\id 1KI - drafted by Martin; edited by Steven, Simon and Marsha; Exeg Ck by Francis, Simon, and Marsha; Aruamu NT Cons ck by Wes Beasley and team Nov 2018.
\ide UTF-8
\h 1 Atriviba
\toc3 1AT
\toc2 1 Atriviba
\toc1 Israelia ko Judabar Atriviba, Men Akɨnafarir Faragha Zuim
\mt Israelia ko Judabar Atriviba, // Men Akɨnafarir Faragha Zuim
\mt2 O
\mt1 1 Atriviba
\imt Akar faragha zuim
\ip Akɨnafarir kam, a Samuelɨn Akɨnafarir Namba 2ɨn eghaghanibar gɨn otivizir bizibagh eghari. An Atrivim Devitɨn ikɨrɨmɨrir abuananam geghari. An Atrivim Solomonɨn ikɨrɨmɨrim ko ingangaribagh eghara, egha uaghan, Israelia uan kantri abigha kantrin pumuningɨn otozimɨn dughiamɨn, an aning gativazir atrivibagh eghari. Egha uaghan Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumazir mabar eghaghaniba uaghan an iti. Me Godɨn akaba isa atriviba ko gumazamiziba tuavir aghuimɨn gɨn mangasa, men akakagha me mɨgei. Godɨn akam inigha izir gumazibar mav, a Elaija.
\ip Akɨnafarir kam, mati Samuelɨn Akɨnafarir Namba 1 ko Namba 2. A pura eghaghanir kɨnim puvatɨ. An atriviba amizir bizibagh eghara uaghan men araziba tuisɨsi. Atrivir Ikiavɨra Itir Godɨn apengan itiba, me ziar aghuiba iti, egha me atrivibar itir dughiabar, Israelia men apengan ikia deraghavɨra iti. Ezɨ atrivir Godɨn akaba batoziba, me ziar kuraba iti. Egha me atrivibar itir dughiabar, Israelian dabirabim ikufi. Atriviba arazir kurar kam gami. Me asebar ziaba fasa tintinibar mɨghsɨabar ghuavanadi. Men arazir kam God gamima, a bar men oseme.
\c 1
\ms Solomon Israelian atrivimɨn iti
\mr (Sapta 1--11)
\s Atrivim Devit bar ghuri
\p
\v 1 Atrivim Devit bar ghurizɨ, an mɨkarzim zurarama arugharusi. Ezɨ me inir mɨtiar avagha akuiba isava anevema, da tong fefem a ganɨdir puvatɨ. 
\v 2 Kamaghɨn amizɨ, an ingangarir gumazir dapaniba a mɨgɨa ghaze, “Atrivim, en gumazir ekiam, e ti nɨ bagh guivir igiatam inightɨ, a nɨ ko ikɨ nɨn akurvagh deragh nɨn ganam. Egh a nɨ muigh daku egh nɨn mɨkarzim fefem a danɨngam.” 
\v 3 Kamaghɨn amizɨ, me kantri Israelɨn danganiba bar, dar amizir igiar bar diriba bagha ruiagha arui. Egha Sunemɨn nguibamɨn amizim, Abisak, an apigha, a inigha atrivim bagha ize. 
\v 4 Amizir bar igiar dirir kamɨn ganganiba bar dera, a bar deraghavɨra atrivimɨn akurvagha an gara a geghufi. Ezɨ Atrivim Devit tong poroghamiba uari ko akuava amir arazitamɨn a gamizir puvatɨ.
\s Adoniya atrivimɨn otivasa
\p
\v 5-6 \x - \xo 1:5-6 \xo*\xt 2 Samuel 3:4\xt*\x*Adoniya, a Devit ko Hagitɨn otarim. Hagit Apsalom bategha, an gɨrara Adoniya bate. Adoniyan ganganiba bar dera, ezɨ an afeziam bar fomɨra iza datɨrɨghɨn, dughiatamɨn tong an arazir kuratam bagha an azangsɨgha kamaghɨn a mɨkemezir puvatɨ, “Nɨ manmaghsua arazir kabagh ami?” Egha datɨrɨghɨn Adoniya uabɨ, uabɨ fa ghaze, an atrivimɨn otivam. Kamaghɨn amizɨ, a mɨdorozir karisba ko hoziaba ko 50plan gumazir a geghuv an faragh mangamiba ini. 
\v 7 Egha a ghua Seruian otarim Joap, ko ofa gamir gumazim Abiatar, aning ko mɨkemezɨma, aning an akuraghtɨ an atrivimɨn otivasa aning ifonge. 
\v 8 Ezɨ ofa gamir gumazim Sadok, ko Jehoiadan otarim Benaia, ko akam inigh izir gumazim Natan, ko Simei, ko Rei, ko atrivimɨn mɨdorozir gumazir gavgaviba, me Adoniyan nɨghnɨzim ko itir puvatɨ.
\p
\v 9 Dughiar mamɨn. Adoniya ofa damuasa danganir mamɨn ghu, danganir kam, me kamaghɨn a dɨbora ghaze, Kuruzibar Dagɨam, a Enrogelɨn nguazimɨn aven anadir dɨpar atuimɨn boroghɨn iti. A sipsipba ko bulmakaun apuriba ko bulmakaun igiar mɨkarziba sara itibav suegha ofa gami. A izasa atrivimɨn otarir igharaziba, ko Judan atrivimɨn ingangarir gumazir dapaniba, ko atrivimɨn ingangarir gumazir igharaziba me bagha akam amada. 
\v 10 Egha an akam inigha izir gumazim Natan, ko Benaia, ko atrivimɨn mɨdorozir gumaziba, ko an aveghbuam Solomon, a me bagha akatam amadazir puvatɨ.
\s Solomon atrivimɨn oto
\p
\v 11 \x - \xo 1:11 \xo*\xt 2 Samuel 12:24\xt*\x*Ezɨ akam inigha izir gumazim Natan, a Solomonɨn amebam Batseba bagha ghua kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ kamaghɨn oraghiz, o puvatɨ, Hagitɨn otarim, Adoniya, Atrivim Devitɨn danganim inigh atrivimɨn otivasava ami. Ezɨ en gumazir ekiam Devit, bizir kam gɨfozir puvatɨ. 
\v 12 Kamaghɨn, nɨ uan otarim Solomon ko, gua uaghara aremeghan koghsɨ, kɨ gua mɨkɨmamin akabar gɨrara mangɨ dar amuam. 
\v 13 Nɨ bar zuamɨra Atrivim Devit bagh mangɨ kamaghɨn a mɨkɨm suam, ‘Atrivim, nan gumazir ekiam, kɨ nɨn ingangarir amizim. Nɨ na ko faragha akam akɨra kamaghɨn mɨkeme, nɨn otarim Solomon gɨn nan danganim inigh atrivimɨn otogh, nan atrivir dabirabim dapiam. Ezɨ manmaghɨn amizɨ, Adoniya datɨrɨghɨn atrivimɨn oto?’ 
\v 14 Dughiar nɨ mangɨ Atrivim Devit ko mɨkɨmvɨra ikiamimɨn, kɨ aven izɨ gavgavim nɨn akam danɨng, nɨ mɨgei moghɨra mɨkɨmam.”
\p
\v 15 Ezɨ Batseba atrivimɨn ganasa atrivim akui naghɨn a gatɨn aven ghu. Atrivim Devit bar ghuri, ezɨ Sunemian amizim Abisak, a geghuva deragha an gari. 
\v 16 Ezɨ Batseba atrivimɨn guamɨn uan tevimning apɨrigha guam avirazɨ, atrivim an azara, “Nɨ bizir tizim gifongegha na bagha izi?”
\p
\v 17 Ezɨ Batseba a ikaragha ghaze, “Nan gumazir ekiam, kɨ nɨn ingangarir amizim. Nɨ fomɨra akar mam Ikiavɨra Itir God, a nɨn God, an ziamɨn na koma anekɨra ghaze, nan otarim Solomon nɨn danganim inigh atrivimɨn otogh, nɨn atrivir dabirabim dapiam. 
\v 18 Ezɨ nɨ oragh! Atrivim, nan gumazir ekiam. Adoniya datɨrɨghɨn atrivimɨn oto. Ezɨ nɨ ti tong kamaghɨn fozir puvatɨ. 
\v 19 A bulmakaun apuriba ko, bulmakaun igiar mɨkarziba sara itiba ko, sipsipɨn avɨribav suegha ofa gami. Egha nɨn otariba ko ofa gamir gumazim Abiatar ko mɨdorozir gumazibar faragha zuir gumazim Joap, a me bagha akaba amangizɨ me ghue. Egha nɨn ingangarir gumazim Solomon, an a bagh akatam amadazir puvatɨ. 
\v 20 O atrivim, nan gumazir ekiam, Israelian gumazamiziba bar nɨrara gara nɨ mɨzua iti, nɨ uabɨ gumazir manatam amɨseveghtɨ, a nɨn danganim inigh atrivimɨn otogh, egh atrivir dabirabim dapiam. 
\v 21 Puvatɨghtɨ, nɨ aremegh mangɨ uan inazir afeziaba iti naghɨn me ko ikɨtɨ, gumazamiziba kɨ uan otarim Solomon ko kamaghɨn ga mɨkɨmam, ga gumazim ko amizir kuramning. Egh me ga mɨsueghtɨ ga aremegham.”
\p
\v 22 Egha Batseba mɨgɨavɨra itima, akam inigha izir gumazim Natan iza atrivimɨn dɨpenimɨn oto. 
\v 23 Ezɨ Atrivim Devitɨn ingangarir gumaziba ghua a mɨgɨa ghaze, “Akam inigha izir gumazim Natan izegha nɨn ganasa.” Ezɨ atrivim an amamangatɨzɨ, Natan atrivim akui naghɨn a gatɨn aven ghugha, uan tevimning apɨrigha dapanim avira.
\p
\v 24 Egha Natan Devit mɨgɨa ghaze, “O atrivim, nan gumazir ekiam, nɨ ti kamaghɨn mɨkeme, Adoniya nan danganim inigh atrivimɨn ikɨva nan atrivir dabirabim dapiam? 
\v 25 E orazi, a datɨrɨghɨn ofa damuasa ghua bulmakaun apuriba ko, bulmakaun igiar mɨkarziba sara itiba ko, sipsipɨn avɨribav suegha ofa gami. Egha nɨn otariba ko ofa gamir gumazim Abiatar ko mɨdorozir gumazibar faragha zuir gumazim Joap, a me bagha akaba amangizɨ me ghue. Me datɨrɨghɨn dagheba ko dɨpaba a koma ada apava an gun tiariba akara ghaze, ‘Adoniya datɨrɨghɨn dughiar ruarimɨn atrivimɨn ikɨ mamaghɨra ikiam.’ 
\v 26 Ezɨ a, na ko, ofa gamir gumazim Sadok ko, Jehoiadan otarim Benaia ko, nɨn ingangarir gumazim Solomon, an e bagha akatam amadazir puvatɨ. 
\v 27 Atrivim, nan Ekiam, manmaghɨram ami? Me amir bizir kam, nɨ an amamangatɨzɨ me a gami o? Nɨ ti, gumazir nɨn danganim inigh, atrivir dabirabim dapiamim, nɨ an gun uan ingangarir gumazibav kemezir puvatɨ.”
\p
\v 28 Ezɨ Atrivim Devit ingangarir gumazibav gɨa ghaze, “Ia Batseban diaghtɨ a ua izɨ.” Ezɨ Batseba ua iza atrivimɨn boroghɨn tu.
\p
\v 29 Ezɨ atrivim a ko akam akɨra ghaze, “Ikiavɨra Itir God zurara ikia, egha nan akuragha nan osɨmtɨzir guar avɨribar aven ua na ini. 
\v 30 An ziamɨn, kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, datɨrɨghɨn aruer kamra, kɨ fomɨra Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, an ziamɨn, nɨ ko akar dɨkɨrɨzim gamizɨ moghɨn, kɨ a damightɨ, an otivam. Kɨ kamaghɨn akar dɨkɨrɨzim gamua ghaze, nɨn otarim Solomon, nan danganim inigh nan atrivir dabirabim dapiam.”
\p
\v 31 Ezɨ Batseba akar kam baregha, uan tevimning apɨrigha, aviragha kamaghɨn mɨgei, “Atrivim, nɨ nan gumazir ekiam. Nɨ zurara ikɨ mamaghɨra ikiasa, kɨ ifonge.”
\p
\v 32 Ezɨ Atrivim Devit kamaghɨn ingangarir gumazibav gei, “Ia mangɨva, ofa gamir gumazim, Sadok ko akam inigha izir gumazim Natan, Jehoiadan otarim Benaia, me mɨkemeghtɨ, me atrivimɨn guamɨn izɨ.” Ezɨ me aven ize.
\p
\v 33 Ezɨ atrivim kamaghɨn me mɨgei, “Ia nan ingangarir gumaziba inigh mangɨ, nan otarim Solomon inigh a isɨ nan donki datɨghtɨ, an a daperaghtɨ, ia a inigh Gihonɨn Dɨpar Atuir Emɨmɨrimɨn mangɨ. 
\v 34 Egh danganir kamɨn, ofa gamir gumazim Sadok, ko akam inigha izir gumazim Natan, Solomon Israelian atrivimɨn otivsɨ, aning borem isɨ an dapanim gingegh. Ia kamaghɨn damigh gɨvagh, sɨgham givi kamaghɨn araghasɨ suam, ‘Atrivim Solomon dughiar ruarimɨn atrivimɨn ikɨvɨra ikiam.’ 
\v 35 Egh ia an gɨrara izɨtɨma, a ua nan dɨpenimɨn aven izɨ nan atrivir dabirabim dapiam. Kɨ Israelia ko Judabar atrivimɨn ikiasa anemɨsefe. Ezɨ kamaghɨn, a nan danganim inigh atrivimɨn ikiam.”
\p
\v 36 Ezɨ Jehoiadan otarim Benaia, kamaghɨn atrivimɨn akam ikaragha ghaze, “Bar guizbangɨra. Atrivim, nɨ nan gumazir ekiam. E kamaghsua, Ikiavɨra Itir God, a nɨn God, a mɨkemezɨ moghɨn, a bizir kabar amightɨ da otivam. 
\v 37 Ikiavɨra Itir God nɨ gamizɨ moghɨn, a Solomon ko ikɨva an akurvagham. Egh uaghan, Ikiavɨra Itir God Solomon damightɨ, an atrivir gavgavir aghuimɨn otoghtɨ, an ziar ekiam nɨn ziar ekiam gafiragham.”
\p
\v 38 Kamaghɨn amizɨ, ofa gamir gumazim Sadok, ko akam inigha izir gumazim Natan, ko Jehoiadan otarim Benaia, ko Keretia, ko Peletian adarasi, me bar ghua Solomon inigha, Atrivim Devitɨn donki gafagha an akua Gihonɨn Dɨpar Atuir Emɨmɨrimɨn uaghiri. 
\v 39 Ofa gamir gumazim Sadok ghua Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn sipsipɨn komɨn borem aven itim ini. Me Gihonɨn itima, a komɨn kam inigha borer maba isa Solomonɨn dapanim ginga atrivimɨn otivasa anemɨsefe. Me sɨghabagh ivima, gumazamiziba bar kamaghɨn araghasi, “Solomon a dughiar ruarimɨn atrivimɨn ikɨ mamaghɨra ikiam.” 
\v 40 Gumazamiziba bar, me bar akongegha diava, marvibagh iviava, Solomonɨn gɨn uamategha Jerusalemɨn zui. Men dɨmdiam bar gavgavigha, nguazim gamima a ivazvasi.
\s Adoniya Atrivim Solomonɨn atiatingi
\p
\v 41 Adoniya uan adarazi ko amegha gɨvagha, nɨgɨnir ekiam barasi. Ezɨ Joap sɨghabar ararem baregha kamaghɨn mɨgei, “Kar nɨgɨnir ekiar manam Jerusalemɨn oto?”
\p
\v 42 Joap mɨgɨavɨra itir dughiamɨn, ofa gamir gumazim Abiatarɨn otarim Jonatan, iza me bato. Ezɨ Adoniya kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ izɨ. Nɨ gumazir aghuim, nɨ ti akar aghuitam inigha e bagha izi.”
\p
\v 43 Ezɨ Jonatan kamaghɨn Adoniyan akam ikaragha ghaze, “Noki, en gumazir ekiam Atrivim Devit, a Solomon gamizɨma an atrivimɨn oto. Kamagh amizɨ, kɨ akar aghuitam inigha izir puvatɨ. 
\v 44 Atrivim Devit, ofa gamir gumazim Sadok, ko akam inigha izir gumazim Natan ko, Jehoiadan otarim Benaia, ko Keretia, ko Peletian adarasi, bar me amadazɨ, me Solomon ko zui. Me zuir dughiamɨn, me Solomon isa Atrivim Devitɨn donki gisɨn anefazɨ, an aperagha zui. 
\v 45 Me Gihonɨn Dɨpar Atuir Emɨmɨrimɨn ghua, ofa gamir gumazim Sadok ko akam inigha izir gumazim Natan, aning borem isa Solomonɨn dapanim gingegha, a gamizɨ an atrivimɨn oto. Ezɨ kamaghɨn me bar akongegha araghasa uamategha Jerusalemɨn izi, ezɨ datɨrɨghɨn Jerusalemɨn itir gumazamiziba bar dia nɨgɨnir dafar kam gami. Nɨgɨnir kamra ia datɨrɨghɨn a barasi. 
\v 46 Ezɨ Solomon datɨrɨghɨn atrivimɨn dabirabim gapera. 
\v 47 Ezɨ atrivimɨn ingangarir gumazir dapaniba ghua Atrivim Devitɨn gara, uan naviba a ganɨga kamaghɨn a mɨgei, ‘Nɨ datɨrɨghɨn bizir bar aghuim gami. Ikiavɨra Itir God Solomon damightɨ, an atrivir gavgavir aghuimɨn otoghtɨ, an ziar ekiam nɨn ziar ekiam gafiragham.’ Ezɨ Atrivim Devit uan dakozimɨn ikia uan dapanim aviragha ziar ekiam God ganɨdi. 
\v 48 Egha a kamaghɨn mɨgei, ‘God datɨrɨghɨn nan otaribar tongɨn mav amɨsevezɨ, a nan danganim inigha atrivimɨn iti. God na ataghizɨ, kɨ uabɨ bizir an amizir kamɨn gari. Kamaghɨn amizɨ, e Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, e a bagh, bar akongegham.’ ”
\p
\v 49 Gumazir Adoniya koma apiagha ameziba akar kam baregha, me bar atiatigha agoi. Kamaghɨn amizɨ, me dɨkavigha Adoniya ategha tintinibar ghue. 
\v 50 Ezɨ Adoniya, Solomonɨn atiatigha ara ghua, Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn aven ghua, ofa gamir dakozimɨn mɨkebabar itir bulmakaun kombar mɨn garir bizibar suiragha gavgafi.\f + \fr 1:50 \fr*\ft Israelia kamaghɨn nɨghnɨgh suam, gumazitam me mɨsueghtɨ me aremeghsɨ damutɨ, me arɨ mangɨ, Godɨn Dɨpenimɨn aven mangɨ ofa gamir dakozimɨn mɨkebamɨn itir bulmakaun komɨn suiragh ikiam. Me kamagh nɨghnɨsi, me an suiragh deravɨra ikiam. Nɨ Ua Me Ini 21:13-14ɨn gan.\ft*\f* 
\v 51 Ezɨ gumazir maba ghua Atrivim Solomon mɨgɨa ghaze, “Adoniya nɨn atiatigha ghua, Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn aven ghua ovengan atiatigha, ofa gamir dakozimɨn mɨkebabar itir bulmakaun kombar mɨn garir bizibar suiki. Adoniya kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ ofa gamir dakozimɨn suiraghvɨra ikɨ mangɨtɨ, Atrivim Solomon, na mɨsueghtɨ kɨ aremeghan koghsɨ a Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn akar dɨkɨrɨzir gavgavitam damuam.’ ”
\p
\v 52 Ezɨ Solomon kamaghɨn men akam ikaragha ghaze, “An arazir aghuim damightɨ, bizir kuratam a batoghan kogham. Eghtɨ an arazir kuram damighɨva, an ovengam.”
\p
\v 53 Egha Atrivim Solomon gumaziba amadazɨma, me ghua ofa gamir dakozimɨn Adoniya inigha Solomon bagha ize. Ezɨ Adoniya atrivimɨn boroghɨn tevimning apɨrigha avirazɨ, Atrivim Solomon kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ uamategh uan dɨpenimɨn mangɨ.”
\c 2
\s Devit akar abuananabar Solomon mɨgei
\p
\v 1 Devit fo, an ovengamin dughiam bar roghɨra ize, kamaghɨn amizɨ, an akar kaba uan otarim Solomon ganɨdi. 
\v 2 \x - \xo 2:2 \xo*\xt Josua 23:14\xt*\x*A kamaghɨn mɨgei, “Kɨ kɨran oveghangɨn aremegham. Nɨ guizɨn gumazimɨn mɨn tugh gavgavigh, uan ingangarim damu. 
\v 3 \x - \xo 2:3 \xo*\xt Josua 1:7; 1 Eghaghaniba 22:12-13\xt*\x*Nɨ Ikiavɨra Itir God, nɨn God nɨ mɨkemezir biziba nɨ dar amu. Egh nɨ tuavir aghuir an e bagha inabazibar gɨn mangɨ, egh arazir a ifongeziba, ko an Akar Gavgaviba, ko bizir a damuasa e mɨkemeziba, ko a mɨgeir akaba, nɨ bar dar gɨn mangɨ. Kamaghɨn God nɨn akuraghtɨ, danganir manam nɨ an iti, nɨn ingangarim bar deraghvɨram otivam. 
\v 4 \x - \xo 2:4 \xo*\xt 2 Samuel 7:12-13; 7:25; 2 Atriviba 20:3\xt*\x*Ikiavɨra Itir God fomɨra akar dɨkɨrɨzir mamɨn na gamigha ghaze, ‘Devit, nɨn ovavir boriba zurara uan navir averiaba ko duabar, bar deravɨra nan damazimɨn daru mangɨtɨ, kɨ zurara nɨn adarazir gumazitam damightɨ, a Israelian atrivimɨn otivam.’ Kamaghɨn amizɨ, Solomon, nɨ guizbangɨra bar deraghvɨra an akabar gɨn mangɨ, eghtɨ a na gamizir akar dɨkɨrɨzir kam abighan kogham.
\p
\v 5 \x - \xo 2:5 \xo*\xt 2 Samuel 3:27; 20:10\xt*\x*“Ezɨ Solomon, nɨ oragh. Nɨ fogha gɨfa, Seruian otarim Joap, an arazir kurar kam, an osɨmtɨzir ekiam na ganɨngi. A Israelian mɨdorozir gumazibar dapanir faragha zuimning mɨsoghezɨ, aning areme. Kar, Nerɨn otarim Apner ko Jeterɨn otarim Amasa. A mɨdorozimɨn dughiamɨn aning mɨsoghezɨ aning aremezir puvatɨ. Bar puvatɨ. A pura gumazir kamning mɨsoghezɨ aning areme, ezɨ aningɨn osɨmtɨzim an ikiavɨra iti. 
\v 6 Nɨ uan nɨghnɨzir aghuimɨn gɨn mangɨva, an arazir kuram uam a ikaragh. Nɨ aneteghtɨ a pura ikɨ ghurigh uabɨ aremegh Gumazamizir Oveaghuezibar Nguibamɨn magɨran markɨ.
\p
\v 7 \x - \xo 2:7 \xo*\xt 2 Samuel 17:27-29\xt*\x*“Nɨ uaghan Barsilain otaribar apangkuvigh deraghvɨra me damu, kar Gileatɨn Distrighɨn gumazim, nɨ me ateghtɨ me izɨ nɨn adarazi ko dapiagh damɨ ikɨ. Kɨ fomɨra nɨn aveghbuam Apsalomɨn aravghuzir dughiamɨn, me arazir aghuimɨn na gami.
\p
\v 8 \x - \xo 2:8 \xo*\xt 2 Samuel 16:5-13; 19:16-23\xt*\x*“Ezɨ Geran otarim Simei, a Bahurimɨn nguibar ekiamɨn gumazim, a Benjaminɨn anabamɨn mav, a uaghan iti. Kɨ tɨghar Mahanaimɨn mangamin dughiamɨn, aruer kamra a bar akar kuraba na ganɨga, egha na gasɨghasɨghasa Godɨn azangsɨsi. Egha a ua iza Jordanɨn Fanemɨn na batozɨma, kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn akar dɨkɨrɨzim gamua ghaze, kɨ a mɨsueghtɨ an aremeghan kogham. 
\v 9 Ezɨ puvatɨ, nɨ mɨzazitam a gasegh. Nɨ kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ, a gumazir osɨmtɨziba puvatɨzim. Nɨ nɨghnɨzir aghuim iti. Nɨ tuavir manatamɨn mangɨva, a mɨsueghtɨ an aremegh Gumazamizir Oveaghuezibar Nguibamɨn magɨram.”
\s Devit areme
\p
\v 10 Egha gɨn Devit uan inazir afeziabar mɨn aremezɨma, me Jerusalemɨn anefa. Nguibar ekiar kam, me kamaghɨn a dɨbori, “Devitɨn Nguibar Ekiam.” 
\v 11 \x - \xo 2:11 \xo*\xt 2 Samuel 5:4-5; 1 Eghaghaniba 3:4\xt*\x*Devit kantri Israelɨn 40plan azenibar atrivimɨn ike. A faragha Hebronɨn nguibar ekiamɨn 7plan azenibar atrivimɨn ike, egha 33plan azenibar Jerusalemɨn atrivimɨn ike. 
\v 12 \x - \xo 2:12 \xo*\xt 1 Eghaghaniba 29:23\xt*\x*Ezɨ Devitɨn otarim Solomon an danganim inigha atrivimɨn oto. Solomon atrivir gavgavimɨn otozɨ, bizitam anebɨrazir pu. Bar puvatɨ.
\s Adoniyan ovevem
\p
\v 13 Dughiar mamɨn, Hagitɨn otarim Adoniya iza Solomonɨn amebam Batseba bato. Ezɨ Batseba an azara, “Nɨ akar aghuitam mɨkɨmasa izi, o?”
\p Ezɨ Adoniya kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Are, kɨ akar aghuimra mɨkɨmasa izi.”
\p
\v 14 Egha a kamaghɨn mɨgei, “Kɨ akar bar muziarir mam iti.” Ezɨ Batseba a mɨgɨa ghaze, “A dera, nɨ na mɨkɨm.”
\p
\v 15 Ezɨ Adoniya ghaze, “Nɨ fo, Israelian gumazamiziba bar kamaghɨn fo, kɨ atrivimɨn otivasava ami. Ezɨ puvatɨ. Ikiavɨra Itir Godɨn ifongiamɨn nan aveghbuam atrivimɨn otozɨma, kɨ puvatɨ. 
\v 16 Egha kɨ datɨrɨghɨn azangsɨzir vamɨra iti. Kɨ kamaghɨn ifonge, nɨ nan azangsɨzir kamɨn amamangatɨgh.”
\p Ezɨ Batseba ghaze, “Nɨ mɨkɨmtɨ kɨ oragham.”
\p
\v 17 \x - \xo 2:17 \xo*\xt 1 Atriviba 1:3-4\xt*\x*Ezɨ Adoniya kamaghɨn a mɨgei, “Ga uaning, kɨ kamaghsua, nɨ mangɨ Atrivim Solomonɨn azaraghtɨma, a nan amamangatɨ, kɨ Sunemɨn nguibamɨn amizir kam Abisak, kɨ an ikiasa. Kɨ fo, atrivim nɨn akam batueghan kogham.”
\p
\v 18 Ezɨ Batseba kamaghɨn Adoniya mɨgei, “A dera, kɨ mangɨ nɨ bagh atrivimɨn azangsɨgham.”
\p
\v 19 Egha Batseba, Adoniya bagha Atrivim Solomon mɨkɨmasa zuir dughiamɨn, atrivim dɨkavigha, ziar ekiam uan amebam danɨngasava uan tevimning apɨrigha uan dapanim avira. Egha a ua uan atrivir dabirabim gaperagha, egha ingangarir gumazibav geima, me dabirabir mam inigha iza Atrivim Solomonɨn dabirabimɨn vongɨn an agharir guvimɨn anetɨzɨ, Batseba a gapera. 
\v 20 Egha Batseba kamaghɨn mɨgei, “Kɨ azangsɨzir bar muziarir mam iti. Kɨ kamaghsua, nɨ an aghuaghan markɨ.”
\p Ezɨ Solomon kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Amebam, nɨ purama azaragh. Nɨ fo, kɨ nɨn azangsɨzimɨn aghuaghan kogham.”
\p
\v 21 Ezɨ Batseba ghaze, “Kɨ kamaghsua, nɨ uan aveghbuam Adoniyan amamangatɨghtɨ, a Sunemɨn amizim Abisakɨn ikiam.”
\p
\v 22 Ezɨ Atrivim Solomon azangsɨzir kam baregha atara kamaghɨn mɨgei, “Nɨ tizim bagha Adoniya, Abisakɨn ikiasa nan azangsɨsi?\f + \fr 2:22 \fr*\ft Gumazitam atrivimɨn amuim inightɨ, kamaghɨn gumazir kam atrivimɨn ikiasa. Nɨ 2 Samuel 3:6-11 ko 16:21-22ɨn gan.\ft*\f* Egh nɨ ti uaghan, a nan danganim inigh atrivimɨn ikɨsɨ nɨ nan azangsɨgham. A nan avebamra. Egh nɨ uaghan ofa gamir gumazim Abiatar ko Seruian otarim Joap bagh azangsɨziba inigh izam.”
\p
\v 23 Egha Atrivim Solomon, Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn akar dɨkɨrɨzim gamua ghaze, “Adoniya amizir akar kam, an osɨmtɨzim iti. Kamaghɨn amizɨ, kɨ a mɨsueghtɨ an aremegham. Kɨ kamaghɨn damighan koghtɨ, God na mɨsueghtɨ kɨ aremegham. 
\v 24 Ikiavɨra Itir God nan akuragha gavgavim na ganɨngi. Ezɨ kamaghɨn, kɨ uan afeziam Devitɨn danganim inigha atrivimɨn oto, mati Ikiavɨra Itir God fomɨra akar dɨkɨrɨzir mamɨn e gamua ghaze, gɨn Israelian atriviba nan ovavir boribar tongɨn aven otivigham. Kamaghɨn amizɨma, Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn bar guizbangɨra, Adoniya datɨrɨghɨn aremegham.” 
\v 25 Egha Atrivim Solomon akar gavgavimɨn Benaia mɨkemezɨ, a ghua Adoniya mɨsoghezɨma, an areme.
\s Solomon ofa gamir gumazibar ingangarimɨn Abiatar agɨfa
\p
\v 26 \x - \xo 2:26 \xo*\xt 1 Samuel 22:20-23; 2 Samuel 15:24\xt*\x*Atrivim Solomon kamaghɨn ofa gamir gumazim Abiatarɨn mɨgɨa ghaze, “Nɨ uamategh uan nguibam Anatotɨn mangɨ uan nguazimɨn ikɨ. Nɨ osɨmtɨzim iti, ezɨ kɨ nɨ mɨsueghan koghtɨ nɨ aremeghan kogham. Kɨ fo, nɨ fomɨra nan afeziam Devit ko ikegha, Ikiavɨra Itir God, en Ekiamɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam gisaghpu. Ezɨ Devit osɨmtɨzir avɨriba aterima, nɨ a ko ikia uaghan da ateri. Kamaghɨn amizɨ, kɨ nɨ mɨsueghan koghtɨ, nɨ aremeghan kogham.” 
\v 27 Egha ofa gamir gumazim Abiatar, Solomon an ingangarimɨn anegɨfa. Kamaghɨra, Ikiavɨra Itir God fomɨra Silon nguibamɨn mɨkemezir akam, Solomon a gamizɨ an oto. Akar kam kamakɨn, ofa gamir gumazim Elin adarasi, men ofa gamir gumazibar ingangarim gɨvagham.\f + \fr 2:27 \fr*\ft Nɨ 1 Samuel 2:27-36ɨn gan.\ft*\f*
\s Me Joap mɨsoghezɨ an areme
\p
\v 28 Joap, fomɨra Apsalomɨn roroam gamizir puvatɨ, an Adoniyan akurvasi. A datɨrɨghɨn Adoniyan ovevemɨn mɨgɨrɨgɨam baregha, atiatigha ara ghua Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn aven ghua, uabɨn akurvaghasa ofa gamir dakozimɨn mɨkebabar itir bulmakaun kombar mɨn garir biziba pamtemɨn dar suiragha iti.\f + \fr 2:28 \fr*\ft Nɨ akar 1 Atriviba 1:50ɨn itimɨn gan.\ft*\f* 
\v 29 Ezɨ gumazir maba ghua kamaghɨn Atrivim Solomon mɨgei, “Joap ara ghua Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn aven ofa gamir dakozim pamtemɨn an suiragha iti.”
\p Ezɨ Solomon Jehoiadan otarim Benaian mɨgɨa ghaze, “Nɨ mangɨva Joap mɨsueghtɨ an aremegh.”
\p
\v 30 Ezɨ Benaia Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn aven ghua kamaghɨn Joap mɨgei, “Atrivim ghaze, nɨ danganir kam ategh azenan mangɨ.”
\p Ezɨ Joap ghaze, “Puvatɨ. Kɨ azenan mangɨghan kogham. Nɨ kaghɨra na mɨsueghtɨ, kɨ aremegham.” Ezɨ Benaia uamategha atrivim bagha ghua, Joapɨn akamɨn gun a mɨgei.
\p
\v 31 Ezɨ atrivim kamaghɨn Benaian akam ikaragha ghaze, “A dera, nɨ an nɨghnɨzimɨn gɨn mangɨva a mɨsueghtɨ, an aremegh. Egh an kuam inigh mangɨ anefagh. Joap gumazir osɨmtɨziba puvatɨziba pura me mɨsoagharɨghizɨ me ariaghire. Ezɨ an osɨmtɨzir kam, na ko nan afeziamɨn adarazir iti. Nɨ a mɨsueghtɨ, an aremeghtɨ, an osɨmtɨzir kam uam en ikian kogham. 
\v 32 Ikiavɨra Itir God, Joap amizir arazir kurar kaba ikarvagh, ivezir kuram a danɨngam. Joap Nerɨn otarim Apner ko Jeterɨn otarim Amasa, a mɨdorozir sabamɨn puram aning mɨsoghezɨ aning areme. Aning an mɨn gumazir kuramning puvatɨ. Apner, a Israelian mɨdorozir gumazibar dapanim, ezɨ Amasa, a Judabar mɨdorozir gumazibar dapanim. Nan afeziam Devit fozir puvatɨzɨ, Joap arazir kam gami. 
\v 33 Ikiavɨra Itir God, Joap amizir osɨmtɨzir kam gɨnɨghnɨgh, zurara mɨzazim Joap ko an adarazir anɨngam. Egh Ikiavɨra Itir God, zurara dabirabir aghuim ko navir amɨrizim isɨ, Devit ko an ovavir boriba, ko an adarasi, ko an ikɨzimɨn otivamin atrivibar anɨngam.”
\p
\v 34 Ezɨ Jehoiadan otarim Benaia akar kaba baregha, uamategha Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn aven ghua, Joap mɨsoghezɨma an areme. Me an kuam inigha ghua an dɨpenimɨn boroghɨn anefa, a gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn boroghɨn iti. 
\v 35 Ezɨ atrivim, Jehoiadan otarim Benaia amɨsevezɨma, a Joapɨn danganim inigha mɨdorozir gumazibar dapanimɨn oto. Egha atrivim, Abiatarɨn danganim iniasa, ofa gamir gumazim Sadok amɨsefe.
\s Me Simei mɨsoghezɨ an areme
\p
\v 36 Joap aremegha gɨvazɨma, Atrivim Solomon Simein diagha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ Jerusalemɨn dɨpenitamɨn ingarigh, egh dɨpenir kamra ikɨ. Egh nɨ bar Jerusalem ategh igharagh mangan markɨ. 
\v 37 Nɨ Kidronɨn Fanem girɨgh vongɨn Jerusalemɨn nguibar ekiamɨn mɨtaghniamɨn ikiavkɨnightɨ, kɨ bar zuamɨra aruer kamra nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremegham. Nɨ kamaghɨn fogh, nɨ uabɨ uan osɨmtɨzim bagh aremegham.”
\p
\v 38 Ezɨ Simei kamaghɨn a ikaragha ghaze, “Atrivim, nɨn akam bar dera, ezɨ kɨ nɨ mɨkemezɨ moghɨn damuam.” Kamaghɨn amizɨ, Simei dughiar ruarimɨn Jerusalemɨn iti.
\p
\v 39 Ezɨ azenir 3pla ghua gɨvazɨ, Simein ingangarir gumazir kɨnir pumuning ara ghua, Getɨn nguibar ekiamɨn Atrivim Akis ko iti, a Makan otarim. Ezɨ gumazir maba kamaghɨn Simei mɨgei, “Nɨn ingangarir gumazir kamning ghua Getɨn iti.” 
\v 40 Ezɨ Simei zuamɨra dɨkavigha uan donki gaperagha, uan ingangarir gumazimning buriasa Atrivim Akis bagha Getɨn ghu. An aningɨn apigha, aning inigha uamategha Jerusalemɨn ize.
\p
\v 41 Ezɨ Solomon kamaghɨn oraki, Simei Jerusalem ategha Getɨn ghugha uamategha ize. 
