\id MRK \ide UTF-8 \h MAK \toc1 Mak Osirizir Akar Aghuim \toc2 Mak \toc3 Mk \mt Mak Osirizir Akar Aghuim \is Akar Faragha Zuim \ip Mak osirizir akɨnafarim, an akar faragha itim kamaghɨn mɨgei, “Kar Godɨn Otarim Krais Iesusɨn akar aghuimɨn mɨngarim.” \ip Akɨnafarir kam e an gari, Iesus a gumazir ingangarir avɨribar amuamin gavgavim ko ziam iti. Ezɨ dughiar a gumazamizibar sure gamiziba, ko dughiar a duar kuraba batogheziba, ko dughiar a gumazamizibar arazir kuraba gɨn amadaziba, e akɨnafarimɨn aven eghaghanir kabar gara kamaghɨn fo, a gavgavir ekiam ko ziar ekiam iti. Iesus a kamaghɨn uabɨ dɨbora ghaze, “Gumazibar Borim”. Egha a kamaghɨn mɨgei, a gumazamizibagh ivezasa, kamaghɨn a uabɨ me bagha ovenge. A bizir kam bagha ize (10:45). \ip Mak Iesusɨn ingangarir avɨribagh eghani. Egha a Iesus gumazamizibar sure gamizir akar avɨribagh eghanizir puvatɨ. Mak faragha Jon, Gumazamiziba Ruer Gumazimɨn ingangarim, ko Iesusɨn rurim, ko Satan a gifarazir eghaghanimɨn gun mɨgei. Ezɨ gɨn e Iesusɨn garima, a gumazir osɨmtɨzir avɨriba ateribar apangkufi, egha men sure gami. Ezɨ faragha suren gumaziba Iesus amir bizibar mɨngaribagh fozir puvatɨ. Egha me nɨmɨra nɨmɨra me gɨn dagh fofosi. \ip E uaghan Iesusɨn apanibar gari, me osɨmtɨzir avɨriba a garɨsi. Egha Mak Osirizir Akar Aghuir aboananaba, a Iesus aremegha egha ua dɨkavizir eghaghanim geghari. \c 1 \ms Iesus, God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn gun gumazamizibav kɨmasa ize \mr (Sapta 1:1-3:6) \s Jon, Gumaziba Ruer Gumazim, faragha izava Iesusɨn akam akuri \r (Matyu 3:1-12 ko Luk 3:1-9 ko 3:15-17 ko Jon 1:19-28) \p \v 1 Kar Godɨn Otarim Krais Iesusɨn akar aghuim. \v 2 God fomɨra uan akam, an akam inigha izir gumazim Aisaia ganɨngi. An an osirizɨma, an akɨnafarimɨn iti. Akar kamra kara. \b \q “Ia oragh! Kɨ uan abuir gumazim amadaghtɨma, a faragh mangɨva \q2 nɨ bagh tuavim akɨram.” \q \v 3 “Gumazir tiarir mam gumaziba puvatɨzir danganimɨn dia ghaze, \q2 ‘Ia Ekiam baghɨva tuaviba azenɨva, dar kɨr.’” \b \m \v 4 Kamaghɨn amizɨma Jon izava gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn ikiava gumaziba ruava kamaghɨn akam akuri, “Ia navibagh iraghtɨma kɨ ia rueghtɨma God ian arazir kuraba gɨn amadagham.” \v 5 An akar kabav geima Judian Distrighɨn itir nguibaba koma Jerusalemɨn itir gumazamiziba me bar izava uan arazir kurabar gun mɨgeima a Jordanɨn dɨpamɨn me rue. \p \v 6 Jon, Gumaziba Ruer Gumazim, ana asɨzim kamelɨn arɨzibar ingarizir iniba ikeghava asɨzir inim uan ivariam ike. A inir kaba ikeghava odeziba ko ruarimɨn haniba api.\f + (1:6) Nɨ kamel ko hanibar mɨngaribagh foghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 7 Ezɨ an akam kamaghɨn mɨgei, “Nan gɨn izamin gumazim an gavgavim guizbangɨra nan gavgavim gafira. Kɨ an mɨngarir puvatɨ. Kɨ uaghan aviraghɨva an dagarir asuabar beniba fɨran gavgaviba puvatɨ. \v 8 Kɨ dɨpamɨn ia rue, eghtɨ a gɨn Godɨn Duamɨn ia ruam.” \s Iesus ruezɨma gɨn Satan a gifarasa a gakaghori \r (Matyu 3:13-17; 4:1-11 ko Luk 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Dughiar kam Iesus Galilin Distrighɨn itir nguibam, Nasaret, ateghava Jon bagha izezɨma, a Jordanɨn dɨpamɨn a rue. \v 10 Iesus dɨpamɨn aven ikegha azenan otivavɨra ikia garima overiam kuiaghirɨzɨma Godɨn Duam bunbamɨn mɨn mɨghegha a bagha izaghiri. \v 11 Ezɨ tiarir mam Godɨn Nguibamɨn ikiava kamaghɨn dei, “Nɨ nan Otarim. Kɨ guizbangɨra nɨ gɨfueghava nɨ bagha bar akonge.” \p \v 12 Ezɨ Godɨn Duam anemadazɨma a gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn ghu. \v 13 A ghugha, 40 plan dughiabar danganir kamɨn itima, Satan a gifarasa a gakaghori. A ruarimɨn itir asɨziba ko ikia dar torimɨn itima, Godɨn enselba an garava an akurvasi. \s Iesus faragha zuir suren gumazibar dei \r (Matyu 4:12-17 ko Luk 4:14-15 ko Matyu 4:18-22 ko Luk 5:1-11) \p \v 14 Ezɨ me Jon, Gumaziba Ruer Gumazim, inigha kalabus gatɨzɨma, Iesus gɨn Galilin ghugha Godɨn akar aghuim akuri. \v 15 A kamaghɨn mɨgei, “Dughiam otogha gɨfa. God Bizibagh Ativamin Dughiam roghɨra ize. Ia navibagh iraghɨva nɨghnɨzir gavgavim Godɨn akar aghuimɨn ikɨ.” \p \v 16 Dughiar mam Iesus Galilin dɨpar mɨriamɨn ghuava Saimon uan dozim Andru ko aningɨn garima, aning osiriba baghava uan iver ekiaba kuri. Aning osiriba isa dagh ivezir gumazimning. \v 17 Ezɨ Iesus kamaghɨn aning mɨgei, “Gua nan gɨn izɨtɨma kɨ guan akakaghtɨma, gua osiriba isi moghɨn gumaziba iniam.” \v 18 Aning an akam baraghavɨra uan iveba ategha an gɨn zui. \v 19 Ezɨ a mong sɨvagha ghuava, Sebedin otarim Jems uan dozim Jon ko aningɨn garima aning uan botɨn ikiava uan iver ekiabar kɨri. \v 20 An aningɨn garavɨra aningɨn diazɨma, aning pura uan afeziam Sebedi koma an ingangarir gumaziba ataghizɨma me uan botɨn itima aning Iesusɨn gɨn zui. \s Iesus duar kurar mam batoghezɨma a gumazim ategha azenan ize \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Ezɨ Iesus ko an gɨn zuir darasi Kaperneamɨn ghue. Egha me zuima Sabat otozɨma, a God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven ghugha, dɨpenir kamɨn aven itir gumazamiziba men sure gami. \v 22 A men sure gamima gumazamiziba bar an akam baregha dɨgavir kuram gami. An mɨgɨrɨgɨar kaba mati gavgavim itir gumazimɨn mɨgɨrɨgɨaba. An mɨgɨrɨgɨaba Judan arazibagh fozir gumazibar mɨgɨrɨgɨabar mɨn zuir puvatɨ. Ezɨ gumazamiziba dɨgavir kuram gami.\f + (1:22) Nɨ Judan arazibagh fozir gumazibar mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 23 A kamaghɨn me mɨgɨavɨra itima gumazir duar kuram apazazir mam izava God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven izegha dei. \v 24 A dia kamaghɨn mɨgei, “Nɨ manmaghɨn e damuasa, Nasaretɨn gumazim Iesus? Nɨ e gasɨghasɨghasa ize? Kɨ nɨ gɨfo, nɨ God amadazir gumazim, nɨ Godɨn damazimɨn zuezir gumazim.” \v 25 Ezɨma Iesus akar gavgavimɨn kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ nɨmɨra ikɨ, egh gumazir kam ategh azenan izegh.” \v 26 Ezɨ duar kurar kam Iesus bareghava gumazir kam gunabagha aravɨram azenan ize. \v 27 Ezɨ gumazamiziba bar bizir kamɨn ganigha guizbangɨra dɨgavir kuram gamigha uarira uarir azangsɨsi, “Kar manmaghɨn amizir bizim? A suren arazir igiam e gami. A gavgavim itir akabav gei. A uaghan akar gavgavimɨn duar kurabav geima da an akam barasi.” \v 28 An amizir bizibar eghaghanim zuamɨra Galilin Distrigh bar a garui. \s Iesus gumazamizir avɨribar