti mə̂ɗəfiki ana leli ahəmamam manjəhaɗkabu àna sulumani akaba Melefit ni. » \p \v 80 Zakari nakəŋ àra èndeveriŋa pakama gayaŋ na ti ànjəhaɗ akaba ndam gayaŋ zlam gayaŋ. Nday tə̀bu nahkay ti Zeŋ wur gayaŋ ni naŋ àbu aɗək, məsər zlam gayaŋ asagakivu aɗaba Melefit naŋ àbu akaba naŋ. Ànjəhaɗ e gili duk abiviyu ana vaɗ ya ti àŋgazlivu ana ndam Izireyel vay-vay ni. \c 2 \s1 Tiwi Yezu \r (Meciyʉ 1.18-25) \p \v 1 Ka sarta gani nani ti Egʉst *bay gəɗakani ga ndam Rom àɗəmva. Àɗəm tâcal mis ga haɗ ya naŋ agur ni ɗek, tə̂bəki slimi gatay ka wakita. \v 2 Macal mis nani ti ye enjenjeni. Àgravu ka ya ti Kiriniyʉs agur haɗ Siri ni. \v 3 Nahkay ku way way do ɗek akoru ka haɗ gayaŋ ti tâcal naŋ, tə̂bəki slimi gayaŋ eslini. \v 4 Ka sarta gani nani ti Zʉzef zal ga Mari ni naŋ àbu ka haɗ *Gelili a kəsa Nazaret bu. Àra ècia ma ga macal mis na ti àsləka òru ka haɗ *Zʉde, a kəsa Betlehem vu. Òru eslini ti aɗaba tìwi bay Devit bəŋ ga bəŋani ahaslani a kəsa gani nani bu. \v 5 Ka ya ti akoru ni ti àzəkivu wal gayaŋ Mari ju, ti tə̂bəki slimi gatay a kəsa ga ata bəŋ gatayani bu. Ka gani nani ti wal ni huɗ èsliliŋa. \p \v 6 Tòru tìnjʉa e Betlehem a nday tə̀bu eslini ti vaɗ ge miwi wur ni ènjʉa. \v 7 Nahkay naŋ nakəŋ èweya meykweya gayaŋ wur zalana. Àra èweya wur na ti àfiyu naŋ a azana vu mək àfəkaɗ naŋ a kulum vu. Tàfəkaɗ wur ni eslini ti aɗaba mis tìsliva a ahay ga ndam mirkwi ni va, məlaŋ àbi va bi palam. \s1 Məslər ge Melefit ahi ana ndam majəgay zlam tìwia Krist a \p \v 8 Ka haɗ nani nahəma, ndam majəgay zlam tə̀bu a huɗ gili bu, tanjəhaɗ eri ga majəgay zlam gatay ga məlavaɗ. \v 9 Nday tə̀bu eslini ti məslər ga Bay geli Melefit àŋgazlivu ana tay, maslaɗani ga Bay geli Melefit àhərkia ka tay a ka məlaŋ nana, àbəvù tay e kiɗiŋ vu. Tàra tìpia nahkay ti àbiva aŋgwaz ana tay a dal-dal. \v 10 Eslini *məslər ge Melefit ni àhi ana tay ahkado : « Kə̀grum aŋgwaz ba. Nihi nahəma, nə̀zibiya ma mʉweni sulumana ana kʉli a. Ndam *Izireyel ɗek eticia ma gana ti atəmərvu àna naŋ dal-dal. \v 11 Ma ya ti nə̀zibiyu ana kʉli ni ti nihi : Tìwieya bay mahəŋgay mis ana kʉli kana a kəsa ge Devit ba. Naŋ gani *Krist *Bay gəɗakani ya amara ni, naŋ Bay geli gəɗakani. \v 12 Ere ye ti akəsərum naŋ àna naŋ ni ti nihi : akədumi ahàr ana wur ndeɓ-ndeɓeni a azana bu a kulum bu. » \p \v 13 Àra àɗəma nahkay ti ndam ga slaku ge Melefit dal-dal tə̀zlərəvaya a huɗ melefit va dekik hʉya, nday tə̀bu akaba naŋ, tazləbay Melefit, tə̀ɗəm : \v 14 « Tâzləbay Melefit driŋ agavəla ! Ka haɗ day ndam ya ti Melefit awayay tay ni tânjəhaɗkabu àna sulumani, araŋa àhəli ahàr ana tay ba ! » \s1 Ndam majəgay zlam takoru təmənjiyu Yezu e Betlehem \p \v 15 *Məslər ge Melefit ni tàra tàzləba Melefit a nahkay ti tàsləkafəŋa kà ndam majəgay zlam na, tàŋgoru a huɗ melefit vu. Tàra tàsləkafəŋa kà tay a ti nday ti ni tə̀ɗəm e kiɗiŋ gatay bu : « Mədəgum bəɗak e Betlehem, makoru mipʉmbiyu ere ye ti àgravu, Bay Melefit àhi ana leli ni kwa. » \p \v 16 Nday nakəŋ tə̀zoru asak kirim-kirim, tòru tə̀di ahàr ana Mari nday ata Zʉzef akaba wur ndeɓ-ndeɓeni ni, naŋ mandəhaɗani a kulum bu. \v 17 Tàra tìpia wur na ti tàŋgəhaɗ pakama ga məslər ge Melefit ya àhiki ana tay ka wur ni. \v 18 Mis ya tìcia ma ga ndam majəgay zlam ya tàŋgəhaɗi ana tay na ti àgria ejep ana tay a ɗek. \v 19 Mari ti ni àgəskabá ma na ɗek a ahàr gayaŋ va, naŋ àbu aɗəgəzlki ahàr dal-dal. \v 20 Kələŋ gani ndam majəgay zlam ni tàsləka. Nday àna məmərani, tàzləbay Melefit azuhva zlam ya tìci akaba tìpi ni ɗek. Zlam gani nani ɗek àgrava akaɗa ga məslər ge Melefit ya àhi ana tay na. \s1 Taŋgazli Yezu ana Melefit a dalaka ga ahay gəɗakani ge Melefit bu \p \v 21 Wur ni àra àzuma vaɗ a azlalahkər nahəma, *tèkeli kʉɗi, tə̀di slimi Yezu. Slimi nani ti slimi ya ti *məslər ge Melefit àdi mənjəɗ mazay huɗ gayaŋ ni. \p \v 22 Wal ni àra àsaya ɗaf e mite va ti si ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni tə̂ɗəm naŋ ègia njəlatana keti kwa akaɗa ge *Divi ge Melefit ya Mʉwiz àbəki a wakita gayaŋ ni bu ni. Nahkay tòru nday ata zal gayaŋ Zʉzef a Zerʉzalem ga maŋgazli wur ni ana Bay geli Melefit, \v 23 aɗaba àbu məbəkiani e Divi ga Bay geli Melefit bu, Melefit àɗəm ahkado : « Meykweya zalani lu emigi njəlata, naŋ ga Bay geli Melefit.\f + \fr 2:23 \ft Mənjay Mahərana 13.2, 12, 15.\f* » \v 24 Nahkay si təbi kurkoduk cʉ ahkay do ni bəza ga guɗuk-guɗuk cʉ ana Bay Melefit akaɗa ya àbu məbəkiani e Divi ga Bay Melefit bu ni kwa. \f + \fr 2:24 \ft Mənjay Levi 12.8.\f* \s1 Simeyoŋ nday ata Ana təhəŋgri ma ge Melefit ana mis \p \v 25 Eslini zal nahaŋ naŋ àbu a Zerʉzalem, slimi gayaŋ Simeyoŋ, naŋ gani mis jireni, ahəŋgrioru ahàr a haɗ ana Melefit, naŋ àbu ajəgay bay ya ti Melefit aməslərbiyu ga mahəŋgay ndam *Izireyel ni. Simeyoŋ gani *Məsuf Njəlatani naŋ àbu akaba naŋ. \v 26 A vaɗ nahaŋ Məsuf Njəlatani àhiaba, àhi : « Wuɗaka kəmət nahəma, ekipia *Krist *Bay gəɗakani ya Bay Melefit aməslərbiyu ni day kwa. » \v 27 Nahkay ka fat ya ti ata bəŋ ga Yezu nday ata məŋ ga Yezu tə̀zoru Yezu wur gatay ni a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni vu ga maɗəbay *Divi ge Melefit ya Mʉwiz àbəki a wakita gayaŋ ni bu ni ti, tə̀di ahàr ana Simeyoŋ nakəŋ. Naŋ eslini àndava, aɗaba Məsuf ge Melefit àzoya naŋ a. \v 28 Simeyoŋ nakəŋ àra èpia wur na ti àzay naŋ a ahar vu, àgri sʉsi ana Melefit, àɗəm : \q1 \v 29 « Nihi nahəma, Bay goro ni, ere ye ti kə̀hu ni ti kàgra àndava. \q1 Nu eviɗi gayak, keɓesey məvu divi ti nə̂mət àna sulumani. \q1 \v 30 Aɗaba nìpia bay ya ti kə̀slərbiyu ga mahəŋgay mis na àna eri goro a, \q1 \v 31 maslaŋa ya ti kàzaba naŋ kè meleher ge mis ga məlaŋ na ɗek ni. \q1 \v 32 Naŋ gani amaslaɗi məlaŋ ana mis, ti mis ya ti nday ndam *Zʉde do ni ɗek day tə̂sər kur. \q1 Nahkay mis ɗek atazləbay ndam Izireyel, ndam gayak ni, azuhva naŋ.\f + \fr 2:32 \ft Mənjay Izayi 42.6 ; 49.6 ; 52.10.\f* » \p \v 33 Ata bəŋ ga Yezu nday ata məŋ ga Yezu tàra tìcia ma ga Simeyoŋ ya àɗəmki ka wur na ti àgria ejep ana tay a dal-dal. \v 34 Eslini Simeyoŋ nakəŋ àhəŋgalay Melefit ti mə̂gri sulum gayaŋ ana tay, mək àhi ana Mari məŋ ga wur ni : « Azuhva wur hini nahəma, ndam Izireyel ndahaŋ kay ataŋgoru kələŋ, nday ndahaŋ kay ti ni atoru kama. Melefit amaŋgazlay naŋ, ay ti mis atəgəskabu naŋ do ; \v 35 nahkay amaŋgazlaya zlam ya mis kay təjalay a ahàr gatay bu na vay-vay. Nak Mari ti ni, akacakay daliya, ekitʉwi akaɗa ge mis ya tàtəhaɗa àna maslalam a gək ni. » \p \v 36-37 Wal nahaŋ naŋ àbu, naŋ wal mahəŋgaray pakama ge Melefit, slimi gayaŋ Ana. Naŋ wur ge Fenʉwel zal Eser.\f + \fr 2:36-37 \ft Eser ti wur ge Zekʉp ; ègia slimi ge dini a.\f* Vi gayaŋ ɗekeni kru kru azlalahkər mahar faɗ, ègia medewel a dal-dal. A dahalay gani nahəma, àda zal a, tìvikabu vi adəskəla, mək zal ni àmətkia. Zal gayaŋ ni àra àməta ti ànjəhaɗ ka ahàr gayaŋ, naŋ wal madakway. Ka sarta gani nani ti naŋ àbu akoru a dalaka ga ahay gəɗakani ge Melefit ni vu kəlavaɗ. Məlafat akaba məlavaɗ gani do ɗek azləbay Melefit eslini àna məgəs *ndəra akaba àna mahəŋgalay naŋ. \v 38 Ka ya ti Simeyoŋ naŋ àbu azlapaki ka Yezu nahəma, wal madakway ni ènjia bilegeni. Àra ènjia ti àgri sʉsi ana Melefit. Mis ndahaŋ tə̀bu eslini tajəgay vaɗ ya ti Melefit amahəŋgay Zerʉzalem ni. Eslini wal nakəŋ àhəŋgri pakama ge Melefit ya àɗəmki ka wur ni ana tay ɗek. \s1 Ndam ga Yezu tàŋga a Nazaret a \p \v 39 Ka ya ti ata Zʉzef nday ata Mari tàɗəba *Divi ga Bay Melefit ya àbu məbəkiani a wakita ge Mʉwiz ni bu na ɗek ti tàsləka àna wur na, tàŋgoru a kəsa gatay vu a Nazaret ka haɗ *Gelili. \v 40 Nday tə̀bu eslini ti wur ni naŋ àbu aɗək, njəɗa gayaŋ day asagay. Zlam day àsəra kay ; Melefit awayay naŋ, naŋ àbu agri sulum gayaŋ. \s1 Ere ye ti Yezu àgray ka ya ti vi gayaŋ kru mahar cʉ ni \p \v 41 Ata Zʉzef nday ata Mari takoru a Zerʉzalem tagrabiyu wuməri ga *Pak kilevi. \v 42 Yezu àra àzuma vi a kru mahar cʉ ti tòru akaba ata bəŋani ata məŋani a Zerʉzalem akaɗa gatay ya tagray kilevi ni. \v 43 Tàra tàgraba wuməri na àndava ti mis ɗek tàsləka tàŋgoru a magam gatay. Ka ya ti mis ni tàsləka ni ti Yezu àsləka ndo. Ànjəhaɗ a Zerʉzalem ka məsər ga ata bəŋani nday ata məŋani do. \v 44 Nday tə̀ɗəm bi naŋ àbu asləka akaba ndam gatay ya təsawaɗay akaba tay na. Nahkay tə̀sawaɗay ruk, day kwa ti tàɗəbay naŋ àkibu ka ndam gatay ni, \v 45 ay tə̀di ahàr ndo. Tàra tə̀di ahàr ndo ni ti tàŋgoru a Zerʉzalem, tàɗəboru naŋ. \v 46 A vaɗ ya mahkər gani day kwa ti tə̀di ahàr a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu. Naŋ àbu manjəhaɗani digʉsa e kiɗiŋ ge mʉsisi gəɗákani gatay ni bu, abi slimi ana ma gatay ya təɗəm ni, ehindifiŋa ma kà tay a daya. \v 47 Eslini mis ya tə̀bi slimi ana ma gayaŋ ni ɗek tàgra ejep a, aɗaba àsəra zlam a kay, àhəŋgarfəŋ kà pakama lala. \v 48 Ata bəŋani nday ata məŋani tàra tə̀dia ahàr a ti tàgra ejep a dal-dal àsaɓay. Eslini məŋani àhi ahkado : « Kə̀gri ere hini ana leli ti kamam, wur goro ? Nihi ahàr àhəliaba ana leli ata buk a dal-dal ga maɗəbay kur a. » \v 49 Àra ècia ma ga məŋani na ti àhi ana tay ahkado : « Kə̀ɗəbum nu ti kamam ? Ŋgay ananjəhaɗ a dalaka ga ahay ga Baba bu ni ti kəsərumki do aw ? » \v 50 Ay ti ata bəŋani ata məŋani tìciaba ma gayaŋ ya àhi ana tay na ndo ferera. \p \v 51 Kələŋ gani tàsləka akaba Yezu a, tòru a Nazaret. Naŋ àbu agəsiki ma ga ata bəŋani ata məŋani. Məŋani zla nahəma ajalakioru ahàr ka zlam gani nani ya àgravu ni ɗek. \v 52 Yezu nakəŋ ka ya ti aɗək ni asərkivu zlam àkivu. Àɓəlafəŋa kè Melefit a àkiva, mis day àɓəlafəŋa kà tay a àkiva. \c 3 \s1 Pakama ge Zeŋ bay məbaray mis ya àhi ana mis ni \r (Meciyʉ 3.1-12 ; Mark 1.1-8 ; Zeŋ 1.19-28) \p \v 1-2 Àra àpəsa vi a ɓal ti Melefit àhi ma gayaŋ ana Zeŋ wur ga Zakari a huɗ gili bu. Ka sarta gani nani ti Tiber *bay gəɗakani ga ndam Rom àzumva a bay gayaŋ va vi kru mahar zlam ; àfiya Pons Pilet a bay ga haɗ ga ndam *Zʉde va ; *Erot agur haɗ *Gelili ; Filip wur ga məŋani agur haɗ Itʉri akaba haɗ Tresenitit ; Lisaniyas agur haɗ Ebileŋ. Anna nday ata Kayif nday gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit. \v 3 Melefit àra àhia ma ana Zeŋ a nahkay ti Zeŋ nakəŋ asawaɗay kà gəvay ga zalaka *Zʉrdeŋ, eveliŋ tekesl. Naŋ àbu ahi ana mis : « Mbatumkaba majalay ahàr gekʉli a. Tamal kàmbatumkaba majalay ahàr gekʉli a ti *nabaray kʉli. Nahkay ti Bay Melefit ambərfəŋa zlam magudarani gekʉli ni kè kʉli a. » \p \v 4 Nahkay ma ya ti Izayi bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit àbəki a wakita gayaŋ ni bu ni àgrava. Àɗəm ahkado : \q1 « Maslaŋa azlah a huɗ gili bu, dəŋgu gayaŋ ahəndabiyu. \q1 Àɗəm ahkado : “Slamatumikabu divi ana Bay gəɗakani. \q1 Ahàr àɗəm divi gayaŋ mâla ndəlaɓa. \q1 \v 5 Haɗ atərəhvu a zlur-zlur vu ɗek, \q1 həma akaba məlaŋ ɗarani ɗek etebesvu, \q1 divi maɗaŋgwani etigi ndəlaɓa, \q1 divi magədavani atəslamalavu. \q1 \v 6 Nahkay mis ɗek etipi ge Melefit ya ahəŋgay ndam gayaŋ ni.”\f + \fr 3:6 \ft Izayi 40.3-5.\f* » \p \v 7 Eslini mis kay tə̀rəkia ke Zeŋ a, ti mə̂baray tay. Zeŋ nakəŋ naŋ àbu ahi ana tay : « Lekʉlʉm ti medékw ! Way àhi ana kʉli dəguma afa goro a ti kâtamumfəŋa kà məzum ɓəruv ge Melefit ya ara azumki ke mis wuɗak na way ? \v 8 Tamal ti kàmbatumkaba majalay ahàr gekʉli a eɗeɗiŋ eɗeɗiŋena ti grum tʉwi ya ti aɗafaki lekʉlʉm kàmbatumva ni. Ŋgay bəŋ ga bəŋ gekʉli Abraham, nahkay akatamum ti kə̀humi ana ahàr ba, aɗaba nəhi ana kʉli nahəma, Melefit esliki məhiani ana akur nday ndani tîgi bəza huɗ ga Abraham day, agravu. \v 9 Si kəgrum tʉwi sulumani kwa. Do ni ti Melefit ànjəkia ka matraɓ kʉli a àndava, agri ana kʉli akaɗa ge mis ya məŋ ga zlam gayaŋ tìwi bəza sulumani do ni ti, azay zlaba gayaŋ ekeleba tay a, abiyu tay a aku vu ni. » \p \v 10 Eslini mis kayani ni tə̀bu tihindifiŋa ma, tə̀hi : « Nahkay ti leli hi ti mâgray ahəmamam ? » \v 11 Zeŋ nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm ahkado : « Maslaŋa ya ti endʉwi gayaŋ cʉ ni ti mə̂difəŋa bəlaŋ ana maslaŋa ya ti gayaŋ àbi fererani na. Nahkay day maslaŋa ya ti zlam məzumani àfəŋ ni ti mə̂vi ana maslaŋa ya àfəŋ bi ni. » \p \v 12 Eslini ndam *məhəl hadam tə̀rəkia ti mə̂baray tay bilegeni. Nday nakəŋ tìhindifiŋa ma, tə̀hi : « Mʉsi ! Leli ti mâgray ahəmamam ? » \v 13 Naŋ nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Lekʉlʉm nahəma, kìhindʉmfiŋa hadam kè mis a àtamkia ka ga ŋgumna ya àhi ana kʉli ni ba. » \p \v 14 Ndam slewja tìhindifiŋa ma daya. Tə̀hi : « Leli timey, mâgray ahəmamam ? » Àhi ana tay : « Lekʉlʉm ti kə̀həlumfəŋa siŋgu kè mis ga njəɗa ba, ahkay do ni àna məsəki malfaɗa ka tay a ba. Həlum siŋgu ya ŋgumna apəli ana kʉli ni ciliŋ. » \p \v 15 Mis macakalavani ye eslini ni tə̀bu tajəgay ere ya amagravu ni. Tə̀hi ana ahàr : « Zeŋ ti bi naŋ *Bay gəɗakani ya amara ni aw ? » \v 16 Eslini Zeŋ àhi ana tay ɗek : « Nu ti nabaray kʉli àna yam. Ay ti maslaŋa nahaŋ naŋ àbu ara. Naŋ gani nani ti njəɗa gayaŋ àtama goro a. Nu ti way ga mepicehiaba ezeweɗ ga kimaka gayaŋ a di way ? Naŋ zla nahəma amara məbaray kʉli àna *Məsuf Njəlatani akaba àna aku. \v 17 Emedekaba mis a akaɗa ge mis ya àza hijiɗ gayaŋ a ahar va, ahar hay àna naŋ ni. Àharaba ti abiyu yam ga hay ni a guvur vu. Ay kisfit gani ni ti ajiaba aku a. Aku gani nani ti àmət ɗay-ɗay do. » \p \v 18 Nahkay Zeŋ nakəŋ naŋ àbu ahi *Ma Mʉweni Sulumani ana mis. Àhi ma ndahaŋ gərgəri kay ana tay, awayay ti tə̂gəskabá. \v 19 Ka sarta gani nani ti Erot bay ga haɗ Gelili ni àgudara zlam a. Wur ga məŋ ga Erot àbu, wal gayaŋ slimi gani Erodiyat. Erot àzafəŋa wal ga wur ga məŋani na. Erot àgudara zlam ndahaŋ a kay, nahkay ti Zeŋ àləgi azuhva zlam gayaŋ ya àgudar ni ɗek. \v 20 Àra àləgia ti Erot nakəŋ àgudarkivu zlam keti : àfiyu naŋ a daŋgay vu. \s1 Baray ga Yezu \r (Meciyʉ 3.13-17 ; Mark 1.9-11) \p \v 21 Ka ya ti mis ɗek *tàbaray ni ti Yezu day àbara. Àra àbara, naŋ àbu ahəŋgalay Melefit ti huɗ melefit àzləkvaba, \v 22 *Məsuf Njəlatani àhərkiaya. Àhərkiaya ti akaɗa ga kurkoduk ya ahər ni ; mis tìpia. Eslini dəŋgu àhəndabiyu a huɗ melefit bu akaɗa dəŋgu ge mis, àhi : « Nak ti wur goro, nawayay kur dal-dal, kəməru məɓəruv dal-dal. » \s1 Ata bəŋ ga bəŋ ga Yezu \r (Meciyʉ 1.1-17) \p \v 23 Ka ya ti Yezu ànjəki ke tʉwi gayaŋ nahəma, vi gayaŋ agray kru kru mahkər. A majalay ahàr ge mis bu ni ti Yezu naŋ wur ge Zʉzef. Zʉzef ti ni naŋ wur ge Heli, \v 24 Heli wur ga Matat, Matat wur ge Levi, Levi wur ge Melsi, Melsi wur ga Janay, Janay wur ge Zʉzef, \v 25 Zʉzef wur ga Matatiyas, Matatiyas wur ga Amos, Amos wur ga Nahum, Nahum wur ge Esili, Esili wur ga Nagay, \v 26 Nagay wur ga Mat, Mat wur ga Matatiyas, Matatiyas wur ge Semiŋ, Semiŋ wur ga Zosek, Zosek wur ga Zʉda, \v 27 Zʉda wur ga Yohanaŋ, Yohanaŋ wur ga Resa, Resa wur ga Zorobabel, Zorobabel wur ga Salatiyel, Salatiyel wur ge Neri, \v 28 Neri wur ge Melsi, Melsi wur ga Adi, Adi wur ga Kosam, Kosam wur ge Elimadam, Elimadam wur ge Er, \v 29 Er wur ga Yezu, Yezu wur ge Eliyezer, Eliyezer wur ga Zorim, Zorim wur ga Matat, Matat wur ge Levi, \v 30 Levi wur ga Simeyoŋ, Simeyoŋ wur ga Zʉda, Zʉda wur ge Zʉzef, Zʉzef wur ga Yonam, Yonam wur ge Eliyakim, \v 31 Eliyakim wur ge Meleya, Meleya wur ga Mena, Mena wur ga Matata, Matata wur ga Nataŋ, Nataŋ wur ge Devit, \v 32 Devit wur ge Zese, Zese wur ga Zobet, Zobet wur ga Boz, Boz wur ga Sala, Sala wur ga Nasoŋ, \v 33 Nasoŋ wur ga Aminadap, Aminadap wur ga Adimiŋ, Adimiŋ wur ge Erni, Erni wur ga Esroŋ, Esroŋ wur ge Ferez, Ferez wur ga Zʉda, \v 34 Zʉda wur ge Zekʉp, Zekʉp wur ga Izak, Izak wur ga Abraham, Abraham wur ga Tara, Tara wur ga Nakor, \v 35 Nakor wur ge Serʉs, Serʉs wur ga Ragaw, Ragaw wur ge Felek, Felek wur ge Eber, Eber wur ga Sala, \v 36 Sala wur ga Kaynam, Kaynam wur ga Arfazat, Arfazat wur ge Sem, Sem wur ge Nʉwi, Nʉwi wur ge Lemes, \v 37 Lemes wur ga Matusala, Matusala wur ge Enok, Enok wur ge Zeret, Zeret wur ge Meleleyel, Meleleyel wur ga Kaynam, \v 38 Kaynam wur ge Enos, Enos wur ge Set, Set wur ga Adam ; Adam ti ni, naŋ wur ge Melefit. \c 4 \s1 Seteni àwayay esipet Yezu \r (Meciyʉ 4.1-11 ; Mark 1.12-13) \p \v 1 Yezu àra àbara àndava nahəma, *Məsuf Njəlatani èsliva a vu va. Eslini Yezu nakəŋ àsləkabiya gwar kà zalaka *Zʉrdeŋ a, Məsuf Njəlatani àzoru naŋ a huɗ gili vu. \v 2 Eslini *Seteni àhəlfəŋa eyʉ a vaɗ kru kru faɗ. A huɗ ga vaɗ nday nani bu ni ti Yezu àzum araŋa ndo ferera. Kələŋ gani lʉwir àwərkaba naŋ a. \v 3 Lʉwir ni àra àwərkaba naŋ a ti Seteni àhi : « Tamal ti nak Wur ge Melefit eɗeɗiŋ ti, hi ana akur nday nini tə̂mbukvu *dipeŋ zla aw ? » \v 4 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit bu, Melefit àɗəm : “Mis anjəhaɗ ti àna zlam məzumani ciliŋ do.” \f + \fr 4:4 \ft Mimbiki 8.3.\f* » \p \v 5 Eslini Seteni nakəŋ àzoru naŋ ka məlaŋ zaŋani, àɗəfiki haɗ ga duniya ni ɗek ke weceweceni. \v 6-7 Àhi ana Yezu keti : « Tamal ti kàbəhaɗua mirdim a meleher ndiɓ ana haɗ ti, zlam ya kipioru ni ɗek nəvuk, egi gayak, kəgur tay akaba elimeni gatayani ɗek. Aɗaba zlam nday nani ɗek ti Melefit àbuva tay a ahar va, nisliki məviani ana maslaŋa ya ti nu nawayay nəvi ni tata. » \v 8 Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit ni bu : “Akabəhaɗi mirdim ti ana Bay Melefit gayak ; akazləbay naŋ naŋ bəlaŋ ciliŋ.”\f + \fr 4:8 \ft Mimbiki 6.13.\f* » \p \v 9 Eslini Seteni nakəŋ àzoru naŋ a Zerʉzalem, àfəkaɗ naŋ jik ka ahàr ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni, àhi ahkado : « Tamal nak Wur ge Melefit eɗeɗiŋ ti, diyu a haɗ. \v 10 Aɗaba àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit ni bu : “Melefit aməhi ana məslər gayaŋ ti tə̂buk slimi.” \v 11 Àbu məbəkiani keti : “Atakəcaw kur a ahar vu, ti asak gayak ènjifiŋ kà akur ba.” \f + \fr 4:11 \ft Limis 91.11-12.\f* » \v 12 Yezu àhəŋgri zuh keti : « Àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit ni bu keti : “Kə̀həlfəŋa eyʉ kà Bay Melefit gayak a ba.” \f + \fr 4:12 \ft Mimbiki 6.16.\f* » \v 13 Kələŋ gani Seteni àmətaɓfəŋa ga məhəlfəŋa eyʉ kà Yezu àna wir-wir gayaŋ a ɗek ti àsləkafəŋa ga hayaŋana. \s1 Yezu ànjəki ke tʉwi gayaŋ e Gelili \r (Meciyʉ 4.12-17 ; Mark 1.14-15) \p \v 14 Yezu àŋgoru ka haɗ *Gelili àna njəɗa ga *Məsuf Njəlatani. Òru ènjʉa eslina ti mis ye eslini ni akaba ga haɗ ndahaŋ ya kà gəvay gani ni ɗek tə̀bu tacalfəŋ. \v 15 Yezu nakəŋ àcahi zlam ana mis a ahay gatay ya tahəŋgalavù Melefit ni bu. Naŋ àbu acahi zlam ana tay nahkay ti mis ya tə̀bu eslini ni ɗek tazləbay naŋ. \s1 Ndam Nazaret tə̀gəskabu Yezu ndo \r (Meciyʉ 13.53-58 ; Mark 6.1-6) \p \v 16 Yezu òru a Nazaret ka məlaŋ ya ti àɗək ni. Vaɗ *məpəsabana àra ènjia ti àhuriyu a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit vu a kəsa nani bu, akaɗa gayaŋ ya àgray kəla vaɗ məpəsabana ni. Naŋ nakəŋ naŋ àbu eslini ti ècikaba cəkwaɗ ga mejeŋgi Wakita ge Melefit ana mis a. \v 17 Eslini tə̀vi Wakita ge Melefit ya ti Izayi bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit àbəki ni mifeɗekabani, mək àzay, èpelkaba. \f + \fr 4:17 \ft Ka sarta ga Yezu ti wakita ɗek zəbalani, mis tefeɗekabu ; ga məŋgət məlaŋ ya tawayay ni si têpelkaba kwa ; wakita akaɗa ya kani ni ti tə̀bi.\f* Naŋ àbu epelkaba nahkay ti àdi ahàr ana məlaŋ ya ti naŋ awayay ni. Àbu məbəkiani ka məlaŋ nani : \fig Wakita ge Melefit mifeɗekabani ga ndam Zʉde ni|src="hk00150c.tif" size="col" ref="4.17" \fig* \q1 \v 18 « Məsuf ga Bay Melefit àku ka nu, \q1 àdaba nu ga məhi *Ma Mʉweni Sulumani ana ndam talaga, \q1 àslərbiyu nu ga məhiani ana ndam daŋgay Melefit amambay tay, \q1 ana ndam wuluf day etipi divi, \q1 àslərbiyu nu ga məhəlaba ndam ya təcakay daliya ni a daliya gatay ni ba daya, \q1 \v 19 akaba ga məhi ana mis vi ya ti Bay geli agri sulum gayaŋ ana tay ni ènjia.\f + \fr 4:19 \ft Izayi 61.1-2.\f* » \p \v 20 Yezu nakəŋ àra èjeŋga pakama gani nana zla nahəma, èfeɗekabu wakita ni, àhəŋgri ana bay ya ti agray tʉwi a ahay ga mahəŋgalavù Melefit ni bu mək ànjəhaɗ digʉs eslini ga macahi zlam ana mis. Àra ànjəhaɗa zla nahəma, mis ya ti a ahay ga mahəŋgalavù Melefit ni bu ni ɗek tə̀bəkioru eri, tamənjaləŋoru. \v 21 Eslini naŋ nakəŋ ànjəki ka macahi zlam ana tay, àhi ana tay ahkado : « Ma ya ti nìjeŋgey a Wakita ge Melefit bu ni ti ma gani nani àgrava kana àndava. Àgravu ka ya ti kìcʉm nu nə̀bu nijeŋgeya ma na ni. » \p \v 22 Mis ni ɗek tàra tìcia zlam ya ti àcahi ana tay na ti tə̀ɗəm : « Àsəra zlapay a àsaɓay. » Pakama sulumani ya ti àhəraya a ma gayaŋ ba ni àgria ejep ana tay a dal-dal. Tə̀ɗəm : « Naŋ hini ti wur ge Zʉzef ni timey ? » \v 23 Eslini Yezu àhi ana tay : « Nə̀səra akəhumu ma gozogul hini : “Nak bay mahəŋgaraba mis àna haf a ni, həŋgaraba ahàr gayak gayakana zla aw ?” Akəhumu keti : “Mìcia ere ye ti kàgray a Kafarnahum na ɗek, ay ti graya akaɗa nana a kəsa gayak gayakani ba bilegeni a zla aw ?” » \v 24 Àhi ana tay keti : « Nəhi ana kʉli nahəma, bay mahəŋgaray pakama ge Melefit lu, ndam ga kəsa gayaŋ gayaŋani tàwayay məgəskabu pakama gayaŋ ya àhi ana tay ni do. \v 25 Sərumki ke ere ye ti àgravu ke zemeni ge Eli ni day. Nəhi ana kʉli nahəma, ka gani nani ti avər àtəɗ ndo vi mahkər àna kiyi muku, lʉwir àdaya ka haɗ nana ɗek. Ka sarta gani nani ti wál madakway day tə̀bu dal-dal ka haɗ Izireyel, \v 26 ay ti Melefit àsləroru Eli afa ga wal madakway bəlaŋ gatayani ndo. Àsləroru naŋ ti afa ga wal madakway ga kəsa Serepta ga haɗ Sidoŋ ni ciliŋ. \f + \fr 4:26 \ft Mənjay 1 Bəbay 17.8-16.\f* \v 27 Ke zemeni ge Elize bay mahəŋgaray pakama ge Melefit day ndam ambələk tə̀bu dal-dal ka haɗ Izireyel, ay ti maslaŋa bəlaŋ gatayani Elize àhəŋgaraba naŋ a ègi njəlatani ndo, si àhəŋgaraba ègi njəlatani ti Namaŋ zal ambələk ga haɗ Siri ni ciliŋ.\f + \fr 4:27 \ft Mənjay 2 Bəbay 5.1-14.