\id ZEC - John Mamis did the draftng and Steven editing; exeg ck John Igos, Martin Ases, Marsha Miles; comprehension check by Francis and Steven and a team; cons ck Jill Riepe, Steven Dazim, Pais Asefi, David Agaska, Jessy Muriki in November 2015. \ide UTF-8 \h Sekaraia \toc3 SEK \toc2 Sekaraia \toc1 Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Sekaraian Akɨnafarim \mt Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim // Sekaraian Akɨnafarim \mt2 O \mt1 Sekaraia \imt Akar faragha zuim \ip Godɨn akam inigha izir gumazim Sekaraia, an Hagai ko ingarir gumazir mam. A uaghan nɨghnɨzir gavgavim Judabar ikia ghaze, Me uamategh Godɨn Dɨpenimɨn ingarigh, arazir aghuibar amuamin gumazamizibar ikɨ. Sekaraia uaghan Godɨn Akamɨn gun mɨgɨa ghaze, God dughiar aghuim damightɨ a me bativam. \ip Sapta 1--8, an akam inigha izir gumazimɨn akam an iti, a Esekiel ko Danielɨn akɨnafarir akar e gariba, mong a dar mɨrara ghu. Sekaraia irebabar mɨn garir bizibar gari, ezɨ an akaba, akar isɨn zuir avɨriba iti. \ip Sapta 9--14, a bizir gɨn otivamibar gun mɨgei, kar dughiar God ikɨziba bar dar itir gumazamizibar araziba tuisɨghɨva, egh uaghan God gumazitam amadaghtɨma a izɨ an ingangarim damuam. Akɨnafarir kamɨn akar maba akam inigha izir gumazimɨn akamɨn mɨn, mati Iesus amizir bizir mabar mɨrara ghu. \c 1 \ms Sekaraia irebabar mɨn // garir bizibar gari \mr (Sapta 1--6) \s Ikiavɨra Itir God ghaze, an gumazamiziba a bagh uamategham \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xo*\xt Esra 4:24--5:1; Esra 6:14\xt*\x*Darius Persian kantrin atrivim itima, azenir mam gɨvazɨma, an namba 2ɨn azenimɨn, namba 8ɨn iakɨnimɨn, Ikiavɨra Itir God, mɨgɨrɨgɨar kam isava Sekaraia ganɨngi. Sekaraia Berekian otarim, ezɨ Berekia Idon otarim. \p \v 2 A kamaghɨn mɨgɨa ghaze: Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ fomɨra puvɨra ian inazir afeziabar atari. \v 3 \x - \xo 1:3 \xo*\xt Jeremaia 25:5; Maika 7:19; Malakai 3:7; Luk 15:20; Jems 4:8\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ia mɨkɨmasa na mɨgei: Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, ia na bagh ua izɨtɨ, kɨ ua ia bagh izam, kar Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn mɨgɨrɨgɨaba. \v 4 Ia uan inazir afeziabar mɨn damu ikian markɨ. Fomɨra Godɨn akam inigha izir gumaziba nan akam me mɨkɨra ghaze, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar itim ghaze, ia pazavɨra itir arazir kuraba ataghɨragh. Ezɨ me na barazi puvatɨgha, nan gɨn izir puvatɨ. Kar Ikiavɨra Itir Godɨn mɨgɨrɨgɨam. \v 5 Ian ovaviba ko, Godɨn akam inigha izir gumaziba, me datɨrɨghɨn itir puvatɨ, me bar ariaghire. \v 6 Nan akam inigha izir gumaziba, kar nan ingangarir gumaziba, me nan akaba ko, arazir kɨ ifongeziba isa ian ovavibagh anɨngizɨ, me me baraghan aghuagha osɨmtɨzibar aven zui. Egha gɨn me navibagh iragha fogha ghaze, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, fomɨra mɨkemezɨ moghɨn, en arazir kurar kaba bangɨn ivezir kuram e ganɨngi. \s Akam inigha izir gumazim irebamɨn mɨn garir bizimɨn, hoziabar gari \p \v 7 Darius atrivimɨn itima, an namba 2 azenimɨn, egha an namba 11ɨn iakɨnim, kar Sebatɨn iakɨnim, an dughiar 24, Ikiavɨra Itir God mɨgɨrɨgɨar mam irebamɨn mɨn garir bizim na ganɨngi. Kɨ Sekaraia, kɨ Godɨn akam inigha izir gumazir mam, kɨ Berekian otarim, ezɨ Berekia a Idon otarim.\f + \fr 1:7 \fr*\ft Azenir kam 519, a Krais tɨghar otivamin dughiamɨn fomɨra otozir dughiam, ezɨ an dughiam, 15 Februari.\ft*\f* \v 8 \x - \xo 1:8 \xo*\xt Akar Mogomem 6:2-4\xt*\x*Kɨ dɨmangan irebamɨn mɨn garir bizir mamɨn garima, Ikiavɨra Itir Godɨn enselɨn mam, hoziar aghevim gaperagha izi. A iza danganir zarir mamɨn tevsevibar tongɨn tughav itima, an akɨrangɨn hoziar agheviba ko, baghɨraviba dukumiziba koma, ghurghuriba tuivighav iti. Ezɨ enselɨn maba hoziar kabagh apiaghav iti. \v 9 Ezɨ kɨ azara, “Nan gumazir ekiam, bizir kabar mɨngarim, manmakɨn?” Ezɨ enselɨn na mɨgeim, na ikaragha ghaze, “Kɨ dar mɨngarim nɨ akagham.” \v 10 Ezɨ enselɨn faragha zuim, a tevsevibar tongɨn tughav ikia na mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God uan enselɨn kaba amadazɨ, me ghua nguazir oteviba bar dar gari.” \p \v 11 Ezɨ enselɨn igharaziba, enselɨn faragha ghua tevsevibar tongɨn tughav itim kamaghɨn a mɨgei, “E nguazim bar a garua garima, nguazimɨn gumazamiziba bar moghɨra osɨmtɨziba puvatɨgha deravɨram apia.” \v 12 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn enselɨn faraghavɨra zuim kamaghɨn mɨgei, “O Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, nɨ 70plan azenibar Jerusalem ko, Judan nguibar ekiaba bagha atara navim bar nɨn ikufi. Nɨ bar dughiar manamra ua men apangkuvigham?” \p \v 13 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, apangkuvir akaba ko, gavgavim anɨdir mɨgɨrɨgɨaba enselɨn na mɨgeir kam ganɨdi. \v 14 Ezɨ enselɨn kam, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn akam akunasa na mɨgei: Kɨ ifongiar bar ekiam ko, apangkuvir nɨghnɨzim Jerusalem bagha iti, an ziar mam Saion, a nan nguibar ekiam. \v 15 Kɨ fomɨra uan gumazamiziba mong men atara, egha Kantrin Igharazibar Gumazamizibav mɨkemezɨ, me iza mɨzazim me gase. Me izava amɨraghavɨra me gasɨghasɨghizir puvatɨ. Me, me gasɨghasɨghamin mɨtaghniam gafiragha bar me gasɨghasɨki. Ezɨ kantrin igharaziba datɨrɨghɨn osɨmtɨziba puvatɨgha deraghavɨra iti. Ezɨ kɨ osɨmtɨzir ekiam men iti. \v 16 Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God ghaze, Kɨ ua Jerusalemɨn uan apangkuvim men akaghasa izegha gɨfa. Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, Me nan Dɨpenimɨn ingarightɨ, a ua Jerusalemɨn tugham. Mati gumazim dɨpenimɨn ingarasa benibar an ababaniba asi moghɨn, me Jerusalemɨn nguibar ekiam, an ababaniba asɨ, egh bar aneghuigham. \p \v 17 Ezɨ ensel uaghan kamaghɨn akam akunasa na mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, An nguibar ekiaba bizir aghuir avɨriba dagh izɨvagham. Eghtɨ gumazamiziba deraghvɨra ikiam. Ikiavɨra Itir God, gavgavim ua Saion danɨngtɨ, a ua tugh gavgavigham. Egh ua baghvɨra uam Jerusalem ginabagham.” \s Sekaraia irebamɨn mɨn garir bizimɨn aven bulmakaun kombar gani \p \v 18 Kɨ irebamɨn mɨn garir bizimɨn aven, bulmakaun komɨn 4plan gari. \v 19 Egha kɨ enselɨn na ko mɨgeimɨn azara, “Kar manmaghɨn amizir biziba?” Ezɨ a kamaghɨn na ikara, “Komɨn kaba, dar mɨngarim kamakɨn, da Judaba ko, Israelia ko, Jerusalemɨn gumazamiziba gasɨghasɨgha me aghamsɨghizir kantriba.” \p \v 20 Egha Ikiavɨra Itir God, 4plan ingangarir gumaziba nan akazɨma, me vaghvagha haman ainbav sozibar suiki. \v 21 Ezɨ kɨ an azara, “Gumazir kaba tizim damuasa izi?” Ezɨ a kamaghɨn na ikara, “Kantrin pazavɨra Judan nguazim gamua an gumazamiziba aghamsɨghiziba, ingangarir gumazir kaba izɨ, me damutɨ me atiatingtɨ me bar men gavgaviba dɨkabɨragham.” \c 2 \s Sekaraia ingangaribagh amir benir ababanim, irebamɨn mɨn garir bizimɨn aven an gari \p \v 1 Kɨ kogha irebamɨn mɨn bizir mamɨn garima, gumazir mam ababanibagh amir benir mamɨn suira. \v 2 Ezɨ kɨ an azara, “Nɨ managh zui?” Ezɨ a kamaghɨn na ikara, “Kɨ Jerusalemɨn ababanim damuva, an arozim ko, an ekiam gɨfoghasa zui.” \p \v 3 Ezɨ kɨ garima, enselɨn faragha na mɨgeim zuima enselɨn igharazim iza a batogha, \v 4 kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ ivegh mangɨ gumazir igiar munam mɨkɨm suam, ‘Gumazamiziba ko, asɨzir avɨriba bar avɨrasemegham, kamaghɨn amizɨma, me Jerusalemɨn dɨvazibar bɨribar ingaran iburagham. \v 5 \x - \xo 2:5 \xo*\xt Aisaia 26:1; 60:19; Sekaraia 9:8; Akar Mogomem 21:23\xt*\x*Eghtɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ uabɨ deragh an ganam, mati kɨ bɨrir avimɨn mɨn an dɨvazim aghuigham. Egh kɨ an aven ikɨ, an angazangarim ko gavgavimɨn mɨn ikiam.’ ” \s God Judabar diazɨma me uamategha uan nguazimra ize \p \v 6-7 Ikiavɨra Itir God uan gumazamiziba kamaghɨn me mɨgei, “Ia izɨ! Ia izɨ! Kɨ fomɨra tintinibar ia aghamsɨghizɨ, ia nguazir kamɨn danganiba bar dar ghue. Ezɨ datɨrɨghɨn, ia kalabusɨn itiba, ia Babilonɨn nguibar ekiam ategh arɨ ua Saionɨn izɨ. Ia dɨkavigh zuamɨra izɨ!” \p \v 8 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, uan ziar ekiam bangɨn gavgavim na ganɨga, kantrin pazavɨra an gumazamizibagh amiba, a me mɨkɨmasa na amadagha ghaze, “Tina paza me gami, a paza nan bizir bar pɨn kozim gami.\f + \fr 2:8 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 9 Kɨ uabɨ ivezir kuram me danɨngasava ami, eghtɨ gumazamizir me abɨrazɨ men ingangarir gumazir kɨnibar ikeziba, me dɨkavighɨva, uan apaniba pazavɨra me damuva me da men biziba iniam.” Bizir kam otoghtɨma, me bar fogh suam, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, na amada. \p \v 10 Egha Ikiavɨra Itir God ua ghaze, “Ia Saionɨn nguibamɨn gumazamiziba, ia mati nan guivir kɨ ifongezim, ia araghasɨva bar akongezir ighiabar amu. Bar guizbangɨra, kɨ uabɨ izɨ ian tongɨn ikiam. \v 11 \x - \xo 2:11 \xo*\xt Aisaia 2:2-3; 60:3\xt*\x*Dughiar ekiar kɨ ian akurazɨ kamɨn, kantrin avɨribar gumazamiziba Ikiavɨra Itir God bagh izɨ, an gumazamizibar ikiam. Guizbangɨra, kɨ izɨ ia ko ikɨva ian tongɨn ikiam.” Bizir kam otoghtɨ, ia fogh suam, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a uabɨ na amadazɨ kɨ ia bagha ize. \v 12 Eghtɨ Judaba, Ikiavɨra Itir Godɨn kantrin kamra ikɨ, egh me an damazimɨn bar faraghɨvɨra ikiam. Eghtɨ a bar Jerusalem gifueghɨva, ua bagh anemɨsevegham. A Jerusalem gifongezɨ moghɨn, nguibar ekiatam gifueghan kogham. \p \v 13 \x - \xo 2:13 \xo*\xt Habakuk 2:20\xt*\x*O gumazamiziba, ia pura ikɨva oragh! Ikiavɨra Itir God dɨkavigha uan Nguibam ategha e bagha izasava ami. Kamaghɨn amizɨ, e bar moghɨra uan akabar kumigh nɨmɨra ikɨva a mɨzuamam. \c 3 \s Sekaraia irebamɨn mɨn garir bizimɨn aven ofa gamir gumazibar dapanimɨn gani \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xo*\xt Esra 5:2; Akar Mogomem 12:10\xt*\x*Egha kɨ irebamɨn mɨn garir bizir mamɨn aven garima, Ikiavɨra Itir God ofa gamir gumazibar dapanim Josua, nan aka. Josua Ikiavɨra Itir Godɨn enselɨn boroghɨn tughav iti. Ezɨ Josuan agharir guvimɨn amadaghan, Satan tughav ikia, a isɨ kotiam darɨghasava ami. \v 2 \x - \xo 3:2 \xo*\xt Jut 1:9\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Satan mɨgei, “Satan, kɨ Ikiavɨra Itir God, nɨn atara ghaze, nɨ akatam mɨkɨman kogham! Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Jerusalem gifongezim, kɨ nɨ mɨgɨa ghaze, nɨ nɨmɨra ikɨ. Gumazir kam Josua, kɨ uam a ini, a mati gumazim aviradiar avim isim inigha anemunge.” \p \v 3 Kɨ garima, Josuan korotiam bar pughpurizima a enselɨn boroghɨn tughav iti. \v 4 Ezɨ enselɨn kam, enselɨn an faragha tuivighav itibav gɨa ghaze, “Ia korotiar pughpurir an aghuiziba suegh.” Egha a Josua mɨgɨa ghaze, “Nɨ oragh. Kɨ nɨn arazir kuramɨn osɨmtɨzim ko, korotiar pughpurir kaba suegha gɨfa. Kɨ datɨrɨghɨn korotiar igiaba nɨ danɨngam.” \v 5 Kɨ kamaghɨn mɨgei, “Kamaghɨn ti deragham, me inir zuruzitam inigh Josuan dapanim gighuigh a ikegh.” Ezɨ kɨ mɨkemezɨ moghɨn, me ami. Ikiavɨra Itir Godɨn ensel an boroghɨn itima, enselɨn igharaziba korotiar igiaba Josua gazui. \p \v 6 Ezɨ gɨn Ikiavɨra Itir Godɨn ensel kamaghɨn Josua mɨgei, \v 7 “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, nɨ nan Akar Gavgavibar gɨn mangɨva, ingangarir kɨ nɨ danɨngamiba nɨ bar dar amutɨ, kɨ nɨ ateghtɨ nɨ nan Dɨpenim ko, bizir nan ziam feba nɨ dar ganam. Egh kɨ nɨ ateghtɨ, nɨ enselba ami moghɨn, nan boroghɨn izam. \v 8 \x - \xo 3:8 \xo*\xt Jeremaia 23:5; 33:15; Sekaraia 6:12\xt*\x*Ofabagh amir gumazibar dapanim Josua, nɨ oragh. Ezɨ ia ofa gamir gumazir igharaziba, ia uaghan oragh. Ia mati bizir aghuir gɨn otivamibar ababanir gumaziba. Ia oragh. Kɨ uan ingangarir gumazim amadaghtɨ a izam, an ziam Temer Ghuzir Igiam. \v 9 \x - \xo 3:9 \xo*\xt Sekaraia 4:10\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ dagɨar aghuir mam inigha Josuan boroghɨn anetɨ. Dagɨar kam, a 7plan damaziba iti. Eghtɨ dagɨar kam gisɨn, kɨ akatam osirigham. Egh kɨ dughiar vamɨran, nguazir kamɨn arazir kurabar osɨmtɨzim gɨn amangam. \v 10 \x - \xo 3:10 \xo*\xt Maika 4:4\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ ghaze, dughiar kam otoghtɨma, ia vaghvagh uan namakaba inigh izɨ ia ko ikiam. Eghtɨ me ia ko wainɨn azenibar daperagh fighɨn temebar apengan ikɨ, avughsɨ deraghvɨra ikiam.” \c 4 \s Sekaraia irebamɨn mɨn garir bizimɨn, golɨn ingarizir lamɨn aghorimɨn gari \p \v 1 Ezɨ Enselɨn faraghavɨra na ko mɨgeim, a uamategha na bagha iza, mati gumazim akuima me a gaghuri moghɨn, a na gaghuri. \v 2 \x - \xo 4:2 \xo*\xt Ua Me Ini 25:31-40\xt*\x*Egha a kamaghɨn nan azara, “Nɨ tizimɨn gari?” Ezɨ kɨ ghaze, “Kɨ garima, me golɨn ingarizir aghorim ko, borem arɨghamin itarir ekiam, an pɨn iti. Ezɨ golɨn itarir ekiar kamɨn 7plan lamɨn aghoriba a gaseghav ti. Ezɨ 7plan lamɨn kaba, da vaghvagha borer itarir ekiamɨn itim gekuasa 7pla wikba iti. \v 3 \x - \xo 4:3 \xo*\xt Akar Mogomem 11:4\xt*\x*Ezɨ olivɨn temer pumuning itima, lamɨn aghorir kam aningɨn tɨzimningɨn tughav iti, mam vongɨn itima mam vongɨn ti.” \p \v 4 Kɨ kamaghɨn ganigha enselɨn azara, “Nan gumazir ekiam, bizir kabar mɨngarim manmakɨn?” \v 5 Ezɨ enselɨn na ko mɨgeim nan azara, “Nɨ fos ti puvatɨ?” Ezɨ kɨ kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Gumazir ekiam, kɨ fozir puvatɨ.” \s God Serubabel bagha akam akɨri \p \v 6 \x - \xo 4:6 \xo*\xt Esra 5:2; Hosea 1:7\xt*\x*Ezɨ ensel Ikiavɨra Itir Godɨn akam, gavmanɨn gumazir dapanim Serubabel danɨngasa, kamaghɨn na mɨgei, “Kar, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn akam: Nɨ ingangarim damusɨ, nɨ uan mɨdorozir gumazibar gavgavim ko, nɨ uan gavgavimɨn amodoghɨn bizibar amuam markɨ. Bar markɨ. Nan Duamɨn gavgavim nɨ ko ikɨtɨ, nɨ gavgavir kamɨn amodoghɨn ingangaribar amuam. \v 7 Eghtɨ bizir ekiaba mati mɨghsɨaba nɨn tuavim apɨrtɨ, kɨ bar da batueghtɨ da voroghɨra ikiam. Eghtɨ nɨ ua nan Dɨpenimɨn ingaram, egh nɨ dagɨar abuananam nan dɨpenim datɨghtɨ, gumazamiziba tiariba akar suam, ‘Dɨpenir kam a bar dera. God deraghvɨra a damu!’ ” \p \v 8 Egha Ikiavɨra Itir God ua mɨgɨrɨgɨar mam na ganɨga ghaze, \v 9 “Serubabel uan dafarimningɨn nan Dɨpenimɨn ingarasa danganim akɨrigha gɨfa. Egh a uabɨ an ingar anegɨvagham. Nan Dɨpenim gɨvaghamin dughiamɨn, nan gumazamiziba fogh suam, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ uabɨ nɨ amadazɨ nɨ me bagha ghu. \v 10 \x - \xo 4:10 \xo*\xt Akar Mogomem 5:6\xt*\x*Me ingangarimɨn garima a zuamɨra dɨkavigha zuir puvatɨ, ezɨ men naviba bar oseme. Egh me Serubabelɨn gantɨma, an ain itir ikarɨzimɨn suiragh nan dɨpenimɨn ingaram. Me fo, ikarɨzir kam, dɨpenir ingangariba voroghɨra zuir ababanim. Eghtɨ me ganigh fogh suam, dɨpenir ingangarim deraghvɨra zui, eghtɨ me bar akongegham.” \s Ensel Sekaraia irebamɨn ganizir lamba ko, olivɨn temer pumuningɨn mɨngarimɨn, gun a mɨgei \p Ensel ua kamaghɨn na mɨgei, “Lamɨn 7plan kaba da Ikiavɨra Itir Godɨn damazibar ababanimɨn mɨn iti. A zurara nguazir kamɨn oteviba bar dar gari.” \p \v 11 \x - \xo 4:11 \xo*\xt Akar Mogomem 11:4\xt*\x*Ezɨ kɨ an azara, “Olivɨn temer pumuning, lamɨn aghorimɨn agharir guvim ko, agharir kɨriamɨn tughav itimningɨn mɨngarim manmaghɨn ghu?” \v 12 Egha kɨ uam an azara, “Kar olivɨn aguar manmaghɨn amizimning, aningɨn boroghɨn golɨn borem, golɨn itamningɨn torimɨn aven ivemara ghuaghiri?” \p \v 13 Ezɨ a kamaghɨn nan azara, “Nɨ ti fozir puvatɨ, a?” Ezɨ kɨ ghaze, “Puvatɨ, nan gumazir ekiam.” \v 14 Ezɨ ensel kamaghɨn na mɨgɨa ghaze, “Olivɨn aguar kamning, aning gumazir pumuningɨn ababanim gami. Ekiam, a nguazir kamɨn oteviba bar dar gari, egha a uan ingangarim damuasa aning amɨsevegha, borem isa aningɨn dapanimning ginge.” \c 5 \s Sekaraia irebamɨn mɨn garir bizimɨn garima, akɨnafarir irɨghizir mam mɨghegha zui \p \v 1 Kɨ ua kogha gara irebamɨn mɨn bizir mamɨn garima, akɨnafarir irɨghizir mam mɨghegha zui. \v 2 Ezɨ ensel na mɨgɨa ghaze, “Nɨ bizir tizimɨn gari?” Ezɨ kɨ ghaze, “Kɨ garima akɨnafarir irɨghizir mam mɨghegha zui. Ezɨ an ruarim 10 mitan tu, ezɨ an arozim 5 mitan tu.” \p \v 3 Egha a kamaghɨn na mɨgei, “Akɨnafarir kam ghaze, dughiar kuram otogh mangɨ nguazir kamɨn itir gumazamiziba bar me avaragham. Ezɨ akɨnafarir kamɨn osizirir mam ghaze, gumazir okeiba, God kantrin kamɨn me batuegham. Ezɨ akɨnafarir kamɨn osizirir igharazir mam ghaze, te ifavaribagh amua pura pɨn akakagha ghaze guizbangɨra, a uaghan me batuegham.” \v 4 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, “Kɨ akar kam amadazɨma, a zui, eghtɨ a mangɨ okeir gumaziba ko, gumazir ifavaribagh amua pura nan ziam dɨboriba, a men dɨpenibar aven mangam. Egh akɨnafarir kam men dɨpenir akɨniba ko, dagɨaba bar da agɨvaghtɨ, gumazir kaba bar ikuvigham.” \s Sekaraia irebamɨn mɨn garir bizimɨn garima, amizir mam akɨramɨn aven iti \p \v 5 Ezɨ ensel uam otogha, na mɨgɨa ghaze, “Nɨ gan. Bizir igharazir mam ua izi.” \v 6 Ezɨ kɨ an azara, “Bizir tizim?” Ezɨ a ghaze, “Kar akɨrar mam. Egha akɨrar kam a mati, kantrin kamɨn itir gumazamiziba bizir kurar me ifongezibar ababanimɨn mɨn\f + \fr 5:6 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* iti.” \p \v 7 Akɨrar kamɨn asuam, me ainɨn an ingari. Ezɨ kɨ garima an asuam kuiaghirɨzɨ, an aven amizir mam aperaghav iti. \v 8 Ezɨ ensel ghaze, “Amizir kam, an arazir kuraba bar dar nedazimɨn mɨn iti.” A mɨkemegha gɨvagha uam amizim abɨragha, akɨramɨn asuam dukua. \v 9 Ezɨ kɨ kogha pɨn gara amizir pumuningɨn garima, aning avɨziba ikia na bagha izima, amɨnim iva aningɨn avɨzibar akurvazi, aning mɨghegha nan amadaghan izi. Aningɨn avɨzibar ganganiba ekevegha, mati kuarazir bagamɨn avɨziba. Ezɨ aning akɨrar kam inigha pɨn mɨghegha nguazim ko, overiamɨn tɨzimningɨn zui. \p \v 10 Kɨ amizir kamningɨn ganigha kamaghɨn enselɨn azara, “Kaning akɨrar kam inigha managh zui?” \v 11 Ezɨ ensel kamaghɨn na ikara, “Aning akɨrar kam inigh Babilonɨn mangɨva, a bagh an ziam famin dɨpenir ekiatamɨn ingaram. Aning dɨpenimɨn ingarigh gɨvaghɨva, akɨrar kam an averiam datɨgham. Eghtɨ Babilonian gumazamiziba me dɨpenir kamɨn an ziam fam.” \c 6 \s Sekaraia irebamɨn mɨn garir bizimɨn garima, 4plan karisba iti \p \v 1 Kɨ gɨn ua kogha irebamɨn mɨn bizir mamɨn garima, karisɨn 4pla iti, me brasɨn mɨghsɨar pumuningɨn tɨzimɨn iza, azenan oto. \v 2 \x - \xo 6:2 \xo*\xt Akar Mogomem 6:4-5\xt*\x*Karisɨn faragha izim, hoziar agheviba a kurvasi. Ezɨ an gɨn izir karis, hoziar pɨziba a kurvasi. \v 3 \x - \xo 6:3 \xo*\xt Akar Mogomem 6:2\xt*\x*Ezɨ aningɨn gɨrara izir karis, hoziar ghurghuriba a kurvasi. Ezɨ bar dar gɨn izir karis, baghɨraviba dukumizir hoziaba a kurvasi. Ezɨ hoziar kaba gavgaviba dar iti. \v 4 Egha kɨ kamaghɨn enselɨn azara, “Nan gumazir ekiam, karisɨn 4plan kabar mɨngariba manmaghɨn ghu?” \p \v 5 \x - \xo 6:5 \xo*\xt Akar Mogomem 7:1\xt*\x*Ezɨ a kamaghɨn na ikaragha ghaze, “Karisɨn 4plan kaba, da 4plan amɨnir overiamɨn pɨn itibar ababanim gami. Da datɨrɨghɨra nguazir kamɨn oteviba bar dar garir Ekiamɨn damazimɨn ikegha, anetegha izi.” \v 6 Hoziar pɨziba mɨkɨrvazir karis, a notɨn amadaghan itir kantrin zui. Ezɨ hoziar ghurghuriba mɨkɨrvazir karis, a kantrin aruem ghuaghiri naghɨn itimɨn zui. Ezɨ baghɨraviba dukumizir hoziaba mɨkɨrvazir karis, a sautɨn amadaghan itir kantrin zui.\f + \fr 6:6 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ. Gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, e akar kam gɨraka, “An aruem uaghiri naghɨn uaghiri,” mati, “a ghua hoziar pɨzibar gɨntɨsi.” Gumazir avɨrim kamaghɨn nɨghnɨsi, “kantrin notɨn amadaghan itir kam,” a kantri Babilonɨn ababanim gami.\ft*\f* \v 7 Hoziar aghuir kaba, azenan otivigha, zuamɨra kantribar mangɨ da getiasava ami. Ezɨ ensel ghaze, “A dera, ia mangɨ.” Ezɨ me ghue. \v 8 Ezɨ ensel pamtemɨn nan diagha ghaze, “Hoziar notɨn amadaghan itir kantribar ghueziba, me navir amɨrizim isa Ikiavɨra Itir Godɨn Duam ganɨngi.” \s God Sekaraia mɨgei, An atrivibar dapanir asuam isɨ Josuan dapanim daghuam \p \v 9 Ezɨ Ikiavɨra Itir God akar kam na ganɨga ghaze, \v 10 “Nɨ datɨrɨghɨn Sefanaian otarim Josaian dɨpenimɨn mangɨ otogh, gumazir 3plan kaba, Heldai, Tobia ko, Jedaia, me dama silvaba ko, golba inigh. Me Babilonɨn kalabus ategha Jerusalemɨn iza datɨrɨghɨram oto. \v 11 Egh nɨ me da silvaba ko, golba inigh, dar atrivir dapanir asuamɨn ingarigh. Egh a inigh mangɨ ofa gamir gumazibar dapanim Josuan dapanim darugh, a Jehosadakɨn otarim. \v 12 \x - \xo 6:12 \xo*\xt Jeremaia 23:5; 33:15; Sekaraia 3:8\xt*\x*Egh nɨ kamaghɨn an mɨkɨm, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, ‘Gumazir mam, me kamaghɨn a dɨbori, Temer Ghuzir Igiam. Eghtɨ an aghungigh aguar ekiam gavagh bar deraghvɨram otogham. Egh a gɨn Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fer Dɨpenimɨn ingaram. \v 13 Guizbangɨra, a uabɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingaram. Eghtɨ gumazamiziba atrivimɨn mɨn ziar ekiam a danɨngam. Egh a uan atrivir dabirabim daperagh gumazamizibagh ativagh men ganam. Eghtɨ ofa gamir gumazitam an atrivir dabirabimɨn boroghɨn tughɨv ikɨ, aning uaning inigh ingarɨva, uaghara navir amɨrizimɨn fofozim aningɨn tongɨn ikiam.\f + \fr 6:13 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ. Gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨgha ghaze, a kamaghɨn mɨgei, “A nan dɨpenimɨn ingarigh egh, an atrivim ko ofa gamir gumazimɨn mɨn ikɨ egh uan gumazamizibagh ativagh men ganam. Eghtɨ an atrivim ko ofa gamir ingangarir an amir kam bar deravɨram otogham.”\ft*\f* \v 14 Eghtɨ atrivimɨn dapanir asuam, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven ikiam. Eghtɨ gumazamiziba atrivimɨn dapanir asuar kamɨn ganɨva God gɨnɨghnɨgham. Eghtɨ gumazir kaba, Heldai, Tobia, Jedaia, ko, Sefanaian otarim Josaia, atrivimɨn dapanir asuamɨn ganamin ingangarim, men dafaribar ikiam.’ \p \v 15 “Eghtɨ gumazamizir saghuiamɨn itiba izɨva, men akuragh Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingaram. Eghtɨ ia kamaghɨn fogh suam, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgavir Bar Itim ia bagha na amada. Ia bar deravɨra Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Gavgaviba baragh dar gɨn mangɨ, eghtɨ bizir kaba otivigham.” \c 7 \ms God osɨmtɨziba itir dughiam agɨvagh, bar akongezir arazim damightɨma an otogham \mr (Sapta 7--8) \s Ikiavɨra Itir God ghaze, ia dagheba ataghɨrazir ifavarir arazim damuan markɨ \p \v 1 Darius atrivimɨn itir dughiamɨn, an namba 4ɨn azenimɨn, an iakɨnir namba 9, me Kislot a garɨsi, an aruer namba 4ɨn, Ikiavɨra Itir God akar mam na ganɨngi.