akuragha me gamima me ghuamaghe. \r (Matyu 8:14-17 ko Luk 4:38-41) \p \v 29 Ezɨ Iesus gumazir maba ko God ko mɨgeir dɨpenim ateghava Jems ko Jon sara, me Saimon ko Andrun dɨpenimɨn ghue. \v 30 Me ghua garima Saimonɨn asamim ariava mɨkarzim fɨava dakozim girɨghav itima gumazir maba an gun Iesus mɨgei. \v 31 Me a mɨkemezɨma, ezɨ an a bagha ghuava an agharimɨn suiragha a ghufe. Ezɨ an arɨmariam anetaghizɨma a dɨkavigha dagheba me ganɨdi. \p \v 32 Guaratɨzir kamra, amɨnim pɨrizɨma me gumazamizir arɨmariar kuraba koma duar kuraba apazaziba bar me inigha Iesus bagha izi. \v 33 Nguibar kamɨn itir gumazamiziba bar izava dɨpenir kamɨn tiar akamɨn uari akufa. \v 34 Ezɨma Iesus arɨmariar guar avɨriba itir gumazamizir avɨriba men arɨmariabagh amima me ghuamaghe. A duar kurar avɨriba sarama otoghezɨma da gumazamiziba ategha azenan ize. Duar kuraba a gɨfo, a Godɨn Otarim. Ezɨ kamaghɨn a ghaze, ia kamaghɨn mɨkɨman markɨ suam, Kɨ Godɨn Otarim. Egha a men anogoroke. \s Iesus gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn God ko mɨgei \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 Egha amɨmɨzaraghan amɨnim tɨghar itima, Iesus dɨkavigha dɨpenim ategha ghuava gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn ghugha God ko mɨgei. \v 36 A ghuzɨma Saimon uan roroaba ko a buriagharui. \v 37 Me ghuava an apighava kamaghɨn a mɨgei, “Gumazamiziba bar nɨ buria gari.” \v 38 Ezɨ Iesus men akam ikaragha kamaghɨn mɨgei, “E nguibar igharazir roghɨra kagh itibar mangam. Kɨ uaghan munagh Godɨn akam akunam. Kɨ bizir kam bagha ize.” \v 39 A kamaghɨn mɨkemegha, egha Galilin Distrighɨn danganiba bar dagh aruava God ko mɨgeir dɨpenibar aven Godɨn akam akurava gumazamizibagh apazazir duar kuraba batosi. \s Iesus lepa itir gumazir mam gamizɨma, a ua dera. \r (Matyu 8:1-4 ko Luk 5:12-16) \p \v 40 Ezɨ gumazir lepa itir mam Iesus bagha izava, an guamɨn aviraghava tevimning apɨrigha puvɨra a gaghori, “Nɨ fueghɨva na damutɨ, kɨ Godɨn damazimɨn zuegh ua deragham.” \f + (1:40) Lepan arɨmariar fomɨra Baibelɨn dughiamɨn ikezim ighara. Ezɨ datɨrɨghɨn itir lepan arɨmariam a igharaghav ami. Fomɨra ikezim pura mɨkarzir ghurghurim gumazir namnabar otifi. Egha uaghan bizir igharaziba sara posi.\f* \v 41 Iesus kamaghɨn oregha, guizbangɨra bar an apangkufi. Egha uan agharim isa gumazir kam gatɨgha ghaze, “Kɨ ifonge. Nɨn mɨkarzim zuegh, egh ua deragh.” \v 42 Iesus kamaghɨn mɨgɨavɨra itima, lepan arɨmariam zuamɨra gumazir kam ataghizɨma an mɨkarzim ua dera. \v 43 Ezɨ Iesus gumazir kam amaga akar gavgavimɨn kamaghɨn a mɨgei, \v 44 “Nɨ oragh. Nɨ bizir kamɨn gun gumazir igharazitam mɨkɨman markɨ. Nɨ mangɨ uan mɨkarzim ofa gamir gumazimɨn akagh. Moses fomɨra mɨkemezir arazim, nɨ arazir kamɨn gɨn mangɨva, uan arɨmariam gɨvazir bizim bagh Godɨn ofa damu. Nɨ damightɨma, me ganigh fogham, nɨn arɨmariam guizbangɨra gɨfa.” \v 45 Ezɨma gumazir kam Iesus a mɨkemezɨ moghɨn damuan aghuaghava egha bizir kam bar me mɨgei. Kamaghɨn amizɨma maburan avɨrim Iesus akuvazɨma, kamaghɨn a nguibar ekiatamɨn aven azenaram aruir puvatɨ. A uabɨra itir danganimɨn itima, gumazamiziba a bagha tintinibar izavɨra iti. \c 2 \s Iesus gumazir soroghafariba amɨrazir mam gamizɨma a ua dera \r (Matyu 9:1-8 ko Luk 5:17-26) \p \v 1 Ezɨ dughiar maba gɨvazɨma, Iesus uamategha Kaperneamɨn ghu. A ghuava dɨpenimɨn itima gumazamizir avɨriba a uamatengezir akam baraki. \v 2 Me akar kam baregha izezɨma dɨpenim bar izɨvazɨma an tiar akam sara izɨfa. Ezɨ Iesus Godɨn akam me mɨkɨri. \v 3 An akam akurima, gumazir maba gumazir soroghafariba aremezir mam inigha a bagha izi. Gumazir pumuning ko pumuning akuriamɨn a gisaghpugha izi. \v 4 Me iza garima dɨpenimɨn tiar akam bar izɨvazɨma, kamaghɨn me Iesus bagh mangan ibura. Egha me gumazir kam inigha dɨpenir siriamɨn ghuavanabogha dɨpenir siriamɨn torim gamigha beniba akuriam dafegha anemadazɨma a Iesus bagha ghuaghiri.\f + (2:4) Judabar dɨpeniba boksiabar mɨn gari. Dar inogoriba puvatɨgha, egha pɨn barafi. Ezɨ dar mɨriabar azenan adidiaba iti. Dar dɨpenir akɨniba puvatɨ. Me pura nguazim gisɨn dar ingari.\f* \v 5 Ezɨ Iesus gumazir kabar nɨghnɨzir gavgavimɨn ganigha kamaghɨn soroghafariba amɨrazir gumazim mɨgei, “Nan borim, nɨn arazir kuraba gɨfa.” \p \v 6 Iesus kamaghɨn a mɨgeima, Judan arazibagh fozir gumaziba apiaghav ikiava uarira uan navir averiabar kamagh mɨgei, \v 7 “Gumazir kam tizim bagha kamaghɨn mɨgei? A Godɨn danganim iniasava ami! Gumazir kɨnitam gumazir igharazitamɨn arazir kuraba gɨn amadaghan kogham. God uabɨra.” \v 8 Me kamaghɨn nɨghnɨzima, Iesus zuamɨra uan navir averiamɨn men nɨghnɨzibagh fogha kamaghɨn me mɨgei, “Ia manmagh sua kamaghɨn nɨghnɨsi? \v 9 Kɨ akar manam mɨkɨmam? Pura gumazir kɨnitam kamaghɨn mɨkɨm suam, kɨ nɨn arazir kuraba gɨn amada. Egh uaghan gumazir kɨnitam kamaghɨn mɨkɨman kogham, nɨ dɨkavigh uan akuriam inigh mangɨ, egh ua deragh. \v 10 Kɨ arazir kam damightɨma, ia ganigh fogham, Gumazibar Otarim a nguazir kamɨn arazir kuraba gɨn amangamin gavgavim iti.” Egha a kamaghɨn gumazir soroghafariba amɨrazim mɨgei, \v 11 “Kɨ nɨ mɨgei, nɨ dɨkavigh uan akuriam inigh dɨpenimɨn mangɨ.” \v 12 Egha a mɨgɨavɨra itima me garima gumazir kam dɨkavighava uan akuriam inigha azenan ghu. Gumazamiziba bar an ganigha dɨgavir kuram gamigha Godɨn ziam fava kamaghɨn mɨgei, “E faragha bizir katamɨn ganizir puvatɨ!” \s Iesus uabɨn gɨn mangasa Livain dei \r (Matyu 9:9-13 ko Luk 5:27-32) \p \v 13 Ezɨ Iesus ua Galilin dɨpar mɨriamɨn ghuaghiri. A ghuaghirima, gumazamizir avɨriba izava uari akuvazɨma, a men sure gami. \v 14 A men sure gamuava dɨpar mɨriamɨn ghuava Alfiusɨn otarim Livain garima, a gavman danɨngamin dagɨaba isir dɨpenimɨn aperaghav iti. Iesus an garava, kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ nan gɨn izɨ.” Ezɨ Livai a baregha, dɨkavigha an gɨn zui.\f + (2:14) Matyun ziar igharazim kara, Livai.\f* \p \v 15 Egha gɨn Iesus Livain dɨpenimɨn ikiava uan suren gumaziba koma api. Dagɨaba isir gumazir avɨriba koma arazir kurabagh amir gumazir avɨriba, me uaghan me koma api. Gumazir kamaghɨn amir avɨriba, me uaghan Iesusɨn gɨn arui. \v 16 Ezɨ me apa itima, Judan arazibagh fozir Farisin gumaziba me an ganigha, egha an suren gumazibar azangsɨsi, “A manmagh sua dagɨaba isir gumaziba ko arazir kurabagh amir gumaziba koma api?”