\id 1SA - Aruamu drafted by Martin Ases; edited by Martin in 2015; exeg checked by Marsha Miles, Robin Namai and Pais Asefi March 2016; Comprehension checked by Francis Dagonov and team May 2016; Consultant checked by Wes Beasley and Martin, Simon, Lawrence, Michael in August 2016. \ide UTF-8 \h 1 Samuel \rem Note: 1SA 1:20- 22, and 24-28 are lectionary verses \toc3 1SA \toc2 1 Samuel \toc1 Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Samuel, An Akɨnafarir Faragha Zuim \mt Godɨn Akam Inigha Izir Gumazim Samuel, // An Akɨnafarir Faragha Zuim \mt2 O \mt1 1 Samuel \imt Akar faragha zuim \ip Akɨnafarir kam, a gumazir dapaniba gɨvazir dughiamɨn otivizir biziba ko, Israelia uari atrivimɨn itir dughiamɨn faraghavɨra otozir bizibagh eghari. Akɨnafarir kamɨn danganir avɨriba, gumazir 3pla geghari. Samuel uabɨ Israelian gumazir dapanir abuananamɨn ike. Akɨnafarir kam uaghan Atrivim Sol geghari, a Israelian atrivir faraghavɨram otozim. Ezɨ Devitɨn eghaghanir avɨriba uaghan iti, kar, a tɨghar atrivimɨn otivamin dughiam. \ip Akɨnafarir kam, eghaghanir avɨriba iti, da pura eghaghanir kɨniba puvatɨ. Samuelɨn akɨnafarir faragha zuir kam, kamaghɨn en akaghasa, gumazim nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikɨva an apengan ikiam, egh a deraghvɨra ikiam. Egh an an akaba baraghan kogh, a ikuvigham. E deraghvɨra akar kamɨn ganam, God a isa Eli ganɨngi, a 1 Samuel 2:30ɨn aven iti. A ghaze, “Gumazir nan ziam fem, kɨ ziar ekiam a danɨngam. Gumazir na barazir puvatɨzim, kɨ bar anebɨragham.” \ip Akɨnafarir kamɨn, nɨghnɨzir pumuning kamaghɨn iti, Israelia atrivir tam ikiam, o puvatɨgham. Ikiavɨra Itir God a uabɨ guizbangɨra Israelian atrivim. Ezɨ Israelia ghaze, me uari atrivitam ikiam. Kamaghɨn amizɨ, God me bagha atrivir mam amɨsefe. God uabɨ Israelian atriviba ko gumazamiziba, bar moghɨra men afeziam, egha a uabɨ me gatifa. Atrivim ko gumazamiziba, me Godɨn apengan ikiamin dughiam, me deraghvɨra ikiam. Ezɨ gumazamizir an akaba batoziba, me osɨmtɨziba bativam. \c 1 \ms Eli ko Samuelɨn eghaghanim \mr (Sapta 1--7) \s Elkana uan adarazi ko Silon zui \p \v 1 Gumazir mam a iti, an ziam Elkana, an Efraimɨn anabamɨn gumazim, an Efraimɨn mɨghsɨar doziba itir nguibar ekiam Raman iti. Elkana a Jerohamɨn otarim, ezɨ Jeroham a Elihun otarim, Elihu a Tohun otarim, ezɨ Tohu a Sufɨn otarim, ezɨ Suf a Efraimɨn anabamɨn gumazir mam. \v 2 Elkana amuir pumuning iti, Hana ko Penina. Penina boriba bati, ezɨ Hana otir puvatɨ. \p \v 3 Azeniba bar dar dughiar vamɨra, Elkana zurara uan nguibam ataghɨragha Silon nguibamɨn ghua, Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn ziam fava ofabagh ami. Dughiar kamɨn, Elin otarimning Hopni ko Finias, aning Ikiavɨra Itir Godɨn ofa gamir gumazimningɨn ikia, Silon nguibamɨn itir Godɨn Purirpenimɨn iti. \v 4 Elkana zurara ofabagh amir dughiamɨn, a zurara asɨzim aghoregh an tuziba abɨgh dar akuaba isɨ, uan amuim Penina ko, otariba ko guiviba vaghvagh me danɨngam. \v 5 Egha Elkana bar Hana gifongegha, bar an apangkufi. A fo, God an navim apuizɨ, a boriba batir puvatɨ. Arazir kam bangɨn, Elkana asɨzir tuzir ekiaba a ganɨdi. \v 6 Amizir kamning, aning penemning, egha dughiabar aningɨn mav bizibar faraghɨvɨra mangasava ami. Ezɨ Hanan penem a gasɨghasɨghasa a dɨpova ghaze, Ikiavɨra Itir God Hanan navim apuizɨ, Penina osɨmtɨzim an navim danɨngasa, akar igharagha gariba ko aghumsɨzir akabar Hana gami. \p \v 7 Azeniba bar Penina arazir kamra Hana gami. Me zurara Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn ghua, Penina akar igharazibar Hana dɨpov a mɨkɨmtɨ, a bar pazavɨra uabɨ baragh aziam, kamaghɨn amizɨ a dagheba apir puvatɨ. \v 8 Ezɨ Elkana kamaghɨn an azangsɨsi, “Hana, nɨ tizim bagha azi? Nɨ tizim bagha dagheba apir puvatɨ? Egha tizim bagha navim zuraram osei? Guizbangɨra, nɨ boritam batezir puvatɨ. Ezɨ kɨ fo, nɨ bar na gifonge, nɨ ti na gizɨn otarir 10pla bateghai, nɨ mɨghɨgha me gɨnɨghnɨghan koghai, egha nɨ na isa guam dafaghai.” \s Hana Eli ko mɨgei \p \v 9 Dughiar mamɨn me Silon ikia amegha gɨvagha, Hana dɨkavigha ghua Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn azenan an damazimɨn mɨtɨ. Dughiar kamɨn ofa gamir gumazim Eli, uan dabirabim inigha Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn tiar akamɨn azenan, a gaperaghav iti. \v 10 Ezɨ Hana bar osemegha bar paza uabɨ baragha aziava, Ikiavɨra Itir God ko mɨgei. \v 11 \x - \xo 1:11 \xo*\xt Dɨboboniba 6:5\xt*\x*Egha Hana akar gavgavim Ikiavɨra Itir God ko anekɨra ghaze, “O Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ nɨn ingangarir amizim, nɨ nan ganɨva nan apangkuvasa, kɨ ifonge. Nɨ nan osɨmtɨzir kamɨn gan na gɨnɨghnɨgh. Ga uaning, nɨ na bakɨnɨghnɨghan markɨ. Egh nɨ otaritam na danightɨ, kɨ a isɨ nɨ danɨngightɨ a nɨn ingangarir gumazimɨn ikɨ mangɨ uan ovevem batogham. Eghtɨ bizir kamɨn ababanim bagh, me an dapanir arɨzim apɨran kogham.” \p \v 12 Hana dughiar ruarimɨn Ikiavɨra Itir God ko mɨgɨavɨra itima, Eli aperaghav ikia Hanan akatorimra gari. \v 13 Hana uan nɨghnɨzimɨn averara mɨgei. Eli an garima, a mɨgei moghɨn, akam akarava ami, egha a Hanan tiarim barazir puvatɨ. Eli ghaze, Hana ti dɨpar onganitam amegha ongani. \v 14 Egha Eli kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ man dughiamɨn dɨpar onganiba apir arazir kam ategham? Nɨ dɨpenir kam ategh mangɨ. Nɨn onganir arazir kam gɨvaghtɨma, nɨ ua izɨ.” \p \v 15 Ezɨ Hana kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Gumazir ekiam, kɨ dɨpar onganitam amezir puvatɨ, bar puvatɨ. Nan navim, osɨmtɨzim bar a itaragha uaghirima, kɨ bar oseme. Egha kɨ uan osɨmtɨzim isa Ikiavɨra Itir God ganɨga a ko mɨgei. \v 16 Nɨ kamaghɨn na gɨnɨghnɨghan markɨ, kɨ amizir kuram. Puvatɨ. Kɨ paza uabɨ baragha nan nɨghnɨziba bar ikufi. Kɨ arazir kam bagha Ikiavɨra Itir God ko mɨgeima nɨ nan gari.” \p \v 17 Eli mɨgɨrɨgɨar kam baregha kamaghɨn a mɨgei, “Guizbangɨra, nɨ navir amɨrizim inigh mangɨ. Eghtɨ Israelian God, bizir nɨ an azarazim a nɨ danɨngam.” \p \v 18 Ezɨ Hana kamaghɨn Eli mɨgei, “Gumazir ekiam, ga uaning, kɨ nɨn ingangarir amizim. Kɨ kamaghsua, nɨ zurara navir aghuim nan ikɨ.” A mɨkemegha gɨvagha ghuava amegha, gɨn uam oseir puvatɨ. \s Hana otarim bategha a isa God ganɨngi \p \v 19 Elkana uan amuimning ko boriba, me dɨmagarimɨn Silon akuima, amɨnim tirazɨma, me mɨzaraghara dɨkavigha Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fe. Me an ziam fegha gɨvagha, uamategha uan dɨpenim bagha Raman nguibamɨn ghue. Ezɨ Elkana, uan amuim Hana koma akui. Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Hanan azangsɨzim ginɨrɨgha a ikara. \v 20 Dughiar mong otevimɨn gɨn, Hana navim asegha otarim bate. Egha ghaze, “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn azarazɨma, a borir kam na ganɨngi. Ezɨ kɨ ziam Samuel a gatɨ.”\f + \fr 1:20 \fr*\ft Hibrun akamɨn ziar kam, “Samuel,” an mɨngarim mong mɨgɨrɨgɨar otevir kamɨn mɨn ghu, “Azaragh.”\ft*\f* \s Hana Samuel isa God ganɨdi \p \v 21 Arazir kamɨn gɨn, Elkana ko an dɨpenimɨn itir adarasi, Silon nguibamɨn ghu, egha azeniba bar me ofa gami moghɨn damuasa. Egh a uaghan Ikiavɨra Itir God ko dɨkɨrɨzir akam bagh, ofa damuam. \v 22 Ezɨ Hana me ko zuir puvatɨgha kamaghɨn uan pam mɨgei, “Borim tong ekevegh gɨvagh otem ateghtɨ, kɨ a inigh Ikiavɨra Itir God danɨngam. Eghtɨ a Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn ikɨ mamaghɨra ikiam.” \p \v 23 Ezɨ Elkana kamaghɨn Hana mɨgei, “Nɨ mamaghɨn deragh damusɨ, nɨ nguibamra ikɨ mangɨtɨ borim otem ategham. Eghtɨ Ikiavɨra Itir God nɨn akar dɨkɨrɨzim damightɨ a guizbangɨra otogham, mati a mɨkemezɨ mokɨn.” Ezɨ Hana nguibamɨn ikia deraghavɨra uan borim gamua a geghufi. \p \v 24 Ezɨ gɨn borim otem ategha gɨvazɨ, Hana a inigha, bizir kaba sara inigha Ikiavɨra Itir God bagh ofa damuasa Silon nguibamɨn itir Purirpenimɨn zui. Bizir kaba, bulmakaun apurir igiar, azenir 3pla itim ko, 10 kilogrem plaua ko, beghiar me memen inimɨn isamigha, wainɨn dɨpam a gurizɨ a itim. A bizir kaba inigha Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn zui. Dughiar kamɨn, Samuel, otarir aghɨrimra iti, a tɨghar gumazir igiamɨn otivam. \v 25 Me otogha gɨvagha, bulmakaun apurir igiar kam mɨsuegha gɨvagha, otarim inigha Eli bagha zui. \v 26 Egha Hana kamaghɨn Eli mɨgei, “O, nan gumazir aruam, nɨ na gɨfoghavɨra iti, o puvatɨ? Kɨ amizir kam, faragha nɨn boroghɨn kagh tughav ikia Ikiavɨra Itir God ko mɨgei. \v 27 Kɨ otarir kam uabɨ danɨngasa Ikiavɨra Itir God ko mɨgɨa an azangsɨsi, ezɨ a nan azangsɨzim ikara. \v 28 Kamaghɨn amizɨ, kɨ a isa Ikiavɨra Itir God ganɨdi. Eghtɨ an ikɨrɨmɨrim zurara Ikiavɨra Itir God baghvɨra ikɨ an ingangarim damuam.” \p Egha me dapaniba avigha Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fe. \c 2 \s Hana Ikiavɨra Itir God ko mɨgei \p \v 1 \x - \xo 2:1-10 \xo*\xt Luk 1:46-55\xt*\x*Egha Hana kamaghɨn God ko mɨgei: \b \q1 “O Ikiavɨra Itir God, nɨ na gamima, kɨ bar akonge. \q2 Ikiavɨra Itir God, nɨ gavgavim ko ziar ekiam na ganɨngizɨ, kɨ bar akonge. \q1 Nɨ nan akurazir bizim bangɨn, kɨ bar akonge. \q2 Nɨ bangɨn kɨ uan apanibar ingaravati. \q1 \v 2 O Ikiavɨra Itir God, tav nɨn mɨn, bar zuezir puvatɨ. \q2 Egha godɨn igharazitam nɨn mɨn itir pu. Bar puvatɨ. Nɨ bar dagh afira. \q2 Nɨ uabɨra, dagɨar ekiamɨn mɨn gavgavim ikia e moga en akurvagha e geghufi. \b \q1 \v 3 “E gumazamiziba, e kamaghɨn deragh fogham, Ikiavɨra Itir God bizir e amiba, a bar dagh fo, egha a en araziba tuisɨsi. \q2 Ezɨ ia gumazamizir pura tiariba akarava aruava uan ziaba feba, ia arazir kam ategh uan akaba dukuagh. \q1 \v 4 Mɨdorozir gumazir gavgaviba, God men barir piba apɨrima, me mɨsoghamin gavgaviba puvatɨ. \q2 Ezɨ gumazir gavgaviba puvatɨziba, a gavgavim me ganɨdi. \q1 \v 5 Gumazamizir fomɨra dagher avɨriba itiba, God datɨrɨghɨn me damightɨ me dagheba bagh ingar uan ivezim isi moghɨn da iniam. \q2 Ezɨ gumazamizir faragha dagheba puvatɨgha mɨtiriamra itiba, God datɨrɨghɨn dagher avɨriba me danɨngtɨ me ua ingaran kogham. \q1 Ezɨ amizir otir puvatɨzim, God datɨrɨghɨn an akurazɨ a borir 7pla bate. \q2 Ezɨ amizir borir avɨriba itim, an boriba ovengezɨ a uabɨra iti. \q1 \v 6 Ikiavɨra Itir God gumazamizibav sozima, me ariaghiri. \q2 Egha gumazamizir ariaghireziba, a me gamima me uam angamɨra iti. \q1 God gumazamizibagh amima, me Gumazamizir Oveaghuezibar Nguibamɨn uaghiri. \q2 Ezɨ a me gamima, me ua dɨkafi. \q1 \v 7 Ikiavɨra Itir God gumazir mabagh amizɨ me biziba puvatɨ, \q2 egha marazi gamizɨ, me bizir avɨriba iti. \q1 A gumazir mabagh amima, men ziaba bar iraghuegha bar vɨn iti. \q2 A marazi gamizɨ, me ziar ekiam ikia bar pɨn iti. \q1 \v 8 Nguazir kamɨn suizir bizir gavgaviba da Ikiavɨra Itir Godɨn biziba, \q2 a uabɨ bizir kabagh isɨn nguazimɨn ingari. \q1 Kamaghɨn amizɨ, gumazamizir onganarazibagh amua nguazir mɨnemeniam gɨpogha a gureba, \q2 a me ghufa men akurvasi. \q1 A me gamima, me uan kantrin gumazir ekiabar otifi, \q2 ezɨ gumazamiziba ziar ekiam me ganɨdi. \b \q1 \v 9 “Ikiavɨra Itir God, gumazamizir a baghavɨra itiba a me geghufi. \q2 Egha gumazamizir kuraba a me gasɨghasightɨ, me nguibar kurar mɨtatem itimɨn ovegham. \q1 E fo, gumazir gavgavir ekiam itim, a bar uan gavgavimɨn ikɨva avegham. \b \q1 \v 10 “Ikiavɨra Itir God uan apaniba bar me gasɨghasigham. \q2 A uan Nguibamɨn ikia arariba dagarvazi moghɨn a me dagarvasi. \q1 Ikiavɨra Itir God nguazimɨn mɨkebaba bar dar itir gumazamiziba, a bar me akuvagh kotiamɨn men araziba tuisɨgham. \q2 Egh a gavgavim isɨ uan atrivir a inabazim danigham, \q2 eghtɨ gumazamiziba bar, men tongɨn, atrivir kam ziar ekiam iniam.” \b \p \v 11 Hana Ikiavɨra Itir God ko mɨkemegha gɨvagha, Elkana ko ua Raman nguibamɨn ghu. Ezɨ an otarir dozim Samuel, a Silon ikia ofa gamir gumazim Elin apengan ikia, an akurvagha Ikiavɨra Itir Godɨn ingangarim gami. \s Elin otarimning arazir kuram gami \p \v 12 Elin otarimning, Hopni ko Finias, aning gumazir bar kuramning. Aning ofa gamir gumazimning, egha aning ghaze, Ikiavɨra Itir God a pura bizim, egha aning arazir kurar guar avɨrir igharagha garibagh ami. \v 13 God fomɨra ghaze, gumazamiziba ofa inigh izɨ a damighɨva, egh gɨn ofa gamir gumaziba bagh, asɨzir tuzir otevir taba iniam. Ezɨ dughiar kamɨn, gumazitam ofa damusɨ asɨzitam avightɨ, ingangarir gumazim fokɨn atarir 3pla itim inigh izam. \v 14 Ingangarir gumazir kam fokɨn pura mɨner averiam giniv, asɨzir tuzitam bɨraghɨva, a inigh mangɨ ofa gamir gumazim danɨngam. \v 15 Dughiar mabar, ofa damuasava amir gumazim, a tɨghar asɨzir ovim adegh avimɨn a tusɨ damutɨ, ofa gamir gumazir kamningɨn ingangarir gumazim izɨ a gifarɨva an mɨkɨm suam, “Ia ofa gamir gumazimning Finias ko Hopni bagh asɨzir tuzitaba na danɨngigh. An avimɨn da tuasa, ia mɨnemɨn avighizir asɨziba, ana dar aghua. Kamaghɨn amizɨ, ia asɨzir tuzir avighizir puvatɨziba a danɨng.” \p \v 16 Eghtɨ gumazir ofa damuamim kamaghɨn mɨkɨm suam, “Nɨ takigh, kɨ ofan arazimɨn gɨn mangɨva asɨzimɨn oviba tueghtɨ, nɨ gɨn asɨzir tuzir manam gifuegh a ini,” ezɨ ofa gamir gumazimningɨn ingangarir gumazim ghaze, “Puvatɨ. Nɨ datɨrɨghɨra na danɨngigh. Nɨ aghuaghtɨ, kɨ datɨrɨghɨra uabɨ tam iniam.” \p \v 17 Elin otarir kamning ghaze, Godɨn ofaba, da pura bizir kɨniba. Egha aning arazir kurabar gumazamizir Ikiavɨra Itir God bagha inigha izir ofabagh ami. Aningɨn arazir kurar kam, Ikiavɨra Itir God an gari a bar kufi. \s Samuel Silon iti \p \v 18 Dughiar kamɨn Samuel uan mugamra ikia ofa gamir gumazimɨn inir ghurghurir aghuim ikegha, Ikiavɨra Itir Godɨn ingangarir kam gami. \v 19 Azeniba vaghvagha an amebam a bagh azenan daghuamin korotiar otevir muziariba isai. Egha amebam ko afeziam aning azenibar zurara ofa damuasa izir dughiamɨn, amebam korotiar otevir muziarir kam isa Samuel ganɨdi. \v 20 Egha an amebam ko afeziam Eli bagha zuima a deragh aning damuasava Godɨn azai. A kamaghɨn Elkana mɨgei, “Ikiavɨra Itir God nɨn amuir kam damutɨ, a borir igharazitaba batam, eghtɨ me otarir nɨ Ikiavɨra Itir God ganɨngizimɨn danganim iniam.” Eli aning mɨkemeghtɨ, aning uamategh uan nguibamɨn mangam. \v 21 Ezɨ Ikiavɨra Itir God deragha Hana gamizɨ a borir kabar naviba adava da bate. An otarir 3pla ko guivir pumuning bate. Ezɨ Samuel Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn ikia an ingangarim gamua nɨmɨra aghui. \s Elin otarimning orazir puvatɨ \p \v 22 Dughiar kamɨn Eli bar ghurizɨma, dughiar avɨribar, an otarimning amir arazir kurar avɨriba, a da barasi. A uaghan kamaghɨn orasi, aning uaghan God bativamin Purirpenimɨn tiar akamɨn ingarir amiziba, koma akui. \v 23 Kamaghɨn amizɨ a aning mɨgei, “Gua tizim bagha arazir kurar kabagh ami? Gumazamiziba bar iza guan arazibar gun na mɨgei. \v 24 Gua nan otarimning, gua arazir kam atakigh. Ikiavɨra Itir Godɨn gumazamiziba tintinibar guan arazir kabagh eghari, kar arazir bar kuram. \v 25 Gumazitam arazir kuratam gumazir igharazir tam datɨghtɨ, tav a bagh an abuir gumazimɨn mɨn ikɨ Godɨn azangsɨghtɨ, God bizir kam gɨn amadagham. Eghtɨ tav arazir kuratam Ikiavɨra Itir God datɨghtɨ, tina an abuir gumazimɨn ikɨ an akuragham?” Dughiar kamɨn, Ikiavɨra Itir God aningɨn arazir kuraba bangɨn aning mɨsueghtɨ aning aremeghasa nɨghnigha gɨfa. Ezɨ Eli kamaghɨn aning mɨkemezɨ, God aningɨn dapanimning gamizɨma, aning gavgavigha uan afeziamɨn akaba barazir puvatɨ. \p \v 26 \x - \xo 2:26 \xo*\xt Luk 2:52\xt*\x*Dughiar kamɨn Samuel mong uan mugamra itima, Ikiavɨra Itir God, ko gumazamiziba, bar a gifonge, ezɨ men ifongiar kam pamtemɨn dɨkafi. \s Godɨn akam inigha izir gumazim, akar mamɨn gun Eli mɨgei \p \v 27 Ezɨ Godɨn akam inigha izir gumazim gɨn ghua kamaghɨn Eli mɨgei, “Ikiavɨra Itir Godɨn akam kamaghɨn iti, ‘Fomɨra, nɨn inazir afeziam Aron, uan adarazi ko Isipian atrivimɨn ingangarir gumazir kɨnibar itima, kɨ iza me batogha uan ifongiamɨn gun me mɨkeme. \v 28 \x - \xo 2:28 \xo*\xt Ua Me Ini 28:1-4; Ofa Gami 7:35-36\xt*\x*Egha kɨ Israelian anababar tongɨn Aronɨn adarazi amɨsefe, me nan ofan ingangarir gumazibar otivasa kɨ me amɨsefe. Me ofa damuamin dakozimɨn ingar, egh pauran mughuriar aghuim amadim tu, egh me nan boroghɨn izɨsɨ ofa gamir gumazibar dapanimɨn korotiar otevir azenan azuim inigh izɨ. Kɨ uaghan me mɨgɨa ghaze, Israelia ofa damuasa tuezir asɨzir naba me dar amɨ. \v 29 Kamaghɨn amizɨ, ia tizim bagha Israelia zurara ofa damuasa kɨ me mɨkemezir bizibar ikura? Nɨn otarimning, gumazamiziba na bagha inigha izir ofan asɨzir oviba itir aghuibara amasava da isi, aning da apava mɨkarziba saram aghungi. Arazir kamɨn nɨ aningɨn ziam fegha nan ziam abɨra. Manmaghɨn amizɨ, nɨ arazir kurar kam gami?’ \p \v 30 “Kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ akar kam aghurigha ia mɨgei: Kɨ fomɨra ian inazir afeziam Aron uan adarazi ko kɨ me mɨkeme, me zurara nan ofa gamir gumazibar mɨn ingaram. Ezɨ datɨrɨghɨn kɨ mɨgɨrɨgɨar kam giragham. Kɨ kamaghɨn mɨkɨmam, gumazir nan ziam fem, kɨ ziar ekiam a danɨngam. Eghtɨ gumazir na barazir puvatɨzim, kɨ bar anebɨragham. \p \v 31 “Nɨ deragh oragh, kɨ gɨn nɨn gavgaviba ko nɨn inazir afeziabar ikɨzimɨn gavgaviba, kɨ me atugh me abɨnigh me gasɨghasigham, mati gumazim gumazir igharazimɨn agharim atuzir moghɨn kɨ me atugham. Eghtɨ nɨn ikɨzimɨn aven gumazitam ikɨ mangɨ ghurighan kogham. \v 32 Kamaghɨn, ia zurara ikɨ gantɨ, kɨ bizir aghuiba isɨ Israelian igharaz darazi danɨngam, ia tam inighan kogham. Zurara zurara, nɨn adarazir gumazitam gɨn bar ghurighan kogham. Bar puvatɨ. \v 33 Eghtɨ gɨn, apaniba izɨ nɨn adarazir gumazamiziba bar me mɨsogham, mati gumazim sabamɨn me atuzɨ moghɨn, me gumazamizir kɨnibar mɨn arɨghiregham. Eghtɨ gumazir vamɨra ikɨva ofa gamir gumazimɨn ingangarim damuam. Bizir kaba an nɨghnɨzim gasɨghasɨghtɨ, an navim bar osemeghtɨ, temeriba an damaziba aghuightɨ, da okavigham. \p \v 34 \x - \xo 2:34 \xo*\xt 1 Samuel 4:11\xt*\x*“Gɨn nɨn otarimning, Hopni ko Finias, aning dughiar vamɨran uaghara aremegham. Aning aremeghtɨ nɨ fogham, nan mɨgɨrɨgɨar kaba da bar guizbangɨra. \v 35 Egh kɨ ua bagh ofa gamir gumazitam amɨseveghtɨ, a navim nan ikɨva, ingangarir kɨ ifongezibara damuam. Egh kɨ an ikɨzim damutɨ, me zurara nan ofabar amuamin adarazir otivam, eghtɨ me kɨ mɨsevezir atrivim bagh ingaram. \v 36 Eghtɨ nɨn ikɨzimɨn gumazitaba ikɨvɨra ikɨva, me ofa gamir gumazir kam bagh mangɨva dagheba ko silvan dagɨaba bagh an azangsɨgham. Egh me kamaghɨn ofa gamir gumazimɨn azangam, ‘Nɨ en amamangatɨghtɨma, e ofa gamir gumazimɨn ingangarir tabara amigh, egh e dagher muziarir taba iniam.’ ” \c 3 \s Ikiavɨra Itir God Samuel mɨgei \p \v 1 Ezɨ otarir igiam Samuel, a Elin apengan ikia, Ikiavɨra Itir Godɨn ingangarim gami. Azenir avɨriba ghuezɨma, Ikiavɨra Itir God mɨgɨrɨgɨar avɨriba Israelia ganɨngizir puvatɨ. Dughiar vabara a irebamɨn mɨn garir bizibar aven a me mɨgei. \p \v 2 Dughiar kamɨn Elin damaziba an ikufi, egha kɨran oveghangɨn da bar okavigham. Dɨmagarir mamɨn a uan akuir danganimɨn akui. \v 3 Ezɨ Samuel Godɨn Purirpenimɨn ikia, Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam itir danganim gakui. Dughiar kamɨn Godɨn Dɨpenimɨn itir lam a isiavɨra itima, \v 4 Ikiavɨra Itir God Samuelɨn dei. \p Ezɨ Samuel ghaze, “Ai, kɨ kati.” \p \v 5 Egha a dɨkavigha ivegha ghua Eli mɨgɨa ghaze, “Kɨ nɨ barazima nɨ nan dia, ezɨ kɨ izi.” \p Ezɨ Eli kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Kɨ nɨn diazir puvatɨ. Nɨ ua mangɨ uan mɨsiamɨn daku.” Ezɨ Samuel uamategha ghuav akui. \p \v 6 Egha gɨn Ikiavɨra Itir God uam an dia, ezɨ Samuel ua dɨkavigha ghua Eli mɨgɨa ghaze, “Nɨ nan diazɨ, kɨ izi.” \p Ezɨ Eli ghaze, “Nan otarim, kɨ nɨn diazir puvatɨ. Nɨ ua mangɨ uan mɨsiamɨn daku.” \p \v 7 Dughiar kamɨn Ikiavɨra Itir God tɨghar uan akaba isɨ Samuelɨn akagh a ko mɨkɨmam, kamaghɨn amizɨ, Samuel deraghavɨra God gɨfozir puvatɨ. \p \v 8 Ezɨ Ikiavɨra Itir God namba 3 dughiamɨn ua Samuelɨn dia, ezɨ Samuel dɨkavigha ghua Eli mɨgɨa ghaze, “Nɨ nan diazɨ, kɨ izi.” \p Ezɨ Eli datɨrɨghɨn fo, Ikiavɨra Itir Godra Samuelɨn dei. \v 9 Kamaghɨn amizɨ, Eli a mɨgei, “Nɨ uamategh mangɨ uan mɨsiam daku, eghtɨ a ua nɨn diaghtɨ, nɨ kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Ikiavɨra Itir God, nɨ na mɨkɨm, kɨ nɨn ingangarir gumazim, kɨ kuarim atɨgha nɨ barasi.’ ” Ezɨ Samuel Elin akam baregha uamategha uan mɨsiamɨn ghugha akui. \p \v 10 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, ua iza tugha faragha Samuelɨn diazɨ moghɨn, uam an dɨa ghaze, “Samuel, Samuel.” \p Ezɨ Samuel ghaze, “Nɨ na mɨkɨm. Kɨ nɨn ingangarir gumazim, kɨ orasi.” \p \v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ deraghvɨra oragh. Kɨ kɨran oveghangɨn, bizitam Israelian tongɨn a damigham. Eghtɨ me bizir kamɨn mɨgɨrɨgɨam baregh, me dɨgavir kuram damigham. \v 12 Kɨ faragha Elin mɨkemezɨ moghɨn, kɨ datɨrɨghɨn, bizir kurabar me damuam. \v 13 Kɨ mɨgɨrɨgɨar mam an iti. An otarimning akar kurabar nan ziam gasɨghasɨki, kamaghɨn amizɨ, kɨ an adarazi pazɨvɨra me damuva me kuavaremegham. Ezɨ Eli uabɨ fo, aning arazir kuram gami, ezɨ a aningɨn anogoroghezir puvatɨ. \v 14 Kamaghɨn amizɨ kɨ pamtemɨn Elin adaraziv gɨa ghaze, ofan tam men arazir kuram agɨvaghan kogham. Bar puvatɨ.” \p \v 15 Ezɨ Samuel akar kam baregha uan mɨsiamɨn akua ghua amɨnim tira. Egha a ghua Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn tiar akam kui. Egha Samuel uan irebamɨn mɨn garir bizimɨn gun, Elin mɨkɨman atiatingi. \p \v 16 Ezɨ Eli kamaghɨn Samuelɨn dei, “Samuel, nan otarim, nɨ izɨ.” \p Ezɨ Samuel a ikaragha ghaze, “Are, kɨ izi.” \p \v 17 Ezɨ Eli an azara, “God manmaghɨra nɨ mɨgei? Nɨ akatam nan mongan markɨ. Nɨ akatabar ghuaraghtɨ, kɨ God ko mɨkɨmtɨ, a bar pazɨvɨra nɨ damigham.” \p \v 18 Kamaghɨn amizɨ, Samuel Ikiavɨra Itir Godɨn akaba bar dar gun a mɨkeme, egha bizitam an ghuarazir pu. Bar puvatɨ. Ezɨ Eli oregha kamaghɨn mɨgei, “A uabɨ Ikiavɨra Itir God, a bizir tizim damuasa ifonge ana damu.” \p \v 19 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Samuel ko itima a gumazir aruamɨn oto. Egha Samuel mɨgeir biziba bar, Ikiavɨra Itir God adagh amizɨ da guizbangɨra otifi. \v 20 Kamaghɨn amizɨ, Israelɨn nguazimɨn aven itir nguibaba bar, notɨn amadaghan itir Danɨn anabamɨn nguibam ikegha bar ghua sautɨn amadaghan Berseban nguibamɨn oto, dar gumazamiziba kamaghɨn fo, Ikiavɨra Itir God guizbangɨra ua bagha akam inigha izir gumazimɨn ingangarim damuasa Samuel amɨsefe. \v 21 Egha Ikiavɨra Itir God, zurara Silon nguibamɨn Samuel bativa uan akaba isa a ganɨdi. \c 4 \s Filistiaba, Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam ini \p \v 1 Ezɨ Samuel Ikiavɨra Itir Godɨn akaba bar dar gun Israelia mɨgeima, me kuariba arɨgha deraghavɨra an mɨgɨrɨgɨaba barasi. \p Dughiar kamɨn, Israelia dɨkavigha Filistiaba ko uariv soghasa ghua, Ebeneserɨn nguibamɨn boroghɨn averpenibar ingarigha dar iti. Ezɨ Filistiaba, me Afekɨn nguibamɨn boroghɨn uari bagha averpenibar ingarigha dar iti. \v 2 Egha Filistiaba uan mɨdorozir gumaziba afegha, Israelia ko mɨdorozim fore. Mɨdorozir bar ekiam otozɨ, Filistiaba Israelia abɨnigha men 4,000plan gumazibav mɨsoghezɨma me ariaghire. \p \v 3 Ezɨ Israelian mɨdorozir gumaziba uamategha uan averpenibar ghuezɨ, men gumazir dapaniba kamaghɨn mɨgei, “Tizim bagha Ikiavɨra Itir God Filistiaba ataghizɨ, me mɨdorozimɨn e abɨni? Aria, e gumazitaba amadaghtɨ me Silon mangɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Boksiam inigh izɨ. Egh e mɨdorozim bagh mangɨsɨ Boksiar kam sara mangɨtɨ, Ikiavɨra Itir God e ko mangɨva en akuraghtɨ, en apaniba e abɨnan kogham.” \p \v 4 \x - \xo 4:4 \xo*\xt Ua Me Ini 25:22\xt*\x*Gumazir dapaniba mɨkemegha gɨvazɨ, mɨdorozir gumaziba, gumazir maba amadazɨma me Silon ghugha Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam ini. Boksiar kam gisɨn, enselɨn bar gavgavir pumuningɨn nedazimning an iti, ezɨ a mati Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn atrivir dabirabim. Boksiam inigha izir dughiamɨn, Elin otarimning Hopni ko Finias, aning uaghan gumazir kabar akuragha Boksiamɨn akua izi. \p \v 5 Me ghua averpenibar otozɨ, Israelia, Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiamɨn ganigha bar akongegha pamtemɨn diava arai, ezɨ nɨgɨnir bar ekiam oto. \v 6 Filistiaba orazima Israelia pamten diava araima, me kamaghɨn mɨgei, “Ia Hibruian averpeniba iti naghɨn dɨmdɨar munam baragh. Me tizim bagha kamaghɨn pamtemɨn diava arai?” Egha gɨn Filistiaba kamaghɨn mɨgɨrɨgɨam baraki, Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam, a men apanibar averpenimɨn izegha gɨfa. \v 7 Egha me atiatigha kamaghɨn mɨgei, “Israelian aser maba, men averpenibar aven izegha gɨfa. Maia, e datɨrɨghɨn kuram iniam. Fomɨra en apaniba kamaghɨn garir arazir tamɨn e gamizir puvatɨ. \v 8 Maia! E datɨrɨghɨn bar tegham. Tina en akuraghtɨ aser gavgavir kaba e gasɨghasighan kogham? Aser kabara, bizir guar avɨrir kuraba Isipɨn kantrin gumazamiziba da amadazɨma, me gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ariaghire. \v 9 Ezɨ markɨ. E tuivigh gavgavigh guizɨn gumazibar mɨn mɨsogham. Puvatɨghtɨma, e Hibrubar ingangarir gumazir kɨnibar otivigham, mati me fomɨra en ingangarir gumazibar ike. Arazir kam bagh e pamtemɨn mɨsogham.” \p \v 10 Kamaghɨn amizɨ, Filistiaba bar pamtemɨn mɨsoghava Israelia abɨnizɨ, Israelia ara uamategha uan nguibabar ghue. Dughiar kamɨn Filistiaba, 30,000plan mɨdorozir gumazibav soghezɨ me ariaghire. \v 11 Ezɨ Elin otarimning me uaghan aning mɨsoghezɨ, aning areme. Egha me Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam ini. \s Elin ovevem \p \v 12 Ezɨ Benjaminɨn anabamɨn adarazir mɨdorozir gumazir mam, mɨdorozir danganim ategha dughiar kamra ivegha Silon ghu. A mɨdorozimɨn otozir bizibagh nɨghnɨgha bar oseme, egha uan korotiam abigha nguazim uan dapanim gaghui. \v 13 Ezɨ Eli Silon nguibamɨn tuavimɨn mɨriamɨn uan dabirabim gaperaghav iti. A pamtemɨn Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam gɨnɨghnɨgha gara iti. Ezɨ mɨdorozir gumazir kam, mɨdorozir otozimɨn arazimɨn gun gumazamizibagh eghanasa, Silo nguibamɨn aven izi. Ezɨ gumazamiziba oregha bar osemegha, pamtemɨn diava arai. \v 14-15 Dughiar kamɨn Eli 98plan azeniba ikiava an damazimning bar an okafi. Eli gumazamizibar ararer nɨgɨnim baregha men azara, “Ia tizim bagha nɨgɨnir kam gami?” \p Ezɨ mɨdorozir gumazir kam ivegha ghua kamaghɨn Eli mɨgei, \v 16 “Dughiar kamra kɨ mɨdorozimɨn danganim ategha ara izi.” \p Ezɨ Eli an azara, “Nan otarim, manmaghɨn ami?” \p \v 17 Ezɨ gumazim kamaghɨn a geghari, “Filistiaba gavgavigha en mɨdorozir gumazir avɨribav mɨsoghezɨma me ariaghire. Kamaghɨn amizɨ, e men ari. Me uaghan nɨn otarimning, Hopni ko Finias mɨsoghezɨ aning areme. Egha me uaghan Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam ini.” \p \v 18 Eli Godɨn Boksiamɨn mɨgɨrɨgɨam baregha, Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn tiar akamɨn uan dabirabimɨn akɨriba moghɨn irɨ. A namnam sara aghungizir gumazim egha uaghan bar ghuri, kamaghɨn amizɨ a ira uan guriragharim apɨrigha maghɨrama areme. A 40plan azenibar Israelian gumazir dapanimɨn ike. \s Finiasɨn amuim areme \p \v 19 Dughiar kamɨn Elin asamir guivim, Finiasɨn amuim a navim adai, ezɨ an otamin dughiam roghɨra ize. A mɨgɨrɨgɨar kam baraki, Filistiaba Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam ini, ezɨ an ivozir afeziam ko an pam, aning uaghara areme. Ezɨ borim batamin mɨzazim otozɨ, a uan pam ko ivozir afeziam aremezir bizir kamning gɨnɨghnɨgha, bar mɨzazir ekiam isa zuamɨra borim bate. Mɨzazir kaba bar moghɨra a gamima a bar aremeghasava ami. \v 20 Ezɨ amizir an gara itiba, me kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ atiatingan markɨ. Nɨ oragh, nɨ otarim bategha gɨfa.” Ezɨ borir kamɨn amebam tong men akatam baraghizir puvatɨgha men akatam ikarazir puvatɨ. \p \v 21 An aremeghasa amua ghaze, “E Israelia, Ikiavɨra Itir Godɨn angazangarim ko gavgavim e ataki.” Kamaghɨn amizɨ, a ziam, Ikabot borim gatɨ. Dughiar kamɨn, a uan pam ko uan ivozir afeziamɨn ovevem, ko Godɨn Boksiar apaniba inigha ghuzim gɨnɨghnɨsi.