\id 1PE - consultant approved; ready to publish. Published with 2004 Aruamu NT. Revised by Aruamu translation team in 2019-2020, with input from many Aruamus. \ide UTF-8 \h 1 Pita \toc3 1PI \toc2 1 Pita \toc1 Pitan Akɨnafarir Faragha Zuim \mt Pitan Akɨnafarir Faragha Zuim \mt2 O \mt1 1 Pita \imt Akar faragha zuim \ip Pita, Kraisɨn gumazamizir osɨmtɨzir ekiam ateriba, gavgavim men nɨghnɨzir gavgavibar anɨngasa, akɨnafarir kam osiri. A ghaze, Kraisɨn adarazi ua Krais Iesusɨn Akar Aghuim gɨnɨghnɨgh. A kamakɨn: Iesus aremegha ua dɨkafi, egha akar dɨkɨrɨzim gamua ghaze, a ua izam. Me akar a dɨkɨrɨzir kam gɨnɨghnɨghɨva an otivamin dughiam mɨzuam ikɨ. \ip Guizbangɨra, Kraisɨn adarazi osɨmtɨziba ateri, ezɨ bizir otozir kamɨn, God men nɨghnɨzir gavgavimɨn ganɨva fogham, me guizbangɨra nɨghnɨzir gavgavim an iti, o puvatɨ. Eghtɨ, me nɨghnɨzir gavgavim gavgavigh mamaghɨra ikɨ mangɨtɨ Krais ua izam. Eghtɨ dughiar kamɨn me ivezir aghuim iniam. \c 1 \ms E guizbangɨra Godɨn adarazir otifi, // kamaghɨn e arazir aghuibar amuva // egh bizir aghuir e iniamibav zuamam \mr (Sapta 1:1--2:10) \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xo*\xt Jems 1:1\xt*\x*Kɨ Pita, Krais Iesusɨn aposel. Kɨ akɨnafarir kam Godɨn gumazamiziba bagha an osiri, ia mati nguibar igharazibar gumazamizir guighav itibar moghɨn, pura tintinimɨn Pontus ko Galesia, ko Kapadosia, ko Esia ko Bitinian Provinsbar iti. \v 2 \x - \xo 1:2 \xo*\xt Rom 1:7; 8:29; 2 Tesalonika 2:13; Hibru 10:22; 12:24; 2 Pita 1:2\xt*\x*God kamaghɨn ifonge, ia Krais Iesusɨn akam baraghtɨ, an ghuzim ia rueghtɨ ia Godɨn damazimɨn zuegham. God Afeziam fomɨra ia gɨfo, egha ia mɨsevezɨ ia an gumazamizibar otifi. Godɨn Duam ia gamizɨma ia an gumazamizibar otifi, tuavir kamɨn a ia mɨsefe. Ezɨ God bar ian apangkuvigha ia gamima ia navir amɨrizimɨn iti. \s Ikɨrɨmɨrir bar aghuim a Godɨn Nguibamɨn ikia e mɨzuai \p \v 3 \x - \xo 1:3 \xo*\xt 1 Korin 15:20; 2 Korin 1:3; Efesus 1:3; Jems 1:18\xt*\x*E Godɨn ziam fe, a en Ekiam Krais Iesusɨn Afeziam! Ezɨ an apangkuvir ekiam en ikia Krais Iesus gamizɨma a ua dɨkafi, ezɨ tuavir kamra, God ikɨrɨmɨrir igiam e ganɨngi. Ezɨ ikɨrɨmɨrir igiar kam gavgavim e ganɨngizɨ, bizir aghuir e fogha iniamiba, e da baghavɨra mɨzuai. God e bagha inabazir biziba, e da bagha mɨzuavɨra iti, egha nɨghnɨzir gavgavim dar ikiavɨra iti. \v 4 \x - \xo 1:4 \xo*\xt Kolosi 1:5; 1:12; 2 Timoti 4:8\xt*\x*Ezɨ God, ikɨrɨmɨrir aghuir kam uan Nguibamɨn e danɨngasa e amɨsefe. Ezɨ ikɨrɨmɨrir kam a ikuvighan kogham. A bar deraghavɨra ikɨ, egh uaghan mɨgoveghan kogham. God uan Nguibamɨn ikɨrɨmɨrir aghuir kam ia bagha anetɨ. \v 5 \x - \xo 1:5 \xo*\xt Jon 10:28-29; 17:11-15; Jut 1:1\xt*\x*Ezɨ ia nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn iti, kamaghɨn amizɨ God uan gavgavimɨn ia pasa, ezɨ ia deravɨra iti. Ezɨ a ua ia iniasa, egh ia damutɨ ia deragh ikiam. Ezɨ Godɨn akurvazir kam, dughiam gɨvaghtɨma an azenim giram. \p \v 6 \x - \xo 1:6 \xo*\xt Rom 12:12; 2 Korin 4:17; 6:10; Jems 1:2; 1 Pita 5:10\xt*\x*Ia God damuamin bizir kam bagh bar akongegh. Datɨrɨghɨn dughiar otevir kam osɨmtɨzir avɨriba ia bativa, egha mɨzaziba ia ganɨdi. \v 7 \x - \xo 1:7 \xo*\xt Jop 23:10; Onger Akaba 66:10; Aghuzir Akaba 17:3; Aisaia 48:10; Sekaraia 13:9; Malakai 3:3; Rom 2:7; 2:10; Jems 1:3\xt*\x*Arazir kamɨn God ian nɨghnɨzir gavgavibar gan fogham, ia guizbangɨra nɨghnɨzir gavgavim an iti, o puvatɨ. E fo, gol a bizir aghuim, eghtɨ me avimɨn a tuaghɨva, a gɨfogham, a guizɨn gol, o puvatɨ. Gol a gɨvaghamin bizim. Ezɨ en nɨghnɨzir gavgavim bar gol gafira. Kamaghɨn amizɨma, arazaraziba ia bativtɨ ia fogh, ia nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn iti. Eghtɨ dughiar Krais Iesus ua izamim, a bar ia gakueghɨva, ian ziaba fɨva ziar ekiaba ia danɨngam. \v 8 \x - \xo 1:8 \xo*\xt Jon 20:29; 2 Korin 5:7; Hibru 11:1; 11:27; 1 Jon 4:20\xt*\x*Ezɨ ia an ganizir puvatɨ, egha ia a gifuegha uan naviba isa a ganɨngi. Ezɨ datɨrɨghɨn ia an gari puvatɨ, egha ia nɨghnɨzir gavgavim an ikia egha bar akonge. Agoroger kam a nguazir kamɨn bizir maba bar dagh afira, ezɨ e a mɨkɨmamin akabagh asa. \v 9 \x - \xo 1:9 \xo*\xt Rom 6:22\xt*\x*Ezɨ ian nɨghnɨzir gavgavimɨn mɨngarim a kamakɨn, God ian akurvasi. Ezɨ ia an akurvazim isi. \p \v 10 \x - \xo 1:10 \xo*\xt Daniel 2:44; Hagai 2:7; Sekaraia 6:12; Matyu 13:16-17; 2 Pita 1:19-21\xt*\x*Akurvazir kamra, fomɨra Godɨn akam inigha izir gumaziba an gun mɨkeme. Me ghaze, God ian apangkuvigh ian