\f + (2:16) Farisibar arazir avɨriba iti. Gumazamizir men arazibar gɨn zuir puvatɨziba me kamaghɨn gɨnɨghnɨsi, me Godɨn damazimɨn derazir puvatɨ. Farisiba kamaghɨn dagɨaba isir gumazibagh nɨghnɨsi, me Romɨn gavman bagha dagɨaba isi. Kamaghɨn amizɨ me uaghan Godɨn damazimɨn derazir puvatɨ. Me kamaghɨn amuava Romɨn gumaziba ko arazir kurabagh ami.\f* \v 17 Ezɨ Iesus men azangsɨzim baregha kamaghɨn me mɨgei, “Arɨmariaba puvatɨzir gumaziba, dokta bagha zuir puvatɨ. Gumazir arɨmariaba itibara, me dokta bagha zui. Kɨ Godɨn damazimɨn derazir gumaziba bagha izezir puvatɨ. Kɨ gumazamizir arazir kurabagh amibar dɨmasa ize!” \s Me God ko mɨkɨmasa dagheba atagharazir arazim bagha Iesusɨn azangsɨsi \r (Matyu 9:14-17 ko Luk 5:33-39) \p \v 18 Ezɨ dughiar mam Jonɨn suren gumaziba koma Farisin suren gumaziba me God ko mɨkɨmasa dagheba ataghrasi. Ezɨ Iesusɨn suren gumaziba dughiar kamɨn apima gumazir maba Iesus bagha izava kamaghɨn an azangsɨsi, “Kar manmaghɨn amizir arazim? Jonɨn suren gumaziba koma Farisin suren gumaziba me datɨrɨghɨn God ko mɨkɨmasa dagheba ataghrazima, nɨn suren gumaziba God ko mɨkɨmasa dagheba ataghrazir puvatɨ.” \v 19 Ezɨ Iesus kamaghɨn men azara, “Gumazitam amuimɨn ikiasa isar ekiam gamuava gumazir mabar diazɨma me ize. A me ko ikɨtɨma, me manmaghɨn damuam, me dagheba ategham, o? puvatɨgham. A me ko ikɨtɨma me dagheba ataghraghan kogham. \v 20 Me dagheba ataghrazir dughiam iti. Dughiar kam izɨtɨma, gumazitaba amuimɨn ikiamin gumazimɨn suiragh mangɨtɨ me dughiar kam dagheba ataghragham. \p \v 21 “Egh gumazitam inir avɨzir igiatam inigha korotiar ghuritam porogha a isamizir puvatɨ. A kamaghɨn damighɨva egh a rutɨma inir avɨzir igiam ekonegh korotiar ghurim gekuigh, anebightɨma an torim guizbangɨra bar ekevegham. \v 22 Eghtɨ gumazitam wainɨn igiam inighɨva, asɨzir inir mɨsevir ghurimɨn a ruighan kogham. A kamaghɨn damightɨma wain buva asɨzir inir mɨsevir ghurim bighɨva, wain ko asɨzir inim, aning vɨrara ikuvigham. A kamaghɨn damuan kogham. A wainɨn igiam inigh asɨzir inir mɨsevir igiamra ruigham.” \s Iesus Sabatɨn Ekiam \r (Matyu 12:1-8 ko Luk 6:1-5) \p \v 23 Egha Iesus Sabatɨn dughiar mamɨn, raizɨn mɨn garir dagher mam, wit, me an azenir ekiamɨn torimɨn zui. An suren gumaziba a ko ghuava witɨn ovɨziba kuara zui.\f + (2:23) Nɨ witɨn mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 24 Me zuima Farisin maba men ganigha kamaghɨn Iesus mɨgei, “Nɨ gan. Me manmagh sua arazir kam gamuava Sabatɨn arazimɨn gɨn zuir puvatɨ?” \p \v 25 Ezɨ Iesus me ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Ia, Devit amizir bizim me an osirizɨma a iti, ia an ganizir puvatɨ? A uan gumaziba ko me mɨtiriam men azima a bizir kam gami. \v 26 A ghuava Godɨn Dɨpenimɨn aven ghugha God ganɨngizir bretba ame. A da apava, uaghan maba isa uan gumazibagh anɨngizɨma, me uaghan ame. Dughiar kam Abiatar, ofa gamir gumazibar dapanim itima, Devit dame. Judabar arazir kam iti. Bretɨn kaba ofa gamir gumazibara dapi, gumazir kɨniba puvatɨ. Ezɨ Devit, gumazir kɨnim, bretɨn kaba ame.” \p \v 27 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn me mɨgei, “God gumazibar akurvaghasa Sabat atɨ. A Sabat bagha gumaziba atɨzir puvatɨ. \v 28 Ezɨ Gumazibar Otarim a Sabatɨn dughiamɨn Ekiam.”\f + (2:28) Nɨ Gumazibar Otarimɨn mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \c 3 \s Iesus Sabatɨn dafarim ekonezir gumazir mam gamizɨma a ua dera \r (Matyu 12:9-14 ko Luk 6:6-11) \p \v 1-2 Egha dughiar igharazir mam Iesus God ko mɨgeir dɨpenimɨn ghuava, garima dafarim ekonezir gumazir mam gumazamizir avɨribar tongɨn dɨpenir kamɨn aven iti. A itima gumazir maba uaghan iti. Me, Iesus bizitam damightɨma, me akam agasasa bar deravɨra an gari. Me kamagh sua an gari. A Sabatɨn gumazir kamɨn akuragham, o? \v 3 Me bizir kam bagha an garavɨra itima, Iesus kamaghɨn dafarim ekonezir gumazim mɨgei, “Nɨ dɨkavigh izɨ bar en guamɨn tugh.” \p \v 4 Gumazim dɨkavigha tuzɨma, Iesus kamaghɨn men azara, “Arazir manam Sabatɨn arazim abɨki? E arazir aghuim damuam, o arazir kuram damuam, o gumazimɨn akuragham, o gumazim gasɨghasɨgham?” A kamaghɨn men azarazɨma, me bar nɨmɨra iti. \p \v 5 An damazimning bar gumazamizibagh aruava, navimɨn aven men atari. A men garima, men naviba gavgavigha apangkuvir nɨghnɨziba men puvatɨ. Kamaghɨn a bar osemegha gumazim kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ uan dafarim onegh.” Ezɨ gumazir kam uan dafarim onezɨma, an dafarim ua dera. \v 6 Ezɨ Farisiba ikia ganigha dɨpenim ategha azenan izegha Herotɨn gumaziba ko ikia Iesusɨn mɨsoghasa akabar kɨri. \ms Iesus uan gavgavim men akazɨma an adarasi nɨghnɨzir gavgavim an itir puvatɨ. \mr (Sapta 3:7-6:6) \s Gumazamizir avɨriba Iesusɨn gɨn zui \r (Luk 6:17-19) \p \v 7 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba koma Galilin dɨpamɨn ghuaghiri. A ghuaghirima gumazamizir avɨriba Galilin Distrighɨn ikegha an gɨn ghuaghiri. \v 8 Gumazamizir avɨriba Judian Distrigh koma Jerusalemɨn nguibam koma Idumean Distrigh ko Jordanɨn dɨpamɨn vongɨn itir danganiba koma Tair ko Saidonɨn nguibamning ikegha, me Iesus bagha ghuaghiri. Gumazamizir avɨrir kaba, me an amizir bizibar akam bareghava a bagha ghuaghiri. \v 9-10 Me iraghuezɨma, Iesus gumazamizir avɨriba men akurazɨma, men arɨmariaba gɨfa. Arɨmariaba itir gumazamizir avɨriba uan arɨmariaba gɨvasa Iesusɨn boroghɨn uari akuvagha, Iesusɨn suighasa uari munamadi. Kamaghɨn amizɨma, Iesus uan suren gumazibav gɨa ghaze, “Ia botɨn tam inigh izɨ puram anetɨghtɨ a ikɨ. Eghtɨ gumazamiziba bar na akuvaghtɨma kɨ botɨn ghuavanangam.” \v 11 Iesus me mɨgeima, duar kuraba apazazir gumazir maba izava, Iesusɨn garava duar kuraba zuamɨra me gamima me Iesusɨn guamɨn daighɨra kamaghɨn arai, “Nɨ Godɨn Otarim.” \v 12 Me kamaghɨn amima, an akar gavgavimɨn me mɨgɨa ghaze, “Ia kamaghɨn mɨkɨman markɨ, ‘Nɨ Godɨn Otarim.’” \s Iesus 12 plan aposelba me amɨsefe \r (Matyu 10:1-4 ko Luk 6:12-16) \p \v 13 Ezɨ Iesus dɨpar mɨriamɨn ikegha dɨkavighava mɨghsɨamɨn ghuavanabogha uan ifongezir gumazibar diazɨma, me a bagha zui. \v 14 Me zuima a gumazir 12 pla mɨsevegha ziar kam, aposelba, me gatɨ. Eghtɨ me a ko ikɨtɨ, a gɨn me amadaghtɨ me mangɨ Godɨn akar aghuim akunam. \v 15 Egh a uan gavgavim me danɨngtɨma me uaghan duar kuraba batogham. \v 16 A mɨsevezir gumazir 12 plan ziabar kara. Saimon (Iesus gɨn ziar kam, Pita, a gatɨ), \v 17 Sebedin otarimning Jems ko Jon (A ziar kam aning gatɨ, Boanerges. Ziar kamɨn mɨngarim kamaghɨn ghu, atara pamtem mɨgeir gumazimning), \v 18 Andru ko Filip, Bartolomyu, Matyu, Tomas, Alfiusɨn otarim Jems, Tadius, Saimon (a Selotiabar gumazir mam), \v 19 ko Judas Iskariot, gumazir Iesus isava, apanibagh anɨngizim. \s Me kamaghɨn mɨgei, “Iesus Belsebulɨn gavgavimɨn ingari” \r (Matyu 12:24-32 ko Luk 11:14-23 ko 12:10) \p \v 20 Egha Iesus uamategha dɨpenimɨn aven ghugha itima gumazamizir avɨriba izava anekufa. Me bar anekuvazɨma kamaghɨn a uan suren gumaziba koma me daghebar aman ibura. Me damamin dughiaba puvatɨ. \v 21 Ezɨ gumazamizir maba kamaghɨn mɨgei, “An ongani.” Ezɨ Iesusɨn adarasi akar kam bareghava, a inigh mangasa izi. \p \v 22 Ezɨ Judan arazibagh fozir gumazir maba Jerusalemɨn ikegha izaghrava kamaghɨn mɨgei, “Belsebul a gapasa. A duar kurabar gumazir dapanimɨn gavgavimɨn duar kuraba batosi.”