\f* » \p \v 28 Mis ya ti a ahay ga mahəŋgalavù Melefit ni bu ni tàra tìcia pakama gayaŋ ya àhi ana tay na ti nday ɗek tə̀zuma ɓəruv a dal-dal. \v 29 Eslini mis ni tìcikaba, tàgaraba naŋ a kəsa gatay ni ba. Kəsa gani nani ti ka ahàr ga həma ; nahkay tə̀zoru naŋ gwar ka məzəgədal, tawayay təbikabiyu ahar ka haɗ. \v 30 Ay ti Yezu àhuriyu e kiɗiŋ gatay vu, àsləka zlam gayaŋ a. \s1 Yezu agariaba seteni ana mis a Kafarnahum a \r (Mark 1.21-28) \p \v 31 Yezu òru a Kafarnahum ka haɗ *Gelili. Vaɗ *məpəsabana àra ènjia ti àhuriyu a ahay gatay ya tahəŋgalavù Melefit ni vu, àcahi zlam ana mis. \v 32 Zlam gayaŋ ya àcahi ana tay ni ti àgria ejep ana tay a, aɗaba àhi ma ana tay akaɗa ga bay ni. \v 33 Nday tə̀bu a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit ni bu nahəma, zal nahaŋ seteni àniviyu a ahàr bu naŋ àkibu ka tay eslini. Àra èpia Yezu a ti àzlah kay kay, àɗəm : \v 34 « Hey, Yezu, zal Nazaret, nak ti kaɗəbafəŋa mam kè leli a mam ? Kàra ge mijiŋ leli a waw ? Nak dəgiya nə̀səra kur a lala ; nak mis *njəlatani ge Melefit ya àslərbiyu ni. » \v 35 Eslini Yezu nakəŋ àzlacaki ke seteni ni ɓəra, àhi : « Lakakaba, sləkiaba ana maslaŋa hina. » Seteni ni àra ècia zlacay gayaŋ na ti àdi maslaŋa nani ana məlaŋ e kiɗiŋ ge mis ni bu ɗek. Ay ti àsləkiaba day àgri araŋa ndo ferera. \v 36 Mis ni tàra tìpia ere ye ti àgravu na ti àgria ejep ana tay a dal-dal, tə̀zlapaki e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm : « Pakama mam hini mam ? Ahi ma ana seteni àna njəɗa akaɗa ga bay ni, mək seteni ni təsləkiaba ana mis a. » \v 37 Nahkay ti slimi ga Yezu àhəndoru ka haɗ ni ɗek. \s1 Yezu àhəŋgaraba ndam ga arməwər a kay \r (Meciyʉ 8.14-17 ; Mark 1.29-34) \p \v 38 Yezu àhəraya a ahay ga mahəŋgalavù Melefit ni ba, òru suwwa a magam afa ga Simu hʉya. Eslini ti ènjiki mireŋ ga Simu, aku àbəkia dal-dal. Nahkay ti tə̀hi : « Kam-kam, jənaki naŋ ti ! » \v 39 Yezu nakəŋ àndəhaɗkiyu ahàr, àzlacaki kay kay ka arməwər ni, mək aku ni àhəlkia ka wal na. Eslini wal ni ècikaba cəkwaɗ, àfi ahàr ana tay. \p \v 40 Məlakarawa àra ègia, fat àdiya a ahay va ti mis ya ti ndam gatay arməwər gərgərani awər tay ni ɗek tə̀həlibiyu tay ana Yezu. Àhəŋgaraba tay àna məbəki *ahar ka tay a biliŋ àna biliŋ. \v 41 Naŋ àbu ahəŋgaraba mis a ti seteni day tə̀sləkiaba ana mis a kay àna zlahay a. Seteni ni tə̀hi : « Nak ti Wur ge Melefit ! » Ay ti Yezu àləgi ana tay, àcafəŋa tay ga məɗəmana, aɗaba nday tə̀səra naŋ *Krist *Bay gəɗakani ya amara ni. \s1 Yezu ahi ma ge Melefit ana mis ka haɗ Zʉde \r (Mark 1.35-39) \p \v 42 Ge miledʉ dʉ məlaŋ àbu asləbiyu nahəma, Yezu ècikaba, àhəraya òru a huɗ gili vu. Eslini mis dal-dalani taɗəbay naŋ ; tàra tə̀dia ahàr a ti tawayay ti Yezu àsləkafəŋa kà tay a ba, tə̀cafəŋa naŋ ga masləkana. \v 43 Ay ti Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Ahàr àɗəm nə̂hivù *Ma Mʉweni Sulumani àki ka *Məgur ge Melefit ni ana ndam ga kəsa ndahaŋ ni bilegeni kwa ; aɗaba Melefit àslərbiyu nu ti ga magray tʉwi gani nani. » \v 44 Eslini naŋ nakəŋ òru ka haɗ ga ndam *Zʉde, àhioru ma ge Melefit ana mis a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit ye eslini ni bu. \c 5 \s1 Ndam maɗəbay Yezu ye enjenjeni ni \r (Meciyʉ 4.18-22 ; Mark 1.16-20) \p \v 1 A vaɗ nahaŋ Yezu naŋ àbu micikeni kà gəvay ga dəluv Zenizaret ga macahi zlam ana mis. Eslini ti mis dal-dal tàhəɗakfəŋoru ga məbi slimi ana pakama ge Melefit. \v 2 Naŋ nakəŋ naŋ àbu eslini ti èpi *slalah ga yam bebem cʉ ka dəŋ-dəŋ : ndam məgəs kilif tàhəraya a slalah ga yam ni ba, tə̀bu tabarafəŋa zəva gatay a. \v 3 Nahkay ti Yezu àcəlviyu a slalah ga yam nahaŋ ni vu, slalah ga yam nani ga Simu. Yezu àhi ahkado : « Həɗakfəŋa slalah ga yam na kà gəvay ga dəŋ-dəŋ na. » Àra àhəɗakfəŋa ti Yezu ànjəhaɗ digʉs, ànjəki ka macahi zlam ana mis dal-dalani ni. \p \v 4 Àra èndeveriŋa zlapay gayaŋ na ti àhi ana Simu ahkado : « Həɗakoru slalah ga yam ni kà məlaŋ zileŋeni, ti kə̂təlumiyu zəva gekʉli ni, kə̂gəsumaya kilif àna naŋ a. » \v 5 Simu àra ècia pakama gayaŋ na ti àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Gəɗakani, màgra tʉwi a hundum, ere ye ti mə̀gəs ni day àbi. Ay tamal nak kə̀ɗəm faŋ ti nətəliyu zəva ni a yam ni vu. » \v 6 Simu akaba ndam gayaŋ ni tàra tə̀təliya zəva gatay na ti àgəsa kilif a kay dal-dal, gʉzit amal kilif ni èteɗkaba zəva gatay na. \v 7 Nahkay tə̀grikaboru ahar ana ndam məgəs kilif ndahaŋ ya ti a slalah ga yam nahaŋ ni bu ni ti târa tə̂jənaki tay ga magəjahana a dala va. Tàra tìnjia ti tàgəjahaya zəva na akaba kilif na. Tə̀bəviyu kilif ni a slalah ga yam ni vu tə̀rəhvù cecʉeni, gʉzit akal slalah ga yam ni takoru a huɗ ga yam ni vu. \p \v 8 Simu Piyer àra èpia ere ye ti àgravu na ti àbəhaɗi mirdim ana Yezu, àhi : « Bay goro, həɗakfua, aɗaba nu bay magudar zlam. » \v 9 Àɗəm nahkay ti aɗaba nday akaba mis ya ti təgəskabu kilif ni ɗek aŋgwaz àwəra tay a. Aŋgwaz àwər tay ti aɗaba kilif ya tə̀gəsaya kayana ni palam. \v 10 Nday ya ti tagrakabu tʉwi akaba Simu ni ti bəza ge Zebede, ata Zek nday ata Zeŋ. Nday day aŋgwaz àwəra tay a. Ay ti Yezu àhi ana Simu ahkado : « Aŋgwaz àwər kur ba : kwa kani kìgia bay məhəlibiyu mis ana Melefit a, akaɗa gayak ya kəgəs kilif ni. » \v 11 Eslini tàsləkabiya a huɗ ga yam ni ba. Tàra tàsləkababiya ti tàgəjahbiyu slalah ga yam gatay ni ka sawiyaka mək tə̀mbərbu zlam gatay ni ɗek, tàɗəbay Yezu. \s1 Yezu ahəŋgaraba zal ambələk a \r (Meciyʉ 8.1-4 ; Mark 1.40-45) \p \v 12 Ka ya ti Yezu naŋ àbu a kəsa nahaŋ bu ni ti zal nahaŋ àra, ambələk èsekaba naŋ a dal-dal. Àra èpia Yezu a ti àrəkia, àbəhaɗi mirdim, meleher ndiɓ ana haɗ, àhi : « Kam-kam, bay goro ni ! Tamal kawayay ti kisliki mahəŋgaraba nu a ti nîgia mis njəlatana. » \v 13 Eslini Yezu nakəŋ àzoru ahar, ènjifiŋ, àhi ahkado : « Nawayay, gia mis njəlatana. » Nahkay zal ambələk ni àŋgaba, ègia mis njəlatana hʉya. \v 14 Ay Yezu àhi : « Nihi kə̀ŋgaba nahəma, kə̀hi ma gani ana maslaŋa ba. Ru kəŋgazli vu gayak ni ana bay *maŋgalabakabu mis akaba Melefit sawaŋ ; kə̂vi zlam ana Melefit akaɗa ge Mʉwiz ya àɗəm a wakita gayaŋ bu ni, aɗaba kìgia mis njəlatana. Nahkay mis etipi. Etipia ti atəsər nak kə̀ŋgaba, kìgia mis njəlatana. » \v 15 Ay slimi ga Yezu àhəndakivoru kama kama sawaŋ. Nahkay mis dal-dal tə̀bu tərəkia ga məbi slimi ana ma gayaŋ na ; tawayay ti mâhəŋgaraba ndam gatay ya tèɓesey do na daya. \v 16 A vaɗ ndahaŋ ti Yezu nakəŋ naŋ àbu asləkafəŋa kè mis na, akoru a huɗ gili vu ga mahəŋgalay Melefit. \s1 Yezu ahəŋgaraba zal dəra a \r (Meciyʉ 9.1-8 ; Mark 2.1-12) \p \v 17 A vaɗ nahaŋ Yezu naŋ àbu a ahay bu, acahi zlam ana mis ti ndam *Feriziyeŋ akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tàra, tànjəhaɗfəŋ kà gəvay. Tàsləkabiya a kəsa ciɓ-ciɓeni ga haɗ *Gelili akaba ga haɗ *Zʉde ni ba ɗek, tàsləkabiya a Zerʉzalem a daya. Njəɗa ga Bay geli Melefit àbu akaba Yezu, àhəŋgaraba mis àna naŋ a. \v 18 Naŋ àbu eslini ti mis ndahaŋ tə̀zəbiyu zal dəra nahaŋ àki ka slalah. Tàra tìnjia àna naŋ a ti tàɗəbay divi ga məzikabiyu naŋ ana Yezu a ahay vu. Tawayay ti tafəkaɗ naŋ kè meleher gayaŋ, \v 19 ay ti tə̀ŋgət divi ga məzikabiyu naŋ ndo aɗaba mis tìsliva eslina. Nahkay ti nday ya ti tə̀zəbiyu zal dəra ni tə̀cəliyu àna naŋ ka *dalahar ga ahay ni, tə̀diaba zlam ya ti tàpaɓ ahay àna naŋ na ɓal. Tàra tə̀diaba ti tə̀fiyu naŋ mandəhaɗkiani ka slalah gayaŋ ni gwar eslini àna ezeweɗ e kiɗiŋ ge mis ni bu, kè meleher ga Yezu. \v 20 Yezu nakəŋ àra èpia ere ye ti tàgray na ti àsəra tə̀fəkia ahàr a. Nahkay àhi ana zal dəra nakəŋ : « Zləba goro, zlam magudarani gayak ni məmbərfukana. » \p \v 21 Ndam məsər Wakita ge Melefit ni akaba ndam Feriziyeŋ ni tàra tìcia ma ga Yezu na ti tə̀jalay a ahàr gatay bu tə̀ɗəm : « Way hini azay ahàr gayaŋ akaɗa naŋ Melefit ni way ? Way esliki məmbərfəŋa zlam magudarani kè mis a tata way ? Tigi Melefit kwa do ni ! » \v 22 Nday tə̀bu təjalay ahàr nahkay ti Yezu àsəra ere ye ti tə̀jalaki ahàr na àndava, mək àhi ana tay : « Kajalum ahàr nahkay ti kamam ? \v 23 Zləzlaɗa gani ti nəhi : “Zlam magudarani gayak ni məmbərfukana,” tək day ti nəhi : “Cicikaba, sawaɗay” ni aw ? \v 24 Ay nawayay ti kə̂sərum, nu *Wur ge Mis ti nisliki məmbərfəŋa zlam magudarani kè mis ka haɗ a. » Mək àhi ana zal dəra ni : « Nəhuk nahəma : cicikaba, za slalah gayak na, ru a magam. » \v 25 Eslini naŋ nakəŋ ècikaba cəkwaɗ kè eri ge mis na ɗek hʉya, àzay slalah gayaŋ ya àndəhaɗki ni. Naŋ àbu akoru a magam ti azləboru Melefit hihi. \v 26 Ga Yezu ya àgray nahkay ni ti àgria ejep ana mis a ɗek ; tàzləbay Melefit. Tàgra aŋgwaz a daya, tə̀ɗəm : « Mìpia ere ye ti mìpi ɗay-ɗay ndo na kana. » \s1 Yezu azalay Levi \r (Meciyʉ 9.9-13 ; Mark 2.13-17) \p \v 27 Yezu àhəraya a ahay ni ba. Àra àhəraya ti èpi zal nahaŋ, naŋ bay *məhəl hadam, tə̀zalay naŋ Levi, naŋ àbu manjəhaɗani digʉsa ka məlaŋ məhəl hadam. Eslini Yezu àhi ahkado : « Ɗəbabiyu nu. » \v 28 Nahkay Levi nakəŋ ècikaba cəkwaɗ, àmbrəŋ zlam gayaŋ ni ɗek, àɗəboru naŋ. \p \v 29 Kələŋ gani Levi àgray wuməri gəɗakani afa gayaŋ, èdii zlam məzumani dal-dal ana Yezu akaba ndam *maɗəbay naŋ ni. Ndam məhəl hadam akaba mis gatay ndahaŋ tə̀bu təzum zlam ka ahar bəlaŋ akaba tay daya. \v 30 Ndam *Feriziyeŋ akaba ndam gatay ya *tə̀səra Wakita ge Melefit a ni tàra tìpia ndam maɗəbay Yezu na tə̀bu təzum zlam ni ti tə̀ləgi ana tay, tə̀hi ana tay ahkado : « Kəzumum zlam, kisʉm zlam ka ahar bəlaŋ akaba ndam məhəl hadam akaba ndam magudar zlam ni ti kamam ? » \v 31 Yezu àra ècia pakama gatay na ti àhi ana tay ahkado : « Ndam ya ti nday tə̀bu njalaŋ-njalaŋ ni ti tòru afa ga zal doktar do, si ndam ga arməwər day kwa ti takoru afa gani. \v 32 Nu nàra ti ga mazalay ndam jireni do ; nàra ti ga mazalay ndam magudar zlam, ti tâmbatkaba majalay ahàr gatay na sawaŋ. » \s1 Yezu aɗəmki ma àki ka məgəs ndəra \r (Meciyʉ 9.14-17 ; Mark 2.18-22) \p \v 33 Eslini ndam *Feriziyeŋ ni tə̀hi ana Yezu ahkado : « Ndam maɗəbay Zeŋ ni təgəs *ndəra akaba tahəŋgalay Melefit kəlavaɗ. Ndam maɗəbay leli ni nday day tagray nahkay. Ay ti ndam maɗəbay kur ni nday tə̀bu təzum zlam, tisi zlam zlam gatay ti ahəmamam ? » \v 34 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Kislʉmki məcumfəŋa zləbəba ga bay maday wal na kà məzum zlam ka ya ti nday tə̀bu akaba bay maday wal na tata waw ? Kìslʉmki do. \v 35 Ay sarta nahaŋ amara, atəgəskia bay ga wal ni kà tay a. Ka sarta gani nani day kwa ti atəgəs ndəra. » \p \v 36 Eslini Yezu àhi ma *gozogul hini ana tay : « Mis egʉzleheya azana gayaŋ mʉwena, aslamalay azana gayaŋ midigweni àna naŋ ti àbi. Tamal àgra nahkay ti azana gayaŋ mʉweni ni day àgədava, mək gayaŋ ya ti àsaya ni day tàrakaboru akaba midigweni ni do. \v 37 Nahkay day mis abəviyu zum new-neweni e kene-kene midigweni vu ti àbi. Tamal àgra nahkay ti zum new-neweni ni àra àwəsa ti etezkaba kene-kene na. Nahkay ti zum ni amadəgaba, maslaŋa nani emizikiba ke kene-kene na daya. \v 38 Àgravu nahkay do ; ahàr àɗəm təbəviyu zum new-neweni e kene-kene mʉweni vu kwa. \v 39 Tamal mis àsərva àna misi zum mawəsana ti àwayay misi zum new-neweni va do. Aɗəm ahkado : “Zum mawəsani ni àcər àtama new-neweni na.” » \c 6 \s1 Yezu naŋ bay ga vaɗ məpəsabana \r (Meciyʉ 12.1-8 ; Mark 2.23-28) \p \v 1 A vaɗ *məpəsabana nahaŋ ba ti Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu tasləkaba a vədaŋ ga *alkama ba. Eslini ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu teheɓoru alkama ni, tahwal, tahəpəɗoru bəza gani. \v 2 Nday tə̀bu tagray nahkay ti ndam *Feriziyeŋ ndahaŋ tə̀hi ana tay : « Bay Melefit àɗəm e *Divi gayaŋ ni bu : “Kə̀grum tʉwi a vaɗ məpəsabana ba ba” \f + \fr 6:2 \ft Mənjay Mahərana 34.21.\f* ti, lekʉlʉm kəgrum ti kamam ? » \v 3 Yezu àra ècia ma gatay na ti àhi ana tay : « Kèjeŋgʉm ere ye ti Devit àgray ni ndo aw ? Ahaslani Devit akaba ndam gayaŋ lʉwir àwəra tay a, \v 4 nahkay àhuriyu a ahay ge Melefit vu, àzay *dipeŋ ya tàfəkaɗi ana Melefit ni. Devit nakəŋ àzum, mək àvi ana ndam gayaŋ ni tə̀zum bilegeni. Ay ti Melefit àɗəm e Divi gayaŋ ni bu, mis ndahaŋ tə̀zum dipeŋ nani do ; si ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni day kwa ti təzum. Kèjeŋgʉm ma gani ndo waw ? » \v 5 Eslini Yezu àhi ana tay keti : « Bay ya ti aɗəm tâgray zlam hini a vaɗ məpəsabana ba ni ti nu *Wur ge Mis. » \s1 Yezu ahəŋgaraba zal nahaŋ ya ahar mikʉlfiŋana na \r (Meciyʉ 12.9-14 ; Mark 3.1-6) \p \v 6 A vaɗ *məpəsabana nahaŋ ba ti Yezu àhuriyu a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit vu. Àra àhuriya ti ànjəki ka macahi zlam ana mis. Eslini zal nahaŋ naŋ àvu ahar ga ɗaf mikʉlfiŋana. \v 7 Ndam *məsər Wakita ge Melefit ni akaba ndam *Feriziyeŋ ni tə̀bu tamənjaləŋ ana Yezu nakəŋ ; tə̀hi ana ahàr ahkado : « Kani vaɗ məpəsabana ti akal ti ara ahəŋgaraba naŋ a waw ? » Tawayay ti təgəski naŋ ka zlam magudarani. \v 8 Ay ti Yezu àsəra majalay ahàr gatay na. Nahkay àhi ana zal ya ti ahar mikʉlfiŋana ni : « Cikaba, ra e kiɗiŋ ge mis ni va, cik jik. » Nahkay ècikaba, naŋ jika. \v 9 Eslini Yezu nakəŋ àhi ana tay : « Nihindifiŋa zlam kè kʉli a day. Melefit àɗəm mam a wakita ya Mʉwiz àbəki ni bu mam ? Àvia divi ana mis ga magray zlam sulumana a vaɗ məpəsabana ba tək, ga magray zlam magudarana waw ? Ga mahəŋgay mis tək, ga makaɗ mis aw ? » \v 10 Àmənjaləŋ kè mis ni ɗek bəlaŋ àna bəlaŋ, mək àhi ana zal ya ahar mikʉlfiŋana ni : « Təlbiyu ahar gayak ni. » Àra àtəlikabiya ti ahar gayaŋ ni àslamalava, ègia sənduɓ-sənduɓana. \v 11 Nahkay ti ndam məsər Wakita ge Melefit ni akaba ndam Feriziyeŋ ni tə̀zuma ɓəruv a dal-dal. Tə̀zlapay e kiɗiŋ gatay bu àki ke ere ye ti tara təgri ana Yezu ni. \s1 Yezu adaba ndam asak gayaŋ a kru mahar cʉ \r (Meciyʉ 10.1-4 ; Mark 3.13-19) \p \v 12 A vaɗ nahaŋ Yezu àcəloru a həma vu ga moru mahəŋgalay Melefit. Òru ènjʉa ti àndəhaɗki hundum àki ka mahəŋgalay Melefit. \v 13 Məlaŋ àra àsla ti naŋ nakəŋ àzalakabu ndam maɗəbay naŋ ni, mək àdaba mis a kru mahar cʉ e kiɗiŋ gatay ba. Nday ya ti àdaba tay a ni ti àzalay tay ndam *asak gayaŋ. \v 14 Slimi gatay kru mahar cʉeni ni nday hi : Simu àdi slimi Piyer, wur ga məŋani Andre, Zek, Zeŋ, Filip, Bartelemi, \v 15 Meciyʉ, Tumas, Zek wur ga Alfe, Simu naŋ bəlaŋ ga ndam ya takaɗvakivu ka haɗ gatay ni, \v 16 Zʉd wur ge Zek, nahaŋ ni ti ni Zʉdas Iskariyot naŋ ya ègi bay məsəkumoru Yezu ni. \s1 Yezu ahi ma ge Melefit ana mis, ahəŋgaraba ndam ga arməwər a \r (Meciyʉ 4.23-25) \p \v 17 Yezu àndaya ahàr a həma ni ba akaba ndam asak gayaŋ na, ècik ka məlaŋ tazl-tazlani. Eslini ti ndam maɗəbay naŋ tə̀bu kay ; mis ndahaŋ day tə̀bu dal-dal, ndahaŋ tìcikbiyu ka haɗ *Zʉde akaba a Zerʉzalem, ndahaŋ ti ni tìcikbiyu kà gəvay ga *dəluv gəɗakani ka haɗ Tir akaba Sidoŋ. \v 18 Mis nday nani tə̀rəkia ka Yezu a ti ga məbi slimi ana ma gayaŋ ya àɗəm ni, tawayay ti mâhəŋgaraba tay a arməwər gatay ni ba daya. Nahkay Yezu àhəŋgaraba tay a, àhəŋgaraba nday ya ti seteni àniviyu ana tay na daya. \v 19 Mis ɗek tawayay ti tînjifiŋ, aɗaba njəɗa àvu a vu gayaŋ bu ; ku way way do ya ènjifiŋa ni ti àŋgaba a arməwər gayaŋ ni ba. Nahkay Yezu àhəŋgaraba tay a ɗek. \s1 Məmərani akaba cicihi ge mis \r (Meciyʉ 5.1-12) \p \v 20 Eslini Yezu àmənjaləŋ ana ndam maɗəbay naŋ ni, àɗəm : \q1 « Lekʉlʉm ndam talaga ni ti mərumvu, aɗaba *Məgur ge Melefit ti gekʉli. \q1 \v 21 Lekʉlʉm ya lʉwir awər kʉli nihi ni ti mərumvu, aɗaba akərəhum. \q1 Lekʉlʉm ya kitʉwʉm nihi ni ti mərumvu, aɗaba ekiyʉm. \p \v 22 « Ka ya ti mis tipi kʉli kə̀bum kəfumku ahàr ka nu *Wur ge Mis, mək tizirey kʉli, tàwayay kʉli va do, tindivi kʉli akaba təɗəmki ma magədavani àki ke kʉli azuhva nani ni ti mərumvu. \v 23 Ka ya ti təgri zlam nday nani ana kʉli nahəma, mərumvu dal-dal, həɓum àna məmərani. Aɗaba mam, Melefit aməvi zlam sulumani ana kʉli kay a kəla gani vu a huɗ melefit bu. Sərumki ata bəŋ gatayani day tə̀gribiya zlam gani nana ana ndam mahəŋgaray *pakama ge Melefit ahaslana na. \p \v 24 « Ay lekʉlʉm ndam ge elimeni ni ti akəsum cicihi, aɗaba lekʉlʉm kə̀zumuma gəɗa gekʉli a àndava. \q1 \v 25 Lekʉlʉm ya mərəhani nihi ni ti akəsum cicihi, aɗaba lʉwir aməwər kʉli. \q1 Lekʉlʉm ya kiyʉm nihi ni ti akəsum cicihi, aɗaba akandavum kuɗa, ekitʉwʉm. \p \v 26 « Ka ya ti mis ɗek təɗəm lekʉlʉm mis sulumani ni ti akəsum cicihi, aɗaba ahaslani ata bəŋ gatayani tə̀hibiya ma gani nana ana ndam ya ti tàsəkaɗi malfaɗa ana mis, tə̀ɗəm pakama gani ge Melefit na ; tə̀hia ana tay a nday sulumana daya. » \s1 Wayum ndam ezir gekʉli \r (Meciyʉ 5.38-48 ; 7.12a) \p \v 27 « Ay nəhi ana kʉli, lekʉlʉm ya kəbumu slimi ni : Wayum ndam ezir gekʉli, grumi sulum ana ndam ya ti tizirey kʉli ni. \v 28 Tamal mis tetikwesl kʉli nahəma, hindʉm Melefit ti mə̂gri sulum ana tay. Tamal mis təgri daliya ana kʉli ti həŋgalumi Melefit ana tay. \v 29 Tamal mis àsuka barva ka tuwər bəlaŋ gana ti kambatikabiyu tuwər nahaŋ ni daya. Tamal mis àzafuka mugudi gayak a ti kàcafəŋa naŋ ga mazafuka endʉwi gayak a ba daya. \v 30 Ku way way do èhindilʉka zlam a ti vi. Tamal mis àzafuka zlam gayak a ti kìhindifiŋa ba. \v 31 Nahkay ere ye ti kawayum mis tə̂gri ana kʉli ni ti, grumi ere gani nani ana tay bilegeni. \p \v 32 « Ay tamal kawayum ndam ya tawayay kʉli ni ciliŋ ti Melefit aməɗəm lekʉlʉm ndam sulumani aw ? Aha, aɗaba ndam magudar zlam day tawayay ndam ya tawayay tay ni, nahkay do aw ? \v 33 Tamal kəgrumi sulum ana ndam ya təgri sulum ana kʉli ni ciliŋ ti Melefit aməɗəm lekʉlʉm ndam sulumani aw ? Aha, aɗaba ku ndam magudar zlam day tagray nahkay. \v 34 Tamal kəkəlumi zlam ana ndam ya ti kə̀səruma atəhəŋgrivu ana kʉli ni ciliŋ ti Melefit aməɗəm lekʉlʉm ndam sulumani aw ? Aha, aɗaba ndam magudar zlam day təkəli zlam ana ndam magudar zlam ndahaŋ, ti tə̂həŋgrivu akaɗa gatay ni ana tay zlam gatay. \v 35 Lekʉlʉm ti kə̀grum nahkay ba. Wayum ndam ezir gekʉli, grumi sulum ana tay, kəlumi zlam ana ndam ya kə̀səruma atəhəŋgrivu ana kʉli do ni sawaŋ. Tamal kəgrum nahkay nahəma, Melefit aməvivù zlam ana kʉli kay bilegeni. Nahkay ti ekigʉm bəza ge Melefit. Aɗaba mam, naŋ gani naŋ agavəla driŋ, naŋ àbu agri sulum dal-dal ana ndam cuɗay, ana ndam ya tə̀gri sʉsi do ni daya. \v 36 Ɓesʉmi ana mis, grumi sulum ana tay akaɗa ga Bəŋ gekʉli ya eɓesey, agri sulum ana kʉli ni. » \s1 Ŋgay mis ndahaŋ tàgudara zlam a ti kə̀ɗəmum ba \r (Meciyʉ 7.1-5) \p \v 37 « Ŋgay mis ndahaŋ tàgudara zlam a ti kə̀ɗəmum ba ; tamal kəgrum nahkay ti lekʉlʉm day ŋgay kàgudaruma zlam a ti Melefit aməɗəm do. Ŋgay tə̂wəl mis ndahaŋ ti kə̀ɗəmum ba. Nahkay tə̂wəl kʉli ti Melefit day aməɗəm do bilegeni. Mbrəŋumfəŋa zlam ya mis ndahaŋ tàgudari ana kʉli ni kà tay a. Nahkay Melefit day aməmbərfəŋa zlam magudarani gekʉli ni kè kʉli a bilegeni. \v 38 Vumi zlam ana mis ndahaŋ. Nahkay Melefit day aməvi zlam ana kʉli. Amazay darama, aməbəviyu zlam, aməjuk ti mə̂rəhvù zat adəgakia adəgakia, mək aməbiviyu ana kʉli a mbolu gekʉli vu. Aɗaba mam, darama ya ti lekʉlʉm kəgurumi zlam ana mis ndahaŋ àna naŋ ni ti Melefit day aməguri zlam àna naŋ ana kʉli. » \p \v 39 Kələŋ gani Yezu àhi ma ana tay keti àna ma *gozogul. Àɗəm : « Zal wuluf ti adafəŋa ahar kà zal wuluf nahaŋ a tata waw ? Tamal agray nahkay ti nday cecʉeni atədəgiyu e eviɗ vu do waw ? \v 40 Maslaŋa ya acahay zlam ni ti àtam bay ya ti acahi zlam ni do. Ay ku tamal maslaŋa ya acahay zlam ni àsər zlam kay faŋ do nəŋgu ni, ka ya ti àcaha zlam ya təɗəfiki na ɗek nahəma, tigi nday kala-kala ata bay ya acahi zlam ni. \p \v 41 « Kamənjaləŋ ka cakwasl ya àniki ke eri ga wur ga muk ni, kə̀sərki ka damkoluk ya ànukki ke eri ni do ni ti kamam ? \v 42 Tamal kəhi ana wur ga muk ni : “Wur ga mmawa, mbrəŋ nəzukkia cakwasl ya ànukki ke eri na” ti, nak nakani kìpi damkoluk ya ànukki ke eri ni do ni ti kəzikia ahəmamam ? Nak bay ya aŋgah zlam magudarani gayaŋ ni ! Zəkia damkoluk ke eri gayak gayakana day. Akəzəkia ti ekipi divi lala mək akəzikia cakwasl ya àniki ke eri ga wur ga muk na. » \s1 Təsərkaba məŋgəhaf a ti àna bəza gani \r (Meciyʉ 7.16-20 ; 12.33-35) \p \v 43 Yezu àɗəm keti : « Məŋgəhaf sulumani, ewi bəza magədavani ti àbi. Məŋgəhaf magədavani ewi bəza sulumani ti àbi daya. \v 44 Nahkay mis təsərkaba məŋgəhaf àna bəza gatayana. Tə̀difəŋ ahàr ana bəza ga *wəruv kà məŋgəhaf ya akaba adak ni do. Nahkay day tə̀difəŋ ahàr ana bəza ge enderendera kè mezlirgendʉ do. \v 45 Mis sulumani azaya zlam sulumana a zlam maŋgahani sulumani ya àniviyu a məɓəruv bu ni, mis magədavani ti ni azaya zlam magədavana a zlam maŋgahani magədavani gayaŋ ba. Aɗaba pakama ya ti ahəraya a ma ge mis ba ni ti àsaɓikia ka məɓəruv a palam. » \s1 Ahay gərgəri cʉ \r (Meciyʉ 7.24-27) \p \v 46 Yezu àɗəm keti : « Lekʉlʉm kəhumu : “Bay geli, Bay geli,” mək kə̀grum ere ye ti nə̀hi ana kʉli ni do ni ti kamam ? \v 47 Tamal mis àra afa goro a, ècia ma goro a mək agray ere ye ti nə̀hi ni ti, àzavu ata way ? \v 48 Àzavu ti ata mis ya àləm ahay gayaŋ lala ni. Wuɗaka àləm ti àsaba asak gana, èli zileŋ mək àfəkaɗkibiyu asak ga ahay ni ka akur. Nahkay ka ya ti yam àtamkibiya ka zalaka, àzlal ahay ni ti àgri araŋa ndo. Aɗaba mam, maslaŋa nani àləma ahay gayaŋ na lala. \v 49 Ay tamal mis ècia ma goro a mək àgray ere ye ti nə̀hi ni do nahəma, àzavu ata mis ya àləm ahay gayaŋ, àsaba asak gana ndo ni. Nahkay ka ya ti yam àtamkibiya ka zalaka, àzlal ahay ni ti èmbeɗkaba hʉya. Ahay gani nani àmbəɗkaba besek-besek. » \c 7 \s1 Yezu ahəŋgaraba eviɗi ga bay ga ndam slewja ga ndam Rom a \r (Meciyʉ 8.5-13) \p \v 1 Ka sarta ya ti Yezu àhia ma na ɗek ana mis a àndava nahəma, àsləka òru a Kafarnahum. \v 2 Eslini ti zal nahaŋ àbu, naŋ bay ga ndam slewja ga ndam *Rom. Eviɗi gayaŋ àbu, ay ti bay ga ndam slewja ni awayay naŋ dal-dal. A vaɗ nahaŋ eviɗi ni àra èɓesey do, awayay amət. \v 3 Bay məgur ndam slewja ni àra ècia ma ya təɗəmki ka Yezu na ti àslərkibiyu gəɗákani ga ndam *Zʉde ndahaŋ ti tə̂gri kam-kam, mâra mâhəŋgariaba eviɗi gayaŋ na. \v 4 Nday nakəŋ tàra tìnjikia ka Yezu a ti tàhəŋgalay naŋ dal-dal, tə̀ɗəm ahkado : « Àgəski kə̂gri ere ye ti èhindifʉka ni kwa, \v 5 aɗaba awayay leli ndam Zʉde ni ; àləmi ahay geli ya mahəŋgalavù Melefit ni ana leli ti naŋ. » \p \v 6 Yezu nakəŋ àra ècia pakama gatay na ti tàsləka akaba tay a. Tòru tìnjʉa a magam ga bay ga ndam slewja na wuɗak ti bay ga ndam slewja ni àslərkibiyu zləbəba gayaŋ ndahaŋ ga məhiani : « Bay goro, kə̀gribiyu daliya ana ahàr gayak ga marana ba, aɗaba nu mis ga marona afa goro a di do. \v 7 Nu nuani day nə̀rəkukoru ndo ni ti aɗaba nə̀hi ana ahàr goro nìsli mərəkukani do. Ɗəmbiyu ma bəlaŋ ciliŋ, nahkay ti bay məgru tʉwi ni aŋgaba. \v 8 Nu gani day tə̀bu təgur nu, nu day nə̀bu nəgur ndam slewja goro. Tamal nəhi ana bəlaŋ gatayani : “Ru !” ti, akoru. Tamal nəhi ana nahaŋ : “Ra !” ti ni, ara. Tamal nəhi ana bay məgru tʉwi : “Gray ere hini” ti, agray ere gani. » \v 9 Yezu àra ècia ma ga bay ga ndam slewja ya tə̀həŋgribiyu na ti àgria ejep a dal-dal. Naŋ nakəŋ àmbatkibiyu ma ke mis dal-dalani ya taɗəbay naŋ ni tuwəli, àhi ana tay ahkado : « Nəhi ana kʉli nahəma, ɗay-ɗay nə̀di ahàr ana mis ya ti afəku ahàr akaɗa naŋ hini ni ndo. Ku e kiɗiŋ ga ndam *Izireyel bu day nə̀di ahàr ndo. » \v 10 Nday ya tə̀slərkioru tay ka Yezu ni tàra tàsləkabiya nahəma, tə̀di ahàr ana eviɗi ga bay ni àŋgaba lala. \s1 Wur ga wal madakway nahaŋ àməta, Yezu ahəŋgaraba naŋ a \p \v 11 Eslini Yezu òru a kəsa nahaŋ vu təzalay Nayiŋ. Naŋ àbu akoru ti ndam maɗəbay naŋ ni akaba mis dal-dal taɗəboru naŋ. \v 12 Ka ya ti ènjʉa ka ma ga kəsa na ti èpi tə̀bu təzoru mis e eviɗ vu ka slalah hʉya. Maslaŋa ya àmət ni ti wur mendʉlik ga wal madakway. Məŋ ga wur ni naŋ àbu akoru ke mindiviŋ, mis a kəsa bu kay taɗəboru naŋ. \v 13 Bay geli àra èpia naŋ a ti àsia cicihi a àsaɓay, àhi ahkado : « Kìtʉwi ba. » \v 14 Eslini àhəɗakfəŋiyu kà tay, ènjifiŋ kà slalah ge kisim ni. Nahkay nday ya ti tàzay kisim ni tìcik, mək Yezu àhi ana kisim ni : « Wur dagwa, nəhuk nahəma, piɗekvu. » \v 15 Yezu àra àhia nahkay ti mis ni èpiɗekvu, ànjəhaɗ digʉs, àdi ana mazlapani. Eslini Yezu àhi ana məŋ ga wur ni : « Ehi, za wur gayak a. » \v 16 Mis ye eslini ni tàra tìpia ti tàgra aŋgwaz a àsaɓay, nahkay tàzləbay Melefit, tə̀ɗəm : « Bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit gəɗakani àŋgazlava e kiɗiŋ geli ba. » Tə̀ɗəm keti : « Melefit àra ga mahəŋgay ndam gayaŋ a. » \v 17 Nahkay ti mis ya ka haɗ ga ndam *Zʉde ni ɗek akaba mis ya kà gəvay gatay ni ɗek tìcia ere ye ti Yezu àgray na. \s1 Zeŋ bay məbaray mis ni aslərkioru mis ka Yezu \r (Meciyʉ 11.2-19) \p \v 18 Ndam maɗəbay Zeŋ bay məbaray mis ni tàra tìcia ma na ti tə̀həŋgri ana Zeŋ, mək Zeŋ nakəŋ àzalay mis cʉ e kiɗiŋ ga ndam maɗəbay naŋ ni bu, \v 19 àsləroru tay afa ga Bay geli. Àhi ana tay ahkado : « Humi ahkado : “Nak ti *Bay gəɗakani ya amara ni tək, day ti mâhətay maslaŋa nahaŋ aw ?” » \v 20 Nahkay nday nakəŋ tàra tìnjikia ka Yezu a ti tə̀hi : « Zeŋ bay məbaray mis ni àslərbiyu leli afa gayak ti mə̂huk : “Nak ti Bay gəɗakani ya amara ni tək, day ti mâhətay maslaŋa nahaŋ aw ?” » \p \v 21 Ka sarta gani nani ti Yezu naŋ àbu ahəŋgaraba mis a kay ya tèɓesey do na akaba mis kay ya seteni tə̀niviyu ana tay na. Àhəlikaba eri ana ndam wuluf a kay daya. \v 22 Kələŋ gani àhəŋgrifəŋ ana ndam ya Zeŋ àslərkibiyu tay ni. Àhi ana tay ahkado : « Dəgum kâŋgahaɗumi ana Zeŋ ere ye ti kìpʉm ni akaba ya kìcʉm ni. Humi ndam wuluf tə̀bu tipi divi, ndam dəra təsawaɗay lala, ndam ambələk tìgia mis njəlatana, ndam makwaya tici slimi, mis məmətani tàŋgaba ; ndam talaga day tìcia Ma Mʉweni Sulumana. \v 23 Humi keti : “Maslaŋa ya ti èjikia ke divi azuhva nu a do nahəma, mə̂mərvu.” » \p \v 24 Ndam ya ti Zeŋ àslərkibiyu tay ka Yezu ni tàra tàsləka ti Yezu àzlapaki ke Zeŋ, àhi ana mis dal-dalani ni ahkado : « Kə̀dəgum a huɗ gili vu ti ga mipibiyu mam ? Kìpʉmbiyu ti mavram ya aməɗ adaɗay ni tək ? \v 25 Do ni ti kə̀dəgum kìpʉmbiyu ti mam ? Mis məbakabu azana sulumani akaɗa ga bay ni tək ? Aha, ndam ya tabakabu azana ga siŋgu kayani akaba zlam gatay àbu kayani ni ti nday a ahay ga bəbay bu timey. \v 26 Ay ti kə̀dəgum kìpʉmbiyu ti mam ? Kìpʉmbiyu bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit aw ? Iy, naŋ gani. Nəhi ana kʉli nahəma, naŋ ti àtama bay mahəŋgaray pakama ge Melefit a. \v 27 Kə̀səruma, àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit bu, Melefit àhi ana Bay gəɗakani ya amara ni nahkay hi : \q1 “Nihi ti nu nə̀bu nəsləroru bay məslər goro nahaŋ kama gayak \q1 ti mâslamatukkabu divi.” \f + \fr 7:27 \ft Malasi 3.1.\f* \p « Maslaŋa ya ti Melefit àslərbiyu ni ti Zeŋ. \v 28 Nəhi ana kʉli keti : Zeŋ ti àtama mis ya tìwi tay na ɗek àna gəɗakana. Ku tamal nahkay nəŋgu ni, bay ya ti naŋ gʉziteni ge mis ɗek a *Məgur ge Melefit bu ni ti àtama naŋ a. \v 29 Mis dal-dalani ni akaba ndam *məhəl hadam ni tə̀gəskabá ma ge Zeŋ na. Tə̀səra Melefit ti naŋ jireni, nahkay nday gani tàwaya ti Zeŋ *mə̂baray tay. \v 30 Ay ti ndam *Feriziyeŋ akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tə̀gəskabu ere ya Melefit awayay avi ana tay ni ndo, nahkay tàwayay ti Zeŋ mə̂baray tay ndo. » \p \v 31 Yezu àhi ana tay keti : « Mis ye e hini vu ni ti nəgurfəŋ tay kà way ? Nday akaɗa way ? \v 32 Nəhi ana kʉli nahəma, nday akaɗa ga bəza manjəhaɗani e mite bu ni. Nday ndahaŋ təhi ana ndahaŋ ni ahkado : “Mìvia slelim ana kʉli a, day kə̀həɓumfəŋ ndo ; mìdia limis ge kisim ana kʉli a, day kìtʉwʉm ndo.” \v 33 Nə̀ɗəm nahkay ti aɗaba Zeŋ bay məbaray mis ni àra. Àra ti àzum *dipeŋ do, èsi zum do. Nahkay lekʉlʉm kə̀ɗəmum seteni àniviyu. \v 34 Nu *Wur ge Mis ti ni nàra. Nàra ti nu nə̀bu nəzum dipeŋ, nə̀bu nisi zum. Nahkay lekʉlʉm kə̀ɗəmum nu zal huɗ, nəvi vu goro ana zum. Kə̀ɗəmum nu zləba ga ndam *məhəl hadam akaba ga ndam magudar zlam ndahaŋ. \v 35 Ay ti ndam ya tə̀gəskabu məsər zlam ge Melefit ni ɗek tə̀səra Melefit àsəra zlam eɗeɗiŋ a. » \s1 Yezu naŋ a ahay ga Simu zal Feriziyeŋ ni bu \p \v 36 Eslini zal *Feriziyeŋ nahaŋ slimi gayaŋ Simu àzaloru Yezu afa gani a magam ga məzumkabu zlam. Yezu òru ènjʉa ti àhuriyu a ahay vu, tə̀njəki ka məzum zlam. \v 37 Wal hala nahaŋ àbu a kəsa gani nani bu. Àra ècia ti Yezu naŋ àvu azum zlam a ahay bu afa ga zal Feriziyeŋ ni ti àrəkioru àna tersel a kolombu sulumani bu.\f + \fr 7:37 \ft Kolombu gani nani ti tàgray àna akur sulumani ya təzalay elbetir ni, siŋgu gani kay.\f* \v 38 Àra àhuriya a ahay ni va ti ècik kələŋ ga Yezu, kà gəvay ga asak gayaŋ, naŋ àbu etʉwi. Naŋ àbu etʉwi ti yam tuway gayaŋ ni àbara asak ga Yezu a cəraɗ, mək wal ni àtəmaɗkia yam tuway na àna məhər ga ahàr gayaŋ a ; kələŋ gani àfəki ma ka asak ga Yezu, \f + \fr 7:38 \ft Məfəki ma ke mis ti aɗafaki mawayavani ahkay do ni magray sʉsi.