\id HAG - Aruamu NT drafted by Titus Iraki, edited by Steven Dazim, Exeg ck by Martin Ases and Marsha Miles; comprehension checked by Steven Dazim and a team, cons ck Jill Riepe, Steven Dazim, Pais Asefi, David Agaska, Jessy Muriki in November 2015. \ide UTF-8 \h Hagai \toc3 HAG \toc2 Hagai \toc1 Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Hagain Akɨnafarim \mt Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim // Hagain Akɨnafarim \mt2 O \mt1 Hagai \imt Akar faragha zuim \ip Judaba, kantri Babilonɨn kalabus ategha ua Jerusalemɨn izezɨ, Hagai Ikiavɨra Itir God, a ganɨngizir akar kamɨn gun me mɨgei. Me azenir mabar Jerusalemɨn ikia, zuamɨra Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingarizir puvatɨ. Ezɨ Hagai ko, Godɨn akam inigha izir gumazim Sekaraia, aning Serubabel, ko Josuan, nɨghnɨziba fasa akabar aningɨn mɨgei. Aning Judabar gumazir dapanimning. Eghtɨ aning Godɨn Dɨpenim uam an ingarsɨ Judabar gumazamizibav kemegh, uaghan Godɨn ziam fer arazimɨn arazir kuraba akɨram. \ip Hagai kamaghɨn mɨgɨa ghaze, Judaba ingangarir kam damuam, a men akuraghtɨ, me uari ko ingarir arazir kam bar deragham. Eghtɨ Godɨn akar dɨkɨrɨziba, an akam inigha izezir gumaziba mɨkemezɨ moghɨn, da guizbangɨrama otivam. Eghtɨ God bar deragh uan gumazamizibar amutɨ, me dughiar bar aghuarimra ikiam. \c 1 \ms God uan Dɨpenimɨn ingarasa gumazamizibav gei \mr (Sapta 1:1--2:9) \s God ua uan Dɨpenimɨn ingarasa gumazamizibar avɨsi \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xo*\xt Esra 4:24--5:2; Esra 6:14\xt*\x*Dughiar kamɨn Darius, Persian kantrin atrivir ekiamɨn itima, an namba 2ɨn azenim. Ezɨ an iakɨnir namba 6ɨn, an aruer faragha zuimɨn aven, Ikiavɨra Itir God mɨgɨrɨgɨam isa, uan akam inigha izir gumazim Hagai ganɨngi. Eghtɨ an akar kam isɨ Judabar gumazir dapanim Serubabel danɨngam, a Sealtielɨn otarim. Egh uaghan akar kam isɨ Jehosadakɨn otarim Josua, a Judabar ofa gamir gumazibar dapanim danɨngam.\f + \fr 1:1 \fr*\ft Azenir kam 520, an azenir fomɨra Kraisɨn dughiamɨn ikezim, an dughiam Ogas 29.\ft*\f* \v 2 Egha Hagai kamaghɨn aning mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn mɨgei, ‘Gumazamizir kaba ghaze, “Godɨn Dɨpenimɨn ingaramim dughiam tɨghar maghɨn otivam.” ’ ” \p \v 3 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, gumazamizibav kɨmasa mɨgɨrɨgɨaba isa ua Hagai ganɨngi. \v 4 A ghaze, “Nan gumazamiziba, ia manmaghsua uari bagha dɨpenir bar aghuibar ingara dar itima, nan dɨpenim ikuvigha iti? \v 5 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, datɨrɨghɨn ghaze, Ia bizir kurar ia bativir kabar gara nɨghnɨsi o puvatɨ? \v 6 \x - \xo 1:6 \xo*\xt Godɨn Araziba 28:38-40; Hosea 8:7; Hagai 2:16\xt*\x*Ia dagher avɨriba oparigha, dar dagher avɨriba isir puvatɨ. Ia apava izevir puvatɨ. Ia dɨpaba apava, kuariba ian pɨravɨra iti. Ia korotiaba ikia da aghuava, arugharughvɨra