\id ROM - Maiwa NT [mti] -Papua New Guinea 2011 (web version -2017) 
\h Romu 
\toc1 Poru Gigirum Meuma Romu Igiyawa Munan Tenewa 
\toc2 Romu 
\toc3 Rom 
\mt1 ROMU  
\mt2 Poru Gigirum Meuma Romu Igiyawa Munan Tenewa  
\c 1  
\p
\v 1 \x + \xo 1:1 \xt Apa 9:15\x*Poru, Iesu Keriso me nauwawa eniwa, God me gae oraiwa oya wagomiya nedne nenan auwane apasoro ana.  
\v 2 \x + \xo 1:2 \xt Rom 16:25-26\x*—Gae oraiwa me Baiboru iyakaisiyapama danave propeta gumbo watavit agi wanewa.  
\v 3 Me Usiwa oya. Me kwapiwa gumbe Devid dam meuma apa yaig onnewa.  
\v 4 Guwawa Iyakaisiyapama gumbe, me bo igiyawa gumbo sira inaine, sira God yusiwa kokavitwa gumbe taibe wanewa me God Usiwa. Me Ayapan numawa Iesu Keriso.  
\v 5 \x + \xo 1:5 \xt Apa 26:16-18; Gar 2:7-9\x*Me gumbe nu God ano oraiwa ge apasoro nauwawa tamtu. Me Iviwa wateteyamtan, Ju onan igiyawa undag auwatan sira mu anotumat gumbe noiwa autan oya.  
\v 6 Ye gaibu iyayapan mu Iesu Keriso auwanewa danowo.—   
\p
\v 7 \x + \xo 1:7 \xt Nam 6:25-26\x*Ye undag at Romu danave wakeyanawa, iyayapan iyakaisi atan oya God auwanewa, God baigan yeniviwa, ye undag guniyap ne mame teeni.  
\p Mamunwa God ge Ayapan Iesu Keriso God ano oraiwa ge yum meumawa ye guniyap wakeigimpe.   
\s1 Poru Romu Amdau Aitan Anoivi  
\p
\v 8 Namuirenwa, ye undag oya God neuma gumbe gaun veni Iesu Keriso gumbe. Kuiyawa anotumat yeuma gumbe iyayapan gae wag me piyu mame undag wateteyamivi.  
\v 9 Ne Usiwa gae oraiwa meuma oya opata veni, meiba gumbe ne God nauwawa eni nonenmagawa undag gumbe. God taibe wape, ne evedni yenan anoeni.  
\v 10 \x + \xo 1:10 \xt Apa 19:21; Rom 15:23\x*Evedni nun veniwa, God ano meuma gumbe ebu nenan watappe meve oieba ne gare mame oma ane yenan ongetan anoeni.   
\p
\v 11 Ye yauyemtan oya yusipamit anoeni, kuiyawa ne atan anoeni ye yutuiwa ape guwawa puyowawa upeba keb atna gumbe.  
\v 12 Gae dawa me mamaib, ne anoeniwa ye guniyap sira anotumat yeuma ge ne anotumat neuma gumbe yutunwa garawan ata.  
\v 13 \x + \xo 1:13 \xt Apa 19:21\x*Tatangwanen, ne yusipamit anoeni ye yaug anoya. Ne at upeba igiyawa gumbo magawa upeba tamna. Me mina ne ye guniyap magawa upeba tamtan anoeni. Meoya ne kum obiren ageyau ana guniyap ongetan oya. Megara ano da tobodne onne gare mame.   
\p
\v 14 Ne sira muntanwa di gaibu, Griisu igiyawa ge ano onan igiyawa gumbo, sira gigirum igiyawa ge gigirum onan igiyawa gumbo.  
\v 15 Meoya ne gae oraiwa ye at Romu apa wakeyenewa guniyap opata di atan anoeni.   
\p
\v 16 \x + \xo 1:16 \xt Mak 8:38; Apa 13:46; 1Ko 1:18-24\x*Ne gae oraiwa gumbe ubmam onan. Gae oraiwa me God yusiwa. Me oma ane anotumat igiyawa undag waita mumpe, namu Ju igiyawa, meve Griisu igiyawa me mina gumbo.  
\v 17 \x + \xo 1:17 \xt Abk 2:4; Rom 3:21-22\x*Kuiyawa gae oraiwa danave God oraivitwa taibe toyau nunne, sira oraivitwa God namive me namuiren amatonewa apa onne anotumat gumbe oieba aune. “Oraivit abnawa God namive me anotumat gumbe wakeigimpe,” Baiboru meib tene.   
\s1 God Danapiriwa Iyayapan Gumbo  
\p
\v 18 Kuiyawa iyayapan upeba God namive oraiwa onanwa gumbe natawa toboreme. Mu God waiya den emewa ge oraiwa onanwa oya God danapiriwa me toyau munivi kwimin apa.  
\v 19 \x + \xo 1:19 \xt Apa 14:15-17; 17:24-28\x*God divi meumawa mu yaug anopono me taibe esine. Me God toyau munne.  
\v 20 \x + \xo 1:20 \xt Job 12:7-9; Sam 19:1\x*Kuiyawa piyu mame wadnewa kumiwa apa onne gare mame, God wadnewa mu God anoano meuma guwavewa,—me God yusiwa yaibobot ge God inaiinai meuma,—taibe yauya sira yaug anoya. Mu singui da onan.   
\p
\v 21 \x + \xo 1:21 \xt Epe 4:17-18\x*Kuiyawa mu God yaug anoya God me God di, megara mu God den waiyaya. Mu God gaun den waniya, meve anoemewa natawa onan ane, nonomagowa waragowawa gumbe aram uwamunne.  
\v 22 \x + \xo 1:22 \xt Jer 10:14; 1Ko 1:20\x*Mu waya nu undag yaug anotune igiyawa, megara mu kuiyowa onan igiyawa aya.  
\v 23 \x + \xo 1:23 \xt Deu 4:15-19; Sam 106:20\x*Mu God eyawa meuma aug tobiroriyaya iyayapan mu watkukampewa irawa, nenip irawa, mae irawa, sira wararat emewa irawa minawa.   
\p
\v 24 Meoya nonowa kukaeba anoemewa oya God mu miyot munne. Meve mu kwapuwa oya anog kukaeba garagara aya.  
\v 25 Mu God natawa aug tobiyaya ugauga eme. Wadnewa waiyatanwa garawa, mu waramnewa waiya eme, nauwawa eme. Nu wadnunnewa me mekut di waiyaigimta oieba onan. Amen.   
\p
\v 26 Me mina God mu munnewa ano kukaeba ubmameba oya. Sira meve vesin mu taibe toboratanwa aug tobiroriyaya toboratanwa ubewa oya.  
\v 27 \x + \xo 1:27 \xt Rvt 18:22; 20:13; 1Ko 6:9\x*Ebu desiroma, apan mu vesin gaibu taibe toboratanwa yankweya, sira mu apan gumbo ano kukaeba ubmameba gumbe nonowa iyam mina igne, sira mu kukaeba apan gumbo eme. Mu gwambe muma garawa mu mukut aueme. Me taibewa.   
\p
\v 28 Sira mu God yaug anotan den anoya, meoya God mu munnewa kukaeba anoemewa, meve mu emewa mu meib den aigimpono.  
\v 29 Mu mamaib. Mu demtawa auemewa me oraiwa onanwa, kukaeba, nuniatatu ge ano kukaeba. Sira mu demtawa anoemewa me anogugut, toenguttan anoiviwa, mut atan anoiviwa, uga watan anoiviwa ge kukaeba atan anoiviwa, sira mu yano igiyawa.  
\v 30 Mu iyayapan upeba ano tam yanteiviwa igiyawa, God topai eme igiyawa, iyayapan upeba gumbo ayamat den eme igiyawa, mokona onan igiyawa, mumbo enagateg gaiyawa veme igiyawa, kukaeba atan anoeme igiyawa, sira inomamowa nouwo den aueme igiyawa,  
\v 31 den yaug anoeme igiyawa, agi togomieme igiyawa, danadawai den aueme igiyawa, sira ano den muneme igiyawa.  
\v 32 Mu God gwangwaneba anoeme. God gwangwaneba gumbe, mu meib apewa gutpe boriruwape. Mu me yaug anoeme, megara mu me eme. Sira mu desiroma eme igiyawa gumbo bainda veme nonomagowa gumbe.   
\c 2  
\s1 God Keptetanwa Meuma Oraiwa  
\p
\v 1 \x + \xo 2:1 \xt Mat 7:1-2; Jon 8:7\x*Meoya ye iyayapan upeba pui yuwamenewa, divi da den waya ye yenan tobot yemtan oya. Ye iyayapan upeba pui yuwamene, me gumbe ye yembovit pui yuene me ye kukaeba igiyawa. Kuiyawa ye pui yuwamenewa ye sira meib di ene.  
\v 2 Nu yaug anotu, iyayapan mu meib emewa gumbo God keptetanwa me oraimina.  
\v 3 Iyayapan mu meib emewa gumbo ye pui yuwamene, megara ye gaibu gina desiroma ene. Ye God keptete apa ye guwave aisiene anoene? Onan di.  
\v 4 \x + \xo 2:4 \xt Epe 1:7; 2Pi 3:15\x*Go God baigan meuma amat yempe nonewa biroriyatan gumbe, ye me den yaug anoene? Me baigan meuma kokavitwa ge yaimoyai waketanwa ge nonewa memeyu me kusi onan, ye me den yaug anoene?   
\p
\v 5 Megara ye nonewa yaigiwa sira nonewa biroriyatanwa onan, me gumbe, God danapiri meuma yenan oya ye tam unai warene. God danapiri kumiwa,—God keptetanwa meuma oraiwa uwatanwa kumiwa,—me kumive God danapiri uwape.  
\v 6 \x + \xo 2:6 \xt Sam 62:12; Pro 24:12; Mat 16:27; 2Ko 5:10\x*God iyayapan dividivi emewa gumbo garawa mumpe.  
\v 7 Iyayapan mu oraiwa emewa ge me eyawa, ayamat ge anoano yaibobot oya diuemewa mu gumbo inaiinai yaibobot mumpe.  
\v 8 \x + \xo 2:8 \xt 2Te 1:8\x*Iyayapan mu ubeube wakeg natawa topayag oraiwa onanwa noiwa auemewa mu gumbo God anokukam ge danapiriwa aikpe.  
\v 9 Edawai ge danadawai me dividivi kukaeba eme igiyawa undag gumbo aikpe, Ju igiyawa namuwo Griisu igiyawa ge iyayapan upeba.  
\v 10 Oraiwa eme igiyawa undag gumbo eyawa, ayamat ge yum aikpe, Ju igiyawa namuwo sira Griisu igiyawa ge iyayapan upeba.  
\v 11 God bira da desirom mekut oya den anoivi.   
\p
\v 12 Undag mu Gwangwaneba den aug kukaeba emewa mu wakukampe Gwangwaneba gumbe onan. Undag bira Gwangwaneba ankwatave kukaeba emewa mu pui aupe Gwangwaneba gumbe.  
\v 13 Kuiyawa Gwangwan anoeme igiyawa God namive mu oraimina onan, megara Gwangwan gumbe wakeeme igiyawa God ape mu oraimina ape God namive.  
\v 14 \x + \xo 2:14 \xt Apa 10:35\x*(Ju onan igiyawa mu Gwangwan gumbe onan, megara mu yaiyawa apa onnewa Gwangwan aninin waiviwa gumbe ape ipewa, mu mukut Gwangwan.  
\v 15 Mame mina, mu toewan muneme me nonomagave Gwangwan divi waiviwa tene. Nonomagawa oraiwa gaibu mame toewan muneme. Mu anoano muma pui gara yueme, sira mu mumbovit papara vineme.)  
\v 16 Ne gae oraiwa neuma gumbe veni. Keriso Iesu gumbe, God me ivi iyayapan guwave mumawa keptepe, sira God keptetanwa meuma me oiyat desiroma apa.   
\s1 Ju Igiyawa Ge Gwangwan  
\p
\v 17 Ye waigimiya ipewa, “Nu Ju igiyawa,” sira Gwangwan gumbe wakeigimiya ipewa, God gumbe degadega aigimiya ipewa,  
\v 18 ye God ano meuma yaug anoigimiya ipewa, Gwangwan gumbe aninin atanwa toewan yenne sira amaraigimiya ipewa,  
\v 19 Gwangwan me anoano ge natawa irawa mumawa ye autanwa gumbe, ye mamaib anoya ipewa, “Nu waita igiyawa yanga bored igiyawa oya, sira dun sisip danave wakeya igiyawa oya,  
\v 20 \x + \xo 2:20 \xt 2Ti 3:5\x*namuyoiyoi igiyawa gigirum onan igiyawa oya, sira toewanewan igiyawa ud torawa munan,”  
\v 21 \x + \xo 2:21 \xt Mat 23:3-4\x*ye iyayapan toyau munenewa, divi oya ye yembovit den toewanene. Ye ub den atan oya opata vene, megara divi oya ye ub ene?  