\f* mək àbəki tersel ni ka asak ni. \fig Wal nahaŋ atəmaɗkia yam tuway ka asak ga Yezu àna məhər ga ahàr gayaŋ a|src="WA03839b.tif" size="col" ref="7.38" \fig* \v 39 Zal Feriziyeŋ ya àzaloru Yezu afa gani ni àra èpia nahəma, àhi ana ahàr : « Naŋ hini ti bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit do. Tamal naŋ bay mahəŋgaray pakama ge Melefit ti akal àsəra wal hini ya enjifiŋ ni ti naŋ wal hala. » \v 40 Yezu àra àsəra ere ye ti naŋ ajalay a ahàr gayaŋ bu na ti àhi ahkado : « Simu, ma goro àbu nawayay nəhuk. » Simu nakəŋ àhi : « Ɗəm, mʉsi. » \v 41 Mək Yezu àhi : « Mis ndahaŋ cʉ tàkəla duwa afa ga zal nahaŋ a ; bəlaŋ gani àkəlay jik diŋ diŋ zlam, naŋ nahaŋ ni ti ni jik kru kru zlam. \v 42 Nday cecʉeni siŋgu àfəŋ kà tay ga məpəliani bi nahəma, bay ga duwa ni àhi ana tay cʉeni : “Kə̀pəlumu duwa goro ni va ba.” » Yezu àhi ana Simu nakəŋ keti : « E kiɗiŋ gatay cʉeni ni bu ni ti way aməgri sʉsi kay ana bay ga duwa ni way ? » \v 43 Eslini Simu àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Nətamahay maslaŋa ya ti tə̀mbərfəŋ siŋgu kayani ni. » Yezu àhi : « Ma gayak ti jiri. » \p \v 44 Eslini Yezu àmbatkibiyu ma ka wal ni mək àhi ana Simu ahkado : « Kipi wal hini do aw ? Ka ya ti nàhəraya a ahay va afa gayak a ni ti kə̀cəhubiyu yam ga *məbaray asak ndo. Ay wal hini ti àbarua asak àna yam tuway a mək àtəmaɗkua àna məhər ga ahàr gayaŋ a. \v 45 Nak kə̀gru sa àna məfəku ma ka tuwər ndo. Ay ti wal ni kwa nàhəraya àmbrəŋ məfəku ma ka asak ndo. \v 46 Nak kə̀gəskabu nu àna magraku amal ka ahàr ndo. Ay ti wal ni àbəkua tersel ka asak a. \f + \fr 7:46 \ft Ka sarta gani nani ti, ka ya ti təzalakabu mis ga məzum zlam mək maslaŋa gani ènjia afa gatay ni ti təcəhibiyu yam ga məbaray asak, təgri sa ana məfəki ma ka tuwər, akaba tagraki amal ka ahàr. Ay zal Feriziyeŋ ni àgri zlam nday nani ana Yezu ndo.\f* \v 47 Nahkay nəhuk nahəma, àgrua sʉsi a kay, àwaya nu a kay, nani ɗek ti aɗafaki zlam magudarani gayaŋ kayani ni məmbərfəŋana. Ay ti maslaŋa ya ti zlam magudarani gayaŋ gʉzit mək tə̀mbərfəŋa ni ti àwayay bay ya àmbərfəŋa ni kay do. » \v 48 Mək Yezu àhi ana wal ni : « Zlam magudarani gayak ni məmbərfukana. » \v 49 Nday ya təzumkabu zlam akaba Yezu ni tàra tìcia ma gayaŋ na ti tə̀hi ana ahàr : « Way hini ku zlam magudarani ge mis nəŋgu ambərfəŋa ni way ? » \v 50 Eslini Yezu àhi ana wal ni ahkado : « Melefit àhəŋga kur a aɗaba kə̀fəkua ahàr a palam. Sləka àna sulumani gayaŋ a. » \c 8 \s1 Wál ya taɗəboru Yezu ni \p \v 1 Yezu òru a kəsa gəɗákani akaba a kəsa ciɓ-ciɓeni vu, àcahi zlam ana mis, àhi *Ma Mʉweni Sulumani àki ka *Məgur ge Melefit ana tay. Ndam maɗəbay naŋ kru mahar cʉeni ni tòru akaba naŋ, \v 2 wál ndahaŋ day tòru akaba naŋ. Wál nday nani ti Yezu àgariaba seteni ana ndahaŋ e kiɗiŋ gatay ba, ndahaŋ ti ni àhəŋgaraba tay a arməwər ba. Slimi ga wál nday nani nday hi : bəlaŋani Mari ya təzalay Mari ga kəsa Magədala ni. Naŋ ti Yezu àgariaba seteni adəskəla. \v 3 Nahaŋ ni Zeni wal ga Sʉza ; Sʉza gani nani zal asak ga bay *Erot. Nahaŋ ni ti ni Sʉzeŋ akaba wál nday ndahaŋ kay. Ka gani nani wál nday nani tə̀bu təjənaki ata Yezu akaba ndam gayaŋ kru mahar cʉeni ni àna elimeni gatay gatayani. \s1 Bay mabəhaɗ hilfi ga zlam \r (Meciyʉ 13.1-9 ; Mark 4.1-9) \p \v 4 Eslini mis tàsləkabiya a kəsa gərgərani ba ɗek, tə̀rəkia ka Yezu a. Tàra tə̀cakalava ti Yezu àhi ma ana tay àna ma *gozogul. \v 5 Àhi ana tay ahkado : « Maslaŋa nahaŋ àhəraya òru e gili ga mabəhaɗ hilfi ga zlam. Naŋ àbu abəhaɗoru hilfi ga zlam ni ti ɓal gani àdəgoru e divi bu. Nahkay mis tə̀cəlki, eɗiɗiŋ day tə̀ndaba. \v 6 Ɓal gani keti àdəgoru ka pəlaɗ ya haɗ àhəcaki ni, nahkay ka ya ti àfətaya nahəma, àhəraba aɗaba yam àhəci. \v 7 Ɓal gani keti àdəgiyu a adak vu. Ka ya ti àfətaya, àbu aɗək nahəma, adak ni tèŋgecekabá. \v 8 Ɓal gani keti àdəgoru ka haɗ sulumani. Àra àfətaya ti àbi bəza. Ku ahàr gani bəlaŋ tekeɗi bəza agray diŋ. » Yezu àra àhia ma na ana tay a nahkay ti àzlacay, àɗəm : « Maslaŋa ya ti slimi àfəŋ ge mici zlam nahəma, mîci lala ! » \s1 Yezu aɗəm ma àna ma gozogul ti kamam \r (Meciyʉ 13.10-17 ; Mark 4.10-12) \p \v 9 Ndam maɗəbay Yezu ni tə̀hi ahkado : « Ɗəfiaba ma *gozogul na ana leli a. Awayay aɗəmvaba mam ? » \v 10 Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àhi ana tay ahkado : « Lekʉlʉm ti Melefit àɗəfikiaba zlam maŋgahani àki ka Məgur gayaŋ na ana kʉli a, ti kə̂sərum. Ana mis ndahaŋ ti àɗəfikiaba ana tay a vay-vay ndo. Àhi ana tay àna ma gozogul ciliŋ. Melefit àgray nahkay ti \q1 “Ku tamal tamənjaləŋ ka zlam nəŋgu ni, tìpi ba ; \q1 ku tamal təbi slimi ana pakama nəŋgu ni tìci ba.” \f + \fr 8:10 \ft Izayi 6.9.\f* » \s1 Yezu aɗafaba ma gozogul ga bay mabəhaɗ hilfi ga zlam na \r (Meciyʉ 13.18-23 ; Mark 4.13-20) \p \v 11 Yezu àhi ana tay keti : « Ma *gozogul ni awayay aɗəmvaba ti nahkay hi : hilfi ga zlam ya tàbəhaɗ ni, àzavu akaba pakama ge Melefit. \v 12 Mis ndahaŋ tə̀bu, nday akaɗa divi ya ti hilfi ga zlam àdəgaki ni : tìcia pakama ge Melefit a, ay *Seteni ara ahəliaba pakama nana ana tay a ahàr ba. Awayay ti tə̀fəki ahàr ke Melefit ba. Aɗaba tamal təfəki ahàr ke Melefit ti Melefit ahəŋgay tay. \v 13 Mis ndahaŋ day tə̀bu, nday akaɗa pəlaɗ ya ti hilfi ga zlam àdəgaki ni : tìcia pakama ge Melefit na ti təgəskabu àna məmərani. Ay pakama nani àhuriviyu ana tay a məɓəruv vu do, akaɗa ge sliri ya ti tòru a haɗ vu do ni. Nahkay ti təfəki ahàr ke Melefit ga hayaŋani ciliŋ. Ka ya ti tìcia zləzlaɗana ti təmbrəŋ, tə̀fəki ahàr va do hʉya. \v 14 Mis ndahaŋ tə̀bu, nday akaɗa hilfi ga zlam ya ti àdiyu a huɗ ga adak vu ni : tìcia pakama ge Melefit a ti təgəskabu. Ay ku tamal tə̀gəskabá nəŋgu ni, majalay ahàr kay ariva ana tay a, təjalaki ahàr ke elimeni akaba zlam ndahaŋ ya tigi eri ni. Zlam nday nani teŋgecekabu zlam akaɗa ga adak ni ; ndam nday nani tə̀bu akaɗa ga zlam ya àbia bəza ti bəza gani tə̀ndəh ndo ni. \v 15 Hilfi ga zlam ya àdəgoru ka haɗ sulumani ni tə̀zavu akaba mis ya məɓəruv gatay sulumani, tawayay Melefit ni. Nday gani tìcia ma ge Melefit na ti àgəjazlki ahàr ka tay do. Nahkay takoru àna naŋ kama kama, tə̀mbrəŋ do, tagray zlam sulumani akaɗa ga zlam ya ti abi bəza ni. » \s1 Pakama àki ke ceŋgel \r (Mark 4.21-25) \p \v 16 Yezu àhi ana tay keti : « Maslaŋa ya ti ebeftey ceŋgel ti ahəmbaki mandaray, ahkay do ni afiyu a zuh slalah vu ni ti àbi. Afəkaɗ ka məlaŋ zaŋani sawaŋ, aɗaba awayay ti ndam ya təhuriyu a ahay vu ni tipi maslaɗay ge ceŋgel ni. \v 17 Nə̀ɗəm nahkay ti aɗaba zlam ya ti maŋgahani ni ɗek amaŋgazlavu, zlam ya ti maɗafani faŋ do ni ɗek emicivu vay-vay daya. \v 18 Nahkay bumi slimi lala ahəmamam ti kicʉm pakama ni. Aɗaba maslaŋa ya ti zlam gayaŋ àbu ni ti atəvikivu. Ay maslaŋa ya ti zlam gayaŋ àbi nahəma, ku zlam gʉziteni ya ti àɗəm àŋgəta ni day atəzafəŋa. » \s1 Məŋ ga Yezu akaba bəza ga məŋ ga Yezu \r (Meciyʉ 12.46-50 ; Mark 3.31-35) \p \v 19 Eslini ata məŋ ga Yezu akaba bəza ga məŋ ga Yezu tə̀rəkia ka Yezu a. Tàra tìnjia ti tìsliki mərəkiani disl koksah aɗaba mis tə̀vu ka məlaŋ gani nani dal-dal. \v 20 Nahkay mis tə̀hikabiyu ma, tə̀hi : « Ata muk akaba bəza ga muk tə̀bu e mite bu, tihindi kur. » \v 21 Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àhi ana tay ahkado : « Mmawa akaba bəza ga mmawa nahəma, nday ya ti təbi slimi ana pakama ge Melefit, mək tagray tʉwi àna naŋ ni. » \s1 Yezu azlacaki ka aməɗ \p \v 22 A vaɗ nahaŋ Yezu àcəliyu a *slalah ga yam vu akaba ndam maɗəbay naŋ ni, àhi ana tay : « Tokumum, mədəgum gwar ke ledi ga dəluv ni. » Nahkay nday nakəŋ tàsləka. \v 23 Nday tə̀bu takoru ti Yezu àdiya e ɗʉwir va ɗaŋ. Ka ya ti naŋ àvu e ɗʉwir bu ni ti aməɗ gəɗakani àkəzlabiyu ka ahàr ga yam ni, mək yam ni àjaɓasliyu a slalah ga yam ni vu, awayay arəhvù wuɗak, nahkay gʉzit akal tizi kəɗap. \v 24 Eslini ndam maɗəbay naŋ ni tàhəɗakfəŋiyu, tèpiɗek naŋ, tə̀hi : « Gəɗakani, gəɗakani, mə̀bu miji timey ! » Yezu nakəŋ àra èpiɗekva ti àzlacaki ka aməɗ ni akaba ka yam ya ti acəloru agavəla ni ɓəra. Àra azlaca nahkay ti aməɗ ni àmbrəŋ makəzlani, yam ni day àmbrəŋ madaɗani, yam ni ègia ɗegika. \v 25 Yam ni àra ègia ɗegika ti Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni ahkado : « Kə̀fumku ahàr do ni ti ahəmamam ? » Ndam maɗəbay naŋ ni aŋgwaz àwəra tay a dal-dal, aɗaba ere ye ti tìpi ni àgria ejep ana tay a àsaɓay. Tə̀zlapay e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm ahkado : « Naŋ hini ti way ? Aməɗ akaba yam day àhi ma ana tay, ticiiki slimi ni ! » \s1 Yezu agariaba seteni a kay ana zal Zerasa a \r (Meciyʉ 8.28-34 ; Mark 5.1-20) \p \v 26 Nday nakəŋ tìnjiyu ke ledi ga dəluv ni. Ledi nani ka haɗ Zerasa, ndeva ndeva akaba haɗ *Gelili. \v 27-28 Zal nahaŋ àbu ga kəsa nani ; seteni tə̀niviyu a ahàr vu, àpəsa àbakabu zlam ndo, àndəhaɗ a ahay bu ndo daya. Məlaŋ gayaŋ ti e kiɗiŋ ge mindiviŋ bu. Àra èpia Yezu naŋ àbu ahəraya a *slalah ga yam ni ba ni ti àzlah kay kay, àrəkia. Àra ènjikia ti àbəhaɗi mirdim, àdəɗ kè meleher gayaŋ. Àhi àna zlahay ahkado : « Nak Yezu Wur ge Melefit naŋ agavəla driŋ ti kaɗəbafua mam ? Nəgruk kam-kam, kə̀gru daliya ba ti. » \v 29 Àɗəm nahkay ti aɗaba Yezu àhi ana seteni ni : « Həraya a maslaŋa hini ba. » Zal nani ti kwa ahaslani seteni ni àgray naŋ sak kay. Ka ya ti naŋ àbu agray naŋ ni ti mis tə̀wəla àna jejirɓi a, tə̀biviya sisel a asak va akaba tàjəga naŋ a. Akaba nani ɗek ètiri ndo, èheɓkaba zlam ya tə̀wəl naŋ àna naŋ na, mək seteni ni àzoru naŋ a huɗ gili vu. \v 30 Zal seteni ni àra àhia ana Yezu a « Kə̀gru daliya ba » ti Yezu àhi : « Slimi gayak way ? » Àhi : « Slimi goro Gaslka. » Àɗəm nahkay ti aɗaba seteni tə̀niviyu kay. \v 31 Eslini seteni nday nani tə̀bu təgri kam-kam ana Yezu, tə̀hi : « Kə̀garoru leli e *eviɗ gəɗakani vu ba ti.\f + \fr 8:31 \ft Eviɗ gəɗakani ti məlaŋ ya təɗəm a huɗ ga haɗ vu ni. Melefit aməbiyu seteni ɗek e eviɗ gani vu hayaŋ, kələŋ gani ka mandav ga məlaŋ ti amatraɓkivu tay ga kaŋgayani.\f* » \p \v 32 Mədrə́s tə̀bu kay təzum zlam ka ahar bəlaŋ a həma bu. Nahkay seteni ni tə̀hi ana Yezu : « Kam-kam, mə̂huriviyu ana mədrə́s tegʉni ti. » Mək Yezu nakəŋ àvi divi gani ana tay. \v 33 Yezu àra àvia divi gana ana tay a ti seteni ni tə̀sləkiaba ana zal nakəŋ a, tə̀cəlivù a ahàr vu ana mədrə́s ni. Nahkay mədrə́s ni ɗek tə̀ndaya ahàr a kirim-kirim, tàra tə̀dəguyu a dəluv ni vu cizliv cizliv, mək yam ni àbazla tay a. \v 34 Ndam majəgay mədrə́s ni tàra tìpia ere ye ti àgravu na ti tə̀dəgiki ana hwa tiɗizl, tàŋgəhaɗioru ma gani ana ndam ya a kəsa bu ni akaba nday ya ti e gili ni. \v 35 Mis tàra tìcia ma na ti tàhəraya ge mipi ere ye ti àgravu na, tə̀rəkia ka Yezu a. Tàra tìnjia ti tìpi zal ya ti seteni tə̀sləkiaba ni, àŋgaba ègia sulumana, naŋ manjəhaɗani digʉsa kà gəvay ga asak ga Yezu, məbakabu azana gayaŋ ka vu. Tàra tìpia naŋ a ti aŋgwaz àdəgakia ka tay a dal-dal. \v 36 Eslini mis tə̀bu, tìpia ga Yezu ya àhəŋgaraba zal ya seteni tə̀niviyu na, tàŋgəhaɗi ma gani ana mis ya tàra ni. \v 37 Ndam ga haɗ Zerasa ɗek tàra tìcia ma gani nana ti tə̀hi ana Yezu mâsləka ka haɗ gatay a, aɗaba aŋgwaz àdəgakia ka tay a àsaɓay. Nahkay Yezu àhuriyu a slalah ga yam ni vu, awayay asləka. \v 38 Eslini zal ya ti seteni tə̀sləkiaba ni àhi ahkado : « Naɗəboru kur ti. » Yezu àhi : « Aha ! Sləka, \v 39 ŋgoru a magam gayak, kâru kâŋgəhaɗi ere ye ti Melefit àgruk ni ɗek ana mis. » Nahkay zal nakəŋ àsləka, òru àŋgəhaɗi ere ye ti Yezu àgri ni ɗek ana ndam ga kəsa ni ɗek. \s1 Yezu ahəŋgaraba wal nahaŋ akaba wur dahalay a \r (Meciyʉ 9.18-26 ; Mark 5.21-43) \p \v 40 Yezu àŋgoru gwar ke ledi ga dəluv ni akaba ndam maɗəbay naŋ ni. Tòru tìnjʉa ti mis dal-dal tə̀gəskabá Yezu àna məmərana, aɗaba nday ɗek tə̀bu tajəgay naŋ. \v 41 Eslini zal nahaŋ naŋ àbu, slimi gayaŋ Zayros, naŋ gəɗakani ga ahay ga *mahəŋgalavù Melefit, àrəkia ka Yezu a, àbəhaɗi mirdim grik meleher ndiɓ ana haɗ kà asak ga Yezu. Àhəŋgalay naŋ, àhi môru a magam afa gani, \v 42 aɗaba wur gayaŋ awayay amət. Wur nani ti wur dahalay, vi gayaŋ agray kru mahar cʉ. Zal nani ti wur gayaŋ nahaŋ àbi. \p Yezu naŋ àbu akoru afa gani ti mis dal-dalani ni tèveliŋia ahàr a, məsufani tekeɗi àsuf koksah. \v 43 Eslini wal nahaŋ àbu, mimiz asləkafəŋa agray vi kru mahar cʉ. [Ègwejelekaba zlam gayaŋ a ɗek afa ga ndam məsər haf a ay ti] maslaŋa bəlaŋ èsliki mahəŋgaraba naŋ a ndo. \v 44 Nahkay wal ni àhəɗakfəŋbiyu kà Yezu gwar kələŋ, ènjifiŋ kà ma ga azana gayaŋ. Àra ènjifiŋa ti mimiz ya asləkafəŋa ni àmbrəŋ naŋ, wal ni àŋgaba hʉya. \v 45 Eslini Yezu àɗəm : « Way ènjifu way ? » Ku way way do àɗəm : « Nu do, » mək Piyer àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Gəɗakani, mis ni damkulkul timey ! » \v 46 Yezu àɗəm : « Aha ! Mis ènjifua, aɗaba nə̀səra njəɗa goro àhəŋgaraba maslaŋa. » \v 47 Wal ni àra àsərkia àɓu koksah nahəma, àrəkia ka Yezu a àna məgəgərani slaɓ slaɓ, àbəhaɗi mirdim meleher ndiɓ ana haɗ, àŋgəhaɗaya ere ye ti àzəkiyu naŋ ti mînjifiŋ kà azana ga Yezu ni kè meleher ge mis na ɗek. Àŋgəhaɗiaya gayaŋ ya àŋgaba hʉya ni ana tay a daya. \v 48 Eslini Yezu àhi ahkado : « Wur goro ni, Melefit àhəŋga kur a aɗaba kə̀fəkua ahàr a palam. Sləka, ru àna sulumani. » \p \v 49 Ka ya ti Yezu naŋ àbu azlapay nahkay ni ti maslaŋa nahaŋ ènjia. Maslaŋa gani nani àsləkabiya afa ga gəɗakani ga ahay ga mahəŋgalavù Melefit na, àhi : « Wur gayak nakəŋ èndeverva. Kìwisiri ahàr ana mʉsi va ba. » \v 50 Yezu àra ècia ma nana ti àhi ana Zayros ahkado : « Aŋgwaz àwər kur ba, fəku ahàr ciliŋ, Melefit amahəŋgaraba naŋ a. » \v 51 Nahkay tòru afa ga Zayros nakəŋ. \p Yezu òru ènjʉa ti àcafəŋa mis a ɗek ga məhuriyani a ahay vu akaba naŋ a. Àvi divi ana ata Piyer, Zeŋ, Zek akaba bəŋ ga wur ni ata məŋ ga wur ni ga məhuriyani akaba naŋ ciliŋ. \v 52 Mis ya tə̀bu eslini ni ɗek tə̀bu tagray delʉlʉ, titʉwi wur ni. Ay ti Yezu àhi ana tay ahkado : « Kìtʉwʉm ba. Wur ni àmət ndo, naŋ àbu enji ɗʉwir timey. » \v 53 Àra àhia pakama ana tay a nahkay ti tèyefiŋ, aɗaba tə̀səra wur na àməta àndava. \v 54 Eslini Yezu àzay ahar ga wur ni, àzalay naŋ, àhi : « Wur goro ni, piɗekvu. » \v 55 Àra àzala wur na nahkay ti sifa àŋgiva ana wur na mək ècik cəkwaɗ hʉya. Eslini Yezu àhi ana tay tə̂vi zlam məzumani. \v 56 Ere ye ti àgravu ni àgria ejep ana ata bəŋ ga wur nday ata məŋ ga wur na àsaɓay. Ay Yezu àhi ana tay : « Kə̀humi ma gani ana maslaŋa ba. » \c 9 \s1 Yezu aslər ndam asak gayaŋ kru mahar cʉeni ni \r (Meciyʉ 10.5-15 ; Mark 6.7-13) \p \v 1 A vaɗ nahaŋ Yezu àzalakabu ndam gayaŋ kru mahar cʉeni ni, àvi njəɗa ana tay ga misliki magariaba seteni weley weley do ɗek ana mis a akaba ga mahəŋgaraba mis a. \v 2 Awayay asləroru tay ga məhi pakama ana mis àki ka *Məgur ge Melefit akaba ga mahəŋgaraba ndam ga arməwər a. \v 3 Àhi ana tay ahkado : « Kədəgum nihi nahəma, kə̀zum zlam a ahar vu ba ; ku aday, ku mbolu, ku zlam məzumani, ku siŋgu. Kə̀həlum endʉwi cʉ cʉ ba daya. \v 4 Ay tamal maslaŋa àhəliya kʉli a ahay va afa gana nahəma, njəhaɗuma eslina ; kàmbatum ahay nahaŋ ba duk abivoru ana vaɗ gekʉli ya akəsləkuma ni. \v 5 Ka məlaŋ ya ti akəhurumiyu, tə̀gəskabu kʉli do nahəma, sləkumaba a kəsa nani ba. Ka ya ti kəsləkuma ni ti təkumkaba haɗ kà asak gekʉli a. \f + \fr 9:5 \ft Mətukkaba haɗ ga kəsa kà asak a ti aɗafaki təmbərbu ndam ga kəsa ni, tàwayay tay va do.\f* Nahkay ti atəsərki ka magudar zlam gatay ni. » \p \v 6 Nday nakəŋ tə̀həlvu, tàsləka tə̀hioru *Ma Mʉweni Sulumani ana mis a kəsa gərgərani bu ɗek ; tàhəŋgaraba ndam ga arməwər a ka məlaŋ ya ti tòru na ɗek. \s1 Pakama ya tə̀ɗəmki ka Yezu ni ahəli ahàr ana bay Erot \r (Meciyʉ 14.1-12 ; Mark 6.14-29) \p \v 7 Erot bay Gelili ni àra ècia pakama ge mis ya ti tə̀ɗəmki ka Yezu na ɗek ti àhəlia ahàr a, aɗaba mis ndahaŋ tə̀ɗəm Yezu ti naŋ Zeŋ bay məbaray mis ni, àŋgaba e kisim ba. \v 8 Mis ndahaŋ ti ni tə̀ɗəm Eli bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit ni àŋgazlavu. Mis ndahaŋ keti tə̀ɗəm naŋ biliŋ ga ndam ya tàhəŋgaray pakama ge Melefit ahaslani ni, àŋgaba e kisim ba. \v 9 Eslini Erot zla ti àɗəm ahkado : « Nèkelkia ahàr ke Zeŋ a, ay ti maslaŋa ya ti nici təzlapaki ni ti nani way ? » Nahkay ti awayay mîpi Yezu. \s1 Yezu avi zlam məzumani ana mis dəbu zlam \r (Meciyʉ 14.13-21 ; Mark 6.30-44 ; Zeŋ 6.1-14) \p \v 10 A vaɗ nahaŋ ndam *asak ga Yezu ni tàsləkabiya ka məlaŋ ya Yezu àsləroru tay na. Tàra tàsləkabiya ti tàŋgəhaɗiaba ere ye ti tàgrabiyu na ɗek. Eslini Yezu nakəŋ àhəl tay ka ahàr gatay ciliŋ, tòru gwar a kəsa nahaŋ vu ; slimi ga kəsa ni Beceyda. \v 11 Mis dal-dalani ni tàra tìcia Yezu àdoru a Beceyda ti tàɗəboru naŋ a asak vu. Tàra tìnjikia ka Yezu a ti Yezu nakəŋ àgəskabu tay, àzlapiki ka Məgur ge Melefit ana tay, àhəŋgaraba ndam ya tèɓesey do na daya. \p \v 12 Fat àra àndəhaɗa ahàr a zla nahəma, ndam maɗəbay naŋ kru mahar cʉeni ni tàhəɗakfəŋiyu, tə̀hi ahkado : « Hi ana mis ni ɗek tâsləka, tôru a kəsa gərgərani ni vu ahkay do ni tôru a ahay ge mis ye e gili ni vu, tâɗəboru zlam məzumani akaba məlaŋ mandəhaɗani, aɗaba ahalay ti leli a huɗ gili bu. » \v 13 Eslini Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Lekʉlʉm lekʉlʉmeni vumi zlam məzumani ana tay. » Nday nakəŋ tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi : « *Dipeŋ àfəŋ kè leli zlam tàkivu kilif cʉ ciliŋ. Kawayay ti môru mə̂sukumibiyu zlam məzumani ana mis ɗekeni hini aw ? » \v 14 Mis zawalani ye eslini ni agray dəbu zlam. Yezu nakəŋ àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni : « Humi ana mis ni ti tânjəhaɗa njəlukluk kru kru zlam, kru kru zlam. » \v 15 Ndam maɗəbay naŋ ni tàgray ere ye ti naŋ àhi ana tay ni. Nahkay mis ni tànjəhaɗkabu njəlukluk. \v 16 Eslini Yezu nakəŋ àhəl dipeŋ zlamani tàkivu kilif cʉeni ni, àmənjoru e melefit vu, àgri sʉsi ana Melefit àki ka zlam məzumani nday nani. Àra àgria sʉsi a ti èsekaba, àbi ana ndam maɗəbay naŋ ni ti tîdi ana mis dal-dalani ni. \v 17 Mis ni ɗek tə̀zum tə̀zum, tə̀rəhkaba. Kələŋ gani tə̀cakalakabu məgəjəni gani, tə̀rəhvù hətək kru mahar cʉ àna naŋ. \s1 Piyer aɗəm Yezu naŋ Krist Bay gəɗakani ya amara ni \r (Meciyʉ 16.13-19 ; Mark 8.27-29) \p \v 18 A vaɗ nahaŋ Yezu naŋ àbu cak, ahəŋgalay Melefit. Ndam maɗəbay naŋ ni day tə̀bu eslini. Yezu èhindifiŋa ma kà tay a, àhi ana tay ahkado : « Mis dal-dalani ya taɗəbay nu ni ti tə̀ɗəm nu ti nu way ? » \v 19 Nday nakəŋ tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi : « Mis ndahaŋ tə̀ɗəm nak Zeŋ bay məbaray mis ni, mis ndahaŋ tə̀ɗəm nak Eli, mis ndahaŋ ti ni tə̀ɗəm nak biliŋ ga ndam ya tàhəŋgaray pakama ge Melefit ahaslani ni, àŋgaba e kisim ba. » \v 20 Eslini naŋ nakəŋ àhi ana tay keti : « Lekʉlʉm ti kəɗəmum nu ti nu way ? » Piyer àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Nak *Krist *Bay gəɗakani ya Melefit àslərbiyu ni. » \s1 Yezu aɗəm aməmət mək amaŋgaba e kisim ba \r (Meciyʉ 16.20-28 ; Mark 8.30–9.1) \p \v 21 Yezu àra ècia ma ge Piyer na ti àhi ma ana tay àna ləgay, àɗəm ahkado : « Iy nahkay. Ay ti kə̀ɗəfumi nu ana maslaŋa ba simiteni. » \v 22 Àhi ana tay keti : « Ahàr àɗəm nu *Wur ge Mis ti nə̂cakay daliya dal-dal. Nday gəɗákani ni, gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni atawayay nu do, atakaɗ nu. Mək a huɗ ga vaɗ mahkərani bu anaŋgaba e kisim ba. » \p \v 23 Eslini àhi ana tay ɗek ahkado : « Tamal mis awayay maɗəbay nu nahəma, ahàr àɗəm mə̂mbrəŋ ere ye ti awayay ni, ku tamal təgri daliya kəlavaɗ, *tadarfəŋ naŋ kà təndal nəŋgu ni mîɓesey. Tamal mis awayay maɗəbay nu ti mâgray nahkay. \v 24 Maslaŋa ya ti àɗəm ajəgur sifa gayaŋ, awayay àmət ba ni ti emijiŋ. Maslaŋa ya ti emijiŋ sifa gayaŋ azuhva nu ti aməjəgur sawaŋ, aməmət ɗay-ɗay do. \v 25 Tamal mis àŋgəta elimeni ga duniya na ɗek mək èjiŋa ahàr gayaŋ a ti elimeni gani aziaya mam ? \v 26 Nu Wur ge Mis ti anara àna njəɗa goro a, ga Baba goro a, akaba ga *məslər gayaŋ *njəlatani na. Tamal maslaŋa aŋgwaz awər naŋ, aɗəm naŋ mis goro do, àsər pakama goro do nahəma, nu Wur ge Mis day ka ya ti anara ni anəɗəm naŋ mis goro do. » \v 27 Àhi ana tay keti : « Nəhi ana kʉli nahəma, e kiɗiŋ ge mis ya tə̀bu ahalay ni bu ni ti, wuɗaka ndahaŋ atəmət ti etipia *Məgur ge Melefit a day kwa. » \s1 Vu ga Yezu ambatvu kè meleher ga ndam maɗəbay naŋ ni \r (Meciyʉ 17.1-8 ; Mark 9.2-8) \p \v 28 Agray gosku sekw ka ahàr ga pakama gayaŋ ya àɗəm ni zla ti Yezu àzay Piyer, Zek akaba Zeŋ, tə̀cəloru a həma vu ga mahəŋgalay Melefit. \v 29 Ka ya ti naŋ àbu ahəŋgalay Melefit nahəma, eri gayaŋ ni àmbatvu nahaŋ, azana ka vu gayaŋ day tìgia bəɗ-bəɗ talla, ahəlaba eri a vərut. \v 30 Eslini hʉya mis ndahaŋ cʉ tə̀bu təzlapay akaba Yezu, nday nani ata Mʉwiz nday ata Eli. \v 31 Nday tə̀bu tipivu a maslaɗani ge Melefit bu. Təzlapaki ka məmət ga Yezu ya amoru məmət a Zerʉzalem ge mendeveriŋ tʉwi ya Melefit àvi ni. \v 32 Nday tə̀bu təzlapay nahkay ti ata Piyer ti ni ɗʉwir àza tay a. Tàra tèpiɗekva ti tìpi maslaɗani ga Yezu akaba mis cʉeni micikeni akaba naŋ ni. \v 33 Ka ya ti ata Mʉwiz nday ata Eli tə̀bu tasləkafəŋa kà Yezu a nahəma, Piyer àhi ana Yezu : « Gəɗakani, leli mə̀bu ahalay ti àɓəlay. Mara mivicey ahay mahkər : bəlaŋ gayak, bəlaŋ ge Mʉwiz, bəlaŋ ti ni ge Eli. » Àɗəm nahkay ti aɗaba àsər ere ye ti àɗəm ni do. \v 34 Piyer naŋ àbu azlapay nahkay ti məguduŋguduŋ àhərkiaya ka tay a, àŋgah tay. Ka ya ti məguduŋguduŋ ni àhərkiaya ka tay a ni ti ndam *maɗəbay Yezu mahkərani ni aŋgwaz àdəgakia ka tay a. \v 35 Dəŋgu ga maslaŋa àhənday a məguduŋguduŋ ni bu, àɗəm : « Naŋ hini ti wur goro, nə̀daba naŋ ga məgru tʉwi a. Gəsumiki pakama. » \v 36 Dəŋgu ni àra àhənday va do ni ti tìpi Yezu naŋ bəlaŋ ka ahàr gayaŋ. Ka gani nani nahəma, ndam maɗəbay Yezu mahkərani ni tànjəhaɗa àna ma gana te-te a, tə̀hi ana maslaŋa ndo. \s1 Yezu agariaba seteni ana wur nahaŋ a \r (Meciyʉ 17.14-18 ; Mark 9.14-27) \p \v 37 Hajəŋ gani Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ mahkərani ni tə̀ndaya ahàr a həma ni ba. Tàra tàhəraya ti mis dal-dal tə̀rəkia ka Yezu a. \v 38 E kiɗiŋ ge mis dal-dalani ni bu ni ti zal nahaŋ naŋ àvu, àzlah, àɗəm : « Mʉsi, kam-kam nahəŋgalay kur, mənjuki ka wur goro ni ti aɗaba wur goro nahaŋ àbi. \v 39 Seteni àniviyu a ahàr bu, agəs naŋ, azlah hʉya, adaɗay naŋ kay kay, guzləbuc krup-krup a ma bu. Àgəsa naŋ a ti agri daliya dal-dal, àmbrəŋ naŋ weceweci do. \v 40 Nàhəŋgala ndam maɗəbay kur na ti tâgariaba, ay ti tìsliki ndo. » \v 41 Eslini Yezu àɗəm : « Lekʉlʉm ye e hini vu ni ti kə̀fumki ahàr ke Melefit do, lekʉlʉm ndam magudar zlam ! Nu ananjəhaɗ akaba kʉli kaŋgaya waw ? Nu eneɓesi ana kʉli kaŋgaya waw ? » Mək àhi ana bəŋ ga wur ni : « Zəbiya wur na ahalay a. » \v 42 Wur ni naŋ àbu arəkia ka Yezu a ti seteni ni àdi naŋ ana məlaŋ, àdaɗay naŋ kay kay. Eslini Yezu àzlacaki ke seteni ni, àgariaba ana wur na, mək àvi wur ni ana bəŋani ni. \v 43 Mis ye eslini ni tàra tìpia ti njəɗa ge Melefit àgria ejep ana tay a dal-dal, aɗaba njəɗa gani nani àtama zlam ndahaŋ a ɗek. \s1 Yezu aɗəmki ma ka daliya ya atəgri ni \r (Meciyʉ 17.22-23 ; Mark 9.30-32) \p Ere ye ti àgray ni ɗek àra àgria ejep ana mis na ɗek, nday tə̀bu təzlapaki kekileŋa ti Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni : \v 44 « Nawayay nəziaba azay slimi ana kʉli a, cʉm lala, àgəjazlki ahàr ke kʉli ba. Atəɗəfiki nu *Wur ge Mis ana mis ti tara təgəs nu. » \v 45 Pakama ga Yezu ya àɗəm ni ti ndam maɗəbay naŋ ni tìciaba ndo. Huɗ ga ma gani nani ti maŋgahkiani ka tay, ti tìciaba ba. Ay aŋgwaz àgrafəŋa tay ge mihindifiŋa ma na. \s1 Gəɗakani ya àtam mis ndahaŋ ni ti way ? \r (Meciyʉ 18.1-5 ; Mark 9.33-37) \p \v 46 A vaɗ nahaŋ ndam *maɗəbay Yezu ni tə̀bu tagray gejewi. Tə̀ɗəm ahkado : « E kiɗiŋ geli bu ni ti way gəɗakani àtam mis ndahaŋ ni way ? » \v 47 Yezu àra àsəra majalay ahàr gatay na ti àzay wur gʉziteni, àfəkaɗ kà gəvay gayaŋ, \v 48 mək àhi ana tay : « Tamal ti maslaŋa àgəskabá wur hina azuhva nu a nahəma, àgəskabá nu a daya. Tamal ti maslaŋa àgəskabá nu a nahəma, àgəskabá Bay ya ti àslərbiyu nu na daya. Nahkay bay ya ti naŋ gʉziteni e kiɗiŋ gekʉli bu ɗek, èsli mis ndahaŋ ni do ni ti naŋ nani gəɗakani sawaŋ. » \s1 Maslaŋa ya ti àcafəŋa kʉli kà zlam a do ni ti agriki tʉwi ana kʉli \r (Mark 9.38-40) \p \v 49 Eslini Zeŋ àzlapay, àhi ana Yezu ahkado : « Gəɗakani, mìpia maslaŋa nahaŋ a, àgariaba seteni ana mis àna slimi gayak a, nahkay mə̀ɗəm macafəŋa naŋ a, aɗaba naŋ mis geli do. » \v 50 Ay ti Yezu àɗəm : « Kə̀cumfəŋa naŋ a ba, aɗaba maslaŋa ya ti àwayay magudar tʉwi gekʉli do nahəma, agriki tʉwi ana kʉli. » \s1 Yezu naŋ àbu akoru a Zerʉzalem, ndam Samari tə̀gəskabu naŋ do \p \v 51 Sarta ga Yezu ènjia ga morona e melefit vu wuɗak nahəma, àzay divi ga moroni a Zerʉzalem, àɗəm ere ye ti acafəŋa naŋ ga morona ni ti àbi. \v 52 Nahkay àsləroru mis kama gayaŋ gwar ka haɗ Samari. Nday tə̀bu ka ahàr divi ti tə̀huriyu a kəsa nahaŋ vu ga maslamalikabu məlaŋ. \v 53 Ay ndam ga kəsa nani tàwayay məgəskabu naŋ do, aɗaba tìcia naŋ àbu akoru a Zerʉzalem palam. \v 54 Ndam maɗəbay naŋ ata Zek, Zeŋ tàra tìcia pakama nana ti tə̀hi ana Yezu : « Bay geli, kawayay ti mə̂hi ana aku ti mâdaya e melefit ba, mə̂zumaba tay a waw ? » \p \v 55 Yezu àra ècia pakama gatay na ti àmbatkibiyu ma ka tay, àləgi ana tay. \v 56 Mək tàzay divi ga moroni a kəsa nahaŋ vu. \s1 Ndam ya ti tawayay maɗəbay Yezu ni \r (Meciyʉ 8.19-22) \p \v 57 Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu takoru e divi bu nahəma, zal nahaŋ àrəkia ka Yezu a, àhi ahkado : « Ka məlaŋ ya akoru ni ɗek ti anaɗəboru kur. » \v 58 Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Mbiki \f + \fr 9:58 \ft Mbiki ti mis ndahaŋ tə̀ɗəm « mbiti. »\f* tə̀bu àna eviɗ gatay, eɗiɗiŋ day tə̀bu àna lala gatay, ay nu *Wur ge Mis ti nə̀bi àna məlaŋ mandəhaɗani bi. » \p \v 59 Yezu àhi ana maslaŋa nahaŋ : « Ɗəbabiyu nu. » Maslaŋa nani àhəŋgrifəŋ, àhi : « [Bay goro,] vu divi nakoru nilibiya baba goro a day. » \v 60 Eslini Yezu àhi : « Ndam ya tàwayay maɗəbay nu do ni ti nday akaɗa kisim. Nahkay mbrəŋ tay ti tîli vu gatay. Nak ti ru kə̀hi ma ga *Məgur ge Melefit ana mis sawaŋ. » \p \v 61 Maslaŋa nahaŋ keti àhi ana Yezu : « Naɗəbay kur, Bay goro ni. Ay ti vu divi nakoru nəgria sa ana ndam ga huɗ ahay goro a day. » \v 62 Yezu àɗəm : « Maslaŋa ya ti awayay agray tʉwi ga Məgur ge Melefit mək ajalaki ahàr ka zlam ndahaŋ ni ti naŋ akaɗa bay ya ti atəhaɗ vədaŋ àna sla mək amənjoru kələŋ ni. Maslaŋa nani ti àgray tʉwi ga Məgur ge Melefit koksah. » \c 10 \s1 Yezu aslər mis kru kru adəskəla mahar cʉ \p \v 1 Bay geli àday mis ndahaŋ kru kru adəskəla mahar cʉ, \f + \fr 10:1 \ft A wakita ndahaŋ bu tə̀ɗəm mis kru kru adəskəla.