\id 1CO - rough draft by David Berama; exeg. Ck, Sep 03 by Francis and Marsha; comprehension check by John R., Siria, Joasa, Simon Nov 03; consultant check by Mike Sweeney with John Stanley, John Obnadum, Pais Asefi, Martin A, John R and Marsha November 03; ready for publication. Revised by Aruamu translation team in 2019-2020, with input from many Aruamus. \ide UTF-8 \h 1 Korin \toc3 1KO \toc2 1 Korin \toc1 Akɨnafarir Faragha Zuim, Pol Korinɨn Nguibamɨn Itir Sios Baghava an Osiri \mt Akɨnafarir Faragha Zuim, Pol Korinɨn Nguibamɨn Itir Sios Baghava an Osiri \mt2 O \mt1 1 Korin \imt Akar faragha zuim \ip Polɨn dughiamɨn, Korin, a nguibar ekiar mam, an Akaian Provinisɨn iti. A uaghan Grighɨn nguazimɨn aven iti. Pol uabɨ faragha Iesusɨn akam Korinɨn nguibar ekiam anekunigha, sios gamizɨ a tu. Egha gɨn Pol me ategha, ghua nguibar igharazibar ingarava aruima, osɨmtɨziba Korinɨn sios batifi. Kamaghɨn amizɨ, Pol nɨghnɨzir aghuiba me danɨngɨva men osɨmtɨziba akɨrasa akɨnafarir kam osiri. \ip Pol garima, Korinɨn itir Kraisɨn adarasi, men arazir maba ikufi. Ezɨ a kamaghɨn nɨghnɨsi, me ti uan nɨghnɨzir gavgavim ategham. A kamaghɨn men apangkufi. Egha poroghamiba arazir aghuibar amuasa a me mɨgei. A uaghan ghaze, me Godɨn Duamɨn amamangatɨghtɨ, a men daroribar faragh mangan koghtɨ, osɨmtɨziba guizbangɨra me bativam. A Godɨn ziam fer arazir aghuim mɨgɨa, uaghan Godɨn Duamɨn bizir aghuibar me mɨkeme. Egha gumazamizir ovengezibav gɨa ghaze, me ua dɨkavam. \ip Bizir kaba, osɨmtɨziba Korinɨn itir darazigh anɨdi. Me Godɨn ifongiam gɨfoghasa Pol akar bar aghuir kamɨn me gami. A men akuraghtɨ, me a gɨfogham. Akar otevir Kraisɨn adarazi bar ifongezir mam, a sapta 13ɨn iti. Sapta 13 Pol kamaghɨn men akagha ghaze, igharaz darazigh ifongezir arazim, a bizir bar aghuir God uan gumazamizibagh anɨdim. \c 1 \ms Kraisɨn adarasi uarira uari adogh uan ziaba fan markɨ \mr (Sapta 1--4) \p \v 1 Kɨ Pol, kɨ Krais Iesusɨn aposel. God uabɨ ifongegha, na gamizɨ kɨ aposelɨn oto. Kɨ, Kraisɨn gɨn zuir gumazim Sostenes ko, \v 2 \x - \xo 1:2 \xo*\xt Aposel 9:14; 18:1; 18:17; Rom 1:7; 10:12; 1 Korin 6:11; 2 Timoti 1:9\xt*\x*ga akɨnafarir kam ia Korinɨn nguibar ekiamɨn itir sios bagha an osiri. Krais Iesus ia gamizɨma, ia a baghavɨra iti. Egha a ua bagha ia amɨsevezɨ, ia a ko poroghav iti. A ia ko, nguazimɨn itir gumazamizir Krais Iesusɨn ziam feba bar, a ia mɨsefe. Krais Iesus, en Ekiam. A men Ekiam, ko uaghan en Ekiam. \v 3 \x - \xo 1:3 \xo*\xt Rom 1:7; 2 Korin 1:2\xt*\x*Kɨ God ko mɨgɨa ghaze, God en Afeziam ko en Ekiam Krais Iesus, aning ian apangkuv, egh navir amɨrizim ia danɨng. \s Pol God mɨnabi \p \v 4 God, Krais Iesusɨn ingangarimɨn tuavimɨn, ian apangkuvigha, deragha ia gami. Kamaghɨn kɨ zurara ia gɨnɨghnɨgha uan God mɨnabi. \v 5-6 \x - \xo 1:5-6 \xo*\xt 1 Korin 2:1-2; 12:8; 2 Korin 8:7; 2 Timoti 1:8; Akar Mogomem 1:2\xt*\x*Kɨ a mɨnabagha ghaze, Kraisɨn akar e ia mɨkɨnizim, a ian navibar ikia gavgafi. Ia Krais ko poroghav itima, God bizir aghuir avɨrim ia ganɨngizɨ, da ia gizɨfa, kar akam akurir arazir avɨriba, ko fofozir guar avɨriba. \v 7 \x - \xo 1:7 \xo*\xt Luk 17:30; Filipai 3:20; 2 Tesalonika 1:7; Taitus 2:13; 2 Pita 3:12\xt*\x*Kamaghɨn, ia datɨrɨghɨn en Ekiam Krais Iesus azenim giramin dughiam mɨzua, Godɨn Duam anɨngizir bizir aghuitam, ia an otevizir puvatɨ. \v 8 \x - \xo 1:8 \xo*\xt Filipai 1:6; Kolosi 1:22; 1 Tesalonika 3:13; 5:23\xt*\x*Krais Iesus gavgavim ia danɨngtɨ, ia gavgavigh mangɨ, dughiar abuananamɨn otoghtɨ, bizir kuratam en Ekiam Krais Iesus Uamateghamin Dughiamɨn ian ikian kogham. \v 9 \x - \xo 1:9 \xo*\xt Aisaia 49:7; Jon 17:21; 1 Korin 10:13; 1 Tesalonika 5:24; 1 Jon 1:3\xt*\x*God uan Otarim Krais Iesus, en Ekiam a ko navir vamɨra ikiasa ian dia. Eghtɨ God damuasa mɨkemezɨ biziba, a bar adar amigham. \s Sios bar bɨaghire \p \v 10 \x - \xo 1:10 \xo*\xt Rom 12:16; 2 Korin 13:11; Filipai 2:2; 1 Pita 3:8\xt*\x*Nan adarasi, kɨ en Ekiam Krais Iesusɨn ziamɨn pamtem kamaghɨn ia gakaghori, ia bar navir vamɨra uariv geir mɨgɨrɨgɨaba ikɨ. Egh ia tintinimɨn bɨghiran markɨ. Ia ikɨzir vamɨra, ko nɨghnɨzir vamɨra, ko ifongiar vamɨra ikɨ. \v 11 Nan adarasi, Kloen adarazi na mɨgɨa ghaze, ia adaribar uarigh ami. \v 12 \x - \xo 1:12 \xo*\xt Jon 1:42; Aposel 18:24-28; 19:1; 1 Korin 3:4\xt*\x*Kɨ arazir ia uari adozir ian tongɨn itim mɨgei. Marazi kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Polɨn anav.” Ezɨ marazi kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Apolosɨn anav.” Ezɨ marazi kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Pitan anav.” Ezɨ marazi kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Kraisɨn anav.” \v 13 Ezɨ manmakɨn? Krais ti bɨaghireghama? Kɨ Pol ti ian akurvaghasa ter ighuvimɨn aremez, o? Ia ti nan ziamɨn rurim iniz, o? Bar puvatɨ! \p \v 14 \x - \xo 1:14 \xo*\xt Aposel 18:8; 19:29; Rom 16:23\xt*\x*Ian tongɨn, kɨ Krispus ko Gaiusra rue, ua gumazamiziba puvatɨ. Kamaghɨn kɨ God mɨnabi. \v 15 Kamaghɨn amizɨ, gumazitam o amizitam kamaghɨn mɨkɨman kogham, “E Polɨn ziamɨn rurim ini.” \v 16 \x - \xo 1:16 \xo*\xt 1 Korin 16:15\xt*\x*(Guizbangɨra, kɨ igharaz darazi uaghan me rue, kar Stefanasɨn dɨpenimɨn itir adarasi. Egha kɨ fozir puvatɨ, kɨ ti igharaz darazi uaghan me rues o puvatɨ.) \v 17 \x - \xo 1:17 \xo*\xt Matyu 28:19; Jon 4:2; 1 Korin 2:1; 2:4; 2:13; 2 Pita 1:16\xt*\x*Krais gumazamiziba ruasa na amadazir pu. Puvatɨ. An akam akunasa na amada. Eghtɨ kɨ apezeperir mɨgɨrɨgɨaba ko nguazir kamɨn itir gumazamizibar fofozimɨn anekunan kogham. Kɨ kamaghɨn damu, Kraisɨn ter ighuvimɨn ovevem damightɨ, a mati pura bizim. \s Krais, a Godɨn gavgavim \p \v 18 \x - \xo 1:18 \xo*\xt Aposel 17:18; Rom 1:16; 1 Korin 2:14; 15:2; 2 Korin 4:3\xt*\x*Guizbangɨra, gumazamizir ovengamiba ghaze, ter ighuvimɨn mɨgɨrɨgɨam, mati mɨgɨrɨgɨar onganim egha mɨngariba puvatɨ. Ezɨ e gumazamizir God en akurvaziba, e fo, ter ighuvimɨn mɨgɨrɨgɨam, a Godɨn gavgavim. \v 19 \x - \xo 1:19 \xo*\xt Aisaia 29:14; Jeremaia 8:9\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Kɨ gumazir nɨghnɨzir aghuiba me ganɨdibar fofoziba adegham, \q2 egh kɨ men fofozir gumazibar fofoziba bar da agɨvagham.” \b \m \v 20 \x - \xo 1:20 \xo*\xt Jop 12:17; Aisaia 19:12; 33:18; 44:25; Matyu 11:25; Luk 10:21; Rom 1:20-21; 1:28\xt*\x*Eghtɨ e manmaghɨn nguazir kamɨn itir gumazamizibar nɨghnɨzir aghuibav kɨmam? E manmaghɨn Judan Arazibagh fozir gumazibav kɨmam? E gumazamizir akaba uariv sozir arazim bar a gɨfoziba, e manmaghɨn me mɨkɨmam? Guizbangɨra, God nguazir kamɨn itir fofozibagh amizɨma, da mati mɨgɨrɨgɨar onganiba mɨngariba puvatɨ. \p \v 21 \x - \xo 1:21 \xo*\xt Matyu 11:25; Luk 10:21; Rom 1:20-21; 1:28\xt*\x*Godɨn nɨghnɨzir aghuim ko an fofozimɨn, God kamaghɨn fo, nguazir kamɨn itir gumazamiziba uan fofozimɨn tuavimɨn me Godɨn fofozim inighan kogham. Kamaghɨn, God tuavir igharazir mam men akuraghasa anemɨsefe. Kar, me “mɨgɨrɨgɨar onganim,” arazir akam, e anekuri. Gumazamiziba akar kam baragha nɨghnɨzir gavgavim Godɨn itima, God men akurvasi. \v 22 \x - \xo 1:22 \xo*\xt Matyu 12:38; Mak 8:11; Jon 4:48; Aposel 17:18; 17:32\xt*\x*Judaba mirakelbar ganasa bar gavgafi, ezɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba nɨghnɨzir aghuim ko fofozim bagha pamten ingari. \v 23 \x - \xo 1:23 \xo*\xt Aisaia 8:14; Matyu 11:6; Jon 6:60; 6:66; Rom 9:32; 1 Korin 2:14; Galesia 5:11\xt*\x*Ezɨ e Krais ter ighuvimɨn aremezir akam me mɨkɨri. Ezɨ akar kam Judabar nɨghnɨzimɨn, mati bizir me asaghporaghirim. Ezɨ Kantrin Igharazibar Gumazamizibar nɨghnɨzim ghaze, kar mɨgɨrɨgɨar onganim. \v 24 \x - \xo 1:24 \xo*\xt Rom 1:4; 1:16; 1 Korin 1:18; Kolosi 2:3\xt*\x*Ezɨ e gumazamizir God diaziba, Juda ko Kantrin Igharazibar Gumazamiziba uaghara, e fo, Kraisra a Godɨn gavgavim ko Godɨn fofozim. \v 25 \x - \xo 1:25 \xo*\xt 2 Korin 13:4\xt*\x*Nguazimɨn itir gumazamiziba kamaghɨn nɨghnɨgha ghaze, “Godɨn nɨghnɨzir maba bar ongani.” Ezɨ nɨghnɨzir kamra bar gumazamizibar nɨghnɨzibagh afira. Ezɨ me kamaghɨn nɨghnɨsi, Godɨn arazir maba kamaghɨn en akakasi, God gavgaviba puvatɨ. Ezɨ an arazir kabara bar gavgavigha, bar gumazamizibar gavgavim gafira. \p \v 26 \x - \xo 1:26 \xo*\xt Matyu 11:25; Jon 7:48; Jems 2:1-5\xt*\x*Nan adarasi, ia dughiar God ian diazim gɨnɨghnɨgh. Ian avɨriba faragha, nguazir kamɨn itir gumazamizibar damazimɨn, fofozir gumazamizibar mɨn ikezir puvatɨ. Ezɨ ian avɨriba, gavgaviba puvatɨ. Ian avɨriba, anabar ziar ekiaba itibar otivizir puvatɨ. \v 27 \x - \xo 1:27 \xo*\xt Matyu 11:25; Jems 2:5\xt*\x*God kamaghsua, a nguazir kamɨn itir fofozir gumazamizibar amutɨ, me bar aghumsɨgham. Kamaghɨn, a gari, gumazamizir gavgaviba puvatɨgha nguazimɨn itir gumazamizibar damazimɨn nɨghnɨziba onganiziba, merara God me amɨsefe. God ghaze, a gavgaviba itir gumazamizibar amutɨ, me aghumsɨgham. Kamaghɨn, gumazamizir gavgaviba puvatɨgha nguazir kamɨn itir gumazamizibar damazimɨn itiba, merara God me amɨsefe. \v 28 Egha a nguazir kamɨn ziaba puvatɨzir gumazamiziba ini, kar gumazamizir me kamaghɨn mɨgeiba, me bizir kɨnir me aghuaziba. Ezɨ arazir kamɨn, God ziar ekiaba itiba ko gavgaviba itibagh amizɨ, da mati bizir kɨnibar mɨn iti. \v 29 \x - \xo 1:29 \xo*\xt Rom 3:27; Efesus 2:9\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, gumazitam o amizitam Godɨn damazimɨn uabɨ uan ziam fan kogham. \v 30 \x - \xo 1:30 \xo*\xt Jeremaia 23:5-6; Jon 17:19; 2 Korin 5:21\xt*\x*God uabɨ ia gamizɨ, ia Krais Iesus ko poroghav iti. Ezɨ a Krais gamizɨ, a en nɨghnɨzir aghuimɨn mɨngarimɨn iti. Ezɨ Kraisɨn ingangarimɨn, God e gamizɨma, e Godɨn damazimɨn deragha, God baghavɨra iti. Ezɨ Kraisɨn ingangarimɨn, a uam e givezegha, arazir kuramɨn gavgavimɨn e fɨri. \v 31 \x - \xo 1:31 \xo*\xt Jeremaia 9:23-24; 2 Korin 10:17\xt*\x*Ezɨ Akɨnafarim mɨkemezɨ moghɨn God kamaghɨn ifonge, “Tina bar akongeghsɨ, an Ekiam amizir arazibagh nɨghnɨgh, a bagh bar akongegh.” \c 2 \s Pol Korinɨn itir gumazamizibar nɨghnɨzir gavgavimɨn mɨgei \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xo*\xt 1 Korin 1:17\xt*\x*Nan adarasi, kɨ ia bagha izezir dughiamɨn, kɨ Godɨn akar mogomemɨn ia mɨgɨa, fofozir gumazamizibar mɨn akar ekiar guar avɨritabar ia mɨkemezir puvatɨ. \v 2 \x - \xo 2:2 \xo*\xt Galesia 6:14; Filipai 3:8\xt*\x*Kɨ faraghavɨra kamaghɨn nɨghnɨki, kɨ ian tongɨn ikiamin dughiamɨn, kɨ bizir igharazitam gɨnɨghnɨghan kogham. Puvatɨgham. Kɨ Krais Iesusra nɨghnɨghɨva, a ter ighuvimɨn aremezir ovevem uaghan a gɨnɨghnɨgham. \v 3 \x - \xo 2:3 \xo*\xt Aposel 18:9; 2 Korin 10:1\xt*\x*Kɨ ia ko itir dughiamɨn, kɨ guizbangɨra gavgaviba puvatɨ. Kɨ atiatiava, mɨghɨghavɨra agoi. \v 4 \x - \xo 2:4 \xo*\xt Rom 15:19; 1 Korin 1:17; 1 Tesalonika 1:5; 2 Pita 1:16\xt*\x*Ezɨ akar kɨ mɨkemezim ko Akar Aghuir kɨ kunizim, kɨ nguazir kamɨn itir fofozim o nɨghnɨzibagh etuir akam, ia mɨkemezir pu. Puvatɨ. God uan Duamɨn gavgavim, ian akazɨ, ia fo, kɨ mɨgeir akaba da guizbangɨra. \v 5 \x - \xo 2:5 \xo*\xt 2 Korin 4:7; 6:7\xt*\x*Guizbangɨra, kɨ kamaghsua, ian nɨghnɨzir gavgavim nguazir kamɨn itir fofozim gisɨn ikian kogham. Puvatɨ. Ian nɨghnɨzir gavgavim, Godɨn gavgavimra, a gisɨn tugham. \s Godɨn Duam nɨghnɨzir aghuim ko fofozim e ganɨdi \p \v 6 \x - \xo 2:6 \xo*\xt 1 Korin 1:28; Efesus 4:13; Filipai 3:15; Hibru 5:14\xt*\x*Guizbangɨra, gumazamizir gavgavigha Godɨn Arazibar gɨn zuiba, e fofozir aghuim me ganɨdi. Ezɨ fofozir me inizir kam, a nguazir kamɨn itir fofozim puvatɨ. Egha uaghan a nguazir kamɨn gumazir dapanibar fofozim puvatɨ, kar gumazir ovengasava amiba. \v 7 \x - \xo 2:7 \xo*\xt Rom 16:25-26; Efesus 3:5; 3:9; Kolosi 1:26; 2 Timoti 1:9\xt*\x*Fofozir aghuir e ia ganɨdir kam, a Godɨn nɨghnɨzir mogomem. Fomɨra, God tɨghar nguazimɨn ingaramin dughiamɨn, a uan fofozir aghuimɨn a kamaghɨn ifonge, e an Nguibamɨn ikɨ, ziar ekiam ko dabirabir aghuim a ko a iniam. Ezɨ dughiar kamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn an fofozir aghuir kam en modo. \v 8 \x - \xo 2:8 \xo*\xt Luk 23:34; Jon 7:48; Aposel 13:27; 2 Korin 3:14\xt*\x*Ezɨ, nguazir kamɨn gumazir dapanitam a gɨfozir pu. Puvatɨ. Me ti foghava, ziar ekiam itir Ekiam isa ter ighuvim gafughan koghai. \v 9 \x - \xo 2:9 \xo*\xt Aisaia 64:4\xt*\x*Ezɨ e Godɨn Akɨnafarimɨn itir akamɨn mɨgɨrɨgɨar kam mɨgei, a kamakɨn: \b \q1 “Bizir gumazitam o amizitam faragha uan damazimɨn ganizir puvatɨziba, \q2 ko akar gumazitam o amizitam faragha oraghizir puvatɨziba, \q2 ko bizir gumazitam o amizitamɨn nɨghnɨzimɨn itir puvatɨziba, \q1 bizir bar aghuir kaba, \q2 God gumazamizir a gifongeziba baghavɨra da akɨri.” \b \p \v 10 \x - \xo 2:10 \xo*\xt Matyu 13:11; 16:17; Jon 14:26; 1 Jon 2:27\xt*\x*Bizir kabar mɨgɨrɨgɨam fomɨra modo, ezɨ Godɨn Duamɨn ingangarimɨn God da azenim gatɨzɨ, e dar gari. Godɨn Duam biziba bar deravɨra dar gara, uaghan Godɨn nɨghnɨzir mogomebar gara fo. \v 11 \x - \xo 2:11 \xo*\xt Aghuzir Akaba 20:27; Jeremaia 17:9; Rom 11:33-34\xt*\x*Tav gumazamizir igharazibar nɨghnɨzibagh foghan kogham. Puvatɨ. Gumazimɨn duar an aven itimra fo. Kamaghɨra, gumazitam o amizitam Godɨn nɨghnɨzim gɨfoghan kogham. Godɨn Duam, a uabɨra fo. \v 12 \x - \xo 2:12 \xo*\xt Jon 16:13-14\xt*\x*E nguazir kamɨn duam inizir pu. Puvatɨ. E God amadazir Duam ini. Eghtɨ tuavir kamɨn, e bizir aghuir God e ganɨngiziba, e deraghvɨra dagh fogham. \v 13 \x - \xo 2:13 \xo*\xt 1 Korin 1:17; 2:4; 2 Pita 1:16\xt*\x*E bizir aghuir kabav geima, en mɨgɨrɨgɨaba nguazimɨn itir fofozimɨn tuavimɨn otozir pu. Puvatɨ. Godɨn Duam uabɨ en sure gamima, e akar kabagh ami. E Godɨn Duamɨn akaba isa, Godɨn Duam itir gumazamiziba akar kaba bɨgha me geghari. \v 14 \x - \xo 2:14 \xo*\xt Matyu 16:23; Jon 8:47; 14:17; Rom 8:5-7; 1 Korin 1:18; 1:23\xt*\x*Ezɨ gumazamizir Godɨn Duam puvatɨziba, me Godɨn Duamɨn bizir aghuiba inighan kogham. Guizbangɨra, me kamaghɨn nɨghnɨgha ghaze, da bizir onganiba, egha mɨngariba puvatɨ. Bizir aghuir kaba, da Godɨn Duamɨn otifi. Kamaghɨn, gumazamizir Godɨn Duam itiba, merara Godɨn Duamɨn bizir aghuir kaba tuisɨghamin fofozim iti. \v 15 \x - \xo 2:15 \xo*\xt 1 Tesalonika 5:21; 1 Jon 2:20; 4:1\xt*\x*Gumazamizir Godɨn Duam itiba, me biziba bar da tuisɨsi. Eghtɨ gumazitam o amizitam, Godɨn Duam itir gumazamizibar araziba