\id 2CO - drafted by Steven 2001; exeg check by Steven and Marsha R., Oct 2003; ready for comprehension check by John R, Siria, Joasa, and Simon Nov 2003; consultant check by Mike Sweeney and 6 Aruamus Dec 2003. Revised by Aruamu translation team in 2019-2020, with input from many Aruamus. \ide UTF-8 \h 2 Korin \toc3 2KO \toc2 2 Korin \toc1 Polɨn Akɨnafarir Namba 2, a Korinɨn Nguibamɨn Itir Sios Baghava an Osiri \mt Polɨn Akɨnafarir Namba 2, // a Korinɨn Nguibamɨn Itir Sios Baghava an Osiri \mt2 O \mt1 2 Korin \imt Akar Faragha Zuim \ip Korinɨn nguibar ekiamɨn siosɨn gumazamizir maba akar kurabar Pol mɨkeme. Ezɨ bizir kam Pol gamima, a bar oseme. Pol Korinɨn sios ko akabar kɨrasa. Kamaghɨn amizɨ, a me bagha akɨnafarir kam osiri. Egh ua me gakuegham. \ip Ezɨ akar otevir akɨnafarimɨn itir mam, Pol akar gavgavir a faragha Korinba bagha amizimɨn gun mɨgei. An akar kam mɨkɨman aghua, ezɨ me a barazir puvatɨgha, akar kurabar a mɨkeme. Ezɨ kamaghɨn an akar gavgavim me ganɨngi. Ezɨ me an akam baregha uan arazibar kɨri, kamaghɨn amizɨ, a datɨrɨghɨn me bagha guizbangɨra bar akonge. \ip Ezɨ dughiar kamɨn Judian Distrighɨn itir Kraisɨn adarasi, me paza iti. Ezɨ Pol me bagha dagɨaba akumakumigh, da inigh mangɨ me danɨngasa. Egha Sapta 8 ko 9, Pol akar Korinba navibagh aghuvkɨntɨma, me dagɨaba isɨ ingangarir kam danɨngamin akabav gei. \ip Ezɨ akɨnafarimɨn akar otevir abuananam, aposelɨn ifavarir iza Korinɨn itir maba, me Polɨn ziam dɨkabɨra an Aposelɨn ingangarim gasɨghasɨsi. Kamaghɨn amizɨ, Pol men arazir kurabar gun mɨgei. \c 1 \ms Pol ingangarir God aposelbagh anɨngizimɨn gun mɨgei \mr (Sapta 1--7) \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xo*\xt Aposel 18:1; 1 Korin 1:1\xt*\x*Kɨ Pol, kɨ Krais Iesusɨn aposelɨn mam. God uan ifongiamɨn gɨn ghua, aposelɨn mɨn ikiasa na amɨsefe. Kɨ en aveghbuam Timoti ko, ga akɨnafarir kam osirigha, ia Korinɨn nguibar ekiamɨn aven Godɨn siosɨn itiba, ko Godɨn gumazamizir Akaian Provinsɨn danganiba bar adar itiba, ia bagha an osirigha anemadi. \v 2 \x - \xo 1:2 \xo*\xt 1 Korin 1:3\xt*\x*Egha ga God ko mɨgɨa ghaze, God en Afeziam, ko en Ekiam Krais Iesus ian apangkuv, navir amɨrizim ia danɨngam. \s Pol God an akurazir bizim bagha a mɨnaba \p \v 3 \x - \xo 1:3 \xo*\xt Rom 15:5; Efesus 1:3; 1 Pita 1:3\xt*\x*E Godɨn ziam fam, a God, egha en Ekiam Krais Iesusɨn Afeziam. A en Afeziam, ezɨ akurvazir arazim ko apangkuvir arazim an otifi. Ezɨ a, gumazamizir osɨmtɨziba ateriba, men gɨrakɨrangɨn tuiva navir amɨrizim me ganɨdi. \v 4 God kamaghɨn ifonge, an en gɨrakɨrangɨn tuiva navir amɨrizim e ganɨdi moghɨn, e gumazamizir osɨmtɨzir avɨriba ateritabar gɨrakɨrangɨn tuiva navir amɨrizim me danɨngam. Kamaghɨn, osɨmtɨziba e bativir dughiabar, an en gɨrakɨrangɨn tuiva navir amɨrizim e ganɨdi. \v 5 \x - \xo 1:5 \xo*\xt Onger Akaba 34:19; 94:19; Kolosi 1:24\xt*\x*Krais osɨmtɨzir bar ekiam aterezɨ moghɨn e uaghan aneteri. Ezɨ God Kraisɨn gɨrakɨrangɨn tugha navir amɨrizim a ganɨngizɨ moghɨn, God Kraisɨn ingangarimɨn, en gɨrakɨrangɨn tuzɨma navir amɨrizim e gizɨfa. \v 6 God kamaghsua, ia navir amɨrizim ko an akurvazim iniam, bizir kamɨn e osɨmtɨzim ateri. God navir amɨrizim e danɨngɨva, a uaghan navir amɨrizim ia danɨngam. Ia en mɨn tuivigh gavgavigh osɨmtɨziba atertɨ, God navir amɨrizim en mɨn ia danɨngam. \v 7 \x - \xo 1:7 \xo*\xt Rom 8:17; 2 Timoti 2:12\xt*\x*Ezɨ e kamaghɨn nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikia bar fogha ghaze, ia tuivigh gavgavigham. E fo, ia e ko osɨmtɨzim ateri, kamaghɨn amizɨ, ia uaghan e ko navir amɨrizim iniam. \p \v 8 \x - \xo 1:8 \xo*\xt Aposel 19:23; 1 Korin 15:32\xt*\x*Nan adarasi, osɨmtɨzir Esian Provinsɨn e batozim, ia a gɨfoghasa. Osɨmtɨzir bar ekiam e avaragha, en gavgaviba bar dagh afira. Ezɨ kamaghɨn e ghaze, e ti ovegham. \v 9 Bar guizbangɨra, e mati gumazim jas ovengasava a mɨgei moghɨn, e uari barasi. God kamaghsua, e uan gavgavibara nɨghnɨghan kogham. Puvatɨ, e Godɨn gavgavimra nɨghnɨgh a gisɨn tugham, a gumazir ovengezibagh amizɨ me ua dɨkafi. Kamaghɨn, bizir kam e bato. \v 10 \x - \xo 1:10 \xo*\xt 2 Timoti 4:18; 2 Pita 2:9\xt*\x*Kar bizir bar kuram, an e gamizɨ e atam oveghai. Ezɨ God en akura. Egh a gɨn uam en akuragham. E nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikia bar fogha ghaze, zurara bizir kuram e bativtɨma, God uam en akuraghtɨma, e deraghvɨra ikiam. \v 11 Egh ia en akuragh God ko mɨkɨm. Eghtɨ God gumazamizir avɨribar dɨmdiaba baragh en akuragham. Eghtɨ gumazamizir bar avɨriba ganigh, me God en akuragha e gamizir biziba bagh a mɨnabagham. \s Pol Korinbagh ifarazir puvatɨ \p \v 12 \x - \xo 1:12 \xo*\xt 1 Korin 1:17; 2:4; 2:13; 2 Korin 2:17; Hibru 13:18\xt*\x*Bizir kam na gamima kɨ bar akonge. Nan navir averiamɨn, kɨ uan araziba deravɨra da tuisɨgha kamaghɨn fo, kɨ nguazir kamɨn ikia arazir aghuim gami, egha guizbangɨra ian damazibara e arazir bar aghuim gami. Kɨ arazir God nan akazir kam gamua God baghavɨra itir arazibar gɨn ghua, bizitam ian modozir puvatɨ. Kɨ nguazir kamɨn fofozim isa arazir kam gamizir pu. Puvatɨ, kɨ Godɨn apangkuvimɨn gavgavim isa, arazir kam gami. \v 13-14 \x - \xo 1:13-14 \xo*\xt 2 Korin 5:12; Filipai 2:16\xt*\x*Egha kɨ ia bagha akɨnafarim osirava, akar ia deravɨra gan dar mɨngaribagh foghamiba, kɨ dararama osiri. Kɨ ia bagha akar igharazitaba osirir puvatɨ. Guizbangɨra, dughiar mabar kɨ osirir mɨgɨrɨgɨar maba, ia deragha dagh fozir puvatɨ. Kɨ kamaghsua, ia en Ekiam Iesus Izamin Dughiamɨn, kɨ ia bagha ziar ekiam inizɨ moghɨn, ia na bagh ziar ekiam iniam. Kamaghɨn ia guizbangɨra nan akabar mɨngaribagh foghasa, kɨ ifonge. \p \v 15-16 \x - \xo 1:15-16 \xo*\xt Aposel 19:21; 1 Korin 16:5-6\xt*\x*Kɨ kamaghɨn nɨghnɨzir gavgavim ikia ghaze, ia na bagh ziar ekiam iniam. Ezɨ bizir kam bagha, kɨ akam akɨrigha ghaze, kɨ faragh izɨ ian ganam. Egh kɨ ia ategh, Masedonian Provinsɨn mangam. Egha kɨ Masedonia Provins ataghizir dughiamɨn, kɨ uamategh izɨ ian ganasa nɨghnɨsi. Ezɨ arazir kamɨn God dughiar pumuningɨn arazir aghuimɨn ia damuam. Eghtɨ ia nan akuraghtɨ, kɨ Judian Distrighɨn mangam. \v 17 Ezɨ manmaghɨn ami? Ia ti ghaze, kɨ amizir mɨgɨrɨgɨar kaba, kɨ pura ia gifari. Ia ti ghaze, kɨ nguazir kamɨn gumazamizibar mɨn puram akar dɨkɨrɨzibagh amua dar ghuangsɨgha ghaze, “Guizbangɨra,” o “Puvatɨ,” uagharam aning mɨkɨmam? Bar puvatɨ. \p \v 18 God zurara uan mɨgɨrɨgɨabar gɨntɨsi. Ezɨ kamaghɨra kɨ guizbangɨra ia mɨgei, mɨgɨrɨgɨar kɨ ia gamiba bar, da uaghara “Guizbangɨra,” o “Puvatɨ,” mɨgeir pu. \v 19 \x - \xo 1:19 \xo*\xt Aposel 9:20; 18:5\xt*\x*Kɨ, ko Sailas, ko Timoti, e ian tongɨn Godɨn Otarim Krais Iesusɨn akam kuri. Ezɨ ia bar fo Krais, “Guizbangɨra,” ko “Puvatɨ,” uagharam aningɨn mɨgeir puvatɨ. Krais zurara guizbangɨra mɨgei. \v 20 \x - \xo 1:20 \xo*\xt Rom 15:8-9; Akar Mogomem 3:14\xt*\x*Godɨn akar dɨkɨrɨzir avɨriba iti. Ezɨ Krais “Guizbangɨra,” akar dɨkɨrɨzir kaba bar dav gei. Kamaghɨn, e Godɨn akam barazima a Kraisɨn ziamɨn ghaze, “A guizbangɨra,” ezɨ e Godɨn ziam fe. \v 21 \x - \xo 1:21 \xo*\xt 1 Jon 2:20; 2:27\xt*\x*Ezɨ God uabɨ gavgavim isa, e ko ia ganɨdi, ezɨ e Krais ko porogha, ikia gavgafi. Egha a uabɨ ua bagha e amɨsefe. \v 22 \x - \xo 1:22 \xo*\xt Rom 8:16-17; 2 Korin 5:5; Efesus 1:13-14; 2 Timoti 2:19; 1 Jon 2:27; Akar Mogomem 2:17\xt*\x*Egha a uabɨ uan inabazir ababanim e gatɨ, kamaghɨn me en gan fogh suam, e an gumazamizibara. Egha uan Duam en navir averiabar ikiasa an e ganɨngi. Godɨn Duamra a uaghan bizir aghuir faragha zuir mam, God e danɨngasa. E Godɨn Duam inigha gɨvagha, kamaghɨn e fo, e guizbangɨra bizir avɨrir maba sara iniam. \s Pol zuamɨra Korinɨn ghuzir puvatɨ \p \v 23 \x - \xo 1:23 \xo*\xt Rom 1:9; 2 Korin 11:31\xt*\x*God, a gumazir nan mɨgɨrɨgɨaba gavgavim dagh anɨdim, egha a nan navimɨn gari. Ezɨ kɨ an ziamɨn guizbangɨra kamaghɨn mɨgei, kɨ osɨmtɨzim ia danɨngan aghuagha, kamaghɨn, kɨ zuamɨra Korinɨn izezir puvatɨ. A kamaghɨra tu. \v 24 \x - \xo 1:24 \xo*\xt 1 Pita 5:3\xt*\x*Kɨ kamaghɨn mɨkemezir puvatɨ, e ian nɨghnɨzir gavgavibar gantɨ da en apengan ikiam. Puvatɨ. E fo, ia nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikia mɨtivigha gavgavigha gɨfa. Egh e ian agorogem damutɨ, an otivasa, ia ko ingari. \c 2 \nb \v 1 \x - \xo 2:1 \xo*\xt 1 Korin 4:21; 2 Korin 12:21\xt*\x*Kɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, kɨ ia bagh izan kogham, egh ia damutɨ ia fomɨra na basemezɨ moghɨn na basɨman kogham. Kamaghɨn kɨ izezir puvatɨ. \v 2 Egh kɨ ia damutɨ, ia na basemeghtɨma, tina ikɨ na damutɨ kɨ bar akuegham? Ia, gumazamizir kɨ ia gamizɨ ia na basemeziba, iarara ikiam. \v 3 Ia gumazamizir agorogem na ganɨdiba, kamaghɨn kɨ ia bagh izɨ osɨmtɨzim ia danɨngan aghua. Ezɨ bizir kam bagha kɨ fomɨra ia bagha akɨnafarir mam osirigha anemada. Kɨ fo, kɨ bizitam bagh bar akueghtɨ, ia uaghan bar moghɨra bar akuegham. \v 4 \x - \xo 2:4 \xo*\xt Aposel 20:31\xt*\x*Guizbangɨra, kɨ ia bagha akɨnafarim osirir dughiamɨn, kɨ bar ian apangkuvigha, nan navim bar osemezɨ, kɨ puvɨram azi. Kɨ osɨmtɨzim ia danɨngasa akɨnafarir kam osirizir puvatɨ. Kɨ ghaze, ia kamaghɨn fogh suam, kɨ bar ia gifuegha, bar uan navim ia ganɨngi. Kamaghɨn kɨ ia bagha osiri. \s Korinba, gumazir arazir kuram gamizimɨn arazir kuram gɨn amang \p \v 5 \x - \xo 2:5 \xo*\xt 1 Korin 5:1; Galesia 4:12\xt*\x*Gumazitam osɨmtɨzim gumazir igharazibagh anɨngi, an osɨmtɨzim na ganɨngizir puvatɨ. Kɨ mɨgɨrɨgɨar gavgavir avɨribar bizir kam mɨkɨman aghua. Kɨ kamaghɨn