\f + (3:22) Satanɨn ziar mamra kara, Belsebul.\f* \p \v 23 Ezɨ Iesus me mɨgeir akam bareghava, egha kamaghɨn gumazamizibar diaghava akar isɨn zuir maba me mɨgei, “Satan manmaghɨn uabɨra uabɨ batuegham? \v 24 Kantrin tam tongɨra uari abɨghɨva uarira uariv soghɨva kantrin kam ikian kogham. \v 25 Kamaghɨn uaghan, dɨpenir vamɨran itir darasi me tongɨra uari abɨghɨva uarira uariv sogh dɨpenir kamɨn itir darasi ikian kogham. \v 26 Kamaghɨra Satanɨn adarazi uarira uari abɨghɨva uariv mɨsoghtɨma an gavgavim bar gɨvaghɨva ikian kogham. \p \v 27 “Eghtɨ gumazir manam puram aven mangɨ gumazir gavgavitamɨn dɨpenim akarighɨva an biziba okemegham? Puvatɨgham. A faraghvɨra benibar gumazir gavgavir kam ikegham. A kamaghɨn a damigh gumazir kamɨn dɨpenimɨn aven mangɨ, an biziba okemegham. \p \v 28 “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, gumazamizibar arazir kuraba ko me Godɨn ziam gasɨghasɨzir akaba, God da gɨn amangamin tuavim iti. \v 29 Eghtɨ gumazitam Godɨn Duamɨn ziam gasɨghasightɨma God an arazir kurar kam, a gɨn amadaghan kogham. Egh gumazir kam aremeghtɨ, arazir kurar kam an ikɨvɨra ikiam.” \v 30 Me faragha kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Duar kurar mam a gapasa.” A bizir kam bagha, akar kabar me mɨgei.\f + (3:30) Iesus Godɨn Duamɨn gavgavimɨn ingari. Ezɨ me ghaze, a Satanɨn gavgavimɨn ingari. Me kamaghɨn Godɨn Duamɨn ziam gasɨghasɨsi.\f* \s Iesusɨn amebam ko an doziba \r (Matyu 12:46-50 ko Luk 8:19-21) \p \v 31 Ezɨma Iesusɨn amebam ko doziba izava, a itir dɨpenimɨn tiar akamɨn tughava gumazir mam amadazɨma a Iesusɨn mɨkɨmasa aven zui. \v 32 Gumazamizir avɨriba a koma apiaghav ikiava kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ oragh, nɨn amebam ko doziba me nɨ bagha izeghava azenan iti.” \p \v 33 Me a mɨkemezɨma a kamaghɨn men azara, “Tina nan amebam? Te nan doziba?” \p \v 34 A kamaghɨn men azaraghava, an okarigha apiaghav itir gumazamizibar garava, kamaghɨn me mɨgei, “Ia gan! Nan amebam ko dozibara kara. \v 35 Gumazamizir God ifongezir arazibar gɨn zuiba, me nan doziba ko nan amiziba ko nan amebam.” \c 4 \s Iesus akar isɨn zuimɨn kamaghɨn mɨgei, “Gumazir mam witɨn ovɨziba inigha azenimɨn da kuragharui” \r (Matyu 13:1-23 ko Luk 8:4-15) \p \v 1 Dughiar igharazir mam Iesus ua dɨpar mɨriamɨn ikiava, gumazamizir mabar sure gami. Me an akaba baraghasa anekuvagha guizbangɨra bar avɨraseme. Ezɨ a botɨn mamɨn bɨragha dɨpam gisɨn aperaghav iti. Gumazamizir kaba an boroghɨn dadarimɨn apiaghav iti. \v 2 An akar isɨn zuir avɨribar men sure gamuava, kamaghɨn me mɨgei, \v 3 “Ia oragh. Gumazir mam raizɨn mɨngarir daghem, wit, a inigha ghua uan azenimɨn da akuragharui. \v 4 A da akurima witɨn ovɨzir maba tuavimɨn irezɨma, kuaraziba iza da ame. \v 5 Ezɨ maba dagɨabagh isɨn itir nguazir evarim gire. Nguazir kam mɨtemezir puvatɨ, ezɨma witɨn ovɨziba zuamɨra afuangi. \v 6 Ezɨ dar biba bar nguazimɨn aven iraghuezir puvatɨ, ezɨ aruem anaga dagh isirazɨ, ezɨ da isia mɨsɨngi. \v 7 Ezɨ witɨn ovɨzir maba benir dɨkoniba itir nguazim giregha, benibar tongɨn afuangizɨ, benir dɨkoniba aghuava beniba da ikiagharɨki. Ezɨ dar ovɨziba mɨsevezir puvatɨ. \v 8 Ezɨ witɨn ovɨzir maba nguazir aghuim giregha aghuava dagheba mɨsefi. Egha maba 30 pla mɨsevima maba 60 pla mɨsefe. Ezɨ maba ghua 100ɨn tu.” \p \v 9 Iesus me mɨgɨa ghua kamaghɨn me mɨgei, “Tina kuarimning iti, an oragh.” \s Iesus manmagh suavɨra akar isɨn zuibagh ami \p \v 10 Gumazamizir avɨriba bar ghuezɨ, ezɨ Iesus uabɨra itima, an 12 plan gumaziba koma an boroghɨn itir gumaziba, me an akar isɨn zuimɨn mɨngarim bagha an azara. \v 11 Me an azarazɨma a kamaghɨn me mɨgei, “God fofozim ia ganɨngizɨma, ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar mogomeba dagh fo. Egha kɨ azenan itir gumazamiziba pura akar isɨn zuibar me mɨgei. \v 12 Kamaghɨn amizɨma \b \q ‘Me zurazurara ganɨva, me bizitam gɨfoghan kogham. \q2 Me uaghan zurazurara oraghɨva, \q3 me deraghvɨra akar mɨngaritam gɨfoghan kogham. \q Me amuava akar mɨngarim gɨfogha, uan navibagh irazɨ, \q2 God men arazir kuraba gɨn amadaghai.’”\f + (4:12) Iesus Godɨn gɨn mangasa gumazamizibar anogorozir puvatɨ. Marazi uari Godɨn gɨn mangan aghua.\f* \s Witɨn akar isɨn zuimɨn mɨngarim \p \v 13 An akar kam me mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia witɨn akar isɨn zuir kamɨn mɨngarim gɨfozir puvatɨ? Ia manmaghɨn akar isɨn zuir igharazir tabagh fogham? \v 14 Akar isɨn zuimɨn aven itir gumazir kam a mati gumazir Godɨn akam kuragharuim \v 15 Gumazir maba tuavim girezir witɨn ovɨzibar mɨn ami. Me Godɨn akaba baraghizɨ Satan zuamɨra izava me oraghizir Godɨn akaba, me dama ada ini. \v 16 Gumazir maba dagɨaba itir nguazim girezir witɨn ovɨzibar mɨn ami. Me Godɨn akaba bareghava da bagha bar akonge. \v 17 Egha men biba iraghuezir puvatɨgha, egha uaghan dughiar ruarimɨn itir puvatɨ. Me itima osɨmtɨziba ko Godɨn gɨn zuir gumazibagh asɨghasɨzir araziba izima, me pura God ataki. \v 18 Gumazir maba benir dɨkoniba itir nguazim girezir witɨn ovɨzibar mɨn ami. Me Godɨn akaba baraki. \v 19 Me da bareghava me uaghan nguazir kamɨn osɨmtɨziba bagha nɨghnɨghava, dagɨar avɨriba iniasa ifavarir nɨghnɨzibagh amuava, nguazir kamɨn bizir avɨribar garava da bagha agoi. Bizir kabar nɨghnɨziba izava Godɨn akaba ikiagharɨzɨma da mɨsevir puvatɨ. \v 20 Ezɨ gumazir maba nguazir aghuim girezir witɨn ovɨzibar mɨn ami. Me Godɨn akaba baregha dar suiragha dar gɨn zui. Egha me mɨsefi. Maba 30 pla mɨsevima, maba 60 pla mɨsefi. Ezɨ maba ghua 100ɨn tu.” \s Lamɨn danganimra aneguragh \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 Egha Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Ian tina lam gaboroghava a inigha itarir ekiamɨn anevara? O an a inigha dakozimɨn apengan anetɨ? Puvatɨ! Ia a daborogh a inigh azenan an danganimra aneguragh. \v 22 Kamaghɨra mogomer biziba da gɨn azenan otivigham. Eghtɨ bizir amigha aveziba da uaghan gɨn azenan otivigham. \v 23 Tina kuarimning iti, an oragh.” \f + (4:23) Iesus akar isɨn zuibar gumazamizibar sure gami. A kamaghɨn foghasa, me guizbangɨra God gifongez ti puvatɨ. Gumazir God gifongeziba, akar isɨn zuiba baregha, dagh nɨghnɨghava gɨn dar mɨngaribar gara dagh fo. Ezɨ gumazir God gifongezir puvatɨziba, nɨghnɨgha ghaze, akar isɨn zuiba, eghaghanir onganiba. Kamaghɨn me akar isɨn zuiba, dagh nɨghnɨzir puvatɨgha, dar mɨngaribar garir puvatɨ.