tuisɨghɨva avegham. \v 16 \x - \xo 2:16 \xo*\xt Jop 15:8; Aisaia 40:13; Jeremaia 23:18; Jon 15:15; Rom 11:34\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei: \b \q1 “Tina Ekiamɨn nɨghnɨzim gɨfo? \q2 Gumazitam bizibar amuamin fofozim Ekiamɨn sure damuan kogham.” \b \m Ezɨ erara, Kraisɨn nɨghnɨzim en iti. \c 3 \s Siosɨn ingangarir gumazamiziba, me Godɨn ingangarir gumazamiziba \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xo*\xt Jon 16:12; 1 Korin 2:14-15\xt*\x*Nan adarasi, kɨ gumazamizir Godɨn Duamɨn gɨn zuibav gei moghɨn ia mɨkɨman kogham. Puvatɨ. Kɨ gumazamizir navir ghurimɨn arazibar gɨn zuibav gei moghɨn, kɨ ia mɨgei. Dughiar kamɨn ia borir iririvibar mɨn ikia, Kraisɨn arazibar gɨn zui. \v 2 \x - \xo 3:2 \xo*\xt Jon 16:12; Hibru 5:12-14; 1 Pita 2:2\xt*\x*Kɨ faragha, mati otem ia ganɨga, dagher gavgavitam ia danɨngan ibura. Faraghavɨra, kɨ fo, ia tɨghar dagher gavgavitam iniam. Egha datɨrɨghɨn ikia, kamaghɨra iti. \v 3 \x - \xo 3:3 \xo*\xt 1 Korin 1:10-11; 11:18; Galesia 5:20-21; Jems 3:16\xt*\x*Kɨ fo, ia navir ghurimɨn arazibar gɨn ghuavɨra iti. Ia uan adarazi navim men ikuvir arazim, ko uarir adoghodozir arazim, da ian ikiavɨra iti. Arazir ia amir kaba, kar navir ghurimɨn araziba. Ia dagh amuava, nguazir kamɨn itir gumazamizibar mɨn ami. \v 4 \x - \xo 3:4 \xo*\xt 1 Korin 1:12\xt*\x*Gumazir mam kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Polɨn anav.” Ezɨ mav kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Apolosɨn anav.” Ezɨ arazir kamɨn ia mati nguazir kamɨn gumazamiziba. \p \v 5 Ia deravɨra nɨghnɨgh. Apolos, a tina? Kɨ Pol, kɨ tina? Ga ingangarir gumazir kɨnimning. Ekiam ingangariba isa, vaghvagha ga ganɨngi. Ezɨ ingangarir ga amir kabar, ia nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn iti. \v 6 \x - \xo 3:6 \xo*\xt Aposel 18:4-11; 18:24-28; 19:1; 1 Korin 1:30; 2 Korin 3:5; 10:14-15\xt*\x*Kɨ mati, dagher ovɨzim opari. Ezɨ Apolos dɨpam a ganɨdi. Ezɨ God a gamima, an aghui. \v 7 \x - \xo 3:7 \xo*\xt 2 Korin 12:11; Galesia 6:3\xt*\x*Gumazamizir dagher ovɨziba opariba, me ziaba puvatɨ. Gumazamizir dɨpam a ganɨdiba, me uaghan ziaba puvatɨ. God daghebagh amima, da aghui, kamaghɨn a uabɨra ziam iti. \v 8 \x - \xo 3:8 \xo*\xt Rom 2:6; Galesia 6:4-5; Akar Mogomem 22:12\xt*\x*Gumazamizir dagher ovɨziba opariba, ko gumazamizir dɨpaba anɨdiba, me uaghara Godɨn ingangarir gumazamiziba. Egh me vaghvagh uan ingangarir amizibar ivezim iniam. \v 9 \x - \xo 3:9 \xo*\xt Matyu 13:3-9; Aposel 15:4; 2 Korin 6:1; Efesus 2:20-22; Hibru 3:3-4; 1 Pita 2:5\xt*\x*E bar moghɨra, e uari inigha Godɨn ingangarim gami, ezɨ ia mati an azenim. \s Siosɨn ingangarir gumazamiziba, mati dɨpenibar ingarir gumazamiziba \p Egha ia uaghan mati Godɨn Dɨpenim. \v 10 \x - \xo 3:10 \xo*\xt Rom 15:20; 1 Korin 4:15; 15:10; 2 Pita 3:15; Akar Mogomem 21:14\xt*\x*God uan apangkuvimɨn, fofozim na ganɨngizɨ, kɨ mati dɨpenibar ingarir gumazir fofozir bar ekiam itim. Egha kɨ dagɨaba arɨzima, gumazamizir igharaziba dagh isɨn dɨpenimɨn ingari. Eghtɨ dɨpenimɨn ingarir gumazamiziba vaghvagh deravɨra ganɨva dɨpenimɨn ingar. \v 11 \x - \xo 3:11 \xo*\xt Aisaia 28:16; Matyu 16:18; 2 Korin 11:4; Galesia 1:7; 1 Pita 2:4-6\xt*\x*Ia fo, God Krais Iesus isa, dɨpenimɨn ingarir dagɨar faragha atɨzimɨn mɨn anetɨgha gɨfa. Eghtɨ gumazitam o amizitam, dɨpenimɨn ingarir dagɨar faragha itir igharazitam, uam anerɨghan kogham. \v 12 Gumazamiziba dagɨar kam gisɨn dɨpenimɨn ingarsɨ, tarazi ti golɨn dagɨabar an ingaram, tarazi ti silvan dagɨabar an ingaram, eghtɨ tarazi ti dagɨar ivezim bar pɨn kozibar an ingaram, eghtɨ tarazi temebar an ingaram, eghtɨ tarazi dadabar an ingaram, eghtɨ tarazi maziar mɨsiabar an ingaram. \v 13 \x - \xo 3:13 \xo*\xt Luk 2:35; 1 Korin 4:5; 2 Tesalonika 1:7-10; 1 Pita 1:7; 4:12\xt*\x*Eghtɨ gɨn, Godɨn Kotiamɨn Dughiamɨn, gumazamiziba bar, men ingangariba azenim giram. Eghtɨ dughiar kam avir ekiamɨn mɨn otoghtɨ, avir kam men ingangaribar isi vaghvagh da tuisɨgham, men ingangariba deraz, o puvatɨ. \v 14 Eghtɨ gumazamizir manam dagɨar kam gisɨn dɨpenimɨn ingarightɨ, an dɨpenim isighan koghtɨ, a ingangarir kamɨn ivezir aghuim iniam. \v 15 Eghtɨ ingangarir gumazamizibar dɨpeniba bar isightɨ, me uan ingangaribar ivezim inighan kogham. Ingangarir gumazamiziba uari avimɨn mɨseveaghɨrɨgh egh me ovengan kogham. \s Ia Godɨn Dɨpenimra \p \v 16 \x - \xo 3:16 \xo*\xt 1 Korin 6:19; 2 Korin 6:16; Efesus 2:21-22; Hibru 3:6; 1 Pita 2:5\xt*\x*Ia kamaghɨn fos ti? Ia Godɨn Dɨpenimra, ezɨ Godɨn Duam ian aven iti. \v 17 Godɨn Dɨpenim, a ua baghavɨram a ginabas. Ezɨ dɨpenir kam, kar iarara. Kamaghɨn amizɨ, gumazim o amizim Godɨn Dɨpenim gasɨghasightɨma, God a gasɨghasɨgham. \s E gumazamizibar ziaba fan kogham \p \v 18 \x - \xo 3:18 \xo*\xt Aghuzir Akaba 3:7; Aisaia 5:21\xt*\x*Ian tav uabɨra uabɨ gifaran markɨ. Kɨ ghaze, ian tongɨn gumazitam o amizitam nguazir kamɨn bizibagh fogh kamagh nɨghnɨgham, “Kɨ fofozir bar aghuim iti,” egh a faragh gumazir onganimɨn mɨn otogh, gɨn bar fofozir gumazimɨn otogham. Kamaghɨn deragham. \v 19 \x - \xo 3:19 \xo*\xt Jop 5:13; 1 Korin 1:20; 2:6\xt*\x*Guizbangɨra, nguazir kamɨn fofozir aghuim, a Godɨn damazimɨn mati arazir onganim. Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, “Gumazamizir maba paza gumazamizir igharazibar amuasa, arazir avɨribagh nɨghnɨsi. Ezɨ God gumazamizir kabar arazibagh amima, da meraram asɨghasɨsi.” \v 20 \x - \xo 3:20 \xo*\xt Onger Akaba 94:11\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim uaghan kamaghɨn mɨkeme, “Ekiam a fofozir gumazamizibar nɨghnɨzibagh fo. A fo, me damuasa nɨghnɨzir biziba, da otivan kogham.” \v 21 \x - \xo 3:21 \xo*\xt 1 Korin 1:12; 3:4-6; 2 Korin 4:5; 4:15\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, ia gumazamizibar ziaba fer arazim atakigh. Biziba bar, ian biziba. \v 22 Pol, ko Apolos, ko Pita, ko nguazir kam, ko ikɨrɨmɨrim, ko ovevem, ko bizir datɨrɨghɨn itiba, ko gɨn otivamin biziba, da bar iana. \v 23 \x - \xo 3:23 \xo*\xt Rom 14:8; 1 Korin 11:3; 2 Korin 10:7; Galesia 3:29\xt*\x*Ezɨ ia Kraisɨn adarasi, ezɨ Krais, Godɨn anav.\f + \fr 3:23 \fr*\ft 1 Korin 1:12 ko 3:4, Pol kamaghɨn mɨgei, Korinɨn siosɨn itir darazi uari abɨgha, marazi ghaze, e Polɨn adarasi, ezɨ marazi ghaze, e Apolosɨn adarasi. Ezɨ mɨgɨrɨgɨar kaba da nguazimɨn gumazamizibar nɨghnɨzibar gɨn zui. Korinɨn siosɨn itir gumazamiziba deravɨra Godɨn nɨghnɨzim gɨfogh, egh kamaghɨn mɨkɨm suam, Pol bar en anav, ezɨ Apolos bar en anav. Pol ko Apolos ko bizir igharaziba sara, me ingangarir gumazamizibar mɨn ikɨ, Korinɨn siosɨn akurvagh egh me damutɨ, me guizɨn Kraisɨn adarazir mɨn otivam. Kamaghɨn, God me ginaba. Nɨ 2 Korin 3:1-9ɨn gan.\ft*\f* \c 4 \s Ekiam uabɨ uan ingangarir gumazamiziba tuisɨsi \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xo*\xt Luk 12:42; 1 Korin 3:5; 2 Korin 6:4; Taitus 1:7; 1 Pita 4:10\xt*\x*Ia kamaghɨn e gɨnɨghnɨgh, e Kraisɨn ingangarir gumazamiziba. Egha Godɨn akar mogomeba deraghvɨra dar ganamim ingangarim gami. \v 2 \x - \xo 4:2 \xo*\xt Luk 12:42\xt*\x*Eghtɨ gumazamiziba tavɨn ingangarir gumazibar ikɨ, egh me uan gumazir ekiamɨn akaba deraghvɨra dar gɨn mangɨ. \v 3 Kamaghɨn amizɨ, ia nan araziba tuisɨgham, o gumazamizir igharazitaba nan araziba kotɨn da tuisɨghsɨ damuam, kar pura bizim. Kɨ uaghan uabɨ uan araziba tuisɨzir puvatɨ. \v 4 \x - \xo 4:4 \xo*\xt Jop 9:2; Onger Akaba 143:2; Aghuzir Akaba 21:2; Rom 4:2\xt*\x*Guizbangɨra, kɨ uan arazir kuratam gɨfozir puvatɨ. Kɨ kamaghɨn mɨkɨman kogham, “Kɨ gumazir arazir kuraba puvatɨzim.” Puvatɨ, na tuisɨghamin ingangarim, kar Ekiamɨn bizimra. \v 5 \x - \xo 4:5 \xo*\xt Rom 2:1; 2:29; 1 Korin 3:8; 2 Korin 5:10; Akar Mogomem 20:12\xt*\x*Kotiamɨn Dughiam tɨghar otivam. Kamaghɨn, ia gumazamizir igharazibar araziba tuisɨghan markɨ. Ia Ekiam izamin dughiam mɨzuam. A bizir mɨtarmemɨn mueghav itiba inigh angazangarimɨn dar atɨgham. Egh a gumazamiziba bar men navir averiabar itir nɨghnɨziba, azenim darɨgham. Eghtɨ dughiar kamɨn, God bar vaghvagh e mɨkɨm suam, en ingangarim deraz, o ikufi. \s Korinba uari uan ziaba fe \p \v 6 \x - \xo 4:6 \xo*\xt Rom 12:3; 1 Korin 1:12; 3:4; 3:21\xt*\x*Nan adarasi, kɨ ian nɨghnɨzibar akurvaghasa, Apolos ko ga uaning geghari. Ia ga gɨnɨghnɨgh, egh Godɨn Akɨnafarim mɨkemezɨ moghɨn deravɨra an gɨn mangɨ. Egh ia arazir osirizir kamɨn mɨrara mangɨ. Ia akaba batogh uari fɨva, gumazamizir mabar ziaba fɨva igharazibar ziaba abɨnan markɨ. \v 7 \x - \xo 4:7 \xo*\xt Jon 3:27; Rom 12:6; Jems 1:17; 1 Pita 4:10\xt*\x*Namakam, tina gumazir ekiamɨn nɨ atɨ? Nɨ ti bizir aghuir nɨ ititam, God dama a inizir puvatɨ, o? Guizbangɨra, bizir nɨ itiba, God nɨ ganɨngizɨ, nɨ manmaghsua uabɨ uan ziam fa, mati nɨ bizir kabagh amizɨ, da otifi? \p \v 8 \x - \xo 4:8 \xo*\xt Akar Mogomem 3:17; 3:21\xt*\x*Guizbangɨra, ia ti biziba bar izɨvaghama? Ia ti biziba bar izɨvagha deraghavɨram apia? Ia ti e gafiragha atrivibar otivighama? A dera, kɨ mamagh sua, ia guizɨn atrivibar ikɨtɨma, e ia ko uaghan atrivibar ikiam. \v 9 \x - \xo 4:9 \xo*\xt Rom 8:36; 1 Korin 15:30-31; 2 Korin 6:9; Hibru 10:33\xt*\x*Kɨ ghaze, puvatɨ. Nan nɨghnɨzimɨn, God ti e aposelba isa, danganir bar gɨn itimɨn e atɨ. E mati gumaziba me kotɨn aven ghaze, e aremegham. Me nguazir kamɨn itir enselba ko gumazamiziba bar, men damazimɨn e mɨsueghtɨ, e arɨghregham. \v 10 \x - \xo 4:10 \xo*\xt Aposel 26:24; 1 Korin 1:18; 3:18\xt*\x*E Kraisɨn ziam fer arazim bangɨn, e gumazamizir onganibar mɨn iti. Ezɨ ia Krais ko poroghav ikiava, ia fofozir gumazamizibar mɨn iti. E gavgaviba puvatɨ, ezɨ ia bar gavgafi. E ziaba pu, ezɨ ia ziar ekiaba iti. \v 11 \x - \xo 4:11 \xo*\xt Aposel 23:2; Rom 8:35; 2 Korin 11:23-27; Filipai 4:12\xt*\x*Bar fomɨra iza datɨrɨkɨn, e mɨtiriaba sara itima, kuariba puv en pɨrima, e korotiar bɨbɨziba azui. Ezɨ me tintinibar e mɨsozi, e deravɨra danganitam gaperazir puvatɨ. \v 12 \x - \xo 4:12 \xo*\xt Onger Akaba 109:28; Matyu 5:44; Aposel 18:3; 1 Korin 9:14-15; 1 Tesalonika 2:9; 2 Tesalonika 3:8; 1 Timoti 4:10\xt*\x*E uari uan dafaribar ingangarir bar osɨmtɨzibagh ami. Me paza e mɨgeima, e deragh me damuasa Godɨn azangsɨsi. Me arazir kurabar e gamima, e pura nɨmɨra ikia osɨmtɨziba ateri. \v 13 \x - \xo 4:13 \xo*\xt Azir Akam 3:45\xt*\x*Me akar bar kurabar e mɨgeima, e akar aghuaribar men akaba ikarvasi. E mati bizir kurar gumazamiziba makuniziba. Gumazamizibar damazibar e mati bizir kurar bar mɨzɨrɨziba. E kamaghɨra ikia iza datɨrɨkɨn. \s Polɨn ifongiam, Korinba an arazibar gɨn mangam \p \v 14 Akar kam, ia damutɨ ia aghumsɨghasa kɨ an osirizir puvatɨ. Kɨ kamaghsua, ia mati nan boribara. Kɨ ian nɨghnɨzibar amutɨ ia deragh foghasa, egha akar kam osiri. \v 15 \x - \xo 4:15 \xo*\xt Aposel 18:11; Galesia 4:19; Jems 1:18\xt*\x*Gumazamizir bar avɨrim ia ko ikiam maraghe, Kraisɨn arazibar ian akurvagh, ia geghuf, a pura bizim. Ia afeziar vamɨra iti. Kɨ Akar Aghuim inigha ia bagha iza ia ganɨngizɨ, ia Krais Iesus ko poroghav iti. Kamaghɨn, kɨ ian afeziamɨn oto. \v 16 \x - \xo 4:16 \xo*\xt 1 Korin 11:1; Filipai 3:17; 1 Tesalonika 1:6; 2 Tesalonika 3:9\xt*\x*Kamaghɨn kɨ ia gakaghori, ia nan arazibar gan, dar gɨn mangɨ. \v 17 \x - \xo 4:17 \xo*\xt Aposel 19:22; Filipai 2:19-22\xt*\x*Bizir kam bagha, kɨ Timoti ia bagha anemada. A nan otarimɨn mɨn iti, ezɨ kɨ bar a gifonge. An Ekiamɨn ingangarim deragha an gari. Kɨ kamaghɨn ifonge, a nan arazir kɨ Kraisɨn poroghav ikia amibar gun ia mɨkɨmam. Arazir kabara, kɨ zurara nguibaba bar dar ghua, siosba bar dar men sure gami. Eghtɨ, Timoti arazir kabar ia mɨkɨm, ian nɨghnɨzibar amutɨ, da dɨkavam. \p \v 18 Ian marazi ghaze, kɨ izɨ ian ganan kogham, egha me akaba batogha uan ziaba fe. \v 19 \x - \xo 4:19 \xo*\xt Aposel 18:21; 19:21; 1 Korin 16:5; 2 Korin 1:15; 1:23; Hibru 6:3\xt*\x*Puvatɨ. Ekiam ifueghtɨma, kɨ ia bagh zuamɨra izam. Egh kɨ izeghamin dughiamɨn, kɨ gumazamizir uan ziaba feba, kɨ men akaba baraghsɨ izan kogham. Puvatɨ. Kɨ izɨ foghasa, me gavgavir manam iti. \v 20 \x - \xo 4:20 \xo*\xt 1 Korin 2:4; 1 Tesalonika 1:5\xt*\x*Guizbangɨra, God Bizibagh Ativamin Arazim, kar pura mɨgɨrɨgɨar kɨnimɨn bizim puvatɨ. Kar gavgavir ekiam itir bizim. \v 21 Ezɨ kɨ manmaghɨn damuasa ia ifonge? Kɨ ia mɨsoghamin aghorim inigh ia bagh izasa, ia ifonge? O kɨ uan navim ia danɨngɨva, ian asughasugham? \c 5 \ms Kraisɨn adarazi arazir kurar men tongɨn otiviba akɨr \mr (Sapta 5--6) \s Gumazamiziba tintinibar uari isava akuir arazim, Korinɨn siosɨn aven iti \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xo*\xt Ofa Gami 18:7-8; Godɨn Araziba 22:30; 27:20; Efesus 5:3\xt*\x*Kɨ kamaghɨn eghaghaniba baraki, gumazamiziba tintinibar uari isava akuir arazim ian tongɨn oto. Kar arazir bar kuram. Arazir kam, Krais gɨfozir puvatɨzir gumazamiziba amir arazir kuraba, bar dagh afira. Arazir kamnang kamakɨn, gumazir mam uan afeziamɨn amuim koma akui. \v 2 Egha ia manmaghɨn amigha ghaze, ia bar pɨn ikia, marazi gafira? Ia ti arazir uan ziaba fer kam ateghɨva azi. Egh gumazir arazir kurar kam gamizim, ia a batueghtɨma, a ua ia ko ikian markɨ. \v 3 \x - \xo 5:3 \xo*\xt Kolosi 2:5\xt*\x*Guizbangɨra, kɨ uan inivafɨzimɨn ian saghon iti, egha uan duamɨn kɨ ia ko iti. Egha mati, kɨ guizbangɨra uabɨ ia ko ikia, gumazir arazir kurar kam gamizimɨn arazim tuisɨgha gɨfa. \v 4 \x - \xo 5:4 \xo*\xt Matyu 16:19; 18:18; Jon 20:23; 2 Korin 13:10\xt*\x*Egha kɨ kamaghɨn mɨgei, ia en Ekiam Iesusɨn ziamɨn, ia uari akuvaghtɨ, en Ekiam Iesusɨn gavgavim, ko nan duam uaghan, ia ko ikɨtɨ, \v 5 \x - \xo 5:5 \xo*\xt Aposel 26:18; 1 Timoti 1:20\xt*\x*ia gumazir kam isɨ, Satanɨn dafarim datɨghtɨ, an inivafɨzim ikuvigham. Ia kamaghɨn damightɨ, Ekiam Izamin Dughiamɨn, God gumazir kamɨn duamɨn akuragham. \s Korinba gumazir arazir kuram gamim batokegh \p \v 6 \x - \xo 5:6 \xo*\xt 1 Korin 3:21; 15:33; Galesia 5:9; Jems 4:16\xt*\x*Ia uari uan ziaba fe, kar arazir aghuim puvatɨ. Ia ti kamaghɨn fozir pu, yisɨn muziarim, a bret damuamin plaua bar a gamima, a bui? \v 7 \x - \xo 5:7 \xo*\xt Ua Me Ini 12:5; 12:21; 13:7; Aisaia 53:7; Jon 1:29; 1 Pita 1:19; Akar Mogomem 5:6; 5:12\xt*\x*Kamaghɨn, ia yisɨn ghurimɨn mɨn arazir kuraba bar da batoghɨva, zuegh, mati bretɨn igiar yisba puvatɨzimɨn mɨn ikɨ. Kɨ kamaghɨn fo, ia yis puvatɨzir bretɨn mɨn iti. Ia fo, God Israelia Gitazir Dughiam Gɨnɨghnɨzir Isar Ekiam, an ababanim gamigha gɨfa. Me, mati Isar Ekiam bagha sipsip isa ofa gami moghɨn, me Krais isa sipsipɨn mɨn a mɨsoghezɨ, an areme. \v 8 \x - \xo 5:8 \xo*\xt Godɨn Araziba 16:3; Matyu 16:6; 16:12; Luk 12:1\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, en araziba, gumazamizir Isar Ekiar kam damuasava amir arazibar mɨn mangɨ. Egh uan arazir kuraba batuegh, mati me Isar Ekiam damuasa uan dɨpenibar yisɨn ghuriba isa, da makuri. Egh arazir zuruzim ko guizɨn akamɨn gɨn mangɨtɨ, arazir kam mati bretɨn igiar yis puvatɨzim.