mɨkɨmasa, a ia gamizɨma, ian naviba bar moghɨra, mong ian oseme. \v 6 Ezɨ ian avɨriba ghaze, gumazir kam a ivezir kuratam inigh. Ezɨ datɨrɨghɨn an a inigha gɨvagha, kamaghɨra tu. \v 7 Kamaghɨn amizɨ, ia arazir igharazitamɨn datɨrɨghɨn a damu. Ia an arazir kuraba gɨn amadaghɨva, an gɨrakɨrangɨn tugh, navir amɨrizim a danɨng. Puvatɨghtɨ, osɨmtɨzir bar ekiam gumazir kam dɨkabɨragham. \v 8 Kamaghɨn, kɨ ia gakaghora ghaze, ia an akaghtɨ a fogham, ia a gifuegha mamaghɨra iti. \v 9 \x - \xo 2:9 \xo*\xt 2 Korin 7:15; 10:6\xt*\x*Akɨnafarir kɨ faragha osirizim, mar kɨ pura ia basamasa an osiri. Kɨ kamaghɨn foghasa, ia nan akabar gɨntɨgha biziba bar dagh ami, o puvatɨ? \v 10 Eghtɨ ia gumazitamɨn arazir kuraba gɨn amangɨtɨ, kɨ uaghan da gɨn amangam. Eghtɨ kɨ gɨn amangamin arazir kuratam ikɨtɨ, kɨ ian akurvaghsɨ Kraisɨn damazim a gɨn amangam. \v 11 \x - \xo 2:11 \xo*\xt Luk 22:31\xt*\x*Kɨ atiatia ghaze, Satan ti e gifaragh e dɨkabɨragham. Kamaghɨn kɨ arazir kuraba gɨn amadi. E Satanɨn mogomer nɨghnɨzir kurabagh fogha gɨfa. \s Pol Taitusɨn ganasa \p \v 12 \x - \xo 2:12 \xo*\xt Aposel 14:27; 1 Korin 16:9\xt*\x*\x - \xo 2:12-13 \xo*\xt Aposel 20:1\xt*\x*Kɨ Kraisɨn Akar Aghuim akunasa izava, Troasɨn nguibar ekiamɨn otogha gari, Ekiam kɨ ingangarir kam damuasa, a na bagha tuavim atɨ. \v 13 Ezɨ kɨ uan aveghbuam Taitusɨn ganizir puvatɨ. Kamaghɨn nan navim derazir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ Troasia ategha uamategha iza Masedonian Provinsɨn oto. \s Aposelba Godɨn gavgavimɨn mɨdorozibagh afisi \p \v 14 Ezɨ God, Krais ko porogha en faragha zuima, e an gɨn ghua kalabuziar gumazamizibar mɨn ghua bar akuegha mɨgɨa ghaze, Krais modorozim gafiragha apaniba dɨkabɨragha gɨfa! Ezɨ arazir kamɨn gumazamiziba bar God gɨfoghamin fofozim ini. A mati mughuriar aghuimɨn mɨn otozɨ, amɨnim a bɨrazɨ a tintinibar ghu. Bizir kam bagha kɨ God mɨnabi.\f + \fr 2:14 \fr*\ft Grighɨn akar otevitam kagh deragha mɨkemezir puvatɨ.\ft*\f* \v 15 \x - \xo 2:15 \xo*\xt 1 Korin 1:18; 2 Korin 4:3\xt*\x*Guizbangɨra, e mati pauran mughuriar aghuim zuimɨn mɨn, Krais a inigha ofan mɨn God ganɨngi. Mughuriar kam, a Godɨn Nguibamɨn zuir tuavimɨn zuir gumazamizibar tongɨn otiva zui. Egha uaghan helɨn zuir tuavimɨn itir gumazamizibar tongɨn otiva zui. \v 16 \x - \xo 2:16 \xo*\xt Luk 2:34; Jon 9:39; 1 Pita 2:7-8\xt*\x*Egha helɨn tuavimɨn zuir darasi, mughuriar kam barazima, an ovever mughuriamɨn mɨn zui. Egha me gamima, me ovei. Ezɨ Godɨn Nguibamɨn tuavimɨn zuir darasi, me mughuriar kam barazima, a mati ikɨrɨmɨrir aghuim isir mughuriam. Egha a ikɨrɨmɨrir aghuim me ganɨdi. Tinara gavgavigh ingangarir kamagh garim damuam? Bar puvatɨ. \v 17 \x - \xo 2:17 \xo*\xt 2 Korin 1:12; 4:2; 11:13; 1 Pita 4:11; 2 Pita 2:3\xt*\x*Ezɨ e gumazamizir mabar mɨn amir puvatɨ, me danganiba bar dagh aruava Godɨn akam mɨgɨa, mati me dagɨaba bagha biziba amadi. God uabɨ ingangarir kam e ganɨngizɨ e ifarir puvatɨ, e guizbangɨra mɨgei. E Krais ko porogha, Godɨn damazimɨn deravɨram an akaba akuri. \c 3 \s Aposelba Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiamɨn ingangarir gumazibar otifi \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xo*\xt Aposel 18:27; Rom 16:1; 2 Korin 5:12\xt*\x*E ti ian aghariba apɨrtɨ, ia suam, e gumazir aghuiba, kamaghɨn e ti mɨgɨrɨgɨar kabagh ami? O e ti gumazir mabar mɨn e gumazibav kɨmtɨ, me ia bagh akɨnafariba osir ia mɨkɨm suam, e gumazir aghuiba? O e uarir akurvaghsɨ ian azangsɨghtɨ, ia en akurvaghamin akɨnafarim osiram? Bar puvatɨ! \v 2 \x - \xo 3:2 \xo*\xt 1 Korin 9:2\xt*\x*Ia uari, mati akɨnafarir en gun gumazamizibav geim. Ezɨ akɨnafarir kamɨn osiziriba, da en navir averiabar aven iti. Eghtɨ gumazamiziba bar akɨnafarir kamɨn ganɨva a dɨponam. \v 3 \x - \xo 3:3 \xo*\xt Ua Me Ini 24:12; Jeremaia 31:33; Esekiel 11:19; 36:26; Hibru 8:10\xt*\x*Ia bar azenara iti, mati akɨnafarir mam Krais an osirizɨ e a inigha ize. A fɨnfɨnir dɨpamɨn an osirizir puvatɨ. A zurara ikiamin Godɨn Duamɨn an osiri. Egha a dagɨar ekiatam gisɨn an osirizir puvatɨ. A gumazamizibar navir averiabar an osiri. \p \v 4 E fo, God ingangarir kam damuasava e amɨsefe. Ezɨ Krais fofozir kam e ganɨngi. Kamaghɨn, e akar kabar gun ia mɨgei. \v 5 \x - \xo 3:5 \xo*\xt Jon 15:5; 1 Korin 15:10; Filipai 2:13\xt*\x*Guizbangɨra, e uari ingangarir kam damuan buraghburaki, egh e uari kamaghɨn mɨkɨman kogh suam, e uari bizibagh ami. Puvatɨ, God uabɨra gavgavim e ganɨdima, e ingangarir kam gami. \v 6 \x - \xo 3:6 \xo*\xt Jeremaia 31:31; Jon 6:63; Rom 7:6; 1 Korin 11:25; Galesia 3:10; Efesus 3:7; Kolosi 1:25; Hibru 8:6-8\xt*\x*Ezɨ a uabɨ e gamizɨma, e Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiar kam, e an ingangarir gumazibar otifi. Akar Dɨkɨrɨzir kam, a bizir me akɨnafarimɨn osirizir puvatɨzim, mati Moses Osirizir Arazir fomɨram otoziba. Puvatɨ. Kar Godɨn Duamɨn bizim. Moses Osirizir Araziba gumazamizibagh amima me ovei. Ezɨ Godɨn Duam ikɨrɨmɨrir aghuim me ganɨdi. \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xo*\xt Ua Me Ini 34:1; 34:28-30; Godɨn Araziba 10:1; Rom 7:10\xt*\x*Ingangarir God amizim, a Moses Osirizir Arazibagh amizɨ da otifi. Ezɨ tuavir kamɨn ovevem otos. Dughiar kam God dagɨam abɨghizɨ, osiziriba vaghvagha an otifi, ezɨ Godɨn angazangarim uaghan ize. Egha angazangarir kam Mosesɨn guam gisirazɨ Israelia an guamɨn ganan buraghburaki. Ezɨ gɨn angazangarir kam gɨfa. \v 8 \x - \xo 3:8 \xo*\xt Galesia 3:2; 3:5\xt*\x*Ingangarir God uan Duam gumazamizibar anɨngasava amizim, a ingangarir Moses Osirizir Araziba anɨngasava amizim, bar a gafira. Eghtɨ Godɨn angazangarim ko gavgavim, ingangarir kamɨn ikɨ mamaghɨra ikiam. \v 9 \x - \xo 3:9 \xo*\xt Godɨn Araziba 27:26; Rom 1:17; 3:21\xt*\x*Moses Osirizir Arazibar ingangarir kam, a en araziba tuisɨghɨva e mɨkɨm suam, e ovengam. E fo, ingangarir kam Godɨn angazangarim sara ize. Egh ingangarir kam Godɨn angazangarim sara izɨtɨ, ingangarir gumazamizibar amutɨ me Godɨn damazimɨn deraghamim, a Godɨn angazangarir bar ekiam sara izɨ mamaghɨra ikiam. \v 10 \x - \xo 3:10 \xo*\xt Ua Me Ini 34:29\xt*\x*Godɨn angazangarir ekiam ko gavgavim, ingangarir igiar an amizim ko ikia bar ekevegha mamaghɨra iti. Egha angazangarir kam, Godɨn angazangarir ingangarir ghurim ko itim, bar a gafira. Kamaghɨn, e datɨrɨghɨn gara nɨghnɨsi, ingangarir ghurimɨn angazangarim munge. \v 11 Ingangarir ghurir kam a zurara ikian kogham. Puvatɨ, a mungegham. Egha a Godɨn angazangarim sara ize. Kamaghɨn e fo, ingangarir igiar zurara ikiamim, a Godɨn angazangarir bar ekiam sara iza mamaghɨra iti. \p \v 12 \x - \xo 3:12 \xo*\xt 2 Korin 7:4; Efesus 6:19\xt*\x*Ezɨ e nɨghnɨzir gavgavim ikia bar fo, angazangarir kam izɨva e bativ mamaghɨra ikiam, ezɨ e a bagha mɨzuai. Kamaghɨn, e atiati puvatɨgha azenara an gun mɨgei. \v 13 \x - \xo 3:13 \xo*\xt Ua Me Ini 34:33-35; Rom 10:4; Galesia 3:23\xt*\x*E Moses amizɨ moghɨn amir puvatɨ. An guamɨn angazangarim siragha mungemarima, a kamaghɨn aghua, Israelia an ganam. Kamaghɨn a iniravɨzim inigha uan guam avara. \v 14 \x - \xo 3:14 \xo*\xt Aisaia 6:10; Jon 12:40; Aposel 28:26-27; Rom 11:7-8; 11:25\xt*\x*Ezɨ fomɨra iza datɨrɨghɨn tuzir dughiamɨn, Israelian nɨghnɨziba bar pɨrizɨ, me Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Ghuribar gara, dar mɨngariba deragha dagh fozir puvatɨ. Egha mati Mosesɨn guam avarazir iniravɨzim, men nɨghnɨziba avaraghavɨra iti. Ezɨ gumazitam o amizitam me avarazir iniravɨzir kam adangizir puvatɨ. Krais uabɨra, gumazim a gɨfoghtɨma, God an iniravɨzir a dukuaghav itim adegham. \v 15 Guizbangɨra, dughiaba bar me Moses Osirizir Arazibar bori, ezɨ iniravɨzir kam ikia men nɨghnɨziba apɨra, iza datɨrɨghɨn oto. \v 16 \x - \xo 3:16 \xo*\xt Ua Me Ini 34:34; Aisaia 25:7; Rom 11:23; 11:26\xt*\x*Egh tina uan navim Ekiam bagh a giraghtɨ, God iniravɨzir an nɨghnɨzim avarazim adegham. \v 17 \x - \xo 3:17 \xo*\xt Jon 8:32; 8:36; Rom 8:2; 1 Korin 15:45; 2 Korin 3:6; Galesia 5:1\xt*\x*Kɨ Ekiam mɨgɨa, kar kɨ Godɨn Duam mɨgei. Eghtɨ Ekiamɨn Duam gumazitam o amizitamɨn ikɨtɨ, bizitam an suiragh a ikɨrarighan kogham. Bar puvatɨ. A bar fɨrighɨrɨgh ikiam. \v 18 \x - \xo 3:18 \xo*\xt Ua Me Ini 16:7; 24:17; Rom 8:29; 1 Korin 13:12; 15:49; 1 Timoti 1:11\xt*\x*E bar moghɨra, bizitam en guaba avarazir puvatɨ. Ezɨ Ekiamɨn angazangarir ekiam e gisirazɨma, e ganganir guabar garimɨn mɨn otogha, Godɨn angazangarim gumazamizibar akakasi. E zurara Godɨn angazangarir kam isavɨra iti, ezɨ a bar en arazibagh ighavɨra itima, e Ekiamɨn nedazimɨn mɨn otivavɨra iti. Ekiam, a Godɨn Duam, egha a bizir kabagh ami. \c 4 \s Aposelba, me nguazir mɨnebar mɨn iti \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xo*\xt 2 Korin 3:6; 1 Timoti 1:13\xt*\x*God en apangkuvigha ingangarir kam e ganɨngi. Ezɨ kamaghɨn e ingangarir kam gamua amɨrvazir puvatɨ. \v 2 \x - \xo 4:2 \xo*\xt 1 Korin 1:18; 2 Korin 2:17; 6:4; 6:7; 1 Tesalonika 2:3-5\xt*\x*E aghumsɨzir arazir gumazamiziba mogava amiba, e akɨrim ragha dagh asara. E ifavarir arazibagh amir puvatɨ. Egha e Godɨn akam gɨrazɨ, a igharagha otozir puvatɨ. E Godɨn guizɨn akam azenarama anekuri, eghtɨ gumazamiziba bar uan navir averiabar aven en araziba tuisɨgham. Egh me kamaghɨn fogham, e ingangarir bar aghuim Godɨn damazimɨn a gami. \v 3 \x - \xo 4:3 \xo*\xt 1 Korin 1:18; 2 Korin 2:15; 2 Tesalonika 2:10\xt*\x*Ezɨ tarazi Akar Aghuir e kurir kamɨn mɨngarim gɨfoghan kogh, mati iniravɨzim men nɨghnɨzim avaraghavɨra iti. Gumazamizir