\f + \fr 4:21 \fr*\ft Hibrun akamɨn ziar kam, “Ikabot,” an mɨngarim, mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨn ghu, “Godɨn gavgavim itir puvatɨ.”\ft*\f* \p \v 22 Egha bizir kam bangɨn, a kamaghɨn mɨgei, “Apaniba Godɨn Boksiam inigha ghu, kamaghɨn amizɨ, Godɨn angazangarim ko gavgavim Israelia ataki.” An abuan kamaghɨn mɨkemegha gɨvagha, an areme. \c 5 \s Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam Filistian kantrin iti \p \v 1 Filistiaba Godɨn Boksiam inigha dɨkavigha, Ebeneserɨn nguibam ategha Asdotɨn nguibar ekiamɨn ghu. \v 2 Me otivigha gɨvagha Godɨn Boksiam inigha, me uan asem Dagonɨn ziam fer dɨpenimɨn aven ghu. Egha Dagonɨn marvir guar dagɨamɨn ingarizimɨn boroghɨn anetɨ. \v 3 Egha amɨmzaraghan bar mɨzaraghara, Asdotɨn gumazamiziba osegha dɨkavigha garima, Dagonɨn marvir guam Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiamɨn boroghɨn ira fuagha guam nguazim mɨsoke. Kamaghɨn amizɨ, me Dagon inigha uam an danganimɨn anesara. \v 4 Me uam akuigha mɨzaraghara ua ghua Dagonɨn dɨpenimɨn aven ghua garima, marvir guar kam ua Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiamɨn boroghɨn irɨ. Ezɨ Dagonɨn dapanim ko agharimning dɨpɨriaghirɨgha tiar akamɨn boroghɨn irɨghav iti. Ezɨ an namnamra deraghavɨra iti. \v 5 Dughiar kamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn, bizir mɨngarir kam bangɨn, men ofa gamir gumaziba ko gumazir Dagonɨn ziam feba, me uan Dagonɨn ziam fer dɨpenimɨn tiar akamɨn aven mangasa, an dapanim ko agharimning irɨghav ikezir danganim dɨka zuir puvatɨ, me a ikiavkɨragh arui. \p \v 6 Godɨn Boksiam Asdotɨn itir dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God Asdotɨn itir gumazamiziba ko an boroghɨn itir darasi, a mɨzazim me gasa, me gamima me bar atiatingi. Egha okar kurabagh amima da men mɨkarzibar otifi. \v 7 Asdotɨn itir gumazamiziba osɨmtɨzir kabar ganigha kamaghɨn mɨgei, “Israelian God, mɨzazim isa en asem Dagon ko e ganɨdi. Kamaghɨn amizɨ, e Boksiar kam ateghtɨ a ua en nguibamɨn ikian kogham.” \p \v 8 Egha me Filistiabar gumazir dapaniba bagha akam amadazɨ, me iza uari akufa. Me uari akuvazɨ, Asdot kamaghɨn gumazamizibar azai, “E Israelian Godɨn Boksiam manmaghɨn a damuam?” \p Ezɨ gumazir dapaniba kamaghɨn mɨgei, “Gumazitaba a inigh Getɨn nguibar ekiamɨn mangɨ.” Ezɨ me a gisaghpugha Getɨn ghu, a Filistiabar nguibar ekiar igharazir mam. \p \v 9 Ezɨ me Boksiamɨn akua Getɨn ghuzɨ, Ikiavɨra Itir God uaghan nguibar ekiar kamɨn itir gumazamiziba mɨzazim me gasima, me puvɨrama atiati. Egha okar kuraba gumazamiziba ganɨga bar me gasɨghasɨki. \v 10 Kamaghɨn amizɨ, Getia Godɨn Boksiam isa Filistian nguibar ekiar igharazim Ekronɨn anemada. \p Boksiam otogha gɨvazɨ, Ekronba pamtemɨn dɨa ghaze, “Ame, e bar ovengasa, me Israelian Godɨn Boksiam inigha kagh ize.” \p \v 11 Egha me Filistiabar gumazir dapanibar diazɨ me izezɨ, me kamaghɨn me mɨgei, “E uari, ia Israelian Godɨn Boksiam amadaghtɨma, a ua uan danganimra mangɨ. A e ko en adaraziv soghtɨ e arighireghan kogham.” Dughiar kamɨn, God mɨzazim me gasima, men avɨrim ariaghire. Kamaghɨn amizɨma, me bar moghɨra puvɨra atiati. \v 12 Ezɨ okar kuraba gumazamizibar mɨkarzibar otivima, men marazi ariaghɨrima, marazi ariaghirezir puvatɨ. Egha me uarir akurvaghasa Godɨn deima men dɨmdɨar ararem ghua Godɨn Nguibamɨn oto. \c 6 \s Filistiaba ua Godɨn Boksiam amadazɨ a Israelɨn ghu \p \v 1 Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam 7plan iakɨnibar Filistian nguazimɨn ike, \v 2 ezɨ Filistiaba, uan ofa gamir gumaziba ko kukunir gumazibar diazɨ me izima, me kamaghɨn men azai, “E manmaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam damuam? E uam an danganimɨn anemangɨsɨ, e manmaghɨra anemangam?” \p \v 3 Ezɨ ofa gamir gumaziba ko kukunir gumaziba kamaghɨn me ikaragha ghaze, “Ia uamategh Israelian Godɨn Boksiam amangasa a? A dera, Egh ia pura anemangan kogham. Ia uan okar kuraba agɨvsɨ, ia osɨmtɨziba agɨvamin ofaba amadagh. Ia kamaghɨn damightɨ, ian arɨmariaba ua deragham, eghtɨ ia fogh suam, e amizir osɨmtɨzir kam bangɨn, God pazavɨra e gami.” \p \v 4-5 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn mɨgei, “E osɨmtɨziba agɨvamin ofan manmaghɨn garim God danɨngam?” \p Ezɨ ofa gamir gumaziba ko kukunir gumaziba kamaghɨn mɨgei, “E 5plan Filistian gumazir dapaniba iti. E fo, en gumazir dapanir 5pla ko en gumazamiziba bar moghɨra arɨmariar ekiar kam iti. Kamaghɨn amizɨ, ia golɨn taba inigh 5plan okar ia bativizibar nedaziba, ko 5plan kuarzir en nguazim gasɨghasɨzibar nedazibar ingarigh, Godɨn Boksiam sara da amadagh. Egh ia Israelian Godɨn apengan ikɨ. Ia kamaghɨn damutɨ, a ti en nguazim ko aseba ko ia sara uam osɨmtɨzir tam e danɨngan kogham. \v 6 Ia ti Isipian atrivim ko an gumazamiziba fomɨra God baraghizir puvatɨzɨ moghɨn damuam, o markiam. God bizir kuraba me ganɨga me gamima, me onganigha Israelia ataghizɨ, me Isipɨn kantri ategha ghue. Ia arazir kam gɨnɨghnɨghɨva, akɨrim ragh God gasan markɨ. \p \v 7 “Ia oragh. Ia karisɨn igiatamɨn ingarigh, egh bulmakaun amebar tɨghar ingangaritam damuamin pumuning inigh, karisɨn kam gikegh. Aningɨn nguzimning tɨghar otem ataghɨragham. Egh ia bulmakaun kamningɨn nguzimning inigh bulmakaun dɨvazimɨn mangɨ aning atɨgh. \v 8 Egh Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam inigh karis gisɨn anetɨgh. Egh ia osɨmtɨziba agɨvamin ofan mɨn, golɨn ingarizir okaba ko kuarziba, da isɨ boksiar dozir tam darugh, egh a isɨ karis gisɨn Godɨn Boksiam boroghɨn dar atɨgh. Egh bulmakaun amebar kamning ateghtɨ, aning uaning karis geku mangɨ. \v 9 Egh ia bar deraghvɨra gan, karis managhɨra mangam? A Boksiam izezir kantri Betsemesɨn nguibar ekiamɨn mangɨtɨ, ia deraghvɨra fogh suam Israelian God bizir kurar kam e bagha anemada. Karis an mangan koghtɨ ia fogh suam, God osɨmtɨzir ekiar kam e bagha anemadazir puvatɨ. Osɨmtɨzir kam ti puram oto.” \p \v 10 Ezɨ gumazamiziba mɨgɨrɨgɨar kam baregha an gɨn zui. Egha me bulmakaun amebar pumuning inigha karis gike. Egha bulmakauningɨn nguzimning inigha, bulmakaun dɨvazimɨn aven aning atɨ. \v 11 Egha me Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam ko, boksiar dozir okaba ko kuarzibar nedaziba aven itim, aning isa karis gisɨn aning atɨ. \v 12 Me aning atɨgha gɨvazɨ, bulmakauning biaghatɨgha Betsemesɨn nguibar ekiamɨn zuir tuavimɨn zui. Aning tuavir kam ataghizir pu. Bar puvatɨ. Aning diav arava an zui, ezɨ 5plan Filistian gumazir dapaniba, karisɨn gɨn ghua Betsemesɨn mɨtaghniamɨn tu. \s Godɨn Boksiam, Betsemes ko Kiriat Jearimɨn iti \p \v 13 Ezɨ Betsemesɨn gumazamiziba danganir zarir mamɨn azenibar ikia, witba aghora iti. Egha me kogha tuavimɨn gara, Godɨn Boksiamɨn apigha me bar akonge. \v 14-15 Ezɨ bulmakauning karis kurugha ghua, Betsemesɨn gumazir mam Josua, an azenimɨn otogha, azenimɨn aven dagɨar ekiar mamɨn mɨriamɨn tughav iti. Ezɨ Livaiba iza Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam ko boksiar me golɨn ingarizir nedaziba itim isa, dagɨar ekiar kam gisɨn da arɨki. Ezɨ gumazamiziba karisɨn ter araribar dazibar kuegha, bulmakaun amebamning mɨsuegha, Ikiavɨra Itir God bagha ofa gami, mati ofan bar isia mɨghɨrizim. Dughiar kamra Betsemesia uaghan, Ikiavɨra Itir God bagha ofan igharazir mabagh ami. \v 16 Filistiabar 5plan gumazir dapaniba gari, Israelia bizir kabagh amima, me dughiar kamra uamategha Ekronɨn ghue. \p \v 17 Ikiavɨra Itir God Filistiabar osɨmtɨziba agɨvasa, me osɨmtɨziba agɨvamin ofan mɨn, 5plan golɨn okar nedaziba amada. Da vaghvagha men nguibar ekiabar ababaniba, dar ziabar kara: Asdot, Gasa, Askelon, Get ko Ekron. \v 18 Me kuarzibar nedaziba amada, da vaghvagha men nguibar ekiar dɨvazir gavgaviba itibar ababanim gami. Egha uaghan Filistian gumazir dapaniba garir nguibar dozibar ababanim gami. Ezɨ dagɨar ekiar me Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam atɨzim, a Betsemesɨn gumazim Josuan azenimɨn aven ikia kamaghɨra iti. Dagɨar kam, a bizir danganir kamɨn otozimɨn ababanim gami.\f + \fr 6:18 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ. Ezɨ me fomɨra Hibrun akam Grikɨn akamɨn a gɨra, ezɨ mɨgɨrɨgɨar kam “dagɨam,” Grikɨn akamɨn gɨn ghu.\ft*\f* \p \v 19 Ezɨ Betsemesɨn gumazir 70pla Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiamɨn averiamɨn gani. Kamaghɨn amizɨ God me mɨsoghezɨ, me bar ariaghire. Ezɨ nguibar ekiar kamɨn itir 50,000ɨn gumazamiziba ghaze, Ikiavɨra Itir God me gasɨghasɨki. Egha me bar pamtemɨn azi.\f + \fr 6:19 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 20 Egha Betsemesɨn itir gumazamiziba kamaghɨn mɨgei, “Ikiavɨra Itir God, a Godɨn bar zuezim, tinara an damazimɨn mɨtɨgham? Bar puvatɨgham. A en atartɨma, en tav bar deragh ikeghan kogham. Kamaghɨn amizɨ, e Godɨn Boksiar kam amadaghtɨ, a igharagh mangam. E managhɨra anemangam?” \p \v 21 Egha me Kiriat Jearimɨn nguibar ekiamɨn itir gumazamizibav mɨkɨmasa gumaziba amadazɨma, me ghua kamaghɨn me mɨgei, “Filistiaba Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam uam an akua en nguibamɨn ize. E kamaghsua ia izɨva a inigh.” \c 7 \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xo*\xt 2 Samuel 6:2-4; 1 Eghaghaniba 13:5-7\xt*\x*Ezɨ Kiriat Jearimɨn gumazamiziba iza Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam inigha ghua, mɨghsɨar muziarimɨn pɨn, gumazim Abinadapɨn dɨpenimɨn anetɨ. Egha me an otarim Eleasar Boksiamɨn ganasa anemɨsefe. \s Samuel kantri Israel gatifa \p \v 2 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam, 20plan azenibar Kiriat Jearimɨn ikezɨma, Israelia uarir akurvaghasa Ikiavɨra Itir Godɨn diava azi, egha a baghavɨra iti. \v 3 Ezɨ Samuel gɨn kamaghɨn Israelia mɨgei, “Ia guizbangɨra navibagh iragh ua Ikiavɨra Itir God bagh ua izɨsɨ, ia ikɨzir igharazibar aseba ko aser amizim Astarten nedazim batokegh. Egh ia Ikiavɨra Itir God bar an apengan ikɨva, a baghɨva teviba apɨr. Eghtɨ a ian akuragh Filistiaba batueghtɨ me ua ia gativaghan kogham.” \v 4 Israelia Samuelɨn akam baregha, aser Balba, ko aser amizim Astarten nedaziba batuegha, Ikiavɨra Itir Godɨn ziamra fe. \p \v 5 Egha Samuel gɨn Israelia bagha akam amaga ghaze, “Ia izɨva Mispan nguibar ekiamɨn uari akuvaghtɨ, Ikiavɨra Itir God ian akurvaghsɨ, kɨ a ko mɨkɨmam.” \v 6 Ezɨ gumazamiziba bar iza Mispan uari akufa. Me mozir dɨpamɨn, Ikiavɨra Itir God bagha ofan mɨn, an dɨpam tuava nguazim ginge. Egha dagheba tagha ikia ghua aruem iraghu. \p Egha me kamaghɨn Ikiavɨra Itir God mɨgei, “E nɨn damazimɨn arazir kuram gami.” Ezɨ Samuel Mispan Israelian mɨdorozir gumazir dapanimɨn ikia, men kotiaba baragha men mɨgɨrɨgɨaba akɨri. \p \v 7 Ezɨ Filistiaba kamaghɨn oraki, Israelia Mispan uari akufa. Ezɨ men 5plan gumazir dapaniba uan mɨdorozir gumaziba inigha Israelia mɨsoghasa Mispan izi. Ezɨ Israelia orazi, Filistiaba izima me atiati. \v 8 Egha Israelia Samuel mɨgei, “Nɨ pamtemɨn ingar Ikiavɨra Itir God, en God, a ko mɨkɨm. A en akuraghtɨ Filistiaba e gasɨghasighan kogham. Nɨ a ko mɨgeir arazim ataghɨraghan markɨ.” \v 9 Ezɨ Samuel sipsipɨn igiar mam mɨsuegha, ofan mɨn Ikiavɨra Itir God bagha a tuazɨ a bar isia mɨghɨri. Egha Samuel Israelian akurvaghasa pamtemɨn Ikiavɨra Itir God ko mɨgeima, an a baregha men akura. \p \v 10 Samuel ofan bar isia mɨghɨrim gamuavɨra itima, Filistiaba mɨdorozim forasa roghɨra ize. Ezɨ Ikiavɨra Itir God Filistiabagh isɨn, overiamɨn ararim gamizɨ, a bar pamtem dagarazɨ, men nɨghnɨziba onganizɨ me tintinibar arima, Israelia men gani. \v 11 Egha Israelian gumaziba Mispa ategha, Filistiabar agɨragha tuavimɨn men avɨrim mɨsozi me ariaghire, egha me ghua Betkarɨn nguibamɨn boroghɨn oto. \p \v 12 Ezɨ Samuel gɨn dagɨar ekiar mam inigha Mispa ko Senɨn nguibamningɨn tɨzimɨn anesara. Egha kamaghɨn mɨgei, “Dagɨar kam, a Ikiavɨra Itir Godɨn ababanim, a en akuragha iza datɨrɨghɨn tu.” Egha ziar kam a gatɨ, “Dagɨar Akurvazim.” \v 13 Kamaghɨn amizɨ, God Filistiaba bar me abɨra, dughiar kamɨn, Samuel Israelian gumazir dapanimɨn itima, Ikiavɨra Itir God bizir kabagh ami. A Filistiabar tuaviba apɨrima me ua iza Israelɨn nguazimɨn aven mɨsozir puvatɨ. \v 14 Fomɨra Filistiaba Israelian nguibar ekiamning Ekron ko Getɨn tɨzimɨn itir nguibaba ini, ezɨ datɨrɨghɨn me ua da isa Israelia ganɨngi. Filistiaba ua Israelian nguazir otevitam gativazir puvatɨ. Israelia uaghan ua Amoria ko uariv sozir puvatɨgha, uari inigha deravɨram apia. \p \v 15 Ezɨ Samuel Israelian gumazir dapanimɨn ikia ghuava areme. \v 16 Azeniba bar Samuel nguibar ekiar kabar zui, Betel, Gilgal ko Mispa, a ghua Israelian kotiaba baragha men osɨmtɨziba akɨri. \v 17 A nguibar kabar ingangarim agɨvagh, uamategh uan nguibam Raman mangam. A uaghan nguibar kamɨn kotiaba barasi. Egha uaghan Raman Ikiavɨra Itir God bagha ofa gamir dakozir mamɨn ingari. \c 8 \ms Sol Israelian atrivimɨn oto \mr (Sapta 8--15) \s Israelia uari bagha atriviba buri \p \v 1 Samuel ghurizir dughiamɨn, a uan otarir pumuning Israelian gumazir dapanimningɨn ikiasa aning amɨsefe. \v 2 An otarir ekiamɨn ziam, Joel, ezɨ dozimɨn ziam, Abiya. Aning Berseban ikiava, gumazamizibar kotiaba baragha men osɨmtɨziba akɨri. \v 3 Egha aning uan afeziamɨn arazibar gɨn zuir puvatɨ. Puvatɨ. Aning dagɨaba iniasa bar kufi, egha aning gumazir mabar amamangatɨzɨ, me uari bagha nɨghnɨgha dagɨaba isa aning ganɨdima, aning men kotiabar ghuangsɨgha deragha dar kɨrir puvatɨ. \p \v 4 Aningɨn arazir kam bangɨn, Israelian gumazir dapaniba uari akuvagha Samuelɨn ganasa Raman nguibar ekiamɨn ghu. \v 5 \x - \xo 8:5 \xo*\xt Godɨn Araziba 17:14; 1 Samuel 8:19-20\xt*\x*Me ghuegha kamaghɨn Samuel mɨgei, “Nɨ oragh. Nɨ ghurigha gɨvazɨma nɨn otarimning nɨn arazir aghuibar gɨn zuir puvatɨ. E kamaghsua, nɨ e bagh gumazitam amɨseveghtɨ, a en atrivimɨn ikɨva e geghuvam. E kantrin igharazibar mɨn otivasa.” \p \v 6 Ezɨ Samuel men azangsɨzir me uari bagha atrivir tam amɨsɨvasa an azarazir azangsɨzir kam gɨnɨghnɨzima, an an nɨghnɨzimɨn derazir puvatɨ, ezɨ a uabɨn mɨkɨmasava Ikiavɨra Itir Godɨn azai, a manmaghɨn damuam. \v 7 \x - \xo 8:7 \xo*\xt 1 Samuel 10:19; 12:17-19; Hosea 13:10-11\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “Bizir gumazamiziba uari bagha nɨghnɨgha nɨn azangsɨzir kaba, nɨ me baragh dar amu. Nɨ kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ, me nɨn aghuagha nɨ batosi. Puvatɨ. Kɨ men atrivimɨn ikian me aghuagha na batosi. \v 8 Nɨ deragh oragh. Dughiar kɨ Isipɨn kantrin me inigha iza datɨrɨghɨn, me akɨrim na gasaragha asebar ziaba fe. Ezɨ datɨrɨghɨn me uaghan akɨrim ragha nɨ gasara. \v 9 Ezɨ kɨ kamaghsua, nɨ men akam baregh me bagh atrivir tam amɨsefegh. Nɨ mɨgɨrɨgɨar gavgavim me danɨng suam, ia bar deraghvɨra bizir ia azarazim bagh nɨghnɨgh. Egh atrivim damuamin araziba nɨ bar deravɨra dar gun me geghanigh.” \p \v 10 Kamaghɨn amizɨ, Samuel gumazir me uari bagh atrivitam amɨsɨvasa azaraziba bagha ghugha, Ikiavɨra Itir God me mɨkɨmasa mɨkemezir bizibar gun me mɨgei. \v 11 Ezɨ Samuel kamaghɨn me mɨgei, “Ian atrivim otoghɨva, a bizir kabar ia damuam. A ian otaribar amutɨ, me mɨdorozir gumazibar otivam. Eghtɨ mɨdorozimɨn dughiamɨn, tarazi mɨsoghamin karisbar tuivightɨ, tarazi mɨsoghamin hoziabar dapiagham. Eghtɨ gumazitaba ingangarir kam damuam, atrivim uan karis inigh managh mangɨsɨ, me faragh ivemaram. \v 12 A gumazitabar amutɨ me 1,000plan mɨdorozir gumazibar dapanimɨn ikɨtɨ, tarazi 50plan mɨdorozir gumazibar dapanim ikiam. Eghtɨ ian otarir taba an azenim bagh nguazim abɨghtɨ, tarazi an azenimɨn dagher andɨziba iniam. Eghtɨ tarazi mɨsoghamin bizibar ingarɨva, karisɨn biziba sara ingaram. \v 13 Atrivim ian guiviba inightɨ me a bagh sandabar ingar, uaghan bretba ko dagher igharazibar an dɨpenimɨn da tuam. \v 14 Egh a, dagher bar dirir ian azenibar itiba, ko wainɨn azeniba ko olivɨn azeniba, dar dagher aghuiba isɨ, uan ingangarir gumazir dapanibar anɨngam. \v 15 Ia uaghan wainɨn ovɨziba ko witɨn ovɨziba isɨ 10plan pozibar dar arɨgh, egh dar pozir vamɨra isɨ a danɨng. Eghtɨ a dagher kaba isɨ uan ingangarir gumazir dapaniba ko an ingangarir gumazir kɨnibar anɨngam. \v 16 Atrivim uan ingangaribar amusɨ, ian ingangarir gumaziba ko ingangarir amiziba inigham, a ian gumazir igiar bar aghuiba ko donkiba sara iniam. \v 17 Egh a ian 10plan sipsipbar tongɨn sipsipɨn vamɨra iniam. Egh ia damutɨ, ia an ingangarir gumazir kɨnibar mɨn ikiam. \v 18 Atrivir ia uari uari bagha mɨsevezir kam otoghɨva, arazir kabar ia damutɨma, ia atrivim basemegh atarɨva mɨgɨrɨgɨar avɨribar amuva Ikiavɨra Itir Godɨn mɨkɨmam. Eghtɨ Ikiavɨra Itir God, a bar ia bareghan kogham.” \p \v 19 Ezɨ gumazamizir kaba Samuelɨn akaba baraghan aghuagha, kamaghɨn a mɨgei “E aghua. Nɨ e bagh atrivir tam amɨsefegh. \v 20 E kantrin igharazibar mɨn otivasa, eghtɨ en atrivim e gativagham. Egh e uan apanibav soghsɨ mangamin dughiamɨn, a en mɨdorozir gumazibagh ativagh men faragh mangam.” \p \v 21 Ezɨ Samuel gumazamizir kabar mɨgɨrɨgɨaba baregha ghua Ikiavɨra Itir God mɨgei. \v 22 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Samuel mɨgei, “Aria, nɨ men akam baregh me bagh atrivitam amɨsefegh.” \p Ikiavɨra Itir God mɨkemegha gɨvazɨ, Samuel ghua kamaghɨn Israelian gumazibav gei, “Ia bar moghɨra uan nguibabar mangɨ.” \c 9 \s Sol Samuel bato \p \v 1 Gumazir mam Benjaminɨn anabamɨn aven iti, an ziam Kis. An Abielɨn otarim, ezɨ Abiel Serorɨn otarim, ezɨ Seror Bekoratɨn otarim, ezɨ Bekorat Afian otarim. Kis mɨdorozibagh amir gumazir gavgavim, egha gumazir igharazibar tongɨn ziam ti. \v 2 Egha an otarir mam iti, an ziam Sol. Sol gumazir igiar ruarir dirir gavgavim, ezɨ Israelian gumazitam an mɨn ruarazir puvatɨ. An ganganiba uaghan bar derazɨ, a Israelian igharaz darazigh afira. \p \v 3 Dughiar mamɨn, Solɨn afeziam Kisɨn donkin maba tintinibar ghuegha ovenge. Ezɨ Kis kamaghɨn Sol mɨgei, “Nɨ ingangarir gumazitam inigh gua mangɨ donkiba buri.” \v 4 Ezɨ aning dɨkavigha Efraimɨn mɨghsɨar dozibar ghu, egha Salisan nguazir otevir mamɨn ghugha dar apizir puvatɨ. Aning uaghan Salimɨn nguazimɨn ghugha donkibar apizir puvatɨ. Egha aning gɨn Benjaminɨn nguazimɨn ghugha, donkibar apizir puvatɨ. Bar puvatɨ. \p \v 5 Aning tagha Sufɨn nguzimɨn ghua otogha gɨvagha, Sol kamaghɨn uan ingangarir gumazim mɨgei, “Aria, ga uamategh uan nguibamɨn mangam. Puvatɨghtɨ, gan afeziam ga gɨnɨghnɨgh pamtem nɨghnɨzir avɨribar amuva uan donkiba gɨnamadagham.” \p \v 6 Ezɨ ingangarir gumazim kamaghɨn mɨgei, “Ga, tong orarkegham. Gumazir mam Sufɨn nguibamɨn ikia Godɨn akam akura iti. A mɨgeir akaba da guizbangɨram otifi. Ezɨ gumazamiziba ziar ekiam a ganɨdi. Ga mangɨ an ganika, a ti tuavir ga mangamimɨn gun ga mɨkɨmam.” \p \v 7 Ezɨ Sol kamaghɨn ingangarir gumazim mɨgei, “Ga a bagh mangam. Egh ga bizir aghuir manatam inigh mangɨ a danɨngam? Gan mɨtaribar itir dagheba gɨfa, dagher natam itir puvatɨ.” \p \v 8 Ezɨ ingangarir gumazim kamaghɨn mɨgei, “Kɨ silvan muziarir mam iti. Kɨ a danɨngightɨ a donkiba itir danganimɨn gun ga mɨkɨmam.” \p \v 9 (Fomɨra, Godɨn akam inigha izir gumaziba, Israelia kamaghɨn me dɨbori, “Kukunir gumaziba.” Eghtɨ gumazitaba bizitam bagh Godɨn azangsɨghsɨ, kamaghɨn mɨkɨm suam, “E kukunir gumazimɨn ganasa.” Kamaghɨn amizɨ, Sol kukunir gumazim bagha azai.) \p \v 10 Ezɨ Sol kamaghɨn uan ingangarir gumazim mɨgei, “Bar dera. Nɨ izɨ ga mangam.” Egha aning nguibar ekiar Godɨn ingangarir gumazim itimɨn zui. \p \v 11 Aning nguibar mɨghsɨar dozim itimɨn ghuavanadir dughiamɨn, guivir igiar maba dɨpam tuasa izima aning men azai, “Kukunir gumazim nguibar ekiamɨn iti, o puvatɨ?” \p \v 12 Ezɨ guivir igiaba kamaghɨn aningɨn akam ikaragha ghaze, “Are. Kukunir gumazim iti. Gumazamiziba datɨrɨghɨn, Godɨn ziam fer danganimɨn ofa damuasa, kamaghɨn amizɨ, a datɨrɨghɨra nguibar ekiamɨn ize. Gua zuamɨra mangɨ. \v 13 Gua nguibar ekiamɨn aven mangɨ an apigham. A nguibar ekiamɨn aven ikiavɨra iti, a tɨghar Godɨn ziam fer danganimɨn mangam. A gumazamiziba ko Godɨn ziam fer danganimɨn ikɨ me ko damam. A faragh otoghɨva deragh ofa damusɨ Godɨn azaraghtɨ, me gɨn damam. Kamaghɨn amizɨ, gua zuamɨra mangɨva a batogh.” \p \v 14 Guivir igiaba mɨkemegha gɨvazɨma, Sol uan ingangarir gumazim ko nguibar ekiamɨn zui. Aning dɨvazir kamɨn tiar akamɨn aven ghua garima, kukunir gumazir kam men boroghɨn izi. Kukunir gumazir kam, kar Samuel, a nguibar ekiamɨn azenan mangɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fer danganimɨn mangasa. \p \v 15 Boghɨnaron mɨzaraghara Sol tɨghar izamin dughiamɨn, Ikiavɨra Itir God faragha kamaghɨn Samuel mɨgei, \v 16 “Gurumɨn dughiar kamra, kɨ Benjaminɨn anabamɨn gumazitam amadaghtɨ a izam. Eghtɨ nɨ borem isɨ an dapanim gingegh, kar ababanir a Israelian gumazamizibar atrivimɨn ikiamim. Kɨ Filistiabar gari, me osɨmtɨzir ekiam ko mɨzazim Israelia ganɨdima, me uarir akurvaghasa nan ingarava arai. Eghtɨ gumazir kam men akuragh Filistiabar gavgavimɨn ua me iniam.” \p \v 17 Amɨmzaraghan Samuel Solɨn api, ezɨ Ikiavɨra Itir God a mɨgei, “A mara, kɨ boghɨnaron gumazir mam baghavɨra nɨ mɨkeme. A nan gumazamiziba bar me gativagham.” \p \v 18 Ezɨ Sol nguibar ekiamɨn tiar akamɨn Samuel batogha kamaghɨn an azara, “Kukunir gumazimɨn dɨpenim managhɨra iti? Nɨ na mɨkɨmam o?” \p \v 19 Ezɨ Samuel kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ uabɨ kɨ kukunir gumazim. Gua faragh Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fer danganimɨn mangɨ, egh gua datɨrɨghɨn na ko damam. Kɨ gurum mɨzaraghara, bizir nɨ ifongezibar gun nɨ mɨkɨmam, egh nɨ amadaghtɨ nɨ uamategh mangam. \v 20 Kɨ fo, ian donkiba 3plan dughiar gɨvazibar ovenge, ezɨ nɨ da bagh osɨman markɨ. Me da batogha gɨfa. Ezɨ nɨ oragh. Israelian gumazamiziba, me bar tinara gifonge? Me nɨ ko nɨn afeziamɨn adarazira bar me gifonge. Bar guizbangɨra!”