\v 22 Ye venewa iyayapan uinantaraki den aigimiya, megara divi oya ye uinantaraki ene? Ye god ugaugaeba topaiene, megara divi oya ye temporu dividivi meuma ub ene?  
\v 23 Ye Gwangwan gumbe degadega ene, megara divi oya ye Gwangwan togomiyag God aug yan barautan ene?  
\v 24 \x + \xo 2:24 \xt Ais 52:5\x*“Ju onan igiyawa yapowo God iviwa iyagau eme kuiyawa me ye,” tene. Me meib di.   
\p
\v 25 Ye Gwangwan amaraya ipewa, kwapituitui me natawa gaibu. Ye Gwangwan den amara aigimiya ipewa, ye kwapituitui yeuma me kwapituitui onanwa mina aya.  
\v 26 \x + \xo 2:26 \xt Gar 5:6\x*Kwapituitui onan igiyawa mu kwapituitui den auya, megara mu Gwangwan desirom desirom amaraigimiya ipewa, mu kwapituitui igiyawa mina aya, go? E, meib aya.  
\v 27 Sira ye Gwangwan gigirum gaibu sira kwapituitui gaibu igiyawa, megara ye Gwangwan den amarene. Meoya kwapuwa gumbe kwapituitui den auya igiyawa mu Gwangwan amaraigimiya ipewa, mu ye pui yuepe? E, meib ape.   
\p
\v 28 Kwapiwa taibe yautanwa gumbe Ju apan me Ju apan sinsin onan. Kwapiwa gumbe kwapituitui anewa me kwapituitui sinsin onan.  
\v 29 \x + \xo 2:29 \xt Deu 30:6; 1Ko 2:11\x*Megara Ju apan guwavewa me Ju apan sinsin, sira kwapituitui me Guwawa Iyakaisiyapama ge nonemagawa gumbe sira me gigirum gumbe onan me kwapituitui sinsin. Waiya waiya me iyayapan gumbo den onivi, megara God gumbe.   
\c 3  
\s1 God Anotumateba  
\p
\v 1 Meve Ju oraiwa meuma me divi? Kwapituitui garawa me divi?  
\v 2 Anoano undag danave obiren wakeya. Namuirenwa God anotumat munne sira God gaiyawa munne.   
\p
\v 3 Meve me divi? Anotumat onan igiyawa yapowo wakeyawa, anotumat onanwa me gumbe God anotumateba onanape go?  
\v 4 \x + \xo 3:4 \xt Sam 51:4\x*Onan di, me den onanape. Iyayapan undag ugauga igiyawa meib nu dirum watawa, nu watanit di,  
\q1 “God me anotumat abnawa.”  
\q1 Mamaib tene, “Ge gae geuma gumbe oraivitwa auwa, sira pui gempewa me matai auwa.”   
\p
\v 5 Megara, oraiwa onanwa numawa God namive me God oraiwa toewan numpe ipewa, me aninin? God me danapiriwa numpewa me oraiwa onan? (Ne iyayapan ano inaiinai muma gumbe veni.)  
\v 6 Onan, me meib onan di. Me meib ipewa, aninin God me at piyu mame pui yupe?  
\v 7 Ne ugauga neuma gumbe God natawa ega egave taibe ape, sira God eyawa taibe apewa, divi oya God pui yunekpe ne kukaeba oya?  
\v 8 “Kukaeba ata me gumbe oraiwa toewan muntan,” meib watawa bainda go?—Iyayapan ano mame gumbe pui yununeme. Iyayapan upeba veme me gae numa mina.—Mame mina garawa anoeme igiyawa, me oya mu pui autanit di.   
\s1 Ud Da God Namive Oraiwa Onan  
\p
\v 9 \x + \xo 3:9 \xt Rom 1:18–2:24; 3:23\x*Meve me divi? Nu oraimina iyayapan upeba mina onan? Nu watavit wag pui yumuntu, “Ju igiyawa ge Griisu igiyawa, iyayapan undag mu kukaeba gumbe wakeeme.”   
\p
\v 10 \x + \xo 3:10 \xt Sam 14:1-3; 53:1-3\x*Kuiyawa mamaib tene.  
\q1 “Bira da God namive oraiwa onan. Da desirom onan.   
\q1
\v 11 Bira da den yaug anobodne.  
\q1 Bira da God oya den didimama aivi.   
\q1
\v 12 Undag daieve amiya sira ebu muma waropiyaya, sira undag kukaeba gumbe toboraya.  
\q1 Bira da den oraiwa aivi.  
\q1 Da desirom onan.”   
\q1
\v 13 \x + \xo 3:13 \xt Sam 5:9; 140:3\x*“Mu meyowa mempotat yampot watabne.  
\q1 Mu pednowa gumbe ugauga veme.”  
\q1 “Mu nou kwapiwa ankwatave mokare yoiba kukaeba wakene.”   
\q1
\v 14 \x + \xo 3:14 \xt Sam 10:7\x*“Mu nouwa enewaruwat ge sisiwa gumbe noidauwane.”   
\q1
\v 15 \x + \xo 3:15 \xt Ais 59:7-8\x*“Amowa mu oma ane kintoeme mut ag ganigani wattan oya.   
\q1
\v 16 Watkukamtanwa ge danadawai mu ebuwave.   
\q1
\v 17 Sira mu yum ebuwawa den yaug anoya.”   
\q1
\v 18 \x + \xo 3:18 \xt Sam 36:1\x*“Mu yangowo namive God gumbe a onan.”   
\p
\v 19 Nu mamaib yaug anotu. Dividivi gumbe Gwangwan waiviwa undag me Gwangwan ankwatave wakeeme igiyawa munan. Me nouwa undag iyaigitpe, piyu mame undag God keptete gumbe noiwa autan oya.  
\v 20 \x + \xo 3:20 \xt Sam 143:2; Rom 7:7; Gar 2:16\x*Kuiyawa Gwangwan aigimtanwa gumbe, bira da oma den ane oraimina ape God namive. Megara Gwangwan gumbe kukaeba numa yaug anota.   
\s1 God Namive Oraiminawa Me Anotumat Gumbe  
\p
\v 21 Megara gare mame di, God oraiwa meuma me taibe toyau nunne, me Gwangwan amaratanwa gumbe onan. Me Gwangwan ge Propeta bukaeba danave wait tenewa.  
\v 22 \x + \xo 3:22 \xt Gar 2:16\x*Me God oraiwa me Iesu Keriso gumbe anotumat eme igiyawa undag mu gumbo muniviwa. Ube onan iyayapan yapowo.  
\v 23 Iyayapan undag kukaeba aya, meoya God gumbe mu oma den ane eyawa aupe.  
\v 24 \x + \xo 3:24 \xt Rom 5:1\x*Megara God ano oraiwa gumbe, Keriso Iesu sira gwiruwat nuntan gumbe, oraiwa God namive ingui nunne.  
\v 25 God me Keriso Iesu taibe toyau munne. Me puyo maeba God danapiriwa yankwetan oya ganigani gumbe sira anotumat gumbe. Me toewamuniviwa God oraiwa meuma. Kuiyawa God me ano yaimoyai wakeigimtanwa gumbe, iyayapan gumbo ibnawa den munne, yaunewa mu kukaeba muma me mu mukut ayawa.  
\v 26 Me gare mame di God oraiwa meuma toewan muntan oya, God mekut oraiwa toewan muntan oya, Iesu gumbe anotumat aivi abnawa me God awanivi oraimina God namive ag toewan muntan oya.   
\p
\v 27 Meve apanapan numawa ampa wakene? Me wait aug aine. Me ebu ambuwa gumbe? Me dividivi etewa ebuwawa gumbe? Onan di, me anotumat ebuwawa gumbe.  
\v 28 Nu ano numa mameib. Apan oraimina God namive apewa Gwangwan aug atanwa gumbe onan. Me anotumat gumbe.  
\v 29 \x + \xo 3:29 \xt Rom 10:12\x*Go God me God Ju igiyawa mukut oya go? Me Ju onan igiyawa gaibu God muma onan go? E, God me God Ju onan igiyawa mu gaibu.  
\v 30 \x + \xo 3:30 \xt Deu 6:4; Gar 3:20\x*God me desirom apewa, me meib. God mame kwapituitui igiyawa anotumat gumbe oraiwa ape God namive, sira me kwapituitui onan igiyawa gaibu anotumat gumbe oraiwa ape God namive.  
\v 31 \x + \xo 3:31 \xt Mat 5:17\x*Meve nu anotumat gumbe Gwangwan natawa yusiwa onanape go? Onan di. Megara nu Gwangwan aug yudapta.   
\c 4  
\p
\v 1 Meve Ebraam oya—me nu isimuranwa kwapiwa gumbe—nu aninin waton?  
\v 2 Ebraam divi da atanwa gumbe God namive oraimina anewa, me oma ane apanapan wakene. Megara God namive me meib onan.  
\v 3 \x + \xo 4:3 \xt Gen 15:6; Gar 3:6\x*Baiboru anin waivi? Me tenewa, “Meve Ebraam God gumbe anotumat ane. Meoya God ane me oraiwa ane.”   
\p
\v 4 Bira da nau ape ipewa, garawa me puyo onan, megara me garawa mu menan barautanit di.”  
\v 5 God ape God anavi eme igiyawa oraimina ape God namive. Nau den eme igiyawa mu God gumbe anotumat ape ipewa, God me anotumat mumawa gumbe mu oraiwa ape.  
\v 6 Divi da den atanwa gumbe God ane oraimina aya igiyawa mu waribiya munnewa. Devid mame oya mamaib wane.   
\q1
\v 7 \x + \xo 4:7 \xt Sam 32:1-2\x*“Iyayapan mu Gwangwan togomiemewa God anog yankwene sira Me kukaeba muma anog yan tobodnewa,  
\q1 mu gumbo waribiya wakeigimpe,   
\q1
\v 8 Iyayapan gumbo Ayapan kukaeba muma den basiyaiviwa,  
\q1 mu gumbo waribiya wakeigimpe!”   
\p
\v 9 Meve waribiya atanwa mame me kwapituitui igiyawa mukut, go kwapituitui onanwa igiyawa gaibu? Nu watu, “Ebraam me anotumat meuma gumbe God ane oraimina ane.”  
\v 10 Megara divi gumbe God ane me oraimina ane anotumat meuma gumbe. Me kwapituitui ane onananeve? Go, me kwapiwa den tuiyave? Me kwapituitui ane onananeve onan, megara me kwapi den tuiyave ane.  
\v 11-12 \x + \xo 4:11-12 \xt Gen 17:10-11\x*Me kwapituitui den ane kumiwa apa, anotumat meuma gumbe God ane oraimina ane. Meoya, me kwapituitui siren aune anoanowawa gumbe. Kwapituitui onan igiyawa mu anotumat gumbe God ane oraimina ape. Me Ebraam kwapituitui onan igiyawa undag mu God ane anotumat gumbe oraimina ape God namive mu mamuwon atan oya, sira kwapituitui igiyawa mu mamuwon atan oya. Natawa me mamaib. Iyayapan da kwapituitui aya. Iyayapan upeba mu anotumat me mamunwa Ebraam kwapituitui onan kumive aunewa me amave amome. Sira Ebraam me iyayapan mame undag mamowa ape.   
\p
\v 13 \x + \xo 4:13 \xt Gen 17:4-6; 22:17-18; Gar 3:29\x*Ebraam ge isimuranaiwa gumbo God agi munne. Agi munnewa me piyu mame kwanawa autanwa igiyawa atan oya. Agi munnewa me Gwangwan gumbe onan, megara anotumat oraiwa gumbe.  
\v 14 \x + \xo 4:14 \xt Gar 3:18\x*Iyayapan mu kwan autanwa igiyawa Gwangwan gumbe ape ipewa, anotumat me natawa onan, sira agi me yusiwa onanape.  
\v 15 \x + \xo 4:15 \xt Rom 3:20; 5:13\x*Gwangwan me danapiriwa pawaivi. Gwangwan den wakepewa, Gwangwan togomiyatanwa onan.   
\p
\v 16 \x + \xo 4:16 \xt Gar 3:7\x*Meoya anotumat gumbe nu oma ane piyu mame kwanawa autanwa igiyawa ata. Me God ano oraiwa gumbe. Me mina, agi mame Ebraam dam meuma yaig onamiyawa gumbo,—Gwangwan gaibu igiyawa mukut onan, megara Ebraam anotumat meuma amave omomewa igiyawa gaibu,—nau aigimpe. Mamaib tene, “Ne ana ge piyu undag apa wakeeme igiyawa munan mamowon ana.” Me meib. Ebraam me nu undag mamunwa.  
