\id 1JN - Drafted 1995; revised during workshop with Mike Sweeney; checked with John/Marsha Relyea and 3 Aruamu groups; consultant check with Mike Sweeney. Published as individual book, and then in the Aruamu 2004 New Testament. Revised by Aruamu translation team in 2019-2020, with input from many Aruamus. \ide UTF-8 \h 1 Jon \toc3 1JO \toc2 1 Jon \toc1 Jonɨn Akɨnafarir Faragha Zuim \mt Jonɨn Akɨnafarir Faragha Zuim \mt2 O \mt1 1 Jon \imt Akar faragha zuim \ip Akɨnafarir kamɨn, Jon akar mɨngarir pumuningɨn mɨgei. A faraghavɨra, Kraisɨn adarazir akurvaghtɨ, me Afeziam God ko an Otarim Krais Iesus ko navir vamɨra ikiam. Egha Jon kamaghsua, me mɨtatemɨn itir darazi ateghtɨma, me me gifarɨva egh me gekutɨ, me God ateghan kogham. \ip Ezɨ “mɨtatemɨn itir darasi,” kamaghɨn mɨgei, bizir nguazimɨn kagh itiba, da derazir puvatɨ. Me ghaze, Iesus a Godɨn Otarim, kamaghɨn amizɨ, a nguazir kamɨn gumazimɨn mɨn otoghan kogh, egh e gumazamiziba ami moghɨn, nguazimɨn biziba ko poroghan kogham. Me ghaze, gumazamiziba deravɨra God ko ikɨsɨ, me nguazimɨn bizibagh nɨghnɨghan markɨ. Me ghaze, arazir bar aghuim ko igharazibagh ifongezir arazim, da uaghan nguazimɨn biziba. Kamaghɨn, e arazir kabar gɨn mangɨsɨ nɨghnɨghan kogham. \ip Jon kamaghsua, Kraisɨn adarazi akar kaba baragh dar gɨn mangan markɨ. A ghaze, Iesus a guizɨn gumazimɨn oto. Eghtɨ gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim an itiba, God bar a gifueghɨva, gumazamizir igharaziba bar me gifongegh. \c 1 \ms E angazangarimɨn aven darutɨ, mɨtatemɨn aven aruiba // e gifaran kogham \mr (Sapta 1:1--3:10) \s Angamɨra Itir Akam, datɨrɨghɨn azenan oto \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xo*\xt Jon 1:1-4; 1:14; 20:27; 2 Pita 1:16; 1 Jon 2:13-14\xt*\x*Gumazir me kamaghɨn dɨborim, Angamɨra Itir Akam, e an gun ia mɨgei. Gumazir kam, nguazir kam tɨghar otivamin dughiamɨn, a bar faraghavɨra iti. Ezɨ e a baregha, uan damazibar deravɨram an garava egha uan dafaribar an suiki. \v 2 \x - \xo 1:2 \xo*\xt Jon 1:14; 21:24; Aposel 2:32; Rom 16:26\xt*\x*God, angamɨra itir ikɨrɨmɨrim e ganɨngizir gumazir kam en aka, ezɨ e an ganigha an gun ia mɨgei. Egh gumazir ikɨrɨmɨrir angamɨra itir kam, a zurazurara ikiam. A faragha Afeziam ko ikegha datɨrɨghɨn God en akazɨ, e an gani. \v 3 \x - \xo 1:3 \xo*\xt Jon 17:21; Aposel 4:20; 1 Korin 1:9; 1 Jon 2:24\xt*\x*E an ganigha a baregha gɨvagha, ia uaghan navir vamɨra e ko ikiasa, e uaghan ia mɨgei. Egh ia ko, e navir vamɨra Afeziar Ekiam ko an Otarim Krais Iesus ko ikiam. \v 4 \x - \xo 1:4 \xo*\xt Jon 15:11; 16:24; 2 Jon 1:12\xt*\x*E uari inigh ikɨ, en naviba bar akueghasa, e akar kam osiri. \s E angazangarimɨn aven daruam \p \v 5 \x - \xo 1:5 \xo*\xt Jon 1:9; 9:5; 12:35-36; 1 Timoti 6:16; Jems 1:17\xt*\x*E Krais Iesus barazi an akar kam akunizɨma, e ia mɨkɨri. Akar kam kamaghɨn mɨkeme, God, an angazangarim, ezɨ mɨtarmetam anepazazir puvatɨ. \v 6 \x - \xo 1:6 \xo*\xt 2 Korin 6:14; 1 Jon 2:4\xt*\x*E kamaghɨn mɨkɨmam, “E a ko navir vamɨra iti,” egh e mɨtarmemɨn darutɨ, kamaghɨn en mɨgɨrɨgɨar kaba, pura mɨgɨrɨgɨar ifavariba. Egha e guizɨn akamɨn gɨn zuir puvatɨ. \v 7 \x - \xo 1:7 \xo*\xt Aisaia 2:4-5; Jon 3:21; Efesus 1:7; Hibru 9:14; 1 Pita 1:19; Akar Mogomem 1:5\xt*\x*Ezɨ God angazangarimɨn aven iti moghɨn e angazangarimɨn aven daruva, egh uari ko navir vamɨra ikiam. Eghtɨ an Otarim Iesusɨn ghuzim e ruva, en arazir kuraba sara bar da ruam. \p \v 8 \x - \xo 1:8 \xo*\xt Jems 3:2; 1 Jon 2:4\xt*\x*Eghtɨ e suam, “E arazir kuraba puvatɨ,” kamaghɨn e uari uarigh ifari, ezɨ guizɨn akam en itir puvatɨ. \v 9 \x - \xo 1:9 \xo*\xt Onger Akaba 32:5; 51:2; Aghuzir Akaba 28:13; 1 Jon 1:7\xt*\x*E uan arazir kurabar gun Godɨn mɨkɨmtɨma, a mɨkemezɨ moghɨn arazir aghuim damuva puram en arazir kuraba gɨn amangɨva egh da ruam. \v 10 \x - \xo 1:10 \xo*\xt 1 Jon 1:8\xt*\x*E suam, “E arazir kurabagh amir puvatɨ,” kamaghɨn e Godɨn mɨkɨm suam, “A ifarir God.” Ezɨ kamaghɨn e an akaba barazir puvatɨ.