kaba, me helɨn zuir tuavimɨn itibara. \v 4 \x - \xo 4:4 \xo*\xt Jon 1:18; 12:31; 12:45; 1 Korin 9:19; Efesus 2:2; Filipai 2:6; Kolosi 1:15; Hibru 1:3\xt*\x*Satan a nguazir kamɨn godɨn ifavarim, a gumazamizir kabar nɨghnɨziba mɨtatem dagh anɨngizɨma, me nɨghnɨzir gavgavim puvatɨ. Ezɨ kamaghɨn Kraisɨn Akar Aghuimɨn angazangarim ko an apangkuvim men navir averiabar aven ghuava avenge. Kamaghɨn, me Krais deragha an garir puvatɨ, a uabɨ Godɨn mɨrara itir nedazim. \p \v 5 \x - \xo 4:5 \xo*\xt 1 Korin 1:9; 1:13; 1:19; 1:23; 2 Korin 1:24\xt*\x*E uari uan arazibar akam akurir puvatɨ. E kamaghɨn akam akura ghaze, “Krais Iesus, a en Ekiam. Ezɨ e Iesusɨn mɨgɨrɨgɨamɨn gɨn ghua egha ian ingangarir gumazibar iti.” \v 6 \x - \xo 4:6 \xo*\xt Jenesis 1:3; Aisaia 9:2; 2 Korin 3:18; 1 Pita 2:9; 2 Pita 1:19\xt*\x*Fomɨra God kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Mɨtatemɨn aven, angazangarim otogh siragham.” Ezɨ Godɨn kamnangran angazangarim iza en navir averiabar ikia e gamizɨma, e Godɨn fofozir aghuiba iti. E Krais Iesusɨn guamɨn angazangarir kamɨn gara, egha e Godɨn angazangarim ko an gavgavim gɨfo. \p \v 7 \x - \xo 4:7 \xo*\xt 1 Korin 2:5; 2 Korin 5:1; 12:9\xt*\x*E pura nguazir mɨner kɨnir gavgaviba puvatɨzibar mɨn ami, ezɨ bizir bar aghuir kam en aven iti. Bizir kam kamaghɨn en aka, gavgavir bar ekiar kam, a Godɨn otifi, an en otivir puvatɨ. \v 8 \x - \xo 4:8 \xo*\xt 2 Korin 1:8; 7:5\xt*\x*Ezɨ dughiar mabar osɨmtɨzir avɨriba e bativigha, e dɨkabɨrazir puvatɨ. Ezɨ bizir avɨriba en nɨghnɨzibar iza e gamima e okam nɨghnɨsi, da en nɨghnɨziba bar da apɨrizir puvatɨ. \v 9 Gumazamizir avɨriba en apanibar itima, God e ataghizir puvatɨ. Me e mɨsogha pazava e gamua, egha bar e gasɨghasɨghizir puvatɨ. \v 10 \x - \xo 4:10 \xo*\xt Rom 8:17; 1 Korin 15:31; Filipai 3:10; 1 Pita 4:13\xt*\x*E kamaghsua, e uan ovengamin inivafɨzir kaba, gumazamiziba Iesusɨn ikɨrɨmɨrir aghuim men akaghtɨma, me dar ganam. Kamaghɨn e zurara uan ovengamin inivafɨzibar, Iesusɨn ovevem men akakasi. \v 11 \x - \xo 4:11 \xo*\xt Rom 8:36; 1 Korin 15:31; 15:49\xt*\x*E kamaghɨn ifonge, e uan ovengamin inivafɨzir kaba, e gumazamiziba Iesusɨn ikɨrɨmɨrir aghuim men akaghtɨma, me dar ganam. Kamaghɨn e angamɨra ikia Iesusɨn ingangarim bangɨn, gumazamiziba e mɨsozima, e dughiar avɨribar atam ariaghiri. \v 12 Kamaghɨn, e ghaze, ovevem e bativasa amuavɨra iti, eghtɨ en arazir kam ia damutɨ, ia ikɨrɨmɨrir aghuarim iniam. \p \v 13 \x - \xo 4:13 \xo*\xt Onger Akaba 116:10; Rom 1:12; 2 Pita 1:1\xt*\x*Gumazir mam Godɨn Duamɨn fofozim an itima, a Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn osiri, “Kɨ nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikia, egha kamaghɨn kɨ an gun mɨgei.” Kamaghɨra, Godɨn Duam en aven ingara e gamima, e uaghan nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikia kamaghɨn an gun mɨgei. \v 14 \x - \xo 4:14 \xo*\xt Rom 8:11; 1 Korin 6:14\xt*\x*E kamaghɨn fo, God, Ekiam Iesus gamizɨ, a ua mozimɨn dɨkavigha ikɨrɨmɨrir aghuarim ini. A uaghan e damightɨ, e Iesus ko ua dɨkavightɨ, a bar e ko ia sara inigh mangɨtɨ, e an boroghɨn ikiam. \v 15 \x - \xo 4:15 \xo*\xt 1 Korin 3:21; 2 Korin 1:3-6; Kolosi 1:24; 2 Timoti 2:10\xt*\x*Bizir e bativir kaba bar, da ia bangɨn e batifi. God kamaghsua, arazir kamɨn an apangkuvim gumazamizir avɨriba bativ mangɨvɨra ikiam. Egh gumazamizir kaba a mɨnabɨ mangɨvɨra ikɨ, an ziam fam. Kamaghɨn bizir kaba e batifi. \s Aposelba nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikia egha gavgavim ini \p \v 16 \x - \xo 4:16 \xo*\xt Rom 7:22; Efesus 3:16; Kolosi 3:10; 1 Pita 3:4\xt*\x*E ingangarir bar aghuir God amizir kam gɨnɨghnɨgha, kamaghɨn an ingangarim damuasa amɨrvazir puvatɨ. E fo, en inivafɨzir azenan itiba, bar ikuvighasava amima, ezɨ en navir averiabar aven, e zurara dughiabar gumazamizir bar igiabar mɨn otivavɨra iti. \v 17 \x - \xo 4:17 \xo*\xt Matyu 5:12; Rom 8:17-18; 1 Pita 1:6\xt*\x*E fo, osɨmtɨziba ko mɨzazir e datɨrɨghɨn ateriba, da osɨmtɨzir ekiaba puvatɨ. Egh da dughiar otevimra ikiam. Egh da en akuraghtɨ, e dabirabir bar aghuim Godɨn Nguibamɨn zurazurara a iniam. E fo, bizir aghuir e iniamin kaba, da bizir igharaziba bar dagh afiraghtɨ, osɨmtɨzir e datɨrɨghɨn aterir kaba, da pura bizibar mɨn otivigham. \v 18 \x - \xo 4:18 \xo*\xt Rom 8:24; 2 Korin 5:7; Kolosi 1:16; Hibru 11:1-3\xt*\x*E uan damazibar garir biziba, e dar gara dagh nɨghnɨzir puvatɨ. Bizir e uan damazibar ganan koghamiba, e mɨghɨgha a dar gara dagh nɨghnɨsi. Bizir e uan damazibar gariba, da bar dughiar otevimra ikiam. Ezɨ bizir aghuir e uan damazibar ganan koghamiba, da bar zurara ikiam. \c 5 \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xo*\xt 2 Korin 4:7; 2 Pita 1:13-14\xt*\x*E kamaghɨn fo, nguazimɨn purirpenir e datɨrɨghɨn aven itir kaba, da gɨn dɨpɨrighirɨgh ikuvigham, kar en inivafɨzimɨn ovevem. Eghtɨ dughiar kam God dɨpenir igharazir aghuim e danɨngam, kar en inivafɨzir igiam. Dɨpenir kam, gumazitam an ingarizir puvatɨ, God uabɨ an ingari. A Godɨn Nguibamɨn ikɨ zurazurara ikɨvɨra ikiam.\f + \fr 5:1 \fr*\ft Purirpenir nguazimɨn itir kamnang, kar inivafɨzir e nguazir kamɨn inizibar akar isɨn zuim. Ezɨ dɨpenir igharazir mam, kar e Godɨn Nguibamɨn iniamin inivafɨzir igharagha garir bar igiaba.\ft*\f* \v 2 \x - \xo 5:2 \xo*\xt Rom 8:23\xt*\x*E datɨrɨghɨn nguazimɨn dɨpenir kamɨn ikia, egha navim bigha ara ikia uan dɨpenir Godɨn Nguibamɨn itim inigh, korotiamɨn mɨn e anerughasa bar ifonge. \v 3 E anerugh uan inivafɨzim avaragh, egh bibiamra ikian kogham. \v 4 \x - \xo 5:4 \xo*\xt 1 Korin 15:53-54\xt*\x*E nguazimɨn purirpenimɨn aven ikiavɨra ikia, osɨmtɨziba atera navim bigha ara iti. Ezɨ da e gamima e uan inivafɨzir ghurir kam ataghɨraghasava amir puvatɨ. E inivafɨzir igiar aghuim a gisɨn aneghuasa ifonge, mati e korotiar igiam ghurim gisɨn anerughtɨma, anagapazagh ganganir bar aghuim damuam. Tuavir kamɨn en inivafɨzir ovengamim, a ua raghɨrɨgh, inivafɨzir angamɨra ikɨvɨra ikiamimɨn otogham. \v 5 \x - \xo 5:5 \xo*\xt Rom 8:16; 8:23; 2 Korin 1:22; Efesus 1:14; 2:10\xt*\x*God uabɨ e akɨrigha angamɨra itir ikɨrɨmɨrir kam e ganɨngi, egha uan Duam e ganɨngi. God bizir bar aghuir maba e danɨngasa, egha faragha uan Duam e ganɨngi. Ezɨ e Godɨn Duam inigha gɨvagha bar fo, e bizir aghuir igharaziba uaghan da iniam. \p \v 6 \x - \xo 5:6 \xo*\xt Hibru 11:13-16\xt*\x*Kamaghɨn e bizir kam gɨnɨghnɨgha tuivigha gavgavighavɨra iti. E fo, e inivafɨzir kam sara ikɨva, Ekiam ko an Nguibamɨn ikian kogham. \v 7 \x - \xo 5:7 \xo*\xt Rom 8:24-25; 1 Korin 13:12; 2 Korin 4:18; Hibru 11:1\xt*\x*Bizir e gariba, e dagh nɨghnɨgha, dar gɨn zuir puvatɨ. E pura nɨghnɨzir gavgavim Ekiamɨn ikia, egha an gɨn zui. \v 8 \x - \xo 5:8 \xo*\xt Filipai 1:23\xt*\x*Ezɨ kɨ mɨkemegha gɨfa, e uan navibar suigha ikia, egha atiatir puvatɨ. E inivafɨzir ghurir kam ategh mangɨ Ekiam ko ikɨ an Nguibamɨn ikiasa bar ifonge. Eghtɨ an Nguibar a itim, guizbangɨra en nguibamɨn mɨn ikiam. \v 9 \x - \xo 5:9 \xo*\xt Kolosi 1:10; 1 Tesalonika 4:1\xt*\x*Egha e nguibar manamɨn iti, an en nguibam, o Godɨn Nguibam, e zurara kamaghɨn bar ifonge, e arazir aghuir Ekiam ifongezibar amuam. \v 10 \x - \xo 5:10 \xo*\xt Fofozir Gumazim 12:14; Rom 2:16; 14:10; Galesia 6:7; Kolosi 3:24-25; Akar Mogomem 22:12\xt*\x*Guizbangɨra, e bar moghɨra Kraisɨn kotɨn otivightɨ, an en araziba tuisɨgham. Dughiar e nguazimɨn inivafɨzimɨn aven itim, e arazir aghuibagh ami, o arazir kurabagh ami, eghtɨ kotiamɨn dughiam e bar vaghvagh uan arazir amizibar ivezim iniam. \s E gumazamizibar akurvaghtɨ, me Godɨn namakabar otivam \p \v 11 \x - \xo 5:11 \xo*\xt 2 Korin 4:2; Hibru 10:31; Jut 1:23\xt*\x*Egha e Ekiamɨn atiatiava an apengan iti. Kamaghɨn, gumazamiziba nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikiasa, e men nɨghnɨziba fa me gakaghori. God guizbangɨra bar en nɨghnɨziba ko arazibagh fo. Kɨ uaghan kamaghɨn nɨghnɨsi, ia en araziba tuisɨgha fo, e ingangarir aghuim gami. \v 12 \x - \xo 5:12 \xo*\xt 2 Korin 1:14; 3:1\xt*\x*E ua mɨgeir akar kam, e ian aghariba apɨrtɨ, ia en ziaba fɨ suam, e gumazir aghuiba, e kamaghɨn nɨghnɨzir puvatɨ. Ia fo, marazi pura gumazamizibar ziar ekiaba itiba bagha bar akongegha, men navimɨn aven otivir araziba bagh nɨghnɨzir puvatɨ. Ezɨ e kamaghsua, ia gumazir kabar akaba ikarvaghamin fofozim ikɨ. Bizir kamɨn e ia bagha osiri, eghtɨ ia en arazir aghuiba bagh bar akongegham. \v 13 Guizbangɨra, marazi ghaze, en araziba ko en nɨghnɨziba ti gumazir onganibar mɨn iti. Puvatɨ, kar e guizbangɨra Godɨn ingangarim gami. E nɨghnɨzir aghuarim ikɨva, egh ian akurvaghsɨ kamaghɨn damuam. \v 14 \x - \xo 5:14 \xo*\xt Rom 5:15\xt*\x*E deragha nɨghnɨgha fo, gumazir mam bar e bagha areme. Ezɨ tuavir kam mati, e bar moghɨrama ovegha gɨfa. Kamaghɨn Krais e gifongezir arazim, en naviba fa e abɨrima, e an ingangarim gami. \v 15 \x - \xo 5:15 \xo*\xt Rom 14:7-8; 1 Korin 6:19; Galesia 2:20; 1 Tesalonika 5:10; 1 Timoti 2:6; 1 Pita 4:2\xt*\x*Gumazir kam kamaghɨn ifonge, e gumazamizir angamɨra itiba uarira uari bagh ikian kogham. E gumazir e bagha ovegha ua dɨkavizim baghvɨra ikiam. Kamakɨn, a bar moghɨra e bagha ovenge. \p \v 16 \x - \xo 5:16 \xo*\xt Jon 6:63; Filipai 3:7-8; Kolosi 3:11\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, e datɨrɨghɨn ua navir ghurimɨn arazimɨn gɨn ghua gumazamizibar araziba tuisɨzir puvatɨ. Guizbangɨra, e faragha navir ghurimɨn arazimɨn gɨn ghua Kraisɨn araziba tuisɨki. Egha datɨrɨghɨn ua