\v 42 Kamaghɨn amizɨ a Simein diazɨma a izima, a kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ nɨ gamizɨma, nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn akar dɨkɨrɨzim akɨrigha ghaze, Nɨ Jerusalem ategh tintinibar daruan kogham. Egha kɨ kamaghɨn pamtemɨn nɨ mɨgɨa ghaze, Nɨ nguibar ekiam ateghtɨ, kɨ zuamɨra aruer kamra nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremegham. Ezɨ nɨ kamaghɨn na ikara, A dera, kɨ nɨn akamɨn gɨn mangam. 
\v 43 Egha nɨ bizir tizim bagha, Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn amizir akar dɨkɨrɨzim abigha, uaghan nan akam batoke?”
\p
\v 44 Egha atrivim ua kamaghɨn mɨgei, “Arazir kurar nɨ nan afeziam Devit gamiziba, nɨ bar adagh fo. Ezɨ datɨrɨghɨn nɨ amizir arazir kurar kaba bagh, Ikiavɨra Itir God, mɨzazim nɨ gasam. 
\v 45 Egh Ikiavɨra Itir God deraghvɨra na damuva, egh zurara Devitɨn ovavir boribar amutɨ, me atrivibar otivam.”
\p
\v 46 Ezɨ Simei ghuzɨma, Atrivim Benaia a mɨgɨa ghaze, “Nɨ mangɨva Simei mɨsueghtɨ an aremegh.” Ezɨ Benaia atrivim ategha ghua Simei mɨsoghezɨ an areme.
\p Solomon datɨrɨghɨn atrivir bar gavgavimɨn otozɨ, gumazitam anebɨnan ibura.
\c 3
\s Solomon nɨghnɨzir aghuim bagha  // God ko mɨgei
\r (2 Eghaghaniba 1:3-12)
\p
\v 1 Egha Solomon, Isipian atrivimɨn guivir mamɨn ikia, egha arazir kamɨn a Isipian atrivim ko akam akɨri, eghtɨ kantrining deraghvɨra ikɨ, uaning mɨsoghan kogham. Solomon uan amuim inigha Devitɨn Nguibar Ekiam Jerusalemɨn ize. Amizim danganir kamɨn ikiavɨra itima, Solomon uan dɨpenim ko Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim ko dɨvazir Jerusalem avɨnizimɨn ingari. 
\v 2 Israelia tɨghar Ikiavɨra Itir God bagh Dɨpenir tamɨn ingaram. Kamaghɨn amizɨ, me tintinibar mɨghsɨabar ghuavanaga an ziam fasa ofabagh ami. 
\v 3 Ezɨ Solomon Ikiavɨra Itir God gifuegha, uan afeziam Devitɨn mɨn arazir God ifongezibar gɨn zui. Egha an arazir mam ikufi, an asɨziba ko pauran mughuriar aghuim zuim isa Ikiavɨra Itir God bagha mɨghsɨabar dar ofabagh ami.
\p
\v 4 Nguibar ekiam Gibeon, a mɨghsɨamɨn pɨn ikia egha ofa gamir danganir ekiam iti, egha ofa gamir danganir igharazibagh afira. Ezɨ me kagh ghuegha Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fe. Kamaghɨn amizɨ, dughiar kamɨn Solomon ofa damuasa Gibeonɨn ghu. Solomon 1,000plan asɨziba inigha ofan bar isia mɨghɨriba tuasa Gibeonɨn ofan dakozir kamɨn ghua da tue. 
\v 5 \x - \xo 3:5 \xo*\xt 1 Atriviba 9:2; 2 Eghaghaniba 1:7\xt*\x*Dɨmagarir mam, Solomon Gibeonɨn nguibamɨn ikia akua irebamɨn garima, Ikiavɨra Itir God uabɨ an akagha a mɨgɨa ghaze, “Nɨ bizir tizim gifongegh, nan azaraghtɨ, kɨ nɨ danɨngam.”
\p
\v 6 Ezɨ Solomon kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Nan afeziam Devit, nɨn damazimɨn zurara guizɨn araziba bar deraghavɨra dar gɨn ghua, egha arazir aghuir voroghɨra itim gami. Ezɨ kamaghɨn amizɨ, nɨ zurara bar an apangkuvigha, bar deravɨram a gami. Egha datɨrɨghɨn nɨ uaghan kamaghɨn amuavɨra iti, ezɨ kɨ an otarim, nɨ na ataghizɨ, kɨ an danganim inigha atrivimɨn iti. 
\v 7 O Ikiavɨra Itir God, nɨ nan God. Kɨ nɨn ingangarir gumazim, nɨ na gamizɨ, kɨ uan afeziam Devitɨn danganim inigha atrivimɨn iti. Kɨ igiamra ikia ingangarir kam damuamin fofoziba puvatɨ. 
\v 8 Nɨn ingangarir gumazim datɨrɨghɨn, nɨ ua baghavɨra mɨsevezir gumazamizibar tongɨn iti. Me bar avɨrasemezɨ, gumaziba me mengan ibura. 
\v 9 \x - \xo 3:9 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 1:10; Aghuzir Akaba 2:3-9; Hibru 5:14; Jems 1:5\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, nɨ nɨghnɨzir aghuim ko fofozim na danightɨ, kɨ deraghvɨra nɨn gumazamizibagh ativagh men ganam. Egh kɨ fogham, arazir manam a dera, manam ikufi. Puvatɨghtɨ, kɨ manmaghɨra nɨn gumazamizir avɨrir kam gativagh men ganam? Guizbangɨra, gumazitam uabɨ me gativan iburagham. Kɨ uabɨ kɨ fofoziba bar puvatɨ.”
\p
\v 10 Ezɨ Ekiam Solomonɨn azangsɨzir kam baregha, Solomon bagha an navim bar dera. 
\v 11 Egha God Solomon mɨgɨa ghaze, “Nɨ dughiar ruarimɨn nguazir kamɨn ikiasa, nan azangsɨzir puvatɨ, egha dagɨar avɨriba iniasa nan azai puvatɨ, egha uan apanibagh asɨghasɨghasa nan azai puvatɨ. Nɨ Israelia gativagh deraghvɨra men ganamin nɨghnɨzir aghuim ko fofozim iniasa nan azai. 
\v 12 \x - \xo 3:12 \xo*\xt 1 Atriviba 4:29-31; Fofozir Gumazim 1:16\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, kɨ guizbangɨra, bizir nɨ uabɨ danɨngasa nan azangsɨzim, kɨ a isɨ nɨ danɨngam. Kɨ datɨrɨghɨn nɨghnɨzir aghuim ko fofozir aghuim nɨ danɨngam. Gumazitam fomɨra fofozir kamagh garitam itir puvatɨ, egh uaghan gɨn gumazitam fofozir kamagh garitam ikian kogham. 
\v 13 Guizbangɨra, nɨ ziar ekiam ko dagɨar avɨriba uabɨ danɨngasa nan azarazir puvatɨ. Ezɨ kɨ bizir kaba bar nɨ danɨngam. Dughiar nɨ atrivimɨn ikiamim, atrivir igharazitam nɨ itir ziar ekiar kam itir puvatɨ. 
\v 14 \x - \xo 3:14 \xo*\xt 1 Atriviba 15:5; Onger Akaba 91:16; Aghuzir Akaba 3:2\xt*\x*Egh nɨ uan afeziam Devitɨn mɨn nan tuaviba ko arazir kɨ ifongeziba ko nan Akar Gavgavibar gɨn mangɨtɨ, kɨ nɨ damutɨ nɨ dughiar ruarimɨn nguazir kamɨn ikiam.”
\p
\v 15 Ikiavɨra Itir God mɨkemegha gɨvazɨ, Solomon osegha dɨkavigha fo, a irebamɨn gani. Egha gɨn a uamategha Jerusalemɨn ghugha, Ekiamɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Boksiamɨn boroghɨn tu. Egha ofan bar isia mɨghɨriba ko ofan God ko navir vamɨran ikiamim gami. Egha bizir kamɨn gɨn, a uan ingangarir gumaziba bagha isar ekiam gami.
\s Nɨghnɨzir aghuim Solomonɨn akurazɨ a deravɨra kotiam gami
\p
\v 16 Dughiar mamɨn, tuavimɨn amizimning uan osɨmtɨzim akɨrasa atrivim bagha ize. 
\v 17 Amizir mam kamaghɨn mɨgei, “Nan gumazir ekiam, ga uaning, nɨ oragh. Kɨ amizir kam ko ga uaning inigha dɨpenir vamɨran ikia, kɨ otarir mam bate. Egha kɨ borir kam batir dughiamɨn, amizir kam uaghan na ko dɨpenimɨn iti. 
\v 18 Aruer pumuning gɨvazɨ, mɨkezim otozɨ, a uaghan otarir mam bate. Ga uaningra dɨpenimɨn iti. Ezɨ igharazitav ua ga ko dɨpenir kamɨn itir puvatɨ. 
\v 19 Ezɨ dɨmangan, an akuav onganigha iragha iza uan borim gisɨn mɨtozɨ an areme. 
\v 20 Ezɨ dɨmangan kɨ akuavɨra itima, a nan borim inigha uan mɨsiamɨn ghu, egha uan borir kuar kam inigha iza nan boroghɨn anetɨ. 
\v 21 Kɨ mɨzaraghara dɨkavigha otem uan borim danɨngasa amua garima, an aremegha gɨfa. Egha kɨ deraghavɨra an namnamɨn gara anesavsuigha ghaze. Kar borir kɨ otezim puvatɨ.”
\p
\v 22 Amizir kam mɨkemegha gɨvazɨ, amizir igharazim kamaghɨn mɨgei, “Puvatɨ. Borir aremezim, a nɨn borim. Ezɨ borir angamɨra itim, a nan borim.”
\p Ezɨ amizir faragha mɨkemezim kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Bar puvatɨ. Borir aremezim, a nɨn borimra. Ezɨ borir angamɨra itim, a nan borim.” Aning atrivimɨn damazimɨn uaning adosi.
\p
\v 23 Ezɨ atrivim kamaghɨn aning mɨgei, “Gua uaghara akar vamɨra bagha uaning adosi. Mav ghaze, ‘Otarir angamɨra itim a nan borim.’ Ezɨ igharazitav uaghan ghaze, ‘Bar puvatɨ. A nan otarim.’ ”
\p
\v 24 Ezɨ atrivim kamaghɨn uan ingangarir gumazibav gɨa ghaze, “Ia mɨdorozir sabatam inigh izɨ.” Ezɨ me ghua mɨdorozir sabam inigha atrivim bagha ize.
\p
\v 25 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Ia otarir angamɨra itir mam, inigh izɨ tongɨram anebigh, egh an akuar vuem isɨ amizitam danɨngigh, egh an akuar vuem isɨ amizitam danɨngigh.”
\p
\v 26 \x - \xo 3:26 \xo*\xt Aisaia 49:15\xt*\x*Ezɨ guizɨn borir kamɨn amebam bar uan borimɨn apangkuvigha kamaghɨn atrivim mɨgei, “Nan gumazir ekiam, markɨ. Ga uaning! Nɨ borim amizir munam danɨngigh. Nɨ a mɨsueghtɨ an aremeghan markɨ.”
\p Ezɨ amizir igharazim ghaze, “Puvatɨ. Nɨ gan tav danɨngan kogham. Nɨ pura tongɨram anebɨkigh.”
\p
\v 27 Ezɨ atrivim kamaghɨn mɨgei, “Ia borim mɨsueghtɨ an aremeghan markɨ. Ia borim isɨ amizir borir angamɨra ikiasa mɨgeim danɨngigh. E fo, anarɨra guizɨn borir kamɨn amebam.”
\p
\v 28 Ezɨ gɨn Israelian gumazamiziba bar, Atrivim Solomon kotiamɨn aven amizimning gamizir nɨghnɨzir aghuir kam baregha, dɨkavir kuram gamigha ziar ekiam a ganɨdi. Egha me kamaghɨn fo, God uabɨra, guizɨn arazimɨn gɨn mangɨ osɨmtɨziba akɨramin fofozim ko nɨghnɨzir aghuim a ganɨngi.
\c 4
\s Atrivim Solomonɨn  // ingangarir gumazir dapaniba
\p
\v 1 Atrivim Solomon Israelian danganiba bar a dagh atifa. 
\v 2 Ezɨ an ingangarir gumazir dapanibar kara:
\p Sadokɨn otarim Asaria, an ofa gamir gumazim.
\p
\v 3 Sisan otarir pumuning, Elihorep ko Ahiya, aning atrivimɨn akɨnafariba osirir gumazimning.
\p Ahilutɨn otarim Jehosafat, an atrivim amir biziba bar, a dar eghaghaniba osirir gumazim.
\p
\v 4 Jehoiadan otarim Benaia, a mɨdorozir gumazibar dapanim.
\p Sadok koma, Abiatar, aning ofa gamir gumazimning.
\p
\v 5 Natanɨn otarim Asaria, a distrighbar garir gumazir dapanibar dapanim.
\p Natanɨn otarim Sabut, a ofa gamir gumazim, egha a gumazir guizɨn nɨghnɨzir aghuiba atrivim ganɨdim.
\p
\v 6 Ahisar an atrivimɨn dɨpenimɨn ingangaribar garir gumazir dapanim.
\p Apdan otarim Adoniram, an atrivimɨn ingangarir gumazir kɨnibar dapanim.
\p
\v 7 Ezɨ Solomon uaghan 12plan gumazir dapanibav sefe. Eghtɨ me Israelɨn distrighɨn 12pla gativagh dar dagheba iniva, egh atrivim ko gumazamizir a ko an dɨpenimɨn itiba bagh da amangɨtɨ, me dar amam. Azeniba bar zurara, 12plan iakɨnibar tongɨn, iakɨnir vamɨra, distrighɨn kaba vaghvagh men iakɨnimra, me dagheba isɨ atrivim ko an dɨpenimɨn itir adarasi, me daghebar men akurvagham. 
\v 8 Ingangarir gumazir dapanir distrighɨn kabar garibar ziabar kara:
\p Benhur, a Efraimɨn anabamɨn mɨghsɨaba itir danganimɨn garir gumazim.
\p
\v 9 Bendeker, a nguibar ekiar kabar gari: Makas, Salbim, Betsemes ko Elon Bethanan.
\p
\v 10 Benheset, a nguibar ekiar kabar gari: Arubot, Soko ko, Heferɨn nguibar ekiamɨn nguaziba.
\p
\v 11 Ben Abinadap, Dorɨn nguibar ekiam ko an boroghɨn itir mɨghsɨabar itir danganim gari. A Solomonɨn guivir mamɨn iti, an ziam Tafat.
\p
\v 12 Ahilutɨn otarim Bana, a nguibar ekiar kabar gari: Tanak, Megido, ko Betsanɨn nguibar ekiam ko an boroghɨn itir nguazim. Nguazir kam a Saretanɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn, Jesrilɨn nguibar ekiamɨn Sautɨn amadaghan iti. Distrighɨn kamɨn mɨtaghniam, aruem anadi naghɨn Abel Meholan ikegha ghua, Jokmeamɨn nguibar ekiamɨn aruem uaghiri naghɨn tu.
\p
\v 13 Bengeber, a Gileatɨn Distrighɨn itir Ramotɨn nguibar ekiamɨn gara, egha uaghan gumazir kam Jair, an nguibabar gari, a Manasen anabamɨn gumazir mam. Nguibar kaba uaghan Gileatɨn nguazimɨn iti. A uaghan Argopɨn danganimɨn gari, a Distrik Basanɨn iti. Distrighɨn kam a 60plan nguibar ekiaba iti, da bar dɨvazir gavgaviba ko tiar akar gavgaviba iti. Tiar akar kaba, me brasɨn ingarizir igugunir gavgavibar da asi.
\p
\v 14 Idon otarim Ahinadap, a Mahanaimɨn nguibar ekiamɨn gari.
\p
\v 15 Ahimas, a Naptalin anabamɨn nguazimɨn gari. A Solomonɨn guivir igharazim Basematɨn iti.
\p
\v 16 Husain otarim Bana, an Aserɨn anabamɨn nguazimɨn gara, egha uaghan Bealotɨn nguibar ekiamɨn gari.
\p
\v 17 Paruan otarim Jehosafat, a Isakarɨn anabamɨn nguazimɨn gari.
\p
\v 18 Elan otarim Simei, a Benjaminɨn anabamɨn nguazimɨn gari.
\p
\v 19 Urin otarim Geber, a Gileatɨn Distrighɨn gari. Fomɨra distrighɨn kam, Amorian Atrivim Sihon ko Basanɨn Atrivim Ok, aning an ikia an gari.
\p Ezɨ gumazir dapanir vamɨra, a Judan Distrighɨn ikia distrighɨn kabar gumazir dapanir kaba bar adar gari.\f + \fr 4:19 \fr*\ft Hibrun akam kagh deragha bigha mɨgeir puvatɨ.\ft*\f*
\s Solomon atrivimɨn itima kantri bar deraghavɨram oto
\p
\v 20 Juda ko Israelɨn gumazamiziba bar avɨraseme, mati ongarir gigim. Me dagheba ko dɨpaba apava bar akonge. 
\v 21 \x - \xo 4:21 \xo*\xt Jenesis 15:18; 2 Eghaghaniba 9:26\xt*\x*Solomon kantrin kaba bar dar atrivimɨn iti, da Yufretisɨn Fanemɨn aruem anadi naghɨn ikegha ghua, Filistiabar nguazimɨn aruem uaghiri naghɨn otogha ghua, sautɨn amadaghan, Isipɨn mɨtaghniamɨn tu. Kantrin kaba bar Solomonɨn apengan ikia, egha dughiabar uan takisba isa a bagha iza ghua, dughiar an aremezimɨn tu.
\p
\v 22 Arueba bar vaghvagha Solomon kamaghɨn dagheba isi, 6,000 kilogrem plaua ko 3,000 kilogrem plauan aghuiba, 
\v 23 ko 20plan bulmakauba, ko 10plan bulmakaun me akuaghapir mɨkarziba sara itiba, ko 100plan sipsipba, ko dian ruarimɨn itiba, ko tuarir mɨkarziba sara itiba ini.
\p
\v 24 Solomon Israelɨn boroghɨn itir kantriba bar adar gara ghua, aruem anadi naghɨn Yufretisɨn Fanemɨn tu. An nguazir mɨtaghniam, Yufretisɨn Fanemɨn boroghɨn itir nguibar ekiam Tipsan ikegha, bar ghua aruem ghuaghiri naghɨn itir nguibar ekiam Gasan tu. Danganir kabar itir atriviba bar an apengan iti, ezɨ kantrin igharazir an boroghɨn itiba, me an apanim gamir puvatɨ. 
\v 25 Solomon atrivimɨn itir dughiamɨn, Juda ko Israelɨn nguaziba bar dar gumazamiziba, me Danɨn nguibar ekiamɨn ikegha ghua Berseban nguibar ekiamɨn tu, me bar deraghavɨra uan wainɨn azeniba ko fighɨn temebar boroghɨn apiav iti. Ezɨ bizir kuratam me batozir puvatɨ.
\p
\v 26 \x - \xo 4:26 \xo*\xt 1 Atriviba 10:26; 2 Eghaghaniba 1:14; 9:25\xt*\x*Solomon hoziabar arɨghamin dɨpenir avɨriba iti, kar hoziar mɨdorozir karisba mɨkɨrvaziba. Ezɨ a 40,000plan hoziaba dɨpenir kabagh arɨsi. Solomon uaghan 12,000plan mɨdorozir gumaziba iti, me hoziabagh apia mɨsozir gumaziba.
\p
\v 27 Distrighɨn kaba vaghvagha dar 12plan gumazir dapaniba, me Atrivim Solomon bagha iakɨnir a me bagha inabazimɨn dagheba iniasa zui. Dagher kaba, da atrivim ko gumazamizir an dɨpenimɨn ikia a ko apibar dagheba. Gumazir dapanir kaba, me bar deraghavɨra uan ingangarim gami, ezɨ atrivim dughiar tamɨn daghebar otevezir puvatɨ. 
\v 28 Iakɨnir atrivim inabazimɨn, me uaghan, hoziar karisbagh etuiba ko hoziar igharaziba bagha, baliba ko graziba isa izi. Me hoziaba bagh dagher kaba inigh, vaghvagh danganir hoziaba iti naghɨn mangam.
\p
\v 29 God, nɨghnɨziba ko fofozir aghuir avɨriba isa Solomon ganɨngi. A fofozir bar aghuiba iti, mati ongarimɨn gigim, ezɨ gumazitam da mengan iburagham. 
\v 30 An fofozim ko nɨghnɨzir aghuim, aruem anadi naghɨn itir fofozir gumaziba ko, Isipɨn itir fofozir gumazibar fofoziba bar dagh afira. 
\v 31 \x - \xo 4:31 \xo*\xt Onger Akaba 89:1\xt*\x*Solomonɨn fofozim, a nguazir kamɨn fofozir gumazibar fofoziba bar dagh afira. Solomonɨn fofozim, uaghan Etanɨn fofozim gafira. Etan a Esran adarazir fofozir gumazir mam. Solomonɨn fofozim uaghan Maholɨn otaribar fofozim gafira, Maholɨn otaribar izibar kara, Heman, Kalkol ko Darda. Kamaghɨn amizɨ, Israelɨn boroghɨn itir kantriba bar, dar gumazamiziba, an ziar ekiamɨn akam barasi. 
\v 32 \x - \xo 4:32 \xo*\xt Aghuzir Akaba 1:1; 10:1; 25:1; Solomon 1:1\xt*\x*Solomon, 3,000plan aghuzir akaba osirigha, egha uaghan 1,005plan ighiaba osiri. 
\v 33 An akaba, biziba bar dav gei, mati Lebanonɨn sidan temer ekiam ko, hisopɨn mɨn garir temer dagɨar dɨvazir mɨriabar aghuibav gei. A uaghan asɨzir avɨriba ko, kuaraziba ko ipeba ko, osiriba sara mɨgei. 
\v 34 Kantriba bar dar atriviba, Solomon barazi, a nɨghnɨzir aghuim ko fofozir aghuim itima, ezɨ me gumaziba amadima me iza an akar aghuiba barasi.
\c 5
\s Solomon Ikiavɨra Itir God bagha Dɨpenimɨn ingarasa bizibar kɨri
\r (2 Eghaghaniba 2:1-18)
\p
\v 1 Fomɨra Hiram Tairɨn atrivimɨn ike, a fomɨra Atrivim Devitɨn namakar aghuim. Egha Hiram kamaghɨn oraki, Solomon, Devitɨn danganim inigha atrivimɨn oto, ezɨ a uan ingangarir gumazir dapaniba Solomonɨn ganasa me amada. 
\v 2 Ezɨ Solomon, Hiram bagha akam amaga ghaze, 
\v 3 “Nɨ fo, nan afeziam Devit atrivimɨn itir dughiamɨn, apaniba zurara izava a ko mɨsosi. Kamaghɨn a Ikiavɨra Itir God, uan Godɨn ziam famin Dɨpenimɨn ingaramin dughiaba puvatɨ. A kamaghɨn nɨghnɨsi, Ikiavɨra Itir God apanir kaba abɨnightɨ, kɨ uan Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingaram. 
\v 4 Ezɨ datɨrɨghɨn, Ikiavɨra Itir God, nan God, kantrin igharazibagh amizɨma, me e ko deraghavɨram apia. Kantrin kaba datɨrɨghɨn uam en apanim gamir puvatɨzɨ, arazir kuratam e batozir puvatɨ. 
\v 5 \x - \xo 5:5 \xo*\xt 2 Samuel 7:12-13; 1 Eghaghaniba 17:11-12; 28:6\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, kɨ datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir God, nan God, an ziam famin Dɨpenimɨn ingarasa ifonge. Ikiavɨra Itir God fomɨra nan afeziam ko akar kam akɨrigha ghaze, ‘Kɨ nɨn otaritam amɨseveghtɨ, a nɨn danganim inigh atrivimɨn ikiam. Egh a na bagh Dɨpenimɨn ingaram, eghtɨ gumazamiziba Dɨpenir kamɨn na bagh roghɨra izɨ nan ziam fam.’ Kamaghɨn amizɨ, kɨ datɨrɨghɨn a bagh Dɨpenimɨn ingaram. 
\v 6 Kamaghɨn amizɨ, nɨ uan ingangarir gumaziba, amadaghtɨma me sidan temeba okɨsɨ, Lebanonɨn Mɨghsɨabar mangɨ, eghtɨ kɨ dar Dɨpenir kamɨn ingaram. Nɨ fo, Saidonia temeba oka bar fo, ezɨ nan ingangarir gumaziba fozir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ uan ingangarir gumaziba amadaghtɨma, me puram men akurvaghsɨ izam. Eghtɨ nɨ manmaghɨn dagɨaba, uan ingangarir gumazibagh ivesɨ ifueghtɨ, kɨ pura nɨ danɨngam.”
\p
\v 7 Ezɨ Hiram, Solomonɨn akar kam baregha, an navim bar dera, ezɨ a kamaghɨn mɨgei, “E datɨrɨghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fam. Guizbangɨra, an otarir aghuim isa Devit ganɨngizɨma, an an danganim inigha, atrivimɨn otogha kantrin gavgavir kamɨn gari. Devitɨn otarir kam, a bar nɨghnɨzir aghuiba ko fofoziba iti.” 
\v 8 Egha Hiram kamaghɨn Solomon bagha akam amaga ghaze, “Kɨ nɨn akam baregha gɨvagha, an amamangatɨ. Kɨ nɨ bagh temer sidaba ko painɨn temeba amangam. 
\v 9 Nan ingangarir gumaziba Lebanonɨn temeba okegh, da inigh ongarir dadarimɨn mangam. Me da akuvagh, pamtemɨn da ikegh, dar ikɨziba inigh ongarimɨn izɨ, ongarir dadarir nɨ mɨsevezimɨn dar arɨgham. Danganir kamɨn, nan ingangarir gumaziba dar beniba fɨrightɨ, nɨn ingangarir gumaziba da iniam. Bizir vamɨra nɨ na bagh a damuasa kɨ ifonge, nɨ na ko nan dɨpenimɨn iti darazi bagh dagheba amang.”
\p
\v 10 Kamaghɨn amizɨ. Hiram Solomon bagha temer sidaba ko painɨn temer avɨriba oke, ezɨ da Solomon dɨborozir dɨbobonimɨn tu. 
\v 11 Ezɨ zurara azeniba vaghvagha Solomon 2,000 tan witba ko, 4,000 litan\f + \fr 5:11 \fr*\ft Gumazir fomɨra itir maba akar kam gɨra, egha me ghaze, akar kam 400,000 litan mɨgei. Nɨ 2 Eghaghaniba 2:10ɨn gan.\ft*\f* olivɨn borer aghuiba isa, Hiram uan adarazi ko damasa me bagha da amadi.
\p
\v 12 Ikiavɨra Itir God, akar dɨkɨrɨzir amizimɨn gɨrara ghua fofozim ko nɨghnɨzir aghuiba Solomon ganɨngi. Ezɨ Hiram ko Solomon, namakar aghuimningɨn oto. Aning deraghavɨra ikiasa, akar dɨkɨrɨzir gavgavir mam gami.
\p
\v 13 Atrivim Solomon 30,000plan gumaziba, Israelian danganibar bar me inigha uan ingangarir kam damuasa me mɨgei. 
\v 14 \x - \xo 5:14 \xo*\xt 1 Atriviba 12:18\xt*\x*Egha an okoruar 3plan me abɨki, ezɨ okoruaba vaghvagha 10,000plan gumaziba iti. Eghtɨ iakɨniba vaghvagh, gumazir okoruar tam mangɨ Lebanon kantrin ingangaribar amu ua izam. Eghtɨ iakɨnir igharazimɨn okoruar igharazim mangɨ ingaram. Ezɨ okoruar 3plan kaba kamaghɨn ami, tam mangɨ Lebanonɨn kantrin iakɨnir vamɨran ingarigh, egh ua izɨ iakɨnir pumuningɨn nguibamɨn ikɨtɨ, igharazim mangam. Me kamaghɨn uarigh itavragha ingari. Ezɨ Adoniram a ingangarir gumazir kabar gari. 
\v 15 Ezɨ Solomon uaghan 80,000plan dagɨaba aghorir gumaziba ini, ezɨ me mɨghsɨabar dagɨabar ghori. Egha dagɨaba aterasa 70,000plan gumaziba ini. 
\v 16 Egha a uaghan ingangarir gumazir kabar ganasa gumazir dapanir 3,300plan maba amɨsefe. 
\v 17 Ezɨ ingangarir gumazir kaba Solomonɨn akamɨn gɨn ghua, danganir dagɨar bar aghuiba iti naghɨn dagɨabar ghora, dagɨar dafar bar dirir pɨn koziba aghora, egha deravɨra dar kɨri. Egha me da atera Jerusalemɨn ghua da arɨsi, eghtɨ gɨn me Godɨn Dɨpenimɨn ingarsɨ, dagh isɨn Dɨpenim asam. 
\v 18 Ezɨ dɨpenimɨn ingarir fofozir gumaziba uaghan Solomon ko Hiramɨn ingangarir gumazibar tongɨn iti. Egha me Gebalɨn nguibar ekiamɨn ingangarir gumaziba ko ingara, Godɨn Dɨpenimɨn ingaramin dagɨaba akɨra temeba abɨsi.
\c 6
\s Solomon Ikiavɨra Itir God bagha Dɨpenimɨn ingari
\p
\v 1 Israelia Isip ataghizir dughiamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn, kar 480plan azeniba. Ezɨ azenir kam kar namba 4ɨn azenir Solomon Israelian atrivimɨn itim. Ezɨ azenir kamɨn namba 2ɨn iakɨnim, kar iakɨnir me kamaghɨn dɨborim Siv,\f + \fr 6:1 \fr*\ft Israelian iakɨnir kam Siv, an Epril ko Mein dughiamɨn otifi.\ft*\f* Solomon Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingari. 
\v 2 Dɨpenir Atrivim Solomon Ikiavɨra Itir God bagha ingarizir kam, an ruarim 30 mitan tu, ezɨ an arozim 10 mitan tu, ezɨ an tuirivim, a 15 mita ko akuamɨn tu. 
\v 3 Ezɨ azuarir mam Dɨpenimɨn guamɨn iti. An ruarimɨn ababanim, mati Dɨpenimɨn arozimɨn ababanimɨn mɨn 10 mitan tu. Ezɨ an ruarim 5 mitan tu. 
\v 4 Dɨpenir kamɨn bɨriba winduaba iti, ezɨ winduan kaba dɨpenimɨn aven ekevegha, azenan bar sufi. Me winduan kaba, bizir torir muziarir avɨriba itibar da ave, eghtɨ angazangarim Dɨpenimɨn aven izam.\f + \fr 6:4 \fr*\ft Hibrun akam, danganir kamɨn deragha bigha a mɨgei puvatɨ.\ft*\f* 
\v 5 Ezɨ danganir muziarir avɨriba, Dɨpenimɨn mɨriar 3pla, bar da ekɨarugha gavgavim Dɨpenimɨn bɨribagh anɨdi. 
\v 6 Danganir muziarir kaba, da uarigh isɨn ikia ghuava anaga 3plan ghuriaba iti. Me ghuriar kabar ingarasa, ghuriar 3plan apengan iti akoribar arɨghasa, me Dɨpenimɨn bɨribar toribar amuan aghua. Kamaghɨn amizɨ, me ghuriar namba 2 bagha dɨpenir akoriba arɨghasa, an bɨrim gekuigha mong aven ghu, eghtɨ dɨpenir akorir kam arɨghamin danganim ikiam. Me kamaghɨra namba 3ɨn ghuriam uaghan a gami. Kamaghɨn amizɨma, ghuriar namba 1, a suvizɨ an arozimɨn ababanim, 2 mita ko 28 sentimitan tu. Ezɨ an pɨn itir ghuriar namba 2, a mong ekevezɨ, an arozimɨn ababanim 2 mita ko 74 sentimitan tu. Ezɨ ghuriar namba 3, an ekevezɨ an arozimɨn ababanim 3 mita ko 20 sentimitan tu.
\p
\v 7 \x - \xo 6:7 \xo*\xt Ua Me Ini 20:25; Godɨn Araziba 27:5; Josua 8:31\xt*\x*Me dagɨaba inizir danganimɨn, me bar deraghavɨra dagɨaba inizir danganimɨn dar ghora da avɨsi. Egh me gɨn ada inigh izɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingaram. Kamaghɨn amizɨ me dɨpenimɨn ingarir dughiamɨn, hamaba ko, sobiaba, ko ainbar ingarir bizir igharaziba, dar nɨgɨniba puvatɨ.
\p
\v 8 Ghuriar pɨn itimningɨn ghuavanadir adɨrɨziam iti, a Dɨpenimɨn sautɨn amadaghan iti. 
\v 9 Ezɨ Solomonɨn ingangarir gumaziba, me Dɨpenimɨn mɨriabar itir ghuriar kabar ingari, egha sidan temer arariba inigha dɨpenir siriamɨn ingari. 
\v 10 Dɨpenim avɨnizir danganir kam, a ghuriar 3pla iti. Ezɨ ghuriar kabar tuirivimɨn ababaniba da bar 2 mita ko 28 sentimitan tu. Me sidan temeba inigha Dɨpenimɨn bɨribar poghezɨ, da dɨpenir akoribar mɨn ikia ghuriar kaba gavgavim dagh anɨdi.
\p
\v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir God gɨn kamaghɨn Solomon mɨgei. 
\v 12 “Dɨpenir nɨ datɨrɨghɨn na bagha ingarir kam, kɨ akam nɨn iti. Nɨ deraghvɨra arazir kɨ ifongeziba, ko bizir kɨ damuasa ia mɨkemeziba, ko nan Akar Gavgavibar gɨn mangɨtɨma, kɨ deraghvɨra nɨ damuam, mati kɨ fomɨra nɨn afeziam Devit bagha akam akɨrizɨ mokɨn. 
\v 13 Egh ia Israelia, kɨ ian tongɨn ikiam, ia nan gumazamiziba. Egh kɨ ia ateghan kogham. Bar puvatɨ.”
\s Me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn danganiba asɨngi
\r (2 Eghaghaniba 3:8-14)
\p
\v 14 \x - \xo 6:14 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 3:1-14\xt*\x*Ezɨ Solomon uan ingangarir gumaziba ko me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingarigha gɨfa. 
\v 15 Me Dɨpenimɨn aven itir bɨriba avasa sidan temer arariba inigha da ave, an ghuriar aruir danganimɨn ikegha, ghua an siriamɨn tu. Egha me painɨn temer arariba inigha an ghuriar vazimɨn itimɨn da ghuani. 
\v 16-17 \x - \xo 6:16-17 \xo*\xt Ua Me Ini 26:33-34\xt*\x*Me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven danganir ekiar mam abigha, bɨrimɨn ingari. Danganir bar aven itim, me kamaghɨn a dɨbori, Danganir Bar Anogoroghezim, ezɨ an ruarimɨn ababanim 10 mitan tu. Ezɨ danganir igharazim, me kamaghɨn a dɨbori, Anogoroghezir Danganim, ezɨ an ruarimɨn ababanim 20 mitan tu. Bɨrir aning abɨghizir kam, me temer sidan araribar an ingari. Ezɨ bɨrir kam ghuavanaga dɨpenir siriamɨn tu. 
\v 18 Me sidan temer arariba inigha bɨriba bar da ave. Eghtɨ gumaziba bɨribar dagɨabar ganan kogham. Egha me seviba ko akɨmarir onezibar nedazir aghuariba ter ararir kabar dar ghore.
\p
\v 19 Me Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam arɨghasa, Dɨpenir kamɨn aven Bar Anogoroghezir Danganimɨn ingari. 
\v 20 Bar Anogoroghezir Danganimɨn ababaniba, bar voroghɨra ghue, an ruarim 10 mitan tuzɨ, an arozim uaghan 10 mitan tu, ezɨ an tuirivim uaghan 10 mitan tu. Me golɨn aghuiba inigha danganir kamɨn bɨriba ave. Danganir kamɨn tiar akamɨn boroghɨn, me temer sidan ofa gamir dakozir mamɨn ingari. Egha me uaghan ofa gamir dakozir kam golɨn da ave.\f + \fr 6:20 \fr*\ft Hibrun akam danganir kamɨn deragha bigha a mɨgeir pu.\ft*\f* 
\v 21 Me golɨn aghuim inigha Anogoroghezir Danganimɨn aven an bɨriba bar a da ave. Me uaghan sen golɨn ingarigha Danganir Bar Anogoroghezimɨn tiar akamɨn da agui. Me danganir kamɨn bɨriba golɨn da ave. 
\v 22 \x - \xo 6:22 \xo*\xt Ua Me Ini 30:1-3\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn averiam ko ofa gamir dakozir Danganir Bar Anogoroghezimɨn aven itim, me golɨn aghuimɨn bar da ave.
\p
\v 23-26 \x - \xo 6:23-28 \xo*\xt Ua Me Ini 25:18-20\xt*\x*Me olivɨn temeba inigha enselɨn bar gavgavir pumuningɨn nedazimningɨn ingari, egha aning isɨ Bar Anogoroghezir Danganimɨn aven aning asam. Aningɨn ruarimningɨn ababanim 5 mitan tu. Enselning bar uaghara gari. Aningɨn avɨzimning kuigha voroghɨra iti. Ezɨ aningɨn avɨzimningɨn ruarimɨn ababanim vaghvagha 2 mita ko 50 sentimitan tu. Kamaghɨn amizɨ, enselɨn bar gavgavir mamɨn avɨzimningɨn ruarimningɨn ababanim 5 mitan tu. 