\f* awayay asləroru tay cʉ cʉ ti tôru enji gayaŋ a kəsa vu ka məlaŋ ya naŋ amoru ni ɗek. \v 2 Àhi ana tay : « Mis ya ti tìci pakama goro faŋ ndo ni nday kay, nday akaɗa ga zlam ya ti tabaz zlam a vədaŋ bu ni, ay ti ndam mabaz zlam ni tə̀bi kay bi. Nahkay si kahəŋgalum Melefit Bay ga vədaŋ ni ti mə̂slərbiyu ndam mabaz zlam a vədaŋ gayaŋ ni bu. \v 3 Dəgum. Nihi ti nəsləroru kʉli e kiɗiŋ ge mis vu akaɗa ga bəza təmbak e kiɗiŋ ga kərá gili bu ni. \v 4 Kə̀həlum zlam ba, ku mbici, ku mbolu, ku kimaka. Kìcikʉm e divi bu ga məgri sa ana mis ba daya. \v 5 Wuɗaka kəhurumiyu a ahay vu afa ge mis lu nahəma, ɗəmum : “Melefit mə̂gri sulum gayaŋ ana huɗ ahay hini.” \v 6 Tamal mis sulumani àvu a ahay gani nani bu ni ti sulum ge Melefit ya kə̀ɗəmum ni anjəhaɗki. Tamal mis sulumani àvu bi nahəma, sulum ge Melefit ya kə̀ɗəmum ni aŋgəkia ke kʉli a. \v 7 Ka ya ti kə̀hurumiya a ahay va afa ge mis a nahəma, njəhaɗuma eslina hʉya. Kàmbatum ahay nahaŋ ba. Zlam məzumani akaba zlam miseni ya ti təvi ana kʉli ɗek ni ti zumum, sʉm : aɗaba bay magray tʉwi ti agəski təvi endif gayaŋ. \v 8 Ka ya ti kìnjʉmiya a kəsa va mək tə̀gəskabá kʉli a nahəma, zumum zlam ya təvi ana kʉli ni, \v 9 həŋgarumaba ndam gatay ya tèɓesey do na, humi ana ndam ga kəsa gani : “*Məgur ge Melefit ènjikia ke kʉli a.” \v 10 Ay tamal ti kìnjʉmiya a kəsa va mək tə̀gəskabu kʉli do nahəma, cikʉma a dalaka ba. Humi ana tay : \v 11 “Ku haɗ ga kəsa gekʉli nəŋgu ni məsləɗikaba ana kʉli ka asak geli a.\f + \fr 10:11 \ft Məsləɗkaba haɗ ga kəsa kà asak a ti aɗafaki təmbərbu ndam ga kəsa ni, tàwayay tay va do.\f* Nahkay ti kəsərum Melefit day àmbrəŋa kʉli a. Ku tamal nahkay nəŋgu ni, sərumki Məgur ge Melefit ti ènjia.” » \v 12 Yezu àhi ana tay keti : « Nəhi ana kʉli nahəma, ka fat ya ti Melefit agray seriya ni ti ku ndam *Sodom nəŋgu ni seriya ge Melefit ya amagrafəŋa kà tay a ni ŋgulum emisli ga ndam ga kəsa gani nani ya tə̀gəskabu kʉli do ni do. » \s1 Ndam ga kəsa ya tə̀fəki ahàr ka Yezu do ni atasay cicihi \r (Meciyʉ 11.20-24) \p \v 13 Yezu àɗəm keti : « Akəsum cicihi, ndam Koraziŋ ! Akəsum cicihi, ndam Beceyda ! Aɗaba mam, nàgra zlam a kay ya mis tìpi ɗay-ɗay ndo na a kəsa gekʉli ba. Tamal nàgray zlam nday nani e Tir ahkay do ni a Sidoŋ nahəma, amal ndam ga kəsa nday nani tə̀mbrəŋa zlam magudarani gatay na kwa ahaslana àndava. Amal tàmbatkaba majalay ahàr gatay a, tàbakabá mbolu ka vu a akaɗa ga azana na, tànjəhaɗa e viti ba. \f + \fr 10:13 \ft Məbakabu buhu akaba manjəhaɗani e viti bu ni ti aɗafaki mis titʉwi, tahəŋgalay Melefit, təgri kam-kam.\f* \v 14 Ay ka fat ya ti Melefit amagray seriya ni ti seriya ya ti amagrafəŋa kà ndam Tir akaba ndam Sidoŋ a ni ti ŋgulum emisli gekʉli ni do. \v 15 Lekʉlʉm ndam Kafarnahum, kə̀humi ana ahàr akədəgum e melefit vu aw ? Aha ! Akədəgum ti ka məlaŋ ge *kisim sawaŋ. » \v 16 Àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni : « Maslaŋa ya ti èciikia ma ana kʉli a nahəma, ècʉkia ma ana nu a daya. Maslaŋa ya ti àgəskabu kʉli ndo nahəma, àgəskabu nu ndo daya. Maslaŋa ya ti àgəskabu nu ndo ni ti àgəskabu Bay ya ti àslərbiyu nu ni ndo daya. » \s1 Mis kru kru adəskəla mahar cʉeni ni tasləkabiya \p \v 17 Ka ya ti nday kru kru adəskəla mahar cʉeni ni tàsləkabiya ni ti nday àna məmərani. Tə̀hi ana Yezu ahkado : « Bay geli, ku seteni tekeɗi tìciikia slimi ana leli a ka ya ti mə̀hi ma ana tay àna slimi gayak ni. » \v 18 Eslini Yezu àhəŋgarfəŋ, àhi ana tay ahkado : « Nu nìpia *Seteni a ka ya ti àdəbiyu e melefit bu akaɗa ga avər ya abay aku na. \v 19 Cʉm day : nə̀via njəɗa ana kʉli ga masawaɗakiani ka zlam ya a haɗ akaba ka andra məɓal mis a ; nə̀via njəɗa ana kʉli a àtama njəɗa ga Seteni zal ezir na ɗek. Nahkay araŋa àbi amagrakivu ke kʉli bi simiteni. \v 20 Ku tamal nə̀via njəɗa nana ɗek ana kʉli a, seteni tìciikia slimi ana kʉli a nəŋgu ni, kə̀mərumvu azuhva nani ba. Mərumvu ti aɗaba Melefit àbəkia slimi gekʉli ka wakita gayaŋ e melefit ba ni sawaŋ. » \s1 Yezu azləbay Melefit \r (Meciyʉ 11.25-27 ; 13.16-17) \p \v 21 Ka sarta gani nani Yezu naŋ àbu amərvu dal-dal àna njəɗa ga *Məsuf Njəlatani, àɗəm : « Nazləbay kur, Bəba goro ni, nak Bay məgur məlaŋ ya e melefit bu akaba məlaŋ ya a ga haɗ ni ɗek. Nazləbay kur ti aɗaba kə̀ŋgahkia zlam nday nana ka ndam məsər zlam akaba ka ndam ya tìjeŋga tə̀səra zlam a ni, kə̀ɗəfikia ana ndam ya tə̀sər zlam do akaɗa ga bəza ciɓ-ciɓeni na sawaŋ. Iy Bəba goro ni, kàgray ka mawayay gayak nahkay ti kə̀məra àna naŋ a palam. » \p \v 22 Àɗəm keti : « Baba àvua zlam na ɗek a ahar va. Nahkay maslaŋa ya àsər Wur ge Melefit naŋ way ni ti maslaŋa gani àbi ; si Bəŋani ciliŋ. Yaw maslaŋa ya àsər Bəŋ goro naŋ way ni ti maslaŋa gani àbi, si nu Wur gayaŋ akaba ndam ya ti nu Wur gayaŋ ni nawayay nəɗəfiki naŋ ana tay ni ciliŋ. » \p \v 23 Eslini Yezu nakəŋ àmbatkibiyu ma ka ndam maɗəbay naŋ ni, àhi ma ana tay, nday ka ahàr gatay ciliŋ. Àhi ana tay ahkado : « Ay lekʉlʉm ti mərumvu, aɗaba kə̀bum kipʉm zlam hini àna eri gekʉli ! \v 24 Nəhi ana kʉli : Ndam mahəŋgaray *pakama ge Melefit akaba bəbay kay ya ahaslani ni tàwaya mipia ere ye ti kipʉm na, ay ti tìpi ndo. Tàwaya micia ere ye ti kicʉm na, ay ti tìci ndo. » \s1 Zal Samari sulumani \p \v 25 Eslini zal nahaŋ àbu, naŋ bay *məsər Wakita ge Melefit, awayay ahəlfəŋa eyʉ kà Yezu a. Nahkay ècikaba, àhi ana Yezu ahkado : « Mʉsi, ti nə̂ŋgət *sifa ya àndav ɗay-ɗay do ni ti nâgray mam day mam ? » \v 26 Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : « Mʉwiz àbəki mam e *Divi ge Melefit bu mam ? Kìci mam a huɗ gani bu mam ? » \v 27 Zal nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : « Àbu məbəkiani : “Wayay Bay Melefit gayak àna huɗ bəlaŋ, àna sifa gayak ɗek, àna njəɗa gayak ɗek akaba àna majalay ahàr gayak ɗek. Wayay ndam ya ti nak kə̀bu akaba tay ni daya akaɗa ya kawayay ahàr gayak gayakani ni.” \f + \fr 10:27 \ft Mimbiki 6.5 ; Levi 19.18.\f* » \v 28 Yezu àhi ahkado : « Kàhəŋgarfəŋa kigena. Tamal kagray nahkay ti sifa gayak amandav ɗay-ɗay do. » \p \v 29 Eslini bay məsər Wakita ge Melefit ni awayay ti Yezu àgəski naŋ ka pakama ba, nahkay àhi ana Yezu : « Ndam ya ti nu nə̀bu akaba tay ni ti ndamam ? » \v 30 Yezu àhi keti : « Zal nahaŋ àsləka a Zerʉzalem a, naŋ àbu akoru a Zeriko. Ka ahàr divi nahəma, ndam abra tə̀hərkiaya, tə̀həlfəŋa zlam a ɗek, tə̀zləɓkivu naŋ, tə̀mbərbu naŋ ɓəlah àniviyu a məɓəruv hiɓek hiɓek ciliŋ. \v 31 Zal nahaŋ ti ni naŋ àbu akoru àna divi gani nani ka məsər gayaŋ do. Naŋ nani ti bay *maŋgalabakabu mis akaba Melefit. Àra èpia zal nana ɓəlaha ti àsivù ŋgʉ, àsləka zlam gayaŋ a. \v 32 Zal nahaŋ day àra gwar eslina, naŋ ge dini ge *Levi. Àra ènjia, èpia zal nana ɓəlaha ti àsivù ŋgʉ daya, àsləka zlam gayaŋ a. \v 33 Ay ti zal nahaŋ naŋ àbu akoru gwar e divi gani nani bilegeni. Naŋ zal Samari, akoru àna azoŋgu. Àra ènjia ka məlaŋ nana ti àdi ahàr ana zal nakəŋ naŋ ɓəlaha. Àra èpia naŋ a ti àsia cicihi a dal-dal. \v 34 Nahkay naŋ nakəŋ àhəɗakfəŋiyu, àzaya amal akaba zum a, àbiki ka ambələk ni mək àwəliki àna azana. Kələŋ gani àzəkiyu naŋ ka azoŋgu gayaŋ ni, àzoru naŋ a ahay ya ndam mirkwi tanjəhaɗvù ni vu, àfi ahàr eslini. \v 35 Hajəŋ gani ti àhəliaya jik a cʉ ana bay ga ahay ga ndam mirkwi nakəŋ a, àhi ahkado : “Fi ahàr ana zal hini. Tamal kìjiŋkiva siŋgu ka ahàr gani hina nahəma, anasləkabiya ti nara nəpəluk.” » \p \v 36 Eslini Yezu nakəŋ àhi ana bay məsər Wakita ge Melefit ni ahkado : « Kìhindifua ma, kə̀ɗəm ndam ya ti nak kə̀bu akaba tay ni ti ndamam. Yaw, e kiɗiŋ ge mis mahkərani ni bu ni ti hu, way naŋ àbu akaba zal ya ti ndam abra tə̀zləɓ ni way ? » \v 37 Naŋ nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : « Maslaŋa ya naŋ àbu akaba naŋ ni ti bay ya ti àjənaki naŋ ni. » Yezu àhi : « Nak day ru kagray akaɗa gayaŋ ni. » \s1 Ata Marta nday ata Mari \p \v 38 Ka ya ti Yezu akaba ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu takoru e divi bu ni ti tə̀huriyu a kəsa nahaŋ vu. Eslini wal nahaŋ slimi gani Marta àzaloru Yezu a magam afa gani, mək Yezu nakəŋ òru àhuriyu afa gani. \v 39 Marta gani wur ga məŋani walani àbu, slimi gani Mari. Yezu naŋ àbu azlapay ti Mari nakəŋ naŋ àbu manjəhaɗani digʉsa a ga haɗ kà gəvay ga asak gayaŋ, abi slimi ana ma gayaŋ ya ti aɗəm ni. \v 40 Ka gani nani ti tʉwi ga huɗ ahay gərgəri kay tə̀bu tiviyikaba ahàr ana Marta. Nahkay zla nahəma naŋ nakəŋ àrəkia ka Yezu a, àhi : « Bay goro, wur ga mma ni ambərki nu ke tʉwi ni ɗek ti àɓəlafuk aw ? Hi ma ti mə̂jənaki nu zla aw ! » \v 41 Ay Bay geli nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : « Marta, Marta, zlam kay təhəluk ahàr, tiviyʉkaba ahàr a daya. \v 42 Ay zlam ya ti àgəski magrani ni ti bəlaŋ ciliŋ. Mari àdəkiba zlam ya àɓəlay magrani na. Nahkay maslaŋa amazafəŋa do simiteni. » \c 11 \s1 Yezu acahi mahəŋgalay Melefit ana ndam maɗəbay naŋ ni \r (Meciyʉ 6.9-13 ; 7.7-11) \p \v 1 A vaɗ nahaŋ Yezu ahəŋgalay Melefit ka məlaŋ nahaŋ. Àra èndeveriŋa ti biliŋ e kiɗiŋ ga ndam maɗəbay naŋ ni bu àhi : « Bay geli, Zeŋ àcahia mahəŋgalay Melefit ana ndam maɗəbay naŋ na. Nak day cahi mahəŋgalay Melefit ana leli ti. » \v 2 Yezu àhi ana tay : « Ka ya ti kahəŋgalum Melefit ni ti ɗəmum : \q1 “Baba, mis ɗek tə̂gəskabu nak njəlata ti ; \q1 kâra kə̂zum bay gayak e kiɗiŋ geli bu ti. \q1 \v 3 Zlam məzumani ga məgəsi sifa ana leli ni ti vi ana leli kəlavaɗ ti. \q1 \v 4 Mbərfəŋa zlam magudarani geli ni kè leli a, \q1 akaɗa geli ya məmbərfəŋa zlam ge mis ya tàgudari ana leli ni ɗek kà tay a ni ti. \q1 Kə̀vi divi ana *Seteni ge mesipet leli ba ti.” » \p \v 5 Yezu àhi ana tay keti : « Mazay mazavu gani, bi maslaŋa e kiɗiŋ gekʉli bu naŋ àbu àna zləba gayaŋ, akoru afa ga zləba gayaŋ ni a huɗ ya vaɗ, ahi ahkado : “Zləba goro ni, kəlu *dipeŋ mahkər ti \v 6 aɗaba zləba goro nahaŋ àsləkabiya e mirkwi a àdua ahàr a, ay ti zlam àfu ga məviani bi.” \v 7 Bi zləba gayaŋ ni ahəŋgrifəŋbiyu, àhibiyu : “Kìviyu ahàr ba ! Nə̀zləkva mahay a àndava, màndəhaɗa akaba bəza. Nìsliki micikabana ga mədukaya zlam a do.” \v 8 Ay nəhi ana kʉli nahəma, ara ecikaba avi ere ye ti ehindiliŋ ni ɗek. Ecikaba avi ti aɗaba naŋ zləba gayaŋ ciliŋ do, avi ti aɗaba àmbrəŋ mihindiliŋeni ndo palam. \v 9 Nahkay nəhi ana kʉli : Hindʉm zlam. Kìhindʉma ti Melefit aməvi ana kʉli. Ɗəbum zlam. Kə̀ɗəbuma ti akəŋgətum. Zalum Melefit. Kàzaluma naŋ a ti aməwəli ana kʉli, aməzləkiaba mahay ana kʉli a. \v 10 Aɗaba mam, ku way way do ehindi zlam, Melefit avi. Ku way way do aɗəbay zlam, aŋgət. Ku way way do azalay, Melefit awəli, azləkiaba mahay a. \v 11 Bi wur ara afa gayak, nak bəŋana, èhindilʉka kilif a ti kə̀vi kilif do, kəvi gavaŋ sawaŋ aw ? Aha ! \v 12 Ahkay do ni bi ara ehindilʉk eysli ti kəvi andra məɓal mis aw ? Aha ! \v 13 Lekʉlʉm ti ndam magudar zlam. Ku tamal lekʉlʉm ndam magudar zlam nəŋgu ni, kə̀səruma məvi zlam sulumani ana bəza gekʉli a. Ay ti Bəŋ gekʉli Melefit naŋ e melefit bu, naŋ sulumani ti magray gayaŋ ahəmamam ? Naŋ ti tamal maslaŋa èhindiliŋa Məsuf Njəlatana nahəma, aməvi eɗeɗiŋ. » \s1 Yezu ata Seteni tànjəhaɗkabu do \r (Meciyʉ 12.22-30 ; Mark 3.22-27) \p \v 14 A vaɗ nahaŋ Yezu àgariaba seteni ana zal nahaŋ a. Seteni nani acafəŋa maslaŋa nana ga mazlapana. Seteni ni àra àsləkiaba nahəma, zal nakəŋ àzlapay hʉya. Mis dal-dalani ye eslini ni tàgra ejep gana dal-dal. \v 15 Ay mis ndahaŋ e kiɗiŋ gatay nani bu tə̀ɗəm : « Yezu agariaba seteni ana mis a ni ti àna njəɗa ge *Belzebʉl bay ge seteni ni. » \v 16 Mis ndahaŋ ti ni tawayay təhəlfəŋa eyʉ a ti mâgudar zlam, tə̀hi ahkado : « Griaya ere ye ti mìpi ɗay-ɗay ndo na ana leli a, ti mə̂sər ere ye ti kagray ni ti kagray àna njəɗa ge Melefit. » \p \v 17 Ay ti Yezu àsəra majalay ahàr gatay a àndava. Nahkay àhi ana tay : « Tamal ndam ga haɗ nahaŋ nday ndayani takaɗvu e kiɗiŋ gatay bu ni ti mis akaba zlam ga haɗ gani etigi ahàr. Nahkay ahay ga ndam ga haɗ gani nani atəmbəɗ ; ndahaŋ atəmbəɗkiyu ka ndahaŋ. \v 18 Lekʉlʉm kə̀ɗəmum nu nagariaba seteni ana mis a ni àna njəɗa ge Belzebʉl a ; tamal nahkay ti njəɗa ge *Seteni èdeva ; ègia nahkay ti aŋgoru kama ti ahəmamam ? \v 19 Ay tamal nu nagariaba seteni ana mis àna njəɗa ge Belzebʉl a ti ndam gekʉli ni tagariaba seteni ana mis a ti àna njəɗa ga way ? Nahkay zlam ga ndam gekʉli gekʉleni ya tagray ni ti aɗafaki ere ye ti kə̀ɗəmum ni ti ma ga malfaɗa. \v 20 Nagariaba seteni ana mis a ti àna njəɗa ge Melefit sawaŋ. Goro ya nagray nahkay ni ti aɗafaki *Məgur ge Melefit ènjikia ke kʉli a àndava. » \p \v 21 Yezu àɗəm keti : « Tamal ti mis njəɗa-njəɗani naŋ àbu àna zlam ahar gayaŋ, ajəgay ahay gayaŋ ti, tə̀həlfəŋa zlam gayaŋ a koksah. \v 22 Ay tamal maslaŋa nahaŋ àtama naŋ àna njəɗa àrəkia, azləɓ naŋ nahəma, ahəlfəŋa zlam ahar gayaŋ gani ya àɗəm ajəgay ahay gayaŋ àna naŋ na ɗek. Àhəlfəŋa zlam ahar na ti, ahəlfəŋa zlam ga ahay gayaŋ ndahaŋ na ɗek daya, edi ana mis. \v 23 Maslaŋa ya ti naŋ àbi akaba nu bi nahəma, naŋ zal ezir goro. Maslaŋa ya ti àjənaki nu ga mazalubiyu mis do nahəma, agarafua tay a sawaŋ. » \s1 Seteni àsləkiaba ana mis a ti, aŋgwiviyu tata \r (Meciyʉ 12.43-45) \p \v 24 « Ka sarta ya ti seteni àsləkiaba ana mis a ni ti, akoru a huɗ gili vu ka məlaŋ ya ti yam àbi ni, aɗəbay məlaŋ manjəhaɗani. Tamal àŋgət məlaŋ manjəhaɗani do ni ti aɗəm : “Ŋgulum nəŋguvoru a arəŋ goro ni vu zlam goro.” \v 25 Àra ènjia ti àhuriyu àdi ahàr ana arəŋ ni məsləɗabana, maslamalabana lala. \v 26 Eslini naŋ nakəŋ asləka, akoru azalakivabiyu seteni ndahaŋ adəskəla, nday nani ɗek tə̀tam naŋ àna cuɗay. Mək nday ɗek tara təhuriyu, tanjəhaɗ a arəŋ ni bu. Nahkay maslaŋa nani ti manjəhaɗ gayaŋ ni egi ŋgulum gayaŋ ya ahaslani ni keti. » \s1 Məmərani ge jiri \p \v 27 Ka ya ti Yezu naŋ àbu azlapay nahkay ni ti wal nahaŋ e kiɗiŋ ge mis macakalavani ni bu àdi ana zlahay, àhi : « Wal ya ti èwi kur, kìsi ɗuwa gayaŋ ni ti mə̂mərvu. » \v 28 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Aha ! Tə̂mərvu ti ndam ya ti tici pakama ge Melefit mək təgəskabu, tagray tʉwi àna naŋ lala ni sawaŋ. » \s1 Ere ye ti Melefit àɗafaki àna Zonas ni \r (Meciyʉ 12.38-42) \p \v 29 Eslini mis tə̀bu təcakalavabiyu kà gəvay ga Yezu àkivu. Nday tə̀bu təcakalavu nahkay ti Yezu àɗəm : « Ndam ye e hini vu ni ti ndam magudar zlam. Tihindi ere ye ti mis tìpi ɗay-ɗay ndo ni, ay ere ye ti tihindi ni ti Melefit aməgri ana tay do simiteni. Melefit aməɗəfiki ana tay ere ye ti àɗafaki àna Zonas ni ciliŋ. \v 30 Zonas nahəma, Melefit àɗəfikia zlam ana ndam Niniv àna naŋ a. Nu *Wur ge Mis day Melefit aməɗəfiki zlam ana nday ye e hini vu ni àna nu. \v 31 Ka fat ya ti Melefit amagrafəŋa seriya kè mis a ɗek nahəma, bay walani ya àgur haɗ Seba ni emicikaba akaba ndam ye e hini vu na, aməhi ana tay : “Lekʉlʉm ndam magudar zlam.” Aɗaba mam, bay gani nani ècikbiyu kwa kè sliri ga məlaŋ ga mara məbi slimi ana pakama ga Salomoŋ bay məsər zlam ni. Ay ahalay ti mis àbu àtama Salomoŋ àna gəɗakana ti kəsərum do aw ? \v 32 Ka fat ge seriya nani ti ndam Niniv day eticikaba akaba mis ye e hini vu na, atəhi ana mis ye e hini vu ni : “Lekʉlʉm ndam magudar zlam.” Aɗaba mam, ndam Niniv tàra tìcia pakama ga Zonas ya àhi ana tay na ti tàmbatkaba majalay ahàr gatay na. Ay ahalay ti mis àbu àtama Zonas àna gəɗakana ti kəsərum do aw ? » \s1 Ere ye ti avi maslaɗani ana vu ni \r (Meciyʉ 5.15 ; 6.22-23) \p \v 33 Yezu àɗəm keti : « Maslaŋa ya ti ebeftey ceŋgel mək aŋgah, ahəmbaki zlam ni ti àbi. Afəkaɗ ka məlaŋ zaŋani sawaŋ, aɗaba awayay ti ndam ya təhuriyu a ahay vu ni tipi maslaɗay ge ceŋgel ni. \fig Ceŋgel mafəkaɗkiani ka zlam|src="hk00152c.tif" size="col" ref="11.33" \fig* \v 34 Eri gayak aslaɗay vu gayak akaɗa ge ceŋgel ya aslaɗay məlaŋ ni. Tamal eri gayak lala nahəma, vu gayak ɗek àbu a maslaɗani bu. Ay tamal eri gayak lala do nahəma, vu gayak ɗek e ziŋ-ziŋeni bu. \v 35 Tamal kə̀ɗəm nak kə̀bu a maslaɗani bu ni ti jalay lala ; bi nak kə̀bu e ziŋ-ziŋeni bu sawaŋ. \v 36 Tamal ti vu gayak ɗek a maslaɗani bu, palahar gani nahaŋ àvu e ziŋ-ziŋeni bu bi nahəma, vu gayak ɗek amələbu a maslaɗani bu, akaɗa ka ya ti ceŋgel aslaɗuk məlaŋ ni. » \s1 Ndam Feriziyeŋ akaba ndam məsər Wakita ge Melefit ni \r (Meciyʉ 23.1-36 ; Mark 12.38-40) \p \v 37 Ka ya ti Yezu èndeveriŋa mazlapana ni ti zal *Feriziyeŋ nahaŋ àzaloru naŋ afa gani ga məzum zlam. Yezu nakəŋ àra àhuriya ti ànjəki ka məzum zlam \v 38 mənjəɗ məbaray ahar àna divi gani. Zal Feriziyeŋ ni àra èpia nahkay ti àgria ejep a. \v 39 Eslini Bay geli àhi ahkado : « Lekʉlʉm ndam Feriziyeŋ nahəma, kabarumfəŋa aləŋ ge hijiyem akaba aləŋ ga halaf a, ambatakani do a huɗ gekʉli bu ni ti akal akaba cuɗay cisl cisl. \v 40 Muru gekʉli ni ! Melefit Bay ya ti àgraya aləŋ ga zlam a ni ti àgraya huɗ gana daya. Nahkay do aw ? \v 41 Vumi zlam ya a huɗ ge hijiyem gekʉli bu akaba a halaf gekʉli bu ni ana ndam talaga. Tamal kəgrum nahkay ti zlam gekʉli ɗek amələbu njəlata. \p \v 42 « Ay lekʉlʉm ndam Feriziyeŋ ni ti akəsum cicihi, aɗaba ata azagat, matakavay akaba slimberi ndahaŋ ya tidi eli àna tay ni tekeɗi, kə̀bum kəzumiaba biliŋ a huɗ ga kruani ba ana Melefit a. Ay ti lekʉlʉm kə̀grum jiri do, kàwayum Melefit do. Giri-giri ti ere ye ti amal kəgrum enji ni ti magray jiri akaba mawayay Melefit, day kwa ti kəgrum zlam ndahaŋ ya Mʉwiz àɗəm grum ni. \v 43 Lekʉlʉm ndam Feriziyeŋ ni ti akəsum cicihi, aɗaba kawayum manjəhaɗvani e kʉrsi ga gəɗákani vu a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit bu, kawayum ti mis təgri sa ana kʉli a gosku bu kè meleher ge mis ɗek daya. \v 44 Akəsum cicihi, aɗaba lekʉlʉm akaɗa mindiviŋ mebesveni ya mis tə̀sər məlaŋ gani do, təcəlki ni. » \p \v 45 Zal nahaŋ, bay *məsər Wakita ge Melefit, àra ècia pakama ga Yezu na ti àhi ahkado : « Mʉsi, kə̀ɗəm nahkay ti kìndivia leli a daya timey. » \v 46 Yezu àhi : « Lekʉlʉm ndam *məsər Wakita ge Melefit day akəsum cicihi, aɗaba kəfumkiyu zlam məɗəsani ke mis, ku weleher tekeɗi kə̀fumfəŋiyu ga məjənaki tay do. \v 47 Akəsum cicihi, aɗaba keɗezlʉmkiyu mindiviŋ ga ndam mahəŋgaray *pakama ge Melefit ya ahaslani ni lala. Ambatakani do tàbazl tay ti ata bəŋ gekʉli. \v 48 Nahkay kəɗəfumki kə̀gəsumkabá tʉwi ga ata bəŋ gekʉli ya tàgray na : nday tàbazla ndam mahəŋgaray pakama ge Melefit na, lekʉlʉm ti ni keɗezlʉmkiyu mindiviŋ gatayani. \v 49 Azuhva nani ti Melefit àna məsər zlam gayaŋ ni àɗəm : “Anəslərikaboru ndam mahəŋgaray pakama goro akaba ndam asak goro ana tay. Ay atəgəskabu ndam ya ti anəslərikaboru ana tay ni do ; atabazl ndahaŋ, ndahaŋ ti ni atəgri daliya ana tay.” \v 50 Seriya gani amədəɗki ka ndam ye e hini vu ni, aɗaba ndam mahəŋgaray pakama ge Melefit ya tàbazl tay kwa ka mənjəki ga məlaŋ ni kala nday tàbazl tay, \v 51 tə̀njəki ka Abel, tàbazlbiyu duk àniva ana Zakari a. Tàkaɗ Zakari ti e kiɗiŋ ga məlaŋ *meviyekiki zlam ana Melefit ata məlaŋ *njəlatani ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu. \f + \fr 11:51 \ft A Wakita ge Melefit ga ndam Zʉde ni bu ni ti tə̀ɗəmki ma ka Abel ka mənjəki gani (Mənjəkiani 4.8). Tə̀ɗəmki ma ka Zakari wur ge Berisi ti ni ka mandav gani (2 Labara 24.20-22).\f* Nəhi ana kʉli nahəma, seriya amədəɗki ka ndam ye e hini vu ni azuhva mis nday nani ya tàbazl tay ni ɗek. \v 52 Lekʉlʉm ndam məsər Wakita ge Melefit ni ti akəsum cicihi, aɗaba kə̀zləkumiva mahay ana mis a, kawayum ti tə̀sər Melefit ba. Lekʉlʉm lekʉlʉmeni day kə̀hurumiyu do, kəcumfəŋa ndam ya tawayay məhuriyani na daya. » \p \v 53 Yezu nakəŋ àra àhəraya a ahay ya naŋ àvu ni ba ni ti ndam məsər Wakita ge Melefit akaba ndam Feriziyeŋ ni tàɗəbay naŋ àna pakama, tə̀zumkia ɓəruv a dal-dal. Tə̀njəki ke mihindifiŋa zlam a gərgəri kay, \v 54 tə̀bu təhəlfəŋa eyʉ a, tawayay ti təgəski naŋ ka ma magudarani. \c 12 \s1 Kə̀grum zlam akaɗa ga ndam Feriziyeŋ ni ba \r (Meciyʉ 10.26-27) \p \v 1 Ka sarta gani nani nahəma, mis tə̀cakalava agray dəbu ehimeya. Nday kay nahkay ti mis ndahaŋ təcəlki ka asak ge mis ndahaŋ aɗaba məlaŋ mafəkaɗ asak àbi. Eslini Yezu àhi ma ana ndam maɗəbay naŋ ni enji. Àhi ana tay ahkado : « Bumvu slimi ana *miwisiŋ ga ndam *Feriziyeŋ ni : gatay ya taŋgah majalay ahàr gatay magədavani ni ti ègia akaɗa miwisiŋ a. \v 2 Ay zlam maŋgahani ni ɗek emipivu ; ma maŋgahani ni ɗek emicivu. \v 3 Nahkay ma ya ti kə̀ɗəmum a məlaŋ ziŋ-ziŋeni bu ni ɗek ti emicivu vay-vay a məlaŋ maslaɗani bu. Ma ya ti kə̀humiviyu ana mis e slimi vu lekʉlʉm məzləkumkabu ahay ni ti atəzlah àna ma gani nani ka ahàr ga həma. » \s1 Grumfəŋa aŋgwaz kè Melefit a ciliŋ \r (Meciyʉ 10.28-31) \p \v 4 Yezu àɗəm keti : « Nəhi ana kʉli ndam goro ni, kə̀grumfəŋa aŋgwaz kà ndam ya takaɗ mis na ba, aɗaba tamal tàkaɗa mis a ti tə̀grikivu araŋa nahaŋ koksah. \v 5 Nəɗəfiki bay ya ti kəgrumfəŋa aŋgwaz a ni ana kʉli : bay nani ti bay ya ti tamal àkaɗa mis a ti esliki mizligiyu naŋ a *dəluv ga aku vu ni. Bay nani ti Melefit. Iy nahkay, nəhi ana kʉli, grumfəŋa aŋgwaz a ti kà naŋ. \p \v 6 « Tə̀bu təsəkum eɗiɗiŋ ciɓ-ciɓeni zlam àna siŋgu cʉ bi aw ? Ay səruma eɗiɗiŋ nday nani ti ku biliŋ day àgəjazlki ahàr ke Melefit do. \v 7 Lekʉlʉm day ku məhər ga ahàr gekʉli nəŋgu ni Melefit àcalaba ɗek. Nahkay kə̀grum aŋgwaz ba, ku eɗiɗiŋ kay day kàtamuma tay kè eri ge Melefit a. » \s1 Ahàr àɗəm məɗəm leli ndam ga Yezu \r (Meciyʉ 10.32-33 ; 12.32 ; 10.19-20) \p \v 8 Yezu àɗəm keti : « Nəhi ana kʉli nahəma, ku way way do tamal aɗəm vay-vay naŋ mis goro kè meleher ge mis ti, nu *Wur ge Mis day anəɗəm vay-vay naŋ mis goro kè meleher ga *məslər ge Melefit. \v 9 Ay maslaŋa ya ti aɗəm naŋ mis goro do nahəma, nu day anəɗəm naŋ mis goro do kè meleher ga məslər ge Melefit. \v 10 Maslaŋa ya ti aɗəmku ma magədavani ka nu, nu Wur ge Mis ni ti, Melefit aməmbərfəŋa zlam magudarani gayaŋ nana. Ay maslaŋa ya endivi *Məsuf Njəlatani ni ti, Melefit aməmbərfəŋa zlam magudarani gayaŋ na do simiteni. \v 11 Atagrafəŋa seriya kè kʉli a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit ba, akaba kè meleher ga bəbay ahkay do ni kè meleher ga ndam ga ŋgumna. Ka ya ti tagrafəŋa seriya kè kʉli a nahkay ni ti pakama ya ti akəɗəmum ga mahəŋgay ahàr gekʉli ni ti àhəli ahàr ana kʉli ba ; \v 12 aɗaba mam, ka sarta gani nani ti Məsuf Njəlatani aməɗəfiki ere ye ti akəɗəmum ni ana kʉli. » \s1 Ma gozogul àki ka bay ge elimeni ya àsər zlam do ni \p \v 13 Eslini zal nahaŋ e kiɗiŋ ge mis dal-dalani ni bu àhi ana Yezu ahkado : « Mʉsi, wur ga mmawa àhəla elimeni ga bəŋ geli ya àmbribu ana leli na ɗek. Hi ti mə̂dufəŋa ere gani goro a ti. » \v 14 Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Way àfiyu nu bay magray seriya ga midikaba zlam ana kʉli a way, wura ? » \v 15 Eslini Yezu nakəŋ àhi ana mis ni ɗek ahkado : « Bumvu slimi ana ma ge elimeni, kàwayum ba. Aɗaba mis naŋ àbu àna sifa ti azuhva zlam ya àfəŋ ni do. Ku elimeni gayaŋ kay nəŋgu ni àvi sifa do. » \p \v 16 Àhi ma ana tay àna ma *gozogul, àɗəm ahkado : « Bay ge elimeni nahaŋ àbu nahəma, vədaŋ gayaŋ tə̀bu, zlam ànjəkia dal-dal. \v 17 Àhi ana ahàr : “Nihi guvur goro tàhəca ti anəbəviyu zlam ni ti a mam vu mam ? Nagray hi ti ahəmamam ?” \v 18 Mək àɗəm : “Ere ye ti nagray ni ti nihi : nembeɗkaba guvur goro na ɗek, nələmvaya gəɗákana ndahaŋ a. Nahkay anəbəviyu hay goro ni akaba zlam ndahaŋ ni ɗek. \v 19 Mək anəhi ana ahàr : Maslaŋa goro ni, zlam gayak àvu kay maŋgahani ge vi ehimeyeni. Nihi ti pəsaba, zum zlam, si zlam, gray wuməri zlam gayak.” \v 20 Ay ti Melefit àhi : “Nak kə̀sər araŋa do, kani kani a ga məlavaɗ kara kəmət. Nahkay zlam gayak ya kə̀ŋgahkabu ɗek ni ti way aməzum way ?” » \v 21 Yezu àhi ana tay ahkado : « Maslaŋa ya ti aŋgahikabu elimeni ana ahàr gayaŋ gayaŋani ni ti naŋ day ere ye ti agrakivu ni ti nahkay, aɗaba kè eri ge Melefit ti naŋ bay ge elimeni do. » \s1 Kàjalumki ahàr ka zlam ga duniya ba \r (Meciyʉ 6.25-34) \p \v 22 Eslini Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni ahkado : « Nahkay zla nahəma, nəhi