\id JDG - Aruamu NT - drafted by Pais Asefi; exeg checked by Marsha Miles, Robin Namai and Pais Asefi March 2016; Comprehension checked by Francis Dagonov and team May 2016; Consultant checked by Wes Beasley and Martin, Simon, Lawrence, Michael in August 2016. \ide UTF-8 \h Gumazir Dapaniba \toc3 GD \toc2 Gumazir Dapaniba \toc1 Israelian Gumazir Dapaniba \mt Israelian Gumazir Dapaniba \mt2 O \mt1 Jasba \imt Akar faragha zuim \ip Akɨnafarir kam, an eghaghanir avɨriba iti. Eghaghanir kaba, da Israelia Kenanɨn nguazim inigha a gapiazir dughiamɨn ikegha ghua me uari baghavɨra atrivim inizir dughiamɨn oto. A Israelian gumazir dapanir mabar ikɨrɨmɨrim ko me amizir ingangarir mabagh eghari. Gumazir dapanir kabar avɨriba, me kotiaba baragha akaba akɨrir arazibagh fozir puvatɨ. Puvatɨ. Me mɨdorozibar faragha zuir gumaziba. Apaniba Israelia gasɨghasigh osɨmtɨziba me darɨghasava amima God Israelian akurvaghasa me amɨsefe. Men ziabar kara: Otniel, Ehut, Samgar, Debora, Barak, Gideon, Abimelek, Tola, Jair, Jepta, Elon, Apdon ko Samson. \ip Akɨnafarir kamɨn God bizir ekiar mamɨn en sure damuasa, a kamakɨn. Israelia bar deraghvɨra Godɨn akabar gɨn mangɨva, egh deraghvɨra ikiam. Me an akaba baraghan kogh, egh me ikuvigham. Ezɨ tuavir igharazir mam kam gafira. Me Godɨn akaba baraghan kogh osɨmtɨzim initɨ, God men apangkuvigh ua men akurvagham. Me navibagh iragh arazir kuraba ateghtɨ, God uam men akurvagham. Akɨnafarir kamɨn eghaghanir avɨriba, da tuavir igharazir kam azenara aneka. God uabɨ, Godɨn Araziba (o Diuteronomi) sapta 28ɨn aven, tuavir kam isa gumazamizibar aka. \c 1 \ms Gumazir dapaniba Israelia gatifa \mr (Sapta 1--3) \s Judan anabam ko Simeonɨn anabamɨn adarasi, atrivim Adoni Besekɨn suira \p \v 1 Josua aremegha gɨvazɨ, Israelia kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn azara, “Te mɨdorozimɨn faragh mangɨ Kenania mɨsogham?” \p \v 2 Ezɨ Ikiavɨra Itir God me ikaragha ghaze, “Ia kamaghɨn fogh, kɨ nguazir kam isa Judan anabamɨn gumazamizibagh anɨngi, kamaghɨn me ian faragh mangam.” \p \v 3 Ezɨ Judan anabamɨn adarazi kamaghɨn Simeonɨn anabamɨn adaraziv gei, “Aveghbuaba, ia izɨ en gɨn mangɨ nguazir God e danɨngasa mɨkemezimɨn mangɨva bar uari akuvagh, Kenanian adarazi ko mɨsogham. Egh gɨn e bar moghɨra mangɨ nguazir God ia ganɨngizimɨn mangam.” Ezɨ Simeonɨn adarasi, Judan adarazi ko zui. \p \v 4 Ezɨ Judan anabamɨn gumaziba mɨdorozimɨn faragha zuima, Ikiavɨra Itir God Kenania ko Peresia isa Judabagh anɨngizɨ, me Besekɨn nguibar ekiamɨn 10,000plan gumazibav sogha, me abɨni. \v 5 Me Adoni Besek ko an adarasi, Besekɨn nguibamɨn me batogha me mɨsoke. Egha me bar Kenania ko Peresia abɨni. \v 6 Ezɨ Adoni Besek uabɨ arima, Judaba an agɨntɨgha ghua an suira. Egha me an dafarir puzir amebamning aghorava an dagarir puzir amebamning sara dutu. \p \v 7 Ezɨ Adoni Besek kamaghɨn mɨgei, “Kɨ fomɨra atrivir 70plan dafarir puzir amebaba ko suer puziba aghorezɨma, me dagher daghatevir muziarir nan dakozimɨn apengan iriba isa da api. Ezɨ datɨrɨghɨn kɨ me gamizir arazimra, God a ikaragha an na gami.” Ezɨ Judaba Adoni Besek inigha ghua Jerusalemɨn ikia ghuav iti an areme. \s Judan anabamɨn adarazi Jerusalem ko Hebron ini \p \v 8 Judaba Jerusalemɨn gumaziba ko mɨsogha men nguazim ini. Egha men gumazibav sozi me ariaghirezɨ, me men nguibam gaborozɨ, a isi. \v 9 Me gɨn ghua, gumazamizir Kenanian mɨghsɨar dozibar itiba, ko Negevɨn Distrighɨn itiba, ko sautɨn amadaghan nguazir voroghɨra zuimɨn itibav soghasa zui. \v 10 Egha me gɨn ua ghua, Kenanian Hebronɨn nguibar ekiamɨn itibav sosi, kar me fomɨra kamaghɨn dɨborir nguibar ekiam, Kiriat Arba. Judaba uaghan Sesain adarazi ko Ahiman ko Talmain adarazi abɨni. \s Otniel Debirɨn nguibar ekiam ini \r (Josua 15:15-19) \p \v 11 Egha Judaba nguibar kam ategha ghua Debirɨn nguibar ekiamɨn gumazamizibav sosi. (Nguibar kamɨn ziar mam, Kiriat Sefer.) \v 12 Ezɨ Kalep kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Gumazim Kiriat Seferɨn gumazibav sogh me abɨraghtɨ, kɨ uan guivim Aksa a danightɨ an an ikiam.” \v 13 Ezɨ Kalepɨn dozim Kenas, an otarim Otniel, nguibar kamɨn gumazibav sogha me abɨra. Ezɨ Kalep uan guivim Aksa isa, a ganɨngizɨ an an iti. \p \v 14 Egha aning uaningɨn ikiava, Aksa Otniel bagha iza anebɨrava, a mɨgɨa ghaze, nɨ nan afeziam Kalepɨn azaraghtɨ a nguazitam atugh ga danɨngigh. Egha Aksa ghua Kalep batogha uan donkin faghafɨragha izaghirima, Kalep an azara, “Kɨ bizir tizitam nɨ bagh a damuam?” \p \v 15 Ezɨ Aksa uan afeziam ikaragha ghaze, “Nɨ bizir aghuitam na danɨngigh. Nɨ faragha dɨpaba puvatɨzir nguazim Negevɨn itir nguazir akuar mam abigha na ganɨngi. Datɨrɨghɨn nɨ dɨpar emɨmɨriba itir nguazir aghuitam abigh na danɨngigh.” Ezɨ Kalep dɨpar emɨmɨriba itir nguazir pumuning a ganɨngi. Aning Hebronɨn nguibamɨn boroghɨn iti, mam pɨn amadaghan itima, mam vɨn amadaghan iti. \s Judan anabamɨn adarazi ko Benjaminɨn anabamɨn adarazi mɨdorozim gafira \p \v 16 Mosesɨn amerer afeziam, a Kinɨn ikɨzimɨn gumazir mam. Ezɨ Mosesɨn amerer afeziamɨn adarazi ko Judan anabamɨn adarasi, me Temer Detba itir nguibar ekiam, ategha ghua sautɨn amadaghan, Judan gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn, Negevɨn danganimɨn aven itir nguibar ekiam, Aratɨn boroghɨn ghue. Me ghua Amalekia ko danganir kamɨn iti. \p \v 17 Ezɨ Judan anabamɨn gumaziba ko Simeonɨn anabamɨn gumaziba ghua, Kenanian Sefatɨn nguibar ekiamɨn itiba ko mɨsogha bar me abɨragha, bar nguibar kam agɨfa. Kamaghɨn, me ziar igiam, “Horma,” a gatɨ. \v 18 Me uaghan Gasan nguibar ekiam ko Askelonɨn nguibar ekiam ko Ekronɨn nguibar ekiam ko nguazir dar boroghɨn itiba sara ini. \p \v 19 Ikiavɨra Itir God Judabar akurazɨ, me mɨghsɨar dozibar itir nguaziba ini. Ezɨ ongarimɨn boroghɨn nguazir voroghɨra itimɨn adarasi, me ainɨn karisba iti, kamaghɨn Judaba me batoghan ibura. \v 20 \x - \xo 1:20 \xo*\xt Josua 15:13-14\xt*\x*Moses fomɨra mɨkemezɨ moghɨn, me Hebronɨn nguibar ekiam isa Kalep ganɨngi. Ezɨ Kalep zuima, Anakɨn ovavir borir 3plan adarasi, Hebronɨn itima a me batoke.\f + \fr 1:20 \fr*\ft Ikɨzir kabar ziaba ves 10ɨn iti, nɨ Dɨboboniba 13:22 uaghan an gan.\ft*\f* \v 21 \x - \xo 1:21 \xo*\xt Josua 15:63; 2 Samuel 5:6; 1 Eghaghaniba 11:4\xt*\x*Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarasi, me Jebusian Jerusalemɨn iti darazi batoghezir puvatɨ, kamaghɨn Jebusia Benjaminɨn anabamɨn adarazi ikiavɨra iti. \s Josepɨn anabamɨn adarasi, Betelɨn nguibar ekiam ini \p \v 22-23 Josepɨn anabamɨn adarazi uaghan kamaghɨram ami. Me uaghan Betelɨn iti darazi ko mɨsosi. Me fomɨra kamaghɨn nguibar ekiar kam dɨbori, Lus. Ezɨ Ikiavɨra Itir God me ko ikia men akura. Josepɨn anabamɨn adarasi, gumazir maba amadazɨ, me ghua nguibar ekiar kam mogomemɨn a getiagha rui. \v 24 Gumazir kaba gumazir mamɨn gari, a nguibar ekiar mam ategha azenan zuima, me kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ tuavir ghua nguibar ekiamɨn aven zuimɨn gun e mɨkemeghtɨma, e pazɨ nɨ damighan kogham.” \v 25 Ezɨ a tuavir aven zuim men aka. Ezɨ me aven ghua uan mɨdorozir sababar nguibar ekiar kamɨn aven itir gumazamiziba bar me mɨsuagharɨki. Egha me gumazir kam ko an adaraziv soghezir puvatɨgha me ataghizɨ, me zui. \v 26 Ezɨ gumazir kam ghua Hitian nguazimɨn ghugha, nguibar ekiar mamɨn ingarigha kamagh a dɨbori, Lus. Ezɨ ziar kam datɨrɨghɨn an ikiavɨra iti. \s Israelia igharaz darazir gumazamiziba bar me batoghezir puvatɨ \p \v 27 \x - \xo 1:27-28 \xo*\xt Josua 17:11-13\xt*\x*Ezɨ Manasen anabamɨn adarasi, me Betsan nguibamɨn itir gumazamiziba, ko Tanak, Dor, Ipleam, Megido koma nguibar ekiar kabar boroghɨn itir nguibar doziba, me dar gumazamiziba batoghezir puvatɨ. \v 28 Ezɨ gɨn Israelia ikia ghua gavgavigha, Kenanian gumazamizir kabagh amizɨ, me men ingangarir gumazamizir kɨnibar otifi. Israelia bar me batoghezir puvatɨ. \p \v 29 \x - \xo 1:29 \xo*\xt Josua 16:10\xt*\x*Efraimɨn anabamɨn gumaziba Kenanɨn gumazamizir Geserɨn nguibar ekiamɨn itiba batoghezir puvatɨ, kamagh amizɨ, Kenanian gumazamizir kaba men tongɨn danganir kamɨn iti. \p \v 30 Ezɨ Sebulunɨn anabamɨn gumaziba, gumazamizir Kitronɨn nguibar ekiam ko Nahalalɨn nguibar ekiamɨn itiba batoghezir puvatɨ. Kamaghɨn, Kenanian gumazamizir kaba men tongɨn ikiavɨra iti. Ezɨ Sebulunɨn gumazamiziba, Kenania gamizɨ, me men ingangarir gumazamizir kɨnibar otifi. \p \v 31 Ezɨ Aserɨn anabamɨn gumaziba, gumazamizir Akon nguibar ekiam ko Saidonɨn nguibar ekiam ko Alap, Aksip, Helba, Afek ko Rehopɨn nguibar ekiabar itiba, me batoghezir puvatɨ. \v 32 Me, me batoghezir puvatɨ, kamaghɨn, Aserian gumazamiziba Kenanian tongɨn ikiavɨra iti. \p \v 33 Ezɨ Naptalin anabamɨn gumaziba, gumazamizir Betsemesɨn nguibar ekiam ko Betanatɨn nguibar ekiamɨn itiba batoghezir puvatɨ. Egha me Kenanian tongɨn iti. Egha Naptalin anabamɨn adarazigh amizɨ, me men ingangarir gumazamizir kɨnibar otifi. \p \v 34 Ezɨ Amoria gavgavigha Danɨn anabamɨn gumazamiziba batoghezɨ, me ghua mɨghsɨar danganimɨn ghue. Amoria me ataghizɨ me izaghira danganir zarimɨn itir puvatɨ. \v 35-36 Amoria uarira Heresɨn Mɨghsɨam ko, Aijalonɨn nguibar ekiam, ko Salbimɨn nguibar ekiam gapia. Ezɨ men nguazir mɨtaghniam, Tuighakabar Mɨghsɨamɨn Pɨn Zuir Tuavimɨn ikegha ghua, Selan nguibamɨn otogha bar sɨvagha ghu. Ezɨ dughiar maba, Josepɨn anabamɨn gumazamiziba me gativagha me gamizɨ, me men ingangarir gumazamizir kɨnibar otifi. \c 2 \s Ikiavɨra Itir Godɨn ensel Israelia mɨgei \r (Josua 24:29-31) \p \v 1 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ensel, Gilgalɨn nguibam ategha, Bokimɨn nguibar ekiamɨn ghu. Egha kamaghɨn Israelia mɨgei, “Kɨ Isipɨn kantrin aven ia inigha iza, nguazir ian inazir afeziabar anɨngasa akam akɨrizim bagha zui. Egha kɨ kamaghɨn mɨgei, ‘Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kɨ ia koma amizim, kɨ anebighan kogham. \v 2 \x - \xo 2:2 \xo*\xt Ua Me Ini 34:12-13; Godɨn Araziba 7:2-5\xt*\x*Kamaghɨn, ia gumazamizir nguazir kamɨn itiba ko akar dɨkɨrɨzir gavgavir tam damuan markɨ, kɨ ian anogoroke. Ia men ofa gamir dakozibagh asɨghasɨkigh.’ Kɨ datɨrɨghɨn garima, ia nan Akar Gavgavim barazi puvatɨ. Ia manmaghsua, arazir bar igharazim gami. \v 3 \x - \xo 2:3 \xo*\xt Ua Me Ini 34:12; Godɨn Araziba 7:16; Josua 23:13; Onger Akaba 106:36\xt*\x*Kamaghɨn, kɨ kamaghɨn ia mɨgei, ia men nguazibar aven mangɨ me batoghsɨ damuamin dughiamɨn, kɨ ian faragh mangɨghan kogham. Puvatɨ. Gumazir kaba ian apanibar otivigh azuazibar mɨn ian suigh ia damutɨ ia irɨ, egh tuavir voroghɨra itim ategham. Eghtɨ men aseba bar puvɨra ian nɨghnɨzir gavgaviba basamam, da gavgaviz o.” \p \v 4 Ikiavɨra Itir Godɨn ensel, Israelia mɨkemegha gɨvazɨ, me akar kaba baregha, bar puvɨram azi. \v 5 Kamaghɨn, me danganir kam kamaghɨn a dɨbori, “Bokim.” Egha danganir kamɨn, me Ikiavɨra Itir God bagha ofa gami.\f + \fr 2:5 \fr*\ft Ziar kam Bokim, an mɨngarim Hibrun akamɨn kamaghɨn ghu, “Azi darasi.”\ft*\f* \s Josua areme \p \v 6 Ezɨ Josua Israelia amadazɨ, me ghua danganir God vaghvagha me bagha mɨsevegha me ganɨngiziba inigha, dagh apia. \v 7 Josua angamɨra itir dughiamɨn, Israelia Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fe. Egha Josua aremezir dughiamɨn gɨn, me uaghan an ziam favɨra iti. Me kamaghɨram amua ghua, gumazir aruaba uan damazibar Ikiavɨra Itir God Israelia bagha amizir bizibar ganizir dughiamɨn tu. \v 8 Nunɨn otarim Josua, a Ikiavɨra Itir Godɨn ingangarir gumazim, a 110plan azenibar ikegha areme. \v 9 \x - \xo 2:9 \xo*\xt Josua 19:49-50\xt*\x*Ezɨ me an kuam isa Timnat Heresɨn nguibar ekiamɨn anefa. Kar an nguazir otevir mamra, a Efraimɨn mɨghsɨar dozibar tongɨn ikia, notɨn amadaghan Gasɨn Mɨghsɨamɨn boroghɨn iti. \v 10 Ezɨ Josua ko otivizɨ darazi bar ariaghire, ezɨ gumazamizir igiaba otivigha, men danganiba ini. Gumazamizir gɨn otivizir kabanang, me Ikiavɨra Itir God gɨfozir puvatɨ. Egha bizir a Israelian akurvagha amiziba, bar da gɨn amada. \s Israelia ua Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fer puvatɨ \p \v 11 Egha Israelia aser Balbar ziaba fava, arazir bar kuraba Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn dagh ami. \v 12 Me ua Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fe puvatɨ, a men inazir afeziabar God, a Godɨn Isipɨn kantrin aven me inigha azenan izezim. Me dɨkavigha tintinibar gumazamizir men tongɨn itibar asebar ziaba fe. Israelia uan iteviba apɨra aser kabar ziaba fava, Ikiavɨra Itir God gamima a bar men anɨngaghe. \v 13 Me ua Ikiavɨra Itir Godɨn aghuagha an ategha, Balɨn asem ko Astarten aser amizibar ziaba fe. \p \v 14 \x - \xo 2:14 \xo*\xt Josua 7:12; 2 Atriviba 17:20; Onger Akaba 44:12; Aisaia 50:1\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God bar men anɨngaghegha, mɨdorozir gumaziba ko okɨmakɨar gumaziba ataghizɨ me iza Israelia mɨsogha men biziba bar da okeme. Ikiavɨra Itir God me isa apanibar agharim gatɨzɨ, me tintinibar ikegha iza bar me abɨra. Israelia mɨtivigh gavgavigh uari bagh mɨsoghan ibura. \v 15 Me zurara mɨsoghasa zuir dughiabar, Ikiavɨra Itir God men apanim gamua men akurvazir puvatɨ, ezɨ me bar dughiar kuramɨn iti. \p \v 16 Ezɨ gɨn Ikiavɨra Itir God gumazir dapanir gavgavir maba isa Israelia ganɨngi. Ezɨ gumazir dapanir kaba, Israelian akuragha mɨdorozir gumaziba ko okɨmakɨar gumazibar aghariba da uam me ini. \v 17 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨram ami. Me gumazir dapaniba barazir puvatɨ. Me akɨrim ragha Ikiavɨra Itir God gasaragha mati tuavimɨn amizim tintinimɨn gumaziba bagha arui moghɨn, me aseba bagha bar ikuvigha men damazibar uan teviba apɨri. Me fo, men inazir afeziaba fomɨra Godɨn Akar Gavgavibar gɨn zui, ezɨ merara datɨrɨghɨn kamaghɨn amir puvatɨ. Me zuamɨra tuavir aghuir kam ataki. \v 18 Dughiar avɨriba, apaniba paza Israelia gamima, me uan osɨmtɨziba ko mɨzazir me isir kaba bagha aziava arai. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God men apangkufi. Dughiaba zurara, Ikiavɨra Itir God Israelian ganasa gumazir dapaniba mɨsefi, egha a gumazir dapaniba vaghavagha me ko ikia men akurvasi. Ezɨ gumazir dapanir kaba vaghvagha Israelian akurvagha apanibar gavgaviba da ua me isi. God zurara gumazir dapanir kamɨn akurvagh an gan mangɨ an aremeghamin dughiamɨn tugham. \v 19 Gumazir dapanir kam aremeghamin dughiamɨn gɨn, gumazamiziba uamategh uan arazir ghuribar amuam. Men arazir kuraba, men faragha ghuezir darazir arazir kurabagh afiragham. Me asebar gɨntɨgha dar ziaba fa uan teviba apɨri. Me bar uan arazir kurar kaba ko akam batozir arazibar gɨn mangasa bar gavgafi, egha da ataghɨraghan aghua. \p \v 20 Ezɨ Ikiavɨra Itir God bar Israelian anɨngaghegha, kamaghɨn mɨgei, “Gumazamizir kaba, kɨ fomɨra men inazir afeziaba ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim gamigha, an gɨn mangasa me mɨkeme, ezɨ me anebɨki. Me nan akamɨn gɨn zuir puvatɨ. \v 21 Josua angamɨra itir dughiamɨn, a men nguaziba inizir puvatɨgha areme, kamaghɨn amizɨ, kɨ ikɨzir igharaziba batueghan kogham. \v 22 Kɨ ikɨzir igharazir kabar amightɨ, me Israelian nɨghnɨzir gavgaviba basamtɨ kɨ ganasa, me nan mɨgɨrɨgɨabar tuavimɨn gɨn mangam, mati men inazir afeziaba amizɨ moghɨn, o puvatɨgham.” \v 23 Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God ikɨzir igharazir kaba ataghizɨ, me Israelian nguazimɨn iti. A fomɨra Josua ataghizɨ, a me mɨsogha me abɨrazir puvatɨ. Ezɨ datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir God uaghan zuamɨra me batueghan kogham. \c 3 \s Ikiavɨra Itir God mɨdorozir arazibar Israelian akakaghasa \p \v 1 Ikiavɨra Itir God ikɨzir igharazir maba ataghizɨma, me Israelian tongɨn Kenanɨn nguazimɨn iti. Israelia faragha mɨsogha Kenanɨn nguazim ini, ezɨ men marazi, mɨdorozir tamɨn ikezir puvatɨgha mɨdorozir arazibagh fozir puvatɨ. God datɨrɨghɨn men gavgavimɨn ganigh foghasa. \v 2 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn damuva, vaghvagh Israelian igiar gɨn otiviziba mɨdorozimɨn me geghan men sure damuam. \v 3 Kar God Kenanɨn nguazimɨn ataghizir ikɨziba: Filistian 5plan nguibar ekiabar gumazamiziba, ko Kenanɨn nguibar ekiaba bar moghɨra, ko Saidonɨn gumazamiziba. Ezɨ Hivian Lebanonɨn Mɨghsɨamɨn pɨn itiba, me Balhermonɨn Mɨghsɨamɨn ikegha ghua, Hamatɨn nguibamɨn zuir tuavir akamɨn tu. \v 4 Ikiavɨra Itir God, Israelia tuisɨghasa ifonge, me ti an Akar Gavgavibar gɨntɨgham, o ti puvatɨgham? Kamaghɨn amizɨ, a gumazamizir kaba ataghizɨma, me Kenanɨn nguazimɨn iti. Akar Gavgavir kabanang, God fomɨra men inazir afeziaba bagha Moses ganɨngi. \v 5 Kamaghɨn amizɨ, Israelia, me Kenanian tongɨn apia, me Hitia ko Amoria ko, Peresia ko, Hivia ko Jebusian gumazamiziba. \v 6 Egha Israelia, Kenanian guiviba isa men iti, egha uan guiviba isa Kenanian otaribagh anɨdi. Egha me men asebar ziaba fe. \s Otniel gumazir dapanimɨn oto \p \v 7 Egha Israelia Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir kuram gami. Me Ikiavɨra Itir God, uan God, bakɨnɨghɨnigha, arazir kuram gamigha Balɨn aseba, ko Astarten aser amizibar ziaba fe. \v 8 Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God Israelian atara Mesopotemian atrivim Kusan Risataim ataghizɨma, a mɨdorozimɨn me gafira. Israelia 8plan azenibar atrivim Kusan Risataimɨn gavgavimɨn apengan iti. \v 9 Egha Israelia Ikiavɨra Itir God bagha araima, Ikiavɨra Itir God me bagh akurvazir gumazir mam amɨsefe, an ziam Otniel. Otniel a Kenasɨn otarim, ezɨ Kenas a Kalepɨn dozim. Ezɨ Otniel atrivir kam da ua me ini. \v 10 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Duam iza Otniel gizɨvazɨma, a Israelian gumazir dapanimɨn iti. Ezɨ a ghuava Mesopotemian atrivim ko mɨsosi, ezɨ Ikiavɨra Itir God Otnielɨn akurazɨma an atrivir kam abɨra. \v 11 Egha gɨn, Israelia ua mɨdorozir tam gamir puvatɨgha ikia ghua 40plan azeniba gɨvazɨma, Kenasɨn otarim, Otniel, an areme. \s Ehut gumazir dapanimɨn oto \p \v 12 Ezɨ Israelia uamategha Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn an aghuazir arazir kuram gami. Ezɨ Ikiavɨra Itir God gavgavir ekiam isa Moapian Atrivim Eklon ganɨngizɨma, a Israelia abɨra. \v 13 Eklon Amonia koma Amalekia akuvagha me ko akam akɨrigha ghua, Israelia mɨsogha me abɨragha, Temer Detba Itir Nguibar