\id HOS - Aruamu NT - (Drafted by Francis; edited by Martin and Simon; exeg ck by Martin, Berama and Marsha March 2019; comprehension checked by Pais Asefi and a team May 2019; Comp check by Pais Asefi and team May 2019; consultant checked by Wes Beasley and team, Oct 2019; ready to publish.) \ide UTF-8 \h Hosea \toc3 HOS \toc2 Hosea \toc1 Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Hosean Akɨnafarim \mt Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim // Hosean Akɨnafarim \mt2 O \mt1 Hosea \imt Akar faragha zuim \ip Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Hosean Akɨnafarim, a 12plan Godɨn akam inigha izir gumazibar akɨnafarir otevibar faragha zuir akɨnafarim. Godɨn akam inigh izir gumazibar akɨnafarir igharazibar, akam inigh izir gumazim Aisaia ko, akam inigha izir gumazim Jeremaia ko, akam inigha izir gumazim Esekiel, men akɨnafariba, kar akɨnafarir bar ruariba. Kamaghɨn amizɨ, akɨnafarir otevir 12plan kaba, me kamaghɨn da dɨbora ghaze, akam inigha izir gumazibar akɨnafarir otevir 12pla. \ip Dughiar kantri Asiria iza Israelɨn kantri bar a gasɨghasɨghasava amimɨn, Hosea notɨn amadaghan Israelɨn nguazimɨn ikia, Godɨn akabar gun mɨgei. Kar, osɨmtɨzir ekiamɨn dughiam, ezɨ dughiar kamɨn Israelia bar deraghavɨra ikezir puvatɨ. \ip Akar Hosea gun mɨkemezir mam, an otevir pumuning iti. An otevir mam, a gumazamiziba uan arazir kuraba akɨrasa Akar Gavgavimɨn me mɨgei. Me God ategha asebar marvir guabar gɨn zui. Ezɨ an akar otevir igharazim, a bar guizbangɨra Godɨn apangkuvim ko gumazamizibagh ifongezir arazimɨn gun mɨgei. A uaghan, Godɨn arazir an arazir kuraba gɨn amadim ko, gumazir arazir kuram gamizim uam a inizir akabar gun mɨgei. \ip Hosean ikɨrɨmɨrimɨn araziba, Godɨn arazir kamɨn ababanimɨn mɨn oto. Hosean amuim ghua arua poroghamiba uari bakeir arazibagh ami, Arazir kamra, Israelia uari God ategha tintinibar asebar marvir guabar gɨn zui. Ezɨ gɨn Hosea ua uan amuim ini, ezɨ bizir kam a God uan gumazamizibar apangkuva ua me inizir ababanimɨn mɨn iti. God bar uan gumazamizibagh ifonge, egh a me ateghan kogham. \c 1 \ms Hosea uan amuim // ko an boribar eghaghanim \mr (Sapta 1--3) \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xo*\xt 2 Atriviba 14:23-29; 15:1-7; 15:32-38; 16:1-20; 18:1--20:21; 2 Eghaghaniba 26:1-23; 27:1-8; 28:1-27; 29:1--32:33\xt*\x*Akar kaba, Ikiavɨra Itir God, Hosea ganɨdi, a Berin otarim. Dughiar kamɨn aven, Usia atrivimɨn ike, ezɨ an gɨn Jotam atrivimɨn ikezɨ, an gɨn Ahas atrivimɨn ike, ezɨ an gɨn Hesekia, me bar kantri Judan atrivibar itima, Jehoasɨn otarim Jeroboam, a kantri Israelɨn atrivimɨn iti. \s Hosean amuim boriba bati \p \v 2 Ikiavɨra Itir God Israelia mɨkɨmasa, Hosean dughiar bar faragha zuimɨn, akam isa a ganɨga kamaghɨn a mɨgei, “Nan gumazamiziba ua na gifongezir puvatɨ, egha asebar ziaba fe, mati tuavimɨn amizir tintinimɨn gumaziba koma akuim. Nɨ kamaghɨn men akakagham, nɨ mangɨ tuavir amizitam inigh an ikɨtɨ, a poroghamiba tintinibar uari bakeir arazim damuvɨra ikiam. Eghtɨ an boriba, tuavimɨn amizim oteghamin boribar mɨn ikiam.” \p \v 3 Ezɨ Hosea ghua Diplaimɨn guivim Gomer inigha an ti. Ezɨ gɨn Gomer navim asegha otarim bate. \p \v 4 \x - \xo 1:4 \xo*\xt 2 Atriviba 10:11\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ otarim, ziar kam, ‘Jesril,’ a datɨgh. Nɨ fo, Israelian atrivibar inazir afeziam Jehu, a faragha atrivibar nguibam Jesrilɨn ikia, atrivir pumuning mɨsoghezɨ aning areme. Kamaghɨn amizɨ, kɨran oveghangɨn, kɨ an arazir kuram ikarvagh Israelian atrivir datɨrɨghɨn itim ivezir kuram a danɨngam. Egh kɨ Jehun ikɨzimɨn aven gumazitam ateghtɨ, tav uam Israelian atrivimɨn ikian kogham. Kar ziam Jesrilɨn mɨngarim. Gumazamiziba otarir kamɨn ziam baraghɨva Jehu amizir arazir kuram gɨnɨghnɨgham. \v 5 Egh dughiar kamɨn, kɨ Israelian mɨdorozir gumazibar gavgavim Jesrilɨn danganir zarimɨn a gasɨghasigham.” \p \v 6 Ezɨ gɨn Hosean amuim Gomer ua navim asegha borir guivim bate. Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Hosea mɨgei, “Nɨ ziam, ‘Loruama,’ a datɨgh. Ziar kamɨn mɨngarimra kara, kɨ ua Israelia me gifongeghan kogh, men arazir kuraba gɨn amadaghan kogham. \v 7 \x - \xo 1:7 \xo*\xt 2 Atriviba 19:35; Sekaraia 4:6\xt*\x*Kɨ Judan gumazamiziba, bar me gifongeghavɨra iti. Kɨ Ikiavɨra Itir God, men God, kɨ uan gavgavimɨn men akurvagham. Kɨ mɨdorozir sabam ko, barir pim inigh me bagh mɨsogh men akuraghan kogham. Kɨ men akurvaghsɨ mɨdorozir gumaziba ko hoziaba amadaghan kogham. Puvatɨ, kɨ tuavir igharazim iti.” \p \v 8 Ezɨ gɨn Hosean guivim, Loruama, otem ataghizɨ, Gomer ua navim asegha otarir igharazim bate. \v 9 Ezɨ Ikiavɨra Itir God Hosea mɨgɨa ghaze, “Nɨ ziar kam a datɨgh, ‘Loami.’ Ziar kamɨn mɨngarimra kara, Ia Israelia, ia nan gumazamiziba puvatɨ. Eghtɨ kɨ ian Godɨn ikian kogham.” \s Israelian kantri ua deravɨra ikiam \q1 \v 10 \x - \xo 1:10 \xo*\xt Jenesis 32:12; Hosea 2:23; Jon 1:12; Rom 9:26; 1 Pita 2:10; 1 Jon 3:1\xt*\x*Israelia ua bar avɨrasemegham, mati ongarir dadarimɨn gigim, \q2 eghtɨ me me mengan iburagham. \q1 Datɨrɨghɨn God kamaghɨn me mɨgei, “Ia nan gumazamiziba puvatɨ.” \q2 Egh gɨn dughiatam izɨtɨ, a kamaghɨn me mɨkɨm suam, \q3 “Ia Godɨn Zurazurara Angamɨra Itimɨn boriba.” \q1 \v 11 Eghtɨ ikɨzir kamning, Juda ko Israel ua uaning akuvagh, kantrin vamɨran otogham. \q2 Me gumazir men faragh mangamin vamɨra amɨseveghtɨ, men kantri, ua kantrin bar gavgavimɨn otogham, \q3 eghtɨ me damuamin biziba, da bar deravɨram otivam. \q1 Me mati God ingarizir azenimɨn mɨn otogham, mati Jesrilɨn azenir aghuim.\f + \fr 1:11 \fr*\ft Akar kam ghaze, God ingarizir azenim, Hibrun akamɨn me a dɨbora ghaze, Jesril. Borir 3plan ziaba, faragha bizir kurabar ababanim gami. Ezɨ datɨrɨghɨn ziar 3plan kaba bizir aghuibar ababanim gami.\ft*\f* \q2 Bar guizbangɨra, God ingangarir kam damuamin dughiam, \q3 a bar dughiar ekiam. \b \c 2 \rem NOTE: HOS 2:16-17, 21-22 are lectionary verses. \p \v 1 Datɨrɨghɨn, ia Israelia, uan adarazigh nɨghnɨgh, ziar kamning me darɨgh, “Ia Godɨn Gumazamizibara,” ko “God Bar Ia Gifonge.” \s Israelia God ataki, mati Gomer Hosea ataki \p \v 2 Ezɨ God akar isɨn zuim uan gumazamizibagh amua ghaze: \b \q1 “O nan boriba, ian amebam ua nan amuimɨn mɨn itir puvatɨ, ezɨ kɨ uam an pamɨn mɨn itir puvatɨ. \q2 Ia pamten, a mɨkɨm a gakaghontɨ, a uan arazir tintinimɨn gumaziba ko akuim atakigh. \q3 A ua tuavimɨn amizimɨn arazim damuan markɨ. \q1 \v 3 An arazir kam ateghan koghtɨ, kɨ an korotiaba sueghtɨ, a bibiamra ikɨ bar aghumsigham. \q2 Kɨ a damightɨ, a nguazir bar kuramɨn mɨn otogham. \q1 Nguazir kam, bar mɨsɨngizɨ temeba ko biziba an aghuir puvatɨ, egha dɨpar apiba an puvatɨ. \q2 Arazir kamɨn kɨ a gasɨghasigham. \q1 \v 4 An boriba, me tuavimɨn amizim otezir boribar mɨn iti. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ an boribar apangkuvan kogham. \q1 \v 5 Men amebar kam uan pam ategha, tintinibar gumazir igharaziba ko akua navim asegha aghumsɨziba puvatɨ, egha kamaghɨn mɨgei, \q2 ‘Kɨ gumazir kɨ ifongezibar gɨn mangam. \q3 Me dɨpaba ko, dagheba ko, korotiaba ko, olivɨn borem ko, wainɨn dɨpaba ko, bizir maba sara na ganɨdi.’ \b \q1 \v 6 “Kamaghɨn amizɨ, kɨ temer dɨkoniba itiba inigh an tuavim apɨrigham. \q2 Kɨ dɨvazimɨn mɨn an tuavim avɨnigham, eghtɨ a gumazir kaba bagh mangan kogham. \q1 \v 7 A ifongezir gumazibar gɨn ivegh mangɨ, egh me batoghan kogham. \q2 A me burisɨ mangɨva, egh men apighan kogham. \q1 Egh a kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Kɨ faragha deraghavɨra iti, ezɨ datɨrɨghɨn puvatɨ. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ti uamategh uan par faragha ikezim bagh mangam.’ \b \q1 \v 8 “A kamaghɨn foghan aghua, kɨ uabɨ dagheba ko, wainɨn dɨpam ko, olivɨn borem ko, silva ko, gol ko, bizir maba sara bar a ganɨngi. \q2 Ezɨ puvatɨ, a bizir bar aghuir kaba inigha ghua asem Balɨn ziam fe. \q1 \v 9 Kamaghɨn amizɨ, dagheba asiamin dughiam otoghtɨ, kɨ dagheba ko wainɨn a ganɨngiziba, \q2 kɨ ua da inigham. \q1 Egh korotiaba ko bizir aghuir a ganɨngiziba, \q2 kɨ ua da inigham. \q1 \v 10 Egh a ifongezir gumazibar damazimɨn, \q2 kɨ an korotiaba suegham. \q3 Eghtɨ gumazitam nan dafarimɨn uam a inighan kogham. \q1 \v 11 Dughiar ekiar a bar akongeziba, kɨ bar da agɨvagham. \q2 Dughiar ekiar kaba kamakɨn. \q1 Kar, dughiar ekiar zurara azeniba bar dar otiviba, ko, iakɨnir igiaba, \q2 ko, Sabatɨn dughiaba, ko, Godɨn ziam fer dughiar igharaziba sara. \q1 \v 12 Kɨ an wainɨn ikarɨziba ko fighɨn temeba kɨ bar dagh asɨghasɨgham. \q2 A ghaze, a gifongezir gumaziba temer kaba isa an ivezimɨn mɨn a ganɨngi. \q1 Eghtɨ asɨzir atiaba izɨ wainɨn azeniba ko fighɨn temebagh asɨghasigham. \q2 Eghtɨ wain ko fighɨn azenir kaba ruarir kɨnibar otivigham. \q1 \v 13 A dughiar ruarimɨn na gɨnamada, \q2 egha ghua mɨgharir mughuriar aghuim zuir ofaba isa asem Bal bagha ofabagh ami. \q3 Egha kurkazir aghuaribagh amua gumazir a ifongezibar gɨn arui. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ivezir kuram a danigham. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei.” \s Ikiavɨra Itir God uan gumazamiziba bar me gifonge \p \v 14 Egha Ikiavɨra Itir God uam akar isɨn zuimɨn kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Kɨ akar aghuimɨn amizir kam mɨkɨmɨva, \q2 egh uam a gekuigh gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn mangɨgham. \q1 Egh an asughasugh anepezeperɨva, kamaghɨn a mɨkɨmam, \q2 ‘Kɨ bar nɨ gifonge.’ \q1 \v 15 \x - \xo 2:15 \xo*\xt Josua 7:24-26\xt*\x*Egh kɨ wainɨn azeniba isɨ ua a danɨngam. \q2 Egh danganir zarir kam me kamaghɨn a dɨbori, ‘Osɨmtɨzibar Danganir Zarim,’ kɨ a giragham, \q3 eghtɨ a bizir aghuir gɨn izamiba bagh mɨzuamamin danganimɨn otogham. \q1 Eghtɨ nan amuim danganir kamɨn aven ikɨ nan akamɨn gɨn mangam, \q2 mati a fomɨra igiamra itir dughiamɨn, Isip ategha izava amizɨ mokɨn.” \b \p \v 16 Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Israelia mɨgei: \b \q1 “Ia dughiar kamɨn, nan amuimɨn mɨn ikɨ kamaghɨn na dɨpon suam, ‘Nɨ nan pam.’ \q2 Egh ia ua kamaghɨn na gɨnɨghnɨghan kogh suam, \q3 ‘Nɨ aser kam Bal, nɨ nan Ekiam.’ Puvatɨ. \q1 \v 17 Kɨ ia ateghtɨ, \q2 ia amizir kamɨn mɨn uam asem Balɨn ziam dɨponan kogham. \q3 Bar puvatɨgham. \b \q1 \v 18 “Dughiar kamɨn, kɨ asɨzir atiaba ko, kuruziba ko, kuaraziba koma akar dɨkɨrɨzir gavgavim damigham. \q2 Eghtɨ da nan gumazamizibagh asɨghasɨghan kogham. \q1 Egh mɨdorozim gamir biziba, mati barir piba ko, afuziba, kɨ bar ada apɨrarigham. \q2 Eghtɨ nan gumazamiziba navir amɨrizimɨn ikɨ nguazir kamɨn ikiam, \q3 egh uam atiatingan kogham. \b \q1 \v 19 “Israel, kɨ nɨ damightɨ nɨ nan amuimɨn mɨn otogham, \q2 egh nɨ kamaghɨra ikɨ mamaghɨra ikiam. \q1 Kɨ arazir aghuim ko guizɨn arazimɨn nɨ damuam, egh nɨ ateghan kogham. \q2 Egh nɨ gifuegh mamaghɨra ikiam, \q3 egh nɨn apangkuvɨra ikiam. \q1 \v 20 Kɨ uan akar dɨkɨrɨzimɨn gɨntɨgham, \q2 eghtɨ nɨ nan amuimɨn mɨn ikɨ mamaghɨra ikiam. \q1 Egh nɨ fogh suam, \q2 kɨrara, kɨ nɨn Ikiavɨra Itir God. \q1 \v 21-22 Kɨ Ikiavɨra Itir God, \q2 kɨ dughiar kamɨn uan gumazamiziba Israelian azangsɨziba baragham. \q1 Egh amozim amadaghtɨ, a nguazim gizam. \q2 Eghtɨ men azenibar dagheba ko, wainba ko, olivɨn temer me borem isiba, \q3 bɨva avɨrasemegham, mati Jesrilɨn azenir aghuim.\f + \fr 2:21-22 \fr*\ft Vezɨn kamɨn, Godɨn akam inigha izir gumazim Israelia mɨgei, egha a ziam, “Jesril,” Israelia garɨsi. God bizir kurar a Israelia gamizim giragha, ua deragha me gami. Kamaghɨn amizɨ, ves 21-23ɨn aven, God Hosean borir 3plan ziabagh ira. Nɨ uaghan Hosea 1:11ɨn gan.\ft*\f* \q1 \v 23 \x - \xo 2:23 \xo*\xt Jeremaia 31:27; Sekaraia 13:9; Rom 9:25; 1 Pita 2:10\xt*\x*Egh kɨ uan gumazamiziba nguazir kamɨn me arightɨ, \q2 me aghung azenir aghuir kɨ ingarizimɨn mɨn ikiam. \q1 Kɨ faragha kamaghɨn uan gumazamizibav gɨa ghaze, \q2 ‘Kɨ Ia Gifongezir Puvatɨ.’ \q3 Egh gɨn kɨ bar me gifuegham. \q1 Kɨ faragha kamaghɨn me mɨgei, \q2 ‘Ia Nan Gumazamiziba Puvatɨ.’ \q1 Egh gɨn kɨ kamaghɨn me mɨkɨm suam, \q2 ‘Ia nan gumazamizibara.’ \q1 Eghtɨ me kamaghɨn nan akam ikaragham, \q2 ‘Nɨ en God.’ ” \c 3 \s Hosea ko an amuir kuram \p \v 1 Egha Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn na mɨgei, “Nɨ ua mangɨ uan amuim gifongegh. Nɨ faragha uan amuim gifonge, ezɨ a ghua poroghamiba uari bakeir arazim gami. Nɨ bar a gifongegh, mati kɨ uan gumazamiziba Israelia bar me gifonge. Guizbangɨra, me na ategha aseba bagha ghue, egha wainɨn ovɨzir me apuziziba isa asebar ofa gami. Me kamaghɨn amizɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God me gifueghavɨra iti.” \p \v 2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ dɨkavigha ghua 150 kina ko, 6plan balin beghiaba uan amuim uam a givese. \v 3 Egha kɨ kamaghɨn a mɨgei, “Guizbangɨra, nɨ nan amuimra, ezɨ datɨrɨghɨn kɨ nɨ ko dakuighan kogham. Nɨ faragh dughiar ruarimɨn pura ikegh, dughiar kamɨn, nɨ tuavimɨn amizimɨn mɨn ikian markɨ. Kɨ nɨ baghvɨra mɨzuamam.” \v 4 Kamaghɨra, Israelia dughiar ruarimɨn tong pura ikegham. Egh me atriviba ko gumazir dapaniba puvatɨgham. Me aseba bagh ofabar amuan kogham. Egh dagɨar guariba, ko nedazir me dar gara bizir gɨn otivamibagh fofoziba, ko marvir guaba, me bar da ategham. \v 5 \x - \xo 3:5 \xo*\xt Jeremaia 31:9; 50:4-5; Esekiel 34:24\xt*\x*Dughiar kam gɨvaghtɨ, Israelia uamategh Ikiavɨra Itir God, men God bagh izɨ, akongɨva atiatingvɨra an ziamra fam. Egh me Atrivim Devitɨn ovavir borir mamɨn gɨn mangam. Egh me Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn apengan ikɨtɨ, gɨn izamin dughiamɨn a bizir aghuariba me danɨngam. \c 4 \ms Hosea Godɨn anɨngagharimɨn gun Israelia mɨgei \mr (Sapta 4--13) \s Ikiavɨra Itir God mɨgɨrɨgɨam isa Israelia gasi \p \v 1 Kantrin kamɨn itir gumazamiziba, Ikiavɨra Itir God mati kotɨn aven kamaghɨn mɨgɨrɨgɨam me gasi: \b \q1 “O Israelia, ia Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh! \q2 A kamaghɨn ia mɨgei, \q1 ‘Kantrin kamɨn gumazamiziba guizɨn arazibar gɨn zuir puvatɨ. \q2 Egha gumazamizir igharazibagh ifongezir puvatɨ. \q3 Me kamaghɨn nɨghnɨzir puvatɨ, kɨ men God. \q1 \v 2 Me akar kurabar gumazamizibav gei. \q2 Me uarigh ifarava, \q2 gumazamizibav sozi me ariaghiri, \q2 egha igharazibar biziba okɨava, \q2 egha poroghamiba uari bakeir arazim gami. \q1 Me arazir kurar avɨrim saram ami, \q2 egha gumazamizibav suagharɨgha ghuavɨra iti. \q2 Ezɨ arazir kam bar ekevegha ghuavɨra iti. \q1 \v 3 Kamaghɨn amizɨ, nguazir kam osɨmtɨzim ikia mɨsigham. \q2 Ezɨ nguazimɨn itir gumazamiziba, ko an itir biziba bar, \q3 kar asɨziba ko, kuaraziba, ko, osiriba, da bar arɨmɨghiregham.’ ” \s Ikiavɨra Itir God akam ofa gamir gumazibagh asi \p \v 4 Egha Ikiavɨra Itir God mati kotɨn aven ua kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Gumazitam akam gumazamizibagh asan kogham. Markiam. \q2 Ia ofa gamir gumaziba, arazir kurar kamɨn mɨngarim a ian iti. \q3 Ezɨ gumazamiziba mɨgɨrɨgɨam ian iti. \q1 \v 5 Ia zurara ingangarim gamua, deraghavɨra ingarir puvatɨgha asaghporavɨra iti. \q2 Ezɨ Godɨn akam inigha izir gumaziba uaghan kamaghɨram ami. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Israel gasɨghasigham, \q2 a mati ian amebam. \q1 \v 6 \x - \xo 4:6 \xo*\xt Aisaia 5:13\xt*\x*Nan gumazamiziba nan akamɨn gɨn zuir puvatɨ. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me ikuvigham. \q1 Ia ofa gamir gumaziba uaghan, nan gɨn zuir puvatɨ, egha nan fofozim batuegha gɨfa. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ia batuegham. \q1 Egh ian otariba ateghtɨ, \q2 me nan ofa gamir gumazibar ikian kogham. \b \q1 \v 7 \x - \xo 4:7 \xo*\xt 1 Samuel 2:30; Hosea 13:6; Malakai 2:9; Filipai 3:19\xt*\x*“Ia ofa gamir gumaziba bar avɨraseme, \q2 egha kamaghɨn ia arazir kurar avɨrim gami. \q1 Ia datɨrɨghɨn ziar ekiaba iti. \q2 Eghtɨ kɨ ia abɨraghtɨ, ia bar aghumsigham. \q1 \v 8 Nan gumazamizibar arazir kuraba mati ian daghem. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me arazir kurabar amuvɨra ikiasa ia bar ifonge. \q1 \v 9 Kɨ pazɨ gumazamizibar amightɨ, me ikuvigham. \q2 Eghtɨ ia ofa gamir gumaziba, men mɨrara ikuvigham. \q3 Kɨ ian arazir kurar ia amiziba ikarvagh pazɨ ia damuam. \q1 \v 10 Ia akɨrim ragha Ikiavɨra Itir God gasaragha pura asebar gɨn zui. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia dagher aghuibar amɨva, egh izɨvaghan kogham. \q1 Ia borir avɨriba inisɨ, asebar ziaba fɨva, \q2 poroghamiba uari bakeir arazim damuva, \q3 egh ia boriba puvatɨgh kamaghɨra ikiam.” \s Ikiavɨra Itir God gumazamizir asebar ziaba febar anɨngaghe \p \v 11 Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Wainɨn dɨpaba apir arazim ko, tuavir amiziba ko, akuir araziba, \q2 nan gumazamizibar nɨghnɨzibagh amizɨ, \q3 me onganigha, deraghavɨra nɨghnɨzir puvatɨ. \q1 \v 12 Egha me akar mogomeba azenim darɨghasa, \q2 pura ter otevibar ingarizir marvir guabar azangsɨsi. \q1 Me ghaze, ter otevir kaba, \q2 bizir me foghasa ifongezibar gun me mɨkɨmam. \q1 Me na ategha gɨfa, egha asebar gɨn zui, \q2 mati amizir mam tintinimɨn gumaziba koma akui. \q1 \v 13 Me mɨghsɨabar orazibar ghuavanaga ofabagh ami. \q2 Pɨn itir temer kabar apengan dughuazir orangtɨzim iti. \q1 Kamaghɨn amizɨ, me temer ekiabar apengan ikia ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuibagh ami. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ian guiviba tuavimɨn amizibar mɨn tintinimɨn gumaziba koma akui. \q3 Ezɨ ian otaribar amuiba poroghamiba uari bakeir arazim gami. \b \q1 \v 14 “Ia uari uaghan asebar ziaba fer dɨpenibar itir, tuavimɨn amizibar gɨn arui. \q2 Egha ia me ko ikiava me ko asebar ofa gami. \q1 Ezɨ kamaghɨn kɨ ian guiviba ko, ian otaribar amuibar arazir kuraba ikaraghan kogham. \q2 Egha kɨ bighavɨra kamaghɨn ia mɨgei, \q3 ‘Ia gumazamizir nɨghnɨzir aghuariba puvatɨziba, ia ikuvigham.’ \b \q1 \v 15 “Ia Israelian gumazamiziba mati amizim tintinimɨn gumaziba koma akui, egha ia na ategha gɨfa. \q2 Ia deraghvɨra ganigh, ia Judan gumazamizibar amamangatɨghtɨ, \q3 me ian mɨn arazir kamra damigh uaghan osɨmtɨzim ikiam. \q1 Ia Gilgal ko, Betelɨn mangɨ ofabar amuan markɨ. \q2 Ia aningɨn mangɨtɨ, aning uaghan nguibar kuramningɨn mɨn otogham. \q1 Egh ia nguibar kamningɨn ikɨ, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Zurara Itimɨn akakagh \q2 nan ziamɨn akar dɨkɨrɨzibar amuan markɨ. \q1 \v 16 Israelian dapaniba bar gavgafi, mati bulmakaun amebar igiar akaba batoziba. \q2 Me ghaze, Ikiavɨra Itir God me geghuvam, \q3 mati sipsipbagh eghuvir gumazim uan sipsipɨn nguzibagh eghufi. \q1 Kɨ garima, me puv akaba batosi, \q2 eghtɨ kɨ manmaghɨn me geghuvam? \q3 Ti puvatɨgham! \q1 \v 17 Efraimia bar uari isa asebagh anigha dar gɨn zui. \q2 Markɨ, ia me ateghtɨ me mar uan ifongiabar gɨn mangɨ. \q1 \v 18 Men gumazir aruaba aghumsɨzir arazim bar a gifonge. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me wainɨn avɨriba apava ongani, \q3 egha gɨn me poroghamiba uari bakeir arazim tintinimɨn a gami.\f + \fr 4:18 \fr*\ft Hibrun akam deragha vezɨn kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 19 Ia oragh! Kɨ amɨnir gavgavim bizibagh ivai da zui moghɨn, \q2 kɨ me inigh mangɨtɨ me ikuvigham. \q1 Eghtɨ me ofan asebagh amizibagh nɨghnɨgh, \q2 bar aghumsigham.” \b \c 5 \q1 \v 1-2 “O ofa gamir gumaziba, ia akar kam baragh. \q2 Ia Israelia, deravɨra kuaribar arigh nan akam baragh. \q1 Ia atrivimɨn adarasi, ia oragh. \q2 Ia kotɨn aven tughtɨ, kɨ deravɨra ian osɨmtɨziba tuisɨgham. \q1 Kɨ fo, ia ofa gamir gumaziba azuazimɨn mɨn gumazamizibagh ifarava me gekua, \q2 Mispan nguibam ko Taborɨn Mɨghsɨamɨn asebar ziaba fe. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ia gumazamizir avɨribar nɨghnɨzibar suirazɨ, \q2 me okam nɨghnɨsi. \q1 Ia mati asɨzir atiabar suizir mozibar mɨn iti. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ivezir kuram isɨ bar ia danɨngam. \q1 \v 3 Ia Efraimia ko Israelia, kɨ ian arazibagh fo. \q2 Ia manmaghɨn nan modogham? \q1 Ia nan gɨn zuir puvatɨ, egha ia bar nan damazimɨn mɨze, \q2 mati amizir tintinimɨn gumaziba koma akuim.” \s Israelia ua Ikiavɨra Itir God bativan kogham \q1 \v 4 Israelia uan God ategha asebar ziaba fema, \q2 men arazir kam tuavir amizimɨn arazibar mɨn iti. \q1 Arazir kam me gativagha, pamten men nɨghnɨziba ikiagharɨsi, \q2 eghtɨ me uamategh uan God bagh izeghan kogham. \q1 \v 5 Israelian arazir uari fem, a me isa kot gatɨ. \q2 Israelia ko Efraimian arazir kuramra me gamima me asaghporaghire. \q3 Ezɨ Judaba uaghan me ko ire. \q1 \v 6 \x - \xo 5:6 \xo*\xt Aisaia 1:15; Jeremaia 14:12; Esekiel 8:6; Maika 6:6-7\xt*\x*Ikiavɨra Itir God me ategha gɨfa. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me sipsipba ko bulmakauba inigha a bagha iza, an ofa damuasava ami. \q3 Mevzika, me uam a batoghan kogham. \q1 \v 7 Bar guizbangɨra, me Ikiavɨra Itir God ategha gɨfa, \q2 mati amizim uan pam ataki, egha tintinimɨn gumaziba koma akua men boriba bate. \q1 Ezɨ men boriba kamaghɨn fozir puvatɨ, Godra guizɨn men afeziam. \q2 Kɨran oveghangɨn iakɨnir igiamɨn dughiamɨn, apaniba izɨ, \q3 me gasɨghasɨgh men nguazim saram asɨghasigham. \s Judaba ko Israelia uariv sosi \q1 \v 8 Ia Gibean gumaziba, ko Raman gumaziba, ko Betelɨn gumaziba ko Benjaminɨn anabamɨn gumaziba, \q2 ia bar sɨghabagh ivi. \q3 Ia pamten dɨmɨva ivemar mangɨ mɨdorozim damu. \q1 \v 9 Dughiar kamra ia Efraimia bar ikuvigham. \q2 Kɨ ia mɨgei, guizbangɨra, bizir kam kɨ mɨkemezɨ moghɨn, \q3 a Israelɨn anababar tongɨn otogham. \b \p \v 10 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Ia oragh. Judan gumazir dapaniba, \q2 mati gumaziba gumazir igharazimɨn nguazir otevim okɨmasa nguazir mɨtaghniabagh sɨvaghsɨvasi. \q1 Kɨ men arazir kurar kam bangɨn men anɨngaghegh me gasɨghasigham, \q2 mati aperiam otogha bizibagh asɨghasɨsi. \q1 \v 11 Efraimia uan atrivimɨn akar gavgavimɨn gɨn ghua marvir guar kɨnibar ziaba fe. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ kotɨn aven me tuisɨgh ivezir kuram me danɨngɨva me dɨkabɨnam. \q1 \v 12 Kamaghɨra, kɨ Efraimia ko Judaba vɨrara me gasɨghasigham, \q2 mati apizir bizibagh asɨghasɨzim. \b \q1 \v 13 “Efraimia uarir gara fo, me puv arei. \q2 Ezɨ Judaba uari uan duar ekiabar gari. \q1 Egha me dɨkavigha kantri Asirian ghua uarir akurvaghasa atrivir ekiam gakaghora an azangsɨsi. \q2 Ezɨ Asirian atrivim men arɨmariabagh amima, me ghuamazir puvatɨ. \q3 A men duabagh amima, da ua aguir puvatɨ. \q1 \v 14 Kɨ datɨrɨghɨn bar gavgavigh laionɨn gavgavimɨn mɨn otogh \q2 Efraimia ko Judabav sogham. \q1 Kɨ uabɨ tintinimɨn me abɨghɨrarigh me kurvagh mangɨtɨ, \q2 gumazitam men akuraghan kogham. \b \q1 \v 15 \x - \xo 5:15 \xo*\xt Onger Akaba 50:15; Aisaia 64:7-9; Jeremaia 2:27; 3:13-14\xt*\x*“Kɨ uan gumazamiziba ategh uamategh uan nguibamɨn mangam. \q2 Eghtɨ me uarira ikɨ uan arazir kurabar ivezir kuram ini mangɨtɨ, mɨzazir kam gɨvaghamin dughiam otogham. \q1 Me uan arazir kurabar ikarvazim bagh ivezir kuram ko mɨzazim iniam, \q2 egh gɨn me uamategh na bagh izɨ na buriam. \q1 Me pazɨ uari baregh, \q2 egh gɨn me ua na baghvɨra izam.” \c 6 \rem NOTE: HOS 6:3-6 are lectionary verses. \s Gumazamiziba guizɨn navim gɨrazir puvatɨgha ghaze, me ti ua Ikiavɨra Itir God bagh mangam \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xo*\xt Godɨn Araziba 32:39; 1 Samuel 2:6; Jeremaia 30:17\xt*\x*Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Aria, e uamategh Ikiavɨra Itir God bagh mangam. \q2 An e abɨagharigha gɨfa, egh a ti e damutɨ, e ua deravɨram otogham. \q1 An e mɨsoghezɨ duaba e batifi, \q2 egh a duar kaba ua da ikegham. \q1 \v 2 Dughiar pumuning o pumuning ko mɨkezim mangɨ gɨvaghtɨ, \q2 an e damutɨ e ghuamaghegham. \q1 A ti uam e feghtɨ, \q2 e an damazimɨn deravɨra ikiam. \q1 \v 3 \x - \xo 6:3 \xo*\xt 2 Samuel 23:4; Onger Akaba 72:6\xt*\x*E Ikiavɨra Itir God gɨfoghsɨ, bar puvɨra ingaram. \q2 E fo, mɨzarazibar, aruem zuraram anadi. \q1 E fo, aruem garir dughiaba gɨvaghtɨ, amozir dughiabar, amoziba nguazim giri. \q2 Kamaghɨra, e fo, Ikiavɨra Itir God izɨva deravɨra e damuam.” \s Ikiavɨra Itir God gumazamizibar mɨgɨrɨgɨaba ikarvasi \p \v 4 Ezɨ Ikiavɨra Itir God men akam ikaragha ghaze: \b \q1 “Ia Israelia ko Judaba, kɨ manmaghɨn ia damuam? \q2 Ia na gifongezir arazim, a zuamɨra gɨfa. \q1 Mati mɨzarazimɨn ghuariam a zuamɨrama asigha ghuavanabogha puvatɨ. \q2 Egha uaghan mati ghuariar dɨpam dadabagh irezɨ, \q3 aruem anadi da zuamɨra mɨsigha gɨfa. \q1 \v 5 Kamaghɨn amizɨ, kɨ uan akam akunasa, akam inigha izir gumaziba amangi. \q2 Eghtɨ me akam ia mɨkɨntɨ, akar kaba ian arazir kuraba tuisɨgh \q3 osɨmtɨzir ekiam ia danɨngam. \q1 Bizir ia damuasa kɨ ifongezim, ia a baregha a gɨfogha gɨfa. \q2 Bizir kam, azenimra ikia kamaghɨn iti: \q1 \v 6 \x - \xo 6:6 \xo*\xt 1 Samuel 15:22; Jeremaia 22:16; Maika 6:8; Matyu 9:13; 12:7; Jon 17:3\xt*\x*Guizbangɨra, Kɨ apangkuvir arazim gifonge, \q2 kɨ ofan kɨnibagh ifongezir puvatɨ. \q1 Ia zurara ofan bar isia mɨghɨribagh ami, ezɨ kɨ dar aghua. \q2 Kɨ bizir kam bagha bar ifonge, a kamakɨn, \q3 ia deraghvɨra na gɨfogh nan akamɨn gɨn mangɨ. \b \q1 \v 7 “Gumazamizir kaba, bar faraghavɨra otozir gumazim Adamɨn mɨn ikia, \q2 Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kɨ me ko amizim abɨki.\f + \fr 6:7 \fr*\ft Hibrun akam deragha vezɨn kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q3 Me zuamɨra akɨrim ragha na gasara. \q1 \v 8 Arazir kurabagh amir gumazamiziba ko gumazibav sozi me ariaghirir gumazamiziba, \q2 me Gileatɨn nguibar ekiam gizɨfa. \q1 \v 9 Ofa gamir gumazibar okoruaba mati okɨmakɨar gumaziba tuavir mɨriabar uari akuva, \q2 moga gumazibagh asɨghasɨgha, men biziba okei. \q1 Egha tuavir Sekemɨn nguibar ekiamɨn zuimɨn, \q2 me gumazamizir Godɨn ziam fasa zuibav sozi, me ariaghiri. \q3 Me gumazir bar kuraba. \q1 \v 10 Kɨ arazir bar kurar mamɨn garima, a Israelɨn otifi. \q2 Nan gumazamiziba asebar ziaba fava egha nan damazimɨn bar mɨze. \q2 Efraimian arazir kam mati, gumazir ghua tuavir amiziba ko akuim. \b \q1 \v 11 “O Judaba, ia uakan, kɨ ia amizir araziba bagh ian anɨngaghamin dughiam ginabagha gɨfa, \q2 eghtɨ ia ivezir kuram iniam, mati gumazim uan azenimɨn dagheba asi. \q1 Egh gɨn, kɨ uan gumazamizibar amutɨ, \q2 me ua deraghvɨra ikiam.” \b \c 7 \q1 \v 1 “Kɨ Israelia damutɨ me ua deraghasa ifonge. Ezɨ puvatɨ. \q2 Kɨ Efraimian arazir kurabar garima, da azenara otifi. \q1 Kɨ Samarian nguibar ekiamɨn gumazamizibar bizir kurar me amibar gari. \q2 Me uari uarigh ifara dɨpeniba akara biziba okei. \q1 Ezɨ men okoruar kurar maba \q2 nguibar ekiamɨn tuavibar gumazamizibar biziba pura da isi. \q1 \v 2 \x - \xo 7:2 \xo*\xt Onger Akaba 9:16; 90:8; Jeremaia 17:1\xt*\x*Kɨ men arazir kuraba gɨn amadaghan kogham. Puvatɨgham. \q2 Ezɨ me bizir kam gɨnɨghnɨzir puvatɨ. \q1 Men arazir kuram me avara, \q2 ezɨ kɨ zurara men arazir kurar kamra gari.” \s Me arazir kuram damuasa akam akɨri \p \v 3 Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Gumazamizir maba tintinimɨn arazir kurabar amuasa akam akɨri, \q2 egha atrivim ko an gumazir dapaniba apezepera me gifari. \q1 \v 4 Me bar poroghamiba tintinibar uari bakɨa uari koma akuir gumazamiziba. \q2 Men navir averiaba arazir kam bagha isi, mati bret tuamin danganimɨn mɨn iti. \q1 Bretba tuer gumazim avim atɨzɨ a isi, egh aneteghtɨ a ikɨtɨ bret buigham. \q2 Bret buigh gɨvaghtɨ, an avim giveraghtɨ a dafogh isi bar ekevegham. \q3 Men arazim a kamaghɨn zui. \q1 \v 5 Atrivim isar ekiam gamir dughiamɨn, a uan gumazir dapaniba ko, \q2 me wainɨn dɨpar bar avɨriba ame. \q1 Egha me bar onganigha arazir onganibagh amua, \q2 dɨbovir gumaziba ko arazir kuram damuamin akam mɨsosi. \q1 \v 6 Men nɨghnɨzir me bizir kuram damuasa amim, \q2 mati bret tuer danganimɨn mɨn fei. \q1 Ezɨ dɨmagarimɨn gumazir danganir kamɨn bretba tuem, an akui, \q2 egha me mati avivkɨabar mɨn isi, ezɨ mɨgharimram otifi. \q3 Egha mɨzarazimɨn da bar puvɨra isi.\f + \fr 7:6 \fr*\ft Akar kam, gumazir maba amizir bizibagh eghari. Ezɨ e datɨrɨghɨn fozir puvatɨ, bizir manamra dughiar kamɨn oto. Vezɨn kamɨn aven, “gumazir danganir kamɨn bretba tuem,” a gumazir kabar gumazir dapanimɨn akar isɨn zuim gami.\ft*\f* \b \q1 \v 7 \x - \xo 7:7 \xo*\xt Onger Akaba 14:4; Aisaia 9:13; Hosea 7:16; Sefanaia 1:6\xt*\x*“Me bret tuamin danganimɨn mɨn puvɨra anɨngaghegha, \q2 gumazir dapaniba ko atriviba vaghvagha me mɨsoghezɨ me ariaghire. \q1 Men arazir kurar kam men kantrin aven itima, \q2 ezɨ gumazitam nan dia na ko mɨgeir puvatɨ.” \s Israelia ghaze, kantrin igharaziba men akurvagham \p \v 8 Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Efraimia Kantrin Igharazibar Gumazamiziba ko porogha men arazibar gɨn zui, \q2 mati amizim bretɨn ingarasa plaua ko olivɨn borem isa da verevere. \q1 Kamaghɨn amizɨ, men araziba derazir puvatɨ, \q2 mati bret deragha isizir puvatɨ. \q1 \v 9 \x - \xo 7:9 \xo*\xt Aisaia 1:7; Hosea 4:6\xt*\x*Israelia kantrin igharaziba ko pozir arazir kam, a men gavgavim abɨragha gɨfa, \q2 ezɨ me bizir kam gɨfozir puvatɨ. \q1 Me mati gumazir ghurir apanim, ua gavgaviba puvatɨ, \q2 egha me uaghan bizir kam gɨfozir puvatɨ. \q1 \v 10 \x - \xo 7:10 \xo*\xt Hosea 5:4-5; 7:7; 7:14\xt*\x*Israelian arazir akaba batozim me isa kot gatɨ. \q2 Ezɨ me navim gɨrazir puvatɨ, \q3 egha Ikiavɨra Itir God, men God, me uam a bagha izir puvatɨ. \q1 Bizir kurar avɨriba me batozɨ, \q2 me God baghavɨra ikian aghua. \q1 \v 11 Efraimia, mati kuarazir onganir mam, egha tintinimɨn uari akuri. \q2 Faragha me akurvazim bagha Isipɨn azara, \q3 egha gɨn me akurvazim bagha uaghan ivemara Asiriaba bagha ghue. \q1 \v 12 Egh dughiar me mɨghɨ mangamimɨn, \q2 kɨ uan iver ekiam pɨn aneguragh men suigham. \q1 Me arazir kuram damusɨ uari akuvtɨ, \q2 kɨ zuamɨra ivezir kuram me danɨngam. \b \q1 \v 13 “Mevzika! Me bar ikuvigham. \q2 Me na ategha gɨfa, egha nan akam batosi. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ me gasɨghasigham. \q2 Kɨ faragha men akurvaghasava amima, \q3 me nan moga na gifari. \q1 \v 14 Me ifara na ko mɨgei, egha gumazir na gɨfozir puvatɨzibar mɨn \q2 uan mɨsiabar irav ikia puv arai. \q1 Me dagheba ko wainɨn dɨpaba iniasa uan asebar deir dughiabar, \q2 me tintinimɨn uan mɨkarzibar ghori, \q3 mati na gɨfozir puvatɨzir gumazamiziba. \q2 Me akɨrim na gasa puvɨra nan akaba batosi.\f + \fr 7:14 \fr*\ft Hibrun akam, deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 15 Guizbangɨra, kɨrara men akurazɨ, me ekevegha gavgafi. \q2 Egha me arazir kuramɨn na damuasa akam akɨri. \q1 \v 16 Osɨmtɨzibar dughiabar, me uarir akurvaghasa na bagh izir pu. \q2 Puvatɨ, me aser gavgaviba puvatɨziba baghavɨra zui. \q1 Me paza zuir tuavir kam, a mati barir pir kuram. \q2 Men gumazir dapaniba uari fa ghaze, \q3 me gavgavim ikia uari uan apaniba mɨdorozimɨn me abɨnigham. \q1 Ezɨ puvatɨ. Me mɨdorozimɨn aven arɨmɨghiregham, \q2 eghtɨ Isipia puvɨra men ingaravakam.” \c 8 \s Israelia asebar ziaba fema, God me isa kot gatɨ \p \v 1 Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Ia mɨdorozim damusɨ sɨgham givi. \q2 Apaniba atamra izɨ nan Dɨpenim mɨsoghasava ami, \q3 mati kuarazir isam asɨzim iniasa zuamɨra mɨghegha nguazimɨn izaghiri. \q1 Guizbangɨra, nan gumazamiziba Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kɨ me ko amizim abɨki, \q2 egha nan akam batoke. \q1 \v 2 Israelia nan dɨa ghaze, \q2 ‘Nɨ en God, e nɨ gɨfo!’ \q1 \v 3 Ezɨ puvatɨ, me arazir aghuim ataki. \q2 Kamaghɨn amizɨ, apaniba men agɨntɨgham. \b \q1 \v 4 “Nan gumazamiziba gumazir dapaniba amɨsevima, \q2 kɨ men amamangarɨzir puvatɨ. \q1 Me uan silva ko golba isa uari bagha marvir guabar ingari. \q2 Kamaghɨn amizɨ, kɨ gumazamizir kabagh asɨghasigham. \q1 \v 5 O Samariaba, kɨ ian golɨn bulmakaun marvir guar kam bar an aghua. \q2 Kamaghɨn, kɨ bar ian anɨngaghe. \q1 Kɨ kamaghɨn ifonge, me uan arazir kurar kam zuamɨram anetakigh. \q2 Ezɨ ti puvatɨgham. \q1 \v 6 Israelian ingangarir gumazir mam marvir guar kamɨn ingari. \q2 Bizir kam, a God puvatɨ, a pura nedazir kɨnim. \q1 Bar guizbangɨra, kɨ bulmakaun kam abɨghɨrarightɨ, \q2 a pura mɨnezir kɨnimɨn otogham. \q1 \v 7 \x - \xo 8:7 \xo*\xt Aghuzir Akaba 22:8; Hosea 7:9; 10:12-13\xt*\x*Men arazir kuram, mati pura amɨnir muziarim, \q2 eghtɨ arazir kurar kamra, gumazamizibagh asɨghasɨgham, \q3 mati amɨnir ekiam iza gumazamizibagh asɨghasɨsi. \q1 Egha mati witɨn azenir dagheba mɨsevir puvatɨzim, \q2 ezɨ bretbar ingaramin witba puvatɨ. \q1 Eghtɨ witɨn kurar kam dagher bar muziariba mɨseveghtɨ, \q2 kantrin igharazimɨn gumazamizibara izɨ dar amam. \q1 \v 8 Israelia ua derazir puvatɨ. \q2 Me kantrin igharazibar mɨraram oto. \q1 Datɨrɨghɨn me mati nguazir mɨnem bɨki, \q2 egh me ua nan ingangarim damuan kogham. \q1 \v 9 Me donkin atiabar mɨn puvɨra akaba batosi, \q2 egha uan ifongiabar gɨn zui. \q1 Egha uarir akurvaghasa Asiriaba bagha ghua men azangsɨsi. \q2 Egha me uarir akurvaghasa kantrin igharazibar atrivibagh iveza me apezeperi. \q1 \v 10 Ezɨ datɨrɨghɨn kɨ bar me akuvagh \q2 pazɨ me damuam. \q1 Dughiar ovezimɨn, Asirian atrivim bar me abɨnigh, \q2 egh osɨmtɨzir ekiar bar kuram me darɨgham. \q3 Eghtɨ gɨn me avɨrasemeghan kogham. \b \q1 \v 11 “Efraimia arazir kuraba gɨn amadir ofa damuasa, \q2 ofa gamir dakozir avɨribar ingari. \q1 Ezɨ ofan kaba derazir puvatɨ. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me arazir kurar avɨrim gamuavɨra iti. \q1 \v 12 Kɨ men sure damuasa uan arazir avɨriba osiri. \q2 Ezɨ me arazir kabar garima, da mati ikɨzir igharazibar arazir igharagha gariba. \q3 Egha me dar gɨn zuir puvatɨ. \q1 \v 13 Me ofan avɨribagh amua ofa gamir asɨzibar tuziba api. \q2 Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ofan kabagh ifongezir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ datɨrɨghɨn men arazir kurabagh inɨrɨgh, \q2 ivezir kuram isɨ me danɨngam. \q1 Kɨ me amadaghtɨ, me mangɨ \q2 ua Isipɨn kantrin otogh kalabuziabar mɨn ikiam. \b \q1 \v 14 \x - \xo 8:14 \xo*\xt Aisaia 17:10; Jeremaia 17:27; Amos 2:5\xt*\x*“Israelia ghaze, atriviba ti men akurvaghamin gavgaviba itima, \q2 me atrivibar dɨpenibar ingari. \q1 Bar guizbangɨra, kɨ God, kɨ gumazamizibar ingari. \q2 Ezɨ me bizir kam gɨn amada. \q1 Judaba uaghan osɨmtɨzir kamra iti, \q2 me dɨvazir gavgaviba itir nguibar ekiabar ingari. \q1 Egha ghaze, me deravɨra ikiam. \q2 Ezɨ puvatɨ, kɨ avim amadaghtɨ, \q3 a izɨ nguibar ekiar kaba ko atrivibar dɨpenibar isigham.” \c 9 \s God ivezir kuram Israelia danɨngam \q1 \v 1 O Israelia, ia God gɨfozir puvatɨzir gumazamizibar mɨn ikia, \q2 isar ekiaba ko nan ziam fer dughiabar bar akongezir arazim gami. \q3 Ia arazir kam atakigh. \q1 Ia akɨrim ragha uan God gasaragha gɨfa, \q2 egha an gɨn zuir puvatɨ. \q1 Ia danganiba bar, asem Balɨn ziam fe, \q2 mati tuavimɨn amizim tintinimɨn gumaziba koma akui. \q1 Egha ghaze, Bal ian azenibagh amima, \q2 dagher avɨriba otifi, mati tuavimɨn amizimɨn ivezim. \q1 \v 2 Ezɨ kɨran oveghangɨn ia dagheba, \q2 ko wainɨn dɨpaba puvatɨgham. \q1 \v 3 Egh ia Efraimia, ia uam Ikiavɨra Itir Godɨn nguazimɨn ikian kogham. \q2 Eghtɨ ian tarazi uamategh mangɨ Isipɨn kalabuziabar mɨn ikiam. \q1 Eghtɨ ian tarazi uaghan Asirian kantrin mangɨ kalabuziabar mɨn ikiam. \q2 Ia kantrin kamningɨn ikɨ dagher God anogoroghezibar amam. \q1 \v 4 Ia ikɨzir igharazibar kantrin ikiamin dughiamɨn, \q2 ia asɨziba ko wainɨn dɨpaba ofan mɨn Ikiavɨra Itir God danɨngan kogham. \q1 Ian dagheba ia damightɨ, ia Godɨn damazimɨn mɨzegham, \q2 mati dagher me gumazir kuamɨn azia, egha apim, \q3 ezɨ dagher kam me gamizɨ, me mɨze. \q1 Dagher kaba, ia pura naviba izɨvsɨ da iniam. \q2 Ia dagher nar katam inigh \q3 Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn mangɨ an ofa damighan kogham. \q1 \v 5 Eghtɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziam famin dughiar ekiam izɨtɨ, \q2 ia manmaghɨn damuam? \q3 Ia ofa damuamin tuaviba bar puvatɨgham. \q1 \v 6 Ia oragh! Gɨn osɨmtɨzir ekiam otoghtɨ, \q2 ia tintinibar arɨ mangegham. \q1 Eghtɨ Isipia izɨ ia batogh ia inigh mangɨtɨ, \q2 ia Isipɨn kantrin otivigh kalabuziabar mɨn ikiam. \q1 Egh ia ikɨ mangɨ arɨghireghtɨ, me uan nguibar ekiam Memfisɨn ian kuabar afegham. \q2 Ia uamategh uan nguibamɨn izeghan kogham. \q3 Puvatɨgham. \q1 Eghtɨ ian silvan dagɨaba ko dɨpeniba ko ian bizir aghuiba pura ikɨtɨ, \q2 ruarim aghung bar da avaragham. \b \q1 \v 7 \x - \xo 9:7 \xo*\xt Luk 21:22\xt*\x*God pazɨ ia damuamin dughiam otogha gɨfa. \q2 Eghtɨ ia uan arazir kurar amizibar ivezir kuram iniam. \q1 Arazir kam otoghamin dughiamɨn, ia Israelia fogham, \q2 kar dughiar God ia ikarvaghamim. \q1 Ia kamaghɨn na mɨgei, \q2 “Akam inigha izir gumazir kam ongani. \q3 Gumazir Godɨn Duam itir kam, a nɨghnɨzir aghuiba puvatɨ.” \q1 Ia gumazamiziba, ian arazir kuram bar ekefe, \q2 kamaghɨn amizɨ, ia bar na gifongezir puvatɨ. \q1 \v 8 God uabɨ Akar Gavgavim uan gumazamizibar anɨngasa, \q2 akam inigha izir gumazimɨn mɨn na amada. \q1 Ezɨ danganir kɨ aruiba bar, ia nan suighasava ami, \q2 mati gumazim kuaraziba guasa ivem adui. \q3 Egha Godɨn Dɨpenimɨn uaghan nan apanim gami. \q1 \v 9 Ia arazir kuram gamuavɨra iti, \q2 mati ian inazir afeziaba fomɨra Gibean nguibar ekiamɨn amizɨ mokɨn. \q1 Kamaghɨn amizɨ, God ian arazir kurabagh nɨghnɨgh, \q2 ia ikarvagh ivezir kuram ia danɨngam.