\f* \p \v 24-25 Egha a mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia deraghvɨra akar kam baragh. Ia deraghvɨra a baraghɨva deragh fogh, eghtɨ God uan akabar fofozir avɨriba ia danɨngam. Godɨn akabagh fozir gumazitam a Godɨn akar igharaziba uaghan da baragham. Eghtɨ Godɨn akabagh foghan aghuazir gumazitam, an fofozir muziarim God a dama inigham. Ia Godɨn akam barazi moghɨn God uaghan kamaghɨn damuva, bizir avɨrir maba sara ia damuam.” \s Dagher ovɨzir afuarazibar akar isɨn zuim \p \v 26 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn me mɨgei, “God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn arazim kamakɨn. Gumazir mam dagher ovɨziba inigha nguazimɨn da kuri. \v 27 Gumazir kam da kunighava, dɨmagaribar akuava, aruebar dɨkavigha arui. An aruima dagher ovɨzir kaba da afuegha aghui. Dagher ovɨzir kaba manmaghɨn afuegha aghui? Gumazir kam fozir puvatɨ. \v 28 Ezɨ nguazimra dagher ovɨzir kabagh amizɨma da aghua mɨsefe. Da faragha afuegha aghua ghua aghariba otivigha egha adava ghua akɨmariba otivigha mɨsefe. \v 29 Da mɨsevegha dagheba itima, gumazir kam sabam inighava dar akori. A fo, dagheba iti, ezɨ dar akoramin dughiam oto.” \s Mastetɨn ovɨzimɨn akar isɨn zuim \r (Matyu 13:31-32 ko Luk 13:18-19) \p \v 30 Egha a ua kamaghɨn mɨgei, “E manmaghɨn God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn arazim mɨkɨmam? O, e akar isɨn zuir manamɨn an mɨngarimɨn gun mɨkɨmam? \v 31 A mastetɨn ovɨzimɨn mɨn gari. Mastetɨn zuravarir ovɨziba bar sufi. Temer igharazibar ovɨziba bar a gafiragha ekefe.\f + (4:31) Nɨ mastetɨn mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 32 Gumazir mam anekunizɨma a gɨn aghua bar ekeveghava azenimɨn itir zuravariba bar dagh afiragha bar ekefe. An ekevegha an aguar ekiaba uari tuirazɨma kuaraziba izava an aguabar dughuazimɨn aven ikia mɨkonibar ingari.” \p \v 33 Egha Iesus men nɨghnɨziba tuzɨnaghara mɨn amir akar isɨn zuir avɨribar Godɨn akabar me mɨgei. \v 34 An akabar gumazamizibav gɨava zurara akar isɨn zuibar me mɨgei. Egha a uan suren gumaziba ko me uarira ikiava a bizibar mɨngariba abɨgha me mɨgei. \s Iesus amɨnir ekiam ko dɨpavsɨzim batoghezɨma aning pura nɨmɨra irɨghav iti \r (Matyu 8:23-27 ko Luk 8:22-25) \p \v 35 Aruer kamɨn amɨnim pɨrasava amima Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “E dɨpar kam atugh an vongɨn mangam.” \v 36 A kamaghɨn me mɨgeima gumazamiziba dadarimɨn ikiavɨra iti. Ezɨ me Iesus aperaghav itir botɨn ghuavanabogha pul gamua vongɨn zui. Botɨn igharazir maba uaghan me ko vongɨn zui. \v 37 Iesus uan suren gumaziba ko zuima, Maia! Amɨnir ekiam dɨkafi. Ezɨ dɨpavsɨziba izava bot gafirazɨ dɨpam botɨn aven ghuaghira, bot gizɨfa, ezɨ an atam dɨpamɨn aven magɨrasava ami. \v 38 Bot magɨrasava amima, Iesus botɨn kamɨn gɨrakɨrangɨn dapanir aghoghonir mam uan dapanimɨn aghorogha akui. Ezɨ an suren gumaziba a gaghuragha kamaghɨn a mɨgei, “Tisa, e gɨfa! Nɨ e bagha nɨghnɨsi, o puvatɨ?” \p \v 39 Ezɨ Iesus dɨkavigha tugha amɨnim batogha, egha dɨpavsɨzim kamaghɨn a mɨgei, “Gua amɨragh, egh nɨmɨra ikɨ!” A mɨgeima, amɨnim amɨrazɨma, dɨpam pura nɨmɨra irɨghav iti. \p \v 40 Ezɨ Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “Ia tizim bagha puv atiati? Ia nɨghnɨzir gavgavim otevegha kamaghɨra iti?” \p \v 41 Ezɨ me bar atiatigha kamaghɨn uarira uariv gei, “Gumazir kam tinara? Amɨnim ko dɨpavsɨzim uaghan an akam barasi!” \c 5 \s Iesus Gerasan gumazir mamɨn duar kuraba batoghezɨma da anetaki \r (Matyu 8:28-34 ko Luk 8:26-39) \p \v 1 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba koma dɨpam atugha vongɨn Gerasan danganimɨn oto. \v 2 Me otivigha, Iesus bot ategha dadarimɨn anadima gumazir duar kuram apazazir mam, a matmatiamɨn ikegha Iesus bativasa izi. \v 3-4 A matmatiamɨn ikiava a gakui. Me dughiar avɨriba senbar an agharimning ikiava, ankavba an suemning gazui. Ezɨ a zurara senɨn kabar suighava dar aghora egha an suemning ikezir ankavbav sogha dar aghoragharɨsi. Kamaghɨn amizɨma gumazitam gumazir kamɨn suiragh a ikɨva avegham. Me uaghan senbar a ikeghtɨ da an suiraghan kogham. Egh gumazitam gavgavigh a ikeghan kogham. \v 5 A dɨmagariba ko aruebar matmatiam ko mɨghsɨabar purama aruava pamtem arava dagɨabar uabɨ uan mɨkarzim aghori. \p \v 6 A saghon ikia Iesusɨn ganigha ivegha a bagha izava an guamɨn uan tevimning apɨri. \v 7-8 Ezɨ Iesus kamaghɨn duar kuram mɨgei, “Nɨ duar kuram, nɨ gumazir kam ategh azenan izɨ.” Iesus kamaghɨn a mɨgeima, ezɨ gumazir kam pamtem arava kamaghɨn mɨgei, “Nɨ manmaghɨn na damuasa, Iesus biziba bar dar pɨn itir Godɨn Otarim. Kɨ Godɨn damazimɨn pamtem nɨn azangsɨsi, nɨ na gasɨghasɨghan markɨ.” \p \v 9 A kamaghɨn mɨgeima Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ uan ziam dɨborogh.” Ezɨ duar kurar kam a ikaragha kamaghɨn a mɨgei, “E bar avɨraseme, kamaghɨn nan ziam Avɨriba.” \p \v 10 A Iesus danganir igharazitam me amangan aghuagha Iesus vɨvɨgha a gakaghori. \p \v 11 Dughiar kam, men boroghɨra itir mɨghsɨar mɨriamɨn dar avɨriba ikiava api. \v 12 Ezɨ duar kurar kaba kamaghɨn Iesus mɨgɨava a gakaghori, “Nɨ e mɨkemegh e amadaghtɨma e mangɨva dar bɨzir munabagh apazaka.” \v 13 Ezɨ a men amamangatɨzɨma duar kurar kaba gumazir kam ategha azenan izegha ghua dar bɨzim gapasa. Dar avɨrir kaba, dar dɨbobonim 2,000ɨn boroghɨn ghu. Ezɨ daba puv ivemara ghuaghira davarir kuram giraghueghava dɨpamɨn aven ghuegha dɨpam apava ariaghɨre. \p \v 14 Ezɨ dabar garir gumaziba daba batoghezir