kamaghɨn amir puvatɨ. \v 17 \x - \xo 5:17 \xo*\xt Aisaia 43:18; Rom 8:1; 8:9-10; Galesia 5:6; 6:15; Efesus 2:15; Akar Mogomem 21:5\xt*\x*Gumazim o amizim Krais ko poroghtɨ, God a damightɨ, a bar igiamɨn otogham. Eghtɨ bizir ghurim bar gɨvaghtɨ, bizir bar igiam otogham. \p \v 18 \x - \xo 5:18 \xo*\xt Rom 5:10; Efesus 2:16; Kolosi 1:20; 1 Jon 2:2\xt*\x*Bizir kaba bar, God dagh amima, da e batifi. E fomɨra an apanibar mɨn iti, ezɨ Kraisɨn ingangarimɨn an e gamizɨ, e datɨrɨghɨn an namakabar otifi. Egha a uaghan, ingangarir kam e ganɨngi, eghtɨ e an apanir igharazibar amightɨ, me an namakabar otivam. \v 19 \x - \xo 5:19 \xo*\xt Rom 3:23-25; Kolosi 1:19-20\xt*\x*En mɨgɨrɨgɨam kamakɨn: God, Kraisɨn ingangarimɨn tuavimɨn, a nguazimɨn itir gumazamiziba bar me gamima, me Godɨn apanim gamir arazim ataghɨragha an namakabar mɨn otifi. Egha men arazir kurar me amiziba, a ua dagh nɨghnɨzir puvatɨ. Egha a ingangarir kam e ganɨga ghaze, ia akam nan apanibav kɨnightɨ, me oregh nan namakabar otivigham. \v 20 \x - \xo 5:20 \xo*\xt 2 Korin 3:6; 6:1; Efesus 6:20\xt*\x*Kar e Kraisɨn abuir gumazamizibar otivigha, mati God uabɨ uan dɨmdiam ia ganɨngizɨ moghɨn, e akar kam ia mɨkɨri. Kamaghɨn, e Kraisɨn danganim isa, ia gakaghora ghaze, ia Godɨn apanim gamir araziba ategh an namakabar otifigh. \v 21 \x - \xo 5:21 \xo*\xt Aisaia 53:6-12; Jon 8:46; Rom 5:19; 1 Korin 1:30; Galesia 3:13; Filipai 3:9; Hibru 4:14-15; 1 Pita 2:22-24; 1 Jon 3:5\xt*\x*Krais uabɨ arazir kuratam gamizir puvatɨ. Ezɨ God kamaghsua, e Krais ko porogh, an gavgavimɨn e Godɨn damazimɨn gumazamizir aghuibar otivam. Kamaghɨn, God en akurvaghasa en arazir kuraba bar Krais gisɨn da arɨki, ezɨ Krais mati uaghan gumazir arazir kurabagh amir mamɨn mɨn oto. \c 6 \s Aposelba uan ingangarim gamua osɨmtɨzir avɨriba ateri \p \v 1 God ko ingara pamten ia gakaghora ghaze, ia gumazamizir Godɨn apangkuvim iniziba, ia aneteghtɨ a pura bizimɨn mɨn otivan markɨ. \v 2 \x - \xo 6:2 \xo*\xt Aisaia 49:8; Luk 4:19-21\xt*\x*God kamaghɨn mɨgei, “Dughiar kɨ ian kuarkuvigha atɨzim, an otozɨ, kɨ ian dɨmdiam barasi. Dughiar kɨ ian akurvaghasa atɨzir kam, an otozɨ, kɨ ian akura.” Ia oragh! Kɨ ian kuarkuvighamin dughiam datɨrɨghɨn otos. Ezɨ uaghan kɨ ian akurvaghamin dughiam datɨrɨghɨn otos! \p \v 3 \x - \xo 6:3 \xo*\xt Rom 14:13; 1 Korin 9:12; 10:32\xt*\x*Gumazitam o amizitam mɨgɨrɨgɨar kuratam e amir ingangarim damuan e aghuagha, kamaghɨn en arazir e amiba bar, e gumazitam o amizitam gamizɨ a uan dagarim asegha irɨzir puvatɨ. \v 4 \x - \xo 6:4 \xo*\xt 2 Korin 4:2\xt*\x*E Godɨn ingangarir gumazibar ikia, kamaghɨn zurara uan arazir aghuiba gumazamizibar akakasi. E men aghariba apɨra me mɨgeima me kamaghɨn fo: Osɨmtɨzir e bativiba, ko bizir me bar pazava e gamiba, ko bizir e gasɨghasɨziba, e dar tuivigha gavgavighavɨra iti. \v 5 \x - \xo 6:5 \xo*\xt Aposel 16:23; 2 Korin 11:23-27\xt*\x*Me e mɨsogha e isa kalabusɨn e arɨsi. Apanir avɨriba e akumakua nɨgɨnir dafam gamua en atari. Ezɨ e puvɨra ingara deragha akuir puvatɨghava, mɨtiriabara iti. \v 6 \x - \xo 6:6 \xo*\xt 1 Timoti 4:12\xt*\x*E arazir Godɨn damazimɨn zuezibagh amua, guizɨn akamɨn fofozimɨn suira. E akamadariba ikarvagha bemɨram atarir puvatɨ. E arazir aghuibar gumazamizibagh ami. E Godɨn Duamɨn gavgavim iti. E igharaz darazigh ifongezir arazim guizbangɨram a gami. E arazir kabagh amua kamaghɨn ian aka, e guizbangɨra Godɨn ingangarir gumazamiziba. \v 7 \x - \xo 6:7 \xo*\xt 1 Korin 2:4; 2 Korin 10:4; Efesus 6:11-13; 2 Timoti 4:7\xt*\x*E guizɨn akam akura, egha Godɨn gavgavimɨn uan ingangarim gami. E Godɨn arazir aghuimɨn suira, mati inogovimɨn bizibar mɨn, e uan agharir kɨriam ko guvimɨn dar suigha, Godɨn ingangarim bagha mɨsosi. \p \v 8 Gumazamizir maba en ziaba fe. Ezɨ igharaziba en ziabagh asɨghasɨsi. Ezɨ marazi gɨrakɨrangɨn e mɨgɨa e gasɨghasɨsi, ezɨ igharaziba en gun uan namakabav gɨa ghaze, e arazir aghuibagh ami. Gumazamizir maba ghaze, e gumazir ifariba. Kamaghɨn puvatɨ, e gumazir guizɨn akabav geiba. \v 9 \x - \xo 6:9 \xo*\xt Onger Akaba 118:18; 1 Korin 4:9; 2 Korin 4:2; 4:9-10\xt*\x*Marazi en gara, mati me e gɨfozir puvatɨ. Ezɨ guizbangɨra, gumazamiziba bar moghɨram e gɨfos. Marazi en gara ghaze, dughiar avɨriba e atam ovei. Ezɨ guizbangɨra, e angamɨra ikiavɨra iti. Marazi en gara ghaze, God uam e akɨrmɨghasa mɨzazir ekiar kam e ganɨdi. Ezɨ guizbangɨra, e aremezir puvatɨ. \v 10 \x - \xo 6:10 \xo*\xt 2 Korin 7:4; Filipai 2:17; Kolosi 1:24\xt*\x*Marazi en gara ghaze, e bar oseme. Ezɨ guizbangɨra, e zurara bar akuegha iti. Marazi en gara ghaze, e onganarazibar mɨn iti. Ezɨ guizbangɨra, e gumazamizir avɨribar akurvazima, me Godɨn Duamɨn amodoghɨn, bizir aghuir avɨriba bar izɨfa. Marazi en gara ghaze, e biziba puvatɨzɨ moghɨn pura iti. Ezɨ guizbangɨra, e Godɨn Duamɨn amodoghɨn, e biziba bar avɨrasemegha iti. \p \v 11 Ia, Korinɨn itir Kraisɨn adarasi, e azenara bighɨvɨra ia mɨkɨmasa. E guizbangɨra uan naviba kuighava da isa ia ganɨdi. \v 12 E uan navibar kuazɨ pu. Puvatɨ. E ia bagha bar ifonge. Ezɨ ia uari uan navibar kumi. Ezɨ navir vamɨran itir arazir kam, en tongɨn itir puvatɨ. \v 13 \x - \xo 6:13 \xo*\xt 1 Korin 4:14\xt*\x*Kɨ datɨrɨghɨn mati Afeziam uan boribav gei moghɨn, kɨ ia mɨgei. Ia arazir e amibar mɨn, uaghan uan naviba kuighɨva da isɨ e danɨngam. \s E Godɨn Dɨpenimɨn mɨn iti \p \v 14 \x - \xo 6:14 \xo*\xt Godɨn Araziba 7:2-3; 1 Korin 5:9; Efesus 5:7; 5:11\xt*\x*Kraisɨn adarazir azenan itir gumazamiziba, men araziba bar ighara. Kamaghɨn amizɨ, ia me ko porogh me ko ingangaribar amuan markɨ. Kɨ ian azai, Godɨn arazir aghuim ko arazir kuram ti manmaghɨn uaning ko porogh uaning ko ingaram? Eghtɨ angazangarim ko mɨtatem manmagh uaning inigh ikiam? Bar puvatɨgham. \v 15 Krais ko Satan, aning ti navir vamɨran iti, o? O, gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim ititam, ko gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim puvatɨzitam, aning manmaghɨn nɨghnɨzir vamɨra ikiam? Bar puvatɨ. \v 16 \x - \xo 6:16 \xo*\xt Ofa Gami 26:12; Esekiel 37:27; 1 Korin 3:16; 6:19\xt*\x*Manmaghsu, e Godɨn Dɨpenim ko marvir guabar dɨpeniba isafuragham? God fomɨra kamaghɨn mɨgei, “Kɨ me ko ikɨ, egh men tongɨn daruam. Eghtɨ me nan gumazamizibar mɨn ikɨtɨ, kɨ men Godɨn ikiam.” Kamaghɨn amizɨ, ia fo, e uari Godɨn zurara itimɨn dabirabir Dɨpenim. \p \v 17-18 \x - \xo 6:17-18 \xo*\xt 2 Samuel 7:14; 1 Eghaghaniba 17:13; Aisaia 43:6; 52:11; Jeremaia 31:9; Esekiel 20:34; 2 Korin 7:1; Akar Mogomem 1:8; 18:4; 21:7\xt*\x*Ezɨ Ekiam ua kamaghɨn mɨgei, “ ‘Ia me ategh, mangɨ danganir igharazitamɨn ikɨ. Egh ia bar deraghvɨra uari bagh gan, ia ua bizir Godɨn damazimɨn zuezir puvatɨzitam uam an suighan markɨ. Kɨ uabɨ ia inigh, ian Afeziamɨn mɨn ikɨtɨ, ia nan boribar mɨn ikiam.’ Ekiar Gavgavir Ekiam Itim kamaghɨn mɨgei.” \c 7 \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xo*\xt 2 Korin 6:17-18; 1 Jon 3:3\xt*\x*Nan namakar aghuiba, Godɨn e bagha inabazɨ itir bizir kaba e da inigha gɨfa. Kamaghɨn, e inivafɨzim ko duam gami aning mɨzezir biziba, bar da batuegh, Godɨn damazimɨn bar zuegham. Egh e Godɨn atiating an apengan ikiam. Egh uari isɨ bar God danigh, egh Godɨn arazir zuezim zuraram an gɨn mangam. \s Korinba navibagh irazɨma Pol bar akonge \p \v 2 \x - \xo 7:2 \xo*\xt Aposel 20:33; 2 Korin 12:17\xt*\x*Ia uan naviba kuighɨva, da isɨ e danɨng. E arazir kuratamɨn gumazitam o amizitam gamizir puvatɨ. Egha e gumazitam o amizitam pazava a gamizir puvatɨ. Egha e gumazitam o amizitam gifaragha an bizitam pura a inizir puvatɨ. \v 3 \x - \xo 7:3 \xo*\xt 2 Korin 6:11-12\xt*\x*Kɨ akatam ia gasa mɨgɨrɨgɨar kam ia mɨgeir puvatɨ. Ia fo, kɨ fomɨra mɨkeme, e uan naviba bar ia ganigha bar ia gifueghɨvɨra ikiam. Egh e ovengam, o e angamɨra ikɨvɨra ikiam, arazir kam kamaghɨra ikiam. \v 4 Kɨ kamagh fogha bizitam modozir puvatɨ. Kɨ bighɨvɨra ia mɨkɨmam, nan navim bar amɨraghɨrɨzɨ, kɨ ia bagha bar akonge. Osɨmtɨziba guizbangɨra e batifi, ezɨ da pura biziba. E ia gɨnɨghnɨsi, ezɨ bizir kam e gamizɨ, en naviba ia bagha bar akueghavɨra iti. \p \v 5 \x - \xo 7:5 \xo*\xt 2 Korin 2:13\xt*\x*E ghua Masedonian itir dughiam, e avughsasa amuava avenge. Nguibar kamɨn osɨmtɨzir avɨrir maba zurara e isi. Gumazamiziba akabar, e uari batogha uariv gei. Ezɨ atiatir nɨghnɨziba, en navir averiabar aven iti. \v 6 \x - \xo 7:6 \xo*\xt 2 Korin 1:3-4; 2:13\xt*\x*Gumazamizir osɨmtɨziba men naviba abɨnigha itiba, God men gɨrakɨrangɨn tuiva navir amɨrizim me ganɨdi. Egha a Taitus amadazɨma, a uam e bagha izezɨma, en navir averiaba bar dera. \v 7 Taitus ua izezir arazir kamra, God e gamizɨ en naviba derazir puvatɨ. Ia faragha Taitus gamizɨ an navim ian dera, egha a ian arazir kamɨn gun e geghani. Ian arazir kamɨn God uaghan en navibagh amizɨ da dera. Taitus kamaghɨn e mɨgɨa ghaze, ia nan ganasa bar ifongegha, ararer kam ian navir averiabar iti. Egha ia na ko navir vamɨran ikiasa bar puvɨra nɨghnɨsi. Ezɨ kamaghɨn kɨ bar guizbangɨra bar akonge. \p \v 8 \x - \xo 7:8 \xo*\xt 2 Korin 2:4\xt*\x*Kɨ fo akɨnafarir kɨ ia bagha osirizim ia gamizɨ, ian naviba oseme. Ezɨ kɨ uabɨ bizir kam mɨghɨgha a gɨnɨghnɨzir puvatɨ. Kɨ guizbangɨra faragha bizir kam gɨnɨghnɨgha ian apangkufi, egha datɨrɨghɨn puvatɨ. Akɨnafarir kɨ ia bagha osirizir kam ia gamizɨ, ia osemegha aghumsɨki. Ezɨ arazir kam bar dughiar otevimram iti. \v 9 Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn bar akonge. Kɨ fo, ia oseme, ezɨ kɨ bizir kam bagha bar akongezir puvatɨ. Kɨ fo, ian osɨmtɨzim ko aghumsɨzim ia gamizɨ, ia uan navibagh ira, ezɨ kɨ bizir kam bagha bar akonge. Kɨ fo, God uabɨ ia gamizɨ, ian naviba osemegha aghumsɨki. Ezɨ en mɨgɨrɨgɨar kataba bar ian navibagh asɨghasɨghizir puvatɨ. \v 10 \x - \xo 7:10 \xo*\xt 2 Samuel 12:13; Aghuzir Akaba 17:22; Matyu 26:75; 27:3-5; Hibru 12:16-17\xt*\x*E fo, Godɨn otivir osɨmtɨziba ko aghumsɨzir araziba, da gumazamizibagh amima, me uan navibagh iraghɨrasi. Arazir kamɨn God uam en akura. Kamaghɨn, e arazir kam bagh uan navibagh isɨn nɨghnɨzir avɨribara amuan markiam. Ezɨ nguazir kamɨn osɨmtɨziba ko aghumsɨzir araziba, da gumazamizibagh amima ovevem otifi. \v 11 Ia kamaghɨn deragh nɨghnɨgh. God ia ganɨngizir osɨmtɨzir kam, bizir bar aghuir igharagha garibar ia gami. Bizir kamɨn God ia gamizɨ ia uari, uari bagha uan osɨmtɨzim deravɨra bighɨvɨra mɨkɨmasa ia ifonge. Ezɨ God ian naviba fezɨ, ia gumazir arazir kuram gamizimɨn atari. Ezɨ a ia gamizɨ, ia an atiatingi. Ia datɨrɨghɨn mɨghɨgha e gɨnɨghnɨgha, gumazir arazir kuram gamizimɨn arazim akɨrasa pamten ingari. Arazir ia mɨgɨrɨgɨar kam akɨrasava amiba, kamaghɨn akagha ghaze, ia Godɨn damazimɨn osɨmtɨzitam itir puvatɨ. \p \v 12 Kɨ akɨnafarir kam ia bagha an osira, egha arazir kuram gamizir gumazim gɨnɨghnɨgha an osirizir puvatɨ. Egha gumazir igharazir pazava a gamim, kɨ uaghan a gɨnɨghnɨghizir pu. Bar puvatɨ. Kɨ kamaghɨn ifonge, ian arazir aghuim azenim girɨghtɨ, ia Godɨn damazimɨn deragh fogh suam, ia bar na gifonge. Bizir kam bagha kɨ akɨnafarir kam osiri. \p \v 13 Ezɨ datɨrɨghɨn ian arazir kam e gamizɨ, en navir averiaba amɨraghavɨra iti. En naviba amɨraghɨrɨgh iti, e bar akonge. Ia Taitusɨn akuragha an osɨmtɨziba agɨvazɨ, an navim amɨra. Ezɨ bizir kamɨn e guizbangɨra bar akonge. \v 14 Kɨ faragha ian arazir aghuibar gun Taitusɨn mɨgɨa ian ziaba fe. Egha uan mɨgɨrɨgɨar kamɨn aghumsɨzim inizir pu. Puvatɨ. Akar e ian arazir aghuibar gun mɨkemeziba, da guizbangɨra. Kamaghɨn datɨrɨghɨn Taitus fo, e ian ziaba fer mɨgɨrɨgɨaba, da bar guizbangɨra. \v 15 \x - \xo 7:15 \xo*\xt 2 Korin 2:9\xt*\x*Taitus ia bagha izezir dughiamɨn, ia atiatia nɨgha, a inigha, bar an mɨgɨrɨgɨabar mɨrara ghue. A ian arazir kam gɨnɨghnɨghavɨra ikia bar ian apangkuvigha navim ia bagha ikiavɨra iti. \v 16 Kɨ datɨrɨghɨn bar fogha ghaze, ia arazir aghuibara damuam. Kamaghɨn kɨ bar akonge. \c 8 \ms Korinba, Judian itir Kraisɨn adarazir akurvaghasa dagɨaba arɨsi \mr (Sapta 8--9) \s Kraisɨn adarasi, Judian itir Kraisɨn adarazi bagha dagɨaba arɨsi \p \v 1 \x - \xo 8:1-4 \xo*\xt Rom 15:26\xt*\x*Nan adarasi, e kamaghɨn ia mɨkɨmasa, God Masedonian Provinsɨn itir siosba bar men apangkuvigha men akurvasi. \v 2 Osɨmtɨzir ekiam me batozɨ, dughiar kamɨn me biziba bar puvatɨ. Ezɨ God me gamizɨ, me bar akuegha, Kraisɨn adarazigh nɨghnɨgha, men akurvaghasa dagɨar bar avɨriba arɨzima da bar izɨfa. \v 3 Kɨ deravɨra kamaghɨn ia mɨkɨmasa, me uari uan ifongiamɨn gɨn ghua dagɨar kaba anɨngi. Bizir me danɨngamin me itiba, me da anɨga, dagh isɨn bar avɨriba anɨngi. \v 4 \x - \xo 8:4 \xo*\xt 2 Korin 9:1-2\xt*\x*Me pamten e gaghora e mɨgɨa ghaze, e men amamangatɨghtɨ, me Godɨn apangkuvir arazim inigh, siosɨn igharaziba ko ingarɨva Judian itir Godɨn gumazamizibar akurvagham. \v 5 E kamaghɨn nɨghnɨsi, me dagɨataba anɨngam. Ezɨ men arazir aghuim, en nɨghnɨzi moghɨn, bar a gafira. Me uari isa God bar a ganɨga, God ifongezir arazimɨn gɨn ghua uaghan uari isa bar e ganɨngi. \p \v 6 Taitus faragha Godɨn apangkuvir arazimɨn gɨn ghua ingangarir aghuir kam ian tongɨn a gami. Kamaghɨn amizɨ, e anemadi, eghtɨ a uamategh mangɨ, uan ingangarir nam bar anegɨvagham. \v 7 \x - \xo 8:7 \xo*\xt 1 Korin 1:5; 16:1-2; 2 Korin 9:8\xt*\x*Bizir ia amiba bar, da guizbangɨra bar dera. Ia nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikia, deravɨram an gun mɨgei. Egha ia fofozir ekiam ikia, Godɨn ingangarim damuasa bar moghɨra ifonge. Egha ia uaghan e bagha bar ifonge. Kamaghɨra, datɨrɨghɨn ia apangkuvir arazimɨn gɨn mangɨva a gisɨn arazir bar aghuir kam isafuragh ingangarir kam damu. \p \v 8 Ia nan akar kamɨn gɨrara mangasa kɨ akar gavgavim ia ganɨdir puvatɨ. Kɨ kamaghɨn nɨghnɨgha ia mɨgei, gumazamizir igharaziba ingangarir kam damuasa naviba me dɨkafi. Eghtɨ ia damuamin arazir manatamɨn, kɨ dar ganɨva da tuisɨgh deragh dagh fogham, ia igharaz darazigh ifongezir arazim a guizbangɨrama otifi, o puvatɨ? \v 9 \x - \xo 8:9 \xo*\xt Matyu 8:20; Luk 9:58; Filipai 2:6-7\xt*\x*Ia fo, en Ekiam Krais Iesus, en apangkuvir arazim bar ekefe. A Godɨn Nguibamɨn bizir aghuir bar avɨriba ikia, egha ia bangɨn nguazir kamɨn izegha onganarazimɨn mɨn iti. A ian akuraghtɨ, ia bizir avɨriba iniasa, kamaghɨn a biziba puvatɨzir gumazimɨn mɨn oto. \p \v 10 Kɨ datɨrɨghɨn ia dagɨaba arɨzir ingangarir kamɨn uan nɨghnɨzim ia danɨngasa. Ia azenir gɨvazimɨn ingangarir kam gamizɨ a dɨkafi. Egha ia ingangarir kam damuasa bar ifonge. \v 11 Egh ia datɨrɨghɨn ingangarir amir kam, ia gavgavigh anegɨfagh! Ia faragha ingangarir kam damuamin ifongiam iti moghɨn, ia zuamɨra a damigh anegɨfagh. Ia itir bizibar amodoghɨn, ia ingar mangɨ otogh. \v 12 \x - \xo 8:12 \xo*\xt Mak 12:43; Luk 21:3\xt*\x*Gumazitam o amizitam bizibar anɨngsɨ bar ifueghtɨ, God da inisɨ bar akuegham. God bizir gumazamiziba vaghvagha ikiava anɨdibagh nɨghnɨgha, egha bizir me anɨdiba isi. A gumazamizir biziba puvatɨzibagh nɨghnɨgha men araziba tuisɨzir puvatɨ. \p \v 13-14 \x - \xo 8:13-14 \xo*\xt 2 Korin 9:12-13\xt*\x*Kɨ ia osɨmtɨzir ekiam atertɨ, igharaz darazi deravɨra ikiasa, kɨ mɨgeir puvatɨ. Kɨ e arazir magh garibara e vaghvagh uarir amuasa, kɨ ifonge. Ia datɨrɨghɨn dughiar kamɨn bizir avɨriba iti, ia biziba otevezir gumazamizibar akuragh. Eghtɨ gɨn ia bizibar oteveghtɨ, me bizir avɨrir me itibar ian akurvagham. Kamaghɨn, ia bar arazir vabara damuva, ia deravɨra ikiam. \v 15 \x - \xo 8:15 \xo*\xt Ua Me Ini 16:18\xt*\x*Mati Godɨn Akɨnafarim mɨkeme, “Gumazamizir dagher avɨriba iniziba, men mɨneba izevezir puvatɨ. Ezɨ gumazamizir dagher avɨriba inizir puvatɨziba, men dagheba otevezir puvatɨ.” \s Pol gumaziba amangizɨma me Korinɨn ghue \p \v 16 God Taitusɨn navim fezɨma, an e ko nɨghnɨzir vamɨrama amua, uaghan ian akurvaghasa bar akonge. Kamaghɨn e God mɨnabi. \v 17 E ua ia bagh mangasava an azangsɨsi, a mangasa bar ifonge. Egha a uaghan ingangarir kam damuasa bar ifonge. Kamaghɨn amizɨ, a uabɨ ifueghava, ia bagha ghu. \v 18 Ezɨ e uaghan Kraisɨn adarazir mav amadazɨma, a Taitus ko mar zui. Gumazir kam siosba bar dar Akar Aghuim akura, egha ziam iti. \v 19 Ezɨ bizir kamra puvatɨ. A en gɨn daru apangkuvim itir ingangarir kam damuasa, Siosba anemɨsevegha ghaze, an en akuragh dagɨaba arɨgham. E kamaghsua, e ingangarir kamɨn Ekiamɨn ziam fɨtɨ, gumazamiziba uaghan fogham, en naviba ingangarir kam damuasa dɨkavima e a gami. Bizir kamning bagha, e ingangarir kam gami. \v 20 Bizir ekiar gumazamiziba anɨngizɨ e garim, tav a bagh akar kuratam e gasan e aghua. Kamaghɨn, e Kraisɨn adarazir kav inizɨ an e ko izi. \v 21 \x - \xo 8:21 \xo*\xt Aghuzir Akaba 3:4; Rom 12:17; Filipai 4:8; 1 Pita 2:12\xt*\x*E arazir aghuibara damuasa. Egh e arazir aghuir kam Godɨn damazimra a damuan aghua. Puvatɨ, e uaghan gumazamizibar damazibar dar amuam. \p \v 22 Ezɨ e Kraisɨn adarazir gumazir igharazir mam uaghan anemadazɨma, an aning ko zui. E dughiar avɨribar ingangarir guar avɨriba a ganɨga an garima, a gavgavigha deragha dagh ami. A bar fo, ia bar arazir aghuibara damuam. Kamaghɨn datɨrɨghɨn a ingangarir kam damuasa bar ifonge.\f + \fr 8:22 \fr*\ft E aveghbuar, Taitus ko Korinɨn mangasava amir kamningɨn ziamning, e deragha aning gɨfozir puvatɨ. Pol ves 18 ko 20ɨn mavɨn gun mɨkeme. Egha igharazitav Pol ves 22ɨn an gun mɨkeme.\ft*\f* \v 23 Ia Taitus gɨfogha gɨfa, a nan roroam ko na ko ingarir gumazim, e ian akurvasi. Ezɨ en aveghbuar kamning, ia kamaghɨn aning gɨfo, aning siosbar ingangarir gumazimningɨn ikia, aningɨn ingangarimɨn aning Kraisɨn ziam fe. \v 24 \x - \xo 8:24 \xo*\xt 2 Korin 7:13-14; 8:1-7\xt*\x*Ia arazir bar aghuibar gumazir kabar amu. Eghtɨ ian arazir kam siosbar gumazamizibar akaghtɨ, me fogh suam, ia guizbangɨra igharaz darazigh ifonge. Egh me fogham, e faragha me mɨgɨa ian ziam fe, ezɨ akar kam, a guizbangɨra, e pura mɨgeir puvatɨ. \c 9 \s Korinba dagɨaba Godɨn gumazamizibar akurvaghsɨ dar anɨngam \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xo*\xt 2 Korin 8:1-7\xt*\x*Ia dagɨar e Godɨn gumazamizir Judian itibar akurvaghasa arɨghɨzibagh fogha gɨfa. Kamaghɨn amizɨ, kɨ akar ruaritam bizir kam bagh an osiran kogham. \v 2 Kɨ fogha gɨfa, ia igharaz darazir akurvaghasa ian naviba dɨkavigha gɨfa. Ezɨ kɨ zurara ian ziaba Masedonian gumazamizibar damazibar da fe. Kɨ kamaghɨn me mɨgei, “Azenir gɨvazim Akaiaba ingangarir kam damuasa biziba akɨrigha gɨfa.” Egha me orazi ia dagɨaba anɨngasa bar ifonge, ezɨ bizir kam Masedonian avɨribar naviba fema me uaghan dagɨabar anɨngasa. \v 3 Ezɨ nan mɨgɨrɨgɨar kɨ ian ziaba fer kaba, pura bizimɨn mɨn otivan, kɨ kamaghɨn aghua. Kɨ kamaghɨn ifonge, ia dagɨaba arighɨva, egh kɨ mɨkemezɨ moghɨn, ia da me danɨngsɨvɨra ia gan ikɨ. Kɨ bizir kam gɨnɨghnɨgha, aveghbuar kaba amangizɨ, me ia bagha izi. \v 4 Kɨ guizbangɨra nɨghnɨzir gavgavim kamaghɨn iti, ia dagɨabar anɨngasa da arigha mɨzuai iti. Nan nɨghnɨzim Masedonian gumazitaba na ko izɨ gantɨ, ia dagɨaba arighan koghtɨ, kɨ bizir kamɨn aghumsɨzim inigham. Eghtɨ ia uaghan bar aghumsɨgham. \v 5 Kamaghɨn kɨ ghaze, kɨ gumazir kaba amadaghtɨ me faragh izɨ ian ganɨva, ian akuragh dagɨar ia danɨngasa akam akɨriziba, dar akɨrigh da amadaghtɨ da mangam. Eghtɨ kɨ izamin dughiamɨn, gumaziba ian gantɨ, ia bar akuegh dagɨar kabar anɨngam. Egh me kamaghɨn nɨghnɨghan kogham, e men dagɨaba okɨmasa me gifari. Puvatɨ. \p \v 6 \x - \xo 9:6 \xo*\xt Aghuzir Akaba 11:24; 22:9; Rom 12:8; Galesia 6:7-9\xt*\x*Ia deragh bizir kam gɨnɨghnɨgh. Gumazim dagher bofera oparigh, a bar bofera iniam. Eghtɨ gumazim dagher avɨriba oparigh, a dagher bar avɨriba iniam. \v 7 \x - \xo 9:7 \xo*\xt Godɨn Araziba 15:7; Aghuzir Akaba 11:25; Rom 12:8\xt*\x*Kamagh amizɨ, ia bar vaghvagh deravɨra faragh nɨghnigh, egh bizir ia anɨngasa ifongezim faragha a gɨfogh. Gumazitam o amizitam uan bizitam anɨngsɨ osemegh suam, me bizibara anɨngasa puvɨram e gaghora e abɨri. Gumazamizir bar akuegha uan ifongiamɨn gɨn ghua biziba anɨdiba, God bar me gifonge. \v 8 \x - \xo 9:8 \xo*\xt Aghuzir Akaba 28:27; Filipai 4:19\xt*\x*God bizir aghuir guar avɨriba ia danɨngamin gavgavim iti, eghtɨ ia bizir aghuir bar avɨriba ikiam. Egh ia zurazurara biziba bar izɨvagham. Eghtɨ ia ingangarir aghuiba bar dar amusɨ, bizir bar avɨriba ia bagh izɨvagh ikiam. \v 9 \x - \xo 9:9 \xo*\xt Onger Akaba 112:9\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim arazir kam mɨgɨa ghaze, “Gumazamizir bizir avɨriba isa onganarazibagh anɨdiba, me mati gumazamiziba dagher ovɨziba oparasa pura tintinibar nguazim mɨkɨri. Ezɨ men arazir aghuir kam gɨvaghan kogham, a ikɨvɨra ikiam.” \v 10 \x - \xo 9:10 \xo*\xt Aisaia 55:10; Hosea 10:12; Matyu 6:1\xt*\x*God dagher ovɨziba gumazamizibagh anɨdima me uan azenibar da opari. Egha dagher guar bar avɨriba isa gumazamiziba bar me ganɨdima, me da api. Kamaghɨra God biziba uaghan ia danɨngtɨ, ia bar izɨvagham. Kamaghɨra ia Godɨn gumazamizir igharaziba men akurvagham. Eghtɨ ian arazir aghuiba otiv mangɨvɨra ikɨ, mati gumazim dagher ovɨziba oparizɨ dar dagheba otiva ghuavɨra iti. \v 11 \x - \xo 9:11 \xo*\xt 2 Korin 1:11; 4:15\xt*\x*God zurara bizir bar avɨriba ia danɨngtɨ, ia bizir avɨriba igharaz darazi danɨngamin tuavim ikiam. Eghtɨ en ingangarimɨn, ia me danɨngamin bizir kaba, me damightɨ, me God bar a mɨnabagham. \p \v 12 \x - \xo 9:12 \xo*\xt 2 Korin 8:14\xt*\x*Kamagh amizɨ, ingangarir ia amir kam Godɨn gumazamizibar akuraghtɨ, me uam bizibar oteveghan kogham. Egh uaghan ingangarir kam gumazamizibar amightɨ, me God bar a mɨnabagham. \v 13 Ingangarir ia amua men akurvazir kam, a ian arazir aghuim bar azenaram anekagham. Eghtɨ me fogh suam, ia Kraisɨn Akar Aghuim guizɨn a inigha, deraghavɨra an akamɨn gɨn zui. Eghtɨ me bizir avɨrir ia me ganɨngiziba, ko bizir ia gumazamizir igharazibagh anɨngiziba uaghan dar gan, egh Godɨn ziam fam. \v 14 Egh me kamaghɨn fogham, Godɨn apangkuvim guizbangɨra bar ia gizɨfa. Kamaghɨn, me bar ia gifuegh, God bar deravɨra ia damusɨ, me ia bagh Godɨn azangsɨgham. \v 15 \x - \xo 9:15 \xo*\xt Jems 1:17\xt*\x*Bizir aghuir God e ganɨngizim, a guizbangɨra bar ekefe, ezɨ e a mɨkɨmamin akabagh asa. E pura bizir ekiar kam bagh God mɨnamam! \c 10 \ms Gumazir maba akar kuramɨn Pol mɨkemegha, Korinbagh amizɨ, // me Polɨn oseme. // Ezɨ Pol men nɨghnɨziba ua dar kɨri \mr (Sapta 10--13) \s Pol gumazir an ingangarim abɨnasava amibar akaba ikarvasi \p \v 1 \x - \xo 10:1 \xo*\xt 1 Korin 2:3\xt*\x*Gumazamizir maba kamaghɨn akam na gasa na mɨgɨa ghaze, Pol e ko ikia bar uabɨ abɨragha iti. Egha a saghon ikia akar bar gavgaviba e ganɨdi. Ezɨ kɨ Pol, nan ifongiam kamakɨn, ia uari amɨragha itir arazim, ko igharazibar asughasugha deragha me gamir arazir Krais amizim gɨnɨghnɨgh. Egh kɨ Kraisɨn arazir kabar gɨn ghua, akar kɨ mɨgeiba ia deragh dagh nɨghnɨghasa kɨ ian azangsɨsi.\f + \fr 10:1 \fr*\ft Sapta 10--13ɨn itir mɨgɨrɨgɨaba, da 2 Korinɨn itir saptan igharaziba, mong dar mɨrara ghuezir puvatɨ. Pol sapta 9ɨn mɨgɨa ghaze, a Korinbar araziba bagha bar ifonge. Egha ua sapta 10ɨn bar akar gavgavibar me gami. Bizir kamɨn fofozir gumazir maba kamagh nɨghnɨsi, Sapta 10--13ɨn akɨnafarir Pol dughiar igharazimɨn osirizimɨn aven iti. Ezɨ gɨn moghɨra gumaziba uaghara aning isafura.\ft*\f* \v 2 \x - \xo 10:2 \xo*\xt 1 Korin 4:21\xt*\x*Kɨ kamaghɨn ia gaghora ia mɨkɨmasa, ia deravɨra ganigh fogh, kɨ izɨ ia ko ikɨva uam akar bar gavgavitam ia mɨkɨman maraghe. Gumazir e mɨgɨa ghaze, e nguazimɨn bizibar gɨn zuiba, kɨ akar gavgavim me mɨkɨmamin gavgavim iti. \v 3 Guizbangɨra e nguazir kamɨn ikia, nguazir kamɨn itir gumazamizibar mɨn mɨsozir puvatɨ. \v 4 \x - \xo 10:4 \xo*\xt 1 Korin 2:5; Efesus 6:13-17; 1 Tesalonika 5:8; 1 Timoti 1:18\xt*\x*Inogovir bizir e suighiziba, da nguazimɨn inogovir biziba pu. Bar puvatɨ. Bizir kaba, Godɨn gavgavim dar iti. Eghtɨ e dar suighɨva apanibar dɨvɨnir gavgavim abɨghɨrarɨgham. \v 5 \x - \xo 10:5 \xo*\xt 1 Korin 1:19; 3:19\xt*\x*Egha e ifavarir akaba, ko nɨghnɨzir guar avɨriba dɨkabɨri. Nɨghnɨzir kaba, gumazamiziba Godɨn fofozim iniasava amima, da men tuaviba apɨri. Ezɨ e gumazamizibar nɨghnɨziba ikiagharɨsi, mati me gumazir kuram isa kalabus gatɨ. Egh e men nɨghnɨzibar amightɨ, men nɨghnɨziba Kraisɨn akamɨn gɨrara mangam. \v 6 \x - \xo 10:6 \xo*\xt 2 Korin 2:9\xt*\x*Ezɨ e iarara mɨzuai. Ia en akaba bar dar gɨn mangɨtɨ, e gumazamizir akaba batoziba, mɨzazim me danɨngam. \p \v 7 \x - \xo 10:7 \xo*\xt 1 Korin 3:23; 14:37; 2 Korin 5:12; 1 Jon 4:6\xt*\x*Ia bar deravɨra bizir azenan itir ia gariba tuisɨgh. Egh gumazitam o amizitam uabɨra uabɨ mɨkɨm suam, a guizbangɨra Kraisɨn anav, a bar deravɨra nɨghnigh kamaghɨn fogh, e uaghan an mɨrara Kraisɨn adarasi. \v 8 \x - \xo 10:8 \xo*\xt 2 Korin 12:6; 13:10\xt*\x*Ekiam ingangarir kam damuasa gavgavim e ganɨngi. Egha, e ian nɨghnɨzir gavgaviba fasa, a ifonge. Egha e ian nɨghnɨzir gavgavibagh asɨghasɨghan a bar aghua. Kamagh amizɨ, kɨ ingangarir e amir kam bagh bar akuegh, e uan ziaba tong ada fegh, akar mɨkemezir kamɨn aghumsɨghan kogham. \v 9 Ia kamaghɨn na gɨnɨghnɨghan kɨ aghua, kɨ gumazir akɨnafariba ia bagha da osira atiatim ia ganɨdim. \v 10 Gumazamizir maba guizbangɨra kamaghɨn na mɨgei, Polɨn akɨnafariba akar gavgavir igharagha gariba dar iti. Ezɨ a uabɨ iza e ko mɨgeir dughiaba, e an garima a gavgaviba puvatɨ. Egha akam akurir arazim bar deragha a gɨfozir puvatɨ. \v 11 \x - \xo 10:11 \xo*\xt 2 Korin 7:14; 12:6; 13:2; 13:10\xt*\x*Gumazamizir mɨgɨrɨgɨar kabagh amiba, me bar deragh nɨghnigh kamaghɨn fogh, arazir e iza ia ko ikia amiba, da mati arazir e saghon ikia ia bagha Akɨnafarim osirizɨ moghɨn, da dar mɨrara ghu. \p \v 12 \x - \xo 10:12 \xo*\xt 2 Korin 3:1; 5:12\xt*\x*E kamagh mɨkɨman kogh, uari tuisɨgh suam, e gumazamizir uarira uan ziaba feba ko, e uaghara ghue. Egh e kamaghɨn mɨkɨman kogham, en araziba men araziba ko magh ghu. Puvatɨ, gumazamizir kaba uari uan araziba tuisɨsi. Egha gumazir mam uan arazim igharazitavɨn arazim koma a tuisɨsi. Gumazamizir kamaghɨn amiba, me fofozir aghuiba bar puvatɨ. \v 13 \x - \xo 10:13 \xo*\xt Rom 12:3\xt*\x*E uari uarigh isɨvagh pɨn mavanangan aghua, eghtɨ en ziaba bar pɨn mar ikiam. Puvatɨ, e ingangarir God e bagha inabazim damuasa, God e bagha abarazɨ moghɨn, e uan araziba tuisɨghasa. Ezɨ ingangarir God e ganɨngizir kamɨn ababanim, ia Korinba uaghan aven iti. \v 14 \x - \xo 10:14 \xo*\xt 1 Korin 3:5; 3:10; 4:15; 9:1\xt*\x*Ezɨ ingangarir God e ganɨngizir kamɨn ababanim, a uaghan ia avara. Kamaghɨn, dughiar e akam ia mɨkɨrim, e ababanir kamɨn ikiavkɨnizir puvatɨ. Erara bar faraghavɨra Korinɨn iza Kraisɨn Akar Aghuir kam ia bagha a inigha ize. \v 15 \x - \xo 10:15 \xo*\xt Rom 15:20\xt*\x*E uan ababanim gafirazir puvatɨgha, gumazamizir igharaziba amizir ingangarim gɨnɨghnɨgha, uan ziaba fer puvatɨ. Bar puvatɨ: E ingangarir God e ganɨngizim guizbangɨrama a damuasa ifonge. Eghtɨ ian nɨghnɨzir gavgaviba gavgavightɨ, en ingangarir kam ian tongɨn bar ekevegham. \v 16 Eghtɨ e Akar Aghuim inigh ian gɨrakɨrangɨn itir kantribar mangam. E nguibar gumazamiziba ingangarim gamigha gɨvazibar mangan aghua. Egha e gumazamizir igharaziba amigha gɨvazir ingangarim bagh pura uan ziaba fan aghua.\f + \fr 10:16 \fr*\ft Pol, Korinɨn gɨrakɨrangɨn itir kantribav gei. Kar, a ti Korinɨn aruem uaghiri naghɨn itir kantribagh nɨghnɨsi. A ti Rom ko Spen aningɨn mɨgei.