ikiam. Gumazir dagɨaba bagha ingara da isiba, da zuamɨra gefi, mati ia da isa dagɨavtarir toriba itibagh azui. \v 7 Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ kamaghɨn ia mɨgei, ia bizir kurar ia bativir kabar gara nɨghnɨsi, o puvatɨ? \v 8 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, Ia mɨghsɨabar mavanang temeba okegh izighirɨ nan Dɨpenim uam an ingarigh. Eghtɨ nan navir averiam deragh bar akongegham. Egh ia an aven nan ziam fɨtɨ, kɨ uan angazangarim ko, gavgavim saram otogh, ziar bar ekiam iniam. \p \v 9 “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, Ia nan Dɨpenim ataghizɨ a ikuvigha itima, ia uari uan dɨpenibar ingarigha arui. Kamaghɨn amizɨ, ia uan azenibar dagher ekiataba inisɨ damuva avegham. Ia dagher muziarir kaba inigh agheghtɨ, kɨ dagh iveraghtɨ da zuamɨra gevegham. \v 10 Ian arazir kaba bangɨn, ghuariaba irir puvatɨzɨma dagheba ian azenibar otivir puvatɨ. \v 11 Kɨ uabɨ amozimɨn anogoroke. Egha kɨ aruer ekiam gamizɨ, a nguazim koma, mɨghsɨaba ko, ian witɨn azeniba, ian wainɨn azeniba, ian olivɨn temeba, nguazimɨn otivava aghuir zuravariba, ian asɨziba, gumazamiziba ko, me oparir dagher guar avɨriba, a bar dagh apongezɨ da mɨsɨngi.” \s Gumazamiziba Godɨn akam baregha an gɨn zui \p \v 12 Dughiar kamɨn, Judabar gumazir dapanim Serubabel, a Sealtielɨn otarim ko, Josua Jehosadakɨn otarim, a ofa gamir gumazibar dapanim ko, Judan gumazamizir ua izegha aning ko itir vabara, me Ikiavɨra Itir God, men God, an mɨgɨrɨgɨaba baraki. Egha me an akam inigha izir gumazim Hagain mɨgɨrɨgɨaba baregha Ikiavɨra Itir Godɨn atiatingi. Me fo, Ikiavɨra Itir God, anemadazɨma a izi. \v 13 Ezɨ Hagai, an akam inigha izir gumazim, a kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn gun gumazamizibav gei, “Ikiavɨra Itir God ghaze, ‘Kɨ ia koma akam akɨra ghaze, kɨ zurara ia ko ikiam.’ ” \p \v 14 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Judabar gumazir dapanim Serubabel, a Sealtielɨn otarim ko, Josua a Jehosadakɨn otarim, a ofa gamir gumazibar dapanim ko, Judan gumazamizir aning ko itir vabara, men nɨghnɨziba ua da fema, me iza ua Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, a men God, me an Dɨpenim ingari. \v 15 Darius atrivimɨn itir dughiamɨn, an azenir pumuningɨn namba 6 iakɨnimɨn dughiar namba 24ɨn, me ingangarir kam foregha a gami.\f + \fr 1:15 \fr*\ft Azenir kam 520, an azenir fomɨra Kraisɨn dughiamɨn ikezim, an dughiam Septemba 21.\ft*\f* \c 2 \s Godɨn Dɨpenir igiam bar deragham \p \v 1 Darius atrivimɨn itir azenir namba 2ɨn, an iakɨnir namba 7ɨn, dughiar namba 21ɨn, Ikiavɨra Itir God uam akam isa, akam inigha izir gumazim Hagai ganɨngi.\f + \fr 2:1 \fr*\ft Dughiar kam, a Oktoba 17.