akurvagham. Egha me akar kamɨn mɨngarim bagha pamtem ingara bar deravɨrama a buri. \v 11 \x - \xo 1:11 \xo*\xt Onger Akaba 22:1-31; Aisaia 53:1-12; Luk 24:26-27; 1 Pita 3:19; 2 Pita 1:21\xt*\x*Egha me pura dughiam bagha gari, a manadɨzoghɨn otogham, egh a manmaghɨn izam. Kraisɨn Duam men aven ikia me mɨgɨa ghaze, Krais faragh mɨzazim inigham, eghtɨ bizir aghuarir avɨriba gɨn otivam. \v 12 \x - \xo 1:12 \xo*\xt Daniel 9:24; Efesus 3:10; Hibru 11:13; 11:39-40\xt*\x*God kamaghɨn men aka, me uari bagha ingarir puvatɨ, me ia bagha ingari. Ezɨ God uan nguibamɨn uan Duam anemadazɨ a izaghirɨ, ezɨ Godɨn Duamɨn gavgavimɨn gumazir Akar Aghuim akuriba God amizir bizibar gun ia mɨgei. Ezɨ enselba uaghan bizir kabagh foghasa bar ifonge. \s God ghaze, ia nan gumazamizibara \p \v 13 \x - \xo 1:13 \xo*\xt Luk 12:35; Rom 13:13; 1 Korin 1:7; 1 Tesalonika 5:6-8\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ ia ingarsɨvɨra uan nɨghnɨziba akɨr ikɨ, egh uan navir ghurimɨn araziba dɨkabɨn. Krais Iesus uamategh izamin dughiamɨn God uan apangkuvim ia danɨngam. Ia an apangkuvir ia fogha iniamim, ia pamtem a gɨnɨghnɨghɨva a baghvɨra mɨzuam ikɨ. \v 14 \x - \xo 1:14 \xo*\xt Rom 12:2; Efesus 2:3; 4:17-18; 1 Tesalonika 4:5\xt*\x*Ia borir akaba barazibar mɨn ikɨ. Fomɨra ia fozir puvatɨ, egha ia navir ghurimɨn arazir kurabar gɨn zui. Ezɨ datɨrɨghɨn, ia ua dar gɨn mangan markɨ. \v 15-16 \x - \xo 1:15-16 \xo*\xt Ofa Gami 11:44-45; 19:2; 20:7; Matyu 5:48; 2 Korin 7:1; Hibru 12:14; 2 Pita 3:11\xt*\x*Ezɨ Godɨn akɨnafarimɨn osizirim ghaze, “Kɨ arazir kurabar saghon ikia, bar zue, eghtɨ ia uaghan nan mɨn arazir kurabar saghon ikɨ bar zuegh, nan gumazamizibara ikɨ.” Godɨn ian diazim, arazir kuratam an itir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ ia uaghan, ia amir arazitam ikuvighan markɨ. Ia, an gumazamizibara. \s God bar ivezir ekiamɨn ua e iniasa a gami \p \v 17 \x - \xo 1:17 \xo*\xt Godɨn Araziba 10:17; Matyu 6:9; Aposel 10:34; Rom 2:11; 2 Korin 5:6; 7:1; 2 Timoti 4:14; Hibru 12:28; Akar Mogomem 2:23\xt*\x*Ia zurara, God ko mɨgɨava a dɨbora ghaze, En Afeziam. Ezɨ Afeziar kam en ziabagh nɨghnɨzir puvatɨgha e tuisɨsi. Puvatɨ. An en arazibar gara vaghvagha e tuisɨsi. Eghtɨ ia datɨrɨghɨn nguazir kamɨn itir dughiamɨn ia pura guighav itir gumazamizibar mɨn an ikɨ. Egh ia bar Godɨn apengan ikɨ. \v 18 \x - \xo 1:18 \xo*\xt Esekiel 20:18; 1 Korin 6:20; 7:23; 1 Pita 4:3\xt*\x*Ezɨ ia fo, ia uan ovavibar arazir kuraba isa dagh amuava dar gɨn zui. Arazir kaba, da dagheba puvatɨ. Ezɨ God ia givezegha ian arazir kuraba gɨn amada. God ia givezezir dughiamɨn, a nguazir kamɨn bizir ikuvitam anɨngizir puvatɨ, mati silva ko gol. Puvatɨ. \v 19 \x - \xo 1:19 \xo*\xt Ua Me Ini 12:5; Aisaia 53:7; Jon 1:29; 1:36; Aposel 20:28; 1 Korin 5:7; Hibru 9:12-14; 1 Pita 1:2; Akar Mogomem 5:9\xt*\x*A Kraisɨn ghuzimɨn ia givese, ezɨ ghuzir kam a bar pɨn ko. Ezɨ Krais a sipsipɨn nguzir mamɨn mɨn ami. Ofa gamir sipsipba, duar kuriba dar mɨkarzibar itir puvatɨ, ezɨ Krais mati sipsipɨn nguzir mam, arazir kuratam an itir puvatɨ.\f + \fr 1:19 \fr*\ft Ezɨ Israelia ofa damuasa sipsip inigha izi, egh arazir kuraba gɨn amangasa, o ofan igharagha garim, an God damuasa, me sipsipɨn bar aghuim inigh izɨ ofa damuam. (Nɨ Ofa Gami 22:17-25ɨn gan.) Pita Moses Osirizir Arazir kam gɨnɨghnɨgha, egha mɨgei, Krais mati ofa damuamin sipsipɨn aghuir mam.\ft*\f* \v 20 \x - \xo 1:20 \xo*\xt Aposel 2:23; Galesia 4:4; Efesus 1:4; 1:10; Kolosi 1:26; Taitus 1:2-3; Hibru 9:26\xt*\x*Fomɨra God tɨghar nguazimɨn ingaram, a faragha ua ia givezamin ingangarim bagha Krais amɨsefe. Ezɨ datɨrɨghɨn e itir dughiar abuananaba, God ian akurvaghasa Krais bar azenara ian aka. \v 21 \x - \xo 1:21 \xo*\xt Jon 14:6; Aposel 2:24; 2:33; Rom 4:24; 5:1-2; 10:9; Filipai 2:9; Hibru 2:9; 1 Pita 3:22\xt*\x*A ian akurazɨma ia nɨghnɨzir gavgavim Godɨn iti. God a gamizɨma a uam ovevemɨn dɨkafi, ezɨma God bar Krais isa bar pɨn anetɨ. Kamaghɨn amizɨ ia nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikɨ, egh ia a mɨkemezir bizir ia fogha iniamiba baghvɨra mɨzuam ikɨ. \s Ia bar gumazamizibagh ifongegh \p \v 22 \x - \xo 1:22 \xo*\xt Jon 13:34; Aposel 15:9; Rom 12:9-10; 1 Timoti 1:5; 2 Pita 1:7; 1 Jon 3:18\xt*\x*Ia guizɨn akam baregha an gɨn zui, egha arazir kamɨn ia Godɨn damazimɨn zue. Egha ia uaghan Godɨn gumazamiziba guizbangɨra me gifonge. Egh datɨrɨghɨn ia bar me gifueghɨva, bar uan naviba isɨva me danɨngigh. \v 23 \x - \xo 1:23 \xo*\xt Jon 1:13; Hibru 4:12; Jems 1:18; 1 Jon 3:9\xt*\x*Ia datɨrɨghɨn gumazamizir igiabar otivigha gɨfa, mati ia dagher biar igiamɨn mɨn azenimɨn oto. Egha ia dagher biar pura ikuvibar mɨn aghuir puvatɨ. Ezɨ dagher ovɨzir kam, a Godɨn akam, ezɨ akar kam zurara ingar ikɨ, mamaghɨra ikiam. \v 24-25 \x - \xo 1:24-25 \xo*\xt Onger Akaba 103:15; Aisaia 40:6-8; 51:12; Jon 1:1; 1:14; Jems 1:10-11; 1 Jon 1:1-3\xt*\x*E fo, Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Gumazamiziba dadabar mɨn ami, \q2 me dughiar ruarimɨn, nguazir kamɨn ikɨvɨra ikian kogham. \q3 Me oghevseviba mɨdɨi moghɨra mɨsigham. \q1 Me ruarimɨn itir akɨmariba suaghiri moghɨn, \q2 dughiar ruaribar itir puvatɨ. \q1 Oghevseviba mɨdɨima, \q2 akɨmariba mɨdɨa suaghiri. \q1 Ezɨ Ekiamɨn akam \q2 zurara ikia kamaghɨra iti.” \b \m Akar kam, a Godɨn Akar Aghuim, me ia mɨkɨni. \c 2 \s Ekiam a dagɨar aghuir angamɨra itim \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xo*\xt Efesus 4:22; 4:25; Kolosi 3:8; Hibru 12:1; Jems 1:21\xt*\x*Ia gumazamizir igiabar otivigha gɨfa, kamaghɨn ia arazir kuraba, ko akar ifavariba ko, arazir ifavariba ko, biziba bagha navim ikuvir arazim ko, gɨrakɨrangɨn mɨgeir araziba, ia bar da atakigh. \v 2-3 \x - \xo 2:2-3 \xo*\xt Onger Akaba 34:8; Matyu 18:3; Mak 10:15; 1 Korin 3:2; 14:20; Efesus 4:15-16; Hibru 5:12-13; 6:5\xt*\x*E fo, borir iririvim an otem bagha bar kufi. Kamaghɨra, ia Godɨn Duam ia ganɨngizir daghem baghɨva mɨtiriam ian aghɨ, bizir kuratam an itir puvatɨ. Guizbangɨra, Godɨn arazir a ia gamim, ia a gɨfo, Ekiam a bar moghɨra dera. Kamaghɨra, ia Godɨn Duamɨn daghem amɨva aghung egh Godɨn Duamɨn aven gumazir aruabar mɨn ikiam. \p \v 4 \x - \xo 2:4 \xo*\xt Onger Akaba 118:22; Aisaia 28:16; Matyu 21:42; Aposel 4:11\xt*\x*Egh ia Ekiam bagh izɨ, a dɨpenir akɨnir aghuir angamɨra itim, o dagɨar aghuir angamɨra itimɨn mɨn iti. Gumazamiziba an aghua, ezɨ God a ginabagha an garima a bar pɨn ko. \v 5 \x - \xo 2:5 \xo*\xt Ua Me Ini 19:6; Aisaia 61:6; Malakai 1:11; Rom 12:1; Efesus 2:21-22; Hibru 13:15-16; Akar Mogomem 1:6\xt*\x*Ezɨ ia uaghan, mati dagɨar angamɨra itiba. God ia damightɨ, ia dɨpenimɨn mɨn otoghtɨ, an Duam dɨpenir kamɨn aven ikiam. Eghtɨ God ua bagh ia mɨseveghtɨ, ia an ofa gamir gumazamizibar mɨn ikiam. Egh ia Krais Iesusɨn ziamɨn ia bar ofan mɨn uari isɨ God danɨng. Arazir kam, God bar a gifonge. \p \v 6 \x - \xo 2:6 \xo*\xt Aisaia 28:16; Rom 9:33; Efesus 2:20\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim ghaze: \b \q1 “Ia gan. \q2 Kɨ dagɨar aghuir mam amɨsevezɨma \q3 a bar pɨn ko. \q1 Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn Saionɨn Mɨghsɨamɨn dagɨar kam arɨsi. \q2 Ezɨ a Dɨpenim aterir dagɨamɨn mɨn oto. \q1 Eghtɨ gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim an itiba, \q2 me aghumsɨghan kogham.” \b \m \v 7 \x - \xo 2:7 \xo*\xt Onger Akaba 118:22; Matyu 21:42; Aposel 4:11\xt*\x*Ezɨ ia nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itiba, ia fo, Krais mati dɨpenir akɨnir bar aghuim. Ezɨ nɨghnɨzir gavgavim puvatɨziba, Godɨn Akɨnafarimɨn me ghaze: \b \q1 “Dɨpenir akɨnir kam, \q2 kar dɨpenir akɨnir ingangarir gumaziba aghuazim, \q2 a datɨrɨghɨn dɨpenim aterir guarim gava.” \b \p \v 8 \x - \xo 2:8 \xo*\xt Aisaia 8:14-15; Aposel 4:11; Rom 9:22; 9:33; 1 Tesalonika 5:9\xt*\x*Egha Godɨn Akɨnafarim uaghan ghaze: \b \q1 “Dagɨar kam a gumazamizibagh amima, \q2 me asaghpora daighiri.” \b \p Me akam barazir puvatɨ, kamaghɨn amizɨ, me daighiri. God fomɨra fo, bizir kam me bativam. \p \v 9 \x - \xo 2:9 \xo*\xt Ua Me Ini 19:5-6; Godɨn Araziba 4:20; 7:6; 14:2; Aisaia 9:2; 43:20-21; Jon 17:19; Aposel 26:18; Efesus 5:8; Kolosi 1:13; Taitus 2:14; 1 Pita 2:5\xt*\x*Ezɨ God ia mɨsevegha gɨvazɨma ia an adarazir otifi. Egha ia atrivimɨn ofa gamir gumazamizibar mɨn otifi. Ia bar guizbangɨra Godɨn gumazamizibara, egha God baghavɨra iti. Egh ia Godɨn gumazamizibar ikɨva, an arazir aghuir a ia gamizibar gun mɨkɨmasa, ia mɨsefe. Ia faragha mɨtarmemɨn ikezɨ, a ian diagha uan angazangarir aghuimɨn ia atɨ. \b \q1 \v 10 \x - \xo 2:10 \xo*\xt Hosea 1:9-10; 2:23; Rom 9:25\xt*\x*Ia fomɨra pura gumazamizir kɨnibar mɨn iti, \q2 egha datɨrɨghɨn ia Godɨn gumazamiziba. \q1 Ia fomɨra Godɨn apangkuvim inizir puvatɨ, \q2 egha ia datɨrɨghɨn an apangkuvim inigha gɨfa. \ms E igharazibar tongɨn // deraghvɨra daruam \mr (Sapta 2:11--3:22) \s E Godɨn ingangarir gumazamizibar mɨn ikiam \p \v 11 \x - \xo 2:11 \xo*\xt 1 Eghaghaniba 29:15; Onger