\f + \fr 9:20 \fr*\ft Hibrun akam kagh deragha akam abɨghizir puvatɨ. Gumazir maba kamaghɨn a gɨra, “Nɨ manmaghɨn nɨghnɨsi, tinara Israelian bizir aghuiba iniam? Nɨ uan afeziamɨn adarazi ko, iarara ada iniam.”\ft*\f* \p \v 21 Ezɨ Sol kamaghɨn Samuel mɨgei, “Kɨ Benjaminɨn anabamɨn gumazir mam. Ezɨ Israelian anababar tongɨn, a bar anabar muziarim. Ezɨ nan afeziamɨn ikɨzim, e Benjaminɨn anabamɨn tongɨn ziaba puvatɨ. Ezɨ nɨ tizim bagha mɨgɨrɨgɨar kamɨn na gami?” \p \v 22 Sol mɨkemegha gɨvazɨ, Samuel a ko an ingangarir gumazim inigha, me dɨpenimɨn aven apir danganimɨn ghue. Samuel faragha 30plan gumazibar diazɨma, me izegha damasa apiagha gɨfa. Ezɨ Samuel Sol mɨkemezɨ a uan ingangarir gumazim ko, aning dabirabir dakozir faraghavɨra itim gapera. \v 23 Ezɨ Samuel isair gumazim mɨgei, “Asɨzir tuzir kɨ nɨ ganɨngizim, nɨ a inigh izɨ.” \p \v 24 Ezɨ isair gumazim asɨzir suer tuzir aghuiba itim asigha pɨn anekagha ghua Solɨn guamɨn anetɨ. Ezɨ Samuel ghaze, “Nɨ gan, kar asɨzir nɨ bagha atɨzim, nɨ anemɨ. God faragha na mɨgɨa ghaze, nɨ datɨrɨghɨn e ko isar kamɨn ikɨ damam, ezɨ kɨ gumazir kabar diagha, asɨzir kam nɨ bagha anetɨ. Kamaghɨn amizɨ, nɨ anemɨ.” Ezɨ Sol dughiar kamɨn Samuel koma api. \p \v 25 Egha me gɨn ofa gamir dakozim ategha nguibar ekiamɨn uaghiri. Egha Samuel Sol inigha uan dɨpenimɨn aven ghugha, dɨpenimɨn avughsir danganimɨn ikia Sol ko mɨgei. Egha me ghuriamɨn dakuasava Sol bagha mɨsiam akɨrizɨ, an akui. \s Samuel, atrivimɨn ikiasa Sol amɨsefe \p \v 26 Ezɨ Samuel bar mɨzaraghara osegha avughsir danganimɨn Solɨn dɨa ghaze, “Nɨ dɨkafigh. Kɨ nɨ amadaghtɨma nɨ uan nguibamɨn mangam.” Ezɨ Samuel dɨkavigha izaghira a ko tuavimɨn zuima, Solɨn ingangarir gumazim uaghan aning ko zui. \p \v 27 Me nguibar ekiamɨn mɨtaghniamɨn boroghɨn ghua, Samuel kamaghɨn Sol mɨgei, “Nɨ uan ingangarir gumazim amadaghtɨma a faragh mangɨ. Eghtɨ nɨ tong na ko ikɨtɨ, kɨ God mɨkemezir mɨgɨrɨgɨabar gun nɨ mɨkɨmam. Ezɨ an ingangarir gumazim faragha ghu.” \c 10 \p \v 1 Egha Samuel olivɨn borem itir mɨsevir dozim inigha, an dapanim gingegha an tore. Egha ghaze, “Ikiavɨra Itir God nɨ ginabagha ghaze, Nɨ nan gumazamiziba, Israelian atrivimɨn ikiam. Nɨ me gativagh men akurvagh me okarizir apanibar gavgavim da ua me iniam. Eghtɨ ababanir tam, nɨn akakagh suam, Ikiavɨra Itir God, ua bagha inabazir gumazamizibagh ativaghasa, nɨ ginaba. Nɨ datɨrɨghɨn ababanir kamɨn ganam.\f + \fr 10:1 \fr*\ft Bar fomɨra gumaziba Hibrun akamɨn Grikɨn akam giragha, kagh mɨgɨrɨgɨam gamizɨ a mong ruara. Ezɨ e fozir puvatɨ, me mɨgɨrɨgɨam kagh uari anetɨ, o a ti fomɨra uaghan Hibrun akamɨn iti, egha datɨrɨghɨn ua itir puvatɨ. Men Grikɨn akam kamaghɨn ghu, “Egh nɨ me gativagh men akurvaghtɨ apaniba me gasɨghasighan kogham. Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn bizir nɨ bativamibar nɨ mɨkɨmasa. Eghtɨ nɨ bizir otivamin kabar gan fogh suam, Ikiavɨra Itir God gumazamizir kabagh ativagh men ganasa nɨ amɨsefe. Bizir kaba da kamakɨn.”\ft*\f* \v 2 \x - \xo 10:2 \xo*\xt Jenesis 35:19\xt*\x*Nɨ na ategh mangɨva, Benjaminɨn nguazimɨn mɨtaghniamɨn, Selsan nguibamɨn, me Resel afazir dagɨar mozimɨn boroghɨn gumazir pumuning batogham. Eghtɨ aning donkin nɨ ruiagha aruibar gun nɨ mɨkɨm suam, me dar api, ezɨ nɨn afeziam dagh nɨghnɨzir puvatɨ, a nɨ gɨnɨghnɨgha azangsɨghavɨra ikia ghaze, kɨ manmaghɨn uan otarim damuam. \p \v 3 “Egh nɨ tuavimɨn mangɨ, Taborɨn nguibamɨn itir temer ekiamɨn otogham. Eghtɨ gumazir 3pla Ikiavɨra Itir God bagh ofa damusɨ Betelɨn mangɨsɨ izɨ temer kamɨn nɨ batogham. Men faraghavɨra izamim, a memen 3pla inigh izam, eghtɨ tav bretɨn 3pla inigh izam, eghtɨ abuananam wainɨn dɨpam aven itir memen inimɨn isamizir mɨsevim inigh izam. \v 4 Gumazir kaba dughiam nɨ danɨngɨva bretɨn pumuning nɨ danɨngam, eghtɨ nɨ aning inigh. \p \v 5 “Eghtɨ nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn mɨghsɨamɨn Gibean nguibamɨn mangɨ gantɨ, Filistiabar mɨdorozir gumaziba danganir kamɨn ikiam. Egh nɨ nguibar ekiamɨn mɨriamɨn mangɨ, Godɨn akam inigha izir gumazir okoruamɨn gantɨ, me Godɨn ziam fer danganim ategh izighiram. Men tarazi faragh mangɨ gitaba ko tambarinbav soghɨva marvibagh iviam. Eghtɨ tarazi Godɨn akam pamtem an gun mɨkɨmɨva dɨmɨva ighɨ izam. \v 6 Eghtɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Duam zuamɨra nɨ gizɨvaghtɨ, nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumaziba ko Godɨn akam pamtem an gun mɨkɨmɨva ighɨ izam. Egh nɨ igharagha garir gumazimɨn otogham. \v 7 Bizir kaba nɨ bativtɨ, God nɨ ko ikiam. Kamagh amizɨ, nɨ damuasa nɨghnɨzir biziba nɨ dar amu. \p \v 8 “Nɨ faragh Gilgalɨn mangɨ, 7plan dughiabar ikɨ na mɨzuam, eghtɨ kɨ izɨ ofan bar isi mɨghɨramiba ko, God ko navir vamɨran ikiamin ofabar amuam. Egh kɨ nɨ damuamin bizibar, gun nɨ mɨkɨmtɨ, nɨ dar amuam.” \p \v 9 Ezɨ Sol Samuel ategha raghɨrɨgha, mangasava amir dughiamɨn, God navir igiam Sol gatɨ. Ezɨ bizir Samuel mɨkemeziba dughiar kamra bar a batifi. \v 10 Ezɨ Sol uan ingarir gumazim ko Gibean otozɨ, Godɨn akam inigha izir gumazir okoruar mam a bato. Bar zuamɨra Godɨn Duam a gizɨvazɨ, a me koma Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumazimɨn mɨn diava Godɨn akam pamtem an gun mɨgɨa ighiagha rui. \v 11 Ezɨ gumazamizir fomɨra a gɨfoziba, kamaghɨn an gara uarir azangsɨsi, “Bizir tizim Kisɨn otarim Sol bato? A ti uaghan Godɨn akabar gun mɨgeir gumazim, o?” \p \v 12 \x - \xo 10:12 \xo*\xt 1 Samuel 19:23-24\xt*\x*Ezɨ kagh itir gumazir mam kamaghɨn azai, nɨ manmaghɨn nɨghnɨsi, “Godɨn akabar gun mɨgeir gumazir kaba, men afeziaba manmaghɨn garir gumaziba? Ezɨ azangsɨzir kam ikiavɨra ikia ghu datɨrɨghɨn aghuzir mɨgɨrɨgɨamɨn mɨn oto: ‘Sol ti guizbangɨra Godɨn akam inigha izir gumazibar tongɨn iti, o?’ ” \v 13 Ezɨ Sol Godɨn akamɨn gun mɨkemegha gɨvagha, Godɨn ziam fer danganimɨn ghuavanabo. \p \v 14 Ezɨ Solɨn afeziar dozim, a Sol uan ingangarir gumazim ko aningɨn azara, “Gua managh ghugha izi?” \p Ezɨ Sol ghaze, “Ga donkiba buriasa ghua dar apizir puvatɨgha, maghɨra Samuel bagha ghu.” \p \v 15 Ezɨ Solɨn afeziar dozim ghaze, “Ga uaning, nɨ na mɨkɨm, Samuel tizibar nɨ mɨkeme?” \p \v 16 Ezɨ Sol a mɨgɨa ghaze, “A kamaghɨn ga mɨkeme, gumazir maba donkiba bato.” Egha Sol atrivimɨn ikiasa Samuel a ginabazir bizimɨn gun uan afeziar dozimɨn mɨkezir puvatɨ. \s Sol atrivimɨn oto \p \v 17 Ezɨ Samuel Israelian gumazamiziba bar men diazɨ, me iza Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn Mispan nguibar ekiamɨn uari akufa. \v 18 Me uari akuvagha gɨvazɨ, a kamaghɨn me mɨgei, “Ikiavɨra Itir God a Israelian God, a ghaze, a Isipɨn ia inigha ian akua kagh ize. A Isipia ko gumazamizir igharazir pazavɨra ia gamibar, dafaribar ua ia ini. \v 19 Ezɨ ia dughiar kurabar aven itima Godɨn ian akurazir kam, ia datɨrɨghɨn akɨrim ragha a gasara. Egha ia kamaghɨn a mɨgei, ia kamaghsua, an atrivitam ia danɨngam. Kamaghɨn amizɨ, ia datɨrɨghɨn izɨ uan anababa ko ikɨzibar Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn tuifigh, eghtɨ a ia bagh atrivitam amɨsɨvam.” \p \v 20 Egha Samuel Israelian anababa vaghvagha bar me inigha iza, satu gikararangɨva Ikiavɨra Itir Godɨn ifongiam gɨfoghamin arazim gamua, egha Benjaminɨn anabam amɨsefe. \v 21 Egha Samuel Benjaminɨn anabamɨn itir ikɨziba inigha iza, vaghvagha men ikɨziba gara satu gikararava, Matrin ikɨzim amɨsefe, egha Matrin ikɨzim bagha, satu gikararava, Sol amɨsefe, a Kisɨn otarim. Ezɨ me a buriava an apizir puvatɨ. \v 22 Kamaghɨn amizɨma me ua Ikiavɨra Itir Godɨn azara, “Gumazir kam, a kagh izava otoz, o puvatɨ?” \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God ghaze, “Are, a muna bizir pozir ekiabar tongɨn modo.” \p \v 23 Me akar kam baregha ivemara ghua Sol inigha iza uarir tongɨn anetɨzɨ, a uan suemningɨn tugha me gafiragha bar ruara. \v 24 Ezɨ Samuel gumazamizibav gei, “Ia gumazir kamɨn gan, kar gumazir Ikiavɨra Itir God inabazim. Tav uam en tongɨn an mɨn itir puvatɨ.” \p Ezɨ gumazamiziba bar pamtemɨn dɨa ghaze, “A en atrivim, a dughiar ruarimɨn ikiamin atrivim!” \p \v 25 Ezɨ gumazamiziba uan atrivim damuamin araziba ko atrivim uabɨ damuamin araziba, Samuel adar gun me mɨgei, egha akɨnafarimɨn da osiri. Egha akɨnafarim isa Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn Godɨn damazimɨn anetɨ. Egha gumazamiziba bar me amadazɨma, me uamategha uan nguibabar ghue. \p \v 26 Ezɨ Sol uaghan uan nguibam Gibean ghu. Ezɨ mɨdorozir gumazir gavgavir maba, God men navibagh irazɨ, me uaghan Solɨn gɨn ghue. \v 27 Ezɨ gumazir akaba batozir maba kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Gumazir kam manmaghɨn en akuragham?” Egha me bar Solɨn aghuagha, bizir aghuitaba a danɨngan aghua. Ezɨ Sol akatam me ikarazir puvatɨ. \c 11 \s Sol Amonia mɨsogha me abɨni \p \v 1 Ezɨ Amonian Atrivim Nahas, gɨn uan mɨdorozir gumaziba inigha Israelɨn itir Distrik Gileatɨn aven ize. Nahasɨn mɨdorozir gumaziba Jabesɨn nguibar ekiam koro, kamagh amizɨma Jabesɨn gumazamiziba kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ mɨgɨrɨgɨatam e ko anekɨrightɨ, e nɨn apengan ikiam.” \p \v 2 Ezɨ Nahas kamaghɨn mɨgei, “Tuavir bar vamɨra kɨ ia ko akam akɨram. Ia Jabesɨn itir darasi, kɨ bar ian damazir agharir guvimɨn itiba asigham, eghtɨ arazir kam aghumsɨzim ia ko Israelian igharaziba bar me danɨngam.” \p \v 3 Ezɨ Jabesɨn gumazir dapaniba akar kam baregha kamaghɨn Nahas mɨgei, “Nɨ dughiar 7pla e danightɨ, e gumazitaba amadaghtɨ me Israelian ikɨziba bar men azaraghtɨma, me ti izɨ en akuragham. Eghtɨ gumazir en akurvaghamiba puvatɨghtɨ, e uari isɨ nɨ danɨngɨva nɨn apengan ikiam.” \v 4 Ezɨ akam inigha zuir gumaziba ghua Gibean nguibar ekiamɨn oto, kar Solɨn nguibar ekiar a itim. Egha me, me gegharima, gumazamiziba bar puvɨrama azi. \p \v 5 Dughiar kamɨn Sol uan obarir azenimɨn ingarigha gɨvagha, bulmakaun azenimɨn ingariziba inigha iza, gumazamizibar azirakam barasi. A nguibamɨn izegha gɨvagha men azai, “Ia tizim bagha bar moghɨrama azi?” Ezɨ me Jabesia amadazir akaba bar dar gun a geghari. \v 6 Sol akar kaba baregha gɨvazɨ, Godɨn Duam zuamɨra a gizɨvagha pamtemɨn an ingarima, an atara navim bar oseme. \p \v 7 Egha a bulmakaun pumuning inigha aning mɨsuegha, aningɨn asɨzir tuziba aghoregha, asɨzir tuzir kaba isava gumazir mɨgɨrɨgɨaba inigha izibagh anɨngi. Egha a kamaghɨn me mɨgei, ia asɨzir tuzir kaba inigh mangɨ Israelian gumazamizibar ikɨziba bar men akakagh. Egha akar kam akunasa me mɨgei, “Gumazir manam Sol ko Samuelɨn akuragh Amonia mɨsueghan koghtɨ, Sol gumazir kamɨn bulmakaubav sueghɨva, asɨzir tuzir kabar mɨn dar ghoram.” Gumazamiziba akar kam baregha gɨvazɨ, Ikiavɨra Itir God me gamizɨma me bar atiatigha dɨkavigha izi. Me bar navir vamɨran ikia, uari akuvagha, gumazir gavgavir mamɨn mɨn otogha izi. \v 8 Egha Sol gumaziba bar me mɨkemezɨma, me Besekɨn nguibar ekiamɨn uari akuvazɨ, a Israelia dɨborima me 300,000ɨn mɨdorozir gumaziba, ezɨ Judan mɨdorozir gumazibar dɨbobonim 30,000. \p \v 9 Ezɨ mɨdorozir gumazir kaba, kamaghɨn Jabesian akam inigha izir gumazibav gei, “Ia ua Jabesɨn mangɨ kamaghɨn uan gumazamizibav mɨkɨm: E gurumɨn aruemɨn, izɨ ian akuragh ian apanibar gɨntɨgham.” Ezɨ Jabesian akam inigha izir gumazir kaba ghua akar kamɨn gun uan gumazamizibav geima, me oregha bar akonge. \p \v 10 Egha me Nahas mɨgei, “E gurumɨn nɨ bagh izam, nɨ bizir tizimɨn e damusɨ nɨ a damu.” \p \v 11 Bar mɨzaraghara amɨnim tɨghar tiam, Sol uan mɨdorozir gumaziba ikɨzir 3plan me abɨki, ezɨ amɨnim itima me ivemara ghua Amonia mɨsosi. Me puvɨra men avɨribav sozima me ariaghira ghua aruer arɨzimɨn tu. Ezɨ Amonian gumazir ariaghirezir puvatɨzir varazira, me tintinibar aregha vaghvagha iti. \p \v 12 Ezɨ Israelia gɨn kamaghɨn Samuelɨn azara, “En akar gumazir manaba ghaze, Sol en atrivimɨn ikian kogham? Nɨ en mɨkemeghtɨma, e me mɨsueghtɨma me arɨmɨghiregham.” \p \v 13 Ezɨ Sol men akam baregha kamaghɨn me mɨgei, “Puvatɨ. Dughiar kamra, Ikiavɨra Itir God e Israelia a en apanibar agharimɨn e ini. Kamaghɨn amizɨ, e dughiar kamɨn uan akar gumazitam mɨsueghtɨ an aremeghan kogham.” \p \v 14 Sol mɨkemegha gɨvazɨ, Samuel kamaghɨn gumazamizibav gei, “E Gilgalɨn nguibar ekiamɨn mangɨ uam akam akɨrigh kamaghɨn mɨkɨm suam, Sol en atrivimɨn ikɨvɨra ikiam.” \p \v 15 Kamaghɨn amizɨ, me bar Gilgalɨn ghuegha, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn me kamaghɨn akam akɨra ghaze, “Sol a en atrivim.” Egha me Godɨn damazimɨn ikia God ko navir vamɨran ikiasa ofabagh ami. Ezɨ Sol Israelia ko, me bizir kam bagha bar akonge. \c 12 \s Samuel akar abuananam Israelia mɨkɨri \p \v 1 Ezɨ Samuel gɨn kamaghɨn Israelia mɨgei, “Ia oragh, ia bizir avɨriba bagha nan azangsɨzima, kɨ ia baregha, atrivir mam ia gativaghasa ia ganɨngi. \v 2 Ia gan! Atrivir kam, nan danganim inigh ia isɨ tuavir aghuimɨn ia amangam. Kɨ uabɨ ghurigha dapanir arɨzir ghurghuriba na batifi, ezɨ nan otariba ekevegha ia ko iti. Kɨ fomɨra uan igiamra ikia ian gumazir dapanimɨn ikia iza datɨrɨghɨn tu. \v 3 Kɨ uabɨ kɨr kara. Ia bar deragha nan arazibagh fo. Kɨ arazir kuratam ia damightɨ, ia Ikiavɨra Itir God ko atrivir a ia bagha inabazimɨn damazimɨn, nan gun mɨkɨm. Kɨ ti gumazitamɨn bulmakaun tam o donkin tam ini, o? Kɨ ti tav gifaragha an biziba okeme, o? Kɨ ti tav pazava a gami, a? Kɨ ti gumazitamɨn amamangatɨzɨ, a modogha dagɨabar na givezegha, na gakaghorima kɨ kotiaba paza dar suisi, a? Kɨ arazir katam damightɨ, ia na mɨkemeghtɨ, kɨ anekɨrigh uam a ikarvagham.” \p \v 4 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Bar puvatɨ. Nɨ bizitam e gifarava, e gekuava arazir kuratamɨn e gamizir puvatɨ. Egha gumazitam ataghizɨ, an akar isɨngtɨzibar nɨ mɨgeima, nɨ dar gɨn zuir puvatɨ.” \p \v 5 Kamaghɨn amizɨ Samuel ghaze, “A dera. Ikiavɨra Itir God ko a mɨsevezir atrivim ian akar kam baregha gɨfa, egha fo ia nan dafarimɨn arazir kuratamɨn apizir puvatɨ.” \p Ezɨ me ghaze, “Guizbangɨra. Ikiavɨra Itir God fogha gɨfa.” \p \v 6 \x - \xo 12:6 \xo*\xt Ua Me Ini 6:26\xt*\x*Egha Samuel ua kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Are, Ikiavɨra Itir God fogha gɨfa. A fomɨra Moses ko Aron amɨsefe, egha ian inazir afeziaba Isipɨn kantrin me inigha azenan kagh ize. \v 7 Kamaghɨn amizɨ, ia deragh kuariba arigh oragh, kɨ kamaghɨn ia geghanasa, dughiar avɨriba Ikiavɨra Itir God ingangarir aghuibagh amua ia ko, ian inazir afeziabar akurvaki. \v 8 \x - \xo 12:8 \xo*\xt Ua Me Ini 2:23\xt*\x*Ian ovavim Jekop uan adarazi ko me ghua Isipɨn iti, ezɨ Isipɨn itir gumaziba arazir kurabar me gami, ezɨ me uarir akurvaghasa Ikiavɨra Itir God mɨgɨava araima, a me bagha Moses ko Aron amadazɨ, aning Isipɨn ian ovaviba inigha azenan iza kagh me atɨ. \v 9 \x - \xo 12:9 \xo*\xt Gumazir Dapaniba 3:12; 4:2; 13:1\xt*\x*Ezɨ me Ikiavɨra Itir God, men God, me a gɨn amada. Kamaghɨn amizɨ, a Hasorɨn nguibar ekiamɨn mɨdorozir gumazibar dapanim Sisera ataghizɨ, a iza me mɨsosi. Ezɨ dughiar igharazimɨn, God Filistiaba ataghizɨ me iza me mɨsosi. Ezɨ dughiar igharazimɨn, a Moapian atrivim ataghizɨ, a iza me mɨsogha me abɨni. \v 10 \x - \xo 12:10 \xo*\xt Gumazir Dapaniba 10:10-15\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, ian ovaviba pamtemɨn dia, kamaghɨn Ikiavɨra Itir God mɨgei, ‘O Ikiavɨra Itir God, e akɨrim nɨ gasaragha aser Balba ko aser amizim Astarten ziam fe. Kamaghɨn amizɨ, e arazir kuram gamigha gɨfa. Nɨ datɨrɨghɨn en apanibar agharimɨn e iniasa, e ua nɨn azangsɨsi, eghtɨ e nɨ baghvɨra ikɨ nɨn ziamra fam.’ \p \v 11 \x - \xo 12:11 \xo*\xt Gumazir Dapaniba 4:6; 7:1; 11:29; 1 Samuel 3:20\xt*\x*“Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God men mɨgɨrɨgɨam baregha, Israelia bagha Gideon ko Bedan, Jepta ko kɨ uabɨ Samuel, a men akurvaghasa e amada. Guizbangɨra, e gumazir dapaniba bar moghɨra ian apanibar agharibar ia ini, ezɨ ia Israelia deraghavɨra iti.\f + \fr 12:11 \fr*\ft Gideonɨn eghaghanim, a Gumazir Dapaniba sapta 6--8ɨn iti. Ezɨ Jeptan eghaghanim, a Gumazir Dapaniba sapta 11--12ɨn iti. Ezɨ Bedanɨn mɨgɨrɨgɨaba itir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, gumaziba ghaze, Bedanɨn ziar igharazim ti Barak, o Samson.\ft*\f* \p \v 12 \x - \xo 12:12 \xo*\xt 1 Samuel 8:19\xt*\x*“Dughiar kaba bar, Ikiavɨra Itir God, ian God, a uabɨra ian atrivimɨn ti. Egha ia garima, Amonian Atrivim Nahas iza ia ko mɨsoghasa. Ia Ikiavɨra Itir God ian atrivimɨn ikiasa ia ifongezir puvatɨ, egha ia kamaghɨn na mɨgei, ‘Markɨ, Nɨ e bagh atrivitam amɨsɨvasa e ifonge.’ \p \v 13 “Ia gan! Ian atrivir ia inabazimra kara, ia a bagha azarazɨ, Ikiavɨra Itir God a isa ia ganɨngi! \v 14 Ia Ikiavɨra Itir Godɨn atiating an apengan ikɨ. Egh ia an ziam fɨva an akaba baragh, ia uan atrivim ko ia bar, an Akar Gavgaviba zurara dar gɨn mangɨ, eghtɨ God dabirabir aghuim ia danɨngam. \v 15 Eghtɨ ia oraghan kogh Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Gavgaviba batueghtɨ, Ikiavɨra Itir God uan gavgavimɨn, ia ko ian atrivim sara puv ia damigham. \v 16 Ia oragh. Ia tugh gavgavightɨ, Ikiavɨra Itir God bizir bar ekiatam damightɨ ia an ganam. \v 17 Ia fo, kar witɨn ovɨzir aniziba aghoramin dughiam, ezɨ kar amozimɨn dughiam puvatɨ. Kɨ datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir God ko mɨkɨmtɨ, an ararim ko amozim damutɨ, ararim dagaraghtɨ, amozim arigham. Eghtɨ ia ganigh fogh suam, ia arazir bar kuramɨn Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn a gamigha, uari bagh atrivitam amɨsɨvasa an azara.” \p \v 18 Ezɨ dughiar kamra, Samuel Ikiavɨra Itir God ko mɨgeima, an ararim ko amozim amadazɨ, ararim dagarazɨ amozim maghɨram arɨki. Ezɨ gumazamiziba bizir kamɨn ganigha Samuel ko Ikiavɨra Itir Godɨn atiatingi. \p \v 19 Kamaghɨn amizɨma, gumazamiziba Samuel mɨgei, “E uari, gumazir aruam, e nɨn ingangarir gumazamiziba, e kamaghsua, nɨ e bagh Ikiavɨra Itir God, nɨn God, a en apangkuvighsɨ a mɨkɨm, eghtɨ e ovengan kogham. E fo, e arazir kurar avɨribagh ami, e datɨrɨghɨn fo, e arazir kurar igharazir mam gamua, uari bagha atrivim amɨsɨvasa nɨn azara.” \p \v 20 \x - \xo 12:20 \xo*\xt Godɨn Araziba 11:16\xt*\x*Ezɨ Samuel kamaghɨn me ikaragha ghaze, “Ia atiatingan markɨ. Guizbangɨra ia arazir kuram gamigha gɨfa. Egh ia bar akɨrim ragh Ikiavɨra Itir God gasan markiam. Ia guizbangɨra an gɨn mangɨva, uan navir averiabar, bar moghɨra an ziam fɨ an ingangarim damusɨ gavgafigh. \v 21 Egh ia gavgaviba puvatɨzir asebar gɨn mangan markɨ. Da guizbangɨra pura bizir kɨniba, eghtɨ osɨmtɨzibar dughiabar me ian akuragh ua ia inighan kogham. Bar puvatɨgham. \v 22 Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir Godɨn ifongiamra, a ia ginabazɨ ia an gumazamizibar otifi. A uan ziar ekiam gɨnɨghnɨgh, egh akɨrim ragh ia gasaraghan kogham. \v 23 \x - \xo 12:23 \xo*\xt 1 Atriviba 8:36; Aghuzir Akaba 4:11; Kolosi 1:9; 2 Timoti 1:3\xt*\x*Ia deraghvɨra ikɨsɨ, kɨrara God ko mɨkɨmamin ingangarim iti. Kɨ God ko mɨgeir arazim ategham, mar kɨ arazir kuramɨn Ikiavɨra Itir God gami. Kɨ arazir aghuiba ko voroghɨra zuir tuavibar ian sure damutɨ, ia dar gɨn mangɨ. \v 24 Ia bizir bar ekiar Ikiavɨra Itir God ian akurvagha ia gamizibagh nɨghnigh, egh zurara an atiating an apengan ikɨ. Ia uan navir averiabar aven guizbangɨra an gɨn mangɨ an ziam fɨva, an ingangarim damusɨ gavgafigh. \v 25 Egh ia arazir kurabar amuvɨra ikɨtɨ, Ikiavɨra Itir God ia ko ian atrivim adugh ia avigh ia makunigham.” \c 13 \s Israelia Filistiaba ko mɨsosi \p \v 1 Sol bar uan igiamra ikiava atrivimɨn oto. Ezɨ azenir pumuning gɨvazɨma, bizir kam oto.\f + \fr 13:1 \fr*\ft Hibrun akam, namba 40 itir puvatɨ, Solɨn azenibar dɨbobonim ovenge. Kamaghɨn amizɨ, e deragha fozir puvatɨ, dɨbobonir kam 40 guizbangɨra o puvatɨ. Gumazir avɨriba ghaze, Sol atrivimɨn itir azeniba, azenir pumuning gafiragha. Azenir kamningɨn, Samuel, Solɨn danganim iniasa Devit amɨsefe. (Nɨ 1 Samuel 16.13ɨn gan.) A Sol aremezir dughiamɨn mɨgeir puvatɨ.\ft*\f* \v 2 Dughiar kamɨn Sol ua bagha 3,000pla Israelian mɨdorozir gumaziba amɨsevegha, igharaziba amadazɨma me ua nguibabar ghue. A mɨdorozir gumazir kabar tongɨn, 2,000pla inizɨ, me a ko Mikmasɨn nguibar ekiamɨn iti, a Betelɨn nguibamɨn boroghɨn mɨghsɨar dozibar iti. Egha a uaghan mɨdorozir gumazir 1,000pla amadazɨ, me an otarim Jonatan ko, me Benjaminɨn anabamɨn nguazimɨn aven, Gibean nguibar ekiamɨn iti. \v 3 Egha Jonatan uan mɨdorozir gumaziba ko, me Geban nguibamɨn averpenibar itir Filistian mɨdorozir gumazibav sogha me abɨni. Ezɨ Filistian igharaz darazi me arazir kamɨn akam baregha puvɨra Israelian atari. Ezɨ Sol bizir kam bagha gumaziba amadazɨ, me Israelian ikɨziba bar dar ghua sɨghabagh ivia, mɨdorozimɨn uabɨn akurvaghasa gumazibar dei. \v 4 Gumazir kaba kamaghɨn me mɨgei, “Sol Filistian mɨdorozir gumazibar okoruar mam abɨra, kamaghɨn amizɨ Filistiaba datɨrɨghɨn bar Israelian apanim gami.” Ezɨ gumaziba akar kam baregha iza Gilgalɨn nguibar ekiamɨn Sol ko uari akufa. \p \v 5 Dughiar kamɨn Filistian avɨriba iza Israelia mɨsoghasa uari akufi. Me 3,000plan mɨsoghamin karisba ko 6,000plan mɨdorozir gumazir hoziabar dapiamba iti. Men mɨdorozir gumaziba bar avɨraseme, mati ongarimɨn gigim. Mɨdorozir gumazir kaba Mikmasɨn nguibar ekiamɨn ghua me averpenibar ingarigha dar iti, Mikmas a Betavenɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn, aruem anadi naghɨn iti. \v 6 Filistiaba ko Israelia uariv sosi. Ezɨ Filistiaba bar pamtemɨn mɨsozima, Israelia uarir gari me mɨdorozim gafiraghan kogham. Kamaghɨn amizɨma, Israelian marazi ghua nguazir toribar aven ghue, ezɨ marazi benir epariabar aven monge, ezɨ marazi mɨghsɨamɨn dagɨar toribar aven monge, ezɨ marazi dagɨar ekiabar tizibar monge, ezɨ marazi mozir dɨpabar aven, dar akɨribar monge. \v 7-8 \x - \xo 13:7-8 \xo*\xt 1 Samuel 10:8\xt*\x*Ezɨ marazi Jordanɨn Fanemɨn vongɨn otogha Gat ko Gileatɨn nguazimɨn vongɨn ghue. Sol Israelian gɨn mɨdorozim bagha ghuzir puvatɨ. Samuel faragha 7plan dughiabar Gilgalɨn uabɨn mɨzuamasa a mɨkeme. Kamaghɨn amizɨ, a Gilgalɨn ikia a mɨzuai. Ezɨ gumazamizir a ko itiba me kamaghɨn oraki, Filistiaba mɨdorozimɨn Israelia abɨni, ezɨ me bar atiatingi. Ezɨ 7plan dughiaba gɨvazɨ Samuel izezir puvatɨ. Ezɨ gumazamizir maba uari amɨkɨrvagha Sol ataghɨragha tintinibar zui. \v 9 Ezɨ Sol kamaghɨn me mɨgei, “Ia ofan bar isia mɨghɨrim ko God ko navir vamɨran ikiamin ofaba inigh na bagh izɨ.” Me da inigha izezɨ, a da inigha ofa damuasa avimɨn bar ada tue. \v 10 Men ofan arazaraziba gɨvazɨma, Samuel izav oto. Ezɨ Sol ofa gamir dakozim ategha azenan ghua, dughiam a ganɨga ghaze, “Aruer arɨzir aghuim.” \p \v 11 Ezɨ Samuel kamaghɨn Solɨn azara, “Nɨ tizim gami?” \p Ezɨ Sol kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ gumazamizibar garima me na ataghɨrasi. Ezɨ kɨ nɨ mɨkemezɨ moghɨn nɨ mɨzuaima, nɨ izezir puvatɨ. Ezɨ kɨ Filistiabar garima me Mikmasɨn uari bagha averpenibar ingari. \v 12 Kɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, Filistiaba izɨ Gilgalɨn kagh e ko mɨsogham. Ezɨ kɨ navir aghuim Ikiavɨra Itir God danɨngasa bizitam gamizir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ kɨ ghaze, kɨ ofan bar isi mɨghɨramibar amuam.” \p \v 13 Ezɨ Samuel kamaghɨn a mɨgei, “Arazir nɨ amizir kam bar onganigha derazir puvatɨ. Nɨ Ikiavɨra Itir God, nɨn God, nɨ ganɨngizir Akar Gavgaviba nɨ dar gɨn zuir puvatɨ. Nɨ ti an akabar gɨn ghuai, a nɨ ko nɨn ovavir boriba ataghizɨ, ia zurara Israelia gativagha ikiai. \v 14 \x - \xo 13:14 \xo*\xt 1 Samuel 15:28; Onger Akaba 89:20; Aposel 13:22\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, nɨ datɨrɨghɨn dughiar ruarimɨn atrivimɨn ikian kogham. Nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akabar gɨn zuir puvatɨ. Ezɨ Ikiavɨra Itir God, gumazir aghuir mam ginaba, gumazir a bar ifongezim, a bar bizir God ifongezibar amuam. A God ifongezir arazibar gɨn zuir gumazim. Eghtɨ a Godɨn gumazamizibar atrivimɨn ikiam.” \p \v 15 Samuel mɨkemegha gɨvagha Gilgal ategha nguibar igharazimɨn ghu. \p Ezɨ Sol uaghan uan mɨdorozir gumaziba bativasa Gilgal ategha Gibean ghu. Ezɨ Gilgalɨn itir gumazamiziba me bar an gɨn zui. Gibean nguibam, a Benjaminɨn anabamɨn nguazimɨn iti. Me otivigha gɨvagha, Sol uan mɨdorozir gumazir a ko itiba medima, men dɨbobonim 600ɨn boroghɨn ghu.