\v 17 \x + \xo 4:17 \xt Gen 17:5\x*God gumbe me anotumat ane. Me natawa God mame namive. God mame oma ane ape boriruwaya igiyawa sira inaimutpe, sira oma ane auwape den wakenewa me matai wakepe.   
\p
\v 18 \x + \xo 4:18 \xt Gen 15:5\x*Me oma den ane owanowan aune kumiwa apa, anotumat ane owanowan gumbe. Me at undag igiyawa me mamowon atan oya, kuiyawa God wane, “Ge dam geuma yaig ampewa mame mina ape.”  
\v 19 \x + \xo 4:19 \xt Gen 17:17\x*Ebraam bairawan 100 mina onanane, sira me yaug anone me kwapiwa me bo igiyawa kwapuwon ane. Sira me yaug anone Seira danawa boane. Megara anotumat meuma yusi den uwane.  
\v 20 Me anotumat onanwa den aune, sira me God agi meuma den anopipanum ane. Megara anotumat meuma yusi waivi, sira me Eyawa God wanne.  
\v 21 Me God gumbe anotumat yusipamit ane. Me anonewa God yusipama sira God oma ane agi meuma ape.  
\v 22 \x + \xo 4:22 \xt Gen 15:6\x*Meoya dividivi mame gumbe God ane me oraimina ane God namive.  
\v 23-24 Baiboru tene, “God ane me oraimina ane God namive.” Me meib tenewa me mekut oya onan, megara nunan gaibu. Natawa mamaib. God ane Ayapan numa Iesu sira inaine boriruwaya igiyawa gumbo. Nu God me anotumat ata ipewa, God ape nu oraimina ata God namive.  
\v 25 \x + \xo 4:25 \xt Ais 53:4-5\x*Ayapan Iesu me kukaeba numa oya barauya aig boane. Meve God ane me sira inaine nu oraimina atan oya.   
\c 5  
\s1 Yum Ge Degadega  
\p
\v 1 God ane nu oraimina atu God namive anotumat numa gumbe. Meoya nu Ayapan numa Iesu Keriso gumbe God ge nu gunup yapave yum gaibu.  
\v 2 God amara nunne nu God ano oraiwa mame danave uwatu Keriso gumbe. Nu God eyawa meuma oya anog degadega ete.  
\v 3 \x + \xo 5:3 \xt Jms 1:2-3; 1Pi 1:5-7\x*Me mekut onan, megara nu danadawai gaibu degadega ete. Kuiyawa nu mamaib anoete. Danadawai ape nu unwa nikiyag waketanwa oya.  
\v 4 Unuwa nikiatanwa ape inaiinai oraiwa oya. Inaiinai oraiwa ape owanowan oya. Nu me yaug anotu.  
\v 5 Owanowan mame den yan barau numpe. Kuiyawa God me Guwawa Iyakaisiyapama nunne. Me gumbe God me baigan meuma egamivi nonunmagawa danave.   
\p
\v 6 Nu ande yutunwa onan kumiwa apa, kum God baraunewa apa, Keriso boane God anavi atu igiyawa nunan.  
\v 7 Apan oraiwa oya apan da boape, go onan? Anten onan go. Apan da me anoiviwa gumbe ano munivi abnawa menan matai boape, go onan? Anten iyayapan upeba mukut mu meib ape.  
\v 8 \x + \xo 5:8 \xt Jon 3:16; 1Jn 4:10\x*Megara, nu kukaeba igiyawa kumiwa apa Keriso nunan boane. Me gumbe God baigan meuma gunup toewan nunivi.   
\p
\v 9 \x + \xo 5:9 \xt Rom 1:18; 2:5; Epe 2:3-5\x*Meoya God me waita numpe danapiri meuma gumbe, kuiyawa God ane nu oraimina atune God namive Keriso diyawa gumbe. Me meib di wakenewa.  
\v 10 Namu nu God anaviyawa. Megara Usiwa bo meuma gumbe God waribiya nunne. Meoya gare mame, Usiwa inaiinai meuma gumbe God waita nunivi. Me meib di wakenewa.  
\v 11 Me mame mekut onan. Upiba gaibu. Ayapan numa Iesu Keriso me gumbe gare baigan autune. Me gumbe, God gumbe degadega kokavit ete.   
\s1 Bo Adam Gumbe Sira Inaiinai Keriso Gumbe  
\p
\v 12 \x + \xo 5:12 \xt Gen 3:6; Rom 6:23\x*Natawa mamaib. Apan da desirom me gumbe kukaeba piyu mame gumbe unigne. Kukaeba gumbe bo unigne. Mameiba gumbe bo wateteyamne iyayapan undag piyu mame egave. Kuiyawa iyayapan undag ano kukaeba aya.  
\v 13 \x + \xo 5:13 \xt Rom 4:15\x*Kuiyawa Gwangwan den munne kumiwa apa gaibu kukaeba piyu mame danave wakene. Megara Gwangwan den wakenewa, iyayapan oma den ane kukaeba yaug anoya.  
\v 14 Adam gwangwan togomiyane. Adam kumiwa apa onne Mosisi kumiwa uwane, iyayapan mu gwangwan togomiyayawa wakeya. Iyayapan kukaeba muma me Adam kukaeba meuma mina onan. Megara bo iyayapan gumbo nau warivi. Adam me bira matai oniviwa me irawa meuma.   
\p
\v 15 Megara puyo ebuwawa ge gwangwan togomi atanwa ebuwawa me ube. Apan desirom gwangwan togomiyanewa gumbe iyayapan obiren boriruwaya. Megara me egave, God ano oraiwa, ge puyo me Apan Desirom Iesu Keriso ano oraiwa gumbe uwanewa, iyayapan obiren gumbo maura vinivi.  
\v 16 Sira puyo ebuwawa ge apan desirom kukaeba meuma garawa ebuwawa me ubeube. Keptete kumiwa apa, gwangwan desirom togomi atanwa gumbe “Kukaeba abnawa,” wane. Megara God oraiwa ebuwawa gumbe, God ape gwangwan togomiemewa obiren oraimina ape God namive.  
\v 17 Apan da desirom kukaeba atanwa gumbe, bo uwag nu amara nunne. Me egave, Iyayapan bira God ano oraiwa ge oraiminawa puyowawa koka auyawa mu gumbo inaiinai amara mumpe Apan Desirom Iesu Keriso gumbe.   
\p
\v 18 \x + \xo 5:18 \xt 1Ko 15:22\x*Mame mina, kukaeba atanwa desirom gumbe, iyayapan undag mu kukaeba God namive wane. Me meib desiroma, oraiwa atanwa desirom gumbe, iyayapan undag mu oraimumu God namive wane, sira inaiinai munivi.  
\v 19 \x + \xo 5:19 \xt Ais 53:11\x*Natawa mamaib. Apan da God noiwa den aunewa gumbe God ane iyayapan obiren God namive kukaeba igiyawa aya. Mame mina, Apan Da God noiwa aunewa gumbe God matai ape iyayapan obiren God namive oraiwa igiyawa ape.   
\p
\v 20 Gwangwan unig uwanewa me kukaeba koka atanwa oya. Megara kukaeba koka aiviwa apa, God ano oraiwa me noidauwane sira egave.  
\v 21 \x + \xo 5:21 \xt Rom 6:23\x*Natawa mamaib. Kukaeba me bo gumbe amarane, me mina, God ano oraiwa me Ayapan numa Iesu Keriso gumbe oraiwa puyowawa gumbe amaraivi. Me inaiinai yaibobot muntan oya.   
\c 6  
\s1 Kukaeba Gumbe Bo Atanwa Ge Keriso Gumbe Inaigittanwa  
\p
\v 1 Meve nu anin waton? Nu kukaeba danave wakeigimta God ano oraiwa koka aigimtan oya?  
\v 2 Onan di. Nu wait kukaeba gumbe boriruwatu. Aninin nu oma ane kukaeba danave inaiinai aug wakeigimton?  
\v 3 \x + \xo 6:3 \xt Gar 3:27\x*Go, ye den yaug anoene go? Nu undag Iesu Keriso gumbe babataito autu. Natawa me bo meuma gumbe babataito autu.  
\v 4 \x + \xo 6:4 \xt 1Ko 2:12\x*Meoya nu Keriso bo meuma gumbe babataito autu, me gumbe Keriso gaibu sig um nunne. Me Mamawa eyawa meuma gumbe, Keriso sira inaine boriruwayawa gumbo mina, nu gaibu inaiinai mataiwa gumbe vinigimtan oya.   
\p
\v 5 Nu Keriso gumbe toboraigimta ipewa, sira nu Keriso bo meuma mina boriruwaigimta ipewa, Keriso sira inaine mina nu meib inaigitta.  
\v 6 \x + \xo 6:6 \xt Gar 5:24\x*Nu mameib yaug anotu. Nu apan namuwa Keriso gaibu korosi egave boriruwaya. Natawa mamaib. Kukaeba kwapiwa wakukamne, kukaeba ankwatave nau eme igiyawa yankwetan oya.  
\v 7 Boriruwaya igiyawa mu kukaeba gumbe yankweya.   
\p
\v 8 Nu mamaib anotumat ete. Nu Keriso gaibu bo ata ipewa, nu Keriso gaibu sira inaigitta.  
\v 9 Nu mamaib anotu, Keriso boriruwaya igiyawa gumbo sira inaine, bo den ape, bo Keriso gumbe oma den ane nau ape.  
\v 10 Kuiyawa Keriso me koni desirom mekut kukaeba numa gumbe bo ane. Keriso inaiviwa me God gumbe inaivi.   
\p
\v 11 \x + \xo 6:11 \xt 2Ko 5:15; Gar 2:19\x*Ye mameib anoigimiya. Ye bo igiyawa kukaeba gumbe. Sira ye God gumbe wakeene igiyawa Keriso Iesu gumbe.  
\v 12 \x + \xo 6:12 \xt Gen 4:7\x*Meoya bo atanwa kwapuiwa oya kukaeba den kwemiya nau aigimpe, sira ye ano kukaeba yeuma oya noiwa den aug aigimiya.  
\v 13 \x + \xo 6:13 \xt Rom 12:1\x*Sira ye kwapuiwa da den kukaeba aineba ape kukaeba atan oya. Megara ye yembovit oraimina aineba ape, sira God gumbe puyo aya, kuiyawa ye boriruwaya igiyawa gumbo sira inaigisiana.  
\v 14 \x + \xo 6:14 \xt 1Jn 3:6\x*Meoya kukaeba me yenan nau den watpe. Kuiyawa ye Gwangwan ankwatave den wakeene, megara God ano oraiwa ankwatave wakeene.   
\s1 Oraivitwa Ankwatave Nau Eme Igiyawa  
\p
\v 15 Nu anin waton? Nu Gwangwan ankwatave den wakeete, megara God ano oraiwa ankwatave wakeete, meoya “Kukaeba ata,” nu wata? Onan di.  
\v 16 \x + \xo 6:16 \xt Jon 8:34; 2Pi 2:19\x*Ye mame den yaug anoyana? Ye yembovit puyo ag ankwatave nau ene igiyawa mina noiwa auyawa, ye me gumbe ankwatave nau ene igiyawa aya. Ye kukaeba ankwatave nau ene igiyawa ayawa matai bo aya, megara noiwa autanwa ankwatave nau ene igiyawa ayawa ye matai oraimina aya God namive.  
\v 17-18 Ne God gumbe gaun veni, kuiyawa ye watavit kukaeba nauwawa ene igiyawa, megara gare toewan yemnewa natawa nonemagewa gumbe noiwa auyana, kukaeba gumbe yankweyana, sira oraiwa ankwatave nau eme igiyawa ayana.   
\p
\v 19 Ye kwapuiwa gumbe yusi uwane, meoya ne iyayapan ebuwave veni. Ye watavit kwapuiwa miyot ge Gwangwan togomiyatan ankwatave nau ene igiyawa ayana, sira egave ye Gwangwan togomiyayana. Megara gare mame ye kwapuiwa keb aya, kwemiya me oraiwa God ankwatave nau emewa ape, sira ye meib di iyakaisi aigimiya.  
\v 20 Ye kukaeba ankwatave nau ene igiyawa kumiwa apa, ye oraiwa God namive me gumbe den anog wakeyana.  
\v 21 Gare mame di ye me oya ubmam ene. Me kumiwa apa, ye oraiwa da auyana? Dividivi mame oieba me bo.  
\v 22 Megara gare mame di, ye kukaeba yankweg God ankwatave nau ene igiyawa ayana. Ye natawa me gumbe iyakaisi ayanawa auyana. Mame oieba me inaiinai yaibobot.  
\v 23 \x + \xo 6:23 \xt Rom 5:12,15\x*Kukaeba garawa me bo. Megara God puyowawa me inaiinai yaibobot me Ayapan numa Iesu Keriso nuniviwa.   