\f + \fr 5:6-8 \fr*\ft Ves 6ɨn ikegha ghua ves 8ɨn tuzir mɨgɨrɨgɨam, God Israelia Gitazir Dughiam an arazibagh nɨghnɨgha, Judaba amir arazibav gei. Nɨ Ua Me Ini 12:3-21 ko 13:5-7ɨn gan. An arazir kaba bar dagh amizɨma, da Kraisɨn adarazir dabirabimɨn nedazim oto.\ft*\f* \p \v 9 \x - \xo 5:9 \xo*\xt Matyu 18:17; 2 Korin 6:14; Efesus 5:11; 2 Tesalonika 3:14\xt*\x*Akɨnafarir igharazir kɨ ia bagha faragha osirizimɨn, kɨ kamaghɨn ia mɨkeme, “Ia gumazamizir tintiniba uari bakɨava akuiba, me ko ikian markɨ.” \v 10 \x - \xo 5:10 \xo*\xt Jon 17:15; 1 Korin 1:20; 10:27\xt*\x*Ia bar nguazir kamɨn gumazamizir arazir kurar kabagh amiba ataghɨraghasa, kɨ mɨgeir puvatɨ. Gumazamizir tintinibar uari bakɨava akuiba, ko gumazamizir igharazibar biziba bagha naviba dɨkaviba, ko gumazamizir igharazibar biziba okeiba, ko gumazamizir marvir guabar ziaba feba, ia gumazamizir kabanang bar me ataghɨraghsɨ, ia bar nguazir kamɨn ikian kogham. \v 11 \x - \xo 5:11 \xo*\xt Matyu 18:17; Rom 16:17; 2 Tesalonika 3:6; Taitus 3:10; 2 Jon 1:10\xt*\x*Kɨ osirizir akar kam, an mɨngarim kamakɨn: Gumazir Kraisɨn adarazir aven iti tam arazir kurabagh amua, gumazamizir uari bakɨava akuir arazim gami, o gumazir igharazibar biziba bagha navim dɨkafi, o marvir guabar ziaba fe, o akar kuraba uari gasir arazim gami, o dɨpar onganiba api, o gumazir igharazibar biziba okei, ia gumazir kam ko ikian markɨ. Egh ia uaghan gumazir kamaghɨn amim ko daghebar aman kogham. \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xo*\xt Mak 4:11; 1 Korin 6:1-4; Kolosi 4:5; 1 Tesalonika 4:12; 1 Timoti 3:7\xt*\x*Ezɨ manmakɨn? Kɨ ti Kraisɨn adarazir azenan itir gumazamiziba tuisɨzir ingangarim iti? Bar puvatɨ. Kraisɨn adarazir aven itir gumazamiziba tuisɨzir ingangarim, a ian ingangarimra. \v 13 \x - \xo 5:13 \xo*\xt Godɨn Araziba 13:5; 17:7; 21:21; 22:21-24\xt*\x*Azenan itir gumazamiziba, God uabɨ men araziba tuisɨgham. Ezɨ Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨkeme, “Ia gumazir kurar ian tongɨn itim batokegh.” \c 6 \s Kraisɨn adarazi uarira uari kot darɨghan markɨ \p \v 1 Ian tongɨn tav osɨmtɨzitam Kraisɨn adarazir mavɨn ikia, tizim bagha Godɨn gumazamiziba ategha ghua Godɨn gɨn zuir puvatɨzibar damazimɨn a isa kot garɨsi? Ia arazir kam gamua aghumsɨzir puvatɨ, o? \v 2 \x - \xo 6:2 \xo*\xt Daniel 7:22; Matyu 19:28; Akar Mogomem 2:26; 3:21; 20:4\xt*\x*Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ? E Godɨn gumazamiziba, e nguazimɨn itir biziba bar, da tuisɨgham. Egh ia guizbangɨra gɨn nguazir kamɨn biziba tuisɨghamin fofozim ikiam, egha datɨrɨghɨn manmaghsua osɨmtɨzir muziarir kaba uarir tongɨn ia da tuisɨghamin fofoziba puvatɨ? \v 3 \x - \xo 6:3 \xo*\xt 2 Pita 2:4; Jut 1:6\xt*\x*Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ? E enselbar araziba tuisɨgham. E kamaghɨn damuva, e guizbangɨra nguazir kamɨn osɨmtɨziba tuisɨghamin fofozim ikiam. \v 4 Kamaghɨn, osɨmtɨzitam ian tongɨn otoghtɨma, tizim bagh ia osɨmtɨzir kam tuisɨghamin ingangarim isava, siosɨn azenan itir darazigh anɨdi? \v 5 Ia aghumsɨghasa, kɨ kamaghɨn mɨgei. Kɨ ghaze, ian tongɨn, gumazir fofozim ititam ti mar ikia, egha Kraisɨn adarazir tongɨn osɨmtɨziba tuisɨghamin fofozim ikiama. \v 6 Ezɨ manmaghsua, Kraisɨn adarazi uari isava, gumazir nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir puvatɨzibar damazimɨn ghua uari isa kot garɨsi. \p \v 7 \x - \xo 6:7 \xo*\xt Aghuzir Akaba 20:22; Matyu 5:39; Luk 6:29; Rom 12:17-19; 1 Tesalonika 5:15; 1 Pita 3:9\xt*\x*Ia Kraisɨn adarasi, ia osɨmtɨziba uarir ikia, uari isa kotɨn zui, ezɨ ian arazir kam kamaghɨn e gamizɨ e fo, Kraisɨn arazir ia gɨn zuim, ia anetakis. Manmaghsua ia me ateghtɨ, me paza ia damuan ia aghua? Manmaghsua ia me ateghtɨ, me pura ian biziba inian ia aghua? \v 8 Ia arazir aghuir kabar gɨn mangan aghuagha, uari paza me gamua men biziba pura da isi. Egha arazir kamra, ia uaghan uan adarazigh ami. \p \v 9 \x - \xo 6:9 \xo*\xt Galesia 5:19-21; Efesus 5:5; 1 Timoti 1:9; Hibru 12:14; Akar Mogomem 22:15\xt*\x*Gumazamizir arazir kurabagh amiba, God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven mangan kogham. Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ? Ia uari uan navibagh ifaran markɨ. Gumazamizir tintinibar uari isava akuiba, ko gumazamizir marvir guabar ziaba feba, ko poroghamiba uari bakeir arazim gamiba, ko gumazir uarira uari isa akua arazir aghumsɨzibagh amiba, \v 10 ko okɨmakɨar gumazamiziba, ko gumazamizir igharaz darazir biziba bagha navim dɨkaviba, ko dɨpar onganiba apiba, ko akar kuraba uari gasir arazim gamiba, ko gumazir pura igharazibar biziba uari bagha da isiba, gumazamizir kamaghɨn amiba bar, me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikian kogham. \v 11 \x - \xo 6:11 \xo*\xt Efesus 2:2; Kolosi 3:7; Taitus 3:3-7; Hibru 10:22\xt*\x*Fomɨra ian marazi kamaghɨn ike. Ezɨ God ia ruegha, ia gamizɨ, ia an gumazamizibar otifi. Ia, Ekiam Krais Iesusɨn ziam ko en Godɨn Duamɨn gavgavimɨn, God ia gamizɨ, ia an damazimɨn derazir gumazamizibar otifi. \s En inivafɨziba, da Godɨn Duamɨn Dɨpenimɨn mɨn iti \p \v 12 \x - \xo 6:12 \xo*\xt 1 Korin 10:23\xt*\x*Gumazamizir maba kamaghɨn mɨgei, “Bizitam nan suirazir puvatɨ, kamaghɨn kɨ biziba bar dar amuam.” A guizbangɨra, egh nɨ uaghan nɨghnɨgh, bizir maba nɨn dabirabimɨn akurvazir puvatɨ. Guizbangɨra, kɨ fɨrighɨrɨgh biziba bar dar amuam. Eghtɨ bizitam na damightɨ, kɨ an ingangarir gumazimɨn mɨn ikian kogham. \v 13 \x - \xo 6:13 \xo*\xt Rom 14:17; 1 Korin 6:15; Kolosi 2:22-23; 1 Tesalonika 4:3-7\xt*\x*Gumazamizir maba ghaze, “Dagheba, da navim bagha itir biziba, ezɨ navim, a dagheba isir bizim.” Akar kam guizbangɨra, ezɨ God bizir kamning vɨraram aning agɨvagham. Eghtɨ en inivafɨziba, gumazamiziba uari bakɨa akuir arazim bagh ikian kogham. Puvatɨ. En inivafɨziba, Ekiam bagh ikɨva, an ingangarim damuam. Ekiam en inivafɨzibar gara dar akurvasi. \v 14 \x - \xo 6:14 \xo*\xt Rom 6:5; 6:8; 8:11; 1 Korin 15:20; 2 Korin 4:14; Efesus 1:19-20\xt*\x*God uan gavgavimɨn Ekiam gamizɨ, a ua dɨkafi, egh a uaghan en inivafɨzibar amightɨ e ua dɨkavam. \p \v 15 \x - \xo 6:15 \xo*\xt Rom 12:5; 1 Korin 12:27; Efesus 4:12; 4:16; 5:30\xt*\x*Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ? Ian inivafɨziba, da Kraisɨn inivafɨzir akuaba. Kamaghɨn, kɨ ti Kraisɨn inivafɨzir akua tam inighɨva, amizir arazir kurabagh amimɨn inivafɨzimɨn poroghtɨ, kar arazir aghuim? Bar puvatɨ! Kɨ kamaghɨn damighan kogham! \v 16 \x - \xo 6:16 \xo*\xt Jenesis 2:24; Matyu 19:5; Efesus 5:31\xt*\x*Gumazim arazir kurabagh amir amizim ko porogha, a ko aning inivafɨzir vamɨram oto. Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ? Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨkeme, “Aning, inivafɨzir vamɨram otogham.” \v 17 \x - \xo 6:17 \xo*\xt Jon 17:21-23; Rom 8:9-11; Efesus 4:4\xt*\x*Eghtɨ gumazitam o amizitam Ekiam ko porogh, egh a ko Duar vamɨram otogham. \p \v 18 \x - \xo 6:18 \xo*\xt Rom 1:24; 6:12-13; 1 Tesalonika 4:3; Hibru 13:4\xt*\x*Ia zurara arazir gumazamizir uari bakɨava akuimɨn arɨ mangɨ, an saghon ikɨ. Arazir kurar igharaziba, gumazamiziba dagh amima, da inivafɨzimɨn azenan otifi. Ezɨ gumazim o amizim, gumazamiziba tintinibar uari ko akuir arazim damigh, a uabɨ uan inivafɨzim gasɨghasigham. \v 19 \x - \xo 6:19 \xo*\xt Rom 14:7-8; 1 Korin 3:16; 2 Korin 6:16\xt*\x*Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ? Ian inivafɨziba, da Godɨn Duamɨn Dɨpenimɨn mɨn iti. God uan Duam isa ia ganɨngizɨma, a ian aven iti. Ia uarira uari bagha itir puvatɨ, ia God bagha iti. \v 20 \x - \xo 6:20 \xo*\xt 1 Korin 7:23; Galesia 3:13; Filipai 1:20; Hibru 9:12; 1 Pita 1:18-19\xt*\x*God ivezir bar ekiamɨn ia givese. Kamaghɨn, ia uan inivafɨziba isɨ, God danɨng an ziam fɨ. \c 7 \ms Pol poroghamir arazimɨn akam mɨgei \mr (Sapta 7) \s Pol poroghamibar arazimɨn azangsɨziba ikarvasi \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xo*\xt 1 Korin 7:8; 7:26\xt*\x*Kɨ datɨrɨghɨn mɨgɨrɨgɨar ia akɨnafarimɨn osiriziba ikarvaghasa. Gumazim o amizim poroghamim gamizir puvatɨ, a dera. \v 2 Gumazamizir uari bakɨa akuir arazim, bar ekevima, kamaghɨn gumaziba bar, vaghvagh amuimɨn ikɨtɨ, amiziba bar, vaghvagh pamɨn ikɨ. \v 3 \x - \xo 7:3 \xo*\xt Ua Me Ini 21:10; 1 Pita 3:7\xt*\x*Pamɨn inivafɨzim, kar an amuimɨn bizim, ezɨ gumazim an anogoroghan kogham. Kamaghɨra, amuimɨn inivafɨzim, kar an pamɨn bizim, amuim an anogoroghan kogham. \v 4 Amizim uabɨ, uan inivafɨzim gativan kogham. Puvatɨ, pam a gatifa. Kamaghɨra, gumazim uabɨ, uan inivafɨzim gativan kogham. Puvatɨ, amuim a gatifa. \v 5 \x - \xo 7:5 \xo*\xt Joel 2:16; Sekaraia 7:3; 1 Tesalonika 3:5\xt*\x*Gua poroghamimning, gua akɨrim ragh uaning gasɨ uaningɨn aghuaghuagh, uan inivafɨzimning uaningɨn anogoroghan markɨ. Gua God ko mɨkɨmsɨ, vɨrara ifongegh uaning mɨkɨm suam, ga dughiar otevimɨn uan inivafɨzimning anogoregham, eghtɨ arazir kam dera. Egh arazir kamɨn gɨrara, gua ua uaningɨn porogh. Gua kamaghɨn damuan koghtɨ, Satan gua gifarɨsɨ, gua gakaghontɨ, gua uan inivafɨzimɨn agorogem dɨkabɨnɨva avegh, irɨgham. \p \v 6 Akar kɨ ia mɨkemezir kam, kɨ pura ian amamangarɨsi. Kɨ akar gavgavim ia ganɨdir puvatɨ. \v 7 \x - \xo 7:7 \xo*\xt Matyu 19:12; Aposel 26:29; 1 Korin 12:11\xt*\x*Kɨ kamaghsua, gumazamiziba bar nan mɨn pura odiaribar ikɨ. God vaghvagha gavgavim isa, gumazamiziba vaghvagha me ganɨngi. Gumazir mam, gavgavir mam iti, ezɨ gumazir igharazir mam, gavgavir igharazir mam iti. \p \v 8 Gumaziba ko amizir odiarbar itiba, ko amizir men paba ariaghireziba, kɨ kamaghɨn mɨgei, me nan mɨn odiarimɨn ikɨtɨ, deragham. \v 9 \x - \xo 7:9 \xo*\xt 1 Timoti 5:14\xt*\x*Nɨ uan inivafɨzimɨn agorogem dɨkabɨnamin gavgavim puvatɨghɨva, nɨ amuimɨn ikɨ, o pamɨn ikɨ. Nɨ odiarimɨn ikɨtɨma, inivafɨzir agorogem bar nɨn ekeveghtɨ, nɨ gumazamiziba pura tintinibar uari ko akuir arazim bagh bar ikuvigham. \p \v 10 \x - \xo 7:10 \xo*\xt Malakai 2:14-16\xt*\x*\x - \xo 7:10-11 \xo*\xt Matyu 5:32; 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18\xt*\x*Poroghamiba, kɨ akar gavgavir kam ia ganɨdi, kar nan akam puvatɨ, kar Ekiamɨn akam. A kamakɨn: Amizim uan pam ataghɨraghan kogham. \v 11 Amizim uan pam ategh, a pura ikɨ. Puvatɨghtɨma, a uamategh uan pam bagh mangɨva a ko navir vamɨra ikɨ. Eghtɨ gumazim uaghan uan amuim batoghan markɨ. \p \v 12 Ezɨ, gumazir igharazir maba, kɨ kamaghɨn me mɨkɨmasa, akar kam Ekiamɨn akam puvatɨ. Kɨ uabɨ kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, Kraisɨn adarazir tavɨn amuim, nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikian kogh, egh amizir kam a ko ikɨsɨ bar ifongeghtɨ, gumazir kam a batoghan kogham. \v 13 Eghtɨ Kraisɨn adarazir amizitamɨn pam, nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikian kogh, egh gumazir kam a ko ikɨsɨ bar ifongeghtɨ, amizir kam anetaghɨraghan markɨ. \v 14 Gumazir nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir puvatɨzim, amizir nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itim ko poroghtɨ, arazir kamɨn God a damutɨ, a God baghavɨra itir gumazimɨn otogham. Ezɨ amizir nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir puvatɨzim, gumazir nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itim ko poroghtɨ, arazir kamɨn God a damutɨ, a God baghavɨra itir amizimɨn otogham. Me kamaghɨn amizir puvatɨzɨ, men boriba ti Godɨn damazimɨn zuezir puvatɨghai. Ezɨ datɨrɨghɨn men boriba God baghavɨra itir boriba. \p \v 15 \x - \xo 7:15 \xo*\xt Rom 12:18; 14:19; Hibru 12:14\xt*\x*Ezɨ nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir puvatɨzitav, nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir tav ataghɨraghsɨ, a dera. A mar anetakigh. Arazir kam otoghtɨ, pam o amuir nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itim, datɨrɨghɨn poroghamir arazir kam uam aning ikɨrarighan kogham. Aning fɨriaghɨrɨ. Ia fo, God navir amɨrizimɨn ikiasa en dia. \v 16 \x - \xo 7:16 \xo*\xt 1 Pita 3:1\xt*\x*Nɨ amuim, nɨ manmaghɨn fogh, uan pamɨn akuraghtɨma, a nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikiam? Nɨ kamaghɨn fozir puvatɨ. Ezɨ nɨ pam, nɨ manmaghɨn fogh, uan amuimɨn akuraghtɨma, a nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikiam, o puvatɨgham? Nɨ uaghan fozir puvatɨ. \s E ikɨrɨmɨrir God e bagha inabazimɨn moghɨn ikiam \p \v 17 \x - \xo 7:17 \xo*\xt 1 Korin 4:17; 7:20; 7:24\xt*\x*God vaghvagha e bagha inabazir ikɨrɨmɨrim isa, e ganɨngi. Kamaghɨn, e deravɨra ikɨrɨmɨrir kamɨn aven daruam. Eghɨva e ikɨrɨmɨrir God faragha en diazim, e an ikɨva kamaghɨra daruam. Kɨ zurara arazir kam siosba bar men sure gami. \v 18 Gumazir mam, me an mɨkarzir mogomemɨn inim atughtɨ, gɨn God an diaghtɨ, a uan duar kurim mongan markɨ. Eghtɨ gumazitam, me an mɨkarzir mogomemɨn inim atughan koghtɨ, gɨn God an diaghtɨ, a uan mɨkarzir mogomemɨn inim aghoran markɨ. \v 19 \x - \xo 7:19 \xo*\xt Jon 15:14; Rom 2:25; Galesia 5:6; 6:15\xt*\x*Mɨkarzir mogomemɨn inim atuz, o mɨkarzir mogomemɨn inim atuzir puvatɨ, aning pura bizim. Godɨn Akar Gavgavibar gɨn zuir arazim, a bizir ekiam. \v 20 E bar moghɨra, dughiar God en diazimɨn, manmaghɨn itir ikɨrɨmɨrim e faragha an ike, e ikɨrɨmɨrir kamra ikiam. \v 21 Nɨ ti fomɨra ingangarir gumazir kɨnim o ingangarir amizir kɨnimɨn itima, God nɨn dia? Nɨ bizir kamɨn osɨman markɨ. Eghtɨ tuavir nɨ fɨrighɨrɨghamin tam ikɨtɨma, nɨ tuavir kamɨn gɨn mangɨ. \v 22 \x - \xo 7:22 \xo*\xt Jon 8:36; Galesia 5:13; Efesus 6:6; Filemon 1:16; 1 Pita 2:16\xt*\x*Gumazim ingangarir gumazir kɨnimɨn itima, God an dia, ezɨ a datɨrɨghɨn Ekiamɨn gumazimra. An