bizimɨn ganigha ghua nguibar ekiamɨn ghua danganir kamɨn itir nguibar dozibar ghua bizir otozir kamɨn gun mɨgei. Gumazamiziba bizir kamɨn ganasa dɨkavigha izi. \v 15 Me izava Iesus boroghɨn duar kuraba apazazir gumazimɨn garima, an nɨghnɨzim ua derazɨma, a uan korotiaba aghuighava aperaghav iti. Me an ganighava atiatingi. \v 16 Ezɨ otozir bizir kamɨn ganizir gumazamiziba, me duar kuraba apazazir gumazimɨn bizir otozir kabar gumazir igharazibav gei. Me dar gun mɨgɨava ghuava uaghan daba batozir bizimɨn gun mɨgei. \v 17 Gumazamizir kaba bizir kam bareghava uan danganim ategh mangasa kamaghɨn me Iesus mɨgɨa a gaghori. \p \v 18 Ezɨ Iesus danganir kam ategh mangasa botɨn bɨrima duar kuraba apazazir gumazim Iesus ko mangasa pamtem a gaghori. \v 19 Ezɨ Iesus an anogoregha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ uamategh uan adarazi bagh dɨpenimɨn mangɨva Gumazir Ekiam nɨn akuragha nɨ gamizir bizibar gun me mɨkɨmɨva egh a uaghan bar nɨn apangkuvizir bizimɨn gun me mɨkɨm.” \v 20 Gumazir kam a bareghava ghua Iesus an akurazir bizimɨn gun Dekapolisɨn Distrighɨn itir nguibabar ghua bar me mɨgei. Gumazamizir kaba a bareghava dɨgavir kuram gami. \s Iesus aremezir guivir mam koma arɨmariar amizir mam gamizɨma aning ua dera \r (Matyu 9:18-26 ko Luk 8:40-56) \p \v 21 Ezɨ Iesus bot inigha uamategha dɨpamɨn vongɨn ize. A izegha dɨpar dadarimɨn itima gumazamizir avɨriba izava anekufa. \v 22-23 Ezɨ God ko mɨgeir dɨpenimɨn bizibar garir gumazir mam, an ziam Jairus, a izava, Iesusɨn garava an guamɨn uabɨ ekunigha kamaghɨn puvɨram a gaghori, “Nan guivim aremeghasa an dɨghorimra isi. Nɨ izɨva uan dafarim a datɨghtɨ an arɨmariam gɨvagh ua ikiam.” \v 24 Ezɨ kamaghɨn Iesus a ko zui. \p A zuima gumazamizir avɨriba bar anekuvaghava an gɨn zui. \v 25 Me zuima men tongɨn ghuzim batir arɨmariar amizir mam uaghan me ko zui. Amizir kam, ghuzim batir arɨmariam an itima 12 plan azeniba gɨfa. \v 26 A fomɨra arɨmariam a gɨvasava doktaba bagha zuima, me an arɨmariam a gɨvazir puvatɨ. Ezɨ a mɨzazir kuram isi. A uan arɨmariam a gɨvasava pura uan dagɨabar me gɨvezima an dagɨaba bar gɨfa. Bizir kaba an arɨmariamɨn akurazir puvatɨ. An ekɨva ghuavɨra iti. \v 27-28 A Iesus amir bizibar akam baregha, a kamaghɨn nɨghnɨsi, “Kɨ puram an azenan itir korotiamra suiragh nan arɨmariam gɨvagham.” A kamaghɨn nɨghnɨghava egha damuasa. A gumazamizir avɨribar gɨn izava me munamaga izava Iesusɨn korotiamɨn suira. \v 29 Amizim an korotiamɨn suighavɨra, an ghuzir arɨmariam pura dutugha ghu. A uabɨ uabɨ baregha fo, an mɨkarzim ua dera. \p \v 30 A kamaghɨn amimra, Iesus zuamɨra uabɨ uabɨ baregha a God gumazibar arɨmariaba gɨvaghasa a ganɨngizir gavgavim, an mɨkarzim ataghizɨ a fo, nan gavgavim ingari. Egha a ragha gumazamizibar garava men azara, “Tina nan korotiamɨn suira?” \p \v 31 Ezɨ an suren gumaziba a ikaragha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ garima, gumazamizir avɨriba nɨ akufa. Ezɨ nɨ tizim bagha kamaghɨn azai, ‘Tina nan korotiamɨn suira?’” \p \v 32 Me kamaghɨn Iesus mɨgɨavɨra itima Iesus uan korotiamɨn suirazir gumazim gɨfoghasa raghrɨgha garagharui. \v 33 A ruiavɨra itima, amizir kam a batozir bizim gɨfogha izava Iesusɨn guamɨn degiaghrɨgha, atiatia nɨghava guizbangɨra a batozir bizimɨn gun a mɨgei. \v 34 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Nan guivim, nɨ nɨghnɨzir gavgavim nan iti. Ezɨ nɨn arɨmariam gɨfa. Nɨ navir amɨrɨzimɨn mangɨ, eghtɨ nɨn arɨmariar kam ua nɨ damuan kogham.” \p \v 35 Iesus amizir kam mɨgɨavɨra itima gumazir maba God ko mɨgeir dɨpenimɨn bizibar garir gumazim, Jairusɨn dɨpenimɨn ikeghava ize. Me izegha kamaghɨn Jairus mɨgei, “Nɨn guivim areme. Nɨ osɨmtɨzim Tisa danɨngan markɨ.” \p \v 36 Me kamaghɨn mɨgeima Iesus me baregha kamaghɨn Jairus mɨgei, “Nɨ atiatingan markɨ. Nɨ pura nɨghnɨzir gavgavim nan ikɨ.” \p \v 37 An gɨn aruir gumaziba a ko mangasa amima a men anogoregha, egha Pita, ko Jon an dozim Jems, merara inigha me zui. \v 38 Me ghua Jairusɨn dɨpenimɨn otivigha Iesus gumazamiziba barazima, me bar azia nɨgɨnir dafam gami. \p \v 39 A me bagha aven ghua kamaghɨn me mɨgei, “Ia tizim bagha azia nɨgɨnir dafam gami? Borir kam aremezir puvatɨ. An akui.” \v 40 A kamaghɨn me mɨgeima, me a dɨpovava an ingarava kava uariv gei, “E fo, a guizbangɨram areme.” Gumazamiziba kamaghɨn mɨgeima ezɨ a bar me batuegha guivimɨn afeziam ko amebam inigha an suren gumazir pumuning ko mɨkezim, merara a ko zui. A me inigha me guivimɨn kuam itir danganimɨn aven zui. \v 41 Me ghuegha a guivimɨn agharim suiragha kamaghɨn a mɨgei, “Talita kum!” (Akar kamɨn mɨngarim kamaghɨn iti, “Guivir dozim, kɨ nɨ mɨgei, nɨ dɨkafigh!”) \v 42 An a mɨgeimrama, guivim dɨkavigha tughava arui. (An azenir 12 pla.) A dɨkavigha tugha aruima, me kamaghɨn guizbangɨra dɨgavir kuram gami. \v 43 Ezɨ an akar gavgavimɨn guizbangɨra me mɨgɨa ghaze, ia bizir kamɨn gun gumazir igharazitam mɨkɨmam markɨ. A kamaghɨn me mɨgɨava daghetam a danɨngasa me mɨgei. \c 6 \s Iesusɨn nguibamɨn itir darasi an aghuagha akɨrim a gasara \r (Matyu 13:53-58 ko Luk 4:16-30) \p \v 1 Egha Iesus kagh tegha uan nguibamɨn ghuavanadima an suren gumaziba a ko zui. \v 2 Ezɨ, Sabatɨn dughiam otozɨma a God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven ghua, gumazamizibar sure gami. Gumazamizir avɨriba an akaba bareghava dɨgavir kuram gami. \p Me dɨgavir kuram gamigha azara, “Gumazir kam managh akar kaba ini? A managh nɨghnɨzir aghuiba ini? A uaghan managh mirakelbagh amir gavgavim ini? \v 3 E fo, kar pura dɨpenibar ingarir gumazim. A Marian otarim, a Jems ko Josep, Judas, Saimon, a men avebamra. An buaramiziba e ko iti.” Kamaghɨn amizɨma me dɨbovir akabar a mɨgɨava navibar aven an atari. \p \v 4 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Godɨn akam inigha izir gumazim, a nguibar igharazibar zuima, me an ziam fe. Ezɨ an nguibamɨn an adarasi, me an ziam fer puvatɨ.” \v 5 Kamaghɨn amizɨma a nguibar kamɨn mirakelɨn avɨribagh amizir puvatɨ. A pura dafarim arɨmariar gumazir vabara me garɨghizɨma, men arɨmariaba gɨfa. \v 6 Egha me nɨghnɨzir gavgavim an itir puvatɨzɨma, kamaghɨn a dɨgavir kuram gami. \ms Iesus uan gavgavim suren gumazibar akazɨ, ezɨ me deragha a gɨfozir pu \mr (Sapta 6:7-8:21) \s Iesus uan 12 plan aposelba ingangarim me ganighava me amada \r (Matyu 10:5-15 ko Luk 9:1-6) \p Egha Iesus nguibabagh aruava