Ekiam ini. \v 14 Ezɨ Israelia, Atrivim Eklonɨn apengan ikia ingangarir gumazamizir kɨnibar mɨn ingara ghua 18plan azenibar tu. \p \v 15 Egha Israelia Ikiavɨra Itir God bagha araima, a me bagh akurvazir gumazir mam amɨsefe, an ziam Ehut, an apaniba da ua me iniam. Ehut Benjaminɨn anabamɨn gumazir mam, a Geran otarim, an agharir kɨriamɨn ingarir gumazim. Dughiar kamɨn, Israelia bizir aghuir maba isa Moapian atrivim, Eklon bagha da amadima, Ehut da inigha ghu. \v 16 Ehut faragha ua bagha mɨdorozir sabar ghumtɨzir pumuning itir mamɨn ingarigha, an mɨriamning vɨraram aning amɨne. Mɨdorozir sabar ghumtɨzir pumuning itir kamɨn ruarim 50 sentimitan tu. Egha dughiar an Atrivim Eklon bagha mangasava amimɨn, a mɨdorozir sabar ghumtɨzir pumuning itir kam isa uan agharir guvimɨn apengan buar akɨrimɨn korotiar ruarimɨn aven a modo. \v 17 Egha bizir aghuir kaba inigha Atrivim Eklon bagha zui. Eklon, a namnam saram aghungizir gumazir dafam. \v 18 Ezɨ Ehut ghua bizir aghuir kaba isava Eklon ganigha gɨvagha, a gumazir a ko bizir aghuiba atera ghuezir kaba ko, me uamatenge. \p \v 19 Me ghua Gilgalɨn nguibamɨn boroghɨn, dagɨabar gumazir nedazibar ingarigha da asezir danganimɨn otifi. Egha danganir kamɨn, Ehut Moapian atrivimɨn ganasa a bagha uamatenge. An Atrivim Eklonɨn ganigha kamaghɨn a mɨgei, “Atrivim, kɨ nɨ mɨkɨmamin mɨgɨrɨgɨar mam iti, nɨ uabɨra a baragham.” Ezɨ atrivim kamaghɨn uan ingangarir gumazibav gei, “Ia mangɨ, ga uaningra ikiam.” Ezɨ ingangarir gumaziba bar moghɨra azenan ghue. \v 20 Ezɨ atrivim uabɨra uan dɨpenimɨn aven, an pɨn itir danganir orangtɨzimɨn avughsava irɨghav iti. Ezɨ Ehut a bagha izava a mɨgei, “Kɨ God da izezir mɨgɨrɨgɨar nɨ mɨkɨmamin mam iti.” Ezɨ atrivim dɨkavigha tuzɨma, \v 21 Ehut uan agharir kɨriamɨn, dafarir guvimɨn apengan korotiar ruarir aruzimɨn aven, buar akɨrim gisɨn modozir sabam asigha, atrivimɨn navim gasara. \v 22 Ezɨ Ehut atrivim da sabar ghumtɨzir pumuning itim asizir puvatɨ, an ghumtɨzim ko an mɨsiam sara bar an navimɨn aven ghu. Ezɨ an navimɨn ovim mɨdorozir sabam noke, ezɨ a bar an aven ghua an akɨrir agharimɨn tu. \v 23 Ezɨ Ehut dɨpenimɨn aven avughsazir danganim ategha azuarimɨn azenan otogha deragha tiar akamning asaragha ghu. \v 24 Ezɨ gɨn an ingangarir gumaziba iza garima, me itiar akamning dukua. Ezɨ me uarira uariv gɨa ghaze, “Atrivim ti uan avughsazir danganimɨn ikia uan davir danganimɨn aven ikiama.” \v 25 Ezɨ atrivimɨn ingangarir gumaziba uan atrivim mɨzua ikia ghua amia, me itiam kuigh aven mangan an amigha, bar dughiar ruarimɨn a mɨzua ghua ghaze, e uari aven mangɨ ganigham. Egha me ki inigha tiam kuigha garima, Ame! Men gumazir aruam aremegha vazimɨn irɨghav iti! \p \v 26 Ezɨ ingangarir gumaziba pura gara itir dughiamɨn, Ehut arav ghugha gɨfa. An ara ghua, danganir me dagɨabar gumazir nedazibar ingarigha da asezimɨn otogha, dagh itagha, bar ara ghua Seiran nguibamɨn modo. \p \v 27-28 Egha a gɨn azenim girɨgha Seiran nguazimɨn ghua, Efraimɨn anababar mɨghsɨar dozibar otogha sɨgham givi, a men dɨmtɨ me izɨ uari akuvagh mangɨ mɨsogham. Israelia iza uari akuvazɨ, Ehut kamaghɨn me mɨgei, “Ia nan gɨn izɨ. Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God ian apaniba, Moapia isa ian agharim gatɨgha gɨfa. Ia me abɨragham.” Kamaghɨn amizɨ, me mɨghsɨar dozibar itir nguibaba ategha, Ehutɨn gɨn uaghira Moapia bagha Jordanɨn Fanemɨn men arafa, eghtɨ men tav fanem girɨgh vongɨn mangan kogham. Ezɨ me Moapian mɨsozima, men tav arav ghuzir puvatɨ. Bar puvatɨ. \v 29 Ezɨ dughiar kamɨn Israelia Moapian 10,000plan mɨdorozir gumazir gavgavibav soghezɨ me ariaghire. Tav arav ghuzir puvatɨ. \v 30 Kamaghɨra, Israelia dughiar kamɨn Moapia gafiragha, ua mɨdorozir tam gamizir puvatɨgha ghua 80plan azenibar tu. \s Samgar gumazir dapanimɨn oto \p \v 31 Gumazir dapanim Ehutɨn gɨn, gumazir dapanir igharazim oto, an ziam Samgar, an Anatɨn otarim. Me zuamɨra ingangarim damuasa bulmakaubar avɨzir aghorir mam, an a isa, Filistiabar 600plan gumazibav soghezɨ me ariaghire. A uaghan apanibar agharimɨn ua Israelia ini. \c 4 \ms Deboran eghaghanim \mr (Sapta 4--5) \s Debora ko Barak apaniba abɨra \p \v 1 Ehut aremezɨ, Israelia ua Godɨn damazimɨn an aghuazir arazir kurabagh ami. \v 2 Kamaghɨn amizɨ, God Jabin ataghizɨ, a uaghan me abɨra. Jabin, a Kenanian atrivir mam, egha Hasorɨn nguibamɨn garir atrivim. Atrivim Jabin, an mɨdorozir gumazibar dapanim Sisera, a nguibar ekiam Haroset Hagoimɨn gumazir mam. \v 3 Atrivim Jabin, ainɨn mɨdorozir karisɨn 900pla iti. A bar pazavɨra Israelia gamuava, tintinibar me mɨsogha me gasɨghasɨgha ghua 20plan azenibar tu. Kamaghɨn amizɨ, Israelia uarir akurvaghasa Ikiavɨra Itir God bagha arai. \p \v 4 Ezɨ dughiar kamɨn, Godɨn akam inigha izir amizir mam iti, an ziam Debora. A gumazir mamɨn amuim, an ziam Lapidot. Dughiar kam Debora amizir dapanimɨn ikia nɨghnɨziba isa Israelia ganɨdi. \v 5 Debora zurara Temer Detɨn Povimɨn apiav itima, Israelia uan osɨmtɨziba inigha a bagha izima, a kotɨn aven men osɨmtɨziba tuisɨzima, me an mɨgɨrɨgɨaba barasi. Temer kam, Rama ko Betelɨn nguibar ekiamningɨn tizimɨn, Efraimɨn anabamɨn nguazimɨn mɨghsɨar dozimɨn iti. \p \v 6 Dughiar mam Debora Barakɨn dei, a Kedesɨn nguibamɨn Naptalin anabamɨn nguazimɨn itir gumazir mam, Abinoamɨn otarim. Egha Barak izima, Debora kamaghɨn a mɨgei, “Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a mɨgɨrɨgɨar kam nɨ danɨngasa, ‘Nɨ mangɨ Naptalin anabam ko Sebulunɨn anabamɨn gumazir 10,000pla inigh izɨ Taborɨn Mɨghsɨamɨn me akufagh. \v 7 Kɨ Sisera inigh izam, an Atrivim Jabinɨn mɨdorozir gumazibar dapanim. A izɨ Kisonɨn Fanemɨn ia ko mɨsogham. A uan mɨdorozir karisba ko uan mɨdorozir gumazir avɨriba inigh izɨtɨ, kɨ me isɨ ian agharim darɨgham.’ ” \p \v 8 Ezɨ Barak akar kam baregha kamaghɨn Deboran mɨgei, “Nɨ na ko mangɨtɨ, kɨ mangam. Nɨ na ko mangan koghtɨ, kɨ mangan kogham.” \v 9 Ezɨ Debora kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Kɨ guizbangɨra nɨ ko mangam. Eghtɨ mɨdorozir kamɨn aven Ikiavɨra Itir God Sisera isɨ amizitamɨn agharim darɨgham. Kamaghɨra, nɨrara, mɨdorozir kam bagh ziar ekiam inian kogham. Puvatɨ.” Egha Debora dɨkavigha Barak ko Kedesɨn nguibamɨn zui. \v 10 Ezɨ Barak Sebulunɨn anabam ko Naptalin anabamɨn gumazibar diagha Kedesɨn zui. Dughiar kam 10,000plan gumaziba a ko mɨsoghasa zui. Ezɨ Debora uaghan me ko zui. \v 11 Ezɨ dughiar kamɨn, Heber a Kinian adarazir mav, a Kinia ataki, me Mosesɨn ivozir afeziam Hobap, an ovavir boriba, a me ategha ghua uan averpenim Kedesɨn nguibamɨn boroghɨn, Sananimɨn itir okɨn temer ekiamɨn boroghɨn an ingari. \p \v 12 Ezɨ Sisera kamaghɨn oraki, Abinoamɨn otarim Barak ghua Taborɨn Mɨghsɨamɨn ghuanabo. \v 13 Egha Sisera uan 900plan ainɨn karisba ko uan mɨdorozir gumaziba bar men diagha, me inigha Kisonɨn Faner gigir dɨpaba pura datimɨn boroghɨn, Haroset Hagoimɨn nguibamɨn zui. \v 14 Ezɨ Debora kamaghɨn Barak mɨgei, “Aria, nɨ dɨkavigh, e mangam. Ikiavɨra Itir God nɨn faragh mangam. Datɨrɨghɨn dughiar kamɨn Ikiavɨra Itir God nɨn akuragh, Sisera isɨ nɨn agharim datɨgham.” Ezɨ Barak zuamɨra 10,000plan mɨdorozir gumaziba inigha Taborɨn Mɨghsɨam ategha uaghiri. \v 15 Barak uan mɨdorozir gumaziba ko ghua otogha mɨdorozim forezir dughiam, Ikiavɨra Itir God men damazimɨn Sisera gamizɨ, an ainɨn karisba ko mɨdorozir gumaziba bar ongani. Ezɨ Sisera uan karis ategha uan suemningɨn arav ghu. \v 16 Ezɨ Barak men karisba ko mɨdorozir gumazibar agɨragha ghua, Harosetɨn Hagoimɨn nguibamɨn oto. Egha Barakɨn mɨdorozir gumaziba, Siseran mɨdorozir gumazibav soghezɨ me bar ariaghire, men tav ua itir puvatɨ. \p \v 17 Ezɨ Sisera ara ghua Jaelɨn averpenimɨn ghu, a Heberɨn amuim, Kinɨn adarazir mav. Hasorɨn nguibamɨn Atrivim Jabin, a Heberɨn adarazir namakar aghuim, me deravɨra uari inigha ikia, uariv sozir puvatɨ. \v 18 Dughiar kamɨn, Jael Siseran gari a izima, Jael averpenim ategha azenan iza kamaghɨn Sisera mɨgei, “O nan gumazir aruam, nɨ aven izɨ daperagh. Nɨ nan averpenimɨn aven izɨ avughsam. Nɨ atiatingan markɨ.” Ezɨ, Sisera Jaelɨn averpenimɨn aven ghuzɨma, Jael nir mɨtiar mam inigha anevara. \v 19 Ezɨ Sisera Jael mɨgɨa ghaze, “Nan kuarim nan pɨri. Nɨ dɨpatam na danɨngightɨ kɨ anemeka.” Ezɨ Jael memen nir me dɨpaba tuasa isamizir, memen oter eborim itir mam kuigha, a isa a ganɨngi. Ezɨ Sisera anemezɨ, Jael uam anevaragha a modo. \v 20 Ezɨ Sisera kamaghɨn Jael mɨgei, “Nɨ averpenimɨn tiar akamɨn tughɨv ikɨtɨ, gumazitam izɨ nɨn azaragham, ‘Gumazitam kagh iti?’ Eghtɨ nɨ kamaghɨn a mɨkɨm suam, ‘Puvatɨ.’ ” \p \v 21 Ezɨ Siseran mɨkarzim bar an amɨrazɨ ana aremezɨ moghɨn akui. Ezɨ Jael dafarir vuemɨn averpenibar benibar suizir afughafuzir mamɨn suira, egha dafarir vuemɨn ingangarir gumazibar haman suiragha, bar aghumra Siseran amuda zui. An haman suiragha ghua afughafuzir kam isa Siseran dakurum gasaragha, afughafuzim gafuzɨ, a bar anemɨkɨragha nguazim giraghu. Ezɨ Sisera areme. \v 22 Dughiar kamɨn, Barak Sisera buria izima, Jael ghua a batogha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ izɨtɨ, kɨ nɨ inigh mangɨ gumazir nɨ ruiagha aruim, nɨn akagham.” Ezɨ Barak a ko averpenimɨn aven ghua garima, Sisera aremegha gɨvagha irɨghav itima, afughafuzir kam an dakurumɨn mɨgoroghav ikia mamaghɨra iti. \p \v 23 Ezɨ dughiar kamɨn God Israelian akuragha, men damazimɨn Kenanian Atrivim Jabin abɨrazɨ, a bar aghumsɨki. \v 24 Ezɨ Israelia mɨsogha ghua bar gavgavigha Kenanian atrivim Jabin ko an mɨdorozir gumazibagh asɨghasɨki. \c 5 \s Debora ko Barakɨn onger akam \p \v 1 Dughiar kam Debora ko Abinoamɨn otarim Barak, aning ighiar kam bange: \b \q1 \v 2 E Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fam. \q1 Israelian gumazir dapaniba dɨkavigha deravɨra gumazamizibar faragha ghua, pamten mɨsoghasa nɨghnɨsi. \q2 Ezɨ gumazamiziba mɨsoghasa pamtemɨn nɨghnɨgha bar akonge. \q2 E Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fam! \q1 \v 3 Ia atriviba, oragh! \q2 Ia gumazir dapaniba, ia deravɨra kuariba arɨgh oragh! \q1 Kɨ Ikiavɨra Itir God bagh ighiatam bangɨva marvibagh iviam. \q2 Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, kɨ a gɨnɨghnɨgh ighiam damuam. \q1 \v 4 O Ikiavɨra Itir God, nɨ Seirɨn Mɨghsɨam ataghizir dughiam, \q2 kar Idomɨn nguazim, \q3 nɨ izaghirima, \q2 mɨkɨmkɨzim nguazim gɨnobazɨ, \q3 amozim arigha mɨghsɨabar izaghiri. \q2 Bar guizbangɨra, dɨpar dafam overiamɨn ghuariabar ikegha \q3 nguazimɨn izaghiri. \b \q1 \v 5 \x - \xo 5:5 \xo*\xt Ua Me Ini 19:18\xt*\x*Mɨghsɨaba Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn vazvasi, \q2 a Sainaian God, \q2 a Ikiavɨra Itir God, Israelian God. \b \q1 \v 6 Anatɨn otarim Samgarɨn dughiam, \q2 ko Jaelɨn dughiam, \q1 gumazir dagɨaba bagha biziba amadiba, \q2 me okɨmakɨar gumazibar atiatia uamategha tuavir ekiamɨn aruir puvatɨ. \q1 Me mangɨ zegh gamua, \q2 egha moga kɨriar tuavir dozibagh arui. \b \q1 \v 7 O Debora, Israelɨn kantrin nguibar doziba itir gumazamiziba, me bizitam gamizir puvatɨ. \q2 Me pura ikia ghua dughiar nɨ otozimɨn tu. \q1 Guizbangɨra, nɨ Israelian tongɨn ikia mati men ganamin amebar mam. \b \q1 \v 8 Ezɨ Israelia aser igiabar gɨn zuir dughiamɨn, \q2 mɨdoroziba me batifi. \q1 Israelia mɨdorozir gumazir 40,000pla iti, \q2 egha me bar moghɨra mɨsoghamin oraba ko afuziba puvatɨ. \b \q1 \v 9 Kɨ uan navir averiamɨn aven, Israelian mɨdorozir gumazibar faragha zuir gumazir dapanibagh nɨghnɨghavɨra iti. \q2 Guizbangɨra, men marazi uari isa mɨdorozim ganɨdi. \q1 Kamaghɨn, e Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fam. \b \q1 \v 10 Ia gumazir donkin ghurghuribar satelbagh apiaghiriba, \q2 ko ia uan suebar tuavibagh aruir gumaziba, \q3 ia bizir kamɨn gun mɨkɨm. \q1 \v 11 Ia oragh! Gumazamizir mozir dɨpaba uari akuvava dɨpaba isava sipsipbagh anɨdiba, \q2 me Ikiavɨra Itir Godɨn mɨgɨa ghaze, an arazir aghuibara amuava apaniba abɨra. \q1 Egha me uaghan ghaze, Israelɨn kantrin nguibar doziba itir gumazamiziba, bar deragha apanibagh afira. \q2 Egha Ikiavɨra Itir Godɨn gumazamiziba uan nguibaba ategha, izaghira nguibar ekiamɨn tiar akamɨn ize. \q1 \v 12 O Debora, nɨ osegh dɨkavigh en faragh mangɨ. \q2 Nɨ faragh mangɨ ighiatam bangɨ! \q1 O Abinoamɨn otarim Barak, nɨ dɨkafigh! \q2 Nɨ mɨdorozim gafiragh apaniba dɨkabɨragh. \q2 Egh nɨ mɨdorozimɨn aven iniamin kalabuziar gumazir kaba inigh, men aku izɨ. \q1 \v 13 Ezɨ mɨdorozir gumazir aghuir ikiavɨra itiba, izaghira uan gumazir dapaniba ko uari akufi. \q2 Ikiavɨra Itir Godɨn gumazamiziba a bagha iza mɨsoghasa uari akufi. \q1 \v 14 Efraimɨn anabamɨn adarazi izaghira danganir zarimɨn oto, \q2 Efraimɨn adarazi fomɨra Amalekia abɨragha men nguazim ini. \q1 Me datɨrɨghɨn Benjaminɨn anabamɨn adarazir gɨn zui. \q2 Ezɨ Makirɨn adarazir gumazir dapaniba uaghan izaghiri. \q1 Ezɨ Sebulunɨn anabamɨn gumazir dapaniba uan ghuarar gavgavibar suigha izaghiri. \q1 \v 15 Ezɨ Isakarɨn anabamɨn gumazir dapaniba Debora ko izi. \q1 Isakarɨn anabamɨn gumazir kaba deravɨra Barakɨn gɨn zuima, \q2 a men faragha ghua zuamɨra danganir zarimɨn zui. \q1 Ezɨ Rubenɨn anabamɨn adarazi nɨghnɨzir pumuning ikia mangan aghua. \q1 \v 16 Ia Rubenɨn anabamɨn adarasi, ia tizim bagha sipsipba ko ikiavɨra iti? \q1 Ia sipsipbar garir gumaziba, ia ti sipsipbar deir buaber dɨmdiam baraghasa? \q1 Bar guizbangɨra, Rubenɨn anabamɨn adarazi \q2 nɨghnɨzir pumuning iti. \b \q1 \v 17 Ezɨ Gileatɨn Distrighɨn itir adarasi, me pura Jordanɨn Fanemɨn vongɨn aruem anadi naghɨn ikiavɨra iti. \q2 Ezɨ Danɨn anabamɨn adarasi, bizir tizim bagha kuribar ingari? \q1 Ezɨ Aserɨn anabamɨn adarazi ongarir dadarimɨn iti. \q2 Me pura ongarir mɨriamɨn, kuriba itir danganimɨn uarira iti. \q1 \v 18 Ezɨ Sebulunɨn anabam ko Naptalin anabamɨn adarasi, \q2 uan mɨkarzibagh nɨghnɨzir puvatɨ. \q1 Me pamtem mɨdorozim damuasa gavgavigha, \q2 atam mɨdorozir danganimɨn oveghai. \b \q1 \v 19 Dughiar kamɨn, Kenanian atriviba Tanakɨn nguibamɨn izegha, \q2 Megidon dɨpamɨn boroghɨn mɨsosi. \q1 Kenanian atriviba mɨsogha, \q2 mɨdorozim gafirazir puvatɨ. \q2 Me uaghan silvan taba inizir puvatɨ. \q1 \v 20 Overiamɨn itir mɨkoveziba uaghan mɨsosi. \q2 Da pɨn overiamɨn uan tuavimɨn ghua, Sisera ko mɨsosi. \q1 \v 21 Ezɨ Kisonɨn Fanemɨn aperiam me inigha ghue. \q2 Faner kam fomɨra iti, an aperiam bar gavgafi. \b \q1 Kɨ uan navir averiamɨn aven uabɨra uabɨ mɨgɨa ghaze, \q2 kɨ bar uabɨn gavgavigh mɨdorozir gumazir gavgavimɨn mɨn daru mangam! \b \q1 \v 22 Ezɨ hoziar atamra ivemara zuiba, \q2 me pamtem uan suebar nguazim gabɨri a tɨngaghavɨra iti. \q1 \v 23 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ensel kamaghɨn mɨgei, \q1 “Merosɨn nguibar ekiamɨn gumazamiziba Ikiavɨra Itir Godɨn akurazir puvatɨ. \q2 Me mɨdorozir gumazibar mɨn iza apanibav sogha Ikiavɨra Itir Godɨn akurazir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn, ia Godɨn diagha kamaghɨn an azai, \q2 A Merosɨn nguibar ekiam, ivezir kuram a danɨngam, eghtɨ a bar ikuvigham. \q2 Eghtɨ gumazamizir nguibar ekiar kamɨn itiba me uaghan ikuvigham.” \b \q1 \v 24 Jael, a Heberɨn amuim, ezɨ Heber a Kinian adarazir gumazir mam, \q2 God deraghvɨram a damutɨ, \q2 an navim bar akuegham. \q2 An navir agorogem, averpenimɨn aven itir amizir igharazibagh afiragham. \q1 \v 25 Sisera dɨpam bagha Jaelɨn azarazɨ, \q2 an oter eborim a ganɨngi. \q1 An oter ovim itir bar aghuarim inigha \q2 itarir ganganir aghuarim itimɨn a inigha izi. \q1 \v 26 A dafarir vuemɨn averpenibar benibar suizir afughafuzir mamɨn suira, \q2 egha dafarir vuemɨn ingangarir gumazibar haman suira. \q1 A Siseran dakurum mɨsogha anebɨki. \q2 A guizbangɨra an dakurum gafuzɨma an okoriaghɨrɨ. \q2 A Siseran dakurum gasaragha afughafuzim gafuzɨ, afughafuzir kam anemɨkɨragha vongɨn otogha nguazim giraghu. \q1 \v 27 Ezɨ Sisera tevimning apɨrigha soroghafariba kunigha, \q2 Jaelɨn dagarimningɨn boroghɨn irɨghav iti, \q2 gumaka a uam angamɨra itir puvatɨ. \q2 A bar aremegha gɨfa. \b \q1 \v 28 Ezɨ Siseran amebam saghon mɨtɨghav ikia, amɨnim ivair tiar akamɨn saghon mar garima, a izir puvatɨ. \q2 A winduan uan damazimning atɨgha gara ghua kamaghɨn mɨgei, \q1 “Manmaghɨn amizɨ, Siseran karis bemɨra izezir puvatɨ? \q2 Tizim bagha an hoziaba zuamɨra ua izezir puvatɨ?” \q1 \v 29-30 Ezɨ an fofozir amizir mam kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, \q2 “Mɨdorozir gumaziba ti apanibagh afiragha, uari bagha bizir aghuiba buria tɨghar da isɨ uari bagh da tuiragh uari danɨngam. \q2 Egh amizir igiar vamɨra o pumuning, mɨdorozir gumaziba vaghvagha me iniasa ifonge, me men suiragh arazir kurabar me damuam. \q2 Egha me ti Sisera bagh korotiar aghuiba iniasa da buriavɨra iti. \q2 Egha inir aghuir me kurkazir aghuibar isamiziba buri da inigh izɨ, uan amuiba ko guivibar kurukam.” \q1 Ezɨ Siseran amebam uaghan kamaghɨra nɨghnɨsi. Ezɨ puvatɨ. \b \q1 \v 31 O Ikiavɨra Itir God, kamaghɨra nɨn apaniba mar oveng. \q2 Eghtɨ nɨn namakaba mar angazangarimɨn mɨn isiragh, mati aruer angazangarim otogha pamten nguazim gisira. \b \p Ezɨ dughiar kamɨn gɨn, Israelian nguazim 40plan azenibar mɨdoroziba puvatɨgha avughse. \c 6 \ms Gideon ko Abimelekɨn eghaghanim \mr (Sapta 6--9) \s Ikiavɨra Itir God ingangarim isa Gideon ganɨdi \p \v 1 Ezɨ gɨn, Israelia ua arazir kuram Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn a gami. Kamaghɨn, a Midianian adarazi ataghizɨ, me 7plan azenibar me abɨragha, me gativagha men gari. \v 2 Guizbangɨra, Midianian adarazir gavgavim bar Israelian gavgavim gafira, kamaghɨn, Israelia Midianian adarazir arava dagɨar toribar moga, uaghan danganir gavgavir aghuir mabar modi. \v 3 Israelia dagheba oparamin dughiabar, Midianian adarazi ko, Amalekia ko, aruem anadi naghɨn iti darazi izava Israelia mɨsosi. \v 4 Egha me nguazir kamɨn uari bagha averpenibar ingara dar ikia, men azenibar daghebagh asɨghasɨgha, ghua Gasan nguibar ekiamɨn tu. Egha daghetam ataghizɨ, a itir puvatɨ. Me uaghan men bulmakauba ko sipsipba ko donkiba inigha ghue. \v 5 Egha me uaghan uan averpeniba ko bulmakauba sara izi, mati aparir irubuaba uari akuvagha izi moghɨn, men gumazamiziba ko kamelba bar avɨraseme. Guizbangɨra, gumazitam me mengan iburagham, ezɨ me izava Israelian azeniba bar dagh asɨghasɨki. \v 6 Ezɨ Midiania bangɨn, Israelia gavgaviba bar puvatɨgha daghem bangɨn amɨra. Kamaghɨn amizɨ, Israelia datɨrɨghɨn uarir akurvaghasa Ikiavɨra Itir God bagh aziava arai. \p \v 7 Israelia, Midiania paza me gamir bizim gɨnɨghnɨgha, uarir akuvaghasa Ikiavɨra Itir God bagh arai. \v 8 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Godɨn akam inigha izir gumazir mam amadazɨ, a me bagha izi. A kamaghɨn mɨgei, “Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a ghaze, Bar fomɨra Isipia dughiar ruarimɨn ia gativagha ian garima, ia men ingangarir gumazamizir kɨnibar iti. Ezɨ kɨ Isipɨn kantrin aven ia inigha azenan izegha gɨfa. \v 9 Kɨ Isipian agharim da ua ia inigha gɨfa. Egha uaghan nguazir kamɨn gumazir paza ia gamibar agharim da ua ia inigha gɨfa. Ia izir dughiamɨn, kɨ me batoghezɨ me bar ghue. Egha kɨ uaghan men nguaziba isa ia ganɨngi. \v 10 Egha kɨ kamaghɨn ia mɨgei, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, ian God! Kɨ Amorian asebar ziaba fan ian anogoroke. Gumazir kaba ia men nguazimɨn apia.’ Ezɨ ia nan akam batoke.” \p \v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ensel iza, Ofran nguibamɨn boroghɨn itir okɨn tememɨn apengan aperaghav iti. Ofra a Joasɨn nguibam, Joas a Abieserɨn adarazir gumazir mam. Ezɨ an otarim Gideon, a nɨmɨra wainɨn ovɨziba mɨrmɨrir dagɨar mɨner ekiamɨn aven modoghav iti. Egha an an aven Midianian modogha, witɨn ovɨziba dɨkabɨra da mɨrmɨra iti. \v 12 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ensel a batogha a mɨgɨa ghaze, “O mɨdorozir gumazir bar gavgavim, Ikiavɨra Itir God nɨ ko iti.” \v 13 Ezɨ Gideon a ikaragha ghaze, “O gumazir ekiam, kɨ bizitam bagh nɨn azangasa. Ikiavɨra Itir God, e ko itima, ezɨ bizir kaba manmaghsua e batifi? Ezɨ bizir aghuir a en inazir afeziabagh amizir kaba, da managhɨra iti? E dar garir puvatɨ. Ikiavɨra Itir God, ti e inigha Isip ategha azenan izes ti? Egha datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir God, e ategha e isa Midianian agharibagh arɨki.” \p \v 14 Ezɨ Ikiavɨra Itir God ragha kamaghɨn Gideon mɨgei, “Nɨ bar uan gavgavim sara mangɨ Midianian agharim da, ua Israelia inigh. Kɨ uabɨ nɨ amadazɨ nɨ zui.” \v 15 Ezɨ Gideon kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn azaragha ghaze, “Gumazir ekiam, ga uaning, kɨ manmaghɨra Israelian akuragh ua me inigham? Nɨ fo, nan ikɨzimɨn adarazi me ziar ekiaba ko gavgaviba puvatɨ. Manasen anabamɨn aven itir darasi, me bar e gafira. Ezɨ nan ikɨzimɨn tongɨn aven, kɨ pura gumazir kɨnim, egha uan aveghbuabar, gumazir bar abuananam.” \v 16 \x - \xo 6:16 \xo*\xt Ua Me Ini 3:12; Josua 1:5\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God, kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ nɨ ko ikɨtɨ, nɨ Midiania mɨsoghtɨ me bar arɨmɨghiregham.” \p \v 17 Ezɨ Gideon kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Kɨ guizbangɨra nɨn damazimɨn gumazir aghuim, nɨ bizitam damightɨ, kɨ ganigh fogh suam, nɨ guizbangɨra Ikiavɨra Itir God na mɨgei. \v 18 Nɨ zuamɨra mangan markɨ. Kɨ mangɨ daghetaba inigh, bizir aghuibar mɨn da nɨ danɨngam. Nɨ kagh na mɨzuam.” \p Ezɨ ensel kamaghɨn mɨgei, “Kɨ nɨ mɨzuam ikɨ mangɨtɨ nɨ uamategh izam.” \p \v 19 Ezɨ Gideon aven ghua memen igiar mam tuazɨ a isi. Egha plauan yisba puvatɨzir maba uaghan da tuezɨ da isi, dar osɨmtɨzim 25 kilogremɨn tu. An asɨzir tuzir maba isava akɨrar mam gaghuigha, dɨparsɨzim isava mɨner mam gatɨ. Egha a da inigha ghua okɨn temer povimɨn Ikiavɨra Itir Godɨn ensel ganɨngi. \v 20 Ezɨ ensel kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ izɨ asɨzir tuzir kam ko yis puvatɨzir bretɨn kam isɨva dagɨar kam gisɨn aning atɨgh. Egh dɨparsɨzim isɨ aning gingegh.” Ezɨ Gideon ensel mɨkemezɨ moghɨram ami. \v 21 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ensel, asadivir aghorir mam uan dafarimɨn an suiragha an otevim isava asɨzir tuzim ko bret gisɨn anetɨgha uam an suira. Ezɨ avim zuamɨra dagɨam gisɨn otogha asɨzir tuzim ko bretɨn isi. Ezɨ ensel zuamɨra ghuzɨ, Gideon a bagha garava avenge. \p \v 22 Ezɨ Gideon datɨrɨghɨn fo, a Ikiavɨra Itir Godɨn enselɨn gani, egha bar aguaghfagha ghaze, “Ame! O Ikiavɨra Itir God, nan Ekiam, kɨ datɨrɨghɨn nɨn enselɨn guamɨn gani. Datɨrɨghɨn bizir tizitam na batogham? Nɨ nan akuragh!” \p \v 23 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “A dera, nɨ atiatingan markɨ. Nɨ ovengan kogham.” \p \v 24 Kamaghɨn, Gideon danganir kamɨn Ikiavɨra Itir God bagha ofa gamir dakozir mamɨn ingarigha kamaghɨn a dɨbora ghaze, “Ikiavɨra Itir God, a gumazir navir amɨrizim anɨdim.” Dughiar kamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn, ofa gamir dakozir kam, Ofran danganir kamɨn mɨtɨghav ikiavɨra iti, kar Abieserɨn adarazir nguazim.\f + \fr 6:24 \fr*\ft Mɨgɨrɨgɨar kam, “ofa gamir dakozir kam, Ofran danganir kamɨn mɨtɨghav ikiavɨra iti,” kar mɨgɨrɨgɨar datɨrɨghɨn itir puvatɨzim. Puvatɨ. A gumazir fomɨra akɨnafarir kam osirizimɨn dughiamɨn iti.\ft*\f* \p \v 25 Ezɨ dɨmagarir kamɨn Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Gideon mɨgei, “Nɨ mangɨ uan afeziamɨn bulmakaubar tongɨn, bulmakaun apurim inigh, kar an namba tu bulmakaun apurim, a 7plan azeniba iti. Egh nɨ uan afeziamɨn marvir guar asem Balɨn ziam fasa ingarizir ofa gamir dakozim apɨrigh. Egh aser amizim Aseran nedazim itir temer akɨnir ekiam okegh, kar temer akɨnir ekiar ofa gamir dakozimɨn boroghɨn mɨtɨghav itim. \v 26 Egh nɨ mɨghsɨar dozir kam gisɨn na bagh deraghvɨra ofa gamir dakozir tamɨn ingarigh, kɨ Ikiavɨra Itir God. Nɨ gɨn, namba 2 bulmakaun kam mɨsueghɨva, dɨpenir akɨnir nɨ dutuzimɨn avim atɨgh, namba 2ɨn bulmakaun kam isɨ, ofan mɨn a tuaghtɨ, a bar isi mɨghɨrigh.” \v 27 Ezɨ Gideon uan 10plan ingangarir gumaziba inigha Ikiavɨra Itir God mɨkemezɨ moghɨn ami. Ingangarir kam, Gideon aruemɨn a gamizir puvatɨ. Gideon nguibar ekiamɨn itir gumazir igharaziba ko a uan adarazir atiatingi. Kamaghɨn amizɨ, a dɨmagarimɨn a gami. \p \v 28 Bar mɨzarazimɨn nguibar ekiamɨn itir gumazamiziba dɨkavigha garima, Balɨn ziam famin ofa gamir dakozim ko aser amizim Aseran nedazim itir temer akɨnir ekiar an boroghɨn mɨtɨghav itim, itir puvatɨ, aning dɨpɨriaghirɨ. Egha me ganigha fo, gumazitam ti ofa gamir dakozir igiamɨn ingarigha, namba 2 bulmakaun apurim isa ofa gamigha gɨfa. \v 29 Ezɨ gumazamiziba uarira uarir azai, “Tinara bizir kam gami?” Me azangsɨgha ghua kamaghɨn fo, Joasɨn otarim Gideon, a bizir kam gami. \p \v 30 Ezɨ me kamaghɨn Joas mɨgei, “Nɨn otarim, asem Balɨn ofa gamir dakozim ko, aser amizim Aseran temer akɨnir ekiar an boroghɨn mɨtɨghav itim apɨriaghatɨ. Kamaghɨn, nɨ a inigh kagh izɨtɨ, e a mɨsueghtɨ an a aremegham.” \p \v 31 Ezɨ Joas kamaghɨn gumazir an ataribar akam ikaragha ghaze, “Ia asem Balɨn akurvaghasa na gimobi? Gumazir manam asem Balɨn akurvaghasa na dosi, aruem tɨghar anangamin dughiamɨn an a aremegham. Ofa gamir dakozir me dɨpɨrizir kam, kar Balɨn ofa gamir dakozim. Kamaghɨn, Bal guizbangɨra god, a uabɨ uabɨn akuragh.” \p \v 32 Dughiar kamɨn ikegha zui, Gideon ziar igiam iti. An afeziam Joas kamaghɨn mɨgei, “Gideon asɨghasɨghizir ofa gamir dakozir kam, kar Balɨn bizim. Kamaghɨn, Bal uabɨ uabɨn akuragh.” Kamaghɨn, me “Jerubal,” Gideon gatɨ.\f + \fr 6:32 \fr*\ft Ziar kam Jerubal, an tiarim Hibrun akamɨn kamaghɨn ghu, “Bal uabɨ uabɨn akuragh.”\ft*\f* \p \v 33 Dughiar kamɨn, Midianɨn adarazi ko Amalekia, ko aruem anadi naghɨn itir gumazamiziba, me uari akuvagha iti. Egha me Jordanɨn Fanem abigha vongɨn ghua, Jesrilɨn danganir zarimɨn averpenibar ingarigha dar iti. \v 34 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Duam iza Gideon avaragha an itima, a dɨkavigha, Abieserɨn adarazir diaghtɨ me izɨ an gɨn mangasa, a sipsipɨn komɨn ingarizir sɨgham givi. \v 35 A uaghan gumazir maba amadazɨ, me ghua Manasen anabamɨn nguazimɨn itir adaraziv gɨa ghaze, me izɨ an gɨn mangam. A uaghan Aser ko Sebulun ko Naptalin anababar adarazir mɨkɨmasa, gumazir maba amangi. Ezɨ me uaghan dɨkavigha iza a ko uari akufa. \p \v 36 Ezɨ Gideon kamaghɨn God mɨgei, “Nɨ na mɨgɨa ghaze, nɨ na damutɨ kɨ Israelian akuragham, kɨ bar guizɨn foghasa nɨn akar dɨkɨrɨzir kam a guizbangɨra, ga uaning, nɨ arazitam nan akagh. \v 37 Nɨ gan, danganir e witɨn dafariba amɨsevimɨn, kɨ sipsipɨn arɨzitaba nguazim darɨgham. Eghtɨ mɨzaraghara ghuariar dɨpam sipsipɨn arɨzir kabar ikɨva, egh nguazim gireghan koghtɨ, kɨ kamaghɨn fogh suam, mati nɨ mɨkemezɨ moghɨn, kɨ Israelian akurvagham.” \v 38 Ezɨ bizir kam, Gideon God ko mɨkemezɨ moghɨn oto. Ezɨ Gideon mɨzaraghara osegha dɨkavigha ghua sipsipɨn arɨzir an atɨzimɨn ganasa zui. Egha sipsipɨn arɨzim ghavkɨra an gari, dɨpam an iti, o puvatɨ. Ezɨ dɨpam a gizɨfa, an an munumutɨ, dɨpam itarir ekiatam gizɨvagham. \p \v 39 Egha gɨn Gideon ua ghua kamaghɨn God mɨgɨa ghaze, “O Ikiavɨra Itir God, nɨ nan ataran markɨ. Kɨ ua mɨgɨrɨgɨatam damuasa. Ga uaning, kɨ kamaghsua, nɨ na ateghtɨ, kɨ ua sipsipɨn arɨzim damigh an ganika. Eghtɨ dughiar kamɨn ghuariar dɨpaba tintinibar nguazim giregh, eghtɨ sipsipɨn arɨzimra mɨsɨngigh ikɨ.” \v 40 Ezɨ dɨmagarir kamɨn, God, Gideon mɨkemezɨ moghɨn ami. Sipsipɨn arɨzimra mɨsɨngizɨ, nguazim, ghuariam bar a gire. \c 7 \s Gideon Midiania gafira \p \v 1 Ezɨ Jerubal, kar Gideon uabɨ, a uan mɨdorozir gumaziba ko bar mɨzaraghara dɨkavigha ghua, Harotɨn emɨmɨrimɨn mɨriamɨn averpenibar ingarigha iti. Ezɨ Midianian averpeniba, Moren mɨghsɨamɨn boroghɨn danganir zarimɨn, Gideonɨn amadaghan notɨn iti. \p \v 2 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Gideon mɨgei, “Kɨ ian akuragh Midiania mɨsoghasa ifonge. Ezɨ mɨdorozir gumazir bar avɨrim nɨ ko iti. Me ti kamaghɨn nɨghnɨgh suam, ‘E uarira, uan gavgavibar Midiania mɨsogh me abɨragham.’ Egh me uan ziaba fam. Me ti kamaghɨn nɨghnigh, egh kamaghɨn mɨkemeghan kogham, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ men akuragham. \v 3 \x - \xo 7:3 \xo*\xt Godɨn Araziba 20:8\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, nɨ kamaghɨn me mɨkɨm, ‘Gumazir manam atiati, a Gileatɨn Mɨghsɨam ategh uamategh uan nguibamɨn mangɨ.’ ” Ezɨ Gideon kamaghɨn me tuisɨgha, me mɨkemezɨma, 22,000plan mɨdorozir gumaziba dɨkavigha uamategha ghue. Ezɨ 10,000plan mɨdorozir gumaziba ikiavɨra iti. \p \v 4 Egha gɨn, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Gideon mɨgei, “Mɨdorozir gumazir avɨriba ikiavɨra iti. Nɨ me inigh emɨmɨrimɨn magɨrɨtɨ, kɨ nɨn akuragh me abɨgham. Gumazir manam nɨ ko mangɨsɨ kɨ anemɨseveghtɨ, a nɨ ko mangam. Eghtɨ kɨ kamaghɨn nɨ mɨkɨm suam, gumazir kam nɨ ko mangan kogham, eghtɨ a mangan markɨ.” \p \v 5 Ezɨ Gideon gumaziba inigha emɨmɨrim giraghu. Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ gumazibav kɨmtɨ me dɨpam amɨ. Gumazir afiabar mɨn mɨzebar dɨpam apiba, nɨ me isɨva bɨzir vamɨran me atɨgh. Egh gumazir iteviba apɨrigha uan dafaribar dɨpam apiba, me isɨva bɨzir igharazimɨn me atɨgh.” \v 6 Ezɨ Gideon garima, 300plan gumazibara uan dafaribar dɨpam api, ezɨ igharaz darazi bar moghɨra iteviba apɨrigha uan mɨzebar dɨpam api. \p \v 7 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Gideon mɨgei, “Gumazir 300plan dafaribar dɨpam ameziba, kɨ ian akuraghtɨ, ia Midiania gafiragham. Egh nɨ gumazir igharazibav kemeghtɨ, me uamategh uan nguibabar mangɨ.” \v 8 Kamaghɨn, Gideon gumazir igharazibar dagheba ko sɨghaba me dama ada inigha me mɨkemezɨ, me uamategha uan nguibabar ghue. Ezɨ 300plan mɨdorozir gumazir kaba, me gumazir igharazibar dagheba ko sɨghaba ini. Dughiar kamɨn, Gideonɨn gumazibar averpeniba mong pɨn amadaghan itima, Midianian averpeniba, vɨn amadaghan danganir zarimɨn iti. \p \v 9 Ezɨ dɨmagarir kamɨn, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Gideon mɨgei, “Ia mangɨ Midianian danganimɨn mɨdorozim foregh. Kɨ ian akuragh Midianian gumazibav sogh me abɨragham. Guizbangɨra, kɨ me isa ian agharim gatɨgha gɨfa. \v 10 Nɨ mɨdorozim foran atiatigh, uan ingangarir gumazim, Pura, inightɨ a nɨn gɨn mangɨ, Midianian averpenibar magɨrɨ. \v 11 Egh men mɨgɨrɨgɨaba baraghɨva mɨsoghsɨ gavgavim iniam.” Ezɨ Gideon uan ingangarir gumazim Pura ko, aning apanibar averpeniba iti naghɨn men mɨriamɨn uaghiri. \p \v 12 Ezɨ Midianian adarazi ko Amalekia ko aruem anadi naghɨn itir darasi, me aparir irubuar bɨzir dafamɨn mɨn danganir zarim tintinibar an iti. Men kamelba uaghan bar avɨraseme, mati ongarimɨn gigim. Gumazitam ti me mengan iburagham. \v 13 Ezɨ Gideon ghuava otogha moga gara orazima, gumazir mam kamaghɨn uan irebamɨn gun uan namakam geghari, “Kɨ irebamɨn garima, me balin ovɨziba isa balin bretɨn mamɨn ingari, ezɨ bretɨn kam uabɨ poghpogha iza, e Midiania itir danganir kamɨn aven iza averpenim pamten a mɨsoghezɨ a ragha ghua nguazim girɨ.” \p \v 14 Ezɨ gumazir kamɨn namakam kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Bizir kam, bar guizbangɨra, ababanir kam en aka. Kar, Gideonɨn mɨdorozir sabamra. Gideon, a Joasɨn otarim, Israelian gumazir mam, anarɨra. Guizbangɨra, God Gideonɨn akuraghtɨ, e Midiania ko mɨdorozir gumaziba sara, a bar e agɨvagham. Irebar kamɨn mɨngarim, kamaghɨra ghu.”\f + \fr 7:14 \fr*\ft Israelia, me uari bagha uan azenibar ingarava opara dagheba isava uari bretba tua da api. Kamaghɨn amizɨ, irebamɨn aven itir bizir kam, bretɨn poghpogha izir kam, a mati Israelian nedazim. Midiania bar danganibagh arua averpenibar ingari darasi, ezɨ irebamɨn aven itir bizir kam, averpenir dɨpɨrigha ragha ghuzir kam, kar men nedazim.\ft*\f* \p \v 15 Ezɨ Gideon irebar kamɨn eghaghanim baregha uaghan an mɨngarim baregha, maghɨra itevimning apɨrigha Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fe. Egha uamategha Israelian averpeniba iti naghɨn ghugha kamaghɨn Israelian dei, “Ia dɨkav! E mangam! Ikiavɨra Itir God datɨrɨghɨn en akuraghtɨma, e mɨdorozimɨn Midiania dɨkabɨragham.” \v 16 Ezɨ Gideon 300plan gumazir kaba isa 3plan okoruabar me arɨki. Egha sɨghaba ko nguazir mɨneba sara inigha bar gumazibagh anɨngi. Nguazir mɨneba bar vaghvagha korir aviba dar averiabar iti. \v 17 Ezɨ Gideon kamaghɨn mɨgei, “Ia deraghvɨra nan gan, kɨ damuamin arazimra ia uaghan a damuam. Kɨ mangɨ men danganir mɨriamɨn mangɨgh, bizir manam damuam, eghtɨ ia uaghan a damu. \v 18 Gumazir okoruar na ko zuiba sɨghabagh ivitɨ, ia uaghan sɨghabagh ivi kamaghɨn dɨm, ‘E Ikiavɨra Itir Godɨn adarasi! E Gideonɨn adarasi. E aning bagha mɨsosi!’ ” \p \v 19 Ezɨ Gideon uan 100plan gumazir a ko zuiba, me ghua dɨmagarir arɨzimɨn men averpeniba iti naghɨn mɨriamɨn oto. Dughiar kamɨn, Midianian averpeniba itir danganimɨn garir gumaziba avughsasa uarigh itaghvɨrazir dughiam. Ezɨ Gideon ko gumazir a ko zuiba, sɨghabagh iviava nguazir mɨner me suighiziba abɨagharɨki. \v 20 Ezɨ Gideonɨn gumazir okoruar igharazimning kamaghɨn ganigha, uan sɨghabagh iviava nguazir mɨneba uaghan ada abɨagharɨki. Me uan agharir kɨriabar korir avibar suiki. Egha agharir guvibar sɨghabar suigha, kamaghɨn diava arai, “Kar, Ikiavɨra Itir God ko Gideon baghavɨra itir mɨdorozir sabamra!” \v 21 Egha me mɨtivighav ikia Midiania itir danganim okarizɨ, Midianian mɨdorozir gumaziba kamaghɨn ganigha atiatigha ararem saram ari. \v 22 Ezɨ 300plan gumazir kabanang sɨghabagh ivir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God Midiania gamizɨ, me onganigha uarira uan namakaba tintinibar uan mɨdorozir sababar uari oti. Egha me ara ghua Saretanɨn nguibar ekiamɨn amadaghan Betsitan nguibamɨn zui, egha Tabatɨn nguibamɨn boroghɨn ghua Abel Meholan nguibamɨn oto. \p \v 23 Ezɨ Gideon Naptalin anabam ko, Aserɨn anabam ko Manasen anabamɨn Israelian gumaziba, me bagha akam amadi. Ezɨ me oregha iza uan namakabar akuragha Midianian agɨntɨsi. \v 24 Ezɨ Gideon uaghan Efraimɨn anabamɨn mɨghsɨar dozibar tintinibar itir gumaziba bagha akam amada. A kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Ia izighirɨ e Midianian adarazi ko mɨsogham. Egh ia mangɨ Jordanɨn Fanemɨn me bagh pɨghɨva, daghurir doziba ko emɨmɨribar me bagh gan mangɨ Betbaran nguibamɨn me bagh gan men suikigh. Puvatɨghtɨma, me Jordanɨn Fanem giregh vongɨn mangegham.” \v 25 Ezɨ me Midianian mɨdorozir gumazibar dapanir pumuningɨn suira, aningɨn ziamning, Orep ko Sep. Egha me Orep isa, dagɨam gisɨn a mɨsoghezɨ, an areme, ezɨ me danganir kam Orep a gatɨ. Egha me Sep inigha ghua wainɨn ovɨziba dɨkabɨri naghɨn a mɨsoghezɨ an areme. Ezɨ danganir kam, me Sep a gatɨ. Egha me Midianian agɨntɨghavɨra iti. Gideon datɨrɨghɨn Jordanɨn Fanemɨn vongɨn itima, me gumazir dapanir kamning Orep ko Sepɨn dapanimning inigha a bagha zui. \c 8 \s Israelia bar Midiania dɨkabɨragha gɨfa \p \v 1 Ezɨ Efraimɨn anabamɨn gumaziba kamaghɨn Gideon mɨgei, “Nɨ Midianian adarazi ko mɨsoghasa zuir dughiamɨn, nɨ en dɨman aghua. Nɨ tizim bagha kamaghɨn e gami?” Me bar puv a gimoba an atari. \p \v 2 Ezɨ Gideon kamaghɨn me mɨgei, “Bizir ia amizim, kɨ amizir bizim, bar a gafira. Ia ti bizir ia amizimɨn gari, a pura bizim. Puvatɨ, a bar deragha, kɨ amizir bizibagh afira. \v 3 \x - \xo 8:3-5 \xo*\xt Onger Akaba 83:11\xt*\x*Guizbangɨra, God Midianian mɨdorozir gumazibar dapanir pumuning isa ian agharim gatɨ, aningɨn ziamning Orep ko Sep. Ezɨ ia aningɨn fɨrimning atu. Bizir kam bar ekefe. Kɨ kamaghɨn garir bizitam gamizir puvatɨ.” Gideon kamaghɨn mɨkemegha gɨvazɨ, Efraimɨn anabamɨn adarazi uam an atari puvatɨ. \p \v 4 Ezɨ Gideon uan 300plan mɨdorozir gumaziba ko ghua Jordanɨn Fanemɨn otivigha, a girɨgha vongɨn ghue. Me bar amɨragha, avughsezir puvatɨ, me uan apanibar gɨntɨgha ghuavɨra iti. \v 5 Egha me ghua Sukotɨn nguibar ekiamɨn otivigha, Gideon kamaghɨn Sukotɨn itir gumazibar azai, “Gumazir nan gɨn iziba, men mɨkarziba mɨtiriam bangɨn bar amɨra. Kamaghɨn, ia bretɨn taba me danightɨ me dar amɨ. Kɨ uabɨ, kɨ Midianian atrivimning Seba ko Salmunan agɨntɨsi.” \v 6 Ezɨ Sukotɨn gumazir dapaniba kamaghɨn mɨgei, “Ia tɨghar Seba ko Salmunan suigham. Kamaghɨn, e tizim bagh bretba isɨ nɨn mɨdorozir gumazibar anɨngam?” \p \v 7 Ezɨ Gideon ghaze, “Ia en akuraghan aghua. A dera. Ia gantɨ, Ikiavɨra Itir God Seba ko Salmuna isɨ nan agharim datɨghtɨ, kɨ gɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn mangɨ benir dɨkonir taba inigh izɨ ia mɨsogh, ian mɨkarziba abɨghɨrarigham.” \v 