Ekiamɨn damazimɨn fɨriaghɨrɨgha, ua ingangarir gumazir kɨnimɨn mɨn itir puvatɨ. Kamaghɨra, gumazim fɨriaghɨrɨgha itima, God an diazɨ, a datɨrɨghɨn Kraisɨn ingangarir gumazir kɨnimɨn mɨn iti. \v 23 \x - \xo 7:23 \xo*\xt 1 Korin 6:20; 1 Pita 1:18-19\xt*\x*God bar ivezir ekiamɨn ia givese, kamaghɨn, ia gumazamizibar ingangarir gumazamizir kɨnibar mɨn ikian markɨ. \v 24 Nan adarasi, manmaghɨn itir ikɨrɨmɨrim e an itima, God en dia, eghtɨ ikɨrɨmɨrir kamra e an aven daru God ko porogham. \s Pol akam isa odiarir gumazamizibagh anɨdi \p \v 25 \x - \xo 7:25 \xo*\xt 1 Korin 7:6; 7:10; 7:40; 2 Korin 8:8-10; 1 Timoti 1:12-13; 1:16\xt*\x*Ekiam gumazamizir odiaribar mɨkɨmamin akatam na ganɨngizir puvatɨ. Ezɨ kɨ uan nɨghnɨzimɨn gɨn mangɨ mɨkɨmasa. Ia fo, Godɨn apangkuvimra na gamizɨ, kɨ guizɨn akam akurir gumazimɨn oto. \v 26 Kɨ dughiar kamɨn osɨmtɨzir ekiabar gara ghaze, ia kamaghɨra iti moghɨra ikɨtɨ, deragham. \v 27 Nɨ amuimɨn iti, nɨ anetaghɨraghsɨ tuaviba burian markɨ. Nɨ odiarimɨn iti, nɨ poroghamim damusɨ nɨghnɨghan markɨ. \v 28 \x - \xo 7:28 \xo*\xt 1 Korin 7:38\xt*\x*Nɨ amimɨn ikɨ, kar arazir kuram puvatɨ. Ezɨ amizir igiam pamɨn ikɨ, kar arazir kuram puvatɨ. Guizbangɨra gumazamizir poroghamibagh amiziba, nguazimɨn itir osɨmtɨziba me bativam. Osɨmtɨzir kaba, ia bativan kɨ aghua. \p \v 29 \x - \xo 7:29 \xo*\xt Rom 13:11\xt*\x*Nan adarasi, kɨ kamaghɨn ia mɨgei, dughiam bar otefe. Ezɨ dughiar kamɨn tugh mangɨva, poroghamibagh amizir gumaziba, me gumazir amibar itir puvatɨzɨ moghɨn ikɨ. \v 30 Ezɨ gumazamizir aziba, me azi puvatɨzɨ moghɨn ikɨ. Eghtɨ gumazamizir bar akongeziba, me akongan markɨ. Eghtɨ gumazamizir bizibagh iveziba, me biziba puvatɨzɨ moghɨn ikɨ. \v 31 \x - \xo 7:31 \xo*\xt Onger Akaba 39:6; Jems 1:10; 4:14; 1 Pita 1:24; 1 Jon 2:17\xt*\x*Ezɨ nguazimɨn biziba bagha ingarir gumazamiziba, me bizir kaba bagh pamtem nɨghnɨghan markɨ. E fo, dughiar ruarim puvatɨ, eghtɨ nguazir kam ko an itir biziba bar gɨvagham. \p \v 32 Kɨ kamaghɨn aghua, nguazir kamɨn navir osɨmtɨziba tintinibar ian nɨghnɨzibagh ekuam. Odiarir gumazim, a mɨghɨgha Ekiamɨn bizibagh nɨghnɨgha, Ekiam ifongezir arazibar amuasa. \v 33 Ezɨ poroghamim gamizir gumazim, a mɨghɨgha nguazir kamɨn bizibagh nɨghnɨsi. A uan amuim ifongezir arazibar amuasa. \v 34 \x - \xo 7:34 \xo*\xt Luk 10:40\xt*\x*Ezɨ kamaghɨn nɨghnɨzir pumuning a getui. Amizir igiaba ko odiarir amiziba, me mɨghɨgha Ekiamɨn bizibagh nɨghnɨsi. Me uan duaba ko inivafɨziba bar da isɨ God danɨng, egh God baghvɨra ikiasa. Ezɨ poroghamim gamizir amizim, a mɨghɨgha nguazir kamɨn bizibagh nɨghnɨsi. A uan pam ifongezir arazibar amuasa. \p \v 35 Kɨ ian akuraghtɨ ia deragh ikiasa akar kam gami. Kɨ ian anogoroghasa nɨghnɨzir puvatɨ. Kɨ kamaghsua, ia zurara arazir aghuibar gɨn mangɨ, egh Ekiamɨn ingangarim damu. Biziba pura tintinimɨn ian nɨghnɨzibagh ekuan kɨ aghua. \p \v 36 Gumazitam kamaghɨn nɨghnɨgh suam, kɨ amizir igiar me na bagha inabazim, arazir aghuibar a gamir puvatɨ. Egha a bagha nɨghnɨgha, uan inivafɨzimɨn agorogem dɨkabɨnamin gavgavim puvatɨ. Egh a gantɨ tuaviba ua puvatɨgham. Kamaghɨn a uan ifongiamɨn gɨn mangɨ, aning uaningɨn ikɨ. An arazir kuram gamir puvatɨ. \v 37 Eghtɨ gumazitam uabɨn gavgavigh, avɨghan kogh, uan inivafɨzimɨn agorogem dɨkabɨnɨva, uan nɨghnɨzimɨn suam, kɨ amizir igiar me na bagha inabazimɨn ikian kogh, ga pura odiarimningɨn ikiam, arazir kam dera. \v 38 Kamaghɨn, gumazir poroghamim gamizim, an arazir aghuim gami. Ezɨ gumazir odiarimɨn itim, bar arazir aghuim gami.\f + \fr 7:38 \fr*\ft Grighɨn akam ves 36ɨn ghua 38ɨn tuzim, deragha bigha mɨgeir puvatɨ.\ft*\f* \p \v 39 \x - \xo 7:39 \xo*\xt Rom 7:2-3; 2 Korin 6:14\xt*\x*Amizitamɨn pam ikɨvɨra ikɨtɨ, amizir kam a ko porogh mamaghɨra ikɨ. An pam aremeghtɨ, datɨrɨghɨn a fɨriaghɨrɨ. A ua gumazitamɨn ikɨsɨ, tavɨn ikɨ. Eghtɨ a ikiamin gumazim, nɨghnɨzir gavgavim Ekiamɨn ikɨ. \v 40 \x - \xo 7:40 \xo*\xt 1 Korin 7:25; 1 Tesalonika 4:8\xt*\x*Kɨ uabɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, an odiarimɨn ikɨ, kamaghɨn a bar akuegham. Kɨ nɨghnɨzi, Godɨn Duam nan iti, ezɨ kɨ akar kabav gei. \c 8 \ms Me marvir guabar ofa gamir asɨziba, Kraisɨn adarazi dar amam, o puvatɨ? \mr (Sapta 8--10) \s Pol asɨzir me isa marvir guabar ofa gamibav gei \p \v 1 \x - \xo 8:1 \xo*\xt Aposel 15:20; 15:29; Rom 14:3; 14:10; 14:14; 1 Korin 10:19\xt*\x*Kɨ datɨrɨghɨn asɨzir me marvir guabar ofa gamua apir arazimɨn mɨkɨmasa. Gumazamizir maba ghaze, “E bar, fofozim iti.” Akar kam guizbangɨra, fofozir kɨnim, gumazamizibagh amima, me uarira uan ziaba fe. Ezɨ gumazamizir igharazibagh ifongezir arazim, a gumazamizibagh amima, men nɨghnɨzir gavgavir Kraisɨn itim bar gavgafi.\f + \fr 8:1 \fr*\ft Polɨn dughiamɨn, nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir puvatɨzir gumazamiziba asɨziba isa, marvir guabar dɨpenibar ghua dav sogha, marvir guabar ofa gami. Egha me gɨn asɨzir kaba isa maketɨn ghua da amadi. Ezɨ nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir darasi, bizir kam bagha Polɨn azangsɨsi, me asɨzir kamaghɨn amizibar amam, o puvatɨgham?\ft*\f* \v 2 \x - \xo 8:2 \xo*\xt 1 Korin 13:8-9; 13:12; Galesia 6:3; 1 Timoti 6:4\xt*\x*Gumazitam o amizitam suam, a biziba bar dagh fo. Ti puvatɨ, an fofozim apengara iti. \v 3 \x - \xo 8:3 \xo*\xt Matyu 7:23; Galesia 4:9\xt*\x*Ezɨ gumazamizir God gifongeziba, God bar me gɨfo. \p \v 4 \x - \xo 8:4 \xo*\xt Godɨn Araziba 4:35; 4:39; 6:4; Aisaia 41:24; 1 Korin 10:19; Galesia 4:8; Efesus 4:6; 1 Timoti 2:5\xt*\x*Ezɨ, asɨzir me marvir guabar ofa gamua apir arazim, kɨ a mɨkɨmasa. E fo, marvir guam, a guizɨn bizim puvatɨ, a nedazir kɨnim. Godɨn avɨriba puvatɨ. Godɨn bar vamɨra iti. \v 5 Guizbangɨra, bizir avɨriba me “god,” dagh arɨgha, bizir avɨriba me “ekiam,” dagh arɨsi. Da guizbangɨra overiam o nguazimɨn iti, da pura biziba. \v 6 \x - \xo 8:6 \xo*\xt Malakai 2:10; Jon 1:3; Aposel 17:28; Rom 11:36; 1 Korin 12:6; Efesus 4:5-6; Filipai 2:11\xt*\x*E Godɨn vamɨra iti, a God Afeziam. A biziba bar dar mɨngarim, ezɨ e an gumazamizibar mɨn iti. Ezɨ Ekiar vamɨra iti, a Krais Iesus. A biziba bar dar ingarigha, e gamima, e angamɨra iti. \p \v 7 \x - \xo 8:7 \xo*\xt Rom 14:14; 14:23; 1 Korin 10:28-29\xt*\x*Ezɨ gumazamizir maba bizir kabagh fozir puvatɨ. Marazi fomɨra marvir guabar arazibar gɨn ghuegha kamaghɨn amigha, datɨrɨghɨn asɨzir me apir kaba, me ghaze, kar marvir guabar guizɨn ofa. Men nɨghnɨziba kuiaghirezir puvatɨgha gavgavizir puvatɨzɨ, me asɨzir kaba apava ghaze, me derazir puvatɨzir arazim gami. \v 8 \x - \xo 8:8 \xo*\xt Rom 14:17\xt*\x*Guizbangɨra, daghem e damightɨ, e bar Godɨn boroghɨra mangan kogham. E daman koghtɨ, bizir kam e damightɨ, e Godɨn damazimɨn ikuvighan kogham. Egh e damɨtɨ, bizir kam uaghan e damightɨ, e Godɨn damazimɨn deravɨra ikian kogham. \p \v 9 \x - \xo 8:9 \xo*\xt Rom 14:13-15; 14:20; Galesia 5:13\xt*\x*Ia deravɨra ganigh, kamaghɨn fogh dagher tizir ia ifongezim, ia pura aneremam. Eghtɨ gumazamizir nɨghnɨzir gavgavir muziariba itiba, ian arazir ia amir kamɨn ganɨva, uam arazir kuramɨn aven mangam. \p \v 10 Nɨ gumazir fofozim itim, nɨ marvir guabar dɨpenimɨn mangɨ asɨzibar amɨtɨ, gumazamizir nɨghnɨziba kuiaghirezir puvatɨgha gavgavizir puvatɨziba, izɨ nɨn gantɨ, nɨn arazir kam gavgavim an navim a danightɨ, me uaghan asɨzir me marvir guabar ofa gamibar amam. \v 11 \x - \xo 8:11 \xo*\xt Rom 14:15-20\xt*\x*Eghtɨ nɨn arazir kamɨn, fofozim gumazamizir nɨghnɨzir gavgavir muziarim itiba me gasɨghasigham. Kar, ian anav, Krais uaghan a bagha areme. \v 12 Ia oragh. Kraisɨn adarasi, men marasi, men nɨghnɨziba kuiaghirezir puvatɨgha gavgavizir puvatɨ. Ezɨ ia arazir kurar kam me gamua men nɨghnɨzir gavgavibagh asɨghasɨsi, egha arazir kamɨn ia mati arazir kuramɨn Krais gami. \v 13 \x - \xo 8:13 \xo*\xt Rom 14:21; 2 Korin 11:29\xt*\x*Kamaghɨn, dagher manam nan adarazir mav damightɨ, an arazir kuramɨn aven mangɨtɨ, kɨ tong uam asɨzitam ameghan kogham. Kɨ uan namakam damutɨ, an arazir kuramɨn aven mangan, kɨ aghua. \c 9 \s Pol aposelɨn ingangarimɨn ivezim isir puvatɨgha, bar akonge \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xo*\xt Aposel 9:3; 9:15-17; 18:9; 26:16; 1 Korin 15:8; 2 Korin 12:12; Galesia 2:7-8\xt*\x*Ia nan gan fogh, kɨ gumazir fɨriaghɨrɨzim! Kɨ guizbangɨra aposelɨn mam! Egha kɨ uabɨ Iesus en Ekiam, kɨ an ganigha gɨfa. Egha kɨ Ekiamɨn ingangarim gamima, nan ingangarimɨn ia gamizɨma, ia Kraisɨn adarazir otifi! \v 2 \x - \xo 9:2 \xo*\xt 2 Korin 3:2-3\xt*\x*Marazi ghaze, kɨ aposel puvatɨ. Ezɨ ia fo, kɨ aposel. Ia Kraisɨn adarazir otivigha, a ko poroghav itima, bizir kam kamaghɨn ian aka, kɨ guizɨn Ekiamɨn aposel. \p \v 3 Gumazamizir maba nan araziba tuisɨgha, akam na gasi. Ezɨ kɨ kamaghɨn ua bagha me ikarvasi. \v 4 \x - \xo 9:4 \xo*\xt Luk 10:8; 1 Korin 9:13-14\xt*\x*Kamaghɨn ti derazir puvatɨ, e aposelba uan ingangarimɨn ivezim dagheba ko dɨpabar mɨn da iniam? Guizbangɨra, e da iniam. \v 5 A ti kamaghɨn derazir puvatɨ, e amuibar ikɨva, me ko tuavir saghuiabar mangam. Mati aposelɨn igharaziba, ko Ekiamɨn aveghbuar doziba, ko Pita amizɨ moghɨn? Are, arazir kam uaghan dera. \v 6 Ga Barnabasra ti, uan ingangarimɨn ivezim isir puvatɨgha, uan ikɨrɨmɨrim bagh dagɨar ingangarim damuam, eghtɨ aposelɨn igharaziba ti puvatɨgham? Puvatɨ, e bar moghɨra ingangarimɨn ivezim iniam. \p \v 7 \x - \xo 9:7 \xo*\xt Godɨn Araziba 20:6; 2 Korin 10:4; 1 Timoti 1:18\xt*\x*Gumazir manam mɨdorozir gumazimɨn ingangarim gamua, uabɨ ua bagha dagheba buri? A guizbangɨra, da burir puvatɨ. Gumazir manam ua bagha azenim oparigha, an dagheba isir puvatɨ? Puvatɨ, an ada iniam. Gumazir manam sipsipbar gara, egha a uabɨ dar oteba apir pu? Puvatɨ, an ada api. \p \v 8 Ia suam, kɨ ti nguazir kamɨn gumazamizibar nɨghnɨzibar gɨn ghua mɨgɨrɨgɨar kam gami. Puvatɨ. Moses Osirizir Araziba uaghan kamaghɨn mɨkeme. \v 9 \x - \xo 9:9 \xo*\xt Godɨn Araziba 25:4; 1 Timoti 5:18\xt*\x*Moses Osirizir Arazibar aven a kamaghɨn mɨkeme, “Bulmakau raizɨn iniba tuir dughiamɨn, ia damɨsɨ an anogorogh an akam ikian markɨ.” God ti bulmakaubagh nɨghnɨgha mɨgɨrɨgɨar kam gami, o? Puvatɨ. \v 10 \x - \xo 9:10 \xo*\xt 2 Timoti 2:6\xt*\x*An e gɨnɨghnɨgha mɨgɨrɨgɨar kam gami. Guizbangɨra, gumazir azenim bagha nguazim abɨzim, ko gumazir raizɨn inim amɨsevim, aning fo, aning uan ingangarimɨn daghetam iniam. Kamaghɨn e fo, mɨgɨrɨgɨar kam, en mɨgɨrɨgɨam. \p \v 11 \x - \xo 9:11 \xo*\xt Rom 15:27; Galesia 6:6\xt*\x*E Godɨn Duamɨn bizir aghuariba ian tongɨn da opari. Eghtɨ ia inivafɨzimɨn akurvazir bizibar en akurvaghtɨ, kamaghɨn ti deragham? Are, arazir kam dera, e oparizir bizibar dagheba iniam. \v 12 \x - \xo 9:12 \xo*\xt Aposel 20:33-35; 1 Korin 13:7; 2 Korin 11:7-9; 11:12\xt*\x*Ia igharaz darazir amamangarɨghtɨ, me ia da biziba iniam, ia zurara en amamangarɨghtɨma, e biziba iniam. Eghtɨ bizir ia e ganɨdiba, me ganɨdir bizibagh afiragham. \p Ezɨ bizir e ia da iniamiba bar, e da isir puvatɨgha, kamaghɨn e osɨmtɨzir avɨriba ateri. E Kraisɨn Akar Aghuimɨn tuavim apɨran aghuagha, kamaghɨn e da isir puvatɨ. \v 13 \x - \xo 9:13 \xo*\xt Ofa Gami 6:16; 6:26; Dɨboboniba 18:8; 18:31; Godɨn Araziba 10:9; 18:1\xt*\x*Ia fo, gumazir Godɨn Dɨpenimɨn ingangarim gamiba, me Godɨn Dɨpenimɨn dagheba isi. Ezɨ gumazir ofa gamir dakozimɨn ingariba, me gumazamiziba ofa gamir asɨzir naba isa da api. Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ? \v 14 \x - \xo 9:14 \xo*\xt Matyu 10:10; Luk 10:7; Galesia 6:6; 1 Timoti 5:17\xt*\x*Kamaghɨra, Ekiam mɨgɨrɨgɨar kam e ganɨngi, gumazamizir Akar Aghuim akuriba, me gumazamizir Akar Aghuim barazibar dafarimɨn, men inivafɨzimɨn akurvazir biziba iniam. \p \v 15 \x - \xo 9:15 \xo*\xt Aposel 18:3; 20:34; 2 Korin 11:10; 1 Tesalonika 2:9\xt*\x*Ezɨ arazir Ekiam damuasa mɨkemezim, kɨ uabɨ a gamir puvatɨ. Egha datɨrɨghɨn uaghan, kɨ ian bizitam iniasava akar kam osirir pu. Bar puvatɨ. Kɨ ti aremeghtɨ, ia bizitam na danɨngam. Arazir kɨ amim, kɨ a bagha bar akongezɨ gumazitam anegɨvan kɨ bar aghua. \v 16 \x - \xo 9:16 \xo*\xt Jeremaia 20:9\xt*\x*Kɨ Akar Aghuim akunɨva, uabɨ uan ziam fɨ bar akongeghan kogham. Puvatɨ. Akar aghuim akurir ingangarim, kar Ekiam na ganɨngizir ingangarim. Kɨ Akar Aghuim akunan kogh bar ikuvigham. \p \v 17 \x - \xo 9:17 \xo*\xt 1 Korin 3:8; 3:14; 4:1; Galesia 2:7; Kolosi 1:25\xt*\x*Kɨ uabɨ uan ifongiamɨn gɨn mangɨ ingangarir kam damuva, kɨ an ivezim iniam. Puvatɨ. Ekiam ingangarir kam na ganɨngizɨ, kɨ a gami. \v 18 \x - \xo 9:18 \xo*\xt 1 Korin 10:33; 2 Korin 4:5\xt*\x*Kamaghɨn, kɨ ivezir manam iniam? Kɨ Akar Aghuim akura iniasava amir biziba, kɨ da isir puvatɨ. Kɨ pura Akar Aghuim gumazamizibav kɨnasa, bar akonge. Ezɨ bar akongezir arazir kɨ isir kam, a mati nan ivezimra. \s Pol gumazamiziba bar men ingangarir gumazimɨn mɨn iti \p \v 19 \x - \xo 9:19 \xo*\xt Matyu 20:26-27; Galesia 5:13; 1 Pita 3:1\xt*\x*Kɨ fɨriaghɨrɨgha iti, egha gumazitamɨn ingangarir gumazimɨn itir puvatɨ. Egha kɨ uan ifongiamɨn gumazamiziba bar men ingangarir gumazimɨn mɨn oto. Kɨ gumazamizir avɨrim uam me inigh, Kraisɨn adarazir aven izasa. Kamaghɨn, kɨ men ingangarir gumazim mɨn iti. \v 20 \x - \xo 9:20 \xo*\xt Aposel 16:3; 18:18; 21:20-26\xt*\x*Kɨ Judaba ko itir dughiamɨn, kɨ me iniasa, kamaghɨn kɨ Judan Arazibar gɨn zui. Kɨ uabɨ Moses Osirizir Arazibar apengan itir puvatɨ. Kɨ Moses Osirizir Arazibar apengan iti darasi kɨ me iniasa, kamaghɨn kɨ men damazimɨn, Moses Osirizir Arazibar apengan itir gumazimɨn mɨn iti. \v 21 \x - \xo 9:21 \xo*\xt Rom 2:12-14; Galesia 2:3; 3:2; 5:13\xt*\x*Kamaghɨra, kɨ Kantrin Igharazibar Gumazamiziba iniasa. Kamaghɨn, kɨ me ko ikia, mati Kantrin Igharazibar Gumazimɨn mɨn iti. Egha kɨ kamaghɨn amua, Godɨn arazim ataghizir puvatɨ. Guizbangɨra, kɨ Kraisɨn arazimɨn apengan ikiavɨra iti. \v 22 \x - \xo 9:22 \xo*\xt Rom 11:14; 15:1; 1 Korin 10:33; 2 Korin 11:29\xt*\x*Kɨ gumazamizir nɨghnɨzir gavgavir muziariba itiba, me iniasa. Kamaghɨn, kɨ men damazibar, kɨ gavgaviba puvatɨzir gumazimɨn mɨn iti. Kɨ gumazamizir guar avɨriba, men tarazi iniasa, tuavir avɨriba buri. Kamaghɨn kɨ pura tintinimɨn gumazamiziba bar men arazibar mɨn zui. \v 23 Kɨ fo, Ekiam gɨn bizir aghuiba isɨ, gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim Akar Aghuimɨn itiba, me danɨngam. Kɨ kamaghsua, kɨ uaghan bizir aghuir kataba me ko da iniam. Bizir kam bagha, kɨ Iesusɨn Akar Aghuim damutɨ a gavgavasa, kamaghɨn kɨ ingangarir kabagh ami. \s E pamtem ivemarɨ ivezim iniam \p \v 24 \x - \xo 9:24 \xo*\xt Galesia 5:7; Filipai 3:14; 2 Timoti 4:7; Hibru 12:1\xt*\x*Gumazir ivemariba, me bar ivemara, vamɨra ivezim isi. Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ? Ia uaghan pamtem ivemar egh ivezim iniam. \v 25 \x - \xo 9:25 \xo*\xt Efesus 6:12; Filipai 3:14; 2 Timoti 2:4-5; 4:8; Jems 1:12; 1 Pita 1:4; 5:4; Akar Mogomem 2:10\xt*\x*Eghtɨ gumazitam ivemarimɨn faragh otoghsɨ, inivafɨzimɨn ifongiam dɨkabɨragh, ivezim inisɨ pamten ingar. Ivezir a isir kam, a zurara ikian kogham. Ivezir e iniasa amim, a zurara ikiam. \v 26 Kamaghɨn, kɨ mati gumazim pamtem ivemara tintinimɨn garir puvatɨzim. Egha mati mɨsozir gumazim deragha mɨsogha, pura agharim akurir puvatɨzim. \v 27 \x - \xo 9:27 \xo*\xt Rom 6:18-19; 8:13; 13:14; 2 Korin 13:5-6; Kolosi 3:5\xt*\x*Puvatɨ. Kɨ uan inivafɨzim mɨsogha a dɨkabɨrima, a nan apengan iti. Kɨ kamaghɨn aghua, kɨ Akar Aghuim gumazamizir igharazibav kɨmɨva, gɨn ivezim inighan kogham. \c 10 \s Ia uaribagh gan, ia ifavariba ko osɨmtɨziba bangɨn iran markɨ \p \v 1 \x - \xo 10:1 \xo*\xt Ua Me Ini 13:21-22; 14:22-29; Dɨboboniba 9:18; Nehemia 9:12; Onger Akaba 78:13\xt*\x*Nan adarasi, ia kamaghɨn foghasa kɨ ifonge. Mosesɨn dughiamɨn, en ovaviba bar ghuariar God tuavimɨn men akakazimɨn apengan iti. Ezɨ me bar deravɨra Ongarir Aghevim abigha ghue. \v 2 Egha me bar ghuariam ko ongarimɨn rurim ini, ezɨ rurir kam me gamizɨma, me Mosesɨn gɨn aruir gumazamizibar otifi. \v 3 \x - \xo 10:3 \xo*\xt Ua Me Ini 16:35; Nehemia 9:15; 9:20; Onger Akaba 78:24\xt*\x*Egha me bar moghɨra dagher God me ganɨngiziba ame. \v 4 \x - \xo 10:4 \xo*\xt Onger Akaba 78:15\xt*\x*Egha me bar moghɨra dɨpar God me ganɨngiziba ame. God dagɨar me ko aruim gamizɨma, dɨpam an ikegha otivaghirima, me aneme. Ezɨ dagɨar kam, a Krais uabɨ.\f + \fr 10:4 \fr*\ft Akɨnafarir Mosesɨn ingangarimɨn gun mɨgeiba, da mɨgɨrɨgɨar otevir pumuning iti, aning Israelia dɨpam dagɨamɨn a inizir arazim geghari. Mam, Ua Me Ini 17:1-7ɨn iti, ezɨ mam Dɨboboniba 21:1-13ɨn iti. Judabar marazi ghaze, mɨgɨrɨgɨar otevir kamning dagɨar vamɨram eghari. Dagɨar kam Israelian gɨn danganir me aruiba bar dagh arui.\ft*\f* \v 5 \x - \xo 10:5 \xo*\xt Dɨboboniba 14:16; 14:29-30; Onger Akaba 106:26; Hibru 3:17; Jut 1:5\xt*\x*Ezɨ God gumazamizir kabar avɨriba, men arazibagh ifongezir puvatɨ. Kamaghɨn, God me mɨsuagharigha, men kuaba tintinimɨn danganir dɨpaba puvatɨzimɨn pura da kavamangi. \p \v 6 \x - \xo 10:6 \xo*\xt Dɨboboniba 11:4; 11:34; Onger Akaba 106:14; 1 Korin 10:11\xt*\x*Ezɨ arazir me amizir kaba, da mati ababaniba, e dar ganigh ua men mɨn bizir kuraba bagh naviba dɨkavan kogham. \v 7 \x - \xo 10:7 \xo*\xt Ua Me Ini 32:6; 1 Korin 10:14\xt*\x*Mati me marazi amizɨ moghɨn, ia marvir guabar ziaba fan markɨ. Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, “Me apiagha dagheba ko dɨpaba amegha, gɨn dɨkavigha ghua ighiar kurabagh ami.” \v 8 \x - \xo 10:8 \xo*\xt Dɨboboniba 25:1-18; Onger Akaba 106:29; Akar Mogomem 2:14\xt*\x*Mati men marazi amizɨ moghɨn, e gumazamiziba uari bakɨava akuir arazim damuan kogham. Ia fo, dughiar vamɨran, men 23,000pla gumazamiziba ariaghire. \v 9 \x - \xo 10:9 \xo*\xt Ua Me Ini 17:2; 17:7; Dɨboboniba 21:5-6; Godɨn Araziba 6:16\xt*\x*Mati men marazi amizɨ, kuruzir kuraba me givima me ariaghirezɨ moghɨn, e Krais bizitam damusɨ a gakaghonan kogham. \v 10 \x - \xo 10:10 \xo*\xt Ua Me Ini 16:2; Dɨboboniba 14:2; 14:29; 14:37; 16:41-49; 1 Eghaghaniba 21:15; Hibru 3:11; 3:17\xt*\x*Mati men marazi amizɨ, Ovevemɨn Ensel iza me mɨsoghezɨ me ariaghirezɨ moghɨn, Ia God gimoman markɨ. \p \v 11 \x - \xo 10:11 \xo*\xt Rom 15:4; 1 Korin 10:6; Filipai 4:5; Hibru 10:25; 10:37; 1 Pita 4:7; 1 Jon 2:18\xt*\x*Bizir me batozir kabanang, da mati ababaniba, eghtɨ gumazir igharaziba dar ganam. God kamaghɨn ifonge, da nɨghnɨzim e datɨrɨghɨn itir gumazamizibar anightɨ, e deraghvɨra uari bagh ganam. Kamaghɨn, gumazamiziba fomɨra eghaghanir kaba Godɨn Akɨnafarimɨn e bagha da osiri. Dughiar e itir kam, kar nguazim gɨvamim dughiar abuananam. \p \v 12 Kamaghɨn, gumazitam o amizitam suam, kɨ tugha gavgafi, a deragh gan, egh iran markɨ. \v 13 \x - \xo 10:13 \xo*\xt Jeremaia 29:11; 1 Korin 1:9; 2 Pita 2:9\xt*\x*Osɨmtɨzir ia bativiba, da osɨmtɨzir kabanangɨra, gumazamiziba bar me batifi. Ezɨ God uan akar dɨkɨrɨzimɨn gɨn ghua, osɨmtɨzir ian gavgavibagh afirazɨ tam ateghtɨ, a ia batoghan kogham. Osɨmtɨziba ia bativtɨ, God ian akuraghsɨ tuavim damigham. Tuavir kam kamakɨn: a ia damightɨ, ia tuivigh gavgavigham, eghtɨ osɨmtɨzir kam ia abɨraghan kogham. \s E God ko marvir guam vɨrara aningɨn ziaba fan kogham \p \v 14 \x - \xo 10:14 \xo*\xt 2 Korin 6:17; 1 Jon 5:21\xt*\x*Kamaghɨn, nan namakaba, ia marvir guabar ziaba fer arazimɨn saghon ikɨ. \v 15 Ia fofoziba iti, kamaghɨn kɨ ia mɨgei. Ia uari nan akaba tuisɨgh. \v 16 \x - \xo 10:16 \xo*\xt Matyu 26:26-28; Mak 14:22-24; Luk 22:19-20; Aposel 2:42; 2:46\xt*\x*Kavɨn kam Godɨn bizir aghuiba an itima, e a bagha God mɨnabi. E an wainɨn dɨpam apir dughiamɨn an e gamima, e bar moghɨra uari inigha Kraisɨn ghuzimɨn posi. Ezɨ bretɨn e bɨzir kam, e anepir dughiamɨn, an e gamima, e bar moghɨra uari inigha Kraisɨn inivafɨzimɨn posi. \v 17 \x - \xo 10:17 \xo*\xt Rom 12:5; 1 Korin 12:27; Efesus 4:16\xt*\x*Bretɨn rubuzir vamɨra iti, ezɨ e bar moghɨra uari inigha bretɨn rubuzir kamnaghɨram apa, kamaghɨn e gumazamizir avɨriba, e inivafɨzir vamɨra iti. \p \v 18 \x - \xo 10:18 \xo*\xt Ofa Gami 7:6; 7:15\xt*\x*Ia Israelian arazim gɨnɨghnɨgh. Me ofa gamir dakozim gisɨn tuezir asɨziba apir dughiamɨn, me uari inigha ofa God ganɨdi.\f + \fr 10:18 \fr*\ft Grighɨn akamɨn, vezɨn kam deragha mɨgɨrɨgɨam a bɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \p \v 19-20 \x - \xo 10:19-20 \xo*\xt Godɨn Araziba 32:17; Onger Akaba 106:37; 1 Korin 8:4; Akar Mogomem 9:20\xt*\x*Kɨ kamaghɨn mɨgeir puvatɨ, asɨzir me isa ofan mɨn marvir guabagh anɨdiba, da bizir ekiam, o marvir guaba da bizir ekiaba. Puvatɨ, da pura biziba. Guizbangɨra, kɨ kamaghɨn mɨgei, Godɨn ziam fer puvatɨzir darazi ofa gamir biziba, me da isa asebagh anɨdi. Me God bagha ofa gamir puvatɨ. Egh ia uari inigh aseba ko poghan, kɨ aghua. \v 21 \x - \xo 10:21 \xo*\xt Godɨn Araziba 32:38; 2 Korin 6:15-16\xt*\x*Ia Ekiamɨn kap ko asebar kap vɨraram aningɨn daman markɨ. Egh ia Ekiamɨn dagher dakozim ko asebar dagher dakozim vɨraram aningɨn daman markɨ. \p \v 22 \x - \xo 10:22 \xo*\xt Godɨn Araziba 32:21; Esekiel 22:14\xt*\x*E ti Ekiam damightɨ, an navim ikuvigham o? En gavgavim ekevegha, Ekiamɨn gavgavim gafiras? Bar puvatɨ! \s E zurara Godɨn ziam fam \p \v 23 \x - \xo 10:23 \xo*\xt 1 Korin 6:12\xt*\x*Marazi ghaze, “God en amamangarɨgha ghaze, e biziba bar dar amuam.” Ezɨ e amir bizir maba deravɨra en akurvazir puvatɨ. Marazi ghaze, “God en amamangarɨgha ghaze, e biziba bar dar amuam.” Ezɨ e amir bizir maba, e Kraisɨn adarasi, da gavgavim e ganɨdir puvatɨ. \v 24 \x - \xo 10:24 \xo*\xt Rom 15:1-2; 1 Korin 13:5; Filipai 2:4; 2:21\xt*\x*E uarira uarir akurvaghsɨ, nɨghnɨghan kogham. Puvatɨ, e igharaz darazir akurvaghsɨ nɨghnɨgham. \p \v 25 Asɨzir me maketɨn amadiba, ia dar amɨ. Egh navir averiamɨn nɨghnɨzir avɨribar amu, tintinimɨn azangsɨghan markɨ suam, a dera o a ikufi. Puvatɨ.\f + \fr 10:25 \fr*\ft Dughiar mabar me asɨziba marvir guabar ofa gamua, egha gɨn da isa ghua maketɨn da amadi. Ezɨ Pol kamaghɨn mɨgei, Kraisɨn adarazi maketɨn ivezir asɨzibagh nɨghnɨgh osɨman markɨ, egh suam, me dar amegh, paza damigham. Puvatɨ. Me dar amam.\ft*\f* \v 26 \x - \xo 10:26 \xo*\xt Ua Me Ini 19:5; Godɨn Araziba 10:14; Onger Akaba 24:1\xt*\x*E fo, Godɨn Akɨnafarim ghaze, “Nguazir kam ko an itir biziba bar, da bar moghɨra Ekiamɨn biziba.” \p \v 27 \x - \xo 10:27 \xo*\xt Luk 10:8\xt*\x*Eghtɨ gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim Iesusɨn itir puvatɨzitaba, ia ko damɨsɨ ia mɨkɨmtɨ, ia ifongegh, me ko mangɨ. Dagher manam me ia danightɨ, ia pura aneremɨ. Nɨ navir averiamɨn nɨghnɨzir avɨribar amu, pura tintinimɨn azangsɨghan markɨ suam, dagher kam deras, o a ikufi. \v 28 \x - \xo 10:28 \xo*\xt 1 Korin 8:7\xt*\x*Eghtɨ tav ia mɨkɨm suam, “Dagher kaba, me da isa, marvir guabar ofa gami.” Eghtɨ ia gumazim o amizir ia mɨkemezim bagh nɨghnigh, daman markɨ. Ia pazɨ damuan markɨ. \v 29 \x - \xo 10:29 \xo*\xt Rom 14:16\xt*\x*Ia paza uarir amuasa, kɨ ia mɨgeir puvatɨ. Kɨ gumazir igharazir kamɨn mɨgei, a ua suam, ia pazav ami. \p Eghtɨ tav kamaghɨn azangsɨgham, tizim bagh kɨ gumazamizir igharazibar nɨghnɨzimɨn gɨn mangɨva, bizir kɨ damuamim, kɨ a damuan kogham?\f + \fr 10:29 \fr*\ft Grighɨn akam vezɨn kamɨn mɨgɨrɨgɨam deravɨra anebɨghizir puvatɨ.\ft*\f* \v 30 \x - \xo 10:30 \xo*\xt Rom 14:6; 1 Timoti 4:3-4\xt*\x*Kɨ God mɨnabagh damɨtɨ, gumazamizir igharaziba tizim bagh mɨgɨrɨgɨar kurabar nan dagher kɨ God mɨnabazir kabav kɨmam? \p \v 31 \x - \xo 10:31 \xo*\xt Kolosi 3:17; 1 Pita 4:11\xt*\x*Kamaghɨn, ia dagheba api, o ia dɨpaba api, o ia bizir igharazibagh ami, ia ziar ekiam God danɨngɨsɨ, bizir kaba bar dar amu. \v 32 \x - \xo 10:32 \xo*\xt Rom 14:13; 1 Korin 8:13; 2 Korin 6:3; 1 Timoti 3:5\xt*\x*Ia Judaba ko Kantrin Igharazibar Gumazamiziba ko Kraisɨn adarazigh nɨghnɨghɨva, egh me damutɨ, me arazir kuramɨn iran markɨ. \v 33 \x - \xo 10:33 \xo*\xt Rom 15:2; 1 Korin 9:20-22; 10:24\xt*\x*Egh kɨ amir arazibara, ia dar gɨn mangɨ. Kɨ kamagh sua, God gumazamiziba bar men akurvaghasa. Kamaghɨn, kɨ amir araziba bar, me damightɨ, me dagh ifuegham. Kɨ uabɨ uabɨn akurvaghasa amir puvatɨ, kɨ gumazamizir igharazibar akurvaghasava ami. \c 11 \nb \v 1 \x - \xo 11:1 \xo*\xt 1 Korin 4:16; Efesus 5:1; Filipai 3:17; 2 Tesalonika 3:9\xt*\x*Mati kɨ Kraisɨn arazibar gɨn zui moghɨn, ia nan arazibar gɨn mangɨ. \ms Pol Godɨn Duam anɨdir bizir aghuiba ko Godɨn ziam fer // arazir aghuibav gei \mr (Sapta 11--14) \s Pol dapaniba aver arazimɨn mɨgei \p \v 2 Ia zurara na gɨnɨghnɨgh mɨgɨrɨgɨar kɨ ia ganɨdiba, pamtem dar suisi. Kamaghɨn, kɨ ghaze, ia arazir bar aghuim gami. \p \v 3 \x - \xo 11:3 \xo*\xt Jenesis 3:16; 1 Korin 3:23; 15:27-28; Efesus 5:23; 1 Pita 3:1; 3:5-6\xt*\x*Egha kɨ kamaghsua, ia uaghan mɨgɨrɨgɨar igharazir mam gɨfogh, a kamakɨn: Krais, a gumaziba bar men dapanim, ezɨ pam uan amuimɨn dapanim, ezɨ God Kraisɨn dapanim. \v 4 Ezɨ gumazim uan dapanim avaragha God ko mɨgei, o Godɨn akam azenim darɨgh, gumazir kam uan dapanim Krais, aghumsɨzim a ganɨdi. \v 5 Ezɨ amizitam uan dapanim avaraghan koghɨva, God ko mɨkɨmam, o Godɨn akam azenim darɨghɨva, a uaghan uan pam, aghumsɨzim a danɨngam. Amizir kamaghɨn amim, amizir bar uan dapanim gisezim ko, aning uaghara aghumsɨzim anɨdi. \v 6 Eghtɨ amizim uan dapanim avaraghan koghɨva, a uan dapanarɨzim apɨrightɨ an otefegh. A uan dapanarɨzim apɨr, o bar a gisan aghumsɨgh, egh a uan dapanim avaragh. \p \v 7 \x - \xo 11:7 \xo*\xt Jenesis 1:26-27; Jems 3:9\xt*\x*Gumazim Godɨn nedazimɨn mɨn ikia, Godɨn ziar ekiam akakasi, kamaghɨn a uan dapanim avan markɨ. Ezɨ amizim, uan pamɨn ziar ekiam akakasi. \p \v 8 \x - \xo 11:8 \xo*\xt 1 Timoti 2:13\xt*\x*\x - \xo 11:8-9 \xo*\xt Jenesis 2:18-23\xt*\x*God amizimɨn inivafɨzimɨn gumazimɨn ingarizir puvatɨ. A gumazimɨn inivafɨzimɨn amizimɨn ingari. \v 9 Egha God amizimɨn akurvaghasa nɨghnɨgha, gumazimɨn ingarizir puvatɨ. A gumazimɨn akurvaghasa nɨghnɨgha, amizimɨn ingari. \v 10 Egh enselba amizir kamɨn gansɨ, amizir kam uan dapanim avaraghtɨ, e bar fogh suam, a gavgavim ikia uabɨ uan dapanim gativa Godɨn ingangarim gami.\f + \fr 11:10 \fr*\ft Grighɨn akam vezɨn kamɨn deravɨra bigha mɨgeir puvatɨ. Gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, Pol ghaze, amiziba uan dapaniba aver puvatɨgha, Godɨn akam azenim garɨsi, ezɨ arazir kam mati me gumaziba ziar ekiam me ganɨdi. Kamaghɨn me uan dapaniba avɨtɨ, me bar fogh suam, amiziba gavgavim ikia uari uan dapanibagh ativa Godɨn ingangarim gami.