\ft*\f* \v 17 \x - \xo 10:17 \xo*\xt Jeremaia 9:24; 1 Korin 1:31\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, “Tina bar akongeghsɨ, an Ekiam amizir arazibagh nɨghnɨgh, a bagh bar akongegh.” \v 18 \x - \xo 10:18 \xo*\xt Aghuzir Akaba 27:2; Rom 2:29; 1 Korin 4:4-5\xt*\x*E fo, gumazamiziba bar akuegha uarira uan ziaba fe, gumazamizir kaba Godɨn damazimɨn ziaba pu. Bar puvatɨ. Eghtɨ Ekiam gumazamizibar ziaba fɨtɨ, gumazamizir kaba guizbangɨra ziaba iti. \c 11 \s Polɨn arazim Aposelɨn ifavaribar arazibar mɨrara zuir puvatɨ \p \v 1 Ia nan amamangatɨghtɨ, kɨ onganizɨ moghɨn tong mɨkemeka. Ia nan amamangatɨgham, o? \v 2 \x - \xo 11:2 \xo*\xt Hosea 2:19-20; 1 Korin 4:15; Galesia 4:17-18; Efesus 5:26-27; Kolosi 1:28\xt*\x*God gumazamiziba anarɨram apengan ikiasava a ifonge. Ezɨ kamaghɨra, ia Kraisra gɨn mangasa, kɨ uaghan ifonge. Ia Kraisɨn adarazir mɨrara ikiasa kɨ ia mɨsefe, mati amizir igiar bar zuezim kɨ a inigh mangɨ par a ko poroghamim danɨngam. \v 3 \x - \xo 11:3 \xo*\xt Jenesis 3:1-5; 3:13; Jon 8:44; Hibru 13:9; 2 Pita 3:17\xt*\x*Ia kuruzim fomɨra Iv gifarazimɨn eghaghanim gɨnɨghnɨgh. Kɨ kamaghɨn atiati, bizir Iv batozir kam uaghan ia batogham. Gumazir kuram ia gifaraghan maraghe, eghtɨ ia ua Krais baghavɨra itir guizɨn arazim ategham. \v 4 \x - \xo 11:4 \xo*\xt Galesia 1:7-9\xt*\x*Kɨ fo, gumazamizir maba ia bagha iza Iesusɨn igharazimɨn akam ia mɨkɨri. Kar Iesusɨn e akam ia mɨkɨnizim, puvatɨ. Ezɨ arazir kamɨn ia duar igharagha garim ini. Kar ia faragha inizir Godɨn Duam puvatɨ. Ia akar aghuir igharazim ini. Kar Akar Aghuir ia faragha inizim puvatɨ. Kɨ fo, me ian tongɨn arazir kam gamizɨ, ia pura uari isa men mɨgɨrɨgɨabar gɨn mangasava ami. \p \v 5 \x - \xo 11:5 \xo*\xt 1 Korin 15:10; 2 Korin 12:11; Galesia 2:6\xt*\x*Ia orakigh! Kɨ ghaze, ian gumazir “Aposelɨn Ekiabar,” arɨziba, me na gafirazɨ kɨ men apengan itir pu. Bar puvatɨ. \v 6 \x - \xo 11:6 \xo*\xt 1 Korin 1:17; 2:1; 2:13; 2 Korin 4:2; 10:10; Efesus 3:4\xt*\x*Guizbangɨra, kɨ akam akurir arazim mong deragha a gɨfozir puvatɨ. Ezɨ nan fofozim otevezir puvatɨ. Arazir e zurarama amiba, e uan fofozim gumazamiziba bar men akakazima, ia deravɨra dar gani. \p \v 7 \x - \xo 11:7 \xo*\xt 1 Korin 9:12; 9:18\xt*\x*Ia fo, kɨ Godɨn Akar Aghuim ia mɨkɨni, egha ingangarir kamɨn ivezitam inizir puvatɨ. Arazir kamɨn, kɨ ia fasa, egha uabɨra uabɨ abɨragha iti. Manmaghɨn ami, arazir kɨ amir kam, kɨ ti arazir kuram gami, o? Puvatɨ. \v 8 Kɨ ian tongɨn ingangarim gamima, siosɨn igharaziba nan akurazɨ, kɨ me da dagɨaba ini. Arazir kam mati, kɨ men biziba okemegha ian akura. \v 9 \x - \xo 11:9 \xo*\xt 2 Korin 12:13; Filipai 4:15-18; 1 Tesalonika 2:9\xt*\x*Dughiar kɨ ia ko itimɨn, kɨ dagɨabar otevegha, da bagha ian tavɨn azangsɨzir pu. Puvatɨ, Kraisɨn marazi Masedonian Provinsɨn ikegha iza bizir kɨ otevegha ifongeziba, me bar dar nan akura. Kɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, kɨ osɨmtɨzim ia danɨngan aghuagha nɨghnɨzir kamɨn suiraghavɨra iti. \v 10 \x - \xo 11:10 \xo*\xt 1 Korin 9:15\xt*\x*Kɨ fo, kɨ uan arazir kam bagha uan ziam fe. Ezɨ Kraisɨn guizɨn akam na ko itima kɨ guizɨn kamaghɨn mɨgɨa ghaze, Akaian Provinsɨn nguibaba bar, dar gumazitam o amizitam kɨ uan ziam fer arazir kam bagh, nan tuavim apɨrighan kogham. \v 11 Kɨ tizim bagh kamaghɨn damuam? Kɨ ti ia gifongezir pu? Puvatɨ, God bar fo, kɨ bar ia gifonge. \p \v 12 Gumazamizir maba uarira uan ziaba fasa tuaviba buria gumazamizibar damazibar e ko magh otivasava ami. Ezɨ kɨ men tuavir kam apɨrasava ami. Kɨ kamaghɨra ingar mamaghɨra ikiam. \p \v 13 \x - \xo 11:13 \xo*\xt Rom 16:18; 2 Korin 2:17; Galesia 1:7; Filipai 3:2; 2 Pita 2:1; Akar Mogomem 2:2\xt*\x*Gumazamizir kaba me aposelɨn ifavariba ko ingarir gumazir ifavariba. Me gumazibagh ifar uan araziba otavkɨntɨ gumazamiziba men gan suam, me guizbangɨra Kraisɨn aposelbar iti. \v 14 \x - \xo 11:14 \xo*\xt Galesia 1:8\xt*\x*Eghtɨ ia men arazir kurabar gan, dɨgavir kuram damuan markɨ. E fo, Satan uabɨ uan arazim oteghavkɨnigha, angazangarimɨn enselɨn mɨn oto. \v 15 \x - \xo 11:15 \xo*\xt 2 Korin 3:9; Filipai 3:19\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, Satanɨn ingangarir gumazamiziba uaghan uan araziba otevkɨnigh, Godɨn arazir aghuimɨn ingangarir gumazamizibar mɨraram otoghtɨ, e kamaghɨn ganigh dɨgavir kuram damuan kogham. Me gɨn me amir arazir kurar kam baghvɨra ivezim guizbangɨram a iniam. \s Pol Aposelɨn ingangarim gamir dughiamɨn, an osɨmtɨzir bar avɨriba ateri \p \v 16 \x - \xo 11:16 \xo*\xt 2 Korin 12:6\xt*\x*Kɨ faragha mɨkemegha gɨvagha datɨrɨghɨn ua mɨgei, ia nan mɨgɨrɨgɨar kam baragh kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ, kɨ gumazir onganim. Egha ia gumazir onganimɨn na arɨsi, a uaghan dera. Egh ia nan amamangatɨghtɨma, kɨ uan ziam tong a feka. \v 17 Kɨ Ekiamɨn ifongiamɨn gɨn ghua mɨgɨrɨgɨar kam gamir puvatɨ. Kɨ gumazir onganimɨn mɨn mɨgɨa, uabɨ uan ziam fe. \v 18 Gumazamizir avɨriba nguazimɨn bizibar gɨn ghuava, uari uan ziaba fe. Eghtɨ kɨ uaghan arazir kamɨn gɨn mangɨva uan ziam fam. \p \v 19 Ia gumazir nɨghnɨzir aghuiba itiba, gumazir onganiba mɨgɨrɨgɨar onganiba ia danɨngasa, ia bar ifonge. \v 20 Bar guizbangɨra, gumazitam ia gativaghtɨ, ia mati kalabuziar gumazamizibar mɨn ikiam, o a ian biziba bar ada gɨvagham, o a ia gifar ia isɨ uan gavgavimɨn apengan darɨgham, o a uabɨ uabɨ damigh gumazir ekiamɨn mɨn ikiam, o a ian tav akar kurabar a damuva, an guam apezegham. Eghtɨ gumazir arazir kabar ia gamiba, ia uari men amamangatɨghtɨ, me uari ifongezɨ moghɨn ia damuam. \v 21 \x - \xo 11:21 \xo*\xt Filipai 3:5\xt*\x*Iavzika, e arazir kabar ia damuamin gavgaviba puvatɨ. Kɨ ian arazir kurar kaba aghuran bar aghumsɨki. \p Gumazitam uan arazir an amiba bagh gavgavigh mɨkɨmtɨ, kɨ uaghan gavgavigh mɨkɨmam. Kɨ fo, kɨ datɨrɨghɨn gumazir onganimɨn mɨn mɨgei. \v 22 Me ti Hibruian gumaziba? Kɨ uaghan, Hibruian gumazir mam. Me ti Israelian gumaziba? Kɨ uaghan Israelian gumazir mam. Me ti Abrahamɨn adarasi? Kɨ uaghan Abrahamɨn adarazir mav. \v 23 \x - \xo 11:23 \xo*\xt Aposel 16:23; 1 Korin 15:10\xt*\x*Me ti Kraisɨn ingangarir gumaziba? Kɨ datɨrɨghɨn gumazir bar onganimɨn mɨn mɨgei. Kraisɨn ingangarimɨn, kɨ bar me gafira. Nan ingangarir kɨ amir kam, bar men ingangarim gafira. Dughiar avɨribar gumaziba na isa kalabus gatɨ, ezɨ osɨmtɨzir kabar kɨ gumazir kaba guizbangɨra bar me gafira. Dughiar bar avɨriba me na fozorosi, kɨ dar dɨbobonim gɨfozir puvatɨ. Dughiar avɨribar kɨ atam ovia taghɨrasi. \v 24 \x - \xo 11:24 \xo*\xt Godɨn Araziba 25:3\xt*\x*Ezɨ Judaba benim isa, 39plan ifozorozibar na gami. Arazir kam, 5plan dughiabar na bato.\f + \fr 11:24 \fr*\ft Godɨn Araziba 25:1-3, a kamaghɨn mɨgei, Israelia gumazitam fofozim a danɨngsɨva benimɨn a ifozorogh, meng mangɨ 40ra tugham. Ezɨ Judaba nɨghnɨsi, me ti paza mega ghua ababanim gafira. Kamaghɨn amizɨ, Judaba gumazim fofozim a danɨngsɨva, egh mengvɨra a mɨsogh a ifozorogh mangɨ 39ra tugham.\ft*\f* \v 25 \x - \xo 11:25 \xo*\xt Aposel 14:19; 16:22; 27:41\xt*\x*Dughiar 3plan, me aghorimɨn na mɨsoke. Egha dughiar mamɨn me dagɨaba na ginifi. Ezɨ dughiar 3plan, kɨ kuribar aven itima da ongarim giraghue. Kɨ dɨmagarim ko aruer vamɨran ongarim gisɨn pura iti. \v 26 \x - \xo 11:26 \xo*\xt Aposel 9:23; 13:50; 14:15; 20:3; 23:10-11\xt*\x*Dughiar avɨribar kɨ saghuiabar ghua, dɨpabar ovengasava amua okɨmakɨar gumazibar dafaribar atam ovei. Egha uan adarazi Judabar dafaribar atam ovia, uaghan Kantrin Igharazibar Gumazamizibar dafaribar atam ovei. Egha nguibar ekiabar aven atam ovei. Egha ruaribagh arua atam ovei. Egha ongarim gisɨn arua atam ovei. Egha ifavarir Kraisɨn adarazir dafaribar atam ovei. \v 27 \x - \xo 11:27 \xo*\xt Aposel 20:31; 1 Korin 4:11; 2 Korin 6:5\xt*\x*Kɨ osɨmtɨziba itir ingangarir bar avɨribagh ami. Kɨ dughiar avɨribar dɨmagaribar ingara deravɨram akuir puvatɨ. Mɨtiriaba nan azi kɨ pura iti. Egha dɨpam bagha kuarim nan pɨri. Dughiar avɨribar kɨ dagheba puvatɨ. Ezɨ dughiar avɨribar arugharuzim na isima, kɨ daghuamin korotiar mɨtiaba puvatɨ. \v 28 \x - \xo 11:28 \xo*\xt Aposel 20:18-21; 20:31\xt*\x*Ezɨ osɨmtɨzir avɨrir igharazir na bativiziba, kɨ dav kɨman aghua. Egha kɨ dughiabar bar, siosbar ganamin ingangarim atera a gɨnɨghnɨsi. Ezɨ bizir kam osɨmtɨzir ekiam na gatɨ. \v 29 \x - \xo 11:29 \xo*\xt 1 Korin 8:13; 9:22\xt*\x*Eghtɨ Kraisɨn adarazir tav, gavgaviba puvatɨghtɨ, kɨ uaghan gavgaviba puvatɨgham. Eghtɨ bizitam otogh Kraisɨn adarazir tav damightɨ, an arazir kuramɨn irɨghtɨ kɨ arazir kam bagh guizbangɨra osemegh ataram. \p \v 30 \x - \xo 11:30 \xo*\xt 2 Korin 12:5; 12:9-10\xt*\x*Tuaviba bar puvatɨghtɨ, bizir otivigha kɨ gavgaviba puvatɨzir arazim akaziba kɨ dav kɨmam. Bizir kam bagh kɨ uan ziam fam. \v 31 \x - \xo 11:31 \xo*\xt 2 Korin 1:23\xt*\x*God, a en Ekiam Iesusɨn God koma an Afeziam, a fo, kɨ ifarir puvatɨ. E an ziam zurazuraram a fam. \v 32 \x - \xo 11:32-33 \xo*\xt Aposel 9:23-25\xt*\x*Kɨ Damaskusɨn nguibar ekiamɨn itima, Atrivim Aretas nan suiragh na kalabus darɨghasa, uan mɨdorozir gumazibav kemezɨ, me nguibamɨn dɨvazimɨn tiar akabar tuivigha na bagha gari. \v 33 Ezɨ Kraisɨn adarazir marasi, na isa akɨrar ekiam garugha, akɨram isa dɨvazir torimɨn azenan nɨmɨra na ataghɨrazima, kɨ izaghira azenan nguazimɨn otogha tu. Ezɨ arazir kamɨn kɨ mɨdorozir gumazibar dafarimɨn modogha arav ghu. \c 12 \s God irebamɨn mɨn garir bizimɨn, akar avɨribar Pol mɨkeme \p \v 1 Kɨ tuaviba ua puvatɨ. Kɨ uabɨ uan ziam fam. Arazir kam guizbangɨram en akuraghan kogham. Ezɨ markɨ, kɨ irebaba ko akar mogomer God nan akazibav kɨmam. \v 2 Kɨ Kraisɨn adarazir mav gɨfo, God fomɨra, 14plan azenibar faragha, a inigha ghua namba 3 overiamɨn ghuavanabogha Godɨn Nguibamɨn oto. Kɨ fozir puvatɨ, a ti uan inivafɨzim sara ghu, o a uan inivafɨzim ategha duamɨn ghu. God uabɨra bizir kam gɨfo.\f + \fr 12:2 \fr*\ft Akar kam “Kraisɨn adarazir mav,” kar ti Pol uabɨ. Nɨ ves 7ɨn gan.\ft*\f* \v 3-4 Kɨ kamaghɨn fo, God gumazir kam inigha uan Nguibar Aghuarimɨn ghu. (A uan inivafɨzimɨn ikiavɨra iti, o uan inivafɨzim ategha duamɨn iti, kɨ fozir puvatɨ, God uabɨra fo.) Egha a Nguibar Aghuarir kamɨn ikia akar gumazamizibav kɨman koghamiba barasi, ezɨ akar kaba akunamin anogorozim iti. \v 5 \x - \xo 12:5 \xo*\xt 2 Korin 11:30\xt*\x*Kɨ gumazir kamɨn ziam fasa ifonge, egh uabɨra uan ziam fan kogham. Kɨ kamaghɨn mɨkɨm suam, kɨ gavgaviba puvatɨ, egh kɨ bizir kam baghvɨra uan ziam fam. \p \v 6 \x - \xo 12:6 \xo*\xt 2 Korin 10:8; 11:16\xt*\x*Kɨ guizbangɨn uan ziam fɨsɨ, gumazir onganimɨn mɨn mɨkɨman kogham. Kɨ guizɨn akamra akunam. Kɨ ghaze, gumazamiziba nan nɨghnɨzimra gɨn mangɨ ziar ekiam na danɨngan, kɨ aghua. Nan nɨghnɨzim kamakɨn: Me nan arazir kɨ amiba, ko akar kɨ kuribara gan, arazir kamɨn me nɨghnɨzir aghuim nan ikɨ. Kamaghɨn, kɨ uabɨra uan ziam fan aghua. \s Bizim dɨkonir atarimɨn mɨn Polɨn mɨkarzim mɨtifi \p \v 7 \x - \xo 12:7 \xo*\xt Jop 2:6; Esekiel 28:24; Luk 13:16; Galesia 4:13-14\xt*\x*God bizir bar aghuiba nan akakaki, egha kamaghɨn aghua, kɨ bizir kabagh nɨghnɨgh uan arazim bagh bar akuegham. Ezɨ a dɨkonir atarimɨn mɨn garir bizir mam ataghizɨ a iza nan mɨkarzim mɨtiva na ko ikiavɨra iti. Bizir kam, a Satanɨn ingangarir gumazim, a na dɨkabɨraghtɨ kɨ bar akuegh uabɨra uan ziam fan koghasa, a ize.