\v 27 Me enselɨn bar gavgavir kamningɨn ingarigha gɨvagha, aning isa Bar Anogoroghezir Danganimɨn aning asara. Enselɨn mam agharir guvimɨn tughav itima, an avɨzim agharir guvimɨn itir bɨrimɨn poro. Ezɨ enselɨn igharazim, an agharir kɨriamɨn tughav itima, an avɨzim agharir kɨriamɨn itir bɨrimɨn poroghav iti. Ezɨ aningɨn avɨzir igharazimning iza Bar Anogoroghezir Danganimɨn tongɨn, uaningɨn akuigha uaning bɨra. 
\v 28 Me uaghan golɨn enselɨn kamning avara.
\p
\v 29 Egha me Bar Anogoroghezir Danganim ko, Anogoroghezir Danganim, aningɨn bɨriba, enselɨn bar gavgavibar nedaziba, ko akɨmarir onezibar nedaziba, ko detɨn tememɨn nedaziba, dar kɨra dar ghori. 
\v 30 Egha me gol inigha an ghuriar aruir danganimning avara.
\p
\v 31 Egha me Bar Anogoroghezir Danganim bagha olivɨn temer arariba inigha, tiar akar pumuningɨn ingari. Egha me tiam asir danganimɨn ter akɨnir 5plan mɨkebaba itimningɨn aning agura. Egha dughiar me tiam asim, tiar kamning iza uaghara uaning dukua. 
\v 32 Tiar akar kamning, me enselɨn bar gavgavibar nedaziba ko detɨn temebar nedaziba ko akɨmarir onezibar nedazibar, aningɨn dar kɨra dar ghore. Egha me gol inigha tiar akamning ko, nedazir kaba saram avara.
\p
\v 33 Kamaghɨra, me Dɨpenimɨn Danganir Anogoroghezimɨn aven zuir tiar akamningɨn ingarasa, olivɨn temer ararimning inigha guarir akɨnimning tiar kamning arɨghamimɨn ingari. Ezɨ guarir akɨnir kamning, vaghvagha 4plan mɨriaba iti. 
\v 34 Egha me painɨn temer ararir ruarir 4pla inigha tiar akar pumuningɨn ingari. Tiar akar kamning vaghvagha akuar pumuning iti, ezɨ me ainsisbar da isav suiki. Pumuning vongɨn itima, pumuning vongɨn iti. Da kuamin dughiamɨn da isɨvagh isɨvagh mangɨ uarigh puegham. Egha me tiar akar kamning isa, tiar akamɨn danganimɨn aning asara, mati me Bar Anogoroghezir Danganimɨn tiar akam gamizɨ mokɨn. 
\v 35 Egha me enselɨn bar gavgavibar nedaziba, ko detɨn temebar nedaziba ko akɨmarir onezibar nedazibar, aningɨn dar kɨra dar ghore. Egha me gol inigha tiar akamning ko, nedazir kaba saram avara.
\p
\v 36 Egha me Dɨpenim boroghɨn itir danganir arozim avɨnizir dɨvazimɨn ingarasa, dagɨar deragha dɨghoregha dɨkɨrɨziba inigha, 3plan bɨzibar da arɨsi, me da uarigh isɨn arɨsi. Egha me sidan temer arariba dagɨar kabagh isɨn arɨsi. Egha me ua dagɨar 3plan bɨzibar uarigh isɨn arɨgha, temer araribar bɨzir mam dagɨabagh isɨn atɨ, me kamaghɨra amua ghua dɨvazir kam agɨfa.
\p
\v 37 Solomon namba 4ɨn azenimɨn atrivimɨn itir dughiamɨn, an iakɨnir namba 2ɨn, me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn apengan itir mɨngarir gavgavim atɨ. Iakɨnir kam me kamaghɨn a dɨbori, Siv, iakɨnir kamɨn me dɨpenim asasa dagɨaba isa bɨzibar da arɨsi. 
\v 38 Ingangarir gumaziba 7plan azenibar Dɨpenir kamɨn ingari, egha Solomon atrivimɨn itir azenir namba 11, an iakɨnir namba 8ɨn aven, me Dɨpenimɨn ingangariba bar da agɨfa. Me iakɨnir kam kamaghɨn a dɨbori, Bul.\f + \fr 6:38 \fr*\ft Israelian iakɨnir kam Bul, a en iakɨnir Oktoba ko Novemban dughiamɨn otifi.\ft*\f* Solomon mɨkemezɨ moghɨra, me ingangariba bar deraghavɨra dagh amizɨ, Dɨpenimɨn ingangariba bar deraghavɨram oto.
\c 7
\s Me Solomon bagha  // dɨpenir ekiamɨn ingari
\p
\v 1 Solomon ua bagha atrivimɨn dɨpeniba itir danganir mamɨn dɨpenimɨn ingari, ezɨ an ingangarir gumaziba ingara ghuavɨra itima, 13plan azeniba gɨvazɨ, danganir kamɨn dɨpenir kaba gɨfa. 
\v 2 Solomonɨn ingangarir gumaziba, dɨpenir ekiar mamɨn ingari, egha ziam a garɨgha ghaze, Lebanonɨn Ruarir Pɨzimɨn Dɨpenim. Dɨpenir kamɨn ruarimɨn ababanim, 50 mitan tu, ezɨ an arozimɨn ababanim, 25 mitan tu, ezɨ an tuirivimɨn ababanim, 15 mitan tu. Dɨpenir kamɨn, me temer sidan dɨpenir akɨniba isa 4plan bɨzibar da ase. Egha me dɨpenimɨn tuirivimɨn pɨn, sidan ter ararir ruariba inigha akoribar mɨn dɨpenir akɨnibagh isɨn da arɨki. 
\v 3 Egha dɨpenimɨn arozimɨn gɨn ghua, me akoriba isa 3plan bɨzibar gɨn ghua dɨpenir akɨnibagh isɨn da tuamraki. Akorir kabar dɨbobonim, 45ɨn tu, ezɨ bɨziba vaghvagha 15plan akoriba iti. Egha me sidan temer bɨghizibar arariba inigha an siriamɨn ingari. 
\v 4 Dɨpenimɨn bɨrir vong ko vongɨn itiba uaghara winduan bɨzir 3pla iti. Me winduaba deraghavɨra dar abaragha dar ingarizɨ, da bɨrimningɨn vong ko vongɨn ikia, bar voroghɨra gara iti. 
\v 5 Dɨpenir kamɨn tiar akaba, da 4plan mɨriaba iti. Egha tiar akar kaba, da bɨzibar aven itima, bɨziba vaghvagha tiar akar 3pla iti.
\p
\v 6 Egha me dɨpenir mamɨn ingarigha kamaghɨn a dɨbora ghaze, Dɨpenir Akɨnir Ekiar Avɨriba Itir Dɨpenim. Dɨpenir kamɨn ruarimɨn ababanim, 25 mitan tu, ezɨ an arozimɨn ababanim, 15 mitan tu. Dɨpenir kamɨn azuarimɨn akɨniba, da azuarir kamɨn isiriam gisaghpu.\f + \fr 7:6 \fr*\ft Hibrun akam, deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f*
\p
\v 7 Egha me uaghan Atrivimɨn Dabirabimɨn Dɨpenimɨn ingari. An ziar igharazir mam Dɨpenir Kotiaba Barazim. Kar dɨpenir Solomon gumazamizibar osɨmtɨziba baraghamim. Me sidan temeba abigha dar arariba inigha, dɨpenir kamɨn bɨriba apɨra, ghuriamɨn arui naghɨn ikegha, ghuavanaga an siriamɨn tu.\f + \fr 7:7 \fr*\ft Hibrun akam, deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f*
\p
\v 8 \x - \xo 7:8 \xo*\xt 1 Atriviba 3:1\xt*\x*Egha me arazir kamɨn gɨn ghua Solomonɨn dɨpenir a uabɨ ikiamim bagha, me dɨvazir igharazimɨn aven, Dɨpenir Kotiaba Barazimɨn gɨrakɨrangɨn an ingaravɨra iti. Egha me uaghan dɨpenir igharazibar mɨn an ingari. Solomon uaghan dɨpenir kamaghɨra garim uan amuim bagha an ingari. A Isipɨn atrivimɨn guivim.
\p
\v 9 Dɨpenir kaba bar, me dagɨar bar aghuibara inigha dɨpenir kabar ingara, dar ghuriabar arui naghɨn ikegha ghua dar siriabar tu. Egha uaghan danganir uari akuvamim avɨnizir dɨvazimɨn ingari. Dagɨar kaba, me dar ghora, egha soba ko siselba isa deravɨra dar mɨriabar kɨri. 
\v 10 Egha dɨpenir kabar apengan itir mɨngariba bagha, me dagɨar aghuir bar pɨn koziba ini. Dagɨar kaba, da bar ekefe, dar mabar ababanim, 3 mita ko akuamɨn tu, ezɨ mabar ababanim 5 mitan tu. 
\v 11 Me dagɨar ekiar kaba arigha gɨvagha, dagɨar dirir me deragha dɨghora dɨkɨrɨziba inigha, uaghan sidan temeba isa dɨpenibar ingari. 
\v 12 Egha dɨpenir kaba itir danganir kam, me anevɨnizir dɨvazim bar an ingarava aneghui. Dɨvazir kam, me an ingara, dagɨar aghuir me deragha dɨghora dɨkɨrɨziba inigha 3plan bɨzibar da arɨgha, uarigh isɨn arɨsi. Egha me sidan temer arariba dagɨar kabagh isɨn arɨsi. Egha me ua dagɨar 3plan bɨzibar uarigh isɨn arɨgha, temer araribar bɨzir mam dagɨabagh isɨn arɨsi, me kamaghɨram amua zuima dɨvazir kam gɨfa. Me faragha Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn guamɨn danganir uari akuvimɨn dɨvazimɨn ingarizɨ moghɨra, dɨvazir kamɨn ingara ghuavti a gɨfa. A Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn guamɨn itir azuarimɨn mɨn gari.
\s Huram iza Atrivim Solomonɨn ingangaribagh ami
\p
\v 13-14 Tairɨn nguibar ekiamɨn gumazir mam, an ziam Huram. Gumazir kam, brasɨn bizibar ingarir fofozir gumazir ekiam. An afeziam Tairɨn gumazim, a uaghan brasɨn bizibar ingarir fofozir gumazim, ezɨ an aremegha gɨfa. Huramɨn amebam, a Naptalin anabamɨn amizir mam. Solomon Huram bagha akam amadazɨ, a iza Solomon a mɨkemezɨ moghɨn, brasɨn biziba bar dar ingari.
\s Huram brasɨn guarir akɨnir ruarir pumuningɨn ingari
\r (2 Eghaghaniba 3:15-17)
\p
\v 15 Huram guarir akɨnir ekiar ruarir pumuning brasɨn aningɨn ingari. Ezɨ aningɨn ruarimning vɨrara 9 mitan tu, ezɨ aningɨn arozimning 6 mitan tu. 
\v 16 Egha uaghan a guarir akɨnir ruarir kamning gisɨn darɨghasa brasɨn dapanimningɨn ingari. Guarir akɨnir kamningɨn dapanimningɨn guarimɨn ababanim, 2 mita ko 28 sentimitan tu. 
\v 17 Egha a sen brasbar ingarigha ivemɨn mɨn da ikegha guarir akɨnimningɨn dapanimning adɨa da agui. Guarir akɨnimning adiarir kabar, 7plan ikɨziba vaghvagha aningɨn iti. 
\v 18 Egha a bras inigha pomigranetɨn temer ovɨzir avɨribar nedazibar ingarigha, da isa brasɨn guarir akɨnimningɨn dapanimning gisɨn arɨgha ghu. Guarir akɨnimning vaghvagha pomigranetɨn ovɨzibar nedazir bɨzir pumuning iti. 
\v 19 Guarir akɨnir dapanimning vaghvagha aningɨn ganganim mati akɨmarir dirim oneghɨrɨgha iti. Aningɨn ruarimɨn ababanim, 2 mitan tu. 
\v 20 Guarir akɨnir kamningɨn dapanimningɨn apengan, aning gighuizir mɨzimning iti. Ezɨ Huram ivemɨn mɨn irɨghizir sen bras inigha, mɨzir kamning gisɨn da ike. Egha aning gisɨn a pomigranetɨn temer ovɨzibar nedaziba bɨzir pumuning dagh itui. Ezɨ dɨpenir akɨnimning vaghvagha 200plan pomigranetɨn ovɨzibar nedaziba iti.\f + \fr 7:20 \fr*\ft Hibrun akam, deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f* 
\v 21 Huram guarir akɨnimningɨn ingangariba agɨvagha, aning isa Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn azuarimɨn tiar akamɨn boroghɨn aning asara. Egha guarir akɨnir sautɨn amadaghan tughav itim, kamaghɨn a dɨbori, Jakin. Egha notɨn amadaghan tughav itim kamaghɨn a dɨbori, Boas.\f + \fr 7:21 \fr*\ft Hibrun akamɨn ziar kam Jakin, a mong akar otevir kamɨn mɨn ghu, “God a gamizɨ an oto.” Hibrun akamɨn ziar kam Boas, a mong akar otevir kamɨn mɨn ghu, “Godɨn gavgavim.”\ft*\f* 
\v 22 Guarir akɨnir kamningɨn dapanimning gisɨn, me akɨmarir dirir onezimɨn mɨrara ingarizir bizimning aningɨn iti. Ezɨ guarir akɨnir kamningɨn ingangariba bar gɨfa.
\s Huram tengɨn dɨpar ekiam  // brasɨn an ingari
\r (2 Eghaghaniba 4:2-5)
\p
\v 23 Ezɨ Huram brasɨn avɨriba inigha da tuezɨ da isia amerezɨ, a bras tengɨn bar ekiamɨn ingarigha, a dɨbora ghaze, Ongarim. Tengɨn kamɨn arozimɨn ababanim, 4 mita ko 57 sentimitan tu, ezɨ an tuirivimɨn ababanim, 2 mita ko 28 sentimitan tu, ezɨ an akam gighuizir ababanim, 13 mita ko 71 sentimitan tu. 
\v 24 Egha a kerbezbar nedaziba tengɨn kamɨn dapanimɨn mɨriaba, bar bɨzir pumuningɨn da arɨgha a gighui. Ezɨ tengɨn kamɨn dapanim gighuizir nedazibar tɨziba, a 1 mita 1 mita, a kerbezbar nedazir 20pla iti. Egha a tengɨn ingarigha gɨvagha nedazir kaba tengɨn azenan da poghezir puvatɨ. Puvatɨ, a tengɨn ingarava nedazir kaba sara ingari. 
\v 25 Egha Huram 12plan bulmakaun apuriba brasɨn dar ingara, uaghan maghɨra tengɨn kam dar ogabagh isɨn an ingari. Ezɨ bulmakaun kabar 3plan guaba, aruem anadi naghɨn gari, ezɨ 3pla aruem uaghiri naghɨn gari, ezɨ 3pla notɨn amadaghan gari, ezɨ 3pla sautɨn amadaghan gari. Ezɨ dar ogaba tengɨn dɨkɨnimɨn apengan ikia, egha uarir akuighav iti. 
\v 26 Tengɨn kamɨn brasɨn mɨtiam, azenan ikegha ghua averiamɨn tuzim, a bar mɨtemegha, an ababanim, 8 sentimitan tu, mati gumazimɨn dafarimɨn ababanim. Tengɨn kamɨn mɨriam mati kavɨn akam, egha akɨmarir aghuarir onezir mamɨn mɨn oneghɨrɨgha iti. Tengɨn kam 40,000 litan dɨpam an aven ikiam.
\s Huram brasɨn wilkarbar ingari
\p
\v 27 Egha Huram itarir ekiabar afasa 10plan wilkarba brasɨn dar ingari. Wilkarɨn kabar 4plan mɨriabar ababanim magh ghuegha, 1 mita ko 82 sentimitan tu, ezɨ dar tuirivibar ababanim, 1 mita ko 37 sentimitan tu. 
\v 28-29 A kamaghɨn wilkarbar ingari. Wilkarba da boksiabar mɨn, mɨriar 4pla iti. Huram faragha dar agharibar ingari. Egha gɨn a brasɨn maba inigha laionɨn nedaziba ko, bulmakaun apuribar nedaziba ko, enselɨn bar gavgavibar nedazibar ingari. A brasɨn nedazir kaba inigha wilkarɨn 4plan mɨriabar poke. Egha bar dar aghariba avezir puvatɨ. Ezɨ wilkarɨn aghariba adiarir ababaniba iti, dagh aghuizir adiariba iti. Ezɨ adiarir kaba laionɨn nedazim ko bulmakaun nedazir itibar apengan ikia, egha uaghan dar pɨn iti. 
\v 30 Wilkarɨn kaba vaghvagha brasɨn ingarizir wilɨn 4pla iti, egha wilningɨn suizir ighuvir brasɨn aghariba iti. Wilkarɨn kabar pɨn, da mɨkebar 4pla iti, ezɨ mɨkebar kabar pɨn, brasɨn akɨnir 4pla iti, mati dɨpenir akɨnir itarir ekiam aterim. Ezɨ akɨnir kabagh aghuizir adiariba iti. 
\v 31 Brasɨn bizir mam, a ringɨn ekiamɨn mɨn gari, ezɨ 4plan akɨnir kaba ringɨn kamɨn suiragha ikia aneteri. Ezɨ itarir ekiam ringɨn kam gisɨn aperaghav iti. Wilkarɨn kamɨn siriamɨn ikegha pɨn ghuanaga ringɨn apebamɨn ababanim, a 50 sentimitan tu. Ezɨ wilkarɨn siriamɨn ikegha pɨn ghuanaga ring gisɨn tuzir ababanim, a 68 sentimitan tu. Nedazir aghuiba ringɨn kam gighui. Ezɨ wilkarɨn apebam, a ringɨn mɨn gari puvatɨ, a boksiamɨn mɨn ikia mɨriar 4pla iti.\f + \fr 7:31 \fr*\ft Hibrun akam, deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f*
\p
\v 32 Wilkarɨn kaba, da vaghvagha 4plan wilba ikia nedaziba itir mɨriabar apengan iti. Ezɨ wilkarɨn wilningɨn suizir ighuvir brasɨn agharir kamning, Huram dar ingarizir puvatɨgha wilkar gatɨzir pu. Puvatɨ. Agharir kamning, wilkarɨn poroghav ikia bizir vamɨran mɨn oto. Ezɨ wilbar arozibar ababanim, da 68 sentimitan tu. 
\v 33 Wilɨn kaba, mati mɨdorozir karisbar wilba. Ezɨ Huram bizir kaba bar brasɨn amerezimɨn dar ingari, kar wilɨn suizir ighuvir aghariba ko, spokba ko, wilɨn suizir bizir igharaziba sara. 
\v 34-35 Ezɨ ringɨn kaba ko akɨnir teng ateramiba, Huram dar ingarizir puvatɨgha wilkar gatɨzir pu. Puvatɨ, da wilkarɨn poroghav ikia bizir vamɨran mɨn oto. Ringɨn tuirivimɨn ababaniba, da 25 sentimitan tu. 
\v 36 Huram akɨnir kaba ko wilkarbar mɨriaba, a bar dar enselɨn bar gavgaviba, ko laionba, ko detɨn temebar nedazibar ghore. Danganir maba pura itima, ana da sara gighuizir adiaribar ghora, nedazir igharazir kabar dagh ighuagharui. 
\v 37 Kamaghɨra, Huram wilkarɨn 10plan kabar ingarizɨ, da bar voroghɨra ghue. Ezɨ dar ababaniba bar voroghɨra ghu.
\p
\v 38 \x - \xo 7:38 \xo*\xt Ua Me Ini 30:17-21\xt*\x*Ezɨ Huram vaghvagha wilkarɨn kabar afasa 10plan itarir ekiabar ingari. Tengɨn dɨpar kabar arozibar ababaniba, vaghvagha 1 mita ko 80 sentimitan tu. Ezɨ itarir ekiar kaba, 800 litan dɨpam dar aven ikiam. 
\v 39 Egha Huram bizir kabar ingarigha gɨvagha, a wilkarɨn 5pla sautɨn amadaghan Godɨn Dɨpenimɨn boroghɨn da atɨ, egha 5pla isa notɨn amadaghan Dɨpenimɨn boroghɨn da atɨ. Egha a tengɨn dɨpar ekiar kam isa Dɨpenimɨn mɨkebamɨn boroghɨn aruem anadi nagh ko sautɨn amadaghan aningɨn tɨzimɨn anetɨ.
\s Huram Godɨn Dɨpenim bagha  // ingarizir bizibar ziaba
\r (2 Eghaghaniba 4:11-18)
\p
\v 40 Egha Huram uaghan ruamin mɨneba, ko savolɨn muziariba, ko ghuziba kavamadir itariba sara ingari. Egha datɨrɨghɨn, Huram Atrivim Solomon a ganɨngizir ingangariba bar ada agɨfa. Kar Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingangariba. 
\v 41 Bizir Huram ingarizibar kara: Brasɨn ingarizir guarir akɨnir ruarir pumuning ko, aningɨn pɨn itir dapanimning ko, a sen brasba ivemɨn mɨn dar ingarigha, a da isa guarir akɨnimningɨn dapanimningɨn asuamning asɨngi. 
\v 42 A uaghan 400plan temer pomigranetɨn ovɨzibar nedazibar ingarigha da isa guarir akɨnir dapanimning garuzur ivemɨn mɨn garir bizim gike. Guarir akɨnimningɨn dapanimningɨn asuamning vaghvagha pomigranetɨn ovɨzir bɨzir pumuning aningɨn iti. 
\v 43 A uaghan 10plan wilkarbar ingari, egha 10plan itarir ekiar dagh isɨn itibar ingari. 
\v 44 Egha uaghan tengɨn dɨpar bar dafar kamɨn ingari, me a dɨbora ghaze, Ongarim. Egha uaghan 12plan bulmakaun apuribar nedazir tengɨn kam ateramibar ingari. 
\v 45 Egha a uaghan ruamin mɨneba, ko savolɨn muziariba, ko ghuziba kavamadir itariba, a brasɨn bar dar ingari. Huram, Solomonɨn akamɨn gɨn ghua, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim bagha biziba bar adar ingari. An adar ingarigha gɨvagha, iniba inigha bar deraghavɨra da isa dagh amizɨ, da bar deragha taghtasi.
\p
\v 46 Atrivim Solomon Saretan nguibar ekiam ko, Sukotɨn nguibar ekiamningɨn tɨzimɨn, Jordanɨn Faner danganir zarimɨn, a bizir kabar amuasa Huram mɨkeme. Danganir kam, a bizir kabar ingaramin nguazir gavgavir aghuim iti. Huram brasba inigha, da tuezɨ da isigha ameregha dɨpamɨn mɨn oto. Ezɨ ana da isa mozir me bizir kabar nedazibar mɨn nguazir kuizibagh fugha dar ingari. 
\v 47 Solomon Huram mɨkemezɨ, a brasɨn bizir kaba bar dar ingari. Da bar avɨraseme, ezɨ me brasɨn kabar osɨmtɨzim mengezir puvatɨ. Ezɨ gumazitam brasɨn kabar osɨmtɨzim gɨfozir puvatɨ.
\s Me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim darɨghasa golɨn bizibar ingari
\r (2 Eghaghaniba 4:19--5:1)
\p
\v 48 \x - \xo 7:48 \xo*\xt Ua Me Ini 25:23-30; 30:1-3\xt*\x*Solomon Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn bizibar ingarasa, ingangarir gumazibav keme. Ezɨ me gol inigha, ofa gamir dakozim ko, God ganɨdir bret arɨzir dakozimɨn ingari. 
\v 49 \x - \xo 7:49 \xo*\xt Ua Me Ini 25:31-40\xt*\x*Egha me Anogoroghezir Danganimɨn bɨrimningɨn boroghɨn darɨghasa golɨn bar aghuim inigha 10pla lamba afamin aghoribar ingari, 5pla bɨrir agharir guvimɨn tughav itima, 5pla agharir kɨriamɨn itir bɨrimɨn tuivighav iti. Me uaghan golɨn bar aghuim inigha akɨmariba ko, lamba ko, bizir akamimɨn mɨn garir avimɨn suighamibar ingari. 
\v 50 Egha me golɨn bar aghuim inigha, ofan ghuziba arɨghamin itariba ko, itarir igharaziba ko, bizir lamba amungamiba ko, itarir paura tutɨma mɨgharir mughuriar aghuim mangamiba, ko itarir avim ateramiba, me bar dar ingari. Me uaghan gol inigha, Bar Anogoroghezir Danganim ko Danganir Anogoroghezim ko Godɨn Dɨpenimɨn guamɨn itir tiar akabar ainsisbar ingari.
\p
\v 51 \x - \xo 7:51 \xo*\xt 2 Samuel 8:11; 1 Eghaghaniba 18:11\xt*\x*Atrivim Solomon, uan ingangarir gumaziba ko, me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingangariba bar ada agɨfa. Egha Solomon, an afeziam Devit Ikiavɨra Itir God baghavɨra inabazir bizir kaba, silva ko gol ko itarir aghuiba, an ada inigha iza Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven itir danganir biziba arɨzimɨn da arɨki.
\c 8
\rem Note: 2SA 8:41-43, and 55-61 are in the lectionary
\s Me Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam inigha Godɨn Dɨpenimɨn ize
\r (2 Eghaghaniba 5:2--6:2)
\p
\v 1 \x - \xo 8:1 \xo*\xt 2 Samuel 6:12-16; 1 Eghaghaniba 15:25-29\xt*\x*Egha Atrivim Solomon Israelian gumazir aruaba ko, men anababar gumazir dapaniba ko, men inazir afeziabar dakozibar gumazir ekiaba bagha akam amaga ghaze, me bar izɨ Jerusalemɨn a bativam. A kamaghsua, me Atrivim Devitɨn Nguibar Ekiam Saionɨn Mɨghsɨamɨn mangɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam inigh izɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn mavanang, danganir igiam darɨgham. 
\v 2 \x - \xo 8:2 \xo*\xt Ofa Gami 23:34\xt*\x*Ezɨ Israelian gumazamiziba bar, namba 7ɨn iakɨnimɨn iza Atrivim Solomonɨn boroghɨn uari akufa, kar iakɨnir me kamaghɨn dɨborim, Etanim.\f + \fr 8:2 \fr*\ft Israelian iakɨnir kam Etanim, a en iakɨnir Septemba o Oktoban otifi.\ft*\f* Kar Averpenibar Ikiamin Dughiar Ekiam. 
\v 3 Israelian gumazir aruaba bar otivigha gɨvazɨ, ofa gamir gumaziba, Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam gisaghpu. 
\v 4 Ofa gamir gumaziba ko Livaiba, Ikiavɨra Itir Godɨn Boksiam ko, God bativamin Purirpenim ko, an biziba bar ada inigha, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn boroghɨn zui. 
\v 5 Me ghua otivigha gɨvazɨma, Solomon Israelian gumazamiziba ko me bar iza Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiamɨn guamɨn uari akuvagha iti. Egha me God bagh ofa damuasa sipsipba ko bulmakaun apurir avɨribav soke. Egha me God bagh ofa damuasa sipsipba ko bulmakaun apurir bar avɨribav soghezɨ, gumaziba da mengan ibura.
\p
\v 6 Me ofaba bar dagh amigha gɨvazɨma, ofa gamir gumaziba Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam inigha, Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn aven itir Danganir Bar Anogoroghezimɨn ghua, enselɨn bar gavgavimningɨn avɨzimningɨn apengan anetɨ. 
\v 7 Enselɨn kamningɨn avɨziba kuiaghirɨgha ikia, Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam ko iter otevir Boksiam aterimning sarama avara. 
\v 8 Boksiam aterir iter otevir kamning bar ruara. Ezɨ aningɨn ruaghatevimning, tiar akamɨn inir ekiamɨn porozɨ, aningɨn otevir pumuning mong fɨghav iti. Eghtɨ gumazim Danganir Anogoroghezimɨn tugh, aningɨn ruaghatevimningɨn inim fɨghav itir danganimningɨn ganam. Gumazim Danganir Anogoroghezir kamɨn azenan ikɨva, aningɨn ganighan kogham. Iter otevir kamning, datɨrɨghɨn ikia kamaghɨra iti.\f + \fr 8:8 \fr*\ft Mɨgɨrɨgɨar otevir kam, aghoriba iti moghɨra iti, e itir dughiar kam mɨgeir puvatɨ. A gumazir akɨnafarir kam osirizir dughiam mɨgei.\ft*\f*
\p
\v 9 \x - \xo 8:9 \xo*\xt Godɨn Araziba 10:5\xt*\x*Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiamɨn aven bizir avɨritaba itir puvatɨ. Godɨn Akar Gavgaviba itir dagɨar akuamningra, an aven iti. Israelia fomɨra Isip ategha iza Sainain Mɨghsɨamɨn itima, Ikiavɨra Itir God me ko Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim akɨri. Ezɨ Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam, a dagɨar akuar kamningɨn iti, ezɨ Moses fomɨra aning isa Boksiar kam garu.
\p
\v 10 Ezɨ ofa gamir gumaziba Bar Anogoroghezir Danganim ategha azenan izimrama, ghuariam Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim avara.\f + \fr 8:10 \fr*\ft Ikiavɨra Itir God ghuariamɨn aven Israelia batifi, eghtɨ me ganigh fogh suam, a me ko iti. Ikiavɨra Itir Godɨn ghuariar kam, gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn tuavimɨn men akakasi. (Nɨ Ua Me Ini 13:2ɨn gan.) Egha Ikiavɨra Itir God ghuariamɨn aven ikia, akam Moses ganɨngi, (Nɨ Ua Me Ini 19:9 ko 20:21ɨn gan.) Israelia zurara Ikiavɨra Itir Godɨn Purirpenimɨn, gumazamiziba puvatɨzir danganir kamɨn, an asara, ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ghuariar kam Purirpenim ave. (Nɨ Ua Me Ini 40:34 ko Ofa Gami 16:2ɨn gan.)\ft*\f* 
\v 11 Ikiavɨra Itir Godɨn angazangarim ghuariamɨn aven isiragha, bar angazangarigha Dɨpenim bar anevara. Kamaghɨn amizɨ, ofa gamir gumaziba uan ingangarim damuan ibura. 
\v 12 \x - \xo 8:12 \xo*\xt Onger Akaba 18:11; 97:2\xt*\x*Ezɨ Solomon kamaghɨn Ikiavɨra Itir God ko mɨgɨa ghaze, “O Ikiavɨra Itir God, nɨ ghaze, nɨ ghuariar bar mɨtarmemɨn aven ikiam. 
\v 13 Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn nɨ bagha Dɨpenir bar aghuir mamɨn ingari, kar dɨpenir nɨ zurara ikɨvɨra ikiamim.”
\s Solomon gumazamizibav gei
\r (2 Eghaghaniba 6:3-11)
\p
\v 14 Atrivim Solomon God ko mɨkemegha gɨvagha, raghɨrɨgha Israelian gumazamizibar gara, deragh me damuasa Godɨn azangsɨsi. 
\v 15-18 \x - \xo 8:15-18 \xo*\xt 2 Samuel 7:1-11; 1 Eghaghaniba 17:1-10\xt*\x*Egha a kamaghɨn mɨgei, “E Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fam, a Israelian God. An akar dɨkɨrɨzir nan afeziam Devit bagha amir kam, deravɨram an gɨn ghu. Devitɨn nɨghnɨzim kamakɨn, a Dɨpenitamɨn ingarightɨ, gumazamiziba Ikiavɨra Itir God, Israelian Godɨn boroghɨn izɨva an ziam fam. Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, ‘Kɨ Isipɨn kantrin uan gumazamiziba inigha izir dughiamɨn iza datɨrɨghɨn, kɨ Israelia nan ziam fasa ua bagh Dɨpenitamɨn ingarasa, kɨ nguibar ekiatam ginabazir puvatɨ. Egha Devit, kɨ uan gumazamizibar ganasa nɨ a mɨsefe. Nɨ na bagh Dɨpenimɨn ingarasava amir nɨghnɨzir kam, a dera. 
\v 19 \x - \xo 8:19 \xo*\xt 2 Samuel 7:12-13; 1 Eghaghaniba 17:11-12\xt*\x*Egh nɨ uabɨ na bagh Dɨpenimɨn ingaran kogham. Nɨn otarir nɨn otoghamimra, gɨn na bagh Dɨpenimɨn ingaram, eghtɨ gumazamiziba an mangɨva nan ziam fam.’
\p
\v 20 “Ikiavɨra Itir God, akar dɨkɨrɨzir kam gamizɨ, a datɨrɨghɨn guizbangɨram oto. Ezɨ Ikiavɨra Itir God akam akɨrizɨ moghɨn, kɨ uan afeziam Devitɨn danganim inigha Israelian atrivimɨn otogha iti. Egha kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God bagha Dɨpenir mamɨn ingari, eghtɨ Israelia an boroghɨn mangɨ an ziam fam. 
\v 21 Egha kɨ Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavimɨn Boksiam arɨghasa, Dɨpenir kamɨn aven danganir mamɨn ingari. Boksiar kamɨn aven, dagɨar akuar pumuning iti, Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim aningɨn iti. Ikiavɨra Itir God fomɨra en inazir afeziaba inigha Isipɨn kantri ategha azenan izezir dughiamɨn, a me koma Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kam gami.”
\s Solomon God ko mɨgei
\r (2 Eghaghaniba 6:12-42)
\p
\v 22 Egha Solomon Israelian gumazamizibar damazimɨn, Ikiavɨra Itir Godɨn ofa gamir dakozimɨn boroghɨn tugha uan dafarimning fegha overiamɨn aka. 
\v 23 Egha a kamaghɨn God ko mɨgei, “O Ikiavɨra Itir God, Israelian God, godɨn tam nɨn mɨn overiam ko nguazimɨn itir puvatɨ. Nɨ zurara, uan Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir kamɨn gɨn ghua, uan ingangarir gumazamizir uan navir averiabar aven nɨ baghavɨra itiba, apangkuvir ekiam men ikiavɨra iti. 
\v 24 Nan afeziam Devit, a nɨn ingangarir gumazim, nɨ fomɨra a ko amizir akar dɨkɨrɨzir kam deraghavɨram an gɨn ghua, datɨrɨghɨn a gamizɨ a guizɨn oto. 
\v 25 \x - \xo 8:25 \xo*\xt 1 Atriviba 2:4\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, O Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ datɨrɨghɨn nɨn azai, nɨ nan afeziam Devit ko dɨkɨrɨzir akar igharazim uaghan a gɨnɨghnɨgh. Nɨ a mɨgɨa ghaze, ‘Devit, nɨn ovavir boriba nɨn mɨn zurara nan gɨn izɨ, deraghvɨra nan damazimɨn darutɨ, kɨ zurara nɨn adarazir aven gumazitam amɨseveghtɨ, a Israelɨn kantrin atrivimɨn ikɨ mamaghɨra ikiam.’ 
\v 26 O Israelian God, kɨ kamaghsua, nɨ nan afeziam Devit, a nɨn ingangarir gumazim, nɨ a ko dɨkɨrɨzir akar kam damightɨ an daghem guizɨn otogh.
\p
\v 27 \x - \xo 8:27 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 2:6; Aisaia 66:1; Aposel 7:49; 17:24\xt*\x*“O God, guizbangɨra nɨ ti izɨ nguazir kamɨn ikiam o? E fo, overiar bar pɨn itim a bar ekefe, ezɨ nɨ an ikiamin danganiba ti puvatɨghama! Eghtɨ dɨpenir kɨ nɨ bagha ingarizir kam, a manmaghɨn nɨn tughatɨgham? 
\v 28 O Ikiavɨra Itir God, nan God, kɨ nɨn ingangarir gumazim, nɨ datɨrɨghɨn nan ararem ko azangsɨzim barakigh. 
\v 29 \x - \xo 8:29 \xo*\xt Godɨn Araziba 12:11\xt*\x*Nɨ kamaghɨn mɨgɨa ghaze, ‘Dɨpenir kam kar nɨna, eghtɨ gumazamiziba an aven izɨva nɨn boroghɨn izam.’ Kɨ kamaghɨn ifonge, Nɨ arueba ko dɨmagaribar zurara damazim Dɨpenir kam gasaragh mamaghɨra ikɨ. Eghtɨ kɨ Dɨpenir kamɨn ganɨva nɨ ko mɨkɨmamin dughiabar, nɨ nan mɨgɨrɨgɨaba baragh. 
\v 30 O Ikiavɨra Itir God, nɨ uan Nguibamɨn pɨn iti. Kɨ Israelia ko, e nɨn gumazamiziba e nɨn Dɨpenimɨn ganɨva nɨ ko mɨkɨmamin dughiabar, nɨ en mɨgɨrɨgɨaba baragh en arazir kuraba gɨn amang.
\p
\v 31 “Gumazitam, arazir kuratam gumazir igharazitam damightɨ, an namakaba a inigh nɨn Dɨpenimɨn aven izɨ, egh nɨn ofa gamir dakozimɨn boroghɨn mangɨ, egh pazɨ gumazir kam damusɨ nɨn azangam. 