\ft*\f* \p \v 11 E datɨrɨghɨn Ekiam ko porogha fo, amiziba uari baghavɨra itir puvatɨ, ezɨ gumaziba uari baghavɨra itir pu. Puvatɨ. Amizim gumazimɨn akurvazim, ezɨ gumazim amizimɨn akurvazim. \v 12 Faraghavɨra God gumazimɨn inivafɨzimɨn amizimɨn ingari. Kamaghɨra, datɨrɨghɨn gumazim amizimɨn inivafɨzimɨn otifi. Ezɨ God uabɨ, biziba bar dar mɨngarim. \p \v 13 Ia uari akar kam tuisɨgh, amizim uan dapanim avaraghan kogh, God ko mɨkɨmtɨ, arazir kam dera? \v 14 Nguazir kamɨn gumazamizibar arazim, kamaghɨn en aka, gumazimɨn dapanarɨzim ruaraghtɨ, kamaghɨn deraghan kogham. \v 15 Eghtɨ amizimɨn dapanarɨzim ruaraghtɨ, kar an adiarir aghuarim, egha gumazamizibar damazimɨn ziar ekiam a ganɨdi. Guizbangɨra, God dapanarɨzir ruarim an dapanim avasa a ganɨngi. \p \v 16 Eghtɨ gumazitam o amizitam nan mɨgɨrɨgɨar kaba adoghsɨ, a deravɨra kamaghɨn fogh, e arazir igharazitabar gɨn zuir puvatɨ, ezɨ Godɨn siosba uaghan arazir igharaziba itir puvatɨ. \s Korinba Ekiam Gɨnɨghnɨzir Isamɨn Dughiam, arazir aghuim gamir puvatɨ \p \v 17 Kɨ datɨrɨghɨn arazitabar ia mɨkemeghtɨma, ia dar gɨn mangam. Kɨ gari, dughiar ia uari akuva Godɨn ziam fem, arazir aghuim otivir pu. Puvatɨ, arazir ia amim, mong derazir puvatɨ. Kamaghɨn, bizir kɨ ia mɨkɨmamim, kɨ ia fe moghɨn mɨgɨrɨgɨatam damuan kogham. \v 18 \x - \xo 11:18 \xo*\xt 1 Korin 1:10-12; 3:3\xt*\x*Kɨ faraghavɨra kamaghɨn ia mɨkɨmam, kɨ orazi, dughiar ia Godɨn ziam fasa uari akuviba, ia uari abɨgha uari adosi. Ezɨ kɨ mong nɨghnɨzir gavgavim mɨgɨrɨgɨar kamɨn iti. \v 19 \x - \xo 11:19 \xo*\xt Godɨn Araziba 13:3; 1 Jon 2:19\xt*\x*(Kɨ kamaghɨn fo, ia uari abɨgh, deravɨra foghasa, ian gumazamizir manaba guizɨn God ifongezir arazibar gɨn zui.) \v 20 Egha ia Godɨn ziam fasa uari akuvir dughiam, ia ghaze, ia Ekiam Gɨnɨghnɨzir Isam api. Egha ia guizbangɨra anepir puvatɨ. \v 21 Ia damasava amigha, ian marazi vaghvagha faraghavɨra uari bagha dagheba isa da api. Ezɨ kamaghɨn marazi mɨtiriaba sara itima, marazi pamtemɨn dɨpar onganiba apava ongani. \v 22 \x - \xo 11:22 \xo*\xt Jems 2:5-6\xt*\x*Manmaghɨn ami? Ia ti dagheba ko dɨpaba apir dɨpeniba puvatɨ? Ia ti ghaze, Godɨn sios, a pura bizim? Egha ia izava dagheba puvatɨzir aveghbuabagh amima, me aghumsɨsi. Kɨ manmaghɨn ia mɨkɨmam? Kɨ ti ia amir arazim bagh ian ziam fɨtɨ, ia bar akongegham? Puvatɨ. Bizir kam bagha, kɨ ian ziam famin akar aghuitamɨn ia mɨkɨman kogham. Bar puvatɨ. \s Ekiam Iesus bret ko wainɨn dɨpam aposelbagh anɨngi \r (Matyu 26:26-29; Mak 14:22-25; Luk 22:14-20) \p \v 23 \x - \xo 11:23 \xo*\xt Matyu 26:26; Mak 14:22; Luk 22:19\xt*\x*Akar kɨ ia mɨkemezim, kar Ekiamra na ganɨngi. Akar kam kamakɨn: Dɨmagarir Judas Ekiam Iesus isava apanibar agharim gatɨzimɨn, Iesus bret inigha, \v 24 God mɨnabagha anebigha ghaze, “Kar nan inivafɨzim, kɨ ian akurvaghasa anenɨdi. Ia kamaghɨn damuva, na gɨnɨghnɨgh.” \v 25 \x - \xo 11:25 \xo*\xt Ua Me Ini 24:6-8; Jeremaia 31:31-34; Sekaraia 9:11; Hibru 8:8-13\xt*\x*Me amegha gɨvazɨ, a wain apir kap inigha, kamaghɨram ami. A kamaghɨn mɨgei, “Wain apir kavɨn kam, an Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiam, kɨ uan ghuzimɨn a gamua gavgavim a ganɨdi. Ia anemamin dughiamɨn, ia anemɨva na gɨnɨghnɨgh.” \v 26 \x - \xo 11:26 \xo*\xt Jon 14:3; Aposel 1:11; 1 Tesalonika 4:16; Akar Mogomem 1:7\xt*\x*Iesusɨn akar kam kamaghɨn en aka, zurara dughiabar ia bretɨn kam, ko wainɨn kavɨn kam amɨva, ia Ekiamɨn ovevemɨn gun mɨkɨm, mangɨ dughiar a uamategh izamimɨn tugham. \s E deravɨra uan naviba tuisɨghɨva Ekiam Gɨnɨghnɨzir Isam amam \p \v 27 \x - \xo 11:27 \xo*\xt Dɨboboniba 9:10; 9:13; Jon 6:51; 6:63-64; Hibru 10:29\xt*\x*Eghtɨ tina Ekiamɨn bret o an wainɨn kavɨn apir dughiamɨn, an arazir aghuitam damuan kogh, kamaghɨn an arazir kurabar Ekiamɨn ghuzim ko inivafɨzim gami. \v 28 \x - \xo 11:28 \xo*\xt Matyu 26:22; 2 Korin 13:5; Galesia 6:4\xt*\x*Gumazamiziba faragh deraghvɨra uan naviba tuisɨgh, egh bretɨn kam ko wainɨn kavɨn kamɨn damɨ. \v 29 Kamaghɨn tina Ekiamɨn inivafɨzimɨn mɨngarim gɨfoghan koghɨva, bret ko wainɨn kavɨn damɨva, a uabɨ pazɨ uabɨ damutɨ, God ivezir kuram a danɨngam. \v 30 Bizir kam baghavɨra gumazamizir ian tongɨn itir avɨriba gavgavim puvatɨgha, arɨava egha marazi ariaghire. \v 31 \x - \xo 11:31 \xo*\xt 1 Jon 1:9\xt*\x*Ezɨ e deravɨra uari uan naviba tuisɨgh damɨva, egh e osɨmtɨziba inian kogham. \v 32 \x - \xo 11:32 \xo*\xt Onger Akaba 94:12-13; Hibru 12:5-6; 12:11\xt*\x*Ekiam kamaghɨn ifonge, e nguazimɨn itir gumazamiziba ko ovengan kogham. Egha kamaghɨn a en arazir kuraba akɨrasa osɨmtɨziba e ganɨdi. \p \v 33 Kamaghɨn amizɨ, nan adarasi, dughiar ia Ekiam Gɨnɨghnɨzir Isam amasa uari akuvamimɨn, ia igharaz adaraziv zuam. \v 34 Ian tav mɨtiriam an aghɨtɨma, a uan dɨpenimɨn damegh. Kamaghɨn ia uari akuvir dughiamɨn, God ivezir kuram ia danɨngan kogham. Mɨgɨrɨgɨar maba ikiavɨra iti, kɨ izɨ ian ganamin dughiamɨn, dar kɨram. \c 12 \s Pol Godɨn Duam anɨngizir bizir aghuir guar avɨribav gei \p \v 1 Nan adarasi, kɨ datɨrɨghɨn deravɨra Godɨn Duam anɨngizir bizir aghuibar ia mɨkɨmasa. \v 2 \x - \xo 12:2 \xo*\xt Onger Akaba 115:5-7; Habakuk 2:18-19; Efesus 2:11-12; 1 Pita 4:3\xt*\x*Ia kamaghɨn fo, ia fomɨra Kraisɨn adarazir otivizir puvatɨzir dughiamɨn, biziba tintinimɨn ia getuima, ia mɨgeir puvatɨzir marvir guar kaba pura dar gɨn zui. \v 3 \x - \xo 12:3 \xo*\xt Matyu 16:17; Mak 9:39; 2 Korin 3:5; 1 Jon 4:2-3\xt*\x*Kamaghɨn, ia kamaghɨn foghasa kɨ ifonge. Godɨn Duam gumazitamɨn ikɨtɨma a kamaghɨn mɨkemeghan kogham, “Iesus, a ikufigh.” Ezɨ uaghan Godɨn Duam puvatɨzir gumazitam kamaghɨn mɨkemeghan kogham, “Iesus, an Ekiam.” \p \v 4 \x - \xo 12:4 \xo*\xt Efesus 4:4; Hibru 2:4; 1 Pita 4:10\xt*\x*\x - \xo 12:4-11 \xo*\xt Rom 12:6-8\xt*\x*Godɨn Duam bizir aghuir guar avɨribagh ami, Duar kamra ada nɨdi. \v 5 \x - \xo 12:5 \xo*\xt Rom 12:6-8; Efesus 4:11\xt*\x*God bagha ingarir tuavir guar avɨriba iti, ezɨ e Ekiar kamra bagha ingari. \v 6 Ingangarim gamir arazarazir avɨriba iti, ezɨ Godɨn vamɨrara gavgavim ko fofozim bar gumazamizibagh anɨdima, me ingangarir kabagh ami. \p \v 7 \x - \xo 12:7 \xo*\xt 1 Korin 14:26; Efesus 4:7; 1 Pita 4:10-11\xt*\x*Godɨn Duam gumazamiziba vaghvagha men aven uan ingangarim akakasi, egh tuavir kamɨn a gumazamiziba bar men akurvagham. \v 8 \x - \xo 12:8 \xo*\xt 1 Korin 13:2; 2 Korin 8:7\xt*\x*Gumazamizibar tav, Godɨn Duam akar nɨghnɨzir aghuiba itim mɨkɨmasa gavgavim a ganɨdi. Egha gumazamizir igharaziba, Duar kamra akar fofozim bar izɨvazim mɨkɨmasa gavgavim a ganɨdi. \v 9 \x - \xo 12:9 \xo*\xt Matyu 17:19-20; 1 Korin 13:2; 2 Korin 4:13; Jems 5:14\xt*\x*Duar kamra, nɨghnɨzir gavgavim ikiasa gavgavim gumazir mam ganɨdi. Egha Duar kamra, arɨmariar gumazamiziba amutɨ, me ghuamaghamin gavgavim gumazamizir igharazibagh anɨdi. \v 10 \x - \xo 12:10 \xo*\xt Aposel 2:4; Rom 12:6; 1 Korin 14:5; 14:29; 1 Jon 4:1\xt*\x*Egha igharazitav, a mirakelbagh amir gavgavim a ganɨdi. Egha igharazitav, a Godɨn otivir akabar gun mɨgeir gavgavim a ganɨdi. Egha igharazitav, a duaba tuisɨghamin gavgavim a ganɨdi. Egha igharazitav, Godɨn Duamɨn otivir mɨzer guar avɨribav kɨmamin gavgavim a ganɨdi. Egha igharazitav, a mɨzer kabagh ighavkɨnamin gavgavim a ganɨdi. \v 11 \x - \xo 12:11 \xo*\xt Rom 12:4-8; 1 Korin 7:7; 2 Korin 10:13; Hibru 2:4\xt*\x*Duar vamɨra, anarɨra bizir kaba bar dagh ami. A uabɨ ifongezɨ moghɨn, bizir aghuarir mam isa gumazamizir mabagh anɨga, ua bizir igharazir aghuir mam isa, gumazamizir igharazibagh anɨdi. \s E bar moghɨra, e mati inivafɨzir vamɨran akuaba \p \v 12 \x - \xo 12:12 \xo*\xt Rom 12:4-5; 1 Korin 10:17; Galesia 3:16; Efesus 4:4; 4:16\xt*\x*Gumazamiziba vaghvagha inivafɨzir vamɨra, egha akuar avɨriba iti. Ezɨ akuar avɨrir kaba, inivafɨzir vamɨran poro. Ezɨ Kraisɨn sios uaghan kamaghɨra. \v 13 \x - \xo 12:13 \xo*\xt Jon 6:63; Rom 6:5; Galesia 3:28; Kolosi 3:11\xt*\x*Duar vamɨra bar moghɨra e ruezɨ, e inivafɨzir vamɨran mɨn iti. E Judaba ko Kantrin Igharazibar Gumazamiziba, ko ingangarir gumazamizir kɨniba ko fɨriaghɨrezir gumazamiziba, Godɨn Duam bar moghɨra e gamizɨ, mati gumazamizir avɨriba uari inigha dɨpar itarir vamɨran api moghɨn, e uari inigha Godɨn Duam ko poro. \p \v 14 E fo, inivafɨzim an akuar vamɨra puvatɨ, an akuar avɨriba iti. \v 15 Eghtɨ suem suam, “Kɨ dafarim puvatɨ, egha kɨ inivafɨzimɨn akuam pu,” puvatɨ, suem a inivafɨzimɨn akuar mam. \v 16 Eghtɨ kuarim suam, “Kɨ damazim puvatɨ, egha kɨ inivafɨzimɨn akuam pu,” puvatɨ, kuarim a inivafɨzimɨn akuar mam. \v 17 Eghtɨ inivafɨzim bar moghɨra damazimra, a manmaghɨn oragham? Egh inivafɨzim bar moghɨra kuarimra, a manmaghɨn bizibar mughuriabar amuam? \v 18 \x - \xo 12:18 \xo*\xt Rom 12:3; 1 Korin 3:5; 12:11; 12:28\xt*\x*Ezɨ guizɨn inivafɨzim kamaghɨn puvatɨ. God an akuaba uabɨ ifongezɨ moghɨn, vaghavagha bar da isa an poke. \v 19 Inivafɨzim an akuar vamɨra ikɨva, kamaghɨn a guizɨn inivafɨzim puvatɨ. \v 20 Ezɨ inivafɨzim a kamaghɨn puvatɨ. Inivafɨzim akuar avɨriba ikia, bar inivafɨzir vamɨran poke. \p \v 21 Eghtɨ damazim kamaghɨn dafarimɨn mɨkɨman kogham, “Nɨ ikian koghtɨ, kɨ uabɨra deravɨra ikiam.” Eghtɨ dapanim uaghan kamaghɨn suem mɨkɨman kogham, “Nɨ ikian koghtɨ, kɨ uabɨra deravɨra ikiam.” \p \v 22 Puvatɨ. Inivafɨzimɨn akuar maba, e dav gɨa ghaze, da gavgaviba puvatɨgha pura biziba, eghtɨ da ikian koghtɨ, inivafɨzim deraghvɨra ikian kogham. Bar puvatɨgham. \v 23 Egha inivafɨzimɨn akuar maba, e dav gɨa ghaze, da derazir puvatɨ. Egha e bar deravɨra da asi. Egha inivafɨzimɨn akuar e aghumsɨziba, e bar deravɨra da ave. \v 24 Egha inivafɨzir akuar igharaziba, e da ave puvatɨzɨ, da pura iti. God bar deravɨra inivafɨzimɨn akuabar ingarizɨ da bar uari akufa. Egha kamaghɨn inivafɨzir akuar ziaba puvatɨzibagh amizɨ, da uaghan ziar ekiaba iti. \v 25 God kamaghɨn ifonge, inivafɨzimɨn akuaba uari abɨghan kogh, bar uari inigh uarir akurvaghsɨ nɨghnɨgham. \v 26 Kamaghɨn amizɨ, inivafɨzimɨn akuatam mɨzazim initɨ, inivafɨzimɨn akuaba uaghan bar mɨzazim iniam. Eghtɨ inivafɨzimɨn akuatam ziar ekiam initɨ, inivafɨzir akuar igharaziba uaghan a ko bar akongegham. \p \v 27 \x - \xo 12:27 \xo*\xt Rom 12:5; Efesus 1:23; 5:30; Kolosi 1:24\xt*\x*Ia bar moghɨra Kraisɨn inivafɨzim. Egha ia vaghavagh an inivafɨzimɨn akuaba. \v 28 \x - \xo 12:28 \xo*\xt Aposel 13:1; Rom 12:6; Efesus 2:20; 4:11-12\xt*\x*Egha God siosɨn ingangarim damuasa, faragha aposelbav sefe, egha aposelbar gɨn, a uan akamɨn otivir akabar gun mɨgeir gumazamizibav sefe, egha men gɨn, God ifongezir arazibar igharaz darazir sure gamir gumazamizibav sefe. Egha uaghan mirakelbagh amir gumazamiziba ko, gumazamizir arɨmariabagh amima da ghuamaziba ko, gumazamizir igharaz darazir akurvaziba ko, siosɨn ingangaribar amuasa gumazamizibav gɨa ingangariba vaghvagh me ganɨdiba ko, Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geir gumazamizibav sefe. \v 29 Ezɨ manmakɨn? Me ti bar aposelbar ingangarim damuam? Me ti bar Godɨn otivir akabar gun mɨgeir ingangarim damuam? Me ti bar gumazamizibar sure gamir ingangarim damuam? Me ti bar mirakelbagh amir gavgavim ikiam? \v 30 Me ti bar arɨmariabar amutɨ da ghuamaghamin gavgavim ikiam? Me ti bar Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav kɨmam? Me ti bar mɨzer kabagh ighavkɨnamin fofozim ikiam? Bar puvatɨ, me bar vaghavagha ingangariba iti. \v 31 \x - \xo 12:31 \xo*\xt 1 Korin 14:1\xt*\x*Ia Godɨn Duam anɨdir gavgavir faragha zuiba ia da inisɨ, bar ifongegh. Eghtɨ kɨ datɨrɨghɨn arazir faraghavɨra itim, kɨ ian akagham. \c 13 \s E gumazamizir igharaziba bar me gifuegham \p \v 1 Kɨ enselba mɨgeir mɨzeba o nguazimɨn itir gumazamizibar akabav geir fofozim ikɨva, kɨ igharaz darazi ifongeghan koghtɨ, da pura bizim. Kɨ mati dɨbɨarimɨn mɨn pura nɨdi, egha belon mɨn pura tɨngazi. \v 2 \x - \xo 13:2 \xo*\xt Matyu 17:20; 21:21; Mak 11:23; Luk 17:6; 1 Korin 12:8-10; 12:28\xt*\x*Eghtɨ God gavgavim na danightɨ, kɨ an otivir akabar gun mɨgeir gavgavim ikɨva, Godɨn nɨghnɨzir mogomebagh fogh, fofozir avɨriba bar ikɨva, nan nɨghnɨzir gavgavim bar ekevegh na damutɨ kɨ mɨghsɨaba munamangamin gavgavim ikɨ, egh kɨ igharaz darazigh ifongeghan koghɨva, kɨ mati pura bizim. \v 3 \x - \xo 13:3 \xo*\xt Matyu 6:2\xt*\x*Kɨ bizir itiba bar da isɨ onganarazibar anɨghɨva, uaghan uan inivafɨzim ateghtɨ, me nan suiragh nan inivafɨzim avimɨn na daboroghtɨ, kɨ igharaz darazigh ifongeghan koghtɨ, nan arazir kaba tong bar nan akuraghan kogham.\f + \fr 13:3 \fr*\ft Grighɨn akamɨn akɨnafarir ghuriba bar vezɨn kamɨn mɨgɨrɨgɨaba da uaghara zuir puvatɨ. Akɨnafarir maba akar kam iti, “kɨ uaghan uan inivafɨzim ateghtɨ, me nan suiragh nan inivafɨzim avimɨn na daboroghtɨ, kɨ aremegham.” Ezɨ maba akar kam iti, “Me nan suiragh na gekuigh mangɨtɨma, kɨ ziar ekiam iniam.”\ft*\f* \p \v 4 \x - \xo 13:4 \xo*\xt Aghuzir Akaba 10:12; 1 Pita 4:8\xt*\x*Gumazim o amizir igharaz darazigh ifongezim, arazir kaba an iti. A zuamɨra atarir puvatɨgha, arazir aghuibar gumazamiziba bar me gamua, igharaz darazir biziba bagha navim ikuvir puvatɨgha, uabɨ uan ziam fer puvatɨ. \v 5 \x - \xo 13:5 \xo*\xt 1 Korin 10:24; Filipai 2:4\xt*\x*An akaba batozir arazim gamir puvatɨgha, uabɨra uabɨ gɨnɨghnɨzir puvatɨgha, zuamɨra navim isir puvatɨgha, arazir kurar me a gamibagh nɨghnɨghavɨra itir puvatɨ. \v 6 \x - \xo 13:6 \xo*\xt Onger Akaba 10:3; Rom 1:32; 12:9; 2 Jon 1:4\xt*\x*An arazir kuraba bagha aguer pu. Puvatɨ, an agorogem guizɨn araziba bagha iti. \v 7 \x - \xo 13:7 \xo*\xt Rom 15:1; 1 Korin 9:12; Galesia 6:2; 2 Timoti 2:24; 1 Pita 4:8\xt*\x*Gumazamizir igharaz darazigh ifongeziba, bizir kaba men otivam. Me biziba bar da atertɨ, bizitam me abɨnan kogham. Egh me nɨghnɨzir gavgavir Godɨn itim ateghan kogham. Egh bizir aghuir me fogha iniamiba bagh mɨzuam ikɨva, osɨmtɨzibar dughiamɨn, me tugh gavgavigh irɨghan kogham. \p \v 8 Eghtɨ igharaz darazigh ifongezir arazir kam gɨvaghan kogham. Bar puvatɨ. Godɨn otivir akabar gun mɨgeir arazim mangɨ gɨvagham. Eghtɨ Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzeba mangɨ gɨvagham. Eghtɨ gumazamizibar fofozir guar avɨriba, da uaghan mangɨ gɨvagham. \v 9 Guizbangɨra, en fofozim mong otefe, ezɨ arazir e Godɨn otivir akaba gun mɨgeim, a uaghan mong otefe. \v 10 Eghtɨ gɨn otivamin bizim, a guizbangɨra bar deragh, bizitam gasaghan kogham. Eghtɨ dughiar kamɨn, bizir mong otevezir kaba, da gɨvagham. \v 11 Kɨ borimra ikiava, kɨ borimɨn mɨn mɨgɨava amuava, borimɨn mɨn nɨghnɨgha, egha borimɨn mɨn bizibagh fofosi. Egha kɨ gumazir aruamɨn otogha, ua boribar arazir kabagh amir puvatɨ. \v 12 \x - \xo 13:12 \xo*\xt Matyu 18:10; 2 Korin 3:18; 5:7; Filipai 3:12; Jems 1:23; 1 Jon 3:2\xt*\x*Godɨn bizir e datɨrɨghɨn gariba, e deravɨra dar garir puvatɨ, mati e ganganimɨn aven dar gari. Eghtɨ gɨn izamin dughiamɨn, e deraghvɨra Godɨn guamɨn ganɨva a gɨfogham, mati datɨrɨghɨn God bar deravɨra e gɨfozɨ mokɨn. \p \v 13 \x - \xo 13:13 \xo*\xt 1 Tesalonika 1:3; 1 Jon 4:16\xt*\x*Guizbangɨra, arazir pumuning ko mɨkezim zurara ikɨvɨra ikiam. Dar kara: nɨghnɨzir gavgavim Godɨn itim ko, bizir aghuir e iniamiba bagha mɨzuair arazim ko, igharaz darazigh ifongezir arazim. Ezɨ arazir mam, arazir igharazibagh afiragha bar faraghavɨra iti. Kar, igharaz darazigh ifongezir arazim. \c 14 \s Ia Godɨn otivir akabar gun mɨkɨmsɨ bar ifongegh \p \v 1 \x - \xo 14:1 \xo*\xt 1 Korin 12:31; 14:39\xt*\x*Ia igharaz darazigh ifongeghsɨ pamtemɨn ingar. Egh Godɨn Duam anɨdir gavgaviba inisɨ bar gavgafigh. Godɨn otivir akabar gun mɨgeir gavgavim, a gavgavir mabar fara, eghtɨ ia a inisɨ bar ifongegh. \v 2 \x - \xo 14:2 \xo*\xt Aposel 2:4; 10:46\xt*\x*E fo, Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geir gumazamiziba, me gumazir igharazim ko mɨgeir puvatɨ. Me God ko mɨgei. Guizbangɨra, gumazamiziba me mɨgeir bizibagh fozir puvatɨ. Me Godɨn Duamɨn gavgavimɨn, guizɨn akar mogomebav gei. \v 3 Ezɨ gumazamizir Godɨn otivir akabar gun mɨgeiba, me gumazamizibav gɨa, men nɨghnɨzir gavgaviba gavgavim dagh anɨga, arazir aghuibar amuasa me abɨra, men navibagh amima da dera. \v 4 Ezɨ Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geir gumazamiziba, me uarira uarir akurvasi. Ezɨ gumazamizir Godɨn otivir akabar gun mɨgeiba me siosɨn gumazamiziba uari akuvir dughiamɨn, me bar men akurvasi. \v 5 \x - \xo 14:5 \xo*\xt Dɨboboniba 11:29\xt*\x*Ia