\f + \fr 13:15 \fr*\ft Akar kam, “Ezɨ Sol uaghan uan mɨdorozir gumaziba bativasa Gilgal ategha Gibean ghu. Ezɨ Gilgalɨn itir gumazamiziba me bar an gɨn zui. Gibean nguibam, a Benjaminɨn anabamɨn nguazimɨn iti,” a Hibrun akamɨn itir puvatɨ. Akar kam ti fomɨra iti, egha gɨn ovenge. Akam ikiavɨra itir dughiamɨn, gumazir maba Grikɨn akamɨn a gɨra, ezɨ akar kam Grikɨn akamɨn 1 Samuelɨn iti.\ft*\f* \v 16 Egha Sol uan otarim Jonatan ko, uan mɨdorozir gumaziba ko, me ghua Benjaminɨn nguazim itir Geban nguibar ekiamɨn iti. Ezɨ Filistiaba Mikmasɨn uan averpenibar iti. \v 17 Filistiabar mɨdorozir gumaziba 3plan okoruabar uarir tuiragha ghua Israelia ko mɨsosi. Okoruar mam notɨn amadaghan Sualɨn Distrighɨn aven, Ofran nguibar ekiamɨn ghu. \v 18 Ezɨ okoruar mam aruem uaghiri naghɨn, Bethoronɨn nguibar ekiamɨn ghu. Ezɨ okoruar igharazim aruem anadir danganimɨn amadaghan ghu, kar gumazamiziba puvatɨzir danganim bagha zuir tuavim, nɨ mɨghsɨar kamɨn zuir tuavimɨn mavanang beragh, munagh Afiar Atiaba Itir Danganir Zarimɨn ganam. \p \v 19 Dughiar kamɨn kantri Israelɨn gumazitam ainɨn bizitamɨn ingarizir puvatɨ. Filistiaba faragha kamaghɨn nɨghnɨsi, Hibruia mɨdorozir sababa ko afuzibar ingaran e aghua. Nɨghnɨzir kam bangɨn Filistiaba me ainɨn bizibar ingaran Israelian anogoroke. \v 20 Kamaghɨn amizɨ, Israelia bar Filistiaba bagha zuima, me me bagha afaviba ko ainɨn nguazim abɨghamba ko sobiaba ko sabar ikɨzɨrɨziba amɨne. \v 21 Israelia zurara ingangarir kam bagha me givesi. Nguazim abɨghamin afaviba, ko sobiaba ko nguazim abɨghamin ainɨn igharagha gariba koma, bulmakaubar agɨntɨghamin afuzir muziariba, bizir kaba bar, da amɨnamin ivezim bar pɨn ko. \v 22 Kamaghɨn amizɨ, mɨdorozibar dughiabar, Sol ko Jonatan aningra mɨdorozir afuziba ko mɨdorozir sababa iti, ezɨ Israelia bar puvatɨ. \s Jonatan Filistiaba abɨni \p \v 23 Dughiar kamɨn Filistiaba mɨdorozir gumazir maba amadazɨ, me ghua Mikmasɨn boroghɨn mɨghsɨar akɨrimningɨn tɨzimɨn zuir tuavim asigha iti. \c 14 \p \v 1 Dughiar mam gɨvazɨma, Solɨn otarim Jonatan kamaghɨn uan mɨdorozir gumazir igiar, an mɨdorozir afuziba ko oramɨn suizimɨn mɨgɨa ghaze, “Ga vongɨn Filistiaba itir averpenibar mangam.” Egha Jonatan uan afeziam mɨkemezir puvatɨ. \p \v 2 Dughiar kamɨn, Sol uan purirpenim Mikronɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn, temer pomigranetɨn povimɨn an ingarigha an iti, a Gibean boroghɨn iti. Ezɨ 600plan mɨdorozir gumaziba a ko iti. \v 3 Ezɨ ofa gamir gumazim Ahiya, a ofa gamir gumazibar dapanimɨn korotiar azenan azuim atera, men tongɨn iti. Ahiya, a Ahitupɨn otarim, ezɨ Ahitup, a Ikabotɨn aveghbuam, egha aning Finiasɨn otarimning. Finias a Elin otarim, a fomɨra Silon, Ikiavɨra Itir Godɨn ofa gamir gumazim. Ezɨ Jonatan ghugha gɨfa, ezɨ Solɨn mɨdorozir gumaziba kamaghɨn fozir puvatɨ, Jonatan ghu. \p \v 4 Jonatan uan namakam ko, Filistiaba averpenibar ingarizir tuavimɨn ghua, mɨghsɨamɨn itir akɨrir pumuningɨn tɨzimɨn itir tuavimɨn zui. Danganir kam, dagɨar davarir dafar pumuning iti, mam vongɨn itima, mam vongɨn iti. Ezɨ mamɨn ziam Boses, ezɨ igharazim Sene. \v 5 Dagɨar davarir mam notɨn amadaghan Mikmasɨn nguibar ekiamɨn itima, mam vongɨn sautɨn amadaghan Geban nguibar ekiamɨn iti. \p \v 6 \x - \xo 14:6 \xo*\xt Gumazir Dapaniba 7:4; 7:7; 2 Eghaghaniba 14:11\xt*\x*Ezɨ Jonatan dagɨar davarir danganir kamɨn otogha kamaghɨn uan namakam mɨgei, “Aria, ga vongɨn mangɨva Filistian Ikiavɨra Itir God gɨfozir puvatɨzir gumaziba, me uan mɨkarzir mogomebar iniba aghorir puvatɨ, ga me itir danganimɨn aven mangam. Ikiavɨra Itir God, ti gan akuraghtɨ, ga me abɨragham. Ikiavɨra Itir God mɨdorozimɨn apaniba abɨnasava, gumazir avɨribagh nɨghnɨzir puvatɨ. Ga uaningra deragham.” \p \v 7 Ezɨ an namakam kamaghɨn a ikaragha ghaze, “A dera. Nɨ tizim damusɨ nɨ purama a damu. Kɨ navir vamɨra nɨ ko iti.” \p \v 8 Ezɨ Jonatan kamaghɨn a mɨgei, “Bar dera. Ga datɨrɨghɨn vongɨn mangɨva, uaning isɨ Filistiabar akaghtɨ, me gan ganam. \v 9 Eghtɨ me uarir mɨzuamsɨ ga mɨkɨmtɨ, ga danganir kamra tughɨv ikiam. Ga me bagh mangan kogham. \v 10 Egh me suam, ‘Gua izɨ,’ eghtɨ ga me bagh mangam. Ga arazir kamɨn ganigh fogh suam, Ikiavɨra Itir God, gan akuraghtɨ, ga me abɨnam.” \p \v 11 Kamaghɨn amizɨ, aning uaning isa Filistiabar akazɨ, me aningɨn gani. Egha kamaghɨn mɨgei, “Ia munagh gan. Hibruian gumazir maba muna izi, me dagɨar torir me aven modibar aven ikegha, azenim giregha izi.” \v 12 Ezɨ Filistiabar mɨdorozir gumaziba, Jonatan uan namakam ko aningɨn dɨa ghaze, “Oi, gua kagh anang. E bizitam guan akakaghasa.” \p Ezɨ Jonatan mɨgɨrɨgɨar kam baregha kamagh uan namakam mɨgei, “Nɨ nan gɨn izɨ ga mangam. Ga datɨrɨghɨn fo, Ikiavɨra Itir God me isa Israelia en agharim gatɨgha gɨfa.” \v 13 Egha Jonatan dagɨar davarir kurar kamɨn ghua uan dafarimningɨn ua bagha suigha, suemningɨn iruemɨn ghuanadi moghɨn an bɨra ghuavanadi, ezɨ an namakam kamaghɨra an gɨn ghuavanabo. Ezɨ Jonatan Filistian maba mɨsozima, me daighirima, an namakam an gɨn iza mɨdorozir sabamɨn me aghori me bar ariaghiri. \v 14 Ezɨ faragha otozir mɨdorozir kamɨn, Jonatan uan namakam ko 20plan gumazibav soghezɨ me ariaghire. Mɨdorozir kam, danganir dozir mamɨn oto. \p \v 15 Ezɨ Filistian mɨdorozir gumazir uan averpenibar itiba ko, mɨdorozir gumazir nguibabagh arua mɨsoziba ko, Filistian igharaziba bar, mɨdorozir eghaghanir kam baregha nɨgha bar atiatingi. Ezɨ mɨkɨmkɨzim nguazimɨn oto. Ezɨ Ikiavɨra Itir God Filistiabar nɨghnɨzibagh amizɨ da ikuvizɨ me tintinibar are. \s Israelia Filistiaba abɨni \p \v 16 Dughiar kamɨn, mɨdorozir gumazir Sol Gibean nguibar ekiamɨn ganasa mɨseveziba, me ghua saghon mar garima, Filistiabar gumaziba onganizɨ moghɨn tintinibar ivemaragha arui. \v 17 Me ghua Sol mɨkemezɨ, Sol nɨghnɨgha ghaze an mɨdorozir gumazitaba ti ghua Filistiabav soghama. Egha a kamaghɨn uan mɨdorozir gumazibav gɨa ghaze, “Ia mɨdorozir gumaziba dɨpon egh fogham te itir puvatɨ.” Ezɨ me kamaghɨn amigha fo, Jonatan ko an namakar an afuzim ko mɨdorozir biziba aterim itir puvatɨ. \v 18 Dughiar kamɨn, Godɨn Boksiam Gibean Israelia ko iti. Ezɨ Sol, ofa gamir gumazim Ahiya mɨkemeghtɨ, a mangɨ Boksiam inigh izam, eghtɨ me Godɨn ifongiam bagh an azangsɨgham. \v 19 Sol ofa gamir gumazir kamɨn mɨgɨavɨra itima, Filistiaba pamtemɨn dia, tintinibar uan averpenibar ikia ivemaragha arui, mati gumazir onganiba. Ezɨ Sol me baregha ofa gamir gumazim mɨgɨa ghaze, “Markɨ. Nɨ Boksiam ategh e mɨsoghsɨ mangam.” \p \v 20 Egha Sol uan mɨdorozir gumaziba ko dia ivemara ghua Filistiabav sosi. Me garima, Filistiaba bar onganigha tintinibar uan akar gumazibara mɨsosi. \v 21 Hibrun marazi faragha ghua Filistian mɨdorozir gumazibar akurvagha men tongɨn iti, egha uaghan men averpenibar iti. Me datɨrɨghɨn Filistiaba ategha Sol ko Jonatan bagha izegha, uan akar gumaziba Israelian akuragha mɨsosi. \v 22 Israelian marazi, Efraimɨn mɨghsɨar dozibar muega iti, egha me kamaghɨn oraki, Filistiaba are. Kamaghɨn amizɨma me iza Sol ko Jonatanɨn akuragha Filistiabar agɨra. \v 23 Me Filistiabar agɨragha ghua Betavenɨn nguibar ekiam gitagha sɨvagha ghu. Dughiar kamɨn Ikiavɨra Itir God Israelian akurazɨ, me mɨdorozimɨn Filistiaba abɨni. \s Bizir mɨdorozimɨn gɨn otiviziba \p \v 24 Dughiar kamɨn Sol akar gavgavim Israelia mɨkeme. A kamaghɨn mɨgei, “Kɨ datɨrɨghɨra uan apanibar osɨmtɨziba ikaragh mɨzazim me gasam. Kamaghɨn amizɨ, ia datɨrɨghɨn daghetam aman kogh mangɨ guaratɨzimɨn tugh. Gumazitam daghetam ameghtɨ God a gasɨghasɨgham.” Kamaghɨn amizɨ, Israelian gumazitam daghetam amezir puvatɨgha, mɨtiriam bangɨn amɨragha gavgaviba puvatɨ. \v 25 Egha me ghua ruarir mamɨn otogha garima, hanin mɨkonir dafar mam nguazimɨn itima, hanin bar avɨrim an aven iti. \v 26 Me fo, Sol akar gavgavim me ganɨngizɨ me atiatigha, hanibar gara tam amezir puvatɨ. \v 27 Ezɨ Jonatan kamaghɨn oraghizir puvatɨ, an afeziam daghebar aman uan mɨdorozir gumazibar anogoroke. Egha a suigha aruir aghorimɨn ruaghatevimɨn hani garugha aneme. An amegha gɨvagha zuamɨra ua gavgavim ini. \v 28 Ezɨ gumazir mam kamaghɨn Jonatan mɨgei, “Nɨn afeziam dughiar kamɨn daghebar aman en anogoroke, kamaghɨn amizɨ e mɨtiriam bangɨn amɨra. A pamtemɨn kamaghɨn e mɨgei, gumazitam daghetam ameghtɨ God a gasɨghasɨgham.” \p \v 29 Ezɨ Jonatan kamaghɨn gumazir kam mɨgei, “Nan afeziamɨn akar kam, osɨmtɨzim isa en nguazir kamɨn itir gumazibagh anɨngi. Ia nan gan. Kɨ hanin bar muziarim amegha ua gavgavim ini. \v 30 E uan apaniba da inizir dagher kaba ameghai, egha gavgavim inighai. E Filistian mabav soke, egha e ti daghetaba amegha gavgavigha, Filistian bar avɨrir tabar mɨsueghai.” \p \v 31 Dughiar kamɨn, Israelia Mikmasɨn nguibar ekiamɨn apanibav sogha ghua, Aijalonɨn nguibar ekiamɨn tu. Kamaghɨn amizɨ, mɨtiriam bar puvɨra men azima me gavgaviba puvatɨ. \v 32 Aruem iraghugha gɨvazɨma me ivemara ghua, sipsipba ko bulmakaun me uan apaniba da iniziba ini. Egha me zuamɨra pura nguazimɨn dav sueghava dar tuziba inigha ghuziba sara purama da api. \p \v 33 \x - \xo 14:33 \xo*\xt Ofa Gami 7:26-27; 17:10-14; 19:26; Godɨn Araziba 12:16; 12:23; 15:23\xt*\x*Ezɨ gumazir maba ghua kamaghɨn Sol mɨgei, “Nɨ oragh. Mɨdorozir gumaziba ghuziba itir asɨziba ame, me Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir kuram gami.” \p Ezɨ Sol akar kam baregha dɨa ghaze, “Amei, ia gumazir bar kuraba. Ia bar akɨrim God gasara.” \p A kamaghɨn gumazir akam inigha izezibav gɨa ghaze, “Ia dagɨar ekiatam poghpogh na bagh izɨ.\f + \fr 14:33 \fr*\ft God asɨzir ghuziba itiba aman Israelian anogoroke. Nɨ Jenesis 9:4ɨn gan.\ft*\f* \v 34 Egh ia tintinibar mangɨ mɨdorozir gumazibav mɨkemeghtɨ, me bulmakauba ko sipsipba inigh izɨ. Egh me dagɨar kamɨn dav suegh, da tuegh kagh dar amam. Egh me ghuziba sara dar ameghan koghtɨ, arazir kamɨn me Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir kuram gamizir puvatɨ.” Kamaghɨn amizɨma, dɨmagarir kamnaghɨra, mɨdorozir gumaziba bulmakauba inigha iza danganir kamra dav soke. \v 35 Ezɨ Sol dagɨar kamɨn Ikiavɨra Itir God bagha ofa gamir dakozimɨn ingari, kar ofa gamir dakozir, Sol bar faraghavɨra ingarizim. \p \v 36 Ezɨ Sol gɨn uan gumazibav gɨa ghaze, “Aria, e dɨmangan magɨrɨva, Filistiabar agɨragh me mɨsogh mangɨtɨ amɨnim tiragham. Egh e bar me mɨsueghtɨ me arɨghireghtɨ, e men biziba bar ada iniam.” \p Ezɨ me ghaze, “A dera, e mamaghɨra damuam.” \p Ezɨ ofa gamir gumazim ghaze, “E ti faraghɨvɨra Ikiavɨra Itir Godɨn azaragham.” \p \v 37 Ezɨ Sol kamaghɨn Godɨn azara, “E mangɨ Filistiabav sogham o markiam? Nɨ en amamangatɨghɨva, en akuraghtɨ e me abɨnigham o?” Dughiar kamɨn God a ikarazir puvatɨ. \p \v 38 Ezɨ Sol kamaghɨn Israelian gumazir dapanibav gei, “Ia izɨ. E uarira uarir buri fofogham, tina arazir kuram gamizɨ, Ikiavɨra Itir God en akam barazir puvatɨ. \v 39 Ikiavɨra Itir God zurara ikiava, Israelia en akurvasi, ezɨ an ziamɨn kɨ akar gavgavim gamua ghaze, gumazir manam arazir kurar kam gami an ovengam. Nan otarim Jonatan uaghan arazir kurar kam damigh, a uaghan ovengam.” Ezɨ gumazir kabar tongɨn gumazitam, an akam ikarazir puvatɨ. Bar puvatɨ. \v 40 Ezɨ Sol bar Israelia mɨgɨa ghaze, “Ia bar moghɨra vongɨn munagh tuifigh, eghtɨ kɨ uan otarim Jonatan ko ga vongɨn kagh tugham.” \p Ezɨ me ghaze, “A dera, nɨ manmaghɨn damuasa ifonge, nɨ damu. E nɨn ifongiamɨn gɨn mangɨ mamaghɨra damuam.” \p \v 41 \x - \xo 14:41 \xo*\xt Dɨboboniba 27:21; 1 Samuel 28:6\xt*\x*Ezɨ Sol kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn azara, a Israelian God, “O Ikiavɨra Itir God, nɨ tizim bagha nan akaba ikarvazir puvatɨ? Ikiavɨra Itir God, nɨ Israelian God. Kɨ uabɨ, o nan otarim Jonatan arazir kurar kam damightɨ, nɨ ofa gamir gumazim damightɨ, a Godɨn ifongiam gɨfoghsɨ, mangɨ dagɨar kamningɨn tongɨn, dagɨar faragha itim inigh. Egh gumazir igharazitam arazir kurar kam damightɨ, nɨ ofa gamir gumazim damightɨ, a mangɨ dagɨar kamningɨn tongɨn dagɨar namba 2 inigh.” Ezɨ God a baregha ofa gamir gumazim gamizɨ, a dagɨar Sol ko Jonatanɨn ababanimɨn itim ini, ezɨ gumazamizir igharaziba puvatɨ.\f + \fr 14:41 \fr*\ft Vezɨn kamɨn akar otevir maba, da Hibrun akamɨn itir puvatɨ. Akar kaba ti fomɨra iti, egha gɨn ovenge. Ezɨ akar kaba ikiavɨra itir dughiamɨn, gumazir maba Grikɨn dagh ira, ezɨ akar kaba Grikɨn akamɨn 1 Samuelɨn iti.\ft*\f* \p \v 42 Ezɨ Sol datɨrɨghɨn kamaghɨn mɨgei, “Ingangarir kamra, ia uam a damigh e ganika, tinara arazir kuram gami, Jonatan o kɨ uabɨ.” Ezɨ me kamaghɨn amizɨma dagɨam Jonatan ginaba. \p \v 43 Ezɨ Sol Jonatanɨn azara, “Nɨ tizim gami?” \p Ezɨ Jonatan ghaze, “Kɨ hanin bar muziarim asadivir aghorir kɨ suirazimɨn ruaghatevimɨn a inigha aneme. Ezɨ markɨ, kɨ aremegham.” \p \v 44 Ezɨ Sol a mɨgɨa ghaze, “Are, nɨ aremegham. Nɨ aremeghan koghtɨ, kɨ Godɨn damazimɨn arazir kuram damigham, eghtɨ God na mɨsueghtɨ kɨ aremegham.” \p \v 45 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn Sol mɨgei, “Nɨ oragh. Jonatan Israelia en akurazɨ, e mɨdorozir ekiar kam gafira. A ti aremegham, a? Bar puvatɨgham. E Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn guizbangɨra nɨ mɨgei, nɨ bizir kuratamɨn a damuan markɨ. God an akurazɨ, a bizir kam gami.” Kamagh amizɨ, gumazamiziba ua Jonatan inizɨma, Sol a mɨsoghezɨ an aremezir puvatɨ. \v 46 Bizir kamɨn gɨn, Sol ua Filistiabar agɨrazir puvatɨ. Ezɨ Filistiaba uamategha uan kantrin ghue. \s Atrivim Sol ko, an adarasi \p \v 47 Sol Israelian atrivimɨn otogha gɨvagha, uan mɨdorozir gumaziba ko me Israelian apanir tintinimɨn danganibar itibav sosi. Me Moapia ko Amonia, Idomia ko Filistiaba ko Soban kantrin atrivibav sosi. Me mɨdorozibar zurara uan apaniba mɨzazim me gasa me abɨri. \v 48 Egha Sol uan mɨdorozir gumazibar naviba fema, me pamtemɨn mɨsogha uaghan Amalekia abɨni. Kamaghɨn amizɨ, men apaniba ua iza Israelia mɨsozir puvatɨ. \p \v 49 Ezɨ Solɨn otaribar kara, Jonatan, Isvi ko Malkisua. Ezɨ an guivimning, avenemebamɨn ziam, Merap, ezɨ an afumim Mikal. \v 50 Ezɨ Solɨn amuimɨn ziam, Ahinoam a Ahimasɨn guivim. Ezɨ Solɨn mɨdorozir gumazir dapanim, an ziam Apner, a Nerɨn otarim. Ner a Solɨn afeziar dozim. \v 51 Ezɨ Solɨn afeziam Kis. Ezɨ Kis ko Ner, aning Abielɨn otarimning. \p \v 52 Sol atrivimɨn itir dughiamɨn, an mɨdorozir gumaziba pamtemɨn Filistiabav sosi. Kamaghɨn amizɨ, a zurara gumazir gavgaviba buri. A gari, gumazir manam mɨdorozibar atiatir puvatɨ, an a inightɨma, an an mɨdorozir gumazimɨn otogham. \c 15 \s Sol Ikiavɨra Itir Godɨn akam batoke \p \v 1 \x - \xo 15:1 \xo*\xt 1 Samuel 10:1\xt*\x*Dughiar mam, Samuel kamaghɨn Sol mɨgei, “Dughiar kɨ Israelian atrivimɨn ikiasa nɨ amɨsevezim, me Ikiavɨra Itir Godɨn gumazamiziba, Ikiavɨra Itir God uabɨ na amadazɨ, kɨ kamaghɨn ami. Kamaghɨn amizɨ, nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akam baragh. \v 2 \x - \xo 15:2 \xo*\xt Ua Me Ini 17:8-14; Godɨn Araziba 25:17-19\xt*\x*Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kamaghɨn mɨgei, ‘Ian inazir afeziaba Isip ategha azenan izir dughiamɨn, Amalekia pazavɨra me gami. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God ivezir kuram me danɨngam. \v 3 Kamagh amizɨ, nɨ uan mɨdorozir gumaziba inigh mangɨ Amalekia ko mɨsogh men biziba bar dagh asɨghasɨkigh. Egh gumazamiziba ko boriba, bulmakauba, sipsipba, kamelba ko donkiba bar dav sueghtɨ, da bar arɨghiregh. Ia tav ateghtɨ a ikian bar markɨ.’ ” \p \v 4 Sol kamaghɨn oregha, uan mɨdorozir gumazibar diazɨ, me iza Telemɨn nguibamɨn uari akufa. Ezɨ men dɨbobonim kamaghɨn zui, Judan mɨdorozir gumaziba me 10,000, ezɨ Israelia 200,000. \v 5 Ezɨ Sol gɨn uan mɨdorozir gumaziba inigha, Amalekian nguibar ekiamɨn boroghɨn ghue. Kar danganir dɨpam fomɨra ivemarim, a datɨrɨghɨn dakezɨ me an mongegha iti. \v 6 Ezɨ Kinia Amalekian boroghɨn iti. Ezɨ Sol akar gavgavim me bagha anemaga ghaze, “Ia Amalekia ategh mangɨ danganir igharazitamɨn ikɨ. Puvatɨghtɨ, e mangɨ me mɨsoghtɨ ia me sara arɨghiregham. En inazir afeziaba fomɨra Isip ategha azenan izir dughiamɨn, ian inazir afeziaba deraghavɨra Israelia e gami. Kɨ ian inazir afeziabagh nɨghnigha ia bagha akam amadi. Kamaghɨn, ia arɨghiram kɨ aghua.” Ezɨ Kinian gumazamiziba kamaghɨn oregha Amalekia ategha ghue. \v 7 Ezɨ Sol pamtem mɨsogha Amalekia abɨni, a Havilan nguazimɨn ikegha ghua Surɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ghua, Isipɨn aruem anadi naghɨn tu. \v 8 Egha Sol Amalekian Atrivim Agakɨn suira. Ezɨ Israelia Amalekian igharaz darazi bar me mɨsoghezɨ, me ariaghire. \v 9 Me Agakɨn mɨsoghezɨ an aremezir puvatɨ, egha me uaghan bulmakauba ko sipsipɨn aghuibav soghezir puvatɨ. Me bulmakauba ko sipsipɨn kuraba ko asɨzir igharazir kɨnibav soghezɨ da ariaghire. \s Sol uam atrivimɨn ikian God aghua \p \v 10 Ezɨ Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn Samuel mɨgei, \v 11 \x - \xo 15:11 \xo*\xt Jenesis 6:6-7; 1 Atriviba 9:6-7\xt*\x*“Nɨ oragh, Sol nan akaba batuegha akɨrim na gasara. Ezɨ nan navim kamaghɨn mong oseme, kɨ Sol atrivimɨn ikiasa a ginaba. Bizir kam bangɨn nan navim derazir puvatɨ.” Ezɨ Samuel akar kam baregha navim osemegha atari, egha dɨmagarir kamɨn Samuel Ikiavɨra Itir God ko mɨgɨa an diavɨra itima amɨnim tira. \p \v 12 Bar mɨzaraghara Samuel dɨkavigha Sol bagha zui. Ezɨ me a mɨgɨa ghaze, Sol Karmelɨn nguibar ekiamɨn ghugha, mɨdorozim gafiragha ziar ekiam ini. Bizir kam bagha, a dagɨar ababanim asara. An anesaragha gɨvagha Gilgalɨn nguibar ekiamɨn ghu. \v 13 Samuel ghua Sol batogha dughiam Sol ganɨga ghaze, aruer aghuim, “Samuel, Ikiavɨra Itir God deraghvɨra nɨ damu. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Gavgavimɨn gɨn ghugha gɨfa.” \p \v 14 Ezɨ Samuel a mɨgɨa ghaze, “Guisɨ? Ezɨ kɨ tizim bagha bulmakauba ko sipsipbar arareba barasi?” \p \v 15 Ezɨ Sol kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Nan mɨdorozir gumaziba, Amalekia dam ada ini. Me Ikiavɨra Itir God bagh ofa damuasa, bulmakauba ko sipsipɨn aghuiba ini, a en God. Egha bulmakauba ko sipsipɨn kuraba me bar dav soke.” \p \v 16 Ezɨ Samuel kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ asugh nɨmɨra ikɨ. Kɨ bizir Ikiavɨra Itir God dɨmangan na mɨkemezimɨn gun nɨ mɨkɨmam.” \p Ezɨ Sol ghaze, “A dera, nɨ na mɨkɨm.” \p \v 17 Ezɨ Samuel kamaghɨn Sol mɨgei, “Fomɨra nɨ ghaze nɨ pura bizim, nɨ Israelian anababar gumazir dapanim. Ikiavɨra Itir God uabɨ nɨ ginabazɨ, nɨ atrivimɨn oto. \v 18 Egha a nɨ amadazɨ nɨ ghua Amalekia mɨsoke. A ghaze nɨ me mɨsoghvɨra ikɨ, gumazir kurar kaba bar me agɨfagh. \v 19 Nɨ tizim bagha Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn gɨn zuir puvatɨ? Egha nɨ bizir tizim bagha ivemara ghua Amalekian biziba isi? Nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn, arazir kuram gami.” \p \v 20 Ezɨ Sol kamaghɨn Samuel ikara, “Puvatɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn gɨn ghua, Amalekia mɨsoke. Egha Atrivim Agak inigha ize. \v 21 E fo, Ikiavɨra Itir God ua bagha sipsip ko bulmakaun kabagh inabagha, dav soghasa e mɨkeme. Ezɨ mɨdorozir gumaziba Gilgalɨn kagh, nɨn Ikiavɨra Itir God bagh ofa damuasa, asɨzir kabar tongɨn asɨzir bar aghuiba inigha ize.” \p \v 22 \x - \xo 15:22 \xo*\xt Onger Akaba 40:6; 51:16-17; Aisaia 1:11-15; Jeremaia 7:22-23; Mak 12:33\xt*\x*Ezɨ Samuel kamaghɨn a mɨgei, “Ikiavɨra Itir God arazir manam gifonge? A ti ofan bar isia mɨghɨrizir kabagh ifonge, o? E ti an akabar gɨn mangasa, a ifonge? Nɨ oragh. Arazir an akabar gɨn zuim, a bar faraghavɨra itir arazim. Ezɨ asɨzir aghuibar ofa gamir arazim, a pura bizim. \v 23 \x - \xo 15:23 \xo*\xt Godɨn Araziba 18:9-14\xt*\x*Godɨn akaba batozir arazim, a mati imezibagh amir arazim, ezɨ Godɨn akaba barazir puvatɨzir arazim, mati asebar gɨn zuir arazim ko arazir bar kuram. Nɨ akɨrim ragha Ikiavɨra Itir Godɨn akam gasara, kamagh amizɨ, an akɨrim ragha nɨ gasarazɨ, nɨ uam atrivimɨn ikian kogham.” \p \v 24 Ezɨ Sol kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Are. Kɨ arazir kuram gami. Guizbangɨra, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akaba batuegha uaghan nɨn akaba batoke. Kɨ uan mɨdorozir gumazibar atiatigha men akabar gɨn ghu. \v 25 Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn kamaghɨn ifonge, nɨ nan arazir kuraba gɨn amadagh egh nan gɨn izɨtɨ, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fam.” \p \v 26 Ezɨ puvatɨ, Samuel kamaghɨn Sol mɨgei, “Nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akaba akɨrim ragha dagh asara, ezɨ an akɨrim nɨ gasara. Bizir kam bangɨn, kɨ nɨn gɨn mangɨghan kogham. Eghtɨ nɨ uaghan Israelian atrivimɨn ikian kogham.” \p \v 27 \x - \xo 15:27-28 \xo*\xt 1 Samuel 28:17; 1 Atriviba 11:30-31\xt*\x*Egha Samuel ragha mangasava amima, Sol pamtemɨn an korotiar avɨzimɨn suirazɨ a bɨki. \v 28 Ezɨ Samuel kamagh ganigha Sol mɨgɨa ghaze, “Nɨ oragh. Ikiavɨra Itir God datɨrɨghɨn atrivir ingangarimɨn nɨ agɨfa, nɨ korotiar avɨzir kam abɨghizɨ moghɨn, nɨ ua Israelia gativan kogham. A ingangarim isa Israelian gumazir igharazim ganɨngi. Gumazir kam, a gumazir aghuim egha nɨ gafira. \v 29 \x - \xo 15:29 \xo*\xt Esekiel 24:14\xt*\x*Bar guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a nguazir kamɨn gumazim puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, a ifarir puvatɨgha uan nɨghnɨziba otavkɨrir puvatɨ. Bar puvatɨ. Kamaghɨn, e fo, God uan akam uam a giraghan kogham. Bar puvatɨ.” \p \v 30 Ezɨ Sol kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Guizbangɨra, kɨ arazir kuram gamigha gɨfa. Ga uaning, nɨ nan gɨn izɨtɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God, nɨn Godɨn ziam fam? Eghtɨ nan gumazir dapaniba ko gumazamizir igharaziba me nɨghnɨzir aghuim nan ikiam.” \v 31 Ezɨ Samuel uamategha Solɨn gɨn zuima a Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fe. \p \v 32 Ezɨ Samuel gɨn kamaghɨn me mɨgei, “Ia Amalekian Atrivim Agak inigh izɨ.” \p Ezɨ Agak iza bar atiatiava agoi, egha kamaghɨn nɨghnɨsi, “Ovever kuram, ti datɨrɨghɨn na batogham.” \p \v 33 Ezɨ Samuel ghaze, “Nɨ gumazir avɨribav soghezɨ me ariaghire, ezɨ datɨrɨghɨn gumazir nɨ mɨsoghezɨ ariaghirezibar amebaba, me ua boriba puvatɨ. Ezɨ datɨrɨghɨn nɨn amebam uaghan amebar kabar mɨn ikiam.” Egha Gilgalɨn nguibamɨn, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn, Samuel Agakɨn mɨsuegha an kuam aghora bar a nguemsiri. \p \v 34 Egha Samuel gɨn uamategha Raman nguibar ekiamɨn ghuzɨma, Atrivim Sol Gibean ua dɨpenimɨn ghu. \v 35 Egha Samuel ua tong Solɨn ganizir puvatɨgha ikiavti Sol areme. An arazir kurar Sol Ikiavɨra Itir God gamizibagh nɨghnɨghavɨra ikia, an navim bar oseme. Ezɨ Ikiavɨra Itir God, a Sol gamizɨ a Israelian atrivimɨn otozir bizim gɨnɨghnɨgha, bar oseme. \c 16 \ms Sol ko Devitɨn eghaghanim \mr (Sapta 16--31) \s Samuel atrivimɨn ikiasa David amɨsefe \p \v 1 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Samuel mɨgɨa ghaze, “Israelian Atrivim Sol, kɨ a batuegha gɨfa. Kamaghɨn amizɨ, nɨ tizim bagha Sol gɨnɨghnɨgha osemeghavɨra iti? Nɨn navir osɨmtɨzir kam manadɨzoghɨn gɨvagham? Kɨ, Betlehemɨn nguibamɨn gumazir mam Jesi bagha, nɨ amadi. Nɨ borer tam sipsipɨn kom gurigh a inigh mangɨ. Kɨ atrivimɨn ikiasa, an otarir mam ginabagha gɨfa.” \p \v 2 Ezɨ Samuel kamaghɨn mɨgei, “Kɨ manmaghɨn bizir kam damigham? Kɨ bizir kam damightɨ, Sol oregh na mɨsueghtɨ kɨ aremegham.” \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God a mɨgei, “Puvatɨ. Nɨ bulmakaun amebar igiar otezir puvatɨzitam inigh, ua Betlehemɨn mangɨva gumazamizir nguibar ekiamɨn itibar mɨkɨm suam, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God bagh ofa damuasa izi.’ \v 3 Egh nɨ Jesin azaraghtɨma a uaghan ofan kam bagh izɨtɨ, kɨ bizir nɨ damuamimɨn gun nɨ mɨkɨmam. Egh gumazir kɨ atrivimɨn otivasa mɨsevezim, kɨ nɨn akakaghtɨ, nɨ borem isɨ an dapanim gingegham.” \p \v 4 Ezɨ Samuel Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn gɨn ghua Betlehemɨn ghu. A ghuava otozɨma, nguibar ekiamɨn gumazir dapaniba atiatim sara iza a bato. Egha me bar moghɨra aguava an azai, “Nɨ deragh e damuasa navir amɨrizim sara izi, o puvatɨ?” \p \v 5 Ezɨ Samuel ghaze, “Are, kɨ navir amɨrizim sara izi. Kɨ Ikiavɨra Itir God bagh ofa damuasa izi. Ia faragh Godɨn damazimɨn, uari zuegh, egh ia gɨn izɨ na ko e ofa damuam.” Egha a ghua Jesi uan otariba ko me batogha, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn zuegh arazir aghuibar gɨn mangamin akabar me mɨgei, egha ofan kamɨn izasa men azangsɨsi. \p \v 6 Ezɨ Jesi uan otariba ko, me otivigha gɨvagha, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn tuivighav itima, Samuel Jesin otarir ivariam Eliapɨn gara, nɨghnɨsi, “Kar ti gumazir kamra, Ikiavɨra Itir God, atrivimɨn otivasa a ginaba.” \p \v 7 \x - \xo 16:7 \xo*\xt Onger Akaba 147:10-11; Aisaia 55:8\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God a mɨgɨa ghaze, “Nɨ kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ, an aghuir ruarim ko an ganganiba deraghtɨ, kɨ a ginabagham. Puvatɨ. Gumazir kam, atrivimɨn otivan kɨ aghua. Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God, gumaziba biziba tuisɨsi moghɨn, biziba tuisɨzir puvatɨ. Gumaziba uan damazibar inivafɨzibar gari. Ezɨ kɨ gumazibar nɨghnɨziba ko men ifongiabar gara me tuisɨsi.” \p \v 8 Ezɨ Jesi uan otarir namba 2ɨn dia, an ziam Abinadap, egha a inigha Samuel bagha ize. Ezɨ Samuel ghaze, “Puvatɨ, Ikiavɨra Itir God a ginabazir puvatɨ.” \p \v 9 Ezɨ Jesi Sama inigha Samuel bagha ize, ezɨ Samuel ghaze “Puvatɨ, a uaghan Ikiavɨra Itir God a ginabazir puvatɨ.” \p \v 10 Dughiar kamɨn, Jesi uan otarir 7pla vaghvagha me inigha Samuel bagha iza an aka. Ezɨ Samuel a mɨgɨa ghaze, “Nɨn otaribar tongɨn, Ikiavɨra Itir God men tav ginabazir puvatɨ.” \p \v 11 Ezɨ Samuel kamaghɨn Jesin azai, “Nɨn otaritam ua iti, o?” \p Ezɨ Jesi ghaze, “Puvatɨ, otarir bar igiar abuananam iti. A bar men dozim. Egha a sipsipbagh eghuva dar gari.” \p Ezɨ Samuel a mɨgɨa ghaze, “Nɨ gumazitam amadaghtɨ a mangɨ a inigh izɨ. A izeghtɨ, e gɨn dapiagh ofa damuam.” \p \v 12 Ezɨ Jesi gumazir mam amadazɨ, a ghua an otarir kam inigha izi. Jesin otarir kam, a uan mugamra ikia an guam bar derazɨ an damazimning dafozɨ, an mɨkarzimɨn ganganiba bar dera. \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Samuel mɨgɨa ghaze, “A mara, gumazir mamra, an atrivimɨn otivam. Nɨ atriviba amɨsɨva me gazuir borem isɨ, a gingegh.” \p \v 13 Ezɨ Samuel olivɨn borer sipsipɨn komɨn itim inigha, Devitɨn aveghbuabar damazimɨn borer muziarim an dapanim ginge. Ezɨ dughiar kamra Ikiavɨra Itir Godɨn Duam iza pamtemɨn Devit avara, egha a ko ikia mamaghɨra iti. Ezɨ Samuel uamategha Raman nguibar ekiamɨn ghu. \s Devit Atrivim Solɨn dɨpenimɨn iti \p \v 14 Dughiar kamɨn Ikiavɨra Itir Godɨn Duam Sol ataghizɨma, Ikiavɨra Itir God, duar kurar mam amadazɨ a ghua an nɨghnɨzim gasɨghasɨghizɨma a bar atiatingi. \v 15 Ezɨ Solɨn ingangarir gumaziba kamaghɨn a mɨgei, “O atrivim, e fo, God duar kurar mam amadazɨma a iza pazavɨra nɨ gami. \v 16 Nɨ ifueghtɨ e mangɨ nɨ bagh, gitan mɨn garir dɨbɨarir strinba itibav sozir gumazitam batogham. Eghtɨ God, nɨ bagh duar kuram amangamin dughiabar, gumazir kam nɨ bagh dɨbɨarim mɨsoghtɨ, an ararer aghuim nɨ damutɨ, nɨn nɨghnɨzim ua deragham.” \p \v 17 Ezɨ Sol kamaghɨn ingangarir gumazibav gei, “Mamaghɨra. Ia mangɨ gumazir deraghavɨra dɨbɨarir ararer aghuim gamir tam batogh na bagh a inigh izɨ.” \p \v 18 Ezɨ ingangarir gumazir mam kamaghɨn Sol mɨgei, “Kɨ Jesin otarir mam Betlehemɨn nguibar ekiamɨn an gani. Gumazir igiar kam bar fo, a dɨbɨarir mɨdorozir ararer aghuibagh ami. A uaghan mɨdorozir gumazir gavgavir aghuim. Egha uaghan mɨgɨrɨgɨar aghuibagh amua an ganganiba bar dera. Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God a ko iti.” \p \v 19 Sol akar kam baregha gumaziba amadazɨ me ghua kamaghɨn Jesin mɨgei, “Nɨn otarim Devit, sipsipbar garir otarim, kɨ kamaghɨn ifonge, nɨ na bagh anemadaghtɨ a izɨ.” \v 20 Ezɨ Jesi oregha Sol bagha Devit amadi. Jesi akɨrar pumuningɨn bretba aghuigha, donkin mamɨn akɨrim gikegha, da isa Devit ganɨngi. A uaghan memen inimɨn ingarizir mɨsevir wain ruizim sara a ganɨngi. Egha memen igiar mam sara a ganɨngi, a kamaghɨn Devit mɨgɨa ghaze, bizir kaba, nɨ bizir aghuibar mɨn Atrivim Sol danɨngigh. \v 21 Ezɨ Devit ghua Sol batogha an ingangarir gumazimɨn oto. Ezɨ Sol bar Devit gifonge, egha uan mɨdorozir biziba ateramin ingangarim isa Devit ganɨngi. \p \v 22 Ezɨ Sol kamaghɨn Jesi bagha akam amada, “Kɨ Devit gifonge. Kɨ kamaghsua, nɨ aneteghtɨ a nan ingangarir gumazimɨn ikiam.” \p \v 23 Kamaghɨn amizɨ, Devit Sol ko iti. Egha Ikiavɨra Itir God, duar kuram Sol bagha anemadir dughiabar, Devit dɨbɨarim mɨsozima an ararer aghuim gami. Ezɨ Sol gitan mɨn garir dɨbɨarir ararer kam barazima, duar kurar kam Sol ataghɨrazima, an nɨghnɨzim ua araragha izima, a ua dera. \c 17 \s Goliat pamtemɨn Israelian dei \p \v 1 Ezɨ Filistiabar mɨdorozir gumaziba gɨn iza Efesdamimɨn uari akuvagha uari akɨri. Me nguibar kamɨn uan averpeniba ingari, danganir kam Aseka ko Sokon nguibar ekiamningɨn tɨzimɨn iti. Egha me Sokon Israelia ko mɨsoghasa. \v 2 Ezɨ Sol Israelian mɨdorozir gumaziba ko ghua, Elan danganir zarimɨn ikia Filistiaba ko mɨsoghasa uari akɨri. \v 3 Ezɨ Filistiaba vongɨn mɨghsɨar mamɨn itima, Israelia vongɨn mɨghsɨar igharazimɨn iti, ezɨ danganir zarim aning abɨki. \p \v 4 Dughiar kamɨn, mɨdorozir gumazir bar dafar gavgavir mam, a Getɨn nguibar ekiamɨn gumazim, an ziam Goliat. A Filistiabar averpeniba ategha iza azenara tuzɨ, Israelia an gari. An ruarim 3 mitan boroghɨra ghu. \v 5 Egha a brasɨn ingarizir dapanir asuam ko mɨdorozir korotiaba aghui, ezɨ dar osɨmtɨzim 50 kilogremɨn tu. \v 6 A brasɨn otevir mamningɨn uan suemning noke, Egha brasɨn ingarizir afuzim gisaghpu. \v 7 An afuzir mɨsiam mɨtemegha ekevegha, mati ter otevir mam. Ezɨ afuzir mɨzem me ainɨn an ingarizɨ, an osɨmtɨzim 7 kilogremɨn tu. Ezɨ mɨdorozir gumazir mam oramɨn suiragha an faragha zui. \p \v 8 Ezɨ Goliat tugha pamtemɨn Israelian dɨa ghaze, “Ia tizim bagha mɨdorozim damuasa mɨkefi? Ia mɨsoghasa, a? Ia pura Solɨn ingangarir gumazir kɨniba, ezɨ kɨ Filistiabar mɨdorozir gumazim. Aria, ia gumazitam amɨseveghtɨ, a izɨ na mɨsogh. \v 9 A gavgavigh na mɨsueghtɨ kɨ aremeghtɨ, e pura ian ingangarir gumazir kɨnibar ikiam. Eghtɨ kɨ a mɨsueghtɨ an aremeghtɨ, ia en ingangarir gumazir kɨnibar mɨn ikiam.” \p \v 10 Egha Goliat ua kamaghɨn me mɨgei, “Ia oragh. Kɨ datɨrɨghɨn Israelian mɨdorozir gumaziba ian ingarav akɨ ia basamasa. Ia gumazitam amɨseveghtɨ a izɨ na ko mɨsogham.” \v 11 Ezɨ Sol uan mɨdorozir gumaziba ko akar kam baregha, me bar atiatigha nɨghnɨzir avɨribagh ami. \s Devit a Israelian mɨdorozir gumaziba bagha zui \p \v 12 Devitɨn ikɨzimɨn eghaghanim kamakɨn, Devit a Jesin otarim. Jesi a Efratan nguibar ekiamɨn gumazir mam. A Betlehemɨn nguibar ekiamɨn iti. Betlehem, a Judan anabamɨn nguazimɨn iti. Ezɨ Jesi otarir 8pla iti, ezɨ Sol atrivimɨn itir dughiamɨn, Jesi ghurigha gɨfa. \v 13-14 Ezɨ Jesin otarir ivariam Eliap, an gɨrara irim Abinadap, ezɨ otarir mɨkezim Sama, me Solɨn mɨdorozir gumazibar akuragh apanibav soghasa ghue. Ezɨ Devit a Jesin otarir dozir abuananam. \v 15 Dughiar mabar Devit ghua Solɨn ingangaribagha ami. Egha dughiar maba, a Sol ataghɨragha ghua Betlehemɨn uan afeziamɨn sipsipbar gari. \p \v 16 Dughiar kamɨn, Goliat 40plan mɨzaraziba ko guaratɨzibar iza azenara tuiva, uabɨ ko mɨsoghasa Israelian dɨa ghaze, ia gumazitam amadaghtɨ a izɨ na ko mɨsogh. \p \v 17 Ezɨ dughiar mamɨn Jesi kamaghɨn Devit mɨgei, “Nɨ bretɨn 10plan kaba ko 10 kilogremɨn witɨn me avimɨn tueziba inigh, zuamɨra uan aveghbuaba bagh averpenir me itibar mangɨ. \v 18 Nɨ uaghan 10plan sisɨn dagher kaba inigh mangɨ mɨdorozir gumazibar gumazir dapanim danɨngigh. Egh uan aveghbuabar azaragh, me deravɨra iti, o puvatɨ. Egh me da bizitam inigh izɨ nan akaghtɨ kɨ fogham, me deravɨra iti. \v 19 Nɨ mangɨ gantɨ, Atrivim Sol ko nɨn aveghbuaba ko mɨdorozir gumazir igharaziba, me Elan danganir zarimɨn ikia Filistiaba ko mɨsosi.” \p \v 20 Ezɨ amɨmzaraghan, Devit bar mɨzaraghara dɨkavigha sipsipbar ganasa gumazir igharazim mɨkeme. Egha a dagheba inigha, men averpeniba iti naghɨn zui, mati Jesi a mɨkemezɨ mokɨn. A ghua otivima, Israelian mɨdorozir gumaziba mɨdorozim bagha ghua, pamten dia zui. \v 21 Ezɨ Filistiabar mɨdorozir gumaziba vongɨn tuivighav iti, ezɨ Israelian mɨdorozir gumaziba vongɨn tuivigha, mɨdorozim bagha uari akɨri. \v 22 Ezɨ Devit dagheba isa dɨpenimɨn itir bizibar garir gumazim ganigha, ivegha ghua mɨdorozir gumazibar tongɨn uan aveghbuabav gɨa ghaze, ia dera? \v 23 A me ko mɨgɨavɨra itima, Filistian mɨdorozir gumazir bar gavgavim Goliat, a Getɨn nguibar ekiamɨn gumazim, a Filistian mɨdorozir gumaziba ategha iza azenara tugha, Israelian dɨa mɨgeir akar kamra uam a gami, ezɨ Devit a barasi. \v 24 Ezɨ Israelia Goliatɨn garava bar atiatigha are. \p \v 25 Egha Israelia kamaghɨn uariv gei, “Ia gumazir munamɨn ganɨva an dɨmdiam baragh. A mɨdorozim bagha e gaghora en ingaravati. Ezɨ en atrivim kamaghɨn mɨgei, gumazitam Filistian kam mɨsueghtɨ an aremeghtɨ, a dagɨar avɨriba ko bizir avɨriba a danɨngam, egh a uaghan uan guivim ateghtɨ, gumazir kam an ikiam. Eghtɨ atrivim uaghan gumazir kamɨn adarazi da dagɨaba inian kogham, egh atrivim uaghan uan ingangariba bagh men dɨman kogham.” \p \v 26 Ezɨ Devit deragha akar kam baraghizir puvatɨgha kamaghɨn an boroghɨn itir gumazibar azai, “Gumazir manatam Filistian gumazir kam mɨsueghtɨ, an aremeghtɨ, Israelian aghumsɨzir kam gɨvagham, eghtɨ atrivim manmaghɨn a damuam? Kɨ kamaghɨn gari, Filistian kam, a gumazir God gɨfozir puvatɨzim, egha uan mɨkarzir mogomemɨn inim atuzir puvatɨ. A uabɨ fava dɨbovir akabar Godɨn Zurara Itimɨn mɨdorozir gumazibav gei.” \v 27 Ezɨ gumaziba a geghari, atrivim kamaghɨn mɨgei, gumazir manam Goliat mɨsueghtɨ, a bizir kabar a damuam. \p \v 28 Ezɨ Devitɨn avebam Eliap orazima, Devit gumaziba ko mɨgei. Ezɨ an navim ikuvizɨma a kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ tizim bagha kagh ize? Tinara nɨn sipsipɨn muziariba gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn dar gara dagh eghufi? Kɨ fo, nɨ ifari, nɨ orazi puvatɨgha puvɨra ifaghatir gumazim. Nɨ pura daru mɨdorozimɨn ganasa ize, biziba puvatɨ.” \p \v 29 Ezɨ Devit kamaghɨn uan avebam mɨgei, “Puvatɨ. Kɨ bizitam gɨfofoghasa gumazibar azangsɨsi. Kɨ kamaghɨn amima, a ti deraz, o puvatɨ?” \v 30 Egha a raghɨrɨgha ua gumazir igharazibar azai, gumazir Filistian gumazim mɨsueghtɨ an aremeghamim, atrivim manmaghɨn a damuam? Ezɨ me ua bizir Sol faragha mɨkemezibar a mɨgei. \p \v 31 Ezɨ gumazir maba Devitɨn mɨgɨrɨgɨaba baregha ghua Sol mɨgei. Kamaghɨn amizɨ, a Devitɨn diazɨma an a bagha ghu. \p \v 32 Ezɨ Devit ghua otogha kamaghɨn Sol mɨgei, “O atrivim, nɨ oragh. E Israelia, e Filistian kamɨn atiatingɨva osemeghan kogham. Kɨ nɨn ingangarir gumazim, kɨ uabɨ mangɨ a ko mɨsogham.” \p \v 33 Ezɨ Sol ghaze, “Bar puvatɨ. Nɨ otarir bar igiam. Nɨ manmaghɨn a ko mɨsogham? Nɨ otarir aghɨrir kɨnim. Goliat uan igiamra mɨdorozir gumazimɨn ikia iza datɨrɨkɨn.” \p \v 34 Ezɨ Devit Solɨn akam ikaragha ghaze, “Atrivim, kɨ uan afeziamɨn sipsipbar gari. Ezɨ dughiar mabar laionba ko beaba iza sipsipɨn nguziba isa zui. \v 35 Ezɨ kɨ laionba ko bean kabar agɨntɨgha dav sogha dar akatoribar uam sipsipɨn nguziba, me dama da isi. Eghtɨ laion o bea ragh na mɨsoghsɨ izɨtɨma, kɨ an tuer arɨzibar suiragh an gurim apɨrightɨ an aremegham. \v 36 O atrivim, Filistian gumazir Ikiavɨra Itir God gɨfozir puvatɨzir kam, a gumazir uan mɨkarzir mogomemɨn inim atuzɨ puvatɨzim, a dɨbovir akaba Godɨn mɨdorozir gumazibav gei. Ezɨ kɨ laionba ko beabav soghezɨ moghɨn, arazir kamra, kɨ a damuam. \v 37 Ikiavɨra Itir God nan akurazɨ, laionba ko beaba na gasɨghasɨghizir puvatɨ. Ezɨ datɨrɨghɨn, a uaghan nan akuraghtɨ, Filistian kam na mɨsueghan kogham.” \p Ezɨ Sol a mɨgɨa ghaze, “A dera, nɨ mangɨ, Ikiavɨra Itir God nɨ ko ikiam.” \p \v 38 Egha Sol dapanir asuar brasɨn ingarizimɨn an dapanim garugha, korotiar brasɨn ingarizim an mɨkarzim avasa a ganɨngi. Kar Solɨn mɨdorozir korotiaba. \v 39 Ezɨ Devit mɨdorozir sabam inigha brasɨn mɨdorozir korotiam arugha, uabɨ baraghav arui. Ezɨ puvatɨ, a fomɨra bizir kamagh gari taba aghuizir puvatɨ. Kamagh amizɨ, a Sol mɨgɨa ghaze, “Kɨ mɨdorozir korotiar kabar aghuigh mangɨ mɨsoghan kogham. Kɨ bizir kaba azuir puvatɨ.” Kamagh amizɨ, a ua da sue. \v 40 Egha a uan asadivir aghorim inigha daghurir dɨpar mamɨn eghuravimɨn ghuava 5plan dagɨar guar doziba inigha, uan mɨtarir dozim garu. Egha uan katapelɨn suiragha Goliat bagha zui. \s Devit mɨdorozimɨn Goliat abɨra \p \v 41 Ezɨ Filistian gumazim Goliat, a garima, Devit a bagha arua izi. Ezɨ Goliat Devit bagha izi. Ezɨ gumazir Goliatɨn oramɨn suizim an faragha zui. \v 42 Ezɨ Goliat Devitɨn garima, a bar otarir igiam, ezɨ an guamɨn ganganiba bar dera. Ezɨ Goliat ghaze, a ti mɨdorozim damuamin fofoziba puvatɨ, a pura borir kɨnim. \v 43 Kamaghɨn amizɨ a Devit dɨpova kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ tizim bagh asadivir aghorir mamɨn suiragha izi? Nɨ ghaze, kɨ ti afiam, egha na mɨsoghasa, a?” Egha a Devit gasɨghasɨghasa uan asebar dei. \p \v 44 Egha a kamaghɨn Devit mɨgei, “Nɨ izɨtɨ, kɨ nɨ mɨsuegh nɨn kuam isɨ kuarazir isaba ko asɨzir atiabar anightɨ, me nɨ amam.” \p \v 45 \x - \xo 17:45 \xo*\xt 2 Samuel 22:33-35; Onger Akaba 124:8; Hibru 11:33-34\xt*\x*Ezɨ Devit kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Nɨ mɨdorozir sabam ko afuziba inigha na mɨsoghasa. Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn ziamɨn nɨn mɨsoghasa izi, a Israelia en mɨdorozir gumaziba gativazir God. A Godɨn kamra, nɨ an akaba barazir puvatɨgha dɨbovir akabar a mɨgei. \v 46 Nɨ oragh. Datɨrɨghɨn dughiar kamra, Ikiavɨra Itir God nɨ isɨ nan dafarim datɨgham. Eghtɨ kɨ nɨ mɨsuegh nɨn dapanim atugham. Egh e ian mɨdorozir gumazibav suegh, men namnaba isɨ kuarazir isaba ko asɨzir atiabar anɨngam. Kɨ kamaghɨn damightɨ, kantribar gumazamiziba bar kamaghɨn fogham, Israelian God, a guizbangɨra God. \v 47 Eghtɨ gumazamizir kagh itiba bar kamaghɨn ganigh suam, Ikiavɨra Itir God uan gumazamiziba uan gavgavimra me isi. A gumazir afuziba, ko mɨdorozir sababar suiziba, a dagh nɨghnɨzir puvatɨ. Ikiavɨra Itir God uabɨ mɨdorozir kam damuam, egh bar ia isɨ en dafarim darɨgham.” \p \v 48 Devit mɨkemegha gɨvazɨma, Goliat ua bar sɨvagha Devitɨn boroghɨra izi. Ezɨ Devit zuamɨra ivegha ghua Goliat mɨsoghasa zui. \v 49 Devit dafarim uan mɨtarir dozim garugha, dagɨar mam inigha uan katapel gatɨgha a ighengegha Goliat gase. Ezɨ dagɨam an guam mɨtɨgha a vuigha an dapanimɨn aven ghuzɨ, a guam moghɨn ira uaghira nguazimɨn fuaghav iti. \v 50 \x - \xo 17:50 \xo*\xt 2 Samuel 21:19\xt*\x*Kamaghɨra, Devit katapel ko dagɨamɨn mɨdorozimɨn Goliat mɨsoghezɨ an areme. A mɨdorozir sababa puvatɨ. \v 51 Goliat nguazim girɨghav itima, Devit ivegha ghua Goliatɨn boroghɨn tugha, an mɨdorozir sabam amɨkɨrɨgha an fɨrim atuzɨ, an areme. Ezɨ Filistiaba garima men faragha zuir mɨdorozir gumazir gavgavim aremegha gɨvazɨ, me bar moghɨra tintinibar are. \p \v 52 Ezɨ Israelia ko Judan gumaziba dagarvagha, men agɨntɨgha me mɨsozima me ariaghiri. Ezɨ Filistiabar kuaba tintinibar Saraimɨn nguibar ekiamɨn tuavim girav ikia ghua, Getɨn nguibar ekiam ko Ekronɨn nguibar ekiamɨn dɨvazimɨn tiar akabar tu. \v 53 Ezɨ Israelia men agɨntigha gɨvagha, uamategha ghua Filistiabar averpenibar men bizir me tegha areziba ini. \v 54 Ezɨ Devit Goliatɨn kuamɨn namnamɨn itir mɨdorozir biziba bar da inigha ghua uan averpenim gatɨ. Egha Goliatɨn dapanim inigha ghua Jerusalemɨn itir gumazamizibar akakaghasa, eghtɨ me fogh suam, a mɨdorozimɨn Goliat abɨragha gɨfa. \s Devit ghua Solɨn gani \p \v 55 Sol garima, Devit ghua Goliat ko mɨsozima, ezɨ a kamaghɨn mɨdorozir gumazibar faragha zuir gumazir dapanim Apnerɨn azai, “Otarir igiar kam, a tinan otarim?” \p Ezɨ Apner a ikaragha ghaze, “Atrivim, kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, kɨ fozir puvatɨ.” \p \v 56 Kamagh amizɨ, Sol ghaze, “Nɨ mangɨ tintinibar gumazir igharazibar azangsɨgh, egh izɨ na mɨkemegh.” \v 57 Ezɨ Devit Goliat mɨsoghezɨ an aremezɨ dughiamɨn gɨn, a uamategha Jerusalemɨn ghuzɨ, Apner a inigha Sol bagha ghu. Ezɨ Devit Goliatɨn dapanimɨn suiraghavɨra ikia Apner ko ghua Sol bato. \p \v 58 Ezɨ Sol an azara, “Otarir igiam, nɨ tinan otarim?” \p Ezɨ Devit a mɨgɨa ghaze, “Atrivim, kɨ Jesin otarim, a nɨn ingangarir gumazim, a Betlehemɨn nguibar ekiamɨn gumazir mam.” \c 18 \p \v 1 Sol Devit ko mɨkemegha gɨvazɨma, Solɨn otarim Jonatan, a uan navir averiam sara Devit bar a gifonge, egha uabɨ gifongezɨ moghɨn bar a gifonge. Egha aning bar namakar aghuimningɨn oto. \v 2 Dughiar kamɨn, Sol Devit inizɨ an a ko iti, egha anetaghizɨma a uamategha uan nguibamɨn ghuzir puvatɨ. \v 3 Jonatan bar Devit gifonge, kamaghɨn amizɨma, an akar gavgavir mamɨn Devit ko anekɨri. Ezɨ Devit uaghan Jonatan ko akam akɨri. \v 4 Ezɨ Jonatan uan korotiar aghuir ruarim ko mɨdorozir korotiaba sara sue. Egha bizir kaba ko an mɨdorozir sabam ko an barir pim ko an benir uabɨ amɨghɨrim sara da isa Devit ganɨngi. \p \v 5 Ezɨ Devit Sol ko itima, Sol Devit mɨgeima, a mɨdorozir gumaziba isa ghua apanibav sosi, egha mɨsozir dughiabar, Devit zurara mɨdorozibar uan apaniba abɨri. Kamaghɨn amizɨ, Sol mɨdorozir gumazibar gumazir dapanir mamɨn ikiasa a ginaba. Ezɨ gumazamiziba ko mɨdorozir gumazibar dapanir igharaziba, kamaghɨn Devitɨn gara, bar a gifonge. \s Sol Devit baseme \p \v 6 Devit Goliat mɨsoghezɨ an aremegha gɨvazɨ, mɨdorozir gumaziba bar uamategha nguibabar izi. Me tuavimɨn izima, Israelian nguibar ekiabar amiziba uan nguibar ekiaba ategha azenan iza tuavimɨn atrivim Sol bato. Me bar akongezir ighiabagh amua gitan mɨn garir dɨbɨarim ko tambarinbav sosi. \v 7 \x - \xo 18:7 \xo*\xt 1 Samuel 21:11; 29:5\xt*\x*Egha me kamaghɨn ighiam bange: \b \q1 “ ‘Sol 1,000plan apanibav sosi. \q1 Ezɨ Devit 10,000plan apanibav sosi.’ ” \b \p \v 8 Sol ighiar kam baregha, bar an aghuagha puv atari. Egha navim ikuvigha kamaghɨn mɨgei, “Me ti ghaze, Devit apanir bar avɨribav soke, ezɨ kɨ gumazir vabara mɨsoke, ezɨ a bar na gafira. Me ti kamaghsua, a ti gɨn nan danganim inigh atrivimɨn ikiam.” \v 9 Dughiar kamɨn, Sol bizir kam gɨnɨghnɨgha Devitɨn gara a basei. \p \v 10 Amɨmzaraghan Sol uan dɨpenimɨn iti, ezɨ Ikiavɨra Itir God, duar kurar mam a bagha anemada. Bar zuamɨra duar kurar kam Solɨn nɨghnɨzim abɨrazɨma, Sol pura diava arai, mati gumazir onganim. Dughiar kamɨn Devit uan gitan mɨn garir dɨbɨarimɨn gikararai, mati a dughiabar zurara ami moghɨn ami. Ezɨ Sol uan afuzimɨn suiragha, \v 11 kamaghɨn nɨghnɨsi, “Kɨ datɨrɨghɨn afuzimɨn Devit giniv a isɨ bɨrim gikeghtɨ ana aremegham.” Egha an afuzim Devit mɨkɨnizɨ, Devit an afuzim gita. Sol dughiar pumuningɨn arazir kam gamizɨ, Devit dughiar pumuningɨn an afuzim gita. \p \v 12 Sol fo, Ikiavɨra Itir God Devit ko iti, egha akɨrim ragha Sol gasara. Kamagh amizɨ, Sol Devitɨn atiatingi. \v 13 Egha a Devit ataghizɨ, an atrivimɨn dɨpenimɨn itir puvatɨ. Sol gɨn Devit amadazɨ, a 1,000plan mɨdorozir gumazibar dapanimɨn iti. Ezɨ Devit mɨdorozir gumazir kaba inigha ghua apanibav sosi. \v 14 Ezɨ Ikiavɨra Itir God Devit ko ikia an akurvazima, bizir bar avɨrir an amiba deraghavɨram otifi. \v 15 Ezɨ Sol Devitɨn garima an ingangariba bar deragha otivima, a bar puvɨra Devitɨn atiati. \v 16 Devit mɨdorozir gumazibar gumazir dapanir bar aghuim, kamagh amizɨma, Israelia ko Judabar gumazamiziba bar a gifongegha a baghavɨra iti. \s Devit Solɨn guivimɨn iti \p \v 17 Egha Sol kamaghɨn ifonge, “Devit aremeghtɨ deragham. Kɨ ti uabɨ a mɨsueghan kogham. A ti uabɨ Filistiaba ko mɨsoghtɨ, Filistiaba a mɨsueghtɨ an aremegham.” \p Kamagh amizɨ, Sol kamaghɨn Devit mɨgei, “Nɨ oragh, kɨ Merap nɨ danɨngasa, a nan guivir ivariam, eghtɨ gua uaningɨn ikiam. Ezɨ kɨ ua kamaghɨn nɨ mɨkɨmasa, bizir nɨ na bagh damuamim, nɨ nan mɨdorozir gumazimɨn mɨn ikɨ pamtemɨn ingar atiatingan markɨ. Eghtɨ Ikiavɨra Itir God ifueghtɨ e uan apanibav soghamin dughiamɨn, nɨ mangɨ me mɨsogham.” \p \v 18 Ezɨ Devit Solɨn akar kam baregha kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Markɨ, kɨ an ikian kogham, kɨ gumazir kɨnim. Egha uaghan nan adarazi ziaba puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ kɨ nɨn guivimɨn ikian kogham.” \v 19 Ezɨ Sol gavgavigha ghaze, Devit Merapɨn ikiam, egha aning uaningɨn ikiasa dughiam amɨsefe. Dughiar aning uaningɨn ikiamim otozɨ, a dɨkavigha Merap isa gumazir igharazim ganɨngi, an ziam Adriel, a Meholan nguibar ekiamɨn gumazir mam. \p \v 20 Ezɨ gɨn Solɨn guivir igharazim, an ziam Mikal, a Devit bagha bar ifonge. Ezɨ Sol bizir kam baregha bar akonge. \v 21 Egha a kamaghɨn nɨghnɨsi, “Bar dera. Kɨ Mikal Devit danɨngam. Egh kɨ Devit amadaghtɨ, a mangɨ Filistiabav sogham, eghtɨ Filistiaba a mɨsueghtɨma an aremegham.” \p Kamagh amizɨ, Sol ua Devitɨn diagha a mɨgei, “Kɨ kamaghɨn ifonge nɨ nan guivimɨn ikiam.” \p \v 22 Egha Sol uan ingangarir gumazir maba amaga ghaze, ia mangɨ Devitɨn ganigh, dughiar Devit uabɨra ikiamim, ia an apezeper suam, “Atrivim Sol bar nɨ gifonge, ezɨ e an ingangarir gumaziba uaghan nɨ gifonge. Nɨ oragh. Datɨrɨghɨn nɨ an guivimɨn ikiamin dughiar aghuim.” \p \v 23 Egha me ghua mɨgɨrɨgɨar kamɨn Devit mɨgei. Ezɨ Devit kamaghɨn me ikaragha ghaze, “Ia ti ghaze, kɨ dagɨaba itir gumazim, egha ziam itir gumazim, egh atrivimɨn guivimɨn ikiam, a? Bar puvatɨgham. Kɨ biziba puvatɨzir gumazir kɨnim. Kamaghɨn amizɨ, kɨ an ikeghan kogham.” \p \v 24 Kamaghɨn amizɨ, ingangarir gumaziba uamategha ghua, Devit mɨkemezir akabar gun Sol geghari. \v 25 Ezɨ Sol kamaghɨn nɨghnɨsi, a Devit amadaghtɨ, a mangɨ Filistiaba ko mɨsoghtɨma, me a mɨsueghtɨ an aremegham. Kamaghɨn amizɨ, a uan ingangarir gumazibav kemeghtɨ, me uamategh mangɨ Devit mɨkɨmam. A kamaghɨn mɨgei, “Kɨ kamaghsua, Devit bizir bar vamɨra nan guivim givesɨ na danɨngam. Kɨ kamaghsua, Devit nan apaniba ikarvaghɨva 100plan Filistian mɨdorozir gumazibav sueghtɨ me arɨghiregh. Egh a 100plan gumazir kabar mɨkarzir mogomebar inibar ghoregh, da inigh na bagh izɨ.” \p \v 26 Ezɨ Solɨn ingangarir gumaziba ghua Solɨn akabar gun Devit mɨgei. Ezɨ Devit kamaghɨn nɨghnɨsi, arazir kam, a Solɨn guivim givezamin arazir aghuim, egha a Solɨn ameremɨn otivasa bar akonge. Egha Sol mɨkarzir mogomer inir kaba inigh izasa dughiam ginaba. Ezɨ dughiar kam tɨghar otivam, \v 27 ezɨ Devit uan mɨdorozir gumaziba ko ghua Filistiabar mɨdorozir gumazir 200pla mɨsuegha, men mɨkarzir mogomebar iniba aghoregha, da inigha atrivim bagha izegha da medi. Devit Solɨn guivimɨn ikiasava arazir kabagh ami. Kamaghɨn amizɨ, Sol uan guivim Mikal isa Devit ganɨngizɨ aning uaningɨn iti. \p \v 28 Ezɨ Sol datɨrɨghɨn kamaghɨn deragha fo, Ikiavɨra Itir God Devit ko iti, ezɨ Mikal uaghan bar Devit gifonge. \v 29 Kamaghɨn amizɨma, Sol Devitɨn atiatiavɨra ikia egha bar an aghua. Egha Sol zurara an apanimɨn iti. \p \v 30 Dughiar avɨribar, Filistiabar mɨdorozir gumazir dapaniba uan mɨdorozir gumazibar akua, Israelia mɨsoghasa izi, ezɨ Devit uan mɨdorozir gumaziba ko pamtemɨn me mɨsogha me abɨri. Solɨn mɨdorozir gumazir dapanir igharaziba, me Devit pamtemɨn mɨsozi moghɨn mɨsozir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, gumazamiziba ziar ekiam Devit ganɨdi. \c 19 \s Jonatan Devitɨn akura \p \v 1 Ezɨ Sol Devit mɨsueghtɨ an aremeghasa uan otarim Jonatan ko uan ingangarir gumaziba bar me mɨkeme. Ezɨ Jonatan bar Devit gifonge. \v 2 Egha a ghua Devit mɨgɨa ghaze, “Nan afeziam nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghasa mɨgei. Kamaghɨn amizɨ, nɨ gurumzaraghan bar deraghvɨra uabɨ geghuv, egh mangɨ azenibar modogh. \v 3 Eghtɨ kɨ afeziam ko, ga mangɨ danganir nɨ modozimɨn boroghɨn tughɨv ikɨtɨ, kɨ nɨ bagh afeziamɨn mɨkɨmɨva an nɨghnɨzim gɨfogham. A manmaghɨn nɨ damusɨ damutɨ, kɨ an gun nɨ mɨkɨmam.” \p \v 4 Egha amɨmzaraghan, Jonatan ko Sol ghua uaning mɨgɨa, Jonatan Devitɨn ziam fa kamaghɨn Sol mɨgei, “Afeziam kɨ bizitam nɨ mɨkɨmasa. A kamakɨn. Nɨ arazir kuratam uan ingangarir gumazim Devit damuan markɨ. An arazir kuratamɨn nɨ gamizir puvatɨ. Bizir avɨrir an amiba da nɨn akurvasi. \v 5 A Goliat mɨsoghezɨ an aremezɨ dughiam, a kamaghɨn uabɨ gɨnɨghnɨzir puvatɨ, an ovengam o an angamɨra ikiam. Devitɨn agharimɨn Ikiavɨra Itir God, Israelia