Akaba 39:12; Rom 13:14; Galesia 5:17; 5:24; Hibru 11:13; Jems 4:1\xt*\x*Nan roroaba, kɨ akar gavgavimɨn ia mɨgei, ia nguazir kamɨn ikia mati gumazamizir pura guighav itiba, ko gumazamizir nguibaba puvatɨzibar mɨn iti. Ezɨ kɨ ia mɨgei, ia navir ghurimɨn arazir kuraba bar ada atakigh. Arazir kaba ian duaba ko mɨsosi. \v 12 \x - \xo 2:12 \xo*\xt Matyu 5:16; Rom 12:17; 2 Korin 8:21; Filipai 2:15; Taitus 2:8\xt*\x*Ia bar deraghvɨra Kraisɨn azenan itir gumazamizibar tongɨn daru. Eghtɨ me akar kuraba ia mɨkɨmɨva, gɨn ian arazir aghuibar ganɨva, egh me God Izamin Dughiamɨn, an ziam fam. \p \v 13 \x - \xo 2:13 \xo*\xt Matyu 22:21; Rom 13:1; Taitus 3:1\xt*\x*Ia Ekiamɨn gɨn zui, kamaghɨn ia gavman osirizir araziba bar da baraghɨva dar gɨn mangɨ. Atrivir bar ekiam, ia an akam baragh. \v 14 Gavmanɨn gumazamizir dapaniba, Ekiam me amɨsevegha ingangarir kam me ganɨngi, eghtɨ me gumazamizir arazir kurabagh amiba, ivezir kuraba me danɨngam. Egh gumazamizir arazir aghuibagh amiba, me men ziaba fam. Kamaghɨn amizɨ ia uaghan gavmanɨn gumazamizir dapanibar akabar gɨn mangɨ. \v 15 \x - \xo 2:15 \xo*\xt Taitus 2:8; 1 Pita 2:12; 3:16\xt*\x*Gumazamizir onganiba zurara akar kuraba ia gasi. Ezɨ ia arazir aghuibar amuasa God ifonge, eghtɨ tuavir kamɨn ia men akaba aminivagham, eghtɨ me mɨkɨman kogham. \v 16 \x - \xo 2:16 \xo*\xt 1 Korin 7:22; Galesia 5:1; 5:13\xt*\x*Ia bar fɨriaghɨrɨzir gumazamizibar mɨn ikɨ. Egh kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ, “E datɨrɨghɨn fɨriaghɨre, egh mangɨ arazir kurabar amuam.” Puvatɨ. Ia Godɨn ingangarir gumazamizibar mɨn ikɨ. \v 17 \x - \xo 2:17 \xo*\xt Aghuzir Akaba 24:21; Matyu 22:21; Rom 12:10; Filipai 2:3; Hibru 13:1; 1 Pita 1:22\xt*\x*Egh ia arazir aghuibar gumazamiziba bar me damu: Egh uan naviba isɨva Godɨn gumazamizibar anɨng. Ia uaghan Godɨn gɨn mangɨva an apengan ikɨ. Egh ia ziar ekiam atrivir ekiam danɨng. \s E Kraisɨn arazibar gɨn mangɨva, egh mɨzaziba iniam \p \v 18 \x - \xo 2:18 \xo*\xt Efesus 6:5; Kolosi 3:22; 1 Timoti 6:1\xt*\x*Ia pura ingangarir gumazamiziba, ia uan gumazir ian garir ekiabar apengan ikɨva, egh deraghvɨra me damu. Kɨ gumazir ian asughasuziba ko gumazir aghuibara mɨgeir puvatɨ, ia uaghan, gumazir ian gara ian asughasuzir puvatɨziba sara, men apengan ikɨ. \v 19 E fo, gumazitam o amizitam Godɨn gɨn mangɨva ingangarim damutɨ, me pura mɨzaziba a danɨngam, eghtɨ a mɨzaziba iniam, eghtɨ God an arazir tugha gavgavizim bagh bar ifongeghɨva, bar deraghvɨra a damuam. \v 20 \x - \xo 2:20 \xo*\xt 1 Pita 3:14; 3:17; 4:14-15\xt*\x*Egh ia arazir kuram damutɨ me ia mɨsoghtɨ, ia mɨzazim inigh tugh gavgavightɨ, ian arazir kurar kamɨn ivezir aghuiba puvatɨ. Egh ia arazir aghuim damutɨ, me ia mɨsoghtɨma ia mɨzazim inigh tugh gavgavightɨ, God arazir aghuimɨn ia damuam. \p \v 21 \x - \xo 2:21 \xo*\xt Matyu 16:24; Jon 13:15; Aposel 14:22; 1 Pita 3:18; 1 Jon 2:6\xt*\x*Krais mɨzazim inigha ian akura, kamaghɨn amizɨ God Kraisɨn arazir kamɨn gɨn mangasa ian dia. Egha a uan arazir amizir kam en aka, eghtɨ e an gɨn mangam. \b \q1 \v 22 \x - \xo 2:22 \xo*\xt Aisaia 53:9; Jon 8:46; 2 Korin 5:21; Hibru 4:15\xt*\x*“Krais arazir kuratam gamizir puvatɨ, \q2 egha uaghan ifavarir akatam mɨkemezir puvatɨ.” \b \p \v 23 \x - \xo 2:23 \xo*\xt Aisaia 53:7; Matyu 27:39; Jon 8:48-49; Hibru 12:3; 1 Pita 3:9\xt*\x*Ezɨ me akar kurabar a mɨgeima, a men akatam ikarazir puvatɨ, egha a mɨzazim inigha paza me damuasa me mɨgeir puvatɨ. A uabɨ isa jas ganɨngi, jas a God. A fo, kar jasɨn bar deravɨra biziba tuisɨzim. \v 24 \x - \xo 2:24 \xo*\xt Aisaia 53:5; Rom 6:2; 6:11; 7:6; Hibru 9:28\xt*\x*Ezɨ Krais en arazir kuraba isa uan mɨkarzim gatɨgha, egha ter ighuvimɨn areme. A kamaghsua, e arazir kuraba bar ada ateghɨva, angamɨra ikɨva arazir aghuibar amuam, kamaghɨn amizɨ an areme. Me a mɨsoghezɨma an mɨzazir dafar kam ia gamizɨ, ia ua dera. \p \v 25 \x - \xo 2:25 \xo*\xt Aisaia 53:6; Esekiel 34:5-6; 34:23; Matyu 9:36; Jon 10:14; Hibru 13:20\xt*\x*Ia bar sipsipbar mɨn tintinibar ghuegha ovenge. Ezɨ datɨrɨghɨn ia uamategha sipsipbar garir gumazim bagha ize, a ian duabagh eghuvir gumazim. \c 3 \s Akar poroghamibar zuim \p \v 1-2 \x - \xo 3:1-2 \xo*\xt 1 Korin 7:14-16; Efesus 5:22; Kolosi 3:18; Taitus 2:5\xt*\x*Ezɨ kamaghɨra, amizir pabar itiba ia uan pabar apengan ikɨ me baghɨvɨra ikɨ. Kɨ kamaghsua, gumazir kataba nɨghnɨzir gavgavim Godɨn akamɨn itir puvatɨ, ia men amuiba, ia men apengan ikɨva, bar deravɨra darutɨ, me ian arazibar