bar, Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav kɨmasa, kɨ ifonge. Egh ia uaghan Godɨn otivir akabar gun mɨkɨmasa, kɨ guizbangɨra bar ifonge. Gumazim o amizim Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav kɨmtɨ, dagh ighavkɨnamin gumazitam ikɨva akabagh ighavkɨntɨ, siosɨn aven itir adarazi gavgavim iniam. Akam ighavkɨnamin gumaziba puvatɨghtɨ, gumazamizir Godɨn otivir akabar gun mɨgeiba, men ingangarim ekevegha, Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geir gumazamizibar ingangarim gafira. \p \v 6 Nan adarasi, ia deravɨra akar kam gɨnɨghnɨgh. Kɨ ia bagh izɨva, Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav kɨmɨva, manmaghɨn ian akuragham? Kɨ ian akurvaghsɨ, kɨ mɨgɨrɨgɨar God nan akazitaba, o fofozir aghuitaba, o Godɨn otivir akataba, o ian sure damuamin akataba, kɨ ia danɨngam. \p \v 7 Ia bizir kam gɨnɨghnɨgh. Bizir arareir aghuiba, mati marvim o gita, da gumazamizibar mɨn duaba itir puvatɨ. Da deraghvɨra arangan koghɨva, deraghvɨra uan ingangarim damuan kogham. Kamaghɨn e manmaghɨn fogh suam, me ighiar manam gami? \v 8 Kamaghɨra sɨgham deraghvɨram arangan koghtɨ, tina mɨdorozim damusɨ biziba iniam? \v 9 Ia uaghan kamaghɨra. Ia Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav kɨmtɨma, gumazamiziba ian akaba baragh dagh foghan koghɨva, manmaghɨn mɨgɨrɨgɨar kabar mɨngaribagh fogham? Nɨn mɨgɨrɨgɨaba, mati nɨ gumazamizibar tuaghagɨriabav gɨa, pura zui. \v 10 Nguazimɨn itir nguibaba akar bar avɨriba iti. Egha da bar akar mɨngariba iti. \v 11 Eghtɨ kɨ gumazamizitaba mɨkɨmamin mɨgɨrɨgɨam gɨfoghan kogh, egh nɨghnɨgh suam, me nguibar igharazimɨn akamɨn gumazamiziba. Egh me uaghan kamaghɨn nɨghnɨgh suam, e nguibar igharazimɨn akamɨn gumazamiziba. \v 12 Arazir kamra, ian tongɨn otivam. Kɨ fo, ia Godɨn Duam anɨdir gavgaviba iniasa bar ifonge. Egh ia siosɨn aven itir darazi gavgavim me danɨngamin gavgaviba, ia da inisɨ pamtemɨn ingar. \s Pol Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geir arazim mɨgei \p \v 13 Gumazamizir Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geiba, me God ko mɨkɨmɨva, me uan akar kaba ighavkɨnamin gavgavim inisɨ, Godɨn azangsɨgh. \v 14 Ia fo, kɨ Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebar God ko mɨkɨmtɨ, nan duam God ko mɨgeima, na nɨghnɨzim pura iti. \v 15 \x - \xo 14:15 \xo*\xt Onger Akaba 47:7; Efesus 5:19; Kolosi 3:16\xt*\x*Kamaghɨn kɨ manmaghɨn damuam? Kɨ uan duamɨn God ko mɨkɨmɨva, uaghan uan nɨghnɨzimɨn God ko mɨkɨmam. Kɨ uan duamɨn ighiam bangɨva, uaghan uan nɨghnɨzimɨn ighiam bangam. \v 16 Nɨ kamaghɨn damuan kogh, egh duamɨn aven God mɨnabɨtɨ, gumazamizir kɨnitaba ian tongɨn ikɨva, nɨ amir mɨgɨrɨgɨar kam gɨfoghan koghɨva, me manmaghɨn nɨ mɨnabir mɨgɨrɨgɨam gɨfogh suam, “A guizbangɨra?” Me foghan kogham, nɨ tizibav gei. \v 17 Guizbangɨra, nɨ God mɨnabir mɨgɨrɨgɨam a bar deragham. Eghtɨ gumazamizir igharaziba bar akurvazitam inighan kogham. \p \v 18 Kɨ Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzeba dughiar avɨribar dav gei, egha arazir kamɨn kɨ bar ia gafira. Kamaghɨn kɨ God mɨnabi. \v 19 Egh siosɨn aven itir gumazamiziba uari akuvir dughiamɨn, kɨ men sure damusɨva, akar otevir 5pla me foghsɨ me mɨkɨmtɨ, deragham. Egh Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzer bar avɨribar me mɨkɨman kogham. \p \v 20 \x - \xo 14:20 \xo*\xt Matyu 18:3; Rom 16:19; Efesus 4:14; Filipai 3:15; Hibru 5:12-14; 1 Pita 2:2\xt*\x*Nan adarasi, ia aghɨribar mɨn nɨghnɨgh ikian markɨ. Ia borir iririvibar mɨn arazir kurabagh ami puvatɨzɨ moghɨn ikɨ. Eghtɨ ian nɨghnɨziba, da gumazamizir aruabar nɨghnɨzibar mɨn ikɨ. \v 21 \x - \xo 14:21 \xo*\xt Aisaia 28:11-12\xt*\x*Godɨn Akɨnafarimɨn aven osizirim kamaghɨn iti: \b \q1 “Ekiam kamaghɨn mɨgei, Gumazamiziba nguibar igharazibar akabav geir tuavimɨn, \q2 kɨ dar aven gumazamizir kabav kɨmam. \q1 Kɨ nguibar igharazibar gumazamizibar amutɨ, me me mɨkɨmtɨ, \q2 me nan akaba baraghan aghuagham.” \b \m \v 22 Kamaghɨn, Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geir gavgavim, God nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir puvatɨzibar akakaghasa, anenɨngi. Egha a nɨghnɨzir gavgavim itiba bagha anenɨngizir puvatɨ. Egha Godɨn otivir akabar gun mɨgeir gavgavim, God nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itibar akakaghasa, anenɨngi. Egha nɨghnɨzir gavgavim puvatɨziba bagha, anenɨngizir puvatɨ. \p \v 23 \x - \xo 14:23 \xo*\xt Aposel 2:13\xt*\x*Kamaghɨn, siosɨn gumazamiziba uari akuvamin dughiamɨn, ia bar moghɨra Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav kɨmtɨ, gumazamizir kɨniba o nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir puvatɨziba aven izɨ, ia baragh suam, ia ti ongani. \v 24 \x - \xo 14:24 \xo*\xt Jon 16:8\xt*\x*Eghtɨ ia bar moghɨra Godɨn otivir akabar gun mɨkɨmtɨ, gumazir kɨnitam o nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn itir puvatɨzitav aven izɨ, ia baraghtɨ, ian mɨgɨrɨgɨaba an navim bɨragh, a damutɨ, a fogh suam, kɨ arazir kurabagh ami. \v 25 \x - \xo 14:25 \xo*\xt Aisaia 45:14; Sekaraia 8:23; Jon 4:19\xt*\x*Nɨghnɨzir mogomer an navimɨn itiba, da azenim girɨgham. Eghtɨ a tevimning apɨrigh magɨrɨgh, Godɨn ziam fɨ, egh suam, “Guizbangɨra, God ian tongɨn iti.” \s Siosɨn gumazamiziba uari akuvir dughiamɨn, me deravɨra bizibar amu \p \v 26 \x - \xo 14:26 \xo*\xt 1 Korin 12:7-10; 2 Korin 12:19; Efesus 4:12\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, nan adarasi, ia uari akuva Kraisɨn ziam fer dughiamɨn, ia manmaghɨn damuam? Ia bar moghɨra ingangariba iti. Gumazim o amizir mam Godɨn ziam fer ighiam iti, ezɨ mav suren mɨgɨrɨgɨam iti, ezɨ mav God an akakazir mɨgɨrɨgɨam iti, ezɨ mav Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzev giragham iti, ezɨ gumazir igharazim o amizir igharazim mɨzev gɨrɨgɨar kam ighavkɨnamin gavgavim iti. Egh bizir ia damuamiba bar, ia gavgavim sios danɨngɨsɨ, dar amu. \v 27 Egh tarazi Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav kɨmsɨ, gumazamizir pumuning o gumazamizir pumuning ko mɨkezimra, dav mɨkɨmam. Egh me uaghara mɨkɨman markɨ. Tav mɨkemeghtɨma, tav mɨkɨm. Eghtɨ tav men mɨzer mɨgɨrɨgɨaba da ighɨvkɨn. \v 28 Ezɨ akam ighɨvkɨnamin gumazamiziba puvatɨghtɨ, gumazir Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geiba, me nɨmɨra ikɨ, God ko nɨmɨra uariv kɨm. \p \v 29 \x - \xo 14:29 \xo*\xt Aposel 17:11; 1 Tesalonika 5:19-22\xt*\x*Eghtɨ gumazamizir pumuning, o gumazamizir pumuning ko mɨkezim, me Godɨn otivir akaba gun mɨgeir gavgavim ikɨva, merara akam akunam. Eghtɨ igharaz darazi men akaba tuisɨgh. \v 30 Tav daperaghav ikɨtɨ, God mɨgɨrɨgɨatam an akaghtɨ, gumazamizir faragha mɨgeiba, me nɨmɨra ikɨ. \v 31 Tuavir kamɨn, ia bar Godɨn otivir akaba vaghvagh dar gun mɨkɨmam, kamaghɨn siosɨn gumazamiziba bar fofozim ko gavgavam iniam. \v 32 Gumazamizir Godɨn otivir akaba gun mɨgeir gavgaviba itiba, me deraghvɨra uan gavgavibagh ativagh dar gan. Egh dar dughiamra, me dav kɨm. \v 33-34 \x - \xo 14:33-34 \xo*\xt 1 Korin 11:3; 14:40; Kolosi 3:18; 1 Timoti 2:11-12; Taitus 2:5; 1 Pita 3:1\xt*\x*Ia fo, God okam nɨghnɨzir arazim gamima an otivir puvatɨ. A uan biziba bar deravɨra dar kɨri. Egha, e navir vamɨran ikɨ deraghvɨra ikiasa, a kamaghɨn ifonge. \p Siosɨn gumazamiziba Godɨn ziam fasa uari akuvir dughiamɨn, amiziba bizibav kɨman markɨ. Me pura nɨmɨra ikɨ. Godɨn gumazamizibar siosba bar, arazir kam iti. Amiziba faragh mangan markiam, me en araziba mɨkemezɨ moghɨn, puram apengan ikɨ. \v 35 Amizim bizitam gɨfoghsɨ, mangɨ uan dɨpenimɨn uan pamɨn azangsɨgh. Amizim sios uari akuvir dughiamɨn bizibav kɨmɨva, kamaghɨn a uabɨ aghumsɨzim uabɨ danɨngam.\f + \fr 14:33-35 \fr*\ft Pol, sios uari akuvaghtɨ, dughiar kam amiziba bizitam mɨkɨman men anogoroghezir pu. Puvatɨ, Pol sapta 11ɨn mɨgɨa ghaze, amiziba God ko mɨkɨmɨva, egh Godɨn otivir akabar gun mɨkɨmam. (Nɨ 1 Korin 11:5ɨn gan.) Pol kamaghɨn ifonge, Godɨn gumazamiziba, me uari akuvir dughiamɨn, uarira uarigh nɨghnigh, Godɨn Duam anɨngizir gavgavibar deravɨra ingangarim damu, egh Godɨn ziam fam. Pol sios gavgavighasa, egha akar kam me ganɨngi. Korinɨn amiziba ti Godɨn otivir akabar gun mɨgeir arazim, ko Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav geir arazim mɨgɨa, mɨzem giraghɨragha nɨgɨnir avɨribagh ami. Ezɨ bizir kam, Godɨn ziam fer arazim, akoravɨra ikia an tuavim apɨri. Pol ghaze, Korinɨn amiziba mɨzem giraghɨragh azangsɨzir avɨribav kɨm, egh Godɨn ziam fer arazimɨn tuavim apɨran kogham. Me azangsɨziba ikɨ, uan paba dɨpenimɨn men azangsɨgh.\ft*\f* \p \v 36 Guizbangɨra, Godɨn akam faragha ian tongɨn otogha, ti tintinimɨn ghuzir puvatɨ. An akam ia baghavɨra izezɨ, igharaz darazi ti puvatɨ. \v 37 \x - \xo 14:37 \xo*\xt 2 Korin 10:7; 1 Jon 4:6\xt*\x*Eghtɨ gumazitam o amizitam suam, a Godɨn otivir akabar gun mɨgeir mav, o a Godɨn Duam nɨghnɨzir aghuim anɨdir gumazir mam, a kamaghɨn fogh suam, bizir kɨ ia bagha osirizim, kar Ekiam anɨngizir Akar Gavgaviba. \v 38 Eghtɨ a nan akar kam baraghan koghtɨ, ia an akam baraghan markɨ. \p \v 39 \x - \xo 14:39 \xo*\xt 1 Korin 12:31; 1 Tesalonika 5:20\xt*\x*Kamaghɨn amizɨ, nan adarasi, ia Godɨn otivir akabar gun mɨkɨmsɨ, bar ifongegh. Egh Godɨn Duamɨn otivaghirir mɨzebav kɨmsɨ uarir anogoroghan markɨ. \v 40 \x - \xo 14:40 \xo*\xt 1 Korin 14:33; Kolosi 2:5\xt*\x*Ia uari akuvir dughiabar, ia arazir aghuimɨn gɨn mangɨva, bar deraghvɨra bizibar amu. \c 15 \ms Gumazamizir ariaghireziba, // me ua dɨkavam \mr (Sapta 15) \s Krais aremegha ua dɨkafi \p \v 1 \x - \xo 15:1 \xo*\xt Rom 5:2; Galesia 1:11\xt*\x*Nan adarasi, kɨ ua ian nɨghnɨzibar amutɨ, ia ua Akar Aghuir kɨ ia mɨkɨnizim, gɨnɨghnɨgh. Ia Akar Aghuir kam inigha a gisɨn tuivigha gavgafi. \v 2 \x - \xo 15:2 \xo*\xt Galesia 3:4\xt*\x*Kar Akar Aghuir kɨ ia mɨkɨnizim. Ia pamtemɨn an suiragh gavgavightɨ, ian nɨghnɨzir gavgavim pura bizimɨn mɨn ikian koghtɨ, tuavir kamɨn God ian akurvagham. \p \v 3 \x - \xo 15:3 \xo*\xt Aisaia 53:5-12; 1 Korin 11:2; 11:23; Galesia 1:12\xt*\x*Akar bar ekiar kɨ inizim, kɨ ia ganɨngi. Akar kam kamakɨn: Krais en arazir kuraba batoghasava aremegha, mati Godɨn Akɨnafarimɨn osizirim mɨkemezɨ moghɨn. \v 4 \x - \xo 15:4 \xo*\xt Onger Akaba 16:8-10; Matyu 12:40; Luk 24:26; 24:46; Aposel 2:24-32; 13:33-35\xt*\x*Ezɨ me an kuam isa mozim gatɨzɨ, ezɨ dughiar pumuning ko mɨkezim gɨvazɨma, a ua dɨkafi, mati Godɨn Akɨnafarimɨn osizirim mɨkemezɨ moghɨn. \v 5 \x - \xo 15:5 \xo*\xt Matyu 28:16-17; Mak 16:14; Luk 24:34-36; Jon 20:19\xt*\x*Egha a Pita batogha, gɨn 12plan aposelba bato. \v 6 Egha gɨn a dughiar vamɨran gumazamizir an gɨn zuir avɨrim batifi, men dɨbobonim mong 500 gafira. An ganizir gumazamizir avɨriba ikiavɨra itima, marazi ariaghire. \v 7 \x - \xo 15:7 \xo*\xt Luk 24:50; Aposel 1:3-4\xt*\x*Egha a uaghan Jems bato, egha gɨn aposelba bar me batifi. \p \v 8 \x - \xo 15:8 \xo*\xt Aposel 9:3-6; 22:14; 22:18; 1 Korin 9:1\xt*\x*Egha bar men gɨn a uaghan na bato. Kamaghɨn kɨ mati borir amebam borim batamin dughiamra, a batezir puvatɨzim. \v 9 \x - \xo 15:9 \xo*\xt Aposel 8:3; 9:1; Galesia 1:13; Efesus 3:8; 1 Timoti 1:13-15\xt*\x*Kɨ aposelbar tongɨn, kɨ bar men gɨn iti. Kɨ faraghavɨra Godɨn sios gasɨghasɨsi, egha kɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, me ziam “aposel,” na darɨghan kogham. \v 10 \x - \xo 15:10 \xo*\xt Aposel 8:3; Rom 15:18-19; 2 Korin 3:5; 6:1; 11:5; 11:23; Filipai 2:13\xt*\x*Ezɨ Godɨn apangkuvimɨn a na gamizɨ, kɨ datɨrɨghɨn kamaghɨn otogha, aposelɨn iti. Ezɨ an apangkuvir a nan itim, a pura zuir pu. Bar puvatɨ, kɨ pamtem ingari, ezɨ nan ingaramin gavgavim aposelɨn igharazibar ingaramin gavgavim gafira. Egha kɨ uabɨ ingari puvatɨ, Godɨn apangkuvim nan itima, kɨ ingari. \v 11 Ezɨ kamaghɨn akar kam, kɨ anekuri, o me anekuri, e bar moghɨra Iesus aremegha ua dɨkavizir Akar Aghuim akuri. Ezɨ ia a baregha nɨghnɨzir gavgavim an iti. \s Gɨn gumazamizir aremeziba me ua dɨkavam \p \v 12 E zurara kamaghɨn akam akura ghaze, Krais ovegha ua dɨkafi. Ezɨ manmaghsua ian marazi ghaze, “Ariaghireziba, me ua dɨkavan kogham?” \v 13 Ia nɨghnɨgh. Ariaghireziba ua dɨkavan koghtɨ, kamaghɨn God ti Krais gamizɨ a ua dɨkavizir puvatɨghai. \v 14 Krais ti ovevemɨn ua dɨkavizir puvatɨzɨ, akar e ia mɨkɨnamim, ti mɨngariba puvatɨghai. Ezɨ uaghan, ia nɨghnɨzir gavgavim iniamin akaba mɨngariba puvatɨghai. \v 15 \x - \xo 15:15 \xo*\xt Aposel 1:22; 2:24-32; 4:10; 4:33; 5:32; 13:30\xt*\x*Krais ti ovevemɨn ua dɨkavizir puvatɨzɨ, e ti God amizir bizibar ifavarir gumazamizibar mɨn otivighai. E kamaghɨn akam ia mɨkɨri, God Krais gamizɨ a ua dɨkafi. Egh guizbangɨra gumazamizir aremeziba ua dɨkavan koghtɨ, kamaghɨn Krais ti ua dɨkavizir puvatɨghai. \v 16 E fo, God gumazamizir aremezibar amutɨ me ua dɨkavan koghtɨ, e kamaghɨn mɨkɨm suam, “God Krais gamizɨ, a ua dɨkavizir puvatɨ.” \v 17 God ti Krais gamizɨ a ua dɨkavizir puvatɨzɨ, ian nɨghnɨzir gavgavir Kraisɨn itim, a pura bizir kɨnim. Ezɨ arazir kurabar gavgavim ia gativazɨ, ia ti dar apengan ikiavɨra ikiai. \v 18 Ezɨ uaghan, nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikiava ariaghireziba, me uaghan ti bar ovegha gɨvagha uan ivezir kuram inighai. \v 19 E nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikia, bizir aghuir e fogha iniamiba bagha mɨzuai iti. Egh, e nguazir kamɨn itir biziba baghvɨra mɨzuamɨva, gɨn izamin biziba bagh mɨzuaman koghtɨ, gumazamiziba bar en kuarkuvigham. Eghtɨ me en kuarkuvir arazir kam, a me gumazir igharazibar kuarkuvir arazim, bar a gafiragham. \p \v 20 \x - \xo 15:20 \xo*\xt Aposel 26:23; 1 Korin 15:23; Kolosi 1:18; 1 Pita 1:3; Akar Mogomem 1:5\xt*\x*Ezɨ guizɨn bizim kamakɨn: God Krais gamizɨma, a ua dɨkafi. An oveaghuezibar faragha dɨkavigha, mati azenimɨn dagher ovɨzir faragha zuim. Kamaghɨn e fo, oveaghueziba ua dɨkavam. \v 21 \x - \xo 15:21 \xo*\xt Jon 11:25; Rom 5:12; 5:17-18; 6:23\xt*\x*Gumazir mam a ovevem gamizɨ, an oto. Ezɨ gumazir igharazim ua dɨkavir arazim gamizɨ, an oto. \v 22 Ia fo, gumazamiziba Adam ko porogha kamaghɨn an mɨn me bar areme, egha kamaghɨra gumazamiziba Krais ko poro, eghtɨ kamaghɨn an mɨn me bar ua dɨkavigham. \v 23 \x - \xo 15:23 \xo*\xt 1 Tesalonika 4:15-17; Akar Mogomem 20:5\xt*\x*Egh me bar vaghvagh uan dughiamra ua dɨkavam. Krais bar