ana kʉli a manjəhaɗ gekʉli bu ni ti ŋgay akəzumum mam akaba akəbumkabu mam ti kàjalum ba, àhəli ahàr ana kʉli ba daya. \v 23 Sifa ti àtam zlam məzumani do waw ? Vu ti àtam zlam məbakabani do waw ? \v 24 Ŋga pʉm ŋgarama day nimi : tìzligi zlam do, tàbaz zlam do. Guvur gatay àbi, məlaŋ məbiyu zlam gatay ndahaŋ day àbi. Ku nday tə̀bu nahkay nəŋgu ni, Melefit naŋ àbi avi zlam məzumani ana tay bi aw ? Lekʉlʉm ti kàtamum eɗiɗiŋ ferek-ferek do waw ? \v 25 Way e kiɗiŋ gekʉli bu esliki mədəkiviyu vaɗ àkivu ke vi gayaŋ ku gʉzit àna majalay ahàr gayaŋ way ? Àbi ! \v 26 Ay tamal kìslʉmki magray ere hini gʉziteni ni do nahəma, kajalumki ahàr ka zlam ga manjəhaɗ gekʉli nday ndahaŋ ni ti kamam ? \v 27 Jalum ahàr day ! Vay-vay ga zlam ya təfət a vədaŋ bu ni ti tàgray tʉwi do, tə̀ləmkabu azana do daya. Ay nəhi ana kʉli nahəma, ku Salomoŋ àna elimeni gayaŋ ni ɗek tekeɗi àbakabu azana ya ti àɓəlay akaɗa vay-vay bəlaŋ ni ndo. \v 28 Zlam ya təfət a vədaŋ bu kani, hajəŋ təbiyu tay a aku vu ni tekeɗi Melefit abəki vay-vay ka tay. Tamal naŋ àbu agray nahkay ti aməbəki zlam ke kʉli amatam gatay ni do waw ? Lekʉlʉm ti kə̀fumki ahàr ke Melefit lala do ni ti kamam ? \v 29 Lekʉlʉm ti kə̀ɗəbum zlam məzumani akaba zlam miseni ba ; zlam nday nani àhəli ahàr ana kʉli ba. \v 30 Nday ya ti taɗəbay zlam nday nani ɗek kəlavaɗ ni ti ndam ga *duniya ya tə̀fəki ahàr ke Melefit do ni. Ay lekʉlʉm ti Bəŋ gekʉli Melefit àsəra ere ya àhəcikivu ana kʉli na. \v 31 Ɗəbum ti *Məgur ge Melefit sawaŋ. Nahkay zlam ndahaŋ ni ɗek day Melefit aməvikivu ana kʉli. \v 32 Aŋgwaz àwər kʉli ba, bəza təmbak goro ni, aɗaba àɓəlafəŋa kà Bəŋ gekʉli Melefit ga məvi Məgur gayaŋ ana kʉli a. » \s1 Elimeni ya a huɗ melefit bu ni \r (Meciyʉ 6.19-21) \p \v 33 « Səkumumoru zlam gekʉli ti kə̂bumi siŋgu gani ana ndam talaga. Nahkay ti akələbum àna elimeni e melefit bu. Elimeni nani àndav ɗay-ɗay do, mbolu gani àgədavu ɗay-ɗay do daya. Eslini e melefit bu ni ti ndam akal tòru koksah, gaŋgu day tə̀bi ga magudar zlam bi. \v 34 Aɗaba məlaŋ ya ti elimeni gekʉli àvu ni ti kajalumki ahàr ti ka məlaŋ gani nani. » \s1 Njəhaɗum eri, slamatumvu lala \r (Meciyʉ 24.43-51) \p \v 35 Yezu àhi ana tay keti : « Ahàr àɗəm kəbumkabu azana ge tʉwi, kəbumi slimi ana ceŋgel gekʉli ti aku àmətkia ka tay a ba. \v 36 Njəhaɗum akaɗa ga ndam majəgay ahay ka ya ti bay ya təgri tʉwi ni àdoru ka wuməri ga maday wal ni. Tə̀bu tajəgay naŋ ; tamal àsləkabiya, àzala tay a nahəma, təzləkiaba mahay a. \v 37 Tamal bay ya təgri tʉwi ni àsləkabiya, àdi ahàr ana ndam gayaŋ ni nday eri, nday tə̀bu tajəgay naŋ nahəma, ndam nday nani tə̂mərvu. Nəhi ana kʉli nahəma, bay ahay ni aməbakabu azana ge tʉwi gayaŋ, aməhi ana tay tânjəhaɗa ga məzum zlam a, amara məvi zlam məzumani ana tay. \v 38 Ku tamal àsləkabiya àna huɗ ya vaɗ ahkay do ni ge dʉena, àdi ahàr ana tay nday eri, tə̀bu tajəgay naŋ ti tə̂mərvu. \p \v 39 « Cʉm day, tamal bay ahay àsəra sarta ga ndam akal ya atara ga məzləl naŋ na ti àmbrəŋ tay ga mara məhuriyani a ahay gayaŋ vu do. \v 40 Nahkay lekʉlʉm day slamatumvu lala, aɗaba nu *Wur ge Mis anara ti ka sarta ya ti lekʉlʉm kàjalumki ahàr do ni. » \p \v 41 Eslini Piyer àhi ana Yezu ahkado : « Bay geli, ma *gozogul ya kə̀ɗəm ni ti kə̀hi ana leli tək, kə̀hi ana mis ɗek aw ? » \v 42 Bay geli àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Bay magray tʉwi lala, andikabu ana bay ya agri tʉwi ni, àsəra zlam a ni ti way ? Maslaŋa nani ti bay ya ti naŋ agri tʉwi ni ambərfəŋ tʉwi ga huɗ ahay gayaŋ ɗek a ahar vu. Ambərfəŋ tʉwi ga məvi zlam məzumani ana ndam məgri tʉwi ndahaŋ àna sarta gani daya. \v 43 Bay magray tʉwi nani ti tamal bay ya naŋ agri tʉwi ni àsləkabiya, àdi ahàr, naŋ àbu agray tʉwi lala nahəma, bay məgri tʉwi nani aməmərvu. \v 44 Nəhi ana kʉli nahəma, bay ya təgri tʉwi ni aməmbrivu elimeni gayaŋ ɗek a ahar vu. \v 45 Ay bi bay magray tʉwi ni àhi ana ahàr ahkado : “Bay ya ti nəgri tʉwi ni àsləkabiya weceweci do.” Nahkay anjəki ka məzləɓ ndam ya tagrakabu tʉwi ni ; ku zal ku wal day azləɓ. Azum zlam zlam gayaŋ, esi zum dal-dal, eviyi ahàr. \v 46 Naŋ àbu agray nahkay ti bay ya təgri tʉwi ni amasləkabiya ka fat ya bay məgri tʉwi ni àjalaki ahàr ndo ni, àna njemdi ya ti àsər do ni. Eminjia ti amatraɓ naŋ dal-dal, aməgri daliya akaɗa ya agri ana nday ndahaŋ ya ti tə̀fəki ahàr ndo ni. » \p \v 47 Yezu àɗəm keti : « Tamal bay magray tʉwi àsəra ere ye ti bay ya agri tʉwi ni awayay na, àslamalavu ga məgri tʉwi nani do nahəma, bay ahay ni aməzləɓ naŋ dal-dal. \v 48 Ay tamal ti bay magray tʉwi ni àsər ere ye ti bay ahay ni awayay ni do, agray ere ye ti bay ahay ni àwayay do ni ti, bay ahay ni aməzləɓ naŋ kay do. Maslaŋa ya ti tə̀via zlam a kay ni ti etihindifiŋa kay daya. Maslaŋa ya ti tə̀mbriva zlam kay a ahar va nahəma, etihindifiŋa kay àtama ge mis ndahaŋ na. » \s1 Yezu edekaba mis a \r (Meciyʉ 10.34-36) \p \v 49 Yezu àɗəm keti : « Ere ye ti nəzəbiyu a duniya vu ni ti aku. Nawayay nihi ti aku ni mêbeftevu hʉya. \v 50 Mis atəgru daliya kay, daliya nani ti emigi *baray goro nahaŋ. Nìsliki majəgani do, nawayay ti baray nani mâgravu hʉya. \v 51 Lekʉlʉm kə̀ɗəmum nu nàra a duniya va ti, ti mis tânjəhaɗ e kiɗiŋ gatay bu àna sulumani aw ? Aha ! Nəhi ana kʉli, nàra ti ga məzəbiyu hirvu sawaŋ. \v 52 Nahkay mis zlam a huɗ ahay bu etihirvu. Mis mahkərani ni etici ma ge mis cʉeni ni do, mis cʉeni ni day etici ma ge mis mahkərani ni do. Anjəki ti nihi hʉya. \v 53 Bəŋ ga wur emici ma ga wur gayaŋ zalani do, wur ni day emici ma ga bəŋani do. Məŋ ga wur emici ma ga wur gayaŋ dahalayani do, wur ni day emici ma ga məŋani do. Məŋ ga zal emici ma ga wal ga wur gani do, wal ni day emici ma ga məŋ ga zal gayaŋ ni do. » \s1 Ahàr àɗəm məsərum ere ye ti Melefit agray ni \r (Meciyʉ 16.2-3) \p \v 54 Yezu àhi pakama nahaŋ ana mis dal-dalani ni, àɗəm ahkado : « Tamal ti kìpʉma maklaɓasl gwar ka dəluv gəɗakana ti kəɗəmum avər ara atəɗ hʉya, mək agravu eɗeɗiŋ. \v 55 Tamal ti kìcʉma aməɗ akəzlabiyu gwar egezi ti kəɗəmum endif ara agray, mək agravu eɗeɗiŋ. \v 56 Lekʉlʉm ndam jireni do, aɗaba kəmənjumoru agavəla ahkay do ni ka haɗ ti kə̀səruma ere ye ti amagravu na. Ay ere ye ti Melefit agray nihi ni ti kə̀sərum do ni ti kamam ? » \s1 Ŋgalumbu e kiɗiŋ gekʉli bu \r (Meciyʉ 5.25-26) \p \v 57 Yezu àɗəm keti : « Ere ye ti àɓəlay magrani ni ti lekʉlʉm lekʉlʉmeni kə̀sərumkaba do ni ti kamam ? \v 58 Tamal ti maslaŋa akoru abəhaɗkuk mirdim, kə̀bum kədəgumkaboru afa ga bay nahəma, ŋgalumbu ka ahàr divi. Tamal ti kàŋgalumbu ndo nahəma, maslaŋa nani aməzikaboru kur ana bay magray seriya. Bay ni aməvi kur ana zal slewja, mək zal slewja ni aməfiyu kur a daŋgay vu. \v 59 Nəhuk nahəma, mənjəɗ məpəlaba ere ye ti tə̀fəkuk na ɗek ti akahəraya a daŋgay ni ba do. Ku tamal ti agəjənifuk sisi bəlaŋ nəŋgu ni, si kəpəlaba kwa. » \c 13 \s1 Tamal kàmbatumkaba manjəhaɗ gekʉli a do ni ti akəmətum \p \v 1 Ka sarta gani nani mis ndahaŋ tə̀rəkia ka Yezu a. Tàra tìnjia ti tə̀hi ma àki ka ndam Gelili ndahaŋ. Nday nani ti Pilet àbazl tay ka ya ti tisliŋi zlam ana Melefit ni. \v 2 Yezu àhi ana mis ni : « Ndam Gelili nday nani ya Pilet àbazl tay ni ti, lekʉlʉm kə̀ɗəmum nday ndam magudar zlam tə̀tam ndam Gelili nday ndahaŋ ni ɗek aw ? \v 3 Aha, nahkay do. Ay nəhi ana kʉli, tamal lekʉlʉm kàmbatumkaba manjəhaɗ gekʉli a do nahəma, akəmətum ɗek akaɗa ga ndam nday nani. \p \v 4 « Yaw nazay mazavu ga zlam nahaŋ keti : mis kru mahar azlalahkərani ya ahay zəbalani a Silʉwe àmbəɗkia ka tay a, àŋgəlaɗkaba tay a ni ti kìcʉm do aw ? Lekʉlʉm kə̀ɗəmum nday ndam magudar zlam tə̀tam ndam Zerʉzalem nday ndahaŋ ni ɗek aw ? \v 5 Aha, nahkay do. Ay nəhi ana kʉli, tamal lekʉlʉm kàmbatumkaba manjəhaɗ gekʉli a do nahəma, akəmətum ɗek akaɗa ga ndam nday nani. » \s1 Ma gozogul àki ka məŋ ga wəruv ya èwi bəza ndo ni \p \v 6 Eslini Yezu àhi ma ana tay àna ma *gozogul, àhi ana tay ahkado : « Zal nahaŋ àjav məŋ ga *wəruv a vədaŋ gayaŋ bu. Ay ka ya ti àra ga məpalay bəza gana ni ti bəza tə̀fəŋ bi. \v 7 Eslini àhi ana bay məgri tʉwi ga vədaŋ ni ahkado : “Tegi agray vi mahkər, nə̀ɗəm nara napalay bəza ga wəruv hini, ay ti bəza tə̀fəŋ bi. Keleba, agudaru vədaŋ masakani ti kamam ?” \v 8 Ay bay magray tʉwi ga vədaŋ ni àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : “Bay goro, mbrəŋ e vi hini hayaŋ. Nara nilifiŋa haɗ a tekesl, mək nabafəŋ argwa. \v 9 Nahkay ti bi emiwi bəza kama ; tamal èwi bəza do kekileŋa ti ekikeleba.” » \s1 Yezu ahəŋgaraba wal dəra nahaŋ a \p \v 10 A vaɗ *məpəsabana nahaŋ ba ni ti Yezu naŋ àbu acahi zlam ana mis a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit bu. \v 11 Wal nahaŋ naŋ àbu eslini, èɓesey do agray vi kru mahar azlalahkər. Seteni nahaŋ àgudara naŋ a, èheɓkia aləŋ a, nahkay wal ni èsliki micikabana koksah. \v 12 Yezu àra èpia naŋ a ti àzalay naŋ, mək wal nakəŋ àrəkioru. Òru ènjʉa ti Yezu àhi ahkado : « Wal hini, nàhəŋgaraba kur a arməwər gayak ni ba, » \v 13 mək àbəki *ahar. Nahkay wal nakəŋ ècikaba jik hʉya, tata ànjəki ka mazləbay Melefit. \p \v 14 Gəɗakani ga ahay ga mahəŋgalavù Melefit ni àra èpia ga Yezu ya ti àhəŋgaraba wal na a vaɗ məpəsabana ba ni ti àzumkia ɓəruv a. Nahkay àhi ma ana mis ya tə̀bu eslini ni, àɗəm ahkado : « Kə̀səruma vaɗ àbu muku ga magray tʉwi gekʉli. Nahkay dəguma ti tâhəŋgaraba kʉli a vaɗ nday nana ba. Kə̀dəguma a vaɗ məpəsabana ba ba. » \v 15 Bay geli àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Lekʉlʉm ti ndam jireni do. Way e kiɗiŋ gekʉli bu a vaɗ məpəsabana ba ti èpiceheya sla gayaŋ a ahkay do ni azoŋgu gayaŋ a dəksla ba, àzoru àvibiyu yam do ni way ? \v 16 Ay wal hini ti naŋ wur huɗ ga Abraham, *Seteni àwəlkabá naŋ a vi kru mahar azlalahkər àmbrəŋ naŋ ndo. Nahkay ti tèpiceheba naŋ a vaɗ məpəsabana ba ba waw ? » \v 17 Yezu àra àɗəma pakama na nahkay ti mimili àdəgakia ka ndam ezir gayaŋ na ɗek. Ay mis dal-dalani ya tə̀bu eslini ni ɗek tə̀bu təmərvu azuhva zlam gayaŋ ya agray ni ɗek, aɗaba zlam gani nani ti mis tìpi ɗay-ɗay ndo. \s1 Hilfi ga zlam gʉziteni akaba miwisiŋ \r (Meciyʉ 13.31-33 ; Mark 4.30-32) \p \v 18 Yezu àɗəm keti : « Məgur ge Melefit ti àzavu akaba mam ? Nəgurfəŋ ti kà mam ? \v 19 Àzavu akaba hilfi ga zlam gʉziteni ya mis azay, ezligi e dini gayaŋ bu ni. Àfətaya ti aɗək gəɗakani akaɗa ga məŋ ga zlam ni : eɗiɗiŋ tagraviyu lala gatay a ahar gani vu. » \p \v 20 Yezu àɗəm pakama nahaŋ keti, àɗəm : « Nəgurfəŋ *Məgur ge Melefit ti kà mam ? \v 21 Àzavu akaba *miwisiŋ : wal azay, abəkivu ka humbu kay, akuɗatay àna naŋ ni. Nahkay miwisiŋ ni ewisiŋaba humbu na ɗek. » \s1 Mahay misliceni \r (Meciyʉ 7.13-14, 21-23) \p \v 22 Yezu naŋ àbu akoru a Zerʉzalem. Ka ya ti ènjʉa a kəsa gəɗákani va ahkay do ni a kəsa ciɓ-ciɓeni va ni ti acahi zlam ana mis. \v 23 Eslini maslaŋa nahaŋ èhindifiŋa ma, àhi ahkado : « Bay goro, mis ya ti Melefit amahəŋgay tay ni ti nday kay do eɗeɗiŋ aw ? » Nahkay Yezu àhi ma ana mis ya tə̀bu eslini ni, àɗəm ahkado : \v 24 « Zum njəɗa, kaɗumvu ga məhuriyani gwar a mahay misliceni ni. Nə̀hi ana kʉli nahkay nahəma, aɗaba mis kay atəɗəm təhuriyu, ay ti etisliki do. \p \v 25 « A vaɗ nahaŋ bay ahay emicikaba, aməzləkvù mahay gayaŋ. Ka gani nani ti lekʉlʉm akələbum e mite bu. Akazalum bay ahay ni, akəhumi : “Bay geli ! Zləkiaba mahay ana leli a ti.” Ay ti aməhəŋgrifəŋ ana kʉli : “Lekʉlʉm ndamam ? Nə̀sər kʉli do.” \v 26 Eslini akəhumi ahkado : “Leli ya mə̀zumkabu zlam akaba mìsikabu zlam akaba nak ni. Nak ya kàcahi zlam ana mis a kəsa geli bu ni timey.” \v 27 Ay aməhəŋgrifəŋ ana kʉli keti : “Lekʉlʉm ndamam ? Nə̀sər kʉli do. Sləkumfua, lekʉlʉm ɗek ndam ya ti kə̀grum zlam ge jiri do ni !” \v 28 Eslini ekipʉm Abraham, Izak, Zekʉp akaba ndam mahəŋgaray *pakama ge Melefit ni ɗek a *Məgur ge Melefit bu, lekʉlʉm ti ni atəmbrəŋ kʉli e mite bu. Eslini ti ekitʉwʉm, akacakum daliya dal-dal. \v 29 Mis atara kwa kè sliri ga məlaŋ a gwar eley gwar eley do ɗek, atəzum zlam ga wuməri a Məgur ge Melefit bu. \v 30 Nahkay ti nday gəɗákani ya kama ge mis ni ti mis ndahaŋ e kiɗiŋ gatay bu ataŋgoru kələŋ ge mis. Nday ya tə̀bu kələŋ ge mis ni ti ni, mis ndahaŋ e kiɗiŋ gatay bu etigi gəɗákani kama ge mis. » \s1 Yezu aɗəmki ma ka ndam Zerʉzalem \r (Meciyʉ 23.37-39) \p \v 31 Ka sarta gani nani ndam *Feriziyeŋ ndahaŋ tə̀rəkia ka Yezu a, tə̀hi ahkado : « Sləkaba ahalay a, ru ka məlaŋ nahaŋ, aɗaba Erot awayay akaɗ kur. » \v 32 Yezu àhi ana tay ahkado : « Maslaŋa nani ti ànjəha akaɗa ge eyeŋ na. Dəgum kəhumi ahkado : “Kani nə̀bu nagariaba seteni ana mis a akaba nahəŋgaraba mis ya tèɓesey do na. Hajəŋ day anagray nahkay. A vaɗ ya mahkər zla nahəma, enindeveriŋ tʉwi goro.” » \p \v 33 Yezu àɗəm keti : « Kani, hajəŋ akaba hajəŋ nahaŋ ti ahàr àɗəm nəsawaɗoru nakoru a Zerʉzalem. Aɗaba mam, ndam mahəŋgaray *pakama ge Melefit nahəma, tabazl tay ti a Zerʉzalem kwa. \v 34 Ndam Zerʉzalem, ndam Zerʉzalem, kə̀bum kabazlum ndam mahəŋgaray pakama ge Melefit, kə̀bum kabazlum ndam ya ti Melefit asləribiyu tay ana kʉli ni àna mizligi tay àna akur daya. Sak ehimeya nàwaya macakalakabá kʉli a akaɗa ga məŋ ge mickʉr ya acakalakabu bəza gayaŋ, abəki kərpasla gayaŋ ka tay ni. Ay ti lekʉlʉm kə̀cuhwum ndo. \v 35 Nahkay ti Melefit aməmbrəŋ ahay gekʉli ni. Nəhi ana kʉli nahəma, ekipʉm nu e eri vu va do. Ekipʉm nu wuɗaka ti si kə̀ɗəmuma : “Bay Melefit mə̂gri sulum gayaŋ ana maslaŋa ya ti amara àna slimi gayaŋ a ni” \f + \fr 13:35 \ft Limis 118.26.\f* day kwa. » \c 14 \s1 Yezu ahəŋgaraba mis kà fat məpəsabana \p \v 1 A vaɗ *məpəsabana nahaŋ ba nahəma, gəɗakani ga ndam *Feriziyeŋ nahaŋ àzalabiyu Yezu a magam afa gani ga məzum zlam. Yezu àra àhuriya a ahay va ti ndam ya tə̀bu eslini ni tə̀bu təbi slimi lala, tə̀hi ana ahàr bi agudar araŋa ti təgəski naŋ aw. \v 2 Eslini zal nahaŋ naŋ àbu èɓesey do àrəkia ka Yezu a. Maslaŋa nani asak akaba ahar ɗek məgəslfəŋana. \v 3 Yezu àhi ana ndam *məsər Wakita ge Melefit akaba ndam Feriziyeŋ ni ahkado : « E *Divi ge Melefit ni bu ni ti tàva divi ga mahəŋgaraba mis a vaɗ məpəsabana ba tək, tàvay ndo waw ? » \v 4 Eslini nday te-te, tə̀həŋgrifəŋ ndo. Nahkay Yezu àgəs ahar ga maslaŋa ya èɓesey do ni, àhəŋgaraba naŋ a, mək àhi : « Sləka. » \v 5 Yezu àhi ana mis ye eslini ni ahkado : « Way e kiɗiŋ gekʉli bu, bi wur gayaŋ bi sla gayaŋ àdiya a suwa va ti ku a vaɗ məpəsabana ba azaya weceweci hʉya do ni way ? » \v 6 Yezu àra àhia ma nana ana tay a nahkay ti nday nakəŋ tìsliki məhəŋgrifəŋani koksah. \s1 Maslaŋa ya ti àɗəm naŋ gəɗakani ni ti atahəŋgororu naŋ a haɗ \p \v 7 Yezu àra èpia ndam ya tə̀zalay tay ga məzum zlam na, tə̀bu tədəkiba məlaŋ manjəhaɗani ga gəɗákana nahəma, àhi ma nahaŋ ana tay àna ma *gozogul, àɗəm ahkado : \v 8 « Tamal ti maslaŋa àgra wuməri ga maday wal a, àzala kur ga məzum zlam a nahəma, kə̀dəkiba məlaŋ manjəhaɗani ga gəɗákana ba. Aɗaba mam, bi àzala maslaŋa nahaŋ gəɗakana àtama kur a. \v 9 Eslini maslaŋa ya ti àzalabiyu kʉli ni ara ahuk ahkado : “Sləkiaba ana naŋ hina.” Nahkay mimili amadəgakuk, ekicikiaba, akoru kanjəhaɗ ka məlaŋ ge mis ya kələŋ ni. \v 10 Tamal tàzala kur ga məzum zlam a nahəma, ru kanjəhaɗ ka məlaŋ ge mis ya kələŋ ni. Eslini day kwa ti maslaŋa ya àzalay kur ni ara ahuk ahkado : “Zləba goro ni, ra kanjəhaɗa ka məlaŋ ga gəɗákana.” Nahkay mis ya tə̀bu eslini ni ɗek atəɗəm nak gəɗakani. \v 11 Nahkay maslaŋa ya ti awayay gəɗakani ni lu, Melefit amafəkaɗ naŋ kələŋ ge mis ɗek. Ay maslaŋa ya ti àɗəm naŋ kələŋ ge mis ɗek ni day, Melefit aməvi məlaŋ ga gəɗakani. » \s1 Zalum ndam talaga \p \v 12 Yezu àhi ma ana zal *Feriziyeŋ ya àzalabiyu naŋ ni. Àhi ahkado : « Tamal kazalay mis ga məzum zlam ga məlafat ahkay do ni ga məlakarawa nahəma, kàzalay zləbəba gayak ba. Ku bəza ga muk, ku ata muk ata buk, ku ndam mahay gayak ya tə̀bu àna elimeni ni kàzalay tay ba. Aɗaba tamal kàzala nday nana ti nday day atəzalavù kur, atəpəlukvù zlam gayak ya kə̀vi ana tay ni. \v 13 Ay tamal kagray wuməri nahəma, zalay ndam talaga, ndam dəra, ndam jigwer akaba ndam wuluf. \v 14 Tamal kàgra nahkay ti akəmərvu, aɗaba nday gani tìsliki məhəŋgrukvani koksah. Ka fat ya ti Melefit amahəŋgaraba ndam jireni e kisim ba ni ti Melefit Melefiteni aməhəŋgruk zlam gayak zlam gayak. » \s1 Ma gozogul àki ka wuməri gəɗakani \r (Meciyʉ 22.1-10) \p \v 15 Maslaŋa nahaŋ e kiɗiŋ ga ndam ya təzumkabu zlam akaba Yezu ni bu ni àra ècia pakama ga Yezu ya àɗəm na ti àhi : « Maslaŋa ya ti aməzum zlam a *Məgur ge Melefit bu ni ti mə̂mərvu. » \v 16 Eslini Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Zal nahaŋ àgray wuməri gəɗakani, àzalay mis dal-dal ti tôru afa gani ga məzum zlam. \v 17 Ka sarta ga məzum zlam ni ti àslərkioru bay məgri tʉwi ka ndam ya ti àzalay tay ni ga məhiani ana tay : “Zlam èdiva àndava. Dəguma zla aw.” \v 18 Tàra tìcia zalay na ti nday ɗek ku way way do àɗəm : “Kam-kam, nu eninjoru do.” Maslaŋa nahaŋ ni àhi : “Nə̀səkuma vədaŋ goro a ti nakoru namənjakibiyu kwa. Kam-kam, ɓesʉa.” \v 19 Maslaŋa nahaŋ day àhi : “Nə̀səkuma slasla ga məwəs vədaŋ a kru ti nakoru natəkar tay. Kam-kam, ɓesʉa.” \v 20 Maslaŋa nahaŋ keti day àhi : “Nə̀dəbiya wal a ti nahkay nìsliki maroni do.” \v 21 Bay məgri tʉwi ni àra àsləkabiya ti àŋgəhaɗi ma ni ɗek ana bay ga ahay ni. Naŋ nakəŋ àra ècia ma na nahkay ti àzuma ɓəruv a, àhi ana bay məgri tʉwi ni ahkado : “Ru piŋ a kəsa vu, kəhəlbiya ndam ya kədi ahàr ana tay e mite bu na ɗek. Ku ndam talaga, ku ndam dəra, ku ndam wuluf akaba ndam jigwer ɗek, həliyu tay a ahay goro vu.” \v 22 Bay məgri tʉwi nakəŋ àra àgra tʉwi nana ti àra àhi ana bay məgur naŋ ni ahkado : “Bay goro, tʉwi gayak ni àgrava, ay ti məlaŋ manjəhaɗani àgəjənia kekileŋa.” \v 23 Eslini bay nakəŋ àhi ana bay məgri tʉwi ni ahkado : “Ru a huɗ gili vu akaba a vədaŋ vu. Ndam ya ti akədi ahàr ana tay ni ti garubiya tay a, nahkay day kwa ti ahay goro ni amara mərəhvu. \v 24 Nəhi ana kʉli nahəma, ndam ya ti nə̀zalay tay, tàcuhway marana ndo ni ti ku bəlaŋ gatay tekeɗi amacakay zlam ga wuməri goro ni do simiteni.” » \s1 Kagray mam day kwa ti kigi bay maɗəbay Yezu ni mam ? \r (Meciyʉ 10.37-38) \p \v 25 Yezu àra àsləka eslina ti mis dal-dal tàɗəboru naŋ e divi vu. Nahkay naŋ nakəŋ àmbatkibiyu ma ka tay, àhi ana tay ahkado : \v 26 « Tamal ti maslaŋa ara, awayay maɗəbay nu nahəma, maslaŋa nani si awayay nu kay àtama bəŋana ata məŋana kwa. Si maslaŋa nani awayay nu kay àtama wal gayaŋ a, àtama bəza gayaŋ akaba bəza ga məŋani zawalani akaba walani daya kwa. Si maslaŋa gani nani awayay nu kay àtama ahàr gayaŋ gayaŋana daya kwa. Tamal àgray nahkay ndo nahəma, èsliki maɗəbay nu koksah. \v 27 Maslaŋa ya ti àgəskabu daliya do ni ti èsliki maɗəbay nu do. Ku tamal tawayay *madarfəŋ naŋ kà təndal nəŋgu ni, ahàr àɗəm mâɗəbay nu. Tamal àgray nahkay do ni ti èsliki maɗəbay nu koksah. \p \v 28 « Bi maslaŋa e kiɗiŋ gekʉli bu awayay aləm ahay zəbalani. Maslaŋa nani anjəhaɗ digʉs aslaslay ahàr, asərkaba siŋgu ya àfəŋ ga mendeveriŋaba tʉwi ga ahay gayaŋ na day. Agray nahkay day tək, àgray do aw ? \v 29 Tamal àslaslay ahàr gayaŋ day ndo ni ti bi afəkaɗ asak ga ahay ni ciliŋ, èsliki mendeveriŋ tʉwi gayaŋ ni koksah. Mis etipia èndeveriŋ ahay ni ndo ni ti atəbi seki, \v 30 atəɗəm ahkado : “Aw ! Maslaŋa hini àfəkaɗa asak ga ahay gayaŋ a, èsliki məlumabana ndo timey !” \p \v 31 « Nahkay day, bi bay ga kəsa nahaŋ awayay akoru akaɗvafəŋva kà bay ga kəsa nahaŋ a. Bay nani anjəhaɗ digʉs ga məgri sawari ana ahàr gayaŋ day, ahi ana ahàr : “Mis goro dəbu kru, bay nahaŋ ni ndam gayaŋ dəbu kru kru cʉ ni ti nisliki moru makaɗvani ata naŋ tata aw ?” Ahi ana ahàr nahkay day tək, àɗəm do aw ? \v 32 Tamal ti àsəra emisliki do nahəma, aslərkioru mis ka bay nahaŋ ni ka ya ti naŋ àbu driŋ mba ni, ge mihindifiŋa ere ya naŋ awayay ti tâŋgalabu na. \p \v 33 « Nahkay zla nahəma, tamal maslaŋa e kiɗiŋ gekʉli bu awayay aɗəbay nu ti si ambrəŋ zlam gayaŋ ɗek day kwa, do ni ti èsliki maɗəbay nu koksah. » \s1 Estena ya àgray tʉwi va do ni \r (Meciyʉ 5.13 ; Mark 9.50) \p \v 34 Yezu àhi ana tay keti : « Estena ti zlam sulumani. Ay tamal àcər va do ni ti təgri mam ti mə̂cər keti ni mam ? Àbi. \v 35 Nahkay egi àɓəlay va do. Ku ga magray argwa ga məbəkiani ka vədaŋ day àɓəlay va do. Mis taboru ke jigʉri ciliŋ. Tamal maslaŋa slimi àfəŋ ge mici zlam nahəma, mîci lala. » \c 15 \s1 Ma gozogul àki ka təmbak mijijeni \r (Meciyʉ 18.12-14) \p \v 1 Ndam *məhəl hadam akaba ndam magudar zlam ndahaŋ tə̀rəkia ka Yezu a ga məbi slimi ana pakama gayaŋ ya àhi ana mis na. \v 2 Ndam *Feriziyeŋ akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit tàra tìpia tay a nahəma, təŋguzay ma e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm : « Naŋ hini ti agəskabu ndam magudar zlam, təzumkabu zlam ka ahar bəlaŋ akaba tay timey ! » \p \v 3 Eslini Yezu àhi ma ana tay àna ma *gozogul, àhi ana tay ahkado : \v 4 « Bi maslaŋa e kiɗiŋ gekʉli bu təmbəmbak gayaŋ tə̀bu diŋ mək bəlaŋ gani èjia. Àra èpia ti bəlaŋ gani àkibu ka ndahaŋ ni bi nahəma, ambərbu kru kru ambəlmbu mahar ambəlmbani ni a huɗ gili bu. Akoru aɗəboru bəlaŋani ni, àdia ahàr a day kwa ti ambrəŋ maɗəbani. Way àgray nahkay do ni way ? \v 5 Ka ya ti àdia ahàr a nahəma, amərvu, azakababiyu ke mejeŋgel. \v 6 Àra ènjia a magam a ti azalakabu zləbəba gayaŋ akaba ndam mahay gayaŋ. Tàra tìnjia ti ahi ana tay ahkado : “Nə̀dia ahàr ana təmbak goro ya ti èji na, nihi ti məmərumvu, do ni ti ahəmamam.” \v 7 Nəhi ana kʉli nahəma, nahkay day ku bay magudar zlam naŋ bəlaŋ tamal àmbatkaba majalay ahàr gayaŋ a ti Melefit akaba məslər gayaŋ atəmərvu e melefit bu. Atəmərvu àna naŋ kay àtama məmərvani ya təmərvu àna ndam jireni kru kru ambəlmbu mahar ambəlmbani ya wudəra gatay àbi ga mambatkaba majalay ahàr gatay a bi ni. » \s1 Ma gozogul àki ka siŋgu ya èji ni \p \v 8 Yezu àhi ana tay keti : « Nahkay day, bi wal nahaŋ naŋ àbu àna grusu kru, èjifiŋa bəlaŋ. Àra èpia ti siŋgu ni èjia nahəma, àdəki aku ke ceŋgel, àsləɗ ahay gayaŋ ɗek. Aɗəbay siŋgu ni lala, àdia ahàr a day kwa ti ambrəŋ maɗəbani. \v 9 Àra àdia ahàr a ti azalakabu zləbəba gayaŋ akaba wál mahay gayaŋ. Tàra tìnjia ti ahi ana tay ahkado : “Nə̀dia ahàr ana grusu goro ya èji na, nihi ti məmərumvu, do ni ti ahəmamam.” \v 10 Nəhi ana kʉli nahəma, nahkay day ku bay magudar zlam bəlaŋ tamal àmbatkaba majalay ahàr gayaŋ a ti *məslər ge Melefit atəmərvu. » \s1 Ma gozogul àki ka wur ya èji ni \p \v 11 Yezu àhi ana tay keti : « Zal nahaŋ àbu, bəza gayaŋ zawalani bebem cʉ. \v 12 A vaɗ nahaŋ zla nahəma, naŋ gʉziteni ni àhi ana bəŋani ahkado : “Bəba, dikaba elimeni gayak na ana leli a ti nəhəl ere gani goro.” Nahkay bəŋ gatay ni èdikaba elimeni gayaŋ na ana tay a. \v 13 Àra àgra vaɗ a ɓal ka ahàr gana zla ti naŋ gʉziteni nakəŋ àhəl ere ga zlam gayaŋ ni, àsəkumoru ɗek, àsləka àna siŋgu gana, òru ka haɗ driŋeni zlam gayaŋ. Òru ènjʉa ka haɗ nana ti ègwejelekaba siŋgu gayaŋ na ɗek a magray paraw ba. \p \v 14 « Siŋgu ni àra àndavfəŋa ɗek nahəma, lʉwir ti ni àdaya ka haɗ nana kay. Lʉwir ni àra àdaya ti naŋ nakəŋ àŋgət zlam va do. \v 15 Nahkay òru ga məgri tʉwi ana mis ka haɗ nani. Maslaŋa nani àhi môru mə̂jəgi mədrə́s e gili. \v 16 Awayay məzum zlam məzumani ga mədrə́s ni ti mə̂rəh àna naŋ, ay ti maslaŋa àbi avi bi. \v 17 Eslini naŋ nakəŋ àjalaki ahàr ka manjəhaɗ gayaŋ, àhi ana ahàr : “Mis ya tə̀bu təgri tʉwi ana baba goro ni ɗek tə̀bu təzum zlam pazaza, àgəjənifəŋa kà tay a. Nu zla ti nəmət ahalay àna lʉwir ti ahəmamam. \v 18 Nihi ti nasləka naŋgoru a magam afa ga baba goro. Eninjʉa ti anəhi ahkado : Bəba goro ni, nàgudaria zlam ana Melefit a, nak day nàgudaruka zlam a. \v 19 Àgəski ti kàzalay nu wur gayak va ba, mənjalu akaɗa nu bay məgruk tʉwi ciliŋ.” \v 20 Nahkay àsləka, naŋ àbu aŋgoru a magam afa ga bəŋani nakəŋ. \p « Naŋ àbu ara e divi ba driŋ mba nahəma, bəŋani àsəraya naŋ a, àsia cicihi a dal-dal. Bəŋani ni àcuhwakioru, àgəskabu naŋ gum, àgri sa àna məmərani. \v 21 Wur ni àhi ahkado : “Bəba goro ni, nàgudaria zlam ana Melefit a, nak day nàgudaruka zlam a. Àgəski ti kàzalay nu wur gayak va ba.” \v 22 Eslini bəŋani àhi ana ndam məgri tʉwi ni ahkado : “Dəgum piŋ kəzumbiya azana sulumani ya àtam ndahaŋ na ni, ti kə̂fumki. Fumiviyu mili a ahar vu, kə̂bumiviyu kimaka a asak vu daya. \v 23 Dəgum kêpicehʉmbiya wur sla magalani na, ti kîsliŋʉmi. Məgrum wuməri, məzum zlam àna məmərani, do ni ti ahəmamam. \v 24 Aɗaba wur goro hini ti àməta, ay ti àŋgaba ; èjija, ay ti nə̀dia ahàr a.” Bəŋani ni àra àɗəma nahkay ti tə̀njəki ka magray wuməri àna məmərani. \p \v 25 « Nday tə̀bu tagray wuməri nahkay ti wur gəɗakani ni naŋ àbiyu e gili. Naŋ àbu asləkabiya ènjia cifa a magam a nahəma, èci zlam ya mis tivi ni akaba həɓay gatay ya tahəɓay ni. \v 26 Naŋ nakəŋ àzalay maslaŋa nahaŋ naŋ àbu agri tʉwi ana bəŋani, èhindifiŋa ma, àhi ahkado : “Mam àgravu a magam mam ?” \v 27 Maslaŋa nani àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : “Wur ga muk ni àsləkabiya, mək buk èsliŋa wur sla ya màgal na, aɗaba àdia ahàr ana wur na naŋ àbu njənjalaŋ.” \v 28 Wur gəɗakani ni àra ècia ma na nahkay ti àzuma ɓəruv a, àcuhway məhuriyani a ahay vu do. Bəŋani àra ècia wur gayaŋ ni àcuhway məhuriyani a ahay vu do nahəma, àhərkiaya e mite va àdabakay