8 Egha Gideon me ategha ghua Penuelɨn nguibar ekiamɨn ghugha, kamaghɨra bretba bagha men azai, ezɨ Penuelɨn itir adarasi, Sukotɨn adarazi men tirazɨ moghɨra, men tira. \v 9 Ezɨ Gideon kamaghɨra Penuelɨn gumazibav gei, “Kɨ apaniba dɨkabɨragh, egh uamategh izɨ ian taua apɨram.” \p \v 10 Dughiar kamɨn, Seba ko Salmuna, aning uan mɨdorozir gumaziba ko Karkorɨn nguibamɨn iti. Faragha mɨdorozir gumazir avɨriba aruem anadi naghɨn ikegha mɨsoghasa ize. Ezɨ Israelia men 120,000plan mɨdorozir gumazibav soghezɨ me ariaghire. Kamaghɨn, datɨrɨghɨn 15,000plan mɨdorozir gumazibara ikiavɨra iti. \v 11 Ezɨ Gideon uan mɨdorozir gumaziba ko gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn tuavimɨn zui. Tuavir kam Noban nguibam ko Jokbehan nguibam, aruem anadi naghɨn amadaghan iti. Dughiar kam, Midiania deragha apaniba bagha garir puvatɨ. Ezɨ Gideon zuamɨra ghua Midianɨn otogha maghɨra mɨdorozim fore. Ezɨ Midianian mɨdorozir gumaziba bar dɨgavir kuram gami. \v 12 Ezɨ Midianian atrivimning, Seba ko Salmuna, arav ghu. Ezɨ puvatɨ, Gideon aningɨn agɨntɨghavɨra ikia ghua aningɨn suira. Ezɨ aningɨn mɨdorozir gumaziba aguaghfagha bar atiatingi. \p \v 13 Ezɨ Joasɨn otarim Gideon, mɨdorozimɨn danganim ategha, uamategha iza, tuavir Heresɨn nguibam itir mɨghsɨamɨn ghuavanabo. \v 14 A ghua Sukotɨn adarazir gumazir igiar mam batogha, pamtemɨn an suiragha kamaghɨn an azara, terara Sukotɨn adarazir gumazir dapaniba. Ezɨ gumazir igiar kam 77plan gumazibar ziaba osirigha Gideon ganɨngi. \v 15 Ezɨ Gideon ghua Sukotɨn gumaziba batogha kamaghɨn me mɨgei, “Ia kamaghɨn fo, ia ghaze, kɨ tɨghar Seba ko Salmunan, suigham. Egha ia ghaze, ia tizim bagh bretba isɨ nan mɨdorozir gumazibar anɨngam? Egha ia na dɨpova nan ingaravaka, bretɨn taba nan mɨdorozir gumazibar anɨngan aghua. Ia datɨrɨghɨn kagh gan. Kar taning? Kar Seba ko Salmuna aningra, kɨ aningɨn suiragha gɨfa!” \v 16 Egha a Sukotɨn gumazir dapanir kabar suiragha, benir dɨkonir gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn inizibar Sukotia mɨsogha mɨzazim me gase. \v 17 A uaghan Penuelɨn nguibar ekiamɨn itir taua apɨriaghatɨzɨ, a irɨ. Egha nguibar ekiar kamɨn itir gumaziba bar me mɨsoghezɨ me ariaghire. \p \v 18 Egha Gideon dɨkavigha Seba ko Salmunan azara, “Gua na mɨkɨm. Gua Taborɨn Mɨghsɨamɨn mɨsoghezir gumazir kaba, me manmaghɨn gari?” \p Ezɨ aning kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Me bar nɨn mɨrara gari. Me vaghvagha mati, atrivir mamɨn otariba.” \p \v 19 Ezɨ Gideon kamaghɨn mɨgei, “Me bar nan aveghbuabara. Me bar nan amebamɨn otariba. Ezɨ kɨ bar guizbangɨra Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn gua mɨgei, gua ti me mɨsoghezɨ me ariaghirezir puvatɨzɨ, kɨ gua mɨsoghezɨ gua aremeghan koghai.” \p \v 20 Egha Gideon uan otarir ivariam Jeterɨn mɨgɨa ghaze, “Aria, nɨ aning mɨsueghtɨ aning aremegh.” Ezɨ otarir kam, bar uan igiamra ikia, kamaghɨn damuan atiatingi. A uan mɨdorozir sabam ghufezir puvatɨgha, aning mɨsoghezir puvatɨ. \p \v 21 Ezɨ Seba ko Salmuna kamaghɨn Gideon mɨgei, “E fo, gumazir aruaba uari kamaghɨn bizim damusɨ, me uan gavgavibar amodoghɨn a damuam. Kamaghɨn, nɨ uabɨ izɨ ga mɨsogh.” Kamaghɨn, Gideon uabɨ Seba ko Salmuna mɨsoghezɨ, aning areme. Egha an aningɨn kamelningɨn fɨrimɨn itir benir iakɨnir igiamɨn nedazim guraghav itir adiarimning ini.\f + \fr 8:21 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \p \v 22 Ezɨ Israelia kamaghɨn Gideon mɨgei, “E kamaghsua, nɨ Midianian agharim da ua e inizir bizim bangɨn, nɨ en gumazir dapanimɨn ikɨ e gativagham. Eghtɨ nɨn otariba ko nɨn ovavir boriba uaghan en gumazir dapanibar ikiam.” \p \v 23 \x - \xo 8:23 \xo*\xt 1 Samuel 8:7; 10:19; 12:12\xt*\x*Ezɨ Gideon kamaghɨn mɨgei, “Kɨ ian gumazir dapanimɨn ikian kogham. Eghtɨ nan otarim uaghan, ian gumazir dapanimɨn ikian kogham. Ikiavɨra Itir God, a uabɨ ian gumazir dapanimɨn ikiam.” \v 24 Gideon fo, Midiania me Ismaelɨn ovavir boribar adarasi, me ringba uan kuaribagh arɨsi. \p Kamaghɨn, a mɨgɨa ghua ua kamaghɨn Israelia mɨgei, “Kɨ bizir mam bagh ian azangasa. Ia bar moghɨra mɨdorozimɨn Midianian kuaribar guizir ringɨn iniziba, ia vaghvagh dar vamɨra vamɨra isɨ na danɨngam.” \p \v 25 Ezɨ me kamaghɨn mɨgei, “A dera, e da isɨ nɨ danɨngam.” Egha me vaghvagha mɨdorozimɨn tongɨn inizir ringbar vamɨra vamɨra isa iza nguazimɨn ghuarazir inim garɨsi. \v 26 Me arɨghizir ringɨn kabar osɨmtɨzim, 25 kilogremɨn tu. Kar ringbar osɨmtɨzimra. Ezɨ iakɨnir igiamɨn nedazibar adiaribar osɨmtɨzim, ko adiarir igharaziba, ko Midianian atrivibar korotiar pɨghagheviba, ko men kamelbar fɨribar itir adiariba, me ringba sara da mengezir puvatɨ. \v 27 Ezɨ Gideon golɨn kam inigha ofa gamir gumazibar korotiar otevir bar aghuarir mamɨn ingarigha, uan nguibam Ofran anetɨ. Ezɨ Israelia God ategha Ofran ghua bizir kamɨn ziam fe, mati tuavimɨn amiziba tintinimɨn gumazir amuiba itiba koma akui. Korotiar a ingarizir kam, azuazimɨn mɨn Gideon uan adarazi ko me gamizɨ me bar tintinibar arazir kurar igharazibagh amua iti. \p \v 28 Kamaghɨra, Israelia mɨdorozimɨn Midianian adarazi abɨragha aghumsɨzir ekiam me ganɨngi. Ezɨ Midianian adarazi ua bizitam damuan ibura. Kamaghɨn, Gideon ikiavɨra itir dughiamɨn, Israelia ua mɨdorozir tam gamizir puvatɨgha ghua 40plan azenibar tu. \s Gideon areme \p \v 29 Ezɨ Joasɨn otarim Jerubal, an ziar mam Gideon, a ghua uan nguibamɨn itir dɨpenimɨn iti. \v 30 An amuir avɨriba iti, egha bizir kam bangɨn, a 70plan otariba iti. \v 31 Ezɨ Gideonɨn amuir dozir mam Sekemɨn nguibamɨn iti. An amuir kam otarir mam batezɨ, Gideon ziam, “Abimelek,” a gatɨ. \v 32 Ezɨ Joasɨn otarim Gideon bar ghurigha areme. Ezɨ me Abieserɨn adarazir nguibam Ofran, an afeziam Joas afazɨ naghɨn, uaghan anefa. \p \v 33 Gideon aremezɨ, Israelia zuamɨra ua Godɨn ziam fer puvatɨ. Me mati tuavimɨn amizim tintinimɨn gumaziba koma akua da bagha arui moghɨn, aser Balbar, ziaba fe. Egha asem Balberit atɨzɨ, a men godɨn oto. \v 34 Me Ikiavɨra Itir God, uam a gɨnɨghnɨzir puvatɨ. A men God, a men akurazɨ, men apaniba tintinibar iza me mɨsozir dughiabar, me me abɨni. \v 35 Guizbangɨra, Jerubal, an ziar mam Gideon, a deraghavɨra men akuragha me bagha bizir aghuir avɨribagh ami. Ezɨ me da bakɨnɨghɨnigha, deravɨra Gideonɨn adarazi ikaragha me mɨnabazir puvatɨ. \c 9 \s Abimelek Sekemɨn nguibar ekiamɨn atrivimɨn oto \p \v 1 Ezɨ Abimelek Jerubalɨn otarim, kar Gideonra, a uan amebamɨn adarazi ko amebamɨn anabamɨn gumazamiziba bar men ganasa Sekemɨn nguibar ekiamɨn ghugha, \v 2 kamaghɨn men azai, “Ia manmaghɨn nɨghnɨsi? Jerubalɨn otarir 70pla e gativagh, en faragh mangam, o? Ia ti gumazir vamɨrara ateghtɨ a en gumazir dapanimɨn ikiam? Ia deraghvɨra nɨghnɨgh, kɨ Abimelek, kɨ ian inivafɨzimra. Ia bizir kam deraghvɨra an gun mɨkɨmtɨ, Sekemɨn gumazir aruaba ian nɨghnɨzim baragham.” \v 3 Ezɨ Abimelekɨn amebamɨn adarazi mɨgɨrɨgɨar kam inigha ghua Sekemɨn gumazir aruabav kemezɨma, me oregha a gifonge. Me ghaze, a men anabamra. \v 4 Ezɨ Sekemɨn gumazir aruaba ghua asem Balberitɨn ofa gamir dɨpenimɨn aven ghua, silvan dagɨar 70pla inigha Abimelek ganɨngi. Ezɨ, a ghua gumazir onganir kuraba, uabɨn gɨn mangasa me givese. Ezɨ me an gɨn arui. \v 5 Ezɨ a gumazir kurar kaba inigha uamategha Ofran ghugha, uan afeziamɨn dɨpenimɨn ghua uan aveghbuar 70pla, dagɨar dafar mam gisɨn bar me mɨsoghezɨ, me ariaghire. Kar an aveghbuabara, Jerubalɨn otariba. Ezɨ Jotam, Jerubalɨn otarir abuananam arav ghugha modo, kamaghɨn amizɨ, Abimelek a mɨsoghezir puvatɨ. \v 6 Ezɨ Sekem ko Betmilon nguibamɨn gumazamiziba, bar iza uari akuvagha ghua okɨn temer ekiar bar anogoroghezir danganimɨn oto. Me an otogha, Abimelek amɨsevezɨ a men atrivimɨn oto. \p \v 7 Ezɨ Jotam kamaghɨn oregha ghua Gerisimɨn Mɨghsɨamɨn orazimɨn ghuavanabogha men diagha ghaze, “Ia Sekemɨn itir gumazamiziba, ia nan akam baragh, eghtɨ God ti ian akam baragham. \v 8 Dughiar mamɨn, temeba ghaze, me uarir tongɨn temer tam amɨseveghtɨ, a me bagh atrivimɨn otivam. Egh me kamaghɨn olivɨn temem mɨkɨmam, ‘Nɨ en atrivimɨn otivam?’ \v 9 Ezɨ olivɨn temem kamaghɨn mɨgei, ‘Manmaghɨn ami? Nan borer aghuim, gumazamiziba zurara a isava, ziar ekiam gumaziba ko asebagh anɨdi. Eghtɨ kɨ uan borer ingangarim ategh mangɨ mati amɨnim va, nan aguaba ko nan dafariba feghtɨ, kɨ bar isɨn mar ikɨ temer mabagh afiragh, ti ian atrivimɨn ikiam? Markɨ. Kɨ aghua.’ \v 10 Ezɨ temeba kamaghɨn fighɨn temem mɨgei, ‘E kamaghɨn ifonge, nɨ en Atrivimɨn otivam!’ \v 11 Ezɨ fighɨn temem kamaghɨn men akam ikaragha ghaze, ‘Manmagh su? Kɨ ti uan dagher isɨngtɨzim ategh nan aguaba ko nan dafariba na feghtɨ kɨ bar isɨn mar ikɨ, temer igharazibagh afirazɨ moghɨn ia bagh atrivimɨn otogham? Bar puvatɨgham.’ \v 12 Kamagh, temeba ghua wainɨn ikarɨzimɨn azara, ‘Nɨ izɨ en atrivimɨn otivam.’ \v 13 Ezɨ wainɨn ikarɨzim ghaze, ‘Manmaghɨn ami? Nan wainɨn dɨpam bar dera, egha aseba ko gumazibagh amima me bar akonge. Kɨ ti ua wainɨn dɨpam damuan koghtɨ, nan aguaba ko nan dafariba na feghtɨ kɨ bar isɨn mar ikɨ, mati amɨnim dagh ivai da temer igharazibagh afirazɨ moghɨn, kɨ ia bagh atrivimɨn otogham? Markiam.’ \v 14 Ezɨ temeba abuan ghua temer dozir dɨkoniba itir mamɨn azara, ‘Nɨ ti en atrivimɨn ikiam?’ \v 15 Ezɨ temer dozir dɨkoniba itim kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ ian atrivimɨn otivsɨ, ia guizbangɨra ifongegh, bar moghɨra izɨ nan aguabar apengan orangtɨzimɨn ikɨ. Ia aghuaghtɨ, avim nan aguabar otogh izɨva Lebanonɨn sidan temer ruariba bar dar isigham.’ ” \p \v 16 Egha Jotam ua kamaghɨn mɨgei, “Ia Abimelek amɨsevezɨ a ian atrivimɨn otozir dughiamɨn, ia ghaze ia guizbangɨra bar arazir bar aghuim gami? Jerubal uan adarazi ko ian akurazir ingangarir aghuim gami. Ezɨ ia arazir aghuitamɨn a gami, o pu? Ti puvatɨ. \v 17 Nan afeziam Gideon ian akurvaghasa uabɨ isa apanibagh anɨga mɨdorozim gami. A uabɨ mɨdorozir gumazibar dapanimɨn otogha, Midiania ko mɨsogha men gavgavim da ua ia ini. \v 18 Ezɨ datɨrɨghɨn, ia arazir kuramɨn a gamigha an adarazigh gasɨghasɨki. Ia dagɨar dafar mam gisɨn an 70plan otaribav soghezɨ, me ariaghire. Ezɨ gumazir kam Abimelek, ia a gamizɨma, a Sekemɨn gumazir dapanibar atrivimɨn oto. A guizɨn Jerubalɨn amuimɨn otarim pu. Puvatɨ. A Jerubalɨn ingangarir amizir kɨnim otezir borim. Ezɨ ia ghaze, a ian anabamɨn adarasi, egha anemɨsevezɨ a ian atrivimɨn otivasa. \v 19 Ezɨ ia Sekemɨn gumazir dapaniba, ia Jerubal ko an adarazi gamizir arazir kam, a guizbangɨra deraghtɨ, ia Abimelek bagh bar akongegh, eghtɨ a uaghan ia ko bar akongegham. \v 20 Eghtɨ arazir kam deraghan koghtɨ, avim Abimelek batogh egh mangɨ uaghan Betmilo ko Sekemɨn gumazamiziba uaghan men isiam. Kamaghɨra, avim uaghan Betmilo ko Sekemɨn gumazamiziba batogh mangɨ uaghan Abimelekɨn isiam.” \v 21 Jotam kamaghɨn mɨkemegha gɨvagha, uan avebam Abimelekɨn atiatigha ara ghua Berɨn nguibamɨn iti. \p \v 22 Ezɨ Abimelek azenir pumuning ko mɨkezimɨn Israelian atrivimɨn ike. \v 23 Ezɨ God gɨn duar kurar mam amadazɨ an Abimelek ko Sekemɨn gumazir dapanibar tongɨn adarim forezɨ, me adarim uarir iti. Ezɨ Sekemɨn gumazir dapaniba uam a barazir puvatɨ. \v 24 Sekemɨn gumazir dapaniba faragha Abimelekɨn akurazɨ, a uan aveghbuar 70pla mɨsoghezɨ me ariaghire. Kar Jerubalɨn otariba. God bizir kam bangɨn, Abimelek ko Sekemɨn gumazir dapaniba, ovengezir gumazibar ghuziba bagh me ikaragh ivezir kuram me danɨngasa, arazir kam gamizɨ, an oto. \v 25 Ezɨ Sekemɨn gumazir dapaniba, Abimelekɨn aghuagha osɨmtɨziba a danɨngasa, gumazir kurar maba amadazɨ, me mɨghsɨabar isɨn moga ikia tuavir kamɨn izir gumazamiziba bagha gara, men suigha men biziba isava me mɨsosi. Kamaghɨn, bizir me Abimelek damuamim an a gɨfo. \p \v 26 Ezɨ Gal, Ebetɨn otarim, dughiar mamɨn, uan aveghbuaba ko me Sekemɨn nguibamɨn ghuezɨ, Sekemɨn gumazir dapaniba uan nɨghnɨziba isava a gatɨgha an gɨn mangasa nɨghnɨsi. \v 27 Ezɨ wainba anir dughiamɨn, Sekemɨn gumazamiziba uan wainɨn azenibar ghua wainɨn ovɨziba kuari. Me wainɨn ovɨziba inigha dar pozim mɨkɨnigha da mɨrmɨra dar dɨpaba ini. Egha uan asemɨn dɨpenimɨn ghuegha isar ekiam gami. Me dagheba ko wainɨn dɨpaba apava, Abimelek dɨpovava, aka an ziam gasɨghasɨsi. \p \v 28 Ezɨ Ebetɨn otarim Gal kamaghɨn mɨgei, “Abimelek a gumazir manmaghɨn garim, ezɨ e Sekemɨn gumazamiziba an apengan ikiam? Abimelek a pura Jerubalɨn otarim, ezɨ Sebul an ingangarir gumazir kɨnim. Ezɨ e Hamorɨn apengan ikiam, Hamor a Sekemɨn inazir afeziamra. Ezɨ e tizim bagh Abimelekɨn apengan ikiam? \v 29 Kɨ ti Abimelek batuegh Sekemɨn gumazamizibar faragh mangɨtɨ, me nan apengan ikiam. Kɨ an mɨkɨm suam, ‘Nɨ mangɨ uan mɨdorozir gumaziba inigh izɨ na ko mɨsogh.’ ” \p \v 30 Ezɨ Sebul, nguibar kamɨn gumazir dapanim, a Ebetɨn otarim Galɨn mɨgɨrɨgɨaba baregha bar anɨngaghe. \v 31 Egha gumazir maba amadazɨma, me modogha ghua kamaghɨn Abimelek mɨkeme, “Nɨ oragh. Ebetɨn otarim Gal, a uan aveghbuaba ko Sekemɨn izegha, nɨ ko mɨsoghasa men navibagh inifi. \v 32 Kamaghɨn nɨ uan adarazi ko, datɨrɨghɨn dɨmangan mangɨ Sekemɨn nguibamɨn boroghɨn tuzimɨn mongegh. \v 33 Egh bar mɨzaraghara dɨkavigh nguibar ekiar kamɨn mangɨ, egh mɨdorozim foregh a damu, eghtɨ Gal uan adarazi ko izɨ mɨsoghtɨ, ia puvɨra me damigh.” \p \v 34 Ezɨ Abimelek uan adarazi ko dɨmangan dɨkavigha zui. Me ghua 4plan okoruabar uari arigha, nguibamɨn dɨvazimɨn azenan mongegha me bagha gara iti. \v 35 Ezɨ Gal bar mɨzaraghara ghua nguibar ekiamɨn dɨvazir tiar akamɨn tughav iti, ezɨ Abimelek uan adarazi ko danganir me itim ategha zui. \v 36 Ezɨ Gal men ganigha, kamaghɨn Sebul mɨgei, “Nɨ gan. Gumaziba muna mɨghsɨamɨn akɨrimɨn izaghiri.” \p Ezɨ Sebul kamaghɨn mɨgei, “Gumaziba munagh puvatɨ. Nɨ ti mɨghsɨabar nedazibar gara ghaze, gumaziba.” \p \v 37 Ezɨ Gal ua kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Puvatɨ. Nɨ gan, muna gumaziba mɨghsɨar akɨrimɨn izaghiri. Ezɨ gumazir igharaziba, tuavir iza Okɨn temer ekiar gumaziba duaba ko mɨgeimɨn moghɨn izi.” \p \v 38 Ezɨ datɨrɨghɨn Sebul kamaghɨn Gal mɨgei, “Nɨ datɨrɨghɨn nɨn gavgavimra mana? Nɨ uabɨ a dɨpovava aka ghaze, Abimelek manmaghɨn garir gumazim, ezɨ e an apengan ikiam? Gumazir kaba datɨrɨghɨn izi, kar merara nɨ me dɨpova aka men ziabagh asɨghasɨki. Ezɨ nɨ datɨrɨghɨn mangɨ me ko mɨsogh!” \v 39 Ezɨ Gal Sekemɨn gumaziba inigha uabɨ men faragha ghua Abimelekɨn adarazi ko uariv sosi. \v 40 Ezɨ Abimelek an agɨragha zuima ana arav ghuzɨma, Abimelekɨn mɨdorozir gumaziba Galɨn adarazir gumazir avɨribav soghezɨ, me duar ekiaba arigha tintinibar tuavim girav ikia ghua nguibar ekiamɨn tiar akamɨn tu. \v 41 Ezɨ Abimelek uamategha ghua Aruman nguibamɨn iti. Ezɨ Sebul, Gal ko an aveghbuaba batoghezɨ, me ua Sekemɨn ikian kogham. \p \v 42 Ezɨ amɨnim tirazɨ mɨzarazimɨn, Sekemɨn gumazamiziba mangɨ uan azenibar ingarasa zuima, gumazir mam men gun Abimelek mɨkeme. \v 43 Ezɨ Abimelek uan mɨdorozir gumazir okoruar pumuning ko mɨkezimɨn me tuira. Ezɨ me tuzimɨn mongegha me bagha gara iti. Egha Abimelek garima gumazamiziba nguibam ategha izima, an adarazi mongezɨ naghɨn ikegha azenim giregha me mɨsosi. \v 44 Ezɨ Abimelek uan adarazi ko ivemara ghua nguibamɨn tiar akamɨn boroghɨn tuivighav iti. Ezɨ an gumazir okoruar mamning azenibar gumazamizibav soghezɨ me ariaghire. \v 45 Ezɨ Abimelek ghua nguibar ekiamɨn aven iti daraziv sogha itima aruem gɨfa. Ezɨ a nguibar ekiam bar a inigha gumazamizibav soghezɨ me bar ariaghire. Ezɨ a uan mɨdorozir gumazibav kemezɨ, me nguibar ekiam bar anekarigha, a gasɨghasigha, amangsɨzim tintinibar nguibar ekiamɨn nguazim ginge. \p \v 46 Ezɨ gumazamizir maba Sekemɨn mɨdorozir gumazibar dɨpenir gavgavir ruarim gisɨn iti. Egha me bizir otivizir kabar mɨgɨrɨgɨam baregha, ara ghua asem Balberitɨn dɨpenir gavgavimɨn aven ghuegha mongegha iti. \v 47 Ezɨ Abimelek kamaghɨn oraki, gumazamiziba bar uari akuvagha dɨpenir kamɨn aven iti. \v 48 Ezɨ a uan mɨdorozir gumaziba ko Salmonɨn Mɨghsɨamɨn orazimɨn uanabo. Egha sobiam inigha temer aguar mɨsɨngiziba ovɨrigha uan dɨpɨzim gatɨ. Egha a kamaghɨn uan mɨdorozir gumazibav gei, “Bizir kɨ amim ia an gari. Ia bemɨra kɨ amizɨ moghɨn ia damu.” \v 49 Ezɨ gumaziba bar temer aguaba ovɨrigha gɨfa. Egha me bar moghɨra temer aguar kaba inigha Abimelekɨn gɨn ghua, dazir kaba isava dɨpenir mɨriamɨn da akufa. Egha me avim dagh atɨzɨ, avir kam aven iti darazi bar men isi. Dughiar kamɨn, Sekemɨn dɨpenir gavgavimɨn aven itir gumazamizir 1,000pla isigha ariaghire. \p \v 50 Ezɨ Abimelek gɨn uan mɨdorozir gumaziba ko ghua Tebesɨn nguibamɨn gumazamiziba ko mɨsogha nguibar kam ini. \v 51 Dɨpenir ruarir bar gavgavir mam nguibar kamɨn tongɨn iti. Ezɨ gumazamiziba arava an ghue. Me an aven ghuegha tiar akam asaragha an uanaga bar pɨn iti. \v 52 Ezɨ Abimelek ghua dɨpenir bar gavgavir ruarir kam iniasa mɨdorozim fore. A dɨpenir bar gavgavir ruarir kamɨn boroghɨn ghugha, an tiar akamɨn boroghɨn avim a darɨghasa. \v 53 \x - \xo 9:53 \xo*\xt 2 Samuel 11:21\xt*\x*Ezɨ amizir mam witɨn ovɨziba mɨrmɨrir dagɨar dafar mam akunizɨma, dagɨam izaghirava Abimelekɨn dapanim abɨki. \v 54 Ezɨ Abimelek zuamɨra gumazir igiar an mɨdorozir biziba aterimɨn diagha ghaze, nɨ uan mɨdorozir sabamɨn na bɨraghtɨ kɨ aremeka. Eghtɨ me kamaghɨn mɨkɨman kogh suam, amizir mam na mɨsoghezɨ kɨ areme. Ezɨ gumazir igiar kam Abimelek bɨrazɨ an areme. \v 55 Ezɨ Israelia Abimelekɨn gari an aremezɨ, me uamategha uan nguibamɨn ghue. \p \v 56 Abimelekɨn faragha uan afeziam osɨmtɨzim a ganigha uan aveghbuar 70plan mɨsoghezɨ me ariaghirezɨ moghɨra, God a ikara. \v 57 Ezɨ Sekemɨn gumazamiziba amizir arazir kuram, God uaghan a ikara. Jerubalɨn otarim Jotam, a faragha ghaze, Sekemɨn gumazamiziba ikuvigham, ezɨ datɨrɨghɨn arazir kam, a mɨkemezɨ moghɨn oto. \c 10 \ms Jepta ko gumazir dapanir igharazibar eghaghanim \mr (Sapta 10--12) \s Tola gumazir dapanimɨn oto \p \v 1 Abimelek aremegha gɨvazɨ, Puan otarim Tola, an inazir afeziam Dodo, an otogha uam apaniba da Israelia ini. A Isakarɨn adarazir gumazim. Egha a Efraimɨn mɨghsɨar dozibar aven itir nguibar ekiam Samirɨn iti. \v 2 A 23plan azenibar Israelian gumazir dapanimɨn ike. Egha aremezɨ me Samirɨn anefa. \s Jair gumazir dapanimɨn oto \p \v 3 Ezɨ Tolan gɨn, Gileatɨn Distrighɨn