\f + \fr 12:7 \fr*\ft Pol ghaze, dɨkonir atarimɨn mɨn garir bizim an mɨkarzim mɨtifi. Kar guizbangɨra dɨkonir atarim puvatɨ. Kar ti osɨmtɨzitaba an mɨkarzim batozɨma, a bizir kam gisɨn akar isɨn zuim gami.\ft*\f* \v 8 \x - \xo 12:8 \xo*\xt Matyu 26:44\xt*\x*Kɨ dughiar 3plan bizir kam batoghasa Ekiamɨn azangsɨgha a gakaghone. \v 9 \x - \xo 12:9 \xo*\xt 2 Korin 11:30; Filipai 4:11-13; 1 Pita 4:14\xt*\x*Ezɨ a kamaghɨn na mɨgei, “Nan apangkuvim nɨ baghavɨra iti, eghtɨ nɨ bizitamɨn oteveghan kogham. Guizbangɨra, nan gavgavim, gumazamizir gavgaviba puvatɨziba, bar me gizefi.” Ekiam kamaghɨn mɨkemezɨ, kɨ datɨrɨghɨn gumazir gavgaviba puvatɨzimɨn mɨn ikia bar akuegha iti, eghtɨ Kraisɨn gavgavim na ko ikɨ na avaragham. \v 10 \x - \xo 12:10 \xo*\xt Rom 5:3; 2 Korin 7:4; 13:4\xt*\x*Guizbangɨra, dughiar kɨ gavgaviba puvatɨzim, dughiar kamra kɨ gavgavir bar ekiam iti. Kamaghɨn amizɨ, Kraisɨn ziam bangɨn kɨ gavgaviba puvatɨ, ezɨ gumazamiziba pazavɨra na gamima, osɨmtɨzir avɨriba na bativima gumazamiziba arazir kurabar na gami, ezɨ gumazamiziba bar na gasɨghasɨghasava ami. Ezɨ kɨ arazir kabagh nɨghnɨgha nan navir averiam bar deravɨra uabɨn asugha iti. \s Pol Korinɨn itir Kraisɨn adarazir nɨghnɨzir gavgavim damightɨ me gavgavighasa \p \v 11 \x - \xo 12:11 \xo*\xt 2 Korin 11:5\xt*\x*Kɨ mɨgeir mɨgɨrɨgɨar kam, a gumazir onganimɨn mɨgɨrɨgɨamɨn mɨn ghu. Ezɨ ia uari na gamizɨ, kɨ mɨgɨrɨgɨar kam gami. Ia nan arazir aghuibar gun mɨkemeghtɨ, deragham. Ia kamaghɨn amizir puvatɨzɨ, kɨ uabɨ mɨgei. Guizbangɨra kɨ pura bizim, egha kɨ ian “Aposelɨn Ekiaba,” bar men apengan itir puvatɨ. \v 12 \x - \xo 12:12 \xo*\xt Rom 15:19\xt*\x*Kɨ ian tongɨn ikia bizir bar avɨribagh ami, egha kamaghɨn uabɨ ian aka, kɨ guizɨn Aposel. Kɨ tugha gavgavigha osɨmtɨziba atera, mirakelɨn avɨriba, ko dɨgavir kuram gamir araziba, ko Godɨn gavgavim itir ingangariba, ian tongɨn dagh ami. Ezɨ bizir kaba kamaghɨn nan ian akazɨ ia fo, kɨ Godɨn ingangarim gami. \v 13 \x - \xo 12:13 \xo*\xt 2 Korin 11:9\xt*\x*Kɨ siosɨn igharazibagh amir arazibara, kɨ uaghan dar ia gami. Bizir bar vamɨra, kɨ ian tongɨn a gamizir puvatɨ, a kamakɨn: Kɨ dagɨabar uabɨn akurvaghasa osɨmtɨzim ia gatɨzir puvatɨ. Kar kɨ pazava ami, o? Kɨ paza damightɨ, ia nan arazir kurar kam gɨn amadagh. \p \v 14 \x - \xo 12:14 \xo*\xt 2 Korin 13:1\xt*\x*Kɨ datɨrɨghɨn namba 3ɨn dughiamɨn ia bagh izasa. Kɨ izegh uam osɨmtɨzim ia danɨngan kogham. Kɨ ian biziba iniasa puvatɨ, kɨ iarara iniasa. Ia fo, boriba uan ameboghfeziaba bagh dagheba buri dar pozim mɨkɨnan kogham. Puvatɨ. Ameboghfeziaba uan boriba bagh dagheba buri dar pozim mɨkɨnamin ingangarim iti. \v 15 \x - \xo 12:15 \xo*\xt Filipai 2:17\xt*\x*Kɨ uan biziba isɨ ia danɨngasa bar akuegha iti. Egha kɨ ian duabar akurvaghsɨ, bar moghɨra uan ikɨrɨmɨrim anɨngasa bar akonge. Kɨ guizbangɨra bar ia gifonge, ezɨ bizir kam ti ia gamizɨ, ia mong na gifongezir puvatɨ. \v 16 Ezɨ ia bar moghɨra nan arazibagh fogha ghaze, “Pol dagɨabar uabɨn akurvaghasa osɨmtɨzim e gatɨzir puvatɨ.” Ezɨ marazi ghaze, “An e apezeperir mɨgɨrɨgɨabagh amua, e gifara en bizir avɨriba pura dagh ekua da isi.” \v 17 Ezɨ manmaghɨn ami? Gumazir kɨ ia bagh amadaziba, men tavɨn dafarimɨn, kɨ ti ia gifaragha ian biziba okeme, o? Puvatɨ. \v 18 \x - \xo 12:18 \xo*\xt 2 Korin 8:6; 8:16-18\xt*\x*Kɨ Taitus nɨghnɨzim a ganɨngizɨ, a ia bagha zui. Ezɨ kɨ en aveghbuar igharazir mam amadazɨma an an gɨn ghu. Taitus ti ia gifaragha ian biziba okeme, o? Bar puvatɨ. Ga nɨghnɨzir vamɨra iti. Egha ga tuavir vamɨran gɨn zui. \v 19 Kɨ ghaze, ia ti mɨgɨrɨgɨar kabar garava nɨghnɨgha ghaze, e uan arazibar ian damazibar dar akɨrasa, da osiri. Bar puvatɨ. God guizbangɨra en garima, e Kraisɨn ingangarir gumazibar mɨrara mɨgei. Nan adarasi, e amir biziba bar, da ian akurvaghasa, e dagh ami. \v 20 \x - \xo 12:20 \xo*\xt 2 Korin 2:1-4\xt*\x*Kɨ kamaghɨn nɨghnɨgha atiati, kɨ ia bagh izɨ ian gantɨ, ia gumazir kɨ ganasa ifongezir puvatɨzibar mɨraram otivigham. Eghtɨ ia uaghan nan gantɨ, kɨ gumazamizir ia ganasa ifongezir puvatɨzimɨn mɨraram otogham. Kɨ ua ian gantɨ, arazir guar avɨrir kaba ian tongɨn ikian, kɨ atiatingi. Arazir kabanang, akaba uari batogha, naviba uarir ikuva, adarir mɨgɨrɨgɨabagh amua, uan biziba baghavɨra nɨghnɨgha, akar kuraba igharaz daraziv gɨa, gɨrakɨrangɨn uariv gɨa, uan ziaba fava, ingangaribagh ami da pazavɨram otifi. \v 21 \x - \xo 12:21 \xo*\xt 2 Korin 13:2\xt*\x*Kɨ kamaghɨn atiati, kɨ magh mangɨtɨ faragha otozir bizir kam, ikɨvɨra ikiam. Eghtɨ God na damightɨ, kɨ ian damazibar aghumsɨzir bar dafam inigham. Kɨ kamaghɨn atiatingi, arazir kurar gumazamiziba fomɨram amiziba, me datɨrɨghɨn dagh amuavɨra iti, eghtɨ kɨ mangɨ men ganigh ua me bagh aziam. Me afiar araziba ko, pura tintinibar uari koma akuir araziba ko, aghumsɨzir puvatɨzir araziba, me da tegha navibagh irazir puvatɨ. \c 13 \s Korinba uan nɨghnɨzir gavgavim deragh an gan \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xo*\xt Godɨn Araziba 17:6; 19:15; Matyu 18:16; 2 Korin 12:14; 1 Timoti 5:19\xt*\x*Kɨ datɨrɨghɨn namba 3ɨn dughiamɨn, kɨ ia bagh izasa. Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, “Gumazir pumuning, o pumuning ko mɨkezim uaghara, gumazim amizir arazir kuramɨn ganigh a mɨkɨmtɨ, kamaghɨn e osɨmtɨzibar akɨramin tuavim iti.” \v 2 Kɨ namba 2ɨn dughiamɨn izegha ia ko ikia, gumazir arazir kuraba faragha dagh amiziba, ko gumazir igharaziba sara, kɨ men arazir kuram ikarvaghamin arazim, kɨ me mɨkeme. Kɨ datɨrɨghɨn saghon ikia, egha ua kamaghɨn me mɨkɨmasa, kɨ ua ia bagh izegh, gumazir arazir kurabagh amiziba ateghtɨ me pura mangɨghan kogham. \v 3 Ia kamaghɨn foghasa, Krais nan akamɨn aven, akam akuri, o puvatɨ. Arazir kamɨn kɨ ia damightɨ, ia bar deraghvɨra fogham. Ia orakigh. Krais ian arazir kuraba akɨrsɨ amɨrvaghan kogham. Puvatɨ. A guizbangɨra uan gavgavim ian akagham. \v 4 \x - \xo 13:4 \xo*\xt Rom 6:4; Filipai 2:7-8; 1 Pita 3:18\xt*\x*Guizbangɨra, fomɨra Iesus gavgaviba puvatɨzɨ, me a isa ter ighuvimɨn a gafu. Ezɨ datɨrɨghɨn Godɨn gavgavimɨn an angamɨra iti. E uaghan an puegha gavgaviba puvatɨ. Egh Godɨn gavgavimɨn, e angamɨra a ko ikiam. Egh e gavgavir kam ian tongɨn anekaghtɨ, ia an ganam. \p \v 5 \x - \xo 13:5 \xo*\xt 1 Korin 9:27; 11:28; Galesia 4:19\xt*\x*Ia zurara uan nɨghnɨziba ko araziba tuisɨgh, egh uan nɨghnɨzir gavgavim gɨfogham, a gavgaviz, o puvatɨ. Ia bar deraghvɨra uari uan araziba tuisɨgh. Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ, Krais Iesus ian navir averiabar iti? Egh a ia ko ikian koghtɨ, e fo, ia guizɨn nɨghnɨzir gavgavim an itir puvatɨ. \v 6 Kɨ kamagh ifonge, ia deravɨra e tuisɨgh kamaghɨn fogh, e guizbangɨra Kraisɨn ingangarim gami. \v 7 E ia bagha God ko mɨgɨa ghaze, a ian akuraghtɨ, ia arazir kuratam damuan kogham. E kamaghɨn nɨghnɨzir puvatɨ, ia kamaghɨn e gɨnɨghnɨgh suam, e Kraisɨn ingangarir gumazibar ikia egha mɨgɨrɨgɨar kabagh ami. Puvatɨ. E fo, marazi e gɨnɨghnɨgha ghaze, e pura ifara ingangarir kam gami. Ezɨ pura bizim. En ifongiar ekiamra kara, ia arazir aghuibara damuasa, e ifonge. \v 8 \x - \xo 13:8 \xo*\xt 1 Korin 13:6\xt*\x*Ia fo, e guizɨn akam dɨkabɨnamin bizitam damighan kogham. Puvatɨ, e guizɨn akamɨn akurvaghasavɨra ingari. \v 9 Ia gavgaviba ikɨtɨ, e gavgaviba puvatɨgham, egh e bizir kam bagh bar akongegham. E zurara ia bagha God ko mɨgɨa ghaze, ia ua tugh, gavgavighvɨra ikiam. \v 10 \x - \xo 13:10 \xo*\xt 1 Korin 4:21; 2 Korin 2:3; 10:2; 10:8; 12:20-21; Taitus 1:14\xt*\x*Ekiam uan ingangarimɨn ganasa na mɨsevegha ingangarir kam damuasa gavgavim na ganɨngi. A ghaze, kɨ ian nɨghnɨzir gavgaviba gavgavim dar anɨng, egh ia gasɨghasɨghan koghasa, a gavgavir kam na ganɨngi. Kɨ kamaghɨn aghua, kɨ ia bagh izɨva, gavgavir kam gisɨn, akar gavgavibar ia mɨkɨmɨva ian arazir kurabar kɨram. Kamaghɨn, kɨ saghon ikia, egha akɨnafarir kam ia bagha an osiri. \s Pol mɨgɨrɨgɨar abuananaba, me ganɨdi \p \v 11 \x - \xo 13:11 \xo*\xt Rom 15:33\xt*\x*Nan adarasi, kɨ datɨrɨghɨn uan akam agɨvasa. Ia uan arazibar kɨrigh, ua tuivigh gavgavighvɨra ikɨ. Egh nan akam baragh. Egh ia bar moghɨra navir vamɨra ikɨva navir amɨrizimɨn ikɨ. Eghtɨ Godɨn ia gifongegha, navir amɨrizim ia ganɨngizim, a bar moghɨra ia ko ikiam. \p \v 12-14 \x - \xo 13:12-14 \xo*\xt Rom 16:16; 1 Tesalonika 5:26; 1 Pita 5:14\xt*\x*Eghtɨ mati e Godɨn gumazamiziba ami moghɨn, ia vaghvagh uarira uan agharibar suigh. Godɨn gumazamizir na ko itiba uan akam isa, ia bagha anemaga ghaze, Afeziam ia ko ikɨ. Kɨ ia bagha Godɨn azangsɨgha ghaze, Ekiam Krais Iesusɨn apangkuvim, ko God ia gifongezir arazim, ko arazir Godɨn Duam ia gamima ia navir vamɨra itim, da bar moghɨra ian ikɨ.\f + \fr 13:12-14 \fr*\ft Inglisɨn akamɨn Baibelɨn maba, ves 12 abigha an akuar pumuning gami. Egha mam mɨgɨa ghaze, ves 12, egha igharazim ves 13ɨn a garɨsi. Egha ves 13ɨn mɨgɨa ghaze, ves 14.\ft*\f*