ganam. Ia Godɨn akar avɨribar me mɨkɨman markɨ, me ian arazir zueziba ko Godɨn apengan itir arazibar ganɨva men tarazi ti navibagh iragham. Kamaghɨn amizɨ, amiziba uan pabar apengan ikɨ. \v 3 \x - \xo 3:3 \xo*\xt 1 Timoti 2:9; Taitus 2:3\xt*\x*Egh ia pura azenan uan mɨkarziba asɨngɨva, dapanir arɨziba ikɨva golɨn adiariba ko korotiar aghuibar aghuan markɨ. Puvatɨ. \v 4 \x - \xo 3:4 \xo*\xt Onger Akaba 45:13; Rom 7:22; 2 Korin 4:16\xt*\x*Ia uaghan uan navir averiaba sara asɨng, kurukazir kaba ikuvighan kogham. Kurukazir kaba, kar ikɨrɨmɨrir aghuim ko navir amɨrizim itir arazim. Arazir kaba Godɨn damazimɨn bar dera. \v 5-6 E fo, fomɨra itir amiziba, me uari isa God ganɨga, egha bizir God me danɨngamim bagha mɨzuai. Me arazir kabar uarir kuruka, egha me uan pabar apengan iti. Kamaghɨra Sara uan pam Abrahamɨn apengan ikia, egha “gumazir ekiam,” a garɨsi. Ia arazir aghuibar amuva, bizitamɨn atiatingan kogh, egh mati ia Saran guivibara. \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xo*\xt 1 Korin 7:3; 12:23; Efesus 5:25; Kolosi 3:19; 1 Tesalonika 4:4\xt*\x*Ezɨ kamaghɨra ia amuiba itir gumaziba, ia nɨghnɨzir aghuibar gɨn mangɨva, uan amuiba ko deraghvɨra ikɨ. Me gumazibar mɨn gavgavizir puvatɨ. Ia deraghvɨra me damuva, egh men akurvagh me baghɨvɨra ikɨva men ziaba fɨ. Egh men nɨghnɨziba ko men araziba dɨkabɨnan markɨ. Me uaghan ia ko, God pura ia danɨngamin ikɨrɨmɨrir aghuim iniam. Ia God ko mɨgeir tuavim, bizitam anepɨran koghsɨ, ia uan amuiba ko deraghvɨra ikɨ. \s E zurara arazir aghuiba igharaz darazir amuam \p \v 8 \x - \xo 3:8 \xo*\xt Rom 12:10; Kolosi 3:12; 1 Tesalonika 5:15; 1 Pita 2:17\xt*\x*Ezɨ kɨ uan mɨgɨrɨgɨaba kamaghɨn da gɨvasa, ia bar moghɨra nɨghnɨzir vamɨra ikɨ, egh navir vamɨra uarir ikɨ. Ia bar Kraisɨn adarazigh ifuegh ikɨ, egh men apangkuv, egh uari abɨrir arazim damu. \v 9 \x - \xo 3:9 \xo*\xt Matyu 25:34; Rom 12:14; 1 Tesalonika 5:15\xt*\x*Eghtɨ gumazamiziba arazir kuratam ia damightɨ, ia arazir kuramɨn me ikarvaghan markɨ. Me akar kuratamɨn ia mɨkemeghtɨ, ia akar kuramɨn me ikarvaghan markɨ. Ia me ikarvaghamin arazimra kara, ia me bagh God ko mɨkɨmtɨma, an arazir aghuim me damu. God bizir aghuim ia danɨngasa, kamaghɨn a ian dia. Ezɨ kamaghɨn ia gumazamizir igharaziba arazir aghuim me damu. \v 10-12 \x - \xo 3:10-12 \xo*\xt Onger Akaba 34:12-16; Aisaia 1:16-17; Jon 9:31; Rom 12:18; Hibru 12:14; Jems 1:26; 1 Pita 2:1; 2:22\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim ghaze: \b \q1 “Ekiamɨn damazimɨn derazir gumazamiziba, \q2 a deragha men gara, \q3 men azangsɨziba barasi. \q1 Gumazamizir arazir kurabagh amiba, \q2 Ekiam me batogha \q3 men aghua. \q1 Kamaghɨn tina dughiar ruarimɨn ikɨ, \q2 dughiar aghuibar gansɨva, \q3 egh akar kurabav kɨman koghɨva, \q4 ifavarir akaba atakigh. \q1 An akɨrim ragh arazir kurabagh asaragh, \q2 arazir aghuibara damu. \q1 Egh navir amɨrizimɨn, gumazamizir igharaziba ko ikɨsɨ \q2 gavgavigh mamaghɨra ikɨ.” \s E arazir aghuibar amuva da bagh mɨzaziba iniam \p \v 13 \x - \xo 3:13 \xo*\xt Aghuzir Akaba 16:7; Rom 8:28\xt*\x*Ia arazir aghuibar amusɨ bar ifueghtɨ, tina arazir kuratam ia damuam? Dughiar avɨriba ti puvatɨgham. \v 14 \x - \xo 3:14 \xo*\xt Jeremaia 1:8; Matyu 5:10; Jems 1:12; 1 Pita 2:20; 4:14\xt*\x*\x - \xo 3:14-15 \xo*\xt Aisaia 8:12-13\xt*\x*Eghtɨ ia arazir aghuibar amuva da bagh mɨzaziba iniva, egh ia bar akongegham! Eghtɨ me atiatingamin bizitam ia damutɨ, ia men atiatingan markɨ. \v 15 \x - \xo 3:15 \xo*\xt Aposel 4:8-12; Kolosi 4:6; 2 Timoti 2:25\xt*\x*Egh ian navir averiabar, ia Krais uabɨra ia uan Ekiamɨn mɨn faraghɨvɨra anetɨgh. Eghtɨ me bizir aghuir ia mɨzuair kamɨn mɨngarim bagh azaragham, eghtɨ ia zurara men akaba ikarvaghsɨ nɨghnɨgh ikɨ. \v 16 \x - \xo 3:16 \xo*\xt Taitus 2:8; Hibru 13:18; 1 Pita 2:12\xt*\x*Ia arazir aghuibagh amua Kraisɨn gɨn zuima, me akar kuraba ia mɨgei, eghtɨ gumazir kaba ian arazir aghuibar gantɨ, da me damutɨ, me uan akar me mɨkemezibar aghumsɨzim iniam. Me kamaghɨn damusɨ, ia nɨmɨra men akaba ikarvagh, arazir aghuibar me damu. Egh ia uan araziba deravɨra da tuisɨghɨva egh arazir aghuimɨn gɨn mangɨ. \v 17 \x - \xo 3:17 \xo*\xt 1 Pita 2:20\xt*\x*Eghtɨ God ifueghtɨ, e uan arazir aghuiba bagh mɨzaziba iniam, kamaghɨn dera. E arazir kuraba bagh mɨzaziba iniam, kar bizir kuram. \s Krais aremegha ua dɨkavigha uam e ini \p \v 18 \x - \xo 3:18 \xo*\xt Rom 5:6; 6:10; 8:11; 2 Korin 13:4; Efesus 2:18; Kolosi 1:21-22\xt*\x*E kamaghɨn fo, Krais uabɨ ia bagha areme. A Godɨn damazimɨn derazir gumazim, egha a Godɨn damazimɨn derazir puvatɨzir gumazamizibar danganim inigha areme. A bar gumazamizibar arazir kuraba batueghɨva me inigh God bagh mangasa, dughiar vamɨra aremegha gɨfa. A uam aremeghan kogham. Egha a nguazir kamɨn gumazir inivafɨzimɨn mɨn itima me a mɨsoghezɨ an areme. Ezɨ Godɨn Duam a gamizɨ a ua dɨkavigha angamɨra iti. \v 19 \x - \xo 3:19-20 \xo*\xt Jenesis 6:1--7:24; Jenesis 8:18; Hibru 11:7; 2 Pita 2:5\xt*\x*Ezɨ Godɨn Duam a gamizɨ, a ghua ovengezibar duar kalabusɨn itiba, Akar Aghuim me mɨkɨri.