gumazamizibar sure gami. \v 7 Iesus men sure gamuava, egha 12 plan aposelbar diazɨma, me a bagha izezɨma, a me akuvagha, me mɨgɨava me amada. Gumazir pumuning uaning inigha zui, ezɨ gumazir pumuning uaning inigha zui. A kamaghɨn amuava uaghan duar kuraba batozir gavgavim me ganigha me amada. \p \v 8-9 A mɨgɨrɨgɨar kam me gamuava me amada, “Ia mangɨ, bizir taba uari bagh da inian markɨ. Ia bretɨn tam ko mɨtaritam inian markɨ. Ia dagɨatam suighan markɨ. Ia uan dagarir asuaba aghuva, ua siotɨn tam inian markɨ. Ia uan aghorir asadivibara suiragh mangɨ. \v 10 Ia kamaghɨn damigh, mangɨva nguibatamɨn mangɨghtɨ me dɨpenitam ia danightɨ, ia dɨpenir kamra ikɨ, mangɨ dughiar ia nguibar kam ataghraghamim. \v 11 Ia kamaghɨn damu mangɨ nguibatamɨn mangɨghtɨma, me ian aghuagh ia inigh uan dɨpenibar mangɨghan koghɨva, me uaghan ia mɨgeir akaba baraghan koghtɨma, ia kamaghɨn damu. Ia nguibar kam ategh mangɨsɨ uan dagarir mɨneziba apɨsigh, egh nguibar kam ategh mangɨ. Ia kamaghɨn damightɨ, me ganigh fogham, me arazir aghuim ia gamizir puvatɨ.”\f + (6:11) Judabar arazim kara, nɨ me baraghan koghtɨma, me nɨn sagh, uan dagarir asuaba mɨneziba apɨzighɨva nɨ ategh igharagh mangam. Ezɨ en arazim kamakɨn, kɨ nɨ mɨkɨmtɨ nɨ na baraghan koghtɨ, kɨ apem apɨrigh uan tuavim gighuvagh, egh suam, kɨ nɨn sagham.\f* \p \v 12 A kamaghɨn me mɨkemeghava me amadazɨma me nguibabar ghua Godɨn akam akura ghaze, Ia uan navibagh iragh. \v 13 Me kamaghɨn me mɨgɨava, egha uaghan gumazir avɨribar duar kuraba batogha arɨmariar gumazir avɨriba boremɨn men dapaniba ingiava me gamima, me ua dera. \s Herot Jon, Gumaziba Ruer Gumazimɨn, fɨrim atu \r (Matyu 14:1-12 ko Luk 3:19-20 ko 9:7-9) \p \v 14 Ezɨ Iesus bizir avɨribagh amizɨma an ziam otogha ekevezɨma, gumazir avɨriba a gɨfo. Ezɨ danganir kamɨn atrivim, Herot, a baraki. Me marazi kamagh mɨgei, “Jon Gumaziba Ruer Gumazim aremegha ua dɨkafi. Kamaghɨn a mirakelbar amuamin gavgavim iti.” \p \v 15 Ezɨ me marazi kamagh mɨgei, “A Elaija.” \p Ezɨ marazi kamagh mɨgei, “Kar Godɨn akam inigha izir gumazir mam, a mati fomɨra ikezir Godɨn akam inigha izir gumazibar mɨn ami.” \p \v 16 Me akar kabav geima, Herot da baregha a fo, a fomɨra Jonɨn fɨrim atu. Kamaghɨn amizɨma a kamaghɨn mɨgei, “Kɨ fomɨra mɨkemezɨma, me gumazir mam Jon, Gumazibar Ruer Gumazimɨn fɨrim atuzɨma, a ua dɨkafi.” \p \v 17-20 Herot kamaghɨn amigha a fo, a fomɨra uan dozim Filip da an amuim Herodias a ini. Ezɨ Jon zurara kamaghɨn a mɨgei, “Herot, na arazir kuram gamuava uan dozim da an amuim ini.” Jon kamagh mɨgeima, Herodias a bagha guizbangɨra navim isia, egha a Jon mɨsueghtɨ an aremeghasa a bagha puvɨra Herotɨn mɨgei. Ezɨ Herot Herodias ifongezir moghɨn damuan aghuaghava, a uan gumazir mabav kemezɨma me Jonɨn suiragha a inigha kalabus gatɨ. Herot fo, Jon Godɨn damazimɨn zuegha derazir gumazimra. Kamaghɨn amizɨma Herot an atiatiava, a inigha deragha an gari. Herot uaghan Jon mɨgeir akaba baragha nɨghnɨzir avɨribagh amuava, ana akaba baraghasa ifonge. \p \v 21 Ezɨ Herodias datɨrɨghɨn Jon mɨsueghtɨ an aremeghasa tuavim bato. Herot an amebam a batezir dughiam otozɨ, a dughiar kam gɨnɨghnɨgha isar ekiam gami. Herodias Jonɨn mɨsoghamin dughiam datɨrɨghɨn oto. Herot isar kam gamuava, uan ingangarir ekiabar gari gumazir ekiaba, ko uan mɨdorozir gumazibar gari gumazir ekiaba, ko Galilin itir gumazir ekiaba, a men diazɨma me a ko damasa ize. \v 22 Me izegha isam apima Herodiasɨn guivim izava me apir danganimɨn ghugha men guamɨn ighiam gami. A ighiam gamima, Herot ko izegha apir gumaziba ighiamɨn ganigha guizbangɨra an ighiam gifongegha a bagha bar akonge. \p Me bar akuegha, egha Herot kamaghɨn guivir igiam mɨgei, “Nɨ bizir manam gifongegh nan azaragh. Eghtɨ kɨ bizir kam nɨ danigam.” \v 23 A kamaghɨn a mɨkemegha, akar dɨkɨrɨzir gavgavim kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, nɨ bizitam gifongegh, na mɨkɨm. Nɨ kɨ garir bizibagh ifongeghɨva, na mɨkɨm. Kɨ tongɨra da bighɨva, taba nɨ danigham.” \p \v 24 Guivir igiar kam akar kam baregha, azenan izegha ghua kamaghɨn uan amebam mɨgei, “Amebam, kɨ bizir tizim bagh azaragham?” \p Ezɨ an amebam kamaghɨn a mɨgei, “Jon, Gumaziba Ruer Gumazimɨn, dapanim.” \v 25 Ezɨ guivir kam akar kam baregha, zuamɨra uamategha aven ghugha kamaghɨn Herot mɨgei, “Nɨ datɨrɨghɨra Jon, Gumaziba Ruer Gumazimɨn, dapanim itaritam datɨgh na danɨngigh.” \p \v 26 Ezɨ Herot a bareghava navim bar oseme. A faragha akar dɨkɨrɨzir gavgavim mɨgeima a ko apir gumaziba a baraki. Kamaghɨn amizɨma, an an azangsɨzim pueghan kogham. \v 27 Egha Herot a baraghavɨra, akar gavgavim uan mɨdorozir gumazim mɨkemegha anemadazɨma a ghuava kalabusɨn aven iraghugha Jonɨn fɨrim atu. \v 28 A Jonɨn fɨrim atugha an dapanim inigha itarir mam gatɨgha a inigha izava guivir kam ganɨngizɨma anenigha ghua uan amebam ganɨngi. \v 29 Ezɨ Jonɨn suren gumaziba an ovevem baregha izava an kuam inigha ghuava a mozim gatɨ. \s Iesus dagheba 5,000ɨn gumazibagh anɨdi \r (Matyu 14:13-21 ko Luk 9:10-17 ko Jon 6:1-13) \p \v 30 Ezɨ Iesusɨn aposelba ua izegha an boroghɨn uari akufa. Egha me aruava amizir biziba ko akar gumazibar sure gamizibar gun Iesus mɨgei. \v 31 Dughiar kam gumazamizir avɨriba me bagha iza zuima, me damamin dughiaba puvatɨ. Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Ia uarira na ko mangɨva gumaziba puvatɨzir danganimɨn mangɨva avughsam.” \p \v 32 A kamaghɨn me mɨgɨava egha me uarira bot inigha gumaziba itir puvatɨzir danganir mamɨn zui. \v 33 Me zuima, gumazamizir avɨriba men ganigha me gɨfo. Ezɨ nguibabar itir gumazamiziba bar men faraghavɨra ivegha ghuava me zuir danganimɨn otifi. \v 34 Ezɨ me ghuava dadarimɨn ghuegha Iesus gumazamizir avɨribar garima, me guizbangɨra bar avɨraseme. A men garima, me sipsipbar mɨn ami, me ghuaviba puvatɨ, me pura asaghasazibar mɨn arui. A kamaghɨn bar men apangkufi. Egha a bizir avɨriba men sure gami.\f + (6:34) Nɨ sipsipɨn mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \p \v 35 A mɨgɨavɨra itima, amɨnim pɨrizɨma an suren gumaziba a bagha izava kamaghɨn a mɨgei, “Kar gumaziba itir puvatɨzir danganim, ezɨ amɨnim pɨri. \v 36 Nɨ gumazamiziba amadaghtɨ, me mangɨ danganir kamɨn itir nguibaba ko roghɨra itir nguibar dozibar mangɨva me damɨsɨ uari bagh daghebagh ives.” \p \v 37 Ezɨ a me ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Ia uari daghetaba me danɨng.” \p Ezɨ me kamaghɨn a mɨgei, “Dagɨar e me bagh bretbagh ivezamim, a 200 Kinan tu. E da inigh, mangɨ, me bagh bretbagh ivezegh me danɨngasa, nɨ ifonge?”