\v 32 \x - \xo 8:32 \xo*\xt Godɨn Araziba 25:1\xt*\x*O Ikiavɨra Itir God, nɨ uan nguibamɨn ikɨ, uan ingangarir gumazamizibar akaba baragh, deraghvɨra men kotiam akɨrigh. Egh nɨ mɨzazim isɨ gumazir osɨmtɨzim gamizim gasɨ, egh osɨmtɨzir kuramɨn uam a ikaragh. Egh nɨ deraghvɨra osɨmtɨziba puvatɨzir gumazim damightɨ, gumazamiziba bizir kamɨn ganigh fogh suam an arazir kuram gamizir puvatɨ.
\p
\v 33 \x - \xo 8:33-39 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 7:12-20\xt*\x*“E Israelia, nɨn gumazamiziba e arazir kurabar amutɨ, bizir kam bangɨn en apaniba e mɨsoghtɨ, nɨ apanibar amamangatɨghtɨ me e abɨragham. Eghtɨ e ti ua uan navibagh iragh, uan arazir kuraba gɨn amangɨsɨ, nɨn Dɨpenimɨn izɨ nɨn ziam fɨ nɨn azangsɨghtɨ, 
\v 34 nɨ uan Nguibamɨn ikɨ e Israelia nɨn gumazamiziba en azangsɨziba baragh, en arazir kuraba gɨn amang. Egh en apaniba e inigh kantrin igharazimɨn mangɨghtɨ, nɨ uam e inigh izɨ kantrin nɨ fomɨra en inazir afeziabagh anɨngizimɨn e atɨgh.
\p
\v 35 “Eghtɨ e nɨn gumazamiziba arazir kurabar amutɨ, nɨ en arazir kuraba ikarvagh amozimɨn anogoregham. Eghtɨ, e uan navibagh iragh Dɨpenir kamɨn gan nɨn ziam fɨ, nɨn azangsɨghtɨ, 
\v 36 nɨ uan Nguibamɨn ikɨ, e Israelia, nɨn ingangarir gumazamiziba, en azangsɨziba baragh, en arazir kuraba gɨn amang. Egh nɨ uan arazir aghuibar en sure damu. Egh amozim amadaghtɨ a nguazir nɨ fomɨra e ganɨngizim girɨ.
\p
\v 37 “Eghtɨ dagheba otevir dughiam en kantri batogham, o arɨmariar kurar ekiatam otogham, o amɨnir avimɨn mɨn isitam izɨ azenibagh asɨghasigham, o azenibar itir dagheba pura kuram, o odezir avɨriba daghebar amɨ da agɨvam, o apaniba izɨ en nguibar ekiabar e korogh e mɨsogham, o arɨmariar igharagha garir avɨriba e gasɨghasɨgham, 
\v 38 bizir kaba otivtɨ, e Israelia nɨn gumazamiziba, en tav osɨmtɨzir kabar tamɨn mɨzazim baragh, uan aghariba fegh nɨn azangsɨghtɨ, 
\v 39 \x - \xo 8:39 \xo*\xt 1 Samuel 16:7; Onger Akaba 11:4; Aposel 1:24\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, nɨ uan Nguibamɨn ikɨva en azangsɨzim baregh en akuragh, en arazir kuraba gɨn amadagh. Nɨrara gumazamizibar nɨghnɨziba bar dagh fo, kamaghɨn, nɨ uabɨ vaghvagh en arazir kurar e amiziba ikarvagh ivezir kuram e danɨng. 
\v 40 Nɨ kamaghɨn damightɨma, e nɨn gumazamiziba zurara nɨn apengan ikɨ, egh nguazir nɨ en inazir afeziabagh anɨngizir kamɨn ikiam.
\p
\v 41-42 “Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, me nɨn adarazi Israelian aven itir puvatɨ, egh me nɨn ziam bangɨn, uan nguibar saghon itiba ategh kagh izam. Guizbangɨra, me nɨn ziar ekiam ko, ingangarir bar ekiar nɨ en gumazamizibar akurvaghasa amiziba, me da baraki. Egh men tarazi, nɨn ziam fɨsɨ, nɨn Dɨpenir kamɨn boroghɨra izɨ, egh nɨ ko mɨkɨmam. 
\v 43 \x - \xo 8:43 \xo*\xt 1 Samuel 17:46; 2 Atriviba 19:19; Onger Akaba 67:2\xt*\x*O Ikiavɨra Itir God, nɨ uan Nguibamɨn iti, egh nɨ men dɨmdiam baragh, egh bizir me damuasa nɨn azangsɨzibar amu. Kamaghɨn amizɨ, e Israelia, nɨn gumazamiziba, e ami moghɨn, nguazir kamɨn gumazamiziba bar nɨ gɨfogh egh nɨn atiating nɨn apengan ikiam. Egh me fogh suam, Dɨpenir kɨ ingarizir kam, kar nɨn Dɨpenimra, eghtɨ an aven nguazir kamɨn gumazamiziba me nɨn boroghɨra izam.
\p
\v 44 “Egh danganir manamɨn nɨ uan gumazamiziba amadaghtɨ, me mangɨ uan apanibav soghsɨ, nɨn nguibar ekiar nɨ ua bagha mɨsevezir kam ko Dɨpenir kɨ nɨ bagha ingarizir kam, guam a mɨtuagh nɨ ko mɨkɨmtɨ, 
\v 45 Ikiavɨra Itir God, nɨ uan Nguibamɨn ikɨ, e uarir akurvaghasa nɨ ko mɨgeir mɨgɨrɨgɨaba baragh en apangkufigh.
\p
\v 46 “Gumazamiziba bar moghɨram arazir kurabagh ami. Eghtɨ e arazir kurabar amightɨ nɨ en atar en apanibar amamangatɨghtɨ, me izɨ e ko mɨsogh e abɨnigh e inigh mangɨ, kantrin saghon itim o roghɨra itimɨn e isɨ kalabuziabar mɨn e arɨgham. 
\v 47-49 Eghtɨ e men kantrin kamɨn aven kalabuziar gumazamizibar mɨn ikɨva, uan arazir kuraba bagh nɨghnɨgh navibagh iraghtɨ, Ikiavɨra Itir God, nɨ e uarir akurvaghamin azangsɨziba baragh. Guizbangɨra, e uan apanibar kantrin ikɨva nɨghnɨzir gavgavim nɨn ikɨ, uan navir averiabar aven nɨ baghvɨra ikɨ guizbangɨra navibagh iragh, egh e nguazir nɨ en ovavibagh anɨngizir kam ko, nguibar ekiar nɨ ua baghavɨra inabazir kam ko, gumazamiziba nɨ bagh izamin Dɨpenir kɨ nɨ bagha ingarizir kamɨn ganɨva guam a mɨtuagh kamaghɨn nɨ ko mɨkɨm suam, ‘E arazir kurabar tuavimɨn ghua arazir kurar avɨribagh amigha gɨfa.’ Eghtɨ nɨ uan Nguibamɨn ikɨ, e nɨ ko mɨgeir mɨgɨrɨgɨaba baragh, e nɨn gumazamiziba, nɨ en kuarkuvigh en akuragh, en arazir kuraba gɨn amadagh. 
\v 50 Egh e nɨn gumazamiziba, en nɨn akaba batozir arazim ko, en arazir kurar avɨrir e amiba, nɨ da gɨn amadagh, egh en apanibar amightɨ me en kuarkufigh. 
\v 51 E Israelia guizɨn nɨn gumazamiziba. Nɨ Isipɨn kantrin e inigha azenan ize, kantrin kam avir fefer ekiar mamɨn mɨn iti, ezɨ nɨ an e inigha ize.
\p
\v 52 “O Ikiavɨra Itir God, e nɨn gumazamiziba ko en atrivim, a nɨn ingangarir gumazim, e nɨ ko mɨgeir mɨgɨrɨgɨaba nɨ zurara da baraghsɨ oragh ikɨ. 
\v 53 Nɨ akam akɨrizim moghɨn, e Israelia, nɨ kantrin igharazibar tongɨn e amɨsevezɨ e nɨn gumazamizibar otifi. O Ikiavɨra Itir God, nɨ en Ekiam, nɨ en inazir afeziaba Isipɨn me inigha izir dughiamɨn, nɨ uan ingangarir gumazim Moses, an akatorimɨn aven, nɨ akar dɨkɨrɨzir kam gami.”
\s God deragh gumazamizibar amuasa, Solomon an azangsɨsi
\p
\v 54 Solomon Ikiavɨra Itir God ko mɨkɨmasa, ofa gamir dakozimɨn boroghɨn tevimning apɨrigha agharimning fuegha a ko mɨgei. Egha an a ko mɨkemegha gɨfa. 
\v 55 Egha Solomon dɨkavigha tugha gumazamizibar damazimɨn tiarir ekiamɨn, God deragh Israelia damuasa a ko mɨgei. 
\v 56 \x - \xo 8:56 \xo*\xt Godɨn Araziba 12:10; Josua 21:44-45; 23:14; 1 Atriviba 2:4\xt*\x*A ghaze, “E Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fam, a uan akar dɨkɨrɨzimɨn gɨn ghua, navir amɨrizim ko dabirabir aghuim isa Israelia ganɨngi. A uan ingangarir gumazim Moses ko dɨkɨrɨzir akatam, pura ghuzir puvatɨ. 
\v 57 Ikiavɨra Itir God, a en God, a faragha en inazir afeziaba ko ikezɨ moghɨn, datɨrɨghɨn an e ko ikiam. An e ateghtɨ, e pura uarira ikian kogham. 
\v 58 An e damutɨ en naviba a baghvɨra ikɨ, egh an Akar Gavgaviba, ko an arazir a ifongeziba ko, bizir a damuasa en inazir afeziabav kemeziba, e deravɨra dar gɨn mangam. 
\v 59 Kɨ God ko mɨgeir mɨgɨrɨgɨaba, ko bizir kɨ damuasava an azangsɨziba, an ada isɨ bar uan nɨghnɨzim darɨgham. A uaghan, Israelia uan atrivim ko, apangkuvim men ikɨ men akurvagh, dughiabar vaghvagh men akurvaghtɨ, me dagheba ko bizibar oteveghan kogham. 
\v 60 Eghtɨ nguazir kamɨn gumazamiziba bar fogh suam, Ikiavɨra Itir God, a God, ezɨ godɨn tam ua itir puvatɨ. 
\v 61 Ia bar moghɨra uari isɨ Ikiavɨra Itir God, en God danɨng, egh an Akar Gavgaviba ko an arazir a ifongeziba, ia datɨrɨghɨn ami moghɨn deraghvɨra dar gɨn mangɨ.”
\s Dɨpenir kam, me Ikiavɨra Itir God baghavɨrama a ginaba
\r (2 Eghaghaniba 7:4-10)
\p
\v 62 Egha Atrivim Solomon uan gumazamiziba ko me bar moghɨra, Ikiavɨra Itir God bagha ofabagh ami. 
\v 63 Solomon God ko navir vamɨran ikiasa 22,000plan bulmakaun apuriba ko 120,000plan sipsipba inigha ofa gami. Arazir kamɨn atrivim uan gumazamiziba ko me Dɨpenir kam gamizɨma, a Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn oto. 
\v 64 Aruer kamra atrivim nguazir Godɨn Dɨpenimɨn guamɨn boroghɨn itir danganir uari akuvim, a Ikiavɨra Itir God bagha anemɨsevezɨ, an a baghavɨra iti. Egha nguazir asɨzir kamɨn, an ofan bar isia mɨghɨriba ko, wit tuamin ofaba ko, God ko navir vamɨran ikiamin ofa bagha asɨzibar oviba isa ofabagh ami. Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn tughav itir ofa gamir dakozir kam, me faragha brasɨn an ingarizɨ, a mong suvizɨ me an ofan avɨrir kabar amuan iburagha, danganir arozir gumazamiziba uari akuvir kamɨn ofabagh ami.
\p
\v 65 Kar Averpenibar Ikiamin Dughiar Ekiam. Ezɨ Atrivim Solomon Israelia ko uari akuvagha Jerusalemɨn iti. Me Ikiavɨra Itir God, en Godɨn damazimɨn, 7plan aruebar uari akuvagha ikegha, gɨn me ua 7plan arueba isafuragha 14plan arueba me bar dar ike. Gumazamizir avɨrim nguazir kamɨn danganiba bar dar ikegha ize. Notɨn amadaghan Hamatɨn nguibar ekiamɨn zuir tuavir akamɨn ikegha, ghua sautɨn amadaghan kantri Isipɨn nguazir mɨtaghniamɨn tu. 
\v 66 Aruer ekiar kaba gɨvazɨma, amɨmzaraghan Solomon gumazamiziba ua me amadima, me uamategha uan nguibabar zui. Egha gumazamiziba atrivim me ganɨngizir biziba bagha a mɨnabagha, God deragh atrivim damuasa me an azai. Me fo, Ikiavɨra Itir God uan ingangarir gumazim Devit ko, dɨkɨrɨzir akamɨn gɨn ghua, uan gumazamiziba Israelia deraghavɨra me gami. Egha me uamategha ghua, bizir aghuir kabagh nɨghnɨgha bar akongegha uan nguibabar zui.
\c 9
\s Ikiavɨra Itir God ua Solomon bato
\r (2 Eghaghaniba 7:11-22)
\p
\v 1 Solomon Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim ko, atrivimɨn dɨpenimɨn ingarigha gɨfa. A dɨpenir kamningɨn ingaramin nɨghnɨziba, a bar ada gɨfa. 
\v 2 \x - \xo 9:2 \xo*\xt 1 Atriviba 3:5; 2 Eghaghaniba 1:7\xt*\x*Ezɨ gɨn, Ikiavɨra Itir God faragha Gibeonɨn nguibar ekiamɨn irebamɨn a batozɨ moghɨn, uam a bato. 
\v 3 Egha Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ nɨn azangsɨziba baregha gɨfa. Egha nɨ ingarizir Dɨpenir kam ua bagha a ginabagha gɨfa, eghtɨ gumazamiziba zurara dughiabar Dɨpenir kamɨn aven izɨva nan boroghɨn izam. Eghtɨ kɨ zurara Dɨpenir kam damazim a gasɨ, egh uan navir averiamɨn aven a gɨnɨghnɨgham. 
\v 4 \x - \xo 9:4 \xo*\xt 1 Atriviba 3:14; 11:4-6\xt*\x*Eghtɨ nɨ uan afeziam Devit amizɨ moghɨn, nɨ navir averiamɨn aven na baghvɨra nɨghnɨgh nan damazimɨn deravɨra daru, egh arazir kɨ ifongeziba ko bizir kɨ damuasa ia mɨkemeziba, kɨ nɨ mɨkemezɨ moghɨn bizibar amu. 
\v 5 \x - \xo 9:5 \xo*\xt 1 Atriviba 2:4\xt*\x*Nɨ kamaghɨn damutɨ, kɨ zurara nɨn ovavir boribar amutɨ, me Israelɨn atrivibar ikɨ mangɨvɨra ikiam. Egh kɨ nɨn afeziam Devit ko amizir akar dɨkɨrɨzir kam damightɨ, a guizɨn otivam. Kɨ kamaghɨn Devit mɨgɨa ghaze, ‘Devit, kɨ zurara nɨn ovavir boribar amutɨ, me Israelian atrivibar ikɨ mangɨvɨra ikiam.’
\p
\v 6 “Egh Solomon, nɨ uan ovavir borir gɨn otivamiba ko, ia na ategh nan Akar Gavgaviba ko arazir kɨ ifongezibar gɨn mangan kogh, egh asebar gɨn mangɨ dar ziaba fɨtɨ, 
\v 7 kɨ nguazir Israelia ia ganɨngizimɨn bar ia batuegham. Eghtɨ ikɨzir igharazibar gumazamiziba dɨbovir akabar ia mɨkɨm ian ziam gasɨghasɨgham. Kɨ uaghan, akɨrim ragh Dɨpenir kɨ ua bagha inabazim gasaragham, egh uam a gɨnɨghnɨghan kogham. 
\v 8 \x - \xo 9:8 \xo*\xt 2 Atriviba 25:9; 2 Eghaghaniba 36:19\xt*\x*Dɨpenir kam, datɨrɨghɨn ziar ekiam iti. Eghtɨ gɨn gumazir danganir kamɨn izamiba me izɨva an gan me dɨpov akɨ mɨsoribar anɨng, dɨgavir kuram damigh, egh bar atiatigh, kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ikiavɨra Itir God, manmaghsuavɨra nguazir kam gasɨghasɨgha, egha Dɨpenir kam sarama asɨghasɨki?’ 
\v 9 Eghtɨ gumazitaba men akam ikaragh suam, ‘Bizir kamɨn mɨngarim kamakɨn, Israelia Ikiavɨra Itir God men God, anetaki. A fomɨra men inazir afeziaba Isipɨn me inigha nguzir kamɨn ize. Ezɨ me God ategha, ragha uan asebar gɨn ghua dar ziaba fe. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God asɨghasɨzir kam gamizɨma a me bato.’ ”
\s Solomon bizir aghuir mam isa  // Atrivim Hiram ganɨngi
\r (2 Eghaghaniba 8:1-2)
\p
\v 10 Solomon uan ingangarir gumaziba ko, me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingara anegɨvagha, egha gɨn me Solomonɨn dɨpenimɨn ingari. Ingangarir me amir kaba bar, me 20plan azenibar dar ingari. 
\v 11 Tairɨn nguibar ekiamɨn Atrivim Hiram, Solomon ifongezɨ moghɨn, sidan temeba ko painɨn temeba ko golɨn avɨriba, ingangarir kabar amuasa Solomon ganɨngi. Kamaghɨn amizɨ, ingangarir kaba bar gɨvazɨ, Solomon 20plan nguibar ekiaba bizir aghuimɨn mɨn da isa Hiram ganɨngi. Nguibar ekiar kaba da Galilin Distrighɨn iti. 
\v 12 Ezɨ Hiram Tairɨn nguibar ekiam ategha iza Solomon a ganɨngizir nguibar ekiar kabar ganigha, dagh ifongezir puvatɨ. 
\v 13 Egha a kamaghɨn Solomon mɨgei, “Nan aveghbuam, kar manmagh garir nguibar ekiaba, nɨ da isa na ganɨngi?” Bizir kam bagha, datɨrɨghɨn gumazamiziba danganir kam ziar kam a garɨsi, “Kabul.”\f + \fr 9:13 \fr*\ft Hibrun akamɨn ziar kam, “Kabul,” a mong akar kam ko voroghɨra ghu, “Nguazir ikuvim.”\ft*\f* 
\v 14 Hiram faragha golɨn bar avɨrim isa Solomon ganɨngi, ezɨ dar osɨmtɨzim 4pla tanɨn tu.
\s Solomon amizir bizir igharaziba
\r (2 Eghaghaniba 8:3-18)
\p
\v 15 \x - \xo 9:15 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 8:16\xt*\x*Atrivim Solomon gumazir bar avɨrim inigha me mɨgɨa ghaze, me an ingangaribar amuam. A me mɨgeima, me Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ingarigha uaghan an dɨpenim sara ingarigha, dɨvazir ekiar Jerusalem avɨnizimɨn ingari. Egha me mɨkemezɨ, me Jerusalemɨn nguazibagh kua da isa Jerusalemɨn danganir iraghuezibav kɨra da apeme. Egha me mɨkemezɨ, me nguibar ekiar kaba uam adar kɨri, Hasor, Megido ko Geser. 
\v 16 Geserɨn nguibar ekiam, a fomɨra Kenanian nguibar ekiam, ezɨ Isipian atrivim iza me mɨsoghezɨ me ariaghirezɨ me a gaborozɨ a isi. Ezɨ Solomon Isipɨn atrivimɨn guivim inigha an itima, atrivim Geserɨn nguibar ekiar kam bizir aghuimɨn mɨn a isa uan guivim ganɨngi. 
\v 17 Ezɨ Solomon gɨn ua Geserɨn nguibar ekiar kamɨn ingari. A gɨn Bethoronɨn nguibar ekiar vɨn amadaghan itim ko, 
\v 18 Balat ko Tamarɨn nguibamningɨn ingari. Tamarɨn nguibar ekiam, Judan anabamɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn iti. 
\v 19 Egha a uaghan dagheba itir nguibar ekiaba ko mɨdorozir karisba arɨzir nguibar ekiaba ko, hoziaba arɨzir nguibar ekiaba ko, Jerusalem ko, Lebanon ko, nguazir an ativagha garibar aven, a bizir igharazir a ingarasa ifongeziba, bar adar ingari.
\p
\v 20 Ezɨ Israelɨn kantrin aven, ikɨzir igharazir mabar gumazamiziba iti. Kar Amoria, Hitia, Peresia, Hivia, ko Jebusia, men marazi Israelian tongɨn ikiavɨra iti. 
\v 21 Israelia fomɨra men avɨribav soghezɨ me ariaghire, egha bar me kuavaremezir puvatɨzɨ, men ovavir borir vabara ikiavɨra iti. Ezɨ datɨrɨghɨn Solomon me gamizɨma, me puram an ingangarir gumazir kɨnibar mɨn otivigha, datɨrɨghɨn ikia kamaghɨra iti.\f + \fr 9:21 \fr*\ft Mɨgɨrɨgɨar otevir kam, “datɨrɨghɨn uaghan,” an en itir dughiar kam mɨgeir puvatɨ. A gumazir akɨnafarir kam osirizimɨn dughiam mɨgei.\ft*\f* 
\v 22 Ezɨ Israelia, Solomon me gamizɨ me an ingangarir gumazir kɨnibar itir pu. Bar puvatɨ, a me isa mɨdorozir gumaziba ko, gavmanɨn ingangarim gamir gumazir dapaniba, ko mɨdorozir gumazibar garir gumazir dapanibar me arɨki. Egha marazi isa, karisɨn tuiva ghua mɨsozir ingangarim ko, gumazir hoziabagh apiagha ghua mɨsozibar ingangarim me ganɨngi. 
\v 23 Solomonɨn ingangaribagh amir gumaziba, men garir gumazir dapanibar dɨbobonim, a 550ɨn tu.
\p
\v 24 Solomonɨn amuim, a Devitɨn Nguibar Ekiam ategha ghua Solomon a bagha ingarizir dɨpenir igiamɨn iti. Amizir kam, a Isipian atrivimɨn guivim. Egha gɨn, Solomon gumazibav mɨkemezɨ, me Jerusalemɨn itir danganir iraghueziba apeme.
\p
\v 25 \x - \xo 9:25 \xo*\xt Ua Me Ini 23:17; 34:23; Godɨn Araziba 16:16\xt*\x*Egha azeniba vaghvagha, Solomon 3plan dughiabar ingarizir ofan dakozir kamɨn Ikiavɨra Itir God bagha ofa bagh ami. A ofan bar isia mɨghɨriba ko, Ikiavɨra Itir God ko navir vamɨran ikiamin ofaba tue. Egha a Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuibagh ami. Kamaghɨra, Solomon ofan kabagh amua Dɨpenir kamɨn ingangarim gamizɨ, a guizbangɨrama oto.\f + \fr 9:25 \fr*\ft Hibrun akam, deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f*
\p
\v 26 Atrivim Solomon, a Esiongeberɨn nguibar ekiamɨn kurir avɨribar ingari. Esiongeber a kantri Idomɨn iti, an Ongarir Aghevimɨn dadarimɨn ikia Elatɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn iti. 
\v 27 Ezɨ Atrivim Hiram uan gumazir aghuir kuribar aven ingara ongarimɨn aruir arazimɨn bar a gɨfoziba amadazɨ, me ghua Solomonɨn kuribar aven ingarir gumaziba ko me kurir kabar aven ingari. 
\v 28 Ezɨ kurir kaba kantri Ofirɨn ghua golɨn avɨriba isa Solomon bagha izi. Golɨn kabar osɨmtɨzim 14plan tanbagh afira.
\c 10
\s Seban kantrin atrivir amizim Solomonɨn ganasa izi
\r (2 Eghaghaniba 9:1-12)
\p
\v 1 \x - \xo 10:1-10 \xo*\xt Matyu 12:42; Luk 11:31\xt*\x*Kantri Seban atrivir amizim kamaghɨn oraki, Ikiavɨra Itir God deraghavɨra Solomon gamizɨma a ziar ekiam iti. Kamaghɨn amizɨ, atrivir amizim Solomonɨn fofozim gɨfofoghasa azangsɨzir gavgavibar an azangsɨghasa izi. 
\v 2 Atrivir amizim uan ingangarir gumazir avɨriba ko, kamelɨn bɨzir avɨriba sara iza Jerusalemɨn oto. Kamelɨn kaba golɨn avɨriba ko, pauran igharagha garir mughuriar aghuiba itiba, ko dagɨar igharagha garir iveziba bar pɨn koziba inigha izi. Atrivir amizim izegha gɨvagha, uan azangsɨzir a Solomonɨn azangsɨghasa nɨghnɨghiziba, a bar dar an azangsɨsi. 
\v 3 Ezɨ Solomon bar deraghavɨra an azangsɨziba ikarvaki. An azangsɨzir an azangsɨziba, Solomon tam ikarvaghan iburazir pu. Bar puvatɨ. 
\v 4 Seban kantrin atrivir amizim, Solomonɨn nɨghnɨzir aghuim ko fofozim baraki, egha a uaghan atrivibar dɨpenir ekiar a ingarizimɨn gani. 
\v 5 Egha atrivir amizim uaghan garima, Solomon dughiabar vaghvagha dagher aghuir avɨriba isa, uan ingangarir gumazir dapaniba ko apiav ikia da api. Ezɨ atrivir amizim uaghan garima, ingangarir gumaziba ko men korotiar aghuir me azuiba ko gumazir wain anɨdiba, me kurkazir aghuiba iti. Egha a garima, Solomon asɨzir avɨriba inigha Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ghua a bagha ofan bar isia mɨghɨribagh ami. A bizir aghuir kabar ganigha dɨgavir kuram gamigha ua mɨkɨman ibura.
\p
\v 6 Egha gɨn, a kamaghɨn Atrivim Solomon mɨgei, “Kɨ uan kantrin ikiava bizir nɨ amibar eghaghaniba ko, nɨn nɨghnɨzir aghuim ko, fofozim barasi. Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn fo, akar kaba da bar guizbangɨra. 
\v 7 Kɨ faragha nɨghnɨzir gavgavim akar kabar itir puvatɨ. Egha datɨrɨghɨn kɨ uabɨ iza, uan damazimɨn bizir kabar ganigha gɨfa. Guizbangɨra, bizir kɨ datɨrɨghɨn gariba, da akar kɨ oraghiziba bar dagh afira. Nɨn nɨghnɨzir aghuim ko fofozir aghuim bar ekevezɨ, nɨn dagɨaba bar avɨraseme. 
\v 8 Nɨn gumazamiziba ti zurara bar akueghama. Ezɨ nɨn ingangaribar faragha zuir gumazir nɨ ko ikia zurara nɨn nɨghnɨzir aghuiba baraziba, me ti bar akueghama. 
\v 9 Kɨ Ikiavɨra Itir God, nɨn Godɨn ziam fe. A navir aghuim nɨn ikia nɨ gamizɨ, nɨ Israelian atrivimɨn iti. A bar Israelia ia gifongegha, an ifongiar kam ian ikiavɨra iti. Nɨ guizɨn arazim ko arazir aghuimɨn deraghvɨra Israelian gan me geghuvam. A kamaghsua nɨ gamizɨ, nɨ atrivimɨn oto.”
\p
\v 10 Egha Seban atrivir amizim golɨn bar avɨriba isa Solomon ganɨngi, ezɨ golɨn kabar osɨmtɨzim 4 tan gafira. Atrivir amizim uaghan pauran mughuriar aghuiba itir avɨriba ko, dagɨar igharagha garir iveziba bar pɨn kozir avɨriba a ganɨngi. Bar guizbangɨra, bizir kaba bar avɨraseme. Dughiar kamɨn gɨn, pauran avɨrir igharagha garitaba ua kantri Israelɨn aven izezir puvatɨ.
\p
\v 11 Ezɨ Atrivim Hiramɨn ingangarir gumaziba, an kuriba ghua kantri Ofirɨn ghua golɨn avɨriba ko, temer aghuibar bɨghizir arariba ko, dagɨar avɨrir iveziba bar pɨn koziba, me da inigha Israelɨn ize. 
\v 12 Ezɨ Solomon uan ingangarir gumazibav mɨkemezɨ, me temer aghuir kaba inigha Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim bagh adɨrɨziar aghuibagh amua an dɨpenim bagha mabagh ami. Egha a me mɨkemezɨ, me temer aghuir kabar arariba inigha gumazir gitabav soziba bagha gitabar ingari. Bar fomɨra iza datɨrɨghɨn, gumaziba kantri Israelɨn aven, ua temer kamagh garitabar garir puvatɨ.
\p
\v 13 Ezɨ Atrivim Solomon, bizir aghuir avɨriba isa Seban atrivir amizimɨn ifongiam agɨvasa a ganɨngi. Solomon atrivir amizim ganɨngizir bizir avɨriba, da bar bizir atrivir amizim Solomon bagha inigha izezir bizibagh afira. Ezɨ Seban atrivir amizim, uan ingangarir gumaziba ko me uamategha uan kantrin ghu.
\s Solomon dagɨar avɨriba iti
\r (2 Eghaghaniba 9:13-28)
\p
\v 14 Solomon azenibar vaghvagha 23 tan gol isi. 
\v 15 Egha a uaghan dagɨar ingangaribagh amir gumaziba da takis isi. Ezɨ Arebian atriviba ko, Israelɨn distrighbar garir gumazir dapaniba dagɨaba isa a ganɨdi.
\p
\v 16 Solomon mɨkemezɨma, an ingangarir gumaziba 200plan ter araribar orar mɨsoghamibar ingari. Egha me gol inigha orar kabar pogha da ave. Orar kaba vaghvagha da avezir golɨn osɨmtɨzim, a 7 kilogremɨn tu. 
\v 17 Egha 300plan ter araribar orar dozir mɨsoghamiba uaghan dar ingari. Egha gol inigha orar dozir kabar pogha da ave. Orar kaba vaghvagha da avezir golɨn osɨmtɨzim, a 2 kilogremɨn tu. Ezɨ Solomon mɨkemezɨma, me orar kaba bar da inigha dɨpenir me kamaghɨn dɨborimɨn da arɨki, Lebanonɨn Ruarir Pɨzimɨn Dɨpenim.
\p
\v 18 Ezɨ Solomon mɨkemezɨ, me atrivir dabirabir ekiar mamɨn ingari. Egha me golɨn aghuim ko, elefanɨn atariba inigha an kurke. 
\v 19-20 Atrivimɨn dabirabim bar pɨn iti, ezɨ adɨrɨziar tuiv mavanangamim, a 6plan ighuviba iti. Ezɨ ighuvir kaba, me 12plan laionɨn nedazibar ingarigha da asezɨ da tuivighav iti. Ezɨ adɨrɨziar ighuvir kaba vaghvagha laionɨn nedazir pumuning iti, mam vongɨn iti, ezɨ mam vongɨn iti. Ezɨ atrivimɨn dabirabir kamɨn gɨrakɨrangɨn, vongɨn ghuavanabogha ikɨragha ua vongɨn izaghirɨ. Atrivir dabirabir kam, an agharimning arɨghamin danganir pumuning iti. Ezɨ agharimning arɨghamin danganir kamningɨn boroghɨn, me laionɨn nedazir pumuningɨn ingarizɨ, aning vong ko vong sara iti. Kantrin igharazibar atriviba, men atrivibar dabirabitam tong kamaghɨn garir puvatɨ.
\p
\v 21 Ezɨ ingangarir gumaziba gol inigha Solomon bagha dɨpaba apir itaribar ingari. Egha Lebanonɨn Ruarir Pɨzimɨn Dɨpenimɨn aven itir itariba bar, me golɨn aghuimɨn dar ingari. Solomonɨn dughiamɨn, gumazamizibar nɨghnɨzim, silva pura bizim, kamaghɨn amizɨ, me silvan bizir katamɨn ingarizir puvatɨ.
\p
\v 22 Solomon kurir avɨriba iti, ezɨ kurir kaba da Atrivim Hiramɨn kuriba ko, ongarimɨn arui. Kurir kaba zurara azenir 3pla gɨvaghtɨ, me bizir aghuir kaba ater ua Israelɨn izam. Kar gol, ko silva, ko elefanɨn atariba, ko monkiba, ko kuarazir bar diriba.
\p
\v 23 Atrivim Solomon, dagɨar avɨriba ko bizir avɨriba ko nɨghnɨzir aghuiba ko fofozir aghuiba ikia, egha kantrin igharazibar atriviba bar me gafira. 
\v 24 Kantrin igharazibar atriviba bar, Ikiavɨra Itir God, Solomon ganɨngizir nɨghnɨzir aghuiba ko, fofozir aghuiba baraghasa Solomon bagha izi. 
\v 25 Atrivir kaba azenibar vaghvagha Solomon bagha bizir aghuiba isa izava a ganɨdi. Me bizir gumaziba silva ko golɨn ingariziba ko, korotiar aghuiba ko, afuziba ko, pauran igharagha garir mughuriar aghuiba zuiba ko, hoziaba ko, donkiba, a bagha da isa izi.
\p
\v 26 \x - \xo 10:26 \xo*\xt 1 Atriviba 4:26\xt*\x*Solomon dughiabar zurara mɨdorozir karisba ko, uan mɨdorozir gumaziba bagha hoziaba isi. Egha a karisba ko hoziaba da ikiasa a inabazir nguibar ekiabar ada arɨki, ezɨ maba a ko Jerusalemɨn iti. A 1,400plan karisba ikia, egha 12,000pla hoziaba iti. 
\v 27 \x - \xo 10:27 \xo*\xt Godɨn Araziba 17:17\xt*\x*Solomon atrivimɨn itir dughiamɨn, a temer sidan avɨriba ko silvan avɨriba inigha Jerusalemɨn ize. Ezɨ dughiar kamɨn silvan avɨriba ikia, dagɨar kɨnibar mɨn pura tintinibar irav iti. Egha uaghan temer sidan bar avɨriba iti, mati temer Israelɨn mɨghsɨar muziaribar izezibar mɨn iti. 
\v 28 \x - \xo 10:28 \xo*\xt Godɨn Araziba 17:16\xt*\x*Solomon uan hoziaba, kantri Musri\f + \fr 10:28 \fr*\ft Kantri Musri, kantri Lebanonɨn notɨn amadaghan iti. Ezɨ gumazir maba ghaze, a kantri Isipɨn mɨgei.\ft*\f* ko kantri Silisian da ini. A dagɨar ingangaribagh amir gumaziba amadima, me Silisian ghua a bagha hoziabagh ivesi. 
\v 29 Ezɨ dagɨaba bagha ingangaribagh amir gumazir kaba, Musrin karisba ko hoziabagh ivesi. Karisba vaghvagha dar ivezim 6,000 kinan tu, ezɨ hoziaba vaghvagha dar ivezim 1,500 kinan tu. Egha dagɨar ingangaribagh amir gumazir kaba, me karisba ko hoziaba isa ghua da amadima, Hitia ko Siriabar atriviba dagh ivesi.
\c 11
\s Solomon akɨrim ragha God gasara
\p
\v 1 \x - \xo 11:1 \xo*\xt Godɨn Araziba 17:17\xt*\x*Solomon kantrin igharazibar amizir avɨrim gifonge. A faragha Isipian atrivimɨn guivimɨn ikia, egha uaghan kantri Moapɨn amizibar ikia, egha kantri Amonɨn amiziba ko, kantri Idomɨn amiziba, ko Saidonɨn nguibar ekiamɨn amiziba, ko Hitian amizibar iti. 
\v 2 \x - \xo 11:2 \xo*\xt Ua Me Ini 34:16; Godɨn Araziba 7:3-4\xt*\x*Nguibar kabar amiziba, Ikiavɨra Itir God faragha, men ikian Israelian anogoroke. Ikiavɨra Itir God Israelia mɨgɨa ghaze, “Ia Israelɨn azenan itir amizir kabar ikian bar markɨ. Ia kamaghɨn damutɨ, guizbangɨra, me ia gekutɨ ia na ategh men asebar gɨn mangam.” Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨkemegha gɨfa. Ezɨ puvatɨ, Solomon amizir kabagh ifongeghavɨra iti. 
\v 3 Solomon amuir 700pla ikia, amuir dozir 300pla iti. Ezɨ amizir kaba an nɨghnɨzim gɨrazɨ, an akɨrim ragha Ikiavɨra Itir God gasara. 
\v 4 Solomon ghurizir dughiamɨn, amizir kaba an navir averiam gɨrazɨ a men asebar gɨn zui. Kamaghɨn amizɨ, Solomon uan afeziam Devitɨn araziba ategha, egha Ikiavɨra Itir God, an Godɨn gɨn zuir puvatɨ. Bar puvatɨ. 
\v 5 Solomon aser kam Astarten ziam fe, kar Saidonian aser amizim. Egha a uaghan asem Molekɨn ziam fe, a Amonian asem, ezɨ an amizir arazim bar ikuvizɨ, Ikiavɨra Itir God bar an aghua. 
\v 6 Solomon kamaghɨn amua, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir kuram gami. A uan afeziam Devitɨn arazir aghuiba ategha, Ikiavɨra Itir Godɨn arazim guizɨn an gɨn zuir puvatɨ. 
\v 7 A uaghan, aser kam Kemosɨn ziam fasa danganir mamɨn ingari, kar Moapian aser arazir bar kurir God bar aghuazibagh amim. A uaghan Molekɨn ziam fasa danganir mamɨn ingari, kar Amonian aser arazir bar kurir God bar aghuazibagh amim. Danganir kamning, aning Jerusalemɨn aruem anadi naghɨn mɨghsɨam gisɨn iti. 