\f + \fr 3:19 \fr*\ft Fofozir gumazir maba ghaze, duar kaba, da gumazir Noan dughiamɨn aremezir gumazibar duaba. Ezɨ marazi ghaze, a duabav gei, o enselɨn Godɨn akam iriaziba. Judaba kamaghɨn nɨghnɨzir gavgavim iti, God Noan dughiamɨn duar kaba isa kalabus gatɨ.\ft*\f* \v 20 Ezɨ duar kaba, me fomɨra Noan dughiamɨn Godɨn akaba iriaghɨriasi. Ezɨ Noan dughiamɨn arazir kuram bar azenim girɨzɨ God zuamɨra me ikarazir puvatɨ. A me mɨzua ghua Noa kurimɨn ingarigha gɨvazir dughiam. Ezɨ kurimɨn aven gumazamizir 8plara an itima, aperiar ekiam otogha me inigha zuima, God ua men akuragha me inizɨma me deraghavɨra iti. \v 21 \x - \xo 3:21 \xo*\xt Rom 10:10; Efesus 5:26; Taitus 3:5; Hibru 10:22\xt*\x*Ezɨ dɨpar kam a rurimɨn nedazim, kamaghɨra God datɨrɨghɨn rurimɨn tuavimɨn ian akura. Rurim, a mɨkarzibar mɨzɨrɨziba a gevir puvatɨ. Rurim kamaghɨn ian aka, ia God ko akam akɨra ghaze, ia uan araziba deravɨra da tuisɨghɨva, egh arazir aghuibara gɨn mangɨ, egh gɨn aghumsɨghan kogham. Krais Iesus ovevemɨn ua dɨkafi, ezɨ tuavir kamɨn God ian akurvasi.\f + \fr 3:21 \fr*\ft Grighɨn akam vezɨn kamɨn deragha bizir kam mɨgeir puvatɨ.\ft*\f* \v 22 \x - \xo 3:22 \xo*\xt Onger Akaba 110:1; Matyu 22:44; Rom 8:34; 8:38; 1 Korin 15:24; Efesus 1:20-21\xt*\x*Ezɨ Krais Godɨn Nguibamɨn ghugha datɨrɨghɨn Godɨn agharir guvimɨn iti. Ezɨ enselba ko duar kurar gavgaviba ko aser gavgaviba itiba, da bar an apengan iti. \c 4 \ms Osɨmtɨzir bar ekiam Kraisɨn adarazi batozɨ, me mɨzaziba isi \mr (Sapta 4--5) \s E navir ghurimɨn araziba ataghɨragham \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xo*\xt Rom 6:2; 6:7; Galesia 5:24; Kolosi 3:3-5\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, Kraisɨn mɨkarzim mɨzazim ini, kamaghɨn e uaghan an mɨn nɨghnɨzir kamra suiragh gavgavigham. E fo, gumazitam uan mɨkarzimɨn mɨzazim inighɨva, egh an arazir kuraba ategham.\f + \fr 4:1 \fr*\ft Mɨzazim isir arazimɨn akar maba, da uaghan 1 Pita 3:13-22ɨn iti.\ft*\f* \v 2 \x - \xo 4:2 \xo*\xt Jon 1:13; Rom 6:11; 2 Korin 5:15; Galesia 2:20; 1 Jon 2:16\xt*\x*Kamaghɨn datɨrɨghɨn tugh mangɨ, ian inivafɨzimɨn ikɨrɨmɨrim gɨvaghamin dughiam, ia navir ghurimɨn arazibar gɨn mangan markɨ; ia God ifongezir arazibar gɨn mangɨ. \v 3 \x - \xo 4:3 \xo*\xt Efesus 2:2-3; 4:17; Taitus 3:3\xt*\x*Ia fomɨra dughiar ruarimɨn navir ghurimɨn arazibar gɨn zui. Ia, nɨghnɨzir gavgavim puvatɨzibar arazir kurabar amuasa ifongezɨ moghɨn ia fomɨra arazir kabagh ami. Arazir kaba: me afiar arazibagh amuava, arazir mɨzɨrɨzibar amuasa bar kufi, egha dɨpar onganiba apava onganigha, isar dafabagh amua dagher avɨriba apava, egha pura gumazamiziba isa pura pamtemɨn diava, ighiar kurabar arazibagh ami, egha nguazir kamɨn biziba e God gami moghɨn uari isa dagh anɨdi, egha bizir kabagh amua aghumsɨziba puvatɨ. \v 4 \x - \xo 4:4 \xo*\xt Aposel 13:45; 18:6; 1 Pita 3:16\xt*\x*Ezɨ ia datɨrɨghɨn ua gumazir kurar kaba koma arua, me ko arazir kurar avɨrir kabagh amir puvatɨ. Ezɨ me bizir kamɨn dɨgavir kuram gamigha, akar kurar avɨribar ia mɨgei. \v 5 \x - \xo 4:5 \xo*\xt Aposel 10:42; 17:31; Jems 5:9\xt*\x*Egh me gɨn uari jasɨn ekiamɨn kotɨn tuivam, egh uari uan arazibar gun a mɨkɨmam, me tizim bagha bizir kabagh ami. Jasɨn kam, a gumazamiziba bar men araziba tuisɨghasa iti, gumazamizir ovengeziba ko angamɨra itiba. \v 6 \x - \xo 4:6 \xo*\xt Rom 8:10\xt*\x*Bizir kam bagha, Iesus gumazamizir ovengeziba uaghan Akar Aghuim me mɨkɨri. Men ovevem kamaghɨn oto, God me tuisɨghizɨ, me ariaghire, mati gumazamiziba bar kamaghɨn ariaghire. Egh me Godɨn mɨrara, men duaba angamɨra ikiasa, Iesus Akar Aghuim me mɨkɨri.\f + \fr 4:6 \fr*\ft Grighɨn akam vezɨn kamɨn bizir kam deragha a mɨgeir puvatɨ. Gumazir maba ghaze, a ti 1 Pita 3:19 itir bizir kamra mɨgei, ezɨ me kamaghɨn a gɨra, “Bizir kam bagha Krais Akar Aghuim gumazamizir ovengezibav kɨm. Me gumaziba ariaghiri moghɨn me areme, men arazir kurabar ivezim. Kamaghɨn an Akar Aghuim me mɨkɨni, eghtɨ me ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim iniva, duaba mɨn ikiam, mati God uabɨ.”