\f + \fr 7:1 \fr*\ft Azenir kam 518, an azenir fomɨra Kraisɨn dughiamɨn otozim, ezɨ an aruem Disemba 7.\ft*\f* \p \v 2 Dughiar kamɨn Betelɨn nguibamɨn gumazamiziba, Sareser ko, Regemelek ko, men adarazi amangizɨ, me Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn Dɨpenimɨn ghue. Me deragh uari damuasa, ghua Ikiavɨra Itir God ko mɨgei. \v 3 Egha me kamaghɨn ofa gamir gumaziba ko, Godɨn akam inigha izir gumaziba men azangsɨghasa, “Azenir avɨriba gɨvazɨma, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn Dɨpenim ikuvigha iti. Ezɨ e a bagha bar osemegha aziavɨra iti, egha e zurara namba 5ɨn iakɨnibar dagheba ataghɨrasi. E ti zurara kamaghɨn damuam, o?” \p \v 4 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn na mɨgei, \v 5 “Nɨ kantrin kamɨn gumazamiziba ko, an ofa gamir gumaziba kamaghɨn me mɨkɨm, ‘Guizbangɨra, 70plan azeniba dar namba 5ɨn iakɨniba ko, namba 7ɨn iakɨniba ia dagheba ataghɨragha azia aghuimazimɨn iti. Ezɨ ia nan ziam fasa arazir kam gamizir pu. Bar puvatɨ. \v 6 Egha ia apir dughiabar, ia pura uan navibar amutɨ da izɨvaghasa ia api.’ ” \p \v 7 Fomɨra Ikiavɨra Itir God uan akar kam, uaghan gumazamizibav kɨnasa akam inigha izir gumazibagh anɨngi. Dughiar kamɨn, Jerusalem deravɨra itima bizir aghuir avɨriba a gizɨfa. Dughiar kamɨn, Jerusalem ko, nguibar ekiar an boroghɨn itiba ko, sautɨn amadaghan itiba ko, mɨghsɨar dozir aruem ghuaghiri naghɨn itiba, gumazamizir avɨriba bar dagh izɨfa. \s Ikiavɨra Itir God, Judaba kalabusɨn ikezir bizimɨn mɨngarimɨn gun Sekaraia mɨgei \p \v 8 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, akar mam ua Sekaraia ganɨga ghaze, \v 9 \x - \xo 7:9-10 \xo*\xt Ua Me Ini 22:21-22; Ofa Gami 19:17-18; 25:35; Godɨn Araziba 10:17-19; 15:11; Jeremaia 7:5-6; 22:3\xt*\x*“Bar fomɨra, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, akar kam uan gumazamizibagh anɨga ghaze, ia arazir aghuibara damu gumazamizibar araziba akɨr. Egh ia uan adarazir apangkuv men akurvagh. \v 10 Ia pazɨvɨra amizir paba ariaghirezibar amuan markɨ. Egh borir afeziba ariaghireziba ko, gumazamizir saghuiamɨn iza ia ko itiba ko, gumazamizir biziba puvatɨziba, ia pazɨ me damuan markɨ. Egh ia uaghan uan adarazi gasɨghasɨghan markɨ. \p \v 11 “Ezɨ gumazamiziba akaba baraghan aghuagha uan kuaribav konegha, uan nɨghnɨzibar kumi. \v 12 Guizbangɨra, me uan dapanibagh amizɨ da dagɨabar mɨn gavgafi. Me nan akam baraghan aghua, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim. Nan Duam akar kam me bagha a isa nan akam inigha izir gumazibagh anɨngi. Ezɨ me akar kamɨn gɨn zuir puvatɨ, ezɨ kɨ puvɨra men atari. \v 13 Me nan akaba barazir puvatɨzir bizim bangɨn, kɨ men azangsɨziba barazi puvatɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn, kɨ mɨkemegha gɨfa. \v 14 Bar guizbangɨra, kɨ me batoghezɨ, me ghua Kantrin Igharazibar Gumazamizibar tongɨn, pura guighav iti, mati amɨnir ekiam bizibagh ivara. Ezɨ men nguazir aghuir kam, danganir kuramɨn mɨn otozɨ, gumazitam uam a garuir puvatɨ.” \c 8 \s Ikiavɨra Itir God, ua deragh Jerusalem damuasa akam akɨri \p \v 1 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim akar kam Sekaraia ganɨngi. \v 2 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, “Kɨ bar Saionɨn nguibamɨn gumazamizibagh ifonge. Kamaghɨn amizɨ, kɨ men akurvaghasa. Kɨ bar me gifonge, men apaniba bagha navim isia bar ikufi. \v 3 Kɨ uamategh izɨ Saionɨn nguibamɨn aven ikiam, an ziar mam Jerusalem, a bar guizbangɨra nan nguibar ekiamra. Jerusalem, a kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn mɨghsɨam, eghtɨ me kamaghɨn a dɨpon suam, Godɨn Mɨghsɨar Anogoroghezim. Eghtɨ ikɨzir igharazibar gumazamiziba Jerusalemɨn gumazamizibar gan suam, ‘Guizbangɨra, Jerusalemia deraghavɨra Ekiamɨn gɨn zui.’ \v 4 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ ghaze, Mɨdoroziba ko, osɨmtɨziba Jerusalemɨn otivan kogham. Eghtɨ gumazamiziba ikɨ bar ghurigh asadivir aghoribar suigh an tuavibar daruam. Egh me nguibar ekiamɨn uari akuvir danganiba bar, me pura tintinibar dapiagh avughsam. \v 5 Eghtɨ borir doziba nguibar ekiamɨn uari akuvir danganibagh izɨvagh ikararang ikiam. \p \v 6 “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ ghaze, gumazamizir kabar varazira, me kamaghɨn nɨghnɨsi, kɨ mɨkemezir biziba ti otivan kogham. Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn nɨghnɨzir pu. Puvatɨ. Kɨ biziba bar dar amuamin gavgavim iti, kɨ dar amusɨ dar amuam.” \v 7-8 \x - \xo 8:7-8 \xo*\xt Sekaraia 10:10\xt*\x*Egha Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, “Kɨ uan gumazamizir kantrin aruem anadi naghɨn itiba ko, kantrin aruem uaghiri naghɨn itiba, kɨ men akurvaghasava ami. Kɨ me inigh ua Jerusalemɨn izɨtɨ me an ikiam. Eghtɨ me nan gumazamizibar ikɨtɨ, kɨ men Godɨn ikiam, egh guizɨn araziba ko arazir aghuibar me damuam.” \p \v 9 Egha Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, “Ia uan aghariba gavgavim dar anɨng, nan Dɨpenimɨn ingar. Godɨn akam inigha izir gumaziba, me fomɨra Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn Dɨpenimɨn ingangarim forir dughiamɨn ikia Godɨn akamɨn gun mɨgei. Ezɨ ia datɨrɨghɨn men akatoribar otivizir akabara ia ua dagh nɨghnɨgh. \v 10 Akam inigha izir gumaziba tɨghar izɨ akar kam akunamin dughiamɨn, bar faraghavɨra, ingangarir gumaziba ko ingangarir asɨzibagh ivezamin dagɨaba puvatɨ. Ezɨ apaniba dughiabar pura tintinibar arua osɨmtɨzibagh amima, gumazamiziba avughsaziba puvatɨ. Ezɨ kɨ me gamima, namakaba uarira uariv sosi, ezɨ men dabirabim derazir puvatɨ. \v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, Kɨ fomɨram amizir arazim, kɨ datɨrɨghɨn itir varazira damighan kogham. \v 12 Kɨ me ateghtɨ, me navir amɨrizim ko, dabirabir aghuim ikɨva uan azeniba oparam. Eghtɨ amozir ekiar avɨriba izɨtɨma men wainɨn ikarɨziba bɨtɨma, men dagheba deravɨram otivam. Nan gumazamizibar ikiavɨra itir varazira, kɨ me bagh bizir aghuir kabar amuam. \v 13 Ia Judaba ko Israelia, ia uagharam oragh. Fomɨra Kantrin Igharazibar Gumazamiziba ian garima, ian araziba ikuvizɨma me uan apanibav mɨgɨa ghaze, ‘E kamaghsua, Judaba ko, Israelia ikuvizɨ moghɨn, ia uaghan ikuvigham.’ Ezɨ datɨrɨghɨn, ia Judaba ko, Israelia, kɨ ua ia inigh deraghvɨra ia damuam. Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba ian gan, uan akar gumazibav mɨkɨm suam, ‘E kamaghsua, ia Judaba ko, Israelia bar deravɨra iti moghɨn, ia bar deravɨra ikiam.’ Kamaghɨn amizɨ, ia atiatingan markɨ! Ia tuivigh gavgavigh ikɨ!” \p \v 14 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn mɨgei, “Fomɨra ian inazir afeziaba na gamizɨma, kɨ me basemegha me gasɨghasɨghasava ami. Egha kɨ uan nɨghnɨzim gɨrazir puvatɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ men anɨngaghegha me gasɨghasɨki. \v 15 Egha kɨ datɨrɨghɨn ghaze, Kɨ ua deragh Jerusalemia ko, Judabar amuasava ami. Kamaghɨn amizɨma ia atiatingan markɨ. \v 16 \x - \xo 8:16 \xo*\xt Efesus 4:25\xt*\x*Egh ia arazir kabar amu: Ia bar moghɨrama guizɨn akabar gumazamizir igharazibav kɨm. Egh ia kotiamɨn deragh guizɨn akam akɨrightɨ, mɨgɨrɨgɨaba bar gɨvagham. \v 17 \x - \xo 8:17 \xo*\xt Aghuzir Akaba 3:29; Sekaraia 5:3-4; 7:10\xt*\x*Ia arazir kurabar gumazamizir igharazibar amusɨ nɨghnɨghan markɨ. Ia kotiamɨn mɨtivigh, akar ifavaribar amuan markɨ. Kɨ ifavarir arazim ko, kotiam oteghavkɨrir arazim ko, uarir atara uariv sozir araziba, kɨ bar dar aghua.” \p \v 18 Egha Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim mɨgɨrɨgɨar igharazir mam ua Sekaraia ganɨngi. \v 19 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn mɨgei, “Ia iakɨnir namba 4, ko 5, ko 7, ko 10ɨn, ia dar aruer maba ia osɨmtɨzir ia bativiba dagh nɨghnɨgha dagheba ataghɨrasi. Ezɨ osɨmtɨzibar dughiar kaba, da Judaba bar akongeghamin dughiar ekiaba. Kamaghɨn amizɨ, ia guizɨn akaba ko, gumazamizir igharaziba ko, deraghvɨra dapiaghamin araziba bar dagh ifongegh, dar amu.” \p \v 20 Egha Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ua kamaghɨn mɨgei, “Gɨn nguibar ekiar avɨribar gumazamiziba ua Jerusalemɨn izam. \v 21 Eghtɨ nguibar ekiar mamɨn gumazamiziba kamaghɨn nguibar ekiar igharazimɨn gumazamizibav kɨm suam, ‘E Jerusalemɨn mangɨva Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn ziam fɨva deragh uari damusɨ, an azangam. Ia e ko izɨ.’ \v 22 Ezɨ ikɨzir igharazir avɨriba ko, kantrin gavgavir avɨribar gumazamiziba, me Jerusalemɨn izɨva Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn ziam fɨva, deragh uari damusɨ an azangsɨgham. \v 23 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ ua kamaghɨn mɨgei, Dughiar kamɨn saghon itir nguibabar gumazamizir 10pla izɨva Judan gumazitamɨn korotiar otevitamɨn suiragh a mɨkɨm suam, ‘E kamaghɨn oraki, God ia ko iti. Kamaghɨn amizɨ, e uaghan ia ko ikɨzir vamɨran ikiasa ifonge.’ ” \c 9 \ms Ikiavɨra Itir God uan gumazamizibar akuraghsɨ, bizir igharagha garibar amightɨ da otivam \mr (Sapta 9--14) \s God Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, ivezir kuram me danɨngam \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xo*\xt Aisaia 17:1-3; Jeremaia 49:23-27; Amos 1:3-5\xt*\x*\x - \xo 9:1-4 \xo*\xt Aisaia 23:1-18; Esekiel 26:1--28:26; Joel 3:4-8; Amos 1:9-10; Matyu 11:21-22; Luk 10:13-14\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn uan akam na ganɨga ghaze, Ikiavɨra Itir God, Distrik Hadrak ko, Damaskusɨn nguibar ekiam daperagh avughsɨ ikiam. Guizbangɨra, a uan damazimningɨn Israelian anababar gari moghɨn, a kantriba bar dar gumazamizibar gari. \v 2 Egha uaghan a Hamat, a nguibar ekiar Distrik Hadrakɨn boroghɨn itim, ko, Tairɨn nguibam ko, Saidonɨn nguibamɨn gari. Tair ko Saidonɨn gumaziba ti ghaze, me fofozir aghuir avɨriba iti. Ezɨ Ikiavɨra Itir God guizbangɨra uaghan men gari. \v 3 Tair, a nguibar ekiar gavgavimɨn oto. Ezɨ an gumazamiziba uari bagha dɨvazir mɨtiar bar gavgavimɨn ingarigha uan nguibar ekiam avɨni. Me uaghan uari bagha silvan avɨriba geghufi, da nguazir mɨnezibar mɨn iti. Ezɨ me golɨn bar avɨriba itima, da men damazibar pura bizir kɨnibar mɨn iti. \v 4 Ezɨ puvatɨ, Ekiam men bizir aghuiba bar da batuegham. A Tairɨn biziba ko, an dɨvazir mɨtiar bar gavgaviba, a bar da isɨ ongarim da kunigham. Eghtɨ apaniba izɨ men nguibar ekiam daborogh bar a gasɨghasigham. \p \v 5 \x - \xo 9:5-7 \xo*\xt Aisaia 14:29-31; Jeremaia 47:1-7; Esekiel 25:15-17; Joel 3:4-8; Amos 1:6-8; Sefanaia 2:4-7\xt*\x*Eghtɨ Askelonɨn nguibar ekiamɨn gumazamiziba bizir kamɨn ganigh bar atiatigham. Me uaghan kuram iniam, eghtɨ men nguibam, gumazamiziba gɨn an ikian kogham. Eghtɨ Gasaba uaghan bizir kamɨn gantɨ, osɨmtɨzir ekiam me batogham, mati amizim borim batamin mɨzazim a bato. Eghtɨ men atrivim aremegham. Eghtɨ Ekronba uaghan bizir kamɨn ganɨva osɨmtɨzir ekiar kam iniam, mati amizim borim batasa mɨzazim isi. Me kamaghɨn nɨghnɨsi, Tairba ti men akuragham. Ezɨ puvatɨ, me bar ikuvigham. \v 6 Eghtɨ gumazir pura tighɨn itir igharaziba izɨ Asdotɨn nguibar ekiamɨn ikiam. Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, “Filistian kaba, me gumazir uari fa akaba batoziba, kɨ bar me dɨkabɨragham. \v 7 Eghtɨ Filistian ikiavɨra itir varazira, me nan gumazamizibar mɨn otivigh Judan anababar tongɨn ikiam. Jebusia\f + \fr 9:7 \fr*\ft Jebusia, me Jerusalemɨn nguibamɨn nguazir ghueba. Devit gɨn taun Jerusalem iniam, Jebusia Israelia ko iti. Nɨ Josua 15:63ɨn gan.\ft*\f* fomɨram amizɨ moghɨn, Ekronba datɨrɨghɨn nan gumazamizibar ikiam. Kamaghɨn amizɨma, me ghuziba itir asɨzir tuzibar aman koghɨva, uaghan Judaba ataghizir dagheba, me dar aman kogham.\f + \fr 9:7 \fr*\ft Judaba asɨzim isamsɨ faragh bar deravɨrama an ghuzim rueghɨva gɨn a isamigh aneremam. Ezɨ Filistiaba arazir kam gamir puvatɨgha, Moses osirizɨ moghɨn me Godɨn damazimɨn mɨze. (Nɨ vezɨn kabar gan: Jenesis 9:4; Ofa Gami 3:17 ko 7:26-27; Godɨn Araziba 12:16 ko 15:23.) Ikiavɨra Itir God kagh kamaghɨn mɨgɨa ghaze, me asɨzim ghuziba sara ikɨtɨ me aneman a men anogoroke.\ft*\f* \p \v 8 “Kɨ uan gumazamizibar garima me mɨzazir ekiam ini. Kamaghɨn amizɨ, kɨ uan kantri geghuv, mɨdorozir gumaziba ateghtɨma, me nguazir kamɨn izeghan kogham. Kɨ uam apaniba ateghtɨ me ua nan gumazamiziba abɨnɨva arazir kurabar me damuan kogham.” \s Guizɨn atrivim izam \q1 \v 9 \x - \xo 9:9 \xo*\xt Matyu 21:5; Jon 12:15\xt*\x*Ia Saionɨn nguibar ekiamɨn itir gumazamiziba, ia bar akongegh! \q2 Ia Jerusalemɨn itir gumazamiziba, ia bar tiariba akar pamtemɨn dɨm. \q1 Ia gan, ian atrivim mara ia bagha izi! \q2 A ziar ekiam ikiava mɨdorozim gamuava uan apaniba abɨri. \q1 Egha a uabɨ uan ziam fer puvatɨ. \q2 A gumazir kɨnir ziaba puvatɨzir mamɨn mɨn donkin mam gaperagha izi. \q3 Kar donkin amebamɨn nguzir asem. \q1 \v 10 \x - \xo 9:10 \xo*\xt Onger Akaba 72:8\xt*\x*Ikiavɨra Itir God ghaze, \q2 Kɨ karisba ko, mɨdorozibagh amir hoziaba batueghtɨ, da ua Israelɨn tongɨn ikian kogham. \q3 Egh kɨ men bariba bar da apɨrarigham. \q1 Ian atrivim, kantrin ekiaba bar dar amightɨ, da mɨdorozir arazim ategh deraghvɨra dapiagh, navir amɨrizimɨn ikiam. \q2 A nguazir otevibar gumazamiziba bar me gativagh men ganam. \q1 Nguazir kaba, da ongarir ekiamɨn ikegh mangɨ ongarir saghon mar itibar tugham. \q2 Egh Yufretisɨn Faner ekiamɨn ikegh vongɨn amadaghan mangɨ bar saghon mar tugham. \s Ikiavɨra Itir God ua uan gumazamizibar dabirabim akɨri \q1 \v 11 \x - \xo 9:11 \xo*\xt Ua Me Ini 24:8\xt*\x*Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei, \q1 “Kɨ Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir mam Judaba ia ko a gami. \q2 Ian inazir afeziaba ofabar amuasa asɨzibav sozima dar ghuziba ire. \q3 Ezɨ ghuzir kam gavgavim en Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim a ganɨngi. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ia teghtɨma ia kantrin igharazimɨn kalabus ategham. \q2 Kalabuziar kam bar ikufi, \q3 mati me ia isa mozir ekiamɨn ia arɨghizɨ ia damamin dɨpaba puvatɨ. \q1 \v 12 Ia kamaghɨn fo, kɨ ian akuraghasa ifonge. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia uamategh uan nguibamɨn izɨ deravɨra ikiam. \q1 Ia osɨmtɨzir Bar ekiam ateri, ezɨ kɨ ia mɨgɨa ghaze, kɨ arazir aghuibar ia damuam. \q2 Eghtɨ arazir aghuir kam bar osɨmtɨzir kam gafiragham. \q1 \v 13 Judaba, kɨ uan barir pimɨn mɨn men suiragh, egh Efraimɨn adarasi, kɨ uan barir afuzibar mɨn men suiragham. \q2 Eghtɨ Saionɨn gumaziba me mati mɨdorozir sabam, eghtɨ kɨ Grikba ko mɨsogham. \b \q1 \v 14 “Ikiavɨra Itir God uan gumazamizibagh isɨn azenaram otogh barir pimɨn asam. \q2 Eghtɨ an afuziba onɨmarim mɨn taghtagh zuamɨra mangam. \q1 Eghtɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Ekiam sɨgham givigh, \q2 sautɨn amadaghan ikegh, pamtem sueba akun daru, amɨnir bar gavgavim ko, amozim sara izam. \q1 \v 15 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, oramɨn mɨn deravɨra uan gumazamizibagh eghuvam, \q2 eghtɨ me katapelbar uan apanibav sogh bar me abɨragham. \q1 Me mɨdorozimɨn aven, me mati gumaziba dɨpar onganiba amegha tiariba akara uan apanibav suagharɨsi. \q2 Men ghuziba, mati me ofabar amuasa asɨzir ghuzir itarim inigha, ofa gamir dakozim ginge. \b \q1 \v 16 “Dughiar kamɨn, Ikiavɨra Itir God men God uan gumazamiziba iniam, \q2 mati laion sipsipbagh asɨghasɨghasava amima, sipsipbagh eghuvir gumazim uam me iniam. \q1 Eghtɨ me bar deraghvɨram an nguazimɨn ikiam, \q2 mati atrivimɨn dapanir asuamɨn itir dagɨar ivezir bar pɨn kozibar mɨn taghtagham. \q1 \v 17 Nguazir kam bar deraghtɨ, me deravɨra ikiam. \q2 Eghtɨ gumazamizir igiaba, me dagher avɨriba ko, wainɨn avɨribar amɨva aghungtɨ, \q3 men ganganiba bar deragham.” \c 10 \s God uan gumazamiziba ua me iniasa akam akɨri \q1 \v 1 Dagheba aghungamin dughiamɨn, ia amozim bagh Ikiavɨra Itir Godɨn azangsɨgh. \q2 Ikiavɨra Itir God overiar pɨzim ko, ghuariam akuvima, amozim izi, \q3 ezɨ dagheba ko, biziba aghui. \q1 \v 2 \x - \xo 10:2 \xo*\xt Matyu 9:36; Mak 6:34\xt*\x*Gumazamiziba, me gɨn otivamin bizibagh foghasa, aseba ko kukunir gumazibar azangsɨsi. \q2 Ezɨ me ifavarir akabar me gami. \q1 Gumazir maba irebabar mɨngaribar gun mɨgei, me uaghan ia gifari. \q2 Me ghaze ia navir amɨrizim iniam, ezɨ puvatɨ, ian navir osɨmtɨzim ikɨvɨra ikiam. \q1 Gumazamiziba mati sipsipba tintiniba arua ovegha gɨfa. \q2 Me geghuvir gumaziba puvatɨzɨ, kamaghɨn amizɨ me osɨmtɨziba ateri. \b \q1 \v 3 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, \q1 “Kantrin Igharazibar Gumazamizibar gumazir dapanir nan gumazamiziba gativaziba, \q2 nan navim men atara me bagha nan isi. \q3 Kɨ ivezir kuram me danɨngam. \q1 Judan gumazamiziba, me nan gumazamizibara. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ deraghvɨra men ganam, \q3 mati sipsipbagh eghuvir gumazim uan sipsipbar gari. \q1 Egh kɨ Judan anababa bar dar amutɨ, \q2 me mɨdorozir hoziar bar gavgavimɨn mɨn ikiam. \q1 \v 4 Eghtɨ Judan anababar tongɨn, gumazir dapanir gavgavir maba otivam, \q1 egh me mati dɨpenim aterir dagɨaba ko, \q2 dɨpenim aterir guariba ko, \q3 mɨdorozir barir pibar mɨn ikiam. \q1 \v 5 Me mɨdorozir gumazir gavgavibar mɨn uari inigh, uan apaniba abɨntɨ, \q2 mati mɨdorozir gumaziba nguibar ekiamɨn zuir tuavimɨn uan apaniba, nguazir beghneazibar me dɨkabɨri. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God me ko ikiam. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me bar pamtemɨn mɨsogh mangɨ, \q2 hoziabagh apiazir mɨdorozir gumazibav sogh me abɨnigham. \b \q1 \v 6 “Kɨ Judan gumazamizibar amightɨ, me bar gavgavigham. \q2 Egh kɨ Israelian gumazamiziba ua me iniam. \q1 Kɨ men apangkufi, \q2 kamaghɨn amizɨ, kɨ bar me inigh uamategh men nguazimra izam. \q3 Eghtɨ me deravɨra ikiam, mati kɨ me batoghezir puvatɨ. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ men God, \q2 kamaghɨn amizɨ, kɨ men mɨgɨrɨgɨar me na mɨgeiba kɨ da baragham. \q1 \v 7 Israelian gumazamiziba me mɨdorozir gumazir gavgavibar mɨn otivigh \q2 bar akuegham, \q3 me mati gumaziba wainɨn dɨpaba ame. \q1 Eghtɨ men ovavir boriba gɨn otivigh, \q2 kɨ Ikiavɨra Itir God, me gamizir bizir aghuir kabagh nɨghnɨgh \q3 bar akuegham. \b \q1 \v 8 “Kɨ uan gumazamiziba bar men dɨmɨva, \q2 me akumakum me inigh izam. \q1 Kɨ ua me inigh me damutɨ, \q3 me fomɨra ikezɨ moghɨn bar avɨrasemegham. \q1 \v 9 Kɨ guizbangɨra me batuegha me aghamsɨki, \q2 ezɨ me pura tintinibar kantrin igharazibar iti. \q1 Egh me nguibar saghuiabar ikɨva, \q2 me na gɨnɨghnɨghvɨra ikiam. \q1 Ikɨzir kaba uan boriba ko, me ikɨvɨra ikɨva, \q2 bar moghɨra uari akuvagh, uamategh \q3 uan nguazimra izam. \q1 \v 10 Nan gumazamizir Isip ko, Asirian kantrin itiba, \q2 kɨ ua me inigh izɨtɨma, \q3 me uan nguazimra dapiagham. \q1 Kɨ nguazimɨn mɨtaghniam gɨsɨvaghtɨma, \q2 me Gileatɨn Distrik ko, Lebanonɨn nguazim sara iniam. \q3 Eghtɨ gumazamiziba nguazir kam bar a gizɨvagham. \q1 \v 11 Kɨ me inightɨ me uamategh uan nguibamɨn izam, \q2 eghtɨ Isipia ko, Asiriaba ongarir ekiamɨn mɨn men tuavim apɨrightɨ, kɨ me abɨnigham. \q1 Kamaghɨra, kɨ Isipian gavgavim agɨvagh, \q2 egh uaghan Nailɨn Fanem damightɨ a mɨsigham. \q3 Eghtɨ Asirian gavgavim uaghan gɨvagham. \q1 \v 12 Kɨ uan gumazamizibar amightɨ me gavgavigham. \q2 Eghtɨ me nan apengan ikɨ nan ziam fɨva, nan akabar gɨn mangam. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \c 11 \s Atrivir kuraba mati temer kuraba \q1 \v 1 O Lebanonɨn gumazamiziba, avim ian temer sidabar isigham, \q2 kamaghɨn amizɨ, ia tuavim apɨran markɨ, \q3 ia uan tiar akaba kuigh. \q1 \v 2 Sidan temeba iregha gɨfa, temer kaba ziar ekiaba iti, \q2 da ikuvigha gɨfa. \q3 Kamaghɨn amizɨ, painɨn temeba ia azi. \q1 Me ruarir arɨzimɨn temeba okegha gɨfa, \q2 kamaghɨn amizɨ, ia Basanɨn itir okɨn temeba ia azi. \q1 \v 3 Atrivibar gavgaviba ko, men ziar ekiaba gɨfa, \q2 kamaghɨn amizɨ, men naviba bar osemezɨ, me azi. \q1 Ia oragh, atriviba pamtemɨn arava azi. \q2 Me mati laionba Jordanɨn Faner mɨriamɨn moga itir ruarir ekiam, me an temer ekiaba okava, \q3 a gasɨghasɨghizɨma da aroi. \s God, uan gumazamizibar garir gumazir dapanir guar pumuningɨn mɨgei \q1 \v 4 Egha Ikiavɨra Itir God, nan God kamaghɨn na mɨgei, \q1 “Nɨ sipsipbagh eghuvir gumazimɨn mɨn damu. \q2 Sipsipɨn kaba dar ghuaviba dav sogh dar amasa. \q1 \v 5 Sipsipɨn kabar ghuaviba dav sogha ghaze, \q2 ‘E ti arazir kuram gamir puvatɨ.’ \q1 Me sipsipbav sogha, dar tuziba dagɨaba bagha da amagava, dagɨaba isa ghaze, \q2 ‘E dagɨar gumazibar otivigha gɨfa. \q3 Kamaghɨn amizɨ e Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fam.’ \q2 Ezɨ sipsipbagh eghuvir gumaziba me uaghan, sipsipbar apangkuvir puvatɨ.” \q1 \v 6 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, \q1 “Kɨ nguazimɨn gumazamizibar apangkuvighan kogham. \q2 Kɨ uabɨ vaghvagh me isɨ men atriviba ko, men adarazir agharibar arɨgham. \q1 Eghtɨ me pazavɨra me damuam, mati sipsipɨn ghuaviba uari pazavɨra me gami. \q2 Atriviba ko, men adarazi pazavɨra me damutɨ, kɨ men akuraghan kogham.” \q1 \v 7 Ezɨ kɨ gumazir bizibagh iveza da amadiba bagha, sipsipbagh eghuvir gumazimɨn mɨn oto. \q2 Kar sipsipɨn me mɨsuegh damasava amiba. \q1 Ezɨ kɨ sipsipbagh eghuvir gumaziba suizir aghorir pumuning ini. \q2 Aghorir mam, kɨ ziam Apangkuvim a gatɨgha, \q3 igharazim, kɨ Navir Vamɨra a gatɨ. \q1 Kɨ aghorir kamningɨn suiragha, \q2 sipsipɨn okoruar kamɨn gari.\f + \fr 11:7 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 8 Egha kɨ, sipsipbagh eghuvir gumazir 3plan atara men aghua. \q2 Ezɨ me uaghan na gifongezir puvatɨ. \q3 Ezɨ iakɨnir vamɨran aven kɨ me batoke. \q1 \v 9 Egha kɨ kamaghɨn sipsipɨn okoruar kam mɨgei, \q1 “Kɨ ua ia geghuvir gumazimɨn ikian kogham, \q2 eghtɨ me aremeghsɨ tina ginabaghtɨ, an aremegh. \q1 Eghtɨ me tina gasɨghasɨghasa nɨghnɨsi, me a gasɨghasɨgh. \q2 Eghtɨ te mɨseveaghɨrɨgha iti, me uari uan inivafɨzibar amɨ!” \q1 \v 10 Kɨ gumazamizir kaba koma amizir Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim aghorasava amua, \q2 aghorir kɨ ziam Apangkuvim a gatɨzim, \q3 kɨ a inigha anepɨri. \q1 \v 11 Kamaghɨn amizɨma, Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam dughiar kamra gɨfa. \q2 Ezɨ bizir kɨ amizibar aven, gumazir bizibagh iveza da amadiba nan ganigha fo, \q3 kar Ikiavɨra Itir God me mɨgei. \q1 \v 12 \x - \xo 11:12 \xo*\xt Matyu 26:15\xt*\x*\x - \xo 11:12-13 \xo*\xt Matyu 27:9-10\xt*\x*Ezɨ kɨ kamaghɨn me mɨgei, \q1 “Ia nan ivezim na danɨngɨsɨ, ia na danɨng. Puvatɨghtɨ markɨ, ia uari.” \q2 Ezɨ me 30plan silvan dagɨaba isa na ganɨngi. \q1 \v 13 Gumaziba ghaze, kɨ ingangarir gumazir