\c 7  
\s1 Memgebip Guwaguwawa  
\p
\v 1 Tatangwanen, ye den yaug anoyana? Gwangwan me wakeiviwa abnawa menan yusiwa aug nau aigimpe.—Ne iyayapan Gwangwan yaveg anoyawa mu gumbo veni.—  
\v 2 Vesin memawa aunewa me memawa gaibu Gwangwan gumbe tug wakeivi, memawa wakeivi kumiwa apa. Megara memawa bo topewa, meve vesin me Gwangwan gumbe yankwepe.  
\v 3 Meoya vesin memawa wakenewa kumiwa apa apan da gaibu nag vinigimpewa me wape uinantaraki vesinawa. Megara memawa bo apewa, meve apan da gaibu nag vinigimpewa, me uinantaraki vesinawa onan. Kuiyawa vesin me Gwangwan gumbe wait yankwene.   
\p
\v 4 \x + \xo 7:4 \xt Rom 6:2,11\x*Tatangwanen, me meib desiroma. Ye wait Gwangwan gumbe bo ayana, Keriso kwapiwa gumbe. Me apan da gaibu ye yunat atanwa oya sira meve God oya natawa intan oya. Apan me boriruwayawa gumbo sira inainewa abnawa.  
\v 5 Nu kwapunwa gumbe waketunewa kumiwa apa, nu bo natawa meuma autu, kuiyawa anoano kukaeba obiren me Gwangwan gumbe kwapunup nau wareme.  
\v 6 \x + \xo 7:6 \xt Rom 8:2; 6:4\x*Megara nu wait Gwangwan me tam nunnewa gumbe boriruwatu. Meoya nu Gwangwan gumbe wait yankwetu, gare mame nu God nauwawa ete Guwawa mataiwa gumbe, gigirum namuwa gumbe onan.   
\s1 Kukaeba Gumbe Anopipanum Ag Doreni  
\p
\v 7 \x + \xo 7:7 \xt Eks 20:17; Deu 5:21\x*Nu anin waton? Gwangwan me kukaeba go? Onan di. Megara ne Gwangwan den yaug anopopo ipawa, kukaeba den yaug anona. “Dividivi tamtan oya nun den waigima,” Gwangwan meib den wanewa, ne den yaug anona dividivi tamtan oya nun waigimtanwa me gwambe.  
\v 8 Megara kukaeba me Gwangwan mame gumbe kumiwa aune sira ane ne nonenmagave dividivi undag tamtan oya nun wana. Gwangwan den wakenewa, kukaeba me bo anewa.  
\v 9 Ne watavit wakena Gwangwan gumbe onan. Megara gwangwan uwanewa kumiwa apa, kukaeba inaine, sira ne bo ana.  
\v 10 Meoya ne mameib yaug anona. Gwangwan mame di amara nunigimpe inaiinai oya, megara me amara nunigimpe bo kumive.   
\p
\v 11 \x + \xo 7:11 \xt Gen 3:13\x*Kuiyawa kukaeba me kumiwa aune sira gwangwan mame gumbe gunap ugai nedne, sira gwangwan gumbe ne to nedne bo ana.  
\v 12 \x + \xo 7:12 \xt 1Ti 1:8\x*Meoya Gwangwan me iyakaisiyapama, gwangwan gaibu iyakaisiyapama sira bainda ge oraimina.  
\v 13 Meve oraiwa mame bo aug wag negne? Onan di. Me kukaeba. Kukaeba me oraiwa mame gumbe bo aug wag negne. Mame gumbe kukaeba me taibe ane, sira gwangwan gumbe me kukaeba kokavit di ane.   
\p
\v 14 Nu yaug anotu Gwangwan me guwawa mina. Megara ne apan kukaeba abnawa. Ne gwiruwat negiya, sira ne kukaeba ankwatave wakeeniwa.  
\v 15 \x + \xo 7:15 \xt Gar 5:17\x*Ne den yaug anoeni aninin eni. Ne den eni divi atan anoeniwa. Ne eniwa me topayeniwa.  
\v 16 Ne topayeniwa eni ipewa, natawa me ne Gwangwan me oraimina oya bainda veni.  
\v 17 Meoya me aiviwa ne onan, megara kukaeba me ne gunap wakeiviwa aivi.  
\v 18 Ne yaug anonawa ne gunap kwapunwa danave ano oraiwa den wakene. Kuiyawa evedni ne imunap ano oraiwa atan anoeni, megara ne me den eni.  
\v 19 Ne ano oraiwa atan anoeni, megara den eni. Ne ano kukaeba atanwa den anoeni, megara me ne eni.  
\v 20 Ne divi da den atan anoeniwa megara eniwa, me ne onan, megara kukaeba me ne gunap wakeiviwa aivi.   
\p
\v 21 Meoya ne imunap ano oraiwa atan anoeni, megara ne gwangwan yauna me ano kukaeba ne gunap wakene.  
\v 22 Kuiyawa ne apan dananaba oya degadega eni God Gwangwan meuma gumbe.  
\v 23 \x + \xo 7:23 \xt Gar 5:17; 1Pi 2:11\x*Megara kwapunwa danave gwangwan da wakene. Me mut aivi nonenmagawa gwangwaneba gaibu, sira aune, sira me ane ne nog abnawa me kukaeba gwangwaneba ankwatave wakenewa ana. Ne meib yaug anona.  
\v 24 Ae, ne anokukam abnawa! Bira ne bo mame kwapunwa gumbe waita nekpe?  
\v 25 \x + \xo 7:25 \xt 1Ko 15:57\x*Ne God gumbe Ayapan numa Iesu Keriso oya yusipamit gaun veni.  
\p Meoya ne nonenmagawa danave God Gwangwaneba nauwawa eni, megara kwapunwa danave kukaeba gwangwaneba nauwawa eni.   
\c 8  
\s1 Inaiinai Guwawa Gumbe  
\p
\v 1 Meoya gare mame di, Iesu gumbe anotumat eme igiyawa gumbo God wape mu kukaeba muma da onan.  
\v 2 Kuiyawa Keriso Iesu gumbe, Guwawa inaiinaiba gwangwan meuma wakene, sira me ne yankwe nedne, kukaeba ge bo gwangwaneba gumbe.  
\v 3 Kwapunwa gumbe nu yutunwa onan, meoya Gwangwan oma den ane waita nunne, megara God waita nunne. God Usiwa baraune aig onne kukaeba numawa oya. Me nu minun kukaeba gaibu mina ane, meve kwapiwa gumbe kukaeba numa garawa aune onan di ane.  
\v 4 \x + \xo 8:4 \xt Gar 5:16,25\x*Nu Guwawa gumbe angete, kwapunwa anoanowawa gumbe onan. Me Gwangwan waiviwa undag nu gunup ape matattan oya.   
\p
\v 5 Bira da kwapiwa anowawa anog aiviwa abnawa me kwapiwa anoanowawa me mekut anog aivi. Bira da Guwawa anog aiviwa abnawa me Guwawa anoanowawa me mekut anog aivi.  
\v 6 Kwapiwa anowawa oya anog aiviwa me bo. Guwawa anowawa oya anog aiviwa me inaiinai ge yum.  
\v 7 Kuiyawa kwapiwa anowawa me God gumbe anavi aivi. Me God Gwangwaneba noiwa den avivi. Nu aib wata, me oma den ane noiwa aupe.  
\v 8 Kwapiwa anowawa danave wakeiviwa abnawa oma den ane matai God me gumbe degadega ape.   
\p
\v 9 \x + \xo 8:9 \xt 1Ko 3:16; 12:3\x*Megara God Guwawa ye none mageyap wakeiviwa, ye kwapuiwa gumbe onan, megara Guwawa gumbe. Bira da Keriso Guwawa den aunewa me Keriso meuma onan.  
\v 10 \x + \xo 8:10 \xt Gar 2:20\x*Keriso guniyap wakeiviwa, ye kwapuiwa kukaeba gumbe bo ane, megara guwewa inai muteme oraiwa God namive gumbe.  
\v 11 God ane Iesu Keriso boriruwaya igiyawa gumbo sira inaine. Me Guwawa ye guniyap wakeiviwa, God ape ye kwapuiwa me bo apewa sira inai mutpe. Kuiyawa God me Iesu Keriso boriruwaya igiyawa gumbo sira inainewa.   
\p
\v 12 Meoya tatangwanen, nu kwapunwa noiwa autan den di anoete, meoya kwapunwa anowawa gumbe vin anigimtan den di anoete.  
\v 13 \x + \xo 8:13 \xt Gar 6:8; 1Ko 3:5\x*Ye kwapuiwa anowawa gumbe wakeigimiyawa, ye bo aya. Megara Guwawa gumbe, kwapuiwa aiviwa guriya boriruwape ipewa, ye inaigisia.  
\v 14 Iyayapan bira da God amara muniviwa mu God usitainawa.  
\v 15 \x + \xo 8:15 \xt Mak 14:36; 2Ti 1:7\x* \x + \xo 8:15 \xt Gar 4:5-7; Rev 21:7\x*Ankwatave nau aivi abnawa guwawa me ape ye sira a aya. Ye guwawa meiba da den auyana, megara ye God Usiven atanwa me Guwawa auyana. Nu Guwawa gumbe watu, “Abba,\f + \fr 8:15 \ft Natawa me Maman.\f* Maman.”  
\v 16 \x + \xo 8:16 \xt 2Ko 1:22\x*Guwawa membovit nunan taibe waivi guwunwa gaibu, nu God usitainawa.  
\v 17 Nu usitainawa ipewa, nu kwan autan igiyawa gaibu. Eyawa autan oya nu Keriso gaibu edawai auete ipewa, nu God kwan autan igiyawa, sira Iesu Keriso gaibu kwan autan igiyawa.   
\s1 Kum Iviwa Eyawa  
\p
\v 18 Kum ivi eyawa toewan numpe. Nu gare edawai gina ubeube auete. Edawai me kudnausiren, megara eyawa me kokavitwa. Ne meib di anoeni.  
\v 19 God wattenewa mu God usitainawa taibe uwatanwa oya nonomagowo amareme.  
\v 20 \x + \xo 8:20 \xt Gen 3:17-19\x*God wattenewa mu natawa onan ane. Me God anoano meuma gumbe ane, God wattenewa mu anoano muma onan. God ane mu noiwa auya, meoya mu owanowan gumbe.  
\v 21 God wattenewa mu mumbovit kwemne watkukamtan ebuwawa gumbe dauwag ampe. Mu mumbovit God usitainawa eyawa gumbe ui onan yai wakeigimpe.   
\p
\v 22 Nu mamaib yaug anotu. God wattenewa mu danadawai aueme me apa onne gare mame. Ud yaitanwa gumbe edawai avig uiwa nikiaivi mina.  
\v 23 \x + \xo 8:23 \xt 2Ko 5:2-4\x*Me mekut onan, megara mame gaibu. Nu numbovit Guwawa natawa autune, sira nu nonunmagawa apa unuwa nikiag amarete. God usitanawa atan oya. Natawa me nu sira gwiruwat nuntan.  
\v 24 Nu waita nunne owanowan mame gumbe. Owanowan yavetewa me owanowan natawa onan. Bira da den autan anope wait aunewa oya.  
\v 25 Divi da den yautunewa oya nu anoigimtawa, nu nonunmagawa apa iyagit amaraigimta.   
\p
\v 26 Guwawa me mina meib aivi. Me nu yutunwa onanwa oya waita nunivi. Nu den yaug anotu aninin nun watanwa. Megara Guwawa uiwa nikiyaiviwa gumbe,—gae gumbe oma den ane wata,—me gumbe waita nuntan oya nun waivi.  
\v 27 \x + \xo 8:27 \xt Sam 139:1\x*God me oma ane nonunmagawa undag yaug anoivi. Meoya God oma ane Guwawa aninin anoiviwa yaug anoivi. Kuiyawa Guwawa me God noiwa avivi, sira me gumbe iyayapan iyakaisi nunan nun waivi.   
\s1 God Me Yusipama Anavi Mina Onan  
\p
\v 28 \x + \xo 8:28 \xt Epe 1:11\x*God gumbe baigan eme igiyawa, mu iyayapan mu God auwanewa God anoiviwa gumbe. God oma ane dividivi undag gumbo iyayapan munanwa oya nau ape sira garawa oraimina mumpe. Nu me yaug anotu.  
\v 29 \x + \xo 8:29 \xt 1Ko 1:18; Ibr 1:6\x*Kuiyawa God me iyayapan upeba wait yaug ano munne. Sira me wait anewa iyayapan mame irawa me matai Usiwa mina ape. Natawa me tatawaiwa obiren gumbo Usiwa me ud namotawa ape.  
\v 30 God me iyayapan mu God wait anog munan auwanewa auwane. God anog munan auwanewa igiyawa God ane oraimina aya. Meve God ane oraimina aya igiyawa gumbo eyawa munne.   