\v 8 Egha a uaghan uan amuir azenan itir kaba bagha danganir mabar ingari, eghtɨ me dar mangɨva ofan mɨgharir mughuriar aghuim zuim ko, ofan igharagha gariba uan aseba bagh dar amuam.
\p
\v 9-10 Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a faragha dughiar pumuningɨn Solomon batogha aser kabar ziaba fan an anogoroke. Ezɨ Solomon Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Gavgavim batuegha, akɨrim ragha a gasara. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God adarim Solomonɨn ikia, 
\v 11 egha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ oragh! Nɨ uan ifongiamɨn gɨn ghua, arazir kɨ ifongeziba ko nan Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim abigha, nan Akar Gavgavimɨn gɨn zuir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ kamaghɨn nɨghnigha gɨvagha ghaze, nɨ atrivir ingangarimɨn gɨvagh, ua kantrin kamɨn ganan kogham. Kɨ nɨn ingangarir gumazitam amɨseveghtɨma an atrivimɨn otivam. 
\v 12 Nɨ aremeghtɨ nɨn otarim atrivimɨn ikɨtɨma, kɨ a batuegham. Kɨ nɨn afeziam Devit gɨnɨghnɨgha, datɨrɨghɨn nɨ batueghan kogham. 
\v 13 Egh kɨ atrivir ingangarimɨn bar a batueghan kogham. Puvatɨ. Kɨ uan ingangarir gumazim Devit ko, nguibar ekiar kɨ ua baghavɨra inabazim, kɨ aning gɨnɨghnɨsi. Kamaghɨn amizɨ, kɨ nɨn otarim ateghtɨ a Israelian anaba tamɨn atrivimɨn ikiam.”
\s Gumazir pumuning Solomonɨn apanim gami
\p
\v 14 Egha Ikiavɨra Itir God, gumazir mam gamizɨma, a Solomonɨn apanimɨn oto. Gumazir kamɨn ziam Hadat, a Idomian atrivimɨn ikɨzimɨn gumazir mam. 
\v 15 Atrivim Devit fomɨra Idomia ko mɨsoke. Ezɨ Israelian mɨdorozir gumazibar dapanim Joap, a Idomɨn ghugha, mɨdorozimɨn ariaghirezir gumazibar kuaba afe. 
\v 16 Joap uan mɨdorozir gumaziba ko me iakɨnir 6plan Idomɨn kantrin ikia gumazibav sogha ghua bar me kuavareme. 
\v 17 Dughiar kamɨn Hadat suvighavɨra ikia, egha Idomɨn gumazir maba ko ara Isipɨn kantrin zui. Gumazir kaba, kar an afeziamɨn ingangarir gumaziba. 
\v 18 Me Midianɨn nguazim ategha ghua Paranɨn gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn otifi. Egha Paranɨn gumaziba inigha, me bar moghɨra Isipɨn ghue. Me otivigha gɨvagha, ghua Isipɨn atrivim batozɨma a nguazir asɨzir mam ko, dɨpenir mam Hadat ganigha, daghebar an akurvasi. 
\v 19 Isipian atrivim bar Hadat gifongegha anetaghizɨma, a Tapenesɨn afumimɨn iti. Tapenes, a Isipɨn atrivimɨn amuim. 
\v 20 Ezɨ Hadatɨn amuim otarir mam bate, ezɨ me ziam Genubat a gatɨ. Ezɨ Tapenes Genubat inigha Isipian atrivimɨn boriba sara atrivimɨn dɨpenimɨn men gari. 
\v 21 Ezɨ Hadat Isipɨn ikia orazi, Devit ko an mɨdorozir gumazibar dapanim Joap, aning areme. A kamaghɨn oregha ghua Isipian atrivim mɨgɨa ghaze, “Nɨ nan amamangatɨghtɨ, kɨ uamategh uan kantrin mangam.”
\p
\v 22 Ezɨ atrivim an azara, “Nɨ manmaghsua uamategh uan kantrin mangasa? Nɨ na ko ikia bizitabar otevez ti.”
\p Ezɨ Hadat a mɨgɨa ghaze, “Kɨ bizitam gasazir puvatɨ. Kɨ kamaghsua, nɨ pura na ateghtɨ kɨ mangam.”
\p
\v 23 God gumazir igharazir mam uaghan a gamizɨma, a Solomonɨn apanimɨn oto. Gumazir kamɨn ziam Reson, a Eliadan otarim. Reson a kantri Soban Atrivim Hadateserɨn ingangarir gumazir mam. An Hadateser ategha arav ghu. 
\v 24 Egha a gumazir maba akuvagha men faragha ghua, tintinibar puram arua, gumazamizibav sogha men biziba okei. Ezɨ Devit fomɨra Hadateserɨn mɨdorozir gumazibav sogha me agɨvazɨ,\f + \fr 11:24 \fr*\ft Nɨ 2 Samuel 8:3-6 ko 10:15-19ɨn gan.\ft*\f* bizir kamɨn gɨn, Reson uan adarazi ko me ghua Damaskusɨn nguibar ekiamɨn iti. Egha an adarazi an akurazɨ, a Damaskusɨn atrivimɨn oto. 
\v 25 Ezɨ Solomon atrivimɨn itir dughiamɨn, Reson zurara Israelian apanim gami, Hadat amizɨ mokɨn. Egha Reson kantri Sirian atrivimɨn ikia, Israelia bar men aghua.
\s Ikiavɨra Itir God, Jeroboam bagha akam akɨri
\p
\v 26 Solomonɨn ingangarir gumazir dapanir mam uaghan akɨrim ragha a gasaragha an apanim gami. An ziam Jeroboam. An afeziamɨn ziam Nebat, ezɨ an amebamɨn ziam Serua. Ezɨ an afeziam Nebat areme. Jeroboam, a Seredan nguibamɨn gumazim. Kar Efraimɨn anabamɨn nguazimɨn itir nguibar ekiam. 
\v 27 Jeroboam Atrivim Solomon abɨnasa nɨghnɨsi. Bizir kamɨn mɨngarim kamaghɨn ghu, Solomon Jerusalemɨn danganir iraghueziba apeava, Devitɨn Nguibar Ekiam avɨnizir dɨvazim akɨrir dughiamɨn, 
\v 28 Jeroboam bar deraghavɨra ingari. Solomon an ingangarir aghuir kabar ganigha anemɨsevezɨ a Josepɨn anabamɨn adarazir gativagha men gari. Ingangarir kaba, atrivim da isa me ganɨngi.
\p
\v 29 Dughiar mamɨn, Jeroboam Jerusalem ategha tuavir mamɨn zuima, Godɨn akam inigha izir gumazim Ahiya, a Silon gumazim, a iza tuavimɨn a bato. Aning uaningra itima, gumazitam uam aning ko itir puvatɨ. Dughiar kamɨn, Ahiya korotiar igiar mam arugha egha ize. 
\v 30 Egha Ahiya korotiar igiar kam suegha, an suiragha 12plan akuabar anebɨki. 
\v 31 Egha a Jeroboamɨn mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kamaghɨn nɨ mɨgei, ‘Nɨ gan! Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ atrivir ingangarimɨn Solomon agɨvasa nɨghnigha gɨfa. Kɨ nɨ damightɨ nɨ Israelian anabar 10pla gativagh men ganam. Kamaghɨn amizɨ, nɨ korotiar akuar 10pla ua bagh dar suikigh. 
\v 32 Kɨ uan ingangarir gumazim Devit ko, Israelɨn anababar tongɨn Jerusalemɨn nguibar ekiar kɨ ua baghavɨra inabazim, kɨ aning gɨnɨghnɨsi. Kamaghɨn, kɨ Solomon ateghtɨ, an anabar vamɨran ganam. 
\v 33 Israelia akɨrim ragha na gasaragha Saidonɨn aser amizim Astarten ko, Moapian asem Kemos, ko, Amonian asem Molek, me men ziaba fe. Me tuavir aghuir kɨ men akaziba dar gɨn zuir puvatɨgha, nan arazir kɨ ifongeziba ko, bizir kɨ damuasa ia mɨkemezibar gɨn zuir puvatɨ. Egha kɨ ifongezir puvatɨzir biziba me dagh ami. Me Solomonɨn afeziam Devitɨn arazir aghuiba bar ada ataki. Ezɨ bizir kam bangɨn kɨ arazir kam men akagham.
\p
\v 34 “ ‘Egh kɨ atrivir ingangarimɨn Solomon da bar anegɨvaghan kogham. Kɨ uan ingangarir gumazir kɨ ua bagha mɨsevezim Devit, a gɨnɨghnɨsi. A nan Akar Gavgaviba ko arazir kɨ ifongeziba bar dar gɨn zuir gumazim. Kɨ a gɨnɨghnɨgh, Solomon aneteghtɨ an atrivimɨn ikɨ mangɨ aremegham. 
\v 35 Solomon aremegh gɨvaghtɨ, an otarim an danganim inigh atrivimɨn ikɨtɨ, kɨ an dafarimɨn 10plan Israelian anababa inigh nɨ Jeroboam, nɨn dafarim darɨgham. 
\v 36 Egh kɨ Solomonɨn otarim ateghtɨ, a Israelian anabar vamɨran ganam. Eghtɨ nan ingangarir gumazim Devitɨn lam mungueghan kogham.\f + \fr 11:36 \fr*\ft 2 Samuel 21:17ɨn, gumazir maba ghaze, Devit mati lam, angazangarim Israelia ganɨdi. Gɨn akar kam, Devitɨn lam, a Devitɨn adarazir akar isɨn zuimɨn mɨn oto. Akar kam, “Devitɨn lam mungan kogham,” an mɨngarim kamaghɨn, “Devitɨn ikɨzim gɨvan markɨ.”\ft*\f* Bar puvatɨgham. An ovavir boriba atrivibar ikɨ mangɨvɨra ikiam. Devitɨn ikɨzimɨn adarazir tongɨn gumazitam zurara Jerusalemɨn atrivimɨn ikiam. Nguibar ekiar kam, gumazamiziba an izɨva nan boroghɨn izɨ nan ziam fasa kɨ a ginaba. 
\v 37 Jeroboam, kɨ nɨ damightɨma nɨ Israelian atrivimɨn otogh, nguazir nɨ ganasa ifongeziba, nɨ bar dagh ativagh dar ganam. 
\v 38 Nɨ nan Akar Gavgavir kɨ nɨ mɨgeiba deragh da baragh, egh deragh tuavir kɨ nɨn akaghamibar gɨn mangɨ, egh nan damazimɨn arazir aghuibar amu, egh nan ingangarir gumazim Devit amizɨ moghɨn, nɨ nan Akar Gavgaviba ko arazir kɨ ifongezibar gɨn mangɨtɨ, kɨ nɨ ko ikiam. Egh kɨ nɨn ikɨzimɨn adarazir amutɨ, me atrivibar ikɨ mangɨvɨra ikiam. Eghtɨ kɨ Israelian anabar 10pla isɨ nɨ danɨngam. 
\v 39 Solomon arazir kuram gami, ezɨ bizir kam bangɨn kɨ ivezir kuram isɨ Devitɨn ovavir boribar anɨngam. Egh kɨ zurara mɨzazim me gasɨvɨra ikian kogham.’ ”
\p
\v 40 Solomon gɨn kamaghɨn fo, Jeroboam anebɨnasa. Kamaghɨn amizɨ, Solomon Jeroboam mɨsueghtɨ an aremeghasa. Ezɨ Jeroboam ara ghua Isipian Atrivim Sisak ko iti. Egha Isipɨn ikiavɨra itima Solomon areme.
\s Solomon areme
\r (2 Eghaghaniba 9:29-31)
\p
\v 41 Solomon amizir bizir igharaziba, ko an nɨghnɨzir aghuiba ko fofozim, me bar ada isa, Solomonɨn Eghaghaniba Itir Akɨnafarimɨn ada osiri. 
\v 42 Solomon 40plan azenibar Jerusalemɨn atrivimɨn ikia, egha Israelia bar me gativagha men gari. 
\v 43 Egha Solomon uan inazir afeziabar mɨn aremezɨ, me an kuam isa, an afeziam Devitɨn Nguibar Ekiam Jerusalemɨn, anefa. Ezɨ an otarim Rehoboam an danganim inigha atrivimɨn iti.
\c 12
\ms Israel ko Juda, kantrin pumuningɨn oto
\mr (Sapta 12--16)
\s Anabar notɨn amadaghan itiba  // bigha Judaba ataki
\r (2 Eghaghaniba 10:1-19)
\p
\v 1 Israelian notɨn amadaghan itir anababa bar, me uari bagh Rehoboam amɨseveghtɨ, a men atrivimɨn otivasa me nguibar ekiam Sekemɨn uari akufa, kamaghɨn amizɨ Rehoboam me bagha ghu. 
\v 2 Nebatɨn otarim Jeroboam, a fomɨra Atrivim Solomonɨn ara ghua Isipɨn iti. Ezɨ Israelia Rehoboam damightɨ an atrivimɨn otivasa amima, Jeroboam bizir kamɨn akam baraki. 
\v 3 Ezɨ Israelian gumazir maba Jeroboam bagha ghua a mɨgɨa ghaze, “Nɨ uamategh Israelɨn izɨ.” Ezɨ a Isip ategha uamategha izegha gɨvagha, Israelia ko bar Rehoboam bagha ghua kamaghɨn Rehoboam mɨgei, 
\v 4 “Nɨn afeziam Solomon osɨmtɨzir ekiam e ganɨga, e gamizɨ e osɨmtɨzir ekiam atera pamtemɨn ingari. Kamaghɨn amizɨ nɨ en asughasugh en osɨmtɨzir taba agɨfagh. Nɨ kamaghɨn damightɨ, e datɨrɨghɨn nɨn apengan ikiam.”
\p
\v 5 Ezɨ Atrivim Rehoboam akar kam baregha kamaghɨn me mɨgei, “Ia mangɨ, 3plan dughiaba gɨvaghtɨ ia ua izɨtɨ kɨ uan nɨghnɨzimɨn gun ia mɨkɨmam.” Ezɨ me anetegha uamategha ghue.
\p
\v 6 Ezɨ Rehoboam ghua gumazir ghuriba ko mɨgei. Gumazir kaba, me fomɨra nɨghnɨzir aghuiba an afeziam Solomon ganɨdi. Rehoboam kamaghɨn men azara, “Ia manmaghɨn nɨghnɨsi, kɨ akar manatamɨn gumazamizir kabav kɨmam?”
\p
\v 7 Ezɨ me kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ arazir aghuimɨn gumazamizir kabar amuva men akurvaghsɨ datɨrɨghɨn akar aghuitamɨn me mɨkɨmtɨma, me zurara nɨn apengan ikiam.”
\p
\v 8 Ezɨ Rehoboam gumazir ghurir kabar akam baraghizir puvatɨgha, ghua gumazir igiabar azangsɨsi. Gumazir kaba me an kuaba, egha me uagharam aghungi, egha datɨrɨghɨn me an ingangarir gumazibar otifi. 
\v 9 A kamaghɨn me mɨgei, “Gumazamizir kaba ghaze, nan afeziam Solomon me gatɨzir osɨmtɨzir kaba, kɨ dar taba agɨvam. Ezɨ ia manmaghɨn nɨghnɨsi, kɨ akar manatamɨn me ikarvagham?”
\p
\v 10 Ezɨ ingangarir gumazir igiar kaba kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ men azangsɨzir nɨn afeziam me gamizir osɨmtɨzir kataba ikarvaghsɨ, nɨ kamaghɨn me mɨkɨm, ‘Ia ghaze, nan afeziam paza ia gami, a? Puvatɨ. Kar pura bizim. Nan dafarir tereghiam, bar nan afeziamɨn gavgavim gafira. 
\v 11 Guizbangɨra nan afeziam osɨmtɨzim ia ganɨngi, ezɨ kɨ osɨmtɨzir ekiar bar avɨriba ia danɨngam. Nan afeziam benimɨn ia ifozoroke, ezɨ kɨ benir gavgavir atariba itibar ia fozoroghtɨ, ian inivafɨziba asighiram.’ ”
\p
\v 12 Ezɨ dughiar 3pla gɨvazɨma, Jeroboam Israelian gumazamiziba bar me ko uamategha, Atrivim Rehoboam mɨkemezɨ moghɨn me izi. 
\v 13-14 Ezɨ atrivim gumazir ghuribar nɨghnɨzimɨn gɨn zuir puvatɨgha, a gumazir igiabar nɨghnɨzimɨn gɨn ghua, pamtemɨn gumazamizibav gei. A kamaghɨn me mɨgei, “Guizbangɨra, afeziam osɨmtɨzim ia ganɨngi, ezɨ kɨ osɨmtɨzir ekiar avɨriba ia darɨgham. Nan afeziam benimɨn ia ifozoroke, ezɨ kɨ benir gavgavir atariba itibar ia fozoroghtɨ, ian inivafɨziba asighiram.” 
\v 15 \x - \xo 12:15 \xo*\xt 1 Atriviba 11:29-39\xt*\x*Fomɨra akam inigha izir gumazim Ahiya, a Silon gumazim, a Ikiavɨra Itir Godɨn akar dɨkɨrɨzim Nebatɨn otarim Jeroboam ganɨngi. Egha God datɨrɨghɨn uan akar dɨkɨrɨzir kam damutɨ, a guizɨn otivasava ami. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God uabɨ Rehoboam gamizɨ, a gumazamizibar nɨghnɨzimɨn gɨn zuir puvatɨ.
\p
\v 16 \x - \xo 12:16 \xo*\xt 2 Samuel 20:1\xt*\x*Gumazamiziba me datɨrɨghɨn fo, atrivim men akam bareghan kogham. Kamaghɨn amizɨ, me pamtemɨn dɨa kamaghɨn mɨgei, “E Devitɨn adarazir apengan ikian aghua. E Devitɨn adarazi puvatɨ, e uaghan Devitɨn otarir kamɨn adarazi puvatɨ. E Israelɨn gumazamiziba bar uamategh uan nguibabar mangam. Eghtɨ ia Devitɨn adarasi, ia uarira uarir gan.” Me akar kam mɨkemegha, me tintinibar uan nguibabar ghue. 
\v 17 Ezɨ Israelian marazi uaghan Judan nguibar ekiabar ikia, Judabar tongɨn iti. Ezɨ Atrivim Rehoboam men gari.
\p
\v 18 Egha gɨn Atrivim Rehoboam Adoniram amadazɨma, a Israelia bagha zui. Adoniram, a fomɨra gumazir atrivimɨn ingangaribagh amir gumazibar garir gumazim. An ziar igharazim Adoram. Dughiar Adoniram ghua Israelia batozimɨn, me bar moghɨra dagɨabar a ginivizɨma an areme. Ezɨ Rehoboam bizir kamɨn akam baregha, zuamɨra uan karisɨn ghuavanabogha ara Jerusalemɨn ghu. 
\v 19 Dughiar kamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn,\f + \fr 12:19 \fr*\ft Akar kam, “dughiar kamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn,” a datɨrɨghɨn en dughiar kam mɨgeir puvatɨ. A gumazir akɨnafarir kam osirizimɨn dughiam mɨgei.\ft*\f* Israelian notɨn amadaghan itiba me akaba batoghavɨra iti, me Devitɨn ikɨzimɨn tav atrivimɨn otogh men ganan me bar aghua.
\p
\v 20 Ezɨ Israelian gumazamiziba kamaghɨn oraki, Jeroboam Isip ategha ize. Egha me uari ko ivɨriamɨn ikiasa a bagh akam amada. A izezɨma, me a gamizɨma a Israelian ikɨziba bar men atrivimɨn iti. Ezɨ Judan anabamɨn adarazira, me Devitɨn ikɨzimɨn otivizir atrivibar apengan iti.
\s Akam inigha izir gumazim Semaia, Godɨn akam akuri
\r (2 Eghaghaniba 11:1-4)
\p
\v 21 Ezɨ Rehoboam ghua Jerusalemɨn otogha, Juda ko Benjaminɨn anabamningɨn mɨdorozir gumazir gavgavibar diazɨ, me iza uari akufa. Modorozir gumazir kabar dɨbobonim 180,000ɨn tu. Rehoboam kamaghsua, me mangɨ Israelian notɨn amadaghan itir anababav suegh, me damightɨ me ua izɨ an apengan ikiam. 
\v 22 Ezɨ God kamaghɨn akam inigha izir gumazim Semaia mɨgei, 
\v 23 “Nɨ Judan Atrivim Rehoboam bagh mangɨ, egh a ko, Judaba ko Benjaminɨn anabamningɨn adarazi ko, gumazamizir igharaziba sara kamaghɨn me mɨkɨm, 
\v 24 ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Ia mangɨ Israelia mɨsoghan markɨ, me ian adarasi. Guizbangɨra, kɨ uabɨ kamaghɨn amizɨ, Israelia ian bighiaghirɨ. Kamaghɨn ia uamategh uan nguibabar mangɨ.’ ” Ezɨ Semaia Ikiavɨra Itir Godɨn akam me mɨkɨnizɨ, me uamategha uan nguibabar ghue.
\s Jeroboam akɨrim ragha Ikiavɨra Itir God gasara
\p
\v 25 Ezɨ Atrivim Jeroboam, Efraimɨn anabamɨn nguazir mɨghsɨaba itibagh isɨn nguibar ekiam Sekem avɨnizir dɨvazim, gavgavim a ganɨga an ingarigha, egha nguibar kam dughiar mabar an ike. Egha gɨn anetegha, Gileatɨn Distrighɨn itir nguibar ekiam Penuel avɨnizir dɨvazimɨn ingara, gavgavim a ganɨdi.
\p
\v 26 Jeroboam kamaghɨn nɨghnɨgha ghaze, “Nan gumazamiziba ti na tegh, ua Devitɨn adarazir apengan mangɨgham. 
\v 27 Me datɨrɨghɨn Jerusalemɨn itir Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim zurarama an ghua, a bagha ofabagh ami. Me ti uan nɨghnɨzibagh iragh, uamategh uan Ekiam Rehoboam, a Judabar atrivim, me an apengan ikiam. Egh me ti na mɨsueghtɨ kɨ aremeghtɨ, me uamategh Atrivim Rehoboam bagh mangam.”
\p
\v 28 \x - \xo 12:28 \xo*\xt Ua Me Ini 32:4\xt*\x*Jeroboam nɨghnɨzir kam deraghavɨrama a tuisigha gɨvagha, kamaghɨn bulmakaun apurir pumuning marvir guamningɨn mɨn, golɨn aningɨn ingari. Egha kamaghɨn uan gumazamizibav gɨa ghaze, “Ia dughiar avɨribar Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fasa Jerusalemɨn zui. Ezɨ datɨrɨghɨn ia ua mangan kogham. Israelia, ia gan, ian godning kara. Aning Isipɨn ia inigha, ian akua kagh ize. Ia aningɨn ziam fɨ.” 
\v 29 Egha a golɨn bulmakaun mam Betelɨn nguibar ekiamɨn anetɨgha, igharazim Danɨn nguibar ekiamɨn anetɨ. 
\v 30 Ezɨ gumazamiziba bulmakaun kamningɨn ziamning fe. Me kamaghɨn amua arazir kuram gami. Dan bar saghon iti, ezɨ gumazamiziba Danɨn itir bulmakaun kamɨn ziam fasa pura Danɨn zui. 
\v 31 Ezɨ Jeroboam uaghan asebar ziaba fasa tintinibar mɨghsɨabagh isɨn danganibar ingari. Egha dar ofa damuasa gumazir kɨnir maba pura adav sefe. Me Livain anabamɨn adarazi puvatɨ.
\s Ikiavɨra Itir God, Betelɨn itir danganir gol bulmakauningɨn ziamning fem gasɨghasɨghasa
\p
\v 32 \x - \xo 12:32-33 \xo*\xt Ofa Gami 23:33-34\xt*\x*Egha Jeroboam, gol bulmakauningɨn ziamning fasa dughiar ekiar mam ginaba, a namba 8ɨn iakɨnim an namba 15ɨn aruem. Kar bulmakaun kamningɨn ziam fer dughiam, a Judaba Godɨn ziam fer dughiam ko ekevegha magh ghu. Egha a bulmakaun ingarizimning bagha, asɨzibav suegha ofa gamir dakozim gisɨn da tuegha ofa gami. A Betelɨn ofan kabagh ami. Egha a ofa gamir gumazir a uabɨ mɨseveziba bagha akam amadagha ghaze, Me Betelɨn izɨ danganir ofabagh amibar ingangarimɨn faragh mangɨ a damuam. 
\v 33 Egha namba 8ɨn iakɨnim, an namba 15ɨn aruer a uabɨ inabazim, kar Israelian dughiar ekiar me marvir guabar ziaba famim. Ezɨ Jeroboam, Betelɨn nguibamɨn ingarizir ofa gamir dakozimɨn ghugha, mughuriar aghuim zuir ofa gami.
\c 13
\p
\v 1 Atrivim Jeroboam ofa gamir dakozimɨn tughav ikia ofa gami, ezɨ Godɨn akam inigha izir gumazir mam a bagha izi. Akam inigha izir gumazir kam a Judabar gumazim, ezɨ Ikiavɨra Itir God, Juda ategh Betelɨn mangasa a mɨkeme. 
\v 2 \x - \xo 13:2 \xo*\xt 2 Atriviba 23:15-16\xt*\x*Ikiavɨra Itir God, an akam ofa gamir dakozir kamɨn ikia, egha akam inigha izir gumazim mɨgɨa ghaze, Nɨ kamaghɨn ofa gamir dakozir kam mɨkɨm: “O ofa gamir dakozim, kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ akam nɨn iti. Otarir mam, an ziam Josaia, a Devitɨn ikɨzimɨn aven otivam. An atrivimɨn ikiamim dughiamɨn, a nɨn ofa gamir gumazir nɨ gisɨn ofa gamiba inigh, nɨ gisɨn me arigh me mɨsueghtɨ me arɨmɨghiregham. Egh a gumazir kabar aghariba nɨ gisɨn da tueghtɨ, nɨ bar mɨzegham.”
\p
\v 3 Egha akam inigha izir gumazim akar kam kunigha ua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ datɨrɨghɨn bizitam nɨ mɨkɨmam, Ikiavɨra Itir God arazitam nɨn akaghtɨ nɨ fogh suam, kar guizbangɨra Ikiavɨra Itir Godɨn akamra. A kamakɨn: Ofa gamir dakozir kam dɨpɨrighirɨghtɨ, an itir averenim tintinibar iregham.”
\p
\v 4 Jeroboam ofa gamir dakozimɨn boroghɨn mɨtɨghav ikia, akar kam baraki. Egha uan dafarim fuegha akam inigha izir gumazimɨn akuigha ghaze, “Gumazir mamɨn suiragh.” Ezɨ Jeroboamɨn dafarim maghɨra mɨneghirɨgha ikia mamaghɨra iti, ezɨ an anepɨrigh ua izan ibura.
\p
\v 5 Ezɨ ofa gamir dakozir kam, Ikiavɨra Itir God, uan akam inigha izir gumazimɨn akamɨn aven mɨkemezɨ moghɨra, a dɨpɨrizɨ averenim tintinimɨn nguazim gire. 
\v 6 Ezɨ Atrivim Jeroboam kamaghɨn akam inigha izir gumazim mɨgei, “Nan ifongiam kamakɨn, nɨ na bagh uan Ikiavɨra Itir God, nɨn God, nɨ a ko mɨkɨmtɨ, a nan akuraghtɨ nan dafarim ua deraka.” Ezɨ akam inigha izir gumazim Ikiavɨra Itir God ko mɨgeima, an atrivimɨn dafarim gamizɨ, a ua deragha iraghu.
\p
\v 7 Egha atrivim kamaghɨn akam inigha izir gumazim mɨgei, “Kɨ kamaghɨn ifonge, nɨ nan dɨpenimɨn izɨ ga damam. Egh kɨ bizir aghuitam nɨ danɨngam.”
\p
\v 8 Ezɨ akam inigha izir gumazim kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ uan dagɨaba akuar pumuningɨn da abɨgh tam na danɨngɨsɨ damutɨ, kɨ nɨn dɨpenimɨn mangan kogham, egh Betelɨn nguibamɨn kagh nɨ ko dagheba ko dɨpabar aman kogham. 
\v 9 Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God na mɨgɨa ghaze, kɨ dagheba ko dɨpatam aman kogham, egh uaghan tuavir kɨ izezim, kɨ ua nguibamɨn mangɨsɨ an mangan kogham. Kɨ uamategh tuavir igharazitamɨn mangam.” 
\v 10 Ezɨ akam inigha izir gumazim tuavir a izezimɨn ghuzir puvatɨ. A Betel ategha tuavir igharazimɨn ua ghu.
\s Akam inigha izir gumazir ghurim, Judan akam inigha izir gumazim gifara
\p
\v 11 Dughiar kamɨn akam inigha izir gumazir ghurir mam Betelɨn nguibamɨn iti. Ezɨ an otariba iza, Judan akam inigha izir gumazim Betelɨn amizir bizibar gun a mɨgei. Egha uaghan akam inigha izir gumazim, Atrivim Jeroboam mɨkemezir akabar gun a mɨgei. 
\v 12 Ezɨ afeziar ghurim kamaghɨn otaribar azara, “Akam inigha izir gumazir kam, tuavir manamra a uamategha an ghu?” Otariba akam inigha izir gumazim ghuzir tuavimɨn gani, kamaghɨn amizɨ, me uan afeziam mɨkeme.
\p
\v 13 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Ia mangɨ satel inigh izɨ nan donki gisɨn datɨgh.” Ezɨ me amigha gɨvazɨ, a donki gaperagha zui. 
\v 14 A Judan akam inigha izir gumazimɨn gɨn ghua an garima, a temer okɨn povimɨn aperaghav iti.
\p Ezɨ akam inigha izir gumazir ghurim kamaghɨn an azara, “Nɨ akam inigha izir gumazir kam, nɨ Juda ategha ize?”
\p Ezɨ akam inigha izir gumazim a ikaragha ghaze, “Are, kar kɨrara.”
\p
\v 15 Ezɨ gumazir ghurim kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ nan dɨpenimɨn izɨ na ko damasa kɨ ifonge.”
\p
\v 16 Ezɨ Judan akam inigha izir gumazim a mɨgɨa ghaze, “Kɨ uamategh nɨ ko nɨn dɨpenimɨn mangan kogham. Egh kɨ danganir kamɨn daghetam ko dɨpatam ameghan kogham. 
\v 17 Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God na mɨgɨa ghaze, kɨ dagheba ko dɨpatam aman kogham, egh uaghan kɨ tuavir kɨ izezim, kɨ ua nguibamɨn mangɨsɨ uam an mangan kogham. Kɨ tuavir igharazitamɨn uamategh mangam.”
\p
\v 18 Ezɨ akam inigha izir gumazir ghurim kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ uaghan nɨn mɨn akam inigha izir gumazir mam. Ezɨ Ikiavɨra Itir God uan ensel na bagha anemadagha ghaze, kɨ nɨ inigh uan dɨpenimɨn mangɨ dagheba ko dɨpam nɨ danɨngtɨ, nɨ dar amɨ.” Egha gumazir ghurir kam a gifara. 
\v 19 Ezɨ Judan akam inigha izir gumazim, kamaghɨn oregha, gumazir ghurir kamɨn gɨn an dɨpenimɨn ghugha dagheba ko dɨpaba api.
\p
\v 20 Aning dagheba apir dakozimɨn aperaghav itima, Ikiavɨra Itir God, akar mam isa akam inigha izir gumazir ghurir kam ganɨngi. 
\v 21 Ezɨ akam inigha izir gumazir ghurir kam, Judan akam inigha izir gumazir kam pamtem a mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God, nɨn God kamaghɨn mɨgɨa ghaze, nɨ an Akar Gavgavim batuegha, egha a nɨ mɨkemezɨ moghɨn amizir puvatɨ. Bar puvatɨ. 
\v 22 Nɨ ua iza danganir a dagheba ko dɨpabar aman nɨn anogoroghezɨ, nɨ da ame. Kamaghɨn amizɨ, nɨ aremeghtɨ me nɨn kuam isɨ nɨn inazir afeziabar mozimɨn nɨ afaghan kogham.”
\p
\v 23 Ezɨ Judan akam inigha izir gumazim amegha gɨvazɨ, akam inigha izir gumazir ghurim, a bagha uan donki akɨrigha a ganɨngizɨ ana gaperagha zui. 
\v 24 \x - \xo 13:24 \xo*\xt 1 Atriviba 20:36\xt*\x*A ghuavɨra itima laionɨn mam iza a batogha a mɨsoghezɨ an areme. Ezɨ an kuam irɨghav itima donki an boroghɨn tughav itima, laion uaghan an kuamɨn boroghɨn tughav iti. 
\v 25 Ezɨ gɨn gumazir maba tuavir kamɨn ghua garima, an kuam tuavimɨn irɨghav itima, laion an boroghɨn tughav iti. Ezɨ me ghua Betelɨn nguibamɨn otivigha ganizir bizir kamɨn gun gumazamizibav gei.
\p
\v 26 Ezɨ akam inigha izir gumazir ghurim akar kam baregha ghaze, “Mar Judabar akam inigha izir gumazimɨn kuamra. A Ikiavɨra Itir Godɨn akam batoke. Ezɨ Ikiavɨra Itir God, mɨkemezɨ moghɨram amua laion amadazɨ, a iza a mɨsoghezɨ an areme.”
\p
\v 27 Ezɨ a uan otaribav gɨa ghaze, “Ia satel isɨ nan donki gisɨn anetɨgh.” Ezɨ a mɨkemezɨ moghɨn me ami. 
\v 28 Ezɨ a tuavimɨn ghua garima akam inigha izir gumazimɨn kuam tuavimɨn irɨghav iti. Ezɨ donki ko laion an kuamɨn boroghɨn tughav iti. Laionɨn kam, an kuam apir puvatɨgha, bizitamɨn donki gamizir puvatɨ.
\p
\v 29 Ezɨ akam inigha izir gumazir ghurir kam an kuam isa uan donki gatɨ. Egha a inigha Betelɨn ghugha, an kuam bagha azia, a isa mozimɨn anefam. 
\v 30 Egha akam inigha izir gumazir ghurim an kuam isa uan dagɨar torimram anefa. Egha uan otariba ko azia kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “O, en aveghbuam! O, en aveghbuam, noki!”
\p
\v 31 \x - \xo 13:31 \xo*\xt 2 Atriviba 23:17-18\xt*\x*Me anefagha gɨvagha, akam inigha izir gumazir ghurim kamaghɨn uan otaribav gei, “Kɨ aremeghtɨ ia nan kuam isɨ Godɨn akam inigha izir gumazir kamɨn kuam itir mozimɨn boroghɨn na afagh. 
\v 32 Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God, akar an akam inigha izir gumazim mɨkemezibar amightɨ, da bar guizbangɨrama otivigham. Ikiavɨra Itir God, Betelɨn itir ofa gamir dakozim gasɨghsigh, egh Samarian Distrighɨn itir nguibabar itir asebar ziaba feir dɨpeniba bar dagh asɨghasigham.”
\s Jeroboam arazir kuram gamua ghuavɨra iti
\p
\v 33 Jeroboam bizir kabar gari da otifi, ezɨ a uan arazir kuraba ataghɨraghasa nɨghnɨzir puvatɨ. Bar puvatɨ. An ofa damuamin danganir a uabɨ ingarizibar ofa damuasa gumazir kɨnibav sɨva ghuavɨra iti. Gumazir manam ofa damuamin ingangarim bagha nɨghnɨsi, Jeroboam puram anemɨseveghtɨ, a ingaram. 
\v 34 Jeroboam uan adarazi ko me arazir kurar kabagh amua, men arazir kurar kaba me gamima me osɨmtɨzim iti. Arazir kam bangɨn, Ikiavɨra Itir God Jeroboamɨn adarazi bar me kuavareme.
\c 14
\s Jeroboamɨn otarim arɨmariam ini
\p
\v 1 Dughiar kamɨn, Atrivim Jeroboamɨn otarim Abiya arɨmariam a ini. 
\v 2 Ezɨ Jeroboam kamaghɨn uan amuimɨn mɨgɨa ghaze, “Kɨ kamaghɨn ifonge, nɨ igharagh kurkeghtɨ, gumazamiziba suam, nɨ nan amuim puvatɨ. Egh nɨ Silon mangɨ. Nɨ fo, Godɨn akam inigha izir gumazim Ahiya a nguibar kamɨn iti. Gumazir kam na mɨgɨa ghaze, kɨ Israelian atrivimɨn otivam. 
\v 3 Nɨ 10plan bretɨn rubuziba ko, bisketɨn taba ko, hanin mɨnetam inigh mangɨ a danɨngigh. Egh otarimɨn arɨmariam gɨfofoghsɨ an azaragh. Eghtɨ a nɨ mɨkɨmam.” 
\v 4 Ezɨ Jeroboamɨn amuim a mɨkemezɨ moghɨn ghua Silon nguibamɨn Ahiyan dɨpenimɨn zui. Ahiya datɨrɨghɨn bar ghurigha damaziba okafi.
\p
\v 5 Jeroboamɨn amuim izavɨra itima, Ikiavɨra Itir God Ahiyan mɨgɨa ghaze, “Jeroboamɨn amuim nɨ bagh izɨ, uan otarimɨn arɨmariam gɨfofoghsɨ nɨn azangsɨghasa izi, a deragham ti. A ifar amizir igharazimɨn mɨn gan nɨ bagh izam.” Egha Ikiavɨra Itir God, biziba bar dar gun Jeroboamɨn amuim mɨkɨmasa Ahiya mɨkeme.