kuram. \q2 Egha me ivezir bar muziarim na ganɨngi. \q1 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgɨa ghaze, \q1 “Nɨ dagɨaba isɨva Godɨn Dɨpenimɨn dagɨaba arɨzir danganim datɨgh.” \q2 Ezɨ kɨ 30pla silvan dagɨaba inigha Godɨn Dɨpenimɨn dagɨaba arɨzir danganimɨn da atɨ. \q1 \v 14 Egha kɨ gɨn, aghorir namba 2 apɨri, aghorir kam kɨ ziam Navir Vamɨra a garɨsi. \q2 Ezɨ arazir kam kamaghɨn men akagha ghaze, \q3 Judaba ko Israelia, uari abigha ikɨzir pumuningɨn oto. \q1 \v 15 Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn na mɨgei, \q1 “Nɨ ua sipsipbagh eghuvir gumazimɨn ikɨ, \q2 egh dughiar kamɨn nɨ sipsipbagh eghuvir gumazir kuramɨn mɨn damu. \q1 \v 16 Guizbangɨra, kɨ uan gumazamizibar ganasa gumazir mam atɨ, \q2 me mati sipsipɨn okoruar mam. \q1 Ezɨ gumazir kam sipsipbar tongɨn dar ikuvizibar akurvazir puvatɨ, \q2 egha a uaghan sipsipɨn ovengeziba tong da buria dar deir puvatɨ. \q1 A uaghan dar duaba nozir puvatɨ, egha deravɨra itiba, a dagheba dagh anɨdir puvatɨ. \q2 Bar puvatɨ. \q1 A mɨkarziba sara itiba, a uabɨ dar tuziba apava \q2 dar duiaba ko, puziba sara bar da asigha da ame. \q1 \v 17 O sipsipbagh eghuvir gumazir bar kurar pura sipsipba kavkɨrim, \q2 an apaniba izɨ an agharim ko damazir agharir guvimɨn itim mɨsogh \q3 an gavgaviba bar da agɨvagham. \q1 Eghtɨ an agharim an amɨraghtɨma, \q2 an damazir agharir guvimɨn itim bar an okavigham.” \c 12 \s God gɨn ua Jerusalem iniam \p \v 1 Kar mɨgɨrɨgɨar Ikiavɨra Itir God Israelia bagha anɨngizim. Ikiavɨra Itir God overiam ko, nguazimɨn ingarigha, gumazamizibar ingarigha, ikɨrɨmɨrir angamɨra itim me ganɨngi. A kamaghɨn mɨgei, \v 2 “Kɨ Jerusalem damightɨ a wain itir kavɨn mɨn otogham. Eghtɨ kantrin igharazir an boroghɨn ikia, a gasɨghasɨghasava amiba, me mati gumazir wainɨn kavɨn kam amegha onganiziba. Me mɨdorozim bagh Jerusalemɨn nguibar ekiamɨn mangɨva, me Judan nguibar dozir igharaziba bar da sara ekɨarugham. \v 3 Dughiar kam otogh gɨvaghtɨ, kɨ Jerusalem damightɨma a dagɨar bar osɨmtɨzimɨn mɨn otogham. Eghtɨ kantriba bar a ko mɨsoghsɨ uari akuvagh, me uari ikuvigham, mati gumazim dagɨar osɨmtɨzir kam fava mɨzazim isi. \v 4 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ dughiar kamɨn apanibar hoziabar amightɨ, da bar atiatigham, eghtɨ dagh isɨn apiazir gumaziba bar onganigham. Kɨ Judabagh eghuva, men apanibar hoziabar amightɨ dar damaziba bar okavigham. \v 5 Eghtɨ Judan gumazir dapaniba bizir kamɨn ganigh, uarira uariv kɨm suam, ‘God, a Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a gavgavim uan gumazamizir Jerusalemɨn itibagh anɨngi.’\f + \fr 12:5 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \p \v 6 “Dughiar kamɨn kɨ Judan gumazir dapanibar amightɨ, me mati tuzim dafogha isi moghɨn, o mati witɨn azenir bar mɨsɨngizim dafogha isia mɨzariaba zui. Eghtɨ kantrin men boroghɨn itiba da bar gɨvagham. Eghtɨ Jerusalemɨn nguibar ekiamra, a itir danganimra ikɨvɨra ikiam. \p \v 7 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Judan mɨdorozir gumazibar amightɨ, me faraghɨvɨra apaniba abɨnigh ziar ekiam iniam. Eghtɨ Devit uan ovavir boriba ko, Jerusalemɨn gumazamiziba, men ziar ekiam, Judan gumazamizibar ziar ekiam gafighan kogham. \v 8 Dughiar kamɨn kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Jerusalemɨn gumazamiziba geghuvam, mati gumazim oramɨn uabɨ modi. Kɨ gavgavim me danɨngtɨ, gumazir mɨdorozibar gavgavizir puvatɨziba, me Atrivim Devitɨn mɨn gavgavigham. Eghtɨ Devitɨn ovavir borir gɨn otivamiba, me, men gumazir dapanibar ikiam, eghtɨ me mati Ikiavɨra Itir Godɨn ensel o God uabɨ, egh me, me geghuvam. \v 9 Eghtɨ dughiar kamɨn, kantrin igharazir Jerusalem ko mɨsoghava amiba, kɨ bar dagh asɨghasɨgham.” \s Gumazir afuzimɨn ruazir aremezim, me gɨn an aghuimazimɨn ikiam \p \v 10 \x - \xo 12:10-14 \xo*\xt Jeremaia 31:9; Akar Mogomem 1:7\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God ua ghaze, “Kɨ Devitɨn ovaviba ko, Jerusalemɨn nguibamɨn itir gumazamizir igharaziba, kɨ me damutɨ, me uan navir averiabar aven apangkuvir arazim ko, God ko mɨgeir arazimɨn gɨn mangam. Egh gumazir me afuzimɨn ruazim, me an ganigh a bagh bar puv aziam. Mati gumazim otarir ivariamra itima, an aremezɨ, an a bagha puvɨram azi moghɨn, me bar osemegh puvɨram aziam.\f + \fr 12:10 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ. Ekiam faragha kamaghɨn mɨgɨa ghaze, Israelia Godra rua, egha a gɨn akam giragha kamaghɨn mɨgɨa ghaze, me gumazir igharazim bɨrazɨ, an areme. Fofozir gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨgha ghaze, God uabɨ me bagh amadazir gumazim me a mɨsoghezɨ an areme. Fofozir gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, faragha mɨgɨrɨgɨar igharazim iti, ezɨ me gɨn mong akam pazav an osiri. Jon 19:37 ko Akar Mogomem 1:7 mɨgɨrɨgɨar otevir kamning, Kraisɨn otozir bizimɨn ababanim.\ft*\f* \v 11 Dughiar kamɨn Jerusalemɨn nguibamɨn azirakar bar ekiam an aven otogham. Mati, me fomɨra Megidon danganir zarimɨn ikia, asem Hadatrimon bagha bar puvɨram azi moghɨn, men azirakam an mɨrara mangam.\f + \fr 12:11 \fr*\ft Fofozir gumazir avɨriba kamaghɨn nɨghnɨsi, Hadatrimon, an aser mamɨn ziam. Gumazamizir an ziam feba, me nɨghnɨzir gavgavim an ikia ghaze, an azenibar zurara dar dughiar vamɨran aremegham, eghtɨ me a bagh puvɨram aziam. Egha gɨn, me ghaze, a uam angamɨra iti.\ft*\f* \v 12-14 Ikɨziba bar, me vaghvagh an aghuimazimɨn ikɨva aziam. Devitɨn ikɨzimɨn adarazi uari baghvɨra ikɨtɨ, Natanɨn ikɨzimɨn adarazi uari baghvɨra ikɨtɨ, Livain ikɨzimɨn adarazi uari baghvɨra ikɨtɨ, Simein adarazir ikɨzim uari baghvɨra ikɨtɨ, eghtɨ ikɨzir igharaziba bar moghɨram aziam. Ikɨziba bar vaghvagh uari akuvagham, eghtɨ men gumaziba uari baghvɨra ikɨva azitɨma, men amiziba uari baghvɨra ikɨva aziam. \c 13 \rem NOTE: ZEC 13:1 is a lectionary verse. \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xo*\xt Onger Akaba 51:2; 51:7; Aisaia 1:16-18; Esekiel 36:25; Jon 1:29\xt*\x*“Dughiar kam otoghtɨ kɨ mozir dɨpam damightɨ an anang otogh iram. Devitɨn ovaviba ko, Jerusalemɨn nguibamɨn itir gumazamizir igharaziba, me godɨn ifavaribar ziaba fava, arazir mɨzɨrɨzir avɨribagh ami. Eghtɨ dɨpar kam men arazir kuraba ruam.” \s Akam inigha izir gumazir ifariba gɨvagham \p \v 2 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ dughiar kamɨn godɨn ifavarir marvir guaba nguazir kamɨn da batuegham, eghtɨ gumazitam uam a dagh nɨghnɨghan kogham. Egh uaghan akam inigha izir ifavarir gumaziba ko, duar mɨzɨrɨziba, kɨ nguazir kamɨn da batuegham. \v 3 \x - \xo 13:3 \xo*\xt Godɨn Araziba 18:20\xt*\x*Eghtɨ akam inigha izir gumazitam, Godɨn akamɨn mɨn ifavarir akabav kɨmtɨ, an amebam ko, afeziam uaning kamagh a mɨkɨm suam, ‘Nɨ uan akar ifavarimɨn gun mɨgei. Kar Ikiavɨra Itir Godɨn akam puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, nɨ aremegham.’ Gumazir kam akar ifavarir kam mɨkɨmtɨ, an amebam ko, an afeziam afuzimɨn a bɨraghtɨma, an aremegham. \v 4 Dughiar kamɨn, akam inigha izir gumazir ifavariba, men tav uan irebabar mɨn garir biziba bagh aghumsigh, bar akongeghan kogham. Me Godɨn akam inigha izir gumazibar korotiatam aghuan kogham. Egh Godɨn akam inigha izir gumazibar arazitam gumazamiziba gifarɨsɨ, a damighan kogham. Puvatɨgham. \v 5 A kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Kɨ Godɨn akam inigha izir gumazim puvatɨ. Kɨ azenibar ingarir gumazim. Kɨ gumazir igharazimɨn pura ingangarir gumazir kɨnim.’