\p
\v 31 \x + \xo 8:31 \xt Sam 118:6\x*Gare mame me gumbe nu anin waton? God me nunanwa oya aiviwa, bira nu gunup anavi ape?  
\v 32 God me Usiwa desiromirenwa oya nonewa den aune nu nunan oya nunne. Me gaibu baigan gumbe dividivi undag ui onan den numpe go? Onan di.  
\v 33 \x + \xo 8:33 \xt Ais 50:8-9\x*Bira God anog munan auwane igiyawa gumbo dirum watkukam munivi? God ane mu oraimina.  
\v 34 Bira pui yuwamivi? Iesu Keriso bo ane, sira inaine. Me God naniyutanwa apa wakene, sira waita nuntan oya nun waivi.  
\v 35 Bira God baigan meuma gumbe tam ube tenumpe. Me ibnawa go, danadawai go, edawai go, iyagon go, ui kwapiwavit go, tapon go, deba go?  
\v 36 \x + \xo 8:36 \xt Sam 44:22\x*“Genan oya nu bo yavete mumbe apa aig kum aigivi. Mu anoeme nu sip gureme mina.” meib tene.  
\v 37 Megara God me nunan baigan aiviwa gumbe, dividivi mame undag danave, nu auta yusipamit.  
\v 38-39 Ne mamaib anotumat eni. God baigan meuma me Ayapan numa Keriso Iesu apa wakenewa gumbe, bira da den tam ube tenumpe. Bo, inaiinai, aneya, kukaeba amareme igiyawa,\f + \fr 8:38-39 \ft Namu tenewa da waivi me airapu kukaeba.\f* gare mame di wakenewa, matai uwapewa, yusiwa da, painau, epampa, sira dividivi upeba me God wattenewa undag danave, mu oma den ane God baigan meuma gumbe den tam ube tenumpe.   
\c 9  
\s1 God Isuraeru Wat Gomiya Munne  
\p
\v 1 Ne Keriso danave natawa di diruieni, uga mina onan. Ne nonenmagawa oraiwa gaibu mamaib Guwawa Iyakaisiyapama gumbe taibe veni.  
\v 2 Ne nonenmagave anogugut kokavitwa ag danadawai evedni aueni.  
\v 3 \x + \xo 9:3 \xt Eks 32:32\x*Ne den apopo ipawa ne Keriso gumbe ube anekpopo, tatanaiwa munan sira kwapunwa desiroma igiyawa munan. Ne den apopo ipawa ne diguragut abnawa munan.  
\v 4 \x + \xo 9:4 \xt Eks 4:22; Rvt 1:1–10:20; Sam 147:19; Rom 15:8; Ibr 9:5\x*Mu Isuraeru igiyawa. Usitainaven atanwa, eyawa, God agiyawa iyayapan munan, Gwangwan autanwa, taparoro, ge agi mu mumawa.  
\v 5 Isimuranaiwa mu mina mumawa. Keriso me mina kwapiwa gumbe mu gumbo uwane. Keriso mame me opa painau, sira God wattenewa undag mu ankwatave. Keriso me God me nu waiyaigimtan. Amen.   
\p
\v 6 Megara God gaiyawa me yusiwa onan den ane. Kuiyawa nu oma den ane wata Isuraeru apa onamiya igiyawa undag mu Isuraeru.  
\v 7 \x + \xo 9:7 \xt Gen 21:12\x*Sira nu oma den ane wata Ebraam gumbe yaig onamiya igiyawa undag mu usitainawa. Kuiyawa me, “Aisak gumbe yaig onamiya igiyawa mu veme ge ututainagwa apa yaieg onamiyawa.”  
\v 8 \x + \xo 9:8 \xt Gar 4:23\x*Natawa me ud kwapuwa gumbe yaiyawa mu God usitainawa onan. Ud agi gumbe yaieg onamiyawa mu usitainawa yaieg onamiyawa.  
\v 9 \x + \xo 9:9 \xt Gen 18:14\x*Agi gaiyawa me mamaib. “Ne bairawan umaewa ne mapa sira taig onetna gare mame mina. Sira Seira kikiyan apan baraupe.”   
\p
\v 10 Mame mekut onan. Nu isimuranaiwa Aisak gumbe Rebeka bugane.  
\v 11-12 \x + \xo 9:11-12 \xt Gen 25:23\x*Usitainawa mu den yaiya sira oraiwa ge kukaeba den aya kumiwa apa, Rebeka me umum anone, “Tatawa me gwaneba nau meuma atan abnawa ape.” Kuiyawa God anoiviwa me yusipamit yoivi, divi da atanwa gumbe onan, megara Ayapan me iyayapan munan auwaiviwa gumbe.  
\v 13 \x + \xo 9:13 \xt Mak 1:2-3\x*“Ne Jekob gumbe baigan ana, sira Eso anokukam ana,” meib tene.   
\p
\v 14 Meve nu anin waton? Ano kukaeba da God gumbe go onan? Onan di.  
\v 15 \x + \xo 9:15 \xt Eks 33:19\x*God me Mosisi gumbe wane,  
\q1 “Ne iyayapan ano muneniwa anomuneni,  
\q1 sira ne iyayapan mu nenan danadawai auemewa munan danadawai aueni.”   
\p
\v 16 \x + \xo 9:16 \xt Epe 2:8\x*Meoya iyayapan anoano mumawa emewa me natawa koka onan, megara God anoano meuma nuniviwa me natawa koka.  
\v 17 \x + \xo 9:17 \xt Eks 9:16\x*Baiboru me Parao gumbe wane, “Ne ge agemna wan yoiya, kuiyawa ne imunap yutunwa toyau muntna ge gungap, sira at undag ne ivunwa yaug anope.”  
\v 18 Mame mina, God me iyayapan ano meuma muntan anoiviwa ano meuma munivi, sira me iyayapan ano meuma muntan topayaiviwa munan topayaivi.   
\p
\v 19 Ye ne gunap mamaib waya, “Meib aigimpe ipewa, divi oya God iyayapan gumbo pui yuwamivi? Bira me God yumateba topayane?”  
\v 20 \x + \xo 9:20 \xt Ais 29:16; 45:9\x*Megara apan. Ye God topayene. Ye bira? Wattenewa oma ane wape wattene abnawa gumbe, “Dimbae oya ge ne mameib anegana?”  
\v 21 \x + \xo 9:21 \xt Jer 18:6\x*Ui warivi abnawa me yusiwa gaibu go onan? Piyu gumbe me oma ane ui warampe dividivi oraiminawa oya, sira ui warampe dividivi kukaeba oya.   
\p
\v 22 God mamaib anoivi ipewa, me aninin? God imive danapiriwape, sira yusiwa toyau mumpe. Megara anoano oraiwa koka gumbe uiwa nikiag amaraivi, sira me ui me God watkukamtan anoiviwa den watkukampe.  
\v 23 Me gaibu eyawa koka toyau nuntan oya. Ui me ano muniviwa wakeya. God ui me wait tamibarip aneve wakeya.  
\v 24 Nu ui me ano nuniviwa. God nunan auwane Ju igiyawa gumbo mu mukut onan megara Ju onan igiyawa mu gaibu.  
\v 25-26 \x + \xo 9:25-26 \xt Ose 2:23\x* \x + \xo 9:25-26 \xt Ose 1:10\x*Osea Bukaeba danave me waivi,  
\q1 “Mu ne iyayapan neuma onan, megara ne auwatnawa mu ne iyayapan neuma.  
\q1 Sira mu iyayapan mu ne den baigan munnawa, megara ne auwatnawa mu ne baigan muneniwa.  
\q1 Ne wana, ‘Ye ne iyayapan neuma onan.’  
\q1 At desiroma apa, mu wape God wakeiviwa usitainawa.”   
\p
\v 27 \x + \xo 9:27 \xt Ais 10:22-23\x*Sira Isuraeru munan, Aisaya mamaib kwaruwane.  
\q1 “Isuraeru usitainawa mu obiren, poeman visive nuge mina.  
\q1 Megara iyayapan wakeyawa mukut mu waita mumpe.   
\q1
\v 28 Ayapan gae meuma undag aug oraimina sira tatevit ape piyu egave.”   
\p
\v 29 \x + \xo 9:29 \xt Ais 1:9\x*Sira Aisaya namu wane mina.  
\q1 “Ayapan yusipamitwa me utuntainunwa den numpa ipawa,  
\q1 nu Sodom mina apono,  
\q1 sira Gomora mina apono.”   
\s1 Isuraeru Anotumat Onan  
\p
\v 30 Nu me anin waton? Ju onan igiyawa mu oraiwa oya didimama den aya, megara oraiwa auya. Natawa mamaib, oraiwa me anotumat gumbe.  
\v 31 Megara Isuraeru me oraiwa gwangwaneba diunewa mu oma den ane auya.  
\v 32 \x + \xo 9:32 \xt Ais 8:14\x*Divi oya? Kuiyawa mu anotumat gumbe den diuya, megara mu dividivi atanwa minawa gumbe diuya. Mu amawa totariyatanwa an me gumbe amowa toya.  
\v 33 \x + \xo 9:33 \xt Ais 28:16; 1Pi 2:6\x*Me mamaib tenewa mina.  
\q1 “Yauya. Ne Saion apa amawa totariyatanwa anawa ge an koka  
\q1 me ape uyug aigatanwa tetna.  
\q1 Bira da me gumbe anotumat ape ipewa, me ubmam den ape.”   
\c 10  
\p
\v 1 Tatangwanen. Ne nonenmagawa anowawa, God gumbe Isuraeru igiyawa munan nun watanwa, mu waita aupe.  
\v 2 Ne yaug anog taibe veniwa mu God gumbe degadegaepam waiya eme. Megara me gigirum anowawa gumbe onan.  
\v 3 Kuiyawa mu God oraiwa meuma den yaug anoya, sira mu God oraiwa meuma gumbe noiwa den auya. Kuiyawa mu imuwo oraiwa mu mukut tamtan oya anoya.  
\v 4 Keriso me ane Gwangwan onanane, meoya anotumat igiyawa undag God namive oraimina ape.   
\p
\v 5 \x + \xo 10:5 \xt Rvt 18:5\x*Mosisi tenewa, Gwangwan oraiwa eme igiyawa inai mutpe oraiwa gumbe.  
\v 6 \x + \xo 10:6 \xt Deu 30:12-14\x*Megara anotumat oraiwa meuma mamaib waivi. “Ye den waya nonemageyap bira kwimin dog aitan?” Natawa me mameib, Keriso kwimin apa aug aig ontan oya.  
\v 7 Sira, “Ye den waya bira piyu nog epampa aikpe,” Natawa me mameib, Keriso boriruwaya igiyawa gumbo dauwape.  
\v 8 Megara anin waivi? “Gae gungap, nogap sira nonenmagave wakene.” Mame me anotumat numawa gaiyawa me nu wateteyametewa.  
\v 9 Kuiyawa ge nogap, “Iesu me Ayapan,” vegewa, sira nonegap, “God ane Iesu boriruwayawa igiyawa gumbo sira inaine,” anotumat egewa, ge waita auwa.  
\v 10 Apan nonenmagave anotumat apewa, God namive oraiwa aupe. Sira noiwa gumbe taibe waiviwa waita aupe.  
\v 11 \x + \xo 10:11 \xt Ais 28:16\x*Baiboru mamaib waivi, “Me gumbe anotumat aivi abnawa me matai ubmam den ape.”  
\v 12 \x + \xo 10:12 \xt Apa 15:9\x*Ju igiyawa ge Ju onan igiyawa mu yapowo ubeube onan. Ayapan desiroma me iyayapan undag Ayapanowa. Ayapan oya auveme igiyawa undag munanwa Me ano oraiwa kokavit.  
\v 13 \x + \xo 10:13 \xt Joe 2:32\x*Kuiyawa, “Bira da Ayapan oya auwaiviwa me waita aupe.”   
\p
\v 14 \x + \xo 10:14 \xt Joe 2:32\x*Megara me gumbe anotumat den ayawa, aninin mu me gumbe oma ane auwape? Mu me gumbe den anoyawa, aninin me gumbe oma ane anotumat ape? Wateteyamivi abnawa den wakenewa, aninin oma ane anope.  
\v 15 \x + \xo 10:15 \xt Ais 52:7\x*Bira da den baraug aipewa, aninin akape wateteyampe? Mamaib tene, “Iyayapan mu gae oraiwa aug omomewa amowa me oraivitwa.”   
\p
\v 16 \x + \xo 10:16 \xt Ais 53:1\x*Iyayapan obiren gae oraiminawa auya, megara upeba mu den auya. Aisaya wanewa, “Ayapan, bira gae numawa anotumat ane?”  
\v 17 Me meib. Anotumat me anoano apa amatope, sira anoano me Keriso gaiyawa gumbe amatope.  
