\id EST - Aruamu drafted by Steven Dazim; Checked by: Steven Dazim, Jon Mamis, Simon Aroro and Marsha; ; reviewed by Francis Dagonov; comprehension ck July 2008 - Martin, Siria, Simon, Steven, Marsha; Consultant check Norm Mundhenk and a team August 2008; corrections entered Steven Dazim October 2008 \ide UTF-8 \h Esta \toc3 EST \toc2 Esta \toc1 Estan Eghaghanim \mt1 Estan Eghaghanim \mt2 O \mt1 Esta \imt Akar faragha zuim \ip Estan Akɨnafarimɨn eghaghaniba, Israelia kantri Persian itir bizir me bativizibar eghaghaniba. Esta uabɨ Israelian amizim egha ua Persian kantrin atrivimɨn amuim, o kwinɨn oto. Kamaghɨn amizɨ, Israelian apaniba me mɨsogh me agɨvasava amima a men akura. \ip Dughiar bar ekiar Judaba bar ifongezim, me kamagh a dɨbora ghaze, Purimɨn Dughiar Ekiam. Ezɨ akɨnafarir kam Purimɨn Dughiar Ekiar kamɨn mɨngarim abɨki. \ip Gumazir akɨnafarir kam osirizim, akɨnafarir kamɨn aven dughiatamɨn Godɨn ziam bar an osirizir puvatɨ. Ezɨ nɨ eghaghanir kamɨn gan Godɨn apangkuvim ko an ifongiamra ganam. \c 1 \ms Esta Persian kantrin kwinɨn oto \mr (Sapta 1--2) \s Kwin Vasti atrivimɨn akam batoke \p \v 1-2 \x - \xo 1:1-2 \xo*\xt Esra 4:6\xt*\x*Ezɨ Atrivim Serksisɨn dughiamɨn, a Persian kantrin atrivimɨn iti, egha uan atrivir dabirabir Susan nguibamɨn itim gapiaghiri, Susa kar Persian nguibar ekiar gavgavim. Serksis 127plan provinsba uaghan dar gari, Indian kantrin ikegha ghua Itiopian kantrin tus. \v 3 An atrivimɨn azenir namba 3ɨn dughiam, a uan ingangaribar faragha zuir gumaziba ko, gavmanɨn gumazir ekiaba isar ekiam bagha men dia. Ezɨ Persian kantri ko Midian kantrin mɨdorozir gumazir dapaniba ko provinsbar garir gumaziba ko gumazir ekiaba me bar izegha a ko iti. \p \v 4 Ezɨ isar ekiar kam iakɨnir 6plan iti, ezɨ Atrivim Serksis uan dagɨaba ko dɨpenimɨn itir bizir aghuiba gumazamizibar akakasi. Ezɨ me an bizir bar aghuir ganganir aghuibagh amibar gari. \p \v 5 Ezɨ iakɨnir 6plan kaba gɨvazɨma, atrivim uan dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven a iti naghɨn isar ekiar igharazim gami. Susan nguibar ekiar gavgavimɨn itir gumaziba bar, biziba itiba ko biziba puvatɨziba, kar men isam. Me isar kam wan wighɨn an iti. \v 6 Me isam gamua itir danganir bar aghuim, gumaziba fomɨra dagɨar agheviba ko ghurghuriba ko bluplaba ko, ongarimɨn itir zoghuaba ko, dagɨar glasɨn mɨngariba inigha, nguazim dafegha ghuriar kamɨn ingari. Egha me isam gamir dughiamɨn me danganir kam inir ghurghurim ko pɨghaghevim ghuaragha benir aghuimɨn a ike. Egha iniba ikezir benir kam, me dagɨar akɨnimɨn a guragha, silvan ringɨn aghuibar a gɨtui. Egha me golɨn dabirabiba ko silvan dabirabiba tintinibar dagheba apir danganir kamɨn ada afe. \v 7 Atrivimɨn ingangarir gumaziba wain isa golɨn dɨkɨrɨzir kavɨn dɨgɨrir igharagha garibagh inge. Ezɨ atrivim uan bizir avɨrimɨn amodoghɨn, wain isa gumazir kabagh anɨgavɨra iti. \v 8 Egha Atrivim Serksis kamaghɨn an dɨpenimɨn ingarir gumazibav gei, gumazir wain gifueghavɨra itiba, wain me danɨngvɨra ikɨ. Anogoroziba puvatɨ. \p \v 9 Ezɨ dughiar kamɨn Kwin Vasti isar ekiam, amiziba baghavɨra, uaghan atrivimɨn dɨpenimɨn a gami. \p \v 10 Ezɨ isar ekiar kam ikia ghua namba 7ɨn aruemɨn otozɨma, atrivim wain amegha mong ongani. Egha uan ingarir gumazir 7plan diazɨma me a bagha izi. Men ziabar kara: Mehuman ko Bista, Harbona, Bikta, Abakta, Setar ko Karkas. \v 11 Atrivim Serksis me amaga me mɨgɨa ghaze, ia mangɨ Kwin Vasti inigh izɨ. Kwin Vasti uan kwinɨn dapanir asuam arugh izɨ. Kwin Vastin ganganim bar dera, kamaghɨn kɨ a isɨ uan nguibabar aven gumazir ekiaba ko, gumazir nan isamɨn izeziba bar men akakaghasa. \v 12 Ezɨ ingangarir gumaziba ghua Kwin Vasti an mɨgɨrɨgɨabar gun a mɨgei. Ezɨ kwin izan aghua. Ezɨ atrivim kamaghɨn oregha an muriam Kwin Vasti bagha bar moghɨra an ikufi. \rem previous-fig |Esther 03.jpg|span|1:3-11||Atrivim uan gavmanɨn gumaziba ko apava wainɨn avɨriba api|1:4-12 end-fig \p \v 13 Kar atrivimɨn arazim, a fofozir gumazibar azara, kar gumazir faragha zuir dughiabar arazibagh foziba. A men azaraghtɨ, me gumazibar dabirabim ko arazir aghuiba a mɨkɨmtɨ, a fogham. Kamaghɨn amizɨ, a fofozir gumazibar diazɨma me ize, egh me a mɨkɨmtɨ a man arazitamra kwin damuam. \v 14 Ezɨ gumazir kaba bar atrivimɨn boroghɨra ikia, men ziabar kara: Karsena ko Setar, Atmata, Tarsis, Meres, Marsena ko Memukan. 7plan gumazir kaba, me kantri Persia ko kantri Midian gumazir dapaniba, egha gumazir ekiar igharaziba me uaghan me gafira. Ezɨ atrivim me baragha men nɨghnɨzibar gɨrara zui. \p \v 15 Egha a kamaghɨn 7plan gumazir kabav gei, “Kɨ Atrivim Serksis, kɨ uan ingarir gumaziba Kwin Vasti bagha me amada, ezɨ me ghua bizir kɨ a damuasa ifongeziba bagha a mɨgeima, ezɨ a nan akam batoke. Ezɨ en arazim manmaghɨn bizir kam mɨgei? E manmaghɨra kwin damuam?” \p \v 16 Ezɨ Memukan kamagh atrivim ko an gumazir dapanibav gei, “Atrivim nɨ orakigh, Kwin Vasti osɨmtɨzim nɨrarama atɨzir puvatɨ. An osɨmtɨziba isa bar nɨn gumazir dapaniba ko nɨ garir provinsbar gumazibagh arɨki. \v 17 Guizbangɨra, nɨ garir nguibabar aven itir amiziba, me bar kwinɨn arazir kurar kam baragham. Egh amiziba kamagh mɨkɨmam, ‘Atrivim Serksis Kwin Vasti mɨgɨa ghaze amang an ganam, ezɨ kwin aghuagha atrivimɨn akam batoke.’ Amiziba uaghan akaba batogh uan pabar akaba baraghan kogham. \v 18 Dughiar kamra Persian ko Midian gumazir dapanibar amuiba kwin amizir arazir kam baregh, egh uan paba arazir kamra an gun me mɨkɨmam, egh amiziba akar kurabav kɨmɨva arazir kurar avɨribar amuam. \p \v 19 “Ezɨ atrivim, nɨ akar kɨ mɨgeim gifueghɨva, nɨ akam gumazamiziba bagh anemadagh kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Vasti ua izɨ Atrivim Serksisɨn ganan kogham.’ Nɨ akɨnafarir Persia ko Midian araziba aven itim, nɨ a inigh arazir kam osirigh. Eghtɨ arazir kam ikɨ kamaghɨra ikiam. Egh nɨ amizir aghuir igharazitam inightɨ, a Kwin Vastin danganim inigh kwinɨn ikɨ. \v 20 Eghtɨ nɨn akam nguibar nɨ gariba bar dar mangɨghtɨ, amiziba bar uan pabar akaba baragh men apengan ikiam, gumazir ziaba itiba ko ziaba puvatɨziba uaghara.” \rem previous-fig Xerxis was angry and said Queen Vashti must go|Esther 06.jpg|span|1:12-21||Atrivim Serksis puvɨra atara ghaze, Kwin Vasti bar mangam!|EST 1:19 end-fig \p \v 21 Ezɨ atrivim uan gumazir dapaniba ko me mɨgɨrɨgɨar kam gifonge, kamaghɨn atrivim Memukan mɨkemezɨ moghɨn ami. \v 22 Egha atrivim akɨnafarim provinsɨn a gariba bagha anemada, egha gumazamiziba mɨgeir men nguibamɨn akabar me osiri moghɨra me bagha ada osirigha, kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Gumazimra uan dɨpenimɨn itir darazir ko biziba bar dar dapanimɨn ikiam.”\f + \fr 1:22 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar otevir kamɨn mɨngarim abɨghizir pu. Gumazir maba akar kam gɨgha ghaze, “Gumazimra uan amuiroghboribar dapanim, egh a uan danganimɨn mɨkɨmam.”\ft*\f* \c 2 \s Esta kwinɨn oto \p \v 1 Dughiar maba gɨvazɨma, Atrivim Serksisɨn adarim amɨrazɨma, a ua Vasti gamizir arazim ginɨrɨ, a Kwin Vasti agɨvaghtɨ a ua kwinɨn ikian kogham. \v 2 Ezɨ gumazir nɨghnɨzir aghuiba a ganɨdiba a koma apiagha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ ti ua bagh amizir igiar igharazitaba buriam. Me ganganir aghuiba ikɨ egh uaghan araziba deragh. \v 3 Egh nɨ uan provinsɨn nɨ ativagha garibar gumazitaba mɨseveghtɨ, me amizir igiar aghuiba inigh gavmanɨn nguibar ekiar gavgavim Susan izɨ, egh me isɨ dɨpenir nɨ amiziba akuvi naghɨn me arɨkigh. Eghtɨ Hegai, gumazir nɨn amizibar garim,\f + \fr 2:3 \fr*\ft Hegai atrivimɨn amuibar ganamin ingangarim iti. Ezɨ Serkisɨn atrivir dughiamɨn, atriviba amuir avɨribar ikia egha amuir doziba sara iti. Atriviba uan amuir doziba isa dɨpenibar da arɨzi, ingangarir gumazir maba men gari. Me ingangarir gumazir kaba men amuiba ko daku me gikararangan me atiatigha men turiar ovɨziba bar dar ghore.\ft*\f* a deragh men ganam. Eghtɨ amiziba borem uan mɨkarzibar aghu egh uari asɨngɨva, ganganir aghuibar amuam. \v 4 Eghtɨ nɨ amizir kabar tav gifongegh, egh tav amɨseveghtɨ a Kwin Vastin danganim iniam.” Atrivim oregha bar akar kam gifonge, egha kamaghɨn damuasa. \rem previous-fig Mordecai and Esther|Esther 07.jpg|span|EST 2:7||Mordekai ko Esta, a bar deragha ganganir aghuim gamir guivim|2:7 end-fig \p \v 5 Dughiar kam Susan nguibar ekiar gavgavimɨn aven Judan gumazir mam iti, an ziam Mordekai. Mordekain afeziamɨn ziam, Jair. Jair a Simein ovavir borir mam, Kisɨn otarim. Mordekai, a Benjaminɨn adarazir mav. \v 6 \x - \xo 2:6 \xo*\xt 2 Atriviba 24:10-16; 2 Eghaghaniba 36:10\xt*\x*Ezɨ faragha Babilonɨn Atrivim Nebukatnesar, Judan Atrivim Jehoiakim ko Judan marazi inizɨ me ghua Babilonɨn kalabusɨn ike. Egha Mordekai inizɨ a me ko uaghan ghu. \v 7 Mordekai guivir mam iti, an ziam Esta, ezɨ guizɨn Hibrun akamɨn an ziam Hadasa, ezɨ Esta Mordekain afeziar dozimɨn guivim. Ezɨ an afeziar dozim uan amuim ko aning areme, ezɨ Mordekai Esta inigha uan borimɨn mɨraram a gami. Ezɨ Esta bar deragha ganganir aghuim gami. \p \v 8 Ezɨ Atrivim Serksis gumaziba ko amiziba bagha akam amaga ghaze, me amizir igiar avɨriba inigh Susan nguibamɨn izɨ. Ezɨ me amizir igiaba inigha iza uaghan Esta inigha ize. Me Esta isa atrivimɨn dɨpenimɨn amiziba itir danganimɨn anetɨ. Ezɨ Hegai amizibagh ativagha men gari. \v 9 Hegai Estan garima a bar derazɨma a bar a gifonge. Kamaghɨn amizɨ, a mɨkarziba adir borem ko dagher bar aghuiba Esta ganɨngi. Egha amiziba itir dɨpenimɨn danganir faraghavɨra itim, an a isa Esta ganɨngi. Egha atrivimɨn dɨpenimɨn 7plan amizir igiaba amɨsevezɨma, me Esta ko ikia deragha a gami. \rem fig young women before Xerxis|Esther 09.jpg|span|EST 2:12-14||Atrivim amuir igiam bagha nɨghnɨsi|2:14 fig* \p \v 10 Mordekai faragha Esta mɨgɨa ghaze, an atrivimɨn dɨpenimɨn mangɨ kamaghɨn mɨkɨman kogham, a Judan amizim. \v 11 Dughiaba bar Mordekai amiziba itir dɨpenimɨn dɨvazimɨn tiar akam garuavɨra iti. A Estan ikɨrɨmɨrim gɨfoghasa a manmaghɨram amua iti. Egha a uaghan foghasa bizir tizimra Esta bativam. \p \v 12 Azenir vamɨran aven, me amizibar mɨkarziba akɨraghasezɨma men ganganiba bar dera. Iakɨnir 6plan me mean tememɨn apongezir boremɨn amizibar mɨkarziba aghefi. Egha iakɨnir 6plan igharazibar me borer mughuriar aghuim zuimɨn me aghefi. Bizir kabar gɨn me guivir igiaba vaghvagha me isa ghua Atrivim Serksisɨn akakasi. \v 13 Egh dughiar amizim atrivimɨn dɨpenimɨn mangasava amim, uabɨ ifongezɨ moghɨn uabɨ asɨngigh atrivimɨn dɨpenimɨn mangɨ. \v 14 Amizir atrivim bagha zuim, a guaratɨzimɨn ikɨ mangɨtɨ amɨnim dutugham. Eghtɨ amɨmzaraghan me a inigh mangɨ amizibar dɨpenir igharazimɨn Sasgasɨn dafarim datɨgham. Sasgas, an atrivimɨn amuir dozibar dɨpenimɨn garir gumazim. Amuir kam uam atrivim bagh mangan kogham. Atrivim a gifueghɨva an ziam dɨborogh an diaghtɨma a mangam. Tuaviba ua puvatɨ. \p \v 15 Ezɨ datɨrɨghɨn Esta mangɨ atrivimɨn ganamin dughiam oto. Esta Abihailɨn guivim, Abihail a Mordekain afeziar dozim. Mordekai ua bagha Esta inigha uan borimɨn mɨrarama a gami. Gumaziba bar Estan gara bar a gifonge. Esta ghua atrivimɨn garir dughiamɨn a uan ifongiamɨn gɨn ghua uabɨ asɨngizir pu, puvatɨ. An amizibar garir gumazim Hegai, a mɨkemezɨ korotiabaram aghui. \v 16 Ezɨ dughiar kam Serksis atrivimɨn iti 7plan azeniba. Azenir kamɨn iakɨnir namba 10 me a dɨbora ghaze Tebet, me an Esta inigha atrivim bagha zui.\f + \fr 2:16 \fr*\ft Iakɨnim Tebet, a en namba 10ɨn iakɨnim Oktoban mɨn iti.