men faraghtɨ, a ua izamin dughiam, an adarazi ua dɨkavam. \p \v 24 Eghtɨ nguazir kam gɨvaghamin dughiam otogham. Eghtɨ Krais duar gavgavir gumazamizibagh ativiba ko, nguazir kamɨn garir adariaba ko, aser gavgaviba, a bar me gasɨghasigham. Egh a God Bizibagh Ativamin Dughiam isɨ, God Afeziamɨn dafarim darɨgham. \v 25 \x - \xo 15:25 \xo*\xt Onger Akaba 110:1; Matyu 22:44; Aposel 2:34-35; Hibru 1:13\xt*\x*E fo, Krais atrivimɨn ikɨvɨra ikɨ, mangɨtɨ, God an apaniba bar me dɨkabɨragh me isɨ an suemningɨn apengan me arɨghamin dughiamɨn tugham. \v 26 \x - \xo 15:26 \xo*\xt 2 Timoti 1:10; Akar Mogomem 20:14; 21:4\xt*\x*God dɨkabɨnamin apanir abuananamra kara: ovevem. \v 27 \x - \xo 15:27 \xo*\xt Onger Akaba 8:6; Matyu 28:18; Hibru 2:8; 1 Pita 3:22\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨkeme, “God biziba bar da isa an suemningɨn apengan da atɨ.” Akar kam kamaghɨn mɨgɨa ghaze, God uabɨ biziba isa Kraisɨn suemningɨn apengan da arɨki. Ezɨ e fo God uabɨ Kraisɨn apengan itir puvatɨ. \v 28 Eghtɨ gɨn, biziba bar Kraisɨn apengan ikɨtɨ, Godɨn Otarim uabɨ uabɨ isɨ, Godɨn apengan uabɨ atɨgham. Faraghɨvɨra God biziba bar da isɨ, Otarimɨn apengan dar arɨgham. Eghtɨ dughiar Otarim uabɨ uabɨ isɨ Godɨn apengan uabɨ atɨghamim, God biziba bar moghɨra dar dapanimɨn ikiam. \p \v 29 Ia nɨghnɨgh, marazi ariaghireziba bagha rue, egha tizim bagha me kamaghɨn ami? Me manmaghɨn men akurvaghasa arazir kam gami? Gumazamiziba ua dɨkavan koghtɨma, tizim bagha gumaziba men akurvaghasa rue? \v 30 \x - \xo 15:30 \xo*\xt Rom 8:36; 2 Korin 11:26; Galesia 5:11\xt*\x*Ezɨ e manmaghɨn damuam? E aruava, aremegha ua dɨkavir akam akurir ingangarim gamima, gumazamizir avɨriba zurara e gasɨghasɨghasava ami. Ariaghireziba ua dɨkavan koghtɨ, e tizim bagha ingangarir kam gami? \v 31 \x - \xo 15:31 \xo*\xt Rom 8:36; 2 Korin 4:10-11; 1 Tesalonika 2:19\xt*\x*Nan adarasi, kɨ dughiabar zurara ovevem bativasava ami. Kɨ ia ko, en Ekiam Krais Iesus ko porogha, egha ia bangɨn bar akonge, kamaghɨn kɨ akar kam ian modir puvatɨ. \v 32 \x - \xo 15:32 \xo*\xt Fofozir Gumazim 2:24; Aisaia 22:13; Luk 12:19-20; 2 Korin 1:8; 4:10-11\xt*\x*Kɨ ti nguazir kamɨn nɨghnɨzimɨn gɨn ghua Efesusɨn nguibamɨn ikia, “asɨzir atiaba,” ko uariv soke, kamaghɨn kɨ ivezir aghuir manam iniam? Bar puvatɨ. Ariaghireziba ua dɨkavan koghtɨma, kamaghɨn e mɨgɨrɨgɨar kamɨn gɨn mangam, “E fo, e gurumɨn ovengam, kamaghɨn ia izɨ e damɨ wainɨn dɨpabar amam.”\f + \fr 15:32 \fr*\ft Gumazir maba ghaze, Pol guizɨn asɨzir atiabav gei. Romɨn gumaziba, arazir kurabagh amir gumazibav soghasa, dughiar mabar me gamima, me asɨzir atiaba ko mɨsosi, mati laion. Ezɨ gumazir avɨriba ghaze, Pol guizɨn asɨzir atiabav geir puvatɨ. An akar isɨn zuimɨn a gasɨghasɨghasava amir gumazibav gei.\ft*\f* \p \v 33 Ia gumazamizir igharazibar amamangatɨghtɨ, me ia gifaran markɨ. Ia akar kam gɨfo, “Ia gumazamizir kuraba ko poroghtɨ, me ian arazir aghuibagh asɨghasɨgham.”\f + \fr 15:33 \fr*\ft Kar Grighɨn fofozir gumazir mamɨn mɨgɨrɨgɨam.\ft*\f* \v 34 \x - \xo 15:34 \xo*\xt Rom 13:11; 1 Korin 6:5; 1 Tesalonika 4:5\xt*\x*Ia arazir onganiba ateghɨva deravɨra nɨghnɨgh. Egha ia uam arazir kurabar amuan markɨ. Ia oragh, ian marazi God gɨfozir puvatɨ. Ia aghumsɨghasa kɨ akar kamɨn ia mɨgei. \s Inivafɨzir ua dɨkavamim, igharagh ganam \p \v 35 \x - \xo 15:35 \xo*\xt Jon 12:24; 1 Jon 3:2\xt*\x*Eghtɨ tav azaragham, “Ariaghireziba manmaghɨn ua dɨkavigham? Me manmaghɨn garir inivafɨziba ikiam?” \v 36 \x - \xo 15:36 \xo*\xt Jon 12:24\xt*\x*Nɨ gumazir onganim! Nɨ ter ovɨzim nguazimɨn aven an ekaraghtɨ, a faragh aremeghɨva, biam otivam. \v 37 Ezɨ ter ovɨzir nɨ dɨkarazir kam, a witɨn ovɨzim, o tizimɨn ovɨzim, a bizir gɨn aghungamimɨn mɨn garir puvatɨ, a pura ter ovɨzir kɨnim. \v 38 \x - \xo 15:38 \xo*\xt Jenesis 1:11\xt*\x*God ifongezɨ moghɨn, a uabɨ aguaba ko namnam ko dafariba isa, igharagha garir dagheba ko graziba ko temebagh anɨdi. Egha bizir God anɨngizir kaba, mati men inivafɨziba. Kamaghɨn amizɨ, da bar moghɨra vaghvagha inivafɨzir igharagha gariba iti. \p \v 39 Ezɨ inivafɨzir angamɨra itiba, bar uaghara garir puvatɨ. Gumazamiziba inivafɨzir igharagha garim iti. Ezɨ asɨzim inivafɨzir igharagha garim iti, ezɨ kuarazim inivafɨzir igharagha garim iti, ezɨ osirim inivafɨzir igharagha garim iti. \p \v 40 Ezɨ overiamɨn itir biziba, mati me inivafɨziba iti moghɨn, igharagha gari. Ezɨ nguazimɨn itir biziba uaghan, mati me inivafɨziba iti moghɨn, igharagha gari. Overiamɨn itir inivafɨzibar dɨgɨriba, nguazimɨn itir inivafɨzibar dɨgɨriba mɨn garir puvatɨ. \v 41 Aruem dɨgɨrir igharazim iti, ezɨ iakɨnim dɨgɨrir igharazim iti, ezɨ mɨkovezim dɨgɨrir igharazim iti, egha mɨkovezibar aven da vaghvagha dɨgɨrir igharagha gariba iti. \p \v 42 \x - \xo 15:42 \xo*\xt Matyu 13:43\xt*\x*Gumazamizir aremegh ua dɨkavibar arazim, a kamakɨn. Inivafɨzir e dafazim, a ikuvightɨ inivafɨzir ua dɨkavamim, ikuvighan kogham. \v 43 \x - \xo 15:43 \xo*\xt Filipai 3:20-21\xt*\x*Inivafɨzir e dafazim, a derazir puvatɨ, eghtɨ inivafɨzir ua dɨkavamim, a dɨgɨrir aghuim ikiam. Inivafɨzir e dafazim, a gavgaviba puvatɨ, eghtɨ inivafɨzir ua dɨkavamim, bar gavgavigham. \v 44 Inivafɨzir e dafazim, a nguazir kamɨn otozir bizim. Ezɨ inivafɨzir ua dɨkavamim, a Godɨn Duam anɨdir bizim. Kamaghɨra e fo, nguazimɨn inivafɨziba iti, ezɨ uaghan Godɨn Duam anɨdir inivafɨziba iti. \v 45 \x - \xo 15:45 \xo*\xt Jenesis 2:7; Jon 6:33; 6:39-40; 6:54; 6:63; 2 Korin 3:4-6; 3:17; Filipai 3:21\xt*\x*Godɨn Akɨnafarim ghaze, “Gumazir faragha otozim, Adam, God a gamizɨ an angamɨra iti.” Ezɨ Adamɨn bar gɨn izezim, a Duamɨn otogha, gumazamizibar amutɨ me angamɨra ikiam.\f + \fr 15:45 \fr*\ft Adamɨn bar gɨn otozir kam, a Kraisra. Nɨ 1 Korin 15:21-22 ko Rom 5:14-19ɨn ganigh.\ft*\f* \v 46 Godɨn Duam anɨdir ikɨrɨmɨrim faragha otozir pu. Puvatɨ, nguazir kamɨn otozir ikɨrɨmɨrim faragha otozɨ, Godɨn Duam anɨdir ikɨrɨmɨrim gɨn oto. \v 47 \x - \xo 15:47 \xo*\xt Jenesis 2:7; 3:19; Jon 3:13; 3:31\xt*\x*Adamɨn faragha zuim, a nguazimɨn gumazim. God nguazimɨn an ingari. Ezɨ Adamɨn gɨn zuim, a Godɨn Nguibamɨn ikegha ize. \v 48 Nguazir kamɨn gumazamiziba, me nguazir kamɨn otozir gumazir kamɨn mɨn ami. Ezɨ Godɨn Nguibamɨn gumazamiziba, me gumazir Godɨn Nguibamɨn ikegha izezir gumazir kamɨn mɨn ami. \v 49 \x - \xo 15:49 \xo*\xt Rom 8:29; 2 Korin 3:18; Filipai 3:21; 1 Jon 3:2\xt*\x*E datɨrɨghɨn nguazimɨn otozir gumazir kamɨn mɨn gari, egh gɨn Godɨn Nguibamɨn izezir gumazimɨn mɨn ganam. \p \v 50 \x - \xo 15:50 \xo*\xt Matyu 16:17; Jon 3:3-5; 1 Korin 6:13\xt*\x*Nan adarasi, ia kamaghɨn foghasa kɨ ia mɨgei. Nguazir kamɨn gumazamiziba, me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven mangɨ ikɨ an bizir aghuiba inian kogham. Egh ariaghɨriba, bizir ariaghirir puvatɨziba inian kogham. \p \v 51-52 \x - \xo 15:51-52 \xo*\xt Sekaraia 9:14; Matyu 24:31; Filipai 3:21; 1 Tesalonika 4:15-17\xt*\x*Ia oragh. Kɨ akar mogomer mamɨn gun ia mɨkɨmasa. En tarazi oveghan kogham. Me ikɨvɨra ikɨtɨma, sɨghar abuananam arangtɨ dughiar kamra God me damightɨ men inivafɨziba igharagh otogham. Bizir kam damazim komokoi moghɨn bar zuamɨram otogham. Sɨgham arangamin dughiamɨn, ariaghireziba ua dɨkavighɨva uam ikuvan kogham. God bar moghɨra e damightɨ e inivafɨzir igharagha garibar otivam. \v 53 \x - \xo 15:53 \xo*\xt 2 Korin 5:4\xt*\x*A kamakɨn, mati gumazamiziba korotiar ghurim suegha korotiar igiam aruzɨ moghɨn, e inivafɨzir kuram sueghɨva, ikuvighan koghamin inivafɨzim arugham. Egh e ariaghirir inivafɨzim sueghɨva, ariaghirir puvatɨzir inivafɨzim arugham. \v 54 \x - \xo 15:54 \xo*\xt Aisaia 25:8; Hibru 2:14-15; Akar Mogomem 20:14\xt*\x*E gɨn uan ariaghirir inivafɨzir kuram sueghɨva, uan inivafɨzir ikuvan koghamibar aghuightɨ, dughiar kamɨn Godɨn Akɨnafarimɨn itir mɨgɨrɨgɨam a guizɨn otogham: \b \q1 “God ovevem dɨkabɨragha, \q2 a gasɨghasɨgha, bar a gafira. \q1 \v 55 \x - \xo 15:55 \xo*\xt Hosea 13:14\xt*\x*O ovevem, \q2 nɨ gumazamiziba dɨkabɨrir gavgavim \q3 managh iti? \q1 O ovevem, \q2 nɨ gumazamiziba mɨzazim me ganɨdir gavgavim \q3 managh iti?” \b \m \v 56 \x - \xo 15:56 \xo*\xt Rom 4:15; 5:13; 6:14; 7:5; 7:13\xt*\x*Ovevem, mɨzazir gavgavir gumazamizibagh anɨdim, arazir kuram dama a ini. Ezɨ arazir kuram uan gavgavim, Moses Osirizir Araziba dama a ini. \v 57 \x - \xo 15:57 \xo*\xt Rom 7:25; 1 Jon 5:4-5\xt*\x*En Ekiam Krais Iesusɨn ingangarimɨn, God gavgavim e ganɨdima, e ovevem ko mɨsogha a dɨkabɨri. Kamaghɨn, e God mɨnabi! \p \v 58 \x - \xo 15:58 \xo*\xt 2 Eghaghaniba 15:7; 1 Korin 3:8; 2 Pita 3:14; Akar Mogomem 14:13\xt*\x*Kamaghɨn, nan namakar bar aghuiba, ia tuivigh gavgavightɨ, bizitam ia munamangan kogham. Ia kamaghɨn fo, ingangarir ia Ekiam bagha amiba pura zuir puvatɨ. Kamaghɨn, ia zurara Ekiam bagh ingarsɨ bar gavgafigh. \c 16 \ms Pol, damuasava amir bizibav gei \mr (Sapta 16) \s Me Jerusalemɨn amangasava amir dagɨaba, Pol dav gei \p \v 1 \x - \xo 16:1 \xo*\xt Aposel 24:17; Rom 15:25-26; 2 Korin 8:1-9; Galesia 2:10\xt*\x*Kɨ datɨrɨghɨn dagɨar ia Jerusalemɨn itir Godɨn adarazi bagha darɨghasava amibav kɨmasa. Kɨ faragha Galesian Provinsɨn itir siosba, arazir kam men aka, egha kɨ kamaghɨn ia mɨkɨmasa, ia uaghan arazir kam damuam. \v 2 \x - \xo 16:2 \xo*\xt Aposel 20:7; Akar Mogomem 1:10\xt*\x*Ia bar, Sandebar zurara, vaghvagh dagɨar ia isibar mɨrara, dagɨataba tuiragh, egh da isɨ uan dɨpenibar da mongegh. Eghtɨ dagɨaba tong avɨrasemegh. Eghtɨ dughiar kɨ izamimɨn, ia ua dagɨaba burian kogham. \v 3 Kɨ izeghɨva, gumazir ia mɨseveziba, men gun mɨgeir akɨnafarim me danɨngɨva, me amadaghtɨ, me mangam. Eghtɨ me dagɨar ia anɨngizir kaba inigh mangɨ Jerusalemɨn itir darazir dafarim darɨgham. \v 4 Biziba deraghtɨ, kɨ uaghan mangɨtɨ, me na ko mangam. \s Pol mangɨ Korinbar ganasa ifonge \p \v 5 \x - \xo 16:5 \xo*\xt Aposel 19:21\xt*\x*Kɨ ia bagh mangɨsɨ, Masedonian Provins abigh mangɨgh, gɨn ian bighan otogham. Kɨ faragh Masedonian mangasa ifonge. \v 6 \x - \xo 16:6 \xo*\xt Rom 15:24; Taitus 3:12\xt*\x*Kɨ foghan kogham, kɨ ti tong dughiatabar ia ko ikeghtɨ, orangtɨzim ko amɨnir gavgavimɨn dughiam gɨvaghtɨma, kɨ managh mangɨsɨ ifueghtɨ, ia nan akuraghtɨma kɨ mangam. \v 7 \x - \xo 16:7 \xo*\xt Aposel 18:21\xt*\x*Kɨ izɨ, dughiar otevimɨn ia ko ikian aghua. Kɨ tong dughiar ruarimɨn ia ko ikiasa ifonge. Ekiam kamaghɨn ifongeghtɨ, kɨ dughiar ruarim ia ko ikiam. \p \v 8 \x - \xo 16:8 \xo*\xt Ofa Gami 23:15-21; Godɨn Araziba 16:9-11\xt*\x*\x - \xo 16:8-9 \xo*\xt Aposel 19:8-10\xt*\x*Kɨ Efesusɨn Nguibamɨn kagh ikɨ mangɨtɨ, Pentikosɨn Dughiar Ekiam gɨvagham.\f + \fr 16:8 \fr*\ft “Pentikosɨn Dughiar Ekiam,” nɨ Aposel 2:1ɨn itir mɨgɨrɨgɨamɨn gan.\ft*\f* \v 9 \x - \xo 16:9 \xo*\xt Aposel 14:27; 19:8-10; 2 Korin 2:12; Kolosi 4:3; Akar Mogomem 3:8\xt*\x*Kɨ fo, God na bagha tuavim kuizɨma, kɨ kagh ikɨ ingangarim damuamin dughiar aghuim iti. Egh kɨ gumazamizir avɨribar akuraghtɨma, me Kraisɨn adarazir otivigham. Ezɨ uaghan gumazir avɨriba en apanim gami. \p \v 10 \x - \xo 16:10 \xo*\xt 1 Korin 4:17\xt*\x*Timoti ia batoghtɨma, ia a inigh an akurvaghtɨma, a ian tongɨn ia ko navir amɨrizimɨn ikɨ, egh atiatingan kogham. Ia fogh, kɨ Ekiam bagha ingari moghɨn, a ingari. \v 11 Ian tarazi an gan kamaghɨn mɨkɨman markɨ, a pura bizim. Ia an akuraghtɨ, a navir amɨrizim sara mangɨ darorim gɨvagh, ua na bagh izam. An, aveghbuaba ko izasa, kɨ a bagha mɨzua gari.\f + \fr 16:11 \fr*\ft Timoti a gumazir igiam, ezɨ bizir kam bagha gumazir maba akɨrim ragha a gasi. Nɨ 1 Timoti 4:12ɨn gan.\ft*\f* \p \v 12 \x - \xo 16:12 \xo*\xt 1 Korin 1:12; 3:6\xt*\x*Ezɨ en aveghbuam Apolosɨn mɨgɨrɨgɨam a kamakɨn. Kɨ dughiar avɨribar aveghbuar igharaziba ko izɨ, ian ganasa pamtemɨn a mɨgei. Ezɨ a datɨrɨghɨn tong izasa nɨghnɨzir puvatɨ. Gɨn, tuavitam ikɨtɨ, a izam. \s Mɨgɨrɨgɨar abuananaba \p \v 13 \x - \xo 16:13 \xo*\xt Onger Akaba 31:24; 1 Korin 15:1; Efesus 6:10; Filipai 1:27; Kolosi 1:11; 1 Tesalonika 5:6\xt*\x*Ia uari bagh gan, egh nɨghnɨzir gavgavimɨn tugh gavgafigh. Egh gavgavighɨva bizitamɨn atiatingan markɨ. \v 14 \x - \xo 16:14 \xo*\xt 1 Korin 14:1; 1 Pita 4:8\xt*\x*Ia God ko gumazamizir igharaziba bar me gifongeghɨva uan ingangaribar amu. \p \v 15-16 \x - \xo 16:15-16 \xo*\xt Rom 16:5; 1 Korin 1:16; 1 Tesalonika 5:12\xt*\x*Nan adarasi, ia Stefanas ko an adarazigh fo. Me Akaian Provinsɨn ikia faraghavɨra Kraisɨn adarazir otifi, ezɨ gɨn Akaian Provinsɨn itir gumazamizir igharaziba Kraisɨn adarazi otifi. Ezɨ Stefanas uan adarazir ko, uari isa ingangarir Godɨn gumazamizibar akurvaghamim ganɨngi. Nan adarasi, kɨ kamaghɨn ia gakaghora ghaze, ia kamaghɨn amir gumazamizibar apengan ikɨ, egh uaghan gumazamizir me ko ingaribar apengan ikɨ. \p \v 17 Stefanas ko Fortunatus ko Akaikus na bagha ize. Ia na bagh izamin tuaviba puvatɨzɨ, me ian danganim inigha na ko iti. Kamaghɨn kɨ bar akonge.\f + \fr 16:17 \fr*\ft Grighɨn akam vezɨn kamɨn deragha akatam mɨgeir pu.\ft*\f* \v 18 \x - \xo 16:18 \xo*\xt Filipai 2:29\xt*\x*Me nan navim gamizɨ, an amɨra, egha uaghan ian navibagh ami. Ia kamaghɨn amir gumazibar akaba baragh. \p \v 19 \x - \xo 16:19 \xo*\xt Aposel 18:2; 18:18; 18:26; Rom 16:5; 2 Timoti 1:15\xt*\x*Esian Provinsɨn itir siosba uan akam isa ia bagha anemaga ghaze, Afeziam ia ko ikɨ. Ezɨ Akwila ko Prisila, ko aningɨn dɨpenimɨn uari akuvir sios, Ekiamɨn ziamɨn uan akam isa ia bagha anemaga ghaze, Afeziam ia ko ikɨ. \v 20 \x - \xo 16:20 \xo*\xt Rom 16:16; 2 Korin 13:12\xt*\x*Kagh itir Kraisɨn adarasi, me bar uan akaba isa ia bagha da amaga ghaze, Afeziam ia ko ikɨ. Ia Kraisɨn adarasi, ia uan arazimɨn gɨn mangɨva, ia uan adarazir agharibar suigh. \p \v 21 \x - \xo 16:21 \xo*\xt Kolosi 4:18; 2 Tesalonika 3:17\xt*\x*Kɨ Pol, kɨ uabɨ uan dafarimɨn dughiar aghuir kam ia bagha an osiri.\f + \fr 16:21 \fr*\ft Pol uabɨ uan akɨnafariba osirir pu. Puvatɨ, a mɨgeima gumazir igharazim a bagha osiri. Ezɨ mɨgɨrɨgɨar vezɨn kamɨn itim, Pol uabɨ uan dafarimɨn an osiri.\ft*\f* \p \v 22 \x - \xo 16:22 \xo*\xt Galesia 1:8-9\xt*\x*Tina Ekiam gifongezir puvatɨ, a mar ikufigh. En Ekiam, nɨ izɨ! \p \v 23 En Ekiam Iesusɨn apangkuvim, a ia ko ikɨ. \p \v 24 E bar Krais Iesus ko poroghav ikia, arazir kamɨn kɨ bar moghɨra ia gifonge. Guizbangɨra.