\v 18 \x + \xo 10:18 \xt Sam 19:4\x*Megara ne singui watna, “Mu den anoya?” Onan di.  
\q1 “Nouwa at piyu egave undag.  
\q1 Mu gae muma amiya at piyu viri pusiwa.”   
\m
\v 19 \x + \xo 10:19 \xt Deu 32:21\x*Megara ne mamaib watna. “Isuraeru mu den yaug anoya go?”  
\q1 Namuiren, Mosisi mamaib wane.  
\q1 “Ne atna ge degadega den a, den watgomiyamunne igiyawa gumbo.  
\q1 Sira ne atna ye danepiriwape, iyayapan mu anoano den yaug anoemewa gumbo.”   
\m
\v 20 \x + \xo 10:20 \xt Ais 65:1\x*Sira Aisaya yusipamit waivi.  
\q1 “Ne nenan didimama den eme igiyawa ne yaunegiya,  
\q1 sira ne nenan den autan anoeme igiyawa gumbo ne taibe toyau munna.”   
\m
\v 21 \x + \xo 10:21 \xt Ais 65:2\x*Sira Isuraeru gumbe mamaib waivi,  
\q1 “Iyayapan mu nounwa den aueme sira anavi eme,  
\q1 megara ne naninwa mu gumbo kum desirom danave munna.”   
\c 11  
\s1 God Isuraeru Ano Munivi  
\p
\v 1 \x + \xo 11:1 \xt 1Sm 12:22; Sam 94:14; Pir 3:5\x*Meve ne watna, God me iyayapan meuma topai munne? Onan di. Ne gaibu Isuraeru abnawa, sira Ebraam yaig onnewa, Benjamin dam meuma gumbe onnewa.  
\v 2 God me iyayapan meuma mu wait yaug anonewa den topai munne. Ye Baiboru danave Eraija oya tenewa apa aninin waivinewa den yaug anoyana. Me God gumbe Isuraeru pui yug wane.  
\v 3 \x + \xo 11:3 \xt 1Ki 19:10,14\x*“Ayapan, mu propeta geuma guriya boriruwaya, sira kem geuma iyakaisiyapama aueg tobiroriyaya. Ne nekut kwenegiya. Mu tonektanwa oya a ge yaug eme.”  
\v 4 \x + \xo 11:4 \xt 1Ki 19:18\x*Megara me gumbe garawa anin wane? “Ne nenan iyayapan 7,000 amareni wakeya. Mu Baaru gumbe den konuwa yueme.”  
\v 5 Ebu desiroma, gare mame di iyayapan mu God ano oraiwa gumbe amaraivi wakeemewa mu meib di wakeya.  
\v 6 \x + \xo 11:6 \xt Gar 3:18\x*Me ano oraiwa gumbe ipewa, me divi da atanwa gumbe onan di. Me meib onan ipewa, ano oraiwa me ano oraiwa onan.   
\p
\v 7 Meve me aninin? Isuraeru mu oma den ane auya divi da autan oya anoemewa. God wat gomiyanewa igiyawa mu auya, megara iyayapan upeba nonomagowa yaigiwane.  
\v 8 \x + \xo 11:8 \xt Deu 29:4; Ais 29:10\x*Mamaib tene,  
\q1 “God me guwowa yusi onanwa munne,  
\q1 yangowo mu den yaupewa munne,  
\q1 sira naunowo mu den anotanwa munne.  
\q1 Gare mame apa onnewa.”   
\p
\v 9 \x + \xo 11:9 \xt Sam 69:22-23\x*Devid gaibu aib waivi.  
\q1 “Teboro mumawa mu munan nama ape,  
\q1 gue katau ape, divi da amawa totariyatanwa anawa ape, sira garawa muma ape.   
\q1
\v 10 Mu yangowa muniwape sira mu oma den ane yaupe.  
\q1 Mu daiyowa gegerai mutpe meib di wakeigimpe.”   
\s1 Yoma Naniwa Da Gumbe Yunadne  
\p
\v 11 \x + \xo 11:11 \xt Apa 13:46\x*Sira singui watna. Mu amowa totainewa uyug aigtan oya? Onan di. Mu Gwangwan togomiyaya, me gumbe waita Ju onan igiyawa gumbo onamiya. Me mu kwemiya Isuraeru kwavi atan oya.  
\v 12 Mu Gwangwan togomiyayawa me piyu mame tawara muma oya, sira mu waropiyayawa me Ju onan igiyawa tawara muma oya. Meoya mu waita autanwa me obiren egave tawara kokavitwa autan oya.   
\p
\v 13 Meoya ne Ju onan igiyawa yenan veni. Ne Ju onan igiyawa munan apasoro ana, meoya ne anoeniwa nau neuma me koka.  
\v 14 Sira me gumbe, ne imunap wakenewa, ne atna iyayapan neuma kwavi ape. Sira ne imunap atna iyayapan upeba yapowo waita aupe.  
\v 15 Mu epa aore muntanwa me piyu mame yum tutanwa oya ipewa, mu tamtanwa me bo gumbe sira yoipewa. Natawa meib.  
\v 16 Wiit maura namuirenwa me iyakaisiyapama ipewa, nakwai wiit atapupu undag me iyakaisiyapama. Taiwa me iyakaisiyapama ipewa, yoma naniwa gaibu me iyakaisiyapama.   
\p
\v 17 \x + \xo 11:17 \xt Epe 2:11-19\x*Yoma naniwa upeba tentamag aigiya sira ye yoma Orivu mundanavewa me gumbe yunad yenne, sira yoma Orivu taiwa gumbe mumin dauwaivi ye avigimiya ipewa,  
\v 18 ye oma den ane apanapan aigimiya yoma naniwa gumbe. Ye taiwa den waita wanene, megara taiwa me waita yenivi.  
\v 19 Ye waya, yoma naniwa togomiyayawa me ne yunatanwa oya.  
\v 20 Me meib. Mu togomiyayawa mu anotumat onanwa gumbe, megara ye anotumat yeuma gumbe yokeene. Ye apanapan den aya, megara a aya.  
\v 21 God naniwa namu wakenewa gwagwai den tupawa, me ye yenan oya gwagwai den tupe.   
\p
\v 22 \x + \xo 11:22 \xt Jon 15:2,4\x*Yauya. God baigan meuma ge yaigipamitwa. Iyayapan uyug aigemewa egowo wakenewa me yaigipamitwa. Ye egeyap wakenewa me God baigan meuma. Ye me danave wakeigimiya ipewa, me meib di wakeigimiya. Megara ye meib den ayawa, ye gaibu togomiyape.  
\v 23 Sira mu anotumat onanwa den amaraigimpewa, mu matai yunat ape. God oma ane mu sira yunat mumpe.  
\v 24 Mundana yoma Orivu gumbe togomiya yenne, sira Orivu nau danavewa gumbe yunat yenne ipewa, Orivu nau danavewa naniwa me yoma Orivu namuwa gumbe sira yunat ape. Me taibe yaigiwa onan.   
\s1 Isuraeru Igiyawa Undag Waita Aupe  
\p
\v 25 Tatangwanen, ne imunap, ye guwavewa mame yaug anotanit di. Ye aib den anoya ye ano kokawa igiyawa. Guwavewa mame natawa mamaib, Isuraeru igiyawa upeba nonomagowa yaigiwane, sira Ju onan igiyawa anintom mina obiren apewa, Isuraeru igiyawa nonomagowa yaigiwanewa me onanape.  
\v 26 \x + \xo 11:26 \xt Ais 59:20-21\x*Mamaib Isuraeru undag matai waita aupe. Mamaib tene,  
\q1 “Munan parau viniviwa me Saion apa uwape,  
\q1 sira me Jekob gumbe tobiyape God gumbe anotumat den atanwa me aug epa aorepe.   
\q1
\v 27 \x + \xo 11:27 \xt Jer 31:33-34\x*Mame me ne agi neumawa mu munan munnawa.  
\q1 Me apa ne kukaeba mumawa atan autna.”   
\p
\v 28 Gae oraiwa gumbe, mu God gumbe anavi eme igiyawa ye yenan. Megara God watgomiya munnewa gumbe, mu God baigan muniviwa isimuranowa gumbo.  
\v 29 God puyo nunnewa ge God nunan auwaiviwa me den di tobiroriyape.  
\v 30-31 Ye namu God gumbe noiwa den auyana, megara gare mame ye ano yemiviwa me gumbe auene mu noiwa den aueme gumbe. Mame mina mu gare mame noiwa den aueme, me mu mumbo gaibu ano muniviwa autan oya, ano yemiviwa gumbe.  
\v 32 Kuiyawa God anoiviwa me iyayapan undag gumbo ano munigimpe, meoya God ane iyayapan undag noiwa den aueme.   
\s1 Baiboru Toewaneba  
\q1
\v 33 \x + \xo 11:33 \xt Ais 55:8-9\x*God tawaraeba—God anoano oraiwa ge God ano meuma—  
\q1 me epampa aninin!  
\q1 Keptete me nu undag matai oma den ane yaug anota.  
\q1 Ebu meuma me mina, nu oma den ane matai popon yuta.   
\q1
\v 34 \x + \xo 11:34 \xt Ais 40:13; 1Ko 2:16\x*Kuiyawa bira Ayapan nonewa yaug anotan?  
\q1 Sira bira Ayapan waitaeba ane?   
\q1
\v 35 \x + \xo 11:35 \xt Job 41:11\x*Sira bira God gumbe namu divi da wanne,  
\q1 meve garawa sira aupe?   
\q1
\v 36 \x + \xo 11:36 \xt 1Ko 8:6\x*Kuiyawa dividivi undag mu God apa, God gumbe, God oya wakeya.  
\q1 Eyawa me God mame gumbe wakeigimpe viripusiwa onan. Amen.   
\c 12  
\s1 Wakeiviwa Puyowawa  
\p
\v 1 \x + \xo 12:1 \xt Rom 6:11,13; 1Pi 2:5\x*Meoya tatangwanen, ne ye diruieni, God anoyeniviwa oya. Ye aya ye kwapuiwa me wakeiviwa ge iyakaisiyapama ge God aupewa puyowaven ape. Meve ye kwapuiwa puyowawa God gumbe puyo waniya. Me ye guwewa waiya waiyaeba.  
\v 2 Ye piyu mame ebuwawa mina den auya. Megara God anoiviwa yaug anotan oya, dimbae me oraimina sira dimbae God aupe, dimbae oraiminavitwa yaug anotan oya, ye nonewa mataiwa tobiyaya.   
\p
\v 3 \x + \xo 12:3 \xt 1Ko 12:11; Epe 4:7; Pir 2:3\x*God ano oraiwa me ne nednewa gumbe, ye undag desirom desirom ne wat diruiene. Ye yembovit apanapan yeuma oya den yaug anoya, anoano yeuma gumbe wakeya. Megara ye mokona atanwa ebuwawa yaug anopono, anotumat yeuma me God yennewa gumbe.  
\v 4-5 \x + \xo 12:4-5 \xt 1Ko 12:12,27\x*Kwapunwa desirom, megara danave obiren. Desirom desirom nau muma ube ube. Mame mina, nu obiren, megara Keriso gumbe nu kwapunwa desirom. Nu desirom desirom me yunat tunewa.  
\v 6 \x + \xo 12:6 \xt 1Ko 12:4-11; 1Pi 4:10-11\x*Ano oraiwa nunnewa gumbe nu puyo ube autu. Meoya me God gaiyawa watanwa ipewa, anotumat gumbe ye waya.  
\v 7 Me nau atanwa ipewa me nau aigimiya, sira toewanewan ipewa me toewan munigimiya.  
\v 8 Wag dia yusiwa muntanwa ipewa ye wag dirumigimiya. Keb atanwa ipewa me keb aigimiya umu onan. Kokawa atanwa ipewa me yaimoyai kokawa aya. Waita muntanwa ipewa me waita munigimiya degadega gumbe.   
\s1 Baigan  
\p
\v 9 Baigan gumbe wakeyawa, uga den waigimiya. Ye kukaeba topai aigimiya, sira oraiwa autanwa me avigimiya.  
\v 10 \x + \xo 12:10 \xt 1Pi 1:22\x*Tatangwanen baiganowa gumbe baigan garagara aya. Ayamat gumbe ayamat garagara aya. Ye desirom desirom yaug anoya iyayapan mu tam waiya munigimiya yembo den waiya yemigimiya.  
\v 11 Ye nau yaigipamit aigimiya, sira guwagwa gumbe iyam mina igigimiya, Ayapan gumbe nau meuma aigimiya.  
\v 12 \x + \xo 12:12 \xt 1Te 5:16-18\x*Owanowan gumbe degadega aigimiya. Edawai gumbe uiwa nikiyaigimiya. Evedni nun waigimiya.  
\v 13 \x + \xo 12:13 \xt Ibr 13:2\x*Iyapan iyakaisi ano mumawa me divi waita muniya. Amdau igiyawa gumbo baigan muniya.   