\f + \fr 1:10 \fr*\ft Godɨn Akɨnafarimɨn aven itir akɨnafarir otevir avɨribar akar kam ikia ghaze, “Gumazamiziba bar moghɨra arazir kuram gami.” Nɨ Onger Akaba 14:3, ko Aisaia 53:6, ko Aisaia 64:6ɨn gan.\ft*\f* \c 2 \s Krais en Akurvazir Gumazim \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xo*\xt Rom 8:34; 1 Timoti 2:5; Hibru 7:25; 9:24\xt*\x*Nan boriba, ia arazir kurabar amuan kɨ aghuagha, ia bagha akar kam osiri. En tav arazir kuratam damightɨ, en akurvazim iti. An Afeziam ko ikia e bagha a ko mɨgei. Gumazir kam a Krais Iesus, an araziba bar dera. \v 2 \x - \xo 2:2 \xo*\xt Jon 1:29; 11:52; Rom 3:25; 2 Korin 5:18; Kolosi 1:20; 1 Jon 4:10; 4:14\xt*\x*Egha a uabɨra en arazir kuraba baghava aremezɨ, God en arazir kuraba gɨn amada. En arazir kurabara puvatɨ, nguazir kamɨn gumazamiziba bar moghɨra. \s Bar God gɨfozir gumaziba, // me Godɨn akabar gɨn zui \p \v 3 E Godɨn akabar gɨn mangɨva egh fogh suam, e guizbangɨra a gɨfo. \v 4 \x - \xo 2:4 \xo*\xt 1 Jon 1:6-8; 4:20\xt*\x*Gumazitam o amizitam suam, kɨ God gɨfo, egha Godɨn Akar Gavgavibar gɨn zuir puvatɨ, a ifari. Ezɨ guizɨn akam a ko itir puvatɨ. \v 5 \x - \xo 2:5-6 \xo*\xt Jon 14:21-23; 15:4-5; 1 Pita 2:21; 1 Jon 4:12-13; 4:17; 5:3\xt*\x*Gumazitam o amizitam Godɨn akamɨn gɨn mangɨva, a bar God ko gumazamizir igharazibagh ifueghɨva, arazir ifofer kam an navir averiam gizɨvaghtɨma an daghem otivam. Eghtɨ e tuavir kamɨn guizbangɨra fogh suam, e bar Godɨn pueghav iti. \v 6 Gumazitam o amizitam suam, kɨ Godɨn poroghav iti, egh a Krais aruizɨ moghɨn daru. \p \v 7 \x - \xo 2:7 \xo*\xt 1 Jon 2:24; 3:11; 2 Jon 1:5-6\xt*\x*Nan adarasi, akar kɨ ia bagha osirir kam, an Akar Gavgavir igiam puvatɨ. Kar Akar Gavgavir ghurir ia faragha nɨghnɨzir gavgavim Iesusɨn ikiava oraghizim.\f + \fr 2:7 \fr*\ft Jon ti Iesus mɨkemezir arazir Jon 13:32ɨn itim mɨgei. A kamakɨn, ia vaghvagh uarira uarigh ifongegh. Nɨ 1 Jon 3:23ɨn gan. Me uarigh ifongezir arazimɨn akam, me fomɨra Kraisɨn adarazir otivigha a ini. Kamaghɨn, kar arazir ghurir me fomɨram amim. Iesus uabɨ mɨgɨa ghaze, kar arazir bar igiam. Ves 8ɨn Jon uaghan ghaze, Kar uaghan arazir igiam.\ft*\f* \v 8 \x - \xo 2:8 \xo*\xt Jon 1:9; 8:12; 13:34; Rom 13:12; Efesus 5:8; 1 Tesalonika 5:5; 5:8\xt*\x*Mɨtatemɨn dughiam gɨvasava ami, ezɨ guizɨn angazangarim datɨrɨghɨn e gisira, ezɨ kɨ Akar Gavgavir kam ia bagha an osiri. Akar kɨ ia bagha osirizir kam, a uaghan mɨgɨrɨgɨar igiam. E Iesus amizir arazibar ganigha fo, akar kam guizbangɨra. Egha ia amir araziba gara fo, akar kam guizbangɨra. \p \v 9 \x - \xo 2:9 \xo*\xt 1 Korin 13:2; 1 Jon 3:10; 3:14-15; 4:20\xt*\x*Gumazitam o amizitam suam, kɨ Godɨn angazangarimɨn aven iti, egha a uan adarazir aghua, a mɨtatemɨn aven ikiavɨra iti. \v 10 \x - \xo 2:10 \xo*\xt Jon 11:9; Rom 14:13; 2 Pita 1:10; 1 Jon 3:14\xt*\x*Gumazitam o amizitam uan adarazigh ifuegham, an angazangarimɨn aven iti, eghtɨ bizitam a damightɨ, a irɨghan kogham. \v 11 \x - \xo 2:11 \xo*\xt Jon 11:10; 12:35\xt*\x*Egh gumazitam o amizitam uan adarazir aghuaghɨva, a mɨtatemɨn aven ikia, an aven arui. Mɨtatem a gamima, a garir puvatɨ. Kamaghɨn a fozir puvatɨ, a managh zui. \b \q1 \v 12 \x - \xo 2:12 \xo*\xt Luk 24:47; Aposel 4:12; 13:38; 1 Korin 6:11; 1 Jon 1:7\xt*\x*Ia nan boriba, \q2 Iesusɨn ziamɨn God ian arazir kuraba gɨn amada, \q3 ezɨ kamaghɨn kɨ ia bagha akar kam osiri. \q1 \v 13 \x - \xo 2:13 \xo*\xt 1 Jon 1:1\xt*\x*Ia gumazamizir ghuriba, \q2 ia, fomɨra ikia iza datɨrɨghɨn itir gumazir