\id JER - Aruamu - translated by Siria Ransford; edited by Steven Dazim and Martin Ases; exegetically checked by Marsha Miles, Pais Asefi and Robin Namai in May-July 2016; comprehension checked by a team Sept 2016; Cons checked chap 1-25 by Jill Reipe Nov 2016; chap 26-52 by Wes Beasley July 2017. \ide UTF-8 \h Jeremaia \toc3 JER \toc2 Jeremaia \toc1 Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Jeremaian Akɨnafarim \mt Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim // Jeremaian Akɨnafarim \mt2 O \mt1 Jeremaia \imt Akar faragha zuim \ip Akam inigha izir gumazim Jeremaia Jerusalemɨn itima Babilonian Atrivim Nebukatnesar iza Judabagh asɨghasɨki. Jeremaian akar avɨriba a Judaba ko Israelia dughiar kam bagha ikiangsɨzir akaba me ganɨngi. Eghtɨ gumazamiziba aseba ategh navibagh iraghan koghtɨ, God me gasɨghasigham. Ezɨ me Jeremaia mɨgeir akaba baraghan aghua. Ezɨ Jeremaian akar maba, Godɨn akar dɨkɨrɨzimɨn gun me mɨgei, God gɨn Judabar apangkufigh men akuraghtɨ, me uamategh uan nguazimɨn izam. \ip Jeremaian akɨnafarim akam inigha izir gumazir igharazibar akɨnafariba mong men ighara. A kamakɨn, Jeremaia uabɨ an eghaghanir avɨriba an aven iti. Jeremaia uabɨ Godɨn akam akunasa ifongezir puvatɨ, a pura uan ifongiam abɨragha Godɨn ifongiamɨn gɨn ghu. A dughiar avɨribar navim osemegha uabɨra uabɨn apangkufi. Egha a uan navir osɨmtɨzim modozir puvatɨ. A guizbangɨra an gun mɨkemezɨ, an mɨgɨrɨgɨaba akɨnafarir kamɨn iti. Jeremaia Judaba bar me gifonge, ezɨ God Akar Gavgaviba a ganɨdima, an adar gun mɨkɨmasa ifongezir puvatɨ. Ezɨ gumazamiziba an akam baraghan aghuagha a gasɨghasɨghasava amima, a me bagha pamten God mɨgei. \ip Jeremaian akar bar aghuir mam sapta 31:31-34ɨn iti. Jeremaian akam kagh God uan gumazamiziba ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiam damuamin akabar gun mɨgei. Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiar kam, me dagɨam ko akɨnafarimra an osirighan kogham. A gumazamizibar navir averiabar ikɨtɨ, me uari an gɨn mangɨsɨ bar ifuegham. E Iesusɨn gɨn zuir gumazamiziba, Godɨn Duamɨn ingangarimɨn gara Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiar kam gɨnɨghnɨsi. \c 1 \ms God uan akam akunasa // Jeremaian dia \mr (Sapta 1) \s Azenir God uan akam isa Jeremaia ganɨdiba \p \v 1 Akɨnafarir kam, Jeremaia mɨkemezir mɨgɨrɨgɨaba an iti. Jeremaia, a Hilkian otarim, a ofa gamir gumazir mam, a Benjaminɨn anabamɨn gumazim, egha Anatotɨn nguibamɨn iti. \v 2 \x - \xo 1:2 \xo*\xt 2 Atriviba 22:3--23:27; 2 Eghaghaniba 34:8--35:19\xt*\x*Ezɨ Emonɨn otarim Josaia, a Judan kantrin atrivimɨn itima, an 13plan azenibar dughiamɨn Ikiavɨra Itir God, akar kaba isa Jeremaia ganɨngi. \v 3 \x - \xo 1:3 \xo*\xt 2 Atriviba 23:36--24:7; 2 Atriviba 24:18--25:21; 2 Eghaghaniba 36:5-8; 36:11-21\xt*\x*Ezɨ gɨn Josaian otarim Jehoiakim atrivimɨn itima, Ikiavɨra Itir God, ua akar avɨriba isa Jeremaia ganɨgavɨra ikia ghua Josaian otarim Sedekaia atrivimɨn itir dughiamɨn, an namba 11plan azenimɨn tu. Ezɨ azenir kamɨn namba 5 iakɨnimɨn, apaniba Jerusalemɨn gumazamiziba inigha ghua kantrin igharazimɨn kalabusɨn me arɨki. \s God, uan akam inigha izir ingangarim damuasa Jeremaian dia \p \v 4 Kɨ Jeremaia, Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na mɨgɨa ghaze: \b \q1 \v 5 \x - \xo 1:5 \xo*\xt Onger Akaba 139:15-16; Aisaia 49:1; 49:5\xt*\x*“Kɨ tɨghar nɨn amebamɨn navir averiamɨn aven nɨn ingaramin dughiam, \q2 kɨ nɨ gɨfogha, nɨ ginabagha gɨfa. \q1 Nɨn amebam tɨghar nɨ batamin dughiamɨn, \q2 kɨ kantribar tongɨn akam inigha izir gumazimɨn ingangarim damuasa nɨ amɨsefe, \q3 nɨ na baghavɨra ikiamin gumazimɨn ikiasa, kɨ nɨ amɨsevegha gɨfa.” \b \p \v 6 \x - \xo 1:6 \xo*\xt 1 Atriviba 3:7\xt*\x*Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akar kam baregha, kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Ti puvatɨgham. Ikiavɨra Itir God, nan Ekiam, kɨ gumazir bar igiam, egha kɨ akam akunamin arazibagh fozir puvatɨ.” \v 7 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na mɨgei: \b \q1 “Nɨ kamaghɨn mɨkɨman markɨ suam, \q2 kɨ gumazir bar igiam. \q1 Egh kɨ gumazamizir manaba me bagh nɨ amangam, \q2 nɨ me bagh pura mangɨ. \q1 Egh akar kɨ bar nɨ mɨkemeziba, \q2 nɨ dar gun me mɨkɨm. \q1 \v 8 Kɨ nɨ ko ikɨ egh nɨn akurvagham. \q2 Kamaghɨn, nɨ men atiatingan markɨ. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ nɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \p \v 9 Egha Ikiavɨra Itir God, uan dafarim isa nan akam gatɨgha, kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Nɨ oragh. Kɨ datɨrɨghɨn uan akaba isa nɨn akam garɨsi, \q2 eghtɨ nɨ dar gun mɨkɨmam. \q1 \v 10 Ezɨ datɨrɨghɨn dughiar kamɨn, kɨ kantrin igharazir avɨribar gumazamizibav kɨmamin gavgavim nɨ ganɨdi. \q2 Eghtɨ nɨ biziba asiamin gavgavim, \q2 ko biziba apɨrarɨghamin gavgavim, \q2 ko bizibagh asɨghasɨghamin gavgavim, \q2 ko biziba dɨkabɨnamin gavgavim, \q2 ko bizibar ingaramin gavgavim, \q2 ko biziba oparamin gavgavim, \q3 kɨ bar da isa nɨ ganɨdi.” \s God bizir pumuning isa Jeremaian aka \p \v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir God gɨn kamaghɨn nan azara, “Jeremaia, nɨ tizimɨn gari?” Ezɨ kɨ a ikaragha ghaze, “Kɨ amonɨn temer aguamɨn gari.” \v 12 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na mɨgei, “Nɨ deragha mɨgei. Kamaghɨn, kɨ uabɨ uan akam deravɨram an gari. Eghtɨ, kɨ mɨkɨmamin biziba guizbangɨram otivam.”\f + \fr 1:12 \fr*\ft Hibrun akam, “Amon,” an akar otevir kam ko magh ghu, “Nɨ deragha gari.”\ft*\f* \p \v 13 Egha Ikiavɨra Itir God bizir igharazim nan akagha nan azara, “Jeremaia, nɨ tizimɨn gari?” Ezɨ kɨ a ikaragha ghaze, “Kɨ notɨn amadaghan gari mɨnem isiaghkua ikia, en amadaghan fuaghanadaghsava ami.” \v 14 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgei, “Bizir kam a kamakɨn: Bizir bar kurar mam notɨn amadaghan ikegh izɨ, en nguazir kamɨn gumazamiziba bar me gasɨghasɨgham. \v 15 Nɨ gan! Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ datɨrɨghɨn nɨ mɨgei, nɨ deraghvɨram oragh. Kɨ datɨrɨghɨn notɨn itir kantribar atrivibar diaghtɨ, me uan mɨdorozir gumaziba ko izam. Eghtɨ atrivir kaba izɨ uan atrivir dabirabiba Jerusalemɨn tiar akabar boroghɨn dar afegham. Egh me nguibar ekiam aghuizir dɨvazir gavgaviba akararigham. Egh me uaghan Judan nguibar igharaziba kamaghɨra dar amuam. \v 16 Nan gumazamiziba akɨrim ragha na gasaragha, uari bagha marvir guabar ingarigha, dar damazimɨn dapaniba avia da bagha ofan mughuriar aghuiba zuibagh amua dar ziaba fe. Me kamaghɨn amua, bar arazir kuram gami. Kamaghɨn, kɨ me isɨ kot datɨgham. \p \v 17 “Ezɨ Jeremaia, nɨ uabɨra uabɨ akɨrigh dɨkavigh mangɨ akar kɨ nɨ mɨkemeziba nɨ dar gun me mɨkɨm. Nɨ men atiatingan markɨ, nɨ atiatingtɨ kɨ nɨ damightɨ, nɨ men damazibar bar atiatigham. \v 18 Jeremaia, nɨ orakigh. Kɨ datɨrɨghɨn nɨ gamizɨ nɨ nguibam avɨnizir dɨvazir gavgavimɨn mɨn gavgavigha, mati ainɨn dɨpenir akɨnir guarim, ko dɨvazir me brasɨn ingarizimɨn mɨn gavgafi. Eghtɨ Judan atriviba ko, atrivimɨn ingangaribar faragha zuir gumazir dapaniba ko, ofa gamir gumaziba ko, nguazir kamɨn itir gumazamizir bar gavgaviba, me nɨ dɨkabɨragh nɨ abɨraghan kogham. \v 19 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa, Kɨ uabɨ nɨ ko ikɨ nɨn akurvagham. Eghtɨ gumazir kaba nɨn apanimɨn ikɨva, nɨ dɨkabɨragh nɨ abɨnsɨ damuva avegham.” \c 2 \ms Jeremaia Godɨn akam Judaba ko Jerusalemia mɨkɨri \mr (Sapta 2--25) \s Israelia datɨrɨghɨn // Ikiavɨra Itir God ataki \p \v 1 Ikiavɨra Itir God na mɨgɨa ghaze: \b \q1 \v 2 “Nɨ Jerusalemia bagh mangɨ nan akamɨn gun kamagh me mɨkɨm: \q1 Ikiavɨra Itir God ghaze, ia bar faraghavɨra nan gumazamizibar otivizir dughiamɨn, \q2 ia mati amizim igiamra pamɨn ikia uan pam gifongezɨ moghɨn, \q3 ia uari isa na ganigha na gifueghavɨra iti. \q1 Egha ia na baghavɨra ikia gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn nan gɨn zui, \q2 kar nguazir gumazitam dagheba oparizir puvatɨzim. \q1 \v 3 Egha dughiar kamɨn ia Israelia, ia nan gumazamizibara ikia, \q2 mati nan azenimɨn itir dagher faragha aniziba. \q1 Ezɨ nan dagher kabar maba isir gumazamiziba, \q2 osɨmtɨzim me batozɨ kɨ me gasɨghasɨki. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Israelian inazir afeziabar arazir kuraba \q1 \v 4 Ia Jekopɨn ovavir boriba, \q2 ia bar Israelian ikɨziba, \q3 ia bar Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh. \q1 \v 5 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgɨa ghaze: \q1 “Ian inazir afeziaba arazir kurar manamɨn gari, kɨ a gamizɨ, \q2 me na ategha bar nan saghon ghue? \q1 Egha marvir guar kɨnibar ziaba fema, \q2 da tong men akurvazir puvatɨ. \q1 \v 6 Me na gɨnɨghnɨzir puvatɨ. \q2 Egha me bizir kɨ men akurvaghasava amiziba dagh nɨghnɨzir puvatɨ. \q1 Kɨrara Isipɨn kantrin me inigha men akua ize. \q2 Ezɨ me pura danganir dɨpaba puvatɨzir ekiam abɨki. \q1 Danganir kam, pura gigir kɨnim an iti, \q2 egha mozir konir kuraba tintinibar an iti. \q2 A gumazamiziba puvatɨzir danganim ko amoziba izir puvatɨzim. \q2 Danganir kam, mɨtater kuram anevara. \q2 Gumazamiziba uaghan danganir kam garuir puvatɨgha, \q3 uaghan an itir puvatɨ. \q1 \v 7 Kɨ ian inazir afeziaba inigha nguazir aghuir dagheba deravɨram aghuir kamɨn me arɨki. \q2 Ezɨ ia an ikia dagher aghuiba ko ter ovɨzir aghuiba apa bar akonge. \q1 Egha dughiar ia nan nguazimɨn itim, ia an ikia arazir kurar bar kuribagh ami, \q2 egha ia nguazir kɨ ia ganɨngizir kam gamizɨ, \q3 a nan damazimɨn bizir bar mɨzezimɨn mɨn oto. \q1 \v 8 Ezɨ nan ofa gamir gumaziba uaghan na gɨnɨghnɨzir puvatɨ. \q2 Ezɨ Moses Osirizir Arazibagh fozir gumaziba, me uaghan na gɨfozir puvatɨ. \q1 Ezɨ ian atriviba, me akɨrim ragha na gasara. \q2 Ezɨ ian akam inigha izir gumazamiziba me asem, Bal, an ziamɨn gun mɨgei. \q2 Me bar moghɨra bizir kɨnir men akurvaghan koghamibar ziaba fe.” \s Ikiavɨra Itir God, uan gumazamiziba isa kot gatɨ \q1 \v 9 Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn mɨgɨa ghaze: \q1 “Ia amizir arazir kurar kaba bagh, \q2 kɨ ia isɨ kot datɨgham. \q1 Egh kɨ uaghan ian boriba, ko ian ovavir borir gɨn otivamiba, \q2 kɨ me isɨ kot datɨgh me tuisɨgham. \q1 \v 10 Ia kurim inigh mangɨ Saiprusɨn Arighatɨzimɨn mangɨ, \q2 an aruem ghuaghiri naghɨn iti. \q3 Egh ia Saiprusian arazibar ganigh. \q1 Egh ia uaghan gumaziba amadaghtɨ, \q2 me aruem anadi naghɨn amadaghan Arebian nguazimɨn mangɨ, \q3 egh bar deraghvɨra men arazibar ganigh. \q1 Ia gantɨ arazir ia amir kaba, men tarazir dar amuam ti? \q2 Bar puvatɨgham. \q1 \v 11 Ezɨ kantrin igharazibar aseba, da guizbangɨra godba puvatɨ. \q2 Ezɨ gumazamizir kaba uan aseba ataghɨragha godɨn igiabar gɨn ghua dar ziaba fer puvatɨ. \q1 Kɨ God, kɨ gavgavim ikia, ziar ekiam ti. \q2 Ezɨ ia nan gumazamiziba, ia na ategha godɨn kurar ian akurvazir puvatɨzibar gɨn ghua \q3 dar ziaba fe. \q1 \v 12 Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \q1 ‘O overiam, nɨ Israelian arazir kurar kamɨn ganɨva dɨgavir kuram damu. \q2 Egh nɨ atiating navim ikuvigh mamaghɨra ikɨ. \q1 \v 13 \x - \xo 2:13 \xo*\xt Aisaia 12:3; 65:11; Jeremaia 17:13\xt*\x*Nan gumazamiziba arazir kurar pumuning gami. \q2 Kɨ mati, dɨpar aghuir ikɨrɨmɨrir aghuim anɨdim me bagha fasfagha iri. \q3 Ezɨ me akɨrim ragha na gasara. \q1 Me uari bagha dɨpabar suighasa dagɨaba okora toribagh ami. \q2 Ezɨ me okorezir dagɨar mozir dɨpar kaba tintinibar bɨghireghtɨ, \q3 dɨpaba dar aven ikian kogham.’ ” \s Israelia akɨrim ragha God gasaragha, uari uarigh asɨghasɨki \q1 \v 14 Egha Ikiavɨra Itir God, ua kamaghɨn mɨgɨa ghaze: \q1 “Israelia, ia pura ingangarir gumazir kɨnibar mɨn itir puvatɨ, ia fɨriaghɨrezir gumazamiziba. \q2 Ian amebaba ti ingangarir amizir kɨnibar ikia ia batezɨ, \q3 kamaghɨn ia ti fɨriaghɨregha azenan izeghan koghai. Bar puvatɨ. \q1 Ia fɨrighɨregh ikɨtɨ, manmaghsu apaniba asɨzibar mɨn \q2 ian gɨntɨgh ia mɨsoghɨrarɨgham? \q1 \v 15 Apanir kaba Israelia abɨragha mati laionbar mɨn pamtemɨn me dazera tiariba akara iti. \q2 Egha me Israelian nguazim gamizɨ a danganir kɨnir mamɨn mɨn iti. \q1 Egha ian nguibabagh apongezɨ da isigha, \q2 nguibar sueriabar otifi. \q1 \v 16 Ia Israelian gumazamiziba, Isipɨn nguibar ekiar kamning, \q2 Memfis ko Tapanesɨn mɨdorozir gumaziba, me izɨ \q3 ian dapanir tuaribagh isegham.\f + \fr 2:16 \fr*\ft Vezɨn kam ti osɨmtɨzir Isipian Atrivim Neko kantri Juda ganɨngizir akar isɨn zuimɨn gun mɨgei. Nɨ 2 Atriviba 23:33-35ɨn an gan.\ft*\f* \q1 \v 17 Israelia, kɨ Ikiavɨra Itir God, ian God, kɨ ia inigh tuavir aghuimɨn izasa, \q2 ezɨ ia aghuagha akɨrim ragha na gasara. \q3 Ia uari kamaghɨn amizɨ, osɨmtɨzir kam ia bato. \q1 \v 18 Ia bizir aghuir manam inisɨ nɨghnigh kantri Isipɨn mangɨ, \q2 men akurvazim bagh men azangam, mati ia Nailɨn Fanemɨn dɨpam amasa? \q1 Egh bizir aghuir manam inisɨ nɨghnigh kantri Asirian mangɨ, \q2 men akurvazim bagh men azangam, mati ia Yufretisɨn Fanemra masa? \q3 Arazir kam tong ian akuraghan kogham. Bar puvatɨgham.\f + \fr 2:18 \fr*\ft Judan gumazir aruaba kamaghɨn nɨghnɨsi, Judaba kantrin gavgavibav kemeghtɨ me men akuragham, eghtɨ apaniba me abɨraghan kogham. Gumazir aruar maba kamaghɨn nɨghnɨsi, me kantri Isip ko namakabar amuam, ezɨ marazi kantri Asiria ko namakabar amuasa. Ezɨ Jeremaia kamaghɨn men akakaghasa, God uabɨ men akurvaghtɨ me deravɨra ikiam. Kantrin gavgavir kaba men akuraghan kogham. God mati dɨpar aghuir ikɨrɨmɨrir aghuim anɨdim. (Nɨ ves 13ɨn gan.) Me tizim bagh saghon itir kantribar fanebar mangɨ dɨpam amasa?\ft*\f* \q1 \v 19 Ian arazir kuramra puv ia damigham. \q2 Ia akɨrim ragha na gasara, ezɨ ian arazir kam bangɨn ia bar ikuvigham. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, ian God, \q2 ia na ataki, egha ua nan apengan itir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia deraghvɨra nɨghnigh, egh kamaghɨn fogham, \q2 ian arazir kaba bar kufi, egha mɨzaziba ia ganɨdi. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Israelia, Ikiavɨra Itir Godɨn gɨn mangan aghua \q1 \v 20 Ikiavɨra Itir God, a ua kamaghɨn mɨgɨa ghaze: \q1 “Israelia, ia oragh. \q2 Fomɨra ia uari nan akabar gɨn mangɨ nan apengan ikian aghuagha, ingangarir kɨ ia ganɨngizim ategha ghaze, \q3 ‘Ingangarir e damuasa nɨ e ganɨngizim, e a damuan kogham.’ \q1 Egha ia mɨghsɨabar ghuanaga ruarir ghuribar temer ekiabar apengan, \q2 marvir guabar ziaba fe. \q3 Ia mati, tuavimɨn amizimɨn mɨn ghua gumazir avɨriba ko tintinibar akui moghɨn ami.\f + \fr 2:20 \fr*\ft Akar isɨn zuir kam kamakɨn. Israel a mati amizir mam, ezɨ God mati an pam. Ezɨ Israelia Godɨn ziamra fan aghua. Puvatɨ. Me ghua tintinibar asebar ziaba fe, mati amizim uan pam ategha ghua gumazir igharaziba ko akui. Tuavimɨn amizir pura gumaziba koma akuimɨn akar isɨn zuir eghaghanim dughiar avɨribar Jeremaian akɨnafarimɨn iti, egha a uaghan Godɨn akam inigha izir gumazir igharazibar akɨnafaribar iti. Gumaziba temer ekiabar apebaba ko mɨghsɨabagh isɨn asebar ziaba fasa danganibar ingari.\ft*\f* \q1 \v 21 Kɨ nguazir kamɨn ia atɨ, \q2 mati gumazim uan azenimɨn wainɨn ikarɨzir aghuir mam ginabagha anekara, \q2 eghtɨ a gɨn bɨva ovɨzir bar aghuiba ikiam. \q1 Ezɨ manmaghɨn amizɨ ia datɨrɨghɨn iragha \q2 ruarimɨn wainɨn ikarɨzir atiamɨn mɨn oto? \q1 \v 22 \x - \xo 2:22 \xo*\xt Jop 9:30; 14:17; Hosea 13:12\xt*\x*Ian mɨkarziba arazir mɨzɨrɨziba dar puegha gavgafi, \q2 Ia ti ghaze, ia osɨmtɨzir kaba rusɨ sopɨn gavgavibagh ivezegh, \q3 da rutɨ da gɨvagham. \q3 Bar puvatɨ. \q1 Ian arazir mɨzɨrɨzir ian mɨkarzibar pogheziba, nan damazimɨn ikiavɨra iti. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, ian Ekiam. \q1 \v 23 Ia uarir ghuangsɨgh kamaghɨn mɨkɨman kogham, \q2 E asem Balɨn ziam fezir puvatɨ. \q1 Ia arazir kurar ia Hinomɨn danganir zarimɨn ikiava amizim gɨnɨghnɨgh. \q2 Ia asɨzir kamelɨn amebar igiamɨn mɨn apuriba buria ivemara danganiba bar dagh arui moghɨn, \q3 ia asebar ziaba fasa ivemaragha arui. \q1 \v 24 Egha ia uaghan mati, donkin amebar atiamɨn mɨn, \q2 an iakɨnir a donkin apuriba buriam otozɨ, \q3 an ada buria gumazamiziba puvatɨzir danganibagh arui. \q1 A kamaghɨn damutɨ tav an ifongiar kam abɨnɨva avegham. \q2 Egh uaghan donkin apuriba a bativsɨ iburaghburaghan kogham. \q3 Me an dughiamrama a bativam. \q1 \v 25 Israelia, ia asebar ziaba fɨsɨ ivemar dar gɨn mangan markɨ. \q2 Ia kamaghɨn damuva, ian dagarir asuaba ti dɨghoraghireghtɨ, \q3 ian kuariba bar ia mɨsigham. \q1 Ezɨ ia ghaze, En ifongiam aser kabar iti, \q2 ezɨ e dar gɨn mangɨvɨra ikiam. \q3 E nɨn akam baraghan aghua.” \s Israelia aghumsɨzir ekiam iniam \q1 \v 26 Ikiavɨra Itir God, ua kamaghɨn mɨgei: \q1 “Me okɨmakɨar gumazimɨn suirazɨ an aghumsɨghizɨ moghɨn, \q2 kamaghɨra ia Israelia bar aghumsigham. \q1 Ian atriviba, ko gumazir dapaniba, Godɨn ofa gamir gumaziba, akam inigha izir gumazamiziba, ko Israelian gumazamiziba bar, \q2 ia uaghan aghumsɨzim iniam. \q1 \v 27 Ia dagɨaba ko temebar dɨkɨrɨzir marvir guabar ziaba fa ghaze, \q2 Da en ingarigha ikɨrɨmɨrim e ganɨngi. \q3 Da en afeziabara. \q1 Egha ia akɨrim ragha na gasara. \q2 Egha osɨmtɨziba isir dughiabar, \q3 ia uarir akurvaghasa nan dei.\f + \fr 2:27 \fr*\ft Gumazamiziba temeba ko dagɨaba isa asebar marvir guabar ingari. Me ghaze, me ingarizir aser kaba ikɨrɨmɨrir angamɨra itim me ganɨngi.\ft*\f* \q1 \v 28 \x - \xo 2:28 \xo*\xt Godɨn Araziba 32:37; Gumazir Dapaniba 10:14; Aisaia 45:20\xt*\x*Ezɨ marvir guar ia uari ingariziba, \q2 dar dɨbobonim Judan nguazimɨn itir nguibabar dɨbobonim gafira. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia osɨmtɨzim itir dughiam, ia men dɨmtɨ, \q2 da ian akurvaghamin tuavitam ikɨ, ian akurvagh. Ti puvatɨgham!” \b \q1 \v 29 Ikiavɨra Itir God, ua kamaghɨn Israelia mɨgɨa ghaze: \q1 “Ia uari nan akam batoke, \q2 egha manmaghsua akam na gasa na mɨgei? \q1 \v 30 Ian marazi kɨ ivezir kuram me ganɨga, me mɨsoghezɨ me ariaghire, \q2 ezɨ ian avɨriba kɨ ia gamizir bizir kamɨn ganigha, \q3 me uan arazir kuraba ataghizir pu. \q3 Bar puvatɨ. \q1 Ia mati laionba asɨziba zuamɨra dar suigha dav sozi da ariaghiri moghɨn, \q2 ia nan akam inigha izir gumaziba, mɨdorozir sabamɨn me mɨsoghezɨ me ariaghire. \q1 \v 31 Ia Israelian datɨrɨghɨn iti darasi, \q2 kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ia mɨkɨmasa. \q1 Ia deraghvɨra kuariba arigh, \q2 nan akam baragh. \q1 Ia ti ghaze, kɨ bizir kuram, egha mati danganir dakɨghtɨzim? \q2 Kɨ mati danganir bar mɨtatem, a? Bar puvatɨ. \q1 Egha manmaghsua ia nan gumazamiziba ghaze, \q2 Datɨrɨghɨn e uari uan ifongiabar gɨn mangɨ tintinibar daruam. \q3 E ua nɨ bagh izan kogham. \q1 \v 32 Egha ia ti ghaze, guivir igiaba me uan kurkazir aghuiba ategham, o puvatɨgham? \q2 Eghtɨ amizir igiar pamɨn ikiamim, \q3 uan kurkazir korotiar aghuiba bakɨnɨghnigh dar aghuan kogham, o? \q3 Puvatɨgham. \q1 Ezɨ ia nan gumazamiziba, fomɨra iza datɨrɨghɨn ia na gɨnɨghnɨzir puvatɨ. \q2 Gumazitam ti, dughiar ia na bakɨnɨghnɨghavɨra itibar dɨbobonim, mengɨva avegham. \b \q1 \v 33 “Israelia, ia gumazamiziba uari isava akuir arazim deragha a gɨfogha a buriagha arui. \q2 Ezɨ ian arazir kurar kaba, tuavimɨn amizibar arazir kurabagh afira. \q3 Ia kamaghɨn amir arazim bar a gɨfo, ia ti tuavimɨn amizibar sure damuam. \q1 \v 34 Gumazir onganaraziba ian dɨpeniba akarigha okɨmasa dar aven ghuzir puvatɨ. \q2 Bar puvatɨ. \q1 Ezɨ ia pura me mɨsoghezɨ me ariaghire. \q2 Men ghuziba ian korotiabar puegha ikiavɨra iti. \q3 Ian arazir kurar kabanang bagh, kɨ osɨmtɨzim ia danɨngam. \q1 \v 35 Ia ti ghaze, ia osɨmtɨziba puvatɨ. \q2 Egha ghaze, kɨ ua ian ataran kogham. \q1 Ia uan arazir kurabar ghuangsɨghtɨ, \q2 kɨ ia isɨ kot datɨgh ia tuisɨgh, ivezir kuram ia danɨngam. \q1 \v 36 Ezɨ ia manmaghɨn amigha tuavir mamɨn gɨn ghua anetegha \q2 zuamɨra ghua tuavir igharazimɨn gɨn zui? \q1 Isipia tong ian akuraghan kogham, eghtɨ ia bar aghumsigham, \q2 mati Asiria ian akurazir puvatɨzɨ ia aghumsɨghizɨ mokɨn. \q1 \v 37 Kɨ Ikiavɨra Itir God, gumazir ia nɨghnɨzir gavgavim men itiba, \q2 kɨ akɨrim ragha me gasaragha gɨfa. \q1 Eghtɨ me bizitam ian akuragh, \q2 ia bagh bar a damighan kogham. \q1 Kamaghɨn, ia uaghan Isipia ategham, \q2 egh dughiar kamɨn ia aghumsigh \q3 naviba bar osemegham.” \c 3 \s Israelia Ikiavɨra Itir God ategha gɨfa \q1 \v 1 \x - \xo 3:1 \xo*\xt Godɨn Araziba 24:1-4; Jeremaia 2:20; Esekiel 16:26-29\xt*\x*Ikiavɨra Itir God ua Israelia mɨgɨa ghaze: \q1 “Gumazim uan amuim batueghtɨ a mangɨ gumazir igharazimɨn ikegh, \q2 egh uamategh uan par faragha ikezim bagh izeghtɨ, \q3 an par faragha ikezim uam a inian kogham. \q1 A kamaghɨn damightɨ, kantrin kamɨn nguazim nan damazimɨn bar mɨzegham. \q2 Israelia, ia tintinibar gumazir avɨriba isa me koma akuigha gɨfa. \q3 Egha datɨrɨkɨn ia uamategh na bagh izasa, a?\f + \fr 3:1 \fr*\ft Nɨ Jeremaia 2:20ɨn itir akamɨn gan.\ft*\f* \q1 \v 2 Ia kogh mɨghsɨabar ganɨva deraghvɨra nɨghnɨgh. \q2 Ia mɨghsɨar kabanangɨn, ti dar tam gisɨn gumaziba ko amiziba uari isava akuir arazim gamizɨ moghɨn, asebar ziaba fez, o? \q3 Puvatɨ, ia mɨghsɨabar vaghvagha arazir kam gami. \q1 Ia aseba baghavɨra iti, \q2 mati tuavimɨn amizim, tuavir mɨriabar apiav ikia gumaziba bagha gari. \q1 Egha uaghan mati Arebiabar mɨn gumazamiziba puvatɨzir danganibar mogav ikia \q3 gumazibar biziba okɨmasa me mɨzua iti. \q1 Ia mati amizim gumaziba isa me koma akuir arazir kuram gami moghɨn, \q2 uan nguazim gamizɨ, a nan damazimɨn bar mɨze. \q1 \v 3 \x - \xo 3:3 \xo*\xt Jeremaia 6:15; 8:12; Esekiel 3:7\xt*\x*Ezɨ bizir kam bangɨn, kɨ amozimɨn tɨvazɨma, \q2 a tong ian nguazim gizezir puvatɨ. \q1 Ezɨ ia tuavimɨn amizimɨn mɨrarama amua, \q2 akam baraghan aghuagha, aghumsɨzir puvatɨ. \q1 \v 4 Ia datɨrɨghɨn na mɨgɨa ghaze, \q1 ‘Ikiavɨra Itir God, nɨ en afeziam, \q2 egha igiamra e gifongegha iza datɨrɨkɨn. \q1 \v 5 Ia kamaghɨn na mɨgɨa ghaze, \q2 nɨ ti zurara en anɨngaghɨ egh zurara en ataran kogham.’ \q1 Ia kamaghɨn mɨgɨa, egha uan ifongiamɨn gɨn ghua \q2 arazir kurar avɨribagh amua ghuavɨra iti.” \s Israelia ko Judaba, nɨghnɨzir gavgavir Ikiavɨra Itir Godɨn itir arazim ataki \p \v 6 \x - \xo 3:6 \xo*\xt 2 Atriviba 22:1--23:30; 2 Eghaghaniba 34:1--35:27\xt*\x*Dughiar kamɨn Josaia atrivimɨn itima, Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na mɨgei, “Jeremaia, Israelia me nɨghnɨzir gavgavir nan itir arazim, me anetegha gɨfa. Me tuavimɨn amizim ami moghɨn, me mɨghsɨabar ghua dar ghuanaga dar itir temer ekiabar apebabar asebar ziaba fe. Nɨ bizir kamɨn ganiz, o? \v 7 Kɨ kamaghɨn nɨghnɨgha iti, me uan arazir kurar kabar amigh gɨvagh, gɨn ua na bagh izam. Ezɨ puvatɨ, me ua izezir pu. An buaramizim Juda, amizir par ikɨzibagh asɨghasɨzir kam, a Israelian arazimɨn gani.\f + \fr 3:7 \fr*\ft Jeremaian dughiamɨn, kantri Israel notɨn amadaghan ua tir puvatɨ. Apaniba fomɨra a gasɨghasigha gɨfa. Akar otevir kamɨn, God gumazamizibav kemezɨ, me bizir fomɨra Israel bativizibagh nɨghnɨgh. Kamaghɨn amizɨ, danganir kamɨn ziar kam “Israel,” a gumazamizir kagh notɨn amadaghan Judan kantrin ikezibar kantrin ababanim gami. Ezɨ Jeremaian akɨnafarimɨn danganir avɨriba, ziar kam Israel a Jerusalemɨn gumazamizibav gei, egha Judan danganir maba sara. Me uaghan Jekopɨn ovavir boriba, an ziar igharazim Israel. Kamaghɨn amizɨ, apaniba Israelia inigha ghua not amadaghan kantrin igharazimɨn me isa kalabus gatɨzɨ, Judan kantri gumazamiziba ua ziar kam Israel inigha uari uari gatɨ.\ft*\f* \v 8 Juda garima, Israelia nɨghnɨzir gavgavim nan itir puvatɨgha, gumaziba isa da koma akuir arazim gami. Ezɨ kɨ par ikɨzimɨn anegɨvasa akɨnafarim osirigha a ganɨngi. Ezɨ an buaramizim Juda arazir kamɨn ganigha, atiatir puvatɨgha nɨghnɨzir gavgavir nan itir arazim ataki. A uaghan ghua asebar ziaba fe, mati tuavimɨn amizim arazir gumaziba okɨa me isava akuim gami. \v 9 A ghaze, an arazir tuavimɨn amiziba gumaziba okɨa me isava akuir kam, a pura bizim. Egha a dagɨaba ko temebar marvir guabar ziaba fe. A kamaghɨn amua, nguazir kam gamizɨ, a nan damazimɨn bar mɨze. \v 10 Israelɨn buaramizim Juda, nɨghnɨzir gavgavir nan itir arazim ategha, arazir kurabagh ami, egha guizbangɨra uan navim gɨrazir puvatɨgha ua na bagha ize. Bar puvatɨ. A ifara navim gɨra. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 11 Ikiavɨra Itir God mɨgɨa ghuavɨra ikia ghua kamaghɨn mɨgei: \q1 “Israelia ko Judaba, aning na ataghɨragha ghua arazir kurabagh ami. \q2 Egha Judabar arazir kuraba bar Israelian arazir kurabagh afira. \q1 \v 12 Kamaghɨn amizɨ, Jeremaia, nɨ dɨkavigh notɨn amadaghan mangɨ dɨmɨva \q2 nan akamɨn gun kamaghɨn me mɨkɨm, \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, Israelia, ia nɨghnɨzir gavgavir nan itir arazim ataki, \q2 mati amizim uan pam ategha par igharazimɨn iti. \q1 Nan apangkuvir arazim a bar ekefe. \q2 Kamaghɨn ia uamategh na bagh izɨ. \q1 Kɨ ua navir kuram ian ikɨ \q2 zurara ian anɨngaghan kogham. \q1 \v 13 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, Israelia, ia bighɨvɨra kamaghɨn mɨkɨm, \q2 ‘E osɨmtɨzim gamigha gɨvagha uan Ikiavɨra Itir God, en God, akɨrim ragha a gasaragha gɨfa. \q1 Egha uaghan, e nɨn akabar gɨn zuir puvatɨ. \q2 E temer ekiabar apebabar ghua \q3 arazir kuram gamua asebar ziaba fe.’ \b \q1 \v 14 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \q2 Ia gumazamizir akɨrim ragha na gasaraziba, \q1 kɨrara ian Ekiam, \q2 ezɨ ia nan boribara. \q1 Kɨ vaghvagh ian nguibaba ko ikɨzibar aven, \q2 ian tarazi inigh ua uan mɨghsɨam Saionɨn izam. \q3 Kamaghɨn amizɨ, ia uamategh na bagh izɨ. \q1 \v 15 Eghtɨ gumazamizir zurara nan arazibara gɨn zuiba kɨ me amɨseveghtɨ, \q2 me fofozim ko nɨghnɨzir aghuim sara ian gan ia geghuv ian faragh mangam. \q1 \v 16 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \q2 Dughiar gɨn zamin kamɨn, ian dɨbobonim ian nguazimɨn bar avɨrasemegham. \q1 Eghtɨ gumazamiziba ua nan Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam mɨkɨman kogham. \q2 Egh ia Boksiar kam gɨn amadagh uam a gɨnɨghnɨghan kogham. \q1 Egh ia Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiar igiatam, \q2 uam an ingarighan kogham. \q1 \v 17 Eghtɨ dughiam izɨtɨ gumazamiziba kamaghɨn mɨkɨmam, \q2 Jerusalem uabɨ, a Ikiavɨra Itir Godɨn atrivir dabirabimɨn mɨn ikɨ. \q1 Eghtɨ kantriba bar dar gumazamiziba izɨ an uari akuv, \q2 Ikiavɨra Itir Godɨn ziar ekiam fam. \q1 Egh me uan navir averiabar aven damuasa ifongezir arazir kuraba ko men arazir akam batoziba, \q2 me ua dar gɨn mangan kogham. \q1 \v 18 Eghtɨ dughiar kamɨn Judaba ko Israelia, uari inigh notɨn amadaghan itir nguazir me itim ategh izɨ uari akuvagham. \q2 Egh me izɨ nguazir kɨ ian inazir afeziabagh anɨngizimɨn ikɨtɨ, nguazir kam men adarazir nguazimɨn mɨn ikɨ, kamaghɨra ikiam.” \s Israelia aseba atakigh \q1 \v 19 Kɨ Ikiavɨra God, kɨ ua kamaghɨn mɨgei, \q1 “Israelia, kɨ fomɨra ia damightɨ ia guizbangɨra nan boribar otivasa nɨghnɨsi. \q2 Egha nguazir bar aghuir kam ia danɨngasa bar akonge. \q1 Nguazir dirir kam, gumazamizir igharazibar nguaziba bar dagh afira. \q2 Eghtɨ ia an ikɨ mamaghɨra ikiam. \q1 Kɨ kamaghɨn ia gɨnɨghnɨgha ghaze, \q2 ia na dɨpon suam, \q1 Nɨ en Afeziam. \q2 Egh ia zurara nan gɨn izɨ, uamategh mangan markɨ. \q1 \v 20 Ezɨ puvatɨ. Ia Israelia, ia na tegha gɨvagha, \q2 mati amizim pamɨn ikiava anetegha par igharazimɨn iti. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 21 \x - \xo 3:21 \xo*\xt Aisaia 17:10; Jeremaia 2:32; 13:25\xt*\x*Gumazamiziba orazi, nɨgɨnir dafam mɨghsɨabagh isɨn otifi. \q2 Kar Israelian gumazamizir arazir kurabagh amiba \q3 puvɨram arava azia ikia, uarir apangkuvighasa azangsɨghavɨra iti. \q1 Me fo, me Ikiavɨra Itir God, men God, \q2 me anetegha tuavir kurar igharazimɨn ghue. \q3 Kamaghɨn me pamtem azi. \b \q1 \v 22 \x - \xo 3:22 \xo*\xt Jeremaia 30:17; 33:6; Hosea 14:4\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q1 “Ia akɨrim gɨgha Ikiavɨra Itir God gasa zuir boriba, \q2 ia uamategh a bagh izɨ. \q3 Eghtɨ a ian arazir kuraba batueghtɨ, ia ua ghuamaghegham.” \q1 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, \q2 “Nɨ en Ikiavɨra Itir God, en God, \q3 kamaghɨn e uamategha nɨ bagha ize. \q1 \v 23 \x - \xo 3:23 \xo*\xt Onger Akaba 3:8; Jeremaia 17:2; 17:14; 31:7\xt*\x*E fo, e mɨghsɨabar pɨn ikia asebar ziaba fa nɨgɨnir dafam gamir arazir kam, \q2 tong bar guizbangɨrama en akuraghan kogham. \q1 Ikiavɨra Itir God, en God, \q2 a uabɨra Israelia en akuragham. \q1 \v 24 E aser aghumsɨzim itim, Bal, e an ziam fer dughiamɨn, \q2 e uan sipsipba ko, bulmakauba ko, otariba ko, guiviba ko bizir aghuir en inazir afeziaba ingara iniziba, e bar ada gɨfa. \q3 E uan igiabara arazir kurar kam gamuavɨra ikia iza datɨrɨghɨn tu. \q1 \v 25 O Ikiavɨra Itir God, en God, e uan inazir afeziaba ko, uan mugabara ikia \q2 arazir aghumsɨzir kurabar nɨ gamua iza datɨrɨkɨn tu. \q3 E nɨn akabar gɨn zuir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn amizɨ, e bar aghumsigh guaba avigh nguazim mɨtuagham. \q2 Egh teghtɨ, en aghumsɨzir kam inimɨn mɨn e avaraghtɨ, \q3 e a sara ikiam.” \c 4 \s Israelia Ikiavɨra Itir God bagh izɨsɨ uan navibagh iragh \q1 \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q1 “Ia Israelia, ia na bagh izɨsɨ, egh na baghvɨra izɨ. \q2 Ia pura tintinibar tuavir igharazibar mangan markɨ. \q1 Bar markɨ, ia nɨghnɨzir gavgavim narara ikɨ. \q2 Egh marvir guar kɨ bar aghuaziba nan damazimɨn da batokegh. \q1 \v 2 Egh ia gavgavim uan akabar anɨngsɨ, kamaghɨn mɨkɨm suam, \q2 E Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn, e guizbangɨra mɨgei. \q1 Egh dughiar kamɨn ia guizɨn akam ko, arazir aghuim ko, arazir voroghɨra zuimɨn gɨn mangɨ \q2 akar kam damuam. \q1 Egh ia kamaghɨn damutɨ, Kantrin Igharazibar Gumazamiziba deragh uari damusɨ nan azangtɨ, \q2 kɨ deragh me damuam, mati kɨ deravɨra ia gami mokɨn. \q3 Eghtɨ me ziar ekiam na danɨngam.” \b \q1 \v 3 \x - \xo 4:3-4 \xo*\xt Jop 41:20; Aisaia 1:31; Hosea 10:12; Kolosi 2:11\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn Judaba ko Jerusalemia mɨgɨa ghaze: \q1 “Ia akaba barazir puvatɨgha, naviba bar gavgafi. \q2 Ia tong uan navibar amightɨ da amɨragh, \q3 mati nguazir ararir gavgavim me anebɨgha anemɨsarizɨ moghɨn ikɨ. \q1 Ian arazir kuraba ian dabirabibagh asɨghasɨsi. \q2 Ia uan arazir kuraba adegh da makunigh, \q3 mati gumazim akunimɨn ingarigha, an tongɨn aghuir ikarɨzir dɨkoniba itiba asizɨ, dagheba deravɨram aghui. \q1 \v 4 Ia Judaba ko Jerusalemia, ia na bagha uan mɨkarzir mogomebar inibar ghoregha na ko akam akɨrizɨ moghɨn, \q2 kamaghɨra ia na baghvɨra ikɨ uari isɨ na danɨng. \q1 Ia kamaghɨn damighan koghtɨ, nan anɨngagharim avir ekiamɨn mɨn otogh, \q2 ia amizir arazir kuram bagh ian isitɨ, \q3 gumazitam anemungueghan kogham.” \s Apaniba Judaba ko mɨsoghasa \q1 \v 5 Ikiavɨra Itir God, Judaba ko Jerusalemia akam me mɨkɨnasa kamaghɨn na mɨkeme. \q2 An akam kamakɨn: \q1 “Ia kantrin danganiba bar dar mangɨ sɨgham givi. \q2 Egh gumazamizibar dɨm me mɨkɨm suam, \q1 ‘Ia izɨ bar moghɨra uari akuvagh, \q2 egh mangɨ dɨvazir gavgaviba itir nguibabar aven mangɨ uari mongegh.’ \q1 \v 6 Egh ia nir avɨzir gumazamiziba ganigh foghfoghamim, \q2 ia a feghtɨ me an ganigh arɨ Saionɨn mangam. \q1 Kɨ apanibagh amizɨ me bar pazavɨra ia gasɨghasɨghasa \q2 notɨn itir nguazim ategha izi. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia sughsughan markɨ, \q2 ia ivemar mangɨ mongegh. \q1 \v 7 Apanir kaba uan nguibam ategha mati laion uan mogomer danganir itim ataki. \q2 Apanir kaba nguibar avɨribagh asɨghasɨgha izi. \q1 Me izɨ Judan kantri bar a gasɨghasightɨ a bar ikuvightɨ, \q2 gumazamiziba ua nguibar kabar ikian kogham.” \q1 \v 8 Ikiavɨra Itir Godɨn anɨngagharir ian itim gɨvazir puvatɨ, \q2 an anɨngagharim ikiavɨra iti. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia azirakar korotiabar aghuigh aziva, \q2 azirakar ighiar amɨrizibar amu. \b \q1 \v 9 Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \q1 “Dughiar kamɨn, atrivim uan gumazir dapaniba ko bar atiatigham. \q2 Eghtɨ ofa gamir gumaziba, ko akam inigha izir gumaziba, \q3 dɨgavir kuram damigham.” \b \q1 \v 10 Ezɨ kɨ kamaghɨn mɨgei: \q1 “Ame! Ikiavɨra Itir God, nan Ekiam, \q2 nɨ Judaba ko Jerusalemia gifara ghaze, \q3 Kar me deraghvɨra ikiamin dughiam. \q1 Ezɨ puvatɨ, datɨrɨghɨn apaniba izɨ, \q2 uan mɨdorozir sababar me mɨsoghtɨ me arɨmighiram.” \s Apaniba amɨnir fefemɨn mɨn izi \q1 \v 11 Eghtɨ apaniba izamin dughiamɨn, \q2 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Judaba ko Jerusalemia mɨkɨm suam, \q1 “Amɨnir fefem nguazir mɨghsɨar gumazamiziba puvatɨzibar ikegh dɨkavigh, \q2 nan gumazamiziba iti naghɨn vang izam. \q1 Amɨnir kam nɨmɨra izɨ arazir kuraba batoghasa puvatɨ, \q2 mati amɨnim nɨmɨra iza witɨn ovɨzibar mɨsevibagh ivavamadi mokɨn. Puvatɨ. \q1 \v 12 Amɨnir kam bar gavgavigh izɨ, \q2 bar me gasɨghasigham. \q1 Kɨ uabɨ gumazamizir kaba isa kot gatɨgha gɨfa, \q2 egha kɨ ivezir kuram me danɨngasava ami. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ uabɨ mɨkemezɨ apaniba izi, \q2 mati amɨnir kuram izi.” \b \q1 \v 13 Ezɨ kɨ Jeremaia, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn, kamaghɨn gumazamizibav gei, \q1 “Ia gan! Apaniba ghuariar pɨzimɨn mɨn pɨghatome, \q2 men mɨdorozir gumazibar karisba, mati amɨnir bizibagh asɨghasɨzim pamten iza tɨngagha nɨdi, \q3 ezɨ men hoziaba mati kuarazir bagabar mɨn akɨzɨrɨgha bar puvɨra izi. \q1 Evzika! \q2 E datɨrɨghɨn bar ikuvigha gɨfa. \q1 \v 14 \x - \xo 4:14 \xo*\xt Aisaia 1:16; Jems 4:8\xt*\x*O Jerusalemia, ia manadɨzoghɨn uan navir averiamɨn aven itir nɨghnɨzir kuraba batuegham? \q2 Ia bar uan arazir kuraba batuegh zueghtɨ, \q3 Ikiavɨra Itir God, ian akuragham. \q1 \v 15 Ia gan, gumaziba Danɨn nguibar ekiam ko Efraimɨn mɨghsɨaba ategha iza, \q2 osɨmtɨzir kamɨn akam akura izi. \q1 \v 16 Ikiavɨra Itir God, gumazir kabav gɨa ghaze, \q2 Ia Kantrin Igharazibar Gumazamizibav kemegh, \q3 ‘Apaniba Judan otivigha gɨfa.’ \q1 Egh ia Jerusalemia kamaghɨn me mɨkemegh, \q2 ‘Apaniba nguibar saghon itiba ategha iza, \q3 Judan nguibaba ko mɨsosi. \q1 Me nguibar kaba avɨnigh, pamten tiariba akar, \q2 egh akar ekiamɨn gumazamizibav kɨmam.’ \q1 \v 17 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \q2 Ia Jerusalemia nan akam batoke. \q1 Kamaghɨn, apaniba Jerusalem avɨnigham, \q2 mati gumaziba dagher azenim dɨvazimɨn mɨn an okari. \q1 \v 18 Ia uari osɨmtɨzir kabagh amigha, \q2 tuavir kuramɨn ghu. \q3 Ezɨ bizir kam bagha ia bar osɨmtɨzir ekiam ini. \q1 Ian arazir kurabara ia gamima, \q2 ia mɨzazir kam isima, \q3 ian naviba bɨaghire.” \s Jeremaia uan adarazi bar men apangkufi \q1 \v 19 Jeremaia kamaghɨn mɨgei: \q1 “Kɨ tizim bagha mɨzazir dafar kurar kam isi? \q2 Kɨ mɨzazir kurar kam isima, nan navir averiam bar na basemezɨ, \q3 nan dɨghorim bar pamten na ginivima, \q3 kɨ bar mɨkɨrɨghasava ami. \q1 Mɨzazir kam bar na abɨrazɨ nan nɨghnɨzim uaghan bar nan ikufi. \q2 Kɨ mɨdorozir gumaziba barazi, \q3 me mɨdorozim bagha pamtemɨn sɨghabagh ivi. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ uan akam dukuagh, \q2 nɨmɨra ikian kogham. \q1 \v 20 Kɨ garima, me kantrin aven itir danganiba bar dar gumazamiziba paza me gamua \q2 me gasɨghasɨzima, biziba bar moghɨra ikufi. \q3 Kɨ garima, me zuamɨra en purirpenibagh asɨghasɨki. \q1 \v 21 Eghtɨ dughiar manatamra apaniba e ategh ua uan nguibabar mangam. \q2 Egh me manadɨzoghɨn sɨgham givia, nir avɨzim ghufer arazim ategham? \q3 Kɨ arazir kamra ikia ghua bar amɨra!”\f + \fr 4:21 \fr*\ft Me apanibar gantɨ me izamin dughiam, me nir avɨzim ghufegh sɨgham giviam, eghtɨ gumazamiziba oregh arɨ mangɨ, nguibar dɨvazir gavgaviba itibar mongegham. Nɨ saptan kamɨn, ves 5 ko 6ɨn gan.\ft*\f* \q1 \v 22 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na ikaragha ghaze, \q1 “Nan gumazamiziba fofozir aghuiba puvatɨ, \q2 egha na gɨfozir puvatɨ. \q1 Me boribar mɨn fofoziba puvatɨgha bar ongani. \q2 Egha arazir kuram gamir arazim me bar a gɨfogha, \q3 arazir aghuibar amuamin arazim me bar a gɨfozir puvatɨ.” \s Jeremaia irebamɨn mɨn bizimɨn gani \q1 \v 23 \x - \xo 4:23 \xo*\xt Jenesis 1:2; Aisaia 5:25\xt*\x*Kɨ Jeremiah kɨ garima, \q2 nguazim bar ikuvigha pura itima, \q3 bizir aghuitam a gisɨn itir puvatɨ. \q1 Ezɨ kɨ overiamɨn gari, \q2 angazangaritam an itir puvatɨ. \q1 \v 24 Ezɨ kɨ mɨghsɨabar garima, \q2 mɨkɨmkɨzim adagh nuabima, \q3 dar ghuaba mangɨgh zeghi gami. \q1 \v 25 Ezɨ kɨ tintinibar gara gumazitamɨn apizir puvatɨ. \q2 Ezɨ kuaraziba mɨgha tintinibar bar ghue. \q1 \v 26 Ezɨ kɨ ua garima, fomɨra nguazir otevir biziba bar deravɨrama aghuiba, \q2 da datɨrɨghɨn dɨpaba puvatɨzir danganir kɨnibar otifi. \q3 Ezɨ nguibar ekiar nguazir kamɨn itiba bar ikufi. \q1 Kar Ikiavɨra Itir Godɨn anɨngagharim bar ekevegha, \q2 bizir kabagh amizɨ da otifi. \q1 \v 27-28 Egha Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \q1 “Kɨ bizir kabar amightɨ da otivasa uan nɨghnɨzim gamigha gɨfa. \q2 Egh kɨ ua uan nɨghnɨzim giraghan kogham. \q1 Nguazir kam, kɨ a damightɨ a mangɨ bar danganir kɨnimɨn otogham. \q2 Egh kɨ bar a gasɨghasighan kogham. \q1 Eghtɨ bizir mɨngarir kam bagh, nguazim azirakar onger akabar amutɨ, \q2 overiam pɨn pɨghatomegham.” \b \q1 \v 29 Kɨ Jeremaia, kɨ garima, mɨdorozir gumazir maba hoziabagh apiazɨ, \q2 gumazir maba uan pibar suigha mɨdorozim bagha izi. \q1 Ezɨ gumazamizir danganir kabar itiba, me baregha, bar moghɨra uan nguibaba ataghɨraghava are. \q2 Men marazi ara ghua ruaribar aven monge, \q3 ezɨ marazi ghua dagɨar toribar aven monge. \q1 Ezɨ nguibaba bar moghɨra pura mɨsevir kɨnibar itima, \q2 gumazamiziba puvatɨ. \q1 \v 30 O Jerusalem, nɨ ikuvighamin dughiamɨn, nɨ manmaghɨn damuam? \q2 Nɨn gumazir fomɨra bar nɨ gifongegha nɨ ko akuir kaba, \q3 me datɨrɨghɨn nɨn aghuagha, nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghasava ami. \q1 Kamaghɨn amizɨ, nɨ pura korotiar aghevir aghuibar aghuan markɨ, \q2 egh me golɨn ingarizir kurkazibar uabɨn kurkian markɨ, \q3 egh uan damazimning aghɨvan markɨ. \q2 Kurkazir kaba tong nɨn akuraghan kogham. \b \q1 \v 31 Kɨ ararem barazi, mati amizim otasava amir ararem. \q2 Egha uaghan mati amizim datɨrɨghɨram otɨrɨmɨrir igiam gami, egha mɨzazir ekiam isi. \q3 Kar Saionɨn nguibar ekiamɨn ararem. \q1 A bar avɨghaghegha, uan aghariba kavkɨra, kamaghɨn mɨgei, \q2 “E uarir apangkufi! E ikuvigha gɨfa. \q3 Apaniba e mɨsueghtɨ e arɨmighiram.” \c 5 \s Jerusalemia bar akɨrim ragha Ikiavɨra Itir God gasara \q1 \v 1 \x - \xo 5:1 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 16:9; Esekiel 22:30\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn mɨgɨa ghaze: \q1 “Ia Jerusalemɨn gumazamiziba, ia uan tuaviba bar dar aru, \q2 uan biziba amadir danganibar ganigh fogh suam, \q3 gumazamizir aghuitam iti, o puvatɨ. \q1 Egh ia gantɨ, gumazamizir arazir aghuim ko guizɨn arazimɨn gɨn zuitam ikɨtɨ, \q2 kɨ nguibar ekiar kamɨn arazir kuraba gɨn amadagham. \q1 \v 2 Egha ia gavgavim uan mɨgɨrɨgɨabar anɨngasa \q2 Ikiavɨra Itir Godɨn ziam dɨbora pɨn arɨgha mɨgei, \q3 kar ia ifara pura mɨgei.” \b \q1 \v 3 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God ikaragha ghaze: \q1 “Kɨ fo, nɨ gumazamizir deravɨra guizɨn arazimɨn gɨn zuiba, nɨ bar me gifonge. \q2 Egha nɨ gumazamizir kabav soghezɨ, me mɨzazim baraghizir puvatɨ. \q1 Nɨ me akɨrasa me gasɨghasɨghizir bizir kam, me an ganigha fofozim inian aghua. \q2 Men dapaniba dagɨabar mɨn gavgafi, ezɨ me uan navibagh iraghan aghua. \q1 \v 4 Ezɨ kɨ ghaze, \q1 Gumazamizir kaba, pura onganarazibagh amir gumazamizibar mɨn ikia, \q2 egha fofoziba bar men puvatɨ. \q1 Egha me Ikiavɨra Itir God, men God, \q2 a me damuasa ifongezir araziba, me deravɨra dagh fozir puvatɨ. \q3 Kamaghɨn, me arazir onganibagh ami. \q1 \v 5 Kamaghɨn amizɨ, kɨ mangɨ gumazir dapanibar gan, me ko mɨkɨmam. \q2 Me ti Ikiavɨra Itir God, men God, a me damuasa ifongezir arazibagh fo. \q1 Ezɨ kɨ fo, gumazir dapanir kaba uaghan Ikiavɨra Itir Godɨn akaba batuegha, \q2 an ifongiamɨn gɨn mangan aghua. \q1 \v 6 Gumazamizir kaba arazir kurar avɨribagh amua, \q2 egha dughiar avɨribar Ikiavɨra Itir God, akɨrim ragha a gasara. \q1 Bizir kam bagh, men apaniba, laionɨn ruarir ghuribar itiba azenan izɨ \q2 me mɨsoghtɨ me arɨmɨghiram. \q1 Apanir kaba, afiar atiar danganir kɨnibar itibar mɨn izɨ me gasɨghasɨgham. \q2 Apanir kaba, kaziar atiar ekiabar mɨn izɨ, \q3 Judan nguibar ekiabar boroghɨn mongegh ikɨ ganam, \q2 eghtɨ gumazim o amizitam nguibam ategh azenan izɨtɨ, \q3 apaniba kaziar ekiar kabar mɨn uari fɨ me mɨkɨn, men mɨkarziba abɨghɨrarigham.” \b \q1 \v 7 Ikiavɨra Itir God akar kam Jerusalemɨn nguibamɨn itir gumazamizibav gɨa ghaze, \q1 “Bizir me ifongeziba, kɨ bar ada isa me ganɨngi, \q2 ezɨ me ua na ategha aser kabar gɨn zui, \q3 mati gumazim uan amuim ategha, tuavimɨn amizibar gɨn ghu. \q1 Kamaghɨn, kɨ manmaghsuvɨra ian arazir kuraba gɨn amangam? \q2 Bar puvatɨgham. \q1 \v 8 Gumazir kabar naviba, gumazir igharazibar amuiba bagha dɨkafi, \q2 mati afiar apurir gavgaviba, afiar amebaba bagha naviba dɨkafi. \q1 \v 9 \x - \xo 5:9 \xo*\xt Godɨn Araziba 29:24-26; 1 Atriviba 9:8-9\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, \q2 Gumazamizir kaba nan ziar ekiam gasɨghasɨsi. \q1 Kamaghɨn, kɨ guizbangɨra gumazamizir kabar arazir kuraba ikarvaghɨva, \q2 bar me gasɨghasigham. \b \q1 \v 10 “Ia Israelian apaniba, \q2 ia mangɨ men wainɨn azenibar aruva dagh asɨghasɨgh. \q3 Egh bar dagh asɨghasɨghan markɨ. \q1 Purama adar aghariba aghoregh. \q2 Wainɨn ikarɨzir agharir kaba, da nan biziba puvatɨ. \q3 Kamaghɨn amizɨ, ia dar aghariba aghoregh. \q1 \v 11 Guizbangɨra, Israelia ko Judabar gumazamiziba, me akɨrim ragha bar na gasaragha gɨfa. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Ikiavɨra Itir God, apaniba amangightɨ me Israelia gasɨghasɨgham \q1 \v 12 \x - \xo 5:12 \xo*\xt Jeremaia 14:13\xt*\x*Israelia Ikiavɨra Itir God, an gɨn mangan aghuagha ifara ghaze: \q1 “Ikiavɨra Itir God, arazir kuratam damightɨ an e batoghan kogham. \q2 Apaniba izɨva e mɨsoghan kogham, \q3 eghtɨ mɨtiriar ekiatam otoghan kogham. \q1 \v 13 Guizbangɨra, akam inigha izir gumaziba akar kabar e mɨgei. \q2 Ezɨ men akar kabar mɨngariba puvatɨ, da mati amɨnim ivai. \q1 Ikiavɨra Itir God, akatam me ganɨngizir puvatɨ. \q2 Kamaghɨn, bizir manam me a mɨgei, bizir kamra ua ragh maghɨra me gasɨghasɨgham.” \b \q1 \v 14 Gumazamizir kaba akar kamagh garir mabav keme, \q2 kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kamaghɨn na mɨgɨa ghaze, \q1 “Jeremaia, mɨgɨrɨgɨar kɨ nɨ ganɨdiba nɨ darara Israelia mɨkɨm. \q2 Mɨgɨrɨgɨar nɨn aka torimɨn otivamin kaba, da avimɨn mɨn otiv mangɨ. \q1 Eghtɨ gumazamizir kaba dazibar mɨn ikɨtɨ, \q2 nan akam me girɨ, mati avim men isi moghɨn, bar men isigham.” \b \q1 \v 15 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn Israelia ia mɨgɨa ghaze, \q1 Ia Israelia, ia oragh! \q2 Kɨ saghon itir nguibar mamɨn mɨdorozir gumaziba inigh izɨtɨ, \q3 me ia ko mɨsogham. \q1 Me fomɨra uan kantrin ikia iza datɨrɨkɨn, egha me gumazamizir bar gavgaviba. \q2 Egh ia men akar me mɨgeim mɨkɨman iburagham. \q3 Egh uaghan a gɨfoghsɨ damuva avegham. \q1 \v 16 Men mɨdorozir gumaziba bar moghɨra, mɨdorozir gumazir bar gavgaviba. \q2 Egha me barir pibar asa bar fogha, \q3 gumazamizibagh asi me ariaghiri. \q1 \v 17 Ia ti ghaze, ian nguibaba dɨvazir gavgaviba dar iti, \q2 eghtɨ ia deravɨra dar aven ikiam. \q3 Bar puvatɨgham. \q1 Apanir kaba izɨ ian nguibar kabagh asɨghasigham. \q2 Egh ian azenibar itir dagheba ko dɨpenibar itiba sara, \q3 dar amɨ da agɨvagham. \q1 Egh ian otariba ko guivibav soghɨrarigh, \q2 ian sipsipba, bulmakauba, bar a dav soghɨrarightɨ \q3 da arɨghiregham. \q2 Egh me ian wainɨn ikarɨziba, ko fighɨn temebagh asɨghasigham. \b \q1 \v 18 Egha Ikiavɨra Itir God, dughiar kamɨn ua kamaghɨn na mɨgei, \q2 “Apaniba dughiar kamɨn izɨ, egh Israelia bar me gasɨghasighan kogham. \q1 \v 19 Eghtɨ gumazamizir itiba kamaghɨn nɨn azangsɨgham, \q2 ‘Manmaghsua Ikiavɨra Itir God, en God, akɨrim ragha e gasarazɨ, bizir kurar kam e bato?’ \q1 Eghtɨ Jeremaia, nɨ me mɨkɨm suam, \q2 ‘Ia akɨrim ragha na gasara, ia uan nguazimɨn ikia kantrin igharazibar asebar apengan ikia \q3 dar ziaba fe. \q2 Kamaghɨn, ia datɨrɨghɨn gumazamizir igharazibar kantrin mangɨ an ikɨ, pura men ingangarir gumazir kɨnibar mɨn ikɨ, men ingangarim damu \q3 men apengan ikiam.’ ” \s Ikiavɨra Itir God, Akar Gavgavim gumazamizibagh anɨngi \q1 \v 20 Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \q2 Nɨ akar kam isɨ Jekopɨn ovavir boriba ko Judan nguazimɨn itiba me danɨngigh: \q1 \v 21 \x - \xo 5:21 \xo*\xt Aisaia 6:9-10; Esekiel 12:2; Mak 8:18\xt*\x*Ia gumazamizir nɨghnɨzir aghuiba ko foziba puvatɨziba. \q2 Ia damaziba ikia, bizibar garir puvatɨ. \q3 Egha ia kuariba ikia, biziba barazir puvatɨ. \q1 Ia datɨrɨghɨn kuariba arigh \q2 deraghvɨra nan akaba baragh. \q1 \v 22 \x - \xo 5:22 \xo*\xt Jop 38:8-11\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn ia mɨgɨa ghaze, \q2 Ia manmaghsua nan damazimɨn atiatiava agoir puvatɨ? \q1 Kɨ ongarim dɨpɨr izɨ mɨtivasa danganimɨn abaragha gɨfa, \q2 ezɨ ongarir dadarim an ongarim dɨpɨr izɨ \q3 tuivamin dɨvazimɨn mɨn ikɨ mamaghɨra ikiam. \q1 Eghtɨ ongarir ekiam pamten dɨpɨr izɨ, \q2 egh dɨvazir kam azovagh mangɨghan kogham. \q1 \v 23 Ezɨ ia gumazamiziba bar igharaghava ami. \q2 Egha bar puvɨra nan akaba batogha uan nɨghnɨziba bar dar kumi. \q1 Egha akɨrim ragha na gasaragha \q3 tintinibar ghue. \q1 \v 24 Kɨ Ikiavɨra Itir God, ian God. \q2 Ezɨ ia nan apengan ikian aghua. \q1 Egha ia kamaghɨn nɨghnɨzir puvatɨ, \q2 kɨ uabɨ azeniba oparir dughiam ko dagheba asir dughiamɨn, \q3 amozim amadi, a izi. \q1 Egha kɨ uabɨ daghebagh amima da uan dughiamram otivima, \q2 ia azenibar, vaghvagha zurara da isi. \q1 \v 25 Ezɨ ian arazir kurar kabara bizir aghuir kabar tuavim apɨrizɨ \q2 ia da isir puvatɨ. \b \q1 \v 26 “Nan gumazamizibar tongɨn marasi, arazir kurabagh amir adarasi. \q2 Me gumazamizir igharaziba arazir kurabar me damuasa mɨzua iti. \q3 Mati gumazim kuarazim izɨ ivemɨn aven mangasa aneguragha a mɨzua iti. \q1 \v 27 Me ifavarir arazibagh amua gumazir igharazibar bizir avɨriba puram ada isi. \q2 Mati gumazim ivem aguragha kuarazir avɨriba inizɨ an akɨram izɨfa. \q1 Egha arazir kamɨn me gavgavigha ikia, \q2 dagheba ko bizir avɨriba iti. \q1 \v 28 Egha me bar puvɨrama apava naviba ifiki. \q2 Me arazir kurabar amuasava atiatir puvatɨgha dagh ami. \q1 Me kotɨn aven guizɨn arazibar gɨn zuir puvatɨgha, \q2 arazir kamɨn borir afeziaba ariaghireziba, arazir kurabar me gami. \q1 Ezɨ onganarazibagh amir gumazamiziba osɨmtɨziba itima, \q2 me men akurvazir puvatɨgha, men osɨmtɨzir kaba agevir puvatɨ. \b \q1 \v 29 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, guizbangɨra mɨgei, \q2 Kɨ gumazir kabar arazir kuraba bagh pazɨvɨra me damigham. \q1 Bar guizbangɨra, kɨ gumazamizir kabanang ikarvagh \q2 ivezir kuram me danɨngam. \q1 \v 30 Guizbangɨra, bizir bar kurar atiatim anɨdim \q2 nguazir kamɨn oto. \q1 \v 31 Kɨ garima, akam inigha izir gumaziba, \q2 uari uan akaba akuri, egha gumazamizibagh ifari. \q1 Ezɨ ofa gamir gumaziba, \q2 gumazamizibagh ativagha akam inigha izir gumazibar akar ifavarir kabar gɨn zui. \q1 Ezɨ nan gumazamiziba arazir kam bar a gifonge. \q2 Kɨ mɨzazir kuram ia gaseghtɨ ian arazir kurar kam gɨvagham. \q3 Eghtɨ dughiar kamɨn men tinara ian akuragham?” \c 6 \s Apaniba iza Jerusalemia mɨsosi \q1 \v 1 Ia Benjaminɨn anabamɨn adarasi, ia Jerusalem ategh arɨ mangɨ. \q2 Puvatɨghtɨ, ia bar ikuvigham. \q1 Ia Tekoan nguibamɨn aven sɨghabagh ivi mangɨ, \q2 Bet Hakeremɨn nguibamɨn avim atɨghtɨ an mɨgharim mavanangam, \q3 eghtɨ gumazamiziba an ganigh fogh arɨ mangam. \q1 Bizir kurar ia gasɨghasɨghamim notɨn amadaghan dɨkavigha, \q2 bar roghɨra izi. \q1 \v 2 Saionɨn nguibar ekiam, mati guivir bar dirir mam, \q2 a nguibar ekiar bar aghuim. \q1 Ezɨ Ikiavɨra Itir God nguibar ekiar kam bar moghɨrama, \q2 a gasɨghasigh anegɨvagham. \q1 \v 3 Atriviba uan mɨdorozir gumaziba ko Jerusalem mɨsoghsɨ izam, \q2 mati sipsipbar garir gumaziba uan sipsipba ko izam. \q1 Me azenan nguibam ekɨarugh, vaghvagh nguazir akuar nguibam boroghɨn itiba, uan averpenibar ingaram. \q2 Egh mɨdorozir gumazir kaba sipsipɨn okoruar dafabar mɨn bar avɨrasemegham. \q1 \v 4 Eghtɨ gumazir men faragha zuiba kamaghɨn mɨkɨmam, \q2 “Aria, e mɨsoghsɨvɨra gan ikiam. \q1 E aruer arɨzimɨn dɨkavigh mangɨ me korogh, \q2 me mɨsogham.” \q1 Egh me gɨn kamaghɨn mɨkɨmam, \q2 “Amei, e tɨghar mɨdorozir bizibar akɨram, amɨnim pɨri. \q1 \v 5 Kamaghɨn amizɨ, markɨ, \q2 e dɨmagarimɨn mɨdorozim foregh, \q3 men dɨvazir gavgavibagh asɨghasɨgham.” \b \q1 \v 6 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, bar deravɨra nguibar ekiar kamɨn averiamɨn gani. \q2 Egha kamaghɨn mɨdorozir gumazibav gei, \q1 “Nguibar ekiar kamɨn gumazamiziba, uan namakaba bar arazir kurabar me gamua me abɨri. \q2 Kamaghɨn amizɨ, nguibar ekiar kam osɨmtɨzir bar ekiam iniam. \q1 Ia mangɨ temeba okegh izɨ dɨvazir gavgavimɨn mɨriamɨn dar pozim mɨkɨnigh nguazim adav kɨnightɨ, \q2 a fɨgh uanaboghtɨ, \q3 ia mangɨ a gisɨn mɨtivigh nguibar ekiam ko mɨsogham. \q1 \v 7 Kɨ orazi, arazir kuram, mati dɨpaba mozir pamɨn ikia zuraram otivavɨra iti moghɨn, \q2 zurara Jerusalemɨn otifi. \q1 Me zurara nguibar ekiamɨn aven bizibagh asɨghasɨgha, \q2 gumazamizir igharazibav sosi. \q1 Kɨ men gari, men avɨriba duaba ikia \q2 egha arɨmariaba iti. \q1 \v 8 O Jerusalemia, ia nan akam barakigh. \q2 Puvatɨghtɨ, kɨ zuamɨra akɨrim ragh ia gasaragham. \q1 Egh kɨ ia damightɨ ia nguibar soriam gavaghtɨ, \q2 gumazamiziba puvatɨgham.” \s Israelia akam bar a batoke \q1 \v 9 Kɨ Jeremaia, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kamaghɨn na mɨgei, \q2 “Apaniba Israelian gumazamizir vaghvazir ikiavɨra itiba ateghtɨ, me ikian kogham, \q3 me bar me gasɨghasigham. \q1 Mati gumaziba ghua wainɨn azenimɨn wainɨn ovɨziba \q2 bar da kuarizɨ tam itir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn ti deragham, nɨ faragh mangɨ \q2 Jerusalemɨn aven akam akunigh. \q1 Mati gumazim ghua wainɨn azenimɨn averiam getiagha arua gari, \q2 wainɨn ovɨzir vaghvazir maba iti. \q3 Kamaghɨra, gumazamizir vaghvaziba ti nɨn akam baregham.” \b \q1 \v 10 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akam ikaragha ghaze: \q1 “Kɨ ikiangsɨzim me danɨng me mɨkɨmtɨ, \q2 tina men tongɨn na baregham? \q3 Me kuarir toriba puvatɨ. \q1 Men naviba gavgavizɨ me nɨn akam baraghan aghua. \q2 Me nɨn akam mɨgɨa ghaze, a bizir kuram, egha a gifongezir puvatɨ. \q1 \v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, nɨn anɨngagharir nɨ men itir kam uaghan na gizɨfa. \q2 Ezɨ kɨ an suiraghtɨ a dughiar ruarimɨn nan ikian kɨ aghua. Kɨ bar amɨra.” \b \q1 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na ikaragha ghaze: \q1 “Nɨ nan anɨngagharir kam isɨ, borir pura tintinibar tuavibar ikarara itiba ko, \q2 gumazamizir igiar uari akuva itiba me gingegh. \q3 Egh uaghan poroghamiba ko gumazamizir bar ghuriba, uaghan me gingegh. \q1 \v 12 \x - \xo 6:12-15 \xo*\xt Jeremaia 8:10-12\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kantrin kamɨn itir gumazamiziba uan gavgavir ekiamɨn bar me gasɨghasigham. \q2 Egh igharaz darazir amamangatɨghtɨ, \q3 me izɨ men dɨpeniba ko nguaziba ko men amuiba iniam. \q1 \v 13 Men gumazamizir ziaba puvatɨzibar ikegha ghua, gumazamizir ziaba itibar tuziba, \q2 me bar moghɨra ifara uari baghavɨra nɨghnɨgha, \q3 arazir kurar avɨribagh amua dagɨaba ko biziba isi. \q1 Ezɨ gumazir ofa gamiba, ko akam inigha izir gumaziba, \q2 me uaghan arazir kurar kamɨn gɨn ghua ifavaribagh ami. \q1 \v 14 \x - \xo 6:14 \xo*\xt Esekiel 13:10\xt*\x*Nan gumazamiziba, duar dafaba isia iti, \q2 ezɨ ofa gamir gumaziba ko akam inigha izir gumaziba men duabar gari, \q3 da pura biziba, \q2 egha deraghvɨra da akɨra da nozir puvatɨ. \q1 Egha me akar aghuimɨn gumazamizibav gɨa ghaze, \q2 ‘Biziba en derazɨ e deraghavɨra iti.’ \q3 Me kamaghɨn mɨgei, ezɨ guizbangɨra bizitam deragha itir puvatɨ. \q1 \v 15 Me ti arazir kurar me amizibar aghumsighama? \q2 Bar puvatɨ. Me tong aghumsɨzir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn, kɨ men igharaz darazigh asɨghasɨghizɨ moghɨn, \q2 kɨ gumazamizir kaba mɨzazim me danɨng me gasɨghasɨgham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Israelia, Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn gɨn mangan aghua \q1 \v 16 \x - \xo 6:16 \xo*\xt Aisaia 8:20; Malakai 4:4; Matyu 11:29; Luk 16:29\xt*\x*Ikiavɨra Itir God uan gumazamizibav gɨa ghaze: \q1 “Ia tuavir akamɨn mɨtɨgh nɨghnigh, ia tuavir manam mangɨsɨ ifuegh, an mangɨ. \q2 Ia tuavir aghuir ian inazir afeziaba faragha ghuezim bagh gan an apigh an mangɨ. \q1 Ia tuavir kamɨn mangɨtɨ, bizitam osɨmtɨzim ia danɨngan koghtɨ, \q2 ian naviba purama amɨraghɨrɨgh nɨmɨra ikiam.” \b \q1 Ezɨ Israelia a ikaragha ghaze, \q2 “Ti puvatɨgham, \q3 E tuavir mamɨn gɨn mangan aghua.” \b \q1 \v 17 Ezɨ Ikiavɨra Itir God ghaze, \q1 “Kɨ ian faragh mangɨ ikiangsɨzim ia danɨngamin gumaziba amɨsevegha gɨfa. \q2 Egha kɨ kamaghɨn ia mɨgei, \q1 ‘Osɨmtɨzim otivamin dughiamɨn me sɨgham givitɨ, \q2 ia deravɨra me baragh.’ ” \b \q1 Ezɨ me ghaze, \q1 “Ti puvatɨgham. \q2 E gumazir kabar akaba bareghan kogham.” \b \q1 \v 18 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, nguazimɨn itir kantriba bar me mɨgɨa ghaze: \q1 “Ia izɨ bar uari akuvagh uan damazibar gan oraghtɨ, \q2 kɨ Israelia damuamin bizibar gun ia mɨkɨmam. \q3 Ia uan damazibar bizir kabar ganam. \q1 \v 19 O nguazim, nɨ oragh! \q2 Nan gumazamiziba na gɨnamadagha, \q3 Arazir Kɨ Me Ganɨngizibar gɨn zuir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn, kɨ men arazir kurar kaba ikarvagh, \q2 uan gumazamizir kabagh asɨghasɨgham. \q1 \v 20 Me ofa gamua nan ziam fasa \q2 Seban adarazi da pauran mughuriar aghuim zuim ko, saghon itir gumaziba da borer aghuim givese. \q1 Egha ghaze, bizir kaba nan damazimɨn deragham. \q2 Bar puvatɨ. \q1 Kɨ ofan me tue bar isia mɨghɨriba ko ofan igharazir me na bagha amiba, \q2 kɨ bar adagh ifongezir puvatɨ. \q3 Kɨ da inighan kogham. \q1 \v 21 Kɨ Ikiavɨra Itir God kɨ ghaze, \q2 Kɨ gumazamizir kabar amightɨ me asaghpor iregham. \q1 Egh ameboghfeziaba, ko boriba, gumazamiziba ko \q2 men namakar men boroghɨn itiba sara arɨmɨghiregham.” \s Apaniba notɨn amadaghan ikegha izi \q1 \v 22 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, \q1 “Ia gan! Mɨdorozir gumaziba notɨn amadaghan ikegha izasava ami. \q2 Me bar gavgavigha, bar saghon ti. \q1 Egha me mɨsoghasa \q2 mɨdorozir biziba akɨra iti. \q1 \v 23 O Saion, nɨ mati guivir dirim! \q2 Ezɨ apanir kaba, me apangkuviba puvatɨzir gumaziba. \q1 Me gumazir igharazibagh asɨghasɨghasa bar ifonge. \q2 Me barir piba ko barir afuziba suisi. \q1 Me hoziabar apiagh izɨtɨ, nɨgɨnir ekiam otivam. \q2 Mati ongarim gigim gɨra tɨngazi. \q1 Egh me uari darigh mɨtivigh ikɨ, \q2 egh Babilon ko mɨsoghsɨvɨra gan ikiam.” \b \q1 \v 24 Ezɨ Jerusalemia kamaghɨn mɨgei: \q1 “E apanir kam, an eghaghanim baregha gɨfa. \q2 Egha e men atiatia agharapaniba bar en amia. \q1 E nɨghnɨghava avenge, en ararem mati, \q2 amizim borim batasa mɨzazir ekiam isava arai. \q1 \v 25 Apaniba me bar gumazir kuraba, egha danganiba bar adar iti. \q2 Egha mɨsoghasavɨra gara itima e atiatingi. \q3 Kamaghɨn amizɨ, e tuaviba ko azenibar aruan kogham.” \b \q1 \v 26 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn mɨgei: \q1 “O, nan gumazamizir kɨ bar ifongeziba, \q2 ia azir korotiabar aghuigh averenim gɨpoghpogh. \q1 Ia fo, apanir izɨ ia gasɨghasɨghamim pura kaghɨram otoghtɨ, \q2 ia atam mangeghtɨ me ia gasɨghasigham. \q1 Kamaghɨn, ia puvɨrama aziva, azir onger akaba bangɨ. \q2 Mati poroghamimning borir bar vamɨrara iti, an aremezɨ, aning a bagh azia an kuarkufi.” \s Gumazamiziba mati silvan kuram \q1 \v 27 \x - \xo 6:27 \xo*\xt Jeremaia 1:18\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na mɨgɨa ghaze, \q1 “Jeremaia, kɨ nɨ isa uan gumazamizibar tongɨn nɨ atɨ. \q2 Eghtɨ nɨ gumazamiziba tuisɨgh, mati gumaziba silva tuava a gɨfofozi moghɨn, me tuva me gɨfofogham, \q3 men araziba guizbangɨra dera, o ti puvatɨ.” \b \q1 \v 28 Ezɨ kɨ an akam ikaragha ghaze: \q1 “Gumazamizir kaba me akaba batogha, \q2 akaba uarigh asa gɨrakɨrangɨn uarira uariv gei. \q1 Me ifavaribagh amua men araziba bar ikufi. \q2 Egha men naviba ain ko brasɨn mɨn bar gavgavigha, \q3 arazir kurabar amuasa bar gavgafi.\f + \fr 6:28 \fr*\ft Marazi kamaghɨn nɨghnɨsi, ves 28ɨn ikegha ghua ves 30, mɨgɨrɨgɨar Ikiavɨra Itir God Jeremaia mɨkemezir kam, a ves 27ɨn itir akam, a uam a geghari.\ft*\f* \q1 \v 29 Nan gumazamiziba mati silvan mɨneziba itiba, \q2 nɨ masinɨn avim givitɨ a puvɨra isi mɨnezir dar itir kabar isigh da batueghan kogham. \q3 Ingangarir gumaziba pura ingangarir kam damigham. \q1 Kamaghɨra, nan gumazamiziba arazir kurabagh ami, \q2 egh arazir kurar kaba me da ateghan kogham. \q1 \v 30 O Ikiavɨra Itir God, nɨ akɨrim ragha uan gumazamizibagh asaragha gɨfa. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me silvan kurar me otoghezibar mɨn iti.” \c 7 \s Godɨn Dɨpenim, Judabar amutɨ, me Godɨn damazimɨn deraghvɨra ikian kogham \p \v 1 Kɨ Jeremaia, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgei, \v 2 “Nɨ mangɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim avɨnizir dɨvazimɨn tiar akamɨn tugh, kamaghɨn mɨkɨm: Ia Judan Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ghua an ziam fe darasi, ia kuaribar arigh an akam baragh. \v 3 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelia ian God, kɨ ghaze, Ia uan daroriba ko arazibar kɨrigh deravɨram otoghtɨ, kɨ ia teghtɨ ia deraghvɨra uan nguazimɨn ikiam. \v 4 Ia kamaghɨn mɨgei, ‘Kar Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim. Kar Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim. Kar Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim.’ Egha ia kamaghɨn mɨgɨa uarira uarigh ifari. Dɨpenir kam tong ian akuragh ia damutɨ, ia Godɨn damazimɨn deraghvɨra ikian kogham.\f + \fr 7:4 \fr*\ft Gumazamiziba ti akar Onger Akaba 132:13-14ɨn aven itim gɨnɨghnɨgha, egha me kamaghɨn nɨghnɨsi, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim Jerusalem iti. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God zurara Jerusalem geghuvam. A bizir kuraba ateghtɨ da Jerusalem koma an itir gumazamiziba bativan kogham.\ft*\f* \v 5 Ian daroriba ko arazir ia datɨrɨghɨn amiba, ia da ategh tuavir aghuimɨn gɨn mangɨ. Egh arazir aghuibara uari damu ikɨ. \v 6 Ia Kantrin Igharazibar Gumazamizir ia ko itiba, pas me damuan markɨ. Egh borir ameboghfeziaba ariaghireziba, ko amizir paba ariaghireziba ia paza me damuan markɨ. Egh ia uan nguazir kamɨn aven, gumazamizir osɨmtɨziba itir puvatɨziba pura me mɨsoghtɨ me arɨghiram markɨ. Egh ia asebar ziaba fan markɨ. Ian arazir kam ia gasɨghasɨgham. \v 7 Ia nan akar kaba bar dar gɨn mangɨtɨ, kɨ ia teghtɨ ia nguazir kɨ fomɨra ian inazir afeziabagh anɨngizir kam, ia an ikɨ deravɨra ikɨ mamaghɨra ikiam. \p \v 8 “Ia uarir gan. Ia akar ifavarir kaba nɨghnɨzir gavgavimɨn dar iti. Ada tong ian akuraghan kogham. \v 9 Ia gumazir igharazibar biziba okɨava, egha gumazibav sozi da ariaghiri. Egha poroghamiba uari isava akuir arazim gamuavɨra iti. Egha uan akaba gavgavim dar anɨngasa akam akɨri, egha ia guizbangɨra akar ifavaribagh ami. Egha ia asem Bal, a bagha ofan mughuriar aghuim zuibagh ami. Egha ia aser ia faragha fozir puvatɨzibar ziaba fe. \v 10 Ia arazir kabagh amigha nan Dɨpenir kɨ uan ziam fasa inabazimɨn aven izegha nan ziam fa ghaze, E deraghavɨra iti. Ia gɨn nan Dɨpenim ategha azenan ghuegha arazir kurar kɨ ifongezir puvatɨzibagh amuvɨra iti. Ia ghaze, Kar ti arazir aghuim, a? \v 11 \x - \xo 7:11 \xo*\xt Aisaia 56:7; Matyu 21:13; Mak 11:17; Luk 19:46\xt*\x*Ia Dɨpenir kamɨn nan ziam fasa kɨ a ginaba. Ezɨ ia ghaze, kar okɨmakɨar gumaziba modir danganim, a? Kɨ Ikiavɨra Itir God uabɨ guizbangɨra mɨgei, arazir ia amiba, kɨ bar adar ganigha gɨfa. \p \v 12 \x - \xo 7:12-14 \xo*\xt Onger Akaba 78:60; Jeremaia 26:6\xt*\x*“Kamaghɨn, ia mangɨ Silon nguibar kɨ uan ziam fasa faragha inabazimɨn, kɨ amizir bizibar ganigh. Nan gumazamiziba Israelia, me arazir kuram gami, kamaghɨn amizɨ, kɨ nguibar kam bar a gasɨghasɨki.\f + \fr 7:12 \fr*\ft Josuan dughiamɨn, Israelia Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenim Silon nguibamɨn anesara. (Nɨ Josua 18:1ɨn an gan.) Ezɨ ofa gamir gumazim Elin dughiamɨn, Godɨn Purirpenim Silon iti. (Nɨ 1 Samuel 1-3ɨn an gan.) Ezɨ dughiar Filistiaba Israelia abɨrazir kamɨn me ti Silon nguibam gasɨghasɨki, ezɨ gɨn nguibam pura ikiavɨra iti. (Nɨ 1 Samuel 4ɨn an gan.)\ft*\f* \v 13 \x - \xo 7:13 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 36:15; Aisaia 65:12; Jeremaia 35:17\xt*\x*Ezɨ ia uaghan arazir kurar kabagh amuavɨra ikia zuima, kɨ dughiar avɨribar ia arazir kurar kaba ataghɨragh navim giraghasa ia mɨkemezɨ, ia oraghan aghua. Kɨ ian deima, ia nan dɨmdiam ikarazir puvatɨ. \v 14 Ia guizbangɨra kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ egh suam, nan Dɨpenir kam ian akuraghtɨ, ia deravɨra ikiam. Kɨ fomɨra ian inazir afeziaba, me mɨkemezɨ, me nan ziam fasa kagh an ingari. Datɨrɨghɨn kɨ Silon nguibam gasɨghasɨghizɨ moghɨn, a gasɨghasɨgham. \v 15 Egh ia Judaba, kɨ Efraimɨn anabamɨn adarazi batoghezɨ moghɨn, ia batuegh ua ian ganan kogham.”\f + \fr 7:15 \fr*\ft Israelian akar kam, a fomɨra notɨn amadaghan kantri Israelɨn adaraziv gei. Nɨ Jeremaia 3:7ɨn ganigh.\ft*\f* \s Israelia Ikiavɨra Itir Godɨn akam batoke \p \v 16 Egha Ikiavɨra Itir God, ua kamaghɨn na mɨgei, “Jeremaia, nɨ ua gumazamizir kaba bagh nan azangsɨgh nan dɨmɨva arangan markɨ. Kɨ nɨn azangsɨzitam bareghan kogham, kamaghɨn nɨ men akurvaghsɨ nan azangan markɨ. \v 17 Nɨ uabɨ Judan gumazamizibar garima, me uan nguibabar aven arazibagh amua, egha Jerusalemɨn nguibamɨn tuavir toribar arazibagh ami. \v 18 \x - \xo 7:18 \xo*\xt Jeremaia 44:17-19\xt*\x*Men boriba dazibagh eghuva izima, afeziaba aviba arɨsi, ezɨ amebaba bisketba tuasa plaua gami, kar aser amizir kam, Astarten me a bagha ofa gami, me a dɨbora ghaze, Overiamɨn Garir Atrivir Amizim. Egha me uaghan aser igharagha gariba bagha wain isa me bagha ofa gami. Me kamaghɨn amua paza na damuasava ami. \v 19 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, Me kamaghɨn amua paza nararam amir pu. Bar puvatɨ. Me paza uarira uarigh amua aghumsɨzim uarira uarigh anɨngi. \v 20 Kamaghɨn, kɨ Ikiavɨra Itir God, men Ekiam, kɨ uan anɨngagharim bar a isɨ nguibar ekiar kamɨn gumazamiziba, ko asɨziba, ko temeba, ko dagheba, kɨ bar me gingegham. Nan anɨngagharim avir ekiamɨn mɨn irɨtɨ tav anemungeghan kogham.” \p \v 21 Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Judabav gei, “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ ia mɨkɨmasa. Ia fo, ofan maba, ia asɨziba inigh dav suegh, da tueghtɨ da bar isi mɨghɨrigham, egh dar tuziba aman kogham. Ezɨ ofan maba, ia dar tuziba, kɨ amamangatɨ, ia dar amam. Ezɨ kɨ ghaze, Markɨ! Ia bar ada inigh dar amɨ, da pura bizim. \v 22 Ia bizir kam gɨnɨghnɨgh: ian inazir afeziaba, kɨ Isipɨn me inigha izir dughiamɨn, me ofan tuezɨ bar isia mɨghɨriziba ko ofan igharaziba, kɨ tam damuasa me mɨkemezir puvatɨ. \v 23 \x - \xo 7:23 \xo*\xt Ua Me Ini 15:26; Ofa Gami 26:12; Aisaia 3:10\xt*\x*Kɨ kamaghɨn me mɨkeme, ‘Ia nan Akar Gavgavir kɨ ia mɨgeiba baragh deraghvɨra dar gɨn mangɨtɨ, kɨ ian Godɨn ikɨtɨ, ia nan gumazamizibar mɨn ikiam. Eghtɨ biziba bar ian deragham.’ \v 24 Ezɨ ian inazir afeziaba nan akam baraghan aghua. Men naviba arazir kurabar amuasavɨra nɨghnɨgha, uan ifongiabar gɨn ghua akɨrim ragha na gasaragha, uamategha bar saghon ghuavɨra iti. \v 25 Ian inazir afeziaba Isip ategha izezir dughiamɨn iza datɨrɨghɨn, kɨ uan akam inigha izir gumaziba, me nan ingangarir gumaziba, me ian inazir afeziaba akam me danɨngasa ivɨvɨgha me amagavɨra iti. \v 26 Ezɨ ian inazir afeziaba nan akam baraghan aghua. Egha akaba batogha men faragha zuir ovavibagh afiragha arazir kurabagh ami. \p \v 27 “Jeremaia, nɨ Israelian gumazamiziba akar kabar me mɨkɨmtɨ, me da bareghan kogham. Nɨ men dɨmtɨ, me nɨn dɨmdiam ikaraghan kogham. \v 28 Eghtɨ nɨ kamaghɨn me mɨkɨm suam, ‘Kantrin kamɨn gumazamiziba, Ikiavɨra Itir God, men Godɨn akamɨn gɨn ghuzir puvatɨ. Egh God ateghtɨ a me akɨrmɨghasa me nɨghnɨzir puvatɨ. Egha guizɨn akamɨn gɨn zuir tuavir kam, me bar anetaki.’ ” \s Gumazamiziba Hinomɨn danganir zarimɨn ikia arazir kurabagh ami \p \v 29 Jerusalemia, ia uan azirakar arazim akakagh uan dapanir arɨzibagh isegh da makunigh. Nɨn gumazamiziba Ikiavɨra Itir God gamizɨ, a bar anɨngagharir ekiam iti. Egha a gumazamizir kabar aghuagha akɨrim ragha me gasara. Kamaghɨn, ia mɨghsɨabar ghuavanegh azirakar ighiaba bangɨ. \p \v 30 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Judaba nan damazimɨn arazir kurar avɨribagh ami. Me marvir guar kɨ ifongezir puvatɨzir kaba isa, nan Dɨpenir kɨ uan ziam fasa inabazir kamɨn aven da arɨki. Egha kamaghɨn nan Dɨpenim gamima, a nan damazimɨn bar mɨze. \v 31 \x - \xo 7:31 \xo*\xt Ofa Gami 18:21; 2 Atriviba 23:10; Jeremaia 32:35\xt*\x*Egha me Hinomɨn danganir zarimɨn ghua ofa gamir dakozibar ingara da dɨbora ghaze, Tofet. Egh me uari uan otariba ko guiviba inigh ofan mɨn avimɨn ada tuam. Arazir me amir kamɨn nɨghnɨzitam nan navir averiamɨn itir pu. Bar puvatɨ. Kɨ kamaghɨn damuasa akatam me mɨkemezir puvatɨ. \v 32 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ikiangsɨzim me ganɨga ghaze, Gɨn gumazamiziba ua danganir kam, Tofet o Hinomɨn danganir zarim a darɨghan kogham. Apaniba dughiar kamɨn Judan gumazamizir avɨribav sueghtɨ, me arɨmighiram. Eghtɨ Tofetɨn danganim, a Judabar matmatiar danganimɨn mɨn ikɨtɨ, men kuaba bar a gizɨvaghtɨ, men kuaba afamin danganiba ua puvatɨgham. Eghtɨ me danganir kam kamagh a dɨponam, Danganir Gumazibav Sozi Me Ariaghirim. \v 33 Eghtɨ gumazir kuar avɨriba pura nguazimɨn ireghɨv ikɨtɨ, kuaraziba ko asɨzir atiaba izɨ dar tuzibar amam. Eghtɨ gumazir kuaraziba ko asɨzir atiaba batoghamiba puvatɨgham. \v 34 \x - \xo 7:34 \xo*\xt Jeremaia 16:9; 25:10; Akar Mogomem 18:23\xt*\x*Eghtɨ gumazamiziba ua Judan nguibaba ko Jerusalemɨn tuavibar ikian kogham. Kɨ bizir kaba bar dar amightɨ, da otivam, eghtɨ navir aghuimɨn arazim ko, agoroger arazim ko, poroghamir igiabar isar ekiaba, da bar gɨvagham. Eghtɨ kantrin kamɨn danganiba ikuvigh ikiam.” \c 8 \p \v 1 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, ua kamaghɨn mɨgei. Dughiar kamɨn ian apaniba, matmatiabar mangɨ, Judabar atriviba ko, gumazir dapanir, ofa gamir gumaziba, akam inigha izir gumazir dapaniba, ko Jerusalemɨn aven itir gumazamizir igharaziba sara bar men agharibagh kuigham. \v 2 E fo, Judaba bar aruem ko iakɨnim ko mɨkovezibagh ifonge. Egha me bizir kaba bagha iteviba apɨra dar ziaba fava, da ko mɨgɨa, egha uarir akurvaghasa dar azangsɨsi. Kamaghɨn amizɨ, dughiar gɨn izamim, men apaniba Judabar aghariba inigh tintinibar buarir avɨribar mɨn nguazimɨn ada akunigham. Eghtɨ, aruem, ko iakɨnim, ko mɨkoveziba, men agharibagh isiragham. Eghtɨ men aghariba inigh da oparamin gumaziba puvatɨgham. \v 3 Eghtɨ Judan gumazamizir kurar kantrin kamɨn aven ikiavɨra itiba, kɨ men amangightɨ, me kantrin igharazibar tintinibar mangegham. Egh gumazamizir ikiavɨra itir varazira, me angamɨra ikɨsɨ nɨghnɨghan kogham, me ovengsɨvɨra ifuegham. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn mɨkemegha gɨfa.” \s Judaba uan arazir kurabar aghumsɨzir puvatɨ \p \v 4 Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn gumazamizibav kɨmasa na mɨgei: \b \q1 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei. \q1 Ia fo, gumazamiziba daghira, egha me ua dɨkavrosi. \q2 Egha ia fo, me tuavim ataghɨragha ghua, egha me ua tuavimɨn izi. \q1 \v 5 Ezɨ Jerusalemɨn gumazamizir kaba na ategha, ua izir puvatɨ. \q2 Me zurara akɨribagh igha na gasi. \q1 Me ifavarir arazimɨn gɨn mangasa bar gavgavigha, \q2 ua na bagh izan aghua. \q1 \v 6 Kɨ kuarim atɨgha me barazi, me deragha guizɨn akatam na mɨgeir puvatɨ. \q2 Egha men tav uan arazir kuraba gɨn amangasa mɨgeir puvatɨ. \q1 Egha nan azangsɨgha ghaze, kɨ arazir kurar manamrama ami? \q2 Me vaghvagha uan ifongiabar gɨrara ghua, \q3 mati hoziaba mɨdorozim bagha ghuaba arigha ivemara ghuavɨra iti. \q1 \v 7 E fo, kuarazir ekiaba ko doziba mɨghegh mangɨ ikegh, \q2 ua izamin dughiam me a gɨfo. \q1 Ezɨ nan gumazamiziba, me bizir kɨ damuasa mɨkemeziba \q2 me dar gɨn zuir puvatɨ. \b \q1 \v 8 “Manmaghɨn amizɨma ia Judaba ghaze, \q2 ‘E nɨghnɨzir aghuim ko fofozim iti. Ikiavɨra Itir God uan Araziba e ganɨngi.’ \q1 Bar guizbangɨra, nan Arazibagh fozir gumaziba bar adagh iragha akar ifavariba osiri. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia kamaghɨn mɨkɨman markɨ. \q1 \v 9 Kɨ Ikiavɨra Itir God, ian fofozir gumaziba nan akabar aghuagha \q2 akɨrim ragha dagh asara. \q3 Manmaghsua me ghaze, me datɨrɨghɨn fofoziba iti? Puvatɨ. \q1 Me datɨrɨghɨn azuazim asɨzimɨn suizi moghɨn, dughiar kuram men suiraghtɨ \q2 me bar aghumsigham. \q3 Eghtɨ men nɨghnɨziba bar ikuvigham. \b \q1 \v 10 \x - \xo 8:10-12 \xo*\xt Jeremaia 6:12-15\xt*\x*“Men gumazir ziaba itiba ko ziaba puvatɨziba sara arazir kurar kam gami. \q2 Ezɨ men ofa gamir gumaziba ko akam inigha izir gumaziba uaghan gumazamizibagh ifari. \q1 Kamaghɨn, kɨ men azeniba ko amuiba isɨ \q2 azenan itir gumazir igharazibar anigam. \q1 \v 11 \x - \xo 8:11 \xo*\xt Esekiel 13:10\xt*\x*Nan gumazamiziba, mati duar dafaba isia iti, \q2 ezɨ ofa gamir gumaziba ko akam inigha izir gumaziba men duabar gari, \q3 da pura biziba, egha deraghvɨra da akɨra da nozir puvatɨ. \q1 Egha me akar aghuimɨn gumazamizibav gɨa ghaze, \q2 ‘Biziba en derazɨ e deraghavɨra iti.’ \q1 Me kamaghɨn mɨgei, \q2 ezɨ guizbangɨra bizitam deragha itir puvatɨ. \b \q1 \v 12 “Me ti arazir kurar me amizibar aghumsɨghama? \q2 Bar puvatɨ. Me tong aghumsɨzir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn, kɨ men igharaz darazigh asɨghasɨghizɨ moghɨn, \q2 kɨ gumazamizir kaba mɨzazim me danɨng, me gasɨghasɨgham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa. \b \q1 \v 13 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, \q2 Kɨ bar me agɨvagham. \q1 Me mati wainɨn ikarɨziba ko fighɨn temeba, da ua ber puvatɨ, \q2 ezɨ dar dafariba mɨsɨngi. \q3 Ezɨ kamaghɨn kɨ apaniba amadaghtɨ me izɨ me dɨkabɨragham.” \b \p \v 14 Eghtɨ Judaba kamaghɨn mɨkɨmam: \b \q1 “Manmaghɨn amizɨ e puram apia? \q2 E uari akuvagh mangɨ nguibar ekiar dɨvazir gavgaviba itibar aven mongam. \q3 Egh e nguibar kabar aven arɨghiram. \q1 E arazir kuramɨn Ikiavɨra Itir God gami, a en God. \q2 Ezɨ a ghaze, e ovengam. \q1 A ivezir kuram e danɨngam, \q2 mati gumazir mam marasinɨn kurar gumazibagh asɨghasɨzim me danɨngtɨ \q3 me aneremam. \q1 \v 15 E ghaze, e deravɨra dapiam, egha e deragha apiazir puvatɨ. \q2 Egha e ghaze, ua deraghamin dughiam iti, \q3 ezɨ apaniba iza e gamima, e bar atiatingi. \q1 \v 16 Ezɨ apaniba notɨn amadaghan, Danɨn anabamɨn adarazir nguazimɨn otivigha gɨfa, \q2 ezɨ e hoziaba barazi me bar puv avɨghagha pamtemɨn arai. \q1 Ezɨ hoziar kaba araima, en nguazir oteviba ivazvazima, \q2 e bar puvɨrama atiati. \q1 E fo, apaniba Jerusalemɨn nguibam ko an tir gumazamiziba ko, bar \q2 en nguazimɨn itir biziba bar dagh gasɨghasɨghasa izi.” \b \p \v 17 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Ia oragh. Kɨ apaniba amadaghtɨ, \q2 da mati kuruzir kurabar mɨn ia bagh izɨ ia giviam. \q1 Ia me damutɨ me nɨmɨra ikɨ, me ia ateghamin tuaviba puvatɨ. \q2 Bar puvatɨ.” \s Kɨ Jeremaia kɨ bar uan adarazir apangkufi \p \v 18 Kɨ Jeremaia, kɨ kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Nan apangkuvir ekiam ko navim bar oseme, \q2 ezɨ nan nɨghnɨziba bar ikufi. \q3 Nan osɨmtɨzim agɨvamin tuaviba puvatɨ.\f + \fr 8:18 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 19 Mevzika, nan adarazi nguazir oteviba bar adar ikia egha ara kamaghɨn dei, \q2 ‘Ikiavɨra Itir God ua Saionɨn nguibamɨn atrivimɨn itir puvatɨghama, a? \q3 Egha a manmaghsua en akurazir puvatɨ?’ ” \b \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn akam ikaragha ghaze: \q1 “Manmaghsua ia nan gumazamiziba kantrin igharazibar asebar nedazibar ingara \q2 egha dar ziaba fe? \q1 Ian arazir kam na gamima, \q2 kɨ bar ian anɨngaghe.” \b \p \v 20 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn diava ara mɨgei: \b \q1 “Aruem garir dughiam gɨfa, \q2 ezɨ me azenibar aven itir dagheba bar ada asigha gɨfa. \q3 Ezɨ God ua e iniasa nɨghnɨzir puvatɨ.” \b \q1 \v 21 Kɨ Jeremaia, kɨ uan gumazamizir kɨ bar ifongezibar garima, \q2 me dɨghoraghire, ezɨ nan nɨghnɨziba ikufi. \q3 Kɨ bar osemegha aziava aravɨra iti. \q1 \v 22 \x - \xo 8:22 \xo*\xt Jeremaia 14:19\xt*\x*Kɨ orasi, Gileatɨn nguazim ti marasinɨn aghuiba uam an iti. \q2 Egha me ti uaghan doktan maba iti. \q3 Ezɨ manmagh amizɨ, nan gumazamiziba ghuamaghezir puvatɨ?\f + \fr 8:22 \fr*\ft Jeremaia danganir kam akar isɨn zuimɨn a mɨgei. Judaba Gileatɨn Distrighɨn marasinba isi. (Nɨ Jenesis 37:25ɨn gan.) Ezɨ Jeremaia kamaghɨn fo, arɨmariar an gumazamiziba batozir kam, kar men arazir kurar me amiba bagha arɨmariar kam me bato. Ezɨ doktan aghuiba ko marasinba me damightɨ me ghuamagheghan kogham.\ft*\f* \b \c 9 \q1 \v 1 Kɨ ghaze, \q1 Kamaghɨn deragham, \q2 nan dapanim dɨpamɨn mɨn ikɨtɨ, \q3 nan damazimning mozir dɨpar zurara anaga ivemarimɨn mɨn ikɨ. \q1 Eghtɨ kɨ arueba ko dɨmagaribar nan gumazamizir kɨ bar ifongeziba, \q2 apaniba mɨsoghezɨ ariaghireziba, \q3 me bagh aziva arangvɨra ikiam. \q1 \v 2 Kamaghɨn deragham, \q2 kɨ ti gumazamiziba puvatɨzir danganitamɨn mangɨ \q1 tuavir mɨriamɨn averpenir gumaziba daru dakuamin tamɨn ingarigh, \q3 an aven ikiam. \q1 Nan gumazamiziba bar, Godɨn itir nɨghnɨzir gavgavimɨn arazim anetegha, \q2 asebar gɨn ghua arazir mɨzɨrɨzibagh ami. \q3 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ti me ategh mangɨ saghon ikiam. \b \q1 \v 3 Ikiavɨra Itir God na ikaragha ghaze: \q1 “Mati gumazim pir baribar asɨva amangasa ami moghɨn, \q2 ifavarim nan gumazamizibar akatoribar otiv mangasava ami. \q1 Egha men ifavarir arazim, men kantrin bar ekefe. \q2 Ezɨ nan gɨn zuir guizɨn arazim a itir puvatɨ. \q1 Akar ifavarim bar ekefe. \q2 Ezɨ me nɨghnɨzir gavgavim nan itir puvatɨ.” \b \q1 \v 4 \x - \xo 9:4 \xo*\xt Jenesis 27:36\xt*\x*“Ia gumazamiziba kamaghɨn fogh, ian namakaba ko aveghbuaba ifara, \q2 mati ia uan inazir afeziam Jekopɨn mɨn ifari.\f + \fr 9:4 \fr*\ft Israelian inazir afeziam Jekopɨn ziamɨn mɨngarim kamakɨn: Ifari. Ezɨ a guizbangɨra gumazir igharazibagh ifari. Nɨ Jenesis 27:36ɨn gan. Vezɨn kam a nɨghnɨzir kam an aven iti.\ft*\f* \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia bar me bagh deraghvɨra gan, \q2 nɨghnɨzir gavgavim men akabar ikian markɨ. \q1 \v 5 Gumazamiziba bar moghɨra uan adarazigh ifara, \q2 egha guizɨn bizitam mɨgeir puvatɨ. \q1 Men mɨzeba ifavarir arazim bar a gɨfozɨ, \q2 me arazir kurar kam gamua ghuavɨra iti. \q1 Me uarigh ifarir arazir kam, uarira uarir akakasi. \q2 Egha me uan navibagh iraghan aghua.\f + \fr 9:5 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 6 Me uarira uari abɨrir arazim gamua ghuavɨra ikia, \q2 egha ifavarir arazibagh amuavɨra iti. \q1 Me nɨghnɨzir gavgavim nan ikɨ, nan gɨn mangan aghua. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 7 Kamaghɨn, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim mɨgɨa ghaze: \q1 “Kɨ uan gumazamizibar araziba tuisɨgh, mɨzazim me danɨngɨva men gan me gɨfofogham, \q2 mati gumazim silva isa avimɨn a tua, an mɨneziba mɨsɨva da batozɨ mokɨn. \q1 Kɨ gumazamizir kabar arazir kuraba bagh damuamin tuavitam ua itir puvatɨ. \q2 Bar puvatɨ. \q1 \v 8 Men mɨzeba, mati barir gumazibagh asi me ariaghɨriba. \q2 Me ifavarir gumazamiziba. \q1 Me uan namakaba akar aghuibar me mɨgɨa, \q2 egha men navir averiaba, me me gasɨghasɨghasa nɨghnɨsi, \q2 mati gumazim asɨzimɨn suighasa azuazim agura. \q1 \v 9 Bar guizbangɨra, kɨ gumazamizir kabar arazir kuraba ikarvaghɨva, \q2 bar me gasɨghasigham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 10 Kɨ Jeremaia, kɨ garima, \q1 Mɨghsɨaba ko tuziba itir danganiba, \q2 me bar adagh apongegha dagh asɨghasɨghizɨ gumazamiziba ua dagh aruir puvatɨ. \q1 Ezɨ bulmakaubar arareba puvatɨzɨ, \q2 kuarazibar arareba ua dar otivir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn kɨ dagh nɨghnɨgha puvɨrama azi. \q2 Kɨ da bagha osemegha azir akam bange. \b \q1 \v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir God na mɨgɨa ghaze, \q1 “Kɨ Jerusalem gasɨghasightɨ a irɨgh dagɨar pozim mɨtɨgham. \q2 Egh afiar atiabar danganimɨn otogham. \q1 Eghtɨ kɨ Judan nguibar igharazibagh asɨghasightɨ, \q2 nguibaba pura ikɨtɨ gumazamiziba dar ikian kogham.” \b \q1 \v 12 Ezɨ kɨ Jeremaia kamaghɨn Ikiavɨra Itir God mɨgei, \q1 “Nguazir kam tizim bagha ikuvigha gɨfa, \q2 egha gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn mɨn iti? \q1 Gumazir manatam Ikiavɨra Itir God nɨghnɨzim a danightɨ, \q2 a bizir kamɨn mɨngarimɨn gumazamizibav kɨmam?” \b \q1 \v 13 Ezɨ Ikiavɨra Itir God a ikaragha ghaze: \q1 “Bizir kamɨn mɨngarim kamakɨn. \q2 Gumazamizir kaba nan Arazir Kɨ Me Ganɨngizibar gɨn zuir puvatɨgha, \q2 nan akam batuegha, \q3 tuavir kɨ men akazimɨn gɨn zuir puvatɨ. \q1 \v 14 Men navir averiaba gavgavigha uan ifongiamɨn gɨn ghua \q2 men inazir afeziaba men sure gamizɨ moghɨn, \q3 me aser Balbar ziaba fe. \q1 \v 15 Kamaghɨn, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ ghaze, \q2 Ia gan, kɨ gumazir kabar amightɨ me osɨmtɨzir ekiaba iniam, \q3 mati me dagher akabav sozibar amam. \q2 Me bar ivezir kuram iniam, \q3 mati me imeziba itir dɨpabar amam. \q1 \v 16 \x - \xo 9:16 \xo*\xt Ofa Gami 26:33; Godɨn Araziba 28:64; Esekiel 5:2; 5:12\xt*\x*Kɨ me batuegh me amadaghtɨ, me mangɨ \q2 tintinibar kantrin fomɨra men inazir afeziaba ko me fozir puvatɨzibar tongɨn me ko ikiam. \q1 Eghtɨ kɨ apanibar amamangatɨghtɨ, \q2 me men gɨntɨgh mangɨ dughiar kɨ me gasɨghasɨghamim otogham.” \s Jerusalemia azirakar amɨrizibagh ami \q1 \v 17 Egha Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kamaghɨn mɨgei: \q1 “Bizir ia bativir kaba, ia deravɨra dar gan. \q2 Egh azir akabagh amir amizibar diagh! \q1 Ia amizir gumazir kuaba bagha igiar amɨrizibagh amua fozibar diagh me inigh izɨtɨ, \q2 me azirakar amɨrizibar amu.” \b \q1 \v 18 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn mɨgei: \q1 “Are, me zuamɨra izɨva e bagh azirakar ighiabar amu. \q2 Me pamtem azi mamaghɨra ikɨ mangɨtɨ, \q3 e azitɨ temeriba en damazibar izɨv otiv iram. \q1 \v 19 Guizbangɨra, Saionɨn nguibar ekiamɨn aven, \q2 gumazamiziba kamaghɨn ara egha azirakar ighiabagh amua ghaze, \q1 ‘Aio! E bar ikufi! \q2 Apaniba en dɨpenibagh asɨghasigha gɨfa. \q3 Ezɨ e uan nguazim ategham. \q2 Kamaghɨn e bar aghumsɨki.’ ” \b \q1 \v 20 Ezɨ kɨ ghaze: \q1 Ia Jerusalemɨn amiziba, \q2 ia kuariba arigh Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh. \q1 Ia uan guiviba azirakar ighiabar men sure damu. \q2 Egh vaghvagh namakaba azirakar kamɨn men sure damu, \q1 \v 21 “Ovevem e batogha gɨfa. \q2 A en dɨpenir gavgaviba ko danganir mogomoebar aven izegha gɨfa. \q1 Boriba ikarara tuavibar itima ovevem me batifi. \q2 Egha uari akuvir danganibar gumazir igiaba batifi.” \b \q1 \v 22 Ikiavɨra Itir God mɨkɨmasa na mɨgɨa ghaze, \q1 “Ariaghirir gumazamizibar kuaba pura tintinibar nguazimɨn ikiam, \q2 mati afiar buariba, ko witɨn ikɨziba pura tintinibar irav iti. \q3 Ezɨ gumazir dagh eghuvamiba puvatɨ.” \b \q1 \v 23 Ikiavɨra Itir God ghaze: \q1 “Fofozir gumazim uan fofozim bagh bar akuegh uabɨ fan markɨ. \q2 Eghtɨ gumazir gavgavim uan gavgavim bagh bar akuegh uabɨ fan markɨ. \q3 Eghtɨ dagɨaba izɨvazir gumazim uan dagɨaba bagh bar akuegh uabɨ fan markɨ. \q1 \v 24 \x - \xo 9:24 \xo*\xt Maika 6:8; 1 Korin 1:31; 2 Korin 10:17\xt*\x*Gumazim bar akueghsɨ, a bizir bar vamɨra bagh bar akongegham. Bizir kam kamakɨn: \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, a na gɨfozir bizim bagh bar akongegh. \q1 Kɨ zurara nguazimɨn gumazamiziba bar men apangkufi. \q2 Egha kɨ zurara guizɨn arazimɨn gɨn ghua arazir aghuibar me gami. \q1 Kɨ arazir kam damuasa bar akonge. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 25 “Ikiavɨra Itir God ghaze, \q1 Gumazir uan mɨkarzir mogomebar iniba aghorezir kaba, \q2 men araziba azenan paza zui, egha me nan akamɨn gɨn zuir puvatɨ. \q3 Gumazir kaba, dughiam izɨtɨ kɨ puv me damigham. \q1 \v 26 Ia nguibar kabar gumaziba, \q2 kar Isipia, Judaba, Idomia, Amonia, Moapia ko gumazir pura gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ikia uan dapanir dakurir arɨzibagh isezɨ da oteveziba, \q3 gumazamizir kaba me gumazir God gɨfozir puvatɨziba. \q1 Ezɨ Israelia uaghan men arazibar gɨn zui. \q2 Israelian gumaziba uan mɨkarzir mogomer iniba aghoregha, \q3 uan navir averiabagh irazir puvatɨ. \q2 Egha me mati gumazir uan mɨkarzir mogomer iniba aghorezir puvatɨziba.” \c 10 \s Ikiavɨra Itir God an atrivim, ezɨ aseba pura biziba \p \v 1 O Israelia, ia deraghvɨra Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh. \v 2 \x - \xo 10:2 \xo*\xt Ua Me Ini 23:24; Aisaia 47:12-14\xt*\x*A kamaghɨn mɨgɨa ghaze: \b \q1 “Ia kantrin igharaziba amir arazibar gɨn mangan markɨ. \q2 Me overiamɨn igharagha garir otivir bizibar gara bar atiatingi. \q3 Ezɨ ia dar ganɨva, atiatingan markɨ. \q1 \v 3 \x - \xo 10:3 \xo*\xt Aisaia 40:19; 44:9-20\xt*\x*Ezɨ gumazir kabar arazir men aseba feba, \q2 da guizɨn araziba puvatɨ. \q1 Me temer mam ruarimɨn an okegha, dɨgɨribagh amir gumazibagh anɨngizɨ, \q2 me temer kamɨn asemɨn marvir guam akɨri. \q1 \v 4 Egha gumaziba gol ko silvan marvir guar kam asigha, \q2 hama ko dɨkoniba inigha, a iran aghuagha a gafu. \q1 \v 5 \x - \xo 10:5 \xo*\xt Aisaia 41:23-24; 46:1; 46:6-7\xt*\x*Ezɨ marvir guar kaba biziba dar puvatɨ, da nedazir kɨniba. \q2 Kuaraziba izɨ gumazibar azenibar zuravariba ko daghebar amɨsɨ, dar gan atiatingasa \q3 me dar ingarigha da ase. \q1 Men marvir guar kaba mɨgeir puvatɨ. \q2 Egha da aruir puvatɨzɨ, gumaziba da ateragha arui. \q1 Me ian tav gasɨghasighan kogham, kamaghɨn ia dar atiatingan markɨ. \q3 Me uaghan bizir aghuitam damightɨ an otoghan kogham.” \b \q1 \v 6 Ikiavɨra Itir God gavgavir bar ekiam iti, \q2 ezɨ ua godɨn tam nɨn mɨn itir puvatɨ. \q1 Nɨn ziam gavgavir ekiam iti. \q2 Egha nɨ bizir igharagha garibagh amima da nɨn gavgavim aka. \q1 \v 7 \x - \xo 10:7 \xo*\xt Akar Mogomem 15:4\xt*\x*Nɨ kantriba bar dar gumazamiziba bar me gativagha men gari, \q2 ezɨ me bar nɨn atiating nɨn apengan ikɨ nɨn ziamra fam. \q1 Ezɨ nguazir kamɨn fofozir aghuiba itir gumaziba ko atriviba, \q2 men tav nɨn mɨn amir puvatɨ. \q1 \v 8 Gumazir kaba bar fofoziba puvatɨgha bar ongani. \q2 Marvir guar me temebar dɨkɨrigha arɨghizir kaba, pura biziba, \q3 da fofozir aghuir manatam me danɨngam? Bar puvatɨ. \q1 \v 9 Aser marvir guar kaba, me dar kurkiasa, Tarsisɨn nguibamɨn ghua silva isa, \q2 egha ghua Ufasɨn nguibamɨn gol ini. \q1 Egha iza gol ko silvan ingarir darazigh anɨdi, \q2 eghtɨ me uan marvir guaba avam. \q1 Egha me inir blupla ko pɨghagheviba isamigha \q2 asebar marvir guar kabar kurti. \q1 Kurkazir marvir guar kabar itiba, \q2 kar dɨgɨribagh amir fofozir gumaziba ingangarir kaba bar dagh ami. \q1 \v 10 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, a guizbangɨra God. \q2 A Godɨn zurara ikia mamaghɨra itim, \q3 egh atrivimɨn ikɨ mamaghɨra ikiam. \q1 Ezɨ an anɨngagharim nguazim gamima, \q2 a ivazvasi, eghtɨ gumazamiziba deraghvɨra ikian kogham. \b \q1 \v 11 \x - \xo 10:11 \xo*\xt Onger Akaba 96:5; Aisaia 2:18; 65:16\xt*\x*“Israelia, ia kamaghɨn nɨghnɨzir gavgavim Godɨn itir puvatɨzir gumazamizibav kɨm, \q1 ‘Ian aseba overiam ko nguazimɨn ingarizir puvatɨzɨ, \q2 da ua nguazim ategh an ikian kogham, \q3 egh overiamɨn apengan ikian kogham.’ ” \s Godɨn ziam fer ighiam \r (Jeremaia 51:15-19) \q1 \v 12 Ikiavɨra Itir God uan gavgavimɨn nguazir kamɨn ingari. \q2 A uan nɨghnɨzir aghuimɨn nguazir kam isa uan danganimra anetɨzɨ, a gavgafi. \q3 A uan fofozimɨn overiamɨn ingara an onegha gɨfa. \q1 \v 13 A tiarim akarigha mɨgeima, overiam bar pamtemɨn tɨngazi. \q2 Ezɨ ghuariar pɨziba nguazir otevibar mɨgha iza, \q3 egha uari akufa. \q1 God onɨmaribagh amima, \q2 da taghtazima amozim izaghiri. \q1 Egha amɨnim asirafima, a \q2 a uan danganim ataghɨragha izi. \q1 \v 14 Ezɨ gumazamiziba, me bar onganigha bizitam gɨfozir puvatɨ. \q2 Gumazir marvir guaba golɨn dar ingariba, \q3 me bizir me ingarizir kaba bagh bar aghumsɨgham. \q1 Kar guizɨn godba puvatɨ. \q2 Marvir guar kaba, da amɨnir datɨrɨghɨn en ikia angamɨra itir kam puvatɨ. \q1 \v 15 Kar me dɨbovir akabav kɨmasa pura ingarigha arɨghizir bizir kɨniba. \q2 Eghtɨ Ikiavɨra Itir God, me tuisɨghamin dughiam izɨtɨ me bar ikuvigham. \q1 \v 16 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, a Jekopɨn ovavir boribar God, a uabɨ biziba bar adar ingari. \q2 Egha bizir kabar mɨn garir puvatɨ. \q3 A Israelia amɨsevezɨ me an adarazira iti. \q1 An ziamra kara: \q2 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim. \s Ikiavɨra Itir God Judaba batuegham \q1 \v 17 O Jerusalemia, apaniba ia ekɨarugha gɨfa. \q2 Ezɨ ia uan biziba bar ada akuvagh da inigh mangɨ. \q1 \v 18 Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn ia mɨgɨa ghaze, \q1 “Dughiar kamɨn kɨ nguazir kamɨn itir gumazamiziba batueghtɨ me mangegham. \q2 Kɨ osɨmtɨzir ekiam me danightɨ, me mɨzazir ekiam baragham.” \b \q1 \v 19 Eghtɨ Jerusalemia kamaghɨn mɨkɨmam: \q1 “Maia, e ikuvigha gɨfa. \q2 Osɨmtɨzir ekiam e batogha duamɨn mɨn bar ekevegha mɨsɨngizir puvatɨ. \q3 Ezɨ markɨ, osɨmtɨzir kam e batogha gɨvazɨ e aneteram.” \q1 \v 20 Jerusalem ikuvigha gɨfa, egha pura iti, mati purirpenir mam dɨpɨrigha irɨ. \q2 A mati en purirpenibar benir dar suighiziba dɨghoraghirezi da dɨpɨraghiregha ire. \q1 Ezɨ gumazamiziba bar Jerusalem ategha ghuegha gɨfa, \q2 mati en boriba bar ariaghiregha tav ua itir puvatɨ. \q3 Kamaghɨn amizɨ, ua Jerusalemɨn ingaramin gumazitam ua itir puvatɨ. \q1 \v 21 Ezɨ kantrin gumazir dapaniba onganigha fofoziba puvatɨ, \q2 egha nɨghnɨzir aghuim bagha Ikiavɨra Itir Godɨn azangsɨzir puvatɨgha ire. \q1 Kamaghɨn me deragha ingangarir aghuim gamizir puvatɨ, \q2 ezɨ apaniba iza gumazamiziba batoghezɨ me tintinibar ghuegha kantrin igharazibar iti, \q3 mati sipsipbar garir gumazim deragha dar garir puvatɨzɨ, afiar atiaba sipsipba batoke. \b \q1 \v 22 Ia oragh! Nɨgɨnir ekiar mam notɨn amadaghan oto. \q2 Kar apanibar mɨdorozir gumazibar mɨghsɨzir nɨgɨnir dafar kuram, me nɨga akɨzɨrɨgha izi. \q3 Me uan nguibam ategha Judan nguibaba ko mɨsoghasa izi. \q1 Me Judan nguibaba bar ada agɨvaghtɨ, \q2 da afiar atiabar nguibamɨn otogham. \s Jeremaia uan gumazamizibar akurvaghasa Godɨn azara \q1 \v 23 \x - \xo 10:23 \xo*\xt Aghuzir Akaba 20:24; Aisaia 26:7\xt*\x*O Ikiavɨra Itir God, kɨ fo, e gumazamiziba uari uan daroriba gativaghan kogham. \q2 E mangamin tuaviba, e deragha dar garir puvatɨ. \q1 \v 24 O Ikiavɨra Itir God, nɨ uan arazir aghuimɨn e akɨrmɨgh, pura en anɨngaghan markɨ. \q2 Nɨ en anɨngagheghtɨ e bar moghɨra ikuvigham. \q1 \v 25 Egh Kantrin Igharazibar Gumazamizir nɨn ziam dɨbora a fer puvatɨziba, \q2 nɨ men anɨngaghɨ me gasɨghasɨgh. \q1 Gumazamizir kaba, e Jekopɨn adarasi, me en maraziv soghezɨ me ariaghire. \q2 Me bar e agɨvagha en nguaziba ko dɨpeniba sara bar dagh asɨghasɨki. \q3 Kamaghɨn amizɨ, nɨ me gasɨghasɨgh. \c 11 \s Israelia, Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim abɨki \p \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨgei, \v 2 “Nɨ deraghvɨra nan Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn akaba baregh mangɨ Judaba ko Jerusalemɨn gumazamizibav kemegh: \v 3 Nɨ mangɨ me mɨkɨm suam, Kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ ia mɨgɨa ghaze, Gumazir manam nan Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn gɨn mangan koghtɨ, kɨ a damightɨ a bar ikuvigham. \v 4 Kɨ fomɨra ian inazir afeziaba Isipɨn me inigha iza Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam me koma a gamizɨ, a gavgavigha kamaghɨra iti. Dughiar me Isip ataghizim, danganir kam bar puv fei, mati avim men isi, ezɨ kɨ me inigha iza kamaghɨn me mɨgei, ‘Ia nan Akar Gavgaviba bar adar gɨn mangɨ, egh ia nan gumazamizibar ikɨtɨ, kɨ ian Godɨn ikiam. \v 5 Kɨ ian inazir afeziaba ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim gamigha nguazir aghuim isɨ me danɨngasa, kar nguazir bar aghuir biziba an ikia deravɨram aghuim. Ia nan Akar Gavgavimɨn gɨn mangɨtɨ, kɨ a isɨ ia danɨngam.’ Nguazir kam ia datɨrɨghɨn an iti.” Ezɨ kɨ Jeremaia Ikiavɨra Itir God ikaragha ghaze, “Bar guizbangɨra! Bizir kam otogham.” \p \v 6 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, na mɨgɨa ghaze, “Nɨ nan mɨgɨrɨgɨar kaba isɨ Judan nguibaba ko Jerusalemɨn tuavir aguabar mangɨ, dar gun ivɨvɨgh me mɨkɨm: Ia datɨrɨghɨn nan Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn akaba baragh, dar gɨn mangɨ! \v 7 Kɨ ian inazir afeziaba Isipɨn me inigha iza datɨrɨghɨn, ia ikiangsɨgha ivɨvɨgha ia mɨgɨa ghaze, ia nan Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn gɨn mangɨ. \v 8 \x - \xo 11:8 \xo*\xt Jeremaia 3:17; 7:24-26; 9:14\xt*\x*Ezɨ ian inazir afeziaba nan akam barazir puvatɨgha an gɨn zuir pu. Puvatɨ. Me akaba batogha uan ifongiabara gɨntɨgha arazir kurabara damuasavɨra nɨghnɨsi. Ezɨ Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim mɨkemezɨ moghɨra, kɨ ivezir kuraba me ganɨdi.” \p \v 9 Egha Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn na mɨgei, “Judaba ko Jerusalemia, nan akamɨn gɨn mangan aghuagha, akɨribagh iragh na gasasa akam mɨsoke. \v 10 Me uamategha men ovaviba amizir arazir kurabar gɨn zui. Men ovaviba fomɨram amizɨ moghɨn me nan akam baraghan aghua. Israelian kantri ko Judabar kantri, aning uaghara asebar gɨn ghua men ziaba fe, egha Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kɨ men ovaviba ko amizim abigha gɨfa. \v 11 Kamaghɨn kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, kɨ zuamɨra bar me gasɨghasɨghtɨ, me itavraghamin tuaviba puvatɨgham. Egh me akurvazim bagh nan dɨmɨva arangtɨ, kɨ me bareghan kogham. \v 12 Eghtɨ Judaba ko Jerusalemia, aser me ofan mughuriar aghuim zuiba anɨdiba bagh mangam. Egh me aser kabar dɨmtɨ, da dughiar kurar kamɨn aven men akuraghan kogham. \p \v 13 “Judaba, ian aser ia ziaba febar dɨbobonim, ian nguibar ekiabar dɨbobonim ko magh ghu. Egha ia aghumsɨzim itir asem Bal bagha, ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuim damuasa dakozir avɨribar ingari. Ezɨ dakozir kabar dɨbobonim da Jerusalemɨn nguibar ekiamɨn tuavir aguabar dɨbobonim ko magh ghu. \v 14 Jeremaia, gumazamizir kaba dughiar kuram bativamin dughiamɨn, nɨ me bagh na ko mɨkɨman markɨ. Nɨ me bagh pamten nan dɨman markɨ. Nɨ men akurvaghsɨ nan azangsɨghan markɨ. Guizbangɨra, me uarir akurvaghsɨ nan dɨmtɨ kɨ me bareghan kogham.” \b \q1 \v 15 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Judabav gɨa ghaze: \q1 “Ia gumazamizir kɨ bar ifongeziba, ia arazir bar kurar avɨribagh ami, \q2 kamaghɨn, ia nan ofa gamir Dɨpenimɨn aven mangan kogham. \q3 Kɨ ian amamangatɨghtɨ, ia aven mangam. \q1 Ia uaghan uari bagha ofa damuasa asɨziba na bagha da inigha iza ghaze, \q2 ofan kaba ian akurvaghtɨ ia ikuvighan kogham. Bar puvatɨgham. \q3 Kɨ ia gasɨghasɨghamin dughiamɨn, ia bar biziba puvatɨgh bar akongeghan kogham.\f + \fr 11:15 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 16 Kɨ faragha ia dɨbora ghaze, \q2 Israelia ia mati olivɨn temer aghuir mam bava ovɨzir aghuiba iti. \q1 Eghtɨ kɨ datɨrɨghɨn olivɨn temer kam avim a datɨghtɨ, \q2 avim ararimɨn mɨn pamten dagarvagh, temer kam gaseghtɨ, \q3 a isiva aguaba bar dɨpɨrighiregh bar gɨvagham. \q1 \v 17 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ tememɨn mɨn nguazir kamɨn ia akara, \q2 egha datɨrɨghɨn ia gasɨghasɨghasa mɨgei. \q1 Kɨ garima, ia Israelɨn kantri ko Judan kantrin gumazamiziba, \q2 ia ofan mughuriar aghuim zuiba isa asem Bal bagha, dagh ami. \q1 Ezɨ ian arazir kurar kam na gamizɨ, \q2 kɨ bar ian anɨngaghe.” \s Gumaziba Jeremaia mɨsueghtɨ an aremeghasa akam mɨsoke \q1 \v 18 Kɨ Jeremaia, kɨ Ikiavɨra Itir God ko mɨgɨa ghaze: \q1 “Ikiavɨra Itir God, gumazamizir maba paza na damuasa mɨgei. \q2 Ezɨ me damuasa amir bizir kam, nɨ an gun nan akazɨ, kɨ fo. \q1 \v 19 Kɨ faragha fozir puvatɨ, me paza na damuasa na bagha akam mɨsosi. \q2 Kɨ mati sipsipɨn nguzim gumaziba a mɨsueghtɨ an aremeghasa an akua zui. \q1 Ezɨ gumazir kaba akam mɨsuegha ghaze, \q1 ‘Aria, e datɨrɨghɨram a mɨsueghtɨ an aremegham, \q2 mati gumazim temem bema, me an dughiamrama an oti mokɨn. \q3 E bar a kuavaremeghtɨ, gumazamiziba uam an gɨnɨghnɨghan kogham.’ \q1 \v 20 O Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, \q2 nɨ arazir aghuimɨn gɨn ghua gumazamizibar araziba tuisɨsi. \q3 Nɨ deravɨra men nɨghnɨziba ko naviba tuisɨsi. \q1 Kɨ osɨmtɨzir kam isa nɨn dafarim gatɨ. \q2 Kɨ fo, Nɨ gumazamizir kaba ivezir kuram me danɨngɨva bar me gasɨghasigham.” \b \p \v 21 Kɨ orazi Anatotɨn nguibamɨn gumazir maba na mɨsueghtɨ, kɨ aremeghasa kamaghɨn na mɨgɨa ghaze, “Nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn uam akatam mɨkɨman markɨ. Nɨ ua tam mɨkɨmtɨ, e nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremegham.” Ezɨ Ikiavɨra Itir God, nan dɨmdiam baregha kamaghɨn na mɨgei, \v 22 “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ guizbangɨra mɨgei: Kɨ Anatotɨn gumazamiziba pazɨvɨra me damighɨva, ivezir kuram me danɨngam. Kɨ me mɨsoghsɨ apaniba amadaghtɨ me izɨ men gumazir igiabav sueghtɨ me arɨmɨghiregham. Eghtɨ dughiar kamɨn, Anatotɨn gumazamiziba dagheba puvatɨghtɨ, men otariba ko guiviba arɨmighiram. \v 23 Anatotɨn gumazamizir paza nɨ damuasava amiba, kɨ me ikarvagh me gasɨghasɨghamin dughiam, kɨ a ginabagha gɨfa. Men tarazi mɨseveghɨrɨghan kogham. Me bar moghɨra ikuvigham.” \c 12 \s Jeremaia osɨmtɨzim ikia Ikiavɨra Itir Godɨn azangsɨsi \q1 \v 1 O Ikiavɨra Itir God, nɨ kotiaba tuisɨzir arazim a bar dera, \q2 ezɨ kɨ zurara uan osɨmtɨzim akɨrsɨ akamadarim nɨ ko a damuan kogham. \q1 Ezɨ arazir kɨ fozir puvatɨzir maba iti, ezɨ guizɨn nɨn arazir kotiaba tuisɨzim, \q2 kɨ a bagh nɨn azangsɨghasa. \q1 Manmaghɨram amizɨ gumazamizir arazir kurabagh amiba me zurara deragha iti? \q2 Ezɨ manmagh amizɨ, ifavaribagh amir gumaziba deraghavɨra ikia ghuavɨra iti? \q1 \v 2 Nɨ me isa nguazir kam garɨghizɨ, me deraghvɨram otiva, \q2 mati gumazim temem akarazɨ, an biba nguazim giraghuezɨ, \q3 temem aghuigha bava ovɨziba iti. \q1 Me zurara nɨn ziam dɨborava, \q2 men nɨghnɨziba nɨn saghuiamɨn iti. \q1 \v 3 O Ikiavɨra Itir God, nɨ bar na gɨfogha, kɨ amir araziba sara fo. \q2 Egha na tuisigha bar deravɨra na gɨfo. \q1 Nɨ na bagh apanir kaba batueghasa, kɨ ifonge. \q2 Mati gumaziba sipsipbav sueghtɨ da aremeghasa, da inigha zui. \q1 Kɨ nɨn azai, nɨ inabazir dughiamɨn, \q2 nɨ me mɨsueghtɨ me arɨghiregham. \q1 \v 4 Gumazamizir kaba arazir kurabagh ami. \q2 Egha uaghan me ghaze, \q3 “Bizir e bativamin kaba, Jeremaia bar dar ganighan kogham.”\f + \fr 12:4 \fr*\ft Gumazir maba kamaghɨn akar kam gɨra, “God bizir e amibar gari puvatɨ.” Gumazamiziba kamaghɨn Jeremaian mɨkɨmam, egh me ti kamaghɨn nɨghnɨgh suam, a men faragh ovegham. O me ti ghaze, me uari an mɨsueghtɨ an aremegham. Nɨ Jeremaia 11:18-23ɨn an gan.\ft*\f* \q1 Kamaghɨn amizɨ, nɨ gumazamizibar arazir kurabar osɨmtɨziba ikarvagha nguazim gamizɨ, \q2 an aghazagharizɨ, graziba bar mɨsɨngi. \q3 Ezɨ asɨziba ko kuaraziba tintinibar ariaghiri. \q1 Ezɨ kɨ nɨn azai, Nɨ dazoghɨn bizir kam agɨvaghtɨ, \q2 nguazim ua deragham? \b \q1 \v 5 \x - \xo 12:5 \xo*\xt Jeremaia 49:19; 50:44\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God na ikaragha ghaze: \q1 “Jeremaia, osɨmtɨzir nɨ datɨrɨghɨn isir kam, a gɨn otivamin osɨmtɨzim mɨn garir puvatɨ. \q2 Nɨ gumaziba ko ia tuavimɨn ivemar, nɨ me gitavɨraghsɨ damuva avegham, nɨ avɨghaghegham, \q3 egh nɨ manmaghɨn hoziaba ko ivemaram? \q1 Nɨ nɨmɨra uan kantrin aven danganir azentuzimra deragh ikɨ, \q2 nɨ manmaghɨn mangɨ Jordanɨn Fanemɨn boroghɨn itir ruarir averiamɨn ikiam? \q1 \v 6 Ezɨ nɨn aveghbuaba ko nɨn adarazi akɨrim nɨ gasaragha, \q2 osɨmtɨzim nɨ darɨgh pazɨ nɨ damuasa akam mɨsoke. \q1 Egha uari akuvagha nɨ ekɨarugha gɨvagha, \q2 bar nɨn suighasa roghɨra izi. \q1 Kamaghɨn amizɨ, me izɨ akar aghuibar nɨ mɨkɨmtɨ, \q2 me baraghan markɨ.” \s Ikiavɨra Itir God, uan gumazamiziba bar me baseme \q1 \v 7 Ikiavɨra Itir God ghaze, \q1 “Israelian gumazamizir kɨ ua baghavɨra mɨseveziba, \q2 kɨ akɨrim ragha me gasaragha gɨfa. \q1 Gumazamizir kɨ bar gifongezir kaba, \q2 kɨ datɨrɨghɨn apanibar amamangatɨghtɨ, \q3 me me dɨkabɨragham. \q1 \v 8 Nan gumazamizir kaba, nan apanim gamigha, \q2 na dɨkabɨnasa pamten diava arai, \q1 mati laionɨn mam ruarimɨn ikia pamten aroi. \q3 Kamaghɨn, kɨ me gifongezir puvatɨ. \q1 \v 9 Nan gumazamizir kɨ ua baghavɨra inabaziba, \q2 me mati kuarazir mam, kuarazir isaba iza anekɨarugha a gasɨghasɨsi. \q1 Kɨ kantrin igharazibar diaghtɨ me izɨ nan gumazamizir kɨ ua baghavɨra inabazibagh asɨghasɨgham, \q2 Mati gumazim asɨzir atiabar diaghtɨ, me uaghan izɨ kuarazir kam amam. \b \q1 \v 10 “Kantrin Igharazibar Gumazamizibar gumazir dapanir avɨriba iza, \q2 nan wainɨn azenir dirim gasɨghasɨki. \q1 Me azenir dirir kam dɨkezɨ, \q2 a danganir mɨdiarimɨn mɨn iti. \q3 Ezɨ gumazamiziba uam an itir puvatɨ. \q1 \v 11 Eghtɨ nguazir kam pura ikɨtɨ, gumazamiziba an puvatɨgham. \q2 A dɨpaba puvatɨzir danganimɨn mɨn otogham. \q3 Eghtɨ nguazim ikɨva azitɨ, kɨ a baragham. \q1 Eghtɨ nguazir kamɨn itir gumaziba, \q2 ua a gɨnɨghnɨghan kogham. \q1 \v 12 Eghtɨ apanir avɨriba otivigh, gumazamiziba puvatɨzir danganir mɨghsɨabar tuavimɨn izɨ, \q2 biziba bar dagh asɨghasɨgham. \q1 Guizbangɨra, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ apanibar amutɨ, \q2 me ian kantrin otevir mamɨn ikegh, mangɨ otevir igharazimɨn gumazamiziba bar me gasɨghasɨgham. \q3 Eghtɨ gumazitam ua deragh ikian kogham. \q1 \v 13 Ia Israelia witɨn ovɨziba oparigh, \q2 da iniamim dughiamɨn, ia benir dɨkonibar gantɨ darara ikiam. \q1 Ia pura ingangarir mɨtɨabagh amua bizir muziaribara isi. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, nan anɨngagharim ian ikiavɨra iti, \q3 kamaghɨn ia witɨn ovɨzir muziariba bangɨn aghumsɨgham.” \s Ikiavɨra Itir God, Israelian boroghɨn itir kantriba bagha akar dɨkɨrɨzim gami \p \v 14 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Israelian boroghɨra itir kantriba akam men iti. Me arazir kurabagh amua, egha nguazir kɨ uan gumazamizibagh anɨngizir kam pazav a gami. Nɨ oragh! Kɨ apanir kaba men nguazimra me batuegham. Judaba uaghan apanibar tongɨn uan nguazir kɨ me ganɨngizimra iti, eghtɨ kɨ uaghan me batuegham. \v 15 \x - \xo 12:15 \xo*\xt Jeremaia 48:47; 49:6; 49:39\xt*\x*Kɨ bar moghɨra me batuegh gɨvagh, gɨn ua men apangkuvigh, men aku men nguazibara mangam. \v 16 \x - \xo 12:16 \xo*\xt Josua 23:7; Aisaia 49:6; Jeremaia 3:17; 16:19\xt*\x*Eghtɨ nan gumazamiziba nan ziam fer araziba, me dughiar kamɨn dar gan dagh fofogham. Fomɨra gumazir kaba nan gumazamiziba, me aser Balɨn ziamɨn guizbangɨra mɨkɨmasa pɨn arɨgha mɨgei, egha nan gumazamizibar sure gami. Me datɨrɨghɨn uari nan ziamɨn pɨn darɨgh guizbangɨra mɨkɨm suam, Ikiavɨra Itir God, a zurara ikɨ mamaghɨra ikiam. Me arazir kabar gɨn mangɨ, uaghan nan gumazamizibar otivigham. \v 17 \x - \xo 12:17 \xo*\xt Onger Akaba 2:8-12; Aisaia 60:12\xt*\x*Eghtɨ kantrin tamɨn gumazamiziba nan akam bareghan aghuaghtɨ, kɨ me batuegh bar me gasɨghasigham. Kɨ Ikiavɨra Itir God kɨ mɨkemegha gɨfa.” \c 13 \s Ikiavɨra Itir God, inimɨn akar isɨn zuimɨn Jeremaia mɨgei \p \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgɨa ghaze, “Nɨ mangɨ inir aghuitam givezegh, a ikegh. Egh inir kam isɨ dɨpam daghuan markɨ.” \v 2 Ezɨ Ikiavɨra Itir God mɨkemezɨ moghɨra, kɨ ghua inir mam givezegha a ike. \v 3 Ezɨ Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn na mɨgei, \v 4 “Inir nɨ ivezegha uan ivariam gikezir kam, a inigh dɨkavigh Peratɨn Fanemɨn mangɨ, egh inir kam isɨ dagɨar torimɨn aven a modogh.”\f + \fr 13:4 \fr*\ft Ziar kam Perat, gumazir maba kamaghɨn a gɨnɨghnɨsi, a Yufretisɨn Fanem.\ft*\f* \v 5 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God mɨkemezɨ moghɨn amua, inir kam Peratɨn Fanemɨn a modo. \v 6 Ezɨ aruer avɨriba ghua gɨvazɨma, Ikiavɨra Itir God, ua kamaghɨn na mɨgei, “Nɨ dɨkavigh uamategh Peratɨn Fanemɨn mangɨ, egh kɨ nɨ mɨkemezɨ nɨ modozir nir kam uam a inigh.” \v 7 Ezɨ kɨ Peratɨn ghugha, inim modozir danganim gutui. Egha kɨ inim inigha an garima, a ikuvigha gɨvagha, ua ingangariba an puvatɨ. \p \v 8 Ezɨ Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn na mɨgei, \v 9 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Kɨ Judaba ko Jerusalemia uari uan ziaba feir arazim abɨraghtɨ, me inir ikuvizir kamɨn mɨn ikuvightɨ, men ziar ekiam gɨvagham. \v 10 \x - \xo 13:10 \xo*\xt Jeremaia 9:14; 11:8; 16:12\xt*\x*Gumazamizir arazir kurabagh amir kaba, me uan kuaribav konegha nan akaba baraghan aghua. Men naviba gavgavizɨ, me uan nɨghnɨzibar gɨn zui. Egha asebar gɨn ghua men ziaba fe. Egh gɨn gumazamizir kaba ikuvigham, mati inir kam ikuvigha ingangariba an puvatɨ. \v 11 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, Kɨ faragha Israelɨn kantrin gumazamiziba ko Judan kantrin gumazamiziba bar me gamizɨ, me nan porogha gavgavizɨ moghɨn, mati gumazim inim isa uan ivariam gikegha, anemɨghɨrɨzɨ a gavgafi. Kɨ kamaghsua, me nan gumazamizibara ikɨ, egh nan ziam fɨ na bagh bar akuegh ziar ekiam na danɨngam. Ezɨ me na baragh nan gɨn mangan aghua.” \s Jerusalemia nguazir mɨnemɨn mɨn ikuvigham \p \v 12 Ikiavɨra Itir God ua na mɨgɨa ghaze, “Jeremaia, nɨ mangɨ kamaghɨn Israelia mɨkɨm suam, ‘Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a kamaghɨn mɨgɨa ghaze: Gumazamiziba wainɨn dɨpam isa nguazir mɨnebagh fusfuzɨ da izefe.’ Eghtɨ Jerusalemia ti oregh nɨ mɨkɨm suam, ‘Nɨ ghaze, e ti bizir kam gɨfozir puvatɨ, a?’ \v 13 Eghtɨ nɨ kamaghɨn me mɨkɨm, ‘Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, Kɨ uabɨ nguazir kamɨn itir gumazamiziba wainɨn dɨpam men gunasava ami, eghtɨ me bar onganigham. Devitɨn ikɨzimɨn atriviba ko, ofa gamir gumaziba ko, akam inigha izir gumaziba ko, Jerusalemɨn gumazamiziba bar, mati wainɨn dɨpam nguazir mɨnem gizɨvazɨ moghɨn, wainɨn dɨpam me gizɨvagham. \v 14 Kɨ gumazamizir kaba bar me gasɨghasigham, mati gumazim nguazir mɨneba isa uariv sosi da bɨaghiri moghɨn. Men ameboghfeziaba ko, boriba sara kɨ me gɨnɨghnɨgh men apangkuvighan kogham. Bizitam bar nan tuavim apɨrighan kogham. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.’ ” \s God ivezir kuram isɨ Judabar anɨngam \q1 \v 15 Ia Judaba, Ikiavɨra Itir God, ia mɨkemegha gɨfa. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia deraghvɨra kuaribar arigh nan akam baragh. \q3 Egh ia ifaghatɨ uari fan markɨ. \q1 \v 16 Ia datɨrɨghɨn Godɨn akurvazimɨn angazangarim bagha garavɨra iti. \q2 Eghtɨ gɨn Ikiavɨra Itir God, angazangarir kam giraghtɨ, a mɨtarmer bar ekiamɨn otogham. \q1 Guizbangɨra, dughiar kuram otogham, \q2 mati Ikiavɨra Itir God ian nguibaba mɨtarmem dar anightɨ, \q3 ia mɨghsɨabar pɨn daruva asaghpor tintinibar iregham. \q1 Kamaghɨn, arazir kam faragha otivamin dughiamɨn, \q2 ia zuamɨra ziar ekiam isɨ Ikiavɨra Itir God, ian God, a danɨng. \q1 \v 17 Ia Ikiavɨra Itir Godɨn gumazamiziba, ia mati an sipsipɨn bɨzim, \q2 a deravɨra ia geghufi. \q1 Ia nan akam baraghan aghuaghavɨra ikɨtɨ, \q2 apaniba izɨ, ia inigh mangɨ, \q3 kantrin igharazimɨn pura ingangarir gumazir kɨnibar mɨn ia arigham. \q1 Eghtɨ, kɨ uabɨra modogh ikɨva ian ifaghatir arazim gɨnɨghnɨgh, \q2 ia bagh pamtem azitɨ, \q3 temeriba nan damazimning gizɨvagh izighiram. \b \q1 \v 18 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgɨa ghaze: \q1 “Nɨ mangɨ akar kam isɨ atrivim uan amebam ko aningɨn mɨkɨm suam, \q2 Gua gɨn ua kantri gativaghan kogham. \q1 Guan atrivir dapanir asuar dirimning, pura bizir kɨnimningɨn mɨn otogham. \q2 Kamaghɨn amizɨ, gua atrivir dabirabimning atakigh. \q1 \v 19 Apaniba izɨ Judan sautɨn amadaghan itir Distrik Negev, an itir nguibaba ekɨarugh dar dɨvazibar tiar akaba asegham. \q2 Me Judaba bar me inigha nguibar igharazimɨn, pura ingangarir gumazir kɨnibar mɨn me arɨghsɨ, me inigh mangegham. \q3 Kamaghɨn amizɨ, Judan gumazitam ua nguibabar tiar akaba kuigh mangɨ izegh damuan kogham. \b \q1 \v 20 “O Jerusalemɨn nguibar ekiam, nɨ kogh notɨn amadaghan izir mɨdorozir gumazibar gantɨ, me nɨ bagh izam. \q2 Gumazamizir nɨ bar ifuegha deragha me geghuva men gariba, \q3 me mati sipsipɨn dirir nɨ me bagha bar akongeziba, me managh iti?\f + \fr 13:20 \fr*\ft Ves 20-27ɨn aven itir mɨgɨrɨgɨaba, God akam isa Jerusalemian mɨkɨri. Egha a kamaghɨn akar isɨn zuimɨn mɨgei, Jerusalem uabɨ mati amizir mam, egha an akar kam amizir kamra mɨkɨri. Ezɨ gumazamizir nguibar kamɨn itiba me mati an boriba.\ft*\f* \q1 \v 21 Eghtɨ gumazir nɨ namakabagh amigha akurvaghiziba, \q2 me izɨ nɨ dɨkabɨragh nɨ gativam. \q3 Eghtɨ nɨ manmaghɨn me mɨkɨmam? \q1 Nɨ amizim otasa mɨzazim isi moghɨn, \q2 nɨ ti mɨzazir bar kuram baragham.\f + \fr 13:21 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 22 Egh nɨ ti uan navir averiamɨn aven uabɨ uabɨn azangsɨgham, \q2 manmaghɨn amizɨ, bizir kurar kaba na batifi? \q1 Nɨ kamaghɨn fogh, Nɨn arazir kuram bar ekefe. \q2 Kamaghɨn amizɨ, gumaziba nɨn korotiaba suegha arazir kurabar nɨ gami. \q1 \v 23 Eghtɨ Itiopian kantrin gumazamiziba, men mɨkarzir pɨziba, mɨkarzir ghurghuribar otivam, ti puvatɨ. \q2 Eghtɨ kaziar atiam, me a dɨbora ghaze, lepat, \q3 a ti uan mɨkarzir dighdiriba itiba giragham, a? \q3 Bar puvatɨ. \q1 Kamaghɨra, arazir kurar kam, nɨn arazimra, \q2 ezɨ nɨ aneteghan kogham. \q1 \v 24 O Jerusalem, kɨ nɨn arazir kurar kam bangɨn \q2 amɨnim gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ikegha iza, witɨn afezibagh ivai da zui moghɨn, \q3 kɨ nɨn gumazamiziba batuegham. \q1 \v 25 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, \q2 nɨ na bakɨnɨghɨnigha ifavarir aseba nɨghnɨzir gavgavim dar iti. \q1 Kamaghɨn amizɨ, bizir nɨ bativir kaba, kɨ deraghavɨra fogha da mɨsevegha gɨfa, \q2 eghtɨ da nɨ bativam. \q1 \v 26 Kɨ uabɨ nɨn korotiam fegh uanaboghtɨ, \q2 gumazamiziba nɨn mɨkarzir mogomemɨn gantɨ, \q3 nɨ bar aghumsɨgham. \q1 \v 27 \x - \xo 13:27 \xo*\xt Aisaia 65:7; Jeremaia 5:8; Esekiel 6:13\xt*\x*Kɨ uabɨ gari, nɨ arazir bar kurar kɨ ifongezir puvatɨzibagh ami. \q2 Nɨ asebar gɨn mangasa pamtemɨn ingara, mɨghsɨaba ko danganir tuziba itibar dar ziaba fe. \q1 Nɨ mati gumazim uan roroamɨn amuim ko dakuasa an gɨriabagh suagha arui, \q2 egha mati hoziar apurim pamten hoziar amebamɨn gɨn ghuava aroi. \q1 O Jerusalem, nɨn araziba bar mɨze, \q2 egh nɨ kamaghɨra ikɨ mangɨ manadɨzoghɨn ua zuegham? Bar puvatɨgham. \q3 Noka! Nɨ bar ikuvigham.” \c 14 \s Judan kantri amoziba puvatɨ \p \v 1 Dughiar kamɨn Judan kantri amoziba izi puvatɨzɨma, Ikiavɨra Itir God, an gun mɨgɨa akar kam isa Jeremaia ganɨngi: \b \q1 \v 2 Judan kantrin gumazamiziba bar osɨmtɨzir ekiamɨn ikia azi. \q2 An nguibabar aven itir gumazamiziba bar pazavɨra iti. \q1 An gumazamiziba tintinibar nguazim girav ikia puvɨram azima, \q2 men azirakam Jerusalemɨn nguibamɨn ikegha, nan kuarim bagha ghuavanadi. \q1 \v 3 Men gumazir dapaniba dɨpaba tuasa ingangarir gumaziba amangizɨ, \q2 me mozir dɨpabar ghuegha gari mozir paba dakegha gɨfa. \q1 Ezɨ me mɨner mɨseviba ua da inigha nguibar ekiamɨn ghue. \q2 Egha me paza uari baragha aghumsigha, osemegha uan guaba monge. \q1 \v 4 Amoziba Judan kantri gizir puvatɨzɨ, \q2 nguazim bar mɨsɨngi. \q1 Kamaghɨn amizɨ, gumazir azeniba opariba, \q2 bar osemegha aghumsigha uan guaba monge. \q1 \v 5 Ezɨ asɨzir atiaba nguziba batima, da damamin graziba puvatɨ. \q2 Kamaghɨn, me uan nguziba ataghɨrazi, da pura iti. \q1 \v 6 Ezɨ donkin atiaba mɨghsɨabar tuivav ikia, afiar atiabar mɨn avɨghagha pamtemɨn amɨnim isi. \q2 Da pamtem damamin graziba bagha ruia gari. \q1 Ezɨ graziba bar puvatɨ, \q2 kamaghɨn men damaziba bar mɨkɨrvagha iraghue. \b \q1 \v 7 Ezɨ nan gumazamiziba kamaghɨn na ko mɨgɨa dɨa ghaze, \q1 “Bar guizbangɨra, e akɨrim ragha nɨ gasaragha gɨvagha, arazir kurar avɨrim gami. \q2 Ezɨ en arazir kurar kaba e isa kotiam gatɨ. \q1 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, nɨ uan ziar ekiam gɨnɨghnɨgh, \q2 en apangkufigh. \q1 \v 8 E Israelia zurara uarir akurvaghasa nɨrara nɨghnɨgha nɨ mɨzua iti. \q2 Egha osɨmtɨzibar dughiabar nɨ uam e isi. \q1 Ezɨ manmagh amizɨ, nɨ datɨrɨghɨn e gɨfozir puvatɨzɨ moghɨn iti? \q2 Manmagh amizɨ, nɨ nguibar igharazimɨn gumazir guraghav itimɨn mɨn iza \q3 dɨmagarir vamɨran e ko ikegha ghu? \q1 \v 9 \x - \xo 14:9 \xo*\xt Onger Akaba 27:9; Aisaia 63:19\xt*\x*Manmagh amizɨ, nɨ gumazir okam nɨghnɨzimɨn mɨn, en akurvaghamin gavgaviba puvatɨ? \q2 Manmagh amizɨ, nɨ mati, mɨdorozir gumazim uan apaniba abɨnamin gavgaviba puvatɨ? \q1 Ikiavɨra Itir God, e bar fo, nɨ kamaghɨn amir puvatɨ. \q2 E fo, nɨ en tongɨn itima, e nɨn gumazamizibara iti. \q3 Kamaghɨn, nɨ e ataghɨraghan markɨ.” \b \q1 \v 10 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, gumazamizibagh nɨghnɨgha ghaze: \q1 “Me pura tintinibar daruasa bar ifuegha, deragha uan daroribar garir puvatɨgha akɨrim na gasara. \q2 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ arazir kam bagha bar me gakongezir puvatɨ. \q1 Kɨ datɨrɨghɨn men arazir kurar kabagh nɨghnɨgh, \q2 me ikaragh ivezir kuram me danɨngam.” \b \q1 \v 11 Egha Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na mɨgɨa ghaze: \q1 “Jeremaia, gumazamizir kaba, kɨ deragh me damusɨ, \q2 nɨ me bagh nan azangsɨghan markɨ. \q1 \v 12 Eghtɨ me ti na bagh dagheba ataghɨragh nan akurvazim bagh na ko mɨkɨmtɨ, \q2 kɨ me bareghan kogham. \q1 Eghtɨ me ti, ofan na bagh tueghtɨ bar isi mɨghɨramiba ko, witɨn ofan tuamiba, na danɨngtɨ, \q2 kɨ dagh ifuegh da inighan kogham. Puvatɨ. \q1 Kɨ apaniba amadaghtɨ, me izɨ me mɨsueghtɨ me arɨmɨghiregham. \q2 Egh kɨ me damutɨ, me dagheba puvatɨgh arɨmɨghiregham. \q1 Egh kɨ arɨmariar ekiabar amutɨ, \q2 da me bativtɨ me arɨmɨghiregham.” \b \q1 \v 13 Ezɨ kɨ an akam ikaragha ghaze, \q1 “Oio, Ikiavɨra Itir God, en Ekiam, nɨ oragh. \q2 Nɨn akam inigha izir gumazir maba akar igharagha garibar gumazamizibav gei. \q1 Me kamaghɨn nɨn akam akura ghaze, \q2 Apaniba ia mɨsueghtɨ ia arɨmɨghireghan kogham. \q3 Egh ia dagheba otevegha arɨmɨghireghan kogham. \q1 Egh Ikiavɨra Itir God deragh ia damightɨ, \q2 ia nguazir kam bar deraghvɨrama an ikiam.” \b \q1 \v 14 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na mɨgei: \q1 “Akam inigha izir gumazir kaba nan ziamɨn ia mɨgɨa, ifavarir akabar ia mɨgei. \q2 Kɨ me amangizir puvatɨ, egha uaghan akatam me ganɨngizir puvatɨ. \q1 Akam inigha izir gumazir kaba, me uari uan nɨghnɨzibar mɨgei. \q2 Me ghaze, me irebamɨn mɨn garir bizibar gara mɨgei. \q3 Puvatɨ, me ifari. \q2 Egha bizir otivamiba me dav gɨa, pura mɨgei. \q1 \v 15 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ gumazir iza nan ziamɨn akam akunizir kaba, kɨ men gun nɨ mɨgɨa ghaze, \q2 Kɨ me amangizir puvatɨ. \q1 Me ifara pura iza nan ziamɨn ghaze, \q2 ‘Mɨdoroziba ko dagheba puvatɨghamin dughiam kantrin kamɨn otivan kogham.’ \q1 Ezɨ kɨ ia mɨgei, \q2 Mɨdoroziba ko mɨtiriar arazimra, \q3 Godɨn akam inigha izir gumazir kabara bativ bar me kuavaremegh. \q1 \v 16 Eghtɨ gumazamizir akam inigha izir gumazir kabar akaba baraghiziba, \q2 me mɨdorozim ko dagheba puvatɨzir bizim bagh arɨmɨghirɨtɨ, \q1 me men kuaba isɨ Jerusalemɨn nguibar ekiamɨn tuavir toribav kɨnightɨ, \q2 gumazir men kuaba isɨ mozibar afamiba bar puvatɨgham. \q1 Eghtɨ men amuiroghboriba uaghan, arazir kamra men kuaba bativigham. \q2 Kɨ garima, Jerusalemia arazir kuram gami, kamaghɨn kɨ bar me gasɨghasigham.” \b \q1 \v 17 “Jeremaia, nɨ gumazamizibar apangkuvamin akamɨn me mɨkɨm. Nɨ kamaghɨn mɨkɨm, \q2 ‘Kɨ Jeremaia, kɨ arueba ko dɨmagaribar azivɨra ikɨtɨ, \q3 nan damazimning temeriba dagh izɨvagh mamaghɨra ikiam. \q1 Nan gumazamiziba, guivir kɨ bar ifongezimɨn mɨn, kɨ bar deravɨra men gari. \q2 Ezɨ apaniba nan gumazamiziba puvɨra me mɨsoagharɨghizɨ, \q3 me bar moghɨra ikufi, mati me duar dafar kuraba iti. \q1 \v 18 Kɨ nguibar ekiamɨn azenan ghua gari, \q2 mɨdorozimɨn ariaghirezir gumazibar kuaba irav iti. \q1 Egha nguibar ekiamɨn tuavibar aven arua gumazir dagheba otevezibar gari, \q2 me arɨava men mɨkarziba ikuvigha aghariba guni. \q1 Kɨ arua garima, \q2 akam inigha izir gumaziba ko ofa gamir gumaziba purama arua \q3 bizitam gɨfozir puvatɨ.’ ” \s Jeremaia amozim amangasa Godɨn azangsɨsi \q1 \v 19 Ezɨ kɨ kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn azangsɨsi, \q1 “O Ikiavɨra Itir God, nɨ bar akɨrim ragha Judan kantri gasara, o? \q2 Nɨ Saionɨn nguibar ekiamɨn gumazamiziba bar me gifongezir puvatɨ, a? \q1 Egha nɨ manmaghsua, bar e gasɨghasɨghizɨ, e ua deraghan kogham? \q2 E ghaze, e ti deraghvɨra dapiam. \q3 Ezɨ puvatɨ, e deragha apiazir puvatɨ. \q2 E ghaze, e ti osɨmtɨziba ategh, avughsɨ deravɨra ikiam. \q3 Ezɨ puvatɨ, apaniba iza e gamima e bar atiatingi. \q1 \v 20 \x - \xo 14:20 \xo*\xt Nehemia 9:2; Onger Akaba 32:5; Jeremaia 8:14\xt*\x*Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God, e fo, \q2 e uan inazir afeziaba ko, arazir kurar avɨribagh amua, \q3 nɨn damazimɨn e dar osɨmtɨziba iti. \q1 \v 21 Nɨ uan ziar ekiam bagh akɨrim ragh e gasan markɨ. \q2 Nɨn Dɨpenim, a mati nɨn atrivir dabirabir aghuim, \q3 nɨ a gɨnɨghnɨgh, apaniba ateghtɨ me Dɨpenir kam paza a damuan markɨ. \q2 Egh nɨ e ko amizir Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam gɨnɨghnɨgh \q3 anebɨghan markɨ. \q1 \v 22 Kantrin igharazitamɨn aser kuratam amozim damightɨ an arigham ti? Puvatɨ. \q2 O overiam uabɨ amozim e danigham ti? Bar puvatɨ. \q1 Ikiavɨra Itir God, en God, nɨrara nɨ bizir kamagh garibagh ami da otifi. \q2 Kamaghɨn amizɨ, e nɨghnɨzir gavgavim nɨn iti.” \c 15 \s Judaba bar ikuvigham \p \v 1 \x - \xo 15:1 \xo*\xt Ua Me Ini 32:11-14; Dɨboboniba 14:13-19; 1 Samuel 7:5-9\xt*\x*Egha Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn na mɨgei, “Jeremaia nɨ oragh. Moses ko Samuel nan boroghɨn izɨva, gumazamizir kabar akurvaghsɨ izɨ nan damazimɨn tugh na ko mɨkɨm nan azangam, eghtɨ kɨ apangkuvitam men ikian kogham. Nɨ gumazamizir kaba batueghtɨ me mangɨ! Nan mukuragh! Kɨ ua kagh men ganan aghua. \v 2 \x - \xo 15:2 \xo*\xt Akar Mogomem 13:10\xt*\x*Eghtɨ me ti kamaghɨn azangam, ‘E managhɨra mangam?’ Eghtɨ nɨ me mɨkɨm suam: \b \q1 “Kɨ Ikiavɨra Itir God kɨ kamaghɨn mɨgei: \q1 Men gumazamizir kɨ arɨmariar kuramɨn arɨmɨghirasa amɨseveziba, \q2 me arɨmariar kuraba iniam. \q1 Eghtɨ gumazamizir kɨ mɨdorozir sabamɨn ovengasa amɨseveziba, \q2 me mangɨ mɨsogh arɨmɨghiram. \q1 Eghtɨ gumazamizir dagheba otevegh arɨmɨghiran kɨ mɨseveziba, \q2 me dagheba puvatɨghɨva arɨmighiram. \q1 Eghtɨ gumazamizir mangɨ nguibar igharazimɨn kalabusɨn ikiasa kɨ mɨseveziba, \q2 me mangɨ nguibar igharazibar kalabusɨn ikiam. \b \p \v 3 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ bizir gumazamiziba bar me agɨvamin 4plan kaba amangi: Apaniba me mɨsoghtɨ me arɨmɨghireghtɨ, afiaba men kuaba kurvagh mangɨtɨ, da dɨghortɨ kuarazir pɨn mɨghagha aruiba izighirɨ dar tuzibar amɨtɨ, asɨzir atiaba izɨ dar naba bar ada amɨ da agɨvagham. \v 4 \x - \xo 15:4 \xo*\xt 2 Atriviba 21:1-16; 2 Eghaghaniba 33:1-9\xt*\x*Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, bizir kɨ Judabagh amizir kam baregh atiatigh dɨgavir kuram damigham. Kɨ garima, Hesekian otarim Manase, a Judan atrivimɨn ikia, Jerusalemɨn aven arazir bar kurabagh ami. Ezɨ bizir kɨ amir kam, a Manasen arazir kuram ikarvasi.” \b \q1 \v 5 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn dɨagha ghaze: \q1 “O Jerusalemɨn gumazamiziba, tina ian apangkuvigham? \q2 Eghtɨ tina ia bagh aziam? \q1 Eghtɨ tina ian kuarkuv ia gɨfofogham, \q2 ia deragha iti o puvatɨ? \q3 Gumaziba puvatɨ. \q1 \v 6 \x - \xo 15:6 \xo*\xt Jeremaia 2:13; 7:24; Hosea 13:14\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, \q2 ia akɨrim na gasaragha bar nan saghon iti. \q1 Ezɨ kɨ uabɨ uan agharimɨn ian mɨsogh, \q2 ia gasɨghasɨghasava ami. \q1 Kɨ dughiar avɨribar ian apangkuva ghua, \q2 datɨrɨghɨn kɨ aghua. \b \q1 \v 7 “Judan gumazamiziba uan arazir kurabagh irazir puvatɨ. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Judan nguibaba vaghvagha dar gumazamiziba bar me inigha, \q3 me givaragha me batoghezɨ me ghuezɨ moghɨn, \q2 mati amɨnim witɨn afezibagh ivarazɨ da ghue. \q1 Kɨ uan gumazamiziba bar me gasɨghasigha \q2 men boribav soghezɨ me ariaghire. \q1 \v 8 Eghtɨ men mɨdorozir gumazir ariaghirezibar amuir odiaribar dɨbobonim nan damazimɨn bar ghuanabogh, \q2 ongarir gigimɨn dɨbobonim gafiragham. \q1 Kɨ aruer arɨzimɨn apaniba amadazɨ, me iza, \q2 men mɨdorozir gumazir igiabav soghezɨ me ariaghire. \q1 Ezɨ bizir kam gumazir igiar kabar amebabagh amizɨ, \q2 me dɨgavir kuram gamigha, osɨmtɨzir ekiamɨn ikia bar atiatingi. \q1 \v 9 Ezɨ amizir borir 7pla batezim, an boriba bar arɨmɨghireghtɨ, \q2 amebar kamɨn navir averiam bar ikuvigh, mati mɨnemɨn mɨn isikuam, \q3 eghtɨ an kuarmɨzim mati asɨzir agharim an guraghtɨ, an angam aremeghsɨ damuam. \q1 Amebar kamɨn dughiar aghuim, ua dughiar bar kuramɨn otoghtɨ, a bar aghumsigham. \q2 Mati an aruer arɨzimɨn itima, aruem zuamɨra iraghugha gɨfa. \q1 Kamaghɨra, Judan ikiavɨra itir varazira, kɨ apaniba amangightɨ, \q2 me izɨ me mɨsueghtɨ me arɨmɨghiregham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Jeremaia uan osɨmtɨzimɨn gun God mɨgei \q1 \v 10 Kɨ kamaghɨn mɨgei: \q1 “Kɨ bar uabɨn apangkuvigha osemegha kamaghɨn uabɨra uabɨn mɨgei, \q2 O nan amebam, nɨ ti tizim baghavɨra na batezɨ kɨ nguazir kamɨn ize? \q1 Gumazamizir nguazir kamɨn itiba nan akaba ikarvazima, kɨ akamadariba me koma adagh ami. \q2 Kɨ gumazitamɨn amamangatɨzɨ, a pura nan bizitam inizir puvatɨ. \q1 Kɨ gumazitam pura na da bizitam inizir puvatɨ. \q2 Ezɨ gumaziba bar moghɨra nan atara ghaze, kɨ ikuvigham.” \b \q1 \v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, ghaze: \q1 “Nɨ osɨman markɨ. Kɨ nɨn akuraghtɨ nɨ deraghvɨra ikiam. \q2 Eghtɨ kɨ apanibar amightɨ, me osɨmtɨzim ko dughiar kuramɨn aven ikɨva, \q3 uarir akurvaghsɨ nɨ bagh izɨ nɨn azangsɨgham.”\f + \fr 15:11 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \b \q1 \v 12 Egha Ikiavɨra Itir God, gumazamizibav gɨa ghaze: \q1 “Gumazitam ain ko bras apɨramin gavgaviba puvatɨ. \q2 Ezɨ apanir notɨn amadaghan iziba, me bras ko ainɨn mɨn bar gavgafi. \q1 \v 13 Ia nguibar kamɨn ikia arazir kurar bar avɨribagh ami. \q2 Eghtɨ kɨ bizir kam ikarvaghamin ivezimɨn mɨn, ian dagɨaba ko bizir aghuiba isɨ, \q3 pura apanir kabar anɨngam. \q1 \v 14 Egh kɨ ian apanibar amightɨ me ia inightɨ ia pura men ingangarir gumazir kɨnibar ikɨ, \q2 nguazir ia fozir puvatɨzimɨn mangam. \q1 Nan anɨngagharir ian itim, kɨ a damightɨ \q2 an avim mɨn bar puvɨra ian isi ikɨ kamaghɨra ikiam.” \b \q1 \v 15 Ezɨ kɨ Jeremaia kɨ kamaghɨn mɨgei: \q1 “O Ikiavɨra Itir God, nɨ biziba bar dagh fo, egha gumazir paza na gamiba, nɨ bar me gɨfo. \q2 Kamaghɨn, nɨ gumazir nɨn ziam bagha dɨbovir osɨmtɨziba na garɨzibar ganɨva, \q3 na gɨnɨghnɨgh nan akuragh. \q1 Egh gumazir na gasɨghasɨzir kaba, nɨ ivezir kuram me ikaragh. \q2 Nɨ ti men sughsughtɨ, me na mɨsueghtɨ kɨ aremegham. \q1 \v 16 O Ikiavɨra Itir Godɨn Bar Gavgaviba Itim, \q2 nɨ uan ziam na garɨzima, kɨ nɨ nan anavɨra. \q1 Ezɨ nɨn akam na batogha, mati nan daghemra mɨn iti, \q2 mati dagher mam, gumazim, a isa anepava gavgavim namnam ko duam ganɨdi. \q1 Ezɨ nɨn akam na gamima, \q2 kɨ uan navir averiamɨn aven bar akongegha nan navim dera. \q1 \v 17 Kɨ gumazir dughiar aghuiba baghavɨra itiba ko apiavkia \q2 bizibav gɨa atir puvatɨ. Bar puvatɨ. \q1 Gumazamizir arazir kurar me amiba bangɨn, anɨngazim na gizɨfa. \q2 Kamaghɨn, kɨ uabɨ abɨragha bar nɨn apengan ikia uabɨra iti. \q1 \v 18 Manmagh amizɨ mɨzazir kam nan ikiavɨra iti? \q2 Egha manmagh amizɨ, me osɨmtɨzim na ganɨgavɨra iti, \q3 mati duaba nan mɨkarzimɨn ikiavɨra ikia mɨdir puvatɨ? \q1 Kɨ garima, nɨ nan akurazir puvatɨ, \q2 mati gumazim mozir pam bagha ghua garima, \q3 a dakezɨ a tam amezir puvatɨ.” \b \q1 \v 19 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na ikaragha ghaze: \q1 “Nɨ akar kabanang ategh navim giragh ua na bagh izɨtɨ, kɨ ua nɨ inightɨ, \q2 nɨ ua nan ingangarim damuam. \q1 Egh nɨ akar kuraba akurir arazim ategh, akar aghuimram akunam, \q2 egh nɨ nan akatorimɨn mɨn ikɨ nan akamɨn gun mɨkɨmam. \q1 Eghtɨ gumazamiziba nɨn akaba baragh nɨn gɨn mangam. \q2 Nɨ men akaba baragh men gɨn mangan markɨ. \q1 \v 20 Kɨ gumazamizir kabar damazimɨn nɨ damightɨ, \q2 nɨ brasɨn dɨvazimɨn mɨn tugh gavgavigham. \q3 Kɨ datɨrɨghɨn nɨn akuragha, nɨ ko iti. \q1 Eghtɨ gumazamizir kaba nɨn apanim damuva \q2 nɨ dɨkabɨraghan kogham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkemegha gɨfa. \q1 \v 21 Kɨ gumazir arazir kurabagh amiba ko apangkuviba puvatɨzir gumaziba, \q2 men agharim da ua nɨ inightɨ, me ua nɨ gasɨghasighan kogham.” \c 16 \s Jeremaia Godɨn Akar Gavgavim akunamin ingangarim iti \p \v 1 Kɨ Jeremaia, Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn na mɨgei, \v 2 “Nɨ nguazir kamɨn amizitamɨn ikian markɨ, egh nɨ boriba puvatɨgh. \v 3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ nguazir kamɨn itir boriba ko, men amebaba ko afeziar me batamiba, kɨ me bativamin bizibar gun nɨ mɨkɨmasa. \v 4 Me bar arɨghiregham. Tarazi arɨmariar kuraba iniva arɨmighiram. Eghtɨ apaniba izɨ taraziv soghtɨ me arɨghiram. Eghtɨ men tarazi dagheba puvatɨghɨva, arɨmɨghiram. Eghtɨ gumazir men kuabar apangkuv aziva, me isɨ mozibar afamiba puvatɨgham. Eghtɨ men kuaba pura tintinibar afiar buaribar mɨn nguazim girɨv ikiam. Eghtɨ kuarazir pɨn mɨghagha aruiba ko asɨzir atiaba men kuabar amam. \p \v 5 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ua kamaghɨn mɨgei: Nɨ gumazir ovevem gɨbua itibar pɨzir isam bagh, men dɨpenimɨn mangan markɨ. Gumazamizir kaba, kɨ ua deragh men apangkuv me damu navir amɨrizim me ko a inian aghua. Kamaghɨn, nɨ me bagh azirakar ighiabar amuan markɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkemegha gɨfa. \v 6 Kɨ ghaze, nguazir kamɨn gumazamizir ziaba itiba, ko ziaba puvatɨziba sarama arɨghiregham. Eghtɨ gumazir men kuaba mozibar afamiba puvatɨgham. Eghtɨ gumazir me bagh aziva uan apangkuvim akakagh mɨkarzim aghorɨva, dapanir arɨzim gisamiba puvatɨgham. \v 7 Eghtɨ gumazitaba gumazir aremeziba bagh azi ikɨtɨ, gumazir me bagh dagheba ko dɨpaba ater izɨ men navibar amutɨ, me navir amɨrizimɨn ikɨ nɨmɨra ikiamiba puvatɨgham. Eghtɨ men amebaba ko afeziaba aremeghtɨ, gumazir izɨ gumazir kabagh ibua itiba bagh dagheba ko, dɨpaba ater izɨ me danɨng, me ko ikɨva gavgavim me danɨng me ko ikiamiba puvatɨgham. \p \v 8 “Nɨ gumazamizir isar ekiabagh amibar dɨpenibar mangɨ, me ko ikɨ dagheba ko dɨpabar aman markɨ. \v 9 \x - \xo 16:9 \xo*\xt Jeremaia 7:34; 25:10; Akar Mogomem 18:23\xt*\x*Kɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ guizbangɨra mɨgei, gumazamiziba ua nguazir kamɨn ikian kogham. Eghtɨ bar akongezir arazim ko navim deragha itir arazim ko poroghamiba uarir itir arazim, kɨ bar moghɨra da agɨvagham. Eghtɨ gumazamizir datɨrɨghɨn itiba, uari uan damazibar bizir kamɨn gantɨ, an otivam. \p \v 10 “Jeremaia, nɨ kamaghɨn me mɨkɨmtɨ, me ti kamaghɨn nɨ mɨkɨmam, ‘Manmaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God bizir kurar kabar amutɨ da e bativasa mɨgei? En arazir manam ikufi? E uan God, Ikiavɨra Itir God, arazir kurar manamɨn a gami?’ \v 11 \x - \xo 16:11 \xo*\xt Nehemia 9:26-29; Esekiel 11:21; 1 Pita 4:3\xt*\x*Eghtɨ nɨ kamaghɨn me mɨkɨm suam, ‘Ian inazir afeziaba nan akam batuegha, na ategha ghua asebar ziaba fe. Kamaghɨn amizɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ arazir kabar ia damuasa. \v 12 Ezɨ ian arazir kuraba bar ian inazir afeziaba amizir arazir kurabagh afira. Ia vaghvagha nan akam batogha, uari uan nɨghnɨzir kurabar gɨn zui. \v 13 Kamaghɨn amizɨ, kɨ nguazir kamɨn ia batueghtɨ, ia mangɨ, nguazir igharazir ia ko ian inazir afeziaba fomɨra fozir puvatɨzimɨn ikiam. Kɨ ian apangkuvighan kogham, kamaghɨn amizɨ, ia nguibar kamɨn arueba ko dɨmagaribar ia asebar ziaba fam.’ ” \s Ikiavɨra Itir God ua gumazamiziba inigh men nguibamra izam \p \v 14-15 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Kɨ gumazamizir kaba batuegh, gɨn ua men aku nguazir kɨ men inazir afeziabagh anɨngizimɨn izam. Me datɨrɨghɨn uan akam gavgavim a danɨngɨsɨ mɨkɨm suam, ‘Bar Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itim, a Isipɨn e inigha en akua ize, e an ziamɨn gun mɨgei.’ Egh kɨ ua men aku izamin dughiam, me arazir kam giragh kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn, notɨn amadaghan itir kantri ko kantrin igharazir an e amadazɨ e ghua ikeziba, a ua e inigha en akua en nguazimɨn ize, ezɨ e an ziamɨn gun mɨgei.’ ” \s Judaba Ikiavɨra Itir Godɨn mongɨva avegham \p \v 16 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Kɨ apaniba amadaghtɨ, me izɨva Judan gumazamizibar suigh me iniam, mati gumazim uan ivem akunigha osirir avɨriba ini. Eghtɨ gɨn kɨ uam apanir igharaziba ameghtɨ, me mangɨ gumazamizir mɨghsɨabar mongeziba, ko dagɨar toribar mongeziba, buri men suigham, mati gumazim ruarimɨn asɨziba buria dar suisi. \v 17 \x - \xo 16:17 \xo*\xt Onger Akaba 90:8; Luk 12:2; 1 Korin 4:5; Hibru 4:13\xt*\x*Me amir biziba bar nan modozir puvatɨ. Da bar nan damazimɨn azenara iti. Me uan arazir kuraba mongɨva avegham. \v 18 Me nguazir kɨ me ganɨngizir kam, marvir guar kurar kaba isa nan nguazim garɨghizɨ, da nan damazimɨn mɨze. Kamaghɨn kɨ me amizir arazir kuramɨn ivezim givɨragh, ua a ikaragham.” \s Gumazamiziba bar moghɨra Ikiavɨra Itir God gɨfogham \p \v 19 O Ikiavɨra Itir God, nɨ gavgavim na ganɨga, nan danganir mogomemɨn mɨn ikia, egha osɨmtɨzibar dughiabar nɨ nan akurvasi. Nguazir kamɨn oteviba bar dar gumazamiziba bar, nɨ bagh izɨ kamaghɨn mɨkɨmam: En inazir afeziabar aseba, da pura bizir kɨniba, da e gifara, en akuraghan kogham. \v 20 Gumaziba uari baghvɨra godɨn tabar ingaram ti? Puvatɨ. Marvir guar gumaziba ingariba, da guizbangɨra godba puvatɨ. \p \v 21 \x - \xo 16:21 \xo*\xt Onger Akaba 9:16; Aisaia 43:3; Amos 5:8\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, “Nɨ oragh! Kɨ gumazamizir arazir kurabagh amiba dughiar vamɨrara men sure damigham. Dughiar kamɨn kɨ men sure damutɨ, me nan gavgavir ekiam gɨfogham. Egh me fogh suam, Nan ziam, Ikiavɨra Itir God.” \c 17 \rem NOTE: JER 17:5-8 are lectionary verses. \s Ikiavɨra Itir God, Judabar arazir kuraba bagha me gasɨghasɨki \p \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Judaba, arazir kurar ia amiba kar ian arazir ia zurarama amiba da zurara ian ikɨvɨra ikiam. Mati gumazim tuizimɨn akar oteviba aghorezɨ moghɨn, ia dar uan navir averiar gavgavibar da osirigha, da isa ofa gamir dakozibar 4plan mɨkebabar, bulmakaun komba aghoregha da osiri. \v 2 Ian gumazamiziba zurara asebar ofa gamir dakoziba ko temer guarir aser amizim Aseran nedazim itibagh nɨghnɨsi. Ia marvir guar kaba isa azenara temer ekiaba bar dar apengan da asava, maba mɨghsɨar pɨn itibar ada asezɨ da tuivighav iti, ezɨ ia dar ziaba fe. \v 3 Ia mɨghsɨar kaba ko azenan itir tuzibar ghua dar ziaba fe. Kamaghɨn amizɨ, kɨ ian dagɨaba ko ian bizir bar aghuiba isɨ apanibar anɨngam. Ia uan kantrin aven arazir kurar avɨrim gami. Kamaghɨn, ian arazir kuraba bangɨn, kɨ apanir kaba ateghtɨ, me ia ofa gamir dakoziba iniam. \v 4 Ian arazir kurar ia amir kaba bangɨn, kɨ ia damightɨ ia nguazir kɨ anɨngizir kam ategham. Egh kɨ ia damightɨ ia nguazir ia fozir puvatɨzimɨn pura uan apanibar ingangarir gumazir kɨnibar otivigham. Guizbangɨra, nan anɨngagharim mati avir mam isia iti. Ia uari avir kam uam a gamizɨ a dɨkafi. Eghtɨ avir kam isi mamaghɨra ikiam.” \s Gumazir pumuningɨn arazim \q1 \v 5 \x - \xo 17:5 \xo*\xt Aisaia 30:1-2; 31:1-3\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \q1 “Gumazim akɨrim ragha na gasaragha, \q2 nɨghnɨzir gavgavim gumazir kɨnimɨn ikia ghaze, \q1 kɨ uan gavgavimɨn uabɨn akurvagh deravɨra ikiam, \q2 gumazir kam a bar ikuvigham. \q1 \v 6 A mati temer muziarim dɨpaba puvatɨzir danganimɨn ikiava aghui. \q2 Danganir kam gumaziba puvatɨzɨ, nguazim amangsɨzim a gizɨfa. \q1 Gumazir kamaghɨn garim, \q2 dabirabir aghuiba puvatɨgham. \b \q1 \v 7 \x - \xo 17:7 \xo*\xt Onger Akaba 2:12; 34:8; 146:5; Aisaia 30:18\xt*\x*“Ezɨ gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim nan itiba, \q2 kɨ bar deraghvɨra me damuam. \q1 \v 8 \x - \xo 17:8 \xo*\xt Onger Akaba 1:3\xt*\x*Me mati temem me dɨpar mɨriamɨn anekara. \q2 Ezɨ temer kamɨn biba nguazim giraghuegha dɨpam isi. \q1 Ezɨ aruem garir dughiam, an atiatir puvatɨ. \q2 An dafariba angamɨra ikiavɨra iti. \q1 Egha amoziba izir puvatɨzir dughiabar, a nɨghnɨzir avɨribagh amir puvatɨ. \q2 A bar ikia mamaghɨra ti.” \s Ikiavɨra Itir God, gumazamizibar araziba bar moghɨra da tuisɨsi \q1 \v 9 \x - \xo 17:9 \xo*\xt Matyu 13:15; Mak 7:21-22; Rom 1:21; 7:11; Efesus 4:22\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Gumazamizibar navir averiaba arazir kurabara damuasavɨra me dɨkafi. \q2 Egha men nɨghnɨziba bar kufi. \q1 Ezɨ tina arazir kamɨn mɨngarim gɨfogham? \q2 Bar puvatɨ. \q1 \v 10 \x - \xo 17:10 \xo*\xt 1 Samuel 16:7; Onger Akaba 62:12; Rom 2:6; 8:27; Akar Mogomem 2:23\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨrara, kɨ gumazamizibar navir averiaba ko men nɨghnɨziba aven men gari. \q2 Egha vaghvagha gumazamizibar araziba tuisɨgha, \q3 me amir arazaraziba bar da ikarvagha ivezim me ganɨdi.” \s Me arazir kurabagh amua isir dagɨaba, da ovengam \q1 \v 11 Gumazim ifarɨva bizir avɨriba ikɨ, \q2 a mati kuarazir mam, kuarazir igharazimɨn aroriaba okemegha dagh isɨn itima da afoaghirezɨ, \q3 an adar nguziba ini. \q1 Ezɨ gumazir kamɨn dagɨaba ko biziba, \q2 da gumazir kam tɨghar ghurighamin dughiam da ovengam. \q1 Eghtɨ gɨn, gumazamiziba fogham, \q2 a mati gumazir onganim. \s Israelia uarir akurvaghasa Ikiavɨra Itir God mɨzuai \q1 \v 12 En Godɨn Dɨpenim, a mati Godɨn atrivimɨn dabirabir bar aghuim. \q2 A fomɨra ziar ekiam ikia, iza kamaghɨra iti. \q1 \v 13 Ikiavɨra Itir God, e Israelia zurara nɨghnɨzir gavgavim nɨn ikia, \q2 nɨ en akurvaghasa e nɨ bagha mɨzuai iti. \q1 Gumazamizir akɨrim ragha nɨ gasaraziba, me bar aghumsigham. \q2 Men ziaba, gumazamiziba zuamɨra me bakɨnɨghnigham, \q3 mati gumazim uan ziam nguazimɨn an osirizɨma a zuamɨra angaraghire. \q1 Ezɨ gumazir kaba nɨ ataki. \q2 Ikiavɨra Itir God, nɨ mati emɨmɨrir pam, dɨpar ikɨrɨmɨrim e ganɨdimɨn mɨn iti. \s Jeremaia uabɨn akurvaghasa Ikiavɨra Itir Godɨn azangsɨsi \q1 \v 14 O Ikiavɨra Itir God, nɨ nan arɨmariam akɨrightɨ, kɨ bar guizbangɨra ghuamagheka. \q2 Nɨ nan akuraghtɨ, kɨ guizbangɨra deraghvɨra ikiam. \q3 Kɨ ziar ekiam nɨraram anɨdi. \q1 \v 15 Israelia kamaghɨn na dɨpova mɨgɨa ghaze, \q1 “E manadɨzoghɨn gantɨ, Ikiavɨra Itir God, bizir kurar a damuasava mɨkemezir kabar amutɨ, \q2 da otivam? \q3 A datɨrɨghɨn guizbangɨra dar amutɨ, da otivtɨ, e dar ganika!” \q1 \v 16 Ikiavɨra Itir God, nɨ uan gumazamizibagh eghuvir ingangarir kam na ganɨngi, \q2 mati gumazir sipsipbagh eghuvim. \q3 Ezɨ kɨ ingangarir kam ataghizir puvatɨ. \q1 Ezɨ nɨ fo, kɨ dughiar kuram gumazamizir kaba bativasa \q2 me bagha nɨ mɨkemezir puvatɨ. Bar puvatɨ. \q3 Kɨ nɨn damazimɨn mɨkemezir akaba, nɨ bar deraghvɨra dagh fo. \q1 \v 17 Nɨ na damutɨ kɨ bar puvɨram atiatingan markɨ. Puvatɨ. \q2 Nɨ dughiar kurabar aven, nan mogomer danganir aghuimɨn mɨn iti. \q1 \v 18 Egh datɨrɨghɨn nɨ paza na gamir gumaziba, aghumsɨzim me danɨngightɨ, \q2 me dɨgavir kuram damightɨ, \q3 kɨ dɨgavir kuram damigh aghumsɨghan kogham. \q1 Nɨ men arazir kuram bangɨn dughiar kuram damightɨ, a me batogh \q2 bar me gasɨghasɨkigh. \s Judaba Sabatɨn dughiamɨn damuamin araziba \p \v 19 Ikiavɨra Itir God na mɨgɨa ghaze, “Nɨ mangɨ nguibar ekiamɨn dɨvazimɨn tiar akar me kamaghɨn dɨborim, Gumazamizibar Tiarakam, nɨ an boroghɨn tughɨv ikɨ. Kar Judan atrivibar nguibar ekiamɨn aven mangɨgh izegh gamir tiar akam. Egh nɨ gɨn anetegh mangɨ Jerusalemɨn tiar akar igharaziba uaghan bar dar boroghɨn tughɨv ikɨ. \v 20 Egh nɨ gumazamiziba kamaghɨn me mɨkɨm suam, ‘Ia Judan atriviba, ko Judan gumazamiziba, ko Jerusalemian tiar akar kamɨn mangɨgh izegh gamiba, ia deraghvɨra kuariba arigh Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh. \v 21 \x - \xo 17:21 \xo*\xt Nehemia 13:15-22\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn mɨgɨa ghaze: Ia deraghvɨra uan ikɨrɨmɨrim bagh nɨghnɨgh. Egh Ia Sabatɨn dughiamɨn biziba ater Jerusalemɨn aven mangɨsɨ, tiar akar kabar aven mangan markɨ. \v 22 \x - \xo 17:22 \xo*\xt Ua Me Ini 20:8-10; Godɨn Araziba 5:12-14\xt*\x*Egh ia uaghan Sabatɨn dughiamɨn, uan dɨpenibar itir biziba ater daruan markɨ. Egh ingangaribar amuan markɨ. Kɨ ian inazir afeziabav kemezɨ moghɨn, ia Sabatɨn dughiam amɨseveghtɨ, a na baghvɨra ikɨ. \v 23 Ezɨ ian ovaviba nan akam batuegha, nan gɨn zuir puvatɨgha, nan suren akar aghuiba baraghan aghua. \v 24 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze: Ia nan akam barakigh! Ia Sabatɨn dughiamɨn biziba ater Jerusalemɨn aven izan markɨ. Ia Sabatɨn dughiam amɨseveghtɨ a nan dughiamra ikɨtɨ, ia an ingangaritam bar a damuan markɨ. Ia nan akamɨn gɨn mangɨ, \v 25 eghtɨ atriviba zurara Devitɨn ikɨzimɨn otivam, egh me Devitɨn ikɨzimɨn atrivir dabirabim dapiam. Eghtɨ atriviba uan gumazir aruaba ko, hoziabar apiagh, karisbar tuivigh Jerusalemɨn tiar akabar aven mangɨ izegh damuam. Eghtɨ Judaba ko Jerusalemia tiar akar kabar mangɨ izegh damuam. Egh dughiabar zurara gumazamiziba Jerusalemɨn ikiam. \v 26 Eghtɨ gumazamiziba Judan kantrin danganiba bar da ategh, uan ofaba inigh nan Dɨpenimɨn izam. Me Judan nguibar ekiaba ko, Jerusalemɨn boroghɨn itir nguibaba ko, Benjaminɨn anabamɨn nguazim ko, mɨghsɨar dozir aruem uaghiri naghɨn itiba ko, mɨghsɨaba itir danganir igharaziba ko, sautɨn amadaghan Negev iti naghɨn, me danganir kaba bar da ategh, Jerusalemɨn izam. Me izɨ, asɨzir tue bar isia mɨghɨrir ofaba ko, asɨzir igharazibar ofaba ko, witba tuer ofaba ko, mughuriar aghuim zuir ofaba ko, na mɨnabir ofaba, me da inigh na bagh Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn izam. \v 27 Egh ia nan akamɨn gɨn mangan aghuagh, Sabatɨn dughiam amɨseveghtɨ a nan dughiamra ikian kogh, ia biziba inigh Sabatɨn dughiamɨn Jerusalemɨn tiar akabar aven mangɨgh izegh damutɨ, kɨ tiar akar kaba avim dar atɨghtɨ da isiam. Eghtɨ Jerusalemɨn itir dɨpenir ekiaba bar isigham. Eghtɨ tav avir kam amungeghan kogham.’ ” \c 18 \s God mati nguazir mɨnebar ingarir gumazim \p \v 1 Kɨ Jeremaia, Ikiavɨra Itir God, na mɨgɨa ghaze, \v 2 “Nɨ dɨkavigh gumazir nguazir mɨnebar ingarimɨn dɨpenimɨn magɨrɨtɨma kɨ ua nɨ mɨkɨmam.” \v 3 Ikiavɨra Itir God, na mɨkemegha gɨvazɨ, kɨ gumazir nguazir mɨnebar ingarimɨn dɨpenimɨn ghua garima, a mɨnebar ingarir wilɨn boroghɨn aperaghav ikia mɨnemɨn ingara a gɨghavkɨri. \v 4 A garima, dughiar mabar nguazir mɨner a uan dafarimɨn ingarir kam, an damazimɨn mong derazir puvatɨ. Egha a ua mɨner kamɨn nguazir kamra inigha an suiragha, ua an ingara uan ifongiamɨn gɨn ghua nguazir mɨner igharagha garimɨn ingari. \p \v 5 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgei. \v 6 \x - \xo 18:6 \xo*\xt Aisaia 45:9; Matyu 20:15; Rom 9:21\xt*\x*“Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ akar mam Israelia ian iti. Kɨ ti gumazir nguazir mɨnemɨn ingarizɨ moghɨn bizibar ia damuan kogham, a? Puvatɨ, kɨ uan ifongiamɨn gɨn mangam. Mati gumazim mɨnemɨn ingarasa nguazimɨn suirazɨ an an dafarimɨn iti moghɨn, ia Israelia nan dafarimɨn iti. \v 7 Egh kɨ kamaghɨn mɨkɨm suam, gumazamizitaba o kantrin tam, kɨ me abɨnigh me batuegh, me gasɨghasɨghsɨ me damuam. \v 8 Eghtɨ kantrin kamɨn gumazamiziba navibagh iraghtɨ, kɨ uan nɨghnɨzim giragh, bizir kurar kɨ me damuasa mɨkemezibar amuan kogham. \v 9 Egha dughiar mabar kɨ kantrin maba gavgavim me danɨng, men akurvaghtɨ me deravɨra ikiasa mɨgei. \v 10 Eghtɨ me nan damazimɨn arazir kuram damutɨ, kɨ uan nɨghnɨzim giragh, me damuasa mɨkemezɨ moghɨn me damuan kogham. \p \v 11 “Jeremaia, nɨ kamaghɨn Judaba ko Jerusalemia mɨkɨm, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, ia oragh! Bizir kurar kɨ ia damuamim, kɨ anekɨrigha gɨfa. Kɨ ivezir kuram ia danɨngasava ami. Kamaghɨn amizɨ, ia vaghvagh uan arazir kuraba ategh, uan dabirabiba akɨrigh arazir aghuibara gɨn mangɨ.’ \v 12 Eghtɨ gumazamiziba kamaghɨn nɨn akam ikaragham, ‘Markɨ e aghua. E uari uan nɨghnɨzibar gɨn mangasa ifonge. E bar moghɨra nɨn akam baraghan aghua, e uan navir averiar kurabar gɨn mangasa.’ ” \s Gumazamiziba Ikiavɨra Itir God gɨn amada \q1 \v 13 Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgɨa ghaze: \q1 “Nɨ mangɨ Kantrin Igharazibar Gumazamizibar azaragh fogh, \q2 me tong kamaghɨn oraghiz, o? \q3 Israelia amizir arazir kurar kaba, kantrin igharazir taba uaghan, Israelian mɨn arazir kurabagh amiz, o? Puvatɨ. \q1 Israel, mati nan guivir igiar kɨ bar ifongezimɨn mɨn iti. \q2 Ezɨ an arazir bar kurar kɨ bar ifongezir puvatɨzim gami. \q1 \v 14 Lebanonɨn kantrin dagɨar mɨghsɨaba, ti dughiar tabar ais dar amera ira uaghiri o? Ti puvatɨ. \q2 Mɨghsɨar kabar dɨpar orangtɨziba ti dati, o? \q3 Bar puvatɨ. \q1 \v 15 Ezɨ nan gumazamiziba bar na gɨn amada. \q2 Egha me aseba bagha ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuibagh ami. \q1 Me kamaghɨn amua iregha, tuavir men afeziba fomɨra gɨn zuim ategha, \q2 datɨrɨghɨn tuavir aguar kurar kabar zui. \q1 \v 16 Kamaghɨn, men nguazim ikuvigha pura danganir kɨnimɨn mɨn iti. \q2 Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba danganir kamɨn izɨ an ganigh, \q1 dapaniba rongɨva dɨbovir akabar me damuva mɨsoribar anɨngɨva, \q2 dɨgavir kuram damigh bar atiatigham. \q1 \v 17 \x - \xo 18:17 \xo*\xt Jop 27:21; Jeremaia 13:24; 46:21\xt*\x*Eghtɨ kɨ uan gumazamiziba akɨrim me gasaragh men akuraghan koghtɨ, \q2 apaniba izɨ men agɨraghtɨ me aregham. \q1 Mati amɨnim aruem anadi naghɨn ikegha pamtemɨn iza \q2 tintinimɨn bizibagh ivaima, da zui.” \s Gumazamiziba Jeremaia pazɨva a damuasa \p \v 18 Gumazamiziba kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Jeremaia guizbangɨra akatamɨn mɨgeir puvatɨ. Kamaghɨn, e Jeremaia mɨsoghsɨ tuaviba buriam. E ghaze, Ofa gamir gumaziba suren akam akurir ingangarim ataghɨraghan kogham. Eghtɨ gumazir nɨghnɨzir aghuim ko fofozir aghuiba itiba, me uan nɨghnɨzim ko fofozir aghuim ateghan kogham. Eghtɨ akam inigha izir gumaziba Godɨn akam e mɨkɨmvɨra ikiam. Kamaghɨn amizɨ, e Jeremaia baraghan kogham. E a isɨ kotiam darɨgham.” \p \v 19 Ezɨ kɨ Jeremaia, kɨ kamaghɨn God ko mɨgei, “Ikiavɨra Itir God, nan dɨmdiam barakigh. Nɨ nan apaniba mɨkemezir akam gɨnɨghnɨgh. \v 20 Gumazitam arazir aghuim damutɨ, gumaziba ti a ikaragh arazir kuram a danɨngam, o? Puvatɨ. Eghtɨ gumazir kaba na gasɨghasigham, me mati gumazim mozim gutui, eghtɨ asɨzim atamakuigh an magɨrɨgham. Nɨ, arazir kɨ fomɨra amizim gɨnɨghnɨgh. Kɨ nɨn boroghɨra iza me bagha nɨn azangsɨgha ghaze, nɨ uan anɨngagharim agɨvagh, gumazamizir kaba deraghvɨra me damu. \v 21 Ezɨ datɨrɨkɨn, nɨ men boribar amutɨ, me dagheba puvatɨgh arɨghiregham. Egh apaniba ateghtɨ, me izɨ gumazitabav sueghtɨ me arɨghiregh. Eghtɨ gumazitaba arɨmariar kurataba ini arɨghirɨ. Eghtɨ gumazir igiaba mɨdorozimɨn arɨghirɨ. Kamaghɨn, men amuiba boriba ko paba puvatɨgham. \v 22 Nan apaniba nan suiragh na gasɨghasɨghasa, mati asɨzim mozimɨn magɨrasa mozim gutui, egha mati gumazim asɨzimɨn suighasa azuazim aguragha a mɨzua iti. Kamaghɨn amizɨ, nɨ zuamɨra gumazir kuraba ameghtɨ me izɨ gumazir kaba ko mɨsogh, me gasɨghasɨkigh, eghtɨ me bar puvɨram atiatingɨva, uan dɨpenibar aven mongegh bar puvɨram arangam. \v 23 Ikiavɨra Itir God, nɨ fo, me na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasava ami. Eghtɨ nɨ men arazir kuraba gɨn amangan markɨ. Men osɨmtɨziba agɨvan markɨ. Nɨ men anɨngaghvɨra ikɨva, men apanibar amutɨ, me izɨ nɨn damazimɨn me dɨkabɨragh.” \c 19 \s Judaba nguazir mɨnem bɨghizɨ moghɨn bar ikuvigham \p \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgɨa ghaze, “Jeremaia, nɨ mangɨva nguazir mɨnebar ingarir gumazim da nguazir mɨnetam givesegh. Egh mɨner kam inigh mangɨ gumazamizibar gumazir dapanir taba ko ofa gamir gumazibar dapanir taba inightɨ, me nɨ ko mangɨ. \v 2 \x - \xo 19:2 \xo*\xt 2 Atriviba 23:10; Jeremaia 32:34-35\xt*\x*Egh ia mangɨ Jerusalemɨn dɨvazimɨn tiar akar me kamaghɨn dɨborim, Mɨneba Bɨaghirezir Tiarakam, an boroghɨn mangɨ Hinomɨn Danganir Zarimɨn otogh. Egh nɨ kagh tugh nan akam akun suam,\f + \fr 19:2 \fr*\ft Nɨ Jeremaia 7:30-33ɨn gan.\ft*\f* \v 3 ‘Ia Judan atriviba ko Jerusalemɨn gumazamiziba, ia Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh! Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ guizbangɨra mɨgei. Kɨ bizir bar kuram damightɨ, a danganir kamɨn otivam. Eghtɨ gumazamizir bizir otivamin kamɨn akaba bareghamiba, me bar dɨgavir kuram damigham. \v 4 Kɨ kamaghɨn damuamin bizimɨn mɨngarim, a kamakɨn, gumazamizir kaba akɨrim ragha na gasaragha, aseba bagha ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuibagh ami. Gumazamizir kaba, ko men ovaviba, ko Judan atriviba, me fomɨra aser kabagh fozir puvatɨ. Ezɨ datɨrɨghɨn, me aser kabar ziaba fe, egha arazir kamɨn me danganir kam gamima a nan damazimɨn bar mɨze. Me uaghan pura gumazamizir arazir kurabagh amir puvatɨzir avɨribav soghezɨ, me ariaghirezɨ men ghuziba danganir kam gire. \v 5 \x - \xo 19:5 \xo*\xt Ofa Gami 18:21\xt*\x*Egha me Jerusalemɨn asem Balɨn ziam fasa danganibar ingarigha, uari uan boriba isa ofan bar isia mɨghɨribar mɨn, avimɨn da tua asem Bal bagha ofa gami. Arazir ia amizir kam a nan arazim puvatɨ. Kɨ kamaghɨn arazir kam damuasa me mɨkemezir puvatɨ. Bar puvatɨ. Egha uaghan arazir kamagh garir tam kɨ me danɨngasa nɨghnɨzir puvatɨ. \v 6 Egha Ikiavɨra Itir God ghaze, me gɨn ua danganir kamɨn ziam, Tofet o Hinomɨn Danganir Zarim a darɨghan kogham. Puvatɨ. Me kamaghɨn danganir kam dɨponam, Danganir Zarir Gumazir Avɨribav Sozi Me Ariaghirim! \p \v 7 “ ‘Judaba ko Jerusalemia danganir kamɨn bizir avɨribar amuasa nɨghnɨsi, ezɨ kɨ men tuavim apɨrightɨ me dar amighan kogham. Eghtɨ kɨ apaniba ameghtɨ, me izɨ me mɨsueghtɨ me arɨmɨghiregham. Eghtɨ kɨ kuaraziba ko asɨzir atiaba ameghtɨ, da izɨ men kuabar amegham. \v 8 Eghtɨ Jerusalem ikuvigham, eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba danganir kamɨn izɨ, bizir kurabar gantɨ, da an ikiam. Eghtɨ me, me dɨpov akɨ mɨsoribar anɨng, dɨgavir kuram damigh atiatingam. \v 9 Apaniba Jerusalemia mɨsoghsɨ, izɨ men nguibar ekiam avɨnigham. Eghtɨ bizir kam an osɨmtɨzir bar ekiam Jerusalemia danightɨ, dagheba bar men puvatɨgham. Eghtɨ gumazamiziba uari uan boribav sogh dar amɨva, egh uari uan namakabav sogh me amam.’\f + \fr 19:9 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ. Gumazamiziba ti igharaz daraziv sogh me amam, akar kamaghɨn amizim 2 Atriviba 6:26-29ɨn iti. O me ti igharaz darazir kuabar mɨkarzibar asɨzibar amam, mati Azirakam 2:20 ko 4:10ɨn iti? E deravɨra foghan kogham.\ft*\f* \p \v 10 “Jeremaia, nɨ akam akuntɨ gumazamiziba nɨ baragh nɨn gantɨ, nɨ nguazir mɨner nɨ suirazim nɨ anemɨsararɨkigh. \v 11 Egh kamaghɨn me mɨkɨm, ‘Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn mɨgɨa ghaze: Kɨ Judan kantrin gumazamiziba ko Jerusalemɨn gumazamiziba bar, nguazir mɨnem amɨsaragharɨghizɨ moghɨn me mɨsararigham. Eghtɨ gumazitam uam anekɨrighan kogham. Eghtɨ Tofetɨn danganim, Judabar matmatɨn mɨn otoghtɨ, men kuaba danganir kam bar a gizɨvagham. \v 12 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ua kamaghɨn mɨgɨa ghaze, kɨ nguibar ekiar kam ko, an itir gumazamiziba arazir kamɨn me damigham. Kɨ Tofetɨn danganim gamizɨ moghɨn, Jerusalemɨn nguibar ekiam damigham. \v 13 Ia Jerusalemɨn nguibar ekiamɨn itir dɨpeniba ko Judabar atrivibar dɨpenir siriabagh isɨn ghua mɨkoveziba bagha mughuriar aghuim zuir ofabagh amua, aseba bagha wain inger ofabagh ami. Eghtɨ Jerusalemɨn itir dɨpenir kaba bar moghɨra Tofetɨn danganimɨn mɨn otoghtɨ, gumazamizibar kuaba dar aven ikɨ Godɨn damazimɨn bar mɨzegham.’ ” \p \v 14 Ikiavɨra Itir God na mɨkemezɨ moghɨn, kɨ Tofetɨn danganimɨn ghugha an akam akuri. Egha gɨn, kɨ Tofet ategha Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ghua, Dɨpenir mɨriamɨn uari akuvir danganimɨn tugha, kamaghɨn gumazamizibar dia me mɨgei. \v 15 “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a Israelian God, a kamaghɨn mɨgei, ‘Ia deravɨram oragh! Ia akaba batogha, nan akam baraghan aghua. Ezɨ kamaghɨn bizir kurar kɨ ia damuasa mɨkemeziba, kɨ dar amightɨ, da bar ian nguibar ekiam ko an boroghɨn itir nguibar dozibar otivam.’ ” \c 20 \rem NOTE: JER 20:7-13 are lectionary verses. \s Jeremaia akar gavgavimra ofa gamir gumazim Pasur ganɨngi \p \v 1 Jeremaia akar kam akurir dughiamɨn, Imerɨn otarim Pasur, an ofa gamir gumazir mam. A Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim geghuvir gumazibar, gumazir dapanim, a ikiava orazi, Jeremaia akam akuri. \v 2 Ezɨ Pasur mɨdorozir gumazibav kemezɨ, me Jeremaian suiragha, a mɨsuegha a isa Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn dɨvazimɨn itir Benjaminɨn Tiarakar Pɨn Itimɨn ghugha, a isa kalabus gatɨgha, an suemning pamtem temem sara aning ike. \v 3 Egha amɨmzaraghan, Pasur kalabusɨn Jeremaia isa azenim gatɨzɨ, Jeremaia kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God, ziam Pasur nɨ gatɨgha, nɨ dɨborir puvatɨ. A ziar igharazir kam nɨ gatɨgha nɨ dɨbora ghaze: Atiatim Danganiba Bar Dar Ikiam. \v 4 Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn akam nɨn iti, ‘Kɨ bizir kuram damightɨ a nɨ ko nɨn roroabar amightɨ ia bar atiatingam. Egh nɨ gantɨ apaniba mɨdorozir sabamɨn nɨn roroabav soghtɨ me bar arɨmighiram. Egh kɨ Judaba bar me isɨ Babilonɨn atrivimɨn agharim datɨghtɨ, a taraziv sueghtɨ me arɨmɨghireghtɨ, a tarazi me inigh mangɨ Babilonɨn pura ingangarir gumazir kɨnibar mɨn me arigham. \v 5 Eghtɨ kɨ apaniba ateghtɨ me izɨ mɨdorozir gavgavim Jerusalemɨn a damu dagɨaba bar ada iniva, gumazamizibar bizir aghuiba ko Judan atrivibar dagɨaba ko, biziba bar ada akumakumigh Babilonɨn mangɨgham. \v 6 Pasur, nɨ oragh. Nɨ ko nɨn dɨpenimɨn itir darasi, ia bar Babilonɨn mangɨ kalabusɨn ikiam. Nɨ akar ifavaribar uan roroabav keme. Kamaghɨn, nɨ uan roroar kaba ko ia Babilonɨn aremegham. Eghtɨ me nguibar ekiar kamɨn ia afegham.’ ” \s Jeremaia osemegha, Ikiavɨra Itir God ko mɨgei \q1 \v 7 O Ikiavɨra Itir God, nɨ uan ingangarim damuasa na apezeperezɨ, \q2 kɨ nɨn apezeperir akar kam baraki. \q1 Nɨ bar gavgavizɨ, nɨn akam bar na gafirazɨ, kɨ pura nɨn apengan ghu. \q2 Ezɨ datɨrɨghɨn gumazamiziba na dɨpova nan ingaravati. \q1 \v 8 Kɨ zurara nɨn akam akurima, nɨ na gamima \q2 kɨ tiarim akara kamaghɨn dɨa mɨgei, \q3 “Mɨdorozim otoghtɨ, ia ikuvigham!” \q1 Ezɨ gumazamiziba akar kam baragha, \q2 zurara aghumsɨzim na ganɨga akar kurabar na mɨgei. \q1 \v 9 Kɨ kamaghɨn uabɨra uabɨ mɨkɨmam, \q2 kɨ ti nɨ gɨn amadagh ua nɨn ziamɨn nɨn akamɨn gun me mɨkɨman kogh, \q1 egh kɨ kamaghɨn nɨn akam gɨnɨghnɨgh suam, \q2 nɨn akam mati avim nan navir averimɨn ikia, \q3 nan agharibar isia iti. \q1 Kɨ ua nɨn akam mɨkɨman koghasava amuava avenge. \q2 Bar puvatɨ. \q1 \v 10 Kɨ orazi, gumazamiziba bar nɨmɨra uarira uariv gɨa ghaze, \q2 Jeremaia, a ghaze, bizir kurar kam bar danganibar iti, \q3 an e damutɨ e atiatingam. \q1 Kamaghɨn e a isɨ kotiam datɨka. \q2 E datɨrɨghɨrama a isɨ gumazir ekiabar damazimɨn kotiam darɨgham. \q1 Nan namakaba kamaghsua ifonge, \q2 bizir kurar na bativir kaba na dɨkabɨragham. \q1 Me ghaze, “E ti a gifaragh a dɨkabɨraghɨva, \q2 an arazir kuram ikarvagham.” \q1 \v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, mati mɨdorozir gumazir bar gavgavir mam, \q2 a nan akurvaghasa nan boroghɨn tughav iti. \q1 Eghtɨ gumazir izɨ pazɨ na damuamin kaba, \q2 bizir kuram me batoghtɨ me daghiregham. \q1 Egh me bar aghumsɨghtɨ, \q2 men aghumsɨzir kam ikɨ mamaghɨra ikɨ gɨvaghan kogham. \q1 \v 12 O Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, \q2 nɨ gumazamizibar nɨghnɨziba ko navir averiaba tuisɨgha dagh fo, \q3 ezɨ nɨn kotiam a bar guizɨn arazimra gɨn ghua bar dera. \q1 Ezɨ kɨ uan osɨmtɨzir kam isa nɨn dafarim garɨsi. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ghaze, nɨ nan apaniba ivezir kuram me danɨngtɨ, kɨ ganika. \b \q1 \v 13 E fo, Ikiavɨra Itir God, gumazamizir onganarazibagh amiba, \q2 a bar men akuragha gumazir kurabar dafarim da ua me ini. \q1 Kamaghɨn amizɨ, e Ikiavɨra Itir God bagh ongɨva, \q2 an ziam fam. \b \q1 \v 14 \x - \xo 20:14-18 \xo*\xt Jop 3:1-19\xt*\x*Nan amebam na batir dughiar kam, \q2 God a gasɨghasɨghizɨ deraghai. \q1 Egha God bizir aghuitam dughiar kamɨn a gamizɨ, \q2 a an otozir puvatɨzɨ deraghai. \q1 \v 15 Ezɨ dughiar kamɨn gumazir mam akam inigha nan afeziam bagha ghua, kamaghɨn a mɨgei, \q2 “Nɨn amuim otarim bate.” \q1 Ezɨ nan afeziam oregha bar akonge. \q2 Ezɨ God gumazir akam inigha afeziam bagha ghuzim paza a damuasa kɨ ifonge. \q1 \v 16 Ikiavɨra Itir God, nguibar ekiabagh asɨghasɨghizɨ moghɨn, \q2 gumazir kam ikuvighasa kɨ ifonge. \q1 Ikiavɨra Itir God, nguibar ekiar kabar apangkuvizir puvatɨ. \q2 Ezɨ bar mɨzaraghara, gumazamiziba apanibar ganigha bar puvɨram azi. \q1 Egha aruer arɨzimɨn apaniba nguibamɨn aven zegha mɨsoghasa pamten dei. \q2 Gumazir kam, arazir kamra, God a gasɨghasɨghasa kɨ ifonge. \q1 \v 17 Gumazir kam, nan amebamɨn navir averiamɨn na mɨsoghezɨ kɨ aremeghai. \q2 A kamaghɨn amizɨ, nan amebamɨn navir averiam na afazɨ mozimɨn mɨn otoghai. \q3 Ezɨ puvatɨ. Gumaka! \q1 \v 18 Manmaghsua kɨ amebamɨn navimɨn ikegha otogha osɨmtɨzir kamagh garibar ikia, \q2 egha zurara bar puvɨram aghumsɨsi? \q3 Kɨ bar uabɨn apangkufi. \c 21 \s Ikiavɨra Itir God, Atrivim Sedekaian azangsɨzim baraghizir puvatɨ \p \v 1-2 \x - \xo 21:1-2 \xo*\xt 2 Atriviba 25:1-11; 2 Eghaghaniba 36:17-21\xt*\x*Atrivim Sedekaia, gumazir pumuning Jeremaia bagha aning amada. Aningɨn ziamning, Malkian otarim Pasur, ko Masean otarim Sefanaia, an ofa gamir gumazir mam. Aning Jeremaia mɨgɨa ghaze, “Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar, e ko mɨsosi. Ezɨ nɨ e bagh Ikiavɨra Itir Godɨn azaraghtɨ, an en akuraghasa e ifonge. A ti e bagh mirakelɨn tam damigham, a fomɨra en adarazi bagha amizɨ mokɨn. Eghtɨ a mirakelɨn kam Atrivim Nebukatnesar damightɨ anetegh mangam.” Me mɨgeima, Ikiavɨra Itir God, mɨgɨrɨgɨam isa Jeremaia ganɨdi. \p \v 3 Ezɨ Jeremaia aningɨn akam ikaragha ghaze, “Gua mangɨ Sedekaia mɨkɨm suam, \v 4 Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, kamaghɨn mɨgɨa ghaze, ‘Datɨrɨghɨn Babilonɨn atrivim, Kaldiabar mɨdorozir gumaziba ko iza Jerusalemɨn dɨvazim ekɨaru. Ezɨ Israelian mɨdorozir gumaziba mɨdorozir bizibar suigha dɨvazimɨn azenan gara Babilonia ko mɨsosi. Eghtɨ kɨ ian mɨdorozir bizir kabagh iraghtɨ, da nguibar ekiamɨn tongɨra ikɨtɨ, kɨ kagh bar moghɨra da akuvagh pozir ekiam mɨkɨnigham. \v 5 Kɨ uabɨ bar ian anɨngaghegh ian atarɨva uan gavgavim sara ia mɨsogh bar ia gasɨghasigham. \v 6 Egh kɨ nguibar ekiar kamɨn aven itir gumazamiziba ko asɨzitaba arɨmariar kuraba me danightɨ, me arɨmɨghiregham. \v 7 Kɨ Ikiavɨra Itir God kɨ ua kamaghɨn mɨgei. Gumazamizir avɨrim, arɨmariar kaba ko, mɨdorozir kam ko, dagheba puvatɨghamin dughiam bangɨn arɨghiram. Egh gɨn kɨ Atrivim Nebukatnesar ko an mɨdorozir gumaziba ateghtɨ, me Atrivim Sedekaia uan gumazir ekiaba ko gumazamizir ikiavɨra itiba inigh mangam. Apanir kaba Israelia ia mɨsoghtɨ ia aremeghasa bar ifonge. Nebukatnesar kuarkuvim ko, ifongiam ko, apangkuvir arazim tong ian ikeghan kogham. Egh ian tav ateghtɨ, a ikian kogham.’ ” \p \v 8 Ezɨ Ikiavɨra Itir God ghaze, “Jeremaia, nɨ kamaghɨn gumazamizibav kɨm suam, ‘Ia oragh! Ikiavɨra Itir God tuavir pumuning ian aka. Tuavir mam, an angamɨra itir ikɨrɨmɨrimɨn zuir tuavim, ezɨ tuavir igharazim, an ovevemɨn zuir tuavim. \v 9 Eghtɨ gumazamizir nguibar ekiar kamɨn aven itiba, me arɨmɨghiregham. Apaniba izɨ me mɨsogham, eghtɨ tarazi dagheba men puvatɨghtɨ me arɨmɨghiregham, eghtɨ tarazi arɨmariar kuram me gasɨghasightɨ, me arɨmɨghiregham. Eghtɨ gumazamizir angamɨra ikiasa ifongeziba, me nguibar ekiar kam ategh mangɨ pura uari isɨ, Babilonian dɨvazimɨn azenan ikia mɨsoghasa garir darazi pura uari isɨ me danigh, men gɨn mangɨ, angamɨra ikɨ mati apaniba mɨdorozim gafiragha suirazir pura ingangarir gumazamizibar kɨnibar mɨn ikiam. \v 10 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgɨa ghaze, Kɨ Jerusalemɨn nguibar ekiam gasɨghasɨghasa nɨghnigha gɨfa. Kɨ ua deraghvɨra a damuan aghua. Kɨ Babilonɨn atrivimɨn amamangatɨghtɨ, a nguibar ekiar kam inigh uan mɨdorozir gumazibav kemeghtɨ, me a daboroghtɨ, a bar moghɨra isigh ikuvigh puvatɨgham.’ ” \s Ikiavɨra Itir God, Judan atrivimɨn adarazigh asɨghasɨgham \p \v 11-12 Ikiavɨra Itir God, ua ia mɨkɨmasa kamaghɨn na mɨgɨa ghaze: \b \q1 “Ia Judan Atrivim Devitɨn anabamɨn ikɨzim, \q2 ia nan akam baragh! \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn ia mɨgei, \q2 Ia zurara mɨzarazibar kotɨn gumazamiziba tuisɨzir arazim a deraghvɨra mangɨ. \q1 Egh gumazim gumazir igharazitamɨn bizim okemegh osɨmtɨzim a danightɨ, \q2 ia gumazir osɨmtɨzim itir kamɨn akuragh an osɨmtɨzim akɨrigh. \q1 Ia kamaghɨn damighan koghtɨ, kɨ ian arazir kurar kam bagh, \q2 nan anɨngagharim avimɨn mɨn bar ekeveghtɨ, \q3 kɨ pazavɨra ia damigham. \q2 Eghtɨ gumazitam anemungɨva avegham. \b \q1 \v 13 “O Jerusalem, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei. \q2 Nɨ oragh! Nɨ bar pɨn mar aperaghav ikia danganir zarir vɨn itibar gari. \q3 Nɨ mati dagɨar bar pɨn itim. \q1 Nɨ ghaze, ‘Tina izɨ e mɨsogham? \q2 Tinara izɨva en nguibar e aven modimɨn aven izam?’ \q3 Ezɨ puvatɨ. \q1 \v 14 Kɨ ian arazir kurar ia amiziba ikarvagh \q2 pazavɨra ia damigham. \q1 Kɨ avim damightɨ a Jerusalemɨn nguibar ekiamɨn otogham, \q3 mati avim ruarir arɨzimɨn dɨkavigha isi, \q2 egh avir kam atrivimɨn dɨpenimɨn isitɨ, \q3 Jerusalemɨn dɨpeniba uaghan bar moghɨra isigham. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \c 22 \s Jeremaia atrivim uan gumazamiziba ko, akam me mɨkɨri \p \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, “Jeremaia nɨ Judan atrivimɨn dɨpenimɨn magɨrɨva, egh akar kam akun. \v 2 Nɨ kamaghɨn mɨkɨm: O Judan atrivim, nɨ Atrivim Devitɨn atrivir dabirabim gapiaghiri, nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh. Nɨ uan gumazir dapaniba ko nɨn gumazamizir atrivimɨn dɨpenimɨn tiar akar kabar mangɨ izegh gamiba, ia bar moghɨra akam baragh. \v 3 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, ia arazir aghuibara damu. Eghtɨ gumazitam gumazir igharazimɨn bizim okemegha osɨmtɨzim a ganɨngi, ia gumazir osɨmtɨzim itir kamɨn akuragh an osɨmtɨzim agɨfagh. Ia borir afeziaba ariaghireziba, ko amizir paba ovengeziba, ko Kantrin Igharazibar Gumazamizir ia ko itiba, ia pazɨ me damuan markɨ. Egh ia uaghan uan nguazir kamɨn aven, gumazamizir osɨmtɨziba itir puvatɨziba, pura me mɨsoghtɨ me arɨghiram markɨ. \v 4 Egh ia nan akamɨn gɨn mangɨtɨ, atriviba zurara Atrivim Devitɨn ikɨzimɨn otivam. Egh atriviba hoziaba ko karisbar apiagh, egh atrivimɨn dɨpenimɨn dɨvazimɨn tiar akamɨn mangɨ zegh damuam. Eghtɨ gumazir dapaniba ko gumazamiziba, me uan atrivim ko daruam. \v 5 \x - \xo 22:5 \xo*\xt Matyu 23:28; Luk 13:35\xt*\x*Egh ia nan akamɨn gɨn mangan koghtɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ bar guizbangɨra uabɨ uan ziam dɨbora ghaze, dɨpenir kam kɨ a gasɨghasigham. \v 6 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Judan atrivimɨn dɨpenim mɨgɨrɨgɨar kam an iti: \b \q1 “O atrivimɨn dɨpenim, kɨ nɨn garima, nɨ bar dera, \q2 nɨn ganganim bar deragha mati Distrik Gileatɨn ruarir ekiam, \q3 egha mati kantri Lebanonɨn mɨghsɨar ekiaba. \q1 Eghtɨ kɨ nɨ damightɨ, nɨ pura nguazir kɨnimɨn mɨn ikiam, \q2 mati danganir mɨsɨngiziba ko nguibar gumazamiziba itir puvatɨziba. \q1 \v 7 Kɨ apaniba ameghtɨ, me izɨ nɨ gasɨghasigham. \q2 Me uan sobiaba ko mɨdorozir biziba inigh izɨ, nɨn dɨpenir akɨnir me sidan temebar ingariziba okegh da abigh, \q3 dar ararir kaba inigh avim mɨkɨnigham. \b \p \v 8 “Eghtɨ gɨn, kantrin igharazir avɨribar gumazamiziba danganir kam daruam. Egh me Jerusalem faragha itir danganimɨn ganɨva, kamaghɨn uarira uarir azangsɨgham, ‘Ikiavɨra Itir God manmaghsua arazir kamɨn nguibar ekiar kam gami?’ \v 9 Egh me uari kamaghɨn uari ikarvagham, ‘Bizir kamɨn mɨngarim kamakɨn. Gumazamizir kaba, me Ikiavɨra Itir God, men God, me an Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim akɨrim ragha a gasara. Egha me asebar ziaba fa dar apengan iti.’ ” \s Gumazamiziba me Atrivim Joahas bagh aziam \q1 \v 10 Ia Judaba, ian Atrivim Josaia aremegha gɨfa, \q2 ezɨ ian apangkuv a bagh azian markɨ. \q1 Ezɨ Atrivim Josaian otarim Joahas e ategha gɨfa. \q2 A uamategh uan nguibamɨn izeghan kogham. \q3 Kamaghɨn amizɨ, ia Joahas bagh puv azi.\f + \fr 22:10 \fr*\ft Nɨ 2 Atriviba 23:28-34ɨn gan.\ft*\f* \q1 \v 11 \x - \xo 22:11 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 36:1-4\xt*\x*Joahas, an ziar mam Salum, a uan afeziam Josaian danganim inigha, \q2 Judabar atrivimɨn oto. \q3 Egha Joahas Jerusalem ategha gɨfa. \q1 Ikiavɨra Itir God Joahas gɨnɨghnɨgha kamaghɨn mɨkeme, \q2 “Gumazir kam ua izeghan kogham. \q1 \v 12 Apaniba a inigha nguibar igharazimɨn ghu. \q2 Ezɨ a uan nguazir kamɨn ganighan kogham. Puvatɨ. \q3 A kantrin igharazimɨn aremegham.” \s Jeremaia akam Atrivim Jehoiakim mɨkɨri \q1 \v 13 \x - \xo 22:13 \xo*\xt Jeremaia 17:11; Maika 3:10; Habakuk 2:9\xt*\x*Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei: \q1 “Gumazim ua bagha ingarizir dɨpenim gɨnɨghnɨgha, \q2 an arazir kurabar gɨn ghua dɨpenir kamɨn ingarir gumaziba paza me gami. \q1 An akar gumaziba ingangarir kam gamua, an dɨpenimɨn ghuriar pɨn itibar ingarizɨ, \q2 a guizɨn arazim ategha me gɨvezir puvatɨ. \q3 Me pura ingari. \q2 Gumaka Gumazir kam bar ikuvigham. \q1 \v 14 Gumazir kam ti kamaghɨn mɨgei, \q2 ‘Kɨ ua baghavɨra dɨpenir ekiamra ingaram. \q1 Eghtɨ an ghuriamɨn pɨn danganir ekiaba ikiam. \q2 A dɨpenir kamɨn winduan ekiabar ingari. \q1 Egha temer Sidan ararir aghuibar dar ingarigha \q2 Egha ter araribar uan dɨpenimɨn bɨribagh afughafuki. \q3 Egha penɨn aghevimɨn dɨpenim asɨngi.’ \b \q1 \v 15 “O atrivim, nɨ sidan temer ararir avɨriba iti, \q2 egha ti ghaze, da nɨ gamima nɨ atrivir aghuimɨn oto, a? \q1 Nɨn afeziam, gumazir igharazibar mɨn dagheba ko dɨpaba apava bar akonge. \q2 Egha a guizbangɨra arazir aghuibar gumazamizibagh ami. \q3 Ezɨ dabirabir aghuim iti. \q1 \v 16 Dughiar onganarazibagh amir gumazamiziba ko, biziba puvatɨzir gumazamiziba, me kotiamɨn otivima, \q2 nɨn afeziam men akaba arazir aghuimra gɨn ghua me tuisɨsi. \q3 Ezɨ gumazamiziba bar moghɨra dabirabir aghuim iti. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, \q2 arazir kamaghɨn amizim, kar guizbangɨn na gɨfozir gumazamizibar arazim. \q1 \v 17 Ezɨ nɨ uabɨra uabɨ gɨnɨghnɨgha, \q2 egha zurara bizir igharagha gariba iniasa puv a dagh ifuegha, \q3 ifavarir arazim gamuava bizir kaba isi. \q1 Egha nɨ pura gumazir arazir kurabagh amir puvatɨzibav sozi me ariaghiri. \q2 Egha nɨ gumazamiziba dɨkabɨra paza me gami.” \b \p \v 18 \x - \xo 22:18 \xo*\xt 2 Atriviba 23:36--24:6; 2 Eghaghaniba 36:5-7\xt*\x*Ezɨ bizir kam bangɨn, Ikiavɨra Itir God Jehoiakim gɨnɨghnɨsi, a Josaian otarim, Judabar atrivim. Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Jehoiakim aremeghamin dughiamɨn, gumazamiziba an apangkuv, egh a bagh azian koghɨva kamaghɨn mɨkɨmam. \q2 ‘O noki, nan aveghbuam,’ \q3 ‘O noki, nan amizim.’ \q1 Egh me kamaghɨn mɨkɨman kogham, \q2 ‘O noki, en gumazir aruam,’ \q3 ezɨ ‘Noki, en atrivim.’ \q2 Puvatɨ, me bar kamaghɨn mɨkemeghan kogham. \q1 \v 19 Me an kuam donkin kuamɨn mɨn a batoke. \q2 Egh me an kuam amɨkɨrɨgh, a inigh mangɨ, \q3 Jerusalemɨn dɨvazimɨn azenan a makunigham.” \s Ikiavɨra Itir God Jerusalemia bagha Akar Gavgavim iti \p \v 20 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Jerusalem, gumazir nɨ me gifuegha me ko arazir kurabagh amiba, \q2 me bar ikuvigha gɨfa. \q1 Kamaghɨn amizɨ, nɨ mangɨ, \q2 Lebanon mɨghsɨar ekiaba ko Basan mɨghsɨam ko Abarimɨn Mɨghsɨamɨn ghuavanabogh, \q3 pamtemɨn dɨmɨva azi. \q1 \v 21 \x - \xo 22:21 \xo*\xt Jeremaia 19:15; 32:30\xt*\x*Nɨ deragha itir dughiabar nɨ bizir avɨriba itima, \q2 kɨ akam nɨ ganɨngi. \q1 Ezɨ nɨ kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ nɨn akam baraghan aghua.’ \q2 Nɨ zurara nan akam batosi. \q1 Nɨ kamaghɨn amir arazir kam, \q2 nɨ uan igiamra itir dughiamɨn a gamua iza datɨrɨghɨn tu. \q1 \v 22 Kamaghɨn amizɨ, apaniba amɨnir gavgavimɨn mɨn izɨva, \q2 nɨn gumazir dapaniba inigh mangam. \q1 Apaniba izɨ nɨn gumazir nɨ ifuegha me ko arazir kurabagh amiba inigh mangɨtɨ, \q2 me kantrin igharazimɨn kalabusɨn ikiam. \q1 Egh dughiar kamɨn nɨ uan arazir kurar nɨ amiziba bagh, \q2 bar aghumsigham. \q1 \v 23 Me faragha Lebanonɨn temer sidan temer ararir aghuibar nɨn dɨpenimɨn ingari, \q2 ezɨ nɨ dabirabir aghuim iti. \q1 Ezɨ noka, nɨ mɨzazir ekiam iniam, \q2 mati amizim borim batasa mɨzazir ekiam isi moghɨn, \q3 nɨ bar puvɨram arangam. \s Ikiavɨra Itir God Atrivim Jehoiakin mɨgei \p \v 24 \x - \xo 22:24 \xo*\xt 2 Atriviba 24:8-15; 2 Eghaghaniba 36:9-10\xt*\x*“Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ zurara ikia mamaghɨra iti, ezɨ nɨ Jehoiakin, Judan atrivim kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei. Nɨ nan atrivimɨn ziar ekiam ko gavgaviba akakaghamin ringɨn mɨn nan dafarir guvimɨn ikiam, kɨ bar nɨ gifueghan koghɨva, nɨ batuegham.\f + \fr 22:24 \fr*\ft Jehoiakinɨn, an ziar igharazim Konia.\ft*\f* \v 25 Egh kɨ nɨ isɨ nɨ gasɨghasɨghamin gumazibar anigam, kar nɨ atiatir gumaziba. Kɨ Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar uan Kaldian mɨdorozir gumaziba ko me mɨgei. \v 26 Nɨ uan amebam ko, kɨ gua inigh, gua isɨ kantrin igharazim mɨkɨnigham. Kar guizbangɨra guan kantrin guan amebamning gua batezir puvatɨzim, eghtɨ gua an ikɨ mangɨva an aremegham. \v 27 Ia uamategh uan nguazimɨn izɨsɨ ifuegh, egh uam an izeghan kogham.” \p \v 28 Ezɨ Jeremaia kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Manmagh ami? Gumazir kam Jehoiakin, a mati nguazir mɨner kurar mam bɨghizɨ \q2 gumazamiziba an aghuaz, o? \q1 Manmaghsua Ikiavɨra Itir God an boriba sara \q2 nguazir me fozir puvatɨzimɨn me akunasa? \q1 \v 29 O Israelian nguazim, Israelian nguazim, Israelian nguazim, \q2 nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh!” \b \q1 \v 30 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q1 “Nɨ kamaghɨn gumazir kamɨn eghaghanim osirigh. \q2 Gumazir kam, mati gumazim boriba puvatɨzɨ moghɨn, \q1 bizir an amiba bar deragh otivan kogham. \q2 Bizir kam bangɨn, an boritam an danganim inigh, \q2 Devitɨn atrivir dabirabim daperagh, \q3 Judan nguazim gativaghan kogham.” \c 23 \s Atrivir bar aghuim Israelia gativagh men ganam \p \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Ia gumazir dapaniba, Iavzika! Ia bar ikuvigham. Ia nan gumazamiziba paza me gami. Ia sipsipbar gari gumazir kuraba, ia men agɨntɨgha me gasɨghasɨzima me tintinibar zui. \v 2 Kamaghɨn, kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ bighavɨra gumazir dapanir nan gumazamizibagh ativiba me mɨgɨa ghaze, Ia nan sipsipba batogha men agɨntɨzi me tintinibar ara ghue. Ia deragha men gara me geghuvir puvatɨ. Kamaghɨn kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, ia amizir arazir kurar kam, kɨ deraghvɨra an gan egh a ikarvagham. \v 3 \x - \xo 23:3 \xo*\xt Jeremaia 32:37; Esekiel 34:13\xt*\x*Gumazamizir kɨ amangizɨ ghua kantrin igharazibar itiba, kɨ ua men ikiavɨra itir varazira aku izɨ me isɨ men dɨvazimɨn aven me arɨgham. Eghtɨ me borir avɨriba batɨva bar avɨrasemegham. \v 4 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, Kɨ gumazir dapanir igiaba amɨseveghtɨ, me deraghvɨra gumazamizir kaba sipsipbar mɨn me geghuv men ganam. Eghtɨ gumazamiziba bizitamɨn atiatingan koghɨva, osɨmtɨzitaba puvatɨgh, egh men tav ovengeghan kogham. \p \v 5 \x - \xo 23:5-6 \xo*\xt Jeremaia 33:14-16\xt*\x*“Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgɨa ghaze, Dughiam izɨtɨ, kɨ Atrivim Devitɨn adarazir tongɨn, gumazir aghui tam amɨsevegham. Eghtɨ a Temer Ghuzir Igiam temer dakamɨn otogha aghui moghɨn ikiam. Gumazir kam atrivimɨn ikɨ, nɨghnɨzir aghuim ikɨ, ingangarim damuam. Egh guizɨn arazimɨn gɨn mangɨ nguazir kamɨn gumazamiziba arazir aghuibar me damuam. \v 6 Eghtɨ an atrivimɨn ikiamin dughiamɨn, Israelɨn nguibamɨn itir darasi, me dabirabir aghuim ko navir amɨrizimɨn ikiam. Eghtɨ Judaba, God men akurvaghtɨ, me uam osɨmtɨziba puvatɨgh deravɨra ikiam. Eghtɨ me Jerusalem ziar kam a darɨgh a dɨponam, ‘Ikiavɨra Itir God, A Guizɨn Arazir Aghuimɨn Mɨngarim.’ \p \v 7-8 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei. Kɨ gumazamizir kaba batoke, egha kɨ ua men aku men nguazimra izasa dughiar mam ginaba, eghtɨ me deraghvɨram an ikiam. Me datɨrɨghɨn gavgavim akam ganɨdir arazim kamakɨn: Me kamaghɨn mɨgei, ‘Ikiavɨra Itir Godɨn zurara ikia mamaghɨra itim, a Isipɨn kantrin e inigha ize, e an ziam dɨbora guizbangɨra mɨgei.’ Ezɨ dughiar kɨ me inigha izezimɨn, me arazir kam giraghtɨ, akar igharazitam an danganim iniam. Eghtɨ me kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Ikiavɨra Itir Godɨn zurara ikia mamaghɨra itim, a kantrin notɨn amadaghan itim ko kantrin igharazir e amangiziba, adar uam Israelia e inigha en akua en nguazimra ize, e an ziam dɨborogha guizbangɨra mɨgei.’ ” \s Jeremaia, a Godɨn akam inigha izir gumazir ifavaribar gun akam akuri \p \v 9 Ezɨ Jeremaia Godɨn akam inigha izir gumazibagh nɨghnɨgha kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Kɨ Ikiavɨra Itir God gɨfo, \q2 egha an akar bar zueziba sara fo. \q1 Egha kɨ garima, Godɨn akam inigha izir gumaziba arazir kurabagh amua, \q2 Godɨn akabar gɨn zuir puvatɨ. \q3 Ezɨ bizir kam bangɨn nan nɨghnɨzim bar ikufi. \q1 Ezɨ kɨ atiatia nan aghariba bar puvɨra nɨsi. \q2 Kɨ mati gumazim wainɨn dɨpar onganir avɨriba amegha gɨvagha bar ongani. \q1 \v 10 Nguibar kamɨn gumazamizir avɨrim Ikiavɨra Itir God ataki, \q2 egha amiziba ko gumaziba uan paba ko amuiba ataghɨragha, \q3 tintinibar uari isava akui. \q1 Gumazamiziba zurara tuavir kurabar gɨn zui, \q2 egha me uan gavgaviba isa puv arazir kuramra anɨga, \q3 gumazamizir igharaziba paza me gami. \q1 Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God, uan akamɨn gɨn ghua nguazir kam gasɨghasɨki. \q2 Ezɨ graziba bar mɨsiga gɨfa, ezɨ nguazim azi. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 11 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ua kamaghɨn mɨgei, \q2 Godɨn akam inigha izir gumaziba ko ofa gamir gumaziba uaghan Godɨn akaba batosi. \q3 Egha me nan Dɨpenimɨn aven ingara, arazir kurabar amuasa atiatir puvatɨ. \q1 \v 12 Kamaghɨn amizɨ, tuavir me zuir kam, kɨ a damightɨ a bar apɨghsigham, \q2 eghtɨ mɨtatem bar me avaragham. \q1 Eghtɨ kɨ bar mɨghɨghvɨra me abɨntɨ \q2 me iregham. \q1 Kɨ me gasɨghasɨghasa dughiam ginabagha gɨfa, \q2 eghtɨ dughiar kamɨn kɨ bar puv me gasɨghasigham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 13 “Kɨ fomɨra Samarian Godɨn akam inigha izir gumazibar garima, \q2 me kamaghɨra arazir kurar kɨ bar aghuazim gami. \q1 Me asem Balɨn ziamɨn, akam akuri, \q2 egha nan gumazamizibar akua tuavir kuramɨn zui.\f + \fr 23:13 \fr*\ft Samaria, a not amadaghan kantri Israelɨn nguibar ekiam. Jeremaian amebam a batezir puvatɨzir dughiamɨn, apaniba Samarian nguibam gasɨghasigha, an gumazamiziba inigha ghua me isa pura ingangarir gumazamizir kɨnibar me atɨ.\ft*\f* \q1 \v 14 \x - \xo 23:14 \xo*\xt Jenesis 18:20; Esekiel 16:49\xt*\x*Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn Jerusalemɨn gumazir Godɨn akam inigha izibar gari, \q2 me arazir bar mɨzɨrɨzibagh ami. \q1 Ezɨ men arazir kuraba bar kurigha, \q2 Samarian akam inigha izir gumazibar arazibagh afira. \q1 Me amuir ikɨziba ko, par ikɨziba abɨzir arazim gamua, \q2 egha uaghan ifavarimɨn arazim gami. \q1 Me gumazir arazir kurabagh amiba gavgavim me ganɨdi. \q2 Kamaghɨn amizɨ, gumazitam akɨrim ragha arazir kabanang gasarazir puvatɨ. \q1 Kɨ Jerusalemian garima, me bar gumazamizir kuraba, \q2 mati Sodom ko Gomora. \b \q1 \v 15 “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ Godɨn akam inigha izir gumazir kabagh nɨghnɨgha kamaghɨn mɨgei, \q2 Jerusalemɨn itir akam inigha izir gumaziba, nan akaba barazir puvatɨ, \q3 ezɨ arazir kam bar moghɨra nguazir kam bar anevara. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ mɨzazir bar ekiam me danɨngam. \q2 Kɨ mati marasinɨn mɨsozim me ganɨga, me gamima me anepi, \q3 egha mati, kɨ me gamima me gumazamizibagh asɨghasɨzir imezir dɨpam ame.” \b \p \v 16 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn Jerusalemia mɨgei, “Ia Godɨn akam inigha izir gumaziba mɨgeir akaba baraghan markɨ. Me ia gifara ghaze ia deraghvɨra ikiam. Me uan nɨghnɨzibar aven irebabar mɨn garir bizibar gara ia mɨgei. Kɨ akar kaba me ganɨdi puvatɨ. \v 17 Gumazamizir nan akam baraghan aghuaziba, akam inigha izir gumazir kaba kamaghɨn me mɨgei, ‘Ia dabirabir aghuim ikiam.’ Egha gumazamizir akaba batogha, uan nɨghnɨzibar gɨn zuiba, akam inigha izir gumazir kaba, kamaghɨn me mɨgei, ‘Bizir kuram, ia bativan kogham.’ ” \b \q1 \v 18 Ezɨ Jeremaia kamaghɨn mɨgei: \q1 “Godɨn akam inigha izir gumazir katam, bar Ikiavɨra Itir Godɨn Nguibamɨn ikia uari akuvir dughiamɨn ikegha, \q2 Godɨn akatam ko an nɨghnɨzir aghuitam inizir puvatɨ. \q1 Gumazir kaba deraghavɨra kuarim atɨgha \q2 Godɨn akam baragha fozir puvatɨ. \q1 \v 19 Ia gan! \q2 Ikiavɨra Itir Godɨn anɨngagharim amɨnir gavgavim ko amozimɨn mɨn gumazir kuraba bativam, \q3 mati amɨnir bar gavgavir kuram, men dapaniba dɨkabɨnam. \q1 \v 20 Ikiavɨra Itir Godɨn anɨngagharim ikɨvɨra ikɨ mangɨ, \q2 bizir a damuasa nɨghnɨziba bar ada gɨvagham. \q1 Egh dughiar abuananamɨn, \q2 ia gumazamiziba bizir kaba deraghvɨram adagh fogham.” \b \q1 \v 21 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, \q2 “Kɨ akam inigha izir gumazir kaba amadazir puvatɨ. \q3 Me uan avɨvɨzibar ghua uan akaba akuri. \q1 Kɨ akatam me ganɨngizir puvatɨ, \q2 ezɨ me akam inigha izir gumazimɨn mɨn akam akuri. \q1 \v 22 Me ti na ko nan Nguibamɨn ikia uari akuvir dughiamɨn ikegha, \q2 nan nɨghnɨzitam inigha, \q3 egha me ghua guizbangɨra nan akabar gun nan gumazamizibav kemeghai. \q1 Ezɨ akar kam gumazamizibagh amizɨ, \q2 me arazir kurar me amiba ategha, uamategha na bagha izeghai. \b \q1 \v 23 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn ian azangsɨsi: \q2 Ia ti ghaze, kɨ ti roghɨra kagh itir danganir kamɨn Godra, a? Puvatɨ. \q3 Kɨ danganiba bar dar God. Kɨ roghɨra ikia, egha uaghan saghon iti. \q1 \v 24 \x - \xo 23:24 \xo*\xt 1 Atriviba 8:27; Onger Akaba 139:7; Amos 9:2-3\xt*\x*Eghtɨ gumazitam mangɨ igharagh modogham, \q2 eghtɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ti an ganighan kogham? \q1 Puvatɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ bar overiam ko nguazimɨn iti. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ gumazir kamɨn gari. \b \p \v 25 “Kɨ akam inigha izir gumaziba nan ziamɨn gun mɨgeir akar ifavariba baregha gɨfa. Me kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ irebamɨn gani. Kɨ irebamɨn gani.’ \v 26 Akam inigha izir gumazir kaba, manadɨzoghɨn navibagh iragh uan akar ifavarir gumazamizibav geir kaba ataghɨragham? Bar puvatɨgham. \v 27 Me uari uan irebabar gun uarira uariv gei, egha me ghaze bizir kam gumazamizibar amutɨ, me na gɨn amadagham, mati men inazir afeziaba fomɨra na gɨn amadagha, asem Bal bagha tevibar pɨra an ziam fe. \v 28 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, akam inigha izir gumazitam irebar kɨnitamɨn ganigh, uan irebar kɨnim geghanam. Eghtɨ kɨ akam isɨ gumazitam danightɨ, a nan akar kam deraghvɨram anekunigh. Nan akam mati witɨn dagher aghuim, ezɨ akam inigha izir gumazir kabar akaba, da pura biziba, mati witɨn mɨseviba. \v 29 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, nan akam mati avim. Egha mati haman ekiam, a dagɨaba bɨgha dagh amima, da mɨnemɨniar kɨniba iri. \p \v 30 “Kamaghɨn amizɨ, ia oragh. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra akam inigha izir gumazir kabar apanim gami. Me uarira uan akaba okɨava ifara ghaze, me na dama akaba ini. \v 31 Bar guizbangɨra, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ akam inigha izir gumazibar garima, me pura mɨzebav gɨa kamaghɨn mɨgɨa ghaze, ‘Kar Ikiavɨra Itir Godɨn akam.’ Kamaghɨn amizɨ, kɨ men apanim gami. \v 32 Ia gan! Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ garima, akam inigha izir gumazir kaba, uan ifavarir irebabar gara dar gun gumazamizibav gei. Egha me gifara ghaze, kɨ da isa me ganɨdi. Me akar ifavarir igharagha garir avɨriba akuri, ezɨ bizir kam gumazamizibagh etuima me nan saghon iti. Kɨ me amadazir puvatɨgha, ingangarim me ganɨngizir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, me gumazamizibar akurvazir puvatɨ. Bar puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ men apanim gami. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Judaba osɨmtɨzim // Ikiavɨra Itir God ganɨngi \p \v 33 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨkeme, “Gumazamiziba o, Godɨn akam inigha izir gumaziba o, ofa gamir gumazitam, me ti izɨ kamaghɨn nɨn azangsɨgham, ‘Ikiavɨra Itir God, akar osɨmtɨzim ititam iti, o puvatɨ?’ Eghtɨ nɨ a ikaragh nan akar kamɨn gun mɨkɨm suam, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ akam ian iti. Iarara osɨmtɨzim na gatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ ia batuegham.’\f + \fr 23:33 \fr*\ft Me Hibrun akamɨn aven, akar kam, “akam,” ko akar kam, “osɨmtɨzim,” aningɨn arerem voroghɨra ghu. Akar kamɨn arerem, a mɨngarir pumuning iti. Jerusalemia kamaghɨn a gɨnɨghnɨgha dɨbovir akabar kamaghɨn a dɨbori, “Ikiavɨra Itir Godɨn akam bar oseme.”\ft*\f* \v 34 Eghtɨ akam inigha izir gumazitam o, ofa gamir gumazitam o, gumazir kɨnitam, ti kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ikiavɨra Itir Godɨn akam, bar oseme.’ Eghtɨ kɨ gumazir kam ikarvagh osɨmtɨzim a danɨngɨva, an adarazi sara osɨmtɨzim me danɨngam. \v 35 Ia uan namakaba ko aveghbuabav geir dughiamɨn, ia kamaghɨn mɨkɨm, ‘Ikiavɨra Itir God, manmaghɨn akam ikara?’ o ‘Ikiavɨra Itir God, akar manam mɨkeme?’ \v 36 Eghtɨ ia ua kamaghɨn mɨkɨman markɨ, ‘Ikiavɨra Itir Godɨn akam, a bar oseme.’ Puvatɨ. Ian akabara, osɨmtɨzim ia ganɨdi. Ezɨ ia uari nan akam adavadafi. Kɨ Godɨn zurara ikia mamaghɨra itim. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ ian God. \v 37 Eghtɨ gumazitam akam inigha izir gumazitamɨn azangsɨghsɨ, a kamaghɨn mɨkɨm, ‘Ikiavɨra Itir God akar manamɨn nɨ ikara?’ o ‘Ikiavɨra Itir God manmaghɨra mɨkeme?’ \v 38 Eghtɨ ia kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ikiavɨra Itir Godɨn akam bar oseme,’ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ deraghavɨra ia mɨgei. Kɨ akar kamɨn mɨkɨman ian anogoroke, ezɨ ia nan akam batuegha ua mɨgei, ‘Ikiavɨra Itir Godɨn akam bar oseme.’ \v 39 Ezɨ guizbangɨra, kɨ ia inigh ia asirafagh, ia akunightɨ ia nan saghuiamɨn mangɨgham. Kɨ kamaghɨra ia damuva, ia ko ian ovavibagh anɨngizir nguibar ekiar kam, kɨ uaghan a makunigham. \v 40 Kɨ ia damightɨ, gumazir igharaziba dɨbovir akaba ia gasɨtɨ, ia bar aghumsigham. Eghtɨ aghumsɨzir kam ikɨ mamaghɨra ikiam, eghtɨ ia a gɨn amadaghan kogham.” \c 24 \s Kɨ Jeremaia, kɨ fighɨn temebar ovɨzibar gani \p \v 1 \x - \xo 24:1 \xo*\xt 2 Atriviba 24:12-16; 2 Eghaghaniba 36:10\xt*\x*Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar, Jerusalem abɨragha gɨvagha, Judaba inigha ua Babilonɨn ghu. A uaghan Atrivim Jehoiakimɨn otarim ini, otarir kamɨn ziar mam Jehoiakin, an ziar igharazim Jekonia. Egha a uaghan Judan gumazir ekiaba ko fofozir gumazir, bizir aghuibar ingariba ko ainɨn bizibar ingarir gumaziba sara inigha Jerusalem ataki. Ezɨ bizir kabar gɨn, Ikiavɨra Itir God bizir mam irebamɨn mɨn garir bizimɨn aven nan aka, ezɨ an aven kɨ akɨrar pumuningɨn garima, fighɨn ovɨziba akɨrar kamningɨn iti. Akɨrar kamning, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn tiar akamɨn boroghɨn iti. \v 2 Fighɨn ovɨzir faragha azenibar ania iti moghɨn, akɨrar mam fighɨn ovɨzir bar aghuiba an iti. Ezɨ akɨrar igharazim fighɨn ovɨzir bar kuraba an iti, ezɨ gumazamiziba dar aman iburagham. \v 3 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgei, “Jeremaia, nɨ bizir tizimɨn gari?” Ezɨ kɨ kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Kɨ fighɨn ovɨzibar gari. Fighɨn aghuiba da bar dera, ezɨ fighɨn kuraba, da bar ikufi, gumaziba dar aman iburagham.” \p \v 4 Ezɨ Ikiavɨra Itir God akar mam na ganɨngi. Akar kam kamakɨn: \v 5 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ ghaze, Judan gumazamizir kɨ me batoghezɨ, me ghua Kaldian nguazimɨn ghueziba, kɨ men garima, me mati fighɨn ovɨzir aghuiba. \v 6 Ezɨ kɨ bar deraghvɨra men ganɨva, deraghvɨra me geghuvam. Egh ua me inigh nguazir kamɨn izam. Kɨ gavgavim me danɨng me abɨnan kogham. Kɨ me akaragh me asian kogham. \v 7 Egh kɨ men navir averiabar aven nɨghnɨzir aghuiba me danɨngtɨ, me kamaghɨn fogh suam, Kɨ uabɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God. Eghtɨ me ua na bagha izɨva, na ko navir vamɨran ikiam. Egh nan gumazamizibar otivightɨ, kɨ men Godɨn ikiam. \p \v 8 “Kɨ, Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Kɨ Atrivim Sedekaia uan gumazir dapaniba ko, Jerusalemian gumazamizir uan nguazimɨn ikiavɨra itir varazira, ko gumazamizir Isipɨn ghueziba, kɨ gumazamizir kaba pazɨ me damigham, mati gumazim paza fighɨn ovɨzir kurar gumaziba daman iburazibagh ami. \v 9-10 Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, kɨ Judan amizir biziba baregh, dɨgavir kuram damigh, egh bar atiatigham. Guizbangɨra, kɨ apaniba ameghtɨ me izɨ Judan gumazamizir ikiavɨra itibav sueghtɨ me arɨghiregham, eghtɨ tarazi dagheba puvatɨgh arɨghiram, eghtɨ arɨmariar kuram tarazigh asɨghasightɨ me arɨmɨghiram. Kɨ me batueghtɨ me tintinibar mangegham. Eghtɨ arazir kamɨn, kɨ nguazir ia ko ian ovavibagh anɨngizir kamɨn aven, kɨ bar ia agɨvagham. Eghtɨ kantrin igharazir kabar gumazamiziba, kɨ Judaba batoghezɨ me dar ghueziba, me pazɨvɨra me damuva me dɨpovam. Egh gumazamizir kaba uan apanibar atar akar kurabar me mɨkɨm suam, ‘Ia Judaba ikuvizɨ moghɨn, ia ikuvigham.’ ” \c 25 \s Atrivim Nebukatnesar Judabagh asɨghasɨgham \p \v 1 \x - \xo 25:1 \xo*\xt 2 Atriviba 24:1; 2 Eghaghaniba 36:5-7; Daniel 1:1-2\xt*\x*Ikiavɨra Itir God Judabav kɨmamin akam iti, egha akar kam isa Jeremaia ganɨngi. Dughiar kamɨn Josaian otarim Jehoiakim, a Judabar atrivimɨn itima, an namba 4ɨn azenim oto. Ezɨ Nebukatnesar Babilonɨn atrivim itima an namba 1ɨn azenim oto. \v 2 Ezɨ Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia akar kam Judaba ko Jerusalemia mɨkɨri. A kamaghɨn me mɨkeme: \p \v 3 Emonɨn otarim Josaia, a Judabar atrivimɨn itima, an namba 13ɨn azenimɨn, kɨ Jeremaia Ikiavɨra Itir God na ganɨngizir akam akuravɨra ikia iza namba 23ɨn azenim gɨfa. Ezɨ ia a baraghan aghua. \v 4 Ikiavɨra Itir God, ia bagha dughiar avɨribar uan akam inigha izir gumaziba amadi, kar an ingangarir gumaziba. Ezɨ ia uan kuariba apɨrigha men akaba baraghan aghua. \v 5 \x - \xo 25:5 \xo*\xt 2 Atriviba 17:13; Jeremaia 18:11\xt*\x*Godɨn akam inigha izir gumazir kaba ghaze, “Ia bar vaghvagh navibagh iragh, tuavir kurar ia gɨn zuim atakigh, egh arazir kurar ia amiba atakigh. Egh arazir kaba ateghtɨ, Ikiavɨra Itir God ia ateghtɨ, ia nguazir a ia ko ian ovavibagh anɨngizir nguazimɨn deraghvɨra ikɨ mamaghɨra ikiam. \v 6 Ia asebar gɨn mangɨ egh dar ziaba fɨva dar ingangaribar amuan markɨ. Egh ia aser kabar marvir guabar ingarɨva, Ikiavɨra Itir God damutɨ, a ian anɨngaghan markɨ. Ia Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn gɨn mangɨtɨ, a pazɨ ia damighan kogham.” \p \v 7 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, Nan akam inigha izir gumazim nan akar kamɨn gun mɨkemezɨ, ia nan akam baraghan aghua. Puvatɨ. Ia asebar marvir guabar ingara, na gamima, kɨ anɨngaghe. Ezɨ arazir kam bangɨn, ia paza uarira uarigh ami. \p \v 8 “Kamaghɨn amizɨ, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ ghaze, ia nan akam baraghan aghua. \v 9 Kamaghɨn amizɨ, ia oragh! Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ notɨn amadaghan itir ikɨzibar diaghɨva, egh uaghan Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar, an diagham, a nan ingangarir gumazimɨn mɨn ami. Egh kɨ me inigh izɨtɨ, me nguazir kam ko an boroghɨn itir kantriba dagh asɨghasɨgham. Eghtɨ me ikuvigh mamaghɨra ikiam. Eghtɨ gumazamizir igharaziba men ganigh, akɨrim ragh me gasɨ dɨbovir akabar me mɨkɨmɨva, egh dɨgavir kuram damuva, egh puvɨram atiatingam. Eghtɨ nguazir kamɨn gumazamiziba aghumsɨzim ikɨ mamaghɨra ikiam. \v 10 \x - \xo 25:10 \xo*\xt Aisaia 24:7; Jeremaia 7:34; 16:9; Esekiel 26:13; Hosea 2:11; Akar Mogomem 18:22-23\xt*\x*Egh kɨ men navir aghuimɨn agoroger arazim ko, bar akongezir arazim ko, gumaziba amuibar ikiamin arazim, kɨ bar ada gɨvagham. Eghtɨ witɨn ovɨziba mɨrmɨramin gumaziba puvatɨgham, kamaghɨn wit mɨrmɨramin dagɨaba ua tɨngaghan kogham. Eghtɨ lamɨn angazangariba ua danganir kamɨn puvatɨgham. \v 11 \x - \xo 25:11 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 36:21; Jeremaia 29:10; Daniel 9:2\xt*\x*Eghtɨ nguazir kam bar ikuvigh danganir kɨnim otogham. Eghtɨ 70plan azenibar, nan gumazamizir kaba, Babilonɨn atrivimɨn ingangarir gumazir kɨnibar ikiam. \p \v 12 “Eghtɨ 70plan azeniba gɨvaghtɨma, kɨ Babilonɨn atrivim ko an gumazamiziba, kɨ men arazir kurar me amiba ikarvagh puv me damigham. Egh Babilonɨn kantri gasɨghasigham, an ziar mam Kaldia. Eghtɨ Babilonɨn nguazim pura ikɨ mamaghɨra ikiam. \v 13 Kɨ Babilon gasɨghasɨghasa mɨkemezir biziba, Jeremaia bar adav keme. Kɨ bizir kaba bar dar amutɨ, da otivigham. Jeremaia osirizir akɨnafarir kam, kɨ kantriba bar dagh asɨghasɨghasa mɨkemezir akaba bar an iti. \v 14 Kɨ ivezir kuram isɨ Babilonɨn gumazamiziba, men arazir kurar me amiziba bagh me danɨngam. Eghtɨ kantrin igharazir avɨribar atrivir gavgaviba me dɨkabɨn me damutɨ, me pura ingangarir gumazamizir kɨnibar mɨn ingangarim damuam.” \s God gumazamiziba bar me gasɨghasɨghasa \p \v 15 Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a kamaghɨn na mɨgei, “Jeremaia, wainɨn kavɨn kɨ suirazir kam, kar nan anɨngagharimɨn ababanim. Nɨ kavɨn kam inightɨ, kɨ nɨ amadaghtɨ, nɨ gumazamizir avɨriba bagh mangɨgh, me damightɨ, me wainɨn kavɨn kamɨn itim amɨ. \v 16 Eghtɨ kɨ apaniba ameghtɨ, me, me mɨsoghɨva, me gasɨghasigham, kamaghɨn me mati, me wainɨn dɨpar kabar amegh gɨvagh, gumazir onganibar mɨn otivigh, bar pazɨvɨra daruam.” \p \v 17 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn dafarimɨn wainɨn kavɨn kam inigha, gumazamizir kaba bagha ghugha, me gamizɨma me aneme.\f + \fr 25:17 \fr*\ft Jeremaia kamaghɨn mɨgɨa ghaze, gumazamiziba amezir kavɨn dɨpar kamɨn akar isɨn zuim kamakɨn: God men arazir kuraba ikarvagh ivezim kuram me danɨngam. Nɨ Jeremaia 46-51ɨn uaghan an gan.\ft*\f* \v 18 Kɨ faragha ghua Jerusalem ko Judan nguibar igharaziba, ko atriviba, ko Judan gumazir dapaniba, kɨ me gamizɨ, me wainɨn dɨpar kam ame. Egha Judan atrivim ko gumazir dapaniba bar ikuvizɨ, nguazir kam pura nguazir kɨnimɨn oto. Ezɨ gumazamizir igharaziba Judan kantrin gara, akɨrim ragha me gasa dɨbovir akabar me mɨgɨa, bar dɨgavir kuram gamua, puvɨram atiati. Egha gumazamizir kaba akar kurabar uari uan apanibav kɨmasa, kamaghɨn me mɨgei, “Ia Judaba ikuvizɨ moghɨn ia ikuvigham.” Bizir kaba datɨrɨghɨn bar moghɨra otivigha gɨfa. \v 19 Ezɨ kɨ wainɨn kavɨn kam inigha ghua, Isipɨn atrivim ko, an ingangarir gumaziba ko, an gumazir dapaniba ko, an gumazamiziba ko, \v 20 gumazamizir igharazir Isipɨn tongɨn itiba sara bar me ganɨngi. Egha kɨ ghua Usɨn nguazimɨn atriviba ko, Filistian nguazimɨn atriviba sara, kɨ bar me ganɨngi. Filistia nguibar kaba iti: Askelon, Gasa ko, Ekron ko Asdotɨn nguibamɨn ikiavɨra itir varazira. \v 21 Ezɨ kɨ wainɨn kavɨn kam inigha ghua, Idomɨn kantri ko, Moapɨn kantri ko, Amonia ko, \v 22 Tairɨn atriviba ko, Saidonɨn atriviba ko, ongarimɨn vongɨn itir nguibabar atriviba sara, kɨ bar me ganɨngi. \v 23 Egha kɨ ghua Dedanɨn gumazamiziba ko, Teman gumazamiziba ko, Busɨn gumazamiziba ko, gumazamizir uan dapanir mɨnedevir arɨzibar pɨra da oteviba, sara bar me ganɨngi. \v 24 Egha kɨ ghua Arebian atriviba ko, gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn itir ikɨzir igharagha gariba, men atrivibagh anɨngi. \v 25 Egha ghua Simrin atriviba ko, Elamɨn kantrin atriviba ko, Midian kantrin atriviba ko, \v 26 nguazir notɨn amadaghan itibar atriviba, men marazi saghon itima, marazi roghɨra iti, kɨ vaghvagha bar me ganɨngi. Kɨ nguazir kamɨn kantriba bar dar atriviba, kɨ bar me ganɨngi, ezɨ me aneme. Ezɨ bar abuan Babilonɨn atrivim abuananam ame. \p \v 27 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨkeme, “Jeremaia, nɨ akar kam gumazamizir kabav kemegh. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ apaniba amadaghtɨ, me izɨ ia mɨsogh ia gasɨghasɨgham, eghtɨ ia wainɨn dɨpar kam amɨ mangɨvɨra ikɨ wainɨn dɨpar bar avɨribar amɨva, ia bar onganigh, mighɨva nguazim giregh ua dɨkavan kogham.’ \v 28 Jeremaia, me ti nɨn dafarimɨn kavɨn kam inian aghuaghtɨ, nɨ kamaghɨn me mɨkɨm, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ mɨkeme, ia a inigh aneremɨ! \v 29 Ia oragh! Kɨ nguazir kamɨn gumazamiziba bar pazɨvɨra me damigham. Kɨ Jerusalemɨn bizir kam faragh a damuam, kar nan nguibamra, kɨ uan ziam fasa a ginaba. Ezɨ ia ti ghaze, kɨ ia gitagham, a? Bar puvatɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ mɨkeme, kɨ apaniba ateghtɨ me mangɨ nguazir kamɨn gumazamiziba bar me mɨsogham.’ \p \v 30 “Jeremaia, kɨ nɨ ganɨngizir akaba, nɨ bar adar gun mɨkemegh. Nɨ gumazamizir kaba kamaghɨn me mɨkemegh: \b \q1 “ ‘Ikiavɨra Itir God uan Nguibamɨn overiamɨn ikɨva, \q2 pamtemɨn tiarim akarigh uan gumazamizibav kɨmam. \q1 A pamtemɨn nguazir kamɨn uan gumazamizibar diagham, \q2 mati gumaziba wainɨn dɨpaba otivasa wainɨn ovɨziba dɨka dei moghɨn dɨmam. \q1 \v 31 An dɨmdɨar kamɨn nɨgɨnim, bar nguazim avaragham. \q2 Ezɨ dɨmdɨar kamɨn mɨngarim kamakɨn. \q1 Ikiavɨra Itir God nguazir kamɨn gumazamiziba bar me tuisɨgham. \q2 A kantriba bar dar gumazamiziba isi kot darɨgham. \q1 Egh ana apaniba ameghtɨ me mangɨva, \q2 gumazamizir arazir kurabagh amibav soghtɨ, me arɨmɨghiram. \q3 Ikiavɨra Itir God, a kamaghɨn mɨkeme. \b \q1 \v 32 “ ‘Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kamaghɨn mɨkeme: \q2 Ia oragh. Kantriba bar ikuvigham. \q1 Bizir kam, faragh kantrin tamɨn otogham, \q2 egh mangɨ bar kantribar otivam. \q1 Ezɨ asɨghasɨzir kam, mati amɨnir ekiam bar saghon dɨkavigha iva iza \q2 nguazim bar a garui.’ ” \b \p \v 33 Eghtɨ dughiar kamɨn, Ikiavɨra Itir God gumazamizibav mɨsoghtɨ me arɨghirɨtɨ, men kuaba tintinibar nguibaba bar dar ikiam. Eghtɨ men apangkuv aziva, men kuaba akuva, me afamin gumaziba puvatɨgham. Men kuaba afiar buaribar mɨn tintinibar nguazimɨn irɨv ikiam. \b \q1 \v 34 Ia gumazamizibar gumazir dapaniba ko me geghuva men gariba, \q2 mati sipsipbar garir gumaziba uan sipsipbagh eghufi, ia bar puvɨrama azi. \q1 Apaniba izɨ ia mɨsoghtɨ ia arɨmɨghiramin dughiam otogha gɨfa. \q2 Eghtɨ gɨn me gumazamizir ikiavɨra itiba batuegham. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia nguazim giregh a gɨpoghpogh. \q2 Ia nguazir mɨner aghuim irɨgha bɨaghirezɨ moghɨn, ia iregh bar ikuvigham. \q1 \v 35 Sipsipbagh eghuvir gumaziba, \q2 ia arɨ mangɨ bizir kurar kam gitaghamin mogomer danganiba puvatɨ. \q1 \v 36 Ikiavɨra Itir God danganir men sipsipba apir grazibagh asɨghasɨki. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia oragh! \q3 Datɨrɨghɨn sipsipbagh eghuvir gumaziba bar puv aziava arai. \q1 \v 37 Ikiavɨra Itir God bar puvɨram ian anɨngaghe. \q2 Kamaghɨn amizɨ, a mati sipsipba avughsa nɨmɨra itir danganir grazir aghuiba itibagh asɨghasɨki. \q1 \v 38 Ikiavɨra Itir God dɨkavigha, laionɨn mɨn uan danganir mogomem ataki. \q2 Ikiavɨra Itir God bar anɨngaghegha apaniba amangizɨ, me iza Judabav sosi. \q3 Ezɨ men nguazim bar ikuvigha, danganir kɨnim gava. \c 26 \ms Gumazir dapaniba ko gumazamiziba Jeremaian akam batoke \mr (Sapta 26--36) \s Gumazamiziba Jeremaia mɨsueghtɨ an aremeghasa \p \v 1 \x - \xo 26:1 \xo*\xt 2 Atriviba 23:36--24:6; 2 Eghaghaniba 36:5-7\xt*\x*Josaian otarim Jehoiakim, a Judan atrivimɨn otivir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn Jeremaia mɨgei, \v 2 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Nɨ mangɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim avɨnizir dɨvazimɨn aven mangɨ, me uari akuvir Danganimɨn tughɨv ikɨva, Judan itir nguibabar gumazamiziba akam bar me mɨkɨm. Kar gumazamizir nan Dɨpenimɨn aven iza nan ziam feba. Eghtɨ akar kɨ nɨ ganɨngiziba, nɨ me mɨkemegh. Nɨ akatam ataghɨraghan markɨ. \v 3 Egh dughiar nɨ nan akaba bar ada akunam, eghtɨ gumazamiziba nɨn akam baragh, egh navibagh iragh, egh arazir kurar me amiba ategham. Eghtɨ kɨ nɨghnɨzim giragh, bizir kurar kɨ me damuasa mɨkemezibar amuan kogham. \v 4 Nɨ akar kamɨn me mɨkemegh, ‘Ikiavɨra Itir God kamaghɨn ia mɨkɨmasa: Ia nan akam baragh, kɨ ia ganɨngizir Arazibar gɨn mangɨ. \v 5 Egh nan akam inigha izir gumaziba, me nan ingangarir gumaziba, me ia ganɨngizir akaba, ia bar dar gɨn mangɨ. Dughiar avɨribar kɨ akam inigha izir gumaziba amadima, me iza akam ia mɨkɨri, ezɨ ia men akabar gɨn zuir puvatɨ. \v 6 \x - \xo 26:6 \xo*\xt Josua 18:1; Onger Akaba 78:60; Jeremaia 7:12-14\xt*\x*Egh ia nan akam batueghtɨ, kɨ Dɨpenir kam gasɨghasigham. Mati kɨ fomɨra uan dɨpenim Silon nguibamɨn a gamizɨ mokɨn. Eghtɨ nguibar igharazibar gumazamiziba gɨn uan apaniba akar kurabar me mɨkɨmsɨ, me kamaghɨn me mɨkɨmam, “Ia Jerusalemia ikuvizɨ moghɨn ia ikuvigham.” ’ ” \p \v 7-8 Ezɨ Jeremaia dɨkavigha Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ghugha, Ikiavɨra Itir God a mɨkemezir akar kaba bar dar gun gumazamiziba bar me mɨkeme. Ezɨ ofa gamir gumaziba ko, akam inigha izir gumaziba ko, gumazamiziba bar akam baraki. Ezɨ Jeremaia mɨkemegha gɨvazɨma, ofa gamir gumaziba ko, akam inigha izir gumaziba ko, gumazamiziba bar an suigha ghaze, “Na aremegh. \v 9 Manmaghsua nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn, akar kurar kam akuri? Nɨ kamaghɨn mɨkɨman markɨ, Dɨpenir kam Silo ikuvizɨ moghɨn a ikuvigham. Egh nɨ kamaghɨn mɨkɨman markɨ, nguibar kam ikuvigham, eghtɨ gumazamiziba uam an ikian kogham.” Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim avɨnizir dɨvazimɨn aven itir gumazamiziba, me bar iza Jeremaia ekɨaru. \p \v 10 Ezɨ dughiar kamɨn Judan gumazir dapaniba atrivimɨn dɨpenimɨn ikia, egha bizir kabar akaba barasi. Egha me dɨkavigha ghuavanaga, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim avɨnizir tiar akamɨn otifi. Egha me uan dabirabibagh apia. Men dabirabiba Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn avɨnizir dɨvazimɨn aven mangamin tiar akam boroghɨn iti, tiar akar me kamaghɨn dɨborim, Tiarakar Igiam. \v 11 Ezɨ ofa gamir gumaziba ko, akam inigha izir gumaziba ko, gumazir dapaniba ko, gumazamiziba bar moghɨra me mɨgei, “Gumazir kam kamaghɨn mɨkeme, nguibar ekiar kam ikuvigham. Ia uari an akar kam baraki. Kamaghɨn amizɨ, bizir kam bangɨn, an aremegham.” \p \v 12 Ezɨ gumazir dapaniba ko, gumazamiziba bar moghɨra, Jeremaia kamaghɨn men akaba ikara, “Ikiavɨra Itir God uabɨ na amadazɨ, kɨ akam inigha izir gumazimɨn akar ia oraghizir kam, an gun mɨkeme. A uabɨ ghaze, Dɨpenir kam ko nguibar ekiar kam ikuvigham. \v 13 \x - \xo 26:13 \xo*\xt Jeremaia 7:3; 26:3; 26:19\xt*\x*Eghtɨ datɨrɨghɨn ia uan daroriba ko arazibar kɨrigh. Egh ia Ikiavɨra Itir God, en Godɨn akamɨn gɨn mangɨ. Egh ia kamaghɨn damightɨ, Ikiavɨra Itir God uan nɨghnɨzim giraghɨva, bizir a ia gasɨghasɨghasa mɨkemezibar amighan kogham. \v 14 Ezɨ ko, kɨ ian agharimɨn iti. Ia bizitamɨn na damusɨ, egh ia a gɨnɨghnɨgh suam, ian arazir kam deragh voroghɨra mangɨtɨ, ia a damu. \v 15 Ezɨ kɨ kamaghsua, ia deraghavɨra kamaghɨn fogh. Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God uabɨ na amadazɨ, kɨ iza akar kɨ ia mɨkemezir kabav gei. Eghtɨ ia na mɨsueghtɨ kɨ aremegham, ia kamaghɨn fogh, ia gumazir arazir kuratam gamizir puvatɨzim puram a mɨsueghtɨ an aremeghtɨ, ia an osɨmtɨzim iniam. Eghtɨ osɨmtɨzir kam a nguibar ekiar kamɨn ikɨva, uaghan bar moghɨra nguibar kamɨn gumazamiziba sara ikiam.” \p \v 16 Jeremaia mɨkemegha gɨvazɨma, gumazir dapaniba ko gumazamiziba bar moghɨra dɨkavigha ofa gamir gumaziba ko, akam inigha izir gumazibav gɨa ghaze, “Gumazir kam, Ikiavɨra Itir God, en God, an ziamɨn akam akuri. An osɨmtɨziba puvatɨ, kamaghɨn amizɨ, e a mɨsueghtɨ ana aremeghan kogham.” \p \v 17 Ezɨ Judan gumazir aruar maba dɨkavigha kamaghɨn uari akuvagha itir gumazamizibav gei, \v 18 \x - \xo 26:18 \xo*\xt Maika 3:12\xt*\x*“Fomɨra, Hesekia Judan atrivimɨn itir dughiamɨn, Moresetɨn nguibamɨn itir Godɨn akam inigha izir gumazim Maika, akam Judabav kɨra ghaze, ‘Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, Jerusalemɨn biziba bar ikuvigham, egh mɨnezir pozimɨn otogham. Egh Saion nguazir kɨnimɨn mɨn ikɨtɨ, gumazamiziba an dagher azenibar ingaram. Eghtɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim iti naghɨn mɨghsɨar kam, ruarim a batogham.’ \v 19 Maika kamaghɨn mɨgei, Hesekia ko Judaba bar moghɨra ti a mɨsoghezɨ an areme, a? Bar puvatɨ. Hesekia Ikiavɨra Itir Godɨn apengan ikia, egha uan gumazamiziba bagha an azangsɨsi. Ezɨ Ikiavɨra Itir God nɨghnɨzim giragha, bizir kurar a me damuasa mɨkemezibagh amizir puvatɨ. Ezɨ erara, arazir e Jeremaia damuasa mɨkemezim, an osɨmtɨzir ekiam inigh izɨ e datɨgham!” \p \v 20 (Ezɨ gɨn gumazir mam, an ziam Uria, a Godɨn akam inigha izir gumazir mam, a Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn akam akuri. Uria a Semaian otarim, egha Kiriat Jearimɨn nguibamɨn gumazim. A Jeremaia mɨkemezɨ moghɨn, Jerusalemɨn nguibar ekiam ko Judan nguazim ikuvighasa a mɨkeme. \v 21 Ezɨ Atrivim Jehoiakim uan gumazir dapaniba ko, mɨdorozir gumaziba ko, me Urian akar kam baraki. Egha atrivim a mɨsoghasa amima, Uria atiatigha ara Isipɨn ghu. \v 22 Egha Atrivim Jehoiakim, Akborɨn otarim Elnatan amadazɨ a gumazir maba ko me Isipɨn ghue. \v 23 Me ghua Uria inigha atrivim bagha ize. Ezɨ atrivim gumazibav kemezɨ me mɨdorozir sababar a mɨsoghezɨ an aremezɨ, me an kuam isa gumazir kɨnibar matmatiam mɨkɨni.) \p \v 24 Ezɨ gumaziba iza Jeremaia mɨsueghtɨ an aremeghasa amima, Safanɨn otarim Ahikam Jeremaian akurazɨ, me paza a gamizir puvatɨ. \c 27 \s Kantriba bar, Atrivim Nebukatnesarɨn apengan ikiam \p \v 1 \x - \xo 27:1 \xo*\xt 2 Atriviba 24:18-20; 2 Eghaghaniba 36:11-13\xt*\x*Josaian otarim Sedekaia, Judan atrivimɨn itir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨkeme, \v 2 “Nɨ ter ararir ruarir taba inigh, benir ruarir dar afamiba inigh, mati gumazim ingangarim damuasa bizir kamning isa bulmakaun tuem garɨzi moghɨn, da isɨ uan tuem datɨgh. \v 3 Egh nɨ tuebagh arɨzir ter araribar ingarigh, vaghvagh Idomɨn atrivim ko, Moapɨn atrivim ko, Amonɨn atrivim ko, Tairɨn atrivim ko, Saidonɨn atrivim, me bagh ada amadagh. Nɨ fo, atrivir kabar gumazir dapaniba, en atrivim Sedekaia ko mɨkɨmasa Jerusalemɨn ize. Kamaghɨn amizɨ, nɨ tuebagh arɨzir ter ararir kaba isɨ me danɨngigh, eghtɨ me da inigh uan atriviba bagh mangɨ. \v 4 Nɨ kamaghɨn men atrivibav mɨkɨmsɨ gumazir kabav kemegh: Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ kamaghɨn akam ian atrivibar iti: \v 5 Kɨ uabɨ uan gavgavir ekiamɨn nguazir kamɨn ingari, egha kɨ uaghan gumazamiziba ko, asɨzibar ingarizɨ da nguazir kamɨn iti. Kɨ uabɨ uan ifongiamɨn gɨn ghua, nguaziba abɨgha gumazamizibagh anɨdi. \v 6 Kɨ datɨrɨghɨn ian kantriba isa, Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar ganɨdi, a nan ingangarir gumazim. Egha uaghan kɨ asɨzir atiaba isa bar a ganɨngi, eghtɨ gɨn me an apengan ikiam. \v 7 Kantriba bar an apengan ikɨ, egh uaghan an otarim ko, an igiav otarir gɨn otivamim sara men apengan ikiam. Me Babilonɨn apengan ikɨ mangɨ, kɨ Babilon gasɨghasɨghamin dughiar kɨ mɨsevezimɨn tugham. Dughiar kamɨn, kantrin avɨriba ko atrivir gavgaviba Babilonɨn dɨkabɨragh, me damutɨ me pura men ingangarir gumazir kɨnibar otivigham. \p \v 8 “Egh kantrin igharaz tamɨn gumazamiziba Atrivim Nebukatnesar ateghtɨ, a me gativagh men ganan aghuagham, mati gumazim ingangarim damuasa ter ararim isa bulmakaubar tuebagh arɨki, eghtɨ kɨ kantrin kam pazɨva a damigham. Egh kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ apaniba amadaghtɨ me izɨ me mɨsogham. Eghtɨ me dagheba otevegh arɨmariar kuraba iniam. Eghtɨ arazir kabar, kɨ Atrivim Nebukatnesar ateghtɨ, a kantrin kamɨn gumazamiziba bar me agɨvagham. \v 9 Kamaghɨn amizɨ, ia atriviba, ian akam inigha izir gumaziba ko, ian kukunir gumaziba ko, ian irebabar mɨngaribar gun mɨgeiba ko, ian imezibagh amir gumaziba ko, ian akavsiabagh amir gumaziba, ia kuaribar arigh me baraghan markɨ. Gumazir kaba ghaze, ia Babilonɨn atrivimɨn apengan ikian kogham. \v 10 Me ia gifari. Ia men akaba nɨghnɨzir gavgavimɨn dar ikɨtɨ, kɨ ia batueghtɨ ia uan nguaziba ategh saghon mangegham. Egh ia bar ikuvigham. \v 11 Eghtɨ kantrin tamɨn gumazamiziba Babilonɨn atrivim ateghtɨ, a me gativagh men ganam, kar mati bulmakau pura uabɨ isa gumazimɨn taghizɨ a ter ararim isa an tuem gatɨgha, egha ingarasa a getui. Eghtɨ kɨ gumazamizir kaba ateghtɨ, me deraghvɨra uan nguazimɨn ikɨva, uari bagh dagher azenibar ingaram. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \p \v 12 Ezɨ kɨ Jeremaia, kɨ akar kamra Judan Atrivim Sedekaia ganɨngi. Kɨ kamaghɨn a mɨkeme, “Ia Judaba, ia uan tueba isɨ Nebukatnesarɨn ter araribar apengan ada amangigh, aneteghtɨ a uan gumazamiziba ko, me ia gativagh ian ganam. Ia kamaghɨn damu, ia deraghvɨra ikiam. \v 13 Ikiavɨra Itir God mɨkemegha gɨfa: Nɨ uan gumazamiziba ko Babilonɨn apengan ikian aghuaghtɨ, apaniba ian taraziv sueghtɨ me arɨmɨghiregham, eghtɨ tarazi dagheba puvatɨgh arɨmɨghiregham, eghtɨ tarazi arɨmariar kuram inigh arɨmɨghiregham. Nɨ uan gumazamiziba ko, onganigh akaba batoghtɨ, bizir kaba ia gasɨghasigham. \v 14 Ia fo, akam inigha izir ifavarir gumaziba ghaze, ia Babilonɨn atrivimɨn apengan ikian kogham. Puvatɨ, me pura ia gifari. Ia men akaba baraghan markɨ. \v 15 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, kɨ me amadazir puvatɨ. Me nan ziamɨn akar ifavarim akuri. Ia men akaba nɨghnɨzir gavgavimɨn dar ikɨtɨ, kɨ ia batueghtɨ, ia uan nguibam ategh bar ikuvigham. Ezɨ akam inigha izir ifavarir gumazir akaba ia mɨkɨriba, me uaghan bar ikuvigham.” \p \v 16 Kɨ ofa gamir gumaziba ko, gumazamiziba bar me bagha kamaghɨn akam akura ghaze, “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, ia akam inigha izir gumazir ifavarir kabar akaba baraghan markɨ. Me ghaze, ‘Me kɨran oveghangɨn Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven ingangarim damuamin bizir Babilonɨn itiba, me bar ada inigh ua Jerusalemɨn izam.’ Godɨn akam inigha izir gumazir ifavarir kaba pura ia gifari. \v 17 Ia men akam baraghan markɨ. Ia Babilonɨn atrivimɨn apengan ikɨ, deraghvɨra ikiam. Puvatɨghtɨma, nguibar kaba ikuvigham. \v 18 Gumazir kaba, me guizbangɨra akam inigha izir gumaziba, egh me guizbangɨra Ikiavɨra Itir God, dama akam inigh izɨsɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn azaraghtɨ, an apaniba ateghtɨ me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven ingangarim damuamin biziba, ko atrivimɨn dɨpenimɨn itir bizir aghuiba ko, Jerusalemɨn danganir igharaziba bar moghɨra, dar itir bizir naba inigh Babilonɨn mangan kogham. \p \v 19-21 “Atrivim Nebukatnesar Jerusalemɨn izegha, Judan Atrivim Jehoiakin ini, a Jehoiakimɨn otarim. Egha uaghan Juda ko Jerusalemian gumazir dapaniba ini. Egha men akua kalabus bagha Babilonɨn ghu. Egha a bizir aghuir maba ataghizɨ da Jerusalemɨn iti. A brasɨn dɨpenir akɨniba ko, tengɨn ekiar me brasɨn ingarizim ko, me brasɨn ingarizir bizir me tengɨn doziba isɨn afamiba, me bizir kaba inizir puvatɨ. Egha uaghan ingarizir bizir aghuir nan Dɨpenimɨn itir maba ko, atrivimɨn dɨpenimɨn itiba ko, bizir igharazir Jerusalemɨn itir maba inizir puvatɨ. Ezɨ kɨ God, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ kamaghɨn ia mɨgei, \v 22 ‘Apaniba bizir kaba bar ada inigh Babilonɨn mangam. Eghtɨ bizir kaba Babilonɨn ikɨ mangɨ dughiar kɨ inabazimɨn, kɨ uam adagh inɨrɨgham. Eghtɨ dughiar kamɨn kɨ ua me inightɨ, me ua Jerusalemɨn ikiam.’ ” \c 28 \s Hanania gumazamizibagh ifari \p \v 1 \x - \xo 28:1 \xo*\xt 2 Atriviba 24:18-20; 2 Eghaghaniba 36:11-13\xt*\x*Azenir kamɨn, Sedekaia Judan atrivim igiamra an otogha atrivimɨn ikia zuima an namba 4ɨn azenim. Egha azenir kamɨn namba 5ɨn iakɨnimɨn, Gibeonɨn nguibamɨn gumazir mam, a Godɨn akam inigha izir gumazim Hanania, Asurɨn otarim, a iza Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven iza ofa gamir gumaziba ko gumazamiziba bar moghɨra, men damazimɨn akar mam Jeremaia ganɨdi. A kamaghɨn mɨgei, \v 2 “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a Israelian God, a kamaghɨn mɨkeme, ‘Babilonɨn atrivim ia gativagha, mati gumazim ter ararim isa bulmakaun tuem gatɨgha a gatifa. Ezɨ kɨ ter ararir ian tuebagh atɨziba, kɨ dar pɨrigha gɨfa, ezɨ da ua ia gativagh ian ganan kogham. \v 3 Azenir pumuning ikɨvɨra ikɨtɨ, kɨ ua Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven ingangarim damuamin bizir kaba bar ada inigham, kar bizir Nebukatnesar inigha Babilonɨn ghuziba, ezɨ kɨ ua da inigh Jerusalemɨn izam. \v 4 Egh kɨ uaghan Judan Atrivim Jehoiakin, a Jehoiakimɨn otarim, a inigh egh Babilonɨn kalabusɨn itir marazi sara ua men aku Judan nguazimɨn izam. Guizbangɨra, kɨ Babilonɨn atrivim ian tuebagh arɨghizir ter arariba, kɨ kaba apɨrigham. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.’ ” \p \v 5 Ezɨ Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia datɨrɨghɨn dɨkavigha ofa gamir gumaziba ko, gumazamizir Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn boroghɨn tuivighav itibar damazimɨn, Godɨn akam inigha izir gumazim Hananian akam ikarvasi. \v 6 Jeremaia kamaghɨn mɨgei, “Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God, nɨ mɨkemezɨ moghɨn damuasa kɨ ifonge. Ikiavɨra Itir God nɨn akam inigha izir gumazimɨn akar kabar amutɨ, da guizbangɨram otivigham. Egh a uan Dɨpenimɨn biziba uam ada iniam. Egh Babilonɨn itir gumazamizir kaba, a ua me inigh Jerusalemɨn izam. \v 7 Ezɨ datɨrɨghɨn gumazamiziba ko ia bar moghɨra oraghtɨ, kɨ akar igharazim mɨkɨmasa. \v 8 Bar fomɨra iza datɨrɨkɨn, Godɨn akam inigha izir gumaziba en faragha otifi. Me kamaghɨn mɨgɨa ghaze, Mɨdorozir ekiaba ko, mɨtiriar ekiaba ko, arɨmariar kuraba, da kantrin avɨriba bativ, uaghan nguibar ekiabar otivam. \v 9 Eghtɨ akam inigha izir gumazibar tav kamaghɨn mɨkɨm suam, Gumazamiziba dabirabir aghuim ikiam, e foghan kogham, akar kam a guizbangɨra, o puvatɨ. Eghtɨ gɨn, akam guizbangɨram otoghtɨ, e datɨrɨghɨn fogham, Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God akar kam isa, akam inigha izir gumazim ganɨngigha anemadazɨ a ize.” \p \v 10 Jeremaia akar kam mɨkemegha gɨvazɨ, Hanania ter ararim Jeremaia uabɨ uan tuem gatɨzir kam ini. Egha Hanania ter ararir kam bar anepɨragharɨki. \v 11 Egha a gumazamizibar damazimɨn tugha ghaze, “Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme. Ezɨ arazir kamra, kɨ ter ararir Nebukatnesar tintinibar kantribar gumazamizibar tuebagh arɨziba apɨrarigham. Azenir pumuning gɨvaghan koghtɨma, kɨ kamaghɨn damigham.” Jeremaia akar kam baregha ghu. \p \v 12 Godɨn akam inigha izir gumazim Hanania, a Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaian fɨrimɨn itir ter ararir kam apɨriaghatɨ, ezɨ dughiar maba gɨvazɨma, gɨn Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨgɨa ghaze, \v 13 “Nɨ mangɨ akar kamɨn gun Hanania mɨkemegh. Me tememɨn ingarizir ter ararir kam nɨ anepɨrigha gɨfa. Ezɨ nɨ ainɨn igiatamɨn ingarigh, egh ter ararir nɨ dɨpɨrizir kamɨn danganim datɨgh. \v 14 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨkeme: Kɨ uabɨ ainɨn me ingarizim inigha Kantrin Igharazibar Gumazamiziba bar moghɨra men tuebagh arɨki, ezɨ me pura Babilonɨn Atrivim Nebukatnesarɨn ingangarir gumazamizibar iti. Egha kɨ asɨzir atiaba sara a ganɨngizɨ, da uaghan an apengan iti.” \v 15 Jeremaia akar kam mɨkemegha gɨvagha, ua kamaghɨn Hanania mɨgei, “Hanania, nɨ oragh. Ikiavɨra Itir God nɨ amadazɨ nɨ izezir puvatɨ. Ezɨ nɨ gumazamizibagh ifarazɨ, me nɨn akar ifavariba nɨghnɨzir gavgavimɨn dar iti. \v 16 Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: Nɨn akaba gumazamizibagh ekuizɨ, me nan akaba barazir puvatɨ. Kamaghɨn, kɨ nguazir kamɨn nɨ agɨvagham. Nɨ azenir kamnaghɨram aremegham.” \p \v 17 Ezɨ azenir kamra an namba 7ɨn iakɨnim ikiavɨra itima, Godɨn akam inigha izir gumazim Hanania aremegha gɨfa. \c 29 \s Jeremaia Judan Babilonɨn itiba bagha akɨnafarim osiri \p \v 1 \x - \xo 29:1-2 \xo*\xt 2 Atriviba 24:12-16; 2 Eghaghaniba 36:10\xt*\x*Jeremaia Jerusalemɨn ikiava, akɨnafarim osirigha gumazamizir kaba bagha anemada: Gumazir dapanir ikiavɨra itiba ko, ofa gamir gumaziba ko, Godɨn akam inigha izir gumaziba ko, Judan gumazamizir Babilonɨn itiba. Gumazamizir kaba bar moghɨra, Atrivim Nebukatnesar faragha Jerusalemɨn me inigha, Babilonɨn kalabus darɨghasa men akua ghue. \v 2 Babilonia faragha iza Jerusalemɨn izegha, Atrivim Jehoiakin ko gumazamizir avɨrim inigha men akua Babilonɨn ghuegha gɨfa, ezɨ gɨn Jeremaia akɨnafarir kam osiri. Me atrivim ko an amebam, ko atrivimɨn dɨpenimɨn ingarir gumazir ekiaba ko, Judaba ko Jerusalemian gumazir dapaniba ko, fofozir gumazir bizir aghuibar ingariba ko, ainɨn bizibar ingarir gumaziba, me bar moghɨra ghue. \v 3 Dughiar kamɨn Judabar Atrivim Sedekaia, a Safanɨn otarim Elasa ko, Hilkian otarim Gemaria, aning amadazɨ aning Babilonian Atrivim Nebukatnesar bagha zui. Ezɨ Jeremaia Judan Babilonɨn itiba bagha akɨnafarir kam isa aning ganɨngizɨ aning a inigha zui. Akɨnafarir kam kamaghɨn mɨkeme, \v 4 “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨkeme. Ia Judaba, ia oragh. Kɨ Jerusalemɨn ia batuegha ia amadazɨ ia Babilonɨn ghue. \v 5 Egh ia uari bagh dɨpenibar ingarɨva, dagher azeniba oparɨva, azenir kabar dagheba ini. \v 6 Egh ia gumaziba amuibar ikɨva boriba batɨ. Eghtɨ ian otariba gɨn amuibar ikɨva uari, uari bagh boriba batɨ. Egh ia ikɨzir avɨrir ekiam ikiam. Ia uari uari damutɨ, ian dɨbobonim magɨran markɨ. \v 7 Kɨ ian akua nguibar ekiar ia datɨrɨghɨn itir kamɨn ghu. Eghtɨ ia nguibar ekiar kam bagh pamten ingar deragh a damutɨ an amɨraghɨrɨgh deraghvɨra ikiam. Eghtɨ ia a bagh Ikiavɨra Itir God ko mɨkɨmtɨ, a nguibar ekiar kam deraghvɨram a damuam. Guizbangɨra, nguibar kam amɨraghɨrɨgh deraghvɨra ikɨtɨ, ia uaghan amɨraghɨrɨgh deraghvɨra ikiam. \v 8 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia akam inigha izir ifavarir gumaziba ko kukunir gumaziba, ia me ateghtɨ me ia gifaran markɨ. Egha ia garir irebar aghuiba, gumazir dar mɨngariba abɨgha ia mɨgeiba, ia me baraghan markɨ. \v 9 Akam inigha izir gumaziba nan ziamɨn gun mɨgeir akar kaba, da pura ifavarir akaba. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, Kɨ akatam me ganɨngizir puvatɨ. \p \v 10 \x - \xo 29:10 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 36:21; Jeremaia 25:11; Daniel 9:2\xt*\x*“Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Akar kamɨn mɨngarim a kamakɨn. Babilon ia gativagh ian ganasa, kɨ 70plan azenibagh inaba. Eghtɨ azenir kaba gɨvaghtɨma Babilon ikuvigham. Eghtɨ dughiar kamɨn kɨ ia ginɨrɨgh, ua ian aku Jerusalemɨn izam, kar kɨ uan akar dɨkɨrɨzimɨn gɨn mangɨva a damuam. \v 11 \x - \xo 29:11 \xo*\xt Aisaia 40:9-11; Jeremaia 30:9-10; 30:18-22\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ bizir ian akurvaghsɨ damuamiba, kɨ adagh nɨghnigha dagh fogha gɨfa. Kɨ deraghvɨra ia damutɨ ia navir amɨrizim ko, dabirabir aghuim ikiasa kɨ ifonge. Kɨ pazɨ ia damuan aghua. Ia bizir kɨ damuamin kabagh nɨghnɨgh, dughiar kam mɨzuam ikɨtɨ, an otogham. \v 12 \x - \xo 29:12 \xo*\xt Onger Akaba 50:15; 145:19; Jeremaia 33:3\xt*\x*Egh dughiar kamɨn ia nan boroghɨn izɨva, egh nan dɨmɨva, egh na ko mɨkɨmtɨ, kɨ ian dɨmdiam baragham. \v 13 \x - \xo 29:13 \xo*\xt Godɨn Araziba 4:29; 1 Eghaghaniba 22:19; 2 Eghaghaniba 6:37; Jeremaia 24:7\xt*\x*Eghtɨ dughiar kamɨn ia uan ifongiaba ko navir averiabar na buri nan gansɨ bar pamtemɨn ingaram. Ia kamaghɨn damu nan apigh nan boroghɨra izam. \v 14 \x - \xo 29:14 \xo*\xt Aisaia 43:5-6; Jeremaia 16:15; 23:8; 30:3\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, kɨ ia ateghtɨ ia nan boroghɨra izam. Eghtɨ kɨ ua ia damutɨ ia deraghvɨra ikiam. Eghtɨ kɨ kantriba ko danganir kɨ ia batoghezɨ ia ghueziba, kɨ me da bar moghɨra ia akuvagh ia iniam. Egh kɨ ua ian aku danganir ia fomɨra ikezimɨn mangam. \p \v 15 “Ia ti ghaze, ia Babilonɨn itir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God, uan akam inigha izir gumaziba, ia ganɨngi.\f + \fr 29:15 \fr*\ft Ikiavɨra Itir God ua akam inigha izir gumazibar gumazir pumuningɨn, a ves 20-23ɨn aven gun mɨgei.\ft*\f* \v 16 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, atrivir datɨrɨghɨn Judan kantri gativagha Devitɨn atrivir dabirabim gaperaghav itir kam gɨnɨghnɨgha, egha ian akar gumazir ia ko kalabusɨn ikezir puvatɨzibagh nɨghnɨgha, kamaghɨn mɨgei: \v 17 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ ghaze, kɨ apaniba amadaghtɨ me izɨ gumazamizir Judan ikiavɨra itir daraziv sogham. Eghtɨ kɨ me damutɨ me dagheba puvatɨgh, arɨmariar kuram iniam. Me bar fighɨn kurabar mɨn otivigham, eghtɨ gumazamiziba dar aman iburagham. \v 18 Egh kɨ kamaghɨra damuvɨra mangɨ mɨdorozir ekiaba ko, dagheba puvatɨghamin dughiaba ko arɨmariar kurabar amutɨ, da me bativɨra ikiam. Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba bizir kurar kɨ Judaba me damuasa mɨkemezibar akam baregh, bar dɨgavir kuram damigh atiatingam. Egh kɨ Judaba batueghtɨ me tintinibar mangegham. Eghtɨ kantrin igharazir kabar gumazamiziba pazɨ me damuva, dɨbovir akabar me mɨkɨmam. Egh gumazamizir kaba uari uan apaniba akar kurabar me mɨkɨmsɨva, kamaghɨn me mɨkɨmam, ‘Ia Judaba ikuvizɨ moghɨn, ia ikuvigham.’ \v 19 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, me nan akam batoghezɨ, kamaghɨn kɨ bizir kabar me damuam. Kɨ dughiar avɨribar uan akam inigha izir gumaziba amadi, me nan ingangarir gumaziba. Ezɨ me ia bagha izima, ia men akaba baraghan aghua. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkemegh gɨfa. \p \v 20 “Ia gumazamizir kɨ Jerusalemɨn bar ia batuegha, ia amadazɨ ia Babilonɨn ghueziba, ia Ikiavɨra Itir Godɨn akam deraghvɨram abaragh. \v 21 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ akam inigha izir gumazir ifavarir pumuning gɨnɨghnɨsi. Kar, Kolaian otarim, Ahap ko, Masean otarim, Sedekaia. Egha kɨ kamaghɨn mɨgei, Aning nan ziam gifara akam akuri. Kamaghɨn amizɨ, kɨ aning isɨ Babilonɨn Atrivim Nebukatnesarɨn agharim datɨgham. Eghtɨ a kamaghɨn mɨkɨmam, me ian damazibar aning mɨsueghtɨ aning aremegham. \v 22 Ezɨ ia Judan Babilonɨn itiba, ia namakatam akar kuramɨn a mɨkɨmamin dughiamɨn, ia kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ikiavɨra Itir God nɨ gasɨghasigham, mati a Sedekaia ko Ahap gamizɨ, Babilonɨn atrivim avimɨn aning gaponge.’ \v 23 Aning Israelian tongɨn bar arazir kuram gami, egha aning namakabar amuiba koma akuava, nan ziam gifara akam akuri. Kɨ akar kam me ganɨngizir puvatɨ. Kɨrara, kɨ aning gara aning gɨfogha gɨvagha aningɨn gun mɨgei. Kamaghɨn amizɨ, kɨ aning gasɨghasigham. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkemegha gɨfa.” \s Jeremaia akar gavgavim isa Semaia ganɨngi \p \v 24 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme, “Jeremaia, nɨ Nehelamɨn nguibamɨn gumazim Semaia akar kam a mɨkemegh. \v 25 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨkeme, Semaia, nɨ uan nɨghnɨzimɨn gɨn ghua, Masean otarim Sefanaia, a ofa gamir gumazir mam, a ko ofa gamir gumazir igharaziba bar, ko gumazamizir Jerusalemɨn itiba bar moghɨra, nɨ uan ziamɨn akɨnafarim osirigha me bagha anemada. Nɨn akɨnafarim kamaghɨn mɨkeme: \v 26 Sefanaia, Ikiavɨra Itir God nɨ amɨsefe, eghtɨ nɨ ofa gamir gumazimɨn ikɨ, nɨ Jehoiadan danganim inigh, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ganam. Eghtɨ gumazitam ifaragh onganigh akam inigha izir gumazimɨn mɨn akam akuntɨ, kar nɨn ingangarir nɨ damuamim: Nɨ a isɨ kalabus datɨgh, an sueba ko dafariba ikegh, ainɨn an fɨrim dafagh. \v 27 Egha nɨ manmaghsua Anatotɨn nguibamɨn gumazim Jeremaia akɨran aghua? Kar gumazir ian tongɨn akam inigha izir gumazimɨn mɨn akam akurir gumazim. \v 28 E Babilonɨn kagh itir gumazamiziba, an e bagha akam amadagha ghaze, ‘Ia dughiar ruarimɨn kalabusɨn ikiam. Kamaghɨn amizɨ, ia uari bagh dɨpenibar ingarɨva, azenibar dagheba oparɨva, azenir kabar dagheba ini.’ ” \p \v 29 Ofa gamir gumazim Sefanaia, Semaian akɨnafarim inigha Jeremaia bagha ghugha, a bagha akɨnafarir kam dɨbori. \v 30 An a dɨponegha gɨvazɨma, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn akam isa Jeremaia ganɨngi, \v 31 “Jeremaia, nɨ akam isɨ bar Judan Babilonɨn kalabusɨn itir adarazi bagh anemadagh, kamaghɨn me mɨkɨm suam: Ikiavɨra Itir God, Nehelamɨn nguibamɨn gumazim Semaia gɨnɨghnɨgha ghaze, kɨ ia bagha Semaia amadazir puvatɨ. Ezɨ an akam inigha izir gumazimɨn mɨn akamɨn gun ia mɨkeme, egha ia gamizɨma, ia akar ifavarir kam nɨghnɨzir gavgavim an iti. \v 32 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, Nehelamɨn nguibamɨn gumazim Semaia, gumazamizibagh etuima me nan akaba batosi. Kamaghɨn amizɨ, kɨ a ko an adarazi puv me damigham. Egh bizir aghuir kɨ uan gumazamiziba bagh damutɨ da otivighamiba, an adarazir gumazitam, bizir kabar gansɨ ikeghan kogham. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \c 30 \s Ikiavɨra Itir God uan gumazamiziba deragh me damuasa akam akɨri \p \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn akam Jeremaia ganɨga ghaze, \v 2 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨkeme: Nɨ akɨnafaritam inigh, egh kɨ nɨ ganɨngizir akaba bar ada osirigh. \v 3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, nan gumazamiziba Israelia ko Judaba, me ua deraghvɨra ikiasa, kɨ me bagha dughiam amɨsevegha gɨfa. Kɨ ua men aku nguazir kɨ men ovavibagh anɨngizimɨn izam, eghtɨ a ua men nguazimra otogham.” \p \v 4 Ikiavɨra Itir God Israelia ko Judabagh nɨghnɨgha ghaze: \b \q1 \v 5 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkeme: \q1 E orazima, gumazamiziba navir amɨrizimɨn itir puvatɨgha, \q2 bar atiatia dɨgavir kuram gamua bar puvɨram azi. \q1 \v 6 Manmaghɨn ami? \q2 Gumaziba ti boriba bati, a? Puvatɨgham. \q1 Ezɨ manmaghsua, kɨ gumazibar garima, me vaghvagha dafariba isa uan navibagh arɨki, \q2 mati amizim borim batasa mɨzazir ekiam isi moghɨn arai. \q1 Manmaghsua, men guaba igharagha otivigha gari, \q2 mati gumazim bar puvɨram atiati. \q1 \v 7 Iavzika! Dughiar bar kurar mam otivasava ami. \q2 Egha dughiar kam bar dughiar kurar maba bar adagh afira. \q1 Nan gumazamiziba, Israelia, me dughiar kamɨn osɨmtɨzir bar ekiam iniam. \q2 Eghtɨ kɨ ua me iniam.” \b \p \v 8 “Egh dughiar kamɨn apaniba Israelian tuebagh atɨzir ter ararir kaba kɨ da apɨrigh, men kalabuziam agɨvagham. Eghtɨ me ua pura igharaz darazir ingangarir gumazir kɨnibar mɨn ikian kogham. Puvatɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ kamaghɨn mɨkeme. \v 9 Kɨ Ikiavɨra Itir God, men God, me nan apengan ikiam. Eghtɨ kɨ me bagh Atrivim Devitɨn ovavir boribar tav amɨseveghtɨ, a me gativagh men ganam. Eghtɨ me an apengan ikiam.” \b \q1 \v 10 \x - \xo 30:10-11 \xo*\xt Jeremaia 46:27-28\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q1 “Ia Israelia, ia Jekopɨn ovavir boriba, ia nan ingangarir gumazamiziba, \q2 ia atiatingɨva dɨgavir kuram damuan markɨ. \q1 Bar guizbangɨra, ia kantrin saghon itir kamɨn kalabusɨn iti. \q2 Eghtɨ kɨ ua ia inightɨ, \q1 ia ua uan nguazimra izegh, deraghvɨra dapiagham. \q2 Eghtɨ tarazi ua ia damutɨ ia atiatingan kogham. \q1 \v 11 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ia ko ikɨ ian akurvagham. \q2 Kɨ ia batoghezɨ, ia ghua kantrin igharazibar tongɨn itiba, \q3 kɨ bar me agɨvagham. \q1 Egh kɨ ia agɨvaghan kogham. \q2 Guizbangɨra, kɨ puv ia damigham, \q3 kɨ arazir voroghɨra itim gɨnɨghnɨgha ia akɨri.” \b \q1 \v 12 Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei: \q1 “Ia Israelia, me puv ia mɨsoke, \q2 eghtɨ ian mɨzazim ikɨvɨra ikɨtɨ, ian duar ekiaba akumighan kogham. \q1 \v 13 Kɨ ian akurvaghsɨ, ia bagh na ko mɨkɨmamin gumaziba puvatɨ. \q2 Egha uaghan ian mɨkarziba akɨrightɨ, \q3 da ua deraghamin marasinba puvatɨ. \q1 \v 14 Ia arazir kurar avɨribagh amigha osɨmtɨzir ekiam iti. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ia gasɨghasɨki, \q3 mati gumazim uan apanimɨn apangkuvir puvatɨgha, a gasɨghasɨki. \q1 Kamaghɨn amizɨ, iavzika, gumazir fomɨra ian namakabagh amiziba, me ia gɨn amadagha gɨfa, \q2 egha me ua ia gɨnɨghnɨzir puvatɨ. \q1 \v 15 Ia uan duar kaba bagh azirakar avɨribar amuan markɨ. \q2 Duar kaba akumighan kogham. \q1 Ia arazir kurar avɨribagh ami, egha osɨmtɨzir ekiam iti. \q2 Kamaghɨn kɨ arazir kamɨn ia gami. \q1 \v 16 Guizbangɨra, ia gasɨghasɨzir adarasi, me uari ikuvigham. \q2 Ian apaniba mangɨ saghon itir nguibabar kalabusɨn ikiam. \q1 Gumazir paza ia gamigha ian biziba okemeziba, \q2 apaniba pazɨ me damuva, men biziba okɨmam. \q1 \v 17 \x - \xo 30:17 \xo*\xt Jeremaia 33:6\xt*\x*Ian apaniba kamaghɨn mɨgei: \q1 ‘Saion mati bizir kɨnim, egha bar ikufi. \q2 Ezɨ gumazitam an apangkuvir puvatɨ. \q1 Kɨ uabɨ ian mɨkarzibar amightɨ, da ua deragham, \q2 egh ian duabar amightɨ, da mɨsigham.’ \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 18 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q1 “Kɨ Jekopɨn adarazir apangkuvigh, egh men akuragham. \q2 Eghtɨ me uari bagh dɨpenibar ingar, egh deraghvɨra ua uan nguazimɨn ikiam. \q1 Egh Jerusalem fomɨra ikezɨ moghɨn, me uam an ingaram. \q2 Egh atrivimɨn dɨpenim me an danganimra an ingaram. \q1 \v 19 Eghtɨ Israelia na mɨnabir ighiabar amuam. \q2 Egh me ighiabar amuva, egh bar akongegham. \q1 Eghtɨ kɨ me damightɨ me bar avɨrasemegham, \q2 egh me ua varazira ikian kogham. \q1 Eghtɨ kɨ gumazamizir igharazibar amightɨ, \q2 me men ziaba dɨkabɨraghan kogham, \q3 me ziar ekiam me danɨngam. \q1 \v 20 Israelia fomɨra gavgavizɨ moghɨn ikiam. \q2 Eghtɨ kɨ men akuraghtɨ me deraghvɨra uan nguazim dapiagham. \q1 Eghtɨ gumazir pazɨ me damuamiba, \q2 kɨ puv me damigham. \q1 \v 21 Eghtɨ men gumazitam uabɨ men gumazir dapanir ekiamɨn otogh, me gativagh men ganam. \q2 Kɨ uabɨ gumazir kamɨn aku uabɨn boroghɨra izam. \q1 Guizbangɨra, gumaziba uan ifongiabar gɨn ghua nan boroghɨra izir puvatɨ. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkemegha gɨfa. \q1 \v 22 Eghtɨ ia Israelia, ia nan gumazamizibaram otoghtɨ, \q2 kɨ ian Godɨn ikiam.” \b \q1 \v 23 \x - \xo 30:23 \xo*\xt Jeremaia 23:19-20; 25:32\xt*\x*Ia gan! Ikiavɨra Itir Godɨn anɨngagharim gumazir kuraba bativasava ami, \q2 mati amɨnir gavgavim ko amozir ekiam me bato, \q3 egha mati amɨnir ighuagha aruim men dapaniba abɨni. \q1 \v 24 Ikiavɨra Itir Godɨn anɨngagharim ikɨ mangɨvɨra ikɨtɨ, \q2 bizir a damuasa nɨghnɨziba, a bar moghɨra dar amu da gɨvagham. \q1 Eghtɨ ia dughiar abuananamɨn, \q2 bizir kabagh fogham. \c 31 \s Israelia uamategh izɨ deraghvɨra uan nguibamɨn ikiam \p \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Dughiar kɨ inabazimɨn, kɨ Israelian ikɨziba bar men Godɨn ikiam, \q2 eghtɨ me nan gumazamizibaram otogham. \q1 \v 2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: \q1 Apaniba Israelia mɨsozima, men ikiavɨra itir varazira apanibagh itagha \q2 ara ghua gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn iti. \q1 Ezɨ kɨ me gifuegha, arazir aghuibar me gamima, \q2 me ghua avughsazir danganimɨn ghue.”\f + \fr 31:2 \fr*\ft Ves 1 ikegha ghua 22ɨn aven itir akaba, da Israelian gumazamizibar gun mɨgei, me fomɨra notɨn amadaghan Judan kantrin Israelɨn kantrin ike. Gumazamizir kaba arazir kurabagh amima, God apaniba taghizɨ me me inigha ghua uan kantri ike, me kamaghɨn a dɨbori, “Kantri kam notɨn amadaghan iti.” Nɨ ves 8ɨn gan. Me dughiar ruarimɨn kantrin kamɨn ikezɨ, eghtɨ datɨrɨghɨn God ua me inigh Israel kantri bagh izeghtɨ me bar moghɨra ikɨzir vamɨran otivigh deravɨra ikɨ Godɨn apengan ikiam. Samarian nguibar ekiam Israelɨn kantri nguibar mam. Nɨ ves 5ɨn gan. Efraim anabamɨn adarasi, a Israelian ikɨzir dafam. Ezɨ God Efraimɨn ziam dɨbori dughiam, a Israelian notɨn amadaghan iti darazi bar moghɨra me dɨbori. Nɨ ves 6 ko 9 ko 18 ko 20ɨn gan.\ft*\f* \b \q1 \v 3 \x - \xo 31:3 \xo*\xt Godɨn Araziba 4:37; Onger Akaba 25:6; Jeremaia 24:6\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, danganir saghuiamɨn ikegha, e bagha izegha kamaghɨn mɨgei, \q1 “Ia Israelia, kɨ ia damightɨ ia na gifuegh nan boroghɨra izasa, \q2 kamaghɨn kɨ zurara ia gifonge, ezɨ nan ifongiamɨn arazir kam ikɨ mamaghɨra ikiam. \q3 Guizbangɨra, nan apangkuvim ian itima, kɨ ia baghvɨra iti. \q1 \v 4 Ia Israelia, ia mati nan guivir igiar kɨ bar ifongezim, \q2 kɨ ia damightɨ ia ua kantrin gavgavimɨn ikiam. \q1 Egh ia akuegh, mati amizir igiaba buabav sogha, \q2 egha ighiam gizir marazi ko akueghɨva ighavamang ikɨ. \q1 \v 5 Egh ia uam uari, uari bagh Samarian mɨghsɨabar wainɨn azenir igiabar ingar. \q2 Egh ia wainɨn azenir kaba oparizir darasi, \q3 ia uari uan wainɨn ikarɨzir kabar ovɨziba iniva bar akuegham. \q1 \v 6 Eghtɨ dughiar kamɨn, Efraimɨn anabamɨn adarazir gumazir eghuvir mɨghsɨabar itiba, \q2 me kamaghɨn dɨmam, \q1 ‘Ia bar moghɨra dɨkavigh izɨ, e Saionɨn Mɨghsɨamɨn mavanangam. \q2 E Ikiavɨra Itir God bagh mangam, en God.’ ” \b \q1 \v 7 Egha Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei, \q1 “Ia, Jekopɨn adarazi bagh bar akongegh ighiabar amu, \q2 gumazamizir kaba gumazir igharazibagh afira. \q1 Ia pamtem, ziar ekiam na danɨngamin ighiabar amu, egh kamaghɨn mɨkɨm, \q2 ‘Ikiavɨra Itir God, nɨ uan gumazamiziba ua me inigh, \q3 kar Israelian ikiavɨra itir varazira.’ \q1 \v 8 \x - \xo 31:8 \xo*\xt Godɨn Araziba 30:4; Aisaia 42:16; Esekiel 34:16; Maika 4:6\xt*\x*Bar guizbangɨra, kɨ notɨn amadaghan itir nguibar kam ko nguazir oteviba bar uan gumazamiziba inigh, \q2 ua men aku izam. \q1 Damazir kuraba itir gumaziba, ko suer kuraba itir gumaziba ko, amizir navir adaseba ko, amizir boriba batasava amiba, \q2 me uaghan izam. \q3 Eghtɨ gumazamizir avɨrim uamategh nguibar kamɨn izam. \q1 \v 9 Kɨ men aku izamin dughiamɨn, me uan arazir kurar me amiziba gɨn amangɨsɨ, \q2 na ko mɨkɨm azi, na ko tuavimɨn izam. \q1 Kɨ me inigh men faragh mangɨ dɨpar aghuim itir danganimɨn otogh, \q2 men aku tuavir aghuibar mangɨtɨ, me ireghan kogham. \q3 Guizbangɨra, kɨ Israelian afeziamɨn mɨn itima, Efraim nan otarir ivariamɨn mɨn iti. \b \q1 \v 10 “Ia Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, ia deraghvɨra kuaribar arigh nan akam baragh, kɨ Ikiavɨra Itir God. \q3 Egh ia nan akar kamɨn gun bar gumazamizir ongarimɨn vongɨn saghon arighatɨzibar itibav kɨn. \q1 Ia kamaghɨn me mɨkɨm, \q1 ‘Ikiavɨra Itir God Israelia batoghezɨ me tintinibar ghue, \q2 ezɨ a ua me inigh izam. \q1 Egh a ua deraghvɨra men ganam, \q2 mati gumazim uan sipsipbar gara me geghufi.’ \q1 \v 11 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ apanir gavgavibar agharimɨn, \q2 ua Jekopɨn gumazamiziba, inigham. \q1 \v 12 Eghtɨ me izɨ Saionɨn Mɨghsɨamɨn tugh bar akuegh, \q2 egh bar pamtemɨn araghasɨ dɨm ighiabar amuam. \q3 Egh bizir bar aghuir Ikiavɨra Itir God me ganɨngiziba bagh bar akuegham. \q1 Egh me wit ko, wain ko, olivɨn boreba ko, sipsipba ko, bulmakaun kɨ me ganɨngiziba, \q2 me da bagh bar akuegham. \q1 Egh me bar deraghvɨram otivigham, \q2 mati dagher azenim dɨpamɨn otevezir puvatɨ. \q3 Egh me ua pazɨ ikian kogham. \q1 \v 13 Eghtɨ dughiar kamɨn guivir igiaba bar akuegh kumatɨzibagh ighiam, \q2 eghtɨ gumazir igiaba ko, gumazir ghuriba uaghan bar akuegh kumatɨzibagh ighiam. \q1 Kɨ men azir akaba agɨvagh, me damutɨ men naviba bar deragham. \q2 Kɨ men navibar itir osɨmtɨzibar amutɨ, da amɨragh ikɨtɨ, me bar akuegham. \q1 \v 14 Kɨ gumazamizibar amutɨ, me ofan avɨriba inigh na bagh izam. \q2 Eghtɨ kamaghɨra, ofa gamir gumaziba dagher aghuir avɨriba ikiam. \q1 Eghtɨ kɨ bizir bar aghuiba uan gumazamizibar anɨngtɨ, \q2 me bizitamɨn oteveghan kogham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Ikiavɨra Itir God Israelian apangkufi \q1 \v 15 \x - \xo 31:15 \xo*\xt Jenesis 35:16-19; Matyu 2:18\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q1 “Me Raman nguibamɨn tiarir mam barasi, azir akam ko tuatem. \q2 Reselɨn boriba ua itir puvatɨ. \q1 Kamaghɨra, a uan ovengezir boriba bagha azi. \q2 A navir amɨrizim inian aghua.\f + \fr 31:15 \fr*\ft Resel a Jekopɨn amuim, ezɨ Israelia kamaghɨn nɨghnɨsi, a men inaghamir amebam. Me fo, Reselɨn kuam afazir mozim Raman nguibamɨn iti. Kamaghɨn amizɨ, gumazamizir kaba kamaghɨn mɨgei, Resel Raman nguibamɨn ikia uan ovavir borir oveaghuezibagh nɨghnɨgha aziavɨra ikia iti.\ft*\f* \q1 \v 16 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, \q2 Resel, nɨ uam azian markɨ. \q2 Nɨ uan damazimɨn teriba adɨsigh. \q1 Nɨn azir akam pura zuir puvatɨ. \q2 Nɨn boriba apanibar kantri ategh ua nɨ bagh izam. \q1 \v 17 Kɨ Ikiavɨra Itir God kɨ kamaghɨn mɨgei: \q2 nɨ bizir otivamin kam gɨnɨghnɨgh. \q3 Nɨn boriba uamategh uan nguibamɨn izamimɨn dughiam nɨ a mɨzuam. \b \q1 \v 18 “Kɨ Efraimɨn adarazir azir akam baregha gɨfa. \q2 Me azia kamaghɨn mɨgei: \q1 ‘Ikiavɨra Itir God, nɨ e akɨrasa, mɨzazim e ganɨngi, \q2 mati gumazim bulmakaun igiar orazir puvatɨgha akaba batozim mɨsosi. \q1 Ikiavɨra Itir God, nɨrara en God, \q2 kamaghɨn nɨ ua e ateghtɨ, e uamategh nɨ bagh izam. \q1 \v 19 E nɨ ategha gɨvagha, datɨrɨghɨn e ua uan nɨghnɨzibagh iragha gɨfa. \q2 Egha e uan osɨmtɨzim gɨfozir dughiamɨn, e osemegha bar aghumsɨki, egha dapaniba avingi. \q1 Faragha en adarazi gumazamizir igiabar mɨn ike, egha me arazir kurar avɨribagh ami. \q2 Egha datɨrɨghɨn e uan arazir kuraba, bar dar aghumsɨki.’ \q1 \v 20 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkeme: \q1 Kɨ bar Efraim gifonge, a nan otarim. \q2 Kɨ zurara an ziamɨn dia, egha puv a gɨnɨghnɨsi. \q1 Dughiar mabar kɨ an atari. \q2 Ezɨ guizbangɨra kɨ a gɨnɨghnɨgh an apangkuvigham. \b \q1 \v 21 “Ia Israelia, ia uan nguibam ategha ghuzir tuavir kam, ia deragh a gɨnɨghnɨgh, \q2 egh ia ua izɨsɨ, ababanir taba uari bagh ada asegh. \q1 Ia Israelia, ia mati nan guivir igiar kɨ bar ifongezim, \q2 ia datɨrɨghɨn uamategh uan nguibabar izɨ. \q1 \v 22 Ia mati nan guivim, egha ia akɨrim na gasara. \q2 Ia manadɨzoghɨn navir pumuning itir arazim ategham, egh ua na bagh izam? \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ arazir igiam atɨzɨ a nguazir kamɨn oto. \q2 Arazir kam kamakɨn: \q3 Mati amizim ua uan pam gifuegha, an ikiasa an azangsɨsi.”\f + \fr 31:22 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \s Ikiavɨra Itir Godɨn gumazamiziba dabirabir aghuim ikiam \p \v 23 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, a kamaghɨn mɨkeme: \b \q1 “Kɨ gɨn Judan nguazim damightɨ, a deraghvɨra ikiam. \q2 Eghtɨ Judaba uan nguazim ko nguibar ekiabar ikiam. \q1 Egh me fomɨra mɨkemezɨ moghɨn ua mɨkɨm suam, \q1 ‘Nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn mɨghsɨam, \q2 Ikiavɨra Itir God nɨn ikia, bar arazir aghuibagh ami! \q3 Ikiavɨra Itir God bar deraghvɨra nɨ damu!’ \q1 \v 24 Gumazir azenibar ingariba ko, gumazir sipsipbagh eghuva, egha dar gariba sara uaghan, \q2 me Judan nguaziba ko nguibar ekiabar ikiam. \q1 \v 25 Eghtɨ gumazitamɨn mɨkarzim amɨragham, kɨ ua gavgavim a danɨngam. \q1 Eghtɨ gumazitam amɨragh damaziba an siram, kɨ gavgavir igiam a danɨngam.” \b \p \v 26 Ezɨ kɨ osegha dɨkavigha tintinibar gari, egha ghaze, kɨ deragha akui.\f + \fr 31:26 \fr*\ft Akar kamɨn mɨngarim deragha otozir puvatɨ, egha uaghan kamaghɨn deragha otozir puvatɨ, tina akar kam akuni. A ti Jeremaia, o ti gumazir igharazim? E foghan kogham.\ft*\f* \b \p \v 27 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, Kɨ dughiar mam amɨsefe, egh kɨ gumazamiziba ko asɨzibar amightɨ, da Judaba ko Israelian nguazimɨn otiv bar avɨrasemegham. Mati gumazim dagher azenimɨn ingarigha, dagher avɨribagh amizɨ da otifi. \v 28 \x - \xo 31:28 \xo*\xt Jeremaia 1:10; 44:27; Daniel 9:14\xt*\x*Kɨ fomɨra da asiasa dar gara, da abigha, egha dagh asɨghasɨgha paza dagh ami. Egha datɨrɨghɨn, kɨ dar ganɨva, dar ingarɨva da opartɨ da deraghvɨra ikiam. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkeme. \v 29 \x - \xo 31:29 \xo*\xt Esekiel 18:2\xt*\x*Eghtɨ dughiar kamɨn gumazamiziba ua kamaghɨn akar isɨn zuir kamɨn mɨkɨman kogham: Afeziaba ko amebaba wainɨn ovɨzir angamtɨziba api. Ezɨ wainɨn ovɨzir kaba isɨngtɨziba puvatɨgha boribar akabav sozi men atariba me giri. \v 30 \x - \xo 31:30 \xo*\xt Godɨn Araziba 24:16; Aisaia 3:11; Esekiel 18:4; 18:20\xt*\x*Puvatɨ. Dughiar kamɨn, gumazitam arazir kuratam damigham, a uabɨ aremegham. Mati gumazim wainɨn ovɨzir anizir puvatɨziba amezɨ, da an akam mɨsozi an atariba a giri.” \p \v 31 \x - \xo 31:31 \xo*\xt Matyu 26:28; Mak 14:24; Luk 22:20; 1 Korin 11:25; 2 Korin 3:6\xt*\x*\x - \xo 31:31-34 \xo*\xt Hibru 8:8-12\xt*\x*Egha Ikiavɨra Itir God mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Dughiam a izɨtɨ, kɨ Israelia ko Judaba, me ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiam damuam. \v 32 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiam, kɨ fomɨra men ovavir afeziaba ko amizir Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim, an an mɨn mangan kogham. Fomɨra itir dughiam, kɨ uan dafarimɨn men suigha me inigha Isipɨn kantri ategha azenan ize, egha kɨ men pamɨn mɨn itima me nan amuimɨn mɨn iti. Egha me Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Ghurir kam abɨki. \v 33 \x - \xo 31:33 \xo*\xt Jeremaia 24:7; 32:40; Hibru 10:16\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn ia mɨgei, Gɨn izamin dughiam otoghtɨ, kɨ Israel ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim damightɨ, a kamaghɨn mangam: Kɨ uan araziba men nɨghnɨzibar arɨgh, egh da isɨva men navir averiabar da osiram. Egh kɨ men Godɨn ikɨtɨma me nan gumazamizibar ikiam. \v 34 \x - \xo 31:34 \xo*\xt Aisaia 11:9; Maika 7:18; Habakuk 2:14; 1 Tesalonika 4:9; Hibru 10:17\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, dughiar kamɨn gumazamiziba vaghvagh uan namakaba ko uan adarazir sure damuan kogh suam, ‘Ia Ikiavɨra Itir God gɨfogh.’ Puvatɨ. Me bar moghɨra na gɨfogham, gumazamizir kɨniba ko ziaba itir gumazamiziba. Eghtɨ kɨ men arazir kuraba gɨn amadaghɨva ua dagh nɨghnɨghan kogham.” \b \q1 \v 35 Ikiavɨra Itir God angazangarim anɨngasa aruemɨn ingari, \q2 egha a iakɨnim ko mɨkoveziba dɨmagaribar angazangarim anɨngasa \q3 dar ingarigha, dar danganibar da arɨki. \q1 Egha an ongarim fezɨ, ongarir ekiaba dɨkava pamtemɨn dɨpɨraghira tɨngazi. \q2 An ziam kamakɨn, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim. \q1 A kamaghɨn mɨkeme: \q1 \v 36 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, \q2 Israelian adarasi, me zurara ikɨ mamaghɨra ikiam, \q3 mati aruem ko iakɨnim ko mɨkoveziba. \q1 Eghtɨ aruem ko iakɨnim ko mɨkoveziba, me uan ingangarir kɨ me ganɨngizim damuan kogham, \q2 eghtɨ dughiar kamra Israelian adarazi gɨvagham. \q1 \v 37 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, \q1 Gumazitam ti overiamɨn danganibar ababaniba bar da inigh, \q2 egh gumazir kam ti nguazimɨn dɨkɨnimɨn magɨrɨgh, \q3 nguazimɨn oteviba bar dar ganigh deraghvɨra dagh foghtɨ, \q1 eghtɨ dughiar kamra kɨ Israelian gumazamiziba akɨrim ragh bar me gasaraghɨva, \q2 men arazir kurar me amiziba ikarvagham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \p \v 38 Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ dughiar mam amɨsefe, eghtɨ me ua Jerusalemɨn ingaram, nan nguibar ekiar kam. Jerusalemɨn dɨvazir notɨn amadaghan ghuzimɨn ababanim, an Hananelɨn Tauan ikegh mangɨ dɨvazimɨn Mɨkebamɨn Tiar Akamɨn tugham. \v 39 Eghtɨ an mɨtaghniam mangɨ Garepɨn mɨghsɨar dozimɨn, aruem ghuaghiri naghɨn tugham, egh ua ragh mangɨ Goan nguibamɨn tugham. \v 40 Egh nguibamɨn mɨtaghniamɨn mangɨ sautɨn amadaghan mangɨ Kidronɨn danganir zarimɨn mɨriam gighuigham. Nguibamɨn mɨtaghniamɨn aven nguazir kam, matmatiam ko danganir avereniba akurim iti. Eghtɨ aruem anadi naghɨn nguazir zarimɨn ruaghatevibar itir danganir kaba, bar moghɨra uaghan nguibar kamɨn mɨtaghniamɨn aven ikiam. Eghtɨ mɨtaghniam aruem anadi naghɨn mangɨ Hoziaba Zuir Tiar Akamɨn tugham. Eghtɨ nguazir nguibar ekiar kamɨn aven itiba, kar bar nan nguibabara, kɨ Ikiavɨra Itir God. Eghtɨ apaniba izɨ nguibar kam gasɨghasɨgh, uam an biziba akararighan kogham. Puvatɨgham. Nguibar kam a deraghvɨra ikɨ mamaghɨra ikiam.” \c 32 \s Jeremaia nguazir otevir mam givese \p \v 1 \x - \xo 32:1 \xo*\xt 2 Atriviba 25:1-7\xt*\x*Ezɨ namba 10ɨn azenimɨn Sedekaia Judan atrivimɨn itir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God akam isa Jeremaia ganɨngi. Kar Atrivim Nebukatnesar Babilonɨn atrivimɨn iti a namba 18ɨn azenim. \p \v 2 Ezɨ dughiar kamɨn Babilonɨn atrivimɨn mɨdorozir gumaziba, Jerusalemɨn nguibamɨn dɨvazim azui, ezɨ Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia Judan atrivimɨn dɨpenimɨn boroghɨn itir danganimɨn kalabusɨn aven iti. \p \v 3-5 Jeremaia faragha kamaghɨn Godɨn akam inigha izir gumazimɨn mɨn akam akuri, “Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: Bar guizbangɨra, kɨ Babilonɨn atrivim ateghtɨ a nguibar ekiar kam iniam. Eghtɨ Sedekaia Babilonian arɨmangɨghan kogham, kar Kaldiaba. Puvatɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Babilonɨn atrivim ateghtɨ an an suiragham, eghtɨ Sedekaia, Nebukatnesarɨn guamɨn tugh, gua uaghara uaningɨn gan, egh nɨ an azangsɨziba deraghvɨram ada ikarvagham. Nebukatnesar Sedekaia inigh Babilonɨn mangɨghtɨ, a nguibar ekiar kamɨn ikɨ mangɨ dughiar kɨ uam a gɨnɨghnɨghamimɨn tugham. Kamaghɨn amizɨ, ia Babilonia mɨsoghsɨ damuva, ia me dɨkabɨraghan kogham. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” Ezɨ Atrivim Sedekaia akar kam baregha, kamaghɨn Jeremaian atara ghaze, “Tinara nɨ mɨkemezɨ, nɨ Godɨn akam inigha izir gumazimɨn mɨn akar kam akuri?” Egha Sedekaia maghɨra Jeremaia inigha kalabus gatɨ. \p \v 6 Kar Jeremaian akamra. Kɨ Jeremaia, kɨ kalabusɨn itir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨkeme: \p \v 7 “Nɨ oragh. Nɨn aveghbuam, Hanamel, a nɨn afeziar dozim Salumɨn otarim, a nɨ bagh izam. Egh a nguazir Anatotɨn itim givesɨ nɨn azangam. Nɨ fo, nɨ an aveghbuar bar an boroghɨra itim, ezɨ nɨ nguazir kam givezamin faragh mangamin gumazim.”\f + \fr 32:7 \fr*\ft Ofa Gami 25:25ɨn itir akamɨn gan.\ft*\f* \p \v 8 Ezɨ Hanamel gɨn iza danganir mɨdorozir gumaziba iti naghɨn kalabusɨn nan gani, Ikiavɨra Itir God mɨkemezɨ mokɨn. Ezɨ Hanamel kamaghɨn na mɨkeme, “Nɨ Anatotɨn nan nguazim givesegh, a Benjaminɨn anabamɨn nguazibar nguazir otevir mam. Nɨ fo, nɨ nan aveghbuar roghɨra itim, nɨ nguazir kamɨn faragh mangɨ a givezamin gumazim. Nɨ ua bagh a givezeghtɨ, nguazir kam nɨn nguazimra ikiam.” Egha Hanamel uabɨ mɨkemegha gɨvazɨ, kɨ fo, kar Ikiavɨra Itir Godɨn akamra, eghtɨ kɨ Ikiavɨra Itir God ifongezɨ moghɨra damuam. \p \v 9-10 Egha kɨ nguazir kam givese. Kɨ nguazim givezasa akam akɨrigha an osirigha, gumazir mabar damazibar, uan ababanim a gatɨ. Egha kɨ nguazir otevimɨn ivezim bagha 200 silvan dagɨaba mengegha, da isa Hanamel ganɨngi. \p \v 11 Egha kɨ nguazim givezasa akar dɨkɨrɨzir akɨnafarir pumuning osiri, ezɨ akɨnafarir kamning bizir ga damuasa akam akɨrizir akaba aningɨn iti. Ezɨ akɨnafarir mam kɨ a dukua, ezɨ igharazim kɨ a dukuazir puvatɨ. \v 12 Egha kɨ akɨnafarir otevir kamning inigha Baruk ganɨngi, a Nerian otarim, egha Masean igiavotarim. Ezɨ gumazir avɨriba nan garima, kɨ nguazim givezasa bizir kabagh ami. Nan aveghbuam Hanamel ko, gumazir akɨnafarimɨn men ziaba osiriziba, ko Judan gumazir danganir kamɨn aperaghav itiba, me bar moghɨra bizir kabar garima, kɨ dagh ami. \v 13 Gumazir kaba garavɨra itima, kɨ kamaghɨn Baruk mɨgei, \v 14 “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, a kamaghɨn mɨgei, ‘Baruk, nɨ akar dɨkɨrɨzimɨn akɨnafarir kamning inigh, dukuazir puvatɨzim ko dukuazim. Egh aning isɨ nguazir mɨnetam darugh, eghtɨ aning deraghvɨra dughiar ruarimɨn ikiam.’ ” \p \v 15 Guizbangɨra, arazir kamɨn mɨngarim kamakɨn: Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar itim, Israelian God, a ghaze, Gɨn gumazamiziba ua dɨpeniba ko, nguaziba ko, wainɨn azeniba nguibar kamɨn a dagh ivezam. \s Jeremaia Ikiavɨra Itir God ko mɨgei \p \v 16 Nerian otarim Baruk, akar dɨkɨrɨzir gavgavim itir akɨnafarim inigha gɨvazɨ, kɨ kamaghɨn Ikiavɨra Itir God ko mɨgei, \v 17 \x - \xo 32:17 \xo*\xt Jenesis 18:14; 2 Atriviba 19:15; Luk 1:37\xt*\x*“O Ikiavɨra Itir God, nan Ekiam, nɨn gavgavir ekiamɨn, nɨ overiam ko nguazimɨn ingari. Nɨ bizitam damusɨ iburaghan kogham. \v 18 Nɨ zurara tausenɨn gumazamizir avɨribar apangkufi. Eghtɨ gumazitam arazir kuratam damigham, nɨ ivezir kuram a danɨngɨva, uaghan an boriba ko an arazir kuraba ikarvagham. God nɨ bar gavgafi, ezɨ nɨn gavgavim bar en gavgavim gafira. Ezɨ nɨn ziam kamakɨn: Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar itim. \v 19 \x - \xo 32:19 \xo*\xt Jop 34:21; Onger Akaba 33:13; Aisaia 28:29\xt*\x*Nɨ bizir aghuibar amuasa nɨghnɨsi. Nɨ gavgavim ikia, egha nɨ ingangarir ekiabagh ami. Nɨ gumazamiziba amir biziba nɨ bar adar gari. Egha nɨ vaghvagha gumazamiziba amir araziba tuisɨgha, arazir me amibar ivezimra ikarvagh me ganɨdi. \p \v 20 “Nɨ fomɨra Isipɨn kantrin mirakelɨn ekiabagh ami. Egha nɨ Israelia ko gumazamizir igharaziba bar, men tongɨn arazir kamagh garibagh amuavɨra iti. Kamaghɨn amizɨ, gumazamiziba bar ziar ekiam nɨ ganɨdi. \v 21 Nɨn gavgavir ekiamɨn, nɨ mirakel bagh amua, egha bizir ekiar igharagha garir avɨribagh ami, egh Isipia damutɨ me bar atiatigham. Ezɨ arazir kamɨn nɨ uan gumazamiziba Israelia, ua Isipɨn me inigha azenan ize. \v 22 Egha nɨ men ovaviba ko akam akɨrizɨ moghɨn, nɨ nguazir kam me ganɨngi. Nguazir kam bar dera, ezɨ dagheba an ikia bar deraghavɨram aghui. \v 23 Me nguazir kam inigha an ikia, egha nɨn akaba ko Arazir Nɨ Me Ganɨngiziba, me dar gɨn zuir puvatɨ. Me nɨn akam batuegha nɨn Arazibar ikiavkɨni. Kamaghɨn amizɨ, nɨ bizir kurar kabagh amizɨ, da me batifi. \p \v 24 “Nɨ gan. Datɨrɨghɨn Babilonia me mɨsoghasava amua, Jerusalem ekɨarugha gɨfa. Me nguibar ekiamɨn dɨvazim boroghɨra mɨtivigh mɨsoghasa nguazim akuvagha dɨvazim boroghɨra dar pozir ekiabav kɨni, egha nguibam iniasa. Apanir kaba me mɨsozima, me dagheba puvatɨgha, arɨmariar kuraba me batifi. Kamaghɨn Kaldiaba Jerusalem iniam. Bizir nɨ mɨkemeziba, da otivigha gɨfa, ezɨ nɨ datɨrɨghɨn dar gari. \v 25 Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God, nan Ekiam, nɨ uabɨ nguazir kam givezasa kamaghɨn na mɨkeme, ‘Nɨ gumazamiziba inigh izɨtɨ, me uan ziaba akɨnafarir dɨkɨrɨzir kamɨn ada osiram.’ Ezɨ Kaldiaba me nguibar ekiar kam iniasava ami.” \p \v 26 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨgei, \v 27 \x - \xo 32:27 \xo*\xt Dɨboboniba 16:22; Jeremaia 32:17\xt*\x*“Nɨ gan! Kɨ uabɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ nguazir kamɨn gumazamiziba bar moghɨra men God. Kɨ bizitam damuan iburaghan kogham. \v 28 \x - \xo 32:28 \xo*\xt 2 Atriviba 25:1-11; 2 Eghaghaniba 36:17-21\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, kɨ Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar ko Kaldiabar mɨdorozir gumaziba, kɨ me ateghtɨ me nguibar ekiam iniam. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkeme. \v 29 Me izɨ nguibar ekiar kam daboroghtɨ a isigham. Eghtɨ avir kam dɨpeniba bar dar isigham, dɨpenir kaba gumazamiziba faragha dagh isɨn ghuavanaga, ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuiba aser Bal bagha dagh amua, wainɨn ofaba aser igharaziba bagha da inge. Ezɨ gumazamiziba amir arazir kaba na gamima kɨ bar anɨngaghe. \p \v 30 “Israelia ko Judaba, me igiamra ikia iza datɨrɨkɨn, me nan damazimɨn arazir kurabaram ami. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, Me arazir kurar kamɨn na gamima, kɨ anɨngaghe. \v 31 Me Jerusalemɨn ingarir dughiamɨn ikegha iza datɨrɨkɨn, Jerusalemia na gamima kɨ bar anɨngaghe. Kamaghɨn amizɨ, kɨ nguibar ekiar kam uam an ganan aghuagha a gasɨghasɨghasa. \v 32 Israelia ko Judaba na damutɨ kɨ bar men anɨngaghɨvɨra ikiasa, me arazir kurar igharagha garibagh amuavɨra iti. Gumazamizir kɨniba ko, atriviba ko, gumazir dapaniba ko, ofa gamir gumaziba ko, akam inigha izir gumaziba ko, Judan gumazamiziba ko, Jerusalemɨn itir gumazamiziba, me bar moghɨra arazir kurabagh ami. \v 33 \x - \xo 32:33 \xo*\xt Jeremaia 2:27; 7:13; 7:24\xt*\x*Me akɨrim ragha na gasaragha, nan boroghɨn izir puvatɨ. Kɨ dughiar avɨribar men arazir kuraba bagha men sure gami, ezɨ me nan akam baraghan aghua, egha dar gɨn zuir puvatɨ. \v 34 \x - \xo 32:34 \xo*\xt 2 Atriviba 23:10; Jeremaia 7:30-31; 19:1-6\xt*\x*Kɨ uan ziam fasa inabazir dɨpenir kam, me asebar marvir guaba aven da asezɨ, da bar kuri. Egha arazir kamɨn me dɨpenim gamima, a nan damazimɨn bar mɨze. \v 35 \x - \xo 32:35 \xo*\xt Ofa Gami 18:21; 2 Atriviba 23:10; Jeremaia 7:31\xt*\x*Egha me Hinomɨn danganir zarimɨn asem Balɨn ziam fasa danganim akɨri. Egha me uari uan boriba isɨ asem Molekɨn ofa damuasa. Kɨ kamaghɨn damuasa me mɨkemezir puvatɨ. Ezɨ kɨ uaghan arazir kam me danɨngasa nɨghnɨzir pu. Bar puvatɨ. Me arazir bar kurar kurizir kam damuan kɨ ifongezir puvatɨ. Me kamaghɨram amua Judabar naviba fezɨ, me arazir kurar kamɨn osɨmtɨzim iti.” \s Ikiavɨra Itir God uan gumazamiziba deragh me damuam \p \v 36 Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a kamaghɨn mɨgei, “Gumazamiziba kamaghɨn mɨgei, ‘Apaniba e mɨsozima, e dagheba puvatɨzɨ, arɨmariar kuram e gasɨghasɨsi. Eghtɨ arazir kamɨn Ikiavɨra Itir God, Babilonɨn atrivim ateghtɨ a en nguibar ekiar kam iniam.’ Ezɨ kɨ nguibar ekiar kam gɨnɨghnɨgha, egha akar igharazim iti. \v 37 \x - \xo 32:37 \xo*\xt Godɨn Araziba 30:3; Jeremaia 23:6; Esekiel 37:21\xt*\x*Bar guizbangɨra, kɨ anɨngaghegha atara gumazamiziba batoghezɨ me ghuezir kantriba, kɨ kantrin kaba da ua me iniam. Egh men aku ua nguazir kamɨn izeghtɨ, me deraghvɨra ikiam. \v 38 \x - \xo 32:38 \xo*\xt Jeremaia 30:22; 31:33\xt*\x*Egh me nan gumazamizibar ikɨtɨ, kɨ men Godɨn ikiam. \v 39 Kɨ men navir averiabar aven navir vamɨra me danightɨ, me tuavir vamɨran gɨn mangam. Egh me zurara nan atiating nan apengan ikɨtɨ, kɨ me ko men boriba sara deraghvɨra me damuam. \v 40 \x - \xo 32:40 \xo*\xt Aisaia 55:3; Jeremaia 31:31-33\xt*\x*Egh kɨ me ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiam damuam. Eghtɨ Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam ikɨ mamaghɨra ikiam. Kɨ kamaghɨn akam akɨrigh suam, Kɨ deragh me damuamin arazim ateghan kogham. Egh kɨ nɨghnɨzir aghuim me danɨngam, eghtɨ me nan atiating nan apengan ikiam, egh me ua na ateghan kogham. \v 41 Egh kɨ uaghan uan navir averiamɨn aven nɨghnɨzir vamɨra ikiam, kar kɨ me gakuegh deraghvɨra me damuam, egh me ateghtɨ me deraghvɨra nguazir kamɨn ikiam. \p \v 42 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ua kamaghɨn mɨgei, Kɨ faragha bizir kurar mabagh amizɨ da otiva, me gasɨghasɨki. Ezɨ, kamaghɨra, kɨ me bagh akam akɨrizɨ moghɨra, kɨ datɨrɨghɨn bizir aghuir avɨrim damutɨ da me bativtɨ, me dabirabir aghuim ikiam, \v 43 Gumazamiziba ghaze, ‘Ikiavɨra Itir God nguazir kam isa Kaldiaba ganɨngi. Kamaghɨn amizɨ, nguazir kam a ikuvigha gɨfa, ezɨ gumazamiziba ko asɨziba an itir puvatɨ.’ Ezɨ kɨrara, kɨ ghaze, gɨn Judaba ua uan nguazim dapiagh, egh me nguazim uam a givezegh anemangam. \p \v 44 “Gumazamiziba nguazim givesɨ akar dɨkɨrɨzibar akɨnafariba da osiram. Egh men damazibar gumazamizir maba me akar dɨkɨrɨzim damuva, uan ababanibar arighɨva akɨnafarir kabar kumam. Da nguazir otevir kaba: Benjaminɨn anabamɨn nguaziba ko, Jerusalemɨn boroghɨn itir danganiba ko, Judan nguibar ekiar igharaziba ko, mɨghsɨar dozir aruem uaghiri naghɨn itiba ko, mɨghsɨaba itir danganir igharaziba ko, sautɨn amadaghan Negevɨn danganim sara. Eghtɨ dughiar kamɨn, kɨ Judan kantri damightɨ, a ua deraghvɨra ikiam. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \c 33 \s Ikiavɨra Itir God uan akar dɨkɨrɨzim damutɨ a guizbangɨra otogham \p \v 1 Jeremaia, atrivimɨn dɨvazimɨn aven itir mɨdorozir gumazibar danganimɨn kalabusɨn ikiavɨra itima, Ikiavɨra Itir God akar igharazim a ganɨga ghaze, \v 2 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ bizitam damusɨ a gɨnɨghnɨghɨva, kɨ bizir kam damightɨ an otogham. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kar nan ziamra. Ezɨ kɨ kamaghɨn mɨgei: \v 3 \x - \xo 33:3 \xo*\xt Aisaia 48:6; 55:6-7; Jeremaia 29:12; 32:17\xt*\x*Nɨ nan dɨmtɨ, kɨ nɨn dɨmdiam ikaragham. Egh bizir ekiar modogha itir nɨ fozir puvatɨziba, kɨ dar gun nɨ mɨkɨmam. \p \v 4 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ Jerusalemɨn dɨpeniba ko, Judan atrivimɨn dɨpenibagh nɨghnɨsi. Apaniba iza Jerusalem avɨnigha, an dɨvazim boroghɨra mɨtivigh mɨsoghasa nguazim akuvagha, dɨvazim boroghɨra dar pozir ekiabav kɨni, egha nguibar ekiam iniasava ami. Ezɨ Jerusalemia uari uan dɨpeniba apɨrigha, dɨvazim gavgavim a danɨngasa dagɨaba ko, ter ararir oteviba inigha ghua dɨvazimɨn boroghɨra da arɨki. \v 5 Egha me dɨkavigha Kaldiabav soghasava ami. Ezɨ kɨ Jerusalemian arazir kuraba bagha ataravɨra ikia, bar puvɨram me anɨngaghegha, men akuraghan aghua. Kamaghɨn, apaniba me mɨsoghtɨ me arɨghiram, eghtɨ men kuaba men nguibar ekiamɨn dɨpenibagh izɨvagham. \p \v 6 “Eghtɨ kɨ gɨn nguibar ekiar kamɨn akuragham, eghtɨ nguibam ko an gumazamiziba ua deragh otivigham. Eghtɨ kɨ dughiar bar aghuim me danightɨ, me deragh dapiaghtɨ, apaniba me mɨsoghan kogham. \v 7 Kɨ dughiar kamɨn Judaba ko Israelia damightɨ me ua deraghvɨra ikiam. Egh me damightɨ me uan gumazamizir fomɨra ikeziba, ikezɨ moghɨn gavgavigh ikiam. \v 8 Me na batuegha, arazir kuram gami. Ezɨ kɨ men arazir kuraba gɨnamadagham, egh men arazir kurabar osɨmtɨzim agɨvagh me damightɨ, me nan damazimɨn zuegham. \v 9 Eghtɨ nguazir kamɨn gumazamiziba bar bizir avɨrir aghuir kɨ Jerusalemia gamizibar ganigham. Egh gumazamizir kaba bar akuegh navir amɨrizim nan ikɨva, ziar ekiam na danɨngam. Egh gumazamizir kaba Jerusalemian dabirabir aghuimɨn ganɨva, bizir aghuir kɨ Jerusalem ganɨngizibar ganɨva, atiating nɨghɨva akong dɨgavir kuram damigham.” \p \v 10 Egha gɨn Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, “Datɨrɨghɨn gumazamiziba ghaze, ‘Nguibar ekiar kam ikuvigha gɨfa, ezɨ gumazamiziba ko asɨziba an tir puvatɨ. Judan nguibaba ko Jerusalemɨn tuaviba pura iti, ezɨ gumazamiziba ko asɨziba dagh aruir puvatɨ.’ Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze: Gumazamiziba gɨn ua nguibar ekiar kamɨn ikiam. \v 11 \x - \xo 33:11 \xo*\xt 1 Eghaghaniba 16:34; 2 Eghaghaniba 5:13; 7:3; Esra 3:11; Onger Akaba 100:5; 106:1; 107:1; 118:1; 136:1\xt*\x*Egh me navir aghuimɨn ikɨva, bar akuegh poroghamiba uarir ikiamin isabar amuam. Egh gumazamiziba na mɨnabir ofaba inigh Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn izam. Egh me ofaba inigh izɨ, kamaghɨn ighiaba bangam: \b \q1 “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim \q2 bar deravɨra e gami. \q3 A zurara bar en apangkufi. \q2 Kamaghɨn, e a mɨnamam. \b \m “Dughiar kamɨn, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ nguazir kam damightɨ a fomɨra ikezɨ moghɨn ua deravɨram otogham. \p \v 12 “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ kamaghɨn mɨkeme: Datɨrɨghɨn nguazir kam ko an itir nguibaba ikuvigha iti, ezɨ gumazamiziba ko asɨziba dar itir puvatɨ. Ezɨ gɨn, gumazamiziba ua nguibar kabar ikiam. Eghtɨ grazir aghuiba dar aghungam, eghtɨ sipsipbagh eghuvir gumaziba kantrin kamɨn nguazir oteviba bar, ua uan ingangarim damuam. Me graziba itir danganir aghuibar sipsipbar aku mangɨtɨ me aghuvsam. \v 13 Egh me uan sipsipba mengam. Ingangarir kam, me uan mɨghsɨar dozir aruem uaghiri naghɨn itiba ko, mɨghsɨaba itir danganir igharaziba ko, Negevɨn sautɨn amadaghan iti naghɨn ko, Benjaminɨn anabamɨn nguazim ko, Jerusalemɨn boroghɨn itir nguibaba ko, Judan nguibar ekiaba bar, me ingangarir kam damuam. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkeme.” \p \v 14 \x - \xo 33:14-16 \xo*\xt Jeremaia 23:5-6\xt*\x*Egha Ikiavɨra Itir God ghaze: Dughiar kɨ mɨsevezim izɨtɨ, kɨ faragha Israelia ko Judaba, me ko dɨkɨrɨzir akam, a guizbangɨram otivam. \v 15 Kɨ dughiar kamɨn, Devitɨn adarazir aven gumazir bar aghuitam a damightɨ an otogham, mati Temer Ghuzir Igiam temer aguamɨn otogham. Gumazir kam atrivimɨn ikɨ arazir aghuimɨn gɨn mangɨ, guizɨn arazimɨn nguazir kamɨn itir gumazamizibagh ativagh men ganam. \v 16 Eghtɨ dughiar kamɨn Jerusalemɨn nguibar ekiamɨn itir darasi, me dabirabir aghuim ko navir amɨrizimɨn ikiam. Eghtɨ Judaba, God men akurvaghtɨ, me uam osɨmtɨziba puvatɨgh deravɨra ikiam. Eghtɨ me Jerusalem ziar kam a darɨgh a dɨponam, “Ikiavɨra Itir God, A Guizɨn Arazir Aghuimɨn Mɨngarim.” \v 17 \x - \xo 33:17 \xo*\xt 2 Samuel 7:12-16; 1 Atriviba 2:4; 1 Eghaghaniba 17:11-14\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Devitɨn ikɨzimɨn, Israelia zurara atrivibar otiv ikiam. \v 18 \x - \xo 33:18 \xo*\xt Dɨboboniba 3:5-10\xt*\x*Eghtɨ uaghan Livain anabamɨn ikɨziba, me ofa gamir gumazibar ikiam, egh me zurara nan damazimɨn na bagh ofan igharagha garibar amuam, kar ofan bar isia mɨghɨriziba ko, witɨn ofaba ko, ofan igharaziba. \p \v 19 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨkeme, \v 20 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei: Kɨ aruem ko, dɨmagarim ko, akam akɨrigha gɨfa, eghtɨ aning zurara dughiar kɨ aning bagha inabazimɨn otivam. Ezɨ gumazitam nan akar dɨkɨrɨzir gavgavir kam giraghan kogham. \v 21 Ezɨ kamaghɨra, gumazitam nan Akar Gavgavir kɨ Devit ko dɨkɨrɨzir kam abɨghan kogham, Devit nan ingangarir gumazim. Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam kamaghɨn ghaze, Devitɨn ikɨzimɨn, atriviba zurara otivɨra ikiam. Ezɨ uaghan, kɨ Livain anabamɨn ofa gamir gumaziba ko, Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim gamua ghaze, Livain ofa gamir gumaziba, me zurara nan ingangarir gumazibar ikiam. Eghtɨ gumazitam Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam abighan kogham. \v 22 Gumaziba mɨkoveziba ko, ongarimɨn gigiba mengɨva avegham. Eghtɨ kamaghɨra kɨ uan ingangarir gumazim Devit ko, nan ingangarir gumaziba, Livaiba, me damightɨ, men ovavir boriba bar avɨrasemeghtɨ, gumazamiziba me mengan iburagham.” \p \v 23 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaian mɨgei, \v 24 “Gumazamiziba ghaze: ‘Fomɨra Ikiavɨra Itir God Israelia ko Judaba me amɨsevezɨ, me a baghavɨra ikɨzir pumuningɨn iti. Ezɨ datɨrɨghɨn an akɨrim ragha me gasaragha gɨfa.’ Gumazamizir kaba akar kamagh garibav gɨa, egha me nan gumazamizibagh ifongezir puvatɨgha, ghaze, men ganganimɨn, nan gumazamizibar kantri ovegha gɨfa. \v 25 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei: Kɨ aruem ko, dɨmagarim ko Akar Gavgavim akɨrigha, overiam ko nguazim bagha bizir kɨ damuasa mɨkemeziba bar da arɨki, \v 26 ezɨ bar guizbangɨra, kɨ Jekopɨn ovavir boriba ko nan ingangarir gumazim Devitɨn ikɨzim, akɨrim ragh me gasaraghan kogham. Puvatɨ. Kɨ Abraham ko, Aisak ko, Jekopɨn ovavir boriba gativsɨ, Devitɨn ovavir boribar tongɨn atrivibar amutɨ me otivam. Guizbangɨra, kɨ kuarkuvim men ikɨ me damutɨ, me ua deraghvɨra ikiam.” \c 34 \s Ikiavɨra Itir God, mɨgɨrɨgɨam Atrivim Sedekaian iti \p \v 1 \x - \xo 34:1 \xo*\xt 2 Atriviba 25:1-11; 2 Eghaghaniba 36:17-21\xt*\x*Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar uan mɨdorozir gumaziba ko, iza Jerusalemia ko, Judan nguibar ekiaba ko mɨsozir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God akam isa Jeremaia ganɨngi. Nebukatnesarɨn apengan itir kantriba bar dar ikɨzibar mɨdorozir gumaziba, me bar Nebukatnesarɨn gɨn ghua Jerusalem mɨsosi. Dughiar kam, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨgei, \v 2 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Israelian God, kɨ ghaze, nɨ Judan Atrivim Sedekaia bagh mangɨgh kamaghɨn a mɨkemegh: Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ nguibar ekiar kam isɨ Babilonɨn atrivim danɨngam, eghtɨ an a daboroghtɨ a isigham. \v 3 Sedekaia, nɨ an arɨmangan markɨ. Puvatɨ. Nɨ ikɨtɨ me nɨn suiragh nɨ inigh a bagh mangam. Nɨ an guamɨn tugh, egh gua uaghara uaningɨn gan, egh nɨ an azangsɨziba deraghvɨram ada ikarvagh. Eghtɨ me nɨn aku Babilonɨn mangam. \v 4 O Judan Atrivim Sedekaia, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ akar igharazir kam nɨn iti. Nɨ deraghvɨra nan akar kam barakigh: Me nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghan kogham. \v 5 Puvatɨ. Nɨ deraghvɨra ikɨ mangɨ, egh aremegham. Eghtɨ nɨ aremeghamin dughiamɨn, me pauran mughuriar aghuim itim tuegh, ziar ekiam nɨ danɨngam, mati me nɨn Judan atrivibar itir ovaviba bagha amizɨ mokɨn. Egh me azi mɨkɨm suam, ‘O noki, en gumazir aruam.’ Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ akam akɨrigha egha mɨkemezɨ moghɨn bizir kam otivam.” \p \v 6 Atrivim Sedekaia Jerusalemɨn itima, ezɨ Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia ghua akar kaba bar a mɨkeme. \v 7 Ezɨ dughiar kamɨn, Babilonɨn atrivimɨn mɨdorozir gumaziba Jerusalemia ko, Lakisɨn nguibam ko, Asekan nguibam ko mɨsosi. Apaniba faragha Judan nguibar dɨvazir gavgaviba itir maba bar ada ini, ezɨ nguibar 3plan kabara ikiavɨra iti. \s Judaba ingangarir gumazir kɨniba paza me gami \p \v 8 Atrivim Sedekaia ko Jerusalemɨn gumazamiziba ko, akar gavgavim akɨrigha ghaze, Men ingangarir gumazamizir kɨniba, me me damightɨ me fɨrighɨregham. Ezɨ dughiar kamɨn, Ikiavɨra Itir God akam isa Jeremaia ganɨngi. \v 9 Me kamaghɨn akam mɨsoke. Israelian gumazitam o amizitam, namakar tamɨn ingangarir gumazir kɨnimɨn ikɨtɨ, a gativazir gumazim aneteghtɨ a fɨrighɨrɨgh ikɨ. Kamaghɨra, Judaba namakabar suiraghtɨ me men ingangarir gumazamizir kɨnibar ikian kogham. \v 10 Gumazir dapanir avɨriba ko gumazamizir avɨrir maba akar dɨkɨrɨzir gavgavir kam gifonge, egha me bar akam mɨsuegha ghaze, me pura men ingarir gumazamizir kɨnibar suighan kogham. Me akam mɨsuegha gɨfa, egha me ingangarir gumaziba ko, ingangarir amiziba ataghizɨ me fɨriaghɨre. \v 11 Egha me gɨn nɨghnɨzim giragha, egha gumazir kaba ko amizir kaba inigha, me gamizɨma me ua ingangarir gumazamizir kɨnibar otifi. \p \v 12 Kamaghɨn, Ikiavɨra Itir God akam isa Jeremaia ganɨngigha ghaze, \v 13 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ ian ovaviba ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim gami. Me Isipɨn ingangarir gumazamizir kɨnibar itima, kɨ kalabuziar danganimɨn me inigha azenan ize. Egha gɨn kɨ me ko Akar Gavgavim akɨri. Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam kamaghɨn mɨgei: \v 14 \x - \xo 34:14 \xo*\xt Ua Me Ini 21:2; Godɨn Araziba 15:12\xt*\x*‘Ia zurara azenir namba 7ɨn vaghavagh, uan ingangarir gumazamizir kɨnibar amutɨ me fɨrighɨregham. Ian namakaba me ian uari amangɨtɨ, ia me inightɨ me ian ingangarir gumazamizir kɨnibar otivigh, ian ingangaribar amuam. Egh me ingar mangɨvɨra ikɨ 6plan azeniba gɨvagham. Eghtɨ azenir an gɨrara irimra, ia me ateghtɨ me pura mangɨ.’ Ian ovaviba akar kam gɨfo, egha me nan akam barazir puvatɨgha, an gɨn zuir puvatɨ. \p \v 15 “Ia faragha akar kam bar an gɨn zuir puvatɨ. Egha bar boghɨmra, ia navibagh iragha guizɨn araziba nan damazimɨn dagh ami. Ia vaghvagh namakar ingangarir gumazamizir kɨnibar mɨkɨmtɨ, me ian ingangarir gumaziba ko ingangarir amizibar ikian markɨ. Egh uaghan ia nan Dɨpenimɨn tuivigh, Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim nan damazimɨn a damuva mɨkɨm suam, Ia uan namakaba ateghtɨ, me pura mangɨ. \v 16 Egha datɨrɨghɨn ia ua nɨghnɨzibagh iragh, gumazamizir ia me ataghizɨ me uan ifongiamɨn pura ghueziba, ia ua me inigha, me gamizɨ me ua ian ingangarir gumazamizir kɨnibar otifi. Ezɨ arazir kamɨn ia nan ziar ekiam dɨkabɨra. \p \v 17 “Ezɨ bizir kam bagha, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkeme: Ia nan akamɨn gɨn zuir puvatɨ, egha ia aveghbuar kaba ko namakaba, ia ategh mangasa, ia me mɨkemezir puvatɨ. Egh ia oragh. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨkeme: kɨ ia ateghtɨ ia uari pura mangam. Guizbangɨra, ia pura mangɨ aremegham. Apaniba ian taraziv sueghtɨ ia arɨmɨghiregham, eghtɨ tarazi arɨmariar kuraba iniva arɨghiram, eghtɨ tarazi dagheba puvatɨgh arɨghiram. Ezɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba bizir kɨ ia gamizibar akam baregh, atiating dɨgavir kuram damigham. \v 18 Ian ovaviba fomɨra nan damazimɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam gamua, akam akɨramin arazimɨn gɨn ghua, bulmakaun nguzim mɨsuegha, akuar pumuningɨn anebɨki. Egha ia bulmakaun akuar kamningɨn tɨzimningɨn arui. Ezɨ gɨn ian gumazamizir avɨriba Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam abɨki. Kamaghɨn amizɨ, kɨ ia damightɨ ia bulmakaun nguzir ian ovaviba mɨsoghezir kamɨn mɨraram otogham. \v 19 Gumazamizir bulmakaun akuamningɨn tɨzimɨn aruiziba, me akar dɨkɨrɨzim abightɨ, kɨ kamaghɨn bar moghɨra me damuam. Kar Judaba ko, Jerusalemɨn gumazir dapaniba ko, atrivimɨn gumazir dapanir ekiaba ko, ofa gamir gumaziba ko, gumazamizir igharaziba bar. \v 20 Kɨ me isɨ apanibar dafarim datɨghtɨ, apaniba me mɨsueghtɨ me arɨmɨghiregham, eghtɨ kuaraziba ko asɨziba izɨ men kuabar amam. \v 21 Egh uaghan, kɨ Atrivim Sedekaia uan gumazir aruaba ko me isɨ apanir me mɨsoghtɨ me arɨmɨghirɨsɨ damuamin kabar dafarim datɨgham. Kar Babilonɨn atrivimɨn mɨdorozir gumaziba. Guizbangɨra, Babilonia ia ategha ghue.\f + \fr 34:21 \fr*\ft Jeremaian akɨnafarimɨn itir akaba, biziba otivizir dughiamɨn gɨn deravɨra zuir puvatɨ. Jeremaia saptan kamɨn aven akunizir akaba, da bizir otivizibar eghaghanim, Jeremaia 37:5 ko 37:11ɨn iti.\ft*\f* \v 22 Eghtɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemeghtɨ, me ua izɨ Jerusalem ko mɨsogh egh nguibar ekiar kam iniam. Egh men nguibar ekiaba, avimɨn dar apongegham. Eghtɨ kɨ Judan nguibaba bar dagh asɨghasigham, eghtɨ nguibar kɨniba ikɨtɨ, gumazamiziba dar puvatɨgham.” \c 35 \s Rekapia deravɨra uan ovavibar akabar gɨn zui \p \v 1 \x - \xo 35:1 \xo*\xt 2 Atriviba 23:36--24:6; 2 Eghaghaniba 36:5-7\xt*\x*Josaian otarim Jehoiakim, Judan atrivimɨn itir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨgei, \v 2 “Nɨ mangɨ Rekapɨn adarazir gumazamizibar ganɨva, egh me ko mɨkɨmɨva men aku nan Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven itir danganir mam bagh izɨ. Egh nɨ wain isɨ me danightɨ me aneremam.” \v 3 Ikiavɨra Itir God mɨkemegha gɨvazɨ, kɨ ghua Rekapian mav ini, an ziam Jasania. A Jeremaian otarim, egha Habasinian igiavotarim. Kɨ an aveghbuaba ko, an otariba ko, Rekapɨn adarazir gumazir igharaziba bar me inigha, \v 4 men akua Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ghu. Egha kɨ men akua Ikdalian otarim Hananɨn adarazir danganimɨn ghu. Hanan a Godɨn akamɨn gɨn zuir gumazir mam. Danganir kam, a Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn gumazir ekiabar danganimɨn boroghɨn iti. Egha a Masean danganim gisɨn iti, a Salumɨn otarim. Masea, a Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn gumazir ekiar faragha itim, egha a Dɨpenibar Tiar Akabar gari gumazim. \p \v 5 Ezɨ kɨ wainɨn mɨner izɨvɨrɨzim ko kavɨn dɨpaba apiba inigha Rekapɨn adarazi ganɨga, kamaghɨn me mɨgei, “Aria, ia damɨ.” \v 6 Ezɨ me kamaghɨn akam ikaragha ghaze, “Noki, e wainɨn dɨpam aman kogham. En ovavim Jonadap, Rekapɨn otarim, a ikiangsɨzir mam e ganɨga, e ko en ovavir boriba wainɨn dɨpabar aman en anogoroke. Bizir kam bangɨn, e wainɨn dɨpaba apir puvatɨ. \v 7 Jonadap uaghan e mɨgɨa ghaze: Ia dɨpenibar ingaran markɨ, egh azeniba oparan markɨ, egh wainɨn azenibar ingaran kogh, uaghan wainɨn azenitam ikian markɨ. Puvatɨ. E zurara averpenibar ikiam. Egh akar kabar gɨn mangam, egh e zuamɨram oveghan kogham. E dughiar ruarimɨn nguazir kamɨn ikiam. \v 8 En ovavim, Rekapɨn otarim Jonadap, e ganɨngizir akar kaba e zurara bar dar gɨn zui. E uan amuiba ko boriba sara wainɨn dɨpaba apir puvatɨ. \v 9 E dɨpenibar ingarir puvatɨgha, egha e wainɨn azeniba ko azenir igharaziba puvatɨ. \v 10 E purirpenibar iti, ezɨ arazir kamɨn, e Jonadap e ganɨngizir akaba bar adar gɨn zui. \v 11 Ezɨ dughiar Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar iza nguibar ekiar kam ko mɨsozima, e Kaldia ko Sirian mɨdorozir gumazibar atiatingi, egha e Jerusalemɨn ikiasa akam mɨsoke. Kamaghɨn amizɨ, e datɨrɨghɨn Jerusalemɨn ikiavɨra iti.” \p \v 12 Me mɨkemegha gɨvazɨma, ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨgei, \v 13 “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨkeme: Nɨ mangɨ Judaba ko Jerusalemia kamaghɨn me mɨkɨm suam, Kɨ Ikiavɨra Itir God, ia nan akamɨn gɨn mangamin arazimɨn, kɨ ian sure damuasa. \v 14 Fomɨra Rekapɨn otarim Jonadap, uan adaraziv gɨa ghaze, me wainɨn dɨpabar aman kogham. Ezɨ fomɨra ikegha iza datɨrɨghɨn tugha zui, Rekapia uan ovavimɨn akaba deravɨram dar gɨn ghua, egha wainɨn dɨpaba apir puvatɨ. Ezɨ kɨ dughiar avɨribar akaba ia ganɨdi, ezɨ ia nan akam barazir puvatɨ. \v 15 Nan akam inigha izir gumaziba, kɨ dughiar avɨribar me amadima, me ia bagha izi, me nan ingangarir gumaziba. Me kamaghɨn mɨgɨa ghaze: Ia vaghvagh uan nɨghnɨzibagh ira uan arazir kuraba ategh, uan araziba akɨrigh. Egh ia asebar gɨn mangɨva, dar ziaba fan markɨ. Ia nan akar kamɨn gɨn mangɨva, nguazir kɨ ian ovaviba ko ia ganɨngizir kam, deraghvɨram an ikiam. Nan akam inigha izir gumaziba akar kamɨn gun ia mɨkeme, ezɨ ia nan akam barazir puvatɨgha, an gɨn zuir puvatɨ. \v 16 Rekapɨn otarim, Jonadapɨn adarasi, deravɨra uan ovavimɨn akabar gɨn zui. Ezɨ ia gumazamiziba nan akamɨn gɨn zuir puvatɨ. \v 17 Kamaghɨn, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨkeme: Ia Judaba ko Jerusalemia, ia oragh! Kɨ fomɨra akam ia mɨkɨni, ezɨ ia kuariba arigha akar kam barazir puvatɨ. Kɨ ian diazɨ, ia nan dɨmdiam ikarazir puvatɨ. Bizir kam bangɨn, kɨ damuasa mɨkemezɨ moghɨn, kɨ bizir kuraba bar adar amutɨ da ia bativam.” \p \v 18 Egha gɨn, Jeremaia kamaghɨn Rekapia mɨgei, “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a Israelian God, a ghaze: Ia uan ovavim Jonadapɨn akaba baragha, egh an akaba bar dar gɨn ghua, a damuasa ia mɨkemezir biziba ia bar adagh ami. \v 19 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar itim, Israelian God, kɨ ian mɨgei, ia Rekapɨn otarim Jonadapɨn adarasi, ian ovavir boriba zurara nan ingangarim damuamin gumazamizibar ikiam.” \c 36 \s Jeremaia, Godɨn akam gumazamiziba bagh a dɨponasa Baruk mɨgei \p \v 1 \x - \xo 36:1 \xo*\xt 2 Atriviba 24:1; 2 Eghaghaniba 36:5-7; Daniel 1:1-2\xt*\x*Ezɨ azenir namba 4, Josaian otarim Jehoiakim, Judan atrivimɨn itir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God akam isa Jeremaia ganɨga ghaze, \v 2 “Nɨ akɨnafarir tam inigh bizir Israel ko, Juda ko, kantrin igharazibar otivamin akaba bar ada osirigh. Nɨ akar kaba bar ada osirigh, kɨ Atrivim Josaian dughiamɨn faragha nɨ ganɨngizir akabar ikegh izɨ, datɨrɨghɨn otoziba sara, nɨ bar ada osirigh. \v 3 Eghtɨ Judaba bizir kurar kɨ me damuamibar akar kaba baregh, uan nɨghnɨzibagh ira uan arazir kuraba ateghtɨ, kɨ men arazir kuraba ko osɨmtɨziba gɨn amadagham.” \p \v 4 Ezɨ Jeremaia dɨkavigha Nerian otarim, Barukɨn diazɨ, a ize. Ezɨ Jeremaia akar Ikiavɨra Itir God a ganɨngiziba bar dar gun a mɨkeme, ezɨ Baruk akar kaba akɨnafarir mamɨn bar ada osiri. \v 5 Ezɨ gɨn Jeremaia kamaghɨn Baruk mɨgei, “Kɨ uabɨ kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven mangɨghan kogham.\f + \fr 36:5 \fr*\ft E fozir puvatɨ, manmaghɨn amizɨ Jeremaia Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn mangan aghua. A ti kamaghɨn nɨghnɨsi: an aven mangɨtɨ me pazɨ a damigham o, an aven mangan atiatingiz o, a ti arɨmariar tam iti o, gumazir aruaba ti aven mangan an anogoroke.\ft*\f* \v 6 Kamaghɨn amizɨ, kɨ osirasa nɨ mɨkemezir akɨnafarir kam, nɨ a iniasa kɨ ifonge. Nɨ dagheba ataghɨrazir dughiar ekiatam bagh Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven mangɨva, Godɨn akar kaba Judan nguibabar gumazamiziba bagh adar pon. Dughiar kamɨn me bar moghɨra uari akuvagh, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven ikɨva, uaghan akar kam baragham. \v 7 Ikiavɨra Itir God atara bar gumazamizir kaba bar men anɨngaghe, egha bizir kuratamɨn me damuasa mɨgei. Eghtɨ gumazamiziba ti uan arazir kurar me amiba ategh, Ikiavɨra Itir God ko mɨkɨmtɨ, a men dɨmdiam baragham.” \p \v 8-9 Ezɨ namba 5ɨn azenimɨn, an namba 9ɨn iakɨnimɨn, Jehoiakim Judan atrivimɨn itir dughiamɨn, gumazamiziba uarir akurvaghasa, Ikiavɨra Itir Godɨn azangsɨghasa, dagheba ataghɨraghasa dughiar mam amɨsefe. Ezɨ Jerusalemɨn itir gumazamiziba ko Judan nguibabar gumazamiziba bar iza Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn uari akufa. Ezɨ dughiar kamɨn Baruk bizir Jeremaia a mɨkemeziba bar adagh ami. A Ikiavɨra Itir Godɨn akaba itir akɨnafarim inigha, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ghu. \v 10 Egha a Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven tughav ikia, Jeremaian akar akɨnafarir kamɨn itiba bar ada dɨpone, ezɨ gumazamiziba bar da baraki. Baruk danganir mamɨn tiar akamɨn tughav ikia akɨnafarir kam dɨbori. Danganir kam, a Safanɨn otarim Gemarian danganim. A fomɨra Safanɨn atrivimɨn akɨnafariba osirir gumazimɨn iti. Danganir kam, a danganir me uari akuvimɨn pɨn ikia, egha Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn tiar akamɨn boroghɨra iti. Me ziam, Tiarakar Igiam a garɨsi. \s Baruk atrivimɨn gumazir dapaniba bagha akɨnafarim dɨbori \p \v 11 Mikaia, a Gemarian otarim, egha Safanɨn igiavotarim. A Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ikia, Baruk barazima, a Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Akɨnafarir kamɨn itiba dɨbori. \v 12 Egha an atrivimɨn dɨpenimɨn iraghu. Egha atrivimɨn akɨnafariba osirir ingangarir gumazimɨn danganimɨn aven ghua garima, gumazir dapanir avɨriba apiaghav iti. Gumazir dapanir kabar ziabar kara: Akɨnafariba osirir ingangarir gumazim Elisama ko, Semaian otarim Delaia, ko Akborɨn otarim Elnatan, ko Safanɨn otarim Gemaria, ko Hananian otarim Sedekaia. Ezɨ gumazir ekiar maba uaghan iti. \v 13 Baruk gumazamiziba bagha dɨponezir akar akaba, Mikaia faragha da baregha, bar dar gun gumazir dapanir kaba me geghani. \p \v 14 Gumazir dapanir kaba, me Mikaian akam baregha, Baruk iniasa gumazir mam amada. Gumazir kamɨn ziam, Jehudi, a Netanian otarim, egha Selemian igiavotarim, ezɨ Selemia, a Kusin otarim. Ezɨ Jehudi ghua kamaghɨn Baruk mɨgei, “Nɨ akɨnafarir gumazamiziba bagha dɨponezir kam inigh, egh nɨ izi.” Ezɨ Baruk akɨnafarir kam inigha, gumazir dapaniba bagha ize. \v 15 An otogha gɨvazɨma, gumazir dapaniba a mɨgei, “Nɨ daperagh egh akɨnafarir kam dɨpontɨ e a baragham.” Ezɨ Baruk akɨnafarir kam me bagha a dɨbori. \v 16 Me akɨnafarir kamɨn akaba bar ada baragha, atiatigha dɨgavir kuram gami, egha uarira uarir gari. Egha me kamaghɨn Baruk mɨgei, “Bar guizbangɨra, e mangɨ bizir kabar gun atrivim mɨkemeka.” \v 17 Egha me kamaghɨn Barukɨn azara, “Nɨ e mɨkemegh. Nɨ manmaghsua akar kaba osiri? Jeremaia ti mɨgeima nɨ da osiri, a?” \v 18 Ezɨ Baruk me ikaragha ghaze, “Bar guizbangɨra. Jeremaia akar kaba bar na ganɨngi, ezɨ kɨ fɨnfɨnim inigha, an akaba akɨnafarir kamɨn bar ada osiri.” \v 19 Ezɨ gumazir dapaniba kamaghɨn Baruk mɨgei, “Nɨ mangɨ Jeremaia inigh gua mangɨ modogh. Nɨ gumazitam ateghtɨ a gua modir danganim gɨfoghan markɨ.” \s Gumazir mam atrivim bagha akɨnafarim dɨbori \p \v 20 Ezɨ gumazir dapaniba Barukɨn dafarimɨn da akɨnafarim inigha, a isa Elisaman danganimɨn anetɨ, an atrivimɨn akɨnafariba osirir gumazim. Egha me dɨkavigha atrivimɨn ganasa uari akuvir danganimɨn ghugha, bizir otivizir kabar gun a mɨgei. \v 21 Atrivim akar kaba baregha, akɨnafarir kam iniasa Jehudi amada. Ezɨ Jehudi ghua Elisaman danganimɨn akɨnafarim inigha atrivim bagha ize. Egha an atriviba ko gumazir ekiar atrivimɨn boroghɨra tuivigha itiba, me bagha a dɨbori. \v 22 Kar bizir namba 9ɨn iakɨnimɨn otiviziba, kar orangtɨzimɨn dughiam. Dughiar kam, atrivim uan dɨpenir a zurara orangtɨzimɨn dughiamɨn itimɨn ikiava, avimɨn boroghɨra aperaghav ikia, uan mɨkarzim fefem a ganɨdi. \v 23 Ezɨ Jehudi akɨnafarim dɨbora iti, egha osizirir mabar ponegha gɨvazɨma, atrivim afuar dozir mam inigha, Jehudi dɨponezir akar otevir akɨnafarimɨn itir kam atugha a isa avim mɨkɨni. Jehudi akɨnafarim dɨbora ghuavɨra itima, atrivim kamaghɨra amuavɨra ghua, akɨnafarir otevir maba bar da tue. \v 24 Atrivim uan gumazir dapaniba ko me bar akar kaba baraki. Egha me tong atiatia dɨgavir kuram gamizir puvatɨgha, uan arazir kurabagh nɨghnɨgha, egha osemegha uan korotiaba abɨghizir puvatɨ. \v 25 Ezɨ Elnatan ko, Delaia ko, Gemaria, me atrivim akɨnafarim tuan me bar aghuagha gavgavigha a gakaghori. Ezɨ atrivim men akam baraghan aghua. \v 26 Egha atrivim uan otarim Jeramel ko, Asrielɨn otarim Seraia, ko Apdelɨn otarim Selemia, akar gavgavimra me ganɨga ghaze, Ia mangɨ Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia ko akɨnafariba osirir gumazim Baruk, aningɨn suiragh. Ezɨ Ikiavɨra Itir God aning modozɨ, me aningɨn apizir puvatɨ. \s Ikiavɨra Itir God akɨnafarir igharazim osirasa Jeremaia mɨgei \p \v 27 Atrivim, Baruk osirizir akɨnafarir kam tuazɨ a isizɨ, an gɨn, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨgei, \v 28 “Nɨ akɨnafarir igharazim inigh, Atrivim Jehoiakim tuazɨ isizir akɨnafarir kamɨn itir akabar mɨrarama ada osirigh. \v 29 Egh nɨ uaghan, atrivim bagh kamaghɨn akam osir suam: \b \pm “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei, Atrivim Jehoiakim, nɨ akɨnafarir kam tuagha kamaghɨn mɨkeme, ‘Tizim bagha Jeremaia akar kam osirigha ghaze, Babilonɨn atrivim izɨ nguazir kam gasɨghasigh, gumazamiziba ko asɨziba bar me mɨsueghtɨ, me arɨghiregham?’ \v 30 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Atrivim Jehoiakim gɨnɨghnɨgha kamaghɨn mɨgei, an adarazir gumazitam atrivimɨn otogh, Devitɨn atrivir dabirabim daperaghan kogham. Eghtɨ Jehoiakim aremeghamin dughiam, me an kuam isɨ nguazimɨn anekunightɨ, aruem a dapongtɨ, dɨmagarimɨn ghuariam a giram. \v 31 Eghtɨ kɨ an arazir kuraba ikarvaghsɨ, a ko, an boriba ko, an ingangarir gumazir ekiaba sara bar pazɨvɨra me damigham. Egh kɨ damuasa mɨkemezɨ moghɨn, kɨ bizir kurabar amutɨ da Jerusalemia ko Judaba bativam. Kɨ akar kam me ganɨngizɨ, me a baraghan aghua.” \b \p \v 32 Ezɨ Jeremaia akɨnafarir igiam inigha, egha akɨnafariba osirir gumazim Nerian otarim, Baruk ganɨngi. Egha Atrivim Jehoiakim tuazɨ akar akɨnafarir kabar itiba, Jeremaia bar adar gun mɨkeme. Egha uaghan kamaghɨra ghuzir akar igiar maba sara mɨkeme. Ezɨ Baruk akar kaba bar da isa akɨnafarir igiamɨn ada osiri.\f + \fr 36:32 \fr*\ft Fofozir gumazir avɨriba kamaghɨn nɨghnɨsi, akɨnafarir igiar kamɨn itir akaba, da datɨrɨghɨn Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Jeremaian Akɨnafarir kam, an akar faragha zuir akabar aven iti, e da dɨbori. Egha e fozir puvatɨ, mɨgɨrɨgɨar kaba me managh ada osiri, egha me ti managh ikegha uam ada osira ghu.\ft*\f* \c 37 \ms Jeremaia mɨkemezɨ moghɨn, // God bar pazavɨra Juda ko Jerusalem gami \mr (Sapta 37:1--40:6) \s Ikiavɨra Itir God akam Sedekaian iti \p \v 1 \x - \xo 37:1 \xo*\xt 2 Atriviba 24:17; 2 Eghaghaniba 36:10\xt*\x*Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar, faragha Josaian otarim, Sedekaia amɨsevezɨ, a Judan atrivimɨn oto. An Atrivim Jehoiakinɨn danganim ini. Jehoiakin, an ziar mam Konia, egha a Jehoiakimɨn otarim. \v 2 Dughiar kamɨn, Jeremaia Ikiavɨra Itir God, a ganɨdir akabav gei, ezɨ Sedekaia uan gumazir dapaniba ko gumazamiziba ko me bar moghɨra deragha kuariba arigha, akar kam barazir puvatɨ. \p \v 3 Egha dughiar mamɨn, Sedekaia, Selemian otarim Jehukal ko, ofa gamir gumazim Sefanaia, a Masean otarim, aning amadazɨ, aning Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia bagha ghua kamaghɨn a mɨgei, “Atrivim ghaze, Nɨ e bagh Ikiavɨra Itir God, en God, a ko mɨkɨm.” \v 4 Dughiar kamɨn Jeremaia tɨghar kalabusɨn mangam. A zurara gumazamizibar tongɨn uan ifongiamɨn mangɨ izegh gami. \v 5 Ezɨ uaghan dughiar kamɨn, Kaldiabar mɨdorozir gumazir Jerusalem mɨsoghasava amiba orazima, Isipɨn atrivimɨn mɨdorozir gumaziba, Isip ategha Jerusalemɨn izi. Kamaghɨn, Kaldiaba Jerusalem ataki. \p \v 6 Ezɨ Ikiavɨra Itir God akam isa uan akam inigha izir gumazim Jeremaia ganɨngi, ezɨ an akam isa Jehukal ko Sefanaia mɨkɨri. Ikiavɨra Itir Godɨn akam kamakɨn, \v 7 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Judan atrivim nan azangsɨgh na gɨfoghasa gua amada, egh fogh suam, kɨ ian akuragham, ti puvatɨgham? Eghtɨ nɨ kamaghɨn atrivim mɨkɨm, Isipɨn mɨdorozir gumaziba ian akurvaghasa Isip ategha izi. Ezɨ me izɨ ia batoghan kogham. Puvatɨ. Me tuavimɨn uamategh ua uan kantrin mangam. \v 8 Eghtɨ Babilonia uamategh izɨ Jerusalemia mɨsoghɨva, nguibar ekiar kam iniam. Egh me nguibam daboroghtɨ a isigham. \v 9 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra Akar Gavgavimɨn ia mɨgei, Ia uarira uarigh ifar suam, ‘Kaldiaba uamategh Jerusalemɨn izeghan kogham.’ Akar kamaghɨn garim, a guizɨn akam puvatɨ. Me ua izam. \v 10 Ia ti Kaldiaba me mɨsogha, men mɨdorozir gumazir avɨriba bar me abɨrazɨ deraghai. Men mɨdorozir gumazir ikɨvɨra ikiamin varazira ti duar ekiar avɨriba ko mɨdorozimɨn osɨmtɨziba ikɨ uan averpenibar ikegh, me guizbangɨra ua dɨkavigh izɨ nguibar kam daboroghtɨ a isigham.” \s Me Jeremaia isa kalabus gatɨ \p \v 11 Kaldiabar mɨdorozir gumaziba orazi, Isipɨn atrivimɨn mɨdorozir gumaziba Jerusalem bagha izi. Ezɨ Kaldiaba Jerusalem ategha ghue. \v 12 Ezɨ dughiar kamɨn Jeremaia Jerusalem ategha Benjaminɨn anabamɨn nguazimɨn mangasa, egh uan namakabar tongɨn men nguazir otevir mam iniasa. \v 13 A ghua Jerusalemɨn dɨvazimɨn tiar akar kamɨn oto, me kamaghɨn a dɨbori, Benjaminɨn Tiarakam. Ezɨ mɨdorozir gumazibar gumazir dapanir mam, tiar akar kamɨn tugha gumazamizibagh eghuva, men gari me mangɨ izegh gami. Gumazir dapanir kamɨn ziam, a Iriya, a Selemian otarim, egha Hananian igiavotarim. Ezɨ Iriya Jeremaian suiragha ghaze, “Kɨ fo, nɨ arɨ mangɨ Kaldiaba ko ikiasava ami.” \v 14 Ezɨ Jeremaia kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Nɨ ifari. Kɨ Kaldiaba bagha zuir puvatɨ.” Ezɨ Iriya nɨghnɨzir gavgavimɨn Jeremaian akabar itir puvatɨ. Kamaghɨn, a Jeremaian suiragha a inigha, gumazir dapaniba bagha ghu. \v 15 Gumazir dapaniba Iriyan akam baregha, puvɨra Jeremaian atari. Egha me benimɨn a mɨsuegha a isa atrivimɨn akɨnafariba osirir gumazim Jonatanɨn dɨpenimɨn kalabus gatɨ. Me faragha Jonatanɨn dɨpenim kalabusɨn mɨn a gami. \v 16 Dɨpenir kam, an kalabuziar danganim nguazimɨn aven iti. Me Jeremaia danganir kamɨn a kalabus gatɨ, ezɨ a dughiar ruarimɨn iti. \p \v 17 Ezɨ gɨn, Sedekaia Jeremaian aku atrivimɨn dɨpenimɨn izasa me mɨkeme. Ezɨ Sedekaia amizir bizir kam, gumazir igharaziba a gɨfozir puvatɨ. Ezɨ aning uaningra ikia egha Sedekaia kamaghɨn Jeremaian azara, “Ikiavɨra Itir God akatam nɨ ganɨngi, o puvatɨ?” \p Ezɨ Jeremaia ghaze, “Are, Ikiavɨra Itir God akar mam na ganɨngi. Akar kam a kamakɨn. Me nɨ isɨ Babilonɨn atrivim dafarim darɨgham.” \p \v 18 Egha Jeremaia kamaghɨn Sedekaian azara, “Kɨ arazir kurar manamɨn nɨ gami, o nɨn gumazir dapanitam, o nɨn gumazamizibagh amizɨ, ia na isa kalabus gatɨ? \v 19 Nɨn akam inigha izir gumazir maba kamaghɨn akam akunigha ghaze, ‘Babilonɨn atrivim izɨ nɨ ko kantrin kamɨn mɨsoghan kogham.’ Egha datɨrɨghɨn akam inigha izir gumazir kaba managh iti. \v 20 Ezɨ uaghan, ga uaning, gumazir ekiam, kɨ bizir mam bagh nɨn azangsɨghasa. Nɨ nan apangkuvigh, ua na amadaghtɨ, kɨ akɨnafariba osirir gumazim Jonatanɨn dɨpenimɨn mangan markɨ. Puvatɨghtɨma, kɨ an dɨpenimɨn ikɨ mangɨva aremegham.” \v 21 Jeremaia mɨkemegha gɨvazɨma, Atrivim Sedekaia mɨgeima, me Jeremaia isa atrivimɨn dɨvazimɨn aven mɨdorozir gumazibar danganir mamɨn, Jeremaia isa kalabus gatɨ. Egha atrivim me mɨkemezɨ, me dughiaba bar bretba tuer dɨpenimɨn, bretba vaghvagha da isa iza Jeremaia ganɨdi. Me arazir kam gamuavɨra ikia, ghua nguibar ekiamɨn bretba bar gɨvazir dughiam otozɨ, me ua kamaghɨn amir puvatɨ. Dughiar kabar, Jeremaia kamaghɨra mɨdorozir gumazibar danganimɨn kalabusɨn ikiavɨra iti. \c 38 \rem NOTE: JER 38:4-6, and 8-10 are lectionary verses. \s Me Jeremaia isa mozir mam gatɨ \p \v 1-3 Jeremaia kamaghɨn akam gumazamizibav mɨkɨri, “Ikiavɨra Itir God ghaze: Gumazamizir nguibar ekiar kamɨn itiba, me arɨghiram. Apaniba taraziv sueghtɨ me arɨmɨghiregham, tarazi dagheba puvatɨgh arɨghiram, tarazi arɨmariar kuram pazɨ me damightɨ me arɨmɨghiregham. Kamaghɨn amizɨ, me angamɨra ikɨsɨ, me nguibar ekiam ategh Babilonɨn mɨdorozir gumaziba bagh mangɨ. Egh me Babilonia ateghtɨ me men suiraghtɨ, me arɨmɨghireghan kogham. Ikiavɨra Itir God uaghan kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ Babilonɨn atrivimɨn mɨdorozir gumaziba ateghtɨ me nguibar ekiar kam iniam.’ ” \p Ezɨ atrivimɨn gumazir dapanir maba, Jeremaian akar kam baraki. Men ziabar kara: Matan otarim Sefatia ko, Pasurɨn otarim Gedalia ko, Selemian otarim Jehukal ko, Malkian otarim Pasur. \p \v 4 Ezɨ gumazir dapanir kaba ghua kamaghɨn atrivim mɨgei, “Gumazir kam Jeremaia, a mɨgeir akaba, nguibar ekiar kamɨn ikiavɨra itir mɨdorozir gumaziba ko, gumazamizibar navir averiaba ko, nɨghnɨziba ko gavgavim dɨkabɨri. Gumazir kam, men akuraghtɨ me deragh ikian aghua. Puvatɨ. A me ikuvighasa a ifonge. Kamaghɨn amizɨ, nɨ a mɨsueghtɨ, an aremegh.” \v 5 Ezɨ Atrivim Sedekaia kamaghɨn men akam ikaragha ghaze, “A ian dafarimɨn iti. Kɨ ian anogoreghan kogham.” \v 6 Ezɨ gumazir kaba Jeremaia inigha mozir dɨpar mamɨn ghu. Egha me benimɨn an agharimning ikegha, aghumra anetaghɨrazima a mozimɨn uaghira, mozir kamɨn dɨkɨnimɨn tu. Mozir kam a dɨpatam an itir puvatɨ. Nguazir beghneazimra an iti. Ezɨ Jeremaia mozir dɨkɨnimɨn tuzɨ an suemning nguazir beghneazir kam giraghu. Kar atrivimɨn otarim Malkian mozim, a mɨdorozir gumazibar danganimɨn ikia atrivimɨn dɨpenim avɨnizɨ dɨvazimɨn aven iti. \p \v 7 Ebetmelek a Itiopian kantrin gumazir mam, an atrivimɨn dɨpenimɨn gumazir dapanir mam, a kamaghɨn akam baraki, me Jeremaia isa mozir kam gatɨ. Ezɨ dughiar kamɨn, atrivim Benjaminɨn Tiarakamɨn boroghɨram aperaghav ikia, gumazamizibar kotiam barasi. \v 8 Ezɨ Ebetmelek atrivimɨn dɨpenim ategha, atrivim bagha ghua, kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, \v 9 “Ga uaning, gumazir aruam, gumazir kaba arazir bar kuramɨn, akam inigha izir gumazim Jeremaia gami. Me a isa mozir mam mɨkɨni. Eghtɨ a mozir kamɨn ikɨva, dagheba puvatɨgh aremegham. Nɨ fo, dagheba nguibar ekiar kamɨn bar puvatɨ.” \v 10 Ezɨ atrivim akar kam baregha, kamaghɨn Itiopian gumazim Ebetmelek mɨgei, “Nɨ mangɨ, na ko itir gumazibar tongɨn gumazir 30pla inigh, egh ia mangɨ mozir kamɨn Jeremaia gekuigh anang. Eghtɨ an aremeghan kogham.” \v 11 Ezɨ Ebetmelek gumazir kaba inigha atrivimɨn dagɨaba itir dɨpenimɨn apengan itir danganir mamɨn ghu. Egha me inir ghuriba inigha Jeremaia itir mozir kamɨn ghu. Egha Ebetmelek inir ghurir kaba isa benir gavgavim gikegha, Jeremaia bagha da kunizɨ da ghuaghirɨ. \v 12 Egha a kamaghɨn Jeremaia mɨgei, “Inir kaba uan reziamning datɨgh, egh benir gavgavim inigh izɨ dagh isɨn uabɨ gikegh. Eghtɨ e nɨ gekuamin dughiamɨn, benim nɨ aghoran kogham.” Ezɨ Jeremaia Ebetmelek mɨkemezɨ moghɨram ami. \v 13 Ezɨ me Jeremaia gekuizɨ a mozimɨn anabo. Egha me ua Jeremaia isa mɨdorozir gumazibar danganim gatɨzɨ a ikiavɨra iti. \s Sedekaia ua Jeremaia ko mɨgei \p \v 14 Ezɨ gɨn, Atrivim Sedekaia gumaziba amangizɨ, me Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia iniasa ghue, egha me an akua iza Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenir tiar akar namba 3ɨn atrivim bato. Aning uaningra ikiava, atrivim kamaghɨn Jeremaia mɨgei, “Kɨ bizitam bagh nɨn azangasa. Eghtɨ nɨ deraghvɨram a ikaragh. Nɨ akam nan mongan markɨ.” \p \v 15 Ezɨ Jeremaia kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Kɨ akamɨn gun nɨ mɨkemeghtɨ, bar guizbangɨra, nɨ na mɨsueghtɨ kɨ aremegham. Kɨ ti nɨghnɨzir aghuim nɨ danɨngtɨ, nɨ nan akam baraghan kogham.” \p \v 16 Ezɨ Atrivim Sedekaia akar dɨkɨrɨzir mam Jeremaia bagha a gamigha ghaze, “Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir Godɨn bar pɨn itim, a Godɨn ikɨrɨmɨrir angamɨra itim isa gumazamizibagh anɨdim, kɨ an ziamɨn nɨ mɨgei, kɨ nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghan kogham. Egh kɨ nɨ isɨ gumazir nɨ gasɨghasɨghamibar dafarim datɨghan kogham. Bar puvatɨgham.” \p \v 17 Ezɨ Jeremaia kamaghɨn Sedekaia mɨgei, “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, a ghaze, Nɨ mɨdorozim ategh, egh Babilonɨn atrivimɨn gumazir dapaniba ateghtɨ me nɨ inigh, nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghan koghtɨ, me nguibar kam daboroghtɨ a isighan kogham. Eghtɨ nɨ uan amuiroghboriba ko ia deraghvɨra ikiam. \v 18 Egh nɨ Babilonia ateghtɨ me nɨ inighan kogham, eghtɨ kɨ me ateghtɨ me nguibar kam inigham, egh me a daboroghtɨ a isigham. Eghtɨ nɨ uabɨ men arɨmangɨghan kogham.” \p \v 19 Ezɨ Sedekaia kamaghɨn Jeremaia mɨgei, “Kɨ Judan ara ghua Babilonia ko itir darazir marazir atiatingi. Kamaghɨn Babilonia ti na isɨ Judan kabar dafarim datɨghtɨ, me pazɨvɨra na damigham.” \p \v 20 Ezɨ Jeremaia ghaze, “Me nɨ isɨ Judabar dafarim datɨghan kogham. Puvatɨ. Nɨ Ikiavɨra Itir God nan akam garugha nɨ ganɨngizir akaba bar adar gɨn mangɨ, egh nɨ deraghvɨra ikɨtɨ, me nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghan kogham. \v 21 Egh nɨ Babilonia ateghtɨ me nɨ inighan koghtɨ, bizir kurataba nɨ bativigham. Ikiavɨra Itir God irebamɨn mɨn garir bizir mamɨn aven, bizir kam nan aka. \v 22 Ezɨ irebar kamɨn kɨ Babilonian garima, me amizir nɨn dɨpenimɨn ikiavɨra itiba, me inigha men akua Babilonɨn atrivimɨn gumazir dapaniba bagha ghue. Ezɨ kɨ amizir kaba barazi me kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “ ‘O Atrivim Sedekaia, nɨ namakabar akam baraki, \q2 me nɨ gifaragha nɨ dɨkabɨra. \q1 Datɨrɨghɨn dughiar kuram nɨ bato, \q2 mati nɨn dagarimning nguazir beghneazim giraghu. \q3 Ezɨ namakaba anetaki.’ \b \m \v 23 “Kɨ irebar kamɨn gani, egha kɨ fo, bar guizbangɨra, Babilonia nɨn amuiroghboriba iniam. Ezɨ nɨ uaghan men arɨv avegham. Puvatɨ. Babilonɨn atrivim nɨn suiragham. Egha nɨ akam batoghezir arazim bangɨn, Babilonia nguibar ekiar kam daboroghtɨ a isigham.” \p \v 24 Ezɨ Sedekaia kamaghɨn Jeremaian akam ikaragha ghaze, “Nɨ, ga uan akamɨn gun gumazir igharazitam mɨkɨman markɨ. Nɨ mɨkemeghɨva, aremegham. \v 25 Gumazir dapaniba kamaghɨn oregh suam, ga uaning mɨkeme, egh me ti izɨ kamaghɨn nɨn azangsɨgham, ‘Nɨ manmaghɨn atrivim mɨkeme? Ezɨ atrivim akar manam nɨ mɨkeme? Nɨ e mɨkemegh. Nɨ akar kam mongan markɨ. Puvatɨghtɨ, e nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremegham.’ Me akar kamagh garitam nɨ mɨkemeghtɨ, \v 26 nɨ kamaghɨn men akam ikaragh, ‘Puvatɨ. Kɨ atrivim ko mɨgɨa, egha an azangsɨsi, a ua na amadaghtɨ kɨ Jonatanɨn dɨpenimɨn kalabusɨn ikian kogham. Puvatɨghtɨ, kɨ dɨpenir kamɨn ikɨ mangɨ aremegham.’ ” \p \v 27 Egha gɨn gumazir dapanir kaba bar Jeremaia bagha izegha, an azangsɨsi. Ezɨ ana atrivim a mɨkemezɨ moghɨn, kamaghɨn men akaba ikara. Ezɨ gumazitam atrivim ko Jeremaian akatam baraghizir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, gumazir dapaniba ua an azangsɨghan iburagha, Jeremaia ategha ghu. \v 28 \x - \xo 38:28 \xo*\xt Esekiel 33:21\xt*\x*Ezɨ Jeremaia mɨdorozir gumazibar danganimɨn ikiavɨra ikia ghua, apaniba Jerusalem inizir dughiamɨn tu. \c 39 \s Babilonia me Jerusalem ini \r (Jeremaia 52:1-11) \p \v 1 Egha namba 9ɨn azenimɨn Sedekaia atrivimɨn ikia ghua, namba 10ɨn iakɨnimɨn otogha ghua an namba 10ɨn iakɨnir kamɨn aruemɨn oto. Ezɨ Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar uan mɨdorozir gumaziba bar me inigha iza, Jerusalemɨn nguibar ekiam korogha a iniasa mɨsosi. \v 2 Me mɨsogha ikiavɨra itima iakɨnir 6pla gɨfa, ezɨ Sedekaia atrivimɨn itir azenir namba 11 otozɨ, azenir kamɨn namba 4ɨn iakɨnim oto, egha an namba 9ɨn dughiamɨn, me dɨvazimɨn vuer mam akarigha, Jerusalemɨn aven ghue. \v 3 Egha dughiar kam, Babilonɨn atrivimɨn gumazir dapaniba bar nguibar ekiamɨn aven ghue. Gumazir dapanibar ziabar kara: Nergal Sareser ko, Samgar Nebo ko, gumazir ekiar faragha zuim Sarsekim ko, mɨdorozir gumazibar dapanim Nergal Sareser. Me ghua nguibar ekiamɨn dɨvazir kamɨn Arɨghan Itir Tiarakamɨn ghuegha, nguibar ekiam gativaghasa a gapiagha iti.\f + \fr 39:3 \fr*\ft Gumazir dapanir kabar ziaba ko men ingangariba me deragha da abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 4 Judan Atrivim Sedekaia uan mɨdorozir gumaziba ko me bar moghɨra garima, Babilonia izima, me are. Me dɨmagarimɨn suebar ghuava atrivimɨn dagher azenimɨn otivigha ghua, danganir dɨvazir pumuning uaning isasuiragha itir tiar akar kamɨn ghua, nguibar ekiamɨn otivigha ghue. Egha me Jordanɨn Fanemɨn danganir zarimɨn ghua tuavimɨn zui. \v 5 Ezɨ Babilonɨn mɨdorozir gumaziba men agɨrazɨ, me ghua Jerikon nguibar ekiamɨn boroghɨn itir danganir zarimɨn otozɨ, me Sedekaian suira. Egha me a inigha Atrivim Nebukatnesar bagha ghu. Ezɨ dughiar kamɨn Atrivim Nebukatnesar Riplan nguibamɨn iti, Hamatɨn nguazimɨn aven itir nguibam. Ezɨ Nebukatnesar uan kotɨn aven Sedekaian gara ghaze, Sedekaia uan arazir kurar an amizimɨn ivezim iniam. \p \v 6 Ezɨ Babilonian atrivim Riplan nguibamɨn ikia Sedekaian otariba inigha, Sedekaian damazimɨn bar me mɨsuagharɨki. Egha a uaghan Judan gumazir dapaniba me mɨsuagharɨki. \v 7 Egha atrivim mɨkemezɨ, me Sedekaian damazimning asi, egha an suemning ko dafarimning senɨn ada ikegha, a inigha Babilonɨn ghu. \p \v 8 Ezɨ Kaldiabar mɨdorozir gumaziba Jerusalemɨn ikia atrivimɨn dɨpenim ko gumazamizibar dɨpenibagh apongezɨ da isi. Egha Jerusalem avɨnizir dɨvaziba bar da akaragharɨki. \v 9 Ezɨ Nebusaradan, a Babilonɨn gumazir dapanibar faragha zuim, a Jerusalemɨn iti, a Jerusalemɨn gumazamizir ikiavɨra itiba bar me inigha, men akua kalabus bagha Babilonɨn ghu. Egha uaghan Judan faragha Jerusalem ategha ara ghua, an gara a ko ikezibar akua, me inigha Babilonɨn kalabus bagha ghu. \v 10 Egha Nebusaradan, gumazamizir onganarazibagh amir maba ataghizɨ, merara Judan nguazimɨn ikiavɨra iti. Gumazamizir kaba nguaziba ko biziba puvatɨ. Ezɨ a dughiar kamɨn wainɨn azeniba ko, azenir igharaziba sara me ganɨngi. \s Atrivim mɨkemezɨ, Jeremaia kalabus ataki \p \v 11 Atrivim Nebukatnesar Jeremaia gɨnɨghnɨgha, egha Jerusalemɨn Nebusaradan bagha anemada, Babilonɨn gumazir dapanibar faragha zuim. Nebukatnesarɨn akam kamakɨn, \v 12 “Nɨ mangɨ Jeremaia inigh deraghvɨram an gan. Nɨ pazɨ a damuan markɨ. Nɨ an ifongiamɨn gɨn mangɨva, bizir manam ana damuasa nɨn azai, nɨ a damu.” \v 13 Ezɨ Babilonɨn gumazir dapanibar faragha zuim Nebusaradan, a ko an gumazir ekiar an apengan ikia faragha itimning, Nebusasban ko Nergal Sareser, aning ko Babilonɨn gumazir ekiar igharaziba, me bar dɨkavigha, \v 14 gumaziba amangizɨ, me mɨdorozir gumaziba itir danganimɨn ghua Jeremaia ini. Egha me Jeremaia isa, Gedalian dafarim gatɨ. Gedalia, a Ahikamɨn otarim, egha Safanɨn igiavotarim. Me, Jeremaia inigh an dɨpenimɨn mangasa Gedalia mɨgei. Kamaghɨn, Jeremaia ua uan nguibamɨn ghua uan namakaba ko Judan nguazimɨn ikiavɨra iti. \s Ikiavɨra Itir God akam Ebetmelek ganɨngi \p \v 15 Jeremaia faragha mɨdorozir gumazibar danganimɨn ikiavɨra itima, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn akam isa a ganɨga ghaze, \v 16 “Nɨ Itiopian gumazim Ebetmelek bagh mangɨ, kamaghɨn a mɨkɨm suam: Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a Israelian God, a kamaghɨn mɨkeme, Kɨ fomɨra nguibar ekiar kam gasɨghasɨghasa, ezɨ datɨrɨghɨn nan akamɨn daghem otogham. Kɨ nguibar ekiar kam deraghvɨra a damuan kogham. Ezɨ nɨ uabɨ bizir kɨ damuasa mɨkemezibar ganam. \v 17 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemes, Kɨ bizir kam damuamin dughiam, kɨ nɨn akuraghtɨ, me nɨ isɨ gumazir nɨ atiatibar dafaribar atɨghan kogham. \v 18 Kɨ deraghvɨra nɨn akurvagh nɨn ganam, eghtɨ me nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghan kogham. Nɨ nɨghnɨzir gavgavim nan iti, kamaghɨn nɨ aremeghan kogham. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \c 40 \s Nebusaradan Jeremaia ko mɨgei \p \v 1 Nebusaradan Jeremaia ataghizɨ a fɨriaghɨrɨgha zuir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God akam isa Jeremaia ganɨngi. Babilonia Jeremaia ko, Judaba ko, Jerusalemia inigha senbar me ike, egh men aku kalabus bagh Babilonɨn mangam. Egha me Raman nguibamɨn otivir dughiamɨn, gumazir dapanir faragha zuim Nebusaradan, Jeremaian garima a me ko iti, ezɨ a anetaghizɨ a fɨriaghɨrɨgha ghu. \v 2 Ezɨ dughiar kamɨn Nebusaradan kamaghɨn Jeremaia mɨgei, “Ikiavɨra Itir God, nɨn God, bizir kurar kantrin kamɨn otivamimɨn gun mɨkeme. \v 3 Egha datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir God mɨkemezɨ moghɨn bizir kabagh amima da otifi, Ia Israelia Ikiavɨra Itir Godɨn akaba batuegha, an damazimɨn arazir kuram gami. Ezɨ bizir mɨngarir kam bagha, bizir kaba ia batifi. \v 4 Nɨ oragh. Datɨrɨghɨn kɨ senɨn nɨn dafarimning ikezir kam fɨri, ezɨ nɨ datɨrɨghɨn fɨrighɨrɨgh ikɨ. Egh nɨ na ko Babilonɨn izɨsɨ, kamaghɨn nɨ izɨ, eghtɨ kɨ deraghvɨra nɨn ganam. Nɨ aghuagh markɨ, a dera nɨ ikɨ. Ezɨ kantrin kamɨn danganir manaba nɨ dar mangasa ifonge, nɨ pura mangɨ.” \p \v 5 Jeremaia akar kam baregha, Nebusaradan ataghizir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, Nebusaradan Jeremaia mɨgɨa ghua ghaze, “Puvatɨghtɨ, nɨ Gedalia bagh mangɨ, an Ahikamɨn otarim, egha Safanɨn igiavotarim. Babilonɨn atrivim Judan nguibabagh ativagh dar ganasa anemɨsefe. A gumazamizir maba ko kagh ikɨtɨ, nɨ a ko ikɨ. Nɨ aghuaghɨva, managh mangasa ifonge, nɨ mangɨ.” Egha Nebusaradan bizir aghuir mam ko dagher maba sara Jeremaia ganigha anetaghizɨ, a ghu. \v 6 Ezɨ Jeremaia ghua Gedalia bagha nguibam Mispan ghu. Jeremaia a gumazamizir Judan nguazimɨn ikiavɨra itibar tongɨn me ko iti. \ms Me Jeremaian akua Isipɨn zui \mr (Sapta 40:7--45:5) \s Gedalia Judan gavmanɨn gumazir faragha zuimɨn iti \r (2 Atriviba 25:22-24) \p \v 7 \x - \xo 40:7-9 \xo*\xt 2 Atriviba 25:22-24\xt*\x*Judan mɨdorozir gumazir maba uan gumazir dapaniba ko, me kantrin danganir mabar ikiavɨra iti. Me kamaghɨn akam baraki, Babilonɨn atrivim, Gedalia Judan nguazimɨn, gavmanɨn gumazir dapanir faragha zuimɨn ikiasa anemɨsefe. Ezɨ a onganarazibagh amir gumazamiziba ko borir Babilonia inigha Babilonɨn kalabusɨn ghuezir puvatɨzir kabar ganamin ingangarim iti. \v 8 Ezɨ gumazir dapanir kaba uan mɨdorozir gumaziba inigha, me Gedalian ganasa Mispan ghue. Gumazir dapanir kabar ziabar kara: Netanian otarim Ismael ko, Karean otarimning Johanan ko Jonatan, ko Tanhumetɨn otarim Seraia ko, Netofan nguibamɨn gumazim Efain otariba ko, Makan nguazimɨn gumazim Jesania. \v 9 Ezɨ Gedalia me ko akam akɨra ghaze, “Bar guizbangɨra, ia Babilonia men apengan ikɨva, men atiatingan markɨ. Puvatɨ. Ia nguazir kamɨn ikɨva, Babilonɨn atrivimɨn apengan ikɨ deraghvɨra ikiam. \v 10 Kɨ uabɨ, kɨ Mispan kagh ikiam. Babilonia izɨ en ganamin dughiam, kɨ Judaba e uan abuir gumazimɨn ikiam. Iarara, ia uamategh nguibar ia inizir kabar mangɨ, wainɨn ikarɨzir ovɨziba ko ovɨzir igharazir aghuiba inigh, wain ko borebar ingar, egh gɨn izamin dughiam bagh ada isɨ mɨnebar arɨgh.” \p \v 11 Ezɨ dughiar kamɨn Judan marazi Moap ko, Amon ko, Idom ko kantrin igharazibar iti. Me kamaghɨn akam baraki, Babilonɨn atrivim gumazamizir varazira ataghizɨ me Judan nguazimɨn itima, ezɨ atrivim me gativagh men ganasa, Gedalia amɨsefe, a Ahikamɨn otarim, egha Safanɨn igiavotarim. \v 12 Ezɨ Judan gumazamizir apaniba me batoghezɨ me ghuezir nguibar kaba, me da ategha uamategha Judan nguazimɨn ize. Egha me Gedalian ganasa Mispan ghue. Egha gɨn, wainɨn ikarɨzir ovɨziba ko, ovɨzir igharazir aghuiba azenibar da isava, me wainɨn avɨriba ko dagher aghuiba iti. \s Ismael Gedalia mɨsoghezɨ an areme \r (2 Atriviba 25:25-26) \p \v 13 Ezɨ dughiar mamɨn, Karean otarim Johanan ko, Judan mɨdorozir gumazibar, gumazir dapaniba, me kantrin danganir mabar ikegha Gedalia bagha Mispan ize. \v 14 Egha me kamaghɨn a mɨgei, “Amonɨn kantrin Atrivim Balis, nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghasa, Netanian otarim Ismael amadazɨ, a ize. Nɨ bizir kam gɨfo, o puvatɨ?” Ezɨ Gedalia men akam nɨghnɨzir gavgavim an itir puvatɨ. \v 15 Ezɨ Johanan ko Gedalia uaningra itir dughiamɨn, Johanan nɨmɨra kamaghɨn Gedalian mɨgei, “Ga uaning. Nɨ na ateghtɨ kɨ mangɨ Ismael mɨsueghtɨ ana aremeka. Gumazitam bizir kam gɨfoghan kogham. Nɨ aneteghtɨ a nɨ mɨsueghtɨ, nɨ aremeghtɨ, Judan datɨrɨghɨn iza nɨ akuvagha itiba, me tintinibar mangegham. Eghtɨ en gumazamizir ikiavɨra itir varazira, e bar ikuvigham.” \v 16 Ezɨ Ahikamɨn otarim Gedalia kamaghɨn Karean otarim Johanan akam ikaragha ghaze, “Nɨ arazir kam damuan markɨ. Kɨ fo, nɨ Ismaelɨn gun mɨgeir akar kam, a guizɨn akam puvatɨ. Nɨ ifari.” \c 41 \p \v 1-2 \x - \xo 41:1-3 \xo*\xt 2 Atriviba 25:25\xt*\x*Ismael a Netanian otarim, egha a Elisaman igiavotarim, egha a Judan atrivimɨn ikɨzir mam. An atrivimɨn gumazir dapanir faragha zuir mamɨn ike. Babilonɨn atrivim Judan gavmanɨn faragha zuir gumazimɨn ikiasa Gedalia amɨsefe, ezɨ azenir kamɨn, an namba 7ɨn iakɨnim otozɨ, Ismael 10plan gumaziba inigha, Gedalian ganasa Mispan ize. Egha me Gedalia ko apiagha apir dughiamɨn, Ismael 10plan gumaziba ko me dɨkavigha, uan mɨdorozir sababa inigha Gedalia mɨsoghezɨ an areme. \v 3 Ezɨ Ismael uaghan Judan Gedalia ko Mispan itiba sara mɨsuegha, Kaldiabar mɨdorozir gumazir dughiar kamɨn Mispan itiba sara mɨsoghezɨ, me ariaghire. \p \v 4 Ezɨ amɨmzaraghan, gumaziba fozir puvatɨ, Gedalia aremegha gɨfa, \v 5 ezɨ Sekemɨn nguibam ko, Silon nguibam ko, Samarian nguibamɨn gumazir 80pla arua iza Mispan boroghɨra izi. Me wit ko pauran mughuriar aghuim zuim inigha, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim bagha Jerusalemɨn mangɨ ofa damuasa zui. Gumazir kaba uan ghuamasɨzibagh isava, uan korotiaba abɨgha, tintinibar uan mɨkarzibar ghora uan apangkuvim ko osɨmtɨzim akakaghasa. \v 6 Dughiar kam, Netanian otarim Ismael men gari, me izima, a Mispa ategha, me gifara aziava me bagha tuavimɨn zui. A ghaze, an azirakam ti gumazibar amutɨ, me suam, a me ko apangkuvir kam iti. Egha a ghua me batogha kamaghɨn me mɨgei, “Ia izɨ, Ahikamɨn otarim Gedalia, ia an ganasa ai ifonge.” \v 7 Me nguibar ekiamɨn aven ghuezɨ, Ismael uan adarazi ko me gumazir avɨrir kabav suegha, men kuaba akunizɨ me mozir dɨpar ekiar mam giraghue. \v 8 Ezɨ gumazir kabar tongɨn itir 10plan gumaziba kamaghɨn mɨgei, “Nɨ en mɨsueghtɨ e aremeghan markɨ. E tuzimɨn dagher bar avɨriba mongezɨ da iti, witba ko, baliba ko, olivɨn boreba ko, haniba. E da nɨ danɨngam.” Ezɨ Ismael men akam baregha, 10plan gumazir kabav soghezɨ me ariaghirezir puvatɨ. \p \v 9 Mozir dɨpar kam, Judan Atrivim Asa, fomɨra ghaze, Israelian Atrivim Basa izɨ Mispan mɨsoghɨva, nguibar ekiam avɨnightɨ, Mispan gumazamiziba dɨpamɨn oteveghan kogham. A Mispan gumazamiziba dɨpamɨn oteveghan aghuagha an a gɨkui. Mozir dɨpar kamra, datɨrɨghɨn Ismaelɨn adarazi me Gedalia mɨsoghezɨ an aremezir dughiamɨn, me gumazir kuar kaba inigha mozir kam gaghuizɨ, mozir kam izɨfa. \p \v 10 Ezɨ gɨn, Ismael Mispan itir gumazamizir igharaziba inigha, Mispa ategha, men akua Amonɨn kantrin zui. Babilonɨn mɨdorozir gumazibar dapanim Nebusaradan, a faragha gumazamizir kaba, Mispan nguibamɨn me ataghizɨ me itima, a men ganasa Gedalia amɨsefe. Ezɨ Judan atrivimɨn guiviba uaghan men tongɨn iti. \p \v 11 Ezɨ Karean otarim Johanan, ko Judan mɨdorozir gumazibar dapanir maba, me Netanian otarim Ismael amizir arazir kuraba bar da baraki. \v 12 Kamaghɨn amizɨ, me dɨkavigha uan mɨdorozir gumaziba inigha, Ismael mɨsoghasa an gɨntɨgha zui. Me an gɨntɨgha ghua Gibeonɨn nguibamɨn itir dɨpar akarer ekiamɨn boroghɨram a bato. \v 13 Ezɨ Ismael Mispan inigha a ko izezir gumazamiziba, me Karean otarim Johanan ko gumazir dapanir mabar ganigha, bar akonge. \v 14 Egha me bar Ismael ategha, ivemara Karean otarim Johanan bagha ghue. \v 15 Ezɨ Johanan adarazi Ismaelɨn suighasa amima, a uan gumazir 8pla ko, me ara ghua Amonɨn kantrin ghue. \p \v 16 Ezɨ Karean otarim Johanan, ko gumazir dapanir an gɨn zuiba, me Ismaelɨn dafarimɨn ada ua Mispan gumazamiziba ini. Mɨdorozir gumazir igharaziba ko, men amuiroghboriba, ko atrivimɨn ingangarir gumaziba, me ikɨzir kamɨn tongɨn iti. Gumazamizir kabara, Netanian otarim Ismael faragha Gedalia mɨsuegha gɨvagha, egha kalabuziabar mɨn bar me inigha Mispa ategha Gibeonɨn ghu. Ezɨ datɨrɨghɨn me bar Gibeon ategha ghue. \v 17-18 Johanan men aku Isipɨn mangasava ami. Ezɨ me fo, Ismael Gedalia mɨsoghezɨ an areme, gumazir kam Babilonɨn atrivim Judan nguazim gativagh an ganasa anemɨsefe. Egha me atiatia nɨghnɨsi, Kaldiaba ti men otivizir biziba baregham, egh izɨ me gasɨghasigham. Kamaghɨn amizɨ, me Isipɨn mangasa ifonge. Egha me Betlehemɨn nguibamɨn boroghɨra, Gerut Kimhamɨn nguibamɨn otivigha iti. \c 42 \s Gumazamiziba Ikiavɨra Itir God ko mɨkɨmasa Jeremaian azangsɨsi \p \v 1 Egha gɨn, Karean otarim Johanan ko, Hosaian otarim Jesania ko, mɨdorozir gumazir maba ko, gumazamiziba bar, kar gumazir aruaba ko gumazir kɨniba, me bar dɨkavigha, \v 2 Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia bagha ghue. Egha me kamaghɨn a mɨgei, “E uari, nɨ Ikiavɨra Itir God, nɨn God, nɨ a ko mɨkɨm, egh an azaraghtɨ, a en gumazamizir ikiavɨra itir varazira an en akuragham. E fomɨra avɨraseme, ezɨ datɨrɨghɨn nɨ garima, e bar ikɨzir muziariba iti. \v 3 E kamaghsua, Ikiavɨra Itir God, nɨn God, tuavir manamɨn e mangam, ko bizir tizir e damuamim, an e mɨkemegh.” \v 4 Ezɨ Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia kamaghɨn mɨgei, “A dera. Kɨ ian akamɨn amamangatɨ. Ezɨ ia nan azarazɨ moghɨn, kɨ Ikiavɨra Itir God, ian God, a ko mɨkɨmam. Eghtɨ Ikiavɨra Itir God akar manamɨn na ikaraghtɨ, kɨ an gun ia mɨkɨmam. Kɨ akatam ian modoghan kogham.” \p \v 5 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn Jeremaia mɨgei, “Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God, nɨn God, e an akaba bar adar gɨn mangam. Ikiavɨra Itir God guizɨn araziba ko, voroghɨra zuir araziba zurara adagh ami. Eghtɨ e an akar, an e bagha nɨ ganɨngizibar gɨn mangan koghtɨ, a uan kotɨn aven e tuisɨgham. \v 6 Ikiavɨra Itir God e bagha en azangsɨziba ikarvagha nɨ ganɨdir akar kaba, da pazɨ e damuam o, da deragh e damuam, e pura dar gɨn mangam. Bar guizbangɨra, e Ikiavɨra Itir Godɨn akabar gɨn mangam, an en God, ezɨ e deraghvɨra ikiam.” \s Ikiavɨra Itir God Jeremaian azangsɨzim ikara \p \v 7 Ezɨ Jeremaia Ikiavɨra Itir God ko mɨgeima, 10plan dughiabar gɨn, an akam a ganɨngi. \v 8 Ezɨ Jeremaia dɨkavigha, Karean otarim Johanan ko mɨdorozir gumazibar dapanir a ko itiba ko, gumazamiziba bar, kar gumazir aruaba ko gumazir kɨniba, a men diazɨ me a bagha ize. \v 9 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Ia Ikiavɨra Itir God ko mɨkɨmasa nan azangsɨki. Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kamaghɨn mɨgei: \v 10 \x - \xo 42:10 \xo*\xt Jeremaia 1:10\xt*\x*Ia Judan nguazimɨn kagh ikɨtɨ, kɨ gavgavim ia danɨngigh, egh ia dɨkabɨraghan kogham. Guizbangɨra, bizir kurar kɨ ia gamizir kam, a na gamima kɨ bar oseme. Kamaghɨn kɨ ia akaragh, ua ia asighan kogham. \v 11 Ia Babilonɨn atrivimɨn atiati, ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, Kɨ ia ko iti. Egh kɨ ian akuragh an dafarimɨn ua ia inigham. Kamaghɨn, ia uam an atiatingan markɨ. \v 12 Kɨ ian apangkuvigh, egh a damutɨ, a uaghan ian apangkuvigham. Egh ia ateghtɨ, ia uamategh uan nguazimɨn mangam. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa. \p \v 13 “Ezɨ ia nan akaba batoghan markɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God, ian God. Egh ia kamaghɨn mɨkɨman markɨ, ‘E Judan nguzimɨn ikian aghua. \v 14 Puvatɨ. E Isipɨn mangam. E Isipra ikɨtɨ, apaniba e mɨsueghan kogham. Eghtɨ gumazamiziba mɨsoghsɨ sɨghabagh iviva, en dɨman kogham. Eghtɨ e daghebar oteveghan kogham. E pura Isipɨn ikiam.’ \v 15 O Judan ikiavɨra itir varazira, ia oragh! Ia akar kamaghɨn amizim mɨkemeghtɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ akam ian ikiam. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ ia mɨgei, Ia ti gavgavigh mangɨ Isipɨn ikɨtɨ, \v 16 bizir ia atiatiba, da Isipɨn ia bativam. Apaniba ia mɨsoghtɨ ia arɨghiram, egh ia dagheba puvatɨgh arɨghiram. \v 17 Gumazamizir otuegh gavgavigh, mangɨ Isipɨn ikiamiba, me bar arɨghiregham. Apaniba taraziv sueghtɨ me arɨghiram, eghtɨ tarazi dagheba puvatɨgh arɨmɨghiregham, eghtɨ tarazi arɨmariar kuram iniva arɨmɨghiram. Kɨ bizir kurar kabar amutɨ, da me bativtɨ, men adarazi bar gɨvaghtɨ, men ikiavɨra itir varazira, ua ikian kogham. \p \v 18 “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ guizbangɨra mɨgei: Kɨ faragha puvɨra Jerusalemian anɨngagha, bar pazavɨra me gasɨghasɨki. Eghtɨ kamaghɨra, ia Isipɨn mangɨghtɨ, kɨ bar puvɨra ian anɨngaghegh, bar pazɨvɨra ia gasɨghasigham. Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, bizir kɨ ia gamiziba bareghɨva, atiating, dɨgavir kuram damigham. Egh me pazɨ ia damuva, egh dɨbovir akabar ia mɨkɨmam. Egh me uari akar kurabar uan apaniba mɨkɨmsɨ, me kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ia Judaba ikuvizɨ moghɨn, ia ikuvigham.’ Egh ia ua uan nguazir kamɨn ganighan kogham.” \p \v 19 Jeremaia Ikiavɨra Itir Godɨn akam akunigha gɨvagha, kamaghɨn mɨgei, “O ia Judan gumazamizir ikiavɨra itir varazira, ia oragh! Ikiavɨra Itir God, Isipɨn mangan ian anogoregha mɨkeme. Ezɨ ia akar ikiangsɨzir kɨ datɨrɨghɨn ia ganɨngizir kam deraghvɨram a gɨnɨghnɨgh. \v 20 Ia, Ikiavɨra Itir God, ian God, a ko mɨkɨmasa nan azangsɨgha, kamaghɨn mɨgei, ‘Jeremaia, nɨ mangɨ Ikiavɨra Itir God, en God, nɨ a ko mɨkɨm, egh an azaraghtɨ, an akam e danɨngigh. Eghtɨ akar manam a nɨ danightɨ, nɨ e mɨkemeghtɨ, e an gɨn mangam.’ Ezɨ ia datɨrɨghɨn arazir igharazim damuasava ami. Ian arazir kam, a bar derazir puvatɨ. A ia damutɨ, ia ikuvigham. \v 21 Ikiavɨra Itir God, ian God, a ia danɨngasa na ganɨngizir akam, kɨ datɨrɨghɨn ia ganɨngi. Ezɨ ia akar kamɨn gɨn zuir puvatɨ. \v 22 Kamaghɨn, ia deraghvɨra fogh, danganir ia mangɨ ikiasa amir kam, apaniba ian taraziv sueghtɨ me arɨmɨghiregham, eghtɨ tarazi dagheba puvatɨgh arɨmɨghiregham, eghtɨ tarazi arɨmariar kuram iniva arɨmɨghiregham.” \c 43 \s Me Jeremaia inigha, gumazamizir ikiavɨra itir varazira sara Isipɨn ghue \p \v 1 Akar Ikiavɨra Itir God, men God, gumazamizibav kɨmasa Jeremaia mɨkemeziba, Jeremaia dar gun gumazamizibav kemegha gɨvazɨma, \v 2 Hosaian otarim Asaria, ko Karean otarim Johanan, ko gumazir akaba batozir maba, me kamaghɨn Jeremaia mɨgei, “Nɨ ifari. Ikiavɨra Itir God, en God, e mangɨ Isipɨn ikiasa en anogorogha, e mɨkɨmasa nɨ amadazir puvatɨ. Bar puvatɨ. \v 3 Kar Nerian otarim Baruk, anarɨra e dɨkabɨnasa nɨn nɨghnɨzimɨn fe. Nɨ Kaldiaba e inigh e mɨsueghtɨ e aremeghasa, o en aku kalabus bagh Babilonɨn mangasa nɨ ifonge.” \v 4 Egha me akar kam mɨkemezɨ, ezɨ Karean otarim Johanan ko gumazir dapanir maba, ko gumazamiziba bar moghɨra Ikiavɨra Itir Godɨn akam batogha, Judan nguazimɨn ikian aghua. \v 5-6 \x - \xo 43:5-7 \xo*\xt 2 Atriviba 25:26\xt*\x*Karean otarim Johanan uan gumazir dapaniba ko, me dɨkavigha, Judan gumazamizir ikiavɨra itir varazira, bar moghɨra me inigha zui. Gumazir kaba, ko amiziba ko boriba, apaniba fomɨra me batoghezɨ me kantrin igharazibar ghueziba, me fomɨra uamategha Judan nguazimɨn ize. Ezɨ datɨrɨghɨn Johanan uaghan, Judan atrivimɨn guiviba ko gumazamizir igharaziba ini. Kar Nebusaradan, Babilonɨn mɨdorozir gumazibar gumazir faragha zuim, me gativagh men ganasa Gedalia amɨsefe. Ezɨ datɨrɨghɨn Johanan ko gumazir dapaniba, Judan gumazamizir kaba ko, Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia ko Nerian otarim Baruk, bar me inigha zui. \v 7 Egha me men akua bar Isipɨn ghu. Egha arazir kamɨn me Ikiavɨra Itir Godɨn akam batoke. Egha me ghua nguibam Tapanesɨn otifi, kar Isipɨn kantrin nguibar mam. \p \v 8 Me Tapanesɨn itima, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jeremaia mɨkeme, \v 9 “Nɨ mangɨ dagɨar ekiar taba inigh mangɨ Isipɨn atrivimɨn dɨpenir nguibar kamɨn itimɨn tiar akamɨn apengan, nguazim gɨkuigh an aven dar afegh. Judan marazi nguibar kamɨn iti, me nɨn gantɨ, nɨ a damu.\f + \fr 43:9 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 10 Egh Judan kaba kamaghɨn me mɨkemegh: Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, a kamaghɨn mɨkeme: Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ uan ingangarir gumazim Babilonɨn Atrivim Nebukatnesarɨn diagham. Eghtɨ a danganir kamɨn izam. Egh dagɨar kɨ mozim gɨkuigha dafezir kabagh isɨn, uan atrivir dabirabim afagham. Egh a uaghan uan purirpenim asaragh, nguazir otevir dagɨar kaba itir kam avaragham. \v 11 A izɨ Isipɨn kantri gasɨghasigham. Kɨ gumazir maba me arɨmariar kuram inigh arɨghirasa me amɨsefe, eghtɨ dughiar kamɨn me arɨmariar kuram iniam. Ezɨ gumazir maba me mangɨ kantrin igharazimɨn kalabusɨn ikiasa, kɨ me amɨsefe, eghtɨ dughiar kamɨn me kalabusɨn mangam. Ezɨ kɨ gumazir maba me mangɨ mɨsogh arɨghirasa, me amɨsefe, eghtɨ dughiar kamɨn me mangɨ mɨsoghɨva arɨghiram. \v 12 Egh kɨ Isipɨn asebar ziaba fer dɨpenibar apongegham. Dɨpenir kaba, da Isipɨn asebar marvir guaba dar iti. Eghtɨ Nebukatnesar marvir guar katabar apongɨva, taba inigh uan kantrin mangam. Egh a Isipɨn kantrin biziba bar ada batuegham, mati sipsipbagh eghuvir gumazim, uan korotiamɨn piba batosi. A Isipba bar me gafiragham. Egh a kantrin kam ategh deraghvɨra mangam. \v 13 A Isipɨn ikiamin dughiamɨn, a dagɨar dɨpenir akɨnir ruarir dɨpenir kamɨn itiba apɨrigham, gumazamiziba zurara dɨpenimɨn ghua, aruemɨn ziam fe, mati men asem. Egh a bar Isipian asebar ziaba fer dɨpeniba, bar dar apongtɨ da isigham.” \c 44 \s Ikiavɨra Itir God akam isa Judan Isipɨn itibagh anɨdi \p \v 1 Ikiavɨra Itir God akam isa Judan Isipɨn itir daraziv kɨnasa Jeremaia ganɨngi. Me Mikdolɨn nguibam ko Tapanesɨn nguibam ko, Memfisɨn nguibam ko, Isipɨn sautɨn amadaghan itiba. Ezɨ Jeremaia kamaghɨn me mɨgei, \v 2 “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a Israelian God, a kamaghɨn mɨgei: Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Jerusalem ko Judan nguibar ekiabagh amizir bizir kuraba, ia bar a dar gani. Ia gan, da datɨrɨghɨn bar ikuvigha iti. Ezɨ gumazamiziba uam adar itir puvatɨ. \v 3 Judan kaba me arazir kurar avɨribagh ami, ezɨ bizir kam na gamima kɨ men anɨngaghe. Me asebar ziaba fe, egha ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuiba me ganɨdi. Me fomɨra aser kabagh fozir puvatɨ. Ezɨ ia Judan kagh itiba, ko ian inazir afeziaba uaghan, ia bar moghɨra aser kabagh fozir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ Judan gumazamizibagh asɨghasɨki. \v 4 Kɨ faragha dughiar avɨribar uan ingangarir gumaziba amangi, me Godɨn akam inigha izir gumaziba, me Judaba ia bagha ize. Egha me kamaghɨn nan akam akura ia gakaghori, ‘Ia arazir kurir kɨ aghuazir kabar amuan markɨ.’ \v 5 Ezɨ Judan kaba kuariba arigha akar kam barazir puvatɨ, egha an gɨn zuir puvatɨ. Me uan arazir kuram ataghizir puvatɨ, egha me asebar ofa gamir arazim ataghizir puvatɨ. \v 6 Kamaghɨn amizɨ, kɨ bar men anɨngaghegha, Judan nguibaba ko Jerusalemɨn tuaviba bar pazavɨra dagh amua dagh asɨghasɨki. Ezɨ me ikuvigha kamaghɨra iti. \p \v 7 “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar itim, Israelɨn God, kɨ datɨrɨghɨn kamaghɨn mɨgei: Ia manmaghsua uarira uari gasɨghasɨghasava ami? Ia arazir kam damutɨ, ian Judabar tongɨn itir gumaziba ko amiziba ko boriba, bar moghɨra ikuvigham. Egh ian ikiavɨra itir varazira ua ikian kogham. \v 8 Ia datɨrɨghɨn Isipɨn ikia, egha ia uan dafaribar asebar marvir guabar ingara, ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuiba, aser igharagha garibagh anɨdi. Ezɨ ian arazir kam na gamima, kɨ bar puvɨram anɨngaghe. Eghtɨ kamaghɨn ia ikuvigham. Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba bar ia dɨpova, akar asuir kurabar ia mɨkɨmam. Egh me uan apaniba akar kurabar me mɨkɨmsɨ, me kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ia Judaba ikuvizɨ moghɨn ia ikuvigham.’ \v 9 Ian inazir afeziaba ko atriviba, ko atrivibar amuiba, arazir kuram gami. Egha ia uaghan uan amuiba ko arazir kuram gami. Ia bar moghɨra arazir kam Judan nguibaba ko Jerusalemɨn tuavibar arazir kam gami. Ia ti bizir kurar kaba gɨnamadagha gɨfa, a? \v 10 Fomɨra ikegha iza datɨrɨghɨn, ia arazir kurar kabar aghumsɨzir puvatɨ. Egha ia nan atiatia nan apengan itir puvatɨgha, nan Araziba ko arazir kɨ ifongeziba, kɨ da isa ia ko ian ovavibagh anɨngi, ia dar gɨn zuir puvatɨ. \p \v 11 “Kamaghɨn kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ mɨkeme: Ia Judaba, kɨ ia gasɨghasɨghasa nɨghnigha gɨfa. Ezɨ ian tav ikian kogham. \v 12 Ia Judan ikiavɨra itir varazira, ia izɨ Isipɨn ikiasa gavgafi. Iarara, kɨ bar ia gevegham. Egh ia Isipɨn ikiamin dughiamɨn, ia arɨghiram. Apaniba izɨ ian taraziv soghtɨ ia arɨghiram, ian tarazi dagheba puvatɨghɨva arɨghiram, gumazir aruaba ko gumazir kɨniba sara. Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba bizir kɨ ia gamizir kaba baregh, me atiating, dɨgavir bar kuram damigham. Egh me ia dɨpov, ia gasɨghasɨgh akar kurar asuibar ia mɨkɨmam. Egh me uari akar kurabar uan apanibav mɨkɨmsɨ, me kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ia Judaba ikuvizɨ moghɨn ia ikuvigham.’ \v 13 Ia Isipɨn itir darasi, kɨ Jerusalemɨn amizir arazir kamra, kɨ ia damigham. Apaniba taraziv sueghtɨ me arɨghiregham, eghtɨ tarazi dagheba puvatɨgh arɨghiram, eghtɨ tarazi arɨmariar kuram iniva arɨghiram. \v 14 Ia Judan datɨrɨghɨn Isipɨn ikiavɨra itir varazira, ia Judan nguazimɨn mangasa bar ifonge. Ezɨ ian tav asɨghasɨzir kam gitaghan kogham, egh uamategh uan nguazimɨn mangɨghan kogham. Ia bar moghɨra ikuvigham. Eghtɨ gumazir bar vaghvazibara uamategh arɨ mangɨ uan nguazimɨn mangam.” \p \v 15 Dughiar kamɨn, Judan avɨrir ekiam iza uari akuvagha itima, Jeremaia akar kam akuri. Judan Isipɨn sautɨn amadaghan itiba, me uaghan iti. Gumaziba bar uari akuvagha ikia, kamaghɨn fo, men amuiba ofan mughuriar aghuim zuiba aseba bagha dagh ami. Egha gumazir kaba uan amuiba ko kamaghɨn Jeremaian akam ikaragha ghaze, \v 16 “Nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn akaba e mɨkɨri. Ezɨ e akar kam bareghan kogham. Puvatɨ. E aghua. \v 17 E bizir e damuasa akam akɨriziba, e dar amuam. E ofan mughuriar aghuim zuiba, aser amizir kam bagh dar amuam, me kamaghɨn a dɨbori Overiamɨn Kwin. Egh e wainɨn ofaba a gingam. Mati e fomɨra, en ovaviba ko atriviba, ko en gumazir dapaniba, e bar moghɨra Overiamɨn Kwin bagha ofan kabagh amizɨ moghɨn dagh ami. E ofan kaba Judan nguibaba ko Jerusalemɨn tuavibar dagh ami. E dagh amir dughiabar, e dagher avɨriba ikia deraghavɨra iti, ezɨ bizir kuratam e batozir puvatɨ. \v 18 E fomɨra ikegha iza datɨrɨghɨn Overiamɨn Kwin baghava wainɨn ofaba ko, ofan igharazir avɨrir amir kaba ategha, e biziba bar puvatɨ. Apaniba iza en marazi mɨsoghezɨ me ariaghire, ezɨ marazi dagheba puvatɨgha ariaghire.” \v 19 Ezɨ amiziba ua kamaghɨn mɨgei, “E guizbangɨra, Overiamɨn Kwin bagha ofan kabagh amua, bisketba tua dagh amima da an nedazim mɨn otifi. Egha e wainɨn ofaba a ginge. Ezɨ nɨ ti ghaze, en paba ti arazir kamɨn aghua, a? Puvatɨ, me arazir kaba bar dagh fogha, da bagha bar akonge.” \p \v 20 Jeremaia akar kam baregha, egha gumaziba ko amiziba vɨrara, kamaghɨn men akam ikaragha ghaze, \v 21 “Fomɨra ia ko, ian ovaviba, ko atriviba, ko gumazir dapaniba, ko gumazamizir igharaziba bar, ia Judan nguibaba ko Jerusalemɨn tuavibar ikia, aseba bagha ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuibagh ami. Ezɨ ia ti ghaze, Ikiavɨra Itir God, ti ian arazir kabagh nɨghnɨzir puvatɨ, a? Puvatɨ. A deraghvɨram dagh fogha dagh nɨghnɨsi. \v 22 \x - \xo 44:22 \xo*\xt Jeremaia 25:11; 25:18; 25:38\xt*\x*Ia arazir bar kuribagh ami, ezɨ gɨn Ikiavɨra Itir God ian arazir kurar kam bar a giporpore. Bizir kam bangɨn, a ian nguazim gamizɨ, a ikuvigha nguazir kɨnimɨn oto. Ezɨ gumazitam an itir puvatɨgha iza datɨrɨghɨn tu. Kamaghɨn amizɨ, Kantrin Igharazibar Gumazamiziba akar kurabar uan apanibav kɨmasa kamaghɨn mɨgei, ‘Ia Juda ikuvizɨ moghɨn, ia ikuvigham.’ \v 23 Ia aseba bagha ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuibagh amua, egha arazir kuraba, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn dagh ami. Egha ia an Araziba ko an arazir a ifongeziba batuegha, an akabar gɨn zuir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, dughiar kurar ia batozim ikiavɨra iti.” \p \v 24 Egha Jeremaia uam akar maba bar Judabav keme. An akam amizibagh asa, kamaghɨn mɨgei, “Ia bar Judan Isipɨn itiba, deragh kuaribar arigh, Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh. \v 25 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, a ghaze: Ia uan amuiba ko, uan akar dɨkɨrɨzimɨn bizibar amutɨ da otivasa. Ia kamaghɨn akam akɨrigha mɨkeme, ‘E ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuim tuegh, Overiamɨn Kwin bagh wainɨn ofaba ingasa akam akɨri. Ezɨ bar guizbangɨra, e akar dɨkɨrɨzir kam damutɨ an otivam.’ Aria, ia bizir ia damuasa akam akɨriziba, ia mangɨ dar amutɨ da otiv. \p \v 26 “Ia Judan Isipɨn iti darazi bar, ia deraghvɨra kuariba arigh Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh. Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: Kɨ uan ziar ekiam bagha pɨn arɨgha guizbangɨra mɨgei: Ia Judan tav Isipɨn kantrin ikɨvɨra ikɨva, akar dɨkɨrɨzir tam uan ziamɨn a damighan kogham. Ia ua kamaghɨn mɨkemeghan kogham, ‘Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir Godɨn pɨn ikiavɨra itimɨn ziam, e uan akam gavgavim a ganɨga mɨgei.’ Bar puvatɨ. \v 27 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, Kɨ deraghvɨra ia damuan kogham. Puvatɨ. Kɨ paza ia damuasa ian gari. Ia Judan Isipɨn iti darasi, kɨ apaniba amadaghtɨ, me izɨ ian taraziv soghɨrarigham. Eghtɨ tarazi dagheba puvatɨgh arɨmɨghiregham. Egh ia bar gevegham. \v 28 Ian vaghvazibara mɨdorozimɨn ikuvighan koghɨva, Isip ategh ua Judan nguazimɨn mangam. Ia Judan ikiavɨra ikia iza Isipɨn ikezir varazira, ia dughiar kamɨn deraghvɨra fogham, tinan akam bar gavgafi, nan akam, o ian akam? \p \v 29 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, Kɨ ian akakaghsɨ bizitam kamaghɨn a damigham. Ia kantrin kamɨn ikiamin dughiamɨn, kɨ ia gasɨghasigham. Ia bizir kamɨn ganigh, egh ia fogham, nan akam pura mangɨghan kogham. Puvatɨ. \v 30 \x - \xo 44:30 \xo*\xt 2 Atriviba 25:1-7\xt*\x*Bizir kɨ ia damuamim a kamakɨn, Isipɨn Atrivim Hofra, kɨ a isɨ apanir a mɨsueghtɨ ana aremeghamimɨn dafarim darɨgham. Arazir kamra, kɨ faragha Judan Atrivim Sedekaia gami. Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar Sedekaian apanim gami, egh a mɨsueghtɨ an aremeghasa, kɨ a isa Nebukatnesar ganɨngi.”\f + \fr 44:30 \fr*\ft Jeremaian eghaghanim, a sapta 44ɨn gɨfa. Dughiar kamɨn, Jeremaia Isipɨn kantrin ikia egha ghurigha gɨfa. Ezɨ fofozir gumaziba ghaze Jeremaia Isipɨn kantrin ikia ghua areme.\ft*\f* \c 45 \s Jeremaia Ikiavɨra Itir Godɨn akam isa Baruk ganɨdi \p \v 1 \x - \xo 45:1 \xo*\xt 2 Atriviba 24:1; 2 Eghaghaniba 36:5-7; Daniel 1:1-2\xt*\x*Namba 4ɨn azenimɨn, Josaian otarim Jehoiakim, Judan atrivimɨn itir dughiamɨn, Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia akam isa Nerian otarim Baruk ganɨngi. Jeremaia Ikiavɨra Itir God a ganɨngizir akaba, bar adar gun mɨkeme. Ezɨ Baruk akɨnafarir mamɨn ada osiri. Egha aning ingangarir kam gamir dughiamɨn, Jeremaia kamaghɨn Baruk mɨkeme, \v 2-4 \x - \xo 45:2-4 \xo*\xt Jeremaia 1:10\xt*\x*“Baruk, nɨ oragh. Nɨ kamaghɨn mɨkeme, ‘Aio! Kɨ osɨmtɨzir avɨriba ko mɨzazir avɨriba iti, ezɨ Ikiavɨra Itir God ua nan osɨmtɨzibagh isɨvagha ghu. Kɨ ikiavɨra ikia, ghua bar iporpore. Nan osɨmtɨziba da gevir puvatɨ. Da kamaghɨra itima, kɨ bar amɨragha avughsaziba puvatɨ.’ Ezɨ Baruk, nɨ oragh. Ikiavɨra Itir God, Israelian God, nɨ mɨkɨmasa kamaghɨn na mɨkeme, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei. Kɨ datɨrɨghɨn bizir kɨ ingariziba abɨsi. Ezɨ kɨ oparizir biziba, kɨ da asiam. Bizir kɨ bɨghɨva asiamin kaba, da bar nguazir kamɨn gumazamiziba bar me bativam. \v 5 Ezɨ manmaghɨn amizɨ, bizir aghuibara nɨ bativasa nɨ ifonge? Nɨ nɨghnɨzir kam atakigh. Guizbangɨra, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ nguazir kamɨn gumazamiziba bar pazavɨra me damigham. Egh kɨ nɨn akuragham, eghtɨ nɨ danganir manamɨn mangam, me nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghan kogham.’ ” \c 46 \ms Ikiavɨra Itir God kantrin maba mɨgɨrɨgɨam dar iti\f + \fr 46:0 \fr*\ft Jeremaia Jerusalemɨn Godɨn akam akuri dughiamɨn, God dughiar mabar kantrin igharazir tintinibar itiba bagha akaba isa a ganɨdi. Akar kaba me bar ada isafuragha Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Jeremaian Akɨnafarimɨn aven bar abuan ada arɨki.\ft*\f* \mr (Sapta 46--51) \s Isipia mɨdorozimɨn ire \p \v 1 Ikiavɨra Itir God, kantrin maba bagha akam ikia, egha akar kam isa Jeremaia ganɨngi. \p \v 2 \x - \xo 46:2-26 \xo*\xt Aisaia 19:1-25; Esekiel 29:1--32:32\xt*\x*Akar mam, Isipia bagha ghu. Akar kam, a Isipɨn atrivim Nekon mɨdorozir gumaziba bagha ghu. Mɨdorozir gumazir kaba Yufretisɨn Fanemɨn boroghɨn, Karkemisɨn nguibamɨn otifi. Ezɨ namba 4ɨn azenimɨn, Josaian otarim Jehoiakim, Judan atrivimɨn itima, Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar uan mɨdorozir gumaziba ko, iza Isipia mɨsogha me dɨkabɨra. Dughiar kamɨn, Ikiavɨra Itir God Babilonia gɨnɨghnɨgha akar kam isa Isipia ganɨga ghaze: \b \q1 \v 3 “Ia Isipia, ia oraba inigh, \q2 mangɨ mɨsoghsɨ uari arɨgh gan ikɨ. \q1 \v 4 Ia hoziabar kɨr. \q2 Eghtɨ ia mɨdorozir gumazir hoziabagh apiaghira mɨsoziba, \q3 ia uan hoziabar apiagh. \q1 Ia uan mɨdorozir dapanir asuabar aghuigh, tuivigh mɨsoghsɨ gan ikɨ. \q2 Ia uan afuziba akɨrɨva, egh ia vaghvagh uan mɨdorozir korotiabar aghuigh. \q1 \v 5 Ezɨ datɨrɨghɨn manmaghɨn ami? \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Isipian garima, \q3 me bar puvɨram atiatigha ara uamategha ize. \q1 Apaniba men mɨdorozir gumazir gavgaviba dɨkabɨra, ezɨ Isipia mɨdorozim ategha zuamɨra ua ize. \q2 Me atiatir biziba da tintinibar iti. \q3 Kamaghɨn me ua ikɨgha gɨrakɨrangɨn garir puvatɨ. \q1 \v 6 Egha gumazir puv ivemariba ko mɨsozir gumazir gavgaviba, \q2 me apanibar arɨv avegham. Puvatɨ. \q1 Me notɨn amadaghan ikia, \q2 tintinibar onganigha Yufretisɨn Fanemɨn boroghɨra ire. \b \q1 \v 7 “Ikɨzir manaba, Isipɨn kantrin itir Nailɨn Fanemɨn mɨn ekefe? \q2 Me gavgavigha, mati faner ekiam aperiar gavgavim an otogha zui. \q1 \v 8 Kar Isipɨn adarazira. \q2 Me Nailɨn Fanemɨn mɨn ekevegha otivigha, mati faner ekiam aperiam an oto. \q1 Isipɨn gumazamiziba kamaghɨn mɨkeme: \q2 ‘Kɨ bar ekevegh otogh nguazimɨn danganiba bar ada avaragham. \q1 Egh kɨ nguibabagh asɨghasɨghɨva, \q2 dar itir gumazamiziba saram asɨghasigham. \q1 \v 9 Ia nan hoziaba, ia ivemar mangɨ. \q2 Ia nan karisba, ia bar puvɨra ivemar. \q1 Ia nan mɨdorozir gumazir gavgaviba, ia Itiopia ko Libian kantrining, ia aningɨn mɨdorozir gumaziba, \q2 ia oraba suizir gumaziba, ia Lidian kantrin pibar asir gumaziba, \q3 ia bar moghɨra mangɨ mɨsogh.’ \b \q1 \v 10 “Isipia kamaghɨn mɨkemegha gɨfa. \q2 Ezɨ mɨdorozir kam, kar Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn bizim. \q3 A en Ekiam. \q2 Egha dughiar kamɨn a uan apaniba ivezir kuram me ikarvasi. \q1 Mɨdorozim bar gavgavizɨ, gumaziba pura tintinibar ariaghiri. \q2 Mati mɨdorozir sabam mɨtiriam puv an azima, \q3 a gumazibar mɨkarziba ko ghuziba apava, bar izɨfa. \q1 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, gumazamizir kabav soghezɨ me ariaghire. \q2 Egha mati, a uabɨ notɨn amadaghan, \q3 Yufretisɨn Fanemɨn boroghɨn ofa gami.” \b \q1 \v 11 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, \q1 “Kantri Isip, nɨ mati guivir igiar mam duaba nɨn mɨkarzimɨn otifi. \q2 Nɨ Gileatɨn mangɨgh danganir kamɨn marasinɨn aghuiba buri. \q1 Egh nɨ marasinɨn igharagha gariba bagh, bar puvɨra ingar da inighan kogham. \q2 Marasinɨn tam nɨn duabar amutɨ, da akumighan kogham. \q1 \v 12 Nɨn mɨdorozir gumaziba tintinibar are, \q2 egha me uarira uarigh ivezegha, uari inigha ire. \q1 Nɨ mɨdorozimɨn irɨgha bar aghumsɨki, \q2 ezɨ kantrin igharaziba nɨn aghumsɨzir akam baraki. \q3 Nɨn ararem bar nguazir kamɨn danganiba bar adagh izɨfa.” \s Atrivim Nebukatnesar iza Isipia mɨsosi \p \v 13 \x - \xo 46:13 \xo*\xt Jeremaia 43:10-13\xt*\x*Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar izɨ Isipɨn kantri ko mɨsoghamin dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God akar mam isa uan akam inigha izir gumazim Jeremaia ganɨngi. Akar kam kamakɨn: \b \q1 \v 14 “Ia Mikdol ko Memfis, ko Tapanes ko, Isipɨn itir nguibar maba sara akam akun. \q2 Egh kamaghɨn me mɨkɨm, ‘Apaniba otivigh puv ia mɨsoghɨrarigh, \q3 egh ian kantrin aven bizir avɨribagh asɨghasigham. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia Isipia, uan mɨdorozir biziba akɨrigh \q2 tuivigh mɨsoghsɨ ikɨ. \q1 \v 15 Manmaghsua Apis, an aser ia bulmakaun apurir ingarizim, \q2 an arav ghu, egha tugha gavgavizir puvatɨ? \q1 An mɨngarim kamakɨn, \q2 Ikiavɨra Itir God uabɨ anekunizɨ a iraghu. \q1 \v 16 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Isipian avɨrim gamizɨ, ia tintinibar ire. \q2 Ezɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba uariv gɨa ghaze: \q1 Aria, e ti Isip ategh uamategh uan gumazamiziba bagh mangam. \q2 Apaniba kantrin kam gasɨghasɨsi, \q3 kamaghɨn amizɨ, e uamategh uan nguibamra mangam.’ \q1 \v 17 Ia ziar igiam kamaghɨn Isipɨn atrivim danɨngigh, \q2 Gumazim Puram Akam Arava Tintinibar Ifaghata Uan Dughiamɨn Atam Ghuzɨ A Gɨfa.” \b \q1 \v 18 Ezɨ atrivimɨn ziar bar guizbangɨram atrivimɨn itim, a Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim. \q2 A kamaghɨn mɨkeme, \q1 “Kɨ zurara angamɨra iti, kɨ guizbangɨra mɨgei: \q2 Gumazitam izam. \q1 Eghtɨ an gavgavim bar gumazir igharazibar gavgavim gafiragham, \q2 mati Taborɨn Mɨghsɨam bar ruaragha, mɨghsɨar mabagh afira. \q2 Egha mati Karmelɨn Mɨghsɨam ongarir dadarimɨn ikia, \q3 bar pɨn mar iti. \q1 \v 19 Ia Isipia, ia mangɨ kantrin igharazibar kalabusɨn ikiam, \q2 kamaghɨn amizɨ, ia uan bizibar kɨr. \q1 Apaniba Memfis gasɨghasɨgham, \q2 eghtɨ nguibar kam pura ikiam, eghtɨ gumazamiziba ua an ikian kogham.” \b \q1 \v 20 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, \q2 “Isipɨn kantri, mati bulmakaun amebar igiar bar dirim. \q3 Ezɨ dɨfuar bar kurar mam notɨn amadaghan ikegha iza a givi. \q1 \v 21 Ezɨ igharaz darazir gumaziba, Isipia uan mɨdorozir gumazibar ikiasa \q2 me givese. \q1 Egha Isipia bar deraghavɨra men gari, ezɨ me bar deraghavɨra iti, \q2 mati bulmakaun mɨkarzim saram aghungiziba. \q1 Egha apaniba otivizir dughiamɨn, gumazir kaba mɨdorozim ategha are. \q2 Ezɨ Isipɨn mɨdorozir gumaziba uaghan kamaghɨn ami. \q1 Ezɨ mɨdorozimɨn aven, dughiar bar kuram me batozɨ, me bar ikufi. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me mɨdorozim bagha tuivigha gavgavizir puvatɨ. \q1 Ezɨ dughiar kamɨn me arazir kurar me amiziba bagha \q2 ivezir kuram isi. \b \q1 \v 22 “Apaniba bɨzir ekiamɨn arua izima, \q2 Isipia bar atiatigha nɨmɨra kuruzimɨn mɨn uari amɨkɨrɨvegha are, \q3 egha me nɨgɨnir tam gamizir puvatɨ. \q1 Apaniba sobiabar me mɨsoghasa izi, \q2 mati gumazim sobiam suiragha temeba okasa izi.\f + \fr 46:22 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 23 Isipia me avɨraseme, egha me bar gavgavigha, \q2 mati ruarir ekiamɨn temeba bar uari anɨghafɨri, \q3 ezɨ gumaziba aven mangan asaghasaki. \q1 Ezɨ apanibar mɨdorozir gumazibar dɨbobonim bar ghuavanabo, \q2 egha odezibar dɨbobonim gafira, \q3 eghtɨ gumazitam men dɨbobonim mengan iburagham. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, \q2 apaniba bar Isipia agɨvagham, \q3 mati gumaziba ruarir ekiamɨn temeba bar ada oke. \q1 \v 24 Kɨ Isipia isa notɨn amadaghan itir gumazibar dafarim gatɨzɨ, \q2 me bar aghumsɨki.” \b \p \v 25 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kamaghɨn mɨgei, “Ia oragh. Tebesɨn nguibamɨn asem Emon, ko Isipɨn atrivim ko, men aser igharaziba ko, Isipɨn kantrin aven itir biziba bar ko, an atrivim ko, gavmanɨn gumazir dapaniba ko, gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim uan atrivimɨn itiba, me bar moghɨra, kɨ ivezir kuram isɨ me danɨngam. \v 26 Atrivim Nebukatnesar uan gumazir dapaniba ko Isipia mɨsueghtɨ me arighireghasa. Kɨ Isipia isɨ Babilonian dafarim darɨgham. Eghtɨ gɨn, gumazamiziba fomɨra Isipɨn apiagha ikezɨ moghɨn, gumazamiziba ua Isipɨn nguazimɨn ikiam. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Ikiavɨra Itir God ua uan gumazamiziba iniam \p \v 27 \x - \xo 46:27 \xo*\xt Aisaia 41:13-14; 44:2\xt*\x*\x - \xo 46:27-28 \xo*\xt Jeremaia 30:10-11\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \b \q1 “Ia Israelia, ia Jekopɨn ovavir boriba, ia nan ingangarir gumazamiziba, \q2 ia atiatingɨva dɨgavir kuram damuan markɨ. \q1 Bar guizbangɨra, ia kantrin saghon itir kamɨn kalabusɨn iti. \q2 Eghtɨ kɨ ua ia inightɨ, \q1 ia ua uan nguazimra izegh, deraghvɨra dapiagham. \q2 Eghtɨ tarazi ua ia damutɨ ia atiatingan kogham. \q1 \v 28 \x - \xo 46:28 \xo*\xt Jeremaia 10:24; 30:11\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Kɨ ia ko ikɨ ian akurvagham. \q2 Kamaghɨn amizɨ, Ia Israelia, ia nan adarasi, ia nan ingangarir gumazamiziba, ia atiatingan markɨ. \q1 Kɨ ia batoghezɨ, ia ghua kantrin igharazibar tongɨn iti. \q2 Eghtɨ kɨ kantrin kaba bar me agevegham. \q1 Egh kɨ ia agɨvaghan kogham. \q2 Guizbangɨra, kɨ puv ia damigham, \q3 kɨ arazir voroghɨra itim gɨnɨghnɨgha ia akɨri.” \c 47 \s Ikiavɨra Itir God akam Filistian adarazir iti \p \v 1 \x - \xo 47:1-7 \xo*\xt Aisaia 14:29-31; Esekiel 25:15-17; Joel 3:4-8; Amos 1:6-8; Sefanaia 2:4-7; Sekaraia 9:5-7\xt*\x*Ikiavɨra Itir God akam Filistian kantrin adarazir iti. Dughiar kamɨn Isipian atrivim tɨghar Gasa mɨsogham, kar Filistian nguibar ekiar mam. Ezɨ God akam isa an akam inigha izir gumazim Jeremaia ganɨngi. \v 2 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \b \q1 “Ia gan! \q2 Apaniba notɨn ikia uari akuvasava ami, \q3 mati notɨn amadaghan itir dɨpaba bar ekefe. \q1 Egha da bar puvɨra ivemara, \q2 dar aperiaba bar gavgafi. \q1 Apaniba nguazir kam avaragham, \q2 mati aperiam nguazim ko an itir biziba bar ada avegham. \q3 A nguibaba ko dar itir gumazamiziba saram avaragham. \q1 Kamaghɨn nguibar kabar gumazamiziba bar atiatingɨva, \q2 pamtemɨn dɨmɨva, bar puvɨram arangam. \q1 \v 3 Eghtɨ hoziaba ivemar izɨtɨ, \q2 dar suer puziba puvɨra nguazim mɨsogh tɨngaghɨtɨ, me da baragham. \q1 Eghtɨ me karisbar nɨgɨnim baraghtɨ \q2 da puvɨra ivemartɨ, dar wilba pamtemɨn tɨngagham. \q1 Eghtɨ gumazamiziba bar puvɨram atiatingɨva, aregham. \q2 Eghtɨ ameboghfeziaba onganigh \q3 uan boribagh nɨghnɨghan koghɨva, me mɨzuamighan kogham. \b \q1 \v 4 “Filistiaba gasɨghasɨghamin dughiam a izegha gɨfa. \q2 Kɨ men tuavim apɨrigham, eghtɨ me ua Tair ko Saidonɨn akuraghan kogham. \q1 Fomɨra Filistian ovaviba Kritɨn Arighatɨzim ategha iza Filistian nguibar ekiabar iti. \q2 Ezɨ datɨrɨghɨn, kɨ Ikiavɨra Itir God, \q3 kɨ nguibar ekiamɨn itir Filistian varazira gasɨghasɨghasava ami. \q1 \v 5 Gasaba, men naviba bar oseme, ezɨ me uan dapanir arɨziba apɨri. \q2 Ezɨ Askelonɨn nguibam bar ikufi. \q1 Ia danganir zarir kamɨn ikiavɨra itir varazira, ian apangkuvim manadɨzoghɨn gɨvaghtɨ, \q2 ia tintinibar uan inivafɨziba aghorir arazim ategham? \q1 \v 6 Ia kamaghɨn dɨa ghaze, \q2 ‘O Ikiavɨra Itir Godɨn mɨdorozir sabam, nɨ manadɨzoghɨn e gasɨghasɨzir ingangarir kam ategham? \q1 O mɨdorozir sabam, nɨ uamategh uan asuamɨn aven magɨrɨ. \q2 Nɨ ingangarir kam ategh avughsɨ.’ \q1 \v 7 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ingangarir kam isa uan mɨdorozir sabam ganɨngi. \q2 Kɨ Askelonia ko ongarir dadarimɨn itir gumazamizir igharaziba sara mɨsoghasa mɨdorozir sabar kam amada. \q3 Kamaghɨn, a nɨmɨra ikɨ avughsan kogham.” \c 48 \s Moapɨn kantri ikuvigham \p \v 1 \x - \xo 48:1-47 \xo*\xt Aisaia 15:1--16:14; Aisaia 25:10-12; Esekiel 25:8-11; Amos 2:1-3; Sefanaia 2:8-11\xt*\x*Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, a Moapɨn kantri gɨnɨghnɨgha kamaghɨn mɨkeme: \b \q1 “Iavzika, Nguibar ekiam Nebon gumazamiziba. \q2 Apaniba Nebo bar a gasɨghasigham. \q3 Me Kiriataim dɨkabɨragham, a nguibar dɨvazir gavgavim itim. \q1 Me a gasɨghasɨgham. \q2 Eghtɨ nguibar kamɨn gumazamiziba bar aghumsigham. \q1 \v 2 Moapɨn ziar ekiam a iraghugha gɨfa. \q2 Apaniba Hesbonɨn nguibamɨn otifi, \q3 egha me Moapia gasɨghasɨghamin arazimɨn akam mɨsosi. \q1 Me kamaghɨn mɨgei, \q2 ‘Aria, e mangɨ gumazamizir kaba bar me agɨvaka, \q3 eghtɨ Moapɨn kantri ua ikian kogham.’ \q1 Ia Matmenia, apaniba bar ia gasɨghasɨghtɨ, \q2 ia matmatɨn mangam. \b \q1 \v 3 “Ia dɨmdɨar ararer ekiar Horonaimɨn nguibamɨn otozim baragh. \q2 Me kamaghɨn dei: \q3 Biziba bar ikufi. \q1 \v 4 Moap ikuvigham, \q2 eghtɨ men boribar ararem bar ekevegham. \q1 \v 5 Moapia, me aregham. \q2 Me bar puv arava, Luhitɨn tuavimɨn ghuavanaga, Horonaimɨn nguibamɨn ghuaghiri. \q3 Ezɨ men ararem ghuavɨra ikiava bar ekefe. \q1 \v 6 Me kamaghɨn mɨgei: Ia zuamɨram aregh. \q2 Puvatɨghtɨ ia ikuvigham. \q3 Ia asɨzir atiabar mɨn mangɨ gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn mongegh.\f + \fr 48:6 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \b \q1 \v 7 \x - \xo 48:7 \xo*\xt Dɨboboniba 21:29; Aisaia 46:1-2; Jeremaia 43:12; 49:3\xt*\x*“Moap, nɨ ingarizir biziba ko, dagɨaba bagha pamtemɨn nɨghnɨgha ghaze: \q2 Bizir kaba nɨn akuraghtɨ nɨ deraghvɨra ikiam. \q3 Ezɨ nɨn nɨghnɨzir kam derazir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn amizɨ, nɨn apaniba mɨdorozimɨn nɨ dɨkabɨragham. \q2 Egh me nɨn aser kam Kemos inigh mangɨ kantrin igharazimɨn kalabus datɨgham. \q3 Egh me uaghan Kemosɨn ofa gamir gumaziba ko, an ingangarir gumazibar dapaniba sara iniam. \q1 \v 8 Apaniba izɨ nguibaba bar dagh asɨghasigham, \q2 eghtɨ nguibatam deragh ikian kogham. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemezɨ moghɨn, \q2 me danganir zariba ko, danganir mɨghsɨabar itibagh asɨghasigham. \b \q1 \v 9 “Moap, kɨ amangsɨzim nɨn nguazim datɨgham. \q2 Eghtɨ nɨn nguibaba bar ikuvigh pura ikiam. \q3 Eghtɨ gumazitaba dar ikeghan kogham.”\f + \fr 48:9 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \b \p \v 10 Gumazamiziba Ikiavɨra Itir God me ganɨngizir ingangarim damuan aghuaghtɨ, a me gasɨghasigham. Egh a gumazir igharaziba mɨdorozir sabamɨn me mɨsueghtɨ me arɨmɨghirɨsɨ gumazitam mɨkemeghtɨ, gumazim a damighan koghtɨ, Ikiavɨra Itir God a gasɨghasigham. \s Moapɨn nguibaba bar ikuvigham \p \v 11 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Moapɨn kantri fomɨra igiamra ikegha iza datɨrɨghɨn dughiar kamɨn tu, \q2 apanitam iza a gasɨghasɨghizir puvatɨ, \q3 egha gumazamiziba inigha ghua kantrin igharazimɨn me isa kalabus gatɨzir puvatɨ. \q1 Moap mati wainɨn aghuim, gumaziba an ingarigha, anetaghizɨ a iti. \q2 Me dɨpar mɨsevir tabar a ruizir puvatɨ. \q3 Ezɨ an isɨngtɨzim kamaghɨra ikia, egha an mughuriam dera. \q1 \v 12 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei: \q2 Kɨ dughiar mam amɨsefe, ezɨ dughiar kamɨn kɨ gumazitaba amadaghtɨ \q3 me izɨ Moapia gasɨghasɨgham, \q1 mati gumaziba iza wainɨn kam nguazir kamɨn a ingegha, \q2 wain ruir mɨneba abɨagharɨki. \q1 \v 13 Eghtɨ dughiar kamɨn Israelia asem Betel bangɨn aghumsɨghizɨ moghɨn, \q2 Moapia asem Kemos bangɨn bar aghumsigham. \q3 Me ghaze, aser kam, a men akuragham. \q1 \v 14 Ia Moapia, manmaghsua ghaze, \q2 ia mɨdorozir gumazir gavgaviba, \q3 egha ia bar mɨdorozibar mɨsogha fo? \b \q1 \v 15 “Atrivir kam, an ziam, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar itim, a kamaghɨn mɨgei: \q2 Apaniba izɨ Moap gasɨghasɨgh, an nguibaba iniam. \q3 Me Moapian gumazir igiar diribav soghɨrarɨgham. \q1 \v 16 Moap ikuvighamin dughiam a roghɨra izegha gɨfa. \q2 Asɨghasɨzir kam a bar zuamɨram otogham. \q1 \v 17 Ia Moapian boroghɨra itir darazi ko, gumazir an ziar ekiam gɨfoziba, \q2 ia an apangkuvigh kamaghɨn azi mɨkɨm, \q3 ‘Iavzika, ian nguibar kamɨn ziar ekiam ko gavgavim a irɨgha gɨfa.’ \b \q1 \v 18 “Gumazir Moap gasɨghasɨghamin ingangarim itim, \q2 a ia batogh ian dɨvazir gavgavibagh asɨghasigham. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia Dibonɨn nguibar ekiamɨn gumazamiziba, \q2 ia mati atrivimɨn guivir dirim uan ziam fe, \q1 egh ia uan ziar ekiaba gɨn amadagh, \q2 gumazir kɨnibar mɨn nguazir mɨdiarim dapiagh. \q1 \v 19 Ia Aroerɨn nguibar ekiamɨn gumazamiziba, \q2 ia mangɨ tuavir mɨriamɨn tuivigh gantɨ, gumazamiziba me arɨ izam. \q1 Eghtɨ ia men azaragh, \q2 ‘Bizir tizim otozɨ ia ari?’ \q1 \v 20 Eghtɨ me kamaghɨn akam ikaragham, \q1 ‘Moapɨn kantri a ikuvigha gɨfa, \q2 egha datɨrɨghɨn a bar aghumsɨki. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia apangkuv, bar pamtemɨn azi. \q2 Ia Arnonɨn Fanemɨn mangɨva, kamaghɨn gumazamizibav kemegh, \q3 Moap ikuvigha gɨfa.’ \b \p \v 21 “Mɨghsɨabar pɨn danganir voroghɨra itibar nguibar ekiaba, me uan ivezir kuram isi. Nguibar ekiar kaba kara: Holon, Jasa, Mefat, \v 22 ko Dibon, Nebo, ko Bet Diplataim, \v 23 ko Kiriataim, ko Betgamul, ko Betmeon, \v 24 Keriot ko Bosra. Moapɨn nguibar ekiar roghɨra itiba ko, saghon itiba, me bar moghɨra ivezir kuram ini. \v 25 Apaniba Moapɨn gavgavim dɨkabɨra. Ezɨ Moap uabɨn akuraghasa bizitam gamizir puvatɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Ikiavɨra Itir God Moap dɨkabɨragham \p \v 26 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Moap na batoke, kamaghɨn amizɨ, apaniba a dɨkabɨnasa kɨ ifonge. \q2 Egh a damightɨ a mati gumazim dɨpar onganim amezɨ moghɨn otogham. \q1 A uan mimizibagh isɨn daku, egh tintinibar poghpogham, \q2 eghtɨ gumazamiziba an ingarɨva akam. \q1 \v 27 Moap, nɨ fomɨra akar asuibar Israelia mɨgɨa, \q2 men ingarav ake. Manmaghɨn ami? \q1 Nɨ ti ghaze, Israelia okɨmakɨar gumazimɨn mɨn iti, ezɨ nɨ men ziam dɨkabɨra, \q2 egha zurara me geghara dapaniba roi, a? \b \q1 \v 28 “Ia Moapia, ia uan nguibaba ategh mangɨ dagɨabar tongɨn mongegh. \q2 Ia kuaraziba danganir kurabagh isɨn mɨkonibar ingari moghɨn damu. \b \q1 \v 29 “E bar Moapian akaba batozir arazim gɨfo. \q2 A uabɨ uan ziam fe, egha puv ifaghata, \q3 egha ghaze, a bar dera. \q1 \v 30 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ an akaba batozir arazim gɨfo. \q2 A ifaghata puram akam arai, \q3 ezɨ an amir biziba, tam otivir puvatɨ. \q1 \v 31 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Moapia bar moghɨra me bagh azir akabar amuam. \q2 Kɨ Kirheresɨn gumazamizibar apangkuvam. \q1 \v 32 Jaserɨn nguibam ikuvizir dughiamɨn, kɨ azi. \q2 Eghtɨ Sipman nguibam, nɨ ikuvightɨ, kɨ nɨ bagh azivɨra ikiam. \q1 Sipma, nɨn wainɨn azeniba, da bar avɨrasemegha ghua, \q2 Amangsɨzim Itir Dɨpar Akaremɨn mɨriamɨn tugha ghua, Jaserɨn dɨpar akaremɨn tu. \q1 Apaniba izɨ wainɨn ikarɨzir ovɨzir aghuiba, \q2 ko nɨn temer taba saram asɨghasɨgham. \q1 \v 33 Moapian nguazim dagher avɨribagh amima da otifi, \q2 ezɨ gumazamiziba da isa bar akonge. \q1 Eghtɨ, agoroger arazir kam ko akazim, da bar gɨvagham. \q2 Kɨ a me damightɨ, me ua wainɨn ovɨziba dɨka da mɨrmɨrir mɨner ekiabar aven, wain damuan kogham. \q1 Egh me bar akongɨva dɨmɨva arang wainɨn ovɨziba dɨkabɨnan kogham. \q2 Guizbangɨra, me dɨmɨva araghasɨ, egh me agoroger araghasɨzibar amuan kogham. \b \q1 \v 34 “Moapia bar puvɨram arangɨva, \q2 Hesbonɨn nguibamɨn ikegh mangɨ, Elealen nguibar ekiam ko notɨn amadaghan, Jahasɨn nguibamɨn tugham. \q1 Egh Soarɨn nguibamɨn ikegh mangɨ Horonaimɨn nguibam ko sautɨn amadaghan Eklat Selisian nguibamɨn tugham. \q2 Guizbangɨra, men kantrin nguibaba bar ikuvigham. \q3 Eghtɨ Nimrimɨn Fanem uaghan bar dakegham. \q1 \v 35 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, \q2 Moapian adarazir ghua mɨghsɨabar pɨn itir danganibar ghua, ofan mughuriar aghuim zuiba ko ofan igharazir maba sara uan aseba bagha dagh amiba, \q3 kɨ bar me agɨvagham. \q1 \v 36 Guizbangɨra, Moapia inizir bizir aghuiba, da bar ovegham. \q2 Kamaghɨn amizɨ, Kirheresɨn nguibamɨn gumazamiziba ko Moapia bar moghɨra, \q3 kɨ uan navimɨn aven bar men apangkufi. \q1 Kɨ mati gumazim apangkuvir ekiam ikia, \q2 egha marvim givia azirakar onger akabagh amua iti. \b \q1 \v 37 “Moapia bar uan dapanir arɨziba ko ghuamasɨziba apɨr bar adar apangkuvigham. \q2 Egh me tintinibar uan dafaribar ghorɨva, apangkuvir korotiabar aghuigham. \q1 \v 38 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ Moapɨn kantri gasɨghasigham, \q2 mati nguazir mɨner ingangariba puvatɨziba, gumazim ada abɨagharɨki. \q1 Kamaghɨn amizɨ, Moapɨn kantri ararer bar ekiam otogham. \q2 Eghtɨ me pɨn dɨpenibar azuaribar ikiam, o danganir me ivɨriabagh amua uari akuva itibar ikɨva, \q3 bar puvɨram aziam. \q1 \v 39 Bar guizbangɨra, Moap bar bɨghiregham, \q2 eghtɨ gumazamiziba bar puv arangam. \q1 Moap, a aghumsɨzir gumazimɨn mɨn otoghɨva, \q2 uan guam modogham. \q1 Moapɨn boroghɨra itir kantribar gumazamiziba bizir kamɨn gantɨ, a Moapɨn otivtɨ, \q2 me bar atiatigh dɨbovir akar Moapɨn mɨkɨmam.” \s Moap asɨghasɨzir kam gitaghan kogham \p \v 40 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Ia gan. Apaniba Moap gasɨghasɨghasa bar puvɨra izi, \q2 mati kuarazir isam asɨzim iniasa, \q3 uan avɨzimning onegha tuigha iraghu. \q1 \v 41 Apaniba nguibaba iniva, egh danganir mɨsozir gavgaviba sara iniam. \q2 Eghtɨ dughiar kamɨn, Moapian mɨdorozir gumaziba atiatigh, okam nɨghnɨgham, \q3 mati amiziba boriba batasa mɨzazim isi. \q1 \v 42 \x - \xo 48:42 \xo*\xt Onger Akaba 83:4; Aisaia 7:8\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, Moapia uari fa na batoke. \q2 Kamaghɨn amizɨ, Moap bar ikuvigham. \q3 Gɨn kantri Moap ua ikian kogham. \q1 \v 43 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, \q2 atiatim gumazamizibagh anɨdir biziba ko, mozir ekiaba ko azuaziba, \q3 da Moapian gumazamizibagh asɨghasɨghasa me mɨzua iti. \q1 \v 44 Eghtɨ gumazitam atiatim gumazamizibagh anɨdir bizibar, arɨ mangam, \q2 a mozir ekiamɨn magɨram. \q1 Egh a mozim ategh anangɨva otoghtɨ, \q2 ivem an suiragham. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei: \q2 Kɨ Moapia gasɨghasɨghasa dughiar kam amɨsefe, \q3 ezɨ kɨ me gasɨghasɨghasava ami. \b \q1 \v 45 “Moapian gumazamiziba apanibar atiatigha, \q2 arɨ mangɨ Hesbonɨn nguibamɨn mongasa. \q3 Ezɨ Puvatɨ. \q1 Mati Hesbonɨn nguibam fomɨra Atrivim Sihonɨn dughiamɨn isizɨ moghɨn, \q2 me an garima a ua isia iti. \q1 Kamaghɨn amizɨ, me nguibamɨn aven mangeghan kogham. \q2 Me bizitam damuamin gavgaviba puvatɨ. \q1 Avir kam kantrin kamɨn biziba bar adagh apongezɨ da isi. \q2 Kantrin kamɨn mɨtaghniamɨn boroghɨn iti darasi, ko kantri kamɨn aven itir mɨghsɨabar pɨn iti darasi, \q3 mɨdorozim bagha bar ikuvigha puv mɨsozir gumazir kaba, me bar moghɨra isigham. \b \q1 \v 46 “Ia Moapia, iavzika. \q2 Ia asem Kemosɨn gumazamiziba, ia ovegha gɨfa. \q1 Apaniba ian otariba ko guivibar suigh, me inigh mangɨ, \q2 kantrin igharazimɨn me isɨ kalabus darɨgham. \b \q1 \v 47 “Eghtɨ dughiar abuananamɨn, \q2 kɨ Moapian dabirabim damightɨ a ua deragham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 Ikiavɨra Itir God, Moapia kot darɨghasa mɨkemezir akar kaba, \q2 da datɨrɨghɨn gɨfa. \c 49 \s Ikiavɨra Itir God // Amonia gasɨghasɨgham \p \v 1 \x - \xo 49:1-6 \xo*\xt Esekiel 21:28-32; 25:1-7; Amos 1:13-15; Sefanaia 2:8-11\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, akam Amonian gumazamizibar iti. A kamaghɨn mɨkeme: \b \q1 “Manmaghɨn ami? \q2 Israelia ti otariba puvatɨ, me uan afeziabar nguaziba iniam, a? \q3 Ezɨ men tarazi ti uan nguazir kabar iti, o? \q1 Manmaghsua aser Milkomɨn ziam fer adarasi, \q2 Gatɨn anabamɨn adarazir nguazim ini? \q1 Manmaghsua Amonia ghua \q2 Israelian nguibabar iti? \q1 \v 2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkeme: \q1 Bar guizbangɨra kɨ dughiar mam amɨsefe, \q2 egh dughiar kamɨn kɨ apaniba ameghtɨ me izɨ, \q3 Raban nguibam mɨsogham, kar Amonɨn kantrin nguibar ekiam. \q1 Me nguibar kam gasɨghasigham, eghtɨ a pura mɨnezir akuvazibar mɨn ikiam. \q2 Eghtɨ apaniba nguibar ekiamɨn boroghɨra itir nguibabar apongam. \q1 Eghtɨ, Israelia gɨn ua Amonia inizir nguazir kam iniam. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kar nan akam. \b \q1 \v 3 “Ain nguibar ekiam ikuvigha gɨfa, \q2 kamagh amizɨ, Hesbonɨn nguibar ekiamɨn gumazamiziba, ia pamtemɨn azi. \q3 Ia Raban gumazamiziba, ia uaghan azi. \q1 Apaniba izɨ asem Milkom a inigh, mangɨ kantrin igharazimɨn kalabus datɨgham, \q2 egh an ofa gamir gumaziba ko Amonian gumazir dapaniba sara iniam. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia azirakar korotiar pɨzibar aghuigh, apangkuvir onger akaba bangɨ. \q2 Egh arɨ mangɨ uan dagher azenibar mongegh. \b \q1 \v 4 “O Amon, nɨ fo, nɨn danganir zariba bar dera, \q2 ezɨ nɨ zurara uabɨ fa, dagher danganir kamɨn otiviba bagha mɨgɨa, egha bar akonge. \q1 Nɨ akaba batozir guivimɨn mɨn iti, nɨ manmaghsua akar kabav gei? \q2 Nɨ uan dagɨaba ko bizibagh nɨghnɨgha, ghaze, \q3 ‘Tina izɨ na mɨsogham?’ \q1 \v 5 Ia oragh. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar itim, kɨ ian Ekiam, \q2 kɨ guizbangɨra mɨgei, kɨ nɨn boroghɨn itir darazi bar me feghtɨ, \q3 me izɨ nɨ damutɨ, nɨ bar atiatigham. \q1 Eghtɨ me ia batueghtɨ, \q2 ia arɨ tintinibar danganibar mangegham. \q3 Eghtɨ ua ia geghuv ia akuvamin gumaziba puvatɨgham. \b \q1 \v 6 “Eghtɨ gɨn izamin dughiam, \q2 kɨ ua ian dabirabim damutɨ, a ua deragham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Ikiavɨra Itir God Idomia gasɨghasɨgham \q1 \v 7 \x - \xo 49:7-22 \xo*\xt Aisaia 34:5-17; 63:1-6; Esekiel 25:12-14; 35:1-15; Amos 1:11-12; Obadia 1:1-14; Malakai 1:2-5\xt*\x*Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Idomian gumazamiziba akam men iti. \q2 A kamaghɨn mɨgei: \q1 “Manmaghɨn ami? \q2 Temanɨn Distrighɨn gumazamiziba ti nɨghnɨzir aghuiba ko fofoziba puvatɨ, a? \q1 Ezɨ fofozir gumaziba ti akar aghuibav geir arazim ataki, a? \q2 Men nɨghnɨzir aghuim ko fofozim ovegha gɨfa, a? \q1 \v 8 Dughiar kɨ arazir kurar ia amiziba bagh ivezir kuramɨn ia ikarvaghamim, kɨ anemɨsevegha gɨfa. \q2 Egh kɨ dughiar bar kuram damightɨ, a Idomia bativam. \q1 Ia Ison ovavir boriba, ia bar ikuvigham. \q2 Kamaghɨn, ia Dedanɨn gumazamiziba, ia nguibam ategh arɨ mangɨ deraghvɨra mongegh. \b \q1 \v 9 “Gumaziba iza wainɨn ikarɨzir ovɨzir andɨziba isir dughiamɨn, \q2 me ti bar ada isir puvatɨ. \q3 Me maba ataghɨrasi. \q1 Okɨmakɨar gumaziba dɨmagaribar izir dughiamɨn, \q2 me ti bizir me ifongezibara isi. \q1 \v 10 \x - \xo 49:10 \xo*\xt Jenesis 36:8\xt*\x*Eghtɨ kɨ ua Ison ovavir boribagh asɨghasɨghamin dughiamɨn, \q2 kɨ ian biziba bar adagh asɨghasigham. \q1 Kɨ ian mogomer danganiba bar adagh asɨghasightɨ, \q2 ia ua mongan kogham. \q1 Ian boriba ko, ian namakaba ko, ian boroghɨra itir darasi, \q2 ia bar moghɨra ikuvigham. \q3 Egh Idomian adarazi bar gevegham. \q1 \v 11 Ia Idomia, ia uan boriba bagh nɨghnɨghan markɨ. \q2 Ian afeziaba arɨghireghtɨ, kɨ uabɨ ian boribar ganam. \q3 Eghtɨ ian amuiba uari, uari isɨ nan dafarim darɨgham.” \b \p \v 12 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, “Kɨ gumazamizir avɨrim ivezir kuram me danɨngam. Osɨmtɨzir ekiaba puvatɨzir darasi, kɨ uaghan me gasɨghasɨgham. Ezɨ Idom, nɨ ghaze kɨ nɨ gitagham, a? Bar puvatɨ. Kɨ nɨ gitaghan kogham. Kɨ uaghan nɨ gasɨghasɨgham. \v 13 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra uabɨ uan ziamɨn pɨn arɨgha, kamaghɨn mɨgɨa ghaze, kɨ Bosran nguibam bar pazavɨram a gasɨghasigham, eghtɨ a danganir kɨnimɨn otogham. Eghtɨ igharaz darazir gumazamiziba bizir kɨ Bosran amizir kaba baregh, me atiatingɨva, dɨgavir kuram damigham. Egh me dɨpov akar asuibar Bosran mɨkɨmam. Ezɨ gumazamizir kaba uari akar kurabar uan apanibav kɨmamin dughiamɨn, me kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ia Bosra ikuvizɨ moghɨn ia ikuvigham.’ Kɨ Idomian nguibabara bar dagh asɨghasigham, eghtɨ da ikuvigh mamaghɨra ikiam.” \b \q1 \v 14 Kɨ Jeremaia, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn na mɨgei: \q1 “Kɨ gumazir mam amadazɨ \q2 a ghua akam kantriba bar dar gumazamizibav kɨnigha ghaze: \q1 Ia bar uari akuvagh dɨkavigh mangɨ Idomia mɨsogh. \q2 Ia me mɨsoghsɨ uari akɨrɨghasɨ ikɨ.” \b \q1 \v 15 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Idomɨn kantri mɨgei: \q2 “Idom, nɨ oragh. \q1 Kɨ ian gavgaviba abightɨ, kantrin igharazibar gavgaviba ian gavgavibagh afiragham. \q2 Eghtɨ gumazamiziba bar ian aghuagh \q3 dɨbovir akabar ia mɨkɨm egh akɨrim ragh ia gasaragham. \q1 \v 16 Nɨ ifaghata ghaze, nɨ kantrin igharazibagh amima me puvɨram atiati. \q2 Egha nɨ ti ghaze, nɨ bar dera. \q3 Puvatɨ, nɨ uabɨ fer nɨghnɨzimra nɨ gifari. \q1 Dagɨar gavgavir ekiaba ian nguibar ekiam, dɨvazimɨn mɨn avɨnizɨma, \q2 ia mɨghsɨamɨn bar pɨn mar iti. \q1 Nɨ uan nguibam kuarazir isaba uan mɨkonibar ingarir danganibar an ingari. \q2 Eghtɨ kɨ nɨ gekuightɨ nɨ izighiram. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kar nan akam.” \b \q1 \v 17 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Idomia ikuvigham, \q2 eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba Idomɨn nguazimɨn izɨ, \q3 bizir kurabar gantɨ, da an ikiam. \q2 Eghtɨ me, me dɨpov akɨ mɨsoribar anɨng, \q3 dɨgavir kuram damigh atiatingam. \q1 \v 18 \x - \xo 49:18 \xo*\xt Jenesis 19:24-25\xt*\x*Kɨ fomɨra Sodomɨn nguibam ko Gomoran nguibam ko, nguibar aningɨn boroghɨra itiba saram asɨghasɨki. \q2 Ezɨ da nguibar kɨnibar otifi. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkeme: \q2 Bizir kamra Idomɨn otogham, \q3 eghtɨ gumazitam an ikeghan kogham. \q1 \v 19 Kɨ zuamɨra Idomian nguazimɨn me batuegham, \q2 mati laionba sipsipbagh ami mokɨn. \q1 Laion Jordanɨn Fanemɨn boroghɨn itir ruarir pɨzimɨn ikegha otogha ghua, \q2 sipsipba graziba apa itir danganir aghuimɨn men gɨntɨki. \q1 Ezɨ kɨ gumazitam amɨseveghtɨ, \q2 a nguazir kam gativagh an ganam. \q1 Kɨ kamaghɨn damuamin dughiamɨn, \q2 gumazir manam na ko ga akamɨn uaning mɨsogham? \q1 Ezɨ tina nan mɨn gavgavir kam iti? \q2 Eghtɨ gumazir sipsipbar garir manam na ko apanim damuam? \q3 Bar puvatɨgham. \b \q1 \v 20 “Kɨ gumazamiziba ko boriba uaghan bar me batuegham, \q2 mati laion sipsipba bar me mɨsuegha, \q3 egha men kuaba amɨkɨrvagha zui. \q1 Eghtɨ Idomɨn kantri uabɨ, \q2 kɨ damuamin bizim bagh dɨgavir kuram damigham. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia deraghvɨra kuaribar arigh oragh, \q2 egh bizir Ikiavɨra Itir God Temanɨn nguibar ekiam ko Idomɨn kantri sara damuasa nɨghnɨziba baragh. \q1 \v 21 Idomɨn kantri irɨghamin dughiamɨn, \q2 mɨkɨmkɨzim nguazimɨn otoghtɨ nɨgɨnir ekiam otogham. \q1 Eghtɨ Idomian ararem otogh ekevegh mangɨ, \q2 Ongarir Aghevimɨn tugham. \q1 \v 22 Ia gan! Apaniba Bosran nguibam gasɨghasɨghasa puvɨra izi, \q2 mati isam mɨghegha pɨn ghuavanabogha, \q3 tuigha izaghira asɨzim iniasa avɨziba one. \q1 Eghtɨ dughiar kamɨn, Idomɨn mɨdorozir gumaziba atiatigh okam nɨghnɨgham, \q2 mati amiziba boriba batasa mɨzaziba barasi.” \s Ikiavɨra Itir God, Damaskus ivezir kuram a danɨngam \p \v 23 \x - \xo 49:23-27 \xo*\xt Aisaia 17:1-3; Amos 1:3-5; Sekaraia 9:1\xt*\x*Ikiavɨra Itir God akam Damaskusɨn nguibar ekiamɨn gumazamizibar iti. A kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Hamat ko Arpatɨn nguibar ekiamningɨn gumazamiziba, \q2 me bativamin bizir kuraba me da baregha, dɨgavir kuram gami. \q1 Me atiatia, nɨrɨzir agorogem sara ikia deragha apiazir puvatɨ. \q2 Me mati ongarir ekiam dɨpɨraghira puv ingara amɨraghirɨgha itir puvatɨ.\f + \fr 49:23 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 24 Damaskusɨn gumazamiziba ua gavgaviba puvatɨ. \q2 Me mati amizir mam arasa atiatim a gamima an aran ibura. \q1 Me mɨzazir ekiam ko osɨmtɨzim iti, \q2 mati amizim borim batasa mɨzazim isi. \b \q1 \v 25 “Nguibar ekiar kam ziar ekiam itima, kɨ bar a gifonge. \q2 Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn ikiangsɨzim ia ganɨdi: \q1 Ia nguibar kamɨn itir gumazamiziba arɨ mangɨ. \q2 Apaniba otivigha izi. \q3 Ia ikian markɨ! \q1 \v 26 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ guizbangɨra mɨgei: \q2 Dughiar kamɨn apaniba Damaskusɨn gumazir igiabav sueghtɨ, \q3 me arɨghirɨva, tintinibar uari akuvir danganibar irɨv ikiam. \q1 Eghtɨ apaniba bar moghɨra Damaskusɨn mɨdorozir gumazibav sueghtɨ, \q2 me arɨghiregham. \q1 \v 27 Kɨ Damaskusɨn nguibam avɨnizir dɨvazim avim a datɨghtɨ, \q2 avir kam uaghan Atrivim Benhadatɨn dɨpenir gavgavim uaghan an isigham.” \s Ikiavɨra Itir God Kedar ko Hasor, ivezir kuram aning danɨngam \p \v 28 Ikiavɨra Itir God, Kedarɨn ikɨzim ko Hasorɨn nguazimɨn aven itir distrighbar adarazi akam men iti. Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar me mɨsogha me dɨkabɨragha gɨfa. God datɨrɨghɨn kamaghɨn Kedarian apanibav gei: \b \q1 “Ia dɨkavigh mangɨ Kedarian mɨsogh. \q2 Ia aruem anadi naghɨn itir gumazamizir kaba bar me agɨfagh. \q1 \v 29 Egh men purirpeniba ko sipsipba ko, \q2 purirpenibar iniba ko, men bizir maba saram ater mangɨ. \q3 Egh uaghan men kamelba inigh mangɨ. \q1 Egh kamaghɨn men dɨm: \q2 Bizir ia damutɨ ia atiatingamim, a bar danganibar iti.” \b \q1 \v 30 Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn Hasorɨn gumazamizibav mɨgei, \q1 “Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar, a ia gasɨghasɨghasa nɨghnigha gɨfa. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia ivemar saghon mangegh, deraghvɨra mongegh.” \b \q1 \v 31 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Babilonia mɨgei: \q2 “Ia dɨkavigh mangɨ, \q3 gumazamizir deraghavɨra ikia bizitam bagha nɨghnɨzir puvatɨzibav sogh. \q1 Men nguibam dɨvaziba puvatɨ. \q2 Kantrin gavgavir tam men boroghɨn itir puvatɨ. \q3 Me uarira iti. \q1 \v 32 Ia men kamelba ko men bulmakauba ko sipsipba inigh. \q2 Gumazir pura gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ikia, egha uan dapanir dakurir arɨzibagh isiba, \q3 kɨ me batueghtɨ me tintinibar mangegham. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ apaniba ia damightɨ, \q2 ia tintinibar danganiba bar dar otivightɨ, \q3 Hasor bar dughiar kuram batogham. \q1 \v 33 Eghtɨ Hasor afiar atiabar danganimɨn mɨn otogham, \q2 egh a ikuvigh mamaghɨra ikiam. \q1 Eghtɨ nguibar kam pura ikiam. \q2 Gumazamiziba ua an puvatɨgham.” \s Ikiavɨra Itir God, Elamɨn kantri gasɨghasigham \p \v 34 Ikiavɨra Itir God, akam Elamɨn kantrin gumazamizibar iti. Ezɨ Sedekaia Judan atrivimɨn otozir dughiamra, God akar kam maghɨra a isa uan akam inigha izir gumazim Jeremaia ganɨngi: \b \q1 \v 35 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar itim, \q2 a kamaghɨn mɨgei: \q1 “Barir pim, a mati Elamɨn kantrin agharim, \q2 ezɨ me apaniba dɨkabɨnasa bar gavgafi. \q3 Eghtɨ kɨ men barir piba apɨrarigham. \q1 \v 36 Kɨ nguazir kamɨn danganiba bar apanibar afeghtɨ, \q2 me tintinibar izɨ Elamia mɨsogham, \q3 mati amɨnir gavgaviba iza me gasɨghasɨki. \q1 Ezɨ kɨ me batueghtɨ, \q2 me tintinibar danganiba bar dar mangɨ, \q3 eghtɨ Elamɨn gumazamiziba tintinibar kantriba vaghvagh dar ikiam. \q1 \v 37 Apaniba izɨ Elamia mɨsoghtɨ me arɨghiramin dughiam, \q2 kɨ me damightɨ me foghɨva, bar puvɨram atiatigham. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ uan anɨngagharim akakaghsɨ, \q2 bizir bar kuram damightɨ, an Elam batogham. \q1 Egh kɨ mɨdorozir gumazibar amightɨ, \q2 me, me mɨsogh men agɨntɨgh mangɨtɨ, \q3 me bar arighireghamin dughiamɨn tugham. \q1 \v 38 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ uan atrivir dabirabim Elam datɨgh, me gativagham. \q2 Egh kɨ men atrivim ko an gumazir dapaniba sara mɨsoghɨrarɨgham. \b \q1 \v 39 “Egh dughiar abuananamɨn, kɨ Elamian dabirabim akɨrightɨ, \q2 a ua deragh otogham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \c 50 \s Ikiavɨra Itir God akam kantri Babilonɨn iti \p \v 1 \x - \xo 50:1-11 \xo*\xt Aisaia 13:1--14:23; Aisaia 47:1-15\xt*\x*Babilonɨn nguibar ekiar Kaldian nguazim itim, Ikiavɨra Itir God akam an gumazamizibar iti. An akar kam isa uan akam inigha izir gumazim Jeremaia ganɨngi. Ezɨ Jeremaia kamaghɨn akar kam akuri: \b \q1 \v 2 “Nɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba bagh mangɨ, akam me mɨkɨn. \q2 Nɨ nir avɨzim fegh ghuanang, \q3 eghtɨ gumazamiziba an ganigh, izɨ akam baragh. \q1 Egh akam mongan markɨ. \q2 Nɨ mangɨ kamaghɨn me mɨkemegh, \q1 ‘Apaniba Babilonɨn nguibam inigha gɨfa. \q2 Babilonɨn aser kam, Bel, a bar aghumsɨki. \q3 Ezɨ asem Marduk dɨgavir kuram gami. \q2 Ezɨ Babilonɨn asebar marvir guaba bar aghumsɨki, \q3 ezɨ dar nedazir kuriba dɨgavir kuram gami.’ ”\f + \fr 50:2 \fr*\ft Aser kaba angamɨra itir ikɨrɨmɨrim puvatɨ, ezɨ gumazir kaba akar isɨn zuimɨn mɨgɨa ghaze, da aghumsigha dɨgavir kuram gami.\ft*\f* \b \q1 \v 3 Gumazamiziba not ategh izɨ Babilonia mɨsogham. \q2 Egh apanir kaba bar Babilonɨn nguibam gasɨghasigham, \q3 eghtɨ a pura danganir kɨnimɨn otogham, \q3 eghtɨ gumazamiziba an ikian kogham. \q2 Gumazamiziba ko asɨziba bar anetegh aregham. \s Israelia uamategh uan nguazimɨn mangam \q1 \v 4 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q2 “Bizir kaba otivamin dughiamɨn, \q1 Israelian gumazamiziba ko Judaba uari akuvagh ua uan nguazimɨn izam. \q2 Me izɨva navibagh iragh aziva, uamategh na baghvɨra izam. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, men God. \q1 \v 5 Me Saionɨn Mɨghsɨamɨn mangɨsɨ, \q2 tuavir an mangamim bagha azangsɨsi. \q1 Me kamaghɨn mɨkɨm suam, \q2 ‘Aria, e mangɨ Ikiavɨra Itir God ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim damika, \q3 egh an gumazamizibar ikiam.’ \q1 Eghtɨ Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam ikɨ mamaghɨra ikiam. \q2 Eghtɨ gumazitam a gɨnamadaghan kogham. \b \q1 \v 6 \x - \xo 50:6 \xo*\xt Aisaia 53:6; 1 Pita 2:25\xt*\x*“Nan gumazamiziba sipsipbar mɨn ovegha iti. \q2 Me geghuvir gumaziba me gamima me tuavir aghuim ataki, \q3 egha tintinibar mɨghsɨamɨn arui. \q1 Me tintinibar mɨghsɨamɨn arua, \q2 egha uan avughsir danganir dɨvazim itim gɨn amada. \q1 \v 7 Ezɨ gumazir maba men gara me mɨsosi. \q2 Ezɨ men apanir kaba kamaghɨn mɨgei: \q1 ‘Gumazamizir kaba, uari arazir kuramɨn Ikiavɨra Itir God gami. \q2 Ikiavɨra Itir God, danganir aghuimɨn mɨn iti, me an mangɨ deraghvɨra ikiam. \q1 Men ovaviba nɨghnɨzir gavgavim an ikia, \q2 a men akuraghasa me a mɨzua iti. \q3 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn kam, me anetegha arazir kuram gami. \q2 Kamaghɨn ami, e me gasɨghasɨgh egh, osɨmtɨziba puvatɨgham.’ ” \b \q1 \v 8 \x - \xo 50:8 \xo*\xt Akar Mogomem 18:4\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Ia Israelia ko Judaba, ia Babilon ategh arɨ mangɨ. \q2 Mati memen apurim memen mabar faragha zui moghɨn, \q3 ia kalabuziar gumazamizibar faragh mangɨ. \q1 \v 9 Kɨ notɨn gumazamizir gavgavizir avɨriba feghɨva, Babilonɨn mɨsoghsɨ men aku izam. \q2 Me tuivigh uarir akuigh, egh Babilonia ko mɨsogh me dɨkabɨragham. \q1 Apanir kaba barir pibar asa bar fo, egha me asavamadir dughiamɨn, \q2 me nɨ gitaghan kogham. \q3 Kamaghɨn, ia Babilon atakigh. \q1 \v 10 Eghtɨ me Babilonɨn bizir aghuiba iniam. \q2 Gumazir vaghvaziba bizir avɨriba iniva, egh uan ifongiaba agɨvagham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Babilon bar moghɨra ikuvigham \q1 \v 11 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Ia Babilonia, ia nan kantri gasɨghasɨki, \q2 egha nan gumazamizibar biziba ini. \q1 Mati bulmakaun nguzim raizɨn mɨseviba dɨkabɨra uabɨ fa uabɨ ekura, egha bar akongezɨ moghɨn, \q2 ia bar akongegh. \q3 Egha ia hoziar apuribar mɨn tiariba akara bar akonge. \q1 \v 12 Ezɨ ian kantri Babilon bar aghumsigham, \q2 eghtɨ an ziar ekiam bar moghɨra irɨgham. \q1 Eghtɨ a bar kantrin kuramɨn mɨn ikɨva, \q2 kantrin igharazibar tongɨn ziaba puvatɨgham. \q3 Egh a danganir mɨsɨngizim ko danganir kɨnimɨn mɨn ikiam. \q1 \v 13 \x - \xo 50:13 \xo*\xt Jeremaia 25:12; 49:17\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ puvɨra ian anɨngazi, \q2 kɨ ia damutɨ ian kantri bar moghɨra ikuvigham, \q3 eghtɨ gumazamiziba an ikian kogham. \q1 Ezɨ gumazir igharaziba danganir kamɨn mangamin dughiamɨn, \q2 me Babilonia ia bativizir bizir kurabar ganɨva, \q2 dɨbovir akabar ia damuva mɨsoribar anɨngɨva, \q3 dɨgavir kuram damigh bar atiatigham.” \b \q1 \v 14 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Babilonɨn apanibav keme: \q1 “Ia barir pibar asavamadir darasi, ia Babilonɨn nguibam ekɨarugh, egh tuivigh mɨsogh. \q2 Ia uan barir afuzibar bar a gasegh! \q3 Ia tam ataghɨraghan markɨ. \q1 Babilonia me arazir kuramɨn Ikiavɨra Itir God gami, \q2 kamaghɨn amizɨ, ia nguibar kam bar a gasɨghasɨkigh. \q1 \v 15 Ia an dɨvazir gavgaviba ko an tauaba apɨrarightɨ da daighireghtɨ, \q2 a ua mɨsoghan iburagh, ia teghtɨ ia a inigh, \q3 dughiar kamɨn ia danganiba bar, adar dɨmɨva tiariba akar. \q1 Egh a faragha igharaz darazigh asɨghasɨghizɨ moghɨn, \q2 ia datɨrɨghɨn bar a gasɨghasɨkigh. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ivezir kuram a danɨng, a gasɨghasɨghasava ami, \q2 kamaghɨn amizɨ, ia bar puv a damigh. \q1 \v 16 Ia bar Babilonia agɨfagh, \q2 eghtɨ gumazir dagheba oparitam ko, gumazir dagheba iniamiba puvatɨgham. \q1 Eghtɨ kantrin igharazir Babilonɨn itiba, \q2 ia Babilonia gasɨghasɨzir gumaziba, me ian atiatingam. \q1 Egh me zuamɨra Babilon ategh uamategh uan kantribar mangegh, \q2 uari uan gumazamizibara me ko ikiam.” \s Israelia ua deravɨra uan nguazim dapiagham \q1 \v 17 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Israelia mati sipsipɨn mam, \q2 ezɨ nguibar maba mati laionba, me a gasɨghasɨghasa an agɨntɨsi. \q1 Asirian atrivim faragha an suiragha aneme. \q2 Egha gɨn Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar an aghariba ame. \q1 \v 18 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, kɨ mɨkeme. \q2 Kɨ fomɨra Asirian atrivim gasɨghasɨghizɨ moghɨn, \q3 kɨ Babilonɨn atrivim ko an kantri gasɨghasɨgham. \q1 \v 19 Kɨ Israelia inigh, sipsipbar mɨn men aku ua men danganimɨn izam, \q2 eghtɨ me Karmelɨn Mɨghsɨam ko, Basanɨn Distrik ko, Efraimɨn Mɨghsɨam ko, Gileatɨn Distrighɨn, dar grazibar amam. \q3 Me puvɨra dar amɨ mangɨ naviba bar izevegham. \q1 \v 20 \x - \xo 50:20 \xo*\xt Aisaia 1:9; Jeremaia 31:34\xt*\x*Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: \q1 Dughiar kamɨn kɨ Israelia ko Judan ikiavɨra itir varazira, \q2 kar kɨ taghizɨ deravɨra itiba, \q3 kɨ men arazir kuraba gɨn amadagham. \q1 Eghtɨ arazir kuratam ko osɨmtɨzir tam men ikian kogham. \q2 Eghtɨ gumazitam akatam me gasɨsɨ damuva avegham.” \s Ikiavɨra Itir God bar pazɨvɨra Babilonia damigham \q1 \v 21 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Babilonian apanibav gei: \q1 “Ia mangɨ Babilonia mɨsogh. \q2 Ia Merataimɨn nguazimɨn gumazamiziba ko, Pekotɨn nguazimɨn itir adarazi ko mɨsogh. \q1 Egh puv me mɨsuegh men bizibagh asɨghasɨgh. \q2 Ia nan akaba bar adar gɨn mangɨ. \q1 \v 22 Mɨdorozimɨn nɨgɨnim, Babilonian nguazimɨn aven otogh bar ekevegham, \q2 eghtɨ kantrin kam bar ikuvigham. \q1 \v 23 Babilon mati haman mam, tintinibar nguazir kamɨn kantriba bar da mɨsaragharɨki. \q2 Ezɨ datɨrɨghɨn ia Babilonɨn apaniba, kantrin kam apɨrigh, a gasɨghasɨkigh, \q3 datɨrɨghɨn haman kam bar mɨsarighiregham. \q1 Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba an ganigh, \q2 bar dɨgavir kuram damigh, bar moghɨram atiatigham.” \b \q1 \v 24 \x - \xo 50:24 \xo*\xt Jeremaia 51:12; Daniel 5:30-31\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Babilon, kɨ nɨn suighasa azuazir mam atɨ, \q2 ezɨ nɨ a gɨfozir puvatɨ, a managh iti. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, nɨ nan apanim gami, \q2 kamaghɨn amizɨ, azuazir kam nɨn suiragham.” \b \q1 \v 25 Ikiavɨra Itir God Babilonɨn anɨngaghe, \q2 egha uan mɨdorozir biziba aven itir dɨpenimɨn tiar akam kuigha, \q3 mɨdorozir biziba inigha azenan ize. \q1 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, an Ekiam, a ingangarir ekiar mam ua iti, \q2 a Babilonɨn kantri damuasa. \b \q1 \v 26 Ia apanir saghon danganiba bar adar itiba, ia bar izɨ Babilonia mɨsogh. \q2 Ia dagheba arɨzir dɨpeniba bar adagh asɨghasɨkigh. \q1 Egh Babilonɨn biziba bar ada inigh, tintinibar dar pozibav kɨnigh, \q2 mati gumaziba raiziaba aghora dar pozibav kɨni. \q3 Ia bizitam ko gumazitam ateghtɨ a ikian markɨ. \q2 \v 27 Mati gumaziba bulmakaubav sozi moghɨn, \q2 ia Babilonɨn mɨdorozir gumazir gavgaviba bar me mɨsoghɨrarɨkigh. \q1 Ikiavɨra Itir God me gasɨghasɨghamin dughiam an otivasa, \q2 kamaghɨn amizɨ, me bar moghɨra ikuvigham. \b \q1 \v 28 Ia bar oragh! \q2 Israelia ko Judan marasi, me Babilon ategha ara uamategha Saionɨn izi. \q1 Me kamaghɨn mɨkɨmasa izi, \q2 “Ikiavɨra Itir God, en God, a ivezir kuram isa gumazir an Dɨpenim gasɨghasɨziba ikarvasi.” \b \q1 \v 29 \x - \xo 50:29 \xo*\xt Akar Mogomem 18:6\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Babilonɨn apanibav keme: \q1 “Babilon bar puvɨra ifaghata na batoke, kɨ Israelian Godɨn Bar Zuezim. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia gumazir barir pibar asa foziba, ia izɨ Babilon mɨsogh. \q1 Ia Babilon korogh deragh anevɨnigh. \q2 Egh ia Babilonɨn tav ateghtɨ an arɨ mangan markɨ. \q1 Me igharaz darazigh asɨghasɨghizɨ moghɨn, \q2 Ia pazɨ me damuva, bar me gasɨghasɨkigh. \q1 \v 30 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei, \q2 Dughiar kamɨn ia apaniba, Babilonian gumazir igiabav soghɨrarɨgham, \q1 eghtɨ me danganir uari akuvibar tintinibar irɨv ikiam. \q2 Egh ia Babilonɨn mɨdorozir gumazibav soghtɨ me arɨghiram. \b \q1 \v 31 “Babilon, nɨ oragh! Nɨ ifaghata uabɨ fer gumazimɨn mɨn ami. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, \q3 kɨ nɨn Ekiam, \q1 kɨ guizbangɨra mɨgei, Kɨ nɨn apanim gami. \q2 Kɨ nɨ gasɨghasɨghamin dughiam otogha gɨfa, kɨ ivezir kuram nɨ danɨngam. \q1 \v 32 Babilon, nɨ kantrin akaba batozim, \q2 nɨ irɨgh bar ikuvightɨ, gumazir ua nɨ gifueghamiba puvatɨgham. \q1 Kɨ avim nɨn nguibabar atɨghtɨ, \q2 eghtɨ avir kam nɨn biziba bar dar isigham.” \b \q1 \v 33 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Apaniba faragha Israelia ko Judaba bar me abɨra. \q2 Egha apaniba me isa kalabus gatɨ, \q3 egh me ateghtɨ me mangan me aghua.” \q1 \v 34 Ezɨ men Akurvazir Gumazim, a gavgavir ekiam iti, \q2 ezɨ an ziam kara, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim. \q1 A men akuragh men apaniba abɨragham. \q2 Egh a dabirabir aghuim isɨ nguazir kamɨn gumazamiziba bar me danɨngam. \q1 Eghtɨ Babilonia puvatɨgham. \q2 A me damightɨ me pazɨvɨra ikiam. \b \q1 \v 35 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q1 “Babilonɨn kantri ikuvigham. \q2 Eghtɨ Babilonɨn gumazamiziba ko gumazir dapaniba ko, fofozir gumaziba sara ikuvigham. \q1 \v 36 Babilonɨn akam inigha izir gumazir ifavariba ikuvigh, \q2 gumazir onganibar mɨn otivigham. \q3 Babilonɨn mɨdorozir gumaziba ikuvigham, egh me bar atiatigham. \q1 \v 37 Babilonɨn hoziaba ko karisba \q2 bar ikuvigham. \q1 Eghtɨ kantrin igharazibar mɨdorozir gumazir Babilonɨn akurvaziba, \q2 me bar ikuvigham. \q3 Me amizibar mɨn otivigh gavgaviba puvatɨgham. \q1 Babilonian bizir bar aghuiba ikuvigham. \q2 Apaniba izɨ bizir kaba inigh, ada ater mangegham. \q1 \v 38 Asebar marvir guaba da nguibar kam gizɨfa. \q2 Ezɨ Babilonia aser kabar gɨn ghua, dar atiatia gumazir onganibar mɨn otifi. \q1 Kamaghɨn amizɨ, aruem dughiar ruarimɨn Babilonian gan me inigh mangɨtɨ, \q2 men faneba ko daghuriba bar mɨsigham. \q1 \v 39 \x - \xo 50:39 \xo*\xt Aisaia 13:20-21; Jeremaia 51:37; Akar Mogomem 18:2\xt*\x*Eghtɨ kamaghɨra, gɨn izamin dughiabar gumazitam ua Babilonɨn ikian kogham. \q2 Eghtɨ kaziar atiaba ko afiar atiaba ko poneba, darara ikiam. \q1 \v 40 \x - \xo 50:40 \xo*\xt Jenesis 19:24-25\xt*\x*Kɨ fomɨra Sodomɨn nguibam ko Gomoran nguibam ko, nguibar aningɨn boroghɨra itiba saram asɨghasɨki. \q2 Ezɨ da nguibar kɨnibar otifi. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkeme: \q2 Bizir kamra Idomɨn otogham, \q3 eghtɨ gumazitam an ikeghan kogham. \b \q1 \v 41 “Ia gan! Mɨdorozir gumaziba notɨn amadaghan ikegha izasava ami. \q2 Me bar gavgavigha atrivir avɨriba ikia, egha bar saghon ti. \q3 Egha me mɨsoghasa mɨdorozir biziba akɨra iti. \q1 \v 42 O Babilon, nɨ mati guivir dirim. \q2 Ezɨ apanir kaba, me apangkuviba puvatɨzir gumaziba. \q2 Me gumazir igharazibagh asɨghasɨghasa bar ifonge. \q2 Me barir piba ko barir afuziba suisi. \q1 Me hoziabar apiagh izɨtɨ, nɨgɨnir ekiam otivam. \q2 Mati ongarim gigim gɨra tɨngazi. \q1 Egh me uari darigh mɨtivigh ikɨ, egh Babilon ko mɨsoghsɨvɨra ikiam. \q3 O Babilon, nɨ mati guivir dirim. \q1 \v 43 Babilonɨn atrivim apanir kabar eghaghanim baraghtɨ me izɨtɨ, \q2 an atiatigh egh agharapaniba bar an amɨragham. \q1 An atiatigh nɨghnɨghɨva avegh, egh an ararem mati, \q2 amizim borim batasa mɨzazir ekiam isava arai. \b \q1 \v 44 “Mati laionba sipsipbagh ami moghɨn, \q2 kɨ zuamɨra Babilonia men nguazimra me batuegham. \q1 Laion Jordanɨn Fanemɨn boroghɨn itir ruarir pɨzimɨn ikegha, otogha ghua \q2 sipsipba graziba apa itir danganir aghuimɨn men agɨntɨsi. \q1 Ezɨ kɨ gumazitam amɨseveghtɨ, \q2 a nguazir kam gativagh an ganam. \q1 Kɨ kamaghɨn damuamin dughiamɨn, \q2 gumazir manam na ko ga akamɨn uaning mɨsogham? \q1 Ezɨ tina nan mɨn gavgavir kam iti? \q2 Eghtɨ gumazir sipsipbar garir manam na ko apanim damuam? \q3 Bar puvatɨgham. \q1 \v 45 Ia deraghvɨra kuaribar arigh, bizir kɨ Babilonɨn kantri damuasa nɨghnɨziba baragh! \q2 Kɨ uaghan gumazamiziba ko boriba sara bar me batuegham, \q3 mati laion sipsipba, bar me mɨsuegha, dar kuaba amɨkɨrvagha zui. \q1 Ezɨ Babilonɨn kantri uabɨ, \q2 kɨ damuamin bizim bagh dɨgavir kuram damigham. \q1 \v 46 Apaniba Babilon iniamin dughiamɨn, \q2 mɨkɨmkɨzim nguazimɨn otoghtɨ nɨgɨnir ekiam otogham. \q1 Eghtɨ Babilonian ararem otogh ekevegh mangɨtɨ, \q2 Kantrin Igharazibar Gumazamiziba bar a baragham.” \c 51 \s Ikiavɨra Itir God // Babilonɨn apanim gami \q1 \v 1 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Kɨ tarazir nɨghnɨziba feghtɨ me bizir avɨribagh asɨghasɨgham, \q2 egh me mati amɨnir gavgavimɨn mɨn izɨ, \q3 Babilonɨn kantri ko an itir gumazamiziba sara mɨsogham. \q1 \v 2 Kɨ gumazitaba ameghtɨ me izɨ amɨnim raiziabar mɨsevibagh ivarazɨ da ghuezɨ moghɨn Babilonia giveragham. \q2 Me amɨnimɨn mɨn an nguazimɨn a giveragh an biziba bar da batuegham. \q1 Me a gasɨghasɨghamin dughiam, \q2 me tintinibar danganibar bar otivigh izɨ a gasɨghasɨgham. \q1 \v 3 Ia Babilonɨn apaniba, kɨ kamaghɨn ia mɨgei, \q2 Ia zuamɨra Babilonɨn mɨdorozir gumazibav sogh. \q1 Me tɨghar uan mɨdorozir korotiabar aghuva, egha tɨghar uan pibar afam, \q2 ia Babilonɨn gumazir igiaba ko mɨdorozir gumaziba bar me gasɨrarɨkigh. \q1 Ia men tav ateghtɨ a ikian markɨ. \q2 Bar markiam. \q3 Ia bar moghɨra me agɨfagh. \q1 \v 4 Ia uan barir afuzibar Babilonia gasɨtɨ, \q2 me arɨghirɨ kuaba tintinibar Babilonɨn kantrin tuavibar iregham.” \b \q1 \v 5 \x - \xo 51:5 \xo*\xt Aisaia 54:7-8; Jeremaia 33:24-26; Hosea 4:1-2\xt*\x*Israelia ko Judaba faragha uan nguazimɨn itir dughiamɨn, \q2 me Israelian Godɨn Bar Zuezimɨn damazimɨn arazir kurar avɨribagh ami. \q1 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, an akɨrim ragha me gasarazir puvatɨ, \q2 egha me ataghizɨ me mati amizir paba ovengezibar mɨn pura itir puvatɨ. \b \q1 \v 6 Ia Israelia ko Judaba, ia arɨmangegh deraghvɨra ikiam. \q2 Puvatɨghtɨ, ia Babilonian tongɨn ikɨ, men osɨmtɨzim bangɨn me ko ikuvigham. \q1 Datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir God, Babilonɨn arazir kuraba bagh ivezir kuram a danɨngamin dughiam. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia zuamɨra Babilon ategh mangɨ. \q1 \v 7 \x - \xo 51:7 \xo*\xt Akar Mogomem 17:2-4; 18:3\xt*\x*Ikiavɨra Itir God fomɨra nguazir kamɨn kantriba, ivezir kuram isɨ bar adar anɨngasa, \q2 ezɨ Babilonɨn kantri an ingangarir kam gami. \q1 Babilon golɨn kavɨn mamɨn mɨn Ikiavɨra Itir Godɨn dafarimɨn iti. \q2 Egha kantrin igharazibagh amima, me kavɨn kamɨn wain ame. \q3 Egha me datɨrɨghɨn tintinibar ongani. \q1 \v 8 Eghtɨ Babilon uabɨ zuamɨra irɨgh ikuvigham. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia a bagh aziva an apangkuv. \q1 Ia mangɨ a bagh marasinba inigh, an duabar aghuightɨ da akumigham. \q2 Eghtɨ a ti ua deragham. \b \q1 \v 9 \x - \xo 51:9 \xo*\xt Akar Mogomem 18:5\xt*\x*Eghtɨ Israelia ko Judaba an aven ikɨ kamaghɨn mɨkɨmam, \q1 “E kalabuziar gumazamiziba pura Babilon damutɨ, a ua deraghasa, \q2 ezɨ a ua deragha otozir puvatɨ.” \q1 Egh me gɨn kamaghɨn mɨkɨmam, \q1 “Markɨ. E fo, Babilonɨn osɨmtɨzim a bar ekefe, egha overiamɨn pɨn ghuavanabo. \q2 Eghtɨ Ikiavɨra Itir God bar pazɨvɨra Babilon damuam. \q3 Kamaghɨn, e Babilon ategh uamategh vaghvagh uan nguibabar mangam. \q1 \v 10 Ikiavɨra Itir God Babilon gasɨghasɨki, \q2 ezɨ arazir kamɨn a en gumazamizibar arazir aghuiba azenim gatɨ. \q1 Aria, e Saionɨn mangɨva, \q2 Ikiavɨra Itir God, en God amizir bizibar gun mɨkɨmam.” \b \q1 \v 11 Ia Babilonɨn apaniba, ia mɨdorozim bagh mangɨsɨ \q2 uan afuziba amɨnɨva, oraba ini. \q1 Ikiavɨra Itir God ghaze, Babilonia an Dɨpenim gasɨghasɨki, \q2 ezɨ a ivezir kuramɨn me ikarvaghasa. \q1 Egh a Midian atrivibar nɨghnɨziba feghtɨ, me Babilonia mɨsogham. \q2 A tuavir kamra, bar Babilon gasɨghasigham. \q1 \v 12 Ia apaniba, ia nir avɨzir ababanim ghufeghtɨ, \q2 mɨdorozir gumaziba mɨghvɨra mɨsogh, \q3 Babilonɨn nguibar ekiamɨn dɨvazim akarika. \q1 Ia mɨdorozir gumaziba arightɨ, me nguibar ekiam bagh arav ikɨ, \q2 egh uan ingangarim deragh a damu. \q1 Ia mɨdorozir gumazibav kemeghtɨ me mangɨ mongegh, \q2 Babilonia mɨsoghsɨ damu ikɨ. \q1 Ikiavɨra Itir God, Babilonɨn gumazamizibagh asɨghasɨghasa mɨkemegha gɨfa, \q2 egha datɨrɨghɨn a bizir kam damuasa. \b \q1 \v 13 \x - \xo 51:13 \xo*\xt Akar Mogomem 17:1\xt*\x*O Babilon, nɨ dɨpar avɨriba ko bizir aghuir bar avɨriba nɨn nguibamɨn iti. \q2 Ezɨ nɨ ikuvamin dughiam a roghɨra izegha gɨfa. \q1 Nɨn ikɨrɨmɨrim mati tretɨn mam, \q2 me datɨrɨghɨn aneghorasava ami. \q1 \v 14 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a guizbangɨra uan ziamɨn pɨn arɨgha mɨkeme. \q2 A kamaghɨn mɨkeme: \q1 “O Babilon, kɨ apanibar gumazir okoruar avɨrim inigh izɨtɨ, me nɨ mɨsogh, nɨ dɨkabɨragham. \q2 Me nɨn nguazim gizɨvagham, mati odezir okoruam. \q1 Egh me nɨ gafiragh nɨ abɨnamin dughiamɨn, \q2 me bar akuegh pamtemɨn dɨmam.” \s Godɨn ziam fer ighiam \r (Jeremaia 10:12-15) \q1 \v 15 Ikiavɨra Itir God uan gavgavimɨn nguazir kamɨn ingari. \q2 A uan nɨghnɨzir aghuimɨn nguazir kam isa uan danganimra anetɨzɨ, a gavgafi. \q3 A uan fofozimɨn overiamɨn ingara an onegha gɨfa. \q1 \v 16 A tiarim akarigha mɨgeima, overiam bar pamtemɨn tɨngazi. \q2 Ezɨ ghuariar pɨziba nguazir otevibar mɨgha iza, \q3 egha uari akufa. \q1 God onɨmaribagh amima, \q2 da taghtazima amozim izaghiri. \q1 Egha amɨnim asirafima, \q2 a uan danganim ataghɨragha izi. \q1 \v 17 Ezɨ gumazamiziba, me bar onganigha bizitam gɨfozir puvatɨ. \q2 Gumazir marvir guaba golɨn dar ingariba, \q3 me bizir me ingarizir kaba bagh bar aghumsɨgham. \q1 Kar guizɨn godba puvatɨ. \q2 Marvir guar kaba, da amɨnir datɨrɨghɨn en ikia angamɨra itir kam puvatɨ. \q1 \v 18 Kar me dɨbovir akabav kɨmasa pura ingarigha arɨghizir bizir kɨniba. \q2 Eghtɨ Ikiavɨra Itir God, me tuisɨghamin dughiam izɨtɨ, me bar ikuvigham. \q1 \v 19 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, a Jekopɨn ovavir boribar God, a uabɨ biziba bar dar ingari. \q2 Egha bizir kabar mɨn garir puvatɨ. \q3 A Israelia amɨsevezɨ me an adarazira iti. \q1 An ziamra kara: \q2 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim. \s Babilon mati Ikiavɨra Itir Godɨn ifanim \q1 \v 20 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q3 “Babilon, nɨ mati kɨ mɨsoghasa inizir bizir mam, nɨ nan ifanim mɨn iti. \q2 Kɨ nɨ inigha, kantrin avɨriba mɨsaragharɨgha, \q3 egha nguibar gavgavir avɨribagh asɨghasɨki.\f + \fr 51:20 \fr*\ft Fofozir gumazir avɨriba kamaghɨn nɨghnɨsi, ves 20ɨn ikegha ghua ves 23, akar kaba Babilonɨn gun mɨgei. Nɨ Jeremaia 50:23ɨn an gan. Ezɨ gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, a gumazamizir igharazibar gun mɨgei.\ft*\f* \q1 \v 21 Kɨ nɨ inigha mɨdorozir hoziaba, ko gumazir hoziabagh apiaziba amɨsaragharɨki. \q2 Kɨ nɨ inigha, mɨdorozimɨn karisba ko, gumazir karisbar suiziba saram asɨghasɨki. \q1 \v 22 Kɨ nɨ inigha, bar gumaziba ko amiziba amɨsaragharɨki. \q2 Egha gumazir igiaba ko gumazir ghuriba, kɨ bar me amɨsaragharɨki. \q3 Egha gumazir igiaba ko amizir igiaba, kɨ bar me amɨsaragharɨki. \q1 \v 23 Kɨ nɨ inigha sipsipba ko me geghuva men garir gumaziba sara mɨsaragharɨki. \q2 Kɨ nɨ inigha bulmakaun ainba mɨkɨrvagha nguaziba abɨziba ko, dar ghuaviba sara mɨsaragharɨki. \q3 Egha kɨ nɨ inigha gavmanɨn gumaziba ko, gumazir dapaniba amɨsaragharɨki. \b \q1 \v 24 “Egha kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkeme, \q2 Babilonian arazir kurar me Saionɨn amiziba bar, kɨ ada ikarvagh ivezir kuram me danɨngam. \q3 Eghtɨ ia Israelia ko Judaba, ia bizir kɨ damuamin kabar ganam. \b \q1 \v 25 “Babilon, nɨ oragh. Nɨn gavgavim bar ekevegha mati mɨghsɨar ekiam, \q2 egha nguazir kamɨn danganiba bar adagh asɨghasɨki. \q1 Ezɨ bar guizbangɨra, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ nɨn apanim gami, \q2 kɨ uan gavgavim itir dafarimningɨn nɨn suiragh, nɨ isɨ davarir konimɨn nɨ akunightɨ, \q1 nɨ poghpogh magɨrɨ nguazimɨn otoghtɨ, \q2 avim bar nɨ agɨvagham. \q1 \v 26 Eghtɨ gumazitam dɨpenimɨn mɨkebamɨn asɨsɨ, nɨn aven dagɨatam inighan kogham. \q2 Gumazitam uan dɨpenimɨn ingarsɨ, dɨpenim aterir dagɨatam, nɨn aven a inighan kogham. Puvatɨ. \q1 Nɨ bar ikuvigh kamaghɨra ikiam. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Apaniba izɨ Babilonia mɨsogham \q1 \v 27 Ia kantrin avɨribar tongɨn akaba amang, \q2 egh nguaziba bar dar gumazamizibar tongɨn sɨgham givi, \q3 eghtɨ me Babilonia mɨsoghsɨ biziba akɨr. \q1 Ia Araratba ko, Miniba ko, Askenasba, men diaghtɨ me izɨ. \q2 Egh mɨdorozim bagh gumazir ekiar tam amɨsefegh. \q1 Mɨdorozir gumaziba uan hoziabar apiagh, \q2 egh odezir okoruamɨn mɨn izam. \q1 \v 28 Egh uaghan Midian atriviba ko, gumazir dapaniba ko, gumazamizir Midian gavman gativagha an gariba, ia men diagh. \q2 Ia kantrin avɨrir me gativibar gumazibar amutɨ, \q3 me bar izɨ Babilon mɨsoghsɨ biziba akɨr. \b \q1 \v 29 Ikiavɨra Itir God Babilon gasɨghasɨghasa mɨkemegha gɨfa, \q2 egh a damightɨ a danganir kɨnimɨn otogham, \q3 eghtɨ gumazitam ua an ikian kogham. \q1 Eghtɨ Ikiavɨra Itir God ingangarir kam damuamin dughiamɨn, \q2 mɨkɨmkɨzir dafam nguazim bativɨra ikiam, \q3 mati gumazim mɨzazir bar kuram isima mɨkarzim a gasi. \q1 \v 30 Babilonɨn mɨdorozir gumaziba mɨdorozim ategh, mɨdorozir dɨpenir gavgavimɨn aven ikiam. \q2 Egh me amizibar mɨn ikɨva, gavgaviba puvatɨgham. \q1 Apaniba Babilonian dɨpenibar apongɨva, \q2 egh nguibabar dɨvazibar tiar akaba akaram. \q1 \v 31 Gumazir akaba inigha izir avɨriba, ivemar mangɨ ivɨvɨgh Babilonɨn atrivim mɨkɨmam, \q2 Abuir gumazir kaba izɨ a mɨkɨm suam, \q3 Apaniba nɨn nguibar ekiamɨn danganiba bar ada inigha gɨfa. \q1 \v 32 Apaniba dɨpabagh iregh vongɨn mangamin tuaviba inigh, \q2 tintinibar dakarabar itir ighurunibar apuegham. \q1 Eghtɨ Babilonɨn mɨdorozir gumaziba bar puvɨram atiatigh, \q2 egh tintinibar onganigham. \b \q1 \v 33 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, Israelian God, a kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Babilon, a guivir dirimɨn mɨn iti. \q2 Eghtɨ mati gumaziba raizɨn daghem iniasa a dɨkabɨri moghɨn, \q3 apaniba a dɨkabɨnigham. \q1 Ezɨ ingangarir kam damuamin dughiam, \q2 a roghɨra izegha gɨfa.” \b \q1 \v 34-35 Ezɨ Jerusalemɨn nguibar ekiam kamaghɨn mɨgei: \q1 “Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar puvɨra na mɨsoke, mati a na apava bar na agɨfa. \q2 A mati aser mam bar na tuavareme. \q1 Egha nan bizir aghuibar uan navim gazuima a izɨfa. \q2 Ezɨ kɨ mati itarir mam, an amegha gɨvazɨ, dagher nataba an itir puvatɨ. \q1 Egha gɨn a bar na dɨsi. \q2 Babilonia bar nan mɨkarzim gasɨghasɨki, ezɨ nan ghuzim ire. \q1 Kamaghɨn amizɨ, me osɨmtɨzim iti, \q2 ezɨ Ikiavɨra Itir God men osɨmtɨzir kam ikarvagham.” \s Ikiavɨra Itir God, ivezir kuram isɨ Israelian apanibar anɨngam \q1 \v 36 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \q1 “Jerusalem, nɨ oragh! \q2 Bar guizbangɨra, kɨ nɨn akuragh Babilonia nɨ gamizir osɨmtɨzim ikaragham. \q3 Kɨ Babilonian faneba ko dɨpavsɨziba bar dar amightɨ, da dakegham. \q1 \v 37 Kɨ Babilon gasɨghasightɨ, an dagɨar pozibara ikiam. \q2 Eghtɨ an afiar atiabar danganimɨn otoghtɨ, \q3 gumazamiziba an puvatɨgham. \q1 Eghtɨ gumazir igharaziba ian ganigh, \q2 akɨrim ragh ia gasɨ, dɨbovir akabar ia mɨkɨmɨva, \q3 bar dɨgavir kuram damigh puvɨram atiatingam. \q1 \v 38 Eghtɨ Babilonia laionbar mɨn tiariba akar dɨmdɨar kuram damuam. \q2 Me laionɨn nguziba asɨzibar amasa puvɨra aroi moghɨn damuam. \q1 \v 39 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ guizbangɨra mɨgei: \q1 Men naviba arazir kurabar amusɨ dɨkavamin dughiamɨn, \q2 kɨ isar ekiatam me bagh a damightɨ, \q3 me dɨpar onganir avɨribar amɨva, bar ikuvigham. \q1 Egh me gɨn dakuv onganigh, \q2 egh ua dɨkavighan kogham. \q2 \v 40 Mati gumaziba sipsipɨn nguziba ko, sipsipɨn apuriba ko, memen apuribagh ami moghɨn, \q2 kɨ men aku danganir me mɨsoghtɨ me arɨmɨghiramimɨn mangam.” \b \q1 \v 41 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Ia bar gan! Nguazir kamɨn gumazamiziba bar ziar ekiam isa Babilonia ganɨdi, \q2 ezɨ apaniba izɨ a mɨsogh, a iniam. \q1 Kantrin Igharazibar Gumazamiziba an ganigh, \q2 dɨgavir kuram damigham. \q1 \v 42 Apaniba Babilonia avaragham, \q2 mati ongarim dɨpɨraghira iza bar gigim avara. \q1 \v 43 An nguibar ekiaba bar ikuvigham. \q2 Eghtɨ kantrin kam danganir dakɨghtɨzir kɨnimɨn mɨn ikiam. \q1 Eghtɨ gumazamiziba an ikian koghɨva, \q2 a daruan kogham. \q1 \v 44 Kɨ mɨzazim Bel gasegham, a Babilonɨn asem. \q2 Kɨ a damightɨ bizir a tuavaremeziba, uam a dar migham. \q1 Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba uam an izan kogham. \q2 Eghtɨ Babilonɨn dɨvazir ekiam bar akarighirɨgham.\f + \fr 51:44 \fr*\ft Babilonia kantrin igharazibar bizir aghuir avɨriba inigha ghua ofabar mɨn da isava uan asebagh anɨngi. Nɨ ves 34-35ɨn an gan. Aser kam mati bizir aghuir kaba tuavareme, eghtɨ datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir God a damightɨ a uam adar mightɨ, gumazir igharaziba ua uan biziba iniam.\ft*\f* \b \q1 \v 45 “Ia nan gumazamiziba, ia Babilon ategh aregh. \q2 Ia vaghvagh aregh deraghvɨra ikiam. \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ puv Babilonian anɨngaghe. \q2 Kamaghɨn, kɨ ti ia ko me saram asɨghasɨgham. \q3 Kamaghɨn, ia zuamɨra arɨ mangegh. \q2 \v 46 Ia tintinibar akar nguazir kamɨn otiviba baragh, \q2 ian naviba dɨgavir kuram damutɨ \q3 ia atiatingan markɨ. \q1 Ia orazima, azenir mamɨn akar mam oto, ezɨ azenir igharazimɨn akar igharazim oto. \q2 Me mɨdorozir ekiaba otivir akabav gei, ezɨ atrivir mam atrivir igharazim mɨsosi. \q1 \v 47 Kɨ dughiar mam amɨsefe, egh dughiar kamɨn, \q2 kɨ Babilonɨn nguibamɨn asebar marvir guabagh asɨghasigham. \q1 Eghtɨ Babilonɨn nguibam bar aghumsigham. \q2 Eghtɨ apaniba izɨ Babilonɨn gumazir avɨribav soghɨrarightɨ, \q3 men kuaba tintinibar Babilonɨn nguazim giregh ikiam. \q1 \v 48 \x - \xo 51:48 \xo*\xt Akar Mogomem 18:20\xt*\x*Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, \q2 Bizir avɨribagh asɨghasɨzir gumazir maba, \q3 me not ategha Babilonia mɨsoghasa izi. \q1 Kamaghɨn, overiam ko nguazim, ko aningɨn itir biziba, \q2 da Babilon iramin dughiamɨn bar akongegham. \q1 \v 49 \x - \xo 51:49 \xo*\xt Akar Mogomem 18:24\xt*\x*Babilonɨn arazir kamra, \q2 Israelia gamizɨ moghɨra, a ikuvigham. \q3 Ezɨ kantrin avɨriba Babilonɨn agharimɨn ariaghire.” \b \q1 \v 50 Eghtɨ ia Israelia, Babilonia ia gasɨghasɨghizir puvatɨzir darasi, ia zuamɨra Babilon ategh arɨ mangegh. \q2 Guizbangɨra, ia uan nguibamɨn saghon ikɨ, \q3 egh ia Ikiavɨra Itir God gɨnɨghnɨgh. \q2 Egh ia Jerusalem bakɨnɨghnɨghan markɨ. \q1 \v 51 Egha datɨrɨghɨn ia kamaghɨn mɨgei: \q2 “E bar aghumsɨki. \q1 Kantrin Igharazibar Gumazamiziba Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn anogoroghezir danganimɨn aven ghue. \q2 Egha me akar kurabar e mɨkeme. \q3 Kamaghɨn amizɨ, e bar aghumsɨki.” \b \q1 \v 52 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkeme: \q1 “Kɨ dughiar mam amɨsefe, ezɨ dughiar kamɨn, kɨ Babilonian kantrin asebar marvir guabagh asɨghasigham. \q2 Egh Babilonɨn danganiba bar, gumazir avɨriba mɨdorozimɨn mɨzaziba iniva, puram arangam. \q1 \v 53 Eghtɨ Babilon ti overiamɨn ghuanabogh, egh mɨsoghamin danganir gavgavimɨn ingarightɨ, \q2 kɨ gumaziba ameghtɨ, me izɨ a gasɨghasɨgham. \q3 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \b \q1 \v 54 Ararer ekiam Babilonɨn otogham. \q2 Apaniba bar pazɨvɨra Babilonɨn kantri gasɨghasigham. \q3 Eghtɨ nɨgɨnir ekiam otogham. \q1 \v 55 Eghtɨ apanir avɨriba izɨ Babilonia mɨsogh, nɨgɨnir ekiam damuam, \q2 mati ongarimɨn nɨgɨnim. \q1 Ikiavɨra Itir God bar pazɨvɨra Babilon gasɨghasɨghasa, \q2 egha an akar arozim dukumasava ami. \q1 \v 56 Gumazir bizibagh asɨghasɨziba, me izɨ Babilon mɨsogh me dɨkabɨragham. \q2 Egh me Babilonɨn mɨdorozir gumaziba kalabus darɨgh, \q3 men piba apɨrarigham. \q1 Ikiavɨra Itir God, a Godɨn guizbangɨn iveziba ikarvazim. \q2 Egh guizbangɨra a Babilonian arazir kuraba bagh ivezim me danɨngam. \b \q1 \v 57 Atrivir kam, an ziam, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kamaghɨn mɨkeme: \q2 “Kɨ Babilonɨn gumazir dapanibar amightɨ, me wainɨn dɨpabar ameghɨva onganigham. \q1 Kar fofozir gumaziba ko, gumazir ekiaba ko, gavmanba ko, mɨdorozir gumaziba. \q2 Me daku onganigh, ua dɨkavighan kogham. \q1 \v 58 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ ghaze: \q1 Apaniba Babilonɨn kantrin ekiam avɨnizir dɨvazir gavgavim tintinibar an akararightɨ, \q2 an dɨvazir otevitam ikian markɨ. \q3 Egh an tiar akar ekiabar apongegham. \q1 Bizir kam kamakɨn. Kantriba bar dar gumazamiziba pura ingari. \q2 Eghtɨ bizir me ingariziba, da bar isigham.” \s Jeremaia Babilonia bagha akam amada \p \v 59 Ezɨ namba 4ɨn azenimɨn Sedekaia Judan atrivimɨn itir dughiamɨn, Jeremaia akar mam Babilonɨn anemada. Ezɨ dughiar kamɨn, Atrivim Sedekaia Babilonɨn mangasava amima, Seraia a ko mangasa. Seraia a Nerian otarim, egha Masean igiavotarim. An atrivimɨn ingangarir gumazim. Jeremaia akar kam isa a ganɨngi. \v 60 Jeremaia bizir kurar bar Babilonɨn otivamiba bagha akam akɨnafarimɨn an osiri, kar akar Ikiavɨra Itir God a ganɨngiziba. \v 61 Ezɨ Jeremaia kamaghɨn Seraia mɨgei, “Nɨ mangɨ Babilonɨn otoghamin dughiam, nɨ akar kaba bar adar ponegh. \v 62 Egh nɨ kamaghɨn God ko mɨkɨm, ‘O Ikiavɨra Itir God, nɨ nguibar kam gasɨghasɨghasa mɨkemegha gɨfa, eghtɨ gumazitam ko asɨzitam an ikian kogham. Eghtɨ dughiabar zurara danganir kam pura ikiam.’ \v 63 \x - \xo 51:63-64 \xo*\xt Akar Mogomem 18:21\xt*\x*Seraia, nɨ akɨnafarir kam dɨponegh God ko mɨkemegh, dagɨatam akɨnafarir kamɨn a righɨva anekunightɨ, a Yufretisɨn Fanemɨn magɨrɨgh. \v 64 Egh nɨ kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn akam akun, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ bar Babilon gasɨghasigham. Babilon akɨnafarir kamɨn mɨn magɨram, egh uam otoghan kogham.’ ” \b \p Jeremaian akam iza kagh tu. \c 52 \ms Apaniba Jerusalem gasɨghasɨzir eghaghanim \mr (Sapta 52) \s Babilonia Jerusalemia mɨsogha men nguibar ekiam ini \r (2 Atriviba 24:18--25:7; Jeremaia 39:1-10) \p \v 1 Sedekaia 21plan azeniba ikia, Judan atrivimɨn oto. Egha 11plan azenibar Jerusalemɨn atrivimɨn ike. An amebam, Hamutal, a Jeremaian igharazimɨn guivim, a Lipnan nguibar ekiamɨn gumazir mam. \v 2 Sedekaia, Jehoiakimɨn arazibar gɨn ghua, egha Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir kurabagh ami. \p \v 3 Judaba ko Jerusalemian arazir kuraba Ikiavɨra Itir God gamizɨ, a bar men anɨngaghe. Egha Ikiavɨra Itir God gumazamizir kaba bar me batoghezɨ, me an guamɨn saghon ghue. \p Ezɨ gɨn Sedekaia, Babilonɨn atrivim, a gativagh an ganan a bar aghua, egha a uam an apengan itir puvatɨ. \p \v 4 \x - \xo 52:4 \xo*\xt Esekiel 24:2\xt*\x*Egha namba 9ɨn azenimɨn Sedekaia atrivimɨn ikia ghua, namba 10ɨn iakɨnimɨn otogha ghua namba 10ɨn iakɨnir kamɨn aruemɨn oto. Ezɨ Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar uan mɨdorozir gumaziba bar dar akua iza Jerusalem avɨnigha, nguibam iniasa mɨsosi. Me Jerusalem korogha, ghua temeba okegha iza nguibar ekiamɨn dɨvazir gavgavimɨn boroghɨra dar pozim mɨkɨni. Egh me nguazim adav kɨnightɨ, da fɨgh ghuavanaboghtɨ, me mangɨ dagh isɨn mɨtivigh nguibar ekiam ko mɨsogham. \v 5 Me azenir vamɨra ko akuamɨn Jerusalem avɨnigha iti. Ezɨ Sedekaia 11plan azenibar atrivimɨn iti, \v 6 ezɨ an namba 4ɨn iakɨnimɨn otogha ghua, namba 9ɨn aruem otozɨ, men dagheba bar gɨfa. Kamaghɨn amizɨ, Jerusalemɨn gumazamiziba mɨtiriam bar puv men azi. \v 7 \x - \xo 52:7 \xo*\xt Esekiel 33:21\xt*\x*Dughiar kamɨn Babilonia dɨvazimɨn vuer mam akarigha Jerusalemɨn aven ghue. Ezɨ Atrivim Sedekaia Jerusalemɨn mɨdorozir gumaziba koma are. Me dɨmagarimɨn suebar ghuava atrivimɨn dagher azenimɨn otivigha ghua, danganir dɨvazir pumuning uaning isasuiragha itir tiar akar kamɨn ghua, Jerusalemɨn nguibar ekiamɨn otivigha ghue. Egha me Jordanɨn Fanemɨn danganir zarimɨn ghuaghirir tuavimɨn zui. \v 8 Ezɨ Babilonɨn mɨdorozir gumaziba Atrivim Sedekaian agɨragha ghua Jerikon nguibar ekiamɨn boroghɨn itir danganir zarimɨn a bato. Ezɨ Sedekaian mɨdorozir gumaziba anetegha, ara tintinibar ghue. \p \v 9 Ezɨ Babilonia Sedekaian suiragha a inigha Babilonɨn atrivim bagha ghu. Ezɨ dughiar kamɨn Atrivim Nebukatnesar Riplan nguibamɨn iti, an Hamatɨn nguazimɨn aven itir nguibam. Ezɨ Nebukatnesar uan kotɨn aven Sedekaian gara egha ghaze, Sedekaia uan arazir kurar an amizimɨn ivezim iniam. \v 10 Ezɨ Babilonian atrivim Riplan nguibamɨn ikia Sedekaian otariba inigha, Sedekaian damazimɨn bar me mɨsuagharɨki. Egha a uaghan Judan gumazir dapaniba me mɨsuagharɨki. \v 11 \x - \xo 52:11 \xo*\xt Esekiel 12:13\xt*\x*Egha atrivim mɨkemezɨ, me Sedekaian damazimning asi, egha an suemning ko dafarimning senɨn ada ikegha, a inigha Babilonɨn ghu. Egha a isa kalabus gatɨzɨ a ikia ghua areme. \s Babilonia Jerusalem gasɨghasɨki \r (2 Atriviba 25:8-17) \p \v 12 Nebukatnesar Babilonɨn atrivimɨn itima, ezɨ an namba 19ɨn azenim otogha ghua an namba 5ɨn iakɨnimɨn, an namba 10ɨn dughiam oto. Ezɨ dughiar kamɨn, Nebusaradan, an atrivimɨn garir mɨdorozir gumazibar gumazir dapanir faragha zuim, a dɨkavigha Babilonɨn atrivimɨn ingangarim gativagh an ganasa Jerusalemɨn ize. \v 13 \x - \xo 52:13 \xo*\xt 1 Atriviba 9:8\xt*\x*Egha a Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim ko Judan atrivimɨn dɨpenim ko, Jerusalemɨn gumazir aruabar dɨpeniba sara, a bar dagh aponge. Babilonian dɨpeniba bar, a vaghvagha dagh aponge. \v 14 Babilonian mɨdorozir gumazir Nebusaradanɨn gɨn zuiba, me bar moghɨra Jerusalem avɨnizir dɨvazim gasɨghasɨgha bar anekaragharɨki. \v 15 Nebusaradan gumazamizir Jerusalemɨn ikiavɨra itiba inigha ghua, Babilonɨn kalabus gatɨ. Men marasi, onganarazibagh amir gumazamiziba. Egha a uaghan Judan faragha Jerusalem ategha ara ghua an gara, a ko ikezibar akua, me inigha Babilonɨn kalabus bagha ghue. Egha fofozir gumazir bizir igharagha garir avɨriba akɨribar akua, Babilonɨn kalabuziabar mɨn me inigha ghue. \v 16 Egha Nebusaradan, gumazamizir onganarazibagh amir marazi ataghizɨ, merara Judan nguazimɨn ikiavɨra iti. Egha a me mɨgɨa ghaze, ia wainɨn azeniba ko, azenir igharazibar gan ikɨ. \p \v 17 \x - \xo 52:17-23 \xo*\xt 1 Atriviba 7:15-47\xt*\x*Egha Babilonia ghua Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ghuegha, brasɨn guarir akɨniba ko, tengɨn doziba pɨn da afasa brasɨn ingarizir osazariba apɨragharɨki. Egha me uaghan tengɨn dɨpar ekiar me brasɨn ingarizim abɨki. Israelia fomɨra kamaghɨn a dɨbori, “Ongarim.” Egha me brasɨn kaba bar da inigha Babilonɨn ghue. \v 18 Babilonia uaghan averenim iniamin itariba ko, savolɨn muziariba ko, lamba munger biziba ko, itarir ofan ghuzibar arɨghamiba ko, pauran mughuriar aghuim zuiba tuer itariba ko, Judaba Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven, ingarasa amizir brasɨn biziba sara me da ini. \v 19 Egha Nebusaradan uaghan bizir gumaziba gol ko silvan ingariziba ini, kar itarir muziariba ko, itarir avim ateriba ko, ofan ghuziba arɨzir itarir ekiaba ko, mɨneba ko, lamɨn aghoriba ko, itarir pauran mughuriar aghuim zuir tuezir itariba ko, wainɨn ofabar arɨghamin itarir ekiaba sara ini. \p \v 20 Atrivim Solomon fomɨra bras inigha guarir akɨnir kamning ko, tengɨn ekiar me kamaghɨn dɨborim “Ongarim,” adar ingari. Egha uaghan a bras inigha bulmakaun 12plan nedaziba tengɨn ekiar kamɨn apengan itimɨn ingara, egha wilkarɨn itarir ekiar dagh isɨn darɨghamibar ingari. Ezɨ Solomon mɨkemezɨ, me bizir kaba isa Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ada arɨki. Ezɨ brasɨn kabar osɨmtɨzim bar ekefe, eghtɨ gumazitam dar osɨmtɨzim gɨfofoghsɨ, da isɨ skel tam darɨghan iburagham. \v 21-22 Gumaziba fomɨra ababanir vamɨran brasɨn guarir akɨnir kamningɨn ingari. Aningɨn ruarimning 8 mitan tu, ezɨ aningɨn arozimning 5 mita ko 30 sentimitan tu. Me dɨpenir akɨnir pumuning paip brasɨn ekiamningɨn mɨn aningɨn ingari, ezɨ bras mɨtemegha an mɨtiam, 7 sentimita ko akuamɨn tu. Egha guarir akɨnimning dapanimning, me brasɨn aningɨn ingari, ezɨ dɨpenir akɨnir kamning mong ekefe. Ezɨ dapanir pɨn ghuavanadim 2 mita ko 20 sentimitan tu. Ezɨ me bras inigha iver nuzimɨn mɨn anesɨngi, mati temer pomigranetɨn ovɨziba. Me pomigranetɨn kaba tintinibar iver nuzimɨn mɨn da ike. Egha me guarir akɨnir kamningɨn dapanimning gighuigha, aning asɨngi. \v 23 Guarir akɨnimning vaghvagha 100plan pomigranetɨn ovɨziba aningɨn dapanimningɨn iti. Egha 96plan pomigranetba aningɨn 4plan mɨriaba iti. \s Judaba ghua Babilonɨn kalabusɨn iti \r (2 Atriviba 25:18-21) \p \v 24 Nebusaradan, Babilonian gumazir dapanir faragha zuir kam, an ofan gamir gumazibar dapanim Seraia, ko Seraian apengan itir gumazim Sefanaia, ko Godɨn Dɨpenimɨn tiar akamɨn garir gumazir 3plan igharaziba sara ini. \v 25 Egha Jerusalemɨn, gumazir dapanir Jerusalemɨn mɨdorozir gumazibar garim ini. Egha nɨghnɨziba Judan atrivim ganɨdir gumazir 7pla ini. Egha a Judan mɨdorozir gumazibar gumazir dapanibar akɨnafariba osirir gumazim ini, kar gumazir gumaziba isima, me mɨdorozir gumazibar otivim. Egha a 60plan gumazamizibar garima me Jerusalemɨn ikiavɨra iti, ezɨ a uaghan me ini. \v 26 Egha Nebusaradan gumazamizir kaba bar me inigha Babilonɨn atrivim bagha Riplan nguibamɨn ghu. \v 27 Kar Hamatɨn nguazim. Ezɨ atrivim mɨkemezɨ, me gumazir kabav soghezɨ me ariaghire. \p Babilonia kamaghɨn amigha, me gɨn Judan igharaziba inigha ghua Babilonɨn kalabus gatɨ. \v 28 Nebukatnesar inigha ghua kalabus gatɨzir gumazamizibar dɨbobonim, a kamakɨn: Namba 7ɨn azenimɨn an atrivimɨn itir dughiam, a Judan 3,023plan gumazamiziba ini. \v 29 Egha a namba 18ɨn azenimɨn atrivimɨn itir dughiamɨn, a 832plan Jerusalemian gumazamiziba ini. \v 30 Ezɨ a namba 23ɨn azenimɨn atrivimɨn itir dughiamɨn, gumazir dapanir faragha zuim, Nebusaradan, Judan gumazamizir 745pla inigha kalabus gatɨ. Me bar moghɨra men dɨbobonim, 4,600plan gumazamiziba. \s Babilonɨn atrivim, a kalabusɨn Atrivim Jehoiakin fɨri \r (2 Atriviba 25:27-30) \p \v 31 Judan Atrivim Jehoiakin, Babilonɨn 37plan azenibar kalabusɨn itima, Evil Merodak, Babilonɨn atrivimɨn oto. Egha azenir kamɨn aven an namba 12ɨn iakɨnim otogha ghua, namba 25ɨn aruemɨn otozɨ, Evil Merodak Jehoiakinɨn apangkuvigha, kalabusɨn anegɨfa. \v 32 Evil Merodak arazir aghuimɨn a gamua, ziar ekiam ko dabirabir aghuim a ganɨngi, ezɨ an dabirabir kam atrivir igharazir Jehoiakin ko Babilonɨn kalabusɨn ikezibar dabirabim gafira. \v 33 Kamaghɨn amizɨ, Jehoiakin ua kalabuziar korotiaba azuir puvatɨ. Egha a zurara dughiabar Babilonɨn atrivim ko apiav ikia apa ghua, Jehoiakin aremezir dughiamɨn tu. \v 34 Babilonɨn atrivim mɨkemezɨ, me dughiabar dagɨaba isa Jehoiakin ganɨdi, eghtɨ a deraghvɨra ikiam. Me kamaghɨram amua ghua, Jehoiakin aremezir dughiamɨn tu.