naŋ ti mə̂huriyu a ahay ni vu. \v 29 Nahkay wur ni àhəŋgrifəŋ ana bəŋani ni, àhi ahkado : “Ci day ! Agray vi ehimeya nu nə̀bu nəgruk tʉwi, ɗay-ɗay nə̀dukia asak ka ma gayak a ndo. Akaba nani ɗek ɗay-ɗay kə̀vu ku wur ga awak ga magray wuməri akaba zləbəba goro ndo. \v 30 Ay nihi ti wur gayak ni ègwejelekababiya elimeni gayak na a wál ba. Akaba nani ɗek ti kìsliŋia wur sla ya màgal na !” \v 31 Ay bəŋani àhi ahkado : “Wur goro, leli makakabu kəlavaɗ ata nak timey. Elimeni goro ni ɗek ti gayak, do ni ti ga way ? \v 32 Ay ahàr àɗəm magray wuməri àna məmərani, aɗaba wur ga muk ti àməta, ay ti àŋgaba ; èjija, ay ti mə̀dia ahàr a.” » \c 16 \s1 Ma gozogul àki ka bay maŋgah siŋgu \p \v 1 A vaɗ nahaŋ Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni ahkado : « Zal nahaŋ àbu nahəma, naŋ bay ge elimeni. Naŋ àbu àna bay məgri tʉwi ; tʉwi gayaŋ ti ga maŋgahi siŋgu. A vaɗ nahaŋ maslaŋa nahaŋ àrəkia ka bay ge elimeni na, àhi ahkado : “Bay maŋgahuk siŋgu ni ti naŋ àbu ejiŋ elimeni gayak ni.” \v 2 Bay ge elimeni ni àra ècia nahkay ti àzalay bay məgri tʉwi ni, àhi ahkado : “Pakama ya nìci, mis tə̀ɗəmkuk ni ti àsu bi. Nihi ti slaslukabu siŋgu goro ni ka wakita ti kə̂vu wakita gani, aɗaba nara nizligaba kur e tʉwi ni ba.” \v 3 Bay magray tʉwi nakəŋ àra ècia tə̀hia ma na nahkay ti àɗəm : “Bay ya nəgri tʉwi ni ara ezligaba nu e tʉwi ni ba ni ti anagray ahəmamam ? Njəɗa goro day àbi ga məwəs vədaŋ bi, mahəŋgalay zlam day mimili awərki nu ni. \v 4 Ere ye ti nagray ni ti nihi : wuɗaka tara tizligaba nu e tʉwi ni ba nahəma, nagray zlam ti mis atəgəskabu nu afa gatay ka ya ti tìzligaba nu e tʉwi ba ni.” \v 5 Nahkay naŋ nakəŋ àzalabiyu ndam ya ti àkəli duwa ana tay ni ɗek bəlaŋ àna bəlaŋ. Duwa nani ya àkəli ana tay ni ti ga bay ge elimeni ni. Tàra tìnjikaba ti àhi ana maslaŋa nahaŋ e kiɗiŋ gatay bu ahkado : “Duwa ga bay ya nəgri tʉwi ni, àfuk ti ehimey ?” \v 6 Naŋ nani àhəŋgrifəŋ, àhi : “Àfu amal gurda diŋ.” Eslini bay magray tʉwi ni àhi : “Zay wakita ga duwa gayak ni, njəhaɗa digʉs bəki weceweci gurda kru kru zlam.” \v 7 Mək àhi ana maslaŋa nahaŋ keti : “Nak ti àfuk ehimey ?” Maslaŋa nani àhəŋgrifəŋ, àhi : “Buhu ga *alkama àfu diŋ.” Àhi : “Zay wakita gayak, bəki kru kru azlalahkər.” \v 8 Bay ge elimeni ni àra ècia ti bay məgri tʉwi ni àgosa naŋ a nahəma, àzləbay naŋ, aɗaba ànjəhkia ka vu gayaŋ a. Nəɗəm nahəma, mis ga duniya ti tə̀njəha e kiɗiŋ gatay ba tə̀tama ga ndam ge Melefit na. \p \v 9 « Nu ti ere ye ti nəhi ana kʉli nahəma nihi : Siŋgu ti agosay mis. Lekʉlʉm ti vumi ana mis ndahaŋ ti tîgi zləbəba gekʉli. Tamal kə̀gruma nahkay nahəma, ka ya ti siŋgu ni amandavfəŋa kè kʉli a ti atəgəskabu kʉli a ahay bu ; ahay gani nani ti àmbəɗ ɗay-ɗay do. \v 10 Tamal ti mis agray tʉwi ku gʉziteni àna jiri nahəma, agray tʉwi gəɗakani àna jiri daya. Tamal agosay mis e tʉwi ku gʉziteni bu nahəma, agosay mis e tʉwi gəɗakani bu daya. \v 11 Siŋgu ti agosay mis. Nahkay tamal ti lekʉlʉm kə̀grum tʉwi ge jiri àna naŋ ndo nahəma, Melefit aməvi zlam ya sulumani eɗeɗiŋeni ni ana kʉli aw ? Aha, amavay do ! \v 12 Nahkay day, tamal kə̀grum tʉwi ge jiri àna zlam ge mis ndahaŋ ndo nahəma, Melefit aməvi zlam gekʉli gekʉleni ana kʉli aw ? Aha, amavay do ! \p \v 13 « Maslaŋa àbi esliki məgri tʉwi ana bay ahay cʉ bi. Emizirey bəlaŋ gani, amawayay naŋ nahaŋ ni, ahkay do ni aməgəsiki ma ana nahaŋ ni do, ana naŋ nahaŋ ni ti ni aməgəsiki ma. Lekʉlʉm day tamal kəɗəbum siŋgu hi hi ti kìslʉmki məgri tʉwi ana Melefit koksah. » \s1 Zlapay ga Yezu gərgərani ndahaŋ \r (Meciyʉ 11.12-13 ; 5.31-32 ; Mark 10.11-12) \p \v 14 Ndam *Feriziyeŋ ndahaŋ tàra tìcia ma ga Yezu ya àɗəm na ɗek ti tèyefiŋ, aɗaba nday tawayay siŋgu gəɗak. \v 15 Eslini Yezu àhi ana tay ahkado : « Lekʉlʉm nahəma, kè eri ge mis ti kəɗəmum lekʉlʉm ndam jireni. Ay ti Melefit àsəra ere ye ti a huɗ gekʉli bu na. Zlam ya ti mis tə̀ɗəm zlam gəɗakani ni, kè eri ge Melefit ti zlam nani zlam magədavani àɓəlay do simiteni. » \p \v 16 Yezu àɗəm keti : « *Divi ge Melefit ya Mʉwiz àbəki ni akaba pakama ga ndam ndahaŋ ya tàhəŋgaray *pakama Melefit ni ti mis tə̀bu tagray tʉwi àna naŋ duk àbivu ana sarta ge Zeŋ bay məbaray mis ni. Kwa ka sarta gani nani tə̀bu təhi *Ma Mʉweni Sulumani àki ka *Məgur ge Melefit ana mis. Məgur ge Melefit ti ku way way do day akaɗvu àna njəɗa gayaŋ ɗek ga məhuriyani. \v 17 Ku tamal nahkay nəŋgu ni, huɗ melefit akaba haɗ ni ɗek atəndav, ay asak ma ge Divi ge Melefit ya Mʉwiz àbəki ni ku gʉziteni nəŋgu ni mandav gani zləzlaɗa. \p \v 18 « Ku way way do àgara wal gayaŋ a, mək àda wal nahaŋ a nahəma, maslaŋa nani àgra hala. Tamal maslaŋa nahaŋ àza wal ya ti zal gani àgara naŋ na ti maslaŋa nani day àgra hala. » \s1 Ma gozogul àki ka bay ge elimeni nday ata Lazar \p \v 19 Yezu àɗəm keti : « Zal nahaŋ àbu naŋ bay ge elimeni. Abakabu azana sulumani ga siŋgu kayani, kəlavaɗ agray wuməri àna zlam məzumani məcərani kayani ni. \v 20 Zal nahaŋ àbu, slimi gani Lazar. Naŋ zal talaga, andəhaɗ kəlavaɗ kà mahay ga bay ge elimeni ni. Vu gayaŋ ni ɗek ambələk. \v 21 Awayay ti azum zlam ya adəgaya adəgafəŋa kà məlaŋ məzumki zlam ga bay ge elimeni na, ay ti tə̀vi do. Kərá tara tindigiɗ ambələk gayaŋ ni sawaŋ. \v 22 A vaɗ nahaŋ zal talaga nakəŋ àməta. Àra àməta zla nahəma, *məslər ge Melefit tə̀zoru naŋ afa ge Melefit ti tânjəhaɗkabu akaba Abraham. Bay ge elimeni nakəŋ àməta daya, nahkay tìleba naŋ a. \v 23 Tàra tìleba naŋ a ti òru a məlaŋ ge *kisim vu, eslini naŋ àbu acakay daliya dal-dal. Naŋ àbu eslini ti àmənjoru agavəla, èpioru Abraham nday ata Lazar manjəhaɗkabani. \v 24 Àra èpia tay a ti àzlah, àhi ana Abraham ahkado : “Abraham baba goro ni, nə̂suk cicihi ti ! Kam-kam slərbiyu Lazar ti mə̂təlviyu weleher gayaŋ a yam vu ti mə̂fuki ka arəɗ ga məvu liŋ-liŋeni, aɗaba nu nə̀bu ahalay a aku bu, nagray daliya dal-dal.” \v 25 Ay Abraham àhəŋgrifəŋoru, àhi : “Wur goro ni, sərki ti a manjəhaɗ gayak bu ka dala ahaslani ti kə̀ŋgəta zlam sulumana dal-dal, ay Lazar ti ni àgra daliya dal-dal. Nihi nahəma, naŋ àbu aŋgət zlam sulumani ga məhəŋgrivu ɓəruv, nak ti ni kacakay daliya. \v 26 Akaba nani ɗek nəŋgu ni, *eviɗ gəɗakani àbu e kiɗiŋ geli bu akaba kʉli. Nahkay maslaŋa ya ti ecik ahalay akoru afa gekʉli ni ti èsliki do. Maslaŋa ya ti ecikbiyu afa gekʉli ara afa geli a ni day èsliki do.” \v 27 Bay ge elimeni nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : “Tamal nahkay ti nahəŋgalay kur kam-kam baba goro ni, sləroru Lazar a magam afa ga bəŋ goro, \v 28 aɗaba bəza ga mmawa tə̀biyu eslini nday zlam. Hi ana Lazar ti môru mə̂hivu ana tay ti tàra ka məlaŋ ga daliya hini va ba daya.” \v 29 Abraham àhi ahkado : “Nday tə̀bu àna wakita ge Mʉwiz akaba wakita ga ndam ndahaŋ ya tàhəŋgaray *pakama ge Melefit ni. Ahàr àɗəm təbi slimi ana pakama ya a wakita nday nani bu ni lala.” \v 30 Bay ge elimeni nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi : “Aha, Abraham baba goro ni, nahkay do. Ay tamal maslaŋa àŋgaba e kisim ba, arəkioru ka tay, ahivù ma gani ana tay nahəma, atambatkaba majalay ahàr gatay na.” \v 31 Ay Abraham àhi ahkado : “Tamal tə̀bi slimi ana pakama ge Mʉwiz akaba ga ndam ndahaŋ ya tàhəŋgaray pakama ge Melefit ni do nahəma, ku tamal maslaŋa mâŋgaba e kisim ba, mə̂hi pakama ana tay nəŋgu ni, tìciiki do simiteni.” » \c 17 \s1 Magudar zlam akaba məmbərfəŋana \r (Meciyʉ 18.6-7, 21-22 ; Mark 9.42) \p \v 1 Yezu àhi ma ana ndam maɗəbay naŋ ni keti, àhi ana tay ahkado : « Zlam ya ejiŋkia mis ke divi a ni ti tə̀bu. Ŋgay tə̀bi ti àɗəmvu koksah. Ay tamal maslaŋa agray zlam ya ti ejiŋkia mis ke divi a nahəma, maslaŋa nani cicihi amələki, \v 2 hojo təwəliviyu avar gəɗakani a dəŋgu vu dondul mək tizligiyu naŋ a *dəluv gəɗakani vu dəzləz. Ndam ya təfəku ahàr, mis tə̀ɗəm tìsli araŋa do akaɗa ga bəza ciɓ-ciɓeni ni ti, tamal ti maslaŋa agray ti ku way way do e kiɗiŋ gatay bu mîjikia ke divi a nahəma, hojo tə̂gri nahkay. \v 3 Nahkay ti bumi slimi ana ahàr gekʉli ! \p « Tamal wur ga muk àgudaruka zlam a ti hiki lala. Tamal àsərkia ka zlam magudarani gayaŋ na, àɗəm “Nàgray va do” nahəma, mbərfəŋa. \v 4 Ku tamal àgudaruka zlam a sak adəskəla a vaɗ ba mək ara afa gayak a sak adəskəla ahuk : “Nə̀sərkia ka zlam ya nàgudaruk na, nàgray va do” nahəma, mbərfəŋa. » \s1 Məfəki ahàr ke Melefit \p \v 5 Ndam *asak ga Bay geli Yezu tə̀hi ana Yezu ahkado : « Mawayay kâgray ti mə̂fəki ahàr ke Melefit àkivu ti. » \v 6 Bay geli àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm ahkado : « Ku tamal məfəki ahàr gekʉli ke Melefit kay do, àbu gʉzit akaɗa hilfi ga zlam gʉziteni ciliŋ nəŋgu ni, kislʉmki məhiani ana məŋ ga zlam hini : “Raɗvaba, kâru kânjəhaɗ a *dəluv gəɗakani vu” nəŋgu ni, amagravu. » \s1 Manjəhaɗ ga ndam məgri tʉwi ana Melefit \p \v 7 Yezu àɗəm keti : « Bi mis e kiɗiŋ gekʉli bu bay məgri tʉwi gayaŋ naŋ àbu awəs vədaŋ ahkay do ni ahətay zlam. Tamal àsləkabiya e gili na ti bay ahay ni ahi ahkado : “Ra kânjəhaɗa weceweci, kə̂zum zlam” aw ? \v 8 Aha ! Ahi ahkado : “Dʉaya zlam məzumana. Kìdia ti kâmbatkabu azana, kə̂həlubiya zlam məzumani na. Kə̀həlubiya ti cika kà gəvay goro a ga məhəlubiyu zlam ndahaŋ ya nawayay na. Ka ya ti anəzuma akaba enisia goro a nahəma, nak akəzum akaba ekisi gayak.” Bay ahay ni aməhi nahkay sawaŋ do aw ? \v 9 Bay magray tʉwi ni tamal àgra tʉwi ya tə̀hi na ti bay ahay ni agri sʉsi aw ? Àgri do. \v 10 Nahkay lekʉlʉm day tamal kə̀gruma tʉwi ya Melefit àhi ana kʉli grum na ti ɗəmum : “Leli ndam məgri tʉwi ana Melefit ciliŋ. Ere ye ti àhi ana leli grum ni, màgra àndava.” » \s1 Yezu ahəŋgaraba ndam ambələk a kru \p \v 11 Ka ya ti Yezu akoru a Zerʉzalem nahəma, asləkaba gwar ke ekwi ga haɗ *Samari nday ata haɗ *Gelili a. \v 12 Naŋ àbu ahuriyu a kəsa nahaŋ vu ni ti ndam ambələk kru tə̀rəkia, tìcik cak. \v 13 Tə̀zlah, tə̀ɗəm : « Yezu gəɗakani geli, mə̂suk cicihi ti. » \v 14 Yezu nakəŋ àra èpia tay a ti àhi ana tay ahkado : « Dəgum afa ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni, ti tamənjaki ke kʉli. » \p Ka ya ti nday tə̀bu takoru nahəma, tàŋgaba, tìgia mis njəlatana. \v 15 Bəlaŋ gatay àra èpia àŋgaba ti àŋgəkibiyu ka Yezu, àzləbabiyu Melefit àna zlahay. \v 16 Àra ènjikia ka Yezu a ti àbəhaɗi mirdim, meleher ndiɓ ana haɗ, àgri sʉsi dal-dal. Zal nani ti zal Samari. \v 17 Yezu àɗəm : « Mis tìgi njəlata ti nday kru do aw ? Ay nday ambəlmbani ni nday eley ? \v 18 E kiɗiŋ gatay ambəlmbani ni bu ni ti mis àbi aŋga agri sʉsi ana Melefit bi aw ? Si zal madurlaŋ hini ciliŋ ni ! » \v 19 Eslini Yezu àhi ana maslaŋa ya àŋgəkia ni : « Cikaba, ru a magam. Melefit àhəŋga kur a aɗaba kə̀fəkua ahàr a palam. » \s1 Məgur ge Melefit akaba maŋga ga Wur ge Mis a \r (Meciyʉ 24.23-28, 37-41) \p \v 20 Ndam *Feriziyeŋ ndahaŋ tə̀rəkia ka Yezu a, tə̀hi ahkado : « *Məgur ge Melefit ti amənjəki ananaw ? » Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àhi ana tay ahkado : « Məgur ge Melefit anjəki nahəma, èpivu do. \v 21 Nahkay atəɗəm : “Naŋ hi !” ahkay do ni : “Naŋ tegi !” do. Nəɗəm nahəma, Məgur ge Melefit ti ànjəkia e kiɗiŋ gekʉli ba àndava. » \p \v 22 Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni ahkado : « Sarta nahaŋ amara ti akawayum mipi nu *Wur ge Mis ku vaɗ bəlaŋ, ay ti ekipʉm nu do. \v 23 Ka sarta gani nani atəhi ana kʉli : “Naŋ tegi !” ahkay do ni “Naŋ hi !” Ay tamal tə̀hia ana kʉli a nahkay ti kə̀dəgum ba, kə̀ɗəbum tay ba. \v 24 Aɗaba mam, ka fat ya ti nu Wur ge Mis anaŋga nahəma, mis etipi nu akaɗa ga avər ya abay aku, aslaɗay huɗ melefit ɗek ni. \v 25 Ay wuɗaka anaŋga ti ahàr àɗəm mis ye e hini vu ni tə̀gəskabu nu do, tə̂gru daliya dal-dal day kwa. \v 26 Ere ye ti àgravu ke zemeni ge Nʉwi ni amagravu ka fat ya ti nu Wur ge Mis anaŋga ni. \v 27 Ke zemeni gani nani ti mis tə̀bu təzum zlam, tisi zlam, taday wál, wál day taday zawal. Nday tə̀bu tagray zlam nday nani nahkay duk àbiviyu ana vaɗ ya ti Nʉwi àhuriyu a *slalah ga yam gəɗakani vu ni. A vaɗ gani nani ti yam àrəhvù məlaŋ ɗek, èziŋeba mis na ɗek kəɗap. \v 28 Amagravu akaɗa ya àgravu ke zemeni ga *Lot ni daya. Ke zemeni gani nani ti mis tə̀bu təzum zlam, tisi zlam, təsəkum zlam, təsəkumoru zlam, tajav zlam, tələm ahay. \v 29 Ay ka fat ya ti Lot àsləka a *Sodom a ni ti aku akaba zlam nahaŋ ya aku agəs akaɗa ga asas ya aku agəs ni dal-dal àdəgakia ka ndam ga kəsa nana kwa e melefit ba akaɗa ga avər ya atəɗ na, èviyekaba tay a ɗek. \v 30 Nahkay ka fat ya ti Melefit amaŋgazli nu Wur ge Mis ana mis ɗek nahəma, zlam gani amagravu ka məsərki gatay do. \p \v 31 « Ka fat gani nani ti tamal mis nahaŋ naŋ àbu ka *dalahar ga ahay gayaŋ, zlam gayaŋ tə̀vu a ahay bu nahəma, àhəraya, àhuriyu a ahay vu ga məhəlaya zlam gayaŋ a day ba. Nahkay day maslaŋa ya ti naŋ e gili ni àŋga a magam a ba, mâcuhway hʉya. \v 32 Nəɗəm nahəma, ere ye ti àgrakivu ka wal ga Lot ni ti àgəjazlki ahàr ke kʉli ba ! \v 33 Maslaŋa ya ti awayay ajəgur sifa gayaŋ ti àmət ba ni ti emijiŋ, ay maslaŋa ya ti emijiŋ sifa gayaŋ nahəma aməjəgur sawaŋ, aməmət ɗay-ɗay do. \v 34 Nəhi ana kʉli nahəma, ka ya ti anaŋga ni ti ku tamal mis cʉ nday ka slalah bəlaŋ ga məlavaɗ nəŋgu ni atazay bəlaŋ gani, atəmbərbu nahaŋ ni ti amagravu tata. \v 35 Ku tamal wál cʉ tihikabu humbu ka ahar bəlaŋ nəŋgu ni, atazay bəlaŋ gani, atəmbərbu nahaŋ ni ti amagravu tata. [ \v 36 Ku tamal zawal tə̀bu e gili ka ahar bəlaŋ nəŋgu ni, atazay bəlaŋ gani, atəmbərbu nahaŋ ni ti amagravu tata.] » \p \v 37 Yezu àra àɗəma pakama nana ti ndam maɗəbay naŋ ni tə̀hi ahkado : « Bay geli, ere gani nani amagravu ti eley ? » Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àhi ana tay ahkado : « Nəhi ana kʉli nahəma, ka məlaŋ ya zlam məmətani àvu ni ti mambá təcakalavu eslini. » \c 18 \s1 Ma gozogul àki ka wal madakway akaba bay magray seriya \p \v 1 Yezu àhi ma *gozogul ana ndam maɗəbay naŋ ni, ti tâhəŋgalay Melefit a sarta bu ɗek kəlavaɗ, tə̀mbrəŋ ba simiteni. \v 2 Àɗəm ahkado : « Bay magray seriya nahaŋ àbu a kəsa nahaŋ bu. Bay gani nani ti àdi slimi ana mis do ; ku Melefit day aŋgwaz àwərfəŋa naŋ a do. \v 3 A kəsa gani nani bu nahəma, wal madakway nahaŋ àbu. Wal nani àra sak ehimeya afa ga bay magray seriya na, àhi ahkado : “Maslaŋa nahaŋ àgudarua zlam a, ay ti nawayay ti kəgru seriya gani.” \v 4 Naŋ gani sak ehimeya àcuhway məgri seriya ni ndo. Ay a vaɗ nahaŋ zla nahəma, bay magray seriya nakəŋ àɗəm ahkado : “Ku tamal nàgrafəŋa aŋgwaz kè Melefit a do, nə̀di slimi ana mis do nəŋgu ni, \v 5 wal madakway hini ti ahəlu muru, hojo nəgri seriya gayaŋ ni. Do ni ti wal ni naŋ àbu ara nahkay ti anəŋgətfəŋa ahàr a do.” » \v 6 Eslini Bay geli àɗəm ahkado : « Bay magray seriya nani ti mis jireni do. Ay cʉm pakama gayaŋ ya àɗəm ni ! \v 7 Naŋ tekeɗi àgray nahkay ti Melefit naŋ jireni ni ti aməgri jiri gayaŋ ana ndam ya àdaba tay a ni do aw ? Aməgri ana tay, aɗaba tə̀bu tahəŋgalay naŋ məlafat akaba məlavaɗ gani do ɗek. Amamənjaləŋ ana tay àna eri ahkay ciliŋ aw ? Aha ! \v 8 Nəhi ana kʉli nahəma, aməgri jiri gayaŋ ana tay ke weceweceni hʉya. Ay ka ya ti nu *Wur ge Mis anaŋga a məlaŋ va ni ti anədi ahàr ana mis ya təfəki ahàr ke Melefit ni aw ? » \s1 Ma gozogul àki ka zal Feriziyeŋ nday ata bay məhəl hadam \p \v 9 Yezu àɗəm ma *gozogul nahaŋ keti. Àhi ana ndam ya ti tə̀ɗəm nday ndam jireni, tamənjaləŋ kè mis ndahaŋ akaɗa tə̀sər zlam do ni. Àɗəm ahkado : \v 10 « A vaɗ nahaŋ ndam ndahaŋ nday cʉ tə̀huriyu a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni vu ga mahəŋgalay Melefit. Bəlaŋ gani zal *Feriziyeŋ, naŋ nahaŋ ni ti ni bay *məhəl hadam. \v 11 Eslini ti zal Feriziyeŋ ni ècik jik, àhəŋgalay Melefit a məɓəruv gayaŋ bu, àɗəm ahkado : “Bay Melefit goro ni, nəgruk sʉsi aɗaba nu ti akaɗa ge mis ndahaŋ ni do. Mis ndahaŋ ni ti ndam akal, ndam jireni do, ndam magray hala. Nday ti akaɗa ga bay məhəl hadam nini. \v 12 Nu zla nahəma nəgəs ndəra sak cʉ a huɗ ga gosku bu ; a huɗ ga zlam goro kurani ya nəŋgət ni bu lu, nəzaba bəlaŋ, nəvuk.” \v 13 Bay məhəl hadam ni ti ni ècik cak, eri tekeɗi àwayay mazoroni e melefit vu ndo, àbəki ahar duc ka məɓəruv, àɗəm ahkado : “Bay Melefit goro ni, nu bay magudar zlam, nəsuk cicihi ti.”\f + \fr 18:13 \ft Ka sarta gani nani ti maslaŋa ya ti abəki ahar duc ka məɓəruv ni ti aɗafaki tuway, akaɗa geli ya məbəki ahar duc ka ahàr ni.\f* » \v 14 Eslini Yezu àhi ana tay : « Nəhi ana kʉli nahəma, ka ya ti tàhəraya, tə̀bu takoru a magam ni ti maslaŋa ya Melefit àmbərfəŋa zlam magudarani gayaŋ na àndava ni ti nani bay məhəl hadam ni. Zal Feriziyeŋ ni ti Melefit àmbərfəŋa zlam magudarani gayaŋ na ndo. Aɗaba mam, maslaŋa ya ti àɗəm naŋ gəɗakani ni ti Melefit aməhi : “Nak gʉziteni” sawaŋ. Ay maslaŋa ya ti àɗəm naŋ gʉziteni nahəma, Melefit aməhi : “Nak gəɗakani” sək sawaŋ. » \s1 Yezu agri sulum ge Melefit ana bəza ciɓ-ciɓeni \r (Meciyʉ 19.13-15 ; Mark 10.13-16) \p \v 15 Mis ndahaŋ tə̀həlibiyu bəza ciɓ-ciɓeni ana Yezu ti mə̂gri *sulum ge Melefit ana tay àna məbəki *ahar gayaŋ ka tay. Ndam maɗəbay naŋ ni tìpia tay a ti tə̀ləgi ana tay. \v 16 Yezu àra ècia ndam maɗəbay naŋ ni tə̀bu tələgi ana mis ni ti àzalay tay, àhi ana tay ahkado : « Mbrəŋum bəza târa afa goro a, kə̀cumfəŋa tay a ba. Aɗaba mam, *Məgur ge Melefit ti ga ndam ya tə̀bu akaɗa ga bəza ni. \v 17 Nəhi ana kʉli nahəma, ahàr àɗəm ku way way do mə̂gəskabu Məgur ge Melefit akaɗa ga wur gʉziteni ya eciiki slimi ana bəŋani ni. Tamal àgəskabu nahkay do nahəma, èsliki məhuriyani a *Məgur ge Melefit vu koksah. » \s1 Bay ge elimeni \r (Meciyʉ 19.16-30 ; Mark 10.17-31) \p \v 18 Bay ga ndam *Zʉde nahaŋ àrəkia ka Yezu a, àhi : « Mʉsi sulumani, ti nə̂ŋgət *sifa ya àndav ɗay-ɗay do ni ti nâgray ahəmamam ? » \v 19 Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Kazalay nu mis sulumani ti kamam ? Mis sulumani ti àbi, si Melefit ciliŋ. \v 20 Ere ye ti kìhindi ni ti, *Divi ge Melefit ya àvi ana mis ni ti kə̀səra tay a do aw ? Kàgray hala ba ; kə̀kaɗ mis ba ; kìgi akal ba ; kagray sedi ti kàsəkaɗ malfaɗa ba ; həŋgrioru ahàr a haɗ ana ata buk ata muk. \f + \fr 18:20 \ft Mənjay Mahərana 20.12-16 ; Mimbiki 5.16-20.\f* » \v 21 Eslini zal nakəŋ àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Divi nani ti nə̀gəskabá ɗek kwa nu a wur wurani. » \v 22 Yezu àra ècia pakama gayaŋ na ti àhi ahkado : « Kekileŋa zlam àhəcukivu bəlaŋ. Səkumoru zlam gayak ɗek ti kîdi siŋgu gani ana ndam talaga. Nahkay ti akəŋgət elimeni e melefit bu. Akagra zlam nana ɗek nahəma, kâra, kâɗəbay nu. » \v 23 Naŋ nakəŋ àra ècia ma ga Yezu ya àhi na ti ma gani àhəlia ahàr a, aɗaba elimeni gayaŋ àbu dal-dal. \p \v 24 Yezu àra èpia naŋ a, ahàr àbu ahəli ti àɗəm ahkado : « Ndam ge elimeni tə̂huriyu a Məgur ge Melefit vu ni ti zləzlaɗa dal-dal. \v 25 Ezligwemi ahuriyu e eviɗ ge lipri vu kwalac ti agravu aw ? Ay ti bay ge elimeni mə̂huriyu a Məgur ge Melefit vu ni ti zləzlaɗa dal-dal, àtama ge ezligwemi ya ahuriyu e eviɗ ge lipri vu na. » \v 26 Ndam ya ti tìci ma gayaŋ ya àɗəm ni tə̀ɗəm : « Ay tamal nahkay ti way ti Melefit amahəŋgay naŋ way ? » \v 27 Ay Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àhi ana tay ahkado : « Ere ye ti mis tàgray koksah ni, Melefit agray tata. » \p \v 28 Piyer àra ècia ma ga Yezu na ti àhi ahkado : « Iy zla, leli mə̀mbrəŋa zlam geli a, maɗəbay kur ti ahəmamam ? » \v 29 Yezu àhi ana tay : « Nəhi ana kʉli nahəma, tamal mis àmbərba zlam gayaŋ azuhva Məgur ge Melefit a, bi àmbərbu ahay gayaŋ, wal gayaŋ, bəza ga məŋani, ata bəŋani ahkay do ni bəza gayaŋ nahəma, \v 30 aməŋgətvù zlam nday nani kay nihi ka sarta hini. Ka məlaŋ mʉweni ya Melefit amagraya ni day aməŋgət sifa ya àndav ɗay-ɗay do ni. » \s1 Yezu aɗəm keti aməmət mək amaŋgaba e kisim ba \r (Meciyʉ 20.17-19 ; Mark 10.32-34) \p \v 31 Yezu àzalakabu ndam *asak gayaŋ kru mahar cʉeni ni, àhi ana tay ahkado : « Cʉm day, nihi ti leli mə̀bu məcəloru a Zerʉzalem, aɗaba zlam ya ti ndam mahəŋgaray *pakama ge Melefit tə̀ɗəmku ka nu, nu *Wur ge Mis ni ɗek amagravu ti eslini. \v 32 Mis atəgəsi nu ana ndam ya tə̀fəki ahàr ke Melefit do ni. Nday gani nani eteyefʉ, etindivi nu, etitifʉviyu esliɓ e eri vu, \v 33 atəzləɓ nu àna kurupu, atakaɗ nu, mək a vaɗ ya mahkər ti anaŋgaba. » \v 34 Yezu àra àɗəma ma nahkay ti ndam asak gayaŋ ni tìciaba ndo. Ma gani nani maŋgahkiani ka tay, ma ga Yezu ya awayay aɗəm ni ti tə̀səraba ndo. \s1 Yezu ahəŋgaraba zal wuluf a \r (Meciyʉ 20.29-34 ; Mark 10.46-52) \p \v 35 Yezu nday akaba mis kay tə̀bu takoru a Zeriko, tìnjʉa wuɗak. Eslini ti zal wuluf nahaŋ naŋ àbu manjəhaɗani digʉsa kà gəvay ge divi, ahəŋgalay zlam. \v 36 Zal wuluf ni àra ècia daɗay ge mis kayani ya ti tasləkafəŋa ni ti àɗəm ahkado : « Mam agravu mam ? » \v 37 Tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi : « Yezu zal Nazaret naŋ àbu akoru àna divi hini, do ni ti ahəmamam. » \v 38 Naŋ nakəŋ àra ècia ti àdi ana zlahay, àɗəm : « Yezu *Wur ge Devit, nə̂suk cicihi ti ! » \v 39 Nday ya ti tə̀bu takoru kama ga Yezu ni tə̀ləgi ana zal wuluf ni, ti mâlakakaba. Naŋ nakəŋ àzlahkivu kay kay sawaŋ, àɗəm : « Wur ge Devit, nə̂suk cicihi ti ! » \v 40 Yezu àra ècia zlahay na ti ècik, àɗəm tə̂zibiya naŋ a. Zal wuluf ni àra ènjia ti Yezu èhindifiŋa ma, àhi ahkado : \v 41 « Kawayay ti nə̂gruk mam ? » Zal wuluf ni àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Bay goro, nawayay ti nîpi divi akaɗa ge mis ni bilegeni ti. » \v 42 Yezu àhi : « Pi divi akaɗa ge mis ni. Melefit àhəŋga kur a aɗaba kə̀fəkua ahàr a palam. » \v 43 Ka ma geli hini èpi divi hʉya. Naŋ àbu epi divi nahkay ti àɗəboru Yezu àna mazləbay Melefit. Mis ya tə̀bu eslini ni ɗek tàra tìpia naŋ a ti nday day tàzləbay Melefit. \c 19 \s1 Yezu nday ata Zese \p \v 1 Yezu ènjʉa a Zeriko a. Naŋ àbu asawaɗay a huɗ ga kəsa bu. \v 2 A kəsa gani nani bu ni ti zal nahaŋ àbu, slimi gayaŋ Zese, naŋ gəɗakani ga ndam *məhəl hadam, elimeni gayaŋ àbu dal-dal. \v 3 Àra ècia ti Yezu naŋ àbu ara nahəma, awayay ti mîpi naŋ. Ay ti èsliki mipi naŋ do, aɗaba àhəca àna zəbal a, mis dal-dal tìmbiva e eri va. \v 4 Nahkay naŋ nakəŋ àcuhworu gwar kama ka məlaŋ ga Yezu ya akoru ni, àcəliyu a məŋ ga akram vu ti mîpi Yezu. \v 5 Yezu àra ènjia ka məlaŋ nana ti àmənjoru agavəla, àhi ana Zese nakəŋ ahkado : « Zese, həraya weceweci, aɗaba kani ti si nakoru nanjəhaɗ afa gayak kwa. » \p \v 6 Nahkay Zese nakəŋ àhəraya weceweci, tòru a magam afa gayaŋ. Tòru tìnjʉa ti àgəskabu Yezu àna məmərani. \v 7 Mis tàra tìpia Yezu àdoru afa ge Zese ti tə̀ŋguzay ma, tə̀ɗəm ahkado : « Maslaŋa ya ti àdoru anjəhaɗ afa gani ni ti bay magudar zlam timey ! » \v 8 Ay Zese nakəŋ ècik jik, àhi ana Bay geli ahkado : « Ci day Bay goro, nihi ti nidi telma ga zlam goro ana ndam talaga. Tamal nə̀həlfəŋa siŋgu kà maslaŋa, àtamkia ka ya akal apəl na ti anəpəlivù huɗ faɗ. » \v 9 Yezu àra ècia pakama nana ti àhi ana Zese ahkado : « Kani ti nàra a huɗ ahay gayak va ti ga mahəŋgay mis. Aɗaba mam, nak day wur huɗ ga Abraham : \v 10 nu *Wur ge Mis nàra ti ga maɗəbay ndam ya tə̀sər Melefit do ni, ti nâhəŋgay tay. » \s1 Ma gozogul àki ka bay ya èdi siŋgu ana ndam məgri tʉwi ni \r (Meciyʉ 25.14-30) \p \v 11 Ka ya ti mis tə̀bu təbi slimi ana ma ga Yezu ya àɗəm ni ti àhi ma nahaŋ ana tay àna ma *gozogul. Àhi ma gani nani ana tay ti aɗaba ènjʉa a Zerʉzalem a wuɗak, mis day tə̀hi ana ahàr hi ti Melefit ara anjəki ka Məgur gayaŋ hʉya. \v 12 Àhi ana tay nahəma : « Mis nahaŋ àbu gəɗakani a kəsa nahaŋ bu. Awayay akoru ka haɗ driŋeni ti tə̂vibiyu bay ga mara məgur kəsa gayaŋ. \v 13 Ara asləka wuɗak nahəma, àzalakabu mis kru e kiɗiŋ ga ndam məgri tʉwi gayaŋ ni bu, èdeki siŋgu ga gru bəlaŋ bəlaŋ ka tay, àhi ana tay ahkado : “Nu nə̀bi ti mbatumvu àna naŋ hayaŋ.” Mək naŋ nakəŋ àsləka, òru e mirkwi gayaŋ ni. \v 14 Zal nani ti ndam ga kəsa gayaŋ tàwayay naŋ do. Naŋ nakəŋ àra àsləka ti tə̀sləroru mis ndahaŋ kələŋ gayaŋ ga məhi ana maslaŋa ya akoru afiyu naŋ a bay vu ni ahkado : “Naŋ hini egi bay geli ti leli màwayay do.” \p « \v 15 Akaba nani ɗek tə̀fiya naŋ a bay ni va sawaŋ. Kələŋ gani àsləkabiya. Àra ènjia ti àzalakabu ndam məgri tʉwi gayaŋ ya èdi siŋgu ana tay ni keti. Awayay asərkaba tàmbatva àna siŋgu na akaɗa gayaŋ ya àhi ana tay na waw. \v 16 Nahkay maslaŋa ya ti enjenjeni ni àrəkia àhi ahkado : “Bay goro, àna siŋgu ya kə̀vu bəlaŋani ni ti nàmbatva àna naŋ a, nə̀ŋgətkia ndahaŋ a kru.” \v 17 Eslini bay ni àhi : “Àɓəlay, nak bay magray tʉwi sulumani. Nihi ti nəfiyu kur a bay vu, kəgur kəsa kru, aɗaba kə̀grua tʉwi sulumana àna zlam gʉziteni hini ya nə̀vuk na.” \v 18 Naŋ ye cʉ ni day àrəkia àhi ahkado : “Bay goro, àna siŋgu ya kə̀vu bəlaŋani ni ti nàmbatva àna naŋ a, nə̀ŋgətkia ndahaŋ a zlam.” \v 19 Nahkay bay ni àhi ahkado : “Nak ti ni kəgur kəsa zlam.” \v 20 Mək bay məgri tʉwi nahaŋ àrəkia, àhi ahkado : “Bay goro, siŋgu ya kə̀vu ni ti nihi. Nə̀wəlki ke kece-kece, nàŋgahukkaba. \v 21 Nàgray nahkay ti aɗaba nàgrafuka aŋgwaz a. Nə̀səra manjəhaɗ gayak a, nak mis zləzlaɗani, kə̀mbrəŋ mis do. Zlam ya ti nak kàfəkaɗ ndo ni day kazay, zlam ya ti kìzligi ndo ni day kabaz.” \v 22 Eslini bay ni àhi ahkado : “Nak ti kàgray tʉwi sulumani do. Nihi ti nagrafuka seriya akaɗa ga pakama gayak ya kə̀ɗəmaya na. Kə̀səra manjəhaɗ goro a, nu mis zləzlaɗani, nə̀mbrəŋ mis do, zlam ya ti nàfəkaɗ ndo ni day nazay, zlam ya ti nìzligi ndo ni day nabaz zla do aw ? \v 23 Tamal kə̀səra nahkay ti kə̀vi siŋgu goro ni ana ndam macakalani ndo ni ti kamam ? Nihi nàsləkabiya ti amal nə̀dia ahàr a èwikia.” \v 24 Mək àhi ana nday ye eslini ni ahkado : “Zumfəŋa siŋgu na, kə̂vumikivu ana maslaŋa ya ti gayaŋ kruani ni.” \v 25 Nday nakəŋ tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi ahkado : “Siŋgu tə̀fəŋ kru àndava timey, bay geli !” \v 26 Eslini àhi ana tay : “Nəhi ana kʉli nahəma, maslaŋa ya ti zlam gayaŋ àbu ni ti atəvikivu. Ay maslaŋa ya ti zlam gayaŋ àbi ni ti ku ere ye ti àfəŋ ni day atəzafəŋa. \v 27 Yaw ndam ya tizirey nu, tawayay ti nə̀gur tay do ni ti gəsumubiya tay a, sliŋʉm tay kè eri goro pat pat.” » \v 28 Yezu àra àɗəm ma *gozogul na nahkay ti òru kama, tə̀cəloru a Zerʉzalem akaba mis ya ti taɗəbay naŋ ni. \s1 Yezu enjiyu a Zerʉzalem wuɗak \r (Meciyʉ 21.1-11 ; Mark 11.1-11 ; Zeŋ 12.12-19) \p \v 29 Ka ya ti tòru tìnjʉa a kəsa Betfazi ata Betani a gwar ka həma *Oliviye ni va wuɗak nahəma, Yezu àslər ndam maɗəbay naŋ ni cʉ, \v 30 àhi ana tay ahkado : « Dəgum a kəsa tegʉni ya kama gekʉli ni vu. Ekinjʉmiya nahəma, akədumi ahàr ana wur ga azoŋgu məwəlani. Wur ga azoŋgu nani ti maslaŋa àcəlkiyu ɗay-ɗay faŋ ndo. Picehʉmbiya, zumubiya. \v 31 Ay tamal maslaŋa èhindifiŋa ma kè kʉli a, àhi ana kʉli : “Kepicehʉm ti kamam ?” ti humi ahkado : “Bay geli awayay.” » \p \v 32 Nahkay nday ya ti Yezu àslər tay ni tàsləka, tòru. Tòru tìnjʉa ti tə̀di ahàr ana zlam ni ɗek akaɗa ga pakama gayaŋ ya àhi ana tay ni. \v 33 Ka ya ti nday tə̀bu tepiceh wur ga azoŋgu ni ti ndam ga azoŋgu ni tə̀hi ana tay : « Kepicehʉm wur ga azoŋgu ni ti kamam ? » \v 34 Eslini tə̀hi ana tay ahkado : « Bay geli awayay. » \v 35 Nahkay tə̀zibiyu wur ga azoŋgu ni ana Yezu, tə̀bəki azana ti Yezu mə̂cəlkiyu, mək àcəlkiyu. \v 36 Ka ya ti Yezu naŋ àbu akoru ni ti mis tàpaɓivoru azana gatay e divi vu. \p \v 37 Tòru tìnjʉa ka məlaŋ ya təndəkia ahàr ka həma Oliviye ga moroni a Zerʉzalem a nahəma, mis ya ti taɗəboru naŋ ni ɗek tə̀dəgiki ka mazləbay Melefit àna məmərani azuhva zlam ya nday tìpi, mis ndahaŋ tìpi ɗay-ɗay ndo ni. Tə̀zlah, \v 38 tə̀ɗəm : « Bay Melefit mə̂gri sulum gayaŋ ana *bay gəɗakani ya ara àna slimi gayaŋ a ni ! \f + \fr 19:38 \ft Mənjay Limis 118.26.