\p
\v 6 Ezɨ Ahiya orazima, Jeroboamɨn amuimɨn dagariba tiar akamɨn azenan tɨngazima a kamaghɨn mɨgei, “Jeroboamɨn amuim nɨ aven izɨ. Nɨ tizim bagh amizir igharazimɨn mɨn uabɨ garɨgha na gifarasa? Kɨ mɨgɨrɨgɨar mam iti, kɨ nɨ mɨkemeghtɨ nɨn navim bar nɨ basemegham. 
\v 7 Nɨ uamategh Jeroboam bagh mangɨ, kamaghɨn Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn a mɨkɨm, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, Israelian God, kɨ kamaghɨn mɨgei: Jeroboam, kɨ uan gumazamiziba Israelia, men tongɨn nɨ amɨsevezɨ nɨ men atrivimɨn oto. 
\v 8 Kɨ Devitɨn adarazi da atrivir ingangarim adegha, a isa nɨ ganɨngi. Ezɨ nɨ nan ingangarir gumazim Devit amizir arazir aghuibar gɨn zuir puvatɨ. Devit nan Akar Gavgaviba bar adar gɨn ghua, uan navir averiamɨn aven na baghavɨra ikia, egha arazir nan damazimɨn derazibaram ami. 
\v 9 Nɨ arazir kuram gamua ghuavɨra ikia, faragha ikezir darazir arazir kuraba bar dagh afira. Nɨ ua bagha godɨn igharaziba ko marvir guar nɨ ainɨn amerezibar dar ingari. Egha akɨrim ragha na gasaragha aser kabar ziaba fe. Ezɨ kɨ nɨn arazir kaba bagha, bar nɨn anɨngaghe. 
\v 10 \x - \xo 14:10 \xo*\xt 1 Atriviba 15:29\xt*\x*Bar guizbangɨra! Kɨ nɨn adarazigh asɨghasigham. Egh Jeroboam, Israelian aven nɨn gumaziba gɨn otivtɨ, kɨ bar moghɨra me agɨvagham, gumazir igiaba ko aruaba sara. Kɨ bar me agɨvagham, mati gumazim buariba bar da suegha da makunizɨ tam ua itir puvatɨ. 
\v 11 Nɨn adarazir aven gumazitaba nguibar ekiamɨn arɨmɨghiregh men kuaba ikɨtɨ, afiaba dar amam. Eghtɨ tarazi nguibar ekiamɨn azenan arɨmɨghireghtɨ isaba men kuabar amam. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.’ ”
\p
\v 12 Egha Ahiya ua Jeroboamɨn amuim mɨgɨa ghaze, “Nɨ uamategh uan nguibamɨn mangɨ. Nɨ nguibar ekiamɨn aven mangɨtɨmɨra nɨn otarim aremegham. 
\v 13 Eghtɨ Israelia bar moghɨra an aziva anefam. A uabɨra Jeroboamɨn adarazir tongɨn, Ikiavɨra Itir God, Israelian God, an garima, an arazir aghuibagh ami. An kuamra gumaziba a isɨ mozim darɨgham. Eghtɨ Jeroboamɨn adarazir gumazir igharaziba, puvatɨgham. 
\v 14 Eghtɨ Ikiavɨra Itir God, gumazitam amɨseveghtɨ an atrivimɨn ikiam, egh atrivir kam Jeroboamɨn adarazi bar me agɨvagham. Bizir kam, datɨrɨghɨn ikegh mangɨvɨra ikiam.\f + \fr 14:14 \fr*\ft Hibrun akam, deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f*
\p
\v 15 “Israelia, temer guarir aser amizim Aseran nedazim itiba dar ziaba fe, men arazir kam Ikiavɨra Itir God gamizɨ, a bar men anɨngaghe. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God, mɨzazim me gaseghtɨ, me atiatigh akongam, mati aperiam uaghira ighurunim amozorozi a ivazvasi. Egh Ikiavɨra Itir God, nguazir aghuir a Israelian inazir afeziabagh anɨngizir kamɨn me batuegham. Egh Yufretisɨn Fanemɨn vongɨn tintinibar me aghamsigh me akunigham. 
\v 16 Jeroboam uabɨ arazir kurar kam gamigha, bar Israelia gekuizɨ me arazir kuram gami. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God Israelian arazir kurar kam gɨnɨghnɨgh, akɨrim ragh me gasaragham.”
\p
\v 17 Ezɨ Jeroboamɨn amuim akar kaba baregha dɨkavigha uamategha Tirsan nguibar ekiamɨn zui. A ghua uan dɨpenimɨn aven zuima, an otarim areme. 
\v 18 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumazim Ahiya mɨkemezɨ moghɨra, Israelia bar moghɨra otarimɨn azia, egha a isa mozim gatɨ.
\s Jeroboam areme
\p
\v 19 Atrivim Jeroboam amizir araziba, da bar akɨnafarir mamɨn aven iti, akɨnafarir kam me kamaghɨn a dɨbori, Israelian Atrivibar Eghaghaniba.\f + \fr 14:19 \fr*\ft En Godɨn Akɨnafarimɨn aven, akɨnafarir pumuning iti, me kamaghɨn aning dɨbora ghaze, Israelia ko Judabar Atriviba 1 ko, Israelia ko Judabar Atriviba 2. Ezɨ uaghan akɨnafarir igharazir pumuning iti, me aning dɨbora ghaze, Atrivibar Eghaghaniba 1 ko, Atrivibar Eghaghaniba 2. Ezɨ marazi kamaghɨn nɨghnɨsi, bar fomɨra akɨnafarir igharazimning uaghan ike, Kar, Israelian Atrivibar Eghaghaniba ko, Judan Atrivibar Eghaghaniba. Dughiar mabar, Godɨn Akɨnafarimɨn aven itir akɨnafariba, akɨnafarir igharazir kamningɨn akaba dar iti. Ezɨ datɨrɨghɨn akɨnafarir igharazir kamning, bar ovenge, ezɨ e uam adar ganan kogham.\ft*\f* Akɨnafarir kamɨn, a uan apanibav soghezir eghaghaniba ko, a kantri gativagha amizir bizibar eghaghaniba, an aven iti. 
\v 20 Jeroboam 22plan azenibar atrivimɨn ikegha uan inazir afeziabar mɨn aremezɨ, me an kuam isa anefa. Ezɨ an otarim Nadap an danganim inigha atrivimɨn iti.
\s Rehoboam Judabar atrivimɨn iti
\r (2 Eghaghaniba 11:5--12:16)
\p
\v 21 Solomonɨn otarim Rehoboam, a Judabar atrivimɨn iti. A 41plan azeniba ikia, egha atrivimɨn oto, egha 17plan azenibar atrivimɨn ike. A Jerusalemɨn aperagha iti, nguibar ekiar kam Ikiavɨra Itir God, Israelian nguibar ekiar igharazibar tongɨn, ua bagha a ginaba, eghtɨ danganir kamɨn Israelia bar Godɨn boroghɨn izɨva an ziam fam. Rehoboamɨn amebam, an ziam Nama, a kantri Amonian amizim.
\p
\v 22 Dughiar kamɨn Judabar gumazamiziba arazir kurar avɨriba Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn dagh ami. Ezɨ arazir kurar me amizir kaba, Ikiavɨra Itir Godɨn anɨngagharim gamizɨ, a ghua bar ekefe. Men inazir afeziaba faragha arazir kurabagh ami, ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn adarir datɨrɨghɨn Judabar itim, a bar ekevegha adarir fomɨra men inazir afeziabar ikezim bar a gafira. 
\v 23 \x - \xo 14:23 \xo*\xt 2 Atriviba 17:9-10\xt*\x*Judaba datɨrɨghɨn mɨghsɨaba ko temer ekiabar apebabar, dagɨar guarir dɨghoriba itiba ko temer guarir aser amizim Aseran nedazim itiba, isa danganir kabar da asava dar ziaba fe. 
\v 24 \x - \xo 14:24 \xo*\xt Godɨn Araziba 23:17\xt*\x*Ezɨ arazir bar kurar mam oto. Gumazir maba, me asebar ziaba fer danganir kabar poroghamiba uari isava akuir arazibagh ami. Judan gumazamiziba, me gumazamizir fomɨra nguazir kamɨn ikezibar mɨn, arazir bar kurir kɨ aghuazibagh ami. Gumazamizir fomɨra ikezir kaba, Ikiavɨra Itir God me batuegha, nguazir kam isa Israelia ganɨngi.
\p
\v 25 \x - \xo 14:25 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 12:2-8\xt*\x*Ezɨ Rehoboam atrivimɨn itima an namba 5ɨn azenim otozɨ, Isipian Atrivim Sisak uan mɨdorozir gumaziba ko iza Jerusalem ko mɨsosi. 
\v 26 \x - \xo 14:26 \xo*\xt 1 Atriviba 10:16-17; 2 Eghaghaniba 9:15-16\xt*\x*Egha me Jerusalemia mɨsogha, me abɨnigha Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenim ko, atrivimɨn dɨpenimɨn bizir bar aghuiba, me bar da ini. Egha uaghan Solomon mɨdorozim bagha ingarigha golɨn noghezir oraba, me bar ada inigha Isipɨn ghue. 
\v 27 Ezɨ gɨn Atrivim Rehoboam uan ingangarir gumazibav kemezɨ, me bras inigha uam orar igiabar ingarigha brasɨn da noke. Ezɨ da Isipia okemezir orabar danganiba ini. Ezɨ Rehoboam da isa, ingangarir gumazir an dɨpenimɨn tiar akabagh eghuvibagh anɨngizɨ me dar suigha tiarakabar gari. 
\v 28 Atrivim Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn zuir dughiabar, a geghuvir gumazir kaba orar kaba inigh an aku mangam. Eghtɨ atrivim uamategh uan dɨpenimɨn izeghtɨ, me orar kaba inigh da itir dɨpenimɨn mangɨ dar arigham.
\p
\v 29 Atrivim Rehoboam amizir arazir igharaziba, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Judabar Atrivibar Eghaghaniba. 
\v 30 Rehoboam ko Jeroboam aning atrivimningɨn itir dughiamɨn, kantrin pumuning zurara uaning mɨsosi. 
\v 31 Ezɨ gɨn Rehoboam uan inazir afeziabar mɨn aremezɨma, me Devitɨn Nguibar Ekiamɨn an inazir afeziabar kuaba afir danganimɨn anefa. Ezɨ an otarim Abiya an danganim inigha atrivimɨn oto. Rehoboamɨn amebam an ziam Nama, a kantri Amonɨn amizim.
\c 15
\s Abiya Judan atrivimɨn oto
\r (2 Eghaghaniba 13:1--14:1)
\p
\v 1 Nebatɨn otarim Jeroboam, Israelɨn atrivimɨn itima, an namba 18ɨn azenimɨn, gumazir ziam Abiya, an ziar igharazim Abijam, a Judan atrivimɨn oto. 
\v 2 A 3plan azenibar Jerusalemɨn atrivimɨn iti. Ezɨ an amebamɨn ziam Maka, Apsalomɨn guivim. 
\v 3 Abiya arazir kurar an afeziam amizibar mɨraram ami. A uan inazim Devit amizɨ moghɨn, a bar uabɨ isa Ikiavɨra Itir God, an God ganɨdir puvatɨgha, a ko navir vamɨran itir puvatɨ. 
\v 4 \x - \xo 15:4 \xo*\xt 1 Atriviba 11:36\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God Devit bangɨn, an otarir mam isa Abiya ganɨngi, an an danganim inigh Jerusalemɨn atrivimɨn ikiam. Eghtɨ a Jerusalem damightɨ, a deraghvɨra ikɨ gavgavigham. 
\v 5 \x - \xo 15:5 \xo*\xt 2 Samuel 11:1-27\xt*\x*Devit Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir aghuibagh ami, egha zurara an Akar Gavgavibar gɨn zui. Dughiar bar vamɨra, Devit pazav Hitian gumazim Uria gami. 
\v 6 \x - \xo 15:6 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 13:3-21\xt*\x*Abiya angamɨra itir dughiamɨn,\f + \fr 15:6 \fr*\ft Hibrun akɨnafarir bar ghuriba, danganir kamɨn, dar akaba ko uaghara garir puvatɨ. Dar avɨriba, ziar kam, Rehoboam dar iti, ezɨ vabara ziar kam, Abiya dar iti.\ft*\f* Rehoboamɨn mɨdorozir gumaziba, ko Jeroboamɨn mɨdorozir gumaziba, zurara uariv soghavɨra iti. 
\v 7 Atrivim Abiya amizir arazir igharaziba, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Judabar Atrivibar Eghaghaniba.
\p
\v 8 Abiya uan inazir afeziabar mɨn aremezɨ, me Devitɨn Nguibar Ekiamɨn aven anefa, ezɨ an otarim Asa an danganim inigha atrivimɨn iti.
\s Asa Judabar atrivimɨn oto
\r (2 Eghaghaniba 15:16--16:14)
\p
\v 9 Jeroboam Israelian atrivimɨn itima, an azenir namba 20ɨn, Asa Judan atrivimɨn oto. 
\v 10 Asa 41plan azenibar Jerusalemɨn atrivimɨn iti. An inaghamim Maka, an Apsalomɨn guivim. 
\v 11 Asa uan inazim Devitɨn mɨn arazir aghuir Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn derazibagh ami. 
\v 12 \x - \xo 15:12 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 15:8-15\xt*\x*Egha Asa asebar ziaba fer danganibar, gumazir poroghamiba uari bakɨa uari koma akuir arazim gamiba, a bar me batoke. Egha an inazir afeziaba dɨghoregha asezir asebar marvir guaba, a bar da batoke.
\p
\v 13 Egha uan inaghamim Maka, atrivir danganimɨn a batoke. Ikiavɨra Itir God bar aghuazir aser amizim Asera, Maka an nedazimɨn ingari, ezɨ atrivim an danganimɨn a batoke. Egha nedazir kurar kam okegha a inigha ghua Kidronɨn Fanemɨn danganir zarimɨn a gaborozɨ a isi.
\p
\v 14 Ezɨ asebar ziaba fer danganir bar pɨn itiba ikiavɨra iti. Asa dagh asɨghasɨghizir puvatɨ. Egha dughiabar zurara Asan navir averiam Ikiavɨra Itir God baghavɨra iti. 
\v 15 Egha Asa, an afeziam Ikiavɨra Itir God bagha inabazir biziba ko a uabɨ inabaziba, kar silvaba ko gol ko itarir igharagha gariba, a da inigha Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn ghu.
\p
\v 16 Egha Asa ko Basa atrivimningɨn ikia, zurara uaning mɨsogha mamaghɨra iti. 
\v 17 Basa dughiar mamɨn uan mɨdorozir gumaziba inigha ghua Judaba ko mɨsosi. Me Raman nguibar ekiam inigha, uam an dɨvazimɨn ingarigha anevɨni, eghtɨ gumazamiziba Judan mangɨgh izegh damuan kogham. 
\v 18 Ezɨ Atrivim Asa silva ko golɨn nar Ikiavɨra Itir Godɨn Dɨpenimɨn itiba ko atrivimɨn dɨpenimɨn itiba sara ini. Egha uan ingangarir gumazibagh anɨngi, eghtɨ me da inigh nguibar ekiam Damaskusɨn mangɨ Sirian Atrivim Benhadat danɨngam. Benhadat, a Taprimonɨn otarim, egha Hesionɨn igiavotarim. Asa kamaghɨn Benhadat mɨkɨmasa uan ingangarir gumazibav keme, 
\v 19 “Datɨrɨghɨn ga uaning ko akar dɨkɨrɨzir gavgavim damigh, egh namakar aghuimningɨn ikiam, mati nan afeziam ko nɨn afeziam amizɨ mokɨn. Kɨ nɨ bagha silva ko gol amadi. Eghtɨ nɨ mangɨ Israelian Atrivim Basa ko amizir akar dɨkɨrɨzir gavgavir mam abɨkigh, eghtɨ a uan mɨdorozir gumaziba inigh mangɨ nan nguazim atakigh.”
\p
\v 20 Ezɨ Atrivim Benhadat, Atrivim Asan mɨgɨrɨgɨamɨn amamangatɨgha, uan mɨdorozir gumazibar dapaniba amangizɨ, me ghua mɨdorozir gumaziba inigha ghua, Israelian nguibar ekiaba konasa ghue. Me ghua nguibar ekiar kaba kora, Ijonɨn nguibar ekiam isava, Dan ko Abel Betmaka ini. Egha uaghan Galilin Dɨpar Akaremɨn boroghɨn itir nguazim isava, Naptalin anabamɨn nguazim bar moghɨram a ini. 
\v 21 Ezɨ Atrivim Basa kamaghɨn akam baraki, Sirian mɨdorozir gumaziba iza Israelia mɨsosi, ezɨ a ingangarir Raman nguibar ekiamɨn amim ategha, ua ghua Tirsan nguibar ekiamɨn iti.
\p
\v 22 Ezɨ gɨn Atrivim Asa Raman nguibamɨn mangasa, Judan gumaziba bar moghɨra me bagha akam amada. Ezɨ me ghua, dagɨaba ko temer kaba bar da ini, kar Atrivim Basa gavgavim dɨvazim danɨngasa akuvazir biziba. Egha me da inigha zui, ezɨ Asa da isa, Mispan nguibam avɨnizir dɨvazim ko Geban nguibar ekiam avɨnizir dɨvazim gavgavim aning ganɨngi. Nguibar kamning, Benjaminɨn anabamɨn nguazimɨn iti.
\p
\v 23 Atrivim Asa amizir arazir igharaziba, ko an gavgavir ekiaba, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Judabar Atrivibar Eghaghaniba. Akɨnafarir kam, an Atrivim Asa nguibar ekiaba avɨnizir dɨvaziba, gavgavim dagh anɨngizir ingangarir ekiaba ko ingangarir igharazir an amizibagh eghari. Ezɨ Asa ghurigha gɨvazɨ, arɨmariar kurar mam an dagarimningɨn oto. 
\v 24 Egha Asa uan inazir afeziabar mɨn aremezɨ me an kuam inigha Devitɨn Nguibar Ekiamɨn, an inazir afeziaba koma anefa. Ezɨ an otarim Jehosafat, an danganim inigha atrivimɨn oto.
\s Nadap Israelian atrivimɨn iti
\p
\v 25 Asa namba 2ɨn azenimɨn Judabar atrivimɨn itima, Jeroboamɨn otarim Nadap, Israelian atrivimɨn oto. Egha an azenir pumuningra atrivimɨn ike. 
\v 26 Egha Nadap uan afeziamɨn arazir kurabar gɨn ghua, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn uabɨ arazir kurabagh ami. Egha a uaghan Israelia getuima me uaghan arazir kurabagh ami.
\p
\v 27 Ezɨ Isakarɨn anabamɨn gumazim Ahiya, an otarim Basa, a Nadapɨn mɨsueghtɨ an aremeghasa tuaviba buri. Ezɨ Nadap uan mɨdorozir gumaziba ko ghua Filistiaba ko mɨsogha, Gibetonɨn nguibar ekiam ekɨaruzir dughiamɨn, Basa, Nadap batogha a mɨsoghezɨ an areme. 
\v 28 Ezɨ Asa uabɨ Israelian atrivimɨn iti. Asa Judan atrivimɨn itima, an namba 3ɨn azenimɨn, bizir kam oto. 
\v 29 \x - \xo 15:29 \xo*\xt 1 Atriviba 14:10; 14:14\xt*\x*Ezɨ Basa zuamɨra Jeroboamɨn adarazi bar me mɨsuagharɨki. A men tav ataghizɨ a itir puvatɨ. Bar puvatɨ. Ezɨ arazir kamɨn, akar Ikiavɨra Itir God uan ingangarir gumazimɨn akamɨn aven mɨkemezim, a guizɨn oto. Akam inigha izir gumazim Ahiya, a Silon nguibamɨn gumazim. 
\v 30 Jeroboamɨn adarazir batozir bizimɨn mɨngarim kamakɨn, Jeroboam faragha uabɨ arazir kuram Ikiavɨra Itir God, Israelian Godɨn damazimɨn a gami, egha a uaghan Israelia getuima, me arazir kuram gami. Jeroboamɨn arazir kurar kaba Ikiavɨra Itir God gamima, a bar anɨngaghe, kamaghɨn amizɨ a Jeroboamɨn adarazigh asɨghasɨki.
\p
\v 31 Atrivim Nadapɨn arazir igharaziba, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Israelian Atrivibar Eghaghaniba.
\s Basa Israelian atrivimɨn oto
\p
\v 32-33 Asa namba 3ɨn azenimɨn Judan atrivimɨn itima, Ahiyan otarim Basa, Israelian atrivimɨn oto. Egha a 24plan azenibar Tirsan nguibar ekiamɨn atrivimɨn ike. Dughiar Asa ko, Basa atrivimningɨn itim, aning uaning mɨsoghavɨra iti. 
\v 34 Egha Basa uan afeziam Jeroboamɨn mɨn, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir kurabagh ami. Egha a uaghan Israelia gekuizɨ, me arazir kurabagh ami.
\c 16
\p
\v 1 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, akam Basa danɨngasa, akam inigha izir gumazim Jehu mɨkeme, a Hananin otarim. Ikiavɨra Itir God ghaze, 
\v 2 “Basa, nɨ deraghvɨram oragh. Nɨ faragha gumazir kɨnim, ezɨ kɨ nɨ gamizɨ nɨ atrivimɨn otogha, nan gumazamiziba Israelia gativagha men gari. Egha nɨ Jeroboamɨn mɨn arazir kurabagh amua, gumazamizibagh etuima, me arazir kurabagh ami. Ezɨ men arazir kuraba na gamima, kɨ men anɨngaghe. 
\v 3 Kamaghɨn amizɨ, kɨ Nebatɨn otarim Jeroboamɨn adarazi gasɨghasɨghizɨ moghɨn, kɨ nɨ ko nɨn adarasi, bar ia gasɨghasigham. 
\v 4 Nɨn adarazir aven gumazitaba, nguibar ekiamɨn arɨmɨghiregh men kuaba ikɨtɨ, afiaba dar amam. Eghtɨ tarazi nguibar ekiamɨn azenan arɨmɨghireghtɨ, isaba men kuabar amam. Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨkemegha gɨfa.”
\p
\v 5 Atrivim Basa amizir arazir igharaziba, ko an gavgavir ekiaba bar, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Israelian Atrivibar Eghaghaniba. 
\v 6 Ezɨ Basa uan inazir afeziabar mɨn aremezɨ, me Tirsan anefa. Ezɨ an otarim Ela an danganim inigha atrivimɨn oto.
\p
\v 7 Atrivim Basa Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir kurabagh ami, mati Atrivim Jeroboam fomɨram amizɨ moghɨn, ezɨ an arazir kurar kaba Ikiavɨra Itir God gamima an anɨngaghe. Basa uaghan Jeroboamɨn adarazi bar me mɨsuagharɨki. Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Basa ko an adarazigh asɨghasɨghasa akam isa akam inigha izir gumazim Jehu ganɨngi. Jeroboamɨn adarazi kuavaremezɨ moghɨn Basan adarazi uaghan kuavaremegham.
\s Ela Israelian atrivimɨn oto
\p
\v 8 Atrivim Asa namba 26ɨn azenimɨn, Judan atrivimɨn itima, Basan otarim Ela, Israelɨn atrivimɨn oto. Egha a Tirsan nguibar ekiamɨn azenir pumuningra atrivimɨn ike. 
\v 9 Ezɨ Elan ingangarir gumazir mam, Simri, a Elan karisɨn mabar garir gumazibar dapanim, a Ela mɨsueghtɨ an aremeghasa tuaviba buri. Dughiar mam, Ela a Tirsan nguibar ekiamɨn ikia, Arsan dɨpenimɨn dɨpar onganiba apava ongani. Arsa, an atrivimɨn dɨpenimɨn garir gumazim. 
\v 10 Ezɨ Simri dɨpenimɨn aven ghugha, Ela mɨsoghezɨ an areme, ezɨ an an danganim inigha atrivimɨn oto. Asa Judan atrivimɨn itima, an namba 27ɨn azenimɨn arazir kam oto.
\p
\v 11 Simri atrivimɨn otozɨ dughiamɨn, a zuamɨra Basan adarazir gumaziba, bar me mɨsuagharɨki. Egha uaghan an anababa ko namakaba bar me mɨsuagharɨki. A tav ataghizɨ a itir puvatɨ. 
\v 12 Kamaghɨn amizɨ Simri, Basan adarazi bar me agɨfa. Arazir kamɨn, Ikiavɨra Itir God, uan akam isa akam inigha izir gumazim Jehu ganɨngizim, a guizɨn oto. 
\v 13 Basa uan otarim Ela ko, Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, an damazimɨn arazir kuram gamua asebar ziaba fe. Egha Israelia gekuizɨ, me uaghan arazir kurabagh ami. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God anɨngaghegha, bar Basan adarazigh asɨghasɨki. 
\v 14 Atrivim Ela amizir arazir igharaziba bar, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Israelian Atrivibar Eghaghaniba.
\s Simri Israelian atrivimɨn oto
\p
\v 15 Atrivim Asa namba 27ɨn azenimɨn, Judan atrivimɨn itima, Simri Israelian atrivimɨn oto. Egha a Tirsan nguibar ekiam 7plan aruebar atrivimɨn ike. Dughiar kamɨn Israelian mɨdorozir gumaziba kantri Filistian, Gibetonɨn nguibar ekiam iniasa anekɨarugha me ko mɨsosi. 
\v 16 Me mɨsogha ghua kamaghɨn oraki, Simri arazir bar kuram gamigha atrivim mɨsoghezɨ an areme. Ezɨ aruer kamra, mɨdorozir gumaziba uan gumazir dapanim, an ziam Omri, me anemɨsevezɨ a Israelian atrivimɨn oto. 
\v 17 Ezɨ Omri uan mɨdorozir gumaziba ko Gibeton ategha ghua, Tirsa iniasa an ekɨarugha mɨsosi. 
\v 18 Ezɨ Simri Tirsan nguibar ekiamɨn garima, Omrin mɨdorozir gumaziba an adarazi abɨragha, nguibar ekiam isi, ezɨ a ghua atrivim iti naghɨn, dɨpenir gavgavir mamɨn aven ghu. Egha an avim gaborogha atrivimɨn dɨpenibagh aboi. Egha a uabɨ avir kamɨn aven areme. 
\v 19 Bizir Simri batozimɨn mɨngarim kamakɨn: Jeroboam faragha uabɨ arazir kuram Ikiavɨra Itir God, Israelian Godɨn damazimɨn a gami, egha a uaghan Israelia getuima, me arazir kuram gami. Ezɨ Simri, Jeroboamɨn arazibar gɨn ghua, arazir kuram gamigha, an ivezir kurar kam ini. 
\v 20 Atrivim Simri amizir arazir igharaziba bar, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Israelian Atrivibar Eghaghaniba. Akɨnafarir kam, a Atrivim Ela abɨrazir eghaghanim, uaghan an aven iti.
\s Omri Israelian atrivimɨn oto
\p
\v 21 Atrivim Simri aremezɨ, Israelian ikɨzim bigha, ikɨzir pumuningɨn oto. Israelian gumazamizir maba, Ginatɨn otarim Tipni amɨseveghtɨ, an atrivimɨn ikiasava ami, ezɨ igharaziba Omri baka. 
\v 22 Egha gɨn Omrin adarazi Tipnin adarazi abɨra. Ezɨ Tipni aremezɨ, Omri atrivimɨn oto.
\p
\v 23 Atrivim Asa namba 31ɨn azenimɨn, Judan atrivimɨn itima, Omri Israelian atrivimɨn otogha 12plan azenibar atrivimɨn ike. An 6plan azenir faragha zuibar, a Tirsan nguibar ekiamɨn ike. 
\v 24 Egha gɨn Omri mɨghsɨar muziarim itir nguazir mam givese. Egha mɨghsɨar kamɨn dɨvazir gavgavim avɨnizir nguibar ekiar mamɨn ingari. Gumazir an a da nguazir kam givezezim, an ziam Semer, Omri 60,000 silva isa Semer ganɨngi. Egha Omri gumazim Semer gɨnɨghnɨgha ziar kam nguibar ekiam ganɨngi, Samaria.
\p
\v 25 \x - \xo 16:25 \xo*\xt 1 Atriviba 14:9; 16:30-33; Maika 6:16\xt*\x*Egha Omri arazir kurar avɨrim Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn dagh ami. An arazir kuraba bar ekevegha atrivir, faragha ikezibar arazir kurabagh afira. 
\v 26 Omri, a Nebatɨn otarim Jeroboamɨn arazir kurabar gɨn ghua, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn uabɨ arazir kurabagh amua, uaghan Israelia getuima me arazir kurabagh ami, ezɨ me aseba fer arazim, Ikiavɨra Itir God, Israelɨn God gamizɨ, a puvɨra men atari. 
\v 27 Atrivim Omri amizir arazir igharaziba bar, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Israelian Atrivibar Eghaghaniba. Akɨnafarir kam, a Omrin ingangarir gavgavibagh eghari. 
\v 28 Ezɨ Omri uan inazir afeziabar mɨn aremezɨ, me Samarian nguibar ekiamɨn mozimɨn an efa. Ezɨ an otarim Ahap, an danganim inigha atrivimɨn oto.
\s Ahap Israelian atrivimɨn oto
\p
\v 29 Atrivim Asa namba 38ɨn azenimɨn, Judan atrivimɨn itima, Omrin otarim Ahap Israelian atrivimɨn oto. Egha a 22plan azenibar Samarian nguibar ekiamɨn ike. 
\v 30 Egha Ahap arazir kurar avɨrim Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn dagh ami. An arazir kuraba bar ekevegha atrivir faragha ikezibar arazir kurabagh afira. 
\v 31 A Jeroboamɨn mɨn arazir kurabagh amua, egha ghaze, pura bizim. Egha a Saidonian nguibamɨn Atrivim Etbalɨn guivim Jesebelɨn iti. Egha Saidonian asem Balɨn ziam fe. 
\v 32 Egha Ahap asem Bal bagha Samarian dɨpenir mamɨn ingarigha, ofa gamir dakozir mam dɨpenir kamɨn aven an ingari. 
\v 33 Egha a datɨrɨghɨn aser amizim Aseran marvir guamɨn ingarigha, an ziam fe. An arazir kam, Ikiavɨra Itir God, Israelian God, gamizɨ, a bar an anɨngaghe. An arazir kuraba bar ekevegha, atrivir faragha ikezibar arazir kurabagh afira.
\p
\v 34 Dughiar Ahap atrivimɨn itimɨn, Betelɨn nguibar ekiamɨn gumazim Hiel, a ua Jerikon nguibar ekiamɨn ingari. Hiel nguibar ekiamɨn avɨnamin dɨvazir mɨngarim bagha dagɨar ekiaba arɨzima, an otarir ivariam Abiram areme. Egha a nguibam avɨnizir dɨvazimɨn tiar akar ekiabar ingarima, an otarir abuananam Segup areme. Bizir kam Hiel bato, mati akar Ikiavɨra Itir God bar fomɨra Nunɨn otarim Josua mɨkemezimɨn mɨn oto.\f + \fr 16:34 \fr*\ft Nɨ Josua 6:26ɨn gan.\ft*\f*
\c 17
\ms Akam inigha izir gumazim Elaijan eghaghanim
\mr (Sapta 17--21)
\s Elaija ghaze, Israelɨn kantri, amoziba puvatɨgham
\p
\v 1 \x - \xo 17:1 \xo*\xt Luk 4:25; Jems 5:17\xt*\x*Akam inigha izir gumazir mam, Elaija, a Gileatɨn Distrighɨn itir nguibar ekiam Tisben gumazim. Dughiar mamɨn, a iza Atrivim Ahap batogha kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Kɨ Godɨn ingangarir gumazim. Ikiavɨra Itir God, Israelian Godɨn bar zurara itim, kɨ an ziamɨn, guizbangɨra nɨ mɨgei: Amoziba ko dɨmagarimɨn ghuariamɨn dɨpaba azenir tabar nguazim giran kogham. Egh kamaghɨra ikɨ mangɨtɨ azenir taba gɨvagham. Egh kamaghɨra ikɨ mangɨtɨ, kɨ mɨkemeghtɨ, amozim ua izam.”
\p
\v 2 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Elaija mɨgei, 
\v 3 “Nɨ danganir kam ategh, Jordanɨn Fanemɨn aruem anadi naghɨn mangɨ, Keritɨn Daghurimɨn boroghɨn uabɨ modogh ikɨ. 
\v 4 Egh nɨ daghurir kamɨn dɨpabar amɨ. Kɨ kuarazir kotkotbav kemegha gɨfa, eghtɨ me nɨ bagh dagheba inigh izam.” 
\v 5 Ezɨ Elaija Ikiavɨra Itir Godɨn akamɨn gɨn ghua, Jordanɨn Fanemɨn aruem anadi naghɨn Keritɨn Daghurimɨn boroghɨn iti. 
\v 6 A dɨpar kam apa itima, kuarazir kotkotba mɨzaraziba ko guaratɨzibar, a bagha bretba ko asɨziba isa izi, ezɨ a dapi. 
\v 7 Ezɨ dughiar mabar kantri Israelɨn amoziba puvatɨ, ezɨ daghurir dɨpar kam uaghan dake.
\s Elaija, amizim uan otarim ko aningɨn akura
\p
\v 8 Keritɨn Daghurim dakegha gɨvazɨ, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Elaija mɨgei, 
\v 9 \x - \xo 17:9 \xo*\xt Luk 4:25-26\xt*\x*“Nɨ dɨkavigh Saidonɨn nguibar ekiamɨn boroghɨn itir nguibar mam Sarefatɨn mangɨ, egh kagh daperagh ikɨ. Nɨ oragh, nguibar kamɨn, amizir mam iti, an pam areme. Kɨ, dagheba nɨ danɨngɨva egh nɨn gan nɨn akurvaghasa, kɨ amizir kam amɨsevegha a mɨkeme.”
\p
\v 10 Ezɨ Elaija dɨkavigha Sarefatɨn nguibamɨn ghu. A ghua nguibar kamɨn dɨvazimɨn tiar akamɨn otogha garima, amizir pam aremezir mam dazibagh eghufi. Ezɨ an amizimɨn diagha an azaragha ghaze, “Ga uaning, kɨ dɨpatam amasa. Nɨ na bagh dɨpatam mɨnemɨn a tuigh a inigh izɨ.”
\p
\v 11 Ezɨ amizim Elaijan akam baregha dɨpam iniasa zuima, a uam an diagha ghaze, “Noki, nɨ na bagh bretɨn otevitam sara inigh izɨ.”
\p
\v 12 Ezɨ amizim a ikaragha ghaze, “Ikiavɨra Itir God, nɨn Godɨn ikia mamaghɨra itim, a nan gari. An ziamɨn, kɨ guizbangɨra mɨgei, kɨ bretba puvatɨ. Plauan bar muziarimra, a nguazir mɨnemɨn iti, ezɨ olivɨn borer muziarim, uan mɨsevimɨn iti. Kɨ datɨrɨghɨn plauan muziarim tuasa daziba akumakui, egh da inigh uan dɨpenimɨn mangɨgh a tuam. Kɨ uan otarim ko, ga aneramegh gɨvaghtɨ, dagheba ua puvatɨgham. Mar ga ovengsɨvɨra mɨzuam ikiam.”
\p
\v 13 Ezɨ Elaija a mɨgɨa ghaze, “Nɨ mamaghɨn nɨghnigh atiatingan markɨ. Nɨ uan dɨpenimɨn mangɨ, nɨ mɨkemezɨ moghɨra damu. Egh, nɨ faragh plauan muziarir tam ko borem inigh egh bretɨn muziarim tuagh a inigh izɨ na danɨngigh, egh nɨ gɨn uan otarim ko gua uaning bagh damu. 
\v 14 Guizbangɨra, Ikiavɨra Itir God, a Israelian God, a kamaghɨn mɨgɨa ghaze: Nɨn plauan muziarim ko borer muziarim ikɨvɨra ikɨtɨ, Ikiavɨra Itir God uam amozim amadaghtɨ a ua nguazim gizam.” 
\v 15 Ezɨ a dɨpenimɨn ghugha Elaija a mɨkemezɨ moghɨram ami. Egha amizir odiarir kam uan adarazi ko Elaija, me dughiabar damamin dagheba zurara izɨvagha mamaghɨra iti. 
\v 16 Ikiavɨra Itir God, akam Elaija ganɨngizɨ, a mɨkemezɨ moghɨn, an plauan mɨnem ko borer mɨsevimɨn itim gɨvazir puvatɨ.
\p
\v 17 Dughiar maba gɨvazɨ, dɨpenir kamɨn ghuamizimɨn otarim arei. An arɨmariam ghua bar ekevezɨma an areme. 
\v 18 Ezɨ amizim Elaija mɨgɨa ghaze, “Nɨ Godɨn ingangarir gumazim, nɨ manmaghsua arazir kamɨn na gami? Nɨ ti kagh izegha nan arazir kuraba isa Godɨn damazim gatɨ, ezɨ bizir kam bangɨn nan otarim areme.”
\p
\v 19 Ezɨ Elaija a ikaragha ghaze, “Nɨ otarim inigh izɨ na danɨngigh.” Egha Elaija otarimɨn kuam amebamɨn dafarimningɨn a inigha, a firagha dɨpenimɨn pɨn itir ghuriamɨn ghuavanabogha uan dakozimɨn anetɨ.
\p
\v 20 Egha a pamten Ikiavɨra Itir Godɨn diagha ghaze, “O Ikiavɨra Itir God, nɨ nan God. Amizir odiarir kam uan dɨpenim nan taghizɨ, kɨ a ko iti. Ezɨ nɨ manmaghsua osɨmtɨzir ekiar kam amizir kam gatɨgha, an otarim gamizɨ, an areme?”