kam, \q2 ia deravɨram a gɨfo. \q3 Ezɨ kamaghɨn kɨ ia bagha akar kam osiri. \q1 Ia gumazamizir igiaba, \q2 ia gumazir kuram, Satan, an gavgavim gafira. \q3 Ezɨ kamaghɨn kɨ ia bagha akar kam osiri. \q1 Ia nan boriba, \q2 ia Afeziar Ekiam gɨfo, \q3 ezɨ kamaghɨn kɨ ia bagha akar kam osiri. \q1 \v 14 \x - \xo 2:14 \xo*\xt Efesus 6:10\xt*\x*Ia gumazamizir ghuriba, \q2 ia, fomɨra ikia iza datɨrɨghɨn itir gumazir kam, \q2 ia deravɨram a gɨfo. \q3 Ezɨ kamaghɨn kɨ ia bagha akar kam osiri. \q1 Ia gumazamizir igiaba, \q2 ia tuivigha gavgavizɨ, Godɨn akam ian navir averiabar ikia gavgafi. \q2 Egha ia gumazir kuram, Satan, an gavgavim gafira. \q3 Ezɨ kamaghɨn kɨ ia bagha akar kam osiri. \s Ia nguazir kamɨn arazibagh ifueghan markɨ \p \v 15 \x - \xo 2:15 \xo*\xt Matyu 6:24; Rom 8:7; 12:2\xt*\x*Ia nguazir kamɨn araziba ko an biziba, ia dagh ifueghan markɨ. Gumazitam o amizitam nguazir kamɨn arazibagh ifueghɨva, egh kamaghɨn an Afeziar Ekiam deragh a gifueghan kogham. \v 16 \x - \xo 2:16 \xo*\xt Rom 13:14; Jems 4:16; 1 Pita 2:11\xt*\x*E fo, nguazir kamɨn itir gumazamizibar arazibar kara: navir ghurimɨn araziba bagha puv aguava, damazimɨn bizibar gara bar dagh ifonge, egha bizir avɨriba ikiava, kamaghɨn uarira uari fe. Arazir kaba Afeziar Ekiamɨn izir puvatɨ. Da nguazir kamɨn araziba. \v 17 \x - \xo 2:17 \xo*\xt Matyu 7:21; 1 Korin 7:31; Jems 1:10; 1 Pita 1:24\xt*\x*Nguazir kam ko an itir gumazamizibar arazir kuraba, da bar gɨvagham. Eghtɨ Godɨn akamɨn gɨn zuir gumazamiziba, me zurara ikiam. \s Ia Kraisɨn apaniba bagh deravɨra gan \p \v 18 \x - \xo 2:18 \xo*\xt Matyu 24:5; 24:24; 2 Tesalonika 2:3; 1 Timoti 4:1; Hibru 1:2; 1 Pita 4:7; 2 Pita 2:1; 2 Jon 1:7\xt*\x*Nan boriba, dughiar kam a dughiar abuananam. Ezɨ ia oregha gɨfa, Kraisɨn apaniba izam. Ia oraghizɨ moghɨn, Kraisɨn apanir avɨriba izegha gɨfa. Kamaghɨn amizɨ, e fo, kar dughiar abuananam. \v 19 \x - \xo 2:19 \xo*\xt Matyu 24:24; Jon 6:37; Aposel 20:30; 1 Korin 11:19\xt*\x*Kraisɨn apanir kaba faragha e ko ikegha, e ategha azenan ghue. Egha me guizbangɨra en adarazi puvatɨ. E fo, me en adarazi amuava, e ko ikiai. Me e ategha ghue, ezɨ e fo, me en adarazi puvatɨ. \p \v 20 \x - \xo 2:20 \xo*\xt Jon 10:4; 1 Korin 2:15; 2 Korin 1:21; Hibru 1:9; 1 Jon 2:27\xt*\x*Ezɨ ia, Iesus Godɨn Duam ia ganɨngizɨ a ia avaragha, ia gamima, ia bar guizɨn akam gɨfo. \v 21 Ia guizɨn akam gɨfo, egha ia fo, akar ifavaritam guizɨn akamɨn aven ikegh azenan izeghan kogham. Ezɨ ia guizɨn akam gɨfozɨ, kamaghɨn kɨ ia bagha osiri. \v 22 \x - \xo 2:22 \xo*\xt 1 Jon 4:3; 2 Jon 1:7\xt*\x*Tina ifavarir gumazim? Kar gumazir kamaghɨn mɨgeim, “Iesus, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim puvatɨ.” Gumazir kam, a Kraisɨn apanim. An Afeziar Ekiam ko an Otarim akɨrim ragha aning gasara.\f + \fr 2:22 \fr*\ft Akar otevir kam “Gumazir God Ua E Iniasa Mɨsevezim,” me Grighɨn akam kamaghɨn a dɨbora ghaze, “Krais.”\ft*\f* \v 23 \x - \xo 2:23 \xo*\xt Jon 5:23; 14:7-10; 15:23; 1 Jon 4:15; 5:1; 2 Jon 1:9\xt*\x*Gumazitam o amizitam akɨrim ragh Otarim gasaragh, kamaghɨn an Afeziar Ekiam ko itir puvatɨ. Gumazitam o amizitam nɨghnɨzir gavgavim Otarimɨn ikɨva uaghan Afeziar Ekiam ko ikiam. \s Godɨn Duam guizɨn akam ian sure gami \p \v 24 \x - \xo 2:24 \xo*\xt Jon 14:23; 1 Jon 1:3; 2 Jon 1:6\xt*\x*Akar ia faraghavɨra oraghizim, ia an suiraghvɨra ikɨ. Ia an suiraghvɨra ikɨtɨ, Otarim ko Afeziar Ekiam ia ko ikɨvɨra ikiam. \v 25 \x - \xo 2:25 \xo*\xt Jon 3:15; 6:40; 17:3; 1 Jon 1:2; 5:11\xt*\x*Ezɨ Iesus akar dɨkɨrɨzim e ganɨga ghaze, ia Afeziam ko ikɨva, egh ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim iniam. \p \v 26 Kɨ akar kaba ia bagha da osirigha ghaze, gumazamizir kaba ia gifarasa. \v 27 \x - \xo 2:27 \xo*\xt