\f* Melefit naŋ agavəla àvia manjəhaɗ sulumana ana mis a. Tâzləbay naŋ a huɗ melefit bu ! » \p \v 39 Ndam *Feriziyeŋ ndahaŋ tə̀bu eslini e kiɗiŋ ge mis dal-dalani ni bu. Tə̀hi ana Yezu ahkado : « Mʉsi, hi ma ana ndam maɗəbay kur ni ti tə̂lakakaba, tə̀zlah ba. » \v 40 Yezu àra ècia pakama gatay na ti àhi ana tay ahkado : « Nəhi ana kʉli nahəma, tamal nday tə̀lakakabá ti akur atəzlah. » \s1 Yezu etʉwi ndam Zerʉzalem \p \v 41 Ka ya ti Yezu ènjʉa a Zerʉzalem a wuɗak, èpia kəsa na ti ètʉwi ndam ga kəsa nani. \v 42 Àɗəm ahkado : « Tamal ti lekʉlʉm day kə̀səruma ahəmamam kəŋgətum manjəhaɗ sulumani akaba Melefit kana nahəma, akal kə̀ŋgətuma àndava. Ay nihi ti maŋgahkiani ke kʉli, kìpʉm do. \v 43 Nahkay nihi ti vaɗ gani amara, ndam ezir gekʉli atara teveliŋ kəsa gekʉli ni tekesl, atəbivu zlam ana kʉli e divi bu ɗek ga macafəŋa kʉli ga mahərana, atəhurkiyu ke kʉli àna silik. \v 44 Atabazl kʉli ɗek, etembeɗkaba ahay gekʉli a ɗek besek-besek, atəmbərki akur ka ahàr ga akur nahaŋ do. Aɗaba mam, kə̀sərum sarta ya Melefit àra àmənjaya kʉli a ni ndo. » \s1 Yezu a ahay gəɗakani ge Melefit ni bu \r (Meciyʉ 21.12-17 ; Mark 11.15-19 ; Zeŋ 2.13-22) \p \v 45 Tòru tìnjʉa a Zerʉzalem a ti Yezu àhuriyu a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni vu. Eslini àdi ahàr ana ndam məsəkumoru zlam, mək ànjəki ka magaraya tay e mite va. \v 46 Àhi ana tay ahkado : « Àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit bu, Melefit àɗəm : “Ahay goro nahəma, emigi ahay ga *mahəŋgalavù Melefit.” Ay lekʉlʉm ti kàmbatumkaba, ègia ahuzl ga ndam akal a.\f + \fr 19:46 \ft Mənjay Izayi 56.7 ; Zeremi 7.11.\f* » \p \v 47 Kələŋ gani naŋ àbu a dalaka ga ahay ge Melefit ni bu, acahi zlam ana mis kəlavaɗ. Eslini gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tàɗəbafəŋ divi ge mijiŋ naŋ. Gəɗákani ga ndam *Zʉde ni day tawayay mijiŋ naŋ. \v 48 Ay ti tə̀ŋgətfəŋa divi gana ndo, aɗaba ndam Zʉde ɗek tawayay ma ga Yezu, tə̀bu təbi slimi ana ma gayaŋ ya aɗəm ni lala. \c 20 \s1 Tʉwi ga Yezu ya àgray ni ti way àvi divi gani way ? \r (Meciyʉ 21.23-27 ; Mark 11.27-33) \p \v 1 Yezu naŋ àbu eslini a Zerʉzalem ti a vaɗ nahaŋ àhuriyu a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni vu. Naŋ àbu acahi zlam ana mis, ahi *Ma Mʉweni Sulumani ana tay nahəma, gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit akaba gəɗákani ndahaŋ tə̀rəkia, \v 2 tə̀hi : « Hi ana leli, kagray tʉwi hini nahkay ti kə̀ŋgət divi gani ti eley ? Way àvuk divi gani way ? » \v 3 Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Nu day nihindifiŋa zlam bəlaŋ kè kʉli a. Həŋgrumufəŋ : \v 4 *baray ge Zeŋ ya àbaray mis ni ti njəɗa gani Melefit àvi tək, tək day ti mis tə̀vi aw ? » \p \v 5 Tàra tìcia ma na nahkay ti tàgray gejewi e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm : « Tamal məhi : “Melefit àslərbiyu naŋ” hi nahəma, ara ahi ana leli : “Kə̀gəsumkabu pakama gayaŋ ni ndo ni ti kamam ?” \v 6 Ay tamal məɗəm : “Mis tə̀vi njəɗa gani” ti ndam geli ni ɗek etizligi leli àna akur, aɗaba tə̀ɗəm Zeŋ ti bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit. » \v 7 Nahkay tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi : « Maslaŋa ya ti àvi divi gani ni ti leli mə̀sər do. » \v 8 Eslini Yezu àhi ana tay : « Nu day nə̀ɗəfi bay ya ti àvu divi ge tʉwi ya ti nagray ni ana kʉli do bilegeni. » \s1 Ma gozogul àki ka ndam məwəs vədaŋ \r (Meciyʉ 21.33-46 ; Mark 12.1-12) \p \v 9 Eslini Yezu àhi ma *gozogul hini ana mis ni. Àɗəm ahkado : « Zal nahaŋ àbu nahəma, àjavù məŋ ga zlam \f + \fr 20:9 \ft Məŋ ga zlam nani ti *viŋ.\f* a vədaŋ gayaŋ vu. Kələŋ gani àfivù vədaŋ ni a ahar vu ana mis ti tə̂wəs, mək àsləka, òru e mirkwi ga məpəsiyani zlam gayaŋ.\fig Vədaŋ ge viŋ ga ndam Zʉde|src="lb00103c.tif" size="col" ref="20.9" \fig* \v 10 Sarta ga məpalay bəza ga zlam ni àra ènjia ti bay ga vədaŋ ni àslərbiyu bay məgri tʉwi afa ga ndam məwəs vədaŋ ni ti tə̂həlikaboru ja gani gayaŋ. Ay bay məgri tʉwi ni àra ènjia ti ndam məwəs vədaŋ ni tə̀gəs naŋ, tə̀zləɓ, mək tàgaray naŋ, araŋa day àzay a ahar vu ndo. \v 11 Eslini bay ga vədaŋ ni àslərbiyu bay məgri tʉwi nahaŋ keti. Àra ènjia ti ndam məwəs vədaŋ ni tìndivi naŋ cʉɗ cʉɗ, tə̀zləɓ naŋ, mək tàgaray naŋ, araŋa day àzay a ahar vu ndo daya. \v 12 Bay ga vədaŋ ni àslərbiyu bay məgri tʉwi nahaŋ keti. Àra ènjia ti ndam məwəs vədaŋ ni tə̀si ambələk mək tə̀zaba naŋ a vədaŋ ni ba, tə̀təloru. \v 13 Bay ga vədaŋ ni àra ècia ere ye ti àgravu na ti àhi ana ahàr : “Nihi ti nagray ni mam ? Nihi nahəma wur goro àbu, nawayay naŋ dal-dal, nəsləroru naŋ afa gatay. Eminjʉa ti atəgəsiki ma.” Nahkay àslərbiyu naŋ. \v 14 Ay ndam məwəs vədaŋ ni tàra tìpia wur na naŋ àbu ara ti tə̀zlapay e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm ahkado : “Naŋ tegʉni ti mekeji gayaŋ. Makaɗum naŋ ; nahkay ti vədaŋ ni emigi geli.” \v 15 Àra ènjikia ka tay a ti tə̀gəs naŋ yaw, tə̀zaba naŋ a vədaŋ ni ba, tòru tàkaɗ. » \p Eslini Yezu èhindifiŋa ma kà tay a, àhi ana tay ahkado : « Bay ga vədaŋ ni amasləkabiya ti aməgri mam ana ndam məwəs vədaŋ ni mam ? \v 16 Amara mabazl ndam məwəs vədaŋ ni, mək aməvi vədaŋ ni ana mis ndahaŋ. » Mis ya tə̀bu eslini ni tàra tìcia ma gayaŋ ya àɗəm na ti tə̀ɗəm : « Ere nani ti àgravu ɗay-ɗay ba ! » \p \v 17 Eslini Yezu àmənjaləŋ ana tay lala, àhi ana tay ahkado : « A Wakita ge Melefit bu ni ti àbu məbəkiani : \q1 “Akur nahaŋ àbu ti ndam mələm ahay tàwayay magray tʉwi àna naŋ ndo. \q1 Ay ti akur gani nani ègia akur ya akay ahay na ɗek sawaŋ.” \f + \fr 20:17 \ft Limis 118.22.\f* \p « Ma gani nani ti lekʉlʉm kəɗəmum awayay aɗəmvaba ti ahəmamam ? » \v 18 Àhi ana tay keti : « Akur gani nani nahəma, tamal maslaŋa àdəɗkiya ti maslaŋa nani aməhuɓkaba ŋguc ŋguc. Ay tamal akur ni àdəkia ti ni amaŋgəlaɗkaba naŋ a. » \p \v 19 Ndam *məsər Wakita ge Melefit akaba gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni tə̀səra Yezu àɗəmki ma gozogul ni ti ka tay. Tàra tə̀səra ti tàɗəbay divi ga məgəs naŋ ke weceweceni hʉya. Ay ti tìsliki məgəs naŋ ndo, aɗaba aŋgwaz àwərfəŋa tay kè mis ya tə̀bu eslini dal-dalani na. \s1 Hadam ya təpəli ana bay ga ndam Rom ni \r (Meciyʉ 22.15-22 ; Mark 12.13-17) \p \v 20 Eslini gəɗákani nday nani tə̀bu təbi slimi ana Yezu, tə̀slərkibiyu ndam gatay ndahaŋ : ndam nday nani tawayay ti Yezu mâmənjaləŋ kà tay akaɗa nday ndam jireni, tawayay ti mə̂ɗəm ma magədavani ti tə̂gəski naŋ. Gəɗákani nday nani tàgray nahkay ti aɗaba tawayay təgəsi naŋ ana bay ga ndam *Rom ya agur haɗ *Zʉde ni, ti mâgrafəŋa seriya. \v 21 Nday nakəŋ tàra tìnjikia ti tə̀hi ahkado : « Mʉsi, mə̀səra nak ti ere ye ti kəɗəm akaba ya kacahi ana mis ni ti ɗek jiri. Nak ti kìcirkaba mis a do, kamənjaləŋ ana tay kala-kala, kacahi zlam ya ti Melefit awayay ni ana tay àna jiri gani ciliŋ. \v 22 Nahkay ti Melefit àvia divi ana leli a ga mabəhaɗi hadam ana *bay gəɗakani ga ndam Rom a tək, àvi ana leli ndo waw ? » \v 23 Yezu àra àsərikia zuh ana tay a nahəma, àhi ana tay : \v 24 « Ŋga ŋgazlumubiya siŋgu akur-akurana nimi. » Tàra tàŋgazlia ti àhi ana tay ahkado : « Àki ka siŋgu hini ti mazavu ga ahàr ga way ? Slimi məbəkiani ni ti ga way ? » Tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi : « Ga bay *Sezar.\f + \fr 20:24 \ft Ka siŋgu gatay lu ti ndam Rom tagrakiaya mazavu ga bay gəɗakani gatay a, təbəki slimi gayaŋ daya.\f* » \v 25 Eslini naŋ nakəŋ àhi ana tay ahkado : « Tamal nahkay ti həŋgrumi zlam ga bay Sezar zlam gayaŋ, ge Melefit ti ni həŋgrumi ana Melefit zlam gayaŋ. » \v 26 Nahkay tìsliki məgəski Yezu ka ma magudarana kè meleher ge mis ni ndo. Ma gayaŋ ya àhi ana tay ni àgria ejep ana tay a, nahkay tə̀lakakabá te-te. \s1 Mis àməta ti aŋgaba e kisim ba eɗeɗiŋ a waw ? \r (Meciyʉ 22.23-33 ; Mark 12.18-27) \p \v 27 Ndam *Sedʉseyeŋ ndahaŋ tə̀rəkia ka Yezu a. Ndam Sedʉseyeŋ ti tə̀ɗəm mis àməta ti àŋgaba e kisim ba koksah. Nahkay nday nakəŋ tìhindifiŋa ma, \v 28 tə̀hi : « Mʉsi, Mʉwiz àbiki ana leli a wakita gayaŋ ni bu, àɗəm ahkado : “Tamal mis nday kà məŋ gatay, bəlaŋ gani àda wal a, mək àməta, wal gayaŋ ni èwii wur ndo nahəma, ahàr àɗəm wur ga məŋani azay wal ni, ti tîwia mekeji ana wur ga məŋani ya àmət na.” \f + \fr 20:28 \ft Mənjay Mimbiki 25.5-6.\f* \v 29 Yaw mis ndahaŋ tə̀bu adəskəla kà məŋ gatay. Gəɗakani gatay ni àda wal a, èwifiŋa wur a ndo, mək àmətkia. \v 30-31 Àra àməta ti mimbiki gayaŋ ni àzay wal ni àmətkia, naŋ ya mahkər ni day àgray nahkay. Nday adəskəlani ni ɗek tàza wal na, tìwifiŋa wur a ndo mək tə̀məta. \v 32 Kələŋ gani wal ni day àməta. \v 33 Ay ka fat ya ti mis ataŋgaba e kisim ba nahəma, wal ni ti way e kiɗiŋ gatay bu amazay way ? Nday adəskəlani ni ɗek tàza naŋ a ni. » \p \v 34 Yezu nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm ahkado : « Ka sarta hini ti zawal akaba wál təhəlvu. \v 35 Ay nday ya ti Melefit àgəskabá tay a, atəməta mək ataŋgaba e kisim ba, atanjəhaɗ ka məlaŋ mʉweni ya Melefit amagraya ni ti zawal ataday wál va do, wəwal day ataday zawal va do. \v 36 Nday gani tə̀mət ɗay-ɗay va do, tigi akaɗa ga *məslər ge Melefit ni. Nday bəza ge Melefit, aɗaba tàŋgaba e kisim ba. \v 37 Ge mis ya ataŋgaba e kisim ba ni ti Mʉwiz day àbəkia ma gana a wakita gayaŋ ni ba lala. Ka sarta ya èpi məŋgəhaf ya aku àgəs ni ti àɗəm Bay geli ti naŋ Melefit ga Abraham, Melefit ga Izak, Melefit ge Zekʉp. \f + \fr 20:37 \ft Mənjay Mahərana 3.2, 6.\f* \v 38 Melefit ti naŋ Melefit ga ndam ya àna sifa ni, do ni ti ga nday ya tə̀məta ni do. Aɗaba kè eri ge Melefit ti nday ɗek tə̀bu àna sifa. » \p \v 39 Yezu àra àɗəma ma na nahkay ti ndam ndahaŋ ya *tə̀səra Wakita ge Melefit a ni tə̀hi : « Mʉsi, pakama gayak ya kə̀ɗəm ni ti àɓəlay. » \v 40 Tə̀ɗəm nahkay ti aɗaba aŋgwaz àwərfəŋa tay ge mihindifiŋa ma ndahaŋ a. \s1 Bay gəɗakani ya amara ni ti naŋ way ? \r (Meciyʉ 22.41-46 ; Mark 12.35-37) \p \v 41 Yezu àhi ma ana tay keti. Àɗəm ahkado : « Mis tə̀ɗəm *Krist *Bay gəɗakani ya amara ni naŋ *Wur ge Devit ti ahəmamam ? \v 42 Aɗaba Devit àna ahàr gayaŋ àɗəm a wakita ge Limis bu : \q1 “Bay Melefit àhi ana bay goro : \q1 Njəhaɗa gwar kà ahar ga ɗaf goro a, a məlaŋ ga gəɗakani va. \q1 \v 43 Ndam ezir gayak ti anabəhaɗ tay kè meleher gayak \q1 akaɗa ga zlam ga bay ya abəki asak ni, ti kə̂cəlki ka tay.” \f + \fr 20:43 \ft Limis 110.1.\f* » \p \v 44 « Nəɗəm nahəma, Krist nani ti Devit azalay naŋ bay gayaŋ ti, təzalay naŋ wur ge Devit keti ti kamam ? » \s1 Ndam məsər Wakita ge Melefit ni \r (Meciyʉ 23.1-36 ; Mark 12.38-40) \p \v 45 Ka ya ti mis ɗek tə̀bu təbi slimi ana Yezu nahəma, Yezu nakəŋ àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni ahkado : \v 46 « Bumvu slimi, do ni ti ndam *məsər Wakita ge Melefit ni atagosay kʉli. Nday ti tawayay məbakabu məgudi, təsawaɗay àna naŋ riya ; tawayay ti mis təgri sa ana tay kè meleher ge mis ɗek ; tawayay manjəhaɗvani e kʉrsi ga gəɗákani vu a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit bu akaba ka məlaŋ məzum zlam ga wuməri. \v 47 Nday gani nani ti təzum ahay ga wál madakway mək təpəski ka mahəŋgalay Melefit, tawayay ti mis tə̂ɗəm nday ndam jireni. Tagray nahkay ti Melefit amagrafəŋa seriya kà tay a, amatraɓ tay àtama ga ndam magudar zlam ndahaŋ na. » \c 21 \s1 Sədaga ga wal madakway ya araŋa gayaŋ àbi ni \r (Mark 12.41-44) \p \v 1 Yezu èheliŋ eri, èpi ndam ge elimeni tə̀bu təbiyu siŋgu a məlaŋ məbiyu siŋgu ga sədaga ni vu. Naŋ àbu amənjaləŋ ana tay nahkay ti \v 2 èpi wal madakway nahaŋ araŋa gayaŋ àbi, àbiyu siŋgu akur-akurani ciɓ-ciɓeni cʉ. \v 3 Yezu nakəŋ àra èpia ti àɗəm ahkado : « Nəhi ana kʉli nahəma, wal madakway hini ti araŋa gayaŋ àbi, ay siŋgu ya ti àbiyu ni àtama ge mis ndahaŋ ya tə̀biyu na ɗek. \v 4 Aɗaba mis ndahaŋ ni ɗek tàgray sədaga nahəma, tə̀biyu siŋgu ya tə̀gəjənifəŋ kà tay, tə̀sər ere ye ti tagray àna naŋ ni va do ni, wal hini ti ni araŋa gayaŋ àbi, ay ti àbiya siŋgu ya àfəŋ na ɗek. Siŋgu gayaŋ nahaŋ ga məsəkum zlam məzumani àgəjənifəŋ ndo. » \s1 Yezu aɗəm etembeɗkaba ahay gəɗakani ge Melefit na \r (Meciyʉ 24.1-2 ; Mark 13.1-2) \p \v 5 Mis ndahaŋ tə̀bu təzlapaki ka *ahay gəɗakani ge Melefit ni. Təɗəmki ma ka akur gəɗákani ya tèɗezl ahay ni àna naŋ ni akaba zlam maɓəlani ya tə̀həlibiyu ana Melefit a ahay ni bu ni. Yezu àra ècia ma gatay na ti àɗəm : \v 6 « Zlam hini ya kəmənjumləŋ ni ɗek ti, vaɗ nahaŋ amara nahəma, etembeɗkaba ahay na besek-besek, ku akur bəlaŋ day amanjəhaɗki ka akur nahaŋ va do. » \s1 Yezu azlapaki ka sarta ya amara ni \r (Meciyʉ 24.3-14 ; Mark 13.3-13) \p \v 7 Tàra tìcia ma ga Yezu na ti tə̀hi : « Mʉsi, ere gani amagravu ti ananaw ? Aməsərkaba sarta ya ere nani amagravu wuɗak na ti ahəmamam ? » \v 8 Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm ahkado : « Bumvu slimi, maslaŋa àgosay kʉli ba. Aɗaba mis kay atara, ku way way do aməɗəm naŋ ti nu, aməɗəm naŋ ti *Bay gəɗakani ya amara ni ; aməɗəm sarta gayaŋ ènjia. Ku təɗəm nahkay nəŋgu ni, kə̀ɗəbum tay ba. \v 9 Mis atagray silik, atakaɗfəŋva kà ŋgumna daya, ekicʉm ma gani. Kìcʉma ti kə̀grum aŋgwaz ba. Ahàr àɗəm zlam nday nani tâgravu kwa. Ku tamal tàgrava nahkay nəŋgu ni, mandav ga duniya hʉya do. » \p \v 10 Yezu àhi ana tay keti : « Ndam ga haɗ ndahaŋ atakaɗvu akaba ndam ga haɗ ndahaŋ, bəbay ndahaŋ akaba bəbay ndahaŋ. \v 11 Haɗ amadaɗay dal-dal a kəsa ndahaŋ bu, a kəsa ndahaŋ bu lʉwir amagray, a kəsa ndahaŋ bu ni ti ni arməwər aməgəs mis kay. Zlam ndahaŋ ya tasay aŋgwaz dal-dal ni atagravu ka haɗ akaba a huɗ melefit bu, nahkay mis atəsər araŋa ara agravu wuɗak. \p \v 12 « Ay wuɗaka zlam gani nday nani ɗek atagravu nahəma, mis atəgəs kʉli, atəgri daliya ana kʉli, atəhəloru kʉli a ahay ga *mahəŋgalavù Melefit vu ga magrafəŋa seriya kè kʉli a, atəbiyu kʉli a daŋgay vu. Atəhəloru kʉli kè meleher ga bəbay, kè meleher ga gəɗákani ga ŋgumna daya, aɗaba lekʉlʉm ndam goro : \v 13 nahkay akəŋgətum divi ti etici ma gekʉli ya akazlapumku ni. \v 14 Ay ere ye ti amagravu ni ti àhəli ahàr ana kʉli ba simiteni : ka ya ti atəhəloru kʉli kè meleher gatay ga magrafəŋa seriya kè kʉli a, tihindifiŋa ma kè kʉli a nahəma, ma ya ti akəhumi ana tay ni ti aŋgwaz aməwərki kʉli do. \v 15 Aɗaba ere ye ti akəɗəmum ni akaba məsər zlam gani ɗek ti nu nuani anəɗəfiki ana kʉli. Nahkay ti maslaŋa amələbi e kiɗiŋ ga ndam ezir gekʉli ni bu aməwəlki kʉli ka pakama bi. \v 16 Ka sarta gani nani ndam ya atəgəs kʉli ti tâgrafəŋa seriya kè kʉli a ti ata bəŋ gekʉli, ata məŋ gekʉli, bəza ga məŋ gekʉli, ndam gekʉli akaba zləbəba gekʉli. Atabazl mis ndahaŋ e kiɗiŋ gekʉli bu ni ti azuhva tay. \v 17 Mis ɗek etizirey kʉli aɗaba lekʉlʉm ndam goro. \v 18 Ku tamal nahkay nəŋgu ni, ku məhər ga ahàr gekʉli bəlaŋ tekeɗi amadoru a haɗ do. \v 19 Tamal a huɗ ga daliya nani bu kə̀mbrəŋum nu do nahəma, akəŋgətum sifa ya ti Melefit aməvi ana kʉli ni. » \s1 Yezu aɗəm etembeɗ Zerʉzalem \r (Meciyʉ 24.15-21 ; Mark 13.14-19) \p \v 20 Yezu àɗəm keti : « Ka ya ti ekipʉma ndam silik tèveliŋia ahàr ana Zerʉzalem a tekesl nahəma, sərumki sarta ènjia, atəzum kəsa ni, etembeɗkaba ahay a ɗek. \v 21 Ka sarta gani nani ti ndam ya ka haɗ *Zʉde ni ahàr àɗəm tâcuhworu a həma vu ; ndam ya ti a Zerʉzalem ni ahàr àɗəm tâhəraya tâsləka ; ndam ya ti a kəsa ciɓ-ciɓeni bu ni ti ni tòru tə̀huriyu a Zerʉzalem ba. \v 22 Aɗaba a vaɗ nday nani bu ni ti Melefit amatraɓvù ndam ga kəsa nani ; ere ye ti àɗəm a Wakita gayaŋ bu ni ɗek amagravu. \v 23 Ka sarta gani nani ti wál a huɗ akaba nday ya ti bəza tə̀fəŋ ka tay ka ahar ni atasay cicihi ! Ndam ga haɗ nani atəcakay daliya dal-dal, aɗaba Melefit aməzumki ɓəruv ka tay. \v 24 Atara tabazl mis ndahaŋ e kiɗiŋ gatay bu kay àna maslalam, ndahaŋ ni ti ni atəgəs tay, atəhəloru tay ka haɗ gərgərani ɗek, tigi eviɗi. Eslini ndam ya ti tə̀fəki ahàr ke Melefit do ni atəzum Zerʉzalem ga njəɗa. Atəguroru duk abivoru ana mandav ga sarta ya Melefit àvi ana tay ga məgurani ni. » \s1 Mara ga Wur ge Mis a \r (Meciyʉ 24.29-31 ; Mark 13.24-27) \p \v 25 Yezu àɗəm keti : « Zlam ndahaŋ amagrakivu ka fat, ke kiyi akaba ka ata boŋgur. Mis etipia ti atəsər araŋa àbu ara agravu. Zlam ndahaŋ amagravu ka haɗ : aməɗ amadaɗay *dəluv gəɗakani, dəluv ni amahənday. Zlam nday nani atəsi aŋgwaz ana mis ga məlaŋ ni ɗek : ɓəruv amətikaba ana tay a. \v 26 Ka sarta gani nani ti zlam ya ti amagravu ka haɗ ni aməhəli ahàr ana mis, atədəɗ àna aŋgwaz tazlazl-zlazl, aɗaba zlam njəɗa-njəɗani a huɗ melefit bu atədaɗay a məlaŋ gatay bu. \v 27 Ka sarta gani nani ti mis etipi nu *Wur ge Mis anara a maklaɓasl ba àna njəɗa kay akaba maslaɗay goro a. \f + \fr 21:27 \ft Mənjay Deniyel 7.13.\f* \v 28 Ay lekʉlʉm ti ka ya ti zlam nday nani tə̀bu tagravu nahəma, cikʉma lala, zum njəɗa ti kə̂mənjumoru kama, aɗaba sarta ge Melefit ya ahəŋgay kʉli ni ènjia wuɗak. » \s1 Yezu azay mazavu ga məŋ ga wəruv \r (Meciyʉ 24.32-35 ; Mark 13.28-31) \p \v 29 Yezu àhi ma ana tay àna ma *gozogul, àɗəm ahkado : « Mənjumki məŋ ga *wəruv akaba məŋ ga zlam ndahaŋ ni. \v 30 Kipʉm ti nday tə̀bu tiɗi nahəma, kə̀səruma mədərdər ènjia wuɗak. \v 31 Nahkay day tamal kìpʉma zlam ya nə̀hi ana kʉli ni naŋ àbu agravu nahəma, sərumki *Məgur ge Melefit ènjia wuɗak. \v 32 Nəhi ana kʉli nahəma, wuɗaka mis ya tə̀bu ka dala nihi ni təmət ɗek ti zlam nday nani ɗek amagrava day kwa. \v 33 Məlaŋ ya agavəla akaba məlaŋ ya a ga haɗ ni amandav, ay ti ma goro ya nə̀ɗəm ni amandav ɗay-ɗay do. » \s1 Bumi slimi ana ahàr gekʉli \p \v 34 Yezu àɗəm keti : « Bumi slimi ana ahàr gekʉli, kə̀vumi vu gekʉli ana zum ga makaɗ kʉli ba. Zlam ga duniya ègi eri ana kʉli ba daya, do ni ti vaɗ gani nani amərəkia ke kʉli a ka məsərki gekʉli do. \v 35 Vaɗ gani nani amərəkia ke kʉli a akaɗa ga kəmbazl ya agəs zlam ndacani ni. Aɗaba vaɗ gani nani eminjikia ti ka ndam ga duniya ɗek, maslaŋa bəlaŋ tekeɗi amatam do. \v 36 Nahkay njəhaɗum eri, həŋgalum Melefit a sarta bu ɗek ti mə̂vi njəɗa ana kʉli ga matamfəŋana kà zlam ya ti ara agravu na ɗek, ti aŋgwaz àwər kʉli ge micikeni kè meleher ga *Wur ge Mis ba. » \p \v 37 Kəlavaɗ Yezu acahi zlam ana mis a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu ga məlafat ; ga məlavaɗ ti ni ahəraya, akoru andəhaɗ a həma ya təzalay *Oliviye ni bu. \v 38 Kəla miledʉ dʉ mis ɗek takoru a dalaka ga ahay gəɗakani ge Melefit ni vu ga məbi slimi ana pakama gayaŋ ya aɗəm ni. \c 22 \s1 Gəɗákani ga ndam Zʉde tawayay tijiŋ Yezu \r (Meciyʉ 26.1-5, 14-16 ; Mark 14.1-2, 10-11) \p \v 1 Wuməri ga ndam *Zʉde ya təzumvù dipeŋ *miwisiŋeni do ni ènjia wuɗak : təzalay wuməri gani nani *Pak. \v 2 Ka sarta gani nani ti gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tàgray sawari ge mijiŋ Yezu akal-akal. Tàgray akal-akal ti aɗaba aŋgwaz àwərfəŋa tay kè mis dal-dalani na. \v 3 Eslini *Seteni àhuriviyu ana Zʉdas. Zʉdas gani, slimi gayaŋ nahaŋ ni Iskariyot, naŋ bəlaŋ ga ndam *asak ga Yezu kru mahar cʉeni ni. \v 4 Seteni ni àra àhuriviya ti Zʉdas nakəŋ àrəkioru ka gəɗákani ga ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ka bəbay ga ndam slewja ya tajəgay *ahay gəɗakani ge Melefit ni. Òru ti ga magray sawari akaba tay ga məɗəfiki Yezu ana tay ti tə̂gəsa naŋ a. \v 5 Nday nakəŋ tàra tìcia ma gayaŋ na ti tə̀məra dal-dal, tə̀hi : « Məvuk siŋgu. » \v 6 Zʉdas nakəŋ àgəskabá ma gatay na. Nahkay àɗəbay divi ahəmamam ti ara aɗəfiki Yezu ana tay ti tə̂gəs naŋ ka məsər ge mis do ni. \s1 Təslamalikabu məlaŋ ga wuməri ga Pak ana Yezu \r (Meciyʉ 26.17-25 ; Mark 14.12-21 ; Zeŋ 13.21-30) \p \v 7 Vaɗ ga wuməri ge dipeŋ *miwisiŋeni do ni ènjia. A vaɗ ga wuməri ga *Pak nani ti tisliŋi bəza təmbak ana Melefit. \v 8 Nahkay Yezu àslər ata Piyer nday ata Zeŋ, àhi ana tay ahkado : « Dəgum kâslamalumikabu zlam məzumani ga Pak ana leli. » \v 9 Nday nakəŋ tìhindifiŋa ma, tə̀hi ahkado : « Kawayay ti môru mâslamalakabu eley ? » \v 10 Àhi ana tay : « Ekinjʉmiya a kəsa gəɗakani va nahəma, akəbumkabu ahàr akaba zal nahaŋ àcahbiya yam a mandaray va. Ekipʉma naŋ a ti ɗəbumiyu naŋ a ahay ya naŋ ahuriyu ni vu. \v 11 Akəhurumiya ti humi ana bay ahay ni ahkado : “Mʉsi geli àɗəm : Ahay goro ya ti anara nəzumviyu zlam ga wuməri ga Pak ni akaba ndam maɗəbay nu ni ti neley ?” \v 12 Eslini bay ahay ni aməɗəfiki ahay nahaŋ gəɗakani ka ahàr ga ahay nahaŋ ana kʉli, zlam ɗek àvu àndava. Slamatumkabu zlam məzumani ni ti eslini. » \v 13 Nahkay nday nakəŋ tàsləka, tòru tə̀di ahàr ana zlam ni ɗek akaɗa ga pakama ga Yezu ya àhi ana tay ni, mək tə̀slamalakabu zlam ga wuməri ga Pak ni. \s1 Yezu avi ɗaf ge Melefit ana ndam maɗəbay naŋ ni \r (Meciyʉ 26.26-30 ; Mark 14.22-26 ; 1 Koreŋ 11.23-25) \p \v 14 Sarta ga zlam məzumani àra ènjia ti Yezu akaba ndam *asak gayaŋ ni tòru tànjəhaɗ ka məlaŋ ga məzum zlam ni. \v 15 Eslini Yezu àhi ana tay : « Sarta goro ga macakay daliya ènjia wuɗak. Wuɗaka nəcakay daliya ni ti nàwaya məzum zlam ga wuməri ga *Pak hini akaba kʉli a dal-dal. \v 16 Nəhi ana kʉli nahəma, anəzumkivu zlam ga wuməri ga Pak ni va do, si ka ya ti Melefit emendeveriŋaba tʉwi gana a Məgur gayaŋ ba ni kwa. » \v 17 Àra àɗəm ma nahkay ti àzay hijiyem akaba zum, àgri sʉsi ana Melefit, àhi ana tay : « Zuma, sʉm lekʉlʉm ɗekeni. \v 18 Nəhi ana kʉli nahəma, kwa kani nìsi zum ga wur ge *viŋ va do, si a vaɗ ya *Məgur ge Melefit eminjia ni day kwa ti enisi. » \v 19 Kələŋ gani àzay *dipeŋ, àgri sʉsi ana Melefit, èsekaba, àvi ana tay, àhi ana tay : « Hini hi ti aslu ga vu goro : navay ti ga mahəŋgay kʉli. Grumoru nahkay, ti kâjalumku ahàr. » \fig Yezu avi dipeŋ ana ndam maɗəbay naŋ ni|src="WA03910b.tif" size="col" ref="22.19" \fig* \v 20 Kələŋ ga məzum zlam ni ti àzay hijiyem akaba zum ni keti, àvi ana tay akaɗa ya àvi dipeŋ ana tay ni, àhi ana tay : « Àna zum ge hijiyem hini ti Melefit awəlkabu pakama gayaŋ akaba ge mis ; məwəlvani nani ti mʉweni. Awəlkabu ti àna mimiz ga vu goro ; mimiz goro ni aməŋgəzaya a vu goro ba ti ga mahəŋgay kʉli. » \v 21 Àhi ana tay keti : « Nəɗəm nahəma, maslaŋa ya ti aməsəkumoru nu ni ti naŋ àbu məzumkabu zlam. \v 22 Nu *Wur ge Mis nara nəmət akaɗa ge Melefit ya àɗəm ni, ay maslaŋa ya ti asəkumoru nu ni ti amasay cicihi ! » \v 23 Ndam asak gayaŋ ni tàra tìcia ma gayaŋ na ti tìhindivu, tə̀ɗəm way e kiɗiŋ gatay bu amagray ere gani nani way. \s1 Gəɗakani ya àtam mis ndahaŋ ni ti way ? \p \v 24 Ndam *asak ga Yezu ni tàgray gejewi e kiɗiŋ gatay bu, tə̀ɗəm : « Way gəɗakani e kiɗiŋ geli bu àtam leli ndahaŋ ni way ? » \v 25 Yezu àhi ana tay : « Bəbay ga haɗ ndahaŋ təgur haɗ gatay : gəɗákani ndahaŋ e kiɗiŋ gatay bu tawayay ti mis təzalay tay ndam məgri zlam sulumani ana mis. \v 26 Lekʉlʉm zla nahəma, àgravu akaɗa nani e kiɗiŋ gekʉli bu ba simiteni. Ay e kiɗiŋ gekʉli bu ti maslaŋa ya ti naŋ gəɗakani àtama kʉli ndahaŋ na ti mânjəhaɗ akaɗa ga wur gʉziteni kwa sawaŋ. Nahkay day maslaŋa ya agur kʉli ni mânjəhaɗ akaɗa ga bay məgri tʉwi ana mis ni. \v 27 Nəɗəm nahəma, e kiɗiŋ ga bay ya təzibiyu zlam məzumani nday ata maslaŋa ya azibiyu ni bu ni ti way gəɗakani ni way ? Gəɗakani ti bay ya təzibiyu zlam ni do aw ? Ay nu nəŋgu ni nə̀bu e kiɗiŋ gekʉli bu akaɗa ga maslaŋa ya ti azibiyu zlam məzumani ana mis ni. \v 28 Lekʉlʉm ti kə̀bum akaba nu ; ku ka ya ti mis tàwayay nu ndo nəŋgu ni kə̀mbrəŋum nu ndo. \v 29 Nahkay nu ti nagray ahəmamam ? Baba àvua bay a, nu day nəvi bay ana kʉli bilegeni a Məgur goro bu akaɗa gayaŋ ya àvu ni. \v 30 Nahkay zla ti akəzumum zlam akaba ekisʉm zlam akaba nu a Məgur goro bu. Akanjəhaɗumviyu e kʉrsi vu ga magrafəŋa seriya kè dini kru mahar cʉeni ge Izireyel na daya. » \s1 Yezu aɗəm : « Piyer aməɗəm àsər nu do » \r (Meciyʉ 26.31-35 ; Mark 14.27-31 ; Zeŋ 13.36-38) \p \v 31 Yezu àhi ma ana Piyer, àɗəm : « Simu, Simu, ci day : lekʉlʉm ti *Seteni èhindifiŋa kʉli kè Melefit a, awayay agri ana kʉli akaɗa ge mis ya ti ataɓalakia hilfi ga zlam gayaŋ a ni. \v 32 Ay nu zla ti nàhəŋgala Melefit a ti kə̀mbrəŋ məfəku ahàr ba. Ekijikia ke divi a, ay ti akəŋgəkiya. Àkəŋgəkiya ti vi njəɗa ana bəza ga muk ni. » \v 33 Piyer àhəŋgrifəŋ, àhi : « Bay goro, nəgəskabu ga morakabani ata nak a daŋgay vu, ku ga məmətkabani ata nak day nəgəskabu. » \v 34 Ay ti Yezu àhi ahkado : « Piyer, nə̀huk nahəma, kani kani a a huɗ ga məlavaɗ bu, wuɗaka agwazl azlah ti akəɗəm sak mahkər kə̀sər nu do timey. » \s1 Mbici, mbolu akaba maslalam \p \v 35 Yezu àhi ana tay ahkado : « Ka sarta ya ti nə̀slər kʉli, ku mbici, ku mbolu, ku kimaka day kə̀həlum ndo ni ti, mam àhəcikiva ana kʉli a mam ? » Tə̀həŋgrifəŋ, tə̀hi : « Àbi. » \v 36 Àhi ana tay : « Ay nihi ti maslaŋa ya ti siŋgu àvu e mbici gayaŋ bu nahəma, mâza, ku zlam gayaŋ a mbolu bu day mâza akaba naŋ a. Maslaŋa ya ti maslalam gayaŋ àbi ni day mə̂səkumoru azana gayaŋ ti mə̂səkum maslalam àna siŋgu gani. \v 37 Nəhi ana kʉli nahəma, maslaŋa ya ti Melefit àɗəm a Wakita gayaŋ ni bu : “Atacalkivu naŋ àkivu ka ndam magudar zlam” \f + \fr 22:37 \ft Izayi 53.12.