\ft*\f* \rem previous-fig King crowning Esther|Esther 11.jpg|span|EST 2:17-18||Atrivim Esta bar a gifonge, ezɨ a kwinɨn oto|2:17-18 end-fig \p \v 17 Ezɨ atrivim amizir igharazibar aghuagha Esta bar a gifonge. A Estan garima an amizir igharaziba bar me gafiragha, an ganganiba bar dera. Amizir igiar igharaziba Estan mɨn atrivimɨn dɨghorim kuarizir pu. Kamaghɨn amizɨ, atrivim kwinɨn dapanir asuam an dapanim garu. Ezɨ Esta Kwin Vastin danganim inigha kwinɨn oto. \v 18 Egha Atrivim Serksis Esta kwinɨn otozir bizim bagha isar ekiam dɨboro. Egha uan gumazir dapaniba ko ingangarir gumazir dapanibar dia, eghtɨ me isar ekiar kam bagh izam. A ghaze, “Nan kantrin itir gumazamiziba dughiar kamɨn avughsam.” Egha atrivim uan bizir avɨribar amodoghɨn, bizir aghuir avɨriba isa gumazamizibagh anɨngi. \s Mordekai atrivimɨn akurazɨma an osɨmtɨzim inizir pu \p \v 19 Ezɨ dughiar kam me amizir igiaba ua me akufa. Ezɨ dughiar kamra,\f + \fr 2:19 \fr*\ft Hibrun akam vezɨn kamɨn mɨngarim deravɨra bigha mɨgeir puvatɨ.\ft*\f* atrivim Mordekai amɨsevezɨma an atrivimɨn dɨpenimɨn gumazir dapanir mamɨn iti. \v 20 Mordekai faragha kamaghɨn Esta mɨgɨa ghaze, nɨ gumazitam mɨkɨman markɨ, egh suam, nɨ Judabar amizim. Ezɨ Esta an akamɨn mɨrara ghu, egha Mordekain akaba baragha dar gɨn zui, kar a zurarama amir arazim. \rem previous-fig Mordecai overhears plot|Esther 13.jpg|span|EST 2:19-23||Mordekai Atrivim mɨsoghamin akam baraki.|2:21 end-fig \p \v 21 Mordekai, Atrivim Serksisɨn ingangarim gamir dughiamɨn, gumazir pumuning adarim atrivimɨn ikia a mɨsueghtɨ an aremeghasa akam mɨsoke. Aningɨn ziamning, Biktana ko Teres. Gumazir kamning atrivim itir danganimɨn tiar akamɨn garir ingangarim gami. \v 22 Ezɨ Mordekai aningɨn mɨgɨrɨgɨar kam baregha ghua Kwin Esta mɨkeme. Ezɨ Esta kamaghɨn oregha mɨgɨrɨgɨar kam isa atrivim ganɨngigha, ghaze, kar Mordekain akurvazim nɨ bagha izi. Ezɨ atrivim fo, Mordekai akar kam baraki. \v 23 Me akar aning mɨkemezimɨn mɨngarim gɨfoghasa amuvɨra ikia, egha a gɨfo a guizbangɨra. Egha me tememɨn aning agurazɨma aning areme. Egha atrivim kamaghɨn uan ingangarir gumazibav gɨa ghaze, “Bizir otozir kam, e uan gavmanɨn akɨnafarimɨn aven eghaghanimɨn mɨn an osirigh.” Ezɨ me atrivimɨn damazimɨn a mɨkemezɨ moghɨrama ami. \c 3 \ms Haman Judabagh asɨghasɨghasa \mr (Sapta 3--5) \s Haman Judaba kuvarɨmasa akam mɨsoke \p \v 1 Egha gɨn Atrivim Serksis gavmanɨn faragh mangasa gumazir mam amɨsefe, an ziam Haman, Haman a Hamedatan otarim, egha Agakɨn adarazir mav. \v 2 Egha atrivim ingangaribar faragha zuir gumazibav gɨa ghaze, me Haman bagh teviba apɨrɨva an ziam fam. Me bar moghɨra atrivim mɨkemezɨ moghɨn ami, ezɨ Mordekai uabɨra puvatɨ. Mordekai bar moghɨra Haman bagh teviba apɨran aghua. \p \v 3 Ezɨ atrivimɨn ingangaribar faragha zuir gumazir igharaziba ganigha kamaghɨn an azara, “Nɨ tizim bagha atrivimɨn mɨgɨrɨgɨabar gɨn mangan aghua?” \p \v 4 Dughiar avɨribar me Mordekain arazir kam bagha a mɨgei, ezɨ Mordekai men akaba baraghan aghua. Mordekai kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Kɨ Judan adarazir gumazir mam, kamaghɨn kɨ Haman bagh uan tevimning apɨrighan kogham.”\f + \fr 3:4 \fr*\ft Haman, a Agakɨn adarazir mav, Agak, a Amalekian gumazim. Ezɨ Amalekia me Judabar apanim gami. Kamaghɨn amizɨ, Mordekai a bagh tevimning apɨran aghua. Nɨ Ua Me Ini 17:8-16 ko Godɨn Araziba 25:17-19ɨn gan.\ft*\f* Ezɨ ingangaribar faragha zuir gumaziba Mordekain mɨgɨrɨgɨar kamɨn gun Haman mɨkeme. Kamaghɨn me gan foghasa, Haman ti Mordekai ateghtɨ a kamaghɨra damuam, o puvatɨgham. \p \v 5 Ezɨ Haman gari Mordekai a bagha teviba apɨri puvatɨgha an ziam feir puvatɨ, ezɨ an a bagha an muriam bar an ikufi. \v 6 Haman gɨn kamaghɨn fo, Mordekai a Judabar mav, kamaghɨn a Mordekai gasɨghasɨghasa akam mɨsoke. Mordekai uabɨra puvatɨ. Haman tuavitam gɨnɨghnɨgh egh Judan Persian kantrin itir darazi bar moghɨra me mɨsueghtɨ me arighireghasa nɨghnɨsi. \p \v 7 Dughiar kam Serksis atrivimɨn itima an namba 12 azenir kamɨn iakɨnir farazim Nisan, Haman ghaze, me satu gikararang egh iakɨnim ko dughiar aghuir Judabagh asɨghasɨghamim gɨfogham. Me ikararegha gɨvagha kamaghɨn fo, namba 12 iakɨnim Adar,\f + \fr 3:7 \fr*\ft Iakɨnim Nisan, a en iakɨnimning Mas ko Eprilɨn mɨn iti. Ezɨ Adarɨn iakɨnim a en iakɨnimning Februari ko Masɨn mɨn iti. Kamaghɨn amizɨ, Haman damuasa mɨgeir bizim bagh mɨzuam mangɨtɨ namba 11 iakɨnim otoghtɨ an a damuam.\ft*\f* an dughiar namba 13ɨn, Haman Judabagh asɨghasɨgham. \p \v 8 Egha Haman ghua kamaghɨn atrivim mɨgei, “Gumazamizir igharazibar marazi nɨn kantrin nguibaba tintinibar dar aven iti. Egha kagh iti darazi amir araziba me ko dagh amir puvatɨ. Me bar ighara, egha atrivimɨn arazibar gɨn zuir puvatɨ. Kamaghɨn nɨ me ateghtɨ me ikɨvɨra ikɨtɨ, bizir kam nɨn akuraghan koghtɨ, nɨn kantri deragh mangan kogham. \v 9 Ore atrivim, nɨ ifuegh akam gumazamiziba bagh anemadaghtɨ, me bar gumazamizir kabav sueghtɨ me arɨmɨghiregh. Kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, nɨ ifueghɨva akam gumazamiziba bagh anemadaghtɨ, me gumazamizir kabav sueghtɨ me arɨghiregh. Kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, nɨ kamaghɨn damightɨ kɨ 10 tausen silvan dagɨaba isɨ nɨn dagɨar dɨpenim datɨgham, eghtɨ me dagɨar kabar atrivimɨn ingangarir kam damuam.” \p \v 10 Atrivim Serksis dafarim gazuir ringɨn mam iti, ringɨn kam atrivimɨn ziam ko nedazim an ikia egha an arazir an amiba gavgavim dagh anɨdi. Ezɨ atrivim mɨgɨrɨgɨar kam baregha ringɨn kam suegha Judabar apanim gamir gumazim Haman ganɨngi. \v 11 Egha atrivim a mɨgɨa ghaze, kɨ ifonge dagɨaba ateghtɨ da ikɨ. Bizir tizim nɨ gumazamizir kabar amusɨ, a dera nɨ puram a damu. \p \v 12 Ezɨ iakɨnir faragha zuimɨn dughiar namba 13ɨn, Haman gumazir atrivimɨn akɨnafariba osiribar diazɨma me izi. Ezɨ a uan mɨgɨrɨgɨaba bar me mɨkemezɨ me a mɨkemezɨ biziba bar ada osiri. Me Atrivim Serksis garir nguibar kaba, me bar me bagha men nguibabar akabar me osirir arazimɨn mɨn da osiri. An akɨnafariba gumazir dapanir ekiaba ko provinsbar garir gumazir dapaniba ko nguibabar garir gumazir ekiaba bagha da osiri. Ezɨ akɨnafariba bar Atrivim Serksis dafarim gazuir ringɨn ababanim dar iti. Ringɨn ababanir kam kamaghɨn akagha ghaze, atrivim uabɨ akɨnafarir kaba osiri. \v 13 Ezɨ gumazir akɨnafarir kaba inigh mangamiba, me dɨkavigha atrivim garir nguibar kaba bar adar ghu. Akɨnafarir kaba bar kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Adarɨn iakɨnimɨn namba 13ɨn dughiamɨn ia Judan adarazi bar me mɨsueghtɨ me arɨmɨghiregh. Gumazir igiaba ko, gumazir ghuriba ko, amiziba ko, boriba dughiar kamra bar me kuavaremegh, egh men apangkuvan markɨ. Dughiar kamra bar me kuavaremegh egh bar men biziba inigh. \v 14 Eghtɨ gumazir dapaniba provinsba bar dar aven itir gumazamiziba bagh akɨnafarir kam dɨpontɨ, me bar moghɨrama a baragh. Eghtɨ dughiar kam otivtɨ, me maghɨrama Judabav soghtɨ me arɨmighiram.” \rem previous-fig Haman plots to kill the Jews|Esther 21.jpg|span|EST 3:6-15||Haman Judabav sueghtɨ me arighireghasa tuaviba buri.|3:6 end-fig \p \v 15 Ezɨ gumazir akɨnafarir kam inigha zuiba, me zuamɨra ghua kantrin kamɨn nguibaba bar a adagh arui. Egha me Susan nguibar ekiamɨn uaghan akɨnafarimɨn akam akuni, ezɨ gumaziba bar oraki. Ezɨ atrivim ko Haman, uaningra ikia wain apava uaning mɨgɨava eghari. Ezɨ Susan itir gumazamiziba mɨgɨrɨgɨar kam baregha dɨgavir kuram gamigha nɨghnɨghava avenge. \c 4 \s Mordekai uabɨn akurvaghasa Estan azangsɨsi \p \v 1 Mordekai kamaghɨn oregha bar atiatingi. Kamaghɨn a uan korotiaba abigha bar oseme. Egha azirakar korotiar bɨbɨziba aghuigha averenim isa uan dapanir arɨzim gaghui, egha tuavir kamɨn men akaghasa, a bar oseme. Egha a nguibar ekiamɨn aven arua pamten azirakar ighiabagh ami. \v 2 A ghua atrivimɨn dɨpenimɨn tiar akamra tu, egha aven ghuzir puvatɨ. A fo, gumazim aven mangɨsɨ, azirakar korotiar bɨbɨziba aghuigh, aven mangan kogham. \v 3 Ezɨ dughiar kam atrivimɨn akɨnafarim kantrin kamɨn provinsba bar a dar ghuzɨ me oraki, ezɨ Judan gumazamizibar naviba bar osemezɨ me pamten diava arava azir ighiabagh ami. Me arava daghetam apir puvatɨ. Egha Judan gumazamizir avɨriba azirakar korotiar bɨbɨziba aghuigha averenim gakui. \p \v 4 Ezɨ Estan ingangarir amiziba ko an garir gumaziba a bagha ghua Mordekai amir arazibar gun a mɨgei. Ezɨ Kwin Esta dɨgavir kuram gamigha osemegha nɨghnɨghava avenge. Egha a korotiar maba Mordekai bagha da amaga danganir uari akuvimɨn ghaze, an azirakar korotiar maba suegh egh korotiar aghuir kabar aghuigh. Ezɨ Mordekai ada inian aghua. \v 5 Kamaghɨn Esta Hatakɨn diazɨ an a bagha izi. Hatak ana amizibar garir gumazir mam, atrivim faragha Hatak amɨsevegha ghaze, a Estan ingangarim damuam. Hatak izezɨma, Esta anemaga ghaze, nɨ mangɨ nguibar ekiamɨn tiar akamɨn Mordekai batogh. Egh an azaragh deragh fogh, a manmaghsua arazir kabagh ami? \rem previous-fig Esther was in great distress|Esther 25.jpg|span|EST 4:4-8||Esta bar oseme|4:4 end-fig \p \v 6 Ezɨ Hatak nguibar ekiamɨn tongɨn atrivimɨn dɨpenimɨn tiar akamɨn ghua Mordekai bato. \v 7 Ezɨ Mordekai bizir Haman mɨkemeziba ko a gamiziba ko, Judaba ovengeghtɨ, dagɨar Haman mɨkemezir moghɨra gavmanɨn dɨpenim datɨghamba, bar dar gun Hatak mɨkeme. \v 8 Egha akɨnafarir me Susan nguibar ekiamɨn osirigha provinsba bar dar amadaziba, Mordekai dar mam inigha Hatak ganɨngi. Akɨnafarir kam Judan gumazamizibagh asɨghasɨghamin mɨgɨrɨgɨaba an iti. Egha Mordekai a mɨgɨa ghaze, akɨnafarimɨn mɨngarim Esta gegharagh a mɨkemegh. Hatak Esta mɨkemeghtɨ a mangɨ uan gumazamiziba bagh atrivim gaghonɨva kamaghɨn an azaragham, a Estan adarazir apangkuvightɨ me ovengan kogham. \p \v 9 Ezɨ Hatak uamategha ghua bizir Mordekai a mɨkemeziba, bar adar gun Esta mɨkeme. \v 10 Ezɨ Esta Mordekai bagha mɨgɨrɨgɨam uam Hatak ganɨngizɨ an a inigha ghua Mordekai ganɨngi. \v 11 A ghaze, “Atrivimɨn akar dɨkɨrɨzir gavgavim kamaghɨn iti, gumazamiziba bar a gɨfo. A ghaze, nɨ tina pura uan nɨghnɨzimɨn atrivimɨn gansɨ, tiar akar aven itimɨn mangɨghan kogham. Bar puvatɨ. Nɨ kamaghɨn damigh nɨ ovegham. A uabɨ nɨn diaghtɨ nɨ mangɨva an ganam. Tuavir vamɨra kamagh iti, nɨ aven mangɨtɨ atrivim nɨn ganigh uan golɨn atrivir fidizim feghtɨ, nɨ oveghan kogham. Ezɨ datɨrɨghɨn, atrivim nan diazɨ kɨ an ganasa aven ghuzir puvatɨzɨ iakɨnir vamɨra gɨfa.” \p \v 12 Ezɨ Mordekai Estan mɨgɨrɨgɨam baregha, \v 13 a ikaragha nɨghnɨzim a ganɨga kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ ghaze, nɨ atrivimɨn dɨpenimɨn iti, egha ghaze nɨ deraghvɨra ikiam. Nɨ Judaba en mɨn uaghan mɨzazim iniam. \v 14 \x - \xo 4:14 \xo*\xt Jon 12:27\xt*\x*Nɨ aghumra kamaghɨn uabɨn asugh ikɨtɨma, akurvazir igharazim pɨn ikegh izighirɨ Judan adarazir akuraghtɨ me osɨmtɨzir kam gitagham.\f + \fr 4:14 \fr*\ft Estan akɨnafarimɨn aven me Godɨn ziam dɨborozir puvatɨ, ezɨ mɨgɨrɨgɨar otevir kam, “akurvazir igharazim pɨn ikegh izighirɨ Judan adarazir akuraghtɨ me osɨmtɨzir kam gitagham,” an akar isɨn zuimɨn mɨn iti. A kamagh mɨkɨmasa, “God tuavir igharazitam batoghtɨ a en akuragham.”\ft*\f* Nɨ oveghtɨ nɨn afeziamɨn adarazi uaghan gɨvagham. Eghtɨ tina fogham? Nɨ ti tizim bagha kantrin kamɨn kwinɨn oto? Nɨ kwinɨn otozir bizir kam, ka ti dughiar aghuir nɨn adarazi osɨmtɨzimɨn iti, ezɨ kar men akurvaghamin dughiar aghuim.” \p \v 15 Ezɨ Esta a bagha kamaghɨn akam uam anemada, \v 16 “Nɨ mangɨ Judan Susan nguibamɨn itiba bar me inigh me akuvagh, egh kamaghɨn damu. Ia aruer 3pla ko dɨmagarir 3plan dagheba, ataghɨragh na bagh nɨghnɨgh. Eghtɨ kɨ uan ingangarir amiziba ko e uaghan kamaghɨra damuam. Eghtɨ bizir kamɨn gɨn, kɨ atrivim bagh mangam. E fo, kɨ mangamin arazir kam, kar kɨ atrivimɨn akar dɨkɨrɨzir gavgavim abɨgham. Egh kɨ kamaghɨn damigh ovengsɨ ovegham, akaba pu, a dera.” \p \v 17 Ezɨ Mordekai atrivimɨn dɨpenimɨn tiar akam ategh ghua Esta a mɨkemezɨ moghɨra a biziba bar dagh ami. \c 5 \s Esta, atrivim ko Haman isar ekiam bagh mangasa, atrivimɨn azangsɨsi \p \v 1 Ezɨ Esta 3plan dughiabar dagheba ta. Egha bizir kamɨn gɨn a uan kwinɨn korotiaba aghuigha ghua atrivim iti naghɨn dɨvazimɨn boroghɨn tughav ikia, atrivim apiaghiri naghɨn gari. Kar atrivim itir danganir ekiam. Ezɨ atrivim uan dabirabim gaperaghav ikia tiar akamɨn azenan gari. \v 2 Egha a gari, Kwin Esta azenan tughav ikia egha atrivimɨn nɨghnɨzim gekuigha uabɨ mɨkɨni, ezɨ a bar a gifonge. Egha atrivim uan golɨn atrivir fidizim Estan akuigha anemadazɨma, Esta izava an ruaghatevimɨn suira. \p \v 3 Ezɨ atrivim kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Kwin Esta, manmaghɨn amizɨ nɨ na bagha izi? Nɨ bizitam gifuegh na bagh izɨ egh na mɨkɨm, eghtɨ kɨ, ativagha garir nguibamɨn biziba, kɨ tongɨra da abighɨva egh akuatam nɨ danɨngam.” \rem previous-fig Esther goes to the King|Esther 29.jpg|span|EST 5:1-4||Atrivim ghaze, Kwin Esta, nɨ bizitam gifuegh an bagh izɨ?|5:1-8 end-fig \p \v 4 Ezɨ Esta an akam ikaragha ghaze, “O atrivim, datɨrɨghɨn dɨmangan kɨ isar mam nɨ bagh a damuam. Eghtɨ nɨ ifueghɨva, nɨ ko Haman isar ekiar kam bagh izasa kɨ nɨn azangsɨsi.” \p \v 5 Ezɨ atrivim akar kam gifuegha, Haman bagha akam amaga ghaze, a zuamɨra izeghɨva aning Estan isamɨn mangɨva an azangsɨzir bizim damuam. Kamaghɨn amizɨ, atrivim Haman ko Estan isam bagha ghu. \p \v 6 Egha isamɨn me wain apa ghua, atrivim ua Estan azara, “Kwin Esta, bizir nɨ ifuegha na mɨkɨmasava amim, na mɨkɨm. Eghtɨ nguibar kɨ ativagha garim kɨ tongɨra anebigh egh akuatam nɨ danɨngam.” \p \v 7 Ezɨ Esta a ikaragha ghaze, \v 8 “Atrivim, kɨ ti nɨn damazimɨn derazɨ nɨ na gifonge, egh nɨ nan azangsɨzimɨn gɨn mangɨsɨ ifongeghtɨ, Atrivim kɨ uam nɨn azangsɨsi, kɨ gurumzaraghan isar igharazim nɨ ko Haman bagh uam a damuam. Kɨ kamaghɨn ifonge, gua gurumzaraghan isar kamɨn ua izam. Dughiar kamɨn bizir kɨ ifongegha nɨ mɨkɨmasava amim, kɨ nɨ mɨkɨmam.” \s Haman Mordekai mɨsueghtɨ // an aremeghasa tuavim akɨri \p \v 9 Ezɨ Haman dughiar kamɨn dagher danganim ategha bar akuegha navir amɨrizimɨn zui. Egha a ghua Mordekain garima an atrivimɨn dɨpenimɨn aven zuir dɨvazimɨn tiar akamɨn mɨn aperaghav iti. Egha tong dɨkavigha Haman gifuegha dughiam a ganɨdir puvatɨ. A tong an atiatir puvatɨ. An ganganir kam Haman gamizɨ an nɨghnɨzim ikuvizɨ a bar a basemegha puvɨram atari. \v 10 Egha Haman pura uan osɨmtɨzim abɨragha uan dɨpenimɨn ghu. Egha uan namakabar diazɨ me izi, ezɨ a uaghan uan amuim Seres mɨkemezɨma a uaghan me ko iti. \p \v 11 Ezɨ me otivigha gɨvazɨma Haman men damazimɨn uabɨra uan ziam fe. Egha me mɨgɨa ghaze, kɨ dagɨar avɨriba ko, bizir avɨriba ko, borir avɨriba iti. Egha ghaze, atrivim na isa pɨn na atɨgha ingangarir ekiam na ganɨngi. Ezɨ ingangarir gumazir igharaziba bar nan apengan iti. \p \v 12 Egha Haman ua kamaghɨn mɨgei, “Kwin Esta, uabɨ isar ekiar mam gamigha gumazir igharazitamɨn diazir puvatɨ. An atrivim ko narara inabazɨma ga ghu. Egha ghaze, guarara gurumzaraghan mangɨ a ko ua damam. \v 13 Egha kɨ Judabar adarazir gumazim Mordekain garima, an atrivimɨn dɨpenimɨn tiar akamɨn aperaghav iti. Ezɨ nan muriam a bagha bar ikufi. Ezɨ kɨ nɨghnɨzi, bizir aghuir kɨ mɨkemezɨ kaba pura biziba.” \rem previous-fig Haman prepares a gallows to kill Mordecai|Esther 31.jpg|span|EST 5:9-14||Haman Mordekai guasa temer mam asara|5:14 end-fig \p \v 14 Ezɨ Hamanɨn amuim Seres ko, an namakaba nɨghnɨzir mam batogha ghaze, “Nɨ nɨghnɨgh osɨman markɨ. Nɨ gumazibav kemeghtɨ, me temer ruaritam asaragh, eghtɨ an ruarim 20 mitan tugh. Eghtɨ nɨ gurum bar mɨzaraghara mangɨ atrivim mɨkemegh egh Mordekai inigh an fɨrim dafagh an eguraghtɨ an aremegh. Nɨ kamaghɨn damigh, navir amɨrizim inigh mangɨ damam.” Haman mɨgɨrɨgɨar kam gifuegha gumazibav kemezɨ, me Mordekai guasa temer mam asara. \c 6 \ms Judaba deravɨra ikiamin // tuavim bato \mr (Sapta 6--10) \s Atrivim ziar ekiam isa Mordekai ganɨngi \p \v 1 Ezɨ dɨmagarir kamra atrivim deravɨrama akuizir puvatɨ. Egha akɨnafarimɨn aven eghaghanir bizir an kantrin otivizɨ me osiriziba bagha me mɨgei, eghtɨ me da inigh izɨ a bagh dar ponam. \v 2 \x - \xo 6:2 \xo*\xt Esta 2:21-22\xt*\x*Egha me Biktana ko Teresɨn eghaghanim dɨbori, aning atrivimɨn danganir a itimɨn garir gumazimning. Gumazir kamning atrivim mɨsueghtɨ an aremeghasa tuavir mam bato. Ezɨ gɨn Mordekai aningɨn nɨghnɨzim gɨfogha aningɨn gun mɨkeme. \rem previous-fig |Esther 34.jpg|span|||E bizir aghuir manamra Mordekai amizir ingangarir kam bagha a ikara?|EST 6:1-4 end-fig \p \v 3 Ezɨ atrivim kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “E bizir aghuir manamra Mordekai amizir ingangarir kam bagha a ikara?” \p Ezɨ gumaziba kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “E bizitam guizbangɨra a ganɨngizir puvatɨ.” \p \v 4 Ezɨ atrivim kamaghɨn men azara, “Nan ingangarir gumazitaba dɨpenir kamɨn iti, o puvatɨ?” Ezɨ bar datɨrɨghɨra Haman atrivimɨn dɨpenir tiar akamɨn azenan tughav iti. An atrivimɨn azaragh egh mangɨ Mordekai temer a kuazazimɨn an fɨrim dafagh a guasa. Kamaghɨn Haman uabɨ atrivimɨn dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven izi. \p \v 5 Ezɨ ingangarir gumaziba an ganigha kamaghɨn atrivim mɨgei, “Haman izegha gɨvagha nɨ mɨzua kagh iti. A nɨn ganasa.” Ezɨ atrivim ghaze, a inigh aven izɨ. \p \v 6 Ezɨ Haman aven izima atrivim a mɨgɨa ghaze, “Gumazir mam iti, ezɨ kɨ ziar ekiam a danɨngasa. Egha kɨ fozir pu, kɨ bizir aghuir manatam a danɨngam. Ezɨ nɨn nɨghnɨzim, kɨ manmaghɨram a damuam?” \p Ezɨ Haman uabɨra uabɨ gɨnɨghnɨgha ghaze, “Atrivim tinara bizir aghuir kamɨn a damuam? Ua gumaziba puvatɨ, kar kɨrara.” \p \v 7-8 Egha Haman kamaghɨn atrivimɨn akam ikara, “Nɨ mɨkɨmtɨ, me korotiar nɨ uabɨ azuim inigh mangɨ gumazir kam darugh. Egh nɨ uan hoziar mam inigh, atrivimɨn dapanir asuam isɨ hoziamɨn dapanim uaghan anesɨngigh. \v 9 Egh nɨ uan ingangarir gumazir faragh zuitam a mɨseveghtɨ, a gumazir kam nɨn korotiamɨn anesɨngam. Eghtɨ gumazir kam hoziam daperaghtɨ, nɨn ingangarir gumazir kam a inigh nguibar ekiamɨn danganir uari akuvimɨn mangɨ. Egh aning mangamin dughiam ingangarir gumazim kamaghɨn dɨm mɨkɨm, ‘Ia bar gumazir kamɨn gan. Atrivim ziar ekiam a ganɨngi. Egh arazir aghuir atrivim a gamimɨn gan!’ ” \rem previous-fig |Esther 40.jpg|span|EST 6:7-12||Atrivim mɨkemezɨ, Haman ziar ekiam Mordekai ganɨngi|6:10 end-fig \p \v 10 Ezɨ atrivim akar kam baregha Haman mɨgɨa ghaze, “Bar dera! Nɨ zuamɨra mangɨ korotiam ko hoziam inigh, egh ziar ekiam Judabar gumazim Mordekai danɨngigh, a gumazir nan dɨpenir tiar akamɨn ingarim. Egh bizir nɨ mɨkemeziba, nɨ bar dar amigh.” \p \v 11 Ezɨ Haman atrivimɨn korotiam inigha iza Mordekai garu. Ezɨ Mordekai hoziam gaperazɨ Haman a inigha ghua nguibar ekiamɨn uari akuvi naghɨn ghu. Aning ghuavɨra ikia Haman kamaghɨn gumazibar dɨa ghaze, “Ia bar gumazir kamɨn gan. Atrivim ziar ekiam a ganɨngi. Egh arazir aghuir atrivim a gamimɨn gan!” \p \v 12 Aning kamaghɨn amigha gɨvagha, gɨn Mordekai uamategha atrivimɨn ingangarim bagha ghu. Ezɨ Haman bar aghumsɨgha navim bar a basemezɨ, a uan guam avaragha ara uan dɨpenimɨn ghu. \p \v 13 Egha a uan amuim ko namakaba bizir a bativizibar gun bar me mɨkeme. An amuim ko an namakar fofozir avɨriba itiba, me kamaghɨn a mɨgei, “Datɨrɨghɨn nɨn ziam ko gavgavim Mordekai nɨ dama a iniasa. A Judan gumazim, nɨ anebɨnsɨ damuva avegham. A nɨ dɨkabɨragh nɨ agɨvagham. Eghtɨ nɨ puram an guraghav ikiam.” \s Esta Hamanɨn gun atrivim mɨgei \p \v 14 Egha me uariv gɨavɨra itima, atrivimɨn dɨpenimɨn aven ingarir gumaziba otifi. Egh Haman inigh Estan isam bagh zuamɨra mangasa. \c 7 \p \v 1-2 Ezɨ kar namba 2ɨn dughiam atrivim ko Haman ghugha Esta koma api. Me wain apa egha daghemɨn tongɨn atrivim uam Estan azara, “Kwin Esta, bizir nɨ ifuegha na mɨkɨmasava amim, nɨ na mɨkɨm. Eghtɨ, nguibar kɨ ativagha garim, kɨ tongɨra anebigh egh akuatam nɨ danɨngam.” \rem previous-fig Esther asks the King to spare her people|Esther 41.jpg|span|EST 7:1-7||Esta uan adarazi bagha Atrivimɨn azangsɨsi|7:1-9 end-fig \p \v 3 Ezɨ Esta a ikaragha ghaze, “Atrivim, kɨ nɨn azangsɨsi, nɨn ifongiam nan azangsɨzimɨn ikɨtɨ, nɨ nan azangsɨzim ikaragh. Ezɨ nan azangsɨzimra kara, kɨ ko nan adarasi, e ovengan kɨ aghua. E angamɨra ikiasa. \v 4 Kɨ kamaghɨn oraki, gumazir mam kɨ uan adarazi ko e mɨsueghtɨ e aremeghamin tuavim atɨgha gɨfa. Me bar e kuavaremeghasa. Egh me kɨ uan adarazi ko e isɨ, pura kalabuziar amiziba ko gumazibar mɨn ikɨsɨ, e iniam, eghtɨ kɨ nɨ mɨkɨmamin akaba puvatɨgham. Kɨ osɨmtɨzim nɨ danɨngan aghua. Ezɨ me bar e kuvarɨmasa, kamaghɨn kɨ bizir kamɨn gun mɨgei.” \p \v 5 Ezɨ Atrivim Serksis kamaghɨn oregha Estan azara, “Tina atiatiba puvatɨgha, nɨ mɨgeir bizir kabar amutɨ da otivasa. Ezɨ gumazir kam managh iti?” \p \v 6 Ezɨ Esta a ikaragha ghaze, “Kɨ Haman mɨgei. A en apanim damu egh e gasɨghasɨghasa.” Ezɨ Haman, Atrivim Serksis ko Kwin Esta, aningɨn guamningɨn bar aguaghfagha bar atiatingi. \v 7 Ezɨ atrivim puvɨra atara dɨkavigha pura dagher dakozim ategha azenan ghua uan dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven itir plauan azenimɨn ghu. Guizbangɨra Hamanɨn ganganim, atrivim bizir kam bagh osɨmtɨzim a danɨngam. A ua bagh Kwin Esta mɨkɨmɨva a gaghorasa. A ghaze, an apangkuvim nan ikɨ, egh atrivim na bagh mɨkɨmtɨ, a na gasɨghasɨghan kogham. Kamaghɨn a dɨpenimɨn aven ikiavɨra iti. \p \v 8 Egha a bar osemegha dakozir Esta aperaghav itimɨn uabɨ ekunigha uabɨn akurvaghasa Esta gaghori. Ezɨ datɨrɨghɨra atrivim azenimɨn ikegha aven iza kamaghɨn ganigha, pamten tuaragha mɨgei, “Gumazir kam ti nan dɨpenimɨn nan damazimɨn arazir kurabar kwin damuasa?” \p Atrivim mɨkemezɨ, an ingangarir gumaziba maghɨra iza, Hamanɨn guam avara, arazir kamɨn me gumaziba bar men akaghasa, atrivim Haman mɨsueghtɨ an aremegham. \v 9 Ezɨ atrivimɨn dɨpenimɨn ingangarir gumazir mam an ziam Harbona, a kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Haman temer akɨnir mam uan dɨpenimɨn boroghɨn anesara. Ezɨ an ruarim 20 mitan tu. A Mordekai dafagh aneguasa ingarizir bizim, gumazir fomɨra atrivimɨn akurazɨma an ovengezir puvatɨzim.” \rem previous-fig They hung Haman on the gallows he had prepared for Mordecai|Esther 46.jpg|span|EST 7: 9-10||Me Haman isa, a Mordeka aguasa asarazir tememram, an agura.|7:10 end-fig \p Ezɨ atrivim akam amaga ghaze, “Ia mangɨ Haman isɨ temer akɨnir kamɨn an fɨrim dafagh aneguraghtɨ, an aremegh.” \v 10 Ezɨ me Haman inigha, a Mordekai aguasa asarazir tememram Haman agura. Me kamaghɨn amigha gɨvazɨma atrivim navir amɨrizim isi. \c 8 \s Atrivim Judabav gɨa ghaze, me uan apanibar mɨdoroziba ikarvagham \p \v 1 Ezɨ Judabar apanim Haman ovengezir dughiamra, Atrivim Serksis an dɨpenim ko an biziba bar ada isa Kwin Esta ganɨngi. Ezɨ Esta atrivim mɨgɨa ghaze, Mordekai na ko e ikɨzir vamɨra, a kamaghɨn atrivim mɨkemezɨ Mordekai iza atrivimɨn guamɨn tu. \v 2 Ezɨ atrivim uan dafarimɨn ring suegha a isa Mordekai ganɨngi. Ringɨn kam atrivimɨn ziamɨn ababanim an iti. Ringɨn kamra Haman faragha uan dafarim garɨsi, ezɨ atrivim a inigha, Mordekai ganɨngi. Ezɨ datɨrɨghɨn Esta Mordekai a mɨsevezɨma, a Hamanɨn dɨpenim ko an biziba bar dagh ativagha dar gari. \rem previous-fig The king wrote strong talk/orders that, they cannot destroy the Jews|Esther 47.jpg|span|EST 9:3-13||Atrivim akar gavgavim osirigha ghaze, me Judabagh asɨghasɨghan kogham.