\ft*\f* \s God puram e ganɨngizir bizir aghuiba, e deraghvɨra dar ingangarim damuam \p \v 7 \x - \xo 4:7 \xo*\xt Matyu 24:13-14; Luk 21:34; Rom 13:11-12; 1 Korin 10:11; Filipai 4:5; Kolosi 4:2; 2 Pita 3:9; 1 Jon 2:18\xt*\x*Dughiar biziba bar gɨvamim roghɨra ize. Kamaghɨn amizɨ ia God ko mɨkɨmsɨ, bar deragh nɨghnɨgh, egh navir ghurimɨn araziba dɨkabɨn. \v 8 \x - \xo 4:8 \xo*\xt Aghuzir Akaba 10:12; 1 Korin 13:7; Kolosi 3:14; Hibru 13:1; Jems 5:20; 1 Pita 1:22\xt*\x*Nɨ igharaz tav gifueghtɨ, an arazir kuratam nɨ damightɨ, nɨ zuamɨra an arazir kurar kam gɨn amadagham. Kamaghɨn ia Kraisɨn adarasi, uan navir averiabar uarira uarigh ifongegh. Arazir kam an araziba bar dagh afira. \v 9 \x - \xo 4:9 \xo*\xt Filipai 2:14; Hibru 13:2\xt*\x*Eghtɨ gumazamizir igharaziba izɨ ia ko ikɨtɨma, ia bar deravɨra arazir aghuibar me damu. Egh ia men osɨman markɨ. \v 10 \x - \xo 4:10 \xo*\xt Rom 12:6-8; 1 Korin 4:1-2; 4:7\xt*\x*God uan apangkuvimɨn bizir guar avɨrir aghuiba vaghvagha ia ganɨdi. Kamaghɨn amizɨ ia bar vaghvagh Godɨn ingangarir gumazamizir aghuibar ikɨva, egh ia bizir aghuir God pura ia ganɨngizibar, Godɨn gumazamizibar akurvagh. \v 11 \x - \xo 4:11 \xo*\xt 1 Korin 10:31; 1 Pita 5:11; Akar Mogomem 1:6\xt*\x*Ia kamaghɨn ifongegh, gumazamiziba ian arazir amiba bar dar ganɨva, Krais Iesusɨn ziamɨn me Godɨn ziam fam. Tina Akar Aghuim akurir fofozim God a danightɨ, a deravɨra Godɨn akam akun. Eghtɨ tina igharaz darazir akurvazir fofozim, God a danightɨ, a Godɨn gavgavimɨn igharaz darazir akurvagh. Eghtɨ Krais Iesus zurara, atrivimɨn gavgavim ko ziar ekiam sara, a ko ikɨvɨra ikiam. Bar guizbangɨra. \s E Kraisɨn mɨn mɨzaziba inisɨ bar akuegham \p \v 12 \x - \xo 4:12 \xo*\xt 1 Korin 3:13; 1 Pita 1:6-7\xt*\x*Nan namakaba, osɨmtɨzir kam avimɨn mɨn ia tuivigh gavgavighasa ia batifi. Eghtɨ ia dɨgavir kuram damuan markɨ, egh suam, bizir igharagha gariba e batifi. \v 13 \x - \xo 4:13 \xo*\xt Aposel 5:41; Rom 8:17; 2 Korin 1:7; 2 Timoti 2:12; Jems 1:2; 1 Pita 1:5-6; Akar Mogomem 1:9\xt*\x*Ia osɨmtɨzir kabar aven Krais mɨzazim isi moghɨn, ia uaghan mɨzazim isi. Kamaghɨn ia bar akongegh. Egh gɨn a uamateghamin dughiamɨn ia an atrivimɨn angazangarimɨn ganɨva ian agorogem pɨn ikɨtɨ, ia guizbangɨra bar akuegham. \v 14 \x - \xo 4:14 \xo*\xt Onger Akaba 89:50-51; Matyu 5:11; 2 Korin 12:10; Jems 1:12; 1 Pita 2:20\xt*\x*Godɨn Duar angazangarim itim ia avara. Kamaghɨn amizɨ me Kraisɨn ziam bangɨn me akar kuraba ia mɨkɨmtɨma, ia bar akuegham. \v 15 \x - \xo 4:15 \xo*\xt 1 Tesalonika 4:11; 1 Timoti 5:13; 1 Pita 2:20\xt*\x*Ia uari uan osɨmtɨziba bagh mɨzaziba iniam, kamaghɨn derazir puvatɨ. Ian tongɨn tav gumazitam o amizitam mɨsueghtɨma an aremegham, o a biziba okɨmam, o a tintinimɨn arazir kurabar amuam, o a tintinimɨn gumazamizir igharazibar bizibar ganam, me an arazir kaba baghɨva osɨmtɨzim a darɨghtɨma, kamaghɨn derazir puvatɨ. \v 16 \x - \xo 4:16 \xo*\xt Filipai 1:20\xt*\x*Ia Kraisɨn adarasi, egh Kraisɨn ziam bagh ia mɨzaziba iniva, aghumsɨghan markɨ. Kraisɨn ziam ian iti, kamaghɨn amizɨ ia Godɨn ziam fɨ. \v 17 \x - \xo 4:17 \xo*\xt Jeremaia 25:29; Luk 10:12-14; 23:31; 2 Tesalonika 1:8\xt*\x*Dughiar God uan adarazir araziba tuisɨghamim, an otogha gɨfa. An gumazamiziba faragh kotiamɨn otoghtɨma, eghtɨ gɨn Godɨn Akar Aghuim akɨrim ragha a gasarazir gumaziba me uaghan kotiamɨn otoghɨva, egh guizbangɨra bar ikuvigham. \v 18 \x - \xo 4:18 \xo*\xt Aghuzir Akaba 11:31; Luk 23:31\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim ghaze: \b \q1 “Godɨn damazimɨn derazir gumazamiziba \q2 osɨmtɨziba sara zuima, \q3 God abuan men akurvasi. \q2 Eghtɨ Godɨn aghuagha arazir kurabagh amiba, \q2 me bar ikuvigham.” \b \m \v 19 \x - \xo 4:19 \xo*\xt Onger Akaba 31:5; Luk 23:46; 2 Timoti 1:12\xt*\x*Kamaghɨn Godɨn ifongiamɨn, gumazamizir maba mɨzaziba iniam, egh me bar uari isɨva Godɨn agharim darɨgh, egh arazir aghuibar amuvɨra ikɨ. God en ingarigha, zurara bar deravɨra en gari. \c 5 \s Gumazamizir dapaniba, ia bar deragh Godɨn gumazamizibar gan \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xo*\xt Aposel 1:8; 1:22; Rom 8:17-18\xt*\x*Kɨ akar mam Kraisɨn adarazir gumazamizir dapanibav kɨmasa, kɨ uaghan ian mɨn Kraisɨn adarazir gumazir dapanir mam. Nan damazimɨn, kɨ uabɨ Kraisɨn garima, a mɨzazim ini. Egh gɨn Krais