\p
\v 21 \x - \xo 17:21 \xo*\xt 2 Atriviba 4:34-35\xt*\x*Egha Elaija dughiar 3plan uabɨ amɨnegha otarim gisɨn irɨghav ikia, kamaghɨn Godɨn dia a mɨgɨa ghaze, “O Ikiavɨra Itir God, nɨ nan God, nɨ otarir kam damightɨ, a ua dɨkavigh angamɨra ikɨ.” 
\v 22 \x - \xo 17:22 \xo*\xt Hibru 11:35\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Elaijan dɨmdiam baregha otarim gamizɨ a ua dɨkavigha angamɨra iti.
\p
\v 23 Ezɨ Elaija akui naghɨn pɨn, otarim fegha a firagha izaghira an amebam ganɨga, kamaghɨn an amebam mɨgei, “Nɨ gan. Nɨn otarim ua dɨkavigha angamɨra iti.”
\p
\v 24 \x - \xo 17:24 \xo*\xt Jon 3:2; 16:30\xt*\x*Ezɨ amebam a ikaragha ghaze, “Bar guizbangɨra, kɨ datɨrɨghɨn fo, nɨ Godɨn ingangarir gumazim. Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akar nɨn akatorimɨn otiviba, da bar guizbangɨra.”
\c 18
\s Elaija ko asem Balɨn akam inigha izir gumaziba
\p
\v 1 Aruem dughiar ruarimɨn iti, ezɨ an dughiar namba 3ɨn azenimɨn, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Elaija mɨgei, “Nɨ mangɨ Atrivim Ahapɨn ganigh, eghtɨ kɨ uam amozim amadaghtɨ a izam.” 
\v 2 Ezɨ Elaija dɨkavigha Ahap bagha ghu. Dughiar kamɨn, Samariaba dagheba bar puvatɨ.
\p
\v 3 Atrivim Ahap, faragha uabɨn ganasa Obadia bagh akam amada. Obadia a gumazir atrivimɨn dɨpenimɨn garim. Obadia Ikiavɨra Itir Godɨn ziam fa bar an apengan iti. 
\v 4 Dughiar Atrivir Amizim Jesebel Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumazibav sozi me ariaghɨrimɨn, Obadia akam inigha izir gumazir 100pla inigha, me isa dagɨar torir ekiabar me monge. A 50pla isa torir mamɨn me muegha, egha 50pla isa torir mamɨn me monge. Egha a dagheba ko dɨpaba me ganɨga men gara iti. 
\v 5 Ezɨ Obadia Ahap bagha izezɨ, Ahap kamaghɨn a mɨgei, “Ga kantrin danganiba bar dar mangɨva, tintinibar danganir mozir dɨpaba faragha ikeziba ko, daghurir muziarir dɨpaba faragha ikeziba bar adar mangam. Egh ga ti danganir kamɨn dadaba buriam, eghtɨ hoziaba ko donkiba dar amam. Dadaba ikɨtɨ, en hoziaba ko donkiba arɨmɨghiran kogham.” 
\v 6 Egha aning kantrin aven danganiba amɨsefe, Ahap tamɨn mangɨ dadaba buritɨ, Obadia tamɨn mangɨ dadaba buriam. Egha aning ghu.
\p
\v 7 Obadia zuima, Elaija iza tuavimɨn a bato. Ezɨ Obadia an ganigha fogha, uan guam isa nguazim gatɨgha Elaijan ziam fe. Egha a kamaghɨn an azara, “Elaija, nan gumazir ekiam, kar nɨrara?”
\p
\v 8 Ezɨ Elaija kamaghɨn an akam ikaragha ghaze, “Are, kɨ Elaija. Nɨ ua mangɨ Atrivim Ahap kamaghɨn a mɨkɨm suam, Elaija izegha gɨfa.”
\p
\v 9 Ezɨ Obadia kamaghɨn an azara, “Gumazir ekiam, kɨ bar arazir kurar manam gamizɨ, Atrivim Ahap na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasa nɨ ifonge? 
\v 10 Ikiavɨra Itir God, nɨn Godɨn zurara itimɨn ziamɨn, kɨ bar guizbangɨra mɨgei, atrivim ua nɨn ganasa bar ifongegha, nguazir kamɨn danganiba bar nɨ buria nɨ bagha gari.\f + \fr 18:10 \fr*\ft Aruer ekiamɨn dughiam otozɨ, kantrin biziba bar ikufi. Kamaghɨn, Atrivim Ahap, Elaija buri. A kamaghɨn ifongegha ghaze, Elaija mɨkɨmtɨ, amozim ua izam. (Nɨ 1 Atriviba 17:1ɨn gan.)\ft*\f* Eghtɨ kantrin tamɨn gumazir dapanitam kamagh mɨkɨm suam, nɨ an kantrin itir puvatɨ, egha Ahap akar gavgavimɨn gumazir dapanibav gɨa ghaze, nɨ itir puvatɨ. Eghtɨ Ahap kamaghɨn guizbangɨra darɨgh mɨkɨm suam, nɨ itir puvatɨ. 
\v 11 Ezɨ datɨrɨghɨn nɨ ifueghtɨ, kɨ mangɨ atrivim mɨkɨm suam, Elaija ua izegha gɨfa. Kɨ kamaghɨn damuan bar aghua. 
\v 12 Kɨ nɨ ateghtɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn Duam ti nɨ inigh danganir kɨ fozir puvatɨzimɨn mangan maraghe. Eghtɨ Atrivim Ahap izɨ nɨ buri nɨn apighan kogh, nan atar na mɨsueghtɨ kɨ aremegham. Nɨ na amangan markɨ. Markiam. Guizbangɨra, kɨ igiamra ikia zurara Ikiavɨra Itir Godɨn apengan ikia, an ziam fa iza datɨrɨkɨn. Kamaghɨn amizɨ, nɨ nan apangkufigh. 
\v 13 Egha Jesebel Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumazibav soghezɨ me ariaghirir dughiamɨn, kɨ 100plan akam inigha izir gumaziba dagɨar torir ekiabar me monge. Kɨ 50pla mozir igharazimɨn me mongegha, 50pla mozir igharazimɨn me monge. Egha kɨ dagheba ko dɨpaba me ganɨga men gara iti. Nɨ ti ingangarir aghuir kɨ amizir kam gɨfos, o? 
\v 14 Ezɨ datɨrɨghɨn nɨ kamaghɨn ifonge, kɨ mangɨ atrivim mɨkɨm suam, Elaija ua izegha gɨfa. Egh kɨ nɨ mɨkemezɨ moghɨn damightɨ, atrivim gɨn izɨ nɨn apighan kogh na mɨsueghtɨ kɨ aremegham.”
\p
\v 15 Ezɨ Elaija a ikaragha ghaze, “Nɨ atiatingan markɨ. Kɨ Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itimɨn ingangarir gumazim, a zurara ikia mamaghɨra itim. Ezɨ an ziamɨn kɨ ghaze, bar guizbangɨra, Ahap aruer kamɨn nan ganam.”
\p
\v 16 Ezɨ Obadia ghua, Atrivim Ahap bativasa ghua a batogha, kamaghɨn a mɨgei, “Elaija ua izegha gɨfa.” Ezɨ Ahap dɨkavigha Elaija bativasa zui.
\p
\v 17 Egha Ahap an garavɨra a mɨgɨa ghaze, “Datɨrɨghɨn, kɨ nɨn apigha gɨfa. Nɨn osɨmtɨzim bangɨn, Israelia osɨmtɨzir ekiam ini.”
\p
\v 18 Ezɨ Elaija kamaghɨn Ahapɨn akam ikaragha ghaze, “Nɨ ifari. Ia Ikiavɨra Itir Godɨn Akar Gavgaviba batoke, egha aser Balbar ziaba fe. Kamaghɨn amizɨ, kar nɨn afeziamɨn adarazi ko ian osɨmtɨzim. Nan osɨmtɨzim puvatɨ. 
\v 19 Nɨ datɨrɨghɨn Israelian gumazamiziba bagh akam amadaghtɨ, me izɨ Karmelɨn Mɨghsɨamɨn na bativam. Egh nɨ uaghan asem Balɨn akam inigha izir gumazir 450pla, ko aser amizim Aseran akam inigha izir gumazir 400pla inigh izɨ. Kar Atrivir Amizim Jesebel akuaghapir akam inigha izir gumaziba.”
\p
\v 20 Ezɨ Ahap Israelian gumazamiziba ko akam inigha izir gumazir ifavariba bar moghɨra men diazɨ, me ghua Karmelɨn Mɨghsɨamɨn uari akufa. 
\v 21 \x - \xo 18:21 \xo*\xt Josua 24:15; Matyu 6:24\xt*\x*Ezɨ Elaija ghua gumazamizibar boroghɨn tughav ikia, kamaghɨn mɨgei, “Ia gumazamizir nɨghnɨzir pumuning itiba, ia manadɨzoghɨn nɨghnɨzir vamɨra ikiam? Egh Ikiavɨra Itir God, a guizbangɨra God, ia anarɨra an ziam fam. Eghtɨ Bal a guizbangɨra God, ia anarɨra an ziam fam.” Ezɨ gumazamiziba tong akatam ikarazir puvatɨ. Bar puvatɨ.
\p
\v 22 Ezɨ Elaija me mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumazitam ua itir puvatɨ. Kɨ uabɨra iti. Ezɨ asem Balɨn akam inigha izir gumazir 450pla iti. 
\v 23 Ia bulmakaun apurir igiar pumuning inigh na bagh izɨ. Eghtɨ Balɨn akam inigha izir gumaziba uari bagh bulmakaun kamningɨn tam inigh. Egh a mɨsuegh an aghoregh ofa damusɨ, a isi ofa gamir dakozimɨn dazibagh isɨn anetɨgh. Egh avim a darɨghan markɨ. Eghtɨ kɨ uaghan bulmakaun igharazim inigh ofa damuamin arazimɨn a damuam. Egh kɨ uaghan avim a datɨghan kogham. 
\v 24 \x - \xo 18:24 \xo*\xt 1 Atriviba 18:38; 1 Eghaghaniba 21:26\xt*\x*Eghtɨ ia uan asem Bal ko mɨkɨm an dɨm, eghtɨ kɨ Ikiavɨra Itir God ko mɨkɨm an dɨmam. Eghtɨ godɨn manam en azangsɨzim baregh avim amadaghtɨ, a izighirɨ ofan kamɨn isightɨ, e bar fogh suam, a guizbangɨra God.”
\p Ezɨ gumazamiziba akar kam baregha dɨa ghaze, “Bar dera! E mamaghɨra damuam.”
\p
\v 25 Ezɨ Elaija kamaghɨn Balɨn akam inigha izir gumazibav gɨa ghaze, “Ia avɨraseme, kamaghɨn amizɨ ia faragh mangɨ, uan bulmakau amɨsevegh a mɨsuegh aneghoregh, a isɨ ofa gamir dakozim darɨgh. Egh avim arɨghan markɨ. Egh ia uan asem ko mɨkɨm an diaghtɨ an avim amadaghtɨ, a izighirɨ ofan kamɨn isi.”
\p
\v 26 Ezɨ asem balɨn akam inigha izir gumaziba, bulmakaun gumazamiziba inigha izezir kamningɨn mam ini. Egha ofa damuasa bizibar kɨri. Egha me mɨzaraghara asem Bal ko mɨgɨa, an dɨa ghua aruer arɨzimɨn tu. Me kamaghɨn dɨa mɨgɨa ghaze, “Bal, nɨ en dɨmdiam baraghasa e ifonge.” Ezɨ me dɨa mɨgeir mɨgɨrɨgɨabar ikarvaziba pu. Bar puvatɨ. Me onger akaba banga, igha uari akura ofa gamir dakozir gumaziba ingarizir kam gighuagha rui.
\p
\v 27 Egha aruer arɨzimɨn Elaija kamaghɨn me dɨpova ghaze, “Ia amɨrvaghan markɨ. Kar ti godra. Ia tong mɨghɨgh a ko ua mɨkɨm. A ti bizitam gɨnɨghnɨgha iti, o a ti daviasa ghu, egha ian dɨmdiam baraghizir puvatɨ. A bizir igharazibagh amuama, o a ti nguibar igharazitamɨn ghughama. O, a ti akuama, kamaghɨn amizɨ ia a gaghuragh.” 
\v 28 Ezɨ akam inigha izir gumaziba pamtemɨn dia, egha afuaba ko mɨdorozir sababa inigha uan asemɨn ziam fer arazibar gɨn ghua, uari uan namnaba aghori. Ezɨ ghuziba men namnabar emɨra izaghiri. 
\v 29 Me mati gumazir onganibar mɨn dia ghuavɨra itima, guaratɨzimɨn ofa damuamin dughiam oto. Ezɨ men dɨmdɨar ararebar ikarvaziba puvatɨ, ezɨ bizitam bar otozir puvatɨ. Bar puvatɨ.
\p
\v 30 Ezɨ datɨrɨghɨn Elaija kamaghɨn gumazamizibav gei, “Ia nan boroghɨra izɨ.” Ezɨ me bar iza uari akuvagha an ekɨaru. Ezɨ Elaija uam Ikiavɨra Itir Godɨn ofa gamir dakozim akɨri, gumaziba fomɨram a gasɨghasɨki.
\p
\v 31 \x - \xo 18:31 \xo*\xt Jenesis 32:28; 35:10\xt*\x*A ofa gamir dakozimɨn ingarasa 12plan dagɨaba ini. Dagɨar kaba, dar dɨbobonim, men inazir afeziam Jekopɨn otarir 12plan otivizir ababanim gami. Fomɨra Ikiavɨra Itir God kamaghɨn Jekop mɨkeme, “Gumazamiziba ziar kam Israel nɨ darɨgham.” 
\v 32 Egha Elaija dagɨar kaba inigha Ikiavɨra Itir God bagha ofa damuamin dakozimɨn ingari. An ofa gamir dakozimɨn ingarigha gɨvagha, egha afemozir mam gɨkua dakozim gighui. Afemozir kam, me 14 litan dɨpam a gingeghtɨ a izɨvagham.\f + \fr 18:32 \fr*\ft Hibrun akam deragha akar kamɨn mɨngarim abɨghizir puvatɨ.\ft*\f*
\p
\v 33 Egha Elaija daziba inigha ofa gamir dakozim gatɨgha, bulmakaun tuziba aghoregha da isa dazibagh isɨn arɨki. 
\v 34 Egha a kamaghɨn gumazamizibav gei, “Ia 4plan mɨner dɨpar izeveziba inigh izɨ ofan asɨzir tuziba ko dazibagh isɨn dagh ingegh.” Me amigha gɨvazɨ, a me mɨkemezɨ me uam ami. Ezɨ me uam amigha gɨvazɨ, a ua me mɨkemezɨ me uam ami. Ezɨ me kamaghɨn ami. 
\v 35 Ezɨ dɨpam ofa gamir dakozimɨn mɨriamɨn emɨra uaghira afemozir kam gizɨfa.
\p
\v 36 \x - \xo 18:36 \xo*\xt Dɨboboniba 16:28\xt*\x*Egha bar guaratɨzimɨn, ofa damuamin dughiamra, akam inigha izir gumazim Elaija ofa gamir dakozim boroghɨn ghugha kamaghɨn God ko mɨgei, “O Ikiavɨra Itir God, nɨ Abraham ko Aisak ko Israelɨn God, kɨ kamaghɨn ifonge, nɨ datɨrɨghɨn gumazamiziba kamaghɨn men akagh, nɨ uabɨra Israelian God. Egh nɨ uaghan kamaghɨn men akagh suam, kɨ nɨn ingangarir gumazim, egha nɨn akamra gɨn ghua bizir kaba bar dagh ami. 
\v 37 O Ikiavɨra Itir God, nɨ nan dɨmdiam baregh, egh kɨ nɨn azarazɨ moghɨn damu, eghtɨ gumazamizir kaba fogh suam, nɨrara guizbangɨra Ikiavɨra Itir God, egh nɨ men navir averiabar amightɨ, me ua nɨ bagh izɨ.”
\p
\v 38 Ezɨ Ikiavɨra Itir God avim amadazɨ, a izaghira ofan bar isia mɨghɨrir kam bar an isia, daziba ko ofa gamir dakozimɨn dagɨaba, ko nguazir mɨnemeniar an mɨriamɨn itim sara isi. Ezɨ afemozimɨn itir dɨpam uaghan bar dake. 
\v 39 Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn ganigha, uari isa nguazimɨn uari akunigha kamaghɨn dɨa mɨgei, “Ikiavɨra Itir God, a uabɨra guizbangɨra God! Ikiavɨra Itir God, a uabɨra guizbangɨra God!”
\p
\v 40 Ezɨ gɨn Elaija kamaghɨn me mɨgei, “Ia dɨkavigh Balɨn akam inigha izir gumaziba bar moghɨra men suikigh. Ia men tav ateghtɨ an arɨmangan markɨ!” Ezɨ me akam inigha izir gumazir ifavarir kabar suighizɨ, Elaija me inigha Kisonɨn Daghurimɨn mɨriamɨn uaghirɨgha me mɨsoghezɨ, me ariaghire.
\s Amozim ua Israelɨn kantri gizi
\p
\v 41 Me danganir kamɨn ikiavɨra ikiava, Elaija kamaghɨn Ahap mɨgei, “Nɨ zuamɨra mangɨ egh damɨ. Kɨ amozir ekiam barazi, a iza nɨdi.” 
\v 42 \x - \xo 18:42-45 \xo*\xt Jems 5:18\xt*\x*Ezɨ Ahap ghuava api. Ezɨ Elaija uan ingangarir gumazim ko Karmelɨn Mɨghsɨar orazimɨn ghuavanabo. Egha Elaija uan guam aviragha uan tevimningɨn tizim gatɨ.
\p
\v 43 Egha kamaghɨn uan ingangarir gumazim mɨgei, “Nɨ munagh mangɨ ongarimɨn gan.”
\p Ezɨ ingangarir gumazim ghua ganigha ua izegha ghaze, “Kɨ bizitamɨn ganizir puvatɨ.”
\p Ezɨ Elaija ingangarir gumazim uam a mɨgei, “Nɨ mangɨ ua ganigh.” Ezɨ ingangarir gumazim kamaghɨrama ami. Ezɨ Elaija 7plan dughiabar mɨgɨrɨgɨar kamram ami.
\p
\v 44 Egha namba 7ɨn dughiamɨn ingangarir gumazim ua iza kamaghɨn mɨgei, “Kɨ ghuariar muziarir mamɨn garima, an ongarim gisɨn oto. A suvigha gumazimɨn dafarimɨn mɨn gari.”
\p Ezɨ Elaija uan ingangarir gumazim mɨgei, “Nɨ zuamɨra Atrivim Ahap bagh mangɨ a mɨkemeghtɨ, a uan karis inigh zuamɨra magɨrɨgh. Amozim an tuavim apɨrigham.”
\p
\v 45 Ezɨ ghuariar pɨziba zuamɨra otivigha overiam bar anevara. Ezɨ amɨnim dɨkavizɨ amozir ekiam suaghiri. Ezɨ Ahap uan karisɨn ghuanabogha, Jesrilɨn zuir tuavimɨn zui. 
\v 46 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn gavgavim Elaijan ize. Ezɨ Elaija pamtemɨn uan inim ikegha Ahapɨn karisɨn faraghavɨra ivegha zui. A kamaghɨra ivemara ghua aning Jesrilɨn oto.
\c 19
\rem Note:1KI 19:4-8, 9, 16, and 19-21 are lectionary verses.
\s Elaija ara Sainain Mɨghsɨamɨn ghu
\p
\v 1 Atrivim Ahap Jesrilɨn otogha gɨvagha, Elaija amizir biziba bar dar gun uan amuir Atrivir Amizim Jesebel mɨkeme. Egha uaghan Elaija asem Balɨn akam inigha izir gumazibav soghezɨ me ariaghirezibar mɨgɨrɨgɨamɨn gun a mɨgei. 
\v 2 Ezɨ Jesebel Elaija bagha akam amaga ghaze, “Nɨ asem Balɨn akam inigha izir gumazibav soghezɨ me aremezɨ moghɨn, kɨ nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremegham. Nɨ gurumzaraghan dughiar kamra, nɨ aremegham. Kɨ kamaghɨn damighan koghtɨ, aseba narara mɨsueghtɨ kɨ aremegham.” 
\v 3 Elaija kamaghɨn oregha, atiatigha uabɨ inigha arav ghu. A uan ingangarir gumazim inigha aning ghua, kantri Judan itir nguibam Berseban oto. Egha Elaija uan ingangarir gumazim nguibar kamɨn anetaki.
\p
\v 4 \x - \xo 19:4 \xo*\xt Jona 4:3\xt*\x*Egha Elaija uabɨra gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn aruer vamɨran an zui. A ghua temer muziarir mam batogha, an povimɨn aperagha aremeghasa God ko mɨgei. Egha ghaze, “O Ikiavɨra Itir God, osɨmtɨzir na bativir kaba da kamaghɨra tugh, nɨ na inightɨ kɨ ovegh mangam. Kɨ gumazir aghuim puvatɨ, nan ovaviba ovengezɨ moghɨn, kɨ ovengam. Kamaghɨn nɨ datɨrɨghɨn na ateghtɨ kɨ aremeka.” 
\v 5 A God ko mɨkemegha gɨvagha, temer kamɨn povimɨn irɨghava akui.
\p Ezɨ enselɨn mam zuamɨram otogha, an suiragha a mɨgɨa ghaze, “Nɨ osegh dɨkavigh damɨ.” 
\v 6 Ezɨ Elaija osegha uan dapanvɨrɨn gari dagɨabar tuezir bretɨn baravim ko dɨpar mɨsevimɨn itim, aning iti. Ezɨ an apava dɨpam amegha, uamategha mɨtogha akui.
\p
\v 7 Ezɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ensel ua iza an suiragha a mɨgɨa ghaze, “Nɨ dɨkavigh damɨ. Nɨ dameghan koghɨva, tuavir ruarimɨn mangɨva avegham.”
\p
\v 8 Ezɨ Elaija dɨkavigha uam apa egha dɨpam api. Ezɨ dagher kaba gavgavim a ganɨngizɨ, a 40plan arueba ko 40plan dɨmagaribar arua ghua, Godɨn mɨghsɨam Horep o Sainain oto. 
\v 9 Ezɨ amɨnim pɨrizɨ, Elaija ghua dagɨar torir mamɨn aven ghugha akui. Elaija torir kamɨn aven ikiavɨra itima, Ikiavɨra Itir God a batogha an azara, “Elaija, nɨ tizim gamua kagh iti?”
\p
\v 10 \x - \xo 19:10 \xo*\xt Rom 11:3\xt*\x*Ezɨ an a ikaragha ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ zurara nɨn ziamra fasa gavgafi. Nɨ fo, Israelia nɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim abɨgha, nɨn ofa gamir dakoziba akaragharigha, nɨn akam inigha izir gumaziba, me mɨdorozir sabamɨn bar me mɨsoghezɨ me ariaghire. Ezɨ kɨ uabɨra iti, ezɨ me uaghan na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasa.”
\p
\v 11 Ezɨ Ikiavɨra Itir God a mɨgɨa ghaze, “Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ mɨghsɨamɨn boroghɨra izɨ mangam, kamaghɨn amizɨ, nɨ azenan mangɨva mɨghsɨamɨn pɨn nan damazimɨn tugh.” Ezɨ Elaija garima, Ame! Ikiavɨra Itir God iza zui! Ezɨ amɨnir bar gavgavir mam, iva iza Ikiavɨra Itir Godɨn guamɨn mɨghsɨaba ko dagɨaba abɨagharɨsi. Ezɨ Ikiavɨra Itir God amɨnir kamɨn aven itir puvatɨ. Amɨnim iva iza ghugha gɨvazɨ, mɨkɨmkɨzim oto. Ezɨ Ikiavɨra Itir God, mɨkɨmkɨzir kamɨn aven itir puvatɨ. 
\v 12 Ezɨ mɨkɨmkɨzimɨn gɨn, avim oto. Ezɨ Ikiavɨra Itir God, avir kamɨn aven itir puvatɨ. Ezɨ avimɨn gɨn, Elaija orazi, tiarir muziarir mam mati gumazim sighsirir akabav gei.
\p
\v 13 Ezɨ Elaija a baregha, korotiar ruarimɨn uan guam avaragha, azenan ghua torir akamɨn tughav iti. Ezɨ tiarir mam, kamaghɨn an azara, “Elaija, nɨ tizim gamua kagh iti?”
\p
\v 14 \x - \xo 19:14 \xo*\xt Rom 11:3\xt*\x*Ezɨ an a ikaragha ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn Gavgaviba Bar Itim, kɨ zurara nɨn ziamra fasa gavgafi. Nɨ fo, Israelia nɨn Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim abɨgha, nɨn ofa gamir dakoziba akaragharigha, nɨn akam inigha izir gumaziba, me mɨdorozir sabamɨn bar me mɨsoghezɨ me ariaghire. Ezɨ kɨ uabɨra iti. Ezɨ me datɨrɨghɨn na mɨsueghtɨ kɨ aremeghasava ami.”
\p
\v 15 \x - \xo 19:15 \xo*\xt 2 Atriviba 8:7-13\xt*\x*Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn a mɨgei, “Tuavir nɨ izezir kamra, nɨ uamategh an mangɨ, Damaskusɨn nguibar ekiamɨn boroghɨra itir gumazamiziba puvatɨzir danganimɨn otogh. Egh gɨn nɨ nguibamɨn aven mangɨ, Hasaelɨn ganigh borem an dapanim gingegh, anemɨseveghtɨ a Sirian kantrin atrivimɨn otogh.”
\p
\v 16 \x - \xo 19:16 \xo*\xt 2 Atriviba 9:1-6\xt*\x*Egha Ikiavɨra Itir God ua kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ uaghan, Nimsin adarazir gumazir mam Jehu batogh borem isɨ an dapanim gingegh anemɨseveghtɨ, a Israelian atrivimɨn ikiam. Egh nɨ uaghan nguibam Abel-Meholan itir gumazim Safatɨn otarim Elisa, batogh borem isɨ an dapanim gingegh anemɨseveghtɨ, a nɨn danganim inigh egh akam inigha izir gumazimɨn otivam. 
\v 17 Eghtɨ Hasael atrivimɨn ikiamin dughiamɨn, a gumazamizir avɨribav soghtɨ me arɨghiregham. Eghtɨ tarazi an aregham, eghtɨ Jehu me mɨsueghtɨ me arɨghiregham. Eghtɨ tarazi an aregham, eghtɨ Elisa me mɨsueghtɨ me arɨghiregham. 
\v 18 \x - \xo 19:18 \xo*\xt Rom 11:4\xt*\x*Eghtɨ kɨ Israelian tongɨn itir gumazamizir 7,000ɨn varazira amamangatɨghtɨ, me angamɨra ikiam. Me asem Bal bagha teviba apɨrizir puvatɨ. Egha an nedazibar torava, an ziam fer puvatɨ. Gumazamizir kaba na baghavɨra ikia nan gɨn zui.”
\s Elaija Elisa bato
\p
\v 19 Ezɨ Elaija mɨghsɨam ategha uamategha Israelɨn nguazimɨn ghua, Safatɨn otarim Elisan api. A 11plan gumazir igharaziba ko azenim gutui. Gumaziba vaghvagha bulmakaun pumuning ko ingari. Me bar moghɨra 24plan bulmakauba abɨrima da nguazim abɨzir biziba mɨkɨrvasi. Ezɨ 11plan gumazir kaba uan bulmakauba ko faragha zui, ezɨ Elisa uan bulmakaun pumuning ko, me gɨn izi. Ezɨ Elaija, Elisa bagha ghua, uan korotiar ruarim suegha Elisa garu. 
\v 20 \x - \xo 19:20 \xo*\xt Matyu 8:21-22; Luk 9:61-62\xt*\x*Egha Elaija zuima, Elisa uan ingangarir bulmakauning ategha ivegha an gɨn ghua kamaghɨn Elaija mɨgei, “Nɨ na ateghtɨ, kɨ uamategh mangɨ uan amebam ko afeziamɨn toregh aningɨn agharibar suiragh, egh izɨ nɨn gɨn mangam.”
\p Ezɨ Elaija a mɨgɨa ghaze, “A dera, nɨ mangɨ. Kɨ nɨn anogoreghan kogham.”
\p
\v 21 Ezɨ Elisa anetegha uamategha ghu. A ghua uan bulmakaun pumuning mɨsoke. Egha bulmakauningɨn tuemning gatɨzɨ, aning uaning inigha ingangarim gamizir temer kam inigha, avim atɨgha bulmakaun asɨziba tue. Egha da isa gumazamizibagh anɨngizɨ, me da api. A kamaghɨn amigha gɨvagha, Elaijan gɨn ghua an ingangarir gumazimɨn oto.
\c 20
\s Siriaba Israelia mɨsosi
\p
\v 1 Sirian Atrivim Benhadat, uan mɨdorozir gumaziba akuvagha, Israelia mɨsoghasa zui. Ezɨ 32plan atrivir igharaziba mɨdorozir hoziaba ko karisba inigha iza an akura. Egha me bar ghua Samarian nguibar ekiam ekɨarugha Israelia mɨsosi. 
\v 2 Dughiar kamɨn, Atrivim Ahap Samarian itima, Benhadat gumaziba amangizɨ, 
\v 3 me ghua Ahapɨn mɨgɨa ghaze, “Nɨ uan silvaba, ko golba, ko amizir diriba, ko nɨn otarir gavgaviba, nɨ bar da na danɨngigh.”
\p
\v 4 Ezɨ Atrivim Ahap, Benhadat bagha kamaghɨn akam amaga ghaze, “O Atrivim Benhadat, nan gumazir ekiam, kɨ nɨ mɨkemezɨ moghɨn damuam. Kɨ uan biziba ko, e bar nɨn bizibara.”
\p
\v 5 Ezɨ gɨn Benhadat ua gumazir igharazir maba, kamaghɨn Ahap mɨkɨmasa me amada, “Kɨ faragha silvaba ko golba, ko amuiba, ko boriba uabɨ danɨngasa nɨ mɨkeme. 
\v 6 Eghtɨ gurumzaraghan dughiar kamra, kɨ uan gumazir dapaniba ameghtɨ, me nɨn dɨpenim ko, nɨn gumazir dapanibar dɨpenibar izam. Egh me bizir aghuir nɨ bar ifongeziba inigh mangam.”
\p
\v 7 Ezɨ Atrivim Ahap akar kam baregha, Israelian gumazir dapanibar diazɨ, me iza uari akuvazɨ, a kamaghɨn me mɨgei, “Ia gan, gumazir kam osɨmtɨziba buri. A faragha ghaze nɨ uan amuiba ko boriba, ko silvaba ko golba na danɨngigh. Ezɨ kɨ an akamɨn amamangatɨ. Ezɨ a uam akam gɨra, kar a ti e gasɨghasɨghasa.”
\p
\v 8 Ezɨ gumazir dapaniba ko gumazamiziba bar Atrivim Ahap mɨgɨa ghaze, “Nɨ an akar kamɨn gɨn mangan markɨ. Egh arazir kam damuan markɨ.”
\p
\v 9 Ezɨ Atrivim Ahap kamaghɨn Benhadatɨn gumazibav gɨa ghaze, “Ia mangɨ Atrivim Benhadat kamaghɨn a mɨkemegh: Kɨ an akar a faragha mɨkemezim gifonge. Egha akar a gɨn mɨgeim, kɨ an amamangatɨghan kogham. Bar puvatɨgham.” Ezɨ gumazir kaba ghua Ahapɨn akabar gun Benhadat mɨkeme.
\p
\v 10 Ezɨ Benhadat ua me amangizɨ, me iza akar igharazim Ahap ganɨga ghaze, “Kɨ datɨrɨghɨn uan mɨdorozir gumazir avɨriba inigh izɨtɨ, me nɨn nguibar ekiar kam gasɨghasigham. Me bar bizibagh asɨghasightɨ da pura mɨnezibar mɨn iregham. Kɨ kamaghɨn damighan koghtɨ, nan aseba na mɨsueghtɨ kɨ aremegham.”
\p
\v 11 Ezɨ Israelian atrivim a ikaragha kamaghɨn gumazir kabav gɨa ghaze, “Ia mangɨ Benhadat kamaghɨn a mɨkemegh. Gumazim a guizbangɨra mɨdorozir gumazim, a mɨsoghsɨ mangasa mɨdorozir sabam ikegha dia ifaghata uan ziam fer puvatɨ. A mɨdorozim agɨvagh egh gɨn uan ziam fɨ bar akuegham.”
\p
\v 12 Dughiar kamɨn, Atrivim Benhadat atrivir igharazir maba ko, uan averpenibar ikia dɨpar onganiba api. Ezɨ gumaziba Ahapɨn akam inigha iza a mɨgei. Ezɨ an akar kam baregha uan mɨdorozir gumazibav gɨa ghaze, e dɨkavigh mangɨ Samariaba ko mɨsogham. Egha me uan averpeniba ategha zui.\f + \fr 20:12 \fr*\ft Gumazir maba ghaze, Hibrun akam ves 12 ko ves 16ɨn itir Sukotɨn nguibar ekiam mɨgei. Ezɨ gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, a mɨdorozir gumazibar averpenibav gei.\ft*\f*
\p
\v 13 Dughiar kamɨn, akam inigha izir gumazir mam Atrivim Ahap bagha ghua a mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgei, ‘Nɨ gan, Benhadatɨn mɨdorozir gumazir avɨrir kaba izasa. Eghtɨ kɨ nɨn amamangatɨghtɨ, nɨ datɨrɨghɨn me abɨnigham. Egh nɨ datɨrɨghɨn kamaghɨn fogh suam, kɨrara kɨ Ikiavɨra Itir God.’ ”
\p
\v 14 Ezɨ Ahap kamaghɨn akam inigha izir gumazim mɨgei, “Tinara me mɨsogh me abɨnigham?”
\p Ezɨ akam inigha izir gumazim kamaghɨn a mɨgei, “Ikiavɨra Itir God ghaze, distrighbar gavmanɨn gumazir dapanibar mɨdorozir gumazir igiaba, me dɨkabɨnigham.”
\p Ezɨ atrivim ua men azara, “Tinara mɨdorozimɨn faragh mangɨ mɨdorozim foram?”
\p Ezɨ akam inigha izir gumazim ghaze, “Nɨrara.”
\p
\v 15 Ezɨ atrivim, distrighbar gavmanɨn gumazir dapanibar mɨdorozir gumazir igiar kabar diazɨ, me iza uari akufa. Men dɨbobonim 232ɨn ghu. Ezɨ gɨn a Israelian mɨdorozir gumazir igharazibar diazɨma, me iza uari akufa. Men dɨbobonim 7,000ɨn ghu. 
\v 16 Egha me aruer arɨzimɨn nguibar ekiam ategha mɨdorozim bagha ghue. Ezɨ Benhadat 32ɨn atrivir maba ko, uan averpenibar ikia, puvɨra dɨpar onganiba apa, egha ongani. 
\v 17 Egha Benhadat mɨdorozir gumazir maba amangizɨ, me moga Israelian ganasa ghue. Egha me Israelian mɨdorozir gumazir igiar kabar garima me izi. Ezɨ me uamategha ghua Benhadat mɨgɨa ghaze, “Gumazir maba Samarian nguibar ekiam ategha izi.”
\p
\v 18 Ezɨ Benhadat kamaghɨn uan mɨdorozir gumazibav gei, “Ia mangɨ men suigh, egh me mɨsoghɨrarɨghan markɨ. Me ti mɨsoghasa izi o, me e ko navir vamɨran ikiasa en azangsɨghasa izi, pura bizim. Ia me ateghtɨ, me angamɨra ikɨ.”
\p
\v 19 Ezɨ Israelɨn mɨdorozir gumazir igiaba nguibam ategha faragha zuima, Israelian mɨdorozir gumazir igharaziba men gɨrakɨrangɨn zui. 
\v 20 Egha mɨdorozimɨn, Israelian mɨdorozir gumaziba deravɨra mɨsogha, vaghvagha Siriabar mɨdorozir gumaziba inigha bar me mɨsuagharɨki. Ezɨ men marazir arima, Israelia men agɨntɨsi. Ezɨ Benhadat hoziam gaperagha mɨdorozir gumazir hoziabagh apia mɨsoziba ko arav ghu. 
\v 21 Ezɨ Atrivim Ahap mɨdorozir gumazir maba ko Samarian nguibar ekiam ategha ghua, Sirian mɨdorozir gumazir hoziaba ko karisbar itiba ko mɨsosi. Egha me Sirian mɨdorozir gumazir avɨrim mɨsuagharɨgha, bar me abɨni.
\p
\v 22 Ezɨ gɨn, akam inigha izir gumazim, Atrivim Ahap bagha ghugha ua kamaghɨn a mɨgei, “Siriabar atrivim azenir munamɨn ua izɨ ia ko mɨsogham. Kamaghɨn amizɨ, nɨ ua mangɨ uan mɨdorozir gumaziba gavgavim me danɨng, egh Siriaba ko mɨsoghsɨ deragh nɨghnɨgh ikɨ.”
\s Siriaba ua Israelia ko mɨsosi
\p
\v 23 Ezɨ gɨn Atrivim Benhadatɨn gumazir dapaniba kamaghɨn a mɨgei, “Israelian aseba, da mɨghsɨabar aseba. Kamaghɨn amizɨ, aser kaba Israelian akurazɨ, me e abɨra. E me ko danganir zaribar uariv sogh, egh guizbangɨra me abɨnigham. 