\ft*\f* \v 2 God Hagai mɨgɨa ghaze, “Nɨ mangɨ Judabar gumazir dapanim Serubabel Sealtielɨn otarim ko, Josua Jehosadakɨn otarim, a ofa gamir gumazibar dapanim ko, Judan ikiavɨra itir varazira, kamaghɨn me mɨkɨm suam, \v 3 \x - \xo 2:3 \xo*\xt Esra 3:12; Sekaraia 4:10\xt*\x*‘Fomɨra nan Dɨpenimɨn ganganim bar dera, ezɨ ian tarazi ti an ganigha a gɨnɨghnɨghavɨra ikiama? Datɨrɨghɨn ia an gari, a kamaghɨra garavɨra iti o, a pura bizir kɨnimɨn mɨn iti? \v 4 Ikiavɨra Itir God ghaze, O Serubabel, nɨ tugh gavgafigh. O Josua, Jehosadakɨn otarim, nɨ ofa gamir gumazibar dapanim, nɨ tugh gavgafigh. Ia nguazir kamɨn itir gumazamiziba, ia tuivigh gavgafigh. Guizbangɨra, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, kɨ ia ko iti, kamaghɨn amizɨ, ia dɨkavigh ua ingangarim damu. \v 5 \x - \xo 2:5 \xo*\xt Ua Me Ini 29:45-46\xt*\x*Ia fomɨra Isip ategha azenan izasava amima, kɨ ia ko Akar Gavgavim akɨra ghaze, kɨ ia ko zurara ikiam. Guizbangɨra nan Duam ian tongɨn ikiavɨra iti. Kamaghɨn amizɨ, ia atiatingan markɨ. \p \v 6 \x - \xo 2:6 \xo*\xt Joel 3:16; Hagai 2:21; Hibru 12:26\xt*\x*“ ‘Kar Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn mɨgei. Dughiar otevimɨn, kɨ ua overiam ko, nguazim ko, ongarim ko, nguazir mɨdiarimɨn itir bizibagh nobaghnobagham. \v 7 \x - \xo 2:7 \xo*\xt Aisaia 60:4-9; Daniel 2:44\xt*\x*Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, Kɨ kantrin igharazibagh nuabaghtɨ me akong, uan bizir aghuir ivezir bar pɨn koziba inigh kagh izɨtɨ, nan Dɨpenim ganganir aghuim damuam. \v 8 \x - \xo 2:8 \xo*\xt 1 Eghaghaniba 29:14-16\xt*\x*Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, Kantriba bar dar itir silvaba ko golba, da bar nan biziba. \v 9 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, Nan Dɨpenir igiar kam an ganganim ko, ziar ekiam bar deragh, nan Dɨpenir ghurim gafiragham. Eghtɨ kɨ bizir avɨriba gumazamizibar anɨngtɨ, me navir amɨrizim ko, dabirabir aghuim ikiam. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn gavgaviba Bar Itim, kɨ mɨkemegha gɨfa.’ ” \ms God deragh gumazamiziba ko, gumazir dapanim Serubabel, damuam \mr (Sapta 2:10-23) \s Arazir mɨzɨrɨziba gumazamizibar ofabagh asɨghasɨsi \p \v 10 Darius atrivimɨn itir dughiamɨn, an azenir namba 2ɨn, iakɨnir namba 9ɨn, an dughiar 24ɨn, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, mɨgɨrɨgɨar mam ua Hagai ganɨngi.\f + \fr 2:10 \fr*\ft Azenir kam 520, an azenir fomɨra Kraisɨn dughiamɨn otozir dughiam, an dughiam Disemba 18.\ft*\f* \v 11 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim kamaghɨn mɨgei, “Nɨ nan azangsɨzir kamɨn mɨngarim gɨfoghfoghsɨ, ofa bagh amir gumazibar azaragh, Moses Osirizir Araziba manmaghɨn mɨgei. \v 12 Gumazitam, God ganɨngizir ofa gamir asɨzir tuzitam inigh, uan korotiamɨn aven anerugh mangɨtɨ, an korotiar otevitam bretɨn tam o, dagher isamiziba o, wain o, olivɨn borem o, dagher guar igharagha garitam uaghan a seregh mangɨtɨ, dagher kam God baghvɨra ikɨ bar anogoregham o puvatɨgham?” Ezɨ Hagai ghua ofa gamir gumazibar azarazɨ me kamaghɨn mɨgei, “Mamaghɨn puvatɨgham.”