\f + (6:37) Grighɨn akam kamaghɨn mɨgɨa ghaze, gumazim bretba kamaghɨn ivesɨva, an 8 plan iakinibar ingarigham.\f* \p \v 38 Ezɨ Iesus men azara, “Ia manmaghɨra bretba iti? Ia mangɨ ganigh.” A mɨkemezɨ, me ghua ganigha kamaghɨn a mɨgei, “E bretɨn 5 pla koma osirir pumuning kati.” \p \v 39 Ezɨ Iesus me mɨkemezɨ me gumazamizibav geima, me uari uari tuiragha grazim gapia. \v 40 Ezɨ me uari tuiragha apia, marazi 50, marazi 100ɨn ghu. \v 41 Me apiaghav itima, ezɨ Iesus bretɨn 5 pla inigha, osirir pumuning inigha, pɨn overiamɨn garava God mɨnabagha bretba abɨagharɨki. Egha uan suren gumazibav geima, me da isa, gumazamizibagh anɨdi. A uaghan osirimning sara bɨagharɨghizɨma, me da isa, me ganɨdi. \v 42 Ezɨ gumazamizir kaba bar amegha, naviba bar izɨfa. \v 43 Men naviba bar izɨvazɨma Iesusɨn suren gumaziba, dagher nar me ataghiziba, me da inigha akɨrar 12 pla gaghuizɨma, da bar izɨfa. \v 44 Dagheba amezir gumazibara, men avɨrim 5,000ɨn tu. \s Iesus dɨpam gisɨn tugha zui \r (Matyu 14:22-36 ko Jon 6:16-21) \p \v 45 Gumazamiziba dagheba amezɨma, ezɨ Iesus kamaghɨn uan suren gumazibar ariragha ghaze, Ia botɨn bɨnighɨva faragh Betsaidan vongɨn nguibamɨn mangɨ. Kɨ uabɨra ikɨva gumazamiziba amadaghtɨma me ua uan nguibabar mangam. \v 46 A me amadazɨ, me ghuezɨma, ezɨ a God ko mɨkɨmasa mɨghsɨamɨn ghuavanabo. \p \v 47 Dughiar kam amɨnim pɨrima, men bot dɨpamɨn tongɨn itima, Iesus uabɨra dadarimɨn iti. \v 48 A ikiava uan suren gumazibar garima, amɨnir gavgavim izava men bot gɨvai. Me pul gamua ingangarir dafam gamuava amɨnim ko uari adosi. Egha amɨnim tiasava amima, Iesus dɨpam gisɨn tugha me bagha zui. A mangɨ me gitagh mangasa. \v 49-50 Ezɨ me an garima, a dɨpam gisɨn tugha zuima, me kamaghɨn nɨghnɨsi, “Kar ti asetam.” \p Me nɨghnɨzir kam gamuava, bar an ganigha puv atiatiava arai. Me araima, a zuamɨra kamaghɨn me mɨgei, “Ia gavgafigh, kar kɨrara. Ia atiatingan markɨ!” \v 51-52 A kamaghɨn me mɨgɨava, me gatɨn botɨn aven ghuzɨma, amɨnim pura dutugha ghu. Ezɨ me bizir kam, Iesus 5,000ɨn gumaziba bretba me ganɨngizɨ, me damezɨ, me ganigha, kamaghɨn me tong bar fozir puvatɨ. Men nɨghnɨziba otefe. Egha bizir kabagh nɨghnɨghava guizbangɨra dɨgavir kuram gami.\f + (6:52) Dughiar kamɨn Iesus bret gumazamizibagh anɨgava, uan gavgavim men akakasi, me kamaghɨn ganigh suam, a bizir bar avɨrir igharagha garibar amuamin gavgavim iti. Ezɨma an suren gumaziba bizir kabar garava a dagh fozir puvatɨ. Kamaghɨn me Iesusɨn garima a dɨpam gisɨn aruava amɨnim gamizɨma an amɨrazɨma me ganighava dɨgavir kuram gami.\f* \p \v 53 Egha Iesus uan suren gumaziba ko dɨpamɨn vongɨn ghugha, ghua Genesaretɨn nguibamɨn otivigha, bot ike. \v 54 Me bot ikegha dadarimɨn anadima, gumazamiziba Iesusɨn garavɨra a gɨfo. \v 55 Me a gɨfogha, egha gumazamiziba Iesus itir danganim baregha, ivegha danganir kam garuava uan arɨmariar gumaziba inigha me akuriabagh arigha me inigha Iesus bagha izi. \v 56 Iesus nguibar ekiaba ko nguibar doziba ko ruarir nguibaba dar zui. A zuir nguibar kaba me arazir kamram ami, me arɨmariar gumaziba inigha izava nguibamɨn tongɨn da arɨgha, egha me a gakaghora ghaze, a men asughtɨma, arɨmariaba itiba an korotiar avɨzibar suigham. Ezɨ gumazamizir an korotiamɨn suiziba, men arɨmariaba gefi. \c 7 \s Godɨn araziba Judan ovavibar arazibagh afira. \r (Matyu 15:1-9) \p \v 1 Ezɨ Farisin gumazir maba ko Judan arazibagh fozir gumazir maba, me Jerusalemɨn ikegha, izaghrava, Iesus bagha izava anekufa. \v 2 Me iza ikia garima, Iesusɨn suren gumazir maba men ovavibar arazibar gɨn ghuava dafariba ruegha dagheba apir puvatɨ. Me pura dagheba api. \v 3 Farisin kaba koma Judan gumazamiziba bar, me uan ovavibar arazibar suighavɨra ikiava, me dafariba ruava api. Me pura daghebar aman kogham. \v 4 Me uaghan maketɨn inigha izir dagheba, me dar aman kogham. Me faragh da ruegh egh dar amam. Me uaghan uan ovavibar arazir avɨrir maba sara suiraghavɨra iti. Me pura dagheba isamigh dameghan kogham. Me faragh uan mɨneba ko itariba ko apir dakoziba, rueghɨva egh me dagheba isamam. \p \v 5 Kamaghɨn, Farisiba ko Judan arazibagh fozir gumaziba, me Iesusɨn azara, “Manmaghɨn amizɨ nɨn suren gumaziba en ovavibar arazibar gɨn mangɨ dafariba ruan aghuagha, pura dagheba api?” \p \v 6 Ezɨ Iesus me ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Ia uarira uarigh ifarir gumazibara. Godɨn akam inigha izir gumazim Aisaia, a guizbangɨra ia amir arazibar gun mɨgɨava kamaghɨn osiri, \b \q ‘Gumazamizir kaba, me uan akatoribar nan ziam fe, \q2 egha men naviba ko nɨghnɨziba bar saghon iti. \q \v 7 Me gumazibar akabar uari sure gamua uari gifara egha ghaze, kar Godɨn akam. \q2 Kamaghɨn amizɨ, me nan ziam guizbangɨra a fer puvatɨ.’ \b \m \v 8 Ia kamaghɨn amua, Godɨn akaba, ia da ategha, uan ovavibar araziba, dar suiragha gavgafi.” \p \v 9 A mɨgɨa ghua kamaghɨn me mɨgei, “Ia ghaze, ia arazir aghuim gamua Godɨn akaba ategha uan arazibar gɨn zui. Ian arazir kaba bar ikufi. \v 10 Moses fomɨra kamaghɨn mɨkeme, ‘Ia uan afeziaba ko amebabar akaba baregh men apengan ikɨva, egh gumazitam akar kuratam uan afeziam ko amebam mɨkemeghtɨ, ia gumazir kam mɨsueghtɨ, an aremegh.’ \v 11 Ezɨ ia kamaghɨn mɨgei, ‘Gumazitam uan amebam ko afeziamɨn akurvaghsɨ dagɨaba atɨgha, egha ua gɨn aningɨn akuraghan aghuagha, kamaghɨn aning mɨgei, “Guan akuraghasa atɨzir dagɨaba, gua markɨ. Kɨ da isɨ God danɨngam.” ’ \v 12 Ia kamaghɨn mɨgeima, gumazir kam bizitam uan amebam ko afeziamɨn akuravazir puvatɨ. \v 13 Ia kamaghɨn amuava, uan ovaviba da inizir arazibar gɨn ghuava, da gumazir igharazibagh anɨdi. Ian arazir kabar, ia Godɨn araziba ategha, uan ovavibar araziba faragha darɨsi. Egha Godɨn akam gami a mati pura bizim. Ia amir bizir avɨrir maba uaghan iti.” \s Godɨn damazimɨn mɨzezir biziba, Iesus dav gei \r (Matyu 15:10-20) \p \v 14 Egha Iesus ua uabɨn boroghɨn itir gumazamizibar diazɨma, me a bagha izima, a kamaghɨn me mɨgei, “Ia bar na baraghɨva egh nan akar kaba, deraghvɨra dagh fogh. \v 15-16 Bizitam azenan ikegha gumazimɨn navimɨn aven magirɨ an navir averiam damightɨ, a Godɨn damazimɨn mɨzeghan kogham. puvatɨ, gumazimɨn navimɨn aven ikegha azenan izezir biziba, an navir averiam damightɨma, a Godɨn damazimɨn mɨzegