\id 2TI exeg ck June 2002; comprehension ck July 2002; consultant ck Jan 03. Published with 2004 Aruamu NT. Revised by Aruamu translation team in 2019-2020, with input from many Aruamus. \ide UTF-8 \h 2 Timoti \toc3 2TI \toc2 2 Timoti \toc1 Akɨnafarir Namba 2, Pol Timoti Baghava an Osiri \mt Akɨnafarir Namba 2, // Pol Timoti Baghava an Osiri \mt2 O \mt1 2 Timoti \imt Akar faragha zuim \ip Timoti, Pol ko ingarir gumazim. Ezɨ Pol arazir aghuibar an akaghtɨma, a dar gɨn mangasa, kamaghɨn akɨnafarir akam Timoti bagha an osiri. Pol ghaze, Timoti uan nɨghnɨzir gavgavimɨn amɨrvaghan markɨ. Egh Krais Iesusɨn Akar Aghuim akurir arazim ataghɨraghan markɨ. Egh Godɨn akaba bar dar gɨn mangɨ. Eghtɨ gumazamiziba mɨzaziba ko osɨmtɨziba a darɨgham, eghtɨ a gavgavigh ingangarir God a ganɨngizim damuvɨra ikiam. \ip Timoti gumazamizir nɨghnɨzir aghuiba puvatɨziba, me paza mɨgeir akaba baraghan markɨ. Akar kamagh gariba gumazir orazibar dabirabibagh asɨghasɨsi. Timoti bar deragh Polɨn arazibagh nɨghnɨghɨva, darara gɨn mangɨ. Arazir kabanang, pamtem nɨghnɨzir gavgavim itir arazim, ko navir amɨrizim itir arazim, ko bar igharaz darazigh ifongezir arazim, ko osɨmtɨzir avɨriba aterir arazim. \c 1 \ms Timoti, nɨ guizɨn Godɨn ingangarir gumazimɨn ikɨsɨ, pamten ingar \mr (Sapta 1--4) \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xo*\xt Efesus 1:1\xt*\x*Kɨ Pol, kɨ Krais Iesusɨn aposel. God uabɨ uan ifongiamɨn gɨn ghua, aposelɨn ikiasa na mɨsefe. A fomɨra akar dɨkɨrɨzim gamua ghaze, e Krais Iesus ko porogh ikɨva, ikɨrɨmɨrir zurara itimɨn ikiam. God bizir kamɨn gun mɨkɨmamin ingangarim na ganɨngi. \v 2 \x - \xo 1:2 \xo*\xt Aposel 16:1; 1 Timoti 1:2\xt*\x*Timoti, nɨ guizbangɨra mati nan otarim, ezɨ kɨ akɨnafarir kam nɨ bagha an osiri. God en Afeziam ko en Ekiam Krais Iesus, aningɨn apangkuvim ko kuarkuvim nɨ damutɨ, nɨ navir amɨrizimɨn ikɨ. \s Pol Timoti mɨgɨa ghaze, nɨ Akar Aghuim akunsɨ aghumsɨghan markɨ \p \v 3 \x - \xo 1:3 \xo*\xt Aposel 22:3; 23:1; Rom 1:8-9; Filipai 3:5; 1 Tesalonika 1:2; 3:10\xt*\x*Nan ovaviba Godɨn ingangarim gamua uan araziba deravɨra da tuisɨgha arazir aghuibar gɨn zui. Ezɨ kɨ uaghan kamaghɨra Godɨn ingangarim gami. Egha kɨ arueba ko dɨmagaribar God ko mɨgɨa zurara nɨ gɨnɨghnɨgha God mɨnabi. \v 4 Kɨ nɨn temeribagh nɨghnɨghavɨra ikia ua nɨn ganasa bar ifonge, egh kamaghɨn kɨ bar akuegham. \v 5 \x - \xo 1:5 \xo*\xt Aposel 16:1; 1 Timoti 1:5; 4:6\xt*\x*Kɨ kamaghɨn fo, nɨ guizbangɨra nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn iti. Ezɨ arazir kamra nɨn inaghamim, Lois ko nɨn amebam Yunis, aning nɨghnɨzir gavgavim iti. Ezɨ kɨ fo, nɨ uaghan nɨghnɨzir gavgavir kam iti. \v 6 \x - \xo 1:6 \xo*\xt 1 Tesalonika 5:19; 1 Timoti 4:14\xt*\x*Egha kɨ ua nɨghnɨzir kam nɨ ganɨdi, nɨ God nɨ ganɨngizir bizir aghuim damutɨ, a nɨn ikɨ bar gavgavigh, mati gumazim avim givima, an mɨzariam bar ekefe. Nɨ fo, kɨ fomɨra uan dafarim isa nɨn dapanim gatɨzɨ, God gavgavim isa bizir aghuimɨn mɨn nɨ ganɨngi. Kɨ datɨrɨghɨn gavgavir kam bagha nɨ mɨgei. \v 7 \x - \xo 1:7 \xo*\xt Luk 24:49; Aposel 1:8; Rom 8:15\xt*\x*Nɨ fo, Duar God e ganɨngizir kam, an e damutɨ e atiatingan kogham. Godɨn Duam gavgavim e ganɨga, egha en akurvazima e igharaz darazigh ifonge. Egha e gamima, e uaghan deravɨra uan ikɨrɨmɨrimɨn gari. \p \v 8 \x - \xo 1:8 \xo*\xt Rom 1:16; Filipai 1:7; Kolosi 1:24; 1 Timoti 2:6\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, nɨ e uan Ekiamɨn akam akunsɨ aghumsɨghan kogham. Egh nɨ uaghan nan aghumsɨghan markɨ, kɨ an kalabuziar gumazim. Egh, nɨ Godɨn gavgavimɨn amodoghɨn na ko Akar Aghuim akunamin ingangarim bagh osɨmtɨzim iniam. \v 9 \x - \xo 1:9 \xo*\xt Rom 8:28; Efesus 1:4; 2:8-9; 1 Tesalonika 4:7; Taitus 3:5; Hibru 3:1; 1 Pita 1:20\xt*\x*God en akuragha en diagha ghaze, e an gumazamizibara. An en arazir aghuiba bagha en diazir puvatɨ. Fomɨra dughiar biziba tɨghar otivamimɨn, God uabɨ uan ifongiamɨn gɨn ghua en dia. Egha Krais Iesusɨn ingarimɨn a en apangkuvigha e gamizɨma e an gumazamizibar otifi. \v 10 \x - \xo 1:10 \xo*\xt 1 Korin 15:54-57; Kolosi 1:26; Hibru 2:14; 1 Pita 1:20\xt*\x*Ezɨ datɨrɨghɨn Krais Iesus, a en Akurvazir Gumazim, a bar azenim girɨgha gɨfa. Ezɨ an ingangarimɨn, Godɨn apangkuvim uaghan en azenim girɨ. Krais Iesus, ovevemɨn gavgavim gasɨghasɨki. Ezɨ an Akar Aghuimɨn tuavimɨn, a gumazamiziba bar me gamima me ikɨrɨmɨrir zurara itim gɨfo. \v 11 \x - \xo 1:11 \xo*\xt 1 Timoti 2:7\xt*\x*Ezɨ God kamaghɨn ifonge, kɨ Akar Aghuimɨn ingangarim damuasa. Kamaghɨn amizɨ, an aposelɨn ingangarim, ko akam akurir ingangarim, ko gumazamizibar sure damuamin ingangarim bagha na mɨsefe. \v 12 \x - \xo 1:12 \xo*\xt Efesus 3:1-2; 1 Timoti 6:20; 2 Timoti 4:8; 1 Pita 4:19\xt*\x*Kamaghɨn amizɨma kɨ osɨmtɨzir kaba atera egha aghumsɨzir puvatɨ. Kɨ, gumazir nɨghnɨzir gavgavim an itim, kɨ a gɨfogha gɨfa. Ezɨ kɨ fo, ingangarir a nan dafarim gatɨzir kam a deraghvɨram an ganam, egh mamaghɨra ikɨ mangɨva dughiar Krais otoghamimɨn tugham. Bizir kam bagha kɨ aghumsɨzir puvatɨ. \p \v 13 \x - \xo 1:13 \xo*\xt 1 Timoti 1:10; 4:6; 6:3; 2 Timoti 2:2; 3:14; Taitus 1:9; 2:1; Hibru 10:23\xt*\x*Nɨ guizɨn akar kɨ nɨ ganɨngizir kabagh nɨghnɨghvɨra ikɨ, egh nɨ arazir kamra gun mɨkɨmɨva gumazamizibar sure damu. Egh nɨ Krais Iesus ko porogh ikɨ, bar nɨghnɨzir gavgavim an ikɨvɨra ikɨ, bar uan navim isɨ igharaz darazir anɨngɨva me gifongegh. Arazir kamɨn, nɨ an gun me mɨkɨm. \v 14 \x - \xo 1:14 \xo*\xt Rom 8:11; 1 Timoti 6:20\xt*\x*Eghtɨ Akar Aghuir God isa nɨn dafarim gatɨzim, nɨ bar deravɨra an gan. A bar bizir aghuim, kamaghɨn nɨ bar deragh an gan. Eghtɨ Godɨn Duar en aven itim, a ingangarir kam bagh nɨn akuragham. \p \v 15 Nɨ kamaghɨn fo, Esian Provinsɨn gumaziba bar na ategha gɨfa. Ezɨ Figelus ko Hermogenes uaghan na ataki. \p \v 16 \x - \xo 1:16 \xo*\xt 2 Timoti 4:16; 4:19\xt*\x*Kɨ Ekiam ko mɨgɨa ghaze, an Onesiforus ko an amuiroghboriba men apangkuvigham. A fo, Onesiforus dughiar avɨriba nan navim gamima kɨ bar akonge. Egha kɨ kalabusɨn itima a nan aghumsɨzir puvatɨ. \v 17 A Romɨn nguibar ekiamɨn ghughava, na buriagharuaviava, ghua bar gɨn na bato. \v 18 \x - \xo 1:18 \xo*\xt Jut 1:21\xt*\x*Kɨ God ko mɨgɨa ghaze, Ekiam Godɨn Kotiamɨn Dughiamɨn an apangkuvigham. Nɨ fo, Onesiforus Efesusɨn nguibar ekiamɨn ikia nan akurvagha ingangarir avɨribagh ami. \c 2 \s Timoti bar deragh Krais Iesusɨn mɨdorozir gumazimɨn ikɨ \p \v 1 Nan otarim Timoti, nɨ zurara Krais Iesusɨn apangkuvimɨn amamangatɨghtɨma, a nɨn akuraghtɨ nɨ bar gavgavigham. \v 2 Nɨ fo, kɨ fomɨra gumazamizir avɨribar damazimɨn akar mabav kemezɨ, nɨ da baraki. Ezɨ akar kabara nɨ da isɨva gumazamizir deravɨra Godɨn ingangarim damuamibar anɨngigh. Eghtɨ gumazamizir kaba, uaghan gumazamizir igharazibar sure damuamin fofozim ikiam. \p \v 3 \x - \xo 2:3 \xo*\xt 1 Timoti 1:18; 2 Timoti 1:8; 4:5\xt*\x*Nɨ, Krais Iesusɨn mɨdorozir gumazir aghuir mamɨn mɨn, nɨ e ko osɨmtɨzim ateram. \v 4 \x - \xo 2:4 \xo*\xt 1 Korin 9:25\xt*\x*Nɨ mɨdorozir gumazimɨn arazim gɨfo. Gumazitam a mɨdorozir ingangarim gami, a ingangarir igharazibagh amir pu. Bar puvatɨ. An garir gumazir ekiaba an ingangarim gifueghasa, a mɨdorozir ingangarir aghuimram ami. \v 5 \x - \xo 2:5 \xo*\xt 1 Korin 9:25-26; 2 Timoti 4:8\xt*\x*Kamaghɨra, gumazitam igharaz darazi ko ivemarɨva me gafiragh faragh otivsɨ, a ivemarimɨn arazibar gɨn mangɨva, egh bizir aghuitam iniam. A ivemarimɨn arazibar gɨn mangan koghɨva, a bizir aghuitam inighan kogham. \v 6 \x - \xo 2:6 \xo*\xt 1 Korin 9:7; 9:10\xt*\x*Eghtɨ gumazitam o amizitam puvɨra uan azenimɨn ingarɨva an oparɨva an ganam, a gumazamizir mabagh itaghɨva faragh uan daghebar amam. \v 7 Nɨ akar kɨ mɨkemezir kabagh nɨghnɨgh, eghtɨ Ekiam nɨn akuraghtɨma nɨ akar kabar mɨngariba bar dagh fogham. \p \v 8 \x - \xo 2:8 \xo*\xt Rom 1:3; 2:16; 1 Korin 15:1; 15:4; 15:20\xt*\x*Egh nɨ zurara Krais Iesus gɨnɨghnɨgh. An aremegha ua dɨkafi, an Atrivim Devitɨn ovavimra. Ezɨ Akar Aghuir kamra, kɨ an gun mɨgei. \v 9 \x - \xo 2:9 \xo*\xt Aposel 9:16; 28:31; Efesus 3:1; 3:13; Filipai 1:7; 1:12-14; Kolosi 4:3; 4:18\xt*\x*Ezɨ Akar Aghuir kam bangɨn, gumaziba nan gara ghaze, kar gumazir kuram. Egha me osɨmtɨziba na garɨgha, na isa kalabus gatɨ. Eghtɨ Godɨn akam, a kalabusɨn ikeghan kogham. \v 10 \x - \xo 2:10 \xo*\xt 2 Korin 1:6; Efesus 3:13; Kolosi 1:24\xt*\x*Kɨ kamaghɨn ifonge, gumazamizir God ua bagha mɨseveziba, uaghan Krais Iesus ko poroghɨv ikɨ Godɨn Akurvazim iniva, ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim iniam. Kamaghɨn, kɨ gavgavim uan navim ganɨgava me bagha osɨmtɨzir kaba bar ada ateri. \v 11 \x - \xo 2:11 \xo*\xt Rom 6:5; 6:8; 2 Korin 4:10-11; 1 Timoti 1:15\xt*\x*Kar guizɨn akam, e nɨghnɨzir gavgavim an ikiam: \b \q1 “E Krais ko aremeghɨva, \q2 a ko ikɨrɨmɨrir kamɨn ikiam. \q1 \v 12 \x - \xo 2:12 \xo*\xt Matyu 10:33; Luk 12:9; Rom 8:17; 1 Pita 4:13\xt*\x*Egh e gavgavighvɨra ikɨva \q2 osɨmtɨziba bar a da ater, \q3 egh uaghan a ko atrivimɨn ingangarim damuam. \q1 E akɨrim ragh a gasaraghtɨ, \q2 a uaghan akɨrim ragh e gasaragham. \q1 \v 13 \x - \xo 2:13 \xo*\xt Dɨboboniba 23:19; Rom 3:3-4; Taitus 1:2\xt*\x*Eghtɨ e an gɨn mangɨsɨ a ko akam akɨrigh, \q2 egh gɨn e uan akar kamɨn gɨn mangan koghtɨ, \q3 a uan akar an amizimɨn gɨn mangɨvɨra ikiam. \q1 A uabɨ uan akam giraghan kogham. \q2 Bar puvatɨ.” \s Timotin ingangarim God gamima a bar akonge \p \v 14 \x - \xo 2:14 \xo*\xt 1 Timoti 1:4; 5:21; 6:4; Taitus 3:9\xt*\x*Nɨ gumazamizibav kɨmvɨra ikɨtɨma me akar kam gɨnɨghnɨgh. Egh Godɨn damazimɨn mɨghɨghvɨra me mɨkɨm suam, me pura akar muziariba bagh uari adoghodoghan markɨ. Arazir kam gumazamizibar akuraghan kogham. Arazir kam uaghan gumazamizir orazibagh asɨghasɨsi. \v 15 \x - \xo 2:15 \xo*\xt 1 Timoti 4:6; Taitus 2:7-8\xt*\x*God nɨn ingangarim gan fueghsɨ, nɨ pamtem ingar. Nɨ ingangarir gumazir aghumsɨzir puvatɨzimɨn mɨn ikɨva, deravɨra guizɨn akam bighvɨrama a mɨkɨm. \v 16 \x - \xo 2:16 \xo*\xt 1 Timoti 4:7; 6:20; Taitus 1:14\xt*\x*Marazi mɨzer kɨnibav gɨa akar Godɨn nɨghnɨzimɨn gɨn zuir puvatɨzibav gei. Eghtɨ nɨ akar kaba akɨrim ragh dagh asaragh. Nɨ fo, akar kaba gumazamizibagh amima me Godɨn saghon ghuavɨra ikia ghua bar an saghuiamɨn iti. \v 17 \x - \xo 2:17 \xo*\xt 1 Timoti 1:20\xt*\x*Gumazamizir kabanang uan akar kamɨn gumazamizibar sure gami. Ezɨ men akar kam, mati duam, a gumazimɨn namnam ikia an isiava anepava a gasɨghasɨsi. Men tongɨn ikia akar kabav geir gumazimning, Himeneus ko Filetus. \v 18 Aning guizɨn akamɨn tuavim ataki, egha kamaghɨn mɨgei, “E aremegh ua dɨkavigha gɨfa, kamaghɨn e gɨn ua dɨkavighan kogham.” Ezɨ me akar kamɨn gumazamizir mabar nɨghnɨzir gavgavibagh asɨghasɨsi. \v 19 \x - \xo 2:19 \xo*\xt Dɨboboniba 16:5; 16:26; Aisaia 52:11; Nahum 1:7; Jon 10:14; 10:27; Rom 8:35; 1 Korin 8:3; 1 Jon 2:19\xt*\x*Ezɨ God mati gumazim dɨpenimɨn ingari moghɨn, a uan siosɨn ingarasa dɨpenir akɨnir gavgaviba akunizɨ da tugha ikia gavgafi. Egha dɨpenir akɨnir kabar a kamaghɨn osiri, “Ekiam bar uan gumazamizibagh fo.” Egha ua kamaghɨn osiri, “Gumazamizir Ekiamɨn ziam itiba, me akɨrim ragh bar arazir kurabagh asaragh.” \p \v 20 \x - \xo 2:20 \xo*\xt Rom 9:21; 1 Korin 3:12; 1 Timoti 3:15\xt*\x*E fo, dɨpenir ekiar mamɨn averiam, itarir maba iti, me silva ko golɨn a dar ingari, egha maba me tememɨn dar ingari, egha maba me nguazimɨn dar ingari. Maba, me ingangarir aghuim bagha dar ingari, egha maba, me ingangarir kɨniba bagha dar ingari. \v 21 \x - \xo 2:21 \xo*\xt 2 Timoti 3:17; Taitus 3:1\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, gumazitam o amizitam uan arazir kuraba ateghɨva, Godɨn damazim zuegham, a itarir me ingangarir aghuim bagha amizimɨn mɨn otogham. A God baghavɨra itir gumazimɨn ikiam, egh guizbangɨra uan Ekiamɨn akurvagham. Egh a ingangarir aghuir guar avɨribar amusɨ ikiam. \p \v 22 \x - \xo 2:22 \xo*\xt Aposel 9:14; 1 Korin 1:2; 1 Timoti 1:5; 6:11\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, ifongiar kurar gumazir igiabar navibar otiviba nɨ akɨrim ragh dagh asaragh. Egh nɨ, arazir aghuiba, ko nɨghnɨzir gavgavim, ko igharaz darazigh ifongezir arazim, ko navir amɨrizimɨn arazim, arazir kabanang nɨ bar pamtem dar suiragh dar gɨn mangɨ. Gumazamizir Godɨn damazimɨn zueziba, me Ekiamɨn ziam fer gumazamiziba, ezɨ nɨ me ko ikɨva arazir kabar amu. \v 23 \x - \xo 2:23 \xo*\xt 1 Timoti 4:7; 2 Timoti 2:16; Taitus 3:9\xt*\x*Marazi akar onganiba ko akar kɨnibagh amua uari adoghodosi. Ezɨ nɨ akɨrim ragh akar kabagh asaragh. Nɨ fo, akar kaba da gumazamizibagh amima me akabar uari adosi. \v 24 \x - \xo 2:24 \xo*\xt 1 Timoti 3:2-3; Taitus 1:7-9; 3:2\xt*\x*Godɨn ingangarir gumazim igharaz darazi ko uari adoghan kogham. Puvatɨ, a bar men asughasugh deravɨra me damuam. Egh men tisan aghuimɨn ikiam. Eghtɨ me an akaba batoghtɨ, an aghumra ikiam. \v 25 \x - \xo 2:25 \xo*\xt Galesia 6:1; 1 Timoti 2:4; 6:11; Taitus 1:1; 1 Pita 3:15\xt*\x*Egh a gumazamizir akaba batoziba men asughasugh me akɨrmɨgh mangɨvɨra ikiam. Egh a kamaghɨn damutɨ, God men akuraghtɨ me ti uan navibagh iraghɨva, guizɨn akam gɨfogham. \v 26 Satan fomɨra me gifara me gamizɨ me an azuazimɨn aven ikia egha an ifongiamɨn gɨn zui. Egh me guizɨn akam gɨfogh, men nɨghnɨzir aghuariba uamateghtɨma, me Satanɨn azuazim ategh ua fɨrighɨregham. \c 3 \s Dughiar Abuananaba, gumazamiziba arazir kurabar amuam \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xo*\xt 1 Timoti 4:1; 2 Timoti 4:3; 2 Pita 3:3; 1 Jon 2:18\xt*\x*Ezɨ nɨ bizir kam gɨfogh, Dughiar Abuananaba, osɨmtɨzir bar kuraba otivam. \v 2 \x - \xo 3:2 \xo*\xt Rom 1:29-31; 1 Timoti 1:20; 6:4; 2 Pita 2:3; 2:12\xt*\x*Gumazamiziba vaghvagh uari baghvɨra nɨghnɨgham, egh me dagɨaba baghɨva bar ikuvigham. Egh me uari uan ziaba fɨva, igharaz darazir gan suam me pura biziba, egh igharaz darazir ziaba gasɨghasɨghɨva, egh uan ameboghfeziabar akaba baraghan kogham. Egh gumazamizir arazir aghuibar me gamiba, me me mɨnabaghan kogham. Me Godɨn aghuagham. \v 3 \x - \xo 3:3 \xo*\xt Taitus 2:3; 2 Pita 3:3\xt*\x*Egh me namakabagh ifongezir arazim gɨfoghan kogham. Egh igharaz darazi ko uarir atarɨva, adariba gɨvan tuaviba puvatɨgham. Me akar kurabav kɨmɨva igharaz darazi gɨrakɨrangɨn me mɨkɨmam. Egh me uan navir ghurimɨn araziba dɨkabɨnɨva avegham, egh pura gumazamizibav soghɨva me gasɨghasɨgham. Egh me arazir aghuibar apanimɨn ikiam. \v 4 \x - \xo 3:4 \xo*\xt Filipai 3:19; 2 Pita 2:13; Jut 1:4; 1:19\xt*\x*Egh me pazɨ uan namakabar amuam. Egh me deraghvɨra nɨghnighan kogh, atamra uan nɨghnɨzir kurabar gɨn mangam. Egh me uarira uarigh nɨghnɨgh suam, erara gumazir ekiaba, e bar pɨn iti. Egh me uan inivafɨzir agorogebar gɨn mangɨsɨ, God gifueghan kogham. \v 5 \x - \xo 3:5 \xo*\xt Matyu 7:15; 7:21; Rom 2:19-20; 2 Tesalonika 3:6; 1 Timoti 5:8; 6:5; Taitus 1:16\xt*\x*Egh me pura ifar mɨkɨm suam, me Godɨn gɨn zui. Me guizbangɨra akɨrim ragha Godɨn gavgavim gasara. Nɨ gumazir kamaghɨn amibar saghon ikɨ. \v 6 \x - \xo 3:6 \xo*\xt Matyu 23:14; Taitus 1:11\xt*\x*Ezɨ men marazi tuaviba buria dɨpenibar aven ghua amizir nɨghnɨzir aghuiba puvatɨziba apezepera, kalabuziabar mɨn me gamima me men apengan iti. Amizir onganir kaba me arazir kurar avɨrim gamizɨ, dar osɨmtɨziba me taragha uaghiri. Ezɨ men naviba me gaghuavkɨrima me arazir kurar mɨngariba puvatɨzibar amuasa ifonge. \v 7 Egha amizir kaba me sure damuasa bar ifongegh, guizɨn akam gɨfoghan kogham. \v 8 \x - \xo 3:8 \xo*\xt Ua Me Ini 7:11; Rom 1:28; 2 Korin 13:5; 1 Timoti 6:5; 2 Timoti 2:25\xt*\x*Fomɨra Janes ko Jambres aning Mosesɨn apanimɨn iti moghɨn, gumazir kaba guizɨn akamɨn apanim gami. Ezɨ men nɨghnɨziba deragha ingarir puvatɨzɨma me nɨghnɨzir gavgavim Godɨn itir puvatɨ.\f + \fr 3:8 \fr*\ft Judaba kamaghɨn eghara ghaze, Janes ko Jambres, kar Mosesɨn dughiamɨn ikezir Isipɨn Atrivimɨn ganganir gumazimningɨn ziamning. Nɨ Ua Me Ini 7:22 ko 9:11ɨn gan.\ft*\f* \v 9 Eghtɨ men arazir kam bar ekeveghan kogham. Gumazamiziba bar men arazir kabar ganigh fogh suam, da bar ikuvigha ongani, mati gumaziba fomɨra Janes ko Jambresɨn arazibar gara ghaze, da bar ikuvigha ongani. \s Timoti pamtemɨn Godɨn akamɨn suiragh \p \v 10 \x - \xo 3:10 \xo*\xt Filipai 2:22; 1 Timoti 4:6\xt*\x*Ezɨ nɨ na ko ikiava, nan arazir kɨ manmaghɨn gumazamizibar sure gamim, nɨ a gɨfo. Nan dabirabir arazim nɨ a gɨfo, egha uaghan nan arazibar mɨngarim sara. Nɨ fo, kɨ nɨghnɨzir gavgavim Godɨn iti, egha zurara uan navim gavgavim a ganɨga ingangarim gami. Egha kɨ igharaz darazigh ifuegha, tugha gavgavigha osɨmtɨziba ateri. \v 11 \x - \xo 3:11 \xo*\xt Onger Akaba 34:19; Aposel 13:14-52; 14:1-20; 2 Korin 1:10\xt*\x*Nɨ arazir kurar gumazamiziba na gamiziba, nɨ dagh fo, egha uaghan mɨzazir kɨ Antiok ko Aikoniam ko Listran ikia iniziba sara. Ezɨ nɨ fo, me nguibar ekiar kabar arazir bar kurabar na gami. Ezɨ Ekiam osɨmtɨzir kabar aven nan akurazɨma kɨ deravɨra iti. \v 12 \x - \xo 3:12 \xo*\xt Matyu 16:24; Jon 15:20; 17:14; Aposel 14:22; 1 Tesalonika 3:3\xt*\x*Bar guizbangɨra, gumazamizir Krais Iesus ko ikɨ Godɨn Arazibar gɨn mangasa ifongeziba, me bar, gumazamiziba pazɨ me damuam. \v 13 \x - \xo 3:13 \xo*\xt 2 Tesalonika 2:11; 1 Timoti 4:1; 2 Timoti 2:16\xt*\x*Eghtɨ gumazamizir kuraba ko ifavarir gumazamiziba, gumazamizir igharazibagh ifar mangɨvɨra ikiam. Eghtɨ Satan uaghan me gifartɨ, men araziba bar ikuvigham. \p \v 14 \x - \xo 3:14 \xo*\xt 1 Timoti 1:13; 2:2\xt*\x*Ezɨ nɨrara, nɨ mɨghvɨra guizɨn akar kamɨn suiragh, akar nɨ inigha nɨghnɨzir gavgavim an itim. Guizbangɨra, nɨ bar deragha e gɨfo, e gumazamizir akar kamɨn nɨn sure gamiziba. \v 15 \x - \xo 3:15 \xo*\xt Jon 5:39; 1 Pita 1:20-21\xt*\x*Egha nɨ fo, dughiar nɨ aghɨrimra itim, nɨ faragha Godɨn Akɨnafaribar fofozim ini. Akɨnafarir kaba da nɨghnɨzir aghuiba nɨ ganɨdima, nɨ nɨghnɨzir gavgavim Krais Iesusɨn ikɨ Godɨn Akurvazim iniam. \v 16 \x - \xo 3:16 \xo*\xt Rom 15:4; 2 Timoti 2:21; 2 Pita 1:20-21\xt*\x*E fo, Godɨn Duam uabɨ, Godɨn Akɨnafarimɨn aven itir akabagh amizɨ da otifi. Ezɨ akar kam a bar bizir aghuim, a guizɨn akamɨn en sure gamuava, nɨghnɨzir aghuiba puvatɨzir gumazamiziba akɨrava, en daroriba akɨrava, egha arazir Godɨn damazimɨn derazibar en sure gami. \v 17 \x - \xo 3:17 \xo*\xt 1 Timoti 6:11; 2 Timoti 2:21\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, e Godɨn gumazamiziba, akar kaba e gamima e arazir aghuiba bar ada inigha ingangarir aghuibar amuasava ami. \c 4 \s Timoti Godɨn akam akunsɨ bar gavgavigh \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xo*\xt Aposel 10:42; Rom 14:9-10; 1 Timoti 5:21; 6:13\xt*\x*Krais Iesus uamategh izɨ atrivimɨn ikiamin dughiam, a en araziba kotiamɨn da tuisɨgham, gumazamizir ikiavɨra itiba ko ariaghireziba uakan. Kamaghɨn kɨ Godɨn damazim ko Krais Iesusɨn damazimɨn mɨghɨghavɨra kamaghɨn nɨ mɨgɨa ghaze, \v 2 \x - \xo 4:2 \xo*\xt Aposel 20:20; 20:31; 1 Timoti 4:13; 5:20; Taitus 1:13; 2:15\xt*\x*nɨ Godɨn akam akunsɨ bar gavgafigh. Gumazamiziba akam baraghasa ifonge, o a baraghan aghua, nɨ zurara Kraisɨn akam akunsɨ pamtem ingar. Egh nɨ men navibagh inivsɨ akar gavgavibar me mɨkɨm, egh me uan arazir kuraba akɨrsɨ me mɨkɨmɨva, me Godɨn Arazibar gɨn mangɨsɨ me mɨkɨm. Egh nɨ asughvɨra me damuva deravɨra God ifongezir arazibar men sure damu. \v 3 \x - \xo 4:3 \xo*\xt 1 Timoti 1:10; 4:1; 2 Timoti 1:13; 3:1; 3:6\xt*\x*E fo, dughiam izɨtɨma, gumazamiziba ua guizɨn akam baraghsɨ ifueghan kogham. Men kuariba akar igharaziba baraghsɨ bar ikuvigham. Egh me uari bagh tisan avɨriba inightɨ, me akar me oraghasa ifongezibar men sure damuam. \v 4 \x - \xo 4:4 \xo*\xt 1 Timoti 1:4; 4:7; Taitus 1:14\xt*\x*Kamaghɨn me guizɨn akam akɨrim ragh a gasaragham. Egh me pura eghaghanir kɨnir igharaziba baragham. \v 5 \x - \xo 4:5 \xo*\xt Aposel 21:8; Efesus 4:11; 2 Timoti 1:8; 2:3\xt*\x*Eghtɨ nɨ uabɨ, nɨ zurara deravɨra nɨghnɨgh ikɨva osɨmtɨziba ko mɨzaziba ater. Egh Akar Aghuim akurir ingangarim damu. God gumazamizibar akurvaghamin ingangarim nɨ ganɨngi. Kamaghɨn amizɨ nɨ ingangarir kam deravɨram a damu. \s Pol ovengamin dughiam roghɨra ize \p \v 6 \x - \xo 4:6 \xo*\xt Filipai 1:23; 2:17; 2 Pita 1:14\xt*\x*Ezɨ kɨ uabɨ, nan ovevemɨn dughiam roghɨra ize. Eghtɨ nan ghuzim mati wainɨn dɨpar me God ganɨdimɨn mɨn, abuan irasava ami. Nan dughiar kɨ mangamim a roghɨra izegha gɨfa. \v 7 \x - \xo 4:7 \xo*\xt 1 Korin 9:24-25; Filipai 3:14; 1 Timoti 6:12; Hibru 12:1\xt*\x*Kɨ pamtem ingara Akar Aghuim deravɨram anekuri, mati ivemarir gumazim pamtem ivemari. Egha ingangarir God na ganɨngizim kɨ anegɨfa, mati ivemarir gumazim uan ivemarim anegɨfa. Egha kɨ nɨghnɨzir gavgavir Godɨn itim, kɨ pamtem an suiragha mamaghɨra iti. \v 8 \x - \xo 4:8 \xo*\xt 1 Korin 9:24-25; 2 Timoti 1:12; Jems 1:12; 1 Pita 5:4; Akar Mogomem 2:10\xt*\x*Ezɨ ivezir aghuim na mɨzuai iti, mati ivemarir gumazim an ivezir aghuim a mɨzuai. Ezɨ ivezir aghuir kam a kamakɨn, God na mɨkɨm suam, nɨ nan damazimɨn dera. Ekiam arazir aghuimra gɨn mangɨva gumazamizibar araziba tuisɨgham. Egh Dughiar Krais Otoghamim, a ivezir aghuir kam na danɨngam. Egh a narara danɨngan kogham. Puvatɨ. A ivezir aghuir kam isɨ, gumazamizir a mɨzua a uamategh izamin dughiam gifongeziba, a bar me danɨngam. \s Timoti zuamɨra Pol bagh izɨ \p \v 9 \x - \xo 4:9 \xo*\xt 2 Timoti 1:4\xt*\x*Nɨ zuamɨra na bagh izɨsɨ damu. \v 10 \x - \xo 4:10 \xo*\xt 2 Korin 8:23; Galesia 2:3; Kolosi 4:14; Taitus 1:4; Filemon 1:24; 1 Jon 2:15\xt*\x*Nɨ oragh! Demas, a nguazir kamɨn biziba bagha bar ifonge, kamaghɨn amizɨ a na ategha gɨvagha Tesalonikan nguibar ekiamɨn ghu. Ezɨ Kresens Galesian Provinsɨn ghu, ezɨ Taitus Dalmesian Distrighɨn ghu. \v 11 \x - \xo 4:11 \xo*\xt Aposel 12:12; 12:25; 13:13; 15:37-39; Kolosi 4:10; 4:14; Filemon 1:24\xt*\x*Luk uabɨra na ko iti. Kamaghɨn amizɨma nɨ Mak batoghɨva a inighɨva a ko izɨ. A gumazir aghuir ingangaribar nan akurvazim. \v 12 \x - \xo 4:12 \xo*\xt Aposel 20:4; Efesus 6:21-22; Kolosi 4:7-8\xt*\x*Nɨ fo, kɨ Tikikus amadazɨma an Efesusɨn nguibamɨn ghu. \v 13 \x - \xo 4:13 \xo*\xt Aposel 20:6\xt*\x*Nɨ izɨsɨ, nan azenan azuir korotiar ruarim inigh izɨ. Kɨ Troasɨn nguibamɨn ikia Karpusɨn dɨpenimɨn anetaki. Egh akɨnafarir rɨghiziba sara inigh. Bar bizir ekiam, nɨ akɨnafarir me asɨzir inibar ingariziba inigh izɨ. \p \v 14 \x - \xo 4:14 \xo*\xt Onger Akaba 28:4; 62:12; Aghuzir Akaba 24:12; Aposel 19:33; Rom 2:6; 1 Timoti 1:20; Akar Mogomem 18:6\xt*\x*Aleksander, gumazir ainɨn bizibar ingarim, a bar paza na gami. Ekiam gɨn arazir kurar an amizir kam ikaragham. \v 15 Eghtɨ nɨ uaghan gumazir kam bagh gan. A bar guizbangɨra en akabar apanim gami. \p \v 16 \x - \xo 4:16 \xo*\xt Aposel 7:60; 2 Timoti 1:15\xt*\x*Kɨ faragha Kotɨn tugha akaba ikarvazima, gumazitam na ko tugha nan akamɨn akurazir puvatɨ. Gumaziba bar na ataki. Kɨ God ko mɨkɨmtɨma, a men arazir kurar kam gɨnɨghnɨghan kogham. \v 17 \x - \xo 4:17 \xo*\xt Onger Akaba 22:21; Daniel 6:22; Aposel 23:11; 27:23; 2 Pita 2:9\xt*\x*Ezɨ Ekiam uabɨ nan boroghɨn ikia gavgavim na ganɨdi. Kamaghɨn amizɨ kɨ Akar Aghuim bar anekurima, Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, me bar a barasi. Ezɨ kɨ ovengasava amima God nan akura, mati a laionɨn akamɨn ua na ini. \v 18 \x - \xo 4:18 \xo*\xt Onger Akaba 121:7; Rom 11:36; Galesia 1:5; Hibru 13:21\xt*\x*Ezɨ Ekiam me na damuamin arazir kuraba, a nan akuragham. Egh a deravɨra na damuva nan aku uan Nguibar a ikiava atrivimɨn itimɨn mangam. Eghtɨ e zurazurara ziar ekiam a danɨng mamaghɨra ikiam. Bar guizbangɨra. \p \v 19 \x - \xo 4:19 \xo*\xt Aposel 18:2; 2 Timoti 1:16-17\xt*\x*Nɨ nan akam isɨ, Prisila ko Akwila, ko Onesiforusɨn amuiroghboribar anɨng suam, Afeziam ia ko ikɨ. \v 20 \x - \xo 4:20 \xo*\xt Aposel 19:22; 20:4; 21:29; Rom 16:23\xt*\x*Erastus Korinɨn nguibamɨn ikiavɨra iti. Ezɨ Trofimus areima kɨ anetaghizɨma a Miletusɨn nguibamɨn iti. \v 21 Nɨ damu, zuamɨra na bagh izɨ. Nɨ suighsuightɨma, amozim ko amɨnir orangtɨzimɨn dughiam otogham. \p Yubulus ko Pudens ko Linus ko Klodia ko Romɨn nguibamɨn itir Kraisɨn adarasi, me akam amaga ghaze, Afeziam nɨ ko ikɨ. \p \v 22 Ekiam nɨn duam ko ikɨ. Egh an apangkuvim bar moghɨra ia ko ikɨ.