\v 24 Kamaghɨn amizɨ, nɨ kamaghɨn damu: Nɨ atrivir kaba faragh me batueghtɨ, me ua nɨn mɨdorozir gumazibar faragh mangan markɨ. Nɨ uan mɨdorozir gumazibar faragh mangamin gumazir dapanitaba amɨsefegh. 
\v 25 Egh nɨ uaghan gumazir avɨriba inightɨ, me nɨn mɨdorozir gumazibar ikɨtɨ, nɨn mɨdorozir gumaziba fomɨra avɨrasemezɨ moghɨn ikiam. Egh e mangɨ danganir zarimɨn Israelia mɨsogh, me abɨnigham.” Ezɨ Atrivim Benhadat akar kam baregha, me mɨkemezɨ moghɨrama ami.
\p
\v 26 Egha azenir gɨn izimɨn a uan mɨdorozir gumaziba inigha, me Israelia mɨsoghasa Afekɨn nguibamɨn ghue.
\p
\v 27 Ezɨ Israelian atrivim uan mɨdorozir gumazibar diazɨ, me iza uari akuvagha, mɨdorozir bizibar kɨri. Egha me ghua danganir Sirian mɨdorozir gumaziba itimɨn boroghɨra ghugha, danganir pumuning aghuigha aningɨn iti. Israelian ikɨzim, a bar suvigha, mati memen okoruar bar muziarir pumuning. Ezɨ Sirian mɨdorozir gumaziba bar avɨrasemegha tintinibar danganiba bar dar iti.
\p
\v 28 Ezɨ akam inigha izir gumazir kam ghua kamaghɨn Atrivim Ahap mɨgei, “Ikiavɨra Itir God ghaze, ‘Sirian gumazamiziba ghaze kɨ mɨghsɨabar asem, egha danganir zaribar itir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, kɨ ian amamangatɨghtɨ, ia men mɨdorozir gumazir avɨrir kam abɨragham. Eghtɨ ia Israelia kamaghɨn fogh suam, kɨ uabɨ kɨ Ikiavɨra Itir God.’ ”
\p
\v 29 Ezɨ Siriabar mɨdorozir gumaziba ko Israelian mɨdorozir gumaziba uan averpenibara ikia ghua aruer namba 7ɨn tu. Egha aruer namba 7ɨn, me dɨkavigha uariv sosi. Egha aruer kamra Israelia, Sirian mɨdorozir gumazir bar avɨribav suagharɨki, men dɨbobonim 100,000ɨn tu. 
\v 30 Ezɨ Sirian mɨdorozir gumazir maba bar ara Afekɨn nguibar ekiamɨn aven ghue. Ezɨ nguibar ekiam avɨnizir dɨvazim akariaghɨrɨgha ira ua 27,000plan gumazibav suagharɨki. Ezɨ Benhadat uaghan ara ghua nguibar ekiamɨn aven ghugha, dɨpenir mamɨn danganir bar aven itimɨn uabɨ modo.
\p
\v 31 Ezɨ an gumazir dapaniba ghua an ganigha kamaghɨn a mɨgei, “E kamaghɨn akam baraki, Israelian atriviba, me apangkuvim itir gumaziba. Egha e kamaghɨn nɨghnɨsi, e azirakar korotiabar aghuigh, benibar uan fɨribar afegh Israelian atrivim bagh mangam. E kamaghɨn damightɨ, a ti nɨn apangkuvigham, egh nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremeghan kogham.”
\p
\v 32 Ezɨ Benhadat men azangsɨzimɨn amamangatɨzɨ, me azirakar korotiaba aghuigha, benim inigha uan fɨribagh ike. Egha me Atrivim Ahap bagha ghua kamaghɨn a mɨgei, “Nɨn ingangarir gumazim, Benhadat ghaze, nɨ an apangkuvigh, a mɨsueghtɨ an aremeghan markɨ.”
\p Ezɨ Ahap me mɨgɨa ghaze, “An angamɨra iti, o? A dera. A mati nan aveghbuam.”
\p
\v 33 Ezɨ Benhadatɨn gumazir dapaniba deraghavɨra kuariba arigha Ahapɨn akaba baragha, zuamɨra nɨghnɨzir gavgavim an akar otevir kamɨn iti. Egha me zuamɨra kamaghɨn mɨgei, “Bar guizbangɨra. Are, Benhadat nɨn aveghbuam.”
\p Ezɨ Ahap me mɨgɨa ghaze, “Ia mangɨ a inigh na bagh izɨ.” Ezɨ me ghua Benhadat mɨkemezɨ an Ahap bagha ghu. Ezɨ Ahap uan karis gaperagha Benhadatɨn gara a mɨkemezɨ, an an karisɨn ghuanabo.
\p
\v 34 Egha Benhadat kamaghɨn Ahap mɨgei, “Kɨ nguibar ekiar nan afeziam faragha nɨn afeziam ko mɨsogha iniziba, da isɨ ua nɨ danɨngam. Egh nɨ uaghan dagɨar ingangarir taba Damaskusɨn dar amu. Nan afeziam fomɨra Samarian nguibar ekiamɨn amizɨ moghɨn nɨ damu.”
\p Ezɨ Ahap kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ mamaghɨn damusɨ, kɨ nɨn amamangatɨghtɨ, nɨ mangam.” Egha Ahap Benhadat ko akar mam akɨrigha, an amamangatɨzɨ a ghu.
\s Akam inigha izir gumazir mam ghaze, Ahap ikuvigham
\p
\v 35 Ezɨ Atrivim Benhadat ghugha gɨvazɨma, Ikiavɨra Itir God, akam inigha izir gumazibar ikɨzimɨn tongɨn mavɨn nɨghnɨzim fezɨ, a kamaghɨn akam inigha izir gumazir igharazim mɨgei, “Nɨ na mɨsoghasa, kɨ ifonge.” Ezɨ akam inigha izir gumazir kam, a mɨsoghan ifongezir puvatɨ.
\p
\v 36 \x - \xo 20:36 \xo*\xt 1 Atriviba 13:24\xt*\x*Ezɨ akam inigha izir gumazim, akam inigha izir gumazir igharazir kam mɨgɨa ghaze, “Akar kɨ nɨ ganɨngizir kam, kar Ikiavɨra Itir Godɨn akamra. Ezɨ nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn akam batoke, kamaghɨn amizɨ nɨ na ategh mangɨtɨ, laion tam nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremegham.” Ezɨ akam inigha izir gumazir igharazir kam zuima, laion otogha a mɨsoghezɨ an areme.
\p
\v 37 Ezɨ gɨn akam inigha izir gumazir kam, gumazir igharazim bagha ghua, kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ na mɨsoghasa kɨ ifonge.” Ezɨ gumazir kam a mɨsogha, mɨzazir kuram a gasegha an mɨkarzim gasɨghasɨki. 
\v 38 Ezɨ akam inigha izir gumazir kam, nir avɨzir mam isa uan guam avara, eghtɨ gumazamiziba a gɨfoghan kogham.\f + \fr 20:38 \fr*\ft Akam inigha izir gumazir maba, ababanir maba uan guabagh arɨsi. Ezɨ akam inigha izir gumazir kam, ababanir kam modi. Nɨ Esekiel 9:4ɨn gan.\ft*\f* Egha an Atrivim Ahapɨn mɨzua tuavir mɨriamɨn tughav iti.
\p
\v 39 Ezɨ atrivim izima, akam inigha izir gumazim an diagha ghaze, “Atrivim, kɨ mɨdorozir ekiamɨn aven itima, en mɨdorozir gumazir mam, apanir mam inigha iza na mɨgɨa ghaze, ‘Nɨ deraghvɨra gumazir kamɨn gan. An arɨmangɨghtɨ, kɨ nɨ mɨsueghtɨ nɨ aremegham. Puvatɨghtɨma, kɨ nɨ damutɨ, nɨ 30,000plan kina isɨ uan ikɨrɨmɨrim uam a givezam.’ Mɨdorozir gumazir kam na mɨkemegha ghu. 
\v 40 Ezɨ Atrivim, kɨ ghua ingangarir avɨrir igharazibagh amua itima, gumazir kam arav ghu.”
\p Ezɨ Atrivim Ahap a mɨgɨa ghaze, “Nɨ uabɨ isa kotiam gatɨgha gɨfa. Egha nɨ uabɨ fo, ivezir kurar manam nɨ bativam.”
\p
\v 41 Ezɨ akam inigha izir gumazir kam, zuamɨra nir avɨzir uan guam avarazim adangizɨ, atrivim maghɨra a gɨfo, an akam inigha izir gumazim. 
\v 42 Ezɨ akam inigha izir gumazim atrivim mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God kamaghɨn mɨgɨa ghaze: Kɨ faragha ia mɨkeme, ia mɨdorozim gamir dughiamɨn, ia apaniba bar me mɨsueghtɨ me arɨmɨghiregh. Ezɨ nɨ Benhadat ataghizɨ an arav ghuzɨ, an mɨdorozir gumaziba uaghan are. Kamaghɨn amizɨ, nɨ an danganim inigh aremegham. Eghtɨ nɨn mɨdorozir gumaziba an mɨdorozir gumazibar danganiba inigh bar ikuvigham.” 
\v 43 Ezɨ Atrivim Ahap akar kam baregha gɨvagha, atara navim ikuva, uamategha uan nguibar ekiam Samarian ghu.
\c 21
\s Atrivim Ahap, Nabotɨn wainɨn azenim baka
\p
\v 1 Ezɨ gɨn, bizir igharazir mam kamaghɨn oto. Nabot, a Jesrilɨn nguibamɨn gumazir mam, an wainɨn azenim Jesrilɨn iti, a Samarian Atrivim Ahapɨn dɨpenir ekiamɨn boroghɨn iti. 
\v 2 Ezɨ Ahap Nabot mɨgɨa ghaze, “Nɨn wainɨn azenim nan boroghɨn iti. Kamaghɨn, nɨ a isɨ na danightɨ, kɨ nguazir kam inigh, an ua bagh zuravariba oparam. Nɨ a isɨ na danightɨ, kɨ wainɨn azenir bar aghuir igharazitam nɨ danigham, eghtɨ a bar deragh, nɨ datɨrɨghɨn itir wainɨn azenir kam bar a gafiragham. O nɨ ifongegh, maghsuegh dagɨaba bagh anemangɨtɨ, kɨ ivezir aghuimɨn nɨ givezam.”
\p
\v 3 Ezɨ Nabot ghaze, “Fomɨra fomɨra, nan inazir afeziaba nguazir kamɨn ghuaviba ikiangi, ezɨ kɨ datɨrɨghɨn a gativagha an gari. Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn, kɨ a isɨ nɨ danighan kogham.”
\p
\v 4 Nabot kamaghɨn Ahap mɨkemezɨ, an navim bar ikuvizɨ, an osemeghava atari. Egha a uamategha uan dɨpenir nguibar ekiam Samarian itimɨn ghu, egha dakuasava amua uan mɨsiam girɨgha guam isa bɨrim mɨsuegha, daghebar aman aghua. 
\v 5 Ezɨ an amuim Jesebel a bagha ghua an azara, “Nɨ manmaghsua bar osemegha daghebar aman aghua?”
\p
\v 6 Ezɨ a uan amuim ikaragha ghaze, “Jesrilɨn gumazir kam Nabot, nan akam baraghizir puvatɨ. Kɨ a mɨgɨa ghaze, Kɨ an wainɨn azenim givezam. O maghsuegh, a dagɨabar aghuaghtɨ, kɨ wainɨn azenir igharazitam a danɨngam. Ezɨ a na danɨngan aghua.”
\p
\v 7 Ezɨ Jesebel a mɨgɨa ghaze, “Tinara kantri Israelɨn atrivim? Nɨ, o igharaz tav? Nɨ osɨman markɨ! Nɨ dɨkavigh daghetam amɨ. Kɨ Nabotɨn wainɨn azenim isɨ nɨ danɨngam.”
\p
\v 8 Egha Jesebel akɨnafarir maba osirigha, Ahapɨn ziam dagh arigha, an ababanim sara dagh atɨgha, Jesrilɨn itir gumazir dapaniba ko gumazir aruaba bagha ada amangi. 
\v 9 Akɨnafarir kabar osiziriba kamaghɨn mɨgei, “Ia dagheba ataghɨraghamin dughiatam amɨsefegh. Egh dughiar kamɨn, ia Jesrilɨn gumazamiziba bar men diaghtɨ, me izɨ uari akufagh. Egh faraghavɨra itir dabirabim Nabotɨn teghtɨ an a daperagh. 
\v 10 Egh gumazir kuratamning an boroghɨn aning afaghtɨ, aning daperagh akam a gasɨva kamaghɨn a mɨkɨm, ‘Nabot, nɨ akar kurabar God ko atrivim mɨkeme.’ Ia Nabot inigh nguibar ekiamɨn azenan mangɨva, dagɨabar a ginivtɨ an aremegh.”
\p
\v 11 Ezɨ Jesrilɨn gumazir dapaniba ko gumazir aruaba Jesebelɨn akɨnafariba inigha a mɨkemezɨ moghɨn ami. 
\v 12 Egha dagheba ataghɨraghasa, dughiam amɨsevegha gumazamizibar diazɨ, me iza uari akufa. Egha faraghavɨra itir dabirabir danganim, me a isa Nabot ganɨngizɨ an a gapera.
\p
\v 13 Ezɨ gumazir kurar pumuning iza Nabotɨn boroghɨn apera. Egha gumazamizibar damazibar akaba agasa a mɨgɨa ghaze, “Nabot akar kurabar God ko atrivim mɨkeme.” Ezɨ gumazamiziba kamaghɨn oregha, a inigha nguibar ekiamɨn azenan ghugha, dagɨabar a ginivizɨ an areme.
\p
\v 14 Ezɨ me Jesebel bagha akam amaga ghaze, “Me Nabot dagɨabar a ginivizɨ an areme.”
\p
\v 15 Ezɨ Jesebel kamaghɨn oregha zuamɨra ghua kamaghɨn Ahap mɨgei, “Nabot aremegha gɨfa. Kamaghɨn amizɨ, nɨ datɨrɨghɨn dɨkavigh mangɨ, wainɨn azenir a faragha nɨn anogoroghezir kam ini.” 
\v 16 Ahap kamaghɨn oregha wainɨn azenir kam iniasa zui.
\p
\v 17 Ezɨ Ikiavɨra Itir God, Tisben nguibar ekiamɨn itir akam inigha izir gumazim, Elaija mɨgɨa ghaze, 
\v 18 “Nɨ Israelɨn Atrivim Ahap bagh mangɨ egh a mɨkemegh. A Samaria ategha, Jesrilɨn nguibamɨn ghua Nabotɨn wainɨn azenimɨn iti. A ua bagh azenir kam iniasava ami. 
\v 19 \x - \xo 21:19 \xo*\xt 1 Atriviba 22:38\xt*\x*Nɨ kamaghɨn a mɨkɨm suam: ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ ghaze, Nɨ gumazir kam mɨsoghezɨ an aremegha gɨvazɨ, nɨ ua an wainɨn azenim sara iniasa, a? Kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, Danganir afiaba Nabotɨn ghuzim ozɨghizimɨn, da uaghan nɨn ghuzim ozɨgham.’ ”
\p
\v 20 Ezɨ Elaija Ahap bagha zuima, Ahap an apigha kamaghɨn mɨgei, “O nan apanim, nɨ iza ua na bato, a?”
\p Ezɨ Elaija ghaze, “Are, kɨ nɨ mɨkɨmasa izɨ. Nɨn nɨghnɨziba ko ifongiaba, Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn, arazir kurabar amuasa bar gavgafi. 
\v 21 Kamaghɨn amizɨ, Ikiavɨra Itir God kamaghɨn nɨ mɨgei, ‘Kɨ Ikiavɨra Itir God, kɨ nɨ gasɨghasigham. Egh nɨn adarazir gumazir igiaba ko aruaba sara bar me agɨvagham. 
\v 22 Nɨ Israelia getuima, me arazir kuram gamima, nɨn arazir kurar kam na gamima, kɨ bar anɨngaghe. Kɨ faragha Nebatɨn otarim, Atrivim Jeroboamɨn adarazi ko Ahiyan otarim Basan adarazigh amizɨ moghɨn, kɨ uaghan nɨn adarazir amuam.’ 
\v 23 \x - \xo 21:23 \xo*\xt 2 Atriviba 9:36\xt*\x*Egha Ikiavɨra Itir God, uaghan akam Jesebelɨn iti. Egha kamaghɨn a mɨgei: Jesebel aremeghtɨ, afiaba Jesrilɨn nguibar ekiam avɨnizir dɨvazimɨn boroghɨn, an kuam amam. 
\v 24 Eghtɨ Ahap, nɨn tarazi nguibar ekiamɨn aven arɨmɨghireghtɨ, afiaba men kuabar amam. Eghtɨ nɨn tarazi nguibar ekiamɨn azenan arɨmɨghireghtɨ, kuarazir isaba men kuabar amam.”
\p
\v 25 Bar guizbangɨra, fomɨra gumazitam Ahapɨn mɨn Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn, uabɨ isa arazir kurabagh anɨga dagh amir puvatɨ. An amuim Jesebel, anarɨra anebɨra a getuima, an a baragha arazir bar kurar kabagh ami. 
\v 26 Ahap asebar ziaba fava, Amorian gumazamizir fomɨra nguazir kamɨn ikeziba, a men arazir bar kuribar gɨn zui, kar arazir kurar God bar a aghuaziba. Ezɨ Ikiavɨra Itir God me batuegha, nguazir kam isa Israelia ganɨngi.
\p
\v 27 Ezɨ Ahap, Elaijan akam baregha gɨvagha bar oseme. Egha uan korotiam abigha, azirakar korotiam arugha uan dakozim girɨghav ikia, dagheba ataki. A nɨghnɨzir avɨribagh amua, egha deragha uan ingangaribagh amir puvatɨ.
\p
\v 28 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn akam inigha izir gumazim Elaija mɨgei, 
\v 29 “Datɨrɨghɨn Ahap nan damazimɨn uabɨ abɨra. Nɨ an arazir kamɨn gari, o puvatɨ? An arazir kam gami, kamaghɨn amizɨ, dughiar an angamɨra itimɨn, kɨ an adarazigh asɨghasighan kogham. Puvatɨgham. An otarim atrivimɨn ikiamin dughiamɨn, kɨ an adarazigh asɨghasigham.”
\c 22
\ms Akam inigha izir gumazim Mikaian eghaghanim
\mr (Sapta 22)
\s Akam inigha izir gumazim Mikaia ghaze, Ahap aremegham
\r (2 Eghaghaniba 18:2-27)
\p
\v 1 Israelia ko Siriaba ua uariv sozir puvatɨgha, 3plan azenibar uari koma apiagha deravɨra iti. 
\v 2 Ezɨ namba 3ɨn azenimɨn, Judan Atrivim Jehosafat, Israelɨn Atrivim Ahapɨn ganasa Israelɨn ghu. 
\v 3 Ezɨ Ahap uan gumazir dapanibav gɨa ghaze, “Ia fo, Gileatɨn Distrighɨn aven itir nguibar ekiam Ramot, kar en nguibar ekiam. Ezɨ Siriaba a ini. Ezɨ manmaghsua e bizitam Sirian atrivim gamizir puvatɨgha, a dama uan nguibar ekiam Ramot inizir puvatɨ?”
\p
\v 4 Egha Atrivim Ahap, Atrivim Jehosafat mɨgɨa ghaze, “Nɨ na ko izam ti? Kɨ kamaghsua, ga mangɨ Ramotɨn nguibam bagh mɨsuegh uam a iniam?”
\p Ezɨ Atrivim Jehosafat a ikaragha ghaze, “Kɨ nɨn gɨn mangasa purama oragha iti. Nan mɨdorozir gumaziba ko, hoziaba ko karisba, nɨn akurvaghasa pura iti.”
\p
\v 5 Egha Atrivim Jehosafat uaghan kamaghɨn Israelɨn atrivim mɨgei, “Bizir ga damuamin kam, ga ti faragh a bagh Ikiavɨra Itir Godɨn ifongiam gɨfoka.”
\p
\v 6 Ezɨ Atrivim Ahap 400plan akam inigha izir gumazibar diazɨ me izima a men azara, “Kɨ mangɨ Ramotɨn nguibar ekiam uam a iniam, o puvatɨgham?”
\p Ezɨ me ghaze, “A deragham, nɨ mangɨ. Ekiam nɨn akuraghtɨ, nɨ me abɨragham.”
\p
\v 7 Ezɨ Atrivim Jehosafat kamaghɨn Atrivim Ahapɨn azara, “Ikiavɨra Itir Godɨn akam inigha izir gumazir igharazitam ua iti, o puvatɨ? Tam ikɨtɨ, ga an azaragh, egh Ikiavɨra Itir Godɨn ifongiam gɨfogham.”
\p
\v 8 Ezɨ Ahap a ikaragha ghaze, “Akam inigha izir gumazir igharazir mam iti, an ziam Mikaia, a Imlan otarim. A dughiatamɨn, Godɨn akam baragha, akar aghuitamɨn na mɨgeir puvatɨ. Dughiaba bar, a na gasɨghasɨghamin akar kuram na ganɨdi. Kamaghɨn amizɨ, kɨ gumazir kam bar an aghua.”
\p Ezɨ Jehosafat ghaze, “Nɨ mamaghɨn mɨkɨman markɨ.”
\p
\v 9 Ezɨ Atrivim Ahap uan gumazir dapanir mamɨn diazɨ a izezɨ an a mɨgɨa ghaze, “Nɨ zuamɨra mangɨ, Imlan otarim Mikaia inigh na bagh izɨ.”
\p
\v 10 Dughiar kamɨn, Atrivim Ahap ko Atrivim Jehosafat uan atrivir korotiaba aghuigha, uan atrivir dabirabimning gaperaghav iti. Me aningɨn atrivir dabirabimning, Samarian nguibar ekiam avɨnizir dɨvazimɨn tiar akamɨn boroghɨn itir nguazir zarir mamɨn aning afa. Kar witɨn ovɨzibar iniba kua dar dagheba isir danganim. Ezɨ akam inigha izir gumaziba aningɨn guamɨn tugha, gɨn otivamin bizibav gei. 
\v 11 Ezɨ Kenanan otarim, Sedekaia, a uaghan 400pla akam inigha izir gumazir kabar mav. An ainɨn mam inigha, ua bagha bulmakaun komɨn mɨn garir bizir mamɨn ingari. Egha uan dapanim garugha iza Ahap mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God ghaze, Nɨ Siriabav sogh me abɨragham. Mati nɨ komɨn kamɨn me gasɨvɨra ikɨtɨ me bar gɨvagham.”
\p
\v 12 Ezɨ akam inigha izir gumazir igharaziba uaghan kamaghɨra mɨgei. Me ghaze, “Nɨ Ramotɨn nguibar ekiamɨn mangɨ mɨsogh, egh guizbangɨra nguibar ekiar kam iniam. Ikiavɨra Itir God, nɨn akuraghtɨ, nɨ me abɨragham.”
\p
\v 13 Ezɨ, gumazir dapanir Ahap Mikaia iniasa amadazɨ ghuzim, an a inigha izi. Aning atrivim boroghɨn iza, gumazir dapanir kam Mikaia mɨgɨa ghaze, “Akam inigha izir gumaziba bar moghɨra ghaze, atrivim mɨdorozimɨn Siriaba abɨragham. Kamaghɨn amizɨ, nɨ uaghan kamaghɨra, akar atrivim bar akueghamin tamɨn atrivim mɨkɨm.”
\p
\v 14 \x - \xo 22:14 \xo*\xt Dɨboboniba 22:18; 24:13\xt*\x*Ezɨ Mikaia ua a ikaragha ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn zurara itimɨn ziamɨn, kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, akar manam Ikiavɨra Itir God a mɨkɨmasa na mɨkeme, anarɨra kɨ an gun mɨkɨmam.”
\p
\v 15 Egha a ghua Atrivim Ahap batozɨ, Ahap an azara, “Mikaia, e Ramotɨn nguibar ekiam bagh mangɨ, mɨsogh uam a iniam ti, puvatɨ?”
\p Ezɨ Mikaia atrivim dɨpova ghaze, “A dera, nɨ mangɨ mɨsogh egh Ramotɨn nguibar ekiam ini. Ikiavɨra Itir God nɨn akuraghtɨ, nɨ me abɨragham.”
\p
\v 16 Ezɨ Atrivim Ahap a mɨgɨa ghaze, “Nɨ ifaran markɨ. Kɨ zurara nɨ mɨgɨa ghaze, nɨ Ikiavɨra Itir Godɨn ziamɨn guizbangɨra na mɨkɨm. Nɨ manadɨzoghɨn nan akam baragham?”
\p
\v 17 \x - \xo 22:17 \xo*\xt Dɨboboniba 27:17; Matyu 9:36; Mak 6:34\xt*\x*Ezɨ Mikaia Ahap mɨgɨa ghaze, “Kɨ garima Israelian mɨdorozir gumaziba mati, ghuaviba puvatɨzir sipsipbar mɨn pura tintinibar mɨghsɨabagh mɨri. Ezɨ kɨ Ikiavɨra Itir God barazi, a ghaze, ‘Gumazamizir kabar faragh mangamin gumazir dapaniba puvatɨ. Nɨ me amangightɨ, me vaghvagh uan nguibabar mangɨ egh deraghvɨra ikɨ.’ ”
\p
\v 18 Ezɨ Israelian Atrivim Ahap kamaghɨn oregha Atrivim Jehosafat mɨgɨa ghaze, “Nɨ ge, kɨ nɨ mɨkemegha gɨfa. Akam inigha izir gumazir kam bizir aghuitamɨn gun na mɨgeir puvatɨ. A zurara bizir kurar na bativamibara gun na mɨgei.”
\p
\v 19 \x - \xo 22:19 \xo*\xt Jop 1:6; Aisaia 6:1\xt*\x*Ezɨ Mikaia ua kamaghɨn mɨgei, “Nɨ datɨrɨghɨn deragh kuarim atɨgh oraghtɨ, kɨ Ikiavɨra Itir God nan akazir bizibar nɨ mɨkɨmam. Kɨ garima, Ikiavɨra Itir God uan Nguibamɨn uan atrivir dabirabim gaperaghav iti, ezɨ an enselba bar an okarigha tuivigha iti. 
\v 20 Ezɨ Ikiavɨra Itir God kamaghɨn men azara, ‘Tinara mangɨ Ahap gifarɨva a gekuightɨ, a Ramotɨn nguibamɨn mangɨ mɨdorozimɨn aven ovengam?’ Ezɨ enselba vaghvagha uan nɨghnɨziba Ikiavɨra Itir God ganɨdi.
\p
\v 21 “Me kamaghɨn amua ikiav itima, duar mam iza Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn tugha, kamaghɨn a mɨgei, ‘Kɨ mangɨ a gifaragh a gekuigham.’
\p
\v 22 \x - \xo 22:22 \xo*\xt Gumazir Dapaniba 9:23; 1 Samuel 16:14; 18:10\xt*\x*“Ezɨ Ikiavɨra Itir God an azara, ‘Nɨ manmaghɨram a gifaram?’
\p “Ezɨ duam kamaghɨn Ikiavɨra Itir God mɨgei, ‘Kɨ mangɨ Ahapɨn akam inigha izir gumazibar amutɨ, me a gifaragham.’
\p “Ezɨ Ikiavɨra Itir God duar kam mɨgɨa ghaze, ‘Nɨ mangɨ a gifaraghtɨ, a nɨghnɨzir gavgavim nɨn akamɨn ikiam.’ ”
\p
\v 23 Ezɨ Mikaia bighavɨra Ahap mɨgɨa ghaze, “Ikiavɨra Itir God, nɨ ikuvighasa a ifonge, egha nɨ gifarasa duar kam amadazɨ, a nɨn akam inigha izir gumazir kabagh amizɨ, me nɨ gifaragha gɨfa.”
\p
\v 24 Ezɨ akam inigha izir gumazim Sedekaia, a Kenanan otarim, an orazi, Mikaia akar kamɨn Ahap mɨgeima, an an boroghɨn ghua an koviam mɨsuegha ghaze, “Ikiavɨra Itir Godɨn Duam manmaghɨn na ategha, nɨn ghugha akar kam nɨ ganɨngi?”
\p
\v 25 Ezɨ Mikaia, Sedekaian akam ikaragha ghaze, “Apaniba gɨn izɨ Israelia ia abɨnightɨ, nɨ arɨ mangɨ dɨpenitamɨn aven danganir mogomemɨn modogh ikiam. Egh dughiar kamra nɨ fogham, Ikiavɨra Itir God uabɨ akar kam na ganɨngizɨ, kɨ an gun mɨgei.”
\p
\v 26 Ezɨ Atrivim Ahap uan gumazir dapanir mam mɨgɨa ghaze, “Nɨ Mikaian suiragh nguibar ekiamɨn garir gumazir ekiam, Emon ko nan otarim Joas, aning bagh mangɨ. 
\v 27 Egh kamaghɨn aning mɨkemegh, ‘Atrivim kamaghɨn mɨgei: Gua gumazir kam isɨ kalabuziam datɨgh. Egh bretɨn muziariba ko dɨpabara, a danɨng mangɨtɨ mɨdorozim gɨvaghtɨ kɨ uamategham.’ ”
\p
\v 28 Ezɨ Mikaia ghaze, “Ia gumazamiziba bar deravɨra nan akar kam baragh!”
\p Egha kamaghɨn Ahap mɨgɨa ghaze, “Nɨ osɨmtɨzitam inighan kogh ua deraghvɨra nguibamɨn izegh, egh nɨ kamaghɨn fogh suam, Akar kɨ mɨgeir kam, a Ikiavɨra Itir Godɨn izezir puvatɨ.”
\s Ahap ghua mɨsosi
\r (2 Eghaghaniba 18:28-34)
\p
\v 29 Kamaghɨn amizɨ, Israelɨn Atrivim Ahap ko Judan Atrivim Jehosafat, aning uan mɨdorozir gumaziba inigha, Siriaba ko mɨsoghasa ghua, Gileatɨn Distrighɨn itir nguibar ekiam Ramotɨn otifi. 
\v 30 Mɨdorozim tɨghar akuighɨrɨghasava amima, Atrivim Ahap kamaghɨn Atrivim Jehosafat mɨgei, “Ga mɨdorozim bagh mangɨ, kɨ uan atrivir korotiaba sueghɨva korotiar igharazitabar aghuightɨ, mɨdorozir gumaziba nan atamangɨgham. Eghtɨ nɨ uan atrivir korotiabar aghuigh.” Egha Israelian atrivim korotiar igharaziba aghuigha aning mɨdorozim bagha zui.
\p
\v 31 Dughiar kamra, Sirian atrivim uan 32plan mɨdorozir gumazir karisɨn pɨn tuiva mɨsozibar dapaniba, akar gavgavim me ganɨga ghaze, “Ia Israelian atrivim baghvɨra gan a mɨsogh, egh gumazir igharazibav soghan markɨ.” 
\v 32 Ezɨ me mɨsozir dughiamɨn, mɨdorozir gumazibar dapanir kaba Atrivim Jehosafatɨn ganigha ghaze, a ti Israelian atrivim. Egha atrivim mɨsoghasa ghua tiarim akara deima, 
\v 33 me fo, kar Israelian atrivim puvatɨ, egha me anetaki.
\p
\v 34 Mɨdorozim ghuavɨra itima, Sirian mɨdorozir gumazir mam, uan barir pimɨn Israelia iti naghɨn puram asavamada. Ezɨ barim ghua Ahapɨn mɨkarzir mɨdorozir korotiam avarazir puvatɨzim gasara. Ezɨ Ahap uan karisɨn suizir gumazim mɨgɨa ghaze, “Kɨ ikuvigha gɨfa. Nɨ zuamɨra ua karis giragh mɨdorozir danganim atakigh.” 
\v 35 Ezɨ mɨdorozim ghuavɨra ikia bar gavgavizɨ, Atrivim Ahap mɨdorozim ategh mangan iburaghburaghizɨ, me karisɨn aven puram anefazɨ, a Siriabar damazimɨn uan karisɨn aven aperaghav ikia Siriabar gari. Ezɨ an duar torim ghuzim puvɨra ivemara izaghira karis gizɨvagha, kamaghɨra itima, aruem gevima an areme.
\p
\v 36 Aruem ghuaghira mɨgoroghasava amima, Israelia ko Judan mɨdorozir gumaziba me bar dɨa kamaghɨn mɨgei, “E bar moghɨra uamategh uan kantriba ko uan nguibabar mangam!”
\p
\v 37 Kamaghɨn amizɨ, Atrivim Ahap aremezɨ, me an kuam inigha ghua Samarian anefa. 
\v 38 Egha an karis, Samarian dɨpar akarer mamɨn a rue. Ezɨ afiaba izava an ghuzim apima, tuavimɨn amiziba izava an ghuzim itir dɨpar akarem gure. Bizir kaba, Ikiavɨra Itir God mɨkemezɨ moghɨn otifi. 
\v 39 Atrivim Ahap amizir araziba bar, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Israelian Atrivibar Eghaghaniba. Akɨnafarir kam, dɨpenir a ingarigha elefanɨn ataribar asɨngiziba ko, an nguibar ekiaba avɨnizir dɨvaziba gavgavim dagh anɨngizir ingangarir amizibagh eghari. 
\v 40 Ahap uan inazir afeziabar mɨn aremezɨ, an otarim Ahasia an danganim inigha atrivimɨn oto.
\s Jehosafat Judan atrivimɨn oto
\r (2 Eghaghaniba 20:31--21:1)
\p
\v 41 Ahap Israelian atrivimɨn itima, an namba 4 azenimɨn aven Asan otarim Jehosafat Judan atrivimɨn oto. 
\v 42 Jehosafat azenir 35plan ikia atrivimɨn oto, egha 25plan azenibar Jerusalemɨn atrivimɨn iti. An amebam, Silhin guivim, an ziam Asuba. 
\v 43 Jehosafat uan afeziam Asa faragha ikiava amizɨ moghɨn, a Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn arazir aghuibagh ami. Egha bizir vamɨra, an a gamizir puvatɨ, a mɨghsɨabar pɨn itir asebar ziaba fer danganibagh asɨghasɨghizir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, gumazamiziba danganir kabar ofabagh amua, egha pauran mughuriar aghuim zuiba tue. 
\v 44 Jehosafat uaghan Israelian atrivim ko aning uan dafarimning suiragha, aning deraghavɨra aperaghav ikia, ua uaning mɨsozir puvatɨ.
\p
\v 45 Atrivim Jehosafat amizir araziba bar, da akɨnafarir me kamaghɨn dɨborimɨn aven iti, Judan Atrivibar Eghaghaniba. Akɨnafarir kam, a uan apanibav soghezir eghaghaniba ko, an gavgavir ekiabar eghaghaniba an aven iti. 
\v 46 Fomɨra Jehosafatɨn afeziam Asa, asebar ziaba fer danganibar, gumazir poroghamiba uari bakɨa uari koma akuir arazim gamiba batoke. Ezɨ men marazi ikiavɨra itima, Jehosafat bar me agɨfa.
\p
\v 47 Dughiar kamɨn, Idomɨn kantri atriviba puvatɨ. Ezɨ Judan atrivimra Idomɨn kantri gativagh, an ganasa gumaziba amɨsefi.
\p
\v 48 Atrivim Jehosafat mɨkemezɨ, ingangarir gumaziba kantri Ofirɨn mangamin kuribar ingari, eghtɨ da ongarimɨn mangɨ kantri Ofirɨn gol inigh izam. Ezɨ kurir kaba, da nguibar ekiam Esiongeberɨn ikuvigha, puram apiaghav iti. Kamaghɨn amizɨ, me Ofirɨn ghuzir puvatɨ. 
\v 49 Ezɨ gɨn, Israelian Atrivim Ahasia kamaghɨn oraki, Jehosafatɨn kuriba ikufi, ezɨ a kamaghɨn Jehosafat mɨgei, “Nɨ uan kuriba ua da amangightɨ, kɨ uan kurimɨn ingangarir gumaziba, nɨn ingangarir gumaziba ko me amadaghtɨ me mangam.” Ezɨ Jehosafat an nɨghnɨzimɨn aghua.
\p
\v 50 Egha gɨn Atrivim Jehosafat uan inazir afeziabar mɨn aremezɨma, me an kuam isa Devitɨn Nguibar Ekiamɨn, an inazir afeziabar kuaba afezir danganimɨn anefa. Ezɨ an otarim Jehoram an danganim inigha atrivimɨn oto.
\s Ahasia, Israelian atrivimɨn oto
\p
\v 51 Jehosafat Judan atrivimɨn itima, an namba 17ɨn azenimɨn aven, Ahapɨn otarim Ahasia Israelian atrivimɨn oto. Egha azenir pumuningɨn Samarian atrivimɨn ike. 
\v 52 A uan afeziam ko amebamɨn mɨn arazir kuraba Ikiavɨra Itir Godɨn damazimɨn dar gɨn ghua, Nebatɨn otarim Jeroboamɨn mɨn ami. Jeroboam faragha Israelia gekuizɨ, me arazir kurar avɨribagh ami. 
\v 53 Ahasia, asem Balɨn ziam fe. An arazir kam bangɨn, Ikiavɨra Itir God, Israelian God, an afeziam Ahapɨn anɨngaghezɨ moghɨn, an anɨngaghe.