en akurvaghavɨra ikia, en apaniba, a bar me abɨni. Ezɨ nɨ uabɨ bizir kamɨn ganigha bar akonge. A bizitam gasɨghasɨghizir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, nɨ tizim bagh puram a mɨsueghtɨ an aremegham? Nɨ kamaghɨn damigh osɨmtɨzir ekiam inigham.” \p \v 6 Ezɨ Sol Jonatanɨn akaba baregha, akar dɨkɨrɨzir gavgavim gamua ghaze, “Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn, kɨ Devit mɨsueghtɨ an aremeghan kogham.” \v 7 Ezɨ Sol mɨkemegha gɨvagha ghuzɨ, Jonatan Devitɨn diazɨma a izima, an eghaghanir an afeziam a mɨkemezibar gun a geghari. A gɨn Devit inigha Sol bagha ghuzɨ, Devit fomɨra atrivimɨn dɨpenimɨn ingarizɨ moghɨra ua ingari. \s Sol Devit mɨsueghtɨ an aremeghasa \p \v 8 Ezɨ Israelia ko Filistiaba dughiar mamɨn ua uariv sosi. Ezɨ Devit uan mɨdorozir gumaziba ko pamtemɨn mɨsogha Filistiaba abɨrazɨma, Filistiaba tintinibar are. \p \v 9 Ezɨ gɨn, Ikiavɨra Itir God ua duar kuram amadazɨ, a ghua Solɨn nɨghnɨzim avara. Dughiar kamɨn Sol uan dɨpenimɨn aven aperagha uan afuzimɨn suiraghav iti. Ezɨ Devit a ko ikia uan gitan mɨn garir dɨbɨarim gikararai. \v 10 Ezɨ Sol uan afuzimɨn Devit giniv a isɨ bɨrim gikasava a bɨrazɨ, Devit an afuzim gitazɨ, afuzim dɨpenir bɨrim mɨtɨ. Ezɨ dɨmagarir kamɨn, Devit arav ghu. \v 11 \x - \xo 19:11 \xo*\xt Onger Akaba 59:1\xt*\x*Ezɨ Sol uan ingangarir gumaziba amadagha ghaze, ia Devitɨn dɨpenimɨn mangɨ a korogh, egh bar mɨzaraghara ia mɨsueghtɨ an aremegh. Ezɨ Devitɨn amuim Mikal, kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ datɨrɨghɨn dɨmagarir kamra nɨ arɨmangɨgh. Puvatɨghtɨ, me gurumɨn mɨzaraghara izɨ nɨ mɨsueghtɨ, nɨ aremegham.” \v 12 Kamaghɨn amizɨ, Mikal, benir gavgavir mam inigha dɨpenimɨn windua dafazɨ, Devit an suiragha uaghira nguazim girɨgha arav ghu. \v 13 Devit ghugha gɨvazɨ, Mikal marvir guar me tememɨn ingarizim inigha Devitɨn mɨsiamɨn anetɨ. Egha me memen arɨzim inigha marvir guar kamɨn dapanim anɨki. Egha nir ruarir mamɨn anevara. \p \v 14 Ezɨ Solɨn ingangarir gumaziba Devit iniasa izima, Mikal kamaghɨn me mɨgei, “Devit arei.” \p \v 15 Ezɨ me uamategha ghua Sol mɨkeme. Ezɨ puvatɨ, a ua kamaghɨn me mɨgei, “Ia uamategh an dɨpenimɨn aven mangɨ an ganigh, egh an akuir mɨsiamɨn a inigh izɨtɨ, kɨ a mɨsueghtɨma an aremegham.” \p \v 16 Ezɨ me uamategha ghua dɨpenimɨn aven ghugha marvir guamɨn garima, a mɨsiamɨn irɨghav iti, ezɨ an dapanim anɨghizir memen arɨziba iti. \v 17 Egha me an ganigha gɨvagha ghua Sol mɨkeme. Egha gɨn Sol kamaghɨn Mikalɨn azai, “Nɨ tizim bagha na gifari? Nɨ tizimsua nan apanim ataghizɨ an arav ghu?” \p Ezɨ Mikal kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Devit kamaghɨn na mɨgei, nɨ nan akuraghtɨ, kɨ arɨ mangɨka. Puvatɨghtɨ, kɨ nɨn mɨsueghtɨ, nɨ aremegham.” \p \v 18 Devit arir dughiamɨn, a ghua Raman nguibar ekiamɨn Samuel bato. Egha Devit bizir Sol a gamiziba dar gun Samuel geghani. Egha gɨn Devit ko Samuel ghua Naiotɨn nguibamɨn iti. \v 19 Ezɨ gumazir maba kamaghɨn Sol mɨgei, “Devit Raman nguibar ekiamɨn boroghɨn Naiotɨn nguibamɨn iti. Naiot a Godɨn akam inigha izir gumazibar nguibam.” \v 20 Ezɨ Sol gumaziba amadazɨ me Devitɨn suighasa zui. Me ghua otivigha garima, Godɨn akam inigha izir gumazir okoruar mam, Godɨn akam pamtem an gun mɨgɨava diava ighia izi. Me Samuelɨn garima, a Godɨn akam inigha izir gumazir kabar dapanimɨn iti. Ezɨ Godɨn Duam pamten Solɨn gumaziba gizɨvazɨ, me uaghan Godɨn akam pamten an gun mɨgɨa, dia ighia izi. \v 21 Ezɨ Sol kamaghɨn bizir kam baregha gumazir igharaziba amadazɨ, me ghua kamaghɨra Godɨn akam inigha izir gumazibar mɨn otifi. Ezɨ Sol ua kamaghɨra oregha, a ua gumazir avɨrir maba ua me amadazɨ, me ghua kamaghɨra Godɨn akam inigha izir gumazibar mɨn otifi. \p \v 22 Ezɨ Sol gɨn uabɨ ghua Raman otogha, ghua Sekun nguibamɨn mozir dɨpar ekiamɨn oto. Egha kamaghɨn Sekun itir gumazibar azai, “Samuel ko Devit aning managh iti?” \p Ezɨ me ghaze, “Aning Raman nguibar ekiamɨn boroghɨn Naiotɨn nguibamɨn iti.” \v 23 Ezɨ Sol tuavimɨn ghuavɨra itima, Godɨn Duam an anabozɨ, a Godɨn akam pamtem an gun mɨgɨava, diava ighia tuavimɨn ghua Raman boroghɨn ghua Naiotɨn nguibamɨn oto. \p \v 24 \x - \xo 19:24 \xo*\xt 1 Samuel 10:11-12\xt*\x*A gumazir igharazibar mɨn uan korotiaba suegha, Samuelɨn damazimɨn, Godɨn akam inigha izir gumazibar mɨn ami. Egha dɨmagarir kam ko aruer kamɨn, a bibiamra irɨghav iti. (Bizir Sol batozir kam, an akar gumaziba mɨgeir mamɨn mɨngarim. Akar kam kamakɨn, “Manmaghɨn ami, Sol ti uaghan Godɨn akam inigha izir gumazim, o?”) \c 20 \s Jonatan Devitɨn akura \p \v 1 Sol Raman boroghɨn Naiotɨn nguibamɨn otozɨ, Devit nguibar kam ategha arava, uamategha Jonatan bagha ghu. A kamaghɨn Jonatan mɨgei, “Ai Jonatan, nɨn afeziam tizim bagh na mɨsueghtɨ kɨ aremegham? Kɨ osɨmtɨzitam o arazir kuratamɨn a gamizir puvatɨ. Guizbangɨra, kɨ bizitamɨn osɨmtɨzitam itir puvatɨ.” \p \v 2 Ezɨ Jonatan kamaghɨn Devit ikara, “Puvatɨ, nɨ aremeghan kogham. Nan afeziam, bizir a damuamiba, a bar dar gun na mɨgei, bizir muziariba ko bizir ekiaba. Egh a bizir katam nan modoghan kogham. Ezɨ kɨ fo, a nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghan kogham.” \p \v 3 Ezɨ Devit ua kamaghɨn mɨgei, “Nɨn afeziam a bar nɨ gɨfo, nɨ bar na gifonge. Kamagh amizɨ, a ti na mɨsueghtɨ, kɨ aremeghsɨ, a nɨ mɨkemeghan kogham. An osɨmtɨzim nɨ danɨngan aghua. Ezɨ guizbangɨra Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn kɨ nɨ mɨgei, nɨn afeziam na mɨsueghtɨ kɨ aremegham. Kɨ bizir kam gɨfogha gɨfa, kɨ fo nɨ datɨrɨghɨn na ko iti. Ezɨ dughiar bar otevimɨn nɨn afeziam bizir kam damuam.” \p \v 4 Ezɨ Jonatan kamaghɨn Devit mɨgei, “Kɨ manmaghɨn nɨn akuraghasa, nɨ ifonge? Bizir nɨ ifongezir manam, kɨ a damuam.” \p \v 5 \x - \xo 20:5 \xo*\xt Dɨboboniba 28:11\xt*\x*Ezɨ Devit kamaghɨn a mɨgei, “Gurumzaraghan iakɨnir igiamɨn dughiar ekiamɨn, kɨ mangɨ atrivim ko damam. Nɨ uabɨ nɨghnɨgh, nɨ na amadaghtɨ, kɨ mangɨ obarir azenimɨn modogh ikɨ, mangɨ amɨmzaraghan guaratɨzimɨn tugham. \v 6 Eghtɨ nɨn afeziam apir dakozimɨn na bagh ganɨva nɨn azangsɨgh suam, a managh iti, eghtɨ nɨ kamaghɨn a mɨkɨm, ‘Azeniba vaghvagha dar dughiar kamɨn, Devitɨn adarazi me uari akuva Betlehemɨn ofabagh ami. Kamaghɨn amizɨ, a mangasa nan azarazɨ, kɨ an amamangatɨzɨ, a uan nguibamɨn ghu.’ \v 7 Nɨ atrivim mɨkemegh gɨvaghtɨ, a suam, ‘A dera,’ eghtɨ nɨ fogh suam, kɨ deragh ikiam. Eghtɨ an atarɨva osemeghtɨ, nɨ fogh suam a pazɨ na damuam. \v 8 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn, nɨ nan namakar aghuimɨn ikiasa akar mam akɨri, bizir kam bangɨn kɨ fo, nɨ nan apangkuvigh deragh na damuam, kɨ nɨn ingangarir gumazim. Egh kɨ arazir kuratam damightɨ, nɨ uabɨ na mɨsueghtɨ kɨ aremegham. Nɨ na inigh uan afeziam bagh mangan markɨ.” \p \v 9 Ezɨ Jonatan kamaghɨn a mɨgei, “Markɨ, nɨ mamaghɨn nɨghnɨghan markɨ. Kɨ tong kamaghɨn foghai, nan afeziam pazɨ nɨ damuam, ezɨ kɨ nɨ mɨkemeghai. Kɨ a mongan kogham.” \p \v 10 Ezɨ Devit kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ uan afeziam nan gun a mɨkemeghtɨ, an adarir mɨgɨrɨgɨam damutɨ, tina izɨ na mɨkɨmam?” \p \v 11 Ezɨ Jonatan kamaghɨn Devit mɨgei, “Ga dagher azenimɨn mangɨgh, kɨ nɨ mɨkɨmam.” Egha aning dɨkavigha zui. \p \v 12 Aning ghua otogha gɨvagha, Jonatan kamaghɨn Devit mɨgei, “Ikiavɨra Itir God, Israelɨn Godɨn ziamɨn, kɨ kamaghɨn mɨgei, kɨ ifaraghtɨ a mɨzazim na gasegham. Gurumzaraghan o zuerimɨn dughiar kamra, kɨ nɨ bagh afeziamɨn azangsɨgham. A navir amɨrizim nɨn ikɨtɨ, kɨ nɨ bagh akam amangam. \v 13 Eghtɨ nan afeziam nɨ gasɨghasɨghsɨ mɨkɨmtɨ, kɨ nɨ mɨkɨmam. Egh nɨ arɨsɨ, kɨ nɨ mɨkemegh nɨn akuraghan koghtɨ, Ikiavɨra Itir God mɨzazir ekiatam na gasegh. Ezɨ kɨ kamaghɨn ifonge, Ikiavɨra Itir God nan afeziam ko ikezɨ moghɨn, a uaghan nɨ ko ikɨ. \p \v 14 “Egh gɨn, kɨ angamɨra ikɨvɨra ikɨtɨ, nɨ nan apangkuvigh deraghvɨra na damu, mati Ikiavɨra Itir God en apangkuvigha deragha e gami mokɨn. Puvatɨghtɨ, kɨ aremegham. \v 15 \x - \xo 20:15 \xo*\xt 2 Samuel 9:1\xt*\x*Egh nɨ uaghan nan ovavir boriba zurara deravɨra me damu. Nɨ pazɨ me damuan markɨ. Eghtɨ Ikiavɨra Itir God nguazir kamɨn nɨn apaniba agɨvamin dughiamɨn, nɨ nan ovavir boribar apangkuvigh deraghvɨra me damu.” \v 16 Jonatan akar dɨkɨrɨzir gavgavimɨn, Devit ko an adarazi gamua ghaze, nɨ aremeghamin dughiamɨn gɨn, nɨn ovavir boriba akar dɨkɨrɨzir kam gɨn amadaghtɨ, Ikiavɨra Itir God mɨzazim me gasam. \p \v 17 Jonatan uabɨ gifongezɨ moghɨn bar Devit gifonge, kamagh amizɨ, a Devit mɨgɨa ghaze, Devit nɨ akar dɨkɨrɨzir gavgavim damu. Ezɨ Devit Jonatan mɨkemezɨ moghɨn ami. \v 18 Egha Jonatan ua kamaghɨn Devit mɨgei, “Gurumzaraghan, iakɨnir igiamɨn dughiar ekiam. Eghtɨ nɨ damamin dughiamɨn ikian koghtɨ, afeziam nɨ apiaghirir dabirabimɨn gantɨ a pura ikɨtɨ, an okam nɨghnɨgham. \v 19 Eghtɨ amɨmzaraghan, nɨ bar zuamɨra magɨrɨ dagɨar pozir ekiar nɨ faragha modozimɨn boroghɨn modogh, dagɨar pozimɨn ziam Esel. \v 20 Eghtɨ kɨ izɨ pura ifar barir afuzir 3pla inigh dagɨar pozir kam boroghɨn itir bizitam gasam. \v 21 Egh kɨ na ko izamin otarir igiam mɨkemeghtɨ, a nan barir afuziba buriam. Eghtɨ kɨ kamagh a mɨkɨm suam, tong sɨvagh kagh izɨ, bariba kagh amadagham iti, eghtɨ Devit, nɨ na bagh izɨ. Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn, kɨ guizbangɨra mɨgei, nɨ kamaghɨn fogh suam, nɨ deravɨra ikɨtɨ bizitam nɨ gasɨghasighan kogham. \v 22 Eghtɨ kɨ otarir na ko izamin kam mɨkɨm suam, barir afuziba muna munagh iti, eghtɨ nɨ zuamɨra dɨkavigh danganir igharazitamɨn mangɨ. Nɨ kamagh fogh suam, Ikiavɨra Itir God uabɨ nɨ amadazɨ, nɨ mangɨ. \v 23 Guizbangɨra, akar dɨkɨrɨzir gavgavir ga uaning ko amizir kam, Ikiavɨra Itir God gan gari, ezɨ ga zurara an gɨn mangɨ mamaghɨra ikiam.” \p \v 24 Ezɨ Devit dagher azenimɨn ghua dagɨar pozimɨn boroghɨn modo. Ezɨ amɨmzaraghan Atrivim Sol iakɨnir igiamɨn isar ekiam bagha izav apera. \v 25 A zurara ami moghɨn ghua dɨpenir bɨrimɨn, uan dabirabim gapera. Ezɨ Jonatan atrivim vongɨn amadaghan aperaghav itima, Apner atrivimɨn boroghɨn apera. Ezɨ Devit apiaghirir dabirabim pura iti. \v 26 Sol garima, Devit dughiar kamɨn itir puvatɨzɨ, a mɨgɨrɨgɨatam gamir puvatɨ, a pura kamaghɨn nɨghnɨsi, “Devit manmaghɨrama ami? Bizitam ti Devit batozɨma, a Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn zuezir puvatɨgha, izezir puvatɨ, o?” \v 27 Iakɨnir igiamɨn, namba 2ɨn dughiamɨn, me ua uari akuvagha gari, Devit apiaghirir dabirabim, a ua pura iti. Ezɨ Sol kamaghɨn uan otarim Jonatan mɨgei, “Jesin otarim manmaghɨn amigha boghɨnaron ko datɨrɨghɨn isam bagha izezir puvatɨ?” \p \v 28 Ezɨ Jonatan ghaze, “A Betlehemɨn mangasa nan azangsɨki. \v 29 A kamagh na mɨgei, ‘Nan aveghbuam na bagha akam amaga ghaze, kɨ mangɨ uan adarazi ko ofa damuam. Kamagh amizɨ, nɨ na ateghtɨ kɨ mangam. Nɨ guizbangɨra nan namakar aghuim, nɨ na ateghtɨ kɨ mangɨ uan adarazir ganam. A kamaghɨn mɨgeima, kɨ anetaghizɨ a uan adarazi bagha ghu.’ Bizir mɨngarir kamɨn a isar ekiar kamɨn nɨ ko ikiasa izezir puvatɨ.” \p \v 30 Ezɨ Sol kamaghɨn oregha bar Jonatan baseme, egha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ amizir bar kurar orazir puvatɨzimɨn borim. Kɨ nɨ gɨfo, nɨ Jesin otarir kamɨn akurvaghasa. Arazir kam nɨ damightɨ nɨ gumazir kɨnimɨn ikiam, eghtɨ aghumsɨzir ekiam nɨ uan amebam ko gua batogham. \v 31 Jesin otarir kam nguazir kamɨn ikɨvɨra ikɨtɨ, nɨ kantrin kamɨn atrivimɨn otoghan kogham. Kamagh amizɨ, nɨ gumaziba amadaghtɨ, me mangɨ a inigh izɨtɨ, kɨ a mɨsueghtɨ an aremeka!” \p \v 32 Ezɨ Jonatan kamaghɨn Solɨn akam ikaragha ghaze, “A tizim bagh aremegham? An osɨmtɨzir manam gami?” \v 33 Ezɨ Sol akar kam baregha zuamɨra afuzim inigha Jonatan bɨrazɨ, Jonatan an afuzim gita. Ezɨ Jonatan datɨrɨghɨn fo, nan afeziam datɨrɨghɨn Devit mɨsueghtɨ an aremeghasa pamten nɨghnɨsi. \v 34 Egha Jonatan atara bar uan afeziam basemegha, dagher dakozim ategha ghu. Egha iakɨnir igiamɨn dughiar namba 2ɨn, daghetam amezir puvatɨ. An afeziam Devit gasɨghasɨgha aghumsɨzir akabar a mɨkemezɨ, an akar kurar kabagh nɨghnɨgha, Devit bagha navim bar a baseme. \p \v 35 Egha amɨmzaraghan mɨzaraghara, Jonatan dagher azenimɨn Devit bativasa ghua, otarir mam inizɨ an a ko zui. \v 36 Ezɨ Jonatan kamagh otarir kam mɨgei, “Kɨ barir afuzibar asɨtɨ, nɨ mangɨ da buri. Nɨ zuamɨra mangɨ.” Ezɨ otarim ivegha zuima, Jonatan barir afuzir mamɨn a gafiragha ase. \p \v 37 Ezɨ otarim ivegha ghua barir afuzim irɨzɨ naghɨn zuima, Jonatan an diagha kamagh a mɨgɨa ghaze, “Nɨ tong ua sɨvagh mangɨ. Barir afuzim ti munagh iti.” \p \v 38 Ezɨ Jonatan ua otarimɨn diagha ghaze, “Nɨ zuamɨra mangɨ. Nɨ oragh, pura tughɨv ikian markɨ.” Ezɨ otarim barir afuzim inigha Jonatan bagha izi. \v 39 Otarir kam Jonatan mɨgeir akabar mɨngaribagh fozir puvatɨ. Jonatan ko Devit uaningra fo. \v 40 Egha Jonatan uan barir pim ko bariba isa otarim ganɨngizɨ, ana da inigha ua nguibar ekiamɨn ghu. \v 41 Egha otarim ghugha gɨvazɨ, Devit dagɨar pozimɨn gɨrakɨrangɨn modozim ategha iza, Jonatanɨn boroghɨn ira nguazimɨn fuagha, uan guam nguazim mɨtua. Egha 3plan dughiabar uan dapanim fegha uam aviragha egha dɨkavigha aning uaningɨn torava azi. Devitɨn azir akamɨn arazim, bar Jonatanɨn azir akamɨn arazim gafira. \p \v 42 Ezɨ Jonatan kamaghɨn Devit mɨgei, “Nɨ navir amɨrizim sara mangɨ. Ga fo, ga Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn, akar gavgavim akɨrigha gɨvagha ghaze, ga zurara deraghvɨra uaning damuam. Eghtɨ gɨn gan ovavir boriba uaghan kamaghɨra arazir kam damuam.” A mɨkemegha gɨvazɨ, Devit danganir igharazimɨn zuima, Jonatan uamategha uan nguibar ekiamɨn ghu. \c 21 \s Devit Solɨn arav ghu \p \v 1 \x - \xo 21:1-6 \xo*\xt Matyu 12:3-4; Mak 2:25-26; Luk 6:3\xt*\x*Devit ara ghua Nopɨn nguibar ekiamɨn ofa gamir gumazim Ahimelek bato. Ezɨ Ahimelek nɨgha atiatia uan dɨpenimɨn azenan izegha kamaghɨn Devit mɨgei, “Nɨ tizim bagha uabɨra izi?” \p \v 2 Ezɨ Devit ghaze, “Atrivim ingangarir mam na ganɨngizɨ kɨ izi. A ghaze, kɨ damuamin ingangarir kam, kɨ an gun gumazir igharazitam mɨkɨman kogham. Kɨ uan mɨdorozir gumazibav gɨa ghaze, ia danganir igharazitamɨn na batogh. \v 3 Ezɨ nɨ dagher manmagh gariba iti? Nɨ bretba ikɨva 5plan rubuziba na danɨng, puvatɨghtɨ nɨ dagher igharazitam na danɨngigh.” \p \v 4 Ezɨ ofa gamir gumazim kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ bretɨn kɨniba puvatɨ. Bretɨn God ganɨngizimra iti. Nɨn mɨdorozir gumaziba bogh dɨmangan amiziba ko dakuighan koghtɨ, nɨ bretɨn kaba inigh mangam.” \p \v 5 Devit kamaghɨn Ahimelek mɨgei, “Kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, e dɨmangan amiziba koma akuizir puvatɨ. E zurara pura uan apanibav soghamin dughiaba, en mɨdorozir gumaziba ko men biziba Godɨn damazimɨn zue. E datɨrɨghɨn uaghan Godɨn damazimɨn zue.” \p \v 6 \x - \xo 21:6 \xo*\xt Ofa Gami 24:5-9\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, ofa gamir gumazim bretba isava a ganɨngi. Bretɨn me isa God ganɨngizim anarɨra iti. Dagher igharaziba ua puvatɨ. Me dughiar kamɨn Godɨn damazimɨn bretɨn igiaba isa, ghuribar danganim garɨgha, dakozim gatɨ. Kamaghɨn amizɨ, ofa gamir gumazim, bretɨn ghuriba isa Devit ganɨngi. \v 7 Ezɨ dughiar kamɨn, Atrivim Solɨn ingangarir gumazir mam, a Idomian gumazim, an ziam Doek. A Godɨn Purirpenimɨn ikia Godɨn ofa damuamin dughiam mɨzuai. A garima Ahimelek bretɨn kaba isa Devit ganɨngi. Doek a Solɨn bulmakaubar garir gumazibar gumazir dapanim. \v 8 Ezɨ Devit bretba inigha kamagh Ahimelek mɨgei, “Nɨ afuzitam o mɨdorozir sabatam iti? Nɨ tam ikɨva na danɨngigh. Atrivim ingangarim bagha nan avɨsi, kɨ mɨdorozir sabatam o bizir igharazitam inizir puvatɨ. Kɨ pura ize.” \p \v 9 \x - \xo 21:9 \xo*\xt 1 Samuel 17:51\xt*\x*Ezɨ Ahimelek a mɨgɨa ghaze, “Kɨ mɨdorozir sabar vamɨra iti. Kar Goliatɨn mɨdorozir sabam, nɨ Elan danganir zarimɨn a mɨsoghezɨ an areme. Me a isa nir mamɨn a noegha ofa gamir gumazibar dapanim azenimɨn azuir korotiar otevimɨn gɨrakɨrangɨn anetɨ. Nɨ ifuegh mɨdorozir sabar kam iniam.” \p Ezɨ Devit ghaze, “Nɨ a isɨ na danɨngigh! Mɨdorozir sabar kam, a bar dera. Tam uam a gafirazir puvatɨ.” \p \v 10 \x - \xo 21:10 \xo*\xt 1 Samuel 21:13; Onger Akaba 34:1\xt*\x*Egha Devit Solɨn atiatigha dughiar kamra nguibar ekiar kam ategha arav ghu. A ghua Getɨn nguibar ekiamɨn atrivim Akis bato. \v 11 \x - \xo 21:11 \xo*\xt 1 Samuel 18:7; 29:5\xt*\x*Atrivimɨn ingangarir gumazibar dapaniba kamaghɨn a mɨgei, “Gumazir kam Devit, a uan kantrin atrivim. Amiziba a bagha kamagh ighiam bange: \b \q1 “ ‘Sol 1,000plan apanibav sosi. \q1 Ezɨ Devit 10,000plan apanibav sosi.’ ” \b \p \v 12 \x - \xo 21:12 \xo*\xt Onger Akaba 56:1\xt*\x*Ezɨ Devit mɨgɨrɨgɨar kam baregha kamaghɨn nɨghnɨsi, Getɨn nguibamɨn garir Atrivim Akis ti a mɨsueghtɨ an aremegham. Egha an atiati. \v 13 \x - \xo 21:13 \xo*\xt Onger Akaba 34:1\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, Devit atrivim ko an ingangarir gumazibar dapanibar damazimɨn, odava gumazir onganim gava. Me a ikiasava amima a bar gumazir onganimɨn mɨrarama oto. A pura tintinibar nguibar ekiamɨn tiar akamɨn, biziba osira diava arava, pupuviba an akatorimɨn otiva an ghuamasɨzimɨn izaghiri. \p \v 14 Ezɨ Atrivim Akis an gara kamagh uan ingangarir gumazir dapanibav gɨa ghaze, “Ia kagh gan, gumazir kam bar ongani! Ia tizimsua a inigha na bagha izi? \v 15 Ia ti ghaze, nan kantrin gumazir onganiba puvatɨ, a? Bar avɨriba iti, kamagh amizɨ ia tizim bagha gumazir onganir kam inigha izima, an arazir onganiba nan damazimɨn dagh amuavɨra iti? A nan dɨpenimɨn ikian kogham.” Kamaghɨn amizɨma, Atrivim Akis Devit ataghizɨma, a ghu. \c 22 \s Sol ofa gamir gumazibav soghezɨ, me ariaghire \p \v 1 \x - \xo 22:1 \xo*\xt Onger Akaba 57:1; 142:1\xt*\x*Egha Devit Getɨn nguibar ekiam ategha ara ghua, Adulamɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn mɨghsɨamɨn dagɨar torir mamɨn iti. Ezɨ an aveghbuaba ko an afeziamɨn ikɨzim kamaghɨn oraki, a danganir kamɨn iti. Ezɨ me ghua a ko iti. \v 2 Dughiar kamɨn, gumazir osɨmtɨzir igharagha garir avɨriba itiba ko, gumazir igharaz darazir biziba inigha da ikarazir puvatɨziba ko, gumazir adariba gumazir igharazibar itiba, me bar moghɨra Devit bagha ghuegha a ko uari akuvagha itima, a men gumazir dapanimɨn iti. Gumazir a ko itibar dɨbobonim, 400ɨn boroghɨn ghu. \p \v 3 Ezɨ Devit uan amebam ko afeziam inigha danganir kam ategha, Moapɨn kantrin, Mispan nguibar ekiamɨn ghu. Egha a kamaghɨn Moapian atrivim mɨgei, “Kɨ kamaghsua, nɨ nan amebam ko afeziam ateghtɨ, aning nɨ ko ikɨtɨ, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ifongiam gɨfogham, a na bagh a bizir tizim damuam.” \p \v 4 Ezɨ Moapian atrivim, Devit ifongezɨ moghɨn, a Devitɨn amebam ko afeziam inigha izima aning Moapɨn atrivim ko itima, Devit uabɨ dagɨar torimɨn modogha iti. \p \v 5 Ezɨ Godɨn akam inigha izir gumazir mam, an ziam Gat, a iza kamaghɨn Devit mɨgei, “Nɨ ua danganir kamɨn ikian markɨ. Nɨ datɨrɨghɨra dɨkavigh Judan anabamɨn nguazimɨn mangɨ.” Ezɨ Devit danganir kam ategha, Judan nguazimɨn ghua an ruarir ekiar me kamaghɨn dɨborim Heretɨn ghugha an iti. \p \v 6 Dughiar mam, Sol Gibean mɨghsɨar dozimɨn ikia, temer mamɨn apengan aperaghav ikia, uan afuzimɨn suiraghav iti. Ezɨ an ingangarir gumazibar dapaniba an okarigha iti. Ezɨ gumazir maba Devit itir danganimɨn gun a mɨgei. \v 7 Ezɨ Sol kamaghɨn uan ingangarir gumazibav gei, “Ia Benjaminɨn anabamɨn gumaziba, ia deravɨram oragh. Ia ti ghaze, gumazir kam Devit, a dagher azeniba ko wainɨn azeniba isɨ ia danɨngam, a? Egh a ia damutɨ ia 1,000pla ko 100plan mɨdorozir gumazibar dapanibar otivam, a? Bar puvatɨgham. \v 8 Kɨ fo, ia bizir kabagh nɨghnɨgha na gasɨghasɨghasa akam mɨsoke. Ian tav bar kamaghɨn na mɨkemezir puvatɨ, nan otarim, Jesin otarir kamɨn akurvaghasa a ko akar gavgavim akɨri. Ia na gɨnɨghnɨzir puvatɨgha, kamaghɨn na mɨkemezir puvatɨ, nan otarim a nan ingangarir gumazir kam gamizɨma, a nan apanimɨn oto. Egha a datɨrɨghɨn na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasa tuaviba buri.” \p \v 9 \x - \xo 22:9-10 \xo*\xt Onger Akaba 52:1\xt*\x*Dughiar kamɨn Idomian gumazim Doek, a Solɨn ingangarir gumaziba ko tuivighav iti. Egha a kamaghɨn Sol mɨgei, “Kɨ Nopɨn nguibar ekiamɨn ikia garima, Devit ofa gamir gumazim Ahimelek bagha ghu, a Ahitupɨn otarim. \v 10 Ezɨ Ahimelek, Devit mangamin tuavim bagha Ikiavɨra Itir God ko mɨgei. Egha a dagher maba ko Filistian gumazim Goliatɨn mɨdorozir sabam sara inigha Devit ganɨngi.” \p \v 11 Sol akar kam baregha gumazir maba amadazɨma, me ghua Nopɨn ofa gamir gumazim Ahimelek ko an ikɨzimɨn itir ofa gamir gumaziba bar me inigha ize. \v 12 Ezɨ ofa gamir gumazir kaba bar otivigha gɨvazɨma, Sol kamaghɨn Ahimelek mɨgei, “O Ahitupɨn otarim, nɨ oragh. Kɨ akar mam nɨn iti.” \p Ezɨ Ahimelek ghaze, “Gumazir ekiam, nɨ akar manam iti?” \p \v 13 Ezɨ Sol kamaghɨn a mɨgei, “Bizir tizim bagha nɨ Jesin otarim ko, gua na gasɨghasɨghasa akam akɨri? Nɨ dagher maba ko mɨdorozir sabar mam sara a ganɨga, aka taba a danɨngasa Godɨn azangsɨsi. A datɨrɨghɨn nan apanim gavagha, na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasa tuaviba buri.” \p \v 14 Ezɨ Ahimelek kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Bar puvatɨ. Devit a nɨn ingangarir gumazibar faragha zuir gumazir bar aghuim, egha a deraghavɨra nɨn gɨrara zui. Ingangarir gumazitam a gafirazir puvatɨ. A uaghan nɨn amerem, a nɨn boroghɨn ikia nɨ geghuvir mɨdorozir gumazibar dapanir mam. Nɨn dɨpenimɨn aven itir adarasi, me bar a gifuegha ziar ekiam a ganɨdi.\f + \fr 22:14 \fr*\ft Hibrun akam deragha mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 15 Dughiar kamra kɨ ti akatam a danɨngasa Godɨn azangsɨsi, o? Bar puvatɨ. Kɨ dughiar avɨribar a bagha God ko mɨgei. Kɨ nɨn ingangarir gumazim, kɨ uan adarazi ko, nɨ akam e gasan markɨ. E nɨ gasɨghasɨghasa akam akɨrizir puvatɨ. Bizir nɨ datɨrɨghɨn mɨgeir kam, kɨ bar a gɨfozir puvatɨ.” \p \v 16 Ezɨ atrivim kamaghɨn a mɨgei, “Puvatɨ. Ahimelek, kɨ nɨ bareghan kogham. Nɨ uan adarazi ko bar ovengam.” \p \v 17 Egha Sol uan mɨdorozir gumazir an boroghɨn tuivighav itibav gɨa ghaze, “Aria. Ia raghɨrɨgh Ikiavɨra Itir Godɨn ofa gamir gumaziba mɨsueghtɨ, me arɨghiregh. Me Devit ko ingara fo, a nan aragharui, ezɨ me bar na mɨgeir puvatɨ.” Sol kamaghɨn mɨgeima, mɨdorozir gumaziba me mɨsoghan aghua. Me fo, kar Ikiavɨra Itir Godɨn ofa gamir gumaziba. \p \v 18 Kamaghɨn amizɨ, Sol Doek mɨgɨa ghaze, “Nɨ mangɨ me mɨsueghtɨ me arɨghiregh.” Ezɨ Doek raghɨrɨgha ghua ofa gamir gumaziba bar me mɨsoghezɨ me ariaghire. Dughiar kamra a Ikiavɨra Itir Godɨn ofa gamir gumazir 85pla mɨsoghezɨ me ariaghire. Gumazir kaba, me ofa gamir gumazir korotiar otevir azenan azuiba. \v 19 Ezɨ Sol uan mɨdorozir gumaziba amadazɨma me Nopɨn ghue, kar ofa gamir gumaziba itir nguibar ekiam. Egha me Nopɨn gumazamiziba bar me mɨsoghezɨ me ariaghire. Me gumaziba, ko amiziba, boriba ko borir agheghevir oteba apiba, bulmakauba, donkiba, ko sipsipba sara bar me kuavareme. \p \v 20 Egha me Ahimelekɨn otarim Abiatar, a Ahitupɨn igiavotarim, me a mɨsoghezir puvatɨ. A men ara ghua Devit ko iti. \v 21 Ezɨ Abiatar kamaghɨn Devit mɨgei, “Sol Ikiavɨra Itir Godɨn ofa gamir gumaziba bar me mɨsoghezɨ, me ariaghire.” \p \v 22 Ezɨ Devit kamaghɨn a mɨgei, “Noka! Dughiar kɨ nɨn afeziam ko ikezim, Doek uaghan iti. Ezɨ kɨ fo, a guizbangɨra nan gun Sol mɨkɨmam. Kɨ fo, na bangɨn, nɨn afeziam uan adarazi ko ariaghire. Kar nan osɨmtɨzimra! \v 23 Kamaghɨn amizɨ, nɨ ikɨva atiatingan markɨ. Ga fo, gumazir na mɨsoghasava amim, a uaghan nɨ mɨsoghasa. Nɨ na ko ikɨ deraghvɨra ikiam.” \c 23 \s Devit Keilan nguibamɨn akura \p \v 1 Ezɨ gumazir maba iza kamaghɨn Devit mɨgei, “Filistiaba Keilan nguibamɨn itir gumazamizibav sogha, men witɨn ovɨzibar iniba kua dar dagheba isir danganimɨn ghua, men witɨn dagheba okeme.” \p \v 2 Ezɨ Devit akar kam baregha kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn azai, “Kɨ mangɨ Filistiabav sogham o markiam?” \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God ghaze, “A dera. Nɨ mangɨ Filistiabav suegh Keilabar akuraghtɨ, me deragham.” \p \v 3 Ezɨ Devit ko itir gumaziba a mɨgɨa ghaze, “Nɨ oragh. E datɨrɨghɨn Judan anabamɨn nguazimɨn itima, bizir avɨriba e gamima, e atiatingi. E manmaghɨn Keilan nguibamɨn mangɨ Filistiabav sogham? E mangan kogham.” \p \v 4 Me kamaghɨn mɨkemezɨma, Devit uam Ikiavɨra Itir Godɨn azai. Ezɨ a ua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ ian akuraghtɨma, ia mɨdorozimɨn Filistiaba abɨnigham. Kamaghɨn amizɨma, ia dɨkavigh Keilan nguibamɨn mangɨ Filistiabav sogh.” \p \v 5 Ezɨ Devit uan gumaziba ko, Keilan ghua pamtem Filistiabav soghezɨ, men avɨriba ariaghire. A bar me abɨragha, men bulmakauba ini. Kamaghɨra, Devit Keilan nguibamɨn gumazamizibar akurazɨ, me deravɨra iti. \p \v 6 Ahimelekɨn otarim Abiatar, faragha Atrivim Solɨn ara iza Devit ko itir dughiamɨn, a ofa gamir gumazibar korotiar otevir azenan azuim inigha ize.