|8:8 end-fig \p \v 3 Egha gɨn Esta atrivim bagha ua ghugha, an dagarimningɨn boroghɨn irɨ, egha azia temeriba ira iti. Egha a gumazir arazir kurar kam gamiziba bagha atrivimɨn azangsɨsi, eghtɨ an apangkuvim ikɨ me mɨkemeghtɨ me uam arazir kurar Haman Judabar amuasa mɨkemezim damuan kogham. \v 4 Ezɨ atrivim uan golɨn atrivir fidizim isa Estan amadazɨma, a dɨkavigha ghaze, \v 5 “Atrivim, kɨ ua nɨn azangsɨsi, nɨn ifongiam nan azangsɨzimɨn ikɨ, egh nɨ na gifongegh, egh nɨ nan akam gifongeghtɨ, kɨ nɨn damazimɨn deragham, kamaghɨn nɨ nan azangsɨzim ikaragh. Egh akɨnafarir gavgavitam osirigh egh uan nguibar ekiaba bagh ada amadagh. Eghtɨ me fogham, Haman a Agakɨn adarazir mav, a Hamedatan otarim, a Judabagh asɨghasɨghamin nɨghnɨzir kam me anetegh a damuan markɨ. \v 6 Osɨmtɨzir kam nan adarazi bativan kɨ bar aghua. Egh me nan adarazi bar me gasɨghasightɨ, nan dabirabim manmaghɨn deragh ikɨvɨra ikiam?” \p \v 7 Ezɨ Atrivim Serksis kamaghɨn Kwin Esta ko Judabar gumazim Mordekai mɨgei, “Gua fo, Haman Judabagh asɨghasɨghasava amima, kamaghɨn kɨ tememɨn anegurazɨma an areme. Ezɨ kɨ an biziba bar da isa Esta ganɨngi. \v 8 Ezɨ datɨrɨghɨn guarara uan ifongiamɨn gɨn mangɨ akatam osirigh uan adarazi Judaba, me bagh anemangɨsɨ anemang. Gua akɨnafarim osirɨva nan ziamɨn gavgavim ko nan ringɨn itir nedazim isɨ akɨnafarimɨn porogh, eghtɨ nɨn akaba gavgavim adar ikiam. Gumazamiziba bar fo, akɨnafarir nan ringɨn nedazim itim, tav anebɨghan gavgaviba bar puvatɨgham.” \p \v 9 Ezɨ Mordekai atrivimɨn akɨnafariba osirir gumazibav keme. Ezɨ me akɨnafariba osirigha da isa Judaba ko, gumazir dapanir ekiaba ko, nguibar ekiabar garir gumazir dapaniba ko, 127plan provinsbar garir gumazir ekiaba, provinsɨn kaba da Indian provinsɨn ikegha ghua Itiopian provinsɨn tu, me me bagha vaghvagha da amada. Mordekai osirir gumazibav gɨa ghaze, ia da osirɨva men nguibabar akabar me osirir arazimɨn akaba vaghvagh me bagh da osirigh, egh uaghan Judaba mɨgeir akamɨn me bagh osirigh. Mordekai amir bizir kam, a iakɨnir namba 3 an ziam Sivan, an 23 aruemɨn oto.\f + \fr 8:9 \fr*\ft Judabar kalendan iakɨnir namba 3 Sivan, kar Pentikosɨn dughiam. Ezɨ en iakɨnimɨn dughiar kam kar Mei ko Jun.\ft*\f* \v 10 Egha Mordekai atrivimɨn ziamɨn akɨnafariba osirigha gɨvagha, atrivimɨn ringɨn nedazimɨn dar poke. Egha gumazir akɨnafariba inigh mangamiba, me hoziar aghuir atrivimɨn ingangarimram amiba inigha, akɨnafarir kaba inigha zuamɨra nguibaba bar dar ghue. \p \v 11 Ezɨ akɨnafarir kabar osiziribar averiabar, atrivimɨn akar gavgavim dar iti. Da kamaghɨn mɨgɨa ghaze, nguibar an ativagha garibar aven, Judaba ko mɨsoghsɨ izɨ uari uari akɨrɨva uari bagh gan, egh uarir akurvagham. Eghtɨ atrivim garir nguibabar dar mɨdorozir gumazir manaba, me izɨva Judaba mɨsoghsɨ izɨtɨ, atrivim Judabar amamangatɨgham. Eghtɨ me uan ifongiamɨn gumaziba ko, amiziba ko, boriba ko mɨsogh me agɨvagh men biziba bar ada iniam. \v 12 Egha Haman faragha Persian nguibar ekiamɨn akar kam akɨri, iakɨnir namba 12, an ziam Adar, an aruer 13ɨn, a Judabagh asɨghasɨghasa dughiar kam atɨ. Ezɨ bizim ua raghɨrɨ, ezɨ dughiar Haman atɨzir kamra, Judaba uan apanibav sogham. \v 13 Ezɨ akɨnafarir kam a atrivimɨn akar dɨkɨrɨzir gavgavim an iti, egh bar moghɨra nguibabar mangam, eghtɨ gumazamiziba bar oregh fogham. Eghtɨ Judabar apaniba izɨ, me mɨsoghamin dughiam, akar gavgavim uaghan men amamangatɨgha ghaze, Judaba uaghan men mɨdorozim ikarvagham. \v 14 Ezɨ atrivim mɨgeima gumazir akɨnafariba inigha zuiba atrivimɨn hoziabagh apiagha ivemara bar zuamɨra ghue. Egha me akar gavgavir kam bar Susan nguibar ekiamɨn aven uaghan anekuri. \p \v 15 Ezɨ me Mordekai atrivimɨn korotiar ghurghurim ko blupla a garu. Egha inir pɨghaghevir ruarir mam uaghan a garu. Egha gɨn atrivimɨn dapanir asuar aghuim a garu. A uabɨ asɨngigha atrivimɨn dɨpenim ategha azenan zui. Ezɨ Susan gumazamiziba an ganigha bar akuegha pamten diava arai. \v 16 Ezɨ Judabar naviba derazɨma me amɨragha iti. Me bar moghɨra bar akuegha fo, me uan apanim abɨragha gɨfa. \v 17 Ezɨ nguibaba ko provinsba bar dar aven atrivimɨn akar gavgavim otozɨ Judaba bar a baraki. Egha Judaba bizir kam bagha, dughiar kamɨn isar ekiam gamigha avughsa ikia apa bar akuegha iti. Ezɨ Judabar azenan itir gumazir avɨriba atiatigha iza men tongɨn ikia Judabar mɨn otiva Judabar arazibar gɨn zui. \c 9 \s Judaba uan apanibagh asɨghasɨki \p \v 1 Adarɨn iakɨnimɨn, an aruer namba 13 oto. Dughiar kamra atrivim faragha akar gavgavim kamaghɨn anetɨgha ghaze, apaniba Judabagh asɨghasɨgh me abɨraghasa. Ezɨ puvatɨ, dughiar kam otozɨ Judaba ua raghɨrɨgha me gasɨghasɨgha me gafira. \v 2 Dughiar kamɨn atrivim garir provinsbar aven itir nguibaba, Judaba bar dar aven ikia uari akufa. Egha uan apanibar mɨdoroziba ikarvaghasa uariv gɨa egha biziba akɨra iti. Ezɨ atrivim garir nguibabar gumazamiziba bar Judabar atiatigha bizitam me damuan ibura. \v 3 Egha provinsba garir gumazir dapaniba ko, gumazir aruaba ko, gavmanɨn gumazir dapaniba ko, atrivimɨn ingangaribar garir gumaziba, me bar Mordekain atiati. Kamaghɨn amizɨ, me bar Judabar akurvasi. \v 4 Kantrin kamɨn gumazamiziba bar fo, Mordekai datɨrɨghɨn atrivimɨn dɨpenimɨn aven gavgavir ekiam atrivimɨn apengan a ini. Ezɨ dughiar kamɨn an gavgavim ekɨva ghuavanagavɨra iti. \v 5 Kamaghɨn amizɨ, Judaba uan ifongiamɨn gɨn ghua uan apaniba puvɨra me mɨsuagharɨsi. Me mɨdorozir sababar suigha me ko uariv sogha me mɨsozi me ariaghiri. \p \v 6 Egha Susan nguibar ekiamra me gumazir 500pla mɨsoghezɨ me ariaghire. \v 7-10 Judaba uaghan Hamanɨn otarir 10pla bar me mɨsoghezɨ me ariaghire. Haman a Judabar apanim gamir gumazim, a Hamedatan otarim. An otaribar ziabar kara: Parsandata ko, Dalfon, Aspata, Porata, Adalia, Aridata, Parmasta, Arisai, Aridai ko, Vaisata. Me ariaghirezɨma, Judaba men bizitam okemezir puvatɨ. \p \v 11 Ezɨ dughiar kamra Susan nguibar ekiamɨn aven ariaghirezir gumazibar dɨbobonimɨn eghaghanim ghua atrivim bato. \v 12 Egha gɨn atrivim kamaghɨn Kwin Esta mɨgɨa ghaze, “Susan nguibamra Judaba gumazir 500pla mɨsoghezɨ me ariaghire. Ezɨ Hamanɨn 10plan otariba uaghan ariaghire. Ezɨ nguibar ekiar igharaziba e fozir puvatɨ, ingangarim manmaghɨn ghuama!” \p Egha atrivim ua kamaghɨn Estan azara, “Nɨ datɨrɨghɨn bizir tizim uam a gifonge? Nɨ ifongezir bizim bagh na mɨkemegh, eghtɨ kɨ nɨ danigham.” \p \v 13 Ezɨ Esta atrivim ikaragha ghaze, “Nɨ nan azangsɨzim gifuegh, egh a ikaragh. Egh Judan Susan itibar amamangatɨghtɨ me datɨrɨghɨn amizɨ moghɨn gurumzaraghan ua kamaghɨra damu. Egh Hamanɨn otarir ariaghirezibar kuaba inigh temer Haman asarazimɨn men fɨribar afegh me aguigh.” \v 14 Ezɨ atrivim me kamaghɨn damuasa a ifonge. Egha an akar kam Susan itir Judan gumaziba bagha anemada. Ezɨ me dughiar kamɨn azenara gumazibar damazibar Hamanɨn otaribar kuaba tememɨn me agui. \v 15 Ezɨ Adarɨn iakɨnimɨn, an aruer namba 14ɨn Judaba Susan nguibar ekiamɨn uari akufa. Egha 300plan gumaziba nguibar ekiamɨn me mɨsoghezɨ me ariaghire. Me ariaghirezɨma Judaba men bizitaba okemezir puvatɨ. \v 16 Ezɨ atrivim garir provinsɨn igharazibar itir Judaba, me uaghan uarira uari akuva deravɨra ikiasa mɨghɨgha mɨsosi. Me uan apaniba ko uariv sogha uan mɨdoroziba ikarvasi. Egha gavgavigha mɨsogha egha 75,000plan gumazir men aghuazibav soghezɨma me ariaghire. Ezɨ me ariaghirezɨma me men bizitam okemezir puvatɨ. \v 17 Me Adarɨn iakɨnimɨn namba 13ɨn aruemɨn, me apanibav soghezɨ me ariaghire. Ezɨ aruer namba 14ɨn mɨdorozitam uam otozir puvatɨ, ezɨ Judaba dughiar kamɨn avughsa bar akuegha isar ekiam gami. \v 18 Ezɨ Judan Susan nguibar ekiamɨn itiba, me Adarɨn iakɨnimɨn aruer namba 13 ko 14ɨn uan apanibav sogha me agɨva ghuavɨra iti. Egha Adarɨn iakɨnimɨn namba 15ɨn aruemɨn me avughsa bar akuegha isar ekiam gami. \v 19 Bizir kam bagha, Judan gumazamizir nguibar dozibar itiba bar bizir kam gɨnɨghnɨgha, Adarɨn iakɨnimɨn aruer 14ɨn avughsa bar akuegha isar ekiam gamir dughiam. Me dughiar kamɨn uaghan uan bizir aghuiba uari ikarvagha uari ganɨdi. \s Me Purim arɨzir isar ekiam \p \v 20 Ezɨ Mordekai bizir otivizir kaba bar ada osirigha gɨvagha, Persian nguibar Judaba itibar ada mangɨ. Nguibar roghɨra itiba ko saghon itiba uaghara. \v 21 Egha a me mɨgɨa ghaze, Adarɨn iakɨnimɨn namba 14ɨn aruem ko 15ɨn aruem, kar ia zurara bar akuegh ikiamin dughiam. \v 22 Aruer kamningɨn Judaba uan apaniba agɨfa. Ezɨ iakɨnir kamra men osɨmtɨzim ko arareba gɨfa, ezɨ Judabar naviba derazɨ me bar akonge. Ezɨ Mordekai me mɨgɨa ghaze, ia isar ekiabav kɨm dar amu egh dar ikɨ. Egh dagher aghuiba uari ikarvagh uari danɨng, egh gumazir biziba puvatɨziba ia uaghan biziba me danɨng. \v 23 Ezɨ Judaba Mordekai me mɨkemezɨ moghɨn ami. Ezɨ dughiar kamɨn azeniba vaghvagha me avughsa ikia isam gamuava apa, egha biziba uari ikarvagha uari ganɨdir arazir kam, a men arazir me zurara damuamimɨn mɨn oto. \p \v 24 \x - \xo 9:24 \xo*\xt Esta 3:7\xt*\x*Me fo, fomɨra Judabar apanim gamir gumazim Haman a Hamedatan otarim, egha Agakɨn adarazir mav. A Judabar apanim gamua, egh me mɨsueghtɨ me arɨmɨghirasa fofoghasa ikararer mam gamua egha dughiar mam bato. Ezɨ Hibrun akam me fofoghasa ikararem gamimɨn mɨngarim kamakɨn, dughiar kam “Purim,” a garɨsi. Dughiar kam, Haman Judaba bar me gasɨghasɨghasa a dɨboro. \p \v 25 Ezɨ Esta atrivim bagha ghuzɨ atrivim akɨnafarir gavgavim osiri. Egha ghaze, “Fomɨra Haman Judaba bar me gasɨghasɨghasa akam atɨ, ezɨ datɨrɨghɨn osɨmtɨzir kamra uamategh izɨ a bativam.” Ezɨ me temer an asarazimram aneguragha, uaghan an otariba gui. \v 26 Egha me bizir me bativizir kabagh nɨghnɨgha kamaghɨn ami. Ezɨ Mordekai akɨnafarim amaga ghaze, me dughiar kamɨn avughsam. Ezɨ kamaghɨn, me avughsazir dughiar kamning dɨbora ghaze, “Purimɨn Dughiar Ekiam.” Ezɨ ziar kam Purim, an mɨngarim kara, Satun Ikararem. \v 27 Ezɨ Judaba dughiar kam gamizɨma, a me azenibar zurara damuamin arazimɨn mɨn iti, eghtɨ men ovavir borir gɨn otivamiba ko gumazamizir igharazir Judabar aven izamiba uaghan arazir kamɨn gɨn mangam. Egh azeniba bar, dar dughiar pumuningɨn Judaba Mordekai me mɨkemezir dughiar kam gɨnɨghnɨgham. \v 28 Egha me ghaze, Judan adarazir aven dɨpeniba vaghvagh men ovavir borir gɨn otivamiba ko, gumazamizir provinsba bar dar itiba ko, nguibar bar ekiabar itiba bar, me Purimɨn dughiam gɨnɨghnɨgh egh azeniba bar me avughsam. \p \v 29 Egha Abihailɨn guivim Kwin Esta, ko Mordekai, aning akɨnafarir igharazir mam osiri. Ezɨ Purimɨn Avughsamimɨn mɨgɨrɨgɨam an iti. Ezɨ akɨnafarir kamɨn Kwin Esta mɨgɨa, Mordekai faragha uabɨra osirizir akɨnafarim, gavgavim a ganɨdi. \v 30 Egha aning Judan 127plan provinsɨn Persian kantri aven itiba bagha akɨnafarir kaba amangi. Akɨnafariba kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Ua mɨdoroziba puvatɨ, ezɨ ia bar guizbangɨra naviba amɨragh dabirabir aghuimɨn ikɨ. \v 31 Egh ia uan ovavir borir gɨn otivamiba ko, ia Purimɨn Dughiar Ekiaba dar suighvɨra ikɨ. Mati ia faragha arava naviba osɨava dagheba ataghɨrazir arazimɨn gɨn mangɨ. Kɨ Mordekai ko Kwin Esta, ga akar gavgavir kam bar moghɨra ia ganɨngi.” \v 32 Ezɨ Estan akar a Purimɨn Dughiar Ekiam bagha mɨkemezim gavgavim Purim ganɨdi. Ezɨ me akɨnafarir mamɨn an osirigha anetɨzɨma a iti. \c 10 \s Atrivim Serksis ko Mordekai ziar ekiam iti \p \v 1 Ezɨ Atrivim Serksis ongarir dadarimɨn boroghɨn itir gumazamiziba ko, uan kantrin aven itir gumazamiziba inigha, me gamizɨ, me a garir nguazibar ingara iti. \v 2 Ezɨ bizir ekiaba ko bizir aghuir atrivim amiziba ko, mɨgɨrɨgɨar arazir a Mordekai gamizɨ a gumazir ekiamɨn otoziba, me bar da isa Persian atriviba ko Midian atrivibar akɨnafaribar ada osiri. \v 3 Ezɨ Judan gumazim Mordekai a uabɨ atrivimɨn apengan ikia ingari, ezɨ Atrivim Serksis uabɨra an gumazir dapanimɨn iti. Ezɨ Judaba bar a gifuegha an ziam fe. Ezɨ a ingangarim gamima Judabar dabirabim bar dera. Kamaghɨra, me atiatingan kogham. Eghtɨ men ovavir borir bar gɨn otivamiba men dabirabim deraghvɨra ikɨ mangɨvɨra ikiam. \rem previous-fig Mordecai and Esther work for the good of their people|Esther 48.jpg|span|EST 9:29||Mordekai ko Esta, aning uan adarazir dabirabir aghuim bagha ingari |9:29 end-fig