gumazir mam Jair, a gumazir dapanimɨn oto. Egha 22plan azenibar Israelian gumazir dapanimɨn iti. \v 4 A 30plan otariba itima, me 30plan donkibagh apiagha mangɨgh izegh gami. Me Distrik Gileatɨn nguazimɨn, 30plan nguibar ekiaba iti. Me datɨrɨghɨn nguibar ekiar kaba kamaghɨn dar bori, “Jairɨn Nguibar Ekiaba,” egha iza datɨrɨghɨn. \v 5 Ezɨ Jair aremezɨ me Kamonɨn nguibamɨn anefa. \s Amonia osɨmtɨzim Israelia ganɨngi \p \v 6 Ezɨ Israelia uam arazir kuram Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn a gami. Me aser Balba ko aser amiziba Astarte, dar ziaba fe, kar kantrin kabar aseba, Siria, Saidon, Moap, Amonia ko Filistiaba. Israelia Ikiavɨra Itir God ategha uam an ziam fer puvatɨ. \v 7 Kamaghɨn, Ikiavɨra God bar Israelian anɨngaghegha Filistiaba ko Amonia ataghizɨ me iza mɨdorozimɨn me dɨkabɨra. \v 8 Dughiar kamɨn me mɨdorozimɨn Israelia abɨnigha bar pazavɨra me gami. Egha 18plan azenibar, Filistiaba ko Amonia, bar pazavɨra, Jordanɨn Fanemɨn vongɨn, Gileatɨn Distrighɨn Amorian nguazimɨn itir Israelia gami. \v 9 Ezɨ, Amoria Jordanɨn Fanem giregha vongɨn iza Judan anabamɨn adarazi ko, Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko, Efraimɨn anabamɨn adarazi ko mɨsosi. Kamaghɨn, Israelia bar dughiar kuramra ini. \p \v 10 \x - \xo 10:10 \xo*\xt 1 Samuel 12:10\xt*\x*Ezɨ Israelia Ikiavɨra Itir Godɨn dɨa, kamaghɨn mɨgei, “En God, e nɨ ataki. Egha aser Balbar ziaba fe. Kamaghɨn, e nɨn damazimɨn arazir kuram gami.” \p \v 11-12 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Israelia mɨgei, “Ia fo, fomɨra Isipia, Amoria, Amonia, Filistia, Saidonia, Amalekia ko Maonia bar ia abɨragha ia gasɨghasɨki. Ezɨ kɨ ian akuragha ua me da ia ini. \v 13 \x - \xo 10:13 \xo*\xt Godɨn Araziba 32:15; Jeremaia 2:13\xt*\x*Ezɨ ia na ategha ua godɨn igharazibar ziaba fe. Kamaghɨn, kɨ datɨrɨghɨn ua ian akuraghan kogham. \v 14 Ia mangɨ aser ia uari bagha inabazibar dɨm. Egh ia osɨmtɨzim bativamin dughiamɨn, me ti ian akurvagham.” \p \v 15 Ezɨ Israelia kamaghɨn Ikiavɨra Itir God mɨgei, “E arazir kuram gami. Nɨ bizir tizimɨn e damusɨ, nɨ a damu. Ezɨ e datɨrɨghɨn uarir akurvaghasa nɨn azangsɨsi.” \v 16 Egha Israelia uan marvir guaba makunigha, aseba ategha, ua Ikiavɨra Itir God baghavɨra iti. Ezɨ Ikiavɨra Itir God Israelia aterir osɨmtɨzir kabar gara ghua bar me giporpore. \p \v 17 Ezɨ gɨn Amonian mɨdorozir gumaziba iza uari akuvagha, Gileatɨn uari bagha averpenibar ingarigha iti. Ezɨ Israelian mɨdorozir gumaziba uaghan iza uari akuvagha, Mispan nguibamɨn uari bagha averpenibar ingarigha iti. \p \v 18 Ezɨ Israelian gumazir dapanir Gileatɨn itiba, me uarira uarir azangsɨsi, “Tinara Amonian mɨsoghsɨ en faragh mangam? Gumazir kamaghɨn damuamim, a Gileatɨn gumazamiziba bar men gumazir dapanimɨn ikiam.” \c 11 \s Jepta gumazir dapanimɨn oto \p \v 1 Jepta, a Gileatɨn Distrighɨn gumazim, a mɨdorozir gumazir gavgavir mam. A tuavimɨn amizir pura ikiava otir amizimɨn borim, ezɨ Gileat an afeziam. \v 2 Ezɨ Gileatɨn amuir ekiam uaghan otarir maba bate. Ezɨ otarir kaba gumaziba aghegha, kamaghɨn Jepta mɨgei, “Nɨ amizir igharazimɨn borim. Kamaghɨn, nɨ en afeziamɨn bizitam inian kogham.” \v 3 Kamaghɨn amizɨ, Jepta uan aveghbuaba ategha arav ghu. Egha ghua Topɨn nguazimɨn iti. A gumazir kurar maba gakaghonezɨma me a koma arui. A me ko ghua tintinibar ikiava gumazamizibav sogha men biziba pura da isi. \p \v 4 Ezɨ Amonia gɨn ghua Israelia ko mɨsosi. \v 5 Ezɨ mɨdorozim otozɨma, Gileatɨn gumazir aruaba Jepta iniasa Topɨn nguazimɨn ghu. \v 6 Egha me kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ izɨva en gumazir dapanimɨn ikɨva, e Amonia ko mɨsogham.” \p \v 7 Ezɨ Jepta kamaghɨn Gileatɨn gumazir aruabav gei, “Ia nan aghuagha nan afeziamɨn dɨpenimɨn na batuegha gɨfa. Ia bizir tizim bagha ua na bagha izi? Ia datɨrɨghɨn osɨmtɨziba bativa na bagha izi?” \p \v 8 Ezɨ Gileatɨn gumazir aruaba kamaghɨn a mɨgei, “Mar guizbangɨra. E datɨrɨghɨn nɨ iniasa izi, nɨ en gɨn mangɨva en akuragh Amonia ko mɨsogham. Egh nɨ gɨn Gileatɨn gumazamizibar gumazir dapanimɨn ikiam.” \p \v 9 Ezɨ Jepta kamaghɨn Gileatɨn gumazir aruabav gei, “Are! Ia na inigh uamategh mangɨghtɨ Ikiavɨra Itir God nan akuraghtɨma, kɨ mɨdorozim damuva apaniba abɨraghtɨ, ia guizɨn na ateghtɨ kɨ ian gumazir dapanimɨn ikiam.” \p \v 10 Ezɨ gumazir aruaba kamaghɨn mɨgei, “Guizbangɨra, e Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn nɨ mɨgei, e nɨ mɨkemezɨ moghɨra e damuam.” \v 11 Kamaghɨn, Jepta Gileatɨn gumazir aruaba ko zui. Ezɨ gumazamiziba anemɨsevezɨma, a men gumazir dapanimɨn iti. Ezɨ Jepta Mispan nguibamɨn ikia Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn mɨtɨgha uan akamɨn gumazamizibav gei. \p \v 12 Ezɨ Jepta gɨn Amonian atrivim kamaghɨn an azangasa gumaziba amada, “Nɨ tizim bagha iza nan atara nan nguazim iniasa na ko mɨsosi?” \p \v 13 Ezɨ Amonian atrivim kamaghɨn gumazir Jepta amadazibar azangsɨghizir akam ikaragha ghaze, “Israelia faragha Isipɨn kantri ategha izava nan nguazim okeme, an Arnonɨn Fanemɨn ikegha ghua, Jabokɨn Fanemɨn otogha, ghua Jordanɨn Fanemɨn tu. Ezɨ kɨ bizir kam baghava atari. Ia datɨrɨghɨn nan nguazim isɨ ua na danɨngam. Puvatɨghtɨ, e uariv sogham.” \p \v 14 Ezɨ Jepta ua gumaziba amadazɨ, me Amonian atrivim bagha zui. \v 15 Ezɨ me kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Jepta ghaze, puvatɨ, Israelia Moapian nguazim ko Amonian nguazim okemezir puvatɨ. \v 16 Israelia Isip ategha izir dughiamɨn me gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn izava Ongarir Aghevimɨn otifi. Egha me gɨn ghuava Kadesɨn nguibar ekiamɨn oto. \v 17 \x - \xo 11:17 \xo*\xt Dɨboboniba 20:14-21\xt*\x*Egha Israelia uamategha gumazir kaba amangizɨ me ghuava kamaghɨn Idomian atrivimɨn azangsɨsi, ‘E uari, nɨ e ateghtɨ e nɨn nguazim abigh mangɨ vongɨn otivigham, o puvatɨgham?’ Ezɨ atrivim aghua. Ezɨ me gumaziba amangizɨma me ghua Moapian atrivimɨn azai. Ezɨ a uaghan aghua. Kamaghɨn, Israelia Kadesɨn ikia iti. \p \v 18 \x - \xo 11:18 \xo*\xt Dɨboboniba 21:4\xt*\x*“Egha me gɨn ghua gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn zui. Egha me Idom ko Moapian nguazimɨn ghuzir puvatɨ. Me Moapɨn, aruem anadi naghɨn Arnonɨn Fanemɨn vongɨn kaghɨra iti. Me an averpenibar ingarigha iti, kar men nguazir mɨtaghniam. Kamaghɨn, me Arnonɨn Fanem abigha vongɨn ghuezir puvatɨ. \p \v 19 \x - \xo 11:19-22 \xo*\xt Dɨboboniba 21:21-24\xt*\x*“Ezɨ Amorian atrivim, Sihon, a Hesbonɨn danganimɨn itima, Israelia mangɨ an ganasa gumaziba amangi. Ezɨ me kamaghɨn an azai, ‘E uari, nɨ kamaghɨn ifonge, e nɨn nguazim abigh mangɨ vongɨn otivam o markiam? E uan nguazim a baghvɨra mangasa.’ \v 20 Ezɨ Sihon aghua. Egha uan mɨdorozir gumaziba bar me inigha ghua, Jahasɨn nguibar ekiamɨn averpenibar ingarigha dar ikiava Israelia ko mɨsosi. \v 21 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, a Israelian akuragha Sihonɨn adarazi ko men mɨdorozir gumaziba sara bar me abɨra. Kamaghɨn, Israelia Amorian nguazir danganir me itir kabanang bar ada ini. \p \v 22 “Me bar Amorian nguaziba ini, me sautɨn amadaghan Arnonɨn Fanemɨn ikegha, ghua notɨn amadaghan Jabokɨn Fanemɨn tu, egha aruem anadi naghɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ikegha ghua, aruem uaghiri naghɨn Jordanɨn Fanemɨn tu. \v 23 Kamaghɨra, Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a uabɨ Amoria batuegha, men nguazim isava uan gumazamizibagh anɨngi. Kar Israelia. Ezɨ nɨ datɨrɨghɨn ua nguazir kam iniasa? \v 24 Nɨ uan bizir nɨn asem Kemos nɨ ganɨngiziba, nɨ da ini. Ezɨ en nguazir en God e ganɨngiziba, da en nguaziba. \p \v 25 \x - \xo 11:25 \xo*\xt Dɨboboniba 22:1-6\xt*\x*“Ezɨ manmaghɨn ami? Nɨ ghaze nɨn gavgavim ti Balakɨn gavgavim gafira? A Siporɨn otarim, egha Moapian atrivim. A nguazir taba ua uabɨ danɨngasa mɨgeir puvatɨ. Egha e ko mɨdorozim gamizir puvatɨ. \v 26 Ezɨ Israelia Hesbon ko Aroerɨn nguibamning isava, aningɨn boroghɨn itir nguibar doziba isava, egha Arnonɨn Fanemɨn boroghɨn itir nguibar ekiaba bar ada inigha, 300plan azenibar dagh apiaghav iti. Manmaghɨn amizɨ ia dughiar kamɨn ua nguibar kaba inigha dagh apiazir puvatɨ? \v 27 Ezɨ Jepta kamaghɨn mɨgɨa ghaze, an arazir kuratam nɨ gamizir puvatɨ. Nɨ uabɨ arazir kuram gamigha a ko mɨsosi. God uabɨ gumazibar araziba tuisɨsi, a datɨrɨghɨn bar moghɨra ia ko en araziba tuisɨgham.” \v 28 Ezɨ Amonian atrivim akar Jepta a bagha amadazir kam baraghizir puvatɨ. \p \v 29 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Duam Jepta gizɨvazɨma, a uan mɨdorozir gumaziba inigha, me Gileat ko Manasen anabamɨn nguazimɨn ghua Gileatɨn aven Mispan otifi, egha gɨn Mispan nguazim ategha ghuava Amonian nguazimɨn oto. \v 30 Ezɨ Jepta Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn akar mam akɨrigha ghaze, “Nɨ nan akuraghtɨ kɨ mɨdorozimɨn Amonia abɨnigh, \v 31 egh mɨdorozimɨn ikegh uamategh izamin dughiar kamɨn, bizir manam faragh nan dɨpenimɨn tiar akamɨn azenim girɨgh, na bagh izamim bizir kam, a Ikiavɨra Itir Godɨn bizimɨn otivam. Eghtɨ kɨ a isɨ ofan bar isi mɨghɨrimɨn mɨn nɨ danɨngam.” \v 32 Ezɨ Jepta uan mɨdorozir gumaziba ko fanem abigha ghua Amonia bativigha me mɨsosi. Ezɨ Ikiavɨra Itir God Jeptan akurazɨma me mɨdorozimɨn me abɨra. \v 33 Me Amonia mɨsogha bar me abɨni, me Aroerɨn nguibar ekiamɨn ikegha me mɨsogha ghua Minitɨn nguibar ekiamɨn otogha, bar ghua Abel Keramimɨn dɨpamɨn tu. Me 20plan nguibabav sogha, me abɨragha bar me agɨfa. Kamaghɨra Israelia bar Amonia abɨnigha, aghumsɨzim me ganɨngizɨ, me ua me ko mɨsoghan ibura. \s Jepta uan akar dɨkɨrɨzim gamizɨ a guizbangɨram oto \p \v 34 Ezɨ Jepta uamategha uan nguibamɨn iza Mispan nguibar ekiamɨn otozɨ, an guivim dɨpenim ategha ivegha a bagha zui. A bar akongegha uan tambarin mɨsogha ighiam bangava ighavamaga izi. Guizbangɨra, Jepta guivir kamra iti. A ua boriba puvatɨ. \v 35 \x - \xo 11:35 \xo*\xt Dɨboboniba 30:2\xt*\x*Ezɨ Jepta uan guivimɨn ganigha, bar dɨgavir kuram gamigha uan korotiam abigha kamaghɨn mɨgei, “O nan guivim, noka! Nɨ bar nan dɨghorim abɨki. Kɨ bar oseme. Nɨ tizim bagha faragha iza na batogha osɨmtɨzir ekiam na ganɨngi? Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn akar dɨkɨrɨzim gamigha gɨfa, egh kɨ anebighan kogham.” \p \v 36 Ezɨ an guivim kamaghɨn mɨgei, “O nan afeziam, nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn akam akɨrigha gɨfa. Kamaghɨn, nɨ akam akɨrigha gɨvazɨ moghɨn, nɨ na damu. Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God nɨn akurazɨ, nɨ uan apaniba Amonia abɨra.” \p \v 37 Egha a kamaghɨn uan afeziam mɨgei, “Kɨ kamaghsua, nɨ faragh na ateghtɨ kɨ uan namakaba ko iakɨnir pumuningɨn mɨghsɨabar orazibar daru azir akabar amuam. Kɨ fo, kɨ gumazitamɨn ikeghan kogh borir tam bateghan koghɨva aremegham.” \p \v 38 Ezɨ an afeziam kamaghɨn a mɨgei, “A dera, nɨ mangɨ.” Egha anemadazɨ a ghua iakɨnir pumuningɨn ike. A uan namakaba ko ghua mɨghsɨabagh arua, azir akabagh amua kamaghɨn azi, a gumazitamɨn ikeghan koghɨva borir taba inighan kogh aremegham.\f + \fr 11:38 \fr*\ft Gumazitam God ko akam akɨri, a bizir bar ekiam. Nɨ Jems 5:12 ko Matyu 5:33-37ɨn gan. Jepta deragha nɨghnɨzir puvatɨgha onganigha akar dɨkɨrɨzir kam gami. Kar bar arazir kuram an a gami. Godɨn Akar Gavgavimɨn, God ghaze, gumazamiziba uan boribar ofa damuan kogham. Ofa Gami 20:2ɨn gan. Jepta amizir bizir kam, a kamaghɨn en aka, a bar deravɨra Godɨn Akar Gavgavibar gɨn zuir puvatɨ. A bar arazir kuram gami.\ft*\f* \v 39 Ezɨ iakɨnir pumuning gɨvazɨma a uamategha iza uan afeziam bato, ezɨ an afeziam Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn akam akɨrizɨ moghɨn, a gami. Ezɨ guivir kam gumazitam ko akuizir puvatɨ. Ezɨ arazir kam bangɨn, Israelia zurara arazir kam gami. \p \v 40 Israelian guivir igiaba, zurara azeniba bar, dar dughiar 4plan, me Jeptan guivim gɨnɨghnɨgha osemegha aruava a bagha azi. \c 12 \s Efraimɨn anabamɨn adarazi Gileatia ko mɨsosi \p \v 1 Ezɨ Efraimɨn anabamɨn adarazi uari akuvagha mɨdorozim damuasa, mɨdorozir biziba inigha Jordanɨn Fanem giregha vongɨn otogha, Safonɨn nguibar ekiamɨn zui. Me ghua kamaghɨn Jepta mɨgei, “Nɨ Amonia ko mɨsoghasa Jordanɨn Fanem girɨgha vongɨn zuir dughiamɨn, nɨ en dɨman aghua? Nɨ oragh, bizir kam bangɨn, e datɨrɨghɨn nɨ ko nɨn dɨpenim dapongam.” \p \v 2 Ezɨ Jepta kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ uan adarazi ko, e Amonia ko adarir ekiam iti. Egha kɨ ian diazɨ, ia iza nan akurazir puvatɨ. \v 3 Ezɨ kɨ gari ia iza nan akurazir puvatɨzɨ, kɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, ‘Kɨ mangɨ Amonia ko mɨsoghtɨ, me mar na mɨsueghtɨ kɨ aremeka.’ Kamaghɨn, kɨ Jordanɨn Fanem girɨgha anebigha ghua mɨdorozim foregha a gami. Ezɨ Ikiavɨra Itir God nan akurazɨma kɨ mɨdorozimɨn me abɨra. Ezɨ ia datɨrɨghɨn tizim bagha iza na mɨsoghasa?” \p \v 4 Efraimian anabamɨn adarasi, faragha Gileatɨn adaraziv gɨa ghaze, “Ia Gileatɨn adarasi, ia Efraimɨn nguazimɨn ikegha ara iza, datɨrɨghɨn Efraim ko Manasen nguazimningɨn tɨzimningɨn iti. Egha ia gumazamizir pura guighav itiba.” Kamaghɨn, Jepta Gileatɨn gumaziba bar me akuvagha, Efraimɨn gumazibav sogha me abɨri.\f + \fr 12:4 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \p \v 5 Ezɨ Gileatɨn mɨdorozir gumaziba Efraimɨn gumaziba bagha pɨgha, Jordanɨn Fanem abɨgha ghua otivir tuavir akabar iti. Ezɨ Efraimɨn gumaziba mɨdorozimɨn ara fanemɨn iza kamaghɨn mɨgei, “E dɨpam giregh vongɨn mangasa.” \p Ezɨ Gileatɨn mɨdorozir gumaziba kamaghɨn vaghvagha men azangsɨsi, “Nɨ Efraimɨn tav o puvatɨ?” \p Eghtɨ me kamaghɨn mɨkɨm suam, “Puvatɨ,” eghtɨ me ua kamaghɨn a mɨkɨmam, \v 6 “Aria nɨ mɨkɨm, ‘Sihibolet.’ ” Eghtɨ gumazir kam deragh ziar kam dɨponan kogh, suam, “Sibolet,” eghtɨ me fogh suam kar Efraimɨn adarazir gumazir mam, egh me an suiragh a mɨsueghtɨ an aremegham. Me kamaghɨn amua ghua Jordanɨn Fanem gɨra iza, otivir tuavir akabar pɨgha, Efraimɨn adarazir 42,000plan gumazibav soghezɨ me ariaghire.\f + \fr 12:6 \fr*\ft Hibrun akamɨn akar kam kamakɨn, “Sihibolet,” o “Sibolet,” an mɨngarim kamakɨn, “raiziar dapanim.” Gileatia kamaghɨn ziar kam dɨbori, “Sihibolet.” Ezɨ Efraimɨn adarazir ighara a dɨbori, “Sibolet.” Gumazitam, deragh Gileatian adarazi a dɨbori moghɨn, a deragh a dɨboroghan koghtɨ, me fogham kar Efraimɨn gumazir mam, egh me an mɨsueghtɨ ana aremegham.\ft*\f* \p \v 7 Ezɨ Gileatian gumazim Jepta, a 6plan azenibar Israelian gumazir dapanimɨn ikegha areme. Ezɨ me Gileatɨn nguazimɨn anefa.\f + \fr 12:7 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \s Ipsan, gumazir dapanimɨn oto \p \v 8 Ezɨ Jepta aremezɨ, gɨn, Betlehemɨn gumazim Ipsan, a Israelian gumazir dapanimɨn oto. \v 9 A 30plan otariba ikia 30plan guiviba iti. Egha uan guiviba amangizɨ me nguibar igharazibar gumazibar ikiasa ghue. Ezɨ a igharazir adarazir guivir igiaba inigha uan otaribagh anɨngizɨ me dar iti. Ezɨ Ipsan 7plan azenibar Israelian gumazir dapanimɨn ike. \v 10 Egha an aremezɨ, me Betlehemɨn anefa. \s Elon gumazir dapanimɨn oto \p \v 11 Ezɨ Ipsan aremezɨ, Sebulun adarazir gumazir mam Elon, a Israelian gumazir dapanimɨn otogha 10plan azenibar men gari. \v 12 Ezɨ an aremezɨ, me Sebulunɨn nguazimɨn, Aijalonɨn nguibar ekiamɨn anefa. \s Apdon gumazir dapanimɨn oto \p \v 13 Ezɨ Elon aremezɨ, Piratonɨn nguibar ekiamɨn gumazim Apdon, a Hilelɨn otarim, a Israelian gumazir dapanimɨn oto. \v 14 A 40plan otariba ikia igiav otarir 30pla iti. Me zurara donkin 70pla gapiaghira mangɨ izegh gami. Ezɨ Apdon 8plan azenibar Israelian gumazir dapanimɨn ike. \v 15 Ezɨ an aremezɨ, me Efraimɨn nguazimɨn, Piratonɨn anefa. Nguibar kam Amalekian mɨghsɨar dozibar iti. \c 13 \ms Samsonɨn eghaghanim \mr (Sapta 13--16) \s Manoan amuim Samson bate \p \v 1 Ezɨ Israelia ua Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir kurabagh amima, Ikiavɨra Itir God Filistiaba ataghizɨ, me 40plan azenibar me gativagha men gari. \p \v 2 Ezɨ Manoa, Danɨn anabamɨn gumazir mam, a Soran nguibar ekiamɨn iti. An amuim boriba batir puvatɨ. \v 3 Ezɨ dughiar mam Ikiavɨra Itir Godɨn enselɨn mam iza kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ faragha otir puvatɨ. Egh nɨ kɨran oveghangɨn navim asegh otarim bategham. \v 4 Kamaghɨn, nɨ datɨrɨghɨn wainba ko dɨpar onganibar aman markɨ. Egh bizir kɨ daman gumazamizibar anogorogheziba, nɨ dar aman markɨ. Kar bizir gumazamizibagh ami, me nan damazimɨn mɨzeziba. \v 5 \x - \xo 13:5 \xo*\xt Dɨboboniba 6:1-5; 1 Samuel 1:11\xt*\x*Nɨ navim aseghɨva otarim bategham. Egh an dapanir arɨzim gisan markɨ. A nɨn navimɨn aven itima, God ua bagha a ginaba. Eghtɨ nɨ a bateghtɨ, a wainba ko dɨpar onganibar aman markɨ, egh uaghan God daman gumazibar anogoroghezir dagheba, a dar aman markɨ. Eghtɨ a ua Filistiaba da Israelia iniam.” \p \v 6 Ezɨ amizir kam ghua uan pam Manoan mɨgɨa ghaze, “Gumazir akam akurir mam Ikiavɨra Itir Godɨn enselɨn mɨn gara na ko mɨgei. Ezɨ kɨ bar atiatigha an azarazir puvatɨ, a ten gumazim egha a managh ize. A uan ziamɨn gun na mɨkemezir puvatɨ. \v 7 A na mɨgɨa ghaze, kɨ navim aseghɨva otarim bategham. Egh wainba ko dɨpar onganibar aman koghɨva uaghan, dagher God daman gumazamizibar anogoroghezibar aman kogham. Bizir kaba, gumazamizibagh amima me nan damazimɨn mɨze. Eghtɨ gan otarir nan navimɨn aven ikiamin kam, God ua baghvɨra a ginabagham, eghtɨ a kamaghɨra ikɨ mangɨ aremegham.” \p \v 8 Ezɨ Manoa mɨgɨrɨgɨar kam baregha Ikiavɨra Itir God ko mɨgɨa ghaze, “O Ekiam, ga uaning, kɨ kamaghɨn ifonge, gumazir nɨ amadazir kam, nɨ uam anemadaghtɨ a ga bagh izɨ. Eghtɨ borir gɨn otivamin kam, ga a bagh damuamin biziba a bar dar gun ga mɨkɨmam.” \v 9 Ezɨ God Manoan mɨgɨrɨgɨam baraghizɨ, Manoan amuim uan azenimɨn aperaghav itima, Ikiavɨra Itir Godɨn ensel iza a bato. Manoa dughiar kamɨn a ko itir puvatɨ. \p \v 10 Ezɨ an amuim bemɨra uamategha ivegha ghua uan pam batogha an mɨgɨa ghaze, “Nɨ zuamɨra izɨ! Gumazir faragha iza na batozim, anarɨra ua iza na bato.” \p \v 11 Ezɨ Manoa uan amuim ko uamategha ghua gumazir kam batogha an azara, “Nɨ gumazir kamra faragha iza nan amuim batoz, o?” \p Ezɨ gumazim a ikaragha ghaze, “Are, kar kɨrara.” \p \v 12 Ezɨ Manoa gumazimɨn azara, “Nɨ nan amuim ko akam akɨrizir bizir kam guizbangɨra otoghtɨ, otarir kam bizir tizibar amuva Akar Gavgavir manabar gɨn mangam?” \p \v 13 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ensel kamaghɨn Manoa mɨgei, “Nɨn amuim bar deravɨra mɨgɨrɨgɨar kɨ a mɨkemezibar gɨntɨgh. \v 14 A wainɨn ovɨzibar aman markɨ. Egh wainɨn dɨpaba ko dɨpar onganibar aman markɨ. Egh God daman gumazamizibar anogoroghezir daghebar aman markɨ, bizir kaba gumazamizibagh ami me nan damazimɨn mɨze. A bar deravɨra kɨ a mɨkemezir mɨgɨrɨgɨabar gɨntɨgh.” \p \v 15 Ezɨ Manoa kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn ensel mɨgei, “Ga uaning, nɨ tong ga ko kagh ikɨtɨma ga memen igiatam mɨsuegh, a isamightɨ, nɨ damegh mangam.” \v 16 Manoa kamaghɨn fozir puvatɨ, a Ikiavɨra Itir Godɨn ensel mɨgei. \p Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ensel kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Kɨ ikɨ gua tuaghamin daghetam ameghan kogham. Gua meme mɨsuegh a tusɨ, gua Ikiavɨra Itir God bagh ofan bar isia mɨghɨrizim damu, a tuaghtɨ a bar isigh.” \p \v 17 Ezɨ Manoa kamaghɨn ensel mɨgei, “Nɨ uan ziamɨn gun ga mɨkemeghtɨ, gɨn gan otarim otoghtɨ ga nɨn ziam fam.” \p \v 18 \x - \xo 13:18 \xo*\xt Jenesis 32:29\xt*\x*Ezɨ ensel kamaghɨn aning ikaragha ghaze, “Puvatɨ. Gua tizim bagh nan ziam gɨfoghasa? Nan ziam bar deragha bar ighara.” \v 19 Kamaghɨn, Manoa memen igiar mam ko witɨn maba inigha Ikiavɨra Itir God bagha ofa gami, a Godɨn bizir bar igharagha garibagh amim. Manoa ofan kam ofa gamir dagɨar dafar mam gisɨn a gamigha, uan amuim ko aning tugha pura gara iti. \v 20 Avim ofa gamir dakozimɨn dafogha isia mɨzariaba ghuavanadir dughiamɨn, Manoa uan amuim ko garima, Ikiavɨra Itir Godɨn ensel avir mɨzariabar tongɨn Godɨn Nguibamɨn ghuavanadi. Ezɨ aning irava uan guamning isava nguazim gatɨ. \v 21 Ezɨ Ensel uam aning ko itir puvatɨ. Ezɨ Manoa datɨrɨghɨn fo, kar guizbangɨra Ikiavɨra Itir Godɨn ensel. \p \v 22 Egha Manoa kamaghɨn uan amuim mɨgei, “Ga Godɨn enselɨn ganigha gɨfa, kamaghɨn, ga ti aremegham.” \p \v 23 Ezɨ Manoan amuim kamaghɨn mɨgei, “Ikiavɨra Itir God ga mɨsueghtɨ, ga aremeghan kogham. Ga amizir ofa, Ikiavɨra Itir God a gifongegha bizir igharagha garim gamizɨ ga an gani. Egha uaghan a ga mɨgɨa ghaze, ga otarim ikiam.” \p \v 24 Egha Manoan amuim gɨn otarim bategha, ziar kam a ganɨngi, “Samson.” Ezɨ otarim aghuima, Ikiavɨra Itir God deravɨra a gami. \v 25 Ezɨ Samson Sora ko Estaolɨn nguibar ekiamningɨn tizimɨn, Danɨn anabamɨn danganimɨn iti. Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Duam an nɨghnɨzimɨn aven ingari. \c 14 \s Samson Filistiabar amizir mamɨn iti \p \v 1 Ezɨ dughiar mamɨn, Samson Timnan nguibar ekiamɨn ghuaghira, Filistiabar amizir igiar mamɨn gani. \v 2 Egha a uamategha ghugha kamaghɨn uan amebam ko afeziam mɨgei, “Kɨ Filistiabar amizir igiar mam, Timnan nguibar ekiamɨn an gani. Kɨ kamaghsua, gua na bagh a inightɨ kɨ an ikiam.” \p \v 3 Ezɨ an amebam ko afeziam kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Manmaghɨn ami? Nɨn ikɨzimɨn aven amizir igiatam iti o, en gumazamizibar tongɨn ti puvatɨ? Nɨ bizir tizim bagha Filistiabar amizim iniasa, gumazir kaba me uan mɨkarzir mogomebar iniba aghori puvatɨ?” \p Ezɨ Samson ua kamaghɨn uan afeziam mɨgei, “Kɨ amizir kam gifonge. Gua na bagh a inigh.” \v 4 Dughiar kamɨn Filistiaba Israelia gativagha men gari. Ezɨ Ikiavɨra Itir God Filistiabav soghasa tuaviba buri. Kamaghɨn, Samsonɨn afeziam ko amebam fozir puvatɨ, Ikiavɨra Itir God uabɨ Samsonɨn nɨghnɨzim fema an akar kam gami. \v 5 Egha gɨn Samson uan amebam ko afeziam me Timnan ghuaghiri. Egha Timnan itir wainɨn azenibar boroghɨn zuima, laionɨn igiar mam dazeregha Samson mɨsoghasa a bagha izi. \v 6 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Duam gavgavim Samson ganɨngizɨma, a laionɨn kam uan dafarir kɨnimningɨn an suiragha anebɨki. Mati gumazim memen igiam tongɨrama anebɨki. Egha an amizir bizir kamɨn, gun uan afeziam ko amebam, mɨkemezir puvatɨ. \p \v 7 Egha gɨn a ghua Timnan nguibamɨn ghugha, amizir igiar kam bar a gifongegha, a ko mɨgei. \v 8 Samson mong ikegha, uamategha amizir kamɨn ikiasa zui. Egha ghua tuavim ategha laionɨn a faragha mɨsuegha atɨzir kuamɨn ganasa, tuavir mɨriamɨn ghua garima, aparir irubuar okoruam an aven ikia hani isava a gatɨ. \v 9 Ezɨ a uan dafarimningɨn hanin maba tuigha da apavɨra tuavimɨn zui. A ghua uan amebam ko afeziam batogha hanin maba isa aning ganɨngizɨ, aning uaghan ada ame. A uan amebam ko afeziam kamaghɨn aning mɨkemezir puvatɨ, a laionɨn kuamɨn aven haniba ini. \p \v 10 Ezɨ Samsonɨn afeziam ghua, amizim ko an amebam ko afeziam batogha, me aning uaningɨn ikiamin akam akɨrigha gɨfa. Men gumazir igiaba fomɨra amuibar ikiasa ami moghɨn, Samson maghɨra maburan isam gami. \v 11 Ezɨ Filistiaba kamaghɨn Samsonɨn ganigha, 30plan gumazir igiabagh inaba, eghtɨ me a ko namakam damigh ikiam. \v 12 Ezɨ Samson kamaghɨn 30plan gumazir igiar kabav gei, “Kɨ akar isɨn zuitamɨn ia mɨkɨmasa. Ia isam damuamin 7plan aruer kabar ikɨva, ia akar isɨn zuir kamɨn mɨngarimɨn gun na mɨkemeghtɨ, kɨ 30plan inir ruarir aghuiba ko 30plan korotiar aghuiba ia danɨngam. \v 13 Eghtɨ ia nan akar isɨn zuimɨn mɨngarimɨn gun na mɨkemeghan kogh, ia 30plan inir ruarir aghuiba ko 30plan korotiar aghuiba na danɨngam.” \p Ezɨ me kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ uan akar isɨn zuimɨn gun en mɨkemegh.” \p \v 14 Ezɨ a kamaghɨn men akam ikaragha ghaze: \b \q1 “Apir bizir mamɨn bizir apir mam oto. \q2 Ezɨ bizir isɨngtɨzir mam bizir gavgavimɨn oto.” \b \p Ezɨ 3plan arueba gɨvazɨ, me akar isɨn zuir kam gɨfozir puvatɨghavɨra iti. \p \v 15 Egha aruer namba 4ɨn, me kamaghɨn Samsonɨn amuim mɨgei, “Nɨ uan pam apezeper a gakaghontɨ, a uan akar isɨn zuimɨn mɨngarimɨn gun e mɨkemegh. Puvatɨghtɨ, nɨ uan adarazi ko, e avimɨn ia daboroghtɨ ia isigham. Gua en biziba okɨmasa en diazɨ, e kagh ize?” \p \v 16 Ezɨ Samsonɨn amuim ghua an guamɨn garava aziava kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ ti na gifongezir puvatɨ. Egha akar isɨn zuir kamɨn nan adaraziv kemegha, an mɨngarimɨn gun na mɨkemezir puvatɨ.” \p Samson kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Manmaghɨn ami? Nɨ gan, kɨ uan amebam ko afeziam mɨkemezir puvatɨ. Kɨ tizim bagh nɨ mɨkɨmam?” \p \v 17 Ezɨ an amuim azia kamaghɨra ikia ghua isamɨn 7plan arueba gɨfa. A imobavɨra itima, an oragha ghua amɨragha tagha namba 7 aruemɨn akar isɨn zuimɨn mɨngarimɨn gun a mɨkeme. Ezɨ a ghua uan adaraziv keme. \v 18 Ezɨ namba 7 aruemɨn, aruem tɨghar magɨramin dughiamɨn, nguibar kamɨn itir gumaziba kamaghɨn Samson mɨgei: \b \q1 “Bizir tizim bar isɨngigh, hanin isɨngtɨzim gafiragham? \q2 Ezɨ bizir tizim bar gavgavigh, egh laionɨn gavgavim gafiragham?” \b \p Ezɨ Samson kamaghɨn me mɨgei: \b \q1 “Ia ti nan bulmakaun amebam inigha ghua uan azenibar ingarizir puvatɨghai, \q2 ia nan akar isɨn zuimɨn mɨngarimɨn gun na mɨkemeghan koghai.” \b \p \v 19 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Duam gavgavim Samson ganɨngizɨma an Askelon nguibar ekiam giraghu. A ghuaghira 30plan gumazibav soghezɨ me ariaghirezɨ, a men biziba ini. Egha men 30plan korotiar aghuiba inigha an akar isɨn zuimɨn mɨngarimɨn gun mɨkemezir darazigh anɨngi. Egha a bizir otozir kam bagha navim bar osemegha, uamategha uan nguibamɨn ghu. \v 20 Ezɨ Filistiaba an amuim isava an namakar mam ganɨngi, an namakar kam uaghan a ko an isamɨn ike. \c 15 \s Samson bar pazavɨra Filistiabagh ami \p \v 1 Ezɨ witba aghorir dughiamɨn, Samson memen igiar mam inigha uan amuim bagha ghu. Egha kamaghɨn uan amuimɨn afeziam mɨgei, “Nan amuim akuir danganim, kɨ an aven mangasa.” \p Ezɨ an amuimɨn afeziam an anogoroke. \v 2 A ghaze, “Bar guizbangɨra, kɨ ghaze, nɨ ti an aghua. Egha nɨ uan amuim ko gua uaningɨn ikiasa isam gamir dughiamɨn, nɨn namakar nɨ ko ikezim, kɨ a isav a ganɨngi. Ezɨ an afumimɨn ganganim bar dera, nɨ a iniam? Kɨ datɨrɨghɨra a isɨ nɨ danɨngightɨ nɨ an ikiam.” \p \v 3 Ezɨ Samson atara kamaghɨn mɨgei, “Kɨ datɨrɨghɨn Filistiaba bar me gasɨghasigh, egh osɨmtɨziba puvatɨgham. Kar men osɨmtɨzimra.” \p \v 4 Ezɨ Samson ghua afiar atiar 300plan suigha da inigha dar ipebar uarir fufugha da ike. Egha vaghvagha korir avibar dar ipebagh ike. \v 5 Egha Samson afiar atiabar ipebar itir korir avibagh apongezɨ da isima, ana da ataghizɨma, da tintinibar ivemara ghua Filistiabar witɨn azenibar aven zuima, korir aviba men witɨn dɨghoregha arɨghiziba ko mɨtivighav itiba sara bar moghɨra dar isi. Ezɨ wainɨn ikarɨziba ko olivɨn temeba uaghan isi. \p \v 6 Ezɨ Filistiaba kamaghɨn ganigha uarira uari azangsɨsi, “Tinara bizir kam gami?” \p Ezɨ gumazir mam kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Samson a gami. An ivozir afeziam, Timnan nguibamɨn gumazim. A Samsonɨn amuim inigha, an namakar a ko an amuimɨn isamɨn dughiamɨn ikezim ganɨngi.” Ezɨ Filistiabar gumazir dapaniba, Timnan nguibamɨn ghuavanaga Samsonɨn amuim ko an afeziam gaborozɨ aning isi. \p \v 7 Ezɨ Samson kamaghɨn me mɨgei, “Ia arazir kamaghɨn garim gami, a? Kɨ kamaghɨn akar kam akɨram, kɨ datɨrɨghɨn zuamɨra avughseghan kogham. Kɨ faragh ia amizir arazir kam ikaragh, egh gɨn avughsam.” \v 8 Samson puv me mɨsogha, me abɨragha men avɨribav soghezɨ me ariaghire. Egha a gɨn ghua Etamɨn Mɨghsɨar ekiar mamɨn dagɨar akɨriamɨn aven iti. \s Samson Filistiaba abɨra \p \v 9 Ezɨ Filistiaba gɨn ghua Judabar nguazimɨn averpenibar ingarigha ikia, Lehin nguibamɨn gumazamiziba ko mɨsoghasa. \v 10 Ezɨ Judaba kamaghɨn men azangsɨsi, “Ia bar tizim bagha iza e ko mɨsoghasa?” \p Ezɨ Filistiaba kamaghɨn me ikaragha ghaze, “E Samsonɨn suiragh, a inigh mangɨ kalabus darɨghasa. An e gamizir arazimra, e uaghan kamaghɨram a damuam.” \p \v 11 Ezɨ Judabar 3,000plan gumaziba Samson bagha Etamɨn dagɨar akɨriam iti naghɨn ghuaghira kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ kamaghɨn fo, Filistiaba e gativagha gɨfa? Nɨ tizim bagha osɨmtɨzir dafar kam gamigha osɨmtɨzim e ganɨngi?” \p Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Me na gamizir arazimra kɨ a ikarvagha me gami.” \p \v 12 Egha me kamaghɨn Samson mɨgei, “E nɨ ikegh nɨ isɨ Filistiabar agharim darɨghasa izi.” \p Ezɨ Samson kamaghɨn me mɨgei, “Ia guizbangɨra na mɨkɨm suam, ia uari na mɨsueghtɨ kɨ aremeghan kogham.” \p \v 13 Ezɨ me kamaghɨn a mɨgei, “E bar guizbangɨra nɨ mɨgei. E nɨn mɨsueghtɨ, nɨ aremeghan kogham. E pura nɨ ikegh nɨ inigh mangɨ Filistiabar agharim darɨgham.” Egha me benir gavgavir igiar pumuning inigha an agharimning ikegha, a inigha dagɨar akɨriam ategha Filistiaba bagha zui. \p \v 14 Egha me ghua Lehin nguibamɨn otivigha gɨvazɨma, Filistiaba a bagha dagarvagha ivemara izi. Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Duam Samson gizɨvagha gavgavir ekiam a ganɨngi. Ezɨ benir igiar gavgavir me an agharimning ikezir kaba, mati avim strinbar isizɨ da pura amera dɨghoraghire. \v 15 Ezɨ a gari donkin mam aremegha irɨghav ikia, tɨghar bar kuram, an an akaguar agharim inigha an suiragha gumazir 1,000pla mɨsoghezɨ me ariaghire. \v 16 Egha Samson kamaghɨn ighiar mam gami: \b \q1 “Donkin akaguar agharir kamɨn, \q2 kɨ gumazir avɨribav soghezɨ, me ariaghire. \q2 Egha kɨ men kuabar pozibav kɨnizɨ, da mamaghɨra iti. \q1 Donkin akaguar agharimɨn, \q2 kɨ gumazir 1,000pla, bar me agɨfa.” \b \m \v 17 Ezɨ a kamaghɨn ongegha gɨvagha akaguar agharir kam makuni. Ezɨ me danganir kam, “Akaguar Agharimɨn Mɨghsɨam,” a garɨsi. \p \v 18 Ezɨ Samsonɨn kuarim bar puvɨra an pɨrima, a kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn dei, “Kɨ nɨn ingangarir gumazim, ezɨ nɨ nan akurazɨ kɨ mɨdorozir kamɨn me abɨra. Egh kɨ dɨpam bangɨn kagh aremeghtɨ Filistiaba ti na inigham, o?” \v 19 Ezɨ God Lehin emɨmɨrir dɨpar mam gamizɨ, dɨpavsɨzim an anagav oto. Ezɨ a dɨpar kam amegha ua gavgavim ini. \p Ezɨ bizir kam bangɨn me emɨmɨrir kam kamaghɨn a dɨbori, “Gumazim Dɨpam Bagha Deir Emɨmɨrir Dɨpam.” Ezɨ Lehin emɨmɨrir dɨpar kam datɨrɨghɨn ikiavɨra iti. \p \v 20 Ezɨ Filistiaba Israelian nguazimɨn garir dughiamɨn, Samson 20plan azenibar me gativagha men gumazir dapanimɨn ike. \c 16 \s Samson Gasan nguibar ekiamɨn ghu \p \v 1 Ezɨ Samson Lehin nguibam ategha Gasan nguibar ekiamɨn ghugha, tuavimɨn amizir gumaziba koma akuir mam batogha a koma akui. \v 2 Ezɨ gumazir maba kamaghɨn Gasan gumazibav gɨa ghaze, “Samson izegha gɨfa.” \p Ezɨ me ghuava nguibam okarigha nguibamɨn dɨvazir tiar akar ekiabar boroghɨn mongegha a bagha gara iti. Egha sighsirir akabar uariv gɨa ghaze, “E kagh ikɨtɨ amɨnim tiraghtɨ, e a mɨsueghtɨ an aremegham.” \v 3 Ezɨ Samson bogarangra tuavimɨn amizir kam ko ikia ghua dɨmagarir arɨzimɨn, mɨsiamɨn dɨkavigha ghua nguibar ekiamɨn tiar akamningɨn suiragha aning asi. Egha aningɨn akɨnimning ko tiar akam asir ainɨn igugunir dafam sarama asi. Egha dagh isaghpugha ghua Hebronɨn nguibamɨn boroghɨn mɨghsɨar orazimɨn da arɨki. \s Delaila Samson gifara \p \v 4 Ezɨ bizir kam otogha gɨvazɨma, Samson Gasan zui. A ghua Sorekɨn danganir zarimɨn amizir mam bato, an ziam Delaila, an an ganigha a bagha bar ifonge. \v 5 Ezɨ Filistian atriviba ghua kamaghɨn Delailan mɨgei, “Nɨ Samson apezeperegh, an gavgavim bagh an azaragh, a managh gavgavir ekiar kam isi, eghtɨ e manmaghɨra a damightɨ, an gavgavim aneteghtɨ, e anebɨragham. Nɨ an gun en mɨkemeghtɨ e an suiragh a ikegham. Nɨ kamaghɨn damightɨ e vaghvagh 1,100 silvan dagɨaba isɨ nɨ danɨngam.” \p \v 6 Ezɨ Delaila kamaghɨn Samson mɨgei, “Nɨ na mɨkɨm, nɨ manmaghɨn gavgavir kam isi? Egh nɨ manmaghɨn damightɨ gavgavim nɨ ateghtɨ me nɨn suiragh nɨ ikegham?” \p \v 7 Ezɨ Samson kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Gumazitam bulmakaun sueba ko dafaribar itir 7plan agɨrir mɨsɨngizir puvatɨzir taba inigh na ikeghtɨma, nan gavgavim gɨvaghtɨ, kɨ pura gumazir kɨnimɨn mɨn ikiam.” \p \v 8-9 Ezɨ Filistian gumazir dapaniba bulmakaun sueba ko dafaribar itir agɨrir 7plan mɨsɨngizir puvatɨziba inigha iza Delaila ganɨngi. Ezɨ gumazir maba Delaila akui naghɨn mongeghav iti. Ezɨ Delaila Samsonɨn suemning ko dafarimning ike. Egha Delaila a gaghura ghaze, “Samson, Filistiaba nɨn suighasa izi!” Ezɨ a dɨkavima bulmakaun agɨrir kaba, mati strin avir mɨzariamɨn boroghɨn ikia isia dɨghoraghirezi moghɨn, dɨghoraghire. Ezɨ Filistiaba an gavgavimɨn mɨngarim gɨfozir puvatɨghavɨra iti. \p \v 10 Ezɨ Delaila kamaghɨn Samson mɨgei, “Nɨ oragh, ga uaning, nɨ bar na gifaragha aghumsɨzir dafam na ganɨngi! Nɨ datɨrɨghɨn guizbangɨra na mɨkɨm, me manmaghɨra damigh nɨn suiragham?” \p \v 11 Ezɨ Samson kamaghɨn a mɨgei, “Gumaziba benir gavgavir bar igiaba inigh na ikeghtɨ nan gavgavir kam gɨvaghtɨ kɨ pura gumazir kɨnimɨn mɨn ikiam.” \p \v 12 Ezɨ gɨn Filistiaba iza Delaila akuir danganimɨn modogha itima, Delaila benir gavgavir bar igiar maba inigha an suemning ko agharimning ike. Egha Samsonɨn dei, “Samson, Filistiaba nɨn suighasa izɨ!” Ezɨ Samson benir gavgavir bar igiar an agharimning ikezir kaba, tretɨn mɨn dar ghore. \p \v 13 Ezɨ Delaila Samson mɨgei, “Nɨ bar na gifarava aghumsɨzir dafam na ganɨdi. Nɨ datɨrɨghɨn na mɨkɨm, gumaziba bar manmaghɨra nɨ ikegham?” \p Ezɨ Samson kamaghɨn mɨgei, “Nɨ nan 7plan dapanir arɨzir gɨzgɨziba, inigh iniba nuavir masinɨn aven tretba sara initam nuavighɨva, nan dapanir arɨzim nir kamɨn aven tretba sara a nuafigh. Egh gɨn dɨkonir ruarir tamɨn nir kam isɨ bɨrimɨn a gafughtɨ, a bɨrimɨn porogh gavgafigh. Eghtɨ kɨ ua gavgaviba puvatɨgh pura gumazir igharazibar mɨn ikiam.” \p \v 14 Ezɨ Delaila Samson gamizɨ an akuima, an an 7plan dapanir arɨzir gɨzgɨziba, inigha iniba nuavir masinɨn aven, tretba sara inir mam nuavighava, an dapanir arɨzim inir kamɨn aven tretba sara a nuafi. Egha gɨn dɨkonir ruarir mam nir kam sara bɨrimɨn a gafu, ezɨ a bɨrimɨn porogha gavgafi. Egha a kamaghɨn dei, “Samson, nɨ ua bagh ganigh, Filistiaba nɨn suighasa izi.” Ezɨ a dɨkavima, dɨkonir kam ko nir an dapanir nuavizimɨn arɨzir gɨzgɨziba, a bar bɨrimɨn dagh ekuigha dɨkafi. \p \v 15 Ezɨ Delaila kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ manmaghsua, na mɨgɨa ghaze, nɨ bar na gifonge? Nɨ bar puvɨra na gifari. Nɨ na ko navir vamɨran itir puvatɨgha guizɨn akabar na mɨgeir puvatɨ. Datɨrɨghɨn namba 3ɨn dughiam, nɨ na gifaragha aghumsɨzim na ganɨngi, egha na mɨkemezir puvatɨ, nɨ manmaghɨra amigha bar gavgafi.” \v 16 Ezɨ Delaila dughiabar uabɨ mɨkɨmasa a gimobava, an azangsɨgha mamaghɨra iti. Ezɨ Samson mɨgɨrɨgɨar kam baragha ghua bar iporpore. \p \v 17 Egha bar abuan, a Delaila mɨkeme. A kamaghɨn mɨgei, “Kɨ aghɨrimra iti God na ginabazɨ nan amebam na batezir dughiamɨn, ikegha iza datɨrɨghɨn, me tong nan dapanir arɨzibagh isezir puvatɨ. Me nan dapanir arɨzibagh iseghtɨ, kɨ ua gavgaviba puvatɨgh, pura gumazir kɨnimɨn mɨn ikiam.” \p \v 18 Ezɨ dughiar kamɨn Delaila fo, Samson guizbangɨra a mɨgei. Egha a Filistiabar atriviba bagha akam amaga ghaze, “Ia uamategh izɨ. A datɨrɨghɨn guizbangɨra uabɨn gun na mɨkeme.” Ezɨ Filistiabar gumazir dapaniba, silvan dagɨar Delaila danɨngasa mɨkemeziba inigha izi. \v 19 Ezɨ Delaila Samson gifarazɨma Samson an apozimɨn akuava ongani. Ezɨ Delaila gumazir mamɨn diazɨma a iza Samson dapanir arɨzir gɨzgɨzir nuavizir 7plan ruariba apɨri. Ezɨ Delaila arazir kamɨn Samsonɨn gavgavim bar anegɨfa. An gavgavim bar moghɨra gɨfa.