\p
\v 14 \x + \xo 12:14 \xt Mat 5:44; 1Ko 4:12\x*Iyayapan mu ye edawai yenemewa gumbo waribiya muniya. Waribiya muntanit di, megara kukaeba oya den nun waya.  
\v 15 Ye degadega aya degadega eme igiyawa gaibu. Ye iruwaya iruveme igiyawa gaibu.  
\v 16 \x + \xo 12:16 \xt Pro 3:7\x*Ye undag nonewa desirom ape, apanapan den aya, megara ye ankwatave igiyawa gumbo naniga aviyaya. Ye yaug anoya ye anoano igiyawa onan.   
\p
\v 17 \x + \xo 12:17 \xt 1Te 5:15\x*Bira da kukaeba anewa oya ye kukaeba den aya. Ye iyayapan undag gumbo oraivit aya. Dividivi undag me iyayapan anoeme oraivitwa, ye me aigimiya.  
\v 18 Oma ape ipewa, ye iyayapan undag gumbo yum tuya yenanwa oya.  
\v 19 \x + \xo 12:19 \xt Deu 32:35; Mat 5:39\x*Iyayapan neuma, ye yekut garawa kukaeba den aya. Megara God nanive barauya. Kuiyawa mamaib tene. “Garawa atanwa me neuma. Ne garawa atna, Ayapan meib waivi.”  
\v 20 \x + \xo 12:20 \xt Pro 25:21-22; Mat 5:44\x*Anavi yeuma iyagon aupewa, me nakwai waniya. Anavi yeuma meyawa toyaipewa, me yoi waniya. Mamaib aigimiyawa gumbe, ye me kuiyave kapupun igiviwa teya.  
\v 21 Kukaeba den painau tuyauyempe. Megara ye oraiwa yeuma gumbe kukaeba painau tuyauya.   
\c 13  
\s1 Bira Kokawa Yusiwa Gaibuwa Me Noiwa Auta  
\p
\v 1 \x + \xo 13:1 \xt Pro 8:15; Tai 3:1\x*Iyayapan undag mu yutuwa me painau wakeiviwa me noiwa autanit di. Yutuwa me God gumbe. Yutuwa undag mu wakeemewa me God a munne.  
\v 2 Meoya iyayapan mu yusiwa gumbe toemewa mu God gwangwan meuma togomieme. Togomieme igiyawa mu mukut pui aupe.  
\v 3 \x + \xo 13:3 \xt 1Pi 2:13-14\x*Ye kukaeba ayawa, matai namuyoiyoi abnawa gumbe a aya. Ye oraiminawa ayawa, a den aya. Ye yusiwa gumbe a den atan anoenewa, oraimina aigimiya. Meib ayawa, apan koka yusiwa gaibu me matai ye bainda yempe.  
\v 4 Kuiyawa me God nauwawa aivi abnawa me garawa oraiwa agempe. Ge kukaeba aigimawa, me gumbe a a. Me deba ui onan den avivi. Natawa me God nauwawa aivi abnawa, sira kukaeba eme igiyawa gumbo diguragut gumbe garawa mumpe.  
\v 5 Meoya ye noiwa autanit di. Diguragut gumbe a atanwa gumbe mekut onan, megara ye nonemagewa oraimina gumbe noiwa autanit di.  
\v 6 \x + \xo 13:6 \xt Mat 22:21\x*Ebu me desiroma gumbe, ye takesi barautanit di. Mu God nau meuma eme igiyawa mu nau muma yaigipamit evedni emewa.  
\v 7 Ye iyayapan gumbo nau yeuma di aigimiya. Bira da takesi barautan wapewa, ye me di barautanit di. Bira da dividivi takesiyawa barautan wapewa, ye barautanit di. A atanwa me a aya. Ayamat atanwa me ayamat aya.   
\s1 Baigan Garagara Aya, Kuiyawa Kum Koni Aivi  
\p
\v 8 \x + \xo 13:8 \xt Mat 22:39-40; Jms 2:8\x*Divi da ove gumbo auyanawa, tate sira muniya. Megara baigan me meib di wakepe. Me ube. Iyayapan upeba gumbo baigan muneme igiyawa mu Gwangwan bainda di amareme.  
\v 9 \x + \xo 13:9 \xt Eks 20:13-15,17; Deu 5:17-19,21\x*“Uinantaraki den aya, den toya boipe, ub den aya, nunit den waigimiya,” gwangwan mame me wakeya, sira gwangwan upeba wakeya, megara gwangwan mame me gwangwan upeba gaibu toborane, “Ge iyayapan baigan munigima ge gembo baigan niege mina.”  
\v 10 \x + \xo 13:10 \xt 1Ko 13:4-7\x*Baigan me iyayapan gumbo den watkukamivi. Meoya baigan me Gwangwan gumbe oraiminavit aivi.   
\p
\v 11 \x + \xo 13:11 \xt Epe 5:14; 1Te 5:6-7\x*Kum mame garewa ye yaug anoyana me divi, meoya ye meib di aigimiya. Ye kub gumbe wan yoitan kumiwa me koni aivi. Nu anotumat atu kumiwa apa waita me painau, megara gare waita kumiwa me koni di aivi.  
\v 12 \x + \xo 13:12 \xt 1Jn 2:8\x*Aram onanaivi, sira wantetanwa koni aivi. Meoya aram anoanowawa yankweta, sira eyawa mut wapeyawa enta.  
\v 13 \x + \xo 13:13 \xt Ruk 21:34; Epe 5:18\x*Ui onan wakeetewa, yoi yaigipama netewa, uinantaraki etewa, uinantaraki oya anoetewa, mut etewa, sira yano anoetewa, mame me wakewake kukaeba anoanowawa, meoya me aug epa aoreta. Meve kum wakewake oraimina meuma oya wakeigimta.  
\v 14 \x + \xo 13:14 \xt Epe 5:11\x*Ayapan Iesu Keriso aug eniya. Kwapuiwa anowawa kukaeba oya den anog aigimiya.   
\c 14  
\s1 Yutu Onanwa Ge Yutupama  
\p
\v 1 \x + \xo 14:1 \xt Rom 15:7\x*Ye bira anotumat meuma yusi uwanewa auya. Anoano meuma den topai aya.  
\v 2 \x + \xo 14:2 \xt Gen 9:3-4\x*Bira da anoiviwa dividivi undag me oma ane naigimpe, megara yutu onan abnawa me nakwai mekut naivi.  
\v 3 \x + \xo 14:3 \xt 1Ko 2:16\x*Naivi abnawa me den naivi abnawa den di yan yaupe. Sira den naivi abnawa me naivi abnawa den di yan yaupe. Kuiyawa God me aune.  
\v 4 \x + \xo 14:4 \xt Mat 7:1; Jms 4:11-12\x*Ge pui yuege. Ge bira? Ge diwan apan da nauwawa aivinewa pui yuege? Me yoipe go wakepe, me kokawa meuma me mekut amara wanivi. Me wan yoipe. Kuiyawa Ayapan oma ane wape me wan yoipe.   
\p
\v 5 \x + \xo 14:5 \xt Gar 4:10-11\x*Apan da anoiviwa kum da me ano kokawa, sira kum upeba me mina onan. Apan upeba anoemewa kum undag me desirom di. Ye desirom desirom ye yembovit ano yeuma gumbe.  
\v 6 Bira da kum amaraiviwa me meib aivi Ayapan oya. Bira da nakwai naiviwa me meib aivi Ayapan oya. Kuiyawa me God gumbe gaun waivi. Bira da nakwai den naiviwa me meib aivi Ayapan oya. Me gaibu God gumbe gaun waivi.  
\v 7 Nu bira da numbovit ano numa oya den wakeete. Sira Nu bira da numbovit ano numa oya bo den ata.  
\v 8 \x + \xo 14:8 \xt Gar 2:20\x*Nu wakeigimta ipewa, nu Ayapan oya wakeigimta. Nu bo atawa, nu Ayapan oya bo ata. Kuiyawa nu waketawa go boriruwatawa me Ayapan oya.   
\p
\v 9 Keriso boane sira inaine. Me Ayapan atan oya boriruwayawa igiyawa ge wakeemewa igiyawa munan.  
\v 10 \x + \xo 14:10 \xt 2Ko 5:10\x*Me meib. Megara ge divi oya tatagaiwa pui yu munege? Sira ge divi oya tatagaiwa yan yawamege? Nu undag God keptete arawa apa namive yoketa.  
\v 11 \x + \xo 14:11 \xt Ais 45:23; Pir 2:10-11\x*Mamaib tene.  
\q1 “Ayapan waivi.  
\q1 Ne yangan kani wakeeni.  
\q1 Ne namunap konuwa undag yupe,  
\q1 sira pednowa undag God waiya ape.”   
\m
\v 12 Me meib. Meoya nu nunanwa oya God gumbe matai wata.   
\p
\v 13 Meoya nu pui gara yu den aigimta. Megara egave upeba gaibu ata. Tateaiwa munan ebu boratanwa den boriya, tog uyug aigatanwa den barauya. Me yaug anotanit di.  
\v 14 \x + \xo 14:14 \xt Apa 10:15; Tai 1:15\x*Ayapan Iesu gumbe ne yaug anona sira yusipamit anoeniwa, God namive nakwai ge mae undag kukaeba da den wakene. Undag me oraimina. Apan da me mekut nakwai kukaeba yaug anope ipewa, me me gumbe me miyot.  
\v 15 \x + \xo 14:15 \xt 1Ko 8:11-13\x*Ge tatag nakwai geuma oya anopipanum aiviwa, ge baigan gumbe amat den ege. Keriso me menan boane. Nakwai geuma anoanowawa gumbe me den watkukama.  
\v 16 Meoya ge divi oraiwa yaug anoegewa gumbe iyayapan upeba den kwema ge yan yawakpe.  
\v 17 Kuiyawa God toimuwawa me nakwai ge yoi naigimtanwa anowawa onan, megara oraiwa ge yum ge degadega Guwawa Iyakaisiyapama gumbe.  
\v 18 Mame mina, Keriso nau meuma eme igiyawa mu God waiya munivi, sira iyayapan mu auya.   
\p
\v 19 \x + \xo 14:19 \xt Rom 12:18; 15:2\x*Meoya yum atanwa oya oraiminawa, guwawa gumbe yaig yoitan oya oraiminawa, mu munan nu nau yaigipamit aigimta.  
\v 20 \x + \xo 14:20 \xt 1Ko 8:13\x*Nakwai mae anoanowawa gumbe God nauwawa den wakukamiya. Undag mu oraimina, miyot onan. Divi natanwa gumbe apan da uyug aikpe ipewa, nakwai mae me oraimina onan, me kukaeba.  
\v 21 Mae den natanwa, wain den natanwa, sira tatag uyug aigtanwa oya divi da den atanwa mu oraimina.   
\p
\v 22 Anotumat ge auwanawa God namive amaraigima. Me ge anotumat geuma, meib gungap wakeigimpe. Apan da bira waribiyapewa me membovit me divi aunewa gumbe pui den aupewa.  
\v 23 Megara apan da bira ano pipanum aiviwa gumbe naiviwa, me kukaeba abnawa ape. Kuiyawa me anotumat meuma gumbe den onne. Dividivi undag me anotumat gumbe den onnewa me kukaeba.   
\c 15  
\p
\v 1 Nu iyayapan yutumpama me iyayapan yutu onanwa gumbo iyaiyai ag waita muntanit di. Me gumbe numbo degadega den ata.  
\v 2 \x + \xo 15:2 \xt 1Ko 10:24,33\x*Nu desirom desirom owanaiwa dega munta, mu oraiwa muma me divi nu yaug anota, mu sig dotan oya munan anota.  
\v 3 \x + \xo 15:3 \xt Sam 69:9\x*Keriso me membo den wat degayane. Megara wait tenewa mina, “Diguragut dirueme igiyawa diguragut mumawa me eganap onne.”  
\v 4 \x + \xo 15:4 \xt 2Ti 3:16\x*Wait tenewa undag me toewan nuntan oya tene. Baiboru oma ane uiwa nikiatanwa ge yusiwa wantanwa munivi. Me gumbe nu owanowan autan oya tene.   
\p
\v 5 Ne imunap meib, God me unuwa nikiaigimtanwa ge yusiwa nuntanwa nuniviwa, me ape ye anoano meiba desiroma auya, ye da da Keriso Iesu amave aisiene mina.  
\v 6 Me ye nonewa desirom ape, noiwa desirom ape, Ayapan numa Iesu Keriso Mamawa God waiyatan oya.   
\p
\v 7 \x + \xo 15:7 \xt Rom 14:1\x*Keriso tam nunne God eyawa oya. Mame mina, ye gara tam aya.  