\f + \fr 2:12 \fr*\ft Nɨ Ofa Gami 6:25-27ɨn ganigh.\ft*\f* \p \v 13 \x - \xo 2:13 \xo*\xt Dɨboboniba 19:11-22\xt*\x*Ezɨ Hagai ua men azara, “Gumazitam uan dafarim isɨ gumazir kuatam gisɨn datɨgh, gɨn daghebar suiraghtɨ, dagher kaba Godɨn damazimɨn mɨzegham, o puvatɨgham?” Ezɨ ofa gamir gumaziba ghaze, “Are, da mɨzegham.” \p \v 14 Ezɨ Hagai kamaghɨn mɨgei, “Ikiavɨra Itir God ghaze, ‘Gumazamizir kaba ko, men kantrin me amir biziba nan damazimɨn kamaghɨra ghue. Men nɨghnɨziba ko, me amir araziba mɨze. Kamaghɨra ofan me ofa gamir dakozimɨn amiba, da bar moghɨra nan damazimɨn mɨze.’ ” \s God uan gumazamiziba deragh me damuasa akam akɨri \p \v 15 Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God ghaze, “Ia tɨghar nan dɨpenimɨn ingaramin dughiam, faragha ia bativizir biziba ia dagh nɨghnɨgh. \v 16 \x - \xo 2:16 \xo*\xt Hagai 1:6; 1:10-11; Sekaraia 8:10-12\xt*\x*Dughiar kamɨn bizir maba ia batifi. Ia dagher pozir mam aghuasa ghua ghaze, ia 4plan daghevtaribar aghuigham. Ezɨ puvatɨ, ia daghevtarir pumuningrama aghui. Ia ghaze, ia ti wainɨn tengɨn ekiamɨn mangɨgh, 10plan mɨneba tuigham. Ezɨ puvatɨ, ia mɨner 4plara tui. \v 17 Ikiavɨra Itir God ghaze, Kɨ amɨnir gavgavir fefeim itim ko, arɨmariar kurar mam ko, aisɨn amozir kuram amadazɨ, da izaghirava ian dagher ia oparizibagh asɨghasɨki. Ia bizir kabar gara navibagh ighasa nɨghnɨzir puvatɨ. \v 18 Datɨrɨghɨn namba 9ɨn iakɨnimɨn, an 24ɨn dughiam ia nan Dɨpenimɨn ingarasa, dagɨar ekiaba isa Dɨpenimɨn apengan ikɨ, gavgavim a danɨngasa da arɨki. Kamaghɨn amizɨ, datɨrɨghɨn ia bizir aghuir kɨ damuamibar ganam. \v 19 Guizbangɨra, ian dagher dɨpenir ekiar dagheba arɨziba, datɨrɨghɨn witba dar puvatɨ. Eghtɨ ian wainɨn ikarɨziba ko, fighɨn temeba ko, pomigranetɨn temeba ko, olivɨn temeba, da tɨghar bam. Datɨrɨghɨn ikegh mangɨ, kɨ bar deraghvɨra ia damuam.” \s Ikiavɨra Itir God, ziar ekiam isɨ Serubabel danɨngam \p \v 20 Dughiar kamra, iakɨnir kamran an dughiar 24ɨn Ikiavɨra Itir God, a uam Hagai mɨgei, \v 21 “Nɨ Judabar gumazir dapanim Serubabel, kamaghɨn a mɨkɨm, ‘Kɨ overiam ko, nguazimɨn itir biziba ua dagh inobagh inobaghasava ami. \v 22 Kɨ kantrin igharaziba ko, atrivibar gavgaviba agɨvagham, egh karisba ighɨrarightɨ, dar karisbar suizir gumaziba da sara daighiregham. Eghtɨ hoziaba arɨmɨghireghtɨ, men mɨdorozir gumaziba dɨkavigh kaghɨra uan roroabav sogh bar me agevegham. \v 23 Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim ghaze, O Serubabel, nan ingangarir gumazim, Sealtielɨn otarim, dughiar kam otoghtɨ, kɨ nɨ inightɨ nɨ guizbangɨra nan ziamɨn gumazamizibagh ativagh men ganam. Kɨ nɨrara amɨsefe, ezɨ nɨ mati nan atrivimɨn ziar ekiam ko, gavgaviba akaghamin ringɨn nan dafarimɨn itimɨn mɨn ikia, gumazamiziba geghuvamin gavgavim iti. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim nan mɨgɨrɨgɨaba kamaghɨra tu.’ ”