\f + \fr 16:19 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \p \v 20 Ezɨ Delaila ua kamaghɨn dei, “Samson, nɨ ganigh, Filistiaba nɨn suighasa izi!” \p Ezɨ Samson osegha ghaze, “Kɨ faragha ami moghɨn, dɨkavigh mangɨ fɨrighɨrɨgham.” A kamaghɨn fozir puvatɨ, Ikiavɨra Itir God anetaki. \v 21 Ezɨ Filistiaba an suiragha an damazimning asiaghatɨ. Egha me a inigha Gasan ghuegha senɨn brasbar ingarizimɨn a ike. Egha a gamima a kalabuziar dɨpenimɨn aven ikia witba ko raiziaba mɨrmɨri. \v 22 Ezɨ dughiar kamɨn Samsonɨn dapanir arɨzim uam aghui. \s Samson areme \p \v 23 Ezɨ dughiar mamɨn Filistiabar atriviba iza uari akuvagha, isar ekiar mam gamua uan asem Dagon bagha ofa gami. Egha me bar akongegha kamaghɨn mɨgei, “En asem en akurazɨma e uan apanim Samsonɨn suiragha anebɨra.” \p \v 24-25 Egha me gɨn bar akongegha kamaghɨn mɨgei, “Ia Samsonɨn aku izɨtɨ a uan arazitabar amutɨ, e an gan an ingarɨva akɨ, a dɨpovasa.” Ezɨ gumaziba ghua kalabusɨn a inigha izi. \p Ezɨ gumazamiziba an ganigha, uan asemɨn ziam fava kamaghɨn mɨgei, “En asem en akurazɨma e uan apanir kam anebɨra. Gumazir kam bar en nguazim gasɨghasigha, en gumazir avɨribav soghezɨ me ariaghire.” Egha me a isava dɨpenimɨn dagɨar guarir akɨnimningɨn tɨzimɨn anetɨzɨma, a tughav ikia arazarazibagh amima, me an ingarava aka a dɨpofi. \p \v 26 Ezɨ Samson, otarir an dafarimɨn suigha an akuava aruim kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ nan akuraghtɨma, kɨ dɨpenimɨn guarir akɨnimningɨn suiragh mɨtɨgh, uan akɨrim isɨva guarir akɨnimning garoroghasa.” \v 27 Dɨpenir kam gumazamizir bar avɨrim a gizɨfa, ezɨ Filistiabar atriviba bar moghɨra uaghan me ko iti. Ezɨ 3,000plan gumazamiziba dɨpenir ekiar kamɨn siriamɨn pɨn ikia beragha Samsonɨn garava a dɨpovava ati. \p \v 28 Ezɨ Samson kamaghɨn diagha Ikiavɨra Itir God ko mɨgei, “O Ikiavɨra Itir God, nan Ekiam, nɨ datɨrɨghɨn na gɨnɨghnɨgh. O God, nɨ datɨrɨghɨn ua gavgavim na danɨngigh. Eghtɨ datɨrɨghɨn Filistiaba nan damazimning asizɨ moghɨra, kɨ me ikaragham.” \v 29 Egha Samson dagɨar dɨpenir guarir tongɨra tughav ikia, gavgavim a ganɨdir akɨnimningɨn suira. A dafarir guvimɨn guarir akɨnir mamɨn suiragha, dafarir kɨriamɨn igharazimɨn suira. \p \v 30 Egha a kamaghɨn dei, “Nɨ na ateghtɨ kɨ Filistiaba ko aremeka.” Egha a bar uan gavgaviba sara guarir akɨnimning adugha zuima dɨpenim irɨ. Dɨpenim dɨpɨrigha ira Filistiabar atriviba ko, gumazamizir igharazir an aven itiba sara me gisɨn ira me mɨsoghezɨ, me bar ariaghire. Ezɨ gumazamizir bar avɨrim Samson ko ariaghire, men dɨbobonim, an angamɨra ikia mɨsoghezɨ gumazibar dɨbobonim gafira. \p \v 31 Ezɨ Samsonɨn adarazi gɨn izaghira an kuam ini. Me an kuam inigha ghua Sora ko Estaolɨn nguibar ekiamningɨn tɨzimningɨn, an afeziam Manoa afazɨ naghɨn anefa. Samson 20plan azenibar Israelian gumazir dapanimɨn ike. \c 17 \ms Benjamin ko Danɨn // anabamningɨn eghaghaniba \mr (Sapta 17--21) \s Maika uabɨ marvir guabar ziaba fer dɨpenir mam iti \p \v 1 Ezɨ gumazir mam an ziam Maika, a Efraimɨn mɨghsɨar dozibar iti. \v 2 A dughiar mamɨn uan amebam mɨgei, “Nɨ uan 1,100ɨn dagɨar silvabagh fo, tina da okeme? Ezɨ kɨ dughiar kamɨn itima, nɨ God mɨgɨa ghaze da okemezir gumazim, nɨ a gasɨghasɨkigh. Nɨ gan, kɨ uabɨ bizir kam gami. Kɨ da okemegha, datɨrɨghɨn ua nɨ ganɨdi.” \p Ezɨ an amebam kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Nan otarim, Ikiavɨra Itir God deragh nɨ damu.” \p \v 3 Ezɨ Maika 1,100plan silvan dagɨaba uamategha da isava uan amebam ganɨngi. Ezɨ an amebam kamaghɨn mɨgei, “Kɨ silvan dagɨar kaba Ikiavɨra Itir God danightɨ, dagɨar kaba nan otarim baghavɨra ikiam. Egh dagɨar kaba, ga da isɨva gumazitabar anightɨ, me dar marvir guatamningɨn ingarightɨ, e aningɨn ziamning fam. Me temer otevitam marvir guatam akɨrighɨva silvan a nokegh, egh marvir guatam silvan kɨnimra an ingarigh.”\f + \fr 17:3 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ. E uaghan fozir puvatɨ, aning manmagh garir nedazimɨn dɨgɨrim silvan kamɨn a gami. Ezɨ 18:24ɨn akamɨn, Maika nedazimning kamaghɨn aning dɨbori, “aser godɨn kɨ ingarizimning.”\ft*\f* \v 4 Egha Maikan amebam 200 silvan dagɨar an amebam uam a ganɨngiziba, isa silvan marvir guabar dɨgɨribagh amir gumazir mam ganɨngi. Ezɨ a marvir guar mam tememɨn anekɨrigha silvan bar a noke, egha marvir guar mam silvan kɨnimɨn an ingari. Ezɨ amebam aningɨn nedazimning isava Maikan dɨpenimɨn aning atɨ. \p \v 5 Ezɨ gumazir kam Maika, a marvir guamning bagha ofa gamir dɨpenir dozir mam iti. Egha a ofa gamir gumazibar dapanimɨn korotiar otevir azenan azuir mamɨn ingarigha asebar ifongiam gɨfofoghamin marvir guar dozir mam sara ingari. Egha a uan otarir mam amɨsevezɨma an ofa gamir dɨpenir kamɨn ofa gamir gumazimɨn oto.\f + \fr 17:5 \fr*\ft E fozir puvatɨ, “asebar ifongiam gɨfofoghamin marvir guar dozir mam,” a ti bar bizir tizimra. Nɨ Jenesis 31:30 ko 1 Samuel 19:13ɨn gan. Hibrun akamɨn bizir kaba me kamaghɨn da dɨbora ghaze, asebar marvir guaba.\ft*\f* \v 6 \x - \xo 17:6 \xo*\xt Godɨn Araziba 12:8; Gumazir Dapaniba 21:25\xt*\x*Dughiar kabar atrivitam Israelɨn itir puvatɨ. Kamaghɨn, gumazamiziba vaghvagha tintinibar uan ifongiabar gɨn ghua pura bizibagh amua iti. \p \v 7 Ezɨ dughiar kamɨn Livain anabamɨn adarazir gumazir igiar mam, a Judan anabamɨn nguazimɨn ikia, Betlehemɨn nguibar ekiamɨn iti. \v 8 A Betlehem ategh mangɨ nguibar igiatam batogh an ikiasa zui. A ghua Efraimɨn mɨghsɨar dozibar, Maikan dɨpenimɨn oto. \v 9 Ezɨ Maika an azara, “Nɨ managh ikegha izi?” Ezɨ Livain gumazir kam kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Kɨ Betlehemɨn itir Livain anabamɨn gumazir mam, a Judan nguazimɨn itir nguibam. Kɨ danganir ikiamiba buriagha arui.” \p \v 10 Ezɨ Maika kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ na ko kagh ikiam. Nɨ na ko ikɨ nɨghnɨziba na danɨng egh uaghan nan ofa gamir gumazimɨn ikiam. Eghtɨ azenibar zurara kɨ 10pla silvan dagɨaba ko korotiaba ko dagheba sara nɨ danɨngam.” \v 11 Kamaghɨn, Livain gumazir igiar kam Maikan mɨgɨrɨgɨam baregha, a ko iti. Egha an an borimɨn mɨn otogha a ko iti. \v 12 Ezɨ Maika ivezim isa Livain gumazir igiar kam ganɨdi. Egha a gamizɨ an an ofa gamir gumazimɨn otogha, Maikan dɨpenimɨn aven iti. \p \v 13 Ezɨ Maika kamaghɨn mɨgei, “Livain mav datɨrɨghɨn nan ofa gamir gumazimɨn otogha iti. Kamaghɨn, kɨ datɨrɨghɨn fo, Ikiavɨra Itir God datɨrɨghɨn na danganimɨn aven itir bizibar amightɨ, da deragh otivam.” \c 18 \s Danɨn anabamɨn adarazi nguibar ekiar igiam ini \p \v 1 Dughiar kamɨn Israelia atriviba puvatɨ. Danɨn anabam fomɨra iza datɨrɨghɨn, me Israelian anababar tongɨn, nguazir tam inizir puvatɨghavɨra iti, kamaghɨn, Danɨn anabamɨn adarazi nguazir tam batogh an ikiasa da buri. \v 2 Ezɨ Danɨn anabamɨn adarasi, gumazir bar gavgavir 5pla amɨsevezɨ, me Sora ko Estaolɨn nguibar ekiamningɨn iti. Me Danɨn anababar 5plan gumazir kaba amɨsevegha, me amadazɨma, me ghua moga nguazimɨn gara a getiagha arui. Me kamaghɨn gumazir kabav gei, “Ia mangɨ nguazir kam bar deraghvɨram a getiraru.” Ezɨ gumazir 5plan kaba ghua Efraimɨn mɨghsɨar dozibar Maikan dɨpenimɨn otogha, dɨmagarir vamɨran a koma akui. \p \v 3 Me ghua Maikan dɨpenimɨn aven ikia orazima, Livain gumazir kam mɨgei. Ezɨ me an mɨgɨrɨgɨaba baregha fo, kar Judabar nguazimɨn gumazim, ezɨ me an azara, “Nɨ bizir tizim gamua kagh iti? Tinara nɨ inigha kagh ize?” \p \v 4 Ezɨ a kamaghɨn men akam ikaragha ghaze, “Maika uabɨ na mɨkemezɨ, kɨ kagh iti. A na givezima kɨ an ofa gamir gumazimɨn otogha kagh iti.” \p \v 5 Ezɨ me kamaghɨn Livain gumazir kam mɨgei, “E uari, nɨ e bagh God ko mɨkɨm. Nɨ e bagh Godɨn azangsɨgh, en darorir kam deragham, o puvatɨgham?” \p \v 6 Ezɨ ofa gamir gumazim kamaghɨn men akam ikaragha ghaze, “Ia nɨghnɨzir avɨribar amuan markɨ. Ikiavɨra Itir God ian gan ian darorim geghuvam.” \p \v 7 Ezɨ 5plan gumazir kaba nguibar kam ategha ghua Laisɨn nguibar ekiamɨn oto. Me ghua Laisɨn nguibamɨn itir gumazamizibar garima, men dabirabim Saidonɨn nguibar ekiamɨn gumazamizibar mɨn dera. Me bar nɨmɨram apiaghav ikia gumazir igharazibar atari puvatɨ. Me ghaze, mɨdorozitam me batoghan kogham. Atrivitam o gumazir dapanitam aghumsɨzir arazitamɨn me gamizir puvatɨ. Me Saidonɨn nguibamɨn saghon ikia, egha dagɨaba bagha biziba igharaz darazi dama, ada amadir puvatɨ.\f + \fr 18:7 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 8 Ezɨ 5pla gumazir kaba uamategha ghua Sora ko Estaolɨn otozɨ, men adarazi men azara, “Ia manmaghɨra garir bizibar gani?” \p \v 9 Ezɨ 5plan gumazir kaba kamaghɨn me ikaragha ghaze, “Ia zuamɨra izɨ e mangɨva, nguibar ekiar kam korogh me mɨsogham. E men nguzimɨn garima, a bar dera. Ia suighsuighan markɨ, e mangɨ me mɨsogh men nguazim iniam. \v 10 Ia danganir kamɨn mangɨ gantɨ, nguazir avɨriba ikiam. Ia gantɨ bizir aghuir avɨriba an ikiam. Egh ia uaghan gantɨ, me mɨsoghsɨ nɨghnɨghan kogham. Ia oragh, God nguazir kam e danɨngam.” \p \v 11 Kamaghɨn, Danɨn adarazir 600plan gumaziba mɨdorozir biziba inigha, mɨsoghasa Sora ko Estaol ategha zui. \v 12 Me ghua Kiriat Jearimɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn Judan nguazimɨn averpenibar ingarigha iti. Kamaghɨn danganir kam me kamaghɨn a dɨbori, “Danɨn Averpenibar Ingarizir Danganim.” Danganir kam Kiriat Jearimɨn aruem uaghiri naghɨn iti, ezɨ me datɨrɨghɨn kamaghɨra a dɨbora mamaghɨra iti. \p \v 13 Me danganir kam ategha ghua Efraimɨn mɨghsɨar dozibar Maikan dɨpenimɨn oto. \v 14 Ezɨ 5plan gumazir ghua Laisɨn nguazim moga an ganiziba, kamaghɨn uan adaraziv gei, “Ia kamaghɨn fo, dɨpenir kabar aven, ofa gamir gumazibar korotiar mam ko, asebar ifongiam gɨfofoghamin marvir guar dozir maba ko, marvir guar me tememɨn dɨkɨrigha silvan noghezir mam ko, marvir guar me silvan kɨnimɨn ingarizir mam, da iti. Ezɨ e datɨrɨghɨn manmaghɨn damuam?” \v 15 Ezɨ me tuavim ategha Maikan dɨpenim iti naghɨn Livain gumazir igiam itir dɨpenimɨn otogha, egha dughiam a ganɨngi. \v 16 Me dɨpenimɨn aven itir dughiamɨn, Danɨn mɨdorozir gumazir 600pla uan mɨdorozir bizibar suigha, Maikan dɨpenimɨn dɨvazimɨn itiar akamɨn mɨtivighav iti. \v 17 Ezɨ ofa gamir gumazir kam, 600plan mɨdorozir gumaziba ko dɨvazimɨn itiar akamɨn itir dughiamɨn, gumazir 5plan moga gariba, me aseba fer biziba iniasa dɨpenimɨn aven ghue. Me ghua ofa gamir gumazibar korotiam ko, Godɨn ifongiam gɨfofoghamin marvir guar doziba ko, marvir guar me tememɨn dɨkɨrigha silvan noghezim ko, marvir guar me silvan kɨnimɨn ingarizim, me bar ada okɨmasa. \p \v 18 Ezɨ ofa gamir gumazim garima, gumazir kaba Maikan dɨpenimɨn aven ghuegha, ofa gamir gumazibar korotiam ko, Godɨn ifongiam gɨfofoghamin marvir guar doziba ko, marvir guar me tememɨn dɨkɨrigha silvan noghezim ko, marvir guar me silvan kɨnimɨn ingarizim, me da okei. Ezɨ ofa gamir gumazim kamaghɨn men azara, “Ia tizim gami?” \p \v 19 Ezɨ me kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Nɨ uan akam dukuagh nɨmɨra ikɨ. Nɨ mɨgɨrɨgɨar tam damuan markɨ. Nɨ uaghan e ko izɨva en ofa gamir gumazimɨn otogh, egh uaghan nɨghnɨzir aghuiba e danɨngamin gumazimɨn ikiam. Nɨ ti dɨpenir vamɨra itir gumazim bagh ofa gamir gumazimɨn ikiam? Ingangarir kam, a pura bizim. Nɨ e ko izɨva Israelian anabar ekiar tamɨn ofa gamir gumazimɨn ikiam, kar ingangarir bar ekiam, a Maikan ingangarir muziarim bar a gafira.” \v 20 Ezɨ ofa gamir gumazim kamaghɨn oregha navir amɨrizim inigha, ofa gamir gumazibar korotiam ko, Godɨn ifongiam gɨfofoghamin marvir guar doziba ko, silvan marvir guamning inigha, men gɨn zui. \p \v 21 Egha me nguibar kam ategha zui. Men boriba ko men bulmakauba ko men biziba faragha zui. \v 22 Me Maikan dɨpenim ategha mong saghuiam me gatɨgha zuima, Maika uan dɨpenimɨn boroghɨn itir darazir diagha, me Danɨn adaraziv soghasa men gɨn zui. Egha me men gɨn ghua me bato. \p \v 23 Ezɨ Maika ko mɨsoghasa zui darasi, Danɨn adarazir dei, ezɨ Danɨn anabamɨn adarazi ragha Maikan azara, “Manmaghɨn ami? Nɨ tizim bagha avɨrir dafar kam ko izi?” \p \v 24 Ezɨ Maika kamaghɨn me ikaragha ghaze, “Ia tizim bagha kamaghɨn nan azangsɨsi, nɨ bar bizir tizim baka? Ia tizim bagha nan ofa gamir gumazim ko nan marvir guar kɨ ingarizimning inighava ari? Nan bizitam itir puvatɨ.” \p \v 25 Ezɨ Danɨn anabamɨn adarazi kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Nɨ mɨgɨrɨgɨar avɨribar e damuan markɨ. Gumazir kaba ua nɨn atar nɨ mɨsuegh, egh nɨn amuiroghboriba sara mɨsueghtɨ me arɨghiregham.” \v 26 Egha Danɨn anabamɨn adarazi kamaghɨn mɨkemegha gɨvagha ghue. Ezɨ Maika gumazir kabar garima me bar gavgavizɨ, a me mɨsoghan ibura, kamaghɨn, a uamategha uan nguibamɨn ghu. \p \v 27 Ezɨ Danɨn anabamɨn adarazi Maika ingarizir biziba ko, an ofa gamir gumazim sara inigha Laisɨn ghu. Ezɨ Laisɨn gumazamiziba bar deravɨra iti. Egha me tong mɨsoghasa nɨghnɨzir puvatɨ. Kamaghɨn, Danɨn anabamɨn adarazi bar me mɨsoghezɨ me ariaghirezɨ, me men nguibar ekiam gaborozɨ a isi. \v 28 Saidonɨn nguibar ekiam bar men saghon iti, kamaghɨn men akurvaghamin gumaziba puvatɨ, me uaghan gumazir igharaziba ko biziba uari ganɨga uari ikarvazir puvatɨ. Nguibar kam Betrehopɨn nguibamɨn boroghɨn danganir zarimɨn iti. Ezɨ Danɨn anabamɨn adarazi ua nguibar ekiar kamɨn ingarigha an iti. \v 29 Egha me nguibar kam kamaghɨn a dɨbori, “Dan.” Me uan inazir afeziabar ziam Dan inigha a gatɨ, a Jekopɨn otarim, me an ziam isava nguibar ekiar kam gatɨ. Me fomɨra kamaghɨn a dɨbori, “Lais.” \v 30 Ezɨ Danɨn anabamɨn adarasi, marvir guar me inigha izezim asaragha, an ziam fe. Ezɨ Mosesɨn otarim Gersom, an ovavir borir mam Jonatan, a Danɨn adarazi bagha ofa gamir gumazimɨn ingangarim gami. Ezɨ an otariba ko an ovavir boriba uaghan ofa gamir ingangarim gamua ghuavɨra itir dughiamɨn, men apaniba iza bar Israelian suigha ghua, kantrin igharazimɨn kalabus gatɨ.\f + \fr 18:30 \fr*\ft Akar kamɨn mɨngarim ti kamaghɨn ghu, dughiar kamɨn, Jonatan uan adarazi ko ofa gamir ingangarim gamima, Asirian adarazi Israelɨn gumazamizir avɨriba inigha ghua, uan kantrin aven kalabus gatɨ. Danɨn anabamɨn adarazi Laisɨn nguibam inigha gɨfa. Ezɨ 400plan azenibar gɨn bizir kam oto. Nɨ 2 Atriviba 15:29ɨn gan.\ft*\f* \v 31 Godɨn Purirpenim Silon itir dughiamɨn, Danɨn anabamɨn adarasi, Maika dɨkɨrɨzir marvir guar kamɨn ziam fa mamaghɨra iti. \c 19 \s Livain gumazir mam uan amuim ko dughiar kuram bato \p \v 1 Dughiar kamɨn Israelia atriviba puvatɨ. Ezɨ Livain mav Efraimɨn mɨghsɨar dozibar iti. A Betlehemɨn nguibar ekiamɨn Judan amizir mam inigha, uan amuir ekiam gɨfuragha an ti. \v 2 Ezɨ an amuir dozir kam, bizir mam bagh an atara, uamategha ara ghua uan afeziamɨn dɨpenimɨn ghugha itima, 4plan iakɨniba gɨfa. \v 3 Ezɨ gɨn, an pam an gɨn ghua a ko mɨgɨrɨgɨam akɨrigh, a inigh izasa zui. A ingangarir gumazir vamɨra ko donkin pumuning inigha zui. Aning ghua otozɨma, amizim uan pam inigha uan afeziamɨn dɨpenimɨn aven ghu. Ezɨ an amuimɨn afeziam an ganigha bar akonge. \v 4 Ezɨ amizimɨn afeziam, uan amerer otarim bagha gavgavigha ghaze, an a ko ikiam. Ezɨ gumazim 3plan dughiabar me ko ikia, apava dɨpaba api. \p \v 5 Ezɨ namba 4ɨn dughiamɨn, Livain gumazir kam bar dɨmangara dɨkavigha mangasa uan bizibar kɨri. Ezɨ an amuimɨn afeziam kamaghɨn uan amerem mɨgei, “Nɨ daghetamra amegh, gavgavim uan navim danɨngigh, egh gɨn mangɨ.” \p \v 6 Ezɨ aning uam aperagha apa dɨpaba api. Ezɨ guivimɨn afeziam ua kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ kamaghsua, nɨ ua ghuariar dɨmagarir kamɨn ikɨva e bar akongegh mangɨ amɨnim tiraghtɨ gua mangɨ.” \v 7 Ezɨ a dɨkavigh mangasa amima, an amerem ikiasa bar gavgafi. Ezɨ a dɨmagarir mamɨn ua me ko iti. \p \v 8 Dughiar namba 5ɨn bar mɨzaraghara, Livain gumazir kam dɨkavigh mangasa. Ezɨ an ivozim kamaghɨn a mɨgei, “Ga uaning, nɨ ikegh daghetam ramegh. Aruem tong amɨraghtɨ, nɨ mangam.” Ezɨ gumazimning uaghara ikiava api. \p \v 9 Egha gumazir kam uan amuir dozim ko ingangarir gumazim, me mangasa amima, amuimɨn afeziam kamaghɨn me mɨgei, “Ia gan, aruem bar iraghu. Ia ua dɨmagarir kamɨn ikegh, amɨnim kɨran oveghangɨn pɨram. Ia ua ikɨ bar akongegh. Egh ia gurumɨn dɨmangara dɨkavigh bar mangɨ uan nguibamram otogh.” \v 10 Ezɨ Livain gumazir kam ua dɨmagarir tamɨn ikian aghua. Egha a uan amuir dozim ko dɨkavigha zui. Aning uan donkiningɨn akɨrimningɨn itir satelning gaperagha zui. \p \v 11 Ezɨ aruem bar uaghirima aning ghua Jebusɨn nguibar ekiamɨn oto, kar Jerusalemɨn ziar igharazim. Ezɨ ingangarir gumazim kamaghɨn uan gumazir aruam mɨgei, “E nguibar ekiar kamɨn aven mangɨ kagh dakuam.” \p \v 12 Ezɨ ingangarir gumazir kamɨn gumazir aruam ghaze, “Puvatɨ, e kagh dakuan kogham, kar Israelian gumazamizibar nguibar ekiam puvatɨ. E mangɨ Gibean nguibar ekiamɨn dakuam. \v 13 Nɨ izɨ e mangam, e tong sɨvagh mangɨ Gibea o Raman nguibar ekiamɨn dakuam.” \v 14 Egha me Jebus gitagha zui. Ezɨ aruem bar uaghirima, me ghua Benjaminɨn anabamɨn adarazir nguazimɨn, Gibean nguibamɨn boroghɨn otifi. \v 15 Egha me ghua tuavir ekiam ategha ghuava nguibar ekiamɨn aven ghue, egha dakuamin danganiba bagha gara danganir gumazamiziba uari akuvimɨn apiaghav iti. Ezɨ gumazir me batogh, me inigh uan dɨpenimɨn mangɨ dakuamin tam, otozir puvatɨ. \p \v 16 Ezɨ me apiagha ikiavɨra itima, gumazir aser mam izi. A uan azenibar ghua ingarigha uamategha izi. Gumazir aser kam Efraimɨn mɨghsɨar dozibar itir gumazim, egha a iza Gibean iti. Gibean itir adarasi, me Benjaminɨn adarasi. \v 17 Ezɨ gumazir aser kam iza garima, Livain gumazir kam, uan amuir dozim ko uan ingangarir gumazim, me gumazamiziba uari akuva itir danganimɨn apiaghav iti. Ezɨ gumazir aser kam men azara, “Ia managh ikegha ize? Egha ia managh mangasa?” \p \v 18 Ezɨ Livain gumazir kam kamaghɨn mɨgei, “E Judan nguazimɨn, Betlehemɨn nguibamɨn ikegha izi. Egha e Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn mangasa. Ezɨ en nguibam a Efraimɨn mɨghsɨar dozibar tongɨn iti, ezɨ e mangɨ an dakuasa. Ezɨ datɨrɨghɨn, e inigh dɨpenimɨn mangamin gumaziba puvatɨ. \v 19 E pura ian ingangarir gumaziba, e dagheba ko biziba bar iti. Donkiningɨn dagheba iti. Kɨ uan amuim ko nan ingangarir gumazim, en bretba ko wainba iti. E bizitamɨn otevezir puvatɨ. E dakuamin danganiba buri.” \p \v 20 Ezɨ gumazir aser kam kamaghɨn me mɨgei, “A dera, ia nan dɨpenimɨn izɨ. Kɨ bizibar ian akurvagham. Ia danganir gumazamiziba uari akuva itir kam dɨmangan an ikian kogham.” \v 21 Egha a me inigha uan dɨpenimɨn ghugha, dagheba isa donkining ganɨngi. A dɨpam inigha me ganɨngizɨma, me uan dagariba ruegha, gɨn dagheba ko dɨpaba api. \p \v 22 \x - \xo 19:22-24 \xo*\xt Jenesis 19:5-8\xt*\x*Me apava bar akongegha itima, nguibar ekiar kamɨn gumazir arazir kurabagh amir maba izava dɨpenim okarigha gɨfa. Egha tiam mɨsogha, dɨpenir kamɨn ghuavim mɨgɨa ghaze, “Gumazir nɨ ko kagh itim, anemadaghtɨ an azenan izɨ. E arazir kurabar a damuasa.” \p \v 23 Ezɨ gumazir aser kam azenan ghua kamaghɨn me mɨgei, “Puvatɨ. Nan namakam, ia kamaghɨn a damuan kogham. Gumazir kam nan dɨpenimɨn izegha na ko iti. Ia arazir kurar kamɨn a damuan kogham. \v 24 Ia oragh, nan guivir igiar gumazitam ko akuizir puvatɨzim ko gumazir kamɨn amuir dozim iti. Kɨ aning