\f + \fr 9:9 \fr*\ft Nɨ Gumazir Dapaniba sapta 19 ko 20ɨn gan.\ft*\f* \s Israelian arazir kuraba ko dar ivezir kuram \p \v 10 \x - \xo 9:10 \xo*\xt Dɨboboniba 25:1-5\xt*\x*Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Kɨ faraghavɨra ian apizir dughiamɨn, ia bar dera, \q2 mati wainɨn ikarɨzim nguazir mɨdiarimɨn otogha deraghavɨra be. \q3 Ezɨ ian inazir afeziaba, mati temer fikɨn ovɨzir faraghavɨram aniba. \q1 Egha gɨn me Peorɨn Mɨghsɨamɨn otivigha, \q2 egha faraghavɨra asem Balɨn ziam fava aghumsɨzir araziba baghavɨra iti. \q3 Me bar aser kam gifonge, egha an mɨrara bar ikufi. \q1 \v 11 Efraimian gavgavim mangɨ gɨvagham, \q2 mati kuarazim mɨghegha ghu. \q1 Eghtɨ men amiziba naviba asang \q2 boriba batan kogham. \q1 \v 12 Tarazi boriba batɨtɨ, \q2 kɨ me mɨsueghtɨ, me arɨmɨghiregham. \q3 Kɨ tav ateghtɨ a ikian kogham. \q1 Kɨ gumazamiziba ateghamin dughiamɨn, \q2 bizir kuraba tintinimɨn me bativam. \q3 Mevzika!” \b \p \v 13 Egha Hosea kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “O Ikiavɨra Itir God, Efraimia faragha, mati Tairɨn nguibar ekiamɨn mɨn bar deravɨra iti. \q2 Ezɨ kɨ garima, apaniba izava Tair gasɨghasɨki. \q1 Eghtɨ arazir kam uaghan Efraimian otivam. \q2 Apaniba izɨ men boribav soghtɨ me arɨmɨghiram. \q1 \v 14 O Ikiavɨra Itir God, nɨ ti ivezir manam me danɨngam? \q2 Nɨ men amizibar amutɨ me naviba asangan kogham. \q1 Nɨ amizir borir iririviba itiba men oter eboribar amightɨ da mɨsɨngigh, \q2 eghtɨ me oteba boribar anɨngan kogham.” \b \p \v 15 Egha Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Efraimia fomɨra Gilgalɨn ikia egha faraghavɨra arazir kurar kabagh ami. \q2 Ezɨ dughiar kamra, kɨ uaghan men anɨngagha men atari. \q1 Gumazamiziba arazir kurar avɨrim gamima, \q2 men gumazir dapaniba uaghan nan akaba batosi. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ uan dɨpenimɨn me batuegham. \q2 Egh ua me gifueghan kogham. \q1 \v 16 Efraimia boriba batan kogham, \q2 mati temem an biba mɨsigha gɨfa, egh ua ban kogham. \q1 Eghtɨ tarazi boriba batɨtɨ, kɨ borir me bar ifongezir kabav soghtɨ, \q2 me arɨmɨghiregham.” \s Hosea ghaze, God pazavɨra Efraimia damuam \q1 \v 17 Gumazamizir kaba nan Godɨn akaba batogha an akamɨn gɨn zuir puvatɨ. \q2 Kamaghɨn amizɨ, an akɨrim ragh uan gumazamizibagh asaragham. \q1 Eghtɨ me kantrin igharazibar tongɨn \q2 pura guighav itir gumazamizibar mɨn ikiam. \b \c 10 \q1 \v 1 Israelia bizir avɨrim ikia, mati wainɨn ikarɨzir aghuim puvɨra be. \q2 Men bizir aghuiba bar avɨrasemegha iti. \q1 Kamaghɨn amizɨ, me asem bagha ofa gamir dakoziba ko dagɨar guarir akɨnir avɨribar ingara, \q2 egha bar deravɨra dagɨar guarir akɨnir kabar kurti. \q1 \v 2 Me ifarir gumazamiziba. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me uan osɨmtɨzibar ivezir kuram iniam. \q1 Ikiavɨra Itir God men ofa gamir dakoziba, \q2 ko dagɨar guarir akɨniba apɨrarigham. \b \q1 \v 3 Kɨran oveghangɨn, Israelia kamaghɨn mɨkɨmam, \q1 “E Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn gɨn zuir puvatɨ, \q2 kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God en atrivim batoke. \q1 Egh e atrivim ikɨtɨ, \q2 a manmaghɨn en akurvagham? \q3 Ti puvatɨgham. \q1 \v 4 Atriviba en akurvaghasa pura mɨgɨrɨgɨar kɨnibagh ami. \q2 Me puram akar gavgaviba akɨra, \q3 egha kantrin igharazibar atriviba ko puram akabav sosi.” \b \q1 Israelia arazir aghuim ategha, arazir kuram gamuavɨra iti. \q2 Ezɨ arazir kurar kam, mati imezim itir ogher kurar gumazamizibagh asɨghasɨzim. \b \q1 \v 5 Golɨn bulmakaun nedazir Betelɨn itir kam, \q2 Samarian nguibar ekiamɨn itir gumazamiziba, me a bagh akongɨva arangam. \q1 Guizbangɨra, apaniba an kurkaziba adegham. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ofa gamir gumaziba ko an gumazamiziba bar, \q3 me an apangkuv egh aziam. \q1 \v 6 Eghtɨ Asiriaba golɨn bulmakaun nedazir kam inigh mangɨ, \q2 mati me takis gavman ganɨdi moghɨn, me uan atrivir ekiam danɨngam. \q1 Israelia fofozir gumazibar akabar gɨn zui, \q2 ezɨ fofozir gumazibar akaba dagheba puvatɨ. \q1 Kamaghɨn amizɨ, apaniba Israelia abɨraghtɨ, \q2 me bar aghumsigham. \q1 \v 7 Israelian atrivim, apaniba a inigh mangɨgham, \q2 mati dazir suzim, aperiam a inigha ghu. \q1 \v 8 \x - \xo 10:8 \xo*\xt Luk 23:30; Akar Mogomem 6:16\xt*\x*Asebar ziaba fer danganiba, da mɨghsɨabar pɨn iti, \q2 ezɨ Israelia kagh men ziaba fa arazir kurabagh ami. \q1 Eghtɨ God danganir kabagh asɨghasigham, \q2 eghtɨ ogheba ko benir dɨkoniba aghung ofa gamir danganir kaba avegham. \q1 Eghtɨ gumazamiziba apanibar mongsɨ, \q2 kamaghɨn mɨghsɨabav kɨmam, \q3 “Ia e gisɨn irɨva e mongegh.” \s Ikiavɨra Itir God ghaze, Israel ikuvigham \p \v 9 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Fomɨra Israelia Gibean nguibar ekiamɨn ikia arazir kuramɨn na gami, \q2 egha arazir kurar kam ataghizir puvatɨ. \q1 Kamaghɨn amizɨ, apaniba izɨ gumazamizir kurar kabav sogh, \q2 egh mangɨ Gibean tugham.\f + \fr 10:9 \fr*\ft Nɨ Gumazir Dapaniba sapta 19 ko 20ɨn gan.\ft*\f* \q1 \v 10 Kamaghɨra, kɨ gumazamizir arazir kurabagh amir kabav soghasa akam mɨsuegha gɨfa. \q2 Egh kɨ pazavɨra me damigham. \q3 Me arazir kurar avɨrim gami. \q1 Kamaghɨn amizɨ, kɨ kantrin igharazibar amutɨ, \q2 me izɨ uari akuvagh me mɨsogham, \q3 egh me inigh ingangarir gumazamizir kɨnibar mɨn me ikɨrarɨgh me inigh mangam. \b \q1 \v 11 “Fomɨra Efraim mati bulmakaun amebar igiar mam, \q2 a rais dɨkabɨnasa deravɨra sure gami, \q3 eghtɨ gumazamiziba raizɨn daghem iniam. \q1 Egha a ingangarir kam bar a gifonge. \q2 Ingangarim faragha bar an dera, ezɨ datɨrɨghɨn kɨ a damightɨ, \q3 an ingangarim bar osemegham. \q1 Datɨrɨghɨn kɨ Israel ko Juda damightɨ, aning bulmakaun mɨn, \q2 gumazim temem an fɨrim gikeghtɨ, \q3 a nguazim abɨzir bizim gekuam. \q1 A ingangarir dafam damuva, bizir kam gekutɨ, \q2 temem an fɨrim aghoram. \q1 \v 12 \x - \xo 10:12 \xo*\xt Aghuzir Akaba 11:18; Jeremaia 4:3\xt*\x*Kɨ kamaghɨn Israelia ko Judabav gei, \q1 ‘Ia arazir kurar kam ategh, arazir aghuibar amu, egh guizbangɨra nan ziam fɨ, \q2 mati gumazim azenir igiamɨn nguazim abigha dagheba oparima, \q3 da deravɨram aghua dagher avɨriba bati. \q1 Datɨrɨghɨn ia ua Ikiavɨra Itir God bagh izɨ. \q2 Ia ua na bagh izɨtɨ, kɨ bar deravɨra ia damuam.’ \q1 \v 13 Ezɨ ia kamaghɨn amir pu. \q2 Puvatɨ, ia mati gumazim azenimɨn ingari, \q3 ezɨ ian azenibar, ia arazir kuram ko ifavarir arazim opari. \q1 Kamaghɨn amizɨ, ian azeniba, dagher kuraba dar aghui, \q2 ezɨ ia da api. \b \q1 “Ia ti ghaze, ian mɨdorozir gumazir avɨrim ian akuragham. \q2 Ia ghaze, ia deravɨra ikiamin tuavim gɨfogha gɨfa. \q3 Ezɨ puvatɨ. \q1 \v 14 Kamaghɨn amizɨ, ian apaniba izɨ ia mɨsogham, \q2 egh ian nguibar ekiar dɨvazir gavgaviba itibagh asɨghasɨgham. \q1 Osɨmtɨzir kam, mati Atrivim Salman fomɨram amizir arazim, \q2 a Betarbelɨn nguibar ekiam ko mɨsogha bar a gasɨghasɨki. \q1 An adarazi men boriba ko amiziba isa nguazimɨn me apɨzima, \q2 me tintinibar ariaghiri. \q1 \v 15 Ia Betelia, ia arazir kurar avɨrim gami, \q2 kamaghɨn amizɨ, bizir kurar kamaghɨra garitam ia bativam. \q1 Aruem anangtɨ, me Israelian atrivim mɨsueghtɨ, \q2 an aremegham.” \c 11 \rem NOTE: HOS 11:3-4, 8-9 are lectionary verses. \s Gumazamiziba Godɨn akaba batosi, ezɨ a me gifueghavɨra iti \p \v 1 \x - \xo 11:1 \xo*\xt Ua Me Ini 4:22; Matyu 2:15\xt*\x*Egha Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Israel borir aghɨrimɨn mɨn itima, kɨ bar a gifonge. \q2 Ezɨ nan borir kam Isipɨn kantrin itima, \q3 kɨ an diazɨma an azenan ize. \q1 \v 2 Ezɨ dughiar avɨribar gɨn, nan akam inigha izir gumaziba nan gɨn mangasa Israelian gumazamizir kabar dei. \q2 Ezɨ akam inigha izir gumaziba men deima, me dughiabar zurara akɨribagh igha me gasi. \q1 Nan gumazamiziba asem Bal bagha ofabagh ami. \q2 Me mughuriar aghuim zuir ofaba marvir guaba bagha dagh ami. \q1 \v 3 \x - \xo 11:3 \xo*\xt Godɨn Araziba 1:31; Onger Akaba 107:20; Hosea 7:15\xt*\x*Kɨ uabɨ, kɨ Efraimia geghara me afi, mati borim daruasa, afeziam a geghara anefi. \q2 Egha kɨ uaghan uan agharimningɨn men suigha me ateri. \q1 Kɨ deraghavɨra men gari, ezɨ me kamaghɨn fozir puvatɨ, \q2 kɨrara kɨ me gamizɨ, me ghuamaghe. \q1 \v 4 \x - \xo 11:4 \xo*\xt Ua Me Ini 16:32; Jeremaia 31:2-3\xt*\x*Kɨ bar me gifongegha men apangkuvigha deragha me gamua men asughasugha, \q2 me inigha uabɨ da izegha, men osɨmtɨzir me ateriba adangi. \q3 Egha kɨ aviragha men akurvagha dagheba me ganɨdi. \b \q1 \v 5 “Ezɨ me ua na bagh izan aghua. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me ua Isipɨn mangɨ, \q3 o Asiriaba me gativagh men ganam. \q1 \v 6 Mɨdorozir ekiam otoghtɨ, apaniba nguibar ekiam avɨnizir dɨvazimɨn tiar akar ekiam akarigh, \q2 ivemar nguibar ekiamɨn aven mangɨ me ko mɨsogham. \q1 Nan gumazamiziba uan ifongiamɨn gɨn zui, \q2 kamaghɨn amizɨ, mɨdorozir kam me agɨvagham. \q1 \v 7 Me zurara akɨrim na gasi, \q2 kamaghɨn ivezir kurar kɨ me danɨngamim, me a gitaghan kogham. \q1 Me uarir akurvaghsɨ asebar dɨmam. \q2 Eghtɨ aser kɨnir kaba men akuraghan kogham. \b \q1 \v 8 \x - \xo 11:8 \xo*\xt Godɨn Araziba 29:23\xt*\x*“O Efraimia, kɨ ia ateghan kogham, egh ian arɨ mangɨghan kogham. \q2 Egh kɨ bar ia kuavaremeghan kogham, \q3 mati kɨ Atma ko Seboimɨn nguibar ekiamning bar moghɨra aning kuavareme. \q1 Kɨ bar ia gifonge, \q2 kamaghɨn amizɨ, kɨ bar ia gasɨghasighan kogham. \q1 \v 9 \x - \xo 11:9 \xo*\xt Dɨboboniba 23:19\xt*\x*Nan anɨngagharim ian ti. \q2 Eghtɨ kɨ pazɨ ia damuan kogham. \q3 Egh kɨ ua ia gasɨghasɨghan kogham. \q1 Nan araziba gumazamizibar arazibar mɨn zuir puvatɨ. \q2 Kɨ Godɨn Bar Zuezim, ezɨ nan araziba bar deragha bar zue, egha kɨ ia ko iti. \q3 Kɨ atar izɨ bar ia gasɨghasɨghan kogham. \b \q1 \v 10 “Kɨ uan gumazamizibar apaniba atiatim me danɨngɨsɨ, pamtemɨn dɨmam, \q2 mati laion tiarim akara dazeri. \q1 Eghtɨ nan gumazamiziba atiating akongɨva, \q2 aruem ghuaghirir danganim ategh zuamɨra izɨ nan gɨn mangam. \q1 \v 11 Me puvɨram atiating nɨghɨva akong zuamɨra Isip ko Asiria ategh izam, \q2 mati kuaraziba mɨgha zui. \q1 Eghtɨ kɨ men aku uamategh men nguibar me itimɨn izam. \q2 Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.” \s Israelia ko Judaba Ikiavɨra Itir God ataki \p \v 12 Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Efraimian gumazamiziba bar dughiar avɨribar na gifari. \q2 Kɨ Godɨn Bar Zuezim, kɨ zurara uan akar dɨkɨrɨzimɨn gɨn zui. \q3 Ezɨ Judaba nan apengan ikia gavgafi.”\f + \fr 11:12 \fr*\ft Hibrun akam deragha vezɨn kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \b \c 12 \q1 \v 1 Bizir Efraimia arueba ko dɨmagaribar amiba, da bar moghɨra ikuvigha meraram asɨghasɨsi. \q2 Ifavarir arazim ko mɨdorozir arazim men tongɨn bar ekefe. \q1 Me kantri Asiria ko ingarasa akam akɨri. \q2 Egha me olivɨn borebar dagɨar ingangarim gamua da isa Isipɨn da amadi, \q3 ezɨ Isipia dagh ivesi. \b \q1 \v 2 Ikiavɨra Itir God Judaba tuisɨghamin mɨgɨrɨgɨam iti. \q2 Egh a Israelia amizir arazir kuram ikarvagh \q3 ivezir kuram me danɨngam. \q1 \v 3 \x - \xo 12:3 \xo*\xt Jenesis 25:26\xt*\x*\x - \xo 12:3-4 \xo*\xt Jenesis 32:24-26\xt*\x*Men inazir afeziam, Jekop, a uan aveghbuam ko, \q2 aning uan amebamɨn navir averiamɨn ikia, uaning mɨsosi. \q3 Gɨn Jekop ekevegha gɨvagha God ko mɨsosi. \q1 \v 4 \x - \xo 12:4 \xo*\xt Jenesis 28:10-22\xt*\x*Dughiar kamɨn, a Godɨn ensel ko mɨsogha a gafira. \q2 Egha Jekop uabɨn apangkuvasa puvɨra Godɨn ingarava ara, an azangsɨsi. \q3 Dughiar igharazimɨn, God Betelɨn nguibamɨn Jekop bato, egha a ko mɨgei.\f + \fr 12:4 \fr*\ft Jekop, a Israelian inazir afeziam, ezɨ an gɨn otivamin ovavir boriba, me uan inazir afeziam ko itima God a ko mɨgei. Ezɨ me ghaze, God “e ko mɨgei.”\ft*\f* \q1 \v 5 Jekop ko mɨgeir Godɨn kam, a Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim. \q2 E kamaghɨn an ziam dɨponam, Ikiavɨra Itir God. \q1 \v 6 Kamaghɨn amizɨ, ia nɨghnɨzir gavgavim uan Godɨn ikɨva uam a bagh izɨ. \q2 Egh ia apangkuvir arazim ko guizɨn arazimɨn gɨn mangɨ. \q3 Egh a ian akurvaghsɨ ia a mɨzuam. \s Israelian arazir kurabar osɨmtɨzim bar ekefe \p \v 7 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Efraimia, Kenanian gumazir dagɨaba bagha ingaribar mɨn dagɨar ingangaribagh amua, \q2 egha arazir aghuim sara dagh amir puvatɨ. \q1 Me gumazir iza men bizibagh ivezibagh ifarasa bar ifonge. \q2 Me amadir biziba, me guizɨn ivezibar mɨrara da amadir puvatɨ. \q1 \v 8 Egha me kamaghɨn mɨgei: \q1 ‘E dagɨaba itir gumazibar otivigha gɨfa. \q2 E bizir avɨriba iti. \q1 Eghtɨ gumazitam kamaghɨn mɨkɨman kogham, \q2 e okɨmakɨar arazim gamua dagɨar gumazibar otifi. \q3 E arazir kuratam gamizir puvatɨ.’ \q1 \v 9 \x - \xo 12:9 \xo*\xt Ofa Gami 23:42-43\xt*\x*Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ian ifavarim gɨfogha gɨfa. \q2 Kɨ fomɨra kantri Isipɨn ia inigha ian akua azenan ize. \q1 Egh kɨ ia damutɨ, ia uan dɨpenir aghuiba ategh ua purirpenibar dakuam, \q2 mati kɨ ia ko gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn itima, ia amizɨ mokɨn. \b \q1 \v 10 “Kɨ uan akam inigha izir gumaziba ko mɨgei, \q2 egha irebamɨn mɨn garir bizir avɨribar me mɨkeme. \q1 Egha akam inigha izir gumazibar akatoribar, \q2 kɨ akar isɨn zuibar Israelia mɨgei. \q1 \v 11 Ezɨ me orazir puvatɨ. \q2 Me Gilgalɨn nguibar ekiamɨn arazir kurar avɨribagh ami. \q3 Kamaghɨn amizɨ, me guizbangɨra bizir kɨnibar mɨn otogham. \q1 Me Gilgalɨn nguibar ekiamɨn ikia bulmakaun apuriba isa \q2 uan ofa gamir dakozir kurabar ofabagh ami. \q1 Eghtɨ kɨ ofa gamir dakozir kaba apɨrightɨ, \q2 da dagɨar pozir kɨnibar mɨn azenara ikiam.” \b \q1 \v 12 \x - \xo 12:12 \xo*\xt Jenesis 29:1-20\xt*\x*Bar fomɨra en inazir afeziam Jekop, ara Mesopotemian kantrin ghu. \q2 Egha an amizimɨn ikiasa, gumazir igharazimɨn sipsipbagh eghufi. \q3 Egha tuavir kamɨn a gumazir kamɨn guivim givese. \b \q1 \v 13 \x - \xo 12:13 \xo*\xt Ua Me Ini 12:50-51\xt*\x*Israelia Isipɨn itir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God uan akam inigha izir gumazir mam amada, \q2 ezɨ a me inigha Isip ataki. \q3 Egha akam inigha izir gumazir kam deravɨra me geghufi. \q1 \v 14 Guizbangɨra, Efraimia arazir kurar avɨrim gamima, men Ekiam men anɨngaghe. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me osɨmtɨzir kam bangɨn arɨghiram. \q1 Me Ekiamɨn ziam dɨkabɨri, \q2 kamaghɨn amizɨ, a pazɨ me damigham. \c 13 \s God Israelia gasɨghasigham \q1 \v 1 Fomɨra Efraimɨn anabamɨn adarazi mɨgeima, \q2 anabar igharazibar gumazamiziba atiatiav agoi, egha orasi. \q3 Efraimia uari Israelian anababar tongɨn uan ziam fe. \q1 Egha Efraimɨn adarazi ua asem Balɨn ziam fava arazir kamɨn arazir kuram gamigha gɨfa. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me arɨghiregham. \q1 \v 2 Egha datɨrɨghɨn me arazir kuram gamua ghuavɨra iti. \q2 Me uari bagha marvir guaba silvan dar ingara egha dar ziaba fe. \q1 Gumazir maba uari dagh nɨghnigha, egha uan dafaribar dar ingari. \q2 Egh nedazir kaba bagh ofa damuasa gumaziba amɨsefe. \q1 Me bulmakaun nedazir kabar tori. \q2 Amei! Kar gumazamizir anabar bar kuraba. \q1 \v 3 Kamaghɨn amizɨ, gumazamizir kaba mɨzarazimɨn ghuariamɨn mɨn pura gɨvagham. \q2 Me dɨmagarimɨn ghuariamɨn mɨn iti, \q3 eghtɨ aruem anangtɨ, ghuariam zuamɨra mɨsɨngigham. \q1 Me raizɨn mɨsevibar mɨn amɨnim dagh ivangtɨ, da pura tintinibar mangam. \q2 Egh me avir mɨgharimɨn mɨn pɨn ghuavanang pura gɨvagham. \b \p \v 4 \x - \xo 13:4 \xo*\xt Ua Me Ini 20:3; 2 Atriviba 18:35; Aisaia 45:21-22\xt*\x*Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, ian God, kɨ Isipɨn ia inigha ian akua azenan ize. \q2 Kɨ uabɨra, kɨ ian God. \q1 Ua godɨn igharaziba puvatɨ. \q2 Kɨrara kɨ ian Akurvazir Gumazimra! \q1 \v 5 \x - \xo 13:5-6 \xo*\xt Godɨn Araziba 8:11-17\xt*\x*Ia gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn itima, \q2 kɨ deravɨra ia geghufi. \q1 Danganir kam, amɨnir fefem itima, \q2 dɨpaba an puvatɨ. \q1 \v 6 Ezɨ gɨn ia nguazir aghuimɨn otogha \q2 dagher avɨriba ikia, egha biziba bar iti. \q1 Ia bizir kaba inigha gɨvagha egha ifaghata uari fa ghaze, \q2 ia uari uan gavgavibar da ini. \q3 Egha kamaghɨn ia na gɨnamada. \q1 \v 7 Kamaghɨn amizɨ, kɨ ian tuavibar mongɨva ia mɨzuamam, \q2 mati laion ko kaziar atiar igharaziba ami moghɨn, \q3 ia mɨsoghtɨ ia arɨmɨghiram. \q1 \v 8 Kɨ uabɨ fegh ia mɨkɨnigh, egh ian evariba abɨgham, \q2 mati bean amebam, an nguzim ovengezɨ an a bagh atari. \q1 Egh kɨ ia abɨghɨrarigh egh zuamɨra ia tuigham, \q2 mati laion ko asɨzir atiar igharaziba ami mokɨn. \b \q1 \v 9 “O Israelian gumazamiziba, kɨ uabɨra ian Akurvazir Gumazim. \q2 Ezɨ ia aghua, kamaghɨn ia ikuvigham. \q3 Iavzika! \q1 \v 10 \x - \xo 13:10 \xo*\xt 1 Samuel 8:5-6\xt*\x*Ia atrivim ko gumazir dapaniba uari danɨngasa nan azara. \q2 Eghtɨ me manmaghɨn ian akurvagham? \q3 Me bar ian akuraghan kogham.\f + \fr 13:10 \fr*\ft Hibrun akam deragha vezɨn kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 11 \x - \xo 13:11 \xo*\xt 1 Samuel 10:17-24; 15:26\xt*\x*Ezɨ kɨ anɨngaghegha atriviba ia ganɨngi. \q2 Ezɨ datɨrɨghɨn kɨ bar puvɨra ian anɨngagha, \q3 ian atriviba batuegha gɨfa. \b \q1 \v 12 “Kɨ Efraimian arazir kuraba bar, \q2 uan akɨnafarimɨn aven da osirigha gɨvagha, \q3 deravɨra da atɨzɨ da iti. \q1 \v 13 Israelia deravɨra ikian fɨrɨn, me onganigha egha aghua. \q2 Men arazir kam, mati borim amebamɨn navimɨn itima, \q3 amebam a batasava amima, an azenan otivan aghua. \q1 \v 14 Kɨ ti Gumazamizir Oveaghuezibar Nguibamɨn gavgavim da ua me inigham, a? Puvatɨgham. \q2 O ovevem, nɨ gumazamiziba dɨkabɨrir gavgavim managh iti? \q2 O ovevem, nɨ gumazamiziba mɨzazim me ganɨdir gavgavim managh iti? \q3 Apangkuvir arazim ti nan damazimɨn modogham.\f + \fr 13:14 \fr*\ft Hibrun akam deragha vezɨn kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ. Gumazir maba ghaze, Vezɨn kamɨn nɨghnɨzim kamaghɨn mɨgei, God Israelia pazɨ me damigh egh me amadaghtɨ me Gumazamizir Oveaghuezibar Nguibamɨn mangam.\ft*\f* \b \q1 \v 15 “Efraimia bar avɨrasemegha Israelian anabar igharazibagh afira. \q2 Ezɨ kɨ aruem anadi naghɨn amɨnir fefem amadagham, \q3 eghtɨ a men mozir dɨpabar amutɨ da dakegham. \q2 Egh men bizir aghuiba bar da inigh mangɨgham. \q1 \v 16 Samariaba bar nan akaba barazir puvatɨ, kamaghɨn amizɨ, me ivezir kuram iniam. \q2 Apaniba izɨ me mɨsoghtɨ me arɨmɨghiram. \q1 Egh borir doziba isɨ nguazimɨn me apɨstɨ, me uaghan arɨmɨghiram. \q2 Egh amizir navir adasebar naviba abɨgham.” \c 14 \ms Israelia uan arazir kuraba ategh, uam Ikiavɨra Itir God bagh izam \mr (Sapta 14) \s Israelia ua Ikiavɨra Itir God bagh izasa, Hosea me mɨgei \q1 \v 1 O Israelia, ian arazir kuraba ia gamizɨ, ia asaghpora ire. \q2 Kamaghɨn amizɨ, ia uamategh Ikiavɨra Itir God, ian God bagh izɨ. \q1 \v 2 Ia uamategh Ikiavɨra Itir God bagh izɨ, ofan mɨn kamaghɨn a ko mɨkɨm: \q1 “O God, nɨ bar moghɨra en arazir kuraba gɨn amadagh, egh e nɨ danɨngamin bizir aghuiba inigh. \q2 Datɨrɨghɨn e bulmakaun apuriba mɨsogh nɨn ofa damuan kogham. \q1 Puvatɨgham. Arazir aghuir e fomɨra damuasa nɨ ko akam akɨriziba, \q2 e dar amuam.\f + \fr 14:2 \fr*\ft Hibrun akam deragha vezɨn kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \q1 \v 3 Asiriaba en akuraghan kogham. \q2 Eghtɨ mɨdorozir hoziaba en akuraghan kogham. \q1 E uan dafaribar marvir guabar ingari, \q2 egh gɨn e kamaghɨn ua dav mɨkɨman kogh suam, \q3 ‘Kar en aseba.’ \q1 E fo, e mati asaghasazir borir e geghuvamin amebaba ko afeziaba puvatɨ, \q2 ezɨ nɨrara, zurara en apangkufi.” \s Ikiavɨra Itir God ghaze, Israelia deravɨra dapiam \p \v 4 Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Kɨ gumazamizir na ataghizir kaba ua me iniam. \q2 Kɨ uan navir averiamɨn bar me gifuegh, \q3 uam men ataran kogham. \q1 \v 5 Kɨ Israelia deravɨra me damuam, mati amozim danganir mɨsɨngizim gizi. \q2 Kɨ me damutɨ, me akɨmarir aghuiba ko Lebanonɨn temer ekiabar mɨn otivam. \q3 Temer kabar biba bar nguazir averiamɨn ghuaghiri. \q1 \v 6 Me deraghvɨra otogham, mati tememɨn ghuzir igiaba otifi. \q2 Men ganganim bar deragham, mati olivɨn temer dirimɨn mɨn bar dera. \q1 Eghtɨ gumazamiziba bar me bagh bar akuegham, \q2 mati me kantri Lebanonɨn temer sidabar mughuriar aghuariba bagha agoi. \q1 \v 7 Me ua izɨ na ko ikɨtɨ, kɨ me geghuvam, \q2 mati me nan orangtɨzir dughuazimɨn apengan iti. \q3 Eghtɨ men azeniba dagher avɨriba ikiam. \q1 Egh borir avɨriba batam, \q2 mati wainɨn azenimɨn itir wainɨn ikarɨziba deraghavɨra ovɨziba bati. \q1 Egh me ziar ekiaba ikiam, \q2 mati Lebanonɨn kantrin wainɨn dɨpar bar aghuir faraghavɨra itim. \b \q1 \v 8 “O Efraimia, ia ua marvir guabar ziaba fan kogham. \q2 Kɨ uabɨra, ian azangsɨziba baragham. \q3 Egh deraghvɨra ia geghuvam. \q1 Eghtɨ ia nan apengan ikiam, \q2 mati gumazim aruemɨn dughiamɨn, temer ekiamɨn dughuazimɨn apengan aperaghav iti. \q3 Ia isir bizir aghuiba bar, kɨrara dar mɨngarim.” \s Akar abuananam \q1 \v 9 \x - \xo 14:9 \xo*\xt Aghuzir Akaba 10:29; Daniel 12:10; Jon 8:47; 2 Korin 2:16; 1 Pita 2:7-8\xt*\x*Gumazir nɨghnɨzir aghuarim itiba, \q2 me akɨnafarir kamɨn aven tir mɨgɨrɨgɨaba, me dar fofozir aghuim iniam. \q1 Ezɨ kɨ kamaghsua, me akar kam gɨnɨghnɨgh, egh an gɨn mangam. \q2 Ikiavɨra Itir Godɨn Araziba bar dera, ezɨ gumazamizir aghuariba dar gɨn zui. \q1 Ezɨ gumazamizir arazir kurabagh amiba, me dar gɨn zuir puvatɨ. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me asaghpora iri.