\f + \fr 13:5 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 6 Eghtɨ gumazitam kamaghɨn an azaragham, ‘Kar manmaghɨn amizir duar kurim nɨn evarimɨn iti?’ Eghtɨ a ifar suam, ‘Kɨ uan namakamɨn dɨpenimɨn a ini.’ ”\f + \fr 13:6 \fr*\ft Akam inigha izir gumazir maba, me afuam inigha pura tintinibar uan mɨkarzim aghorir arazimɨn gɨntɨsi. (Nɨ 1 Atriviba 18:28ɨn ganigh.) Egha gumaziba an evarimɨn afuar dɨghoribar ababanibar ganigha me fo, kar akam akurir gumazim. Ezɨ a me gifara ghaze, puvatɨ.\ft*\f* \s God sipsipbagh eghuvir gumazim mɨgei \p \v 7 \x - \xo 13:7 \xo*\xt Matyu 26:31; Mak 14:27\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgavim Bar Itim kamaghɨn mɨgei, “O nan mɨdorozir sabam, dɨkavigh na bagh uan namakam, a sipsipbar garir gumazim, a mɨsueghtɨma, sipsipba tintinimɨn aregham. Kamaghɨra, mati gumazim sipsipɨn nguzibav sosi moghɨn, kɨ uan gumazamizibav sogham. \v 8 Egh kɨ kantrin kamɨn gumazamiziba me tuiraghtɨ, me 3plan ikɨzibar otogham. Eghtɨ kɨ ikɨzir pumuning mɨsueghtɨ aning aremegham. Eghtɨ ikɨzir abuananam ikiam. \v 9 Eghtɨ ikɨzir itir kam, a nan damazimɨn zueghsɨ, kɨ a damu ganigham, mati me silvaba ko, golɨn mɨneziba batueghasa, avimɨn da tuema da isi. Eghtɨ me na ko mɨkɨmtɨ, kɨ men mɨgɨrɨgɨaba baragham. Egh kɨ kamaghɨn me mɨkɨm suam, ‘Ia nan gumazamiziba.’ Eghtɨ me kamaghɨn na mɨkɨmam, ‘Nɨ Ikiavɨra Itir God nɨ en God.’ ” \c 14 \s Apaniba izɨ Jerusalemia ko mɨsogham \p \v 1 Eghtɨ Ikiavɨra Itir Godɨn kotiar ekiamɨn dughiam izam. Eghtɨ dughiar kamɨn apaniba izɨ Jerusalemɨn dagɨaba ko biziba iniam. Me ian damazibar bizir aghuir kaba tuiragh uari danɨngam. \v 2 Eghtɨ Ikiavɨra Itir God uabɨ kantrin igharazibar mɨdorozir gumaziba bar da inightɨ, me izɨ Jerusalem mɨsogham. Me Jerusalemia abɨnigh bizir dɨpenimɨn itiba bar ada inigham. Egh arazir otuaribar amizibar amuam. Egh gumazamizir kabar nar mam inigh mangɨtɨ, me kantrin igharazibar kalabusɨn ikiam. Eghtɨ men akuar mam Jerusalem ateghan kogham, me an ikɨvɨra ikiam. \v 3 Eghtɨ Ikiavɨra Itir God zurara mɨdorozibagh ami moghɨn, a dɨkavigh mangɨ kantrin kabav sogham. \v 4 \x - \xo 14:4 \xo*\xt Esekiel 47:1-10; Maika 1:3-4; Habakuk 3:6; Sekaraia 4:7; 14:8\xt*\x*Mɨdorozim otivir dughiar kamɨn, Ikiavɨra Itir God dɨkavigh, Jerusalemɨn boroghɨn Olivɨn Mɨghsɨam gisɨn tughɨv ikiam. Olivɨn Mɨghsɨam a Jerusalemɨn aruem anadi naghɨn iti. Eghtɨ Olivɨn Mɨghsɨam tongɨra bighɨva, akuar pumuning otoghtɨ, mɨghsɨar akua tam mangɨ sautɨn amadaghan otoghtɨ, an akuar vuem notɨn amadaghan ikiam. Eghtɨ aningɨn tɨzimningɨn danganir zarir ekiam ikiam. \v 5 Danganir zarir kam, a bar mangɨ, Asalɨn nguibamɨn otogham. Eghtɨ ia arɨ danganir zarir kamɨn mangɨ vongɨn otogham. Fomɨra Usia Judan atrivimɨn itima, mɨkɨmkɨzir ekiam otozɨ ian ovaviba arezɨ moghɨn, ia zuamɨram aregham. Eghtɨ dughiar kamɨn, Ikiavɨra Itir God, nan God, uan enselba bar ada inigh ia bagh izam. \v 6 Eghtɨ angazangarim aruemɨn dughiamra otivan kogham. Puvatɨ.\f + \fr 14:6 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 7 \x - \xo 14:7 \xo*\xt Aisaia 60:19; Matyu 24:36; Akar Mogomem 21:23; 22:5\xt*\x*Amɨnim pɨrir dughiamɨn, angazangarim isi mamaghɨra ikiam. Eghtɨ arueba ko, dɨmagaribar dughiaba gɨvagham, da uam otivan kogham. Ikiavɨra Itir God uabɨra, bizir otivamin kabar dughiam gɨfo. \p \v 8 \x - \xo 14:8 \xo*\xt Esekiel 47:1; Joel 3:18; Jon 7:38; Akar Mogomem 22:1\xt*\x*Dughiar kamɨn, dɨpar aghuir ikɨrɨmɨrir aghuim anɨdim Jerusalemɨn ikegh ivemar mangam, eghtɨ an tam Amangsɨzim Itir Dɨpar Akaremɨn mangɨtɨma, an tam Mediterenianɨn Ongarir Ekiamɨn mangam. Dɨpar kam dughiabar ivemar mamaghɨra ikiam, an amoziba ko, aruebar dughiamɨn ivemar mamaghɨra ikiam. A bar dakeghan kogham. \v 9 \x - \xo 14:9 \xo*\xt Aisaia 2:2-4; 45:21-24; Sekaraia 9:9; 14:16-17\xt*\x*Eghtɨ Ikiavɨra Itir God nguazir kamɨn kantriba bar dagh ativagh dar Atrivimɨn ikiam. Eghtɨ a bar uabɨra, gumazamiziba bar moghɨra ziar vamɨra a darɨgh, an ziam fam. \p \v 10 Eghtɨ nguazir Jerusalemɨn boroghɨn itim, a voroghɨra itir danganir zarimɨn otogham, a notɨn amadaghan Geban nguibar ekiamɨn ikegh, mangɨ sautɨn amadaghan Rimonɨn nguibar ekiamɨn otogham. Jerusalemɨn nguibar ekiamra mɨghsɨatam gisɨn ikiam. Eghtɨ Jerusalem avɨnamin dɨvazir bar mɨtiar gavgavim, a fomɨra ikezɨ moghɨra, a kamaghɨra ikiam. Jerusalemɨn dɨvazim, a Benjaminɨn Tiar Akamɨn ikegh mangɨ, Mɨkebamɨn Tiar Akamɨn otogham, danganir kam tiar akar mam fomɨra iti. Egh ababanir mɨtaghniar Hananelɨn Tauan ikegh mangamim, a mangɨ me atrivim bagha wainɨn ingarir danganimɨn otogham. \v 11 \x - \xo 14:11 \xo*\xt Akar Mogomem 22:3\xt*\x*Eghtɨ Jerusalemɨn itir gumazamiziba danganir kamɨn deravɨra ikiam, eghtɨ bizitam ua me gasɨghasɨghan kogham. \p \v 12 Kantrin Jerusalem ko mɨsoziba, Ikiavɨra Itir God arɨmariar bar kuram me bagh anemangam. Arɨmariar kam kamakɨn, gumazamiziba angamɨra ikɨtɨ, men mɨkarziba ko damaziba ko mɨzeba bar kurightɨ, dar kuriba pura iram. \v 13 Dughiar kamɨn Ikiavɨra Itir God me damightɨ, me atiatingɨva onganigham. Egh me uarir boroghɨn itir darazir suighɨva, uariv soghɨva arɨghiram. \v 14 Eghtɨ Judan gumaziba Jerusalemɨn akurvaghsɨ mɨsogham, eghtɨ an gumazamiziba ikuvighan kogham. Egh me kantrin igharaziba bar, me da, men gol ko silva ko korotiar avɨrir aghuiba inigham. \v 15 Eghtɨ men apanibar averpeniba itir danganimɨn, arɨmariar kurar kamra men hoziaba ko kamelba ko donkiba ko asɨzir guar igharaziba bativam. \s Kantriba bar men gumazamiziba Godɨn ziam fam \p \v 16 \x - \xo 14:16 \xo*\xt Ofa Gami 23:39-43\xt*\x*Judaba uan apaniba abɨraghtɨ, men apanir mɨkeaghɨrɨziba, me azenibar zurara Jerusalemɨn izɨva Atrivimɨn ziam fam, a Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim. Egh me Averpenibar Ikiamin Dughiar Ekiamɨn aven ikiam. \v 17 Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamizitaba, atrivim Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, me an ziam fan aghuaghtɨ, amozim men nguazim gizan kogham. \v 18 Eghtɨ Isipia, Averpenibar Ikiamin Dughiar Ekiamɨn aven ikɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn izam fan aghuaghtɨma, faragha isamɨn mangan aghuazir darazi inizir arɨmariar kurar kamra, Isipia uaghan a iniam. \v 19 Isipia ko Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, me uaghan Averpenibar Ikiamin Dughiar Ekiamɨn mangɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fan aghuaghɨva, me uaghara uan arazir kuraba bagh ivezir kurar magh garim iniam. \p \v 20 \x - \xo 14:20 \xo*\xt Ua Me Ini 28:36-38; Aisaia 23:18; Esekiel 46:20\xt*\x*Dughiar kamɨn, me kamaghɨn nɨghnɨgham, bizir kaba, da Ikiavɨra Itir Godɨn bizir zuezibara. Hoziabar fɨribagh ikezir belon muziariba, da uaghan osizirim kamaghɨn dar ikiam, “Bizir kaba, da bar Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn bizir zueziba.” Eghtɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn itir mɨner kɨniba, da Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn guizɨn zuezir bizibar otivam, mati itarir ekiar me ofa damuasa asɨzir ghuziba isa ofa gamir dakozim gingem. \v 21 \x - \xo 14:21 \xo*\xt Esekiel 44:9; Sefanaia 1:11; Sekaraia 9:8\xt*\x*Eghtɨ Jerusalemia ko, Judabar dɨpeniba bar dar itir mɨner kɨniba, da uaghan Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn damazimɨn zuezir bizibar ikiam. Eghtɨ gɨn gumazamiziba ofabar amusɨ, pura mɨner kaba inigh dar ofabar amuamin asɨzir tuziba avigham. Dughiar kamɨn, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn Dɨpenimɨn bizibagh iveza, da amadir gumaziba ua ikian kogham.