inigh izɨ ian agharim darɨgham, eghtɨ ia damuasa ifongezir arazim ia damusɨ, aning ko a damu. Ezɨ gumazir kamning ia arazir kurar kamɨn aning damuan kogham.” \v 25 Ezɨ gumazir kaba gumazir aser kam bar a batoke. Ezɨ Livain gumazir kam uan amuir dozim batuegha a isava me ganɨngi. Ezɨ me a inigha arazir kurabar a gamuava tintinibar a gamua ghuavti amɨnim tira. Egha me gɨn anetaghizɨ a zui. \v 26 Ezɨ amizim iza an pam akui naghɨn, gumazir aser kamɨn dɨpenir tiar akamɨn irɨghav iti. Egha irɨghav ikia ghua amɨnim tirazɨ aruem anadi. \p \v 27 Ezɨ amɨnim tirazɨ an pam dɨkavigh mangasa tiam tui. A tiam kuigha garima an amuir dozim irɨghav iti. A uan dafarimning tiar akamɨn suighasava amuava avenge. \v 28 Ezɨ Livain gumazir kam kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ dɨkavigh, ga mangam.” Ezɨ amizim tong a mɨgeir puvatɨ. Ezɨ a fo an aremegha gɨfa, ezɨ a maghɨram an kuam isa donki gisɨn anetɨgha a inigha uan nguibamɨn zui. \v 29 \x - \xo 19:29 \xo*\xt 1 Samuel 11:7\xt*\x*A ghua nguibamɨn otogha dɨpenimɨn aven ghua afuar mam ini. Egha amuir dozimɨn kuam 12plan akuabar aneghore. Egha vaghvagha Israelian 12plan anababa bagha da amangi. \p \v 30 Ezɨ gumaziba bar bizir kamɨn ganigha kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Kar arazir bar kuram! E Israelia Isip ategha azenan izezir dughiamɨn iza datɨrɨghɨn, bizir kamaghɨn garir tam otozɨ en ganizir puvatɨ. Ia bizir kam gɨnɨghnɨgh uariv kɨm. E manmaghɨra damuam?” \c 20 \s Israelia Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko mɨsoghasa \p \v 1 Egha Israelia bar Gibean gumaziba amizir arazir kuramɨn akam baregha izava, Mispan nguibar ekiamɨn Ikiavɨra Itir Godɨn Damazimɨn bar moghɨra uari akufa. Me notɨn amadaghan Danɨn nguibar ekiamɨn ghua sautɨn amadaghan itir Berseban nguibar ekiamɨn gumaziba ko, Gileatɨn nguazimɨn itir gumaziba uaghan, uan nguibaba ategha iza bar moghɨra uari akufa. \v 2 Ezɨ Israelian anababa vaghvagha dar gumazir dapaniba bar moghɨra Godɨn gumazamizibar ivɨriar ekiam bagha ize. Ezɨ mɨdorozir gumazibar dɨbobonim 400,000pla uaghan iti, kar mɨdorozir sababar mɨsozir gumaziba. \v 3 Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi kamaghɨn oraki, Israelian marazi ghua Mispan uari akufa. \p Ezɨ Israelia kamaghɨn Livain gumazir kamɨn azara, “Nɨ deragh e mɨkɨm, bizir kam manmaghɨn oto?” \p \v 4 Ezɨ amizir me arazir kurabar a gamizimɨn pam, kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ uan amuir dozim ko iza Gibean nguibar ekiamɨn Benjaminɨn adarazir nguazimɨn otozɨ, amɨnim pɨrizɨ, ga dɨmagarim kagh dakuasa danganiba buria iti. \v 5 Ezɨ dɨmagarir kamɨn Gibean gumazir aruaba iza dɨpenir ga itim okarigha na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasa. Egha me na ategha nan amuir dozim inigha arazir bar kurabar a gamua ghuav iti, an areme. \v 6 Gumazir kaba arazir bar kuram Israelia en tongɨn a gami, kamaghɨn, kɨ an kuam inigha iza, aneghoregha an akuaba isa bar Israelian adarazi bagha da amangi. \v 7 Ezɨ ia datɨrɨghɨn kagh uari akuvagha itir Israelia, ia deravɨra nɨghnigh mɨgɨrɨgɨa tam damu. E manmagh me amizir arazir kam ikarvagham?” \p \v 8 Ezɨ gumaziba bar moghɨra dɨkavigha navir vamɨra ikia kamaghɨn mɨgei, “En tav uamategh uan purirpenmɨn mangan kogham. Egh tav uamategh dɨpenimɨn mangan kogham. \v 9-10 Egh e Gibean adarazi kamaghɨn me damuam! E satu gikararang, mɨdorozir gumazibagh inamightɨ me arazir kam bagh me mɨsogh me ikaragham. Israelian anababa vaghvagh dar 100plan gumazibar tongɨn 10plan gumaziba amɨsɨvam, egh 1,000plan gumazibar tongɨn 100plan gumaziba amɨsɨvam, egh 10,000plan gumazibar tongɨn 1,000plan gumaziba amɨsɨvam. Gumazir kaba mangɨ, Israelia gamizir arazir bar kurar kam ikarvaghɨva, Gibeania ko mɨsoghamin mɨdorozir gumaziba bagh dagheba ateram. Me mangɨ Geban nguibamɨn ikiam.”\f + \fr 20:9-10 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ. Geban nguibam Gibean nguibamɨn boroghɨn iti.\ft*\f* \v 11 Ezɨ Israelia bar moghɨra uari akuvagha mati anabar vamɨram otogha, Gibeania ko mɨsoghamin nɨghnɨzir bar vamɨran iti. \p \v 12 Ezɨ Israelian adarasi, Benjaminɨn anabamɨn adaraziv kɨmasa kamaghɨn gumaziba amadagha me mɨgɨa ghaze, “Manmaghɨn amizɨ, arazir bar kurar kam ian tongɨn oto? \v 13 Ia datɨrɨghɨra Gibean gumazir kurar kaba inigh izɨtɨ, e me mɨsueghtɨ me arɨghiregh arazir kurar kam Israelɨn aven bar anegɨvagham.” Ezɨ puvatɨ, Benjaminia Israelian gumazir igharazibar akaba barazir puvatɨ. \p \v 14 Egha Benjamin anabamɨn adarazi bar moghɨra uan nguibar ekiaba ategha iza Gibean uari akufa, egha Israelia ko mɨsoghasa. \v 15-16 Ezɨ dughiar kamɨn Benjaminɨn anabamɨn adarazi uan 26,000plan gumazir mɨdorozir sababar mɨsoziba uan nguibar ekiabar aven bar me ini. Ezɨ Gibeania, uarir tongɨn 700plan gumazir agharir kɨriabar mɨsoziba ini. Me bar deravɨra dagɨaba isava katapel garɨghava asi. Me asir dagɨatam pura zuir puvatɨ, me vaghvagh bar deravɨra ia gasegham. \v 17 Ezɨ Israelian adarasi, uan 400,000plan gumazir mɨsoziba akufa, me mɨdorozir sababar mɨsogha bar fo. Egha me Benjaminɨn adarazir gumazibar dɨbobonir kam, me a medir puvatɨ. \s Israelia Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko mɨsosi \p \v 18 Ezɨ Israelia Betelɨn nguibamɨn ofa gamir dakozimɨn ghuegha, kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn azai, “En adarazir te faragh mangɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko mɨsogham.” \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn me mɨgei, “Judan anabamɨn adarazi faragh mangɨ.” \p \v 19 Ezɨ Israelian mɨdorozir gumaziba bar mɨzaraghara dɨkavigha ghua Gibean nguibar ekiamɨn boroghɨn uari akufa. \v 20 Me mangɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko mɨsoghasa uari akɨra uari isava danganibar uari arɨsi. \v 21 Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi Gibean nguibar ekiam ategha azenan iza mɨdorozim foregha, aruer vamɨran Israelian gumazir 22,000pla aghorezɨ me ariaghire. \v 22-23 Ezɨ Israelia uamategha ofa gamir dakozimɨn ghuegha Ikiavɨra Itir Godɨn guamɨn azia ikia ghuavti, aruem gɨfa. Me kamaghɨn an azai, “E ua uan aveghbuaba, Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko mɨsogham, o markiam?” \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn me mɨgei, “Ia uamategh mangɨ me ko mɨsogh.” \p Ezɨ Israelia uamategha gavgavim uarigh anigha, amɨmzaraghan uamategha ghua Gibean, me faragha mɨdorozir gumaziba danganibar me arɨghizɨ naghɨn ua me arɨsi. \v 24 Ezɨ Israelia amɨmzaraghan uamategha ghua Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko uariv sosi. \v 25 Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi ua Gibean nguibar ekiam ategha azenan iza Israelia ko mɨsogha, dughiar kamɨn me men mɨdorozir gumazir 18,000pla mɨdorozir sababar me aghorezɨ me ariaghire. \p \v 26 Ezɨ Israelian mɨdorozir gumaziba bar moghɨra uamategha Betelɨn ghuegha Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn apiagha azia ikia ghuavti aruem iraghu. Me daghetam ko dɨpatam amezir puvatɨ. Egha me Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn ofan bar isi mɨghɨramiba ko, God ko navir vamɨran ikiamin ofabagh ami. \v 27-28 (Finias, a Eleasarɨn ovavir borim, ezɨ Eleasar an Aronɨn otarim. Dughiar kamɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam Betelɨn nguibamɨn itima, Finias an gara God bagha ofabagh ami.) \p Ezɨ Israelia kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn azai, “E uamategh mangɨ uan aveghbuaba Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko mɨsogham, o e me ategham?” \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn me mɨgei, “Ia mangɨ. Kɨ gurumzaraghan me isɨ ian agharim darɨgham.” \p \v 29 Ezɨ Israelia mɨdorozir gumaziba amadazɨma, me ghua Gibean nguibar ekiam okarigha mongegha iti. \v 30 Ezɨ aruer pumuning gɨvazɨma amɨmzaraghan Israelia Benjaminɨn anabamɨn adarazi ko mɨsoghasa zui. Me faragha Gibean nguibar ekiamɨn amizɨ moghɨra, mɨdorozir gumaziba isa me arɨsi. \v 31 Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi mɨsoghasa izima, Israelia me gekuigha mong sɨvagha zuima, me nguibar ekiamɨn azenan ghue. Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi faragha amizɨ moghɨn, tuavir ekiabar Israelia mɨsosi. Me Betelɨn zuir tuavim, ko Gibean zuir tuavim, ko tintinibar nguibaba ko azenibar, puvɨra me mɨsogha, Israelian 30plan gumazibav soke. \v 32 Benjaminɨn anabamɨn adarazi kamaghɨn nɨghnɨsi, “E faragha me mɨsogha me abɨrazɨ moghɨn, datɨrɨghɨn me e me gafiragha gɨfa.” \p Ezɨ Israelia kamaghɨn uarira uariv gei, “E me gifarɨva arɨ nguibar ekiam ategh arɨ tuavir ekiamɨn mangam.” \v 33-34 Egha Israelian mɨdorozir gumazir avɨrir dafam, datɨrɨghɨn bar moghɨra uamategha ghua Baltamarɨn nguibamɨn uari akufa. Ezɨ men marazi ghua aruem uaghiri naghɨn Geban nguibar ekiamɨn boroghɨn monge. Gumazir kaba, me faragha Israelian gumazibar tongɨn, men mɨdorozir gumazir bar aghuir kabav sefe, men dɨbobonim 10,000ɨn tu. Me mongeghav ikegha maghɨra otivigha, bar mɨdorozir gavgavim Gibeania gami. Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi kamaghɨn fozir puvatɨ, datɨrɨghɨn kar me gɨvaghamin dughiam, otogha gɨfa. \v 35 Ezɨ datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir God Israelian akurazɨma, me mɨdorozimɨn Benjaminɨn anabamɨn adarazi abɨra. Ezɨ aruer kamra Israelia Benjaminɨn adarazir mɨdorozir gumazir 25,100pla mɨsoghezɨ me ariaghire. \v 36 Egha Benjaminɨn anabamɨn adarazi kamaghɨn fo, Israelia mɨdorozimɨn me abɨragham. \s Israelia mɨdorozimɨn Benjaminɨn anabamɨn adarazi abɨragha bar me agɨfa \p Israelia faragha uan mɨdorozir gumazir mabav kemezɨ me Gibean nguibar ekiamɨn boroghɨn monge. Ezɨ Israelian gumazir igharaziba fo, men marazi mongeghavɨra iti. Egha datɨrɨghɨn me gifara ara zuima, Benjaminɨn adarazi men gɨntɨsi. Guizbangɨra, me Benjaminɨn anabamɨn adarazigh gifarava ara me gekuigha bar ghua nguibar ekiam ataki. \v 37 Ezɨ gumazir mongezɨ kaba zuamɨram otivigha Gibean nguibar ekiamɨn aven ghua gumazamizir aven itiba bar me mɨsoghezɨ, me ariaghire. \v 38 Mɨdorozir gumazir ara zuir kaba, me faragha mɨdorozir gumazir mongeziba koma kamaghɨn akam mɨsogha ghaze, ia avir mɨturir ekiamɨn gantɨ, a nguibar ekiar kam gisɨn mavanangtɨ, \v 39 ia ara zui darasi, uamategh izɨ. Ezɨ mɨdorozim otozɨ, Benjaminɨn anabamɨn adarazi Israelian gumazir 30pla mɨsoghezɨ me ariaghire. Egha me ghaze, “Guizbangɨra, e faragha kamaghɨra me gafira.” \v 40 Ezɨ mɨgharir ekiam nguibar ekiam gisɨn ghuavanadima, Benjaminɨn anabamɨn adarazi uamategha uarir akɨrangɨn garima, Gibean nguibar ekiam bar isi. \v 41 Ezɨ Israelian gumazir avɨrir dafam uamategha izi. Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazi garima Israelia uamategha izima me bar atiatingizɨ, men gavgaviba bar gɨfa. Egha me kamaghɨn fo me datɨrɨghɨn dughiar bar kuram me batogham. \v 42 Kamaghɨn, me Israelian ara tuavir ghua gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn zuimɨn ghue. Me aramin tuaviba puvatɨ. Me ghua Israelian adarazi batifi. Ezɨ Israelian mɨdorozir gumazir okoruar pumuning iza Benjaminɨn anabamɨn adarazi batogha bar me mɨsoagharɨghizɨ me ariaghire.\f + \fr 20:42 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 43 Israelia Menuhan nguibamɨn Benjaminɨn adarazir agɨntɨgha ghua Gibean nguibamɨn vongɨn amadaghan aruem anadi naghɨn tu. Egha me puvɨra me mɨsoghezɨ me ariaghire. \v 44 Ezɨ me aruer kamɨn Benjaminɨn adarazir 18,000plan mɨdorozir gumazir bar gavgavibav soghezɨ me ariaghire. \v 45 Ezɨ Benjaminɨn adarazir marazi uamategha arava gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn itir Rimonɨn Dagɨar Dafam bagha zui. Ezɨ Israelia men agɨntɨgha ghua tuavimɨn men gumazir 5,000pla mɨsoghezɨ me ariaghire. Israelia men gɨntɨgha ghuavɨra ikia Gidomɨn nguibamɨn tu. Egha ua 2,000plan gumazibav soghezɨ me ariaghire. \v 46 Ezɨ aruer kamra, ariaghirezir gumaziba bar, men dɨbobonim 25,000ɨn tu. Kar mɨdorozir gumazir bar gavgavibara. \v 47 Ezɨ men 600plan gumaziba uamategha ara ghua gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn, Rimonɨn Dagɨar Dafam iti naghɨn ghue. Egha 4plan iakɨnibar danganir kamɨn iti. \v 48 Ezɨ Israelia uamategha ghua men gumazamiziba ko men asɨziba bar dav soghezɨ, da ariaghire. Egha bizir tizir me uan damazibar gariba sara bar dagh asɨghasɨki. Egha Benjaminɨn adarazir nguibar ikiavɨra itir varazira, me bar dagh apongezɨ da bar isi. \c 21 \s Israelia amizir Benjaminɨn gumazibar ikiamiba bagha nɨghnɨsi \p \v 1 Israelia Mispan nguibar ekiamɨn itir dughiamɨn, me Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn akam akɨrigha ghaze, “Benjaminɨn anabamɨn gumazitam, en guivitamɨn ikian kogham.” \v 2 Mɨdorozim gɨvazɨma, Israelia bar moghɨra ghua Betelɨn nguibar ekiamɨn ghuegha, Godɨn damazimɨn apiagha, bar puvɨram azia mamaghɨra ikia ghuavti aruem iraghu. \p \v 3 Me kamaghɨn mɨgei, “O Ikiavɨra Itir God, nɨ Israelian God. Nɨ tizim bagha bizir kam gamizɨ, an oto? Manmaghɨn amizɨ, en anabar mam kɨran oveghangɨn bar gɨvagham?” \p \v 4 Egha amɨmzaraghan bar dɨmangara, Israelia dɨkavigha nguibar kamɨn Ikiavɨra Itir God bagha ofa damuasa dakozir mamɨn ingari. Egha bar isi mɨghɨramin ofaba ko, gumazamiziba God ko navir vamɨra ikiamin ofaba, isa an damazimɨn dagh ami. \v 5 Egha me kamaghɨn mɨgei, “Israelian adarazir terara Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn ghuzir puvatɨ?” Me faragha mɨgɨrɨgɨar gavgavim gamigha ghaze, gumazitam Ikiavɨra Itir God bagh Mispan izeghan koghtɨ, me a mɨsueghtɨ an aremegham. \p \v 6 Egha me datɨrɨghɨn uan aveghbuabar apangkufi, me Benjaminɨn anabamɨn adarasi. Egha me kamaghɨn mɨgei, “En anabar mam atam bar gɨvaghai. \v 7 E fo, Benjaminɨn anabamɨn adarazir bar varazira mɨdorozimɨn ariaghirezir puvatɨ. Ezɨ e Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn akam akɨrigha ghaze, e uan guivitam isɨ me danɨngightɨ me an ikian kogham. Kamaghɨn, e manmaghɨn gumazir kaba bagh amizitaba inightɨ me dar ikiam? E kamaghɨn damutɨ, anabar kam bar kuavaremegham.” \p \v 8 Kamaghɨn me uarira uarir azai, “En adarazir terara ghua Mispan nguibar ekiamɨn Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn ghuzir puvatɨ?” Egha me azangsɨgha ghua kamaghɨn fo, Gileatɨn Distrighɨn Jabesɨn nguibar ekiamɨn gumazitam ivɨriar kam bagha ghuzir puvatɨ. \v 9 Me fogha, iza uari akuvagha, ziaba itir akɨnafarimɨn vaghvagha Israelian nguibar ekiabar ziaba dɨbori. Egha me Gileatɨn Distrighɨn, Jabesɨn nguibar ekiamɨn gumazitamɨn apizir puvatɨ. \v 10-11 Ezɨ gumazir uari akuvazir kaba, me mɨdorozir gumazir gavgavir 12,000pla amadazɨ me Jabesɨn zui. Me akar gavgavim me ganigha ghaze, “Ia Jabesɨn mangɨva men gumazibav soghɨva men amizir paba itibav sogh, egh boriba sara ia bar me mɨsueghtɨ me arɨghiregh. Egh borir guiviba ko amizir igiabav soghan markɨ.” \v 12 Ezɨ me ghua me mɨkemezɨ moghɨn amigha garima 400plan amizir igiar gumaziba koma akuizir puvatɨziba, me Jabesɨn gumazamizibar tongɨn iti. Ezɨ me amizir igiar kaba inigha uamategha, Israelia Silon nguibar ekiamɨn uari akuvi naghɨn, Kenanɨn nguazimɨn ize. \p \v 13 Egha Israelia datɨrɨghɨn, Benjaminɨn anabamɨn gumazir Rimonɨn Dagɨar Ekiam itiba bagha akam amaga ghaze, “E datɨrɨghɨn ua ia ko mɨsoghan kogham.” \v 14 Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn gumaziba uamategha izi. Ezɨ Israelia amizir igiar kaba me ganɨngizɨ, me dar iti. Kar amizir igiar me ghua Gileatɨn Distrighɨn, Jabesia mɨsogha iniziba. Benjaminɨn anabamɨn gumaziba avɨrasemezɨ, amizir igiar kabar dɨbobonim otefe. \p \v 15 Ezɨ Israelia bar Benjaminɨn anabamɨn adarazir apangkuvigha kamaghɨn nɨghnɨsi, Ikiavɨra Itir God bar atam men anabar mam kuavareme. \v 16 Ezɨ Israelian gumazir dapaniba kamaghɨn mɨgei, “Benjaminɨn anabamɨn amiziba bar ariaghire. Ezɨ e manmaghɨn men gumazir ariaghirezir puvatɨzir varazira bagh amizitaba iniam? \v 17 Me amuiba puvatɨgh borir taba bateghan koghtɨ, en anabar kam bar kuavaremegham. Men ikiavɨra itir varazira, amizitaba inigh dar ikɨtɨ me boriba batɨtɨ, men anabar kam kuvaremeghan kogham. \v 18 Guizbangɨra, e men gumazitam ateghtɨ, a en guivitamɨn ikian kogham. E Israelia faragha akar gavgavim akɨrigha ghaze, ‘Gumazitam uan guivim isɨva Benjaminɨn anabamɨn gumazitam danigh, an aremegham.’ Kamaghɨn amizɨ, e uan guivitam men teghtɨ, men an ikian kogham.” \p \v 19 Ezɨ gumazir dapaniba kamaghɨn mɨgei, “Isar ekiam damuva, Ikiavɨra Itir Godɨn ziam famin dughiam roghɨra ize. Isar kam zurara vaghvagha azenibar otifi, a datɨrɨghɨn Silon otivam.” Silon nguibar ekiam notɨn amadaghan Betelɨn nguibar ekiamɨn iti, egha sautɨn amadaghan Lebonanɨn boroghɨra iti. Egha aruem anadi naghɨn tuavir ghua Betel ko Sekemɨn tizimɨn zuimɨn iti. \p \v 20 Ezɨ Israelian gumazir dapaniba kamaghɨn Benjaminɨn anabamɨn gumazibav gei, “Ia mangɨ wainɨn azenibar aven mongegh ikɨ. \v 21 Ia gan, isar ekiam otivtɨ, Silon amizir igiaba ighiam bagh izɨtɨ, ia dɨkavigh mangɨ uari bagh amizir igiaba vaghvagh dar suikigh. Egh ia amiziba inigh gɨvaghɨva, uamategh uan nguazimɨn mangɨ. \v 22 Eghtɨ gɨn men afeziaba ko men tuebaba izɨva me bagh azangsɨgh en atartɨ, e kamaghɨn me mɨkɨmam, ‘E kamaghsua ia Benjaminɨn anabamɨn gumazibar apangkuvigh guiviba men takigh. E me ko mɨdorozir kam gamigha uan guivitam me danɨngan anogoroke. Guizbangɨra, me ian guiviba ini, ezɨ ia uari uan guiviba me ganɨngizir puvatɨ, kamaghɨn, ia uan akar dɨkɨrɨzim abɨghizir puvatɨ.’ ”\f + \fr 21:22 \fr*\ft Hibrun akam kagh akam deragha anebɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \p \v 23 Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn gumaziba gumazir dapaniba mɨkemezɨ moghɨn ami, Me 200plan amizir igiar ighiam bagha iziba vaghvagha uari bagha da ini. Benjaminɨn anabamɨn gumaziba, amizir kaba inigha ghua uan nguazimɨn ghuegha ua nguibar ekiar kabar ingara dar iti. \v 24 Ezɨ Israelia uaghan bar moghɨra vaghvagha uan nguibabar ghue. Me uan anababa ko ikɨzibar nguazibar ghuegha iti. \p \v 25 \x - \xo 21:25 \xo*\xt Gumazir Dapaniba 17:6\xt*\x*Dughiar kabar atrivir tam Israelɨn itir puvatɨ. Kamaghɨn, gumazamiziba vaghvagha tintinibar uan ifongiabar gɨn ghua pura bizibagh amua iti.