\f + \fr 23:6 \fr*\ft Korotiar kam, a ofa gamir gumazibar korotiar otevir azenan azuim, a dagɨar pumuning iti. Aning Godɨn ifongiam gɨfoghamin ingangarim iti.\ft*\f* Me Keilan nguibamɨn zuir dughiamɨn, Abiatar korotiar kam uaghan a inigha me ko zui.\f + \fr 23:6 \fr*\ft Fomɨra itir gumazir maba, akɨnafarir kam Grikɨn akamɨn a giragha an osiri. Egha me ghaze, Hibrun akamɨn mɨngarim kamaghɨn iti. Ezɨ e garima, akɨnafarir Hibrun akamɨn datɨrɨghɨn itir kam, akar kamɨn mɨngarim kamaghɨn ghu, Abiatar faragha Keilan nguibamɨn Devit bato.\ft*\f* \p \v 7 Ezɨ gumazir maba Sol mɨgɨa ghaze, “Devit ghua Keilan nguibar ekiamɨn iti.” \p Ezɨ Sol ghaze, “Bar dera, God datɨrɨghɨn a isa nan agharim darɨgham. Devit a nguibar ekiar tiar akar gavgavim ko dɨvazir gavgavim itimɨn aven ize. A uabɨ uabɨ isa kalabuziam gatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ an suighamin ingangarim osemezir puvatɨ.” \v 8 Kamaghɨn amizɨ Sol uan mɨdorozir gumaziba bar men diazɨ, me Devit uan adarazi ko me konasa Keilan zui. \p \v 9 Ezɨ Devit kamaghɨn oraki, Sol a gasɨghasɨghasa izi. Ezɨ a kamaghɨn ofa gamir gumazim Abiatar mɨgei, “Nɨ ofa gamir gumazibar korotiar otevir azenan azuir kam, a inigh izɨ.” \p \v 10 Ezɨ an a inigha izezɨ, Devit kamaghɨn Ikiavɨra Itir God mɨgei, “O, Ikiavɨra Itir God, nɨ Israelia en God, kɨ nɨn ingangarir gumazim, kɨ kamaghɨn oraki, Sol fo, kɨ Keilan kagh iti. Kamagh amizɨ, a na bangɨn kagh izɨ nguibar kam gasɨghasɨghasa. \v 11 Kɨ foghasa, nguibar kamɨn gumazamiziba na isɨ Sol danɨngam, o puvatɨgham? Sol izamin akam a guizbangɨra o puvatɨ? O Ikiavɨra Itir God, Israelia en God, nan ifongiam kamakɨn, nɨ nan azangsɨzim ikaragh.” \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “Sol a izam.” \p \v 12 Ezɨ Devit ua Ikiavɨra Itir Godɨn azara, “Keilan gumazamiziba, me kɨ uan adarazi ko e isɨ Sol danɨngam, o puvatɨgham?” Ezɨ a ghaze, “Are, me nɨ mɨgei moghɨra mamaghɨra damuam.” \v 13 Ezɨ Devit kamaghɨn oregha zuamɨra uan gumaziba ini, men dɨbobonim 600ɨn mɨn tu. Me bar dɨkavigha Keila ategha ghue. Me bar moghɨra uari inigha tintinibar danganibagh arui. Ezɨ Sol orazima Devit Keila ategha arav ghuzɨma, Sol ua Keilan mangan nɨghnɨzir puvatɨ. \s Devit a mɨghsɨaba itir danganibar modi \p \v 14 Ezɨ Devit ghua Sifɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn, mɨghsɨaba itir danganir mongamin aghuibar modi. Danganir kam, kar danganir dakɨrtɨzir gumaziba puvatɨzim. Sol zurara Devit buriavɨra iti, ezɨ Ikiavɨra Itir God Sol gamima, a Devit bativir puvatɨ. \v 15 Ezɨ Devit kamaghɨn fo, Sol izɨ a mɨsueghtɨ an aremegham. Kamaghɨn amizɨma, a ghua Sifɨn boroghɨn Horesɨn nguibamɨn iti. \v 16 Ezɨ Solɨn otarim Jonatan Devitɨn ganasa ghua, nɨghnɨzir gavgavim Ikiavɨra Itir Godɨn ikiasa akar aghuibar a mɨgei. \v 17 Egha Jonatan kamaghɨn a mɨgei, “Nan afeziam nɨ buri nɨ batogh, nɨ gasɨghasighan kogham. Kamaghɨn amizɨ, nɨ atiatingan markɨ. Nɨ gɨn Israelian atrivimɨn ikiam, eghtɨ kɨ nɨn gɨrara ikiam. Nan afeziam, a uaghan bizir kam gɨfo.” \v 18 \x - \xo 23:18 \xo*\xt 1 Samuel 18:3\xt*\x*Egha aning Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn, roroamningɨn ikiasa akar dɨkɨrɨzir gavgavir mam gami. Egha Jonatan uamategha uan nguibamɨn ghuzɨma, Devit Horesɨn ikiavɨra iti. \p \v 19 \x - \xo 23:19 \xo*\xt Onger Akaba 54:1\xt*\x*Ezɨ Sifɨn gumazir maba ghua Gibean nguibar ekiamɨn Sol mɨgɨa ghaze, “O atrivim, nɨ oragh. Devit en bighan Hakilan mɨghsɨamɨn modogha iti, a sautɨn amadaghan Jesimonɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn iti. Me Horesɨn nguibamɨn boroghɨn, mɨghsɨabar mɨsoghamin danganir aghuibar iti. \v 20 O atrivim, e fo, nɨ gumazir kamɨn suighasa bar ifonge, nɨ izɨva a inigh. E uari a isɨ nɨn agharim darɨgham.” \p \v 21 Ezɨ Sol kamaghɨn me mɨgei, “Ia nan akurvaghamin arazir aghuim gami. Bizir kam bangɨn, Ikiavɨra Itir God deraghvɨra ia damu. \v 22 Kɨ fo, gumaziba kamaghɨn mɨgei, Devit bar dɨkɨrmɨki, an e gifaragham. Kamaghɨn amizɨ, ia uamategh mangɨ a itir danganim bagh deraghvɨra ganigh, egh uaghan gumazir an ganizibar ziaba inigh. \v 23 Ia bar deraghvɨra a modozir danganibagh fogh, egh zuamɨra izɨ na mɨkemeghtɨ, kɨ ia ko mangam. A danganir kamra ikɨtɨ, kɨ mangɨ deraghvɨra a batogham. Kɨ Judabar dakoziba bar dar tongɨn a buriva an apigham.” \p \v 24 Sol mɨkemegha gɨvazɨ, Sifia anetegha uan nguibamɨn ghue. Egha me kamaghɨn fo Devit uan gumazamiziba ko me Maonɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn iti. A sautɨn amadaghan, Jesimonɨn Jordanɨn danganir zarimɨn iti. \v 25 Sol oregha gɨvagha, uan gumaziba ko me danganir kamɨn ghua Devit buri. Ezɨ gumazir maba iza Devit mɨkeme. Ezɨ a ghua danganir kurar dagɨar avɨriba itimɨn, Maonɨn gumazamiziba puvatɨzir danganir vuemɨn iti. Sol oraghtɨ, Devit danganir manamɨn mangɨtɨ, a uaghan danganir kamɨn mangam. \v 26 Sol uan gumaziba ko mɨghsɨar akɨrir vuemɨn mangɨtɨ, Devit uan adarazi ko me solɨn arɨva, mɨghsɨar akɨrir vuemɨn mangam. Egha Sol uan adarazi ko ghua bar Devit uan adarazi ko me ikiarugha bar men suighasava ami. \v 27 Ezɨ gumazir mam iza kamaghɨn Sol mɨgei, “Filistiaba en nguazimɨn izegha e mɨsosi. Ezɨ nɨ zuamɨra uamategh izɨ.” \p \v 28 Ezɨ Sol akar kam baregha uan gumaziba ko me Devit ategha, uamategha ghua Filistiaba ko mɨsosi. Kamaghɨn amizɨ, me danganir kam dɨbora ghaze, “Mɨdorozibagh Itaghvɨrazir Dagɨam.” \v 29 Ezɨ Devit danganir kam ategha ghua Engedin nguazimɨn danganir mogomer aghuibar iti. \c 24 \s Devit bar Atrivim Sol mɨsoghasa amua a mɨsoghezɨ an aremezir puvatɨ \p \v 1 Sol Filistiabar agɨragha gɨvagha, ua iza Devit buri. Ezɨ gumazir maba kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ munagh gan, Devit muna Engedin boroghɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn iti.” \v 2 Kamaghɨn amizɨ, Sol Israelian 3,000plan mɨdorozir gumaziba amɨsevezɨma, me Devit ko an gumaziba buri. Me danganir kurar kamaghɨn dɨborim, Memen Atiaba Itir Danganir Kuram, me an me buri. \v 3 \x - \xo 24:3 \xo*\xt Onger Akaba 57:1; 142:1\xt*\x*Me ghua sipsipba itir dɨvazir mabar boroghɨn, mɨghsɨar torir mamɨn iti. Ezɨ Sol daviasa torir kamɨn aven ghu. Ezɨ Devit uan gumaziba ko, faragha torir kamɨn, bar an aven ghugha an modogha iti. \p \v 4 Devitɨn gumaziba kamaghɨn a mɨgei, “Aria. Datɨrɨghɨn nɨn dughiar aghuim, Ikiavɨra Itir God an gun nɨ mɨkemegha gɨfa, a nɨn apanim nɨn agharim darɨgham. Eghtɨ nɨ arazir manamɨn a damusɨ a damu.” Ezɨ Devit nɨmɨra an amuda ghua, Solɨn boroghɨn ghugha, an korotiar ruarimɨn vɨn an avɨzir mam atu, ezɨ Sol fozir puvatɨ. \v 5 Devit anetugha gɨvagha nɨghnɨgha ghaze, arazir kam derazir puvatɨ. \p \v 6 \x - \xo 24:6 \xo*\xt 1 Samuel 26:11\xt*\x*Kamaghɨn amizɨma, Devit uamategha ghua uan gumazibav gɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God uabɨ gumazir kam ginabagha a isa nan gumazir ekiamɨn anetɨ. Kamagh amizɨ, kɨ arazir kuratamɨn a damuan kogham. Ikiavɨra Itir God uabɨ nan anogoroke, kɨ bizir kam damuan kogham.” \v 7 Egha Devit uan gumazibar atarigha men amamangatɨzir puvatɨ, ezɨ me ghua Solɨn mɨsoghezir puvatɨ. Ezɨ Sol avigha gɨvagha, torir kamɨn azenim girɨgha tuavim girɨgha ghu. \p \v 8 Ezɨ Devit an gɨrara torir kamɨn azenim girɨgha an gɨrara ghua an diagha ghaze, “Atrivim Sol, nan gumazir ekiam.” Ezɨ Sol dɨmdɨar kam baregha raghɨrɨzɨ, Devit uan tevimning apɨrigha, guam nguazim tuagha ziar ekiam a ganɨdi. \p \v 9 Egha a kamaghɨn Sol mɨgei, “Nɨ tizim bagha gumazir kabar akaba baragha ghaze, kɨ nɨ gasɨghasɨghasa? \v 10 Nɨ datɨrɨghɨn uan damazimning kagh gan, nɨ dagɨar torimɨn itima, Ikiavɨra Itir God nɨ isa nan dafarim gatɨ. Ezɨ nan adarazi ghaze, nɨ a mɨsueghtɨ an aremegh. Ezɨ kɨ nɨn apangkuvigha ghaze, kar Ikiavɨra Itir God inabazir atrivim, kɨ a mɨsueghan kogham. \v 11 Nan afeziam, nɨ kagh kɨ suirazir nir avɨzir kamɨn gan. Kɨ nɨn korotiar ruarimɨn avɨzim atugha nɨ mɨsoghan aghua. Kamagh amizɨ, nɨ deragh na gɨfogh, kɨ nɨn apanim puvatɨ, egha paza nɨ gɨnɨghnɨzir puvatɨ. Egha osɨmtɨzitam nɨn itir puvatɨ. Ezɨ nɨ na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasa na buriavɨra iti. \v 12 Ikiavɨra Itir God uabɨ, gan araziba tuisɨgh egh fogh suam, gan tinara arazir kuram gami. A, nɨ amizir arazir kurar kam bagh nɨ ikarvagh, ivezir kuram nɨ danɨngam. Eghtɨ kɨ uabɨ arazitam nɨ damighan kogham. \v 13 Nɨ aghuzir akar fomɨra itir kam gɨfo, ‘Gumazir kurabara, arazir kurabagh ami.’ Ezɨ kɨ gumazir kuram puvatɨ, kɨ arazir kuratamɨn nɨ gamizir puvatɨ. Bar puvatɨ. \v 14 \x - \xo 24:14 \xo*\xt 1 Samuel 26:20\xt*\x*O Israelian atrivim, nɨ nan agɨntɨghasa izi, o? Ezɨ kɨ tina? Kɨ mati afiam aremegha gɨfa. Kɨ mati pir mam. \v 15 Kamaghɨn, Ikiavɨra Itir God uabɨ ga tuisɨgh mɨkɨm suam, gan tinara osɨmtɨzim gami. A uan kotɨn aven nan akuragh na bagh akam akɨrightɨ, nɨ na gasɨghasɨghan kogham.” \p \v 16 Devit mɨkemegha gɨvazɨma, Sol kamaghɨn a mɨgei, “Devit, nan otarim, nɨ uabɨ na mɨgei, a?” Egha Sol pamtem aziava arai. \p \v 17 Egha a kamaghɨn Devit mɨgei, “Nɨ gumazir arazir aghuim gamim, ezɨ kɨ gumazir bar kuram. Guizbangɨra, nɨ deragha na gami, ezɨ kɨ deragha nɨ ikarazir puvatɨgha, bar arazir kuramɨn nɨ gami. \v 18 Nɨ datɨrɨghɨn deragha na geghara ghaze, Ikiavɨra Itir God na isa nɨn agharim gatɨ, ezɨ nɨ na mɨsoghezir puvatɨ. Bar guizbangɨra, nɨ arazir kamɨn na gami. \v 19 Kɨ fo, gumazitam uan apanim gasɨghasɨghamin tuavim ikɨva, a tizim bagh aneteghtɨma a pura mangam? Puvatɨgham. Ezɨ nɨ arazir kam gami, kamagh amizɨ, Ikiavɨra Itir God bar deraghvɨra nɨ damuva deraghvɨra nɨ ikaragham. \v 20 Kɨ kamaghɨn bar fo, nɨ Israelian atrivimɨn ikiam. Egh nɨ gavgavigh deraghvɨra kantrin kam gativaghtɨ, nɨn ovavir boriba uaghan a gativagh mamaghɨra ikiam. \v 21 Kɨ kamaghsua, nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn akar gavgavir tam akɨrigh suam, dughiar nɨ atrivimɨn otivamimɨn, nɨ nan gɨn otivamin ovavir boribav soghan markɨ. Puvatɨghtɨ, nɨ me mɨsueghtɨ me arɨghireghtɨ, nan ikɨzim ko nan ziam bar kuavaremegham.” \p \v 22 Ezɨ Devit akar dɨkɨrɨzir kam gami. Ezɨ Sol uamategha uan nguibamɨn zuima, Devit uan adarazi ko uamategha uan mɨsozir danganir gavgavir moga itimɨn ghue. \c 25 \s Samuel areme \p \v 1 Ezɨ Samuel aremezɨma, Israelian gumazamiziba bar iza uari akuvagha a bagha azi. Egha me Raman nguibar ekiamɨn, an dɨpenimɨn mɨriamɨn anefa. \p Samuelɨn ovevemɨn gɨn, Devit uan gumaziba ko dɨkavigha ghua, Paranɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn iti. \s Abigel Devitɨn akura \p \v 2-3 Dughiar kamɨn, Maonɨn nguibar ekiamɨn gumazir mam, an ziam Nabal, a Kalepɨn ikɨzimɨn ovavir boribar gumazir mam. A Karmelɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn nguazir mamɨn iti. A dagɨar avɨriba itir gumazir mam, egha 3,000plan sipsipba ko 1,000pla memeba iti. An amuimɨn ziam, Abigel, an amizir bar dirim, a nɨghnɨzir aghuiba ko fofozir aghuiba iti. Ezɨ Nabal adaribagh amir gumazim, an araziba ikufi. \p Dughiar kamɨn, Nabal Karmelɨn nguibar ekiamɨn ikia, uan sipsipbar arɨzibar ghori. \v 4 Ezɨ Devit gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ikia orazima, Nabal ingangarir kam gami. \v 5 Ezɨ a gumazir 10plan igiaba amadazɨma, me Nabal bagha Karmelɨn zui. A kamaghɨn me mɨgei, “Ia Karmelɨn mangɨ nan ziamɨn dughiar aghuim isɨ Nabal danɨngigh. \v 6 Ia kamaghɨn a mɨkɨm, ‘Devit ghaze, O nan namakam, kɨ kamaghɨn Godɨn azai, a nɨ ko nɨn ikɨzim ko nɨn biziba bar, navir amɨrizim ko dabirabir aghuim isɨ ia danɨngam. \v 7 Devit kamaghɨn oraki, gumazir maba nɨn sipsipbar arɨzibar ghori. A kamaghsua, nɨ deraghvɨra fogh, nɨn sipsipbagh eghuvir gumaziba, e ko Karmelɨn itima, e arazir kuratamɨn me gamizir puvatɨgha, men bizitam okemezir puvatɨ. \v 8 Nɨ men azaraghtɨ, e nɨ geghanizɨ moghɨra me nɨ geghanam. Datɨrɨghɨn isar ekiamɨn dughiam, ezɨ Devit nɨ bagha e amadazɨma e izi. A kamaghsua, nɨ en apangkufigh, e mati nɨn ingangarir gumaziba, ezɨ nɨ mati Devitɨn afeziam. E uari, nɨ daghetaba ikɨva, taba e danɨngigh.’ ” \p \v 9 Ezɨ Devitɨn gumaziba ghua, Devitɨn ziamɨn akar kabar Nabal geghanigha a mɨzua iti. \v 10 Ezɨ Nabal kamaghɨn men akam ikaragha ghaze, “Gumazir kam Devit, Jesin otarim, a manmaghɨn garir gumazim? Kɨ a gɨfozir puvatɨ. Kɨ kamaghɨn oraki, dughiar kabar, ingangarir gumazir kɨnir avɨriba uan gumazir dapanibar aragharui. Devit ti uaghan pura ingangarir gumazir kɨnir mam, egha uaghan aragharuir gumazim. \v 11 Ia managhɨra ize, kɨ ia gɨfozir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ uan bretba ko, dɨpaba, ko uan ingangarir gumazir nan sipsipbar arɨziba aghoreziba, kɨ me bagha mɨsoghezir asɨzir tuzir taba isɨ, ia danɨngan kogham. Bar puvatɨgham. Kɨ aghua.” \p \v 12 Ezɨ Devitɨn ingangarir gumaziba Nabalɨn akar kam baregha uamategha ghua Devit mɨkeme. \v 13 Ezɨ Devit kamaghɨn mɨgei, “Ia bar moghɨra mɨdorozim bagh mɨdorozir sababa inigh uan oghɨriabar aghuigh, mɨsoghsɨ mangɨ.” Egha me vaghvagha bar moghɨra Devitɨn akamɨn gɨn zuima, Devit uaghan uan mɨdorozir sabam uan oghɨriam garu. Egha a 400plan gumaziba kamagh me inigha zui. Ezɨ 200plan gumaziba, a bizibagh eghuvasa me mɨkemezɨ, me iti. \p \v 14 Dughiar kamɨn Nabalɨn ingangarir gumazir mam ghua, kamaghɨn Nabalɨn amuim Abigel mɨgɨa ghaze, “Devit gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ikia, uan gumazir maba amadazɨ me iza, en gumazir ekiam dughiar aghuim a ganɨngi. Ezɨ a pamtemɨn me dagaragha men atara akar kuram me ganɨngi. \v 15 Gumazir kaba faragha arazir kuratamɨn e gamizir puvatɨ. Me zurara arazir aghuibaram e gami. Me zurara e ko dadaba aghuir danganimɨn iti. Me en bizitam okemezir puvatɨ. \v 16 E me ko ikiava uan sipsipbagh eghuvir dughiamɨn, me arueba ko dɨmagariba bar, dɨvazimɨn mɨn e ekɨarugha deravɨra e geghufi. \v 17 Nɨ deraghvɨra fogh, Devit uan gumaziba ko izɨ, en gumazir ekiam ko an gumazamizir a ko itibagh asɨghasɨghasa nɨghnɨsi. Kamaghɨn amizɨ, e nɨ bagha izi. E nɨn azai, nɨ deraghvɨra nɨghnɨgh, nɨ manmaghɨn osɨmtɨzir kam akɨram? E bar Nabal gɨfo, a gumazir bar kuram, a ifaghata, akaba barazir puvatɨzir gumazim.” \p \v 18 Abigel kamaghɨn oregha zuamɨra 200pla bretba ko memen inimɨn ingarizir wain itir mɨsevir pumuning inigha, sipsipɨn 5plan tuziba ko, 20 kilogremɨn witɨn tueziba, ko 100plan wainɨn ovɨzir ikɨzir apuziziba, ko 200pla fikɨn ovɨzir me apuziziba, a dagher kaba bar ada inigha donkibagh isɨn da arɨki. \v 19 Egha a kamaghɨn uan ingangarir gumazibav gɨa ghaze, “Ia donkiba inigh faragh mangɨtɨ, kɨ ian gɨn mangam.” A bizir amizir kamɨn gun uan pam mɨkemezir puvatɨ. \p \v 20 Egha Abigel uan donkin mam gaperagha Devit bativasava tuavir mamɨn zui. Ezɨ Devit uaghan tuavir kamra, uan gumaziba ko me munagh an ikegha izi. Ezɨ Abigel tuavir kamɨn ghua mɨghsɨar mamɨn akɨrir vuemɨn me bato. \v 21 Dughiar kam, Devit nɨghnɨsi, “Kɨ tizim bagha gumazir kamɨn biziba gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn dagh eghufi? E an bizitam okemezir pu. Bar puvatɨ. An biziba bar deraghavɨra iti, ezɨ datɨrɨghɨn an arazir kuramɨn na ikara, an arazim derazir puvatɨ. \v 22 Bizir kam bangɨn, kɨ dɨmagarir kamɨn an adarazir gumaziba bar me kuavaremegham. Puvatɨghtɨma, kɨ Godɨn azaraghtɨ, a na mɨsueghtɨ kɨ aremegham.”\f + \fr 25:22 \fr*\ft Bar fomɨra, me Hibrun akamɨn aven itir akar kam, Grikɨn akamɨn a gɨra. Ezɨ Grikɨn akam ghaze, “God na mɨsueghtɨ, kɨ aremegham.” Fofozir gumazir avɨriba kamaghɨn nɨghnɨgha ghaze, akar kam, “kɨ uabɨ,” a uaghan Hibrun akamɨn aven kagh iti. Egha me gɨn ghaze, Devit men atrivir aghuim. Egha me datɨrɨghɨn a giragha ghaze, “nan apanibara.”\ft*\f* \p \v 23-24 Ezɨ Abigel iza Devitɨn apigha zuamɨra uan donki gisɨn ikegha faghafɨragha, maghɨra Devitɨn dagarimningɨn boroghɨn irɨgha, uan guam isa nguazim mɨtuagha ghaze, “O nan gumazir ekiam, kar nan osɨmtɨzimra, nɨ osɨmtɨzir kam nan pam darɨghan markɨ. Kɨ nɨn ingangarir amizim, kɨ nɨ mɨkɨmasa. Ga uaning! Nɨ ti nan akam baragham, o? \v 25 Guizbangɨra, nɨ Nabalɨn akabagh nɨghnɨghan markɨ, an araziba bar ikufi. An ziamɨn mɨngarim kamakɨn, gumazir onganir nɨghnɨzir aghuiba puvatɨzim, ezɨ an arazim an ziamɨn mɨrara ghu. O nan gumazir ekiam, kɨ nɨn ingangarir amizim, nɨ e bagha amadazir gumazir igiaba, kɨ uabɨ men ganizir puvatɨ. Bar puvatɨ. \v 26 Nɨ oragh. Ikiavɨra Itir God uabɨ nɨ gamizɨ gumazir nɨn apanim gamiba, nɨ uabɨ me mɨsoghezir puvatɨ. Puvatɨzɨ, men ghuzibar osɨmtɨzim nɨn ikiam. Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn, kɨ guizbangɨra pamtemɨn mɨgɨa ghaze, mɨzazir God Nabal danɨngamim, a uaghan nɨn apaniba kamaghɨra me damuam. \p \v 27 “Nan gumazir ekiam, kɨ nɨn ingangarir amizim, nan ifongiam kamakɨn, nɨ nan bizir aghuir kɨ nɨ ganɨdiba inigh, uan ingangarir gumazir nɨn gɨn zuibar anɨng. \v 28 Ga uaning, kɨ nɨn ingangarir amizim, kɨ nɨn damazimɨn arazir kuratam damightɨ, nɨ nan arazir kuram gɨn amadagh. Nan gumazir ekiam, kɨ fo, Ikiavɨra Itir God nɨ amadazɨ, nɨ an ifongiamɨn gɨn ghua an apanibav sosi. Kɨ Godɨn azai, nɨ nguazir kamɨn ikiamin dughiamɨn, nɨ arazir kuratam damighan kogham. Kamagh amizɨ, Ikiavɨra Itir God nɨ damightɨ nɨ atrivimɨn otogham, eghtɨ gɨn nɨn ovavir boriba Israelian atrivibar otiv mamaghɨra ikiam. \p \v 29 “Gumazir ekiam, gumazitaba nɨn gɨntɨgh nɨn mɨsoghsɨ izɨtɨ, Ikiavɨra Itir God, nɨn God deraghvɨra nɨn akurvagham, mati gumazim uan bizir aghuiba deraghavɨra dagh eghufi. Egh nɨn apaniba batuegham, mati gumazim katapelɨn dagɨam gasavamadi moghɨn, a nɨn apanibagh asɨvamangam. \v 30 Ikiavɨra Itir God nɨ mɨkemezɨ moghɨn, a bizir aghuir avɨriba nɨ danɨngam, egh nɨ damightɨ nɨ Israelia en atrivimɨn ikiam. \v 31 Ezɨ datɨrɨghɨn nɨ bizir kam gɨnɨghnɨgh, nan pam mɨsoghan markɨ. Nan gumazir ekiam, nɨ uabɨ gumazitam puram a mɨsoghezɨ, an aremezir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, men ghuzibar osɨmtɨzitam nɨn dafarimningɨn ikian kogham. Ga uaning, kɨ nɨn ingangarir amizim, kɨ kamaghɨn nɨn azai, Ikiavɨra Itir God gɨn deraghvɨra nɨ damutɨ, nɨ na ginɨrɨgh deraghvɨra na damu.” \p \v 32 Ezɨ Devit akar kaba baregha kamaghɨn Abigel mɨgei, “Ikiavɨra Itir God, a Israelia en God, a nɨ amadazɨ nɨ datɨrɨghɨn iza na bato, bizir kam bangɨn kɨ an ziam fe. \v 33 Nɨ datɨrɨghɨn nan anogoroke, ezɨ kɨ Nabalɨn osɨmtɨzim bagha, uan dafarimningɨn gumazir tabav soghezɨ me ariaghirezir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, men ghuzibar osɨmtɨzim nan itir puvatɨ. Bizir kam bangɨn, kɨ nɨn akaba ko nɨghnɨzir aghuiba bagha God mɨnaba. \v 34 Ikiavɨra Itir God ia gasɨghasɨghan nan anogoroke. Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itim, a Israelian God, kɨ an ziamɨn guizbangɨra nɨ mɨgei, nɨ ti na bagha zuamɨra izezir puvatɨzɨ, gurumzaraghan Nabalɨn ingangarir gumazitam angamɨra ikeghan koghai.” \p \v 35 Egha Devit bizir Abigel inigha izeziba inigha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ datɨrɨghɨn uamategh uan dɨpenimɨn mangɨva navim amɨragh ikɨ. Kɨ nɨn akaba baregha gɨfa. Nɨ na mɨkemezɨ moghɨn, kɨ Nabal amizir arazir kuram gɨn amadagh, ia mɨsueghan kogham.” \p \v 36 Ezɨ Abigel uamategha dɨpenimɨn ghugha Nabalɨn garima, an atriviba amir isar ekiabar mɨn isam gami. Egha a bar akongegha wainɨn dɨpar avɨrim apava bar ongani. Kamaghɨn amizɨ, Abigel bizitamɨn gun a geghanizir puvatɨgha ghua amɨmzaraghan. \v 37 Ezɨ amɨnim tirazɨma, Nabalɨn nɨghnɨzim uamategha izi, ezɨ an amuim Abigel iza bizir otivizibar gun a geghari. Nabal oregha gɨvagha, bar zuamɨra an dɨghorim an kozɨ, a irɨgha mɨkɨrɨ, egha a mati dagɨam pura irɨghav iti. \v 38 Egha a kamaghɨra irɨghav ikia ghua 10plan dughiaba gɨvazɨ, Ikiavɨra Itir God Nabal mɨsoghezɨma an areme. \p \v 39 Ezɨ Devit Nabalɨn ovever akam baregha kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Ikiavɨra Itir God mɨnaba. A uabɨ Nabal na gamizir arazir kurar kam ginɨrɨgha, an arazim tuisɨgha, a ikara. Nabal uabɨ arazir kuram gamizɨ, Ikiavɨra Itir God mɨzazim a gase. Ikiavɨra Itir God uabɨ nan tuavim apɨrizɨma, kɨ arazir kuratam gamizir puvatɨ.” \p Ezɨ Devit gɨn Abigelɨn ikiasa uan ingangarir gumaziba amadazɨma, me an azangsɨghasa ghue. \v 40 Ingangarir gumaziba Karmelɨn ghua a batogha kamaghɨn a mɨgei, “Devit nɨn ikiasa e amadazɨma, e nɨ inigh a bagh mangasa izi.” \p \v 41 Ezɨ Abigel akar kam baregha uan tevimning apɨrigha guam aviragha ghaze, “Kɨ pura an ingangarir amizim. Kɨ uan gumazir ekiamɨn ingangarir gumazibar dagariba ruam.” \v 42 Egha a bar zuamɨra dɨkavigha uan donki inigha a gaperagha zuima, an 5plan ingangarir amiziba a ko zui. A uan ingangarir amiziba ko me Devitɨn ingangarir gumazibar gɨn zui. Me ghua otivigha, Abigel Devitɨn amuimɨn oto. \p \v 43 Devitɨn amuir faragha itimɨn ziam Ahinoam, a Jesrilɨn nguibar ekiamɨn amizir mam. Ezɨ Aning datɨrɨghɨn vɨrara, Devitɨn iti. \v 44 \x - \xo 25:44 \xo*\xt 2 Samuel 3:14-16\xt*\x*Solɨn guivim Mikal a faragha Devitɨn ike, ezɨ Sol a inigha Laisɨn otarim Palti ganɨngi, a Galimɨn nguibar ekiamɨn gumazir mam. \c 26 \s Namba 2ɨn dughiamɨn Devit Sol mɨsoghezir puvatɨ \p \v 1 \x - \xo 26:1 \xo*\xt Onger Akaba 54:1\xt*\x*Ezɨ Sifɨn gumazir maba iza Gibean Sol batogha kamaghɨn a mɨgei, “Devit ti Hakilan mɨghsɨamɨn modogha iti, a Jesimonɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn boroghɨn iti.” \p \v 2 Ezɨ Sol zuamɨra dɨkavigha ghua Israelian 3,000ɨn mɨdorozir gumazir aghuiba inigha, Sifɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn ghuaghira, Devit buriasa zui. \v 3 Dughiar kamɨn, Sol Hakilan mɨghsɨamɨn tuavir mɨriamɨn averpenibar ingari. Danganir me itim, a Jesimonɨn boroghɨn iti. Ezɨ Devit gumazamiziba puvatɨzir danganir kamɨn ikiavɨra ikia kamaghɨn oraki, Sol gumazamiziba puvatɨzir danganir kamɨn a buri. \v 4 Kamaghɨn amizɨ, a moga garir gumaziba amangizɨ, me ghua garima, Sol guizbangɨra izegha gɨfa. \v 5 Me iza Devit mɨkemezɨ, Devit dɨkavigha ghua Sol itir averpenibar ghu, egha a bar deraghavɨra Sol uan mɨdorozir gumazibar dapanim Apner ko, aning akuir danganimɨn gari, Apner a Nerɨn otarim. Sol uan averpenibar tongɨrama akuima, an mɨdorozir gumaziba an okarigha akui. \v 6 Abisai, a Seruian otarim, egha Joapɨn aveghbuam. Ezɨ Devit kamaghɨn, Hitɨn gumazim Ahimelek ko Israelian gumazim Abisai mɨgei, “Guan tinara na ko dɨmangan Solɨn averpenibar magɨram?” \p Ezɨ Abisai ghaze, “Kɨ mangam.” \v 7 Ezɨ dɨmagarir kamɨn Devit ko Abisai, aning Solɨn averpeniba itir danganimɨn zui. Aning ghua garima, Ame! Sol uan adarazir tongɨrama akui. A uan afuzim uan dapanvɨrɨn nguazimɨn anesara. Ezɨ Apner, uan mɨdorozir gumaziba ko me an okarigha akui. \p \v 8 Ezɨ Abisai kamaghɨn Devit mɨgei, “God datɨrɨghɨn nɨn apanim isa nɨn dafarim gatɨ. Nɨ na ateghtɨ kɨ an afuzimra a ginivam. Kɨ dughiar vamɨran a bɨraghtɨma an aremegham. Kɨ dughiar pumuningɨn a ginivan kogham.” \p \v 9 Ezɨ Devit a mɨgɨa ghaze, “Markɨ, nɨ a gasɨghasɨghan markɨ. Ikiavɨra Itir God, atrivimɨn ikiasa anemɨsefe, ezɨ gumazitam a gasɨghasightɨ, God uabɨ ivezir kuram isɨ gumazir kam danɨngam.” \p \v 10 Egha Devit ua kamaghɨn mɨgei, “Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn, kɨ kamaghɨn nɨ mɨgei, Ikiavɨra Itir God, uabɨ Solɨn mɨsuegham, o Sol uabɨ uan dughiamɨn aremegham, o an apaniba mɨdorozir tamɨn a mɨsueghtɨ an aremegham. \v 11 \x - \xo 26:11 \xo*\xt 1 Samuel 24:6\xt*\x*Ikiavɨra Itir God kamaghɨn ifongezir puvatɨ, a inabazir atrivim kɨ a gasɨghasɨgham. Ga an dapanvɨrɨn asaraghav itir afuzim ko an mɨner dɨpamra inigh mangam.” \v 12 Ezɨ Devit Solɨn dapanvɨrɨn an afuzim ko nguazir mɨner dɨpam itim inigha, Abisai ko aning ghu. Ezɨ aning amizir arazir kam, gumazitam osegha aningɨn ganizir puvatɨ. Me akua onganizir bizir kam, Ikiavɨra Itir God uabɨ me gamizɨ me bar akuava onganigha mozorozir puvatɨ. \v 13 Ezɨ danganir zarir mɨghsɨamning abɨghizim, Devit an ghua mɨghsɨar mamɨn ghuanaga orazimɨn tughav ti, a mong Solɨn averpenibar saghon iti. \p \v 14 Ezɨ Devit Solɨn mɨdorozir gumaziba ko Apnerɨn diagha ghaze, “Oi! Apner, nɨ nan dɨmdiam barazi, o puvatɨ?” \p Ezɨ Apner an diagha ghaze, “Nɨ tina atrivimɨn dei?” \p \v 15 Ezɨ Devit a ikaragha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ ti guizɨn gumazim, o? Israelian gumazir manam, nɨn mɨn gari? Bar puvatɨ. Nɨ bar me gafira. Nɨ tizim bagha deraghavɨra uan gumazir ekiam, a geghuvir puvatɨ? A nɨn atrivim, nɨ ti fozir puvatɨ, a? Gumazir mam, datɨrɨghɨra atrivim mɨsueghtɨ an aremeghasa ian danganimɨn aven magh ghu. \v 16 Apner nɨ oragh, nɨ ingangarir aghuitam gamir puvatɨ. Ezɨ ia mɨdorozir gumaziba ia deraghavɨra uan gumazir ekiam geghuvir puvatɨ. A gumazir Ikiavɨra Itir God atrivimɨn ikiasa mɨsevezim. Kamaghɨn amizɨ, kɨ guizbangɨra Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn nɨ mɨgei, atrivim ia mɨsueghtɨ ia bar arɨghiregham. Ia mangɨ atrivimɨn dapanvɨrɨn an afuzim ko an mɨner pam bagh ganigh, aning iti, o puvatɨ?” \p \v 17 Ezɨ Sol oregha fo kar Devitɨn tiarim, egha a dɨkavigha ghaze, “Devit nan otarim, kar nɨn tiarimra, o?” \p Ezɨ Devit ghaze, “Are, nan gumazir ekiam, nan atrivim, kar kɨrara.” \p \v 18 Egha a ua ghaze, “O gumazir ekiam, kɨ nɨn ingangarir gumazim, kɨ arazir kurar manam gamizɨ, nɨ na buriavɨra iti? Guizbangɨra, kɨ arazir kuratam gamizir puvatɨ. \v 19 Kamaghɨn amizɨ atrivim, nɨ nan gumazir ekiam, kɨ kamaghɨn ifonge, nɨ na barakigh. Ikiavɨra Itir God uabɨ na mɨsoghsɨ, nɨ mɨkemeghtɨ, kɨ a bagh ofa tam damightɨ, a nan apangkuvigham. Eghtɨ gumaziba na mɨsoghsɨ nɨn navim ginivtɨ, gumazir kaba Ikiavɨra Itir God me gasɨghasɨgham. Guizbangɨra, me kamaghsua, me kantrin kamɨn na batueghtɨ, kɨ mangɨva asebar tevimning apɨrɨva men ziaba fam. Eghtɨ bizir aghuir Ikiavɨra Itir God uan gumazamiziba bagha anɨdiba, kɨ da inian kogham. \v 20 Atrivim, nɨ na mɨsoghasa na buri, mati gumazim piba buri, o mati gumazim mɨghsɨabar ghua kuarazir goniam gasasa a buriava avegha an aroriam ini. Kɨ kamaghɨn nɨ mɨkɨmasa, nɨ Ikiavɨra Itir God gɨfozir puvatɨzir darazir nguazimɨn na mɨsoghan markɨ. Nan ghuzim, gumazamizir igharazibar nguazim giran kɨ aghua.” \p \v 21 Ezɨ Sol akar kam baregha kamaghɨn Devit mɨgei, “Noki, kɨ arazir kuram gami. Ezɨ Devit nan borim, nɨ uamategh na bagh izɨ. Kɨ ua nɨ gasɨghasɨghsɨ nɨghnɨghan kogham. Kɨ fo, dɨmagarir kamɨn nɨ bar atam na mɨsoghezɨ kɨ aremeghai. Kamaghɨn amizɨ, nan araziba bar ikufi. Kɨ amizir arazir kam, a tong suvizir puvatɨ.” \p \v 22 Ezɨ Devit kamaghɨn Sol mɨgei, “O atrivim, nɨn afuzim nan dafarimɨn iti. Nɨ gumazir igiatam amadaghtɨ, a izɨ na dam a inigh. \v 23 E fo, Ikiavɨra Itir God gara, gumazir zurara nɨghnɨzir gavgavim an ikiava, arazir aghuibagh amiba, a deraghavɨra me gami. Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God datɨrɨghɨn nɨ isa nan dafarim gatɨ, ezɨ kɨ fo Ikiavɨra Itir God ua bagha mɨsevezir gumazim, kɨ uan dafarim a datɨghan kogham. \v 24 Kɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, nɨn angamɨra itir ikɨrɨmɨrim, a bizir bar ekiam. Ezɨ kɨ nɨ ataghizɨ nɨ deraghavɨra iti. Ezɨ datɨrɨghɨn kɨ kamaghsua, Ikiavɨra Itir God kamaghɨra nan angamɨra itir ikɨrɨmɨrim gɨnɨghnɨgh deraghvɨra na damuva, nan osɨmtɨziba agɨvaghtɨ kɨ deraghvɨra ikiam.” \p \v 25 Ezɨ Sol kamaghɨn Devit mɨgei, “Devit nan otarim, God deraghvɨra nɨ damu! Eghtɨ bizir avɨrir nɨ damuamiba da bar deraghvɨram otivam!” Aning uaning mɨkemegha gɨvagha, Devit mɨghsɨar kam ategha zuima, Sol uamategha uan nguibar ekiamɨn ghu. \c 27 \s Devit Filistiaba ko iti \p \v 1 Ezɨ Devit gɨn kamaghɨn nɨghnɨsi, “Kɨran oveghangɨn, Sol na mɨsueghtɨ kɨ aremegham. Kamaghɨn ti deragham, kɨ arɨ mangɨ Filistiabar kantrin ikiam. Eghtɨ Sol aghuaghɨva, ua na inisɨ, Israelian nguazimɨn na burian kogham. Eghtɨ kɨ tuavir kamɨn, kɨ a mɨseveghirɨgham.” \p \v 2 Egha Devit uan 600plan gumaziba ko me gumazim Akis bagha zui, a Maokɨn otarim, a Getɨn nguibar ekiamɨn atrivim. \v 3 Ezɨ Devit uan gumaziba ko men amuiroghboriba, me Atrivim Akis ko Getɨn apiaghav iti. Devitɨn amuir pumuning a ko iti. Mamɨn ziam Ahinoam, a Jesrilɨn amizim, ezɨ igharazim Abigel, a Karmelian amizim, a faragha ikezir pam Nabal, an areme. \v 4 Ezɨ Sol kamaghɨn oraki, Devit ara ghua Getɨn nguibar ekiamɨn itima, a uam a burir puvatɨ. \p \v 5 Ezɨ Devit gɨn kamaghɨn Atrivim Akis mɨgei, “Nɨ na gifuegh na ateghtɨ, kɨ mangɨ ruarimɨn nɨn nguibar dozir mamɨn ikiam. Kamaghɨn derazir puvatɨ, e nɨn nguibar ekiamɨn ikɨtɨ, nɨ ingangarir ekiamɨn e damuan kɨ aghua.” \v 6 Ezɨ Akis Devitɨn akam baregha nguibar dozir mam a ganɨngi, an ziam Siklak. Kamaghɨn amizɨ, Siklak a Judabar atrivibar nguibamra, ezɨ a ikia iza datɨrɨghɨn ikiavɨra iti.\f + \fr 27:6 \fr*\ft Mɨgɨrɨgɨar kam, “datɨrɨghɨn,” kar mɨgɨrɨgɨar en dughiamɨn otozir puvatɨzim. Puvatɨ. Kar, gumazir akɨnafarir kam osirizimɨn dughiamɨn akam.\ft*\f* \v 7 Ezɨ Devit azenir vamɨra ko iakɨnir 4plan Filistiabar kantrin iti. \p \v 8 Dughiar kamɨn Devit uan gumaziba ko ghua Gesuria ko Girsia, ko Amalekia mɨsosi. Gumazamizir kaba Israelian apanibagh ami, egha Isipɨn boroghɨn, sautɨn amadaghan, Surɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn iti. Me fomɨra danganir kamɨn iti. \v 9 Ezɨ Devit zurara uan gumaziba ko ghua me mɨsogha, men gumazamizibav sozi me bar ariaghire. Ezɨ me, men sipsipba ko bulmakauba ko, donkiba ko, kamelba ko men korotiaba sara bar ada inigha, uan nguibamɨn ghue. Egha gɨn, a uamategha Atrivim Akis bagha ghu. \v 10 Ezɨ Atrivim Akis zurara dughiabar kamaghɨn Devitɨn azai, “Nɨ datɨrɨghɨn ghua te ko mɨsoke?” \p Eghtɨ Devit a gifar suam, “Kɨ ghua Negevɨn Judabar gumazibav sosi.” O, a na mɨkɨm suam, “Kɨ ghua Jeramelian nguibamɨn gumazibav sosi.” O, a suam, “Kɨ ghua Kinian nguibamɨn gumazibav sosi.” Gumazamizir ikɨzir kaba, me sautɨn amadaghan Judan nguazimɨn iti. \p \v 11 Egha Devit ghua mɨsozir dughiabar a gumazamiziba kuavarei. A kamaghɨn nɨghnɨsi, “Gumazitam ikɨva, a gɨn Getɨn izɨva, kɨ uan gumaziba ko amizir bizibar gun Getia geghanigham.” Devit Filistian ikia dughiabar zurara arazir kamram ami. \p \v 12 Kamaghɨn amizɨ Atrivim Akis nɨghnɨzir gavgavim Devitɨn ikiava kamaghɨn nɨghnɨsi, “Israelia, kar an gumazamizibara, a me ko mɨsosi. Ezɨ me ti bar an aghuaghama. A datɨrɨghɨn nan akuragh zurara nan ingangarir gumazimɨn ikiam.” \c 28 \p \v 1 Dughiar kabar aven, Filistiaba uan mɨdorozir gumaziba akuvagha Israelia mɨsoghasa. Ezɨ Atrivim Akis kamaghɨn Devit mɨgei, “Nɨ kamaghɨn fogh, nɨ uan gumaziba ko, nan gɨn mangɨ Israelia mɨsogham o?” \p \v 2 Ezɨ Devit a mɨgɨa ghaze, “Kɨ fo, kɨ nɨn ingangarir gumazim, nɨ gɨn nan ingangarir aghuir kɨ damuamimɨn ganam.” \p Ezɨ Akis ghaze, “Bar dera. Kɨ zurara uabɨ geghuv uabɨn ganamin ingangarim nɨ danɨngam.” \s Sol Samuelɨn duam ko mɨgei \p \v 3 \x - \xo 28:3 \xo*\xt Ofa Gami 20:27; Godɨn Araziba 18:10-11; 1 Samuel 25:1\xt*\x*Samuel fomɨra aremezɨma, Israelia a bagha azigha, an nguibar ekiam Raman anefa. Dughiar kamɨn, Sol oveaghuezibar duaba ko mɨgeir gumazamiziba batozima, me ua Israelɨn kantrin itir puvatɨ. \p \v 4 Ezɨ Filistiaba Israelia mɨsoghasa. Filistiabar mɨdorozir gumaziba, uari akuvagha Sunemɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn, notɨn amadaghan uan averpenibar ingari. Ezɨ Sol Israelian mɨdorozir gumaziba akuvagha, Gilboan mɨghsɨamɨn uari bagh averpenibar ingari. \v 5 Ezɨ Sol Filistiabar mɨdorozir gumazibar gara aguava bar atiatingi. \v 6 \x - \xo 28:6 \xo*\xt Dɨboboniba 27:21\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ a Ikiavɨra Itir Godɨn azangsɨsi, “Kɨ bizir tizim damuam?” Ezɨ Ikiavɨra Itir God irebamɨn bizitam an akazir puvatɨ. Egha dagɨar Ikiavɨra Itir Godɨn ifongiam gɨfoghamim ko Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumazibar akatoribar akatam inizir puvatɨ. Ikiavɨra Itir God an akatam ikarazir puvatɨ. Bar puvatɨ. \p \v 7 Ezɨ Sol dɨkavigha uan ingangarir gumazir dapanibav gɨa ghaze, “Ia mangɨ na bagh amizir gumazamizir oveaghuezibar duaba ko mɨgeim inigh izɨtɨ, kɨ me ko mɨkɨmasa.” \p Ezɨ me a mɨgɨa ghaze, “Mam Endorɨn nguibar ekiamɨn iti.” \p \v 8 Ezɨ Sol uan atrivir korotiam adegha korotiar kɨnir mam aru, a kamaghɨn damightɨ, gumaziba kamaghɨn foghan kogham, kar atrivim. Egha a uan ingangarir gumazir pumuning inigha me amizir kamɨn ganasa zui. Me ghua a batogha, Sol kamaghɨn amizimɨn mɨgɨa ghaze, “Kɨ kamaghsua, nɨ aremegha gɨvazir gumazimɨn duam ko mɨkɨmtɨ, a bizir otivamimɨn gun na mɨkɨmam. Eghtɨ kɨ gumazir kamɨn ziam dɨboroghtɨ, nɨ an diaghtɨ, an duam azenim girɨgh.” \p \v 9 Ezɨ amizim a mɨgɨa ghaze, “Nɨ Atrivim Sol amizir bizim gɨfo. A Israelian ariaghirezir gumazibar duaba ko mɨgeiba, ko kukunir gumaziba, a bar me batoghezɨ, me nguazir kam ategha ghue. Nɨ tizim bagha na bagha azuazim adui moghɨn mɨgɨrɨgɨar kam na ganɨdi. Sol na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasa nɨ na gifari.” \p \v 10 Sol a ko akar mam akɨrigha ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn, kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, nɨ bizir kam damightɨ, me osɨmtɨzitam nɨ datɨghan kogham.” \p \v 11 Ezɨ amizim kamaghɨn Solɨn azai, “Aria, kɨ nɨ bagh tinan dɨmam?” \p Sol ghaze, “Nɨ, na bagh Samuelɨn diagh.” \p \v 12 Ezɨ amizim Samuelɨn diagha garima an otozɨ, a tuaragha Sol mɨgɨa ghaze, “Nɨ tizim bagha na gifari? Nɨ uabɨ Atrivim Sol.” \p \v 13 Ezɨ Atrivim Sol ghaze, “Markɨ, nɨ atiatingan markɨ. Nɨ tizimɨn gari?” \p Ezɨ amizim ghaze, “Kɨ duar mamɨn garima, a igharagha gara nguazimɨn anagav oto.” \p \v 14 Ezɨ Sol an azara, “Duam manmaghɨn gari?” \p Ezɨ amizim ghaze, “A gumazir asem, a uan korotiar ruarim arugha izi.” \p Ezɨ Sol fo, kar Samuelra. Egha Sol uan tevimning apɨrigha guam nguazim mɨtuagha, Samuelɨn ziam fe. \p \v 15 Ezɨ Samuel kamaghɨn Sol mɨgei, “Nɨ tizim bagha na gaghura, egha nan diazɨ kɨ dɨkavigha izi?” \p Ezɨ Sol Samuel ikaragha ghaze, “God na ataghizɨ Filistiaba izɨ na mɨsoghasa, kamagh amizɨ kɨ osɨmtɨzir bar ekiam iti. God ua irebabar na mɨgeir puvatɨ. Egha a uan akam inigha izir gumazibar akatoribar na mɨgeir puvatɨ. Ezɨ kɨ foghasa, kɨ manmaghɨn damuam. Kamaghɨn amizɨ kɨ uabɨn mɨkɨmasa nɨn dia.” \p \v 16 Ezɨ Samuel an mɨgɨa ghaze, “Nɨ oragh. Ikiavɨra Itir God akɨrim ragha nɨ gasaragha gɨfa, egha nɨn apanimɨn oto. Ezɨ nɨ tizim bagha nan dei? Kɨ nɨn akuraghan kogham. \v 17 \x - \xo 28:17 \xo*\xt 1 Samuel 15:28\xt*\x*Ikiavɨra Itir God nɨ mɨkɨmasa, nan akatorimɨn mɨkemezɨ moghɨn, bizir kam gami. An atrivir ingangarimɨn nɨ agɨvazɨ, nɨ ua Israelia gativaghan kogham. Ingangarir kam, an a isa nɨn namakam Devit ganɨngi. \v 18 \x - \xo 28:18 \xo*\xt 1 Samuel 15:3-9\xt*\x*Nɨ uabɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akam batoke. A fomɨra Amalekian atarava me gasɨghasɨghasa nɨ mɨkemezɨ, nɨ an akamɨn gɨn ghuzir puvatɨ. Ezɨ datɨrɨghɨn, Ikiavɨra Itir God bizir kamɨn nɨ gami. \v 19 Egha bizir kamnaghɨra puvatɨ, a nɨ ko Israelia isɨ Filistiabar agharim darɨgham. Nɨ gurumzaraghan uan otariba ko aremegh izɨ, na ko Gumazamizir Oveaghuezibar Nguibamɨn ikiam. Eghtɨ Ikiavɨra Itir God Filistiabar amamangatɨghtɨ, me Israelian mɨdorozir gumaziba bar me abɨragham.” \p \v 20 Ezɨ Sol akar kam baregha bar atiatigha, maghɨra irɨgha nguazim girɨghav ti. An aruer kam ko dɨmagarir kamɨn daghetam amezir puvatɨgha, gavgaviba bar puvatɨ. \v 21 Ezɨ amizir kam ghua Solɨn garima, a bar atiatingi, ezɨ a kamaghɨn a mɨgei, “Gumazir ekiam nɨ oragh, kɨ nɨn ingangarir amizim, kɨ nɨn akamɨn gɨn ghua, kamaghɨn uabɨ gɨnɨghnɨzir puvatɨ, kɨ ovengam o kɨ angamɨra ikiam. Kɨ nɨ baregha bizir kam gami. \v 22 Datɨrɨghɨn kɨ kamaghɨn ifonge, nɨ nan akam baregh bizitam damuam. Kɨ dagher taba nɨ danɨngtɨ nɨ dar amam. Nɨ damegh gavgavim inigh uamategh mangam.” \p \v 23 Ezɨ Sol ghaze, “Puvatɨ. Kɨ damasa ifongezir puvatɨ.” Ezɨ an ingangarir gumazimning ko amizim, me damasa bar a gakaghonezɨ, a nguazimɨn dɨkavigha dakozim gapera. \v 24 Ezɨ bulmakaun igiar mɨkarzim sara itir mam, amizimɨn dɨpenimɨn iti. Ezɨ a zuamɨra a mɨsuegha an tuziba tue. Egha plauan maba inigha da veregha, da poghpuegha yis puvatɨzir bretbar ingara da tue. \v 25 Dagheba isigha gɨvazɨma, amizim dagher kaba inigha iza Sol ko an ingangarir gumazimning sara me ganɨngizɨma, me da api. Me amegha gɨvagha, dɨmagarir kamra dɨkavigha amizir kam ategha ghue. \c 29 \s Devit Filistiabar akurvaghan me aghua \p \v 1 Ezɨ Filistiaba Afekɨn nguibar ekiamɨn uan mɨdorozir gumaziba akufa. Ezɨ Israelia Jesrilɨn danganir zarimɨn, emɨmɨrir dɨpamɨn boroghɨn averpenibar ingarigha iti. \v 2 Ezɨ Filistiabar gumazir dapaniba uan mɨdorozir gumaziba abɨgha, okoruar avɨribar da arɨki. Men okoruar maba, 100plan gumaziba itima, okoruar maba 1,000plan gumaziba iti, egha me bar mɨsoghamin danganimɨn zui. Filistiaba faragha zuima, Devit uan mɨdorozir gumaziba ko me Atrivim Akis ko zui. \v 3 Ezɨ Filistiabar mɨdorozir gumazibar dapaniba, me Devit uan gumaziba ko men apigha ghaze, “Hibrun kaba, tizim bagha kagh ti?” \p Ezɨ Akis me ikaragha ghaze, “Kar Devit, fomɨra a Israelian Atrivim Solɨn ingangarir gumazir mam. A bar dughiar ruarimɨn na ko iti, ezɨ dughiar a na ko itiba, kɨ an osɨmtɨzir tamɨn apizir puvatɨ.” \p \v 4 Ezɨ gumazir dapanir kaba atara ghaze, “Nɨ anemadaghtɨ a uamategh mangɨ nguibar nɨ a ganɨngizimɨn ikɨ. Nɨ aneteghtɨ an e ko mangɨ mɨsoghan kogham. A mɨdorozim bagh mangɨva, uan nɨghnɨzim giragh, e mɨsueghtɨ e arɨghiregham. Devit kamaghɨn damightɨ, Atrivim Sol ua tuavir kamɨn a gakongɨva a gifuegham. \v 5 \x - \xo 29:5 \xo*\xt 1 Samuel 18:7; 21:11\xt*\x*E fo, Devitɨn kamra, amiziba a bagha ighiam gamua kamaghɨn onge: \b \q1 “ ‘Sol 1,000plan apanibav sosi. \q1 Ezɨ Devit 10,000plan apanibav sosi.’ ” \b \p \v 6 Kamaghɨn amizɨ, Atrivim Akis Devitɨn diagha a mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn, kɨ guizbangɨra kamaghɨn nɨ mɨgei, nɨ gumazir aghuim ezɨ kɨ ghaze, kamaghɨn ti deragham, nɨ na ko izɨ mɨdorozir kamɨn en akuragh. Nɨ na bagha izezir dughiamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn, kɨ nɨn arazir kuratamɨn apizir puvatɨ. Ezɨ atrivir igharaziba kamaghɨn mɨgɨa ghaze, nɨ e ko mangan kogham. \v 7 Kamaghɨn amizɨ, nɨ navir amɨrizim sara uamategh nguibamɨn mangɨ deraghvɨra daperagh. Nɨ bizir Filistian atriviba ifongezir puvatɨzibar amutɨ, me nɨ basɨmam.” \p \v 8 Ezɨ Devit kamaghɨn Atrivim Akis mɨgei, “Nan gumazir ekiam, kɨ nɨn ingangarir gumazim, kɨ osɨmtɨzir manam gami? Dughiar kɨ iza nɨn ingangarim gamua ikia iza datɨrɨghɨn itimɨn, kɨ arazir kurar manam gami? Atrivim, bizir tizim bagh kɨ mangɨ nɨn akuragh nɨn apanibav soghan kogham?” \p \v 9 Ezɨ Akis kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Nɨ nan damazimɨn mati, Godɨn enselɨn mam, egha osɨmtɨziba puvatɨ. Ezɨ mɨdorozir gumazibar dapaniba mɨkemegha gɨfa, nɨ e ko mɨdorozim bagh mangan kogham. \v 10 Devit, nɨ oragh. Gurumzaraghan amɨnim magh titɨma, nɨ uan mɨdorozir gumazir igharaziba ko, ia dɨkavigh biziba akɨr. Amɨnim angazangartɨ ia deragh ganɨva, dɨkavigh uamategh nguibar kɨ nɨ ganɨngizimɨn mangɨ. Kɨ bar nɨ gifonge, kamaghɨn amizɨ nɨ na basɨman markɨ.”\f + \fr 29:10 \fr*\ft Vezɨn kamɨn aven, akar maba Hibrun akamɨn itir puvatɨ. Da kamakɨn, “nguibar kɨ nɨ ganɨngizimɨn mangɨ. Kɨ bar nɨ gifonge, kamaghɨn amizɨ nɨ na basɨman markɨ.” Akar kaba ti fomɨra iti, egha gɨn ovenge. Ezɨ akar kaba ikiavɨra itir dughiamɨn, gumazir maba Grikɨn akamɨn da gɨra, ezɨ akar kaba Grikɨn akamɨn 1 Samuelɨn iti.\ft*\f* \p \v 11 Kamaghɨn amizɨ Devit bar mɨzaraghara uan mɨdorozir gumaziba ko me ua kantri Filistian ghuezɨ, Filistiaba me Jesrilɨn ghue. \c 30 \s Devit uan mɨdorozir gumaziba ko ghua Amalekia mɨsosi \p \v 1 Egha Devit uan mɨdorozir gumaziba ko me 3plan dughiabar arua ghua, uan nguibam Siklakɨn oto. Me garima, a ikuvigha gɨfa. Dughiar Devit Filistiabar mɨdorozir gumaziba ko itimɨn, Amalekia iza Judan sautɨn amadaghan Negevɨn itir nguibar dozibar mɨsoghasa izi. Me uaghan Siklakɨn nguibam mɨsogha, uari bagh an biziba inigha nguibam gaborozɨma a isi. \v 2 Egha me Siklakɨn amiziba bar me inigha ghue, guivir igiabar ikegha ghua amizir ghuriba sara, Amalekia me mɨsoghezir puvatɨgha pura me inigha ghue. \p \v 3 Ezɨ Devit gɨn uan mɨdorozir gumaziba ko ghua Siklakɨn otogha garima, nguibam sigha gɨfa. Me kamaghɨn fo, Amalekia Devit ko an mɨdorozir gumazibar amuiba ko boriba bar me inigha ghue. \v 4 Ezɨ Devit uan mɨdorozir gumaziba ko, me bar puvɨrama azia ghua men gavgaviba bar gɨfa. \v 5 \x - \xo 30:5 \xo*\xt 1 Samuel 25:42-43\xt*\x*Devitɨn amuimning, Ahinoam ko Abigel, Amalekia uaghan aning inigha ghu. Ahinoam, a Jesrilian amizim, ezɨ Abigel, a Karmelian amizim, a faragha ikezir pam Nabal, an areme. \p \v 6 Ezɨ Devitɨn gumaziba uan otariba ko guivibagh nɨghnɨgha, bar a basemegha dagɨabar a ginivightɨ an aremeghasava amima, a bar osɨmtɨzir ekiam isi. Egha Devit uan God ko mɨgei, ezɨ Ikiavɨra Itir God, gavgavim an nɨghnɨzim ganɨngi. \p \v 7 \x - \xo 30:7 \xo*\xt 1 Samuel 22:20-23\xt*\x*Ezɨ Devit Ahimelekɨn otarim Abiatarɨn mɨgɨa ghaze, “Ofa gamir gumazibar korotiar otevir azenan azuir kam, nɨ a inigh izɨtɨ, e Ikiavɨra Itir Godɨn nɨghnɨzim gɨfoka.” Ezɨ Abiatar korotiar kam inigha izi. \p \v 8 Ezɨ Devit kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn azara, “Kɨ mangɨva okɨmakɨar gumazir kabar agɨragham, o markiam? Kɨ mangɨ men apigham o?” \p Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ mangɨ men agɨragh. Nɨ mangɨ me batogh me mɨsoghɨva, uan amuiba ko boriba ua me inigh.” \p \v 9-10 Kamaghɨn amizɨ Devit uan 600plan gumaziba ko ghua Amalekian agɨra. Me ghua Besorɨn Fanemɨn otogha, men marazi daruan ibura. Men mɨkarziba men amɨrazɨ me dɨpam abɨghan iburagha maghɨra iti. Men dɨbobonim 200ɨn boroghɨn tu. Ezɨ Devit 400plan gumaziba ko, Amalekian gɨn zui. \p \v 11 Ezɨ Devitɨn mɨdorozir gumazir maba danganir kɨnir mam abigha ghua Isipɨn gumazir igiar mamɨn apigha, a inigha Devit bagha ghua, dagheba ko dɨpam a ganɨngi. \v 12 Egha me fighɨn ikɨzir muziarir apuzizir mam ko wainɨn ovɨzir apuzizir ikɨzir pumuning a ganɨngi. Ana aruer 3pla ko dɨmagarir 3plan dagheba ko dɨpatam amezir puvatɨgha, mɨtiriam bangɨn mɨkɨrɨgha, gavgaviba bar puvatɨ. An amegha gɨvagha ua gavgavim ini. \v 13 Ezɨ Devit kamaghɨn an azara, “Tina nɨn gumazir ekiam? Egha a nguibar manamɨn gumazim?” \p Ezɨ a ghaze, “Kɨ Isipian gumazim, egha kɨ Amalekian gumazimɨn ingangarir gumazir mam. Kɨ areima, nan gumazir ekiam kagh na atɨzɨ, kɨ kagh itima dughiar 3pla gɨfa. \v 14 E kantri Judan sautɨn amadaghan Negevɨn danganimɨn ghua, Judaba ko Keretia ko Kalepian mɨsogha men biziba bar ada ini. Egha e Siklakɨn ghua men nguibar kam gaborozɨma a isi.” \p \v 15 Ezɨ Devit kamaghɨn an azara, “Nɨ na inigh okɨmakɨar gumazir kaba bagh mangam, o?” \p Ezɨ a ghaze, “Are, ga mangam. Ezɨ kɨ kamaghsua, nɨ Godɨn ziamɨn akar gavgavim akɨrigh suam, nɨ na mɨsueghtɨ kɨ aremeghan kogham, egh uaghan na isɨ nan gumazir ekiamɨn dafarim darɨghan markɨ. Nɨ kamaghɨn damightɨ, kɨ nɨ inigh mangam.” Ezɨ Devit a ko akar gavgavim akɨri. \p \v 16 Ezɨ Isipian gumazir kam Devit inigha Amalekia bagha ghu. Dughiar kamɨn, Amalekia bizir avɨrir Filistian kantri ko Judan nguazimɨn iniziba bagha isar ekiam gamua, dagheba ko dɨpar onganiba apava tintinibar nguazim gireghav iti. \v 17 Ezɨ Devit uan mɨdorozir gumaziba ko me Amalekia bararkia ghua amɨnim magh kuigha izima, me ghua mɨdorozim fore. Egha Amalekian mɨsogha ghua bar guaratɨzimɨn tu. Egha Amalekian avɨribav soghezɨma me ariaghire. 400plan gumazibara uan kamelbagh apiagha are. Ezɨ igharaziba bar moghɨra ariaghire. \v 18 Ezɨ Devit uan amuimning ko amizir igharaziba ko boriba ko men bizir Amalekia iniziba bar uam ada ini. \v 19 Men bizir ekiaba ko bizir muziariba bar iti, bizitam ikuvizir puvatɨ. Egha an mɨdorozir gumazibar otariba ko guiviba, ko bizir apaniba okemeziba bar, Devit bar moghɨra ua da ini. \v 20 Egha Devit Amalekian bulmakauba ko sipsipba bar ada ini. Ezɨ an mɨdorozir gumaziba da inigha men faragha zui. Ezɨ gumazamiziba arazir kamɨn gara kamaghɨn dɨa ghaze, “Kar, Devitɨn asɨzibara, a mɨdorozimɨn da ini.” \p \v 21 Egha me ghuava, men 200plan gumaziba Besorɨn Fanemɨn me bato. Kar gumazir faragha mɨkarziba amɨragha dɨpam abɨghan iburaziba, Devit me ataghizɨ, me a mɨzua kagh iti. Ezɨ gumazir kaba datɨrɨghɨn iza Devit ko an gumazamiziba bato, ezɨ Devit men boroghɨn ghua dughiar aghuim me ganɨngi. \v 22 Mɨdorozir gumazir Devit ko ghuezɨ maba, me gumazir aghuiba puvatɨ, me ghaze, “Gumazir e ko ghua mɨsoghezir puvatɨzir kaba, me e mɨsogha inizir biziba inian kogham. Me uan amuiba ko boribara inigh pura mangam.” \p \v 23 Ezɨ Devit ghaze, “Bar puvatɨgham. Nan aveghbuaba, ia mɨgɨrɨgɨar kabar amuan markɨ. Ia fo, Ikiavɨra Itir God uabɨ bizir kaba e ganɨngi. A uabɨ e geghuva en akurazɨ, e apanir en nguibam gasɨghasɨghiziba abɨnigha bizir kaba ini. \v 24 \x - \xo 30:24 \xo*\xt Dɨboboniba 31:27; Josua 22:8\xt*\x*Tinara ian akaba baragham? Puvatɨgham. E deraghvɨra biziba abɨgh, gumaziba vaghvagh iniamin biziba voroghɨra me danɨngam. Gumazir en bizibagh eghuviba ko gumazir mɨdorozim bagha ghueziba, me iniamin biziba bar voroghɨra mangɨ.” \p \v 25 Arazir kam, Devit arazir God ifongezim ko bizir a damuasa me mɨkemezimɨn mɨn, Israelia bagha a gami. Ezɨ Israelia zurara akar kamɨn gɨn ghua, iza datɨrɨghɨn ikiavɨra iti. \p \v 26 Egha Devit uamategha Siklakɨn ghugha, mɨdorozimɨn inizir bizir maba isa uan namakar mabagh anɨdi, me Judan gumazir dapaniba. A kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Kar ian bizir aghuir Amalekia okemeziba, e Ikiavɨra Itir Godɨn apaniba da bizir aghuir avɨriba ini, egha maba ia ganɨdi.” \v 27 Devit bizir aghuir kaba isa nguibar ekiar kabagh anɨdi: Betel, ko Rama, a Judan sautɨn amadaghan Negevɨn itir danganimɨn ko Jatir, \v 28 ko Aroer, Sipmot, Estemoa, \v 29 ko Rakal Jeramelia ko Kinian nguibaba, \v 30 ko Horma ko Borasan ko Atak, \v 31 ko Hebron. Bizir maba, Devit fomɨra uan mɨdorozir gumaziba ko aruizir nguibaba, a bar moghɨra bizir aghuiba me ganɨngi. \c 31 \s Sol uan otariba ko ariaghire \p \v 1 Dughiar kamɨn, Filistiaba ghua Israelia ko mɨsogha, Gilboan mɨghsɨamɨn Israelian gumazir avɨribav soghezɨma me ariaghire. Ezɨ men marazi mɨdorozim ategha are. \v 2 Ezɨ Sol uan otariba ko, me uaghan are, ezɨ Filistiaba men agɨragha ghua me mɨsoghezɨ me ariaghire. Solɨn otaribar ziabar kara: Jonatan, Abinadap ko Malkisua. \v 3 Ezɨ mɨdorozim bar ekevezɨma gumaziba Solɨn agɨra. Filistian maba an apigha barir pibar a gasima, barir maba an mɨtivizɨ, a bar amughamuki. \p \v 4 Kamaghɨn amizɨ, Sol uan gumazir igiar an mɨdorozir biziba aterimɨn diagha ghaze, “Nɨ uan mɨdorozir sabam inigh izɨ na bɨraghtɨma kɨ aremeka. Puvatɨghtɨ, Filistian mɨkarzir mogomebar iniba aghorezir puvatɨzir kaba, izɨ na dɨpov mɨzazim na danɨngɨva na mɨsueghtɨ kɨ aremegham.” Ezɨ gumazir igiar kam bar atiatigha Sol ginivan bar aghua. Kamaghɨn amizɨ, Sol uabɨ uan mɨdorozir sabam asaragha a gaverazɨ, sabam a mɨtɨzɨ an areme. \v 5 Ezɨ gumazir igiar kam gari Sol aremezɨ, a uaghan uan mɨdorozir sabam asaragha a gaverazɨ, sabam a mɨtɨzɨ a uaghan Sol ko areme. \v 6 Dughiar kamra, Sol uan otarir 3pla ko, an gumazir igiar an mɨdorozir biziba aterim ko, Solɨn mɨdorozir gumaziba sara, me bar moghɨra ariaghire. \p \v 7 Ezɨ Israelian Jordanɨn Fanemɨn vongɨn itiba, ko Jesrilɨn danganir zarimɨn vongɨn itiba kamaghɨn oraki, Israelian mɨdorozir gumaziba are. Me uaghan kamaghɨn oraki, Sol uan otariba ko, me bar ariaghire, ezɨ me uan nguibar ekiaba ategha are. Ezɨ gɨn Filistiaba iza nguibar kaba inigha dar iti. \p \v 8 Mɨdorozim gɨvazɨ, amɨmzaraghan Filistiaba uamategha iza, Israelian ariaghirezibar kuabar korotiaba suva, men biziba iniasa izi. Egha me garima, Sol uan otariba ko, men kuaba Gilboan mɨghsɨamɨn ireghav iti. \v 9 Ezɨ me Solɨn kuamɨn fɨrim atugha, an mɨdorozir korotiaba ini. Egha me gumazir maba amadazɨma, me akaba isa ghua Filistiabar nguazimɨn tintinibar arua uan asebar dɨpenibar aven ghua an gun gumazamizibav gei. \v 10 Egha me Solɨn mɨdorozir korotiaba isa uan aser amizim Astarten dɨpenim gatɨ. Egha me Sol ko an otaribar kuaba inigha ghua, Betsan nguibar ekiamɨn dɨvazimɨn me gui. \p \v 11 Ezɨ Israelian Jabesɨn nguibar ekiamɨn iti darasi, me Gileatɨn nguazimɨn aven iti, me Filistiaba Sol gamizir arazimɨn eghaghanim baraki. \v 12 Kamaghɨn amizɨ, Jabesɨn mɨdorozir gumazir gavgaviba dɨmangan dɨkavigha ghua Betsan oto. Me ghua nguibar ekiamɨn dɨvazimɨn, Sol ko an otarir 3plan kuaba inigha iza Jabesɨn da tuezɨ da isi. \v 13 Egha me Sol ko an otaribar aghariba inigha, ghua Jabesɨn nguibar ekiamɨn temer povir mamɨn da isa mozim gatɨ. Egha me bar moghɨra me bagha aziava osemegha 7plan dughiabar me bagha dagheba ataki.