\f* ni ti, maslaŋa gani nani ti nu. Pakama gani nani si agrakuvu kwa. » \v 38 Eslini tə̀hi ahkado : « Bay geli, maslalam nday hi cʉ. » Naŋ nakəŋ àhi ana tay : « Èslia ahkay. » \s1 Yezu ahəŋgalay Melefit ka həma Oliviye \r (Meciyʉ 26.36-46 ; Mark 14.32-42) \p \v 39 Yezu àhəraya, òru ka həma *Oliviye akaɗa gayaŋ ya agray kəlavaɗ ni. Àra àhəraya ti ndam maɗəbay naŋ ni tàɗəboru naŋ kələŋ. \v 40 Tòru tìnjʉa eslina ti Yezu àhi ana ndam maɗəbay naŋ ni ahkado : « Həŋgalum Melefit ti kìjʉmkia ke divi a ka ya ti *Seteni esipet kʉli ni ba. » \v 41 Eslini Yezu nakəŋ àsləkafəŋa kà tay a, òru cak. Òru ènjʉa nahəma, àbəhaɗ mirdim grik, àhəŋgalay Melefit, \v 42 àɗəm ahkado : « Bəba, tamal kawayay ti həɗakfua daliya hina, nə̀cakay ba ti. \f + \fr 22:42 \ft Ahalay ti ma ga Yezu ya àɗəm ni ti nahkay hi : « Həɗakfua hijiyem hina. » A Wakita ge Melefit ya ahaslani ni bu ni ti tə̀ɗəm məzum ɓəruv ge Melefit ti akaɗa zum e hijiyem bu, mis tisi ti akaɗ tay.\f* Ku nə̀ɗəm nahkay nəŋgu ni, kàgray ere ya nu nawayay ni ba, gray ere ye ti nak kawayay ni sawaŋ. » [ \v 43 Eslini *məslər ge Melefit àhərkiaya e melefit ba, àvi njəɗa. \v 44 Ɓəruv àtikaba dal-dal, nahkay naŋ nakəŋ àkaɗvu àna mahəŋgalakivu Melefit ; endif gayaŋ àndalaya akaɗa ge mimiz na ndal ndal a ga haɗ a.] \p \v 45 Àra àhəŋgala Melefit a nahkay ti ècikaba cəkwaɗ, àŋgəkia ka ndam maɗəbay naŋ na. Àdi ahàr ana tay nday e ɗʉwir bu, aɗaba tàmətaɓkaba àna majalay ahàr a. \v 46 Naŋ nakəŋ àhi ana tay : « Kinjʉm ɗʉwir ti kamam ? Cikʉmaba, həŋgalum Melefit ti kìjʉmkia ke divi a ka ya ti Seteni esipet kʉli ni ba. » \s1 Təgəs Yezu \r (Meciyʉ 26.47-56 ; Mark 14.43-50 ; Zeŋ 18.3-11) \p \v 47 Ka ya ti Yezu naŋ àbu azlapay nahkay ni ti mis kay tə̀bu tərəkia. Naŋ ya təzalay naŋ Zʉdas, naŋ biliŋ ga ndam *asak ga Yezu kru mahar cʉeni ni, àdibiyu kama ana tay. Tàra tìnjia ti Zʉdas nakəŋ àrəkia ndoroŋa ka Yezu a ga məgri sa àna məfəki ma ka tuwər a. \f + \fr 22:47 \ft Ka sarta nani ti kəlavaɗ mis təgri sa ana mis ya ti tawayay tay dal-dal ni àna məfəki ma kà tay kà tuwər.\f* \v 48 Eslini Yezu àhi : « Zʉdas, kəsəkumoru nu *Wur ge Mis ti àna məgru sa nahkay hi zla do aw ? » \v 49 Nday ya tə̀bu akaba Yezu ni tàra tìpia ere ye ti àgravu na ti tə̀hi ana Yezu : « Bay geli, mâkaɗvu akaba tay àna maslalam geli ni aw ? » \v 50 Eslini mis biliŋ e kiɗiŋ gatay bu àsi maslalam ana bay məgri tʉwi ana gəɗakani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni, àsifəŋa slimi ga ahar ga ɗaf a həndaɗ. \v 51 Ay Yezu àɗəm : « Mbrəŋum, èslia nahkay. » Mək ènjifiŋ kà məlaŋ ge slimi ga maslaŋa nani, àhəŋgaraba naŋ a. \p \v 52 Kələŋ gani Yezu àhi ma ana gəɗákani ya tàra ga məgəs naŋ a ni. Nday nani ti gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit akaba gəɗákani ga ndam majəgay *ahay gəɗakani ge Melefit akaba gəɗákani ndahaŋ. Àhi ana tay ahkado : « Kədəgumkua àna maslalam akaba aday a, kəgəsum nu akaɗa nu zal akal, \v 53 ambatakani do nə̀bu akaba kʉli a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni bu kəlavaɗ. Ay ti kìnjʉmfu ndo timey ! Ay nihi ti sarta ge tʉwi gekʉli akaba ge *Seteni bay məgur məlaŋ ziŋ-ziŋeni ni ènjia. » \s1 Piyer aɗəm naŋ àsər Yezu do \r (Meciyʉ 26.57-58, 69-75 ; Mark 14.53-54, 66-72 ; Zeŋ 18.12-18, 25-27) \p \v 54 Eslini mis ni tə̀gəs Yezu. Tàra tə̀gəsa naŋ a ti tə̀zoru naŋ, tə̀fiyu naŋ a ahay ga gəɗakani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni vu. Piyer ti ni naŋ driŋ àɗəbabiyu Yezu. \v 55 Tòru tìnjʉa ti mis tèbefta aku a dalaka ba, nday tə̀bu tənjafəŋ. Piyer day ànjəhaɗkivu ka tay. \v 56 Nday tə̀bu tənjafəŋ kà aku ni nahkay ti wal nahaŋ àbu, agray tʉwi eslini. Àra èpia Piyer a manjəhaɗani kè eri ga aku na ti àmənjaləŋ lala, àɗəm : « Maslaŋa hini day mis ga Yezu. » \v 57 Eslini Piyer àhi : « Aha, nə̀sər naŋ do timey, wal hini. » \p \v 58 Àra àpəsa ɓal ti zal nahaŋ èpia Piyer a keti, àhi : « Nak day ndam gatay gani. » Piyer nakəŋ àhi : « Nu mis gatay do timey, maslaŋa goro. » \p \v 59 Àra àpəsa keti ka ahàr gana agray njemdi bəlaŋ nahəma, maslaŋa nahaŋ àmbrəŋ ma gani ndo, àɗəm : « Eɗeɗiŋ naŋ mis ga Yezu, aɗaba naŋ zal Gelili. » \v 60 Piyer àhi : « Maslaŋa goro ni, nə̀sər ere ye ti kə̀ɗəmku ni do. » Piyer naŋ àbu azlapay nahkay ti agwazl àzlah hʉya. \v 61 Eslini Bay geli àmbatkibiyu ma ke Piyer, àmənjaləŋbiyu ndekwa. Nahkay Piyer nakəŋ ma ga Bay geli ya àhi : « Kani kani a wuɗaka agwazl àzlah ti akəɗəm sak mahkər kə̀sər nu do timey » ni àŋgiaya a ahàr ba. \v 62 Eslini àhəraya e mite va, ètʉwi dal-dal. \s1 Teyefiŋ kà Yezu \r (Meciyʉ 26.67-68 ; Mark 14.65) \p \v 63 Nday ya tàjəgay Yezu ni tèyefiŋ, tə̀zləɓ naŋ. \v 64 Tàkambahi eri, tìhindifiŋa ma, tə̀hi : « Tamal nak bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit ti sərkaba, way àzləɓ kur ni way ? » \v 65 Tìndivkivu naŋ àna ndivey ndahaŋ kay. \s1 Tagrafəŋa seriya kà Yezu a kè meleher ga gəɗákani ga ndam Zʉde a \r (Meciyʉ 26.59-66 ; Mark 14.55-64 ; Zeŋ 18.19-24) \p \v 66 Məlaŋ àra àsla nahəma, gəɗákani ga ndam *Zʉde, gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni tàŋgasvu. Nahkay tə̀zəbiyu Yezu kè meleher gatay ga magrafəŋa seriya. \v 67 Tìhindifiŋa ma, tə̀hi : « Tamal nak *Krist *Bay gəɗakani ya amara ni ti hi ana leli. » Naŋ nakəŋ àhəŋgrifəŋ ana tay, àɗəm : « Tamal nə̀hia ana kʉli nihi day nə̀səra akəgəsumukabu do. \v 68 Tamal nihindifiŋa ma kè kʉli a day akəhəŋgrumufəŋ do. \v 69 Ay nəhi ana kʉli nahəma, ku kani səruma nu *Wur ge Mis ananjəhaɗ a məlaŋ ga gəɗakani bu kà ahar ga ɗaf ge Melefit Bay njəɗa-njəɗani ni.\f + \fr 22:69 \ft Mənjay Limis 110.1.\f* » \v 70 Tàra tìcia ma ya àɗəm na ti nday ɗek tə̀hi : « Nahkay ti nak Wur ge Melefit aw ? » Yezu àhəŋgrifəŋ ana tay : « Nu gani : kə̀ɗəmum ti lekʉlʉm lekʉlʉmeni àna ahàr gekʉli. » \v 71 Eslini nday nakəŋ tə̀ɗəm : « Maɗəbay ndam sedi ndahaŋ kamam mba mam ? Leli leleni àna ahàr geli mìcifiŋa a ma gayaŋ ba ni. » \c 23 \s1 Təzoru Yezu kè meleher ga bay Pilet \r (Meciyʉ 27.1-2, 11-14 ; Mark 15.1-5 ; Zeŋ 18.28-38) \p \v 1 Mis ni ɗek tìcikaba hurum, tə̀zoru Yezu kè meleher ga bay *Pilet. \v 2 Tòru tìnjʉa ti nday nakəŋ tàcalki naŋ ka zlam magudarani, tə̀hi ana bay ni ahkado : « Mə̀di ahàr ana maslaŋa hini naŋ àbu ewisiŋkabu ndam ga haɗ geli. Àɗəm tə̀pəli hadam ana *Sezar ba, àɗəm naŋ *Krist, naŋ bay. » \v 3 Pilet nakəŋ àra ècia ma na ti èhindifiŋa ma kà Yezu a, àhi : « Nak ti bay ga ndam *Zʉde eɗeɗiŋ aw ? » Àhəŋgrifəŋ, àhi : « Nak kə̀ɗəm. » \v 4 Eslini Pilet àhi ana gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba mis macakalavani ni ahkado : « Maslaŋa hini ti nə̀di ahàr ana zlam magudarani gayaŋ ga məwəl naŋ àna seriya ndo timey. » \v 5 Ay nday nani tə̀mbrəŋ ma gani ndo, tə̀ɗəm : « Àɗəm mis tə̀gəsiki ma ana ŋgumna ba, àcahia ma gana ana mis ga haɗ *Zʉde na ɗek. Ànjəkibiya kwa e Gelili bəɗak, àbaya ahalay a. » \s1 Təzoru Yezu kè meleher ga bay Erot \p \v 6 Pilet àra ècia ma nana ti àɗəm : « Naŋ hini ti zal Gelili aw ? » \v 7 Tàra tə̀hia Yezu naŋ ga haɗ ga Erot ya agur na ti Pilet nakəŋ àɗəm tôru àna naŋ afa ga Erot, aɗaba ka sarta gani nani ti Erot naŋ àbu a Zerʉzalem daya. \v 8 Erot àra èpia tìnjia àna Yezu a ti àmərva dal-dal, aɗaba ècia pakama ya tə̀zlapaki na. Àpəsa àwaya ti mîpi Yezu ; awayay ti Yezu mâgraya ere ye ti mis tìpi ɗay-ɗay ndo na. \v 9 Nahkay èhindifiŋa ma kà Yezu a gərgəri kay, ay ti Yezu àhəŋgrifəŋ ndo. \v 10 Gəɗákani ga ndam maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba ndam *məsər Wakita ge Melefit ni day tə̀bu eslini, tacalki Yezu ka zlam magudarani kay dal-dal. \v 11 Kələŋ gani Erot akaba ndam slewja gayaŋ tèyefiŋ kà Yezu, tàmənjaləŋ akaɗa èsli mis e eri gatay bu ndo. Tə̀fəki mugudi sulumani ge meyefiŋeni ; tàra tèyefiŋa ti Erot nakəŋ àɗəm tâhəŋgororu Yezu afa ge Pilet, mək tàhəŋgoru naŋ. \v 12 Ahaslani nahəma Erot nday ata Pilet ti nday ke ezir, ay kà fat nani ti tìgi ka zləba hʉya. \s1 Pilet avi divi ana mis ga makaɗ Yezu \r (Meciyʉ 27.15-26 ; Mark 15.6-15 ; Zeŋ 18.39–19.16) \p \v 13 Tàra tìnjia àna Yezu a ti Pilet àzalakabu gəɗákani ga ndam *maŋgalabakabu mis akaba Melefit ni, gəɗákani ndahaŋ akaba ndam *Zʉde ndahaŋ ni. \v 14 Àhi ana tay ahkado : « Kə̀zumubiyu maslaŋa hini, kə̀humu èwisiŋ ndam ga haɗ *Zʉde. Nahkay nìhindifiŋa ma kè meleher gekʉli a, ay ti zlam ya kàcalumki naŋ, kə̀ɗəmum àgudara ni ti nu nə̀di ahàr ku bəlaŋ ndo. \v 15 Erot day àdi ahàr ana magudar gayaŋ ndo, nahkay àhəŋgribiyu naŋ ana leli ni. Nihi ti maslaŋa hini magudar gayaŋ àbi ga makaɗki naŋ di bi. \v 16 Nihi nahəma nəhi ana ndam slewja goro ni tə̂zləɓ naŋ, kələŋ gani anafəkaɗ naŋ. » [ \v 17 Kəla wuməri ga *Pak lu, Pilet si àfiaya zal daŋgay a bəlaŋ ana ndam Zʉde a kwa.] \v 18 Pilet àra àɗəm ma nahkay ti nday ye eslini ni ɗek tə̀zlah, tə̀ɗəm : « Jiŋa maslaŋa hina, fiaya Barabas ana leli a. » \v 19 Barabas ti tə̀fiyu naŋ a daŋgay vu aɗaba naŋ e kiɗiŋ ge mis ya tàkaɗvu akaba ŋgumna a Zerʉzalem ni bu, azuhva gayaŋ ya àkaɗ mis ni daya. \v 20 Pilet àwayay mafəkaɗ Yezu, nahkay àhəŋgri zuh ana ma gayaŋ ya àhi ana tay ni. \v 21 Ay nday nakəŋ tə̀zlah, tə̀ɗəm : « *Darfəŋ naŋ kà təndal ! Darfəŋ naŋ kà təndal ! » \v 22 Pilet àhəŋgri zuh ana ma ni ya mahkər, àhi ana tay ahkado : « Ay ti àgudar mam ? Magudar gayaŋ ya tâkaɗki naŋ ti nə̀di ahàr ndo. Nahkay nəhi ana ndam slewja goro ni tə̂zləɓ naŋ, kələŋ gani anafəkaɗ naŋ. » \v 23 Ay nday nakəŋ tə̀zlah kay kay, tə̀ɗəm : « Darfəŋ naŋ kà təndal ! » Tə̀zlahkivu kay kay. \v 24 Tàra tə̀zlaha nahkay ti Pilet nakəŋ àgəskabu ga məgri ere ye ti tìhindifiŋa ni ana tay. \v 25 Àfiaya maslaŋa ya ti tìhindifiŋa ni ana tay a. Naŋ ti maslaŋa ya ti tə̀fiyu a daŋgay vu aɗaba tàkaɗva akaba ŋgumna, àkaɗa mis a ni. Yezu ti ni, Pilet àhi ana ndam slewja gayaŋ ni tə̂gri ere ye ti ndam Zʉde tawayay ni. \s1 Tadarfəŋ Yezu kà təndal \r (Meciyʉ 27.32-44 ; Mark 15.21-32 ; Zeŋ 19.17-27) \p \v 26 Ka ya ti ndam slewja ni təzoru Yezu ga makaɗ naŋ nahəma, tə̀di ahàr ana zal Sireŋ nahaŋ, slimi gayaŋ Simu, naŋ àbu asləkabiya e gili a. Eslini nday nakəŋ tə̀fəki ŋgasa ga mazay təndal ga *madarfəŋ Yezu ni ti mâɗəboru Yezu àna naŋ kələŋ. \v 27 Ndam *Zʉde dal-dal tə̀bu taɗəboru Yezu, wál day tə̀kibu ka tay titʉwioru naŋ, tagroru delʉlʉ. \v 28 Eslini Yezu nakəŋ àmbatkibiyu ma ka wál ni, àhi ana tay ahkado : « Wál Zerʉzalem, kìtʉwʉm nu ba. Tʉwʉm ti vu gekʉli, tʉwʉm bəza gekʉli daya. \v 29 Aɗaba sarta amara, mis atəcakay daliya dal-dal. Ka sarta gani nani ti atəɗəm : “Wál dəgəl tə̂mərvu, wál ya tìwi bəza ndo, bəza tìsi ɗuwa gatay ndo ni, tə̂mərvu.” \v 30 Mis atənjəki ka məɗəmani həma gəɗákani tə̀mbəɗkiaya ka tay a, bəza həma tâŋgaha tay a. \f + \fr 23:30 \ft Mənjay Oze 10.8.\f* \v 31 Nu nəcakay daliya nihi ti agravu akaɗa ga aku ya azum ɓiyem míɗeni ni, lekʉlʉm ti ni akacakum daliya ti amagravu akaɗa ga aku ya azum ɓiyem mikʉleni ni. » \p \v 32 Ndam magudar zlam ndahaŋ tə̀bu nday cʉ ; ndam slewja ni tə̀həloru tay akaba Yezu ga moru *madarfəŋ tay kà təndal. \p \v 33 Tòru ka məlaŋ nahaŋ ; məlaŋ gani nani ti təzalay « Aslat ga Ahàr. » Tòru tìnjʉa eslina ti tàdarfəŋ Yezu kà təndal ; tàdarfəŋ ndam magudar zlam cʉeni ni kà təndal ndahaŋ daya, bəlaŋ gani ka ahar ga ɗaf ga Yezu, naŋ nahaŋ ni ka ahar ga gəjar gayaŋ. \v 34 Eslini Yezu àɗəm : « Bəba goro ni, tə̀sər ere ya tagray ni do, nahkay mbərfəŋa kà tay a. » Ndam slewja ni tàra tàdarfəŋa naŋ kà təndal na nahkay ti tàgraki ca-ca àki ka azana gayaŋ ni bəlaŋ àna bəlaŋ ti tə̂sər way azum way. \v 35 Mis dal-dalani ya tàɗəboru naŋ ni tə̀bu tamənjaləŋoru. Eslini gəɗákani gatay ni tèyefiŋ kà Yezu, tə̀ɗəm : « Àhəŋga mis ndahaŋ a. Tamal ti naŋ *Bay gəɗakani ya ti Melefit àdaba, àslərbiyu ni nahəma, mâhəŋgay ahàr gayaŋ gayaŋani zla aw. » \v 36 Ndam slewja ni day tèyefiŋ, tàhəɗakfəŋoru ga məvi zum cecʉwekeni. \v 37 Tə̀hi : « Tamal nak bay ga ndam Zʉde eɗeɗiŋ ti həŋgay ahàr gayak gayakani zla aw. » \v 38 Àbu məbəkiani ka təndal ni, agavəla ga ahàr ga Yezu ni : « Hini ti bay ga ndam Zʉde. » \p \v 39 Eslini bəlaŋ ga ndam magudar zlam cʉeni ya tàdarfəŋ tay kà təndal ni èndivi Yezu, àhi ahkado : « Nak ti Bay gəɗakani ya tə̀ɗəm amara ni do aw ? Tamal nak gani ti həŋgay ahàr gayak gayakani ti kâhəŋgay leli bilegeni zla aw. » \v 40 Ay maslaŋa nahaŋ ni àra ècia ma gayaŋ na ti àləgi, àhi : « Nak ti kàgrafəŋa aŋgwaz kè Melefit a do ni ti kamam ? Tə̀bu tabazl leli akaɗa ya takaɗ naŋ ni, \v 41 ay tabazl leli ti kigeni, aɗaba màgudara zlam ya àgəski tabazlki leli na. Naŋ ti àgudar araŋa ndo simiteni. » \v 42 Mək àhi ana Yezu : « Yezu, ka ya ti akara kəzum bay gayak nahəma, jalaku ahàr, nàgəjazlkuk ahàr ba ti. » \v 43 Yezu àhəŋgrifəŋ, àhi : « Nəhuk nahəma, kani kani a akara kanjəhaɗ akaba nu a məlaŋ sulumani ge Melefit bu.\f + \fr 23:43 \ft Məlaŋ sulumani ge Melefit ti awayay aɗəmvaba dini sulumani (mənjay Maŋgahani 2.7).\f* » \s1 Yezu amət \r (Meciyʉ 27.45-56 ; Mark 15.33-41 ; Zeŋ 19.28-30) \p \v 44-45 Ka gani nani, fat àra ècika tirkeɗ-keɗ ka ahàr melefit a ti àmbrəŋ maslaɗani, àslaɗay va do. Nahkay məlaŋ ɗek ègia ziŋ-ziŋena duk àbivoru àna njemdi mahkər ya ga məlakarawa. Eslini azana ga mahay gəɗakani ga məlaŋ *njəlatani ya ti a huɗ ga *ahay gəɗakani ge Melefit bu ni ègʉzlehvu kwar kala-kala. \v 46 Ka sarta gani nani ti Yezu àzlah kay kay, àɗəm : « Bəba goro ni, nəfukvù sifa goro ni a ahar vu.\f + \fr 23:46 \ft Limis 31.6.\f* » Àra àɗəma nahkay ti àmət hʉya. \v 47 Bay ga ndam slewja ni àra èpia ere ye ti àgravu na ti àzləbay Melefit, àɗəm : « Maslaŋa hini ti mis jireni eɗeɗiŋ. » \p \v 48 Mis kay tə̀bu eslini : tàra ga mamənjaləŋ ka zlam ya təgri ana Yezu na. Ay tàra tìpia ere ye ti àgravu na ti àhəlia ahàr ana tay a, tàsləka àna tuway a. \v 49 Ndam ga Yezu ɗek akaba wál ya tàɗəbabiyu naŋ kwa e Gelili ni tə̀bu cak tamənjoru, tìpia ere ye ti àgravu na daya. \s1 Təfiyu kisim ga Yezu e mindiviŋ vu \r (Meciyʉ 27.57-61 ; Mark 15.42-47 ; Zeŋ 19.38-42) \p \v 50-51 Zal nahaŋ àbu, slimi gayaŋ Zʉzef, naŋ ga kəsa Erimete, ka haɗ *Zʉde. Maslaŋa nani ti mis sulumani, jireni daya ; naŋ àbu ajəgay *Məgur ge Melefit. Naŋ biliŋ ga gəɗákani ge *seriya ga ndam *Zʉde, naŋ gani àgəsiki zlam ya nday tàgray ni ana tay ndo. \v 52 Naŋ nakəŋ òru afa ge Pilet, èhindi kisim ga Yezu ni. \v 53 Pilet àra àvia divi gana ti Zʉzef òru àzaya kisim na kà təndal na, àkambah, mək àfiyu e mindiviŋ vu. Mindiviŋ nani ti miliyeni a pəlaɗ vu : tə̀fiyu kisim ga maslaŋa nahaŋ ɗay-ɗay ndo. \fig Təfiyu kisim ga Yezu e mindiviŋ vu|src="cn01847C.tif" size="col" ref="23.53" \fig* \v 54 Fat nani ti fat ga zləma ; vaɗ *məpəsabana anjəki wuɗak. \p \v 55 Wál ya tàɗəbabiyu Yezu kwa e Gelili ni tàɗəboru Zʉzef ke mindiviŋ ni, tìpi ahəmamam tə̀fiyu kisim ni. \v 56 Tàra tìpia ti tàsləkabiya ga maslamalakabu tersel akaba zlam ndahaŋ ya tizi àɓəlay ni. A vaɗ məpəsabana ba nahəma tə̀pəsaba tàgray tʉwi ndo, akaɗa ge *Divi ge Melefit ya àvay ni. \c 24 \s1 Yezu aŋgaba e kisim ba \r (Meciyʉ 28.1-10 ; Mark 16.1-8 ; Zeŋ 20.1-10) \p \v 1 A vaɗ ye enjenjeni ga gosku nahəma, wál ni tòru dʉ ge miledʉ ke mindiviŋ ni. Tòru ti àna tersel gərgəri ya ti tàslamalakabu ni. \v 2 Tòru tìnjʉa ti tìpi belim ge mindiviŋ ni maɓəlaɗkiana. \v 3 Nahkay tə̀huriyu e mindiviŋ ni vu. Tàra tə̀huriyu nahəma, tə̀di ahàr ana kisim ga Bay geli Yezu ni ndo. \v 4 Eslini tə̀sər ere ye ti tagray ni do. Nday tə̀bu nahkay ti mis cʉ tàŋgazlivu ana tay, məbakabu azana maslaɗani. \v 5 Wál ni tàra tìpia tay a ti tàgra aŋgwaz a, tàhəŋgaroru eri gatay a haɗ. Eslini mis cʉeni ni tə̀hi ana wál ni : « Kə̀ɗəbum mis ya naŋ eri ni e kiɗiŋ ga nday məmətani ni bu ni ti kamam ? \v 6 Àŋgaba e kisim ba, naŋ àbi ahalay va bi. Lekʉlʉm kə̀sərumki ka pakama ya àhi ana kʉli ka ya ti naŋ e Gelili ni do aw ? \v 7 Eslini àhi ana kʉli ahkado : “Ahàr àɗəm nu *Wur ge Mis ti tə̂gəsi nu ana ndam magudar zlam, ti tâkaɗ nu kà təndal, ti nâŋgaba a vaɗ ya mahkər a.” » \v 8 Wál ni tàra tìcia nahkay ti tə̀sərki ka ma ga Yezu ya àhi ana tay ni. \p \v 9 Wál ni tàra tàsləkabiya ke mindiviŋ na ti tàŋgəhaɗi ma gani ɗek ana ndam *asak kru mahar bəlaŋani ni akaba ana ndam *maɗəbay Yezu ndahaŋ ni ɗek. \v 10 Wál ya tàŋgəhaɗ ma ni ti ata Mari ga kəsa Magədala ni, Zeni, Mari məŋ ge Zek akaba wál ndahaŋ. Ndam asak ni tàra tìci ma na ti \v 11 tə̀jalay a ahàr gatay bu ma ga wál ni ma masakani, nahkay tə̀gəsiki ma gatay ni ana tay ndo. \v 12 Ay zla ti Piyer àsləka, àcuhworu ke mindiviŋ ni. Òru ènjʉa ti àndəhaɗ ahàr, àmənjiyu e mindiviŋ ni vu, èpi gabaga duca ciliŋ. Eslini ti àsləkabiya, àra a magam a. Ere ye ti èpibiyu ni àgria ejep a dal-dal. \s1 Yezu aŋgazlivu ana ndam maɗəbay naŋ cʉ \r (Mark 16.12-13) \p \v 13 Ka fat gani nani ndam *maɗəbay Yezu ndahaŋ cʉ tə̀bu takoru a kəsa nahaŋ vu, slimi ga kəsa gani Emeyʉs. Kəsa gani driŋ akaba Zerʉzalem, mis asawaɗay njemdi cʉ e divi bu day kwa ti enjiyu. \v 14 Nday nakəŋ tə̀bu təzlapakioru e kiɗiŋ gatay bu àki ka zlam ya àgravu ni ɗek. \v 15 Nday tə̀bu təzlapay e kiɗiŋ gatay bu, tagray gejewi nahkay ti Yezu nakəŋ àcay tay e divi bu mək tàrakaboru ka ahar bəlaŋ. \v 16 Ay ti tə̀sərkaba naŋ a ndo, aɗaba akaɗa araŋa àsikia ke eri ana tay a. \p \v 17 Eslini Yezu àhi ana tay ahkado : « Kazlapumkibiyu ka mam e divi bu ni mam ? » Tàra tìcia ma gayaŋ na ti nday nakəŋ tìcika, ahàr àbu ahəli ana tay. \v 18 Eslini biliŋ gatay, slimi gayaŋ Kleyʉpes, àhəŋgrifəŋ, àhi ahkado : « Nak ti nak zal mirkwi aw ? Ere ye ti àgravu a Zerʉzalem a vaɗ nday ndani bu ni ti nak ciliŋ kìci ndo zla do aw ? » \v 19 Yezu nakəŋ àhi ana tay : « Mam àgravu mam ? » Tə̀hi : « Ere ye ti àgrakivu ka Yezu zal Nazaret ni. Naŋ gani nani ti bay mahəŋgaray *pakama ge Melefit ; pakama gayaŋ ya àɗəm ni ɗek akaba tʉwi gayaŋ ya àgray ni ɗek ti àgray àna njəɗa ge Melefit. Nahkay àɓəlafəŋa kè Melefit a, àɓəlafəŋa kè mis a ɗek daya. \v 20 Ay ti ndam geli gəɗákani ya taŋgalabakabu mis akaba Melefit ni akaba gəɗákani geli ndahaŋ ni tə̀gəsi naŋ ana ndam *Rom ti tâgrafəŋa seriya ge kisim a, mək *tàdarfəŋ naŋ kà təndal. \v 21 Leli ti ni mə̀ɗəm amal naŋ àhəŋgay ndam *Izireyel. Akaba nani ɗek, nihi tegi vaɗ mahkər kani, zlam gani àgravu ni. \v 22 Ay ti wál ya tə̀bu akaba leli ni ndahaŋ tə̀hia pakama ga məgri ejep ana leli a. Tòru kè mindiviŋ dʉ ge miledʉ ti \v 23 tə̀diviyu ahàr ana kisim ga Yezu ni ndo, mək tàsləkabiya, tə̀hi ana leli tìpibiya *məslər ge Melefit a. Məslər ge Melefit ni tə̀hibiyu ana tay Yezu naŋ àbu àna sifa gayaŋ. \v 24 Nahkay ndam geli ndahaŋ day tòra ke mindiviŋ na. Tìnjʉa ti tə̀di ahàr ana mindiviŋ ni akaɗa ga wál ya tàŋgəhaɗi ana leli ni. Ay ti tìpibiyu Yezu ndo. » \p \v 25 Yezu àra ècia pakama gatay na ti àhi ana tay ahkado : « Lekʉlʉm ti endisl àniviyu ana kʉli bi aw ? Kìcʉmaba ma ga ndam mahəŋgaray *pakama ge Melefit àna weceweci do ni ti kamam ? \v 26 Ŋgay ahàr àɗəm si *Bay gəɗakani ya amara ni àcaka daliya nahkay day kwa, mək kwa ti Melefit amazləbay naŋ ti mîgi gəɗakani kè eri ge mis ɗek ti kìcʉm do waw ? » \v 27 Eslini Yezu nakəŋ àɗəfiaba pakama ge Melefit ya àɗəmki ka naŋ a Wakita ge Melefit bu na ɗek ana tay a. Ànjiki ana tay ka ge Mʉwiz ni, àɗafaba ga ndam ndahaŋ ya tàhəŋgaray pakama ge Melefit na ɗek daya. \p \v 28 Tòru tìnjʉa a kəsa ya takoru ni va wuɗak nahəma, Yezu akoru zlam gayaŋ akaɗa asafəŋa divi kà kəsa na. \v 29 Eslini nday nani tə̀hi : « Ɓesa day, kòru ba, njəhaɗa akaba leli a, aɗaba tegi fat àdiya, məlaŋ naŋ àbu eɗizi timey. » Nahkay tə̀huriyu tànjəhaɗ a kəsa ni vu akaba tay. \v 30 Tàra tə̀həliaya zlam məzumani ana tay a ti Yezu àzay *dipeŋ ni, àgri sʉsi ana Melefit, èsekaba, àvi ana tay. \v 31 Nday nakəŋ tàra tìpia gayaŋ ya àgray nahkay na ti eri gatay ni ègia kweleŋ-kweleŋ, tə̀sər naŋ. Ay tàra tə̀səra naŋ a ti tìpi naŋ va do, naŋ àbi. \v 32 Eslini tə̀ɗəm e kiɗiŋ gatay bu ahkado : « Zlam ya ti àhi ana leli e divi bu, àɗəmki ka Wakita ge Melefit ni ti mîciaba ni ti àməria məɓəruv ana leli a do waw ? » \p \v 33 Nday nakəŋ tìcikaba hʉya, tàŋgoru a Zerʉzalem. Tòru tìnjʉa ti tə̀di ahàr ana ndam asak ga Yezu kru mahar bəlaŋani ni macakalavani akaba mis ndahaŋ. \v 34 Eslini nday ndahaŋ ni tə̀hi ana mis cʉeni nakəŋ ahkado : « Bay geli àŋgaba e kisim ba eɗeɗiŋ eɗeɗiŋena ! Simu èpi naŋ a. » \v 35 Nday cʉeni ni day tàŋgəhaɗ ere ya àgrakivu ka tay e divi bu ka ya ti takoru e Emeyʉs ni akaba gatay ya tə̀sər Yezu ka ya ti esekaba dipeŋ a ni. \s1 Yezu aŋgazlivu ana ndam maɗəbay naŋ ni \r (Meciyʉ 28.16-20 ; Mark 16.14-18 ; Zeŋ 20.19-23 ; Tʉwi 1.6-8) \p \v 36 Nday cʉeni ni tə̀bu təzlapay nahkay ti mis ni ɗek tìpi Yezu nakəŋ naŋ jika e kiɗiŋ gatay bu. Àhi ana tay ahkado : « Melefit mə̂gri sulum gayaŋ ana kʉli. » \v 37 Nday ɗek məɓəruv àtikaba ana tay a, aŋgwaz àwəra tay a dal-dal, aɗaba tə̀ɗəm maslaŋa àmbavakiva ka tay a. \v 38 Eslini Yezu àhi ana tay ahkado : « Kəgrum aŋgwaz ti kamam ? Ŋgay hini nu ti kə̀gəsumkabu do ni ti kamam ? \v 39 Mənjumki ahar goro ni akaba asak goro ni. Hini nu timey ! Njʉmfu, mənjumlu lala. Kìpʉma nu nə̀bu àna aslu akaba aslat ga vu goro. Mis məmbavani ti nahkay hi do. » \v 40 Ka ya ti naŋ àbu ahi ma ana tay nahkay ni ti àŋgazli ahar gayaŋ ni akaba asak gayaŋ ni ana tay. \v 41 Tàra tìcia ma gayaŋ na ti àgria ejep ana tay a, tə̀mərva àsaɓay, ay kekileŋa tə̀gəskabu ŋgay naŋ eɗeɗiŋ faŋ ndo. Nahkay Yezu nakəŋ àhi ana tay : « Zlam məzumani àfəŋ kè kʉli ahalay bi aw ? » \v 42 Nday nakəŋ tə̀ziaya telma ge kilif mətusana, \v 43 mək àzay, àzum kè eri gatay. \v 44 Eslini Yezu àhi ana tay ahkado : « Ere ye ti àgrakuvu ni ti nə̀hia ana kʉli a ahaslana ka ya ti nu nə̀bu akaba kʉli na. Nə̀hi ana kʉli ahkado tə̀ɗəmkua pakama, tə̀bəkia ma gana e *Divi ge Melefit ya àɗəfiki ana Mʉwiz ni ba akaba a wakita ga ndam mahəŋgaray *pakama ge Melefit ba akaba a wakita ge Limis ba. Pakama nani ya tə̀ɗəmku ni ɗek ti si agravu kwa. » \p \v 45 Eslini naŋ nakəŋ àvi məsər zlam ana tay ga miciaba zlam ya a Wakita ge Melefit bu na. \v 46 Àhi ana tay ahkado : « Àbu məbəkiani a Wakita ge Melefit bu nahkay hi : “*Bay gəɗakani ya amara ni ti si àcaka daliya kwa, tàkaɗa naŋ a, mək a vaɗ ya mahkər aŋgaba e kisim ba kwa.” \v 47 Kələŋ gani zla nahəma, atəhi ma ana mis ga haɗ ga məlaŋ ni ɗek àna slimi gayaŋ, si tâmbatkaba majalay ahàr gatay a, day kwa ti Melefit ambərfəŋa zlam magudarani gatay ni kà tay a. Atənjəki ka məɗəm ma gani a Zerʉzalem. \v 48 Pakama gani nani tə̀ɗəmki ti ka nu. Ndam sedi gani ti lekʉlʉm. \v 49 Nu ti anəsləribiyu Məsuf ya ti Baba goro àɗəm aməvibiyu ana kʉli ni ana kʉli. Ay lekʉlʉm ti ni njəhaɗuma a Zerʉzalem a duk abivoru ana vaɗ ya ti Məsuf gani nani amərəkia ke kʉli a, aməvi njəɗa ge Melefit ɗek ana kʉli ni. » \s1 Melefit azoru Yezu e melefit vu \r (Mark 16.19-20 ; Tʉwi 1.9-11) \p \v 50 Yezu àra àhia pakama nana ana tay a ti òru àna tay gwar a Betani. Òru ènjʉa eslina ti àhəlkioru ahar ka tay agavəla, àgri *sulum ge Melefit ana tay. \v 51 Ka ya ti naŋ àbu agri sulum ge Melefit ana tay ni ti àsləkafəŋa kà tay a, Melefit àzoru naŋ agavəla a huɗ melefit vu. \v 52 Naŋ àbu asləkafəŋa kà tay a ti nday nakəŋ tə̀həŋgrioru ahàr a haɗ, meleher ndiɓa ndiɓa ana haɗ. Kələŋ gani tàŋga a Zerʉzalem àna məmərana dal-dal. \v 53 Kəlavaɗ təhuriyu a dalaka ga *ahay gəɗakani ge Melefit ni vu, tanjəhaɗ eslini ruk, tazləbay Melefit.