\v 8 \x + \xo 15:8 \xt Mat 15:24\x*Ne veni. God natawa meuma toewan muntan oya, Keriso me kwapituitui igiyawa nauwawa aivi abnawa ane. Me agi me isimuranaiwa gumbo munnewa sira yaug anog kiniyatan oya.  
\v 9 \x + \xo 15:9 \xt Sam 18:49; Apa 3:25\x*Sira me, God ano munnewa gumbe, Ju onan igiyawa gaibu God waiyatan oya. Meib tenewa mina,  
\q1 “Meoya ne Ju onan igiyawa danave ne ge watdega gentna,  
\q1 sira ivugwa gumbe bererin tog waiya gentna.”   
\m
\v 10 \x + \xo 15:10 \xt Deu 32:43\x*Sira mameib tene,  
\q1 “Ju onan igiyawa, Ayapan igiyawa gaibu degadega aya.”   
\m
\v 11 \x + \xo 15:11 \xt Sam 117:1\x*Sira tenewa,  
\q1 “Ju onan igiyawa undag, Ayapan watdega aya.  
\q1 At undag igiyawa, bererin tog watdega waniya.”   
\p
\v 12 \x + \xo 15:12 \xt Ais 11:10; Rev 5:5\x*Sira Aisaya mame waivi,  
\q1 “Jesi taiwa meuma matai dauwag yoipe.  
\q1 Me apan me Ju onan igiyawa amara muntan oya wan yoipewa.  
\q1 Ju onan igiyawa me gumbe owanowan avigimpe.”   
\p
\v 13 Ne aib anoeni, Owanowan Goddeba me degadega undag ge yum undag anotumat gumbe ye yempe guniyap noidauwape, sira Guwawa Iyakaisiyapama yusiwa gumbe ye owanowan yempe guniyap noidauwape.   
\s1 Poru Me Ju Onan Igiyawa Munan Nau Aivi Abnawa  
\p
\v 14 Tatangwanen. Ne aib yusipamit anoeni. Ye guniyap oraiminavitwa noidauwane, ye guniyap anoano noidauwane, sira ye oma ane gara toewanewan ene.  
\v 15 Ne upeba yusipamit tena. Me ye yaug anoigimtanwa oya.  
\v 16 \x + \xo 15:16 \xt Rom 1:5; 11:13\x*Kuiyawa God gumbe ne ano oraiwa auna, Ju onan igiyawa munan Keriso nauwawa abnawa atan oya. God gae oraiwa gumbe, ne pirisi nauwawa eni. Me Ju onan igiyawa mu God puyo maeba me Guwawa Iyakaisiyapama gumbe iyakaisi anewa ape oya.   
\p
\v 17 God nauwawa eni oya, ne Keriso gumbe degadega eni.  
\v 18 God ne anegivi. Me ne gunap Keriso ane Ju onan igiyawa mokona aya oya. Gae upeba watan me den anoeni. Keriso nau ane gae ge anoano atanwa gumbe.  
\v 19 Sira me nau ane, yautanwa ge irayauyau yusiwa gumbe sira Guwawa yusiwa gumbe. Meib ne Keriso gaiyawa oraiwa wateteyameni, Jerusarem apa onne Iririkam at undag.  
\v 20 \x + \xo 15:20 \xt 2Ko 10:15-16\x*Mame mina, ne den sina iyayapan upeba wait nium barauya arawa egave. Kuiyawa ne imunap, ne gae oraiwa wateteyampna Keriso iviwa den yaug anoya arawa apa.  
\v 21 \x + \xo 15:21 \xt Ais 52:15\x*Me mamaib tenewa mina.  
\q1 “Me gumbe bira da den wane anoyawa yaupe,  
\q1 sira den anoya igiyawa yaug anope.”   
\m
\v 22 \x + \xo 15:22 \xt Rom 1:13\x*Mameiba oya, ne tobod nedne, meoya oma den ane yenan onedna.   
\s1 Poru Anoiviwa Romu Amdau Aitanwa  
\p
\v 23 Gare mame, ne nau atanwa arawa me mapa at da sira onan di, sira watavit ampa ne ye yau yemtan oya anoeni.  
\v 24 Ne at Spein aneknawa me ne oneg guniyap uwatna. Kuiyawa ne imunap anonawa, guniyap waketna kum kusida, sira nonenmagawa degadega gumbe apenam watna, sira yaunekpe anetna, meve ne me apa anekna.  
\v 25 \x + \xo 15:25 \xt 1Ko 16:1-4\x*Megara gare mame, ne Jerusarem angetan eni iyayapan iyakaisi gumbo nau atan oya.  
\v 26 \x + \xo 15:26 \xt Apa 24:17; 1Ko 16:1; 2Ko 8:1; 9:2,12\x*Kuiyawa at Masedonia ge at Akaia igiyawa degadega gumbe puyo agoniyaya, pukpuk wagawag igiyawa mu iyayapan iyakaisi igiyawa Jerusarem apa wakeyawa, mu yapowo wakeyawa munan.  
\v 27 \x + \xo 15:27 \xt 1Ko 9:11\x*Mu degadega gumbe aya, sira mu iyayapan munan nau muma auya. Guwawa gumbe, Ju onan igiyawa mu iyayapan gumbo divi da auya, meoya mu tawara gumbe waita muntanit di.  
\v 28 Meoya namu ne me atna, magawa mame muntna, ivi yenan amdau onetna sira at Spein anekna.  
\v 29 \x + \xo 15:29 \xt Rom 1:11\x*Ne mamaib anotumat eni, ne yenan amdau onetnawa, ne Keriso waribiyaeba noidauwanewa yenan aug onetna.   
\p
\v 30 \x + \xo 15:30 \xt 2Ko 1:11; 1Ko 4:3; 2Te 3:1\x*Tatangwanen. Ne nonenmagawa gumbe, Ayapan numa Iesu Keriso gumbe sira Guwawa baiganeba gumbe nun veni. Ne nenanwa nun veni, garawapa ye gaibu nenan yusipamit God gumbe nun waigimiya.  
\v 31 Ne imunap, ne oma ane waita nekpe, anotumat onan igiyawa Judia apa gumbo. Sira ne imunap, ne nau neuma Jerusarem oya eniwa, me oya iyayapan iyakaisi mu bainda wag aupe.  
\v 32 Me onanapeve, God anoanowawa gumbe, degadega gumbe yenan ongetan anoeni. Sira guniyap nonenwa emtan anoeni.  
\v 33 Ne imunap Yum Goddeba me ye undag guniyap wakeigimpe. Amen.   
\c 16  
\s1 Poru Gaun Meuma  
\p
\v 1 Nu yogiyunwa Pibe me siosi kansoru wakenewa Senkrea apa, ne me wag waita waneni yenan.  
\v 2 Garawapa Ayapan gumbe, ebu oraiwa me iyayapan iyakaisi oya me gumbe vesin mame baigan niyaya. Sira vesin mame divi da guniyap autan anoiviwa me waita waniya. Vesin mame me iyayapan obiren waita munne, sira ne gaibu waita nedne.   
\b  
\q1
\v 3 \x + \xo 16:3 \xt Apa 18:2\x*Keriso Iesu gumbe Prisira ge Akuira mu ne gaibu nau desiroma.  
\q1 Garawapono baigan muniya.   
\q1
\v 4 Iyayapan mame ne inaiinai neuma oya inaiinai muma topayag waita negiya.  
\q1 Ne nekut onan, megara Ju onan igiyawa siosi mumawa undag mu gumbo gaun veme.   
\q1
\v 5 Sira ye garawapono siosi mu gweyowo wakeyawa gumbo baigan muniya.  
\q1 Ne evenwa nonenmagawa Epaenetas gumbe baigan niyaya.  
\q1 Apan mame me namuirenwa me Esia danave Keriso gumbe anotumat anewa.   
\q1
\v 6 Meri gumbe baigan niyaya. Me yenanwa nau yaigipamit ane.   
\q1
\v 7 Andronikas ge Junias gumbo baigan muniya.  
\q1 Mu at desiroma igiyawa ne gaibu, sira nu nog apa undagit tenuniya.  
\q1 Apasoro mu iyayapan mame yaug ano muniya mu ivuwa koka.  
\q1 Mu namu Keriso gumbe wakeemewa, ne ivi.   
\q1
\v 8 Keriso gumbe ne evenwa nonenmagawa Ampriatas gumbe baigan niyaya.   
\q1
\v 9 Keriso gumbe Ubruanus me ne gaibu nau desiroma,  
\q1 sira ne evenwa nonenmagawa Stakis, mu baigan muniya.   
\q1
\v 10 Aperes me Keriso ag yaune sira me aunewa, me baigan waniya.  
\q1 Aristoburas gweyawa igiyawa mu baigan muniya.   
\q1
\v 11 Erodion me at neuma desiroma, me baigan waniya.  
\q1 Narukisas gweyawa igiyawa mu Keriso gumbe wakeyawa mu baigan muniya.   
\q1
\v 12 Tripena ge Triposa mu Keriso gumbe nau yaigipamit emewa mu baigan muniya.  
\q1 Evenwa Pasis me Keriso gumbe yusipamit nau anewa, me baigan waniya.   
\q1
\v 13 \x + \xo 16:13 \xt Mak 15:21\x*Rupas me God watgomiyanewa me baigan waniya.  
\q1 Sira me inawa ne inanwa mina, me baigan waniya.   
\q1
\v 14 Asinkritas, Peregon, Erumes, Patrobas, Erumas sira tatawaviwa gaibu mu baigan muniya.   
\q1
\v 15 Pirorogas, Juria, Nereus ge yogiyawa,  
\q1 sira Orimpas ge iyayapan iyakaisiyapama undag, mu gaibu baigan muniya.   
\q1
\v 16 \x + \xo 16:16 \xt 1Ko 16:20; 1Pi 5:14\x*Uwatoto iyakaisi gumbe baigan gara gara aya.  
\q1 Keriso siosi undag mu baigan ye neme.   
\b  
\p
\v 17 \x + \xo 16:17 \xt Mat 7:15; Tai 3:10\x*Tatangwanen. Ne ye diruitna. Ye toewanewan yaug anoyana. Iyayapan upeba toewanewan anotan den anoeme. Mu veme mu mina ube, sira iyayapan uyug aikpe oya divi da baraupe. Meoya yaimoyai mu munan yaukape. Mu yankwemiya.  
\v 18 \x + \xo 16:18 \xt Pir 3:19; 2Pi 2:3\x*Iyayapan meiba mu Ayapan numa Keriso nauwawa den eme, megara mu mumbo anoano muma gumbe nau eme. Gae memeyu ge gae me ape iyayapan degadega atanwa, gae mame gumbe mu mokona igiyawa mu ugai muneme.  
\v 19 \x + \xo 16:19 \xt Rom 1:8; 1Ko 14:20\x*Iyayapan undag mu yaug anoya ye noiwa auene oya. Meoya ne ye guniyap degadega eni. Megara ne imunap, anoano oraiwa gumbe ye kuiewa oraimina aivi, sira ye kukaeba gumbe ekekenut ene.   
\p
\v 20 \x + \xo 16:20 \xt Gen 3:15\x*Yum Goddeba me tatevit ape Seitan aug ame danave barauya.  
\p Ayapan numa ano oraiwa meuma ye guniyap wakeigimpe.   
\p
\v 21 \x + \xo 16:21 \xt Apa 16:1-2; 19:22; 20:4\x*Timoti me nau numa desiroma ye baigan yenivi.  
\p Rusias, Jeson ge Sosipateru mu baigan yeneme.   
\p
\v 22 Ne Terutias bira gigirum mame tenawa gaibu Ayapan gumbe baigan yeneni.   
\p
\v 23 \x + \xo 16:23 \xt Apa 19:22; 1Ko 1:14\x*Gaias me ne ge siosi igiyawa undag amaraiviwa me baigan yenivi.  
\p Erastas me toimu kokawa danave nau koka aivi abnawa, sira tatunwa Kwarutas, mu baigan yeneme.  
\v 24 (-)\f + \fr 16:24 \ft Namu tenewa da danave V24 wakene. Me mamaib tene. “Ayapan numawa Iesu Keriso ano oraiwa me ye undag guniyap wakeigimpe. Amen.”\f*   
\p
\v 25-26 \x + \xo 16:25-26 \xt Rom 1:5; Epe 1:9; 3:5,9; 1Ko 1:26\x*Ano guwavewa me mameib taibe ane. Anoanowawa me watavit ampa guwave wakene, megara gare mame taibe ane. God gwangwan meuma yusiwa gaibu gumbe, sira propeta buka muma gumbe, iyayapan undag mu anotumat ag mokonairen atanwa oya, anoanowawa me iyayapan undag munan taibe ane. Anoanowawa mame gumbe God oma ane ape ye wan yoiya.—  
\v 27 God me anoano meuma noidauwane sira God me desirom. God gumbe eyawa wakeigimpe viripusiwa onan. Amen.