uan gavgavim ko ziar ekiam sara uamategh izam. Eghtɨ dughiar kamɨn kɨ uaghan ia ko, e bar moghɨra an atrivimɨn angazangarimɨn ganɨva an aven ikiam. Kamaghɨn amizɨ kɨ ingarasa Kraisɨn adarazir gumazamizir dapaniba ia mɨgei. \v 2 \x - \xo 5:2 \xo*\xt Jon 10:11-13; 21:15-17; Aposel 20:28; 1 Korin 9:17; Taitus 1:7; 1:11; Filemon 1:14; 1 Pita 3:1-6\xt*\x*Ia Godɨn gumazamiziba deravɨra men gan. Me sipsipbar mɨn ian agharimɨn iti. Tav ia ingangarir kam damusɨ ia abɨntɨma, ia ingaran markɨ. Ia ingangarir kam damuasa God ifonge. Kamaghɨn, ia ifueghɨva ingangarir kam damu. Ia ivezim baghɨva akongɨva ingangarim damuan markɨ. Egh ia gumazamizibar akurvaghsɨ bar ifongegh. \v 3 \x - \xo 5:3 \xo*\xt 2 Korin 1:24; Filipai 3:17; 1 Timoti 4:12; Taitus 2:7\xt*\x*Ia gumazamizir aruabar mɨn ikian markɨ, egh Godɨn gumazamiziba dɨkabɨnan markɨ, gumazamizir kaba God me isa ian agharim gatɨ. Ia arazir aghuibar me damu, eghtɨ me ian arazibar ganɨva dar gɨn mangam. \v 4 \x - \xo 5:4 \xo*\xt 1 Korin 9:25; 2 Timoti 4:8; Hibru 13:20; 1 Pita 1:4\xt*\x*Eghtɨ dughiar sipsipbar garir gumazir Ekiam azenim girɨghtɨ, ia ivezir bar aghuim iniam, ivezir bar deravɨra itim, a ikuvighan kogham. \s E uari isɨ God danɨngam \p \v 5 \x - \xo 5:5 \xo*\xt Aghuzir Akaba 3:34; Aisaia 57:15; Efesus 5:21; Filipai 2:3; Jems 4:6\xt*\x*Ezɨ kamaghɨra, ia gumazamizir igiaba, ia gumazamizir aruabar apengan ikɨ. Egh ia bar uari abɨrir arazimɨn gɨn mangɨva egh uaghan Godɨn gumazamizibar apengan ikɨ. Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “God zurara gumazir uan ziaba feba, a me dɨkabɨri, \q2 egha gumazir uan ziaba dɨkabɨriba \q3 God men apangkuva \q4 egha bar deravɨra me gami.” \b \p \v 6 \x - \xo 5:6 \xo*\xt Matyu 23:12; Luk 14:11; 18:14; Jems 4:10\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, ia uan ifongiaba abɨnɨva Godɨn agharir gavgavimɨn apengan ikɨ. Eghtɨ dughiar God ifongezim a ia fegham. \v 7 \x - \xo 5:7 \xo*\xt Onger Akaba 37:5; 55:22; Matyu 6:25-30; Filipai 4:6\xt*\x*God ia gɨnɨghnɨsi, kamaghɨn amizɨ osɨmtɨzir ia ateriba, ia da isɨ Godɨn agharim darɨgh. \p \v 8 \x - \xo 5:8 \xo*\xt Luk 22:31; 1 Tesalonika 5:6; Akar Mogomem 12:12\xt*\x*Ia angamɨra ikɨ, uari bagh gan. Satan, gumazir ian apanimɨn itir kam, a laionɨn mɨn tiarim akara diagharui. A zurara gumazamizibar amasa me buriagharui. \v 9 \x - \xo 5:9 \xo*\xt Aposel 14:22; Efesus 6:11-13; 2 Timoti 3:12; Jems 4:7\xt*\x*Ia fo, Godɨn gumazamizir nguazir kamɨn itiba, me uaghan mɨzazir ia isir kaba isi. Kamaghɨn amizɨ ia bar nɨghnɨzir gavgavimɨn tugh gavgavigh Satan batogh. \p \v 10 \x - \xo 5:10 \xo*\xt 2 Korin 4:17; 1 Tesalonika 2:12; 2 Tesalonika 2:17; 1 Timoti 6:12; Hibru 13:21; 1 Pita 1:6\xt*\x*God, an apangkuvibar mɨngarim. Ia Kraisɨn porozɨma God ian diazɨ, ia a ko ikɨ mamaghɨra ikiam. Egh ia dughiar bar otevimɨn mɨzaziba iniam, egh gɨn a uabɨ ua ia damightɨ ia ua deragham. Egh gavgavim ian nɨghnɨzir gavgavibar anɨngɨva, egh ia damutɨ ia tuivigh gavgavigh mamaghɨra ikiam. \v 11 Ezɨ God uabɨra zurazurara gavgavir ikia mamaghɨra itim iti. Bar guizbangɨra. \s Akar otevir maba \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xo*\xt Aposel 15:22; 15:40; 2 Korin 1:19; 1 Tesalonika 1:1; Hibru 13:22; 2 Pita 1:12\xt*\x*Sailas nan akuragha, ia bagha akɨnafarir otevir kam osiri. Kɨ an garima, a Krais baghavɨra itir aveghbuar aghuim. Ezɨ akɨnafarir kam, kɨ God uan apangkuvim ian akazir arazim ia mɨkɨmasa. Kɨ uabɨ kɨ fo, kar guizbangɨra Godɨn apangkuvim, egha kɨ deravɨra an gun ia mɨgei. Egha kɨ akar gavgavim ia ganɨdi, ia nɨghnɨzir gavgavim Godɨn apangkuvimɨn ikɨ tugh gavgafigh. \p \v 13 \x - \xo 5:13 \xo*\xt Aposel 12:12; 12:25; 13:13; 15:37-39; Kolosi 4:10; 2 Timoti 4:11; Filemon 1:24\xt*\x*Godɨn gumazamizir Babilonɨn itiba, God me ko ia mɨsevezɨ, me ia bagha akam amaga ghaze, Afeziam ia ko ikɨ.\f + \fr 5:13a \fr*\ft Babilon arazir kurabagh amir nguibam. Ezɨ Pita Romɨn itir dughiam, Rom tintinimɨn arazir kurabar Godɨn gumazamizibagh ami, mati Babilon fomɨra me gamizir arazim mokɨn. Kamaghɨn Pita akar isɨn zuimɨn Rom dɨbora ghaze, Babilon.\ft*\f* Nan otarim Mak, a uaghan ia bagha akam amaga ghaze, Afeziam ia ko ikɨ.\f + \fr 5:13b \fr*\ft Mak guizɨn Polɨn otarim puvatɨ. A gumazir ighiar an akurvagha an gɨn aruim.\ft*\f* \v 14 \x - \xo 5:14 \xo*\xt Rom 16:16; 1 Korin 16:20; Efesus 6:23\xt*\x*Ia igharaz darazigh ifongezir arazim akaghsɨ, ia uari uan agharibar suigh. Ia Kraisɨn adarasi, ia navir amɨrizimɨn ikɨ.