Jon 14:26; 16:13; Hibru 8:10-11; 1 Jon 2:20\xt*\x*Ezɨ Godɨn Duam ia avaragha, ia ko iti. Eghtɨ gumazitam ian sure damuan kogham. Godɨn Duam biziba bar ian sure gami. Godɨn Duamɨn akaba guizbangɨra, da ifari puvatɨ. Godɨn Duam ian sure gamizɨ moghɨn, ia Krais ko ikɨ. \s Godɨn boriba \p \v 28 \x - \xo 2:28 \xo*\xt 1 Jon 3:2; 4:17\xt*\x*Nan boriba, a izamin dughiamɨn e an damazimɨn tuivigh, atiatingɨva aghumsɨghan kogham. Kamaghɨn, ia tuivigh gavgavigh kamaghɨra ikɨ. \p \v 29 \x - \xo 2:29 \xo*\xt Aposel 22:14; 1 Jon 3:7; 3:10\xt*\x*Ia kamaghɨn fogh suam, Iesus arazir aghuibagh ami, egh ia kamaghɨn fogh suam, gumazamizir arazir aghuibagh amiba, me Godɨn otivizir boriba. \c 3 \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xo*\xt Jon 1:12; 3:16; 16:3; Rom 8:16; 1 Jon 4:10\xt*\x*Ia nɨghnɨgh, Afeziar Ekiam bar e gifuegha en dɨghorim gami. Egha ziar kam, Godɨn boriba, e gatɨ. Ezɨ guizbangɨra, e an boribara. Nguazir kamɨn gumazamiziba God gɨfozir puvatɨ, me kamaghɨn uaghan e gɨfozir puvatɨ. \v 2 \x - \xo 3:2 \xo*\xt Rom 8:18; 8:29; 1 Korin 15:49; 2 Korin 3:18; Filipai 3:21; Kolosi 3:4; 2 Pita 1:4\xt*\x*Nan adarasi, e datɨrɨghɨn Godɨn boriba. Egha e fozir puvatɨ, e gɨn manmaghɨn otivam. God bizir kam tɨghar en akagham. E kamaghɨn fo, Krais uamategh nguazir kamɨn izɨtɨ, e uan damazibar deravɨra an ganam. Egh an mɨn otogham. \v 3 Gumazamizir an mɨn otivamin dughiam bagha mɨzua gariba, me Iesus zuezɨ moghɨn me uari zue. \p \v 4 \x - \xo 3:4 \xo*\xt Rom 4:15; 1 Jon 5:17\xt*\x*Gumazamizir arazir kurabagh amiba, me Godɨn akaba batosi. Arazir kuram, kar Godɨn akaba batozir arazim. \v 5 \x - \xo 3:5 \xo*\xt Aisaia 53:5-6; 53:11; Jon 1:29; 2 Korin 5:21; 1 Timoti 1:15; Hibru 4:15; 1 Pita 2:22-24; 1 Jon 2:2\xt*\x*Ia bar fo, Iesus en arazir kuraba gɨn amangasa, nguazir kamɨn ize. Ezɨ ia fo, an arazir kuratam gamizir puvatɨ. \v 6 \x - \xo 3:6 \xo*\xt Rom 6:1-2; 6:14; 1 Jon 2:4; 3:9; 4:8; 3 Jon 1:11\xt*\x*E kamaghɨn fo, gumazitam o amizitam Krais ko ikɨ, arazir kurabar amuvɨra ikian kogham. Egh gumazitam o amizitam arazir kurabar amuvɨra ikɨtɨ, e fogh suam, a guizbangɨra Kraisɨn ganigha a gɨfozir puvatɨ. A guizbangɨra Krais gɨfozir puvatɨ, Krais a tina. \p \v 7 \x - \xo 3:7 \xo*\xt Rom 2:13; 1 Jon 2:26; 2:29\xt*\x*Nan boriba, ia uari bagh gan, gumazitam o amizitam ia gifaraghtɨ, ia an gɨn mangan markɨ. Gumazir arazir aghuibagh amiba, me Iesus Godɨn damazimɨn derazɨ moghɨn, me Godɨn damazimɨn dera. \v 8 \x - \xo 3:8 \xo*\xt Luk 10:18; Jon 8:44; 16:11; Hibru 2:14\xt*\x*Satan faraghavɨra arazir kurabagh amua iza datɨrɨkɨn. Kamaghɨn e fo, tina arazir kurabagh ami, a Satanɨn borim. Godɨn Otarim Satanɨn ingangarim gasɨghasɨghasa nguazir kamɨn ize. \v 9 \x - \xo 3:9 \xo*\xt 1 Pita 1:23; 1 Jon 5:18\xt*\x*Gumazitam o amizitam Godɨn borimɨn otoghtɨma, Godɨn Duam an navir averiamɨn aven angamɨra ikɨtɨ, an arazir kurabar amuvɨra ikian kogham. A Godɨn borimɨn otoghɨva, egh kamaghɨn an arazir kurabar amuvɨra ikian kogham. \v 10 \x - \xo 3:10 \xo*\xt 1 Jon 2:29; 4:8\xt*\x*Tina arazir aghuim gamir puvatɨ, a Godɨn borim puvatɨ. Egh tina Godɨn borir igharazibagh ifongezir puvatɨ, a uaghan Godɨn borim puvatɨ. Kamaghɨn e fo, te Godɨn boriba, ezɨ te Satanɨn boriba. \ms E bar moghɨra Godɨn borir igharazibagh ifuegham \mr (Sapta 3:11--5:21) \s Iesus igharazi darazigh ifueghamin arazim en aka \p \v 11-12 \x - \xo 3:11-12 \xo*\xt Jenesis 4:8; Jon 13:34; 15:12; Hibru 11:4; 1 Jon 4:7; 4:21; Jut 1:11\xt*\x*Kar akar ia fomɨra oragha iza datɨrɨghɨn tuzim: E uari gifuegham. E Keinɨn arazim damuan markiam. A Satanɨn borim, egha uan dozim mɨsoghezɨ an areme. Egha a tizim bagha uan dozim mɨsoghezɨ, an areme? An araziba ikuvizɨma, an dozimɨn araziba dera. Kamaghɨn a uan dozim mɨsoghezɨ an areme. \v 13 \x - \xo 3:13 \xo*\xt Matyu 5:11-12; Jon 15:18-19; 17:14; 2 Timoti 3:12\xt*\x*Nan adarasi, nguazir kamɨn itir gumazamiziba ia gifueghan koghtɨma, ia dɨgavir kuram damuan markɨ. \v 14 \x - \xo 3:14 \xo*\xt Jon 5:24; 1 Jon 2:9-11\xt*\x*E Godɨn borir igharazibagh ifonge. Kamaghɨn e fo, e ariaghirir tuavim ategha, ariaghirezir gumazamiziba puvatɨ, e angamɨra itir tuavimɨn zui. Tina Godɨn borir igharazitam gifongezir puvatɨ, an ariaghirir tuavimɨn zui. \v 15 \x - \xo 3:15 \xo*\xt Matyu 5:21-22; Galesia 5:21; Akar Mogomem 21:8\xt*\x*Tina gumazamizir igharazitabagh ifongeghan kogh mati gumazir gumazamizibav sozim. Ia fo gumazir gumazamizibav soziba, me ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim inian kogham. \p \v 16 \x - \xo 3:16 \xo*\xt Jon 3:16; 13:1; 15:13; Rom 5:8; Galesia 1:4; Efesus 5:2; 5:25; 1 Tesalonika 2:8\xt*\x*Iesus e gifongegha, e bagha uabɨ makunigha aremezɨ, e kamaghɨn Godɨn borir igharazibagh ifueghamin arazim gɨfo. Egh e uaghan Godɨn borir igharaziba bagh uari makunam. \v 17 \x - \xo 3:17 \xo*\xt Godɨn Araziba 15:7; Luk 3:11; 1 Jon 4:20\xt*\x*Tav nguazir kamɨn biziba ikɨtɨ, Godɨn borir igharazim biziba puvatɨghtɨ, an an ganɨva, egh an apangkuvan koghɨva, egh an akurvazir puvatɨ, a Godɨn ifofer arazim an itir puvatɨ. \v 18 \x - \xo 3:18 \xo*\xt Rom 12:9; Jems 2:15-16; 1 Pita 1:22\xt*\x*Nan boriba, e Godɨn borir igharaziba pura mɨgeir akabar me gifueghan kogham. Kamaghɨn markɨ. E guizbangɨra uan naviba me danɨngɨva, egh arazir aghuibar me damuam. \s Godɨn boriba an damazimɨn tughɨva atiatingan markɨ \p \v 19-20 \x - \xo 3:19-20 \xo*\xt Jon 18:37\xt*\x*E Godɨn borir igharazibagh ifongezir arazir kam damuva, e fogh suam, e guizɨn akamɨn gɨn zui. God en navir averiamɨn itir biziba bar dagh fo, egha an apangkuvir en itim bar ekevegha, e uarira uarir apangkuvir arazim gafira. Egh en navir averiaba suam, ia ikufi, dughiar kamɨn e Godɨn borir igharazibagh ifongezir arazir kam damuva, e fogh suam, e Godɨn damazimɨn navir amɨrizim iti. \p \v 21 \x - \xo 3:21 \xo*\xt Hibru 4:16; 10:22; 1 Jon 2:28; 4:17\xt*\x*Nan adarasi, en navir averiaba kamaghɨn e mɨkɨman kogham, ia ikufi, eghtɨ e Godɨn damazimɨn atiatingan kogham. \v 22 \x - \xo 3:22 \xo*\xt Onger Akaba 34:15; Jeremaia 29:12; Matyu 7:8; 21:22; Jon 9:31; 14:13\xt*\x*E Godɨn Akar Gavgavibar gɨn mangɨva a ifongezir arazibar amuva, kamaghɨn e bizitam bagh an azangsɨghtɨ, an e danɨngam. \v 23 \x - \xo 3:23 \xo*\xt Jon 6:29; 13:34; 15:12; 15:17; 17:3; 1 Tesalonika 4:9; 1 Pita 4:8; 1 Jon 2:8-10\xt*\x*Kar an Akar Gavgavir ekiam: e nɨghnɨzir gavgavim an Otarim Krais Iesusɨn ikiam. Egh an e mɨkemezɨ moghɨn, e uari uarigh ifuegham. \v 24 \x - \xo 3:24 \xo*\xt Jon 14:23; 15:10; 17:21; Rom 8:9; 1 Jon 4:12-13\xt*\x*Tina an Akar Gavgavibar gɨn mangɨva, Godɨn poroghtɨ, God an poroghɨv ikiam. God uan Duam e ganɨngizɨ, an Duar kam en akazɨ, e fo, God e ko iti. \c 4 \s Ia duabar gan da asavsuigh \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xo*\xt Matyu 7:15; 24:4-5; 24:24; 1 Tesalonika 5:21; 2 Pita 2:1; 1 Jon 2:18; 2 Jon 1:7; Akar Mogomem 2:2\xt*\x*Nan adarasi, akam inigha izir gumazir ifarir avɨriba nguazir kam garui. Egha kamaghɨn mɨgei, Godɨn Duam akam e ganɨngi. Kamaghɨn ia nɨghnɨzir gavgavim men ikian markɨ. Egh ia deravɨra dar araziba ko mɨgɨrɨgɨaba asavsuigh fogham, da Godɨn Duam o duar kuraba. \v 2 \x - \xo 4:2 \xo*\xt 1 Korin 12:3; 1 Jon 5:1\xt*\x*Tuavir ia Godɨn Duam gɨfoghamimra kara: Gumazitam o amizitam suam, Krais Iesus, a gumazir inivafɨzimɨn nguazir kamɨn ize, a Godɨn Duam an iti. \v 3 \x - \xo 4:3 \xo*\xt 2 Tesalonika 2:7; 1 Jon 2:18; 2:22; 2 Jon 1:7\xt*\x*Eghtɨ gumazitam o amizitam suam, Krais Iesus a guizɨn gumazim puvatɨ, a duar igharazim iti, Godɨn Duam puvatɨ. A Krais Iesusɨn apanimɨn duam. Ia fomɨra Kraisɨn apanim izamin mɨgɨrɨgɨam baraghizɨ, a datɨrɨghɨn izegha gɨvagha nguazir kamɨn iti. \p \v 4 \x - \xo 4:4 \xo*\xt Matyu 12:29; Jon 16:33; 1 Korin 2:12; Efesus 2:2; 6:12; 1 Jon 5:4-5\xt*\x*Nan adarasi, ia guizbangɨra Godɨn boriba. Godɨn Duam ian aven itima, an gavgavim bar ekevegha Satanɨn gavgavim gafira. Satan, a nguazir kamɨn gavgavimɨn gumazir dapanim. Ezɨ kamaghɨn ia akam inigha izir gumazir ifaribagh afira. \v 5 \x - \xo 4:5 \xo*\xt Jon 3:31; 15:19; 17:14\xt*\x*Gumazamizir kaba, me nguazir kamɨn gumazamiziba. Ezɨ men mɨgɨrɨgɨaba nguazir kamɨn mɨgɨrɨgɨaba. Ezɨ nguazir kamɨn gumazamizir igharaziba me barasi. \v 6 \x - \xo 4:6 \xo*\xt Jon 8:47; 10:27; 14:17; 1 Korin 14:37; 2 Korin 10:7\xt*\x*Ezɨ e, Godɨn gumazamiziba. Ezɨ gumazamizir God gɨfoziba, me en akaba barasi. Ezɨ God bagha itir puvatɨzir gumazamiziba me en akaba barazir puvatɨ. Tuavir kamɨn e guizbangɨra mɨgeir Duam ko mɨgɨrɨgɨar ifavaribagh amir duam gɨfogham. \s Gumazamiziba God gifueghɨva, egh uaghan gumazamizir igharazibagh ifongegh \p \v 7 \x - \xo 4:7 \xo*\xt 1 Jon 2:29; 3:10-11; 3:23\xt*\x*Nan adarasi, God igharaz darazigh ifongezir arazim en aka. Kamaghɨn, e uari uarigh ifueka. Gumazamiziba, gumazamizir igharazibagh ifonge, me Godɨn boriba, egha me guizbangɨra God gɨfo. \v 8 \x - \xo 4:8 \xo*\xt 1 Jon 2:4; 3:6; 4:16\xt*\x*Kar Godɨn arazim, a dughiaba zurara gumazamizibagh ifonge. Ezɨ e fo, gumazamizir igharazibagh ifongezir puvatɨzir gumazim o amizim, a bar God gɨfozir puvatɨ. \v 9 \x - \xo 4:9 \xo*\xt Jon 3:16; Rom 5:8; 8:32; 1 Jon 5:11\xt*\x*God borir vamɨra ikiava, e ikɨrɨmɨrir aghuim iniasa a ifuegha, an e bagha nguazir kamɨn anemada. Tuavir kamɨn God en akazɨ, e fo, God guizbangɨra gumazamizibagh ifonge. \v 10 \x - \xo 4:10 \xo*\xt Jon 15:16; Rom 5:8-10; Taitus 3:4-5; 1 Jon 2:2\xt*\x*Igharazi darazigh ifongezir arazimra kara. E kamaghɨn nɨghnɨghan kogham, e faragha God gifonge. Puvatɨ. God faragha e gifuegha, uan Otarim amadazɨ an en arazir kuraba gɨn amangasa nguazir kamɨn izegha areme. \v 11 \x - \xo 4:11 \xo*\xt Matyu 18:33; Jon 15:12-13; 1 Jon 3:16\xt*\x*Nan adarasi, God bar e gifongegha, egha arazir kam en aka. Kamaghɨn, e uaghan bar igharaz darazigh ifuegham. \v 12 \x - \xo 4:12 \xo*\xt Jon 1:18; 1 Timoti 6:16; 1 Jon 2:5-6; 4:18-20\xt*\x*Gumazitam o amizitam dughiatam Godɨn ganizir puvatɨ. E uari uarigh ifongezir arazim damutɨ, God angamɨra en aven ikɨtɨ, an ifofer arazim en navir averiabagh izɨvaghtɨ an daghem otivam. \p \v 13 \x - \xo 4:13 \xo*\xt Jon 14:20; 2 Korin 1:22; 1 Jon 3:24\xt*\x*God uan Duam e ganɨngizɨ, a vaghvagha en itima, e kamaghɨn fo, e an poroghav itima, a en poroghav iti. \v 14 \x - \xo 4:14 \xo*\xt Jon 1:14; 3:17; 1 Jon 1:1-2\xt*\x*Ezɨ e Afeziar Ekiam amizir bizimɨn gani. A nguazimɨn itir gumazamizibar Akurvazir Gumazimɨn mɨn ikiasa, uan Otarim amada. Ezɨ e bizir kamɨn ganigha an gun mɨgei. \v 15 \x - \xo 4:15 \xo*\xt Rom 10:9; 1 Jon 5:1; 5:5\xt*\x*Gumazamiziba an gun mɨkɨm suam, Iesus, Godɨn Otarim, eghtɨ God gumazamizir kabar poroghɨv ikɨtɨ, me Godɨn poroghɨv ikiam.\f + \fr 4:15 \fr*\ft Nɨ akar 1 Jon 4:2ɨn itimɨn gan.\ft*\f* \v 16 \x - \xo 4:16 \xo*\xt 1 Jon 3:24; 4:8; 4:12\xt*\x*E kamaghɨn fo, God e gifonge, ezɨ an e gifongezir arazim bagha e nɨghnɨzir gavgavim an iti. \p Kar Godɨn arazim, a dughiaba zurara gumazamizibagh ifonge. Tina gumazamizir igharazibagh ifueghɨva, Godɨn poroghɨv ikɨtɨ, God an poroghɨv ikiam. \v 17 \x - \xo 4:17 \xo*\xt Jems 2:13; 1 Jon 2:28; 3:3; 3:19-21\xt*\x*Tuavir kamɨn, e fo, God e gifongezɨ, e God ko gumazamizir igharazibagh ifongezɨ, ifofer arazir kam bar e gizɨvaghtɨma, an daghem otivam. Kamaghɨn gumazamiziba bar Godɨn kotiamɨn tuivamin dughiam, e atiatingan kogham. E nguazir kamɨn itir dughiam e Iesusɨn mɨn ikiam, kamaghɨn e gɨn Godɨn atiatingan kogham. \v 18 Gumazamizir igharazibagh ifongezir gumazamiziba, me Godɨn atiatir puvatɨ. Atiatir gumaziba, me fo, me ivezir kuram iniam, ezɨ nɨghnɨzir kam me gamima, me atiati. Eghtɨ gumazamizir igharazibagh ifongezir arazim me gizɨvagh daghem otivtɨ, kamaghɨn me Godɨn atiatingan kogham. Gumazamiziba atiatingtɨ, e fo, me God me gifongezir arazim deravɨra a gɨfozir puvatɨzɨ, kamaghɨn igharaz darazigh ifongezir arazir men itimɨn dagheba puvatɨ. \p \v 19 God faragha e gifongezɨ, ezɨ e gɨn a gifonge. Kamaghɨn e God ko igharazibagh ifongezir gavgavim iti. \v 20 \x - \xo 4:20 \xo*\xt 1 Jon 2:4; 3:17; 4:12\xt*\x*Gumazitam o amizitam Godɨn ganizir puvatɨ. Gumazitam o amizitam Godɨn borir a garir igharazibagh ifueghan koghɨva, egh a manmaghɨn Godɨn a ganizir puvatɨzim gifuegham? Puvatɨ. An a gifueghan kogham. Ezɨ e kamaghɨn fo, gumazitam o amizitam suam, Kɨ God gifonge, egh Godɨn borir igharazibagh ifueghan koghtɨ, e fo, a ifari. \v 21 \x - \xo 4:21 \xo*\xt Matyu 5:44-45; Mak 12:29-31; Jon 13:34; 15:12; 1 Jon 3:23\xt*\x*God Akar Gavgavir kam e ganɨngi. Tina God gifueghɨva, egh a uaghan Godɨn borir igharazibagh ifongegh. \c 5 \s E nɨghnɨzir gavgavim Godɨn Otarimɨn iti \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xo*\xt Jon 1:12-13; 15:23; 1 Jon 2:22-23; 4:15\xt*\x*Gumazamiziba bar nɨghnɨzir gavgavir kam ikɨ suam, Iesus, a God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, me Godɨn boriba. Kar nguazir kamɨn arazim: Gumazamiziba bar afeziar mam gifuegha, egha uaghan an boribagh ifonge.\f + \fr 5:1 \fr*\ft Nɨ akar 1 Jon 2:22 ko 4:2ɨn itimɨn gan.\ft*\f* \v 2 E God gifuegh an Akar Gavgavibar gɨn mangɨva, kamaghɨn e fo, e Godɨn boribagh ifonge. \v 3-4 \x - \xo 5:3-4 \xo*\xt Maika 6:8; Matyu 11:30; Jon 14:15; 14:21-24; 16:33; 1 Jon 3:9; 4:4; 2 Jon 1:6\xt*\x*E God gifongezir arazimra kara. God bar a gifonge, kamaghɨn e an Akar Gavgavibar gɨn mangam. Godɨn boriba bar nguazir kamɨn arazir kurabar gavgavim gafira, kamaghɨn amizɨ an Akar Gavgavibar gɨn mangamin tuavim e basemezir puvatɨ. E nɨghnɨzir gavgavim Godɨn iti. Egha e uan nɨghnɨzir gavgavimɨn tuavimɨn nguazir kamɨn arazir kuraba dɨkabɨragha dagh afira. \s Nɨghnɨzir gavgavir Iesusɨn itim \p \v 5 \x - \xo 5:5 \xo*\xt Rom 8:37; 1 Korin 15:57; 1 Jon 4:4; 4:15\xt*\x*Terara nguazir kamɨn arazir kurabar gavgavim gafiragham? Gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim Iesusɨn ikɨ suam, a Godɨn Otarim, merara.\f + \fr 5:5 \fr*\ft Nɨ akar 1 Jon 4:2ɨn gan.\ft*\f* \p \v 6 \x - \xo 5:6 \xo*\xt Jon 1:29-34; 14:17; 16:13; 19:34; 1 Timoti 3:16; 1 Jon 1:7\xt*\x*Krais Iesus, a nguazir kamɨn ize. Ezɨ Jon dɨpamɨn a ruezɨma, a gɨn aremezɨ an ghuzim ire. Jon dɨpamra a ruezir pu. Puvatɨ, a uaghan aremezɨ an ghuzim ire. Godɨn Duamra zurara guizɨn akabar en akakasi. Kamaghɨra Godɨn Duam bizir kabar en akakasi.\f + \fr 5:6 \fr*\ft Grighɨn akam, vezɨn kamɨn deravɨra bigha mɨkemezir puvatɨ. A dɨpam ko ghuzimra mɨkeme. Ezɨ gumazir avɨriba ghaze, dɨpam, a Iesus ruezir dɨpam. Ezɨ ghuzim, a Iesusɨn ovevem mɨgei.\ft*\f* \v 7 \x - \xo 5:7 \xo*\xt Jon 1:1; 10:30; Akar Mogomem 19:13\xt*\x*Ezɨ God tuavir pumuning ko mɨkezim en akazɨ, e fo, Iesus a tina. Tuavir kabara kara. Godɨn Duam e mɨgei. Ezɨ Jon Iesus dɨpamɨn a rue. Ezɨ Iesus aremezɨ an ghuzim ire. \v 8 \x - \xo 5:8 \xo*\xt Jon 15:26\xt*\x*Tuavir pumuning ko mɨkezir kaba uari inigha kamaghɨn e mɨkeme. Ezɨ e fo, Iesus a Godɨn Otarim. \v 9 \x - \xo 5:9 \xo*\xt Matyu 3:16-17; 17:5; Jon 5:32-37; 8:17-18\xt*\x*Gumazamiziba, me fozir bizibar gun mɨgeima, e nɨghnɨzir gavgavim men akabar iti. God uan Otarimɨn gun mɨgeir biziba, da guizɨn biziba, ezɨ gumazamiziba mɨgeir biziba pura biziba. God mɨgeir biziba dagh afira. \v 10 \x - \xo 5:10 \xo*\xt Jon 3:33; 5:38; Rom 8:16; Galesia 4:6\xt*\x*Gumazamiziba uan navir averiamɨn nɨghnɨzir gavgavim Godɨn Otarimɨn ikɨva, egh me bar fogh suam, God mɨkemezir mɨgɨrɨgɨam, a guizbangɨra mɨgɨrɨgɨam. Gumazamiziba nɨghnɨzir gavgavim Godɨn mɨgɨrɨgɨamɨn ikian kogh, egh God uan Otarimɨn gun mɨkemezir akam baraghan aghuaghɨva, me kamaghɨn mati Godɨn mɨgɨa ghaze, God ifari. \v 11 \x - \xo 5:11 \xo*\xt Jon 3:36\xt*\x*God ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim e ganɨngizɨ, e fo, mɨgɨrɨgɨar kam, a guizɨn mɨgɨrɨgɨam. Godɨn Otarimɨn poroghav itir tuavimɨn, e ikɨrɨmɨrir aghuir kam iti. \v 12 \x - \xo 5:12 \xo*\xt Jon 3:36; 5:24\xt*\x*Gumazamizir Godɨn Otarimɨn poroghav itiba, me ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim isi. Gumazamizir Godɨn Otarimɨn poroghav itir puvatɨziba, me ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim isir puvatɨ. \s Akar abuananaba \p \v 13 \x - \xo 5:13 \xo*\xt Jon 20:31; 1 Jon 1:1-2\xt*\x*Ia nɨghnɨzir gavgavim Godɨn Otarimɨn ziamɨn itiba, ia ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim iniasa, kɨ fuegha, kamaghɨn kɨ bizir kaba ia bagha da osiri. \v 14 \x - \xo 5:14 \xo*\xt Jon 14:13; 16:23; 1 Jon 3:21-22\xt*\x*E fo, e Godɨn ifongiamɨn gɨntɨgh, biziba bagh an azangsɨghtɨma, an en azangsɨziba baragham. Kamaghɨn e Godɨn boroghɨn mangɨsɨ atiatingɨva okam nɨghnɨghan kogham. \v 15 E fo, an e barasi, kamaghɨn e bizitam bagh an azangsɨghɨva, fogh suam, an e ganigha gɨfa. \p \v 16 \x - \xo 5:16 \xo*\xt Matyu 12:31-32; Luk 12:10; Hibru 6:4-6; Jems 5:14-15\xt*\x*Godɨn borir igharazitam arazir kurar helɨn magɨran koghamim damutɨ, tina foghɨva a bagh God ko mɨkɨm. Eghtɨ God ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim a danɨngam. Kar kɨ arazir kurar gumazim damightɨma a helɨn magɨran koghamibav gei. Arazir kurar mam iti, a guizbangɨra gumazibagh amima me helɨn aven zurara ikiava Godɨn saghon iti. Kɨ gumazamizir arazir kurar kabagh amiba God men akurvaghasa kɨ ia mɨgeir puvatɨ.\f + \fr 5:16 \fr*\ft Akar kamɨn mɨngarim a deravɨram otozir puvatɨ. Gumazir maba ghaze, a gumazir ovengezibav gei. Ezɨ marazi ghaze, an ovever namba 2ɨn mɨgɨrɨgɨam. Nɨ Akar Mogomem sapta 2:11 ko 20:14ɨn gan. Me akar kam “ovevem,” a gɨrazɨ a kamakɨn, “helɨn ovenge.”\ft*\f* \v 17 Arazir derazir puvatɨziba da arazir kuraba. Arazir kurar avɨriba ikia, egha maba gumazamizibagh amima me helɨn ikia Godɨn saghon iti. Ezɨ arazir kurar mam iti, a gumazamizibagh amima me helɨn ghuaghirir puvatɨ. \p \v 18 \x - \xo 5:18 \xo*\xt Jon 17:15; 1 Pita 1:23; 1 Jon 3:9\xt*\x*E fo, Godɨn otivizir boriba me arazir kurabar gɨn zuir pu. Puvatɨ, Godɨn otozir Otarim, Iesus, deravɨra Godɨn borir igharazibar gari. Ezɨ Satan bizitam me damighan kogham. \v 19 \x - \xo 5:19 \xo*\xt Rom 8:10; 8:23; Galesia 1:4; 1 Jon 4:6\xt*\x*E fo, e Godɨn boriba. Egha e uaghan fo, nguazimɨn itir gumazamizir Godɨn gɨn zuir puvatɨziba, me Satanɨn gavgavimɨn apengan iti. \v 20 \x - \xo 5:20 \xo*\xt Aisaia 9:6; Matyu 25:46; Jon 17:3; 1 Timoti 3:16; Hibru 1:8\xt*\x*Egha e uaghan fo, Godɨn Otarim nguazir kamɨn izegha, egha e guizɨn God gɨfoghasa, a fofozim e ganɨngi. Ezɨ e, guizɨn God uan Otarim Krais Iesus ko, aningɨn poroghav iti. Krais Iesus, a guizɨn God. Egha a ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim e ganɨngi. \v 21 \x - \xo 5:21 \xo*\xt 1 Korin 10:14\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, nan boriba, ia deravɨra uari bagh gan, aseba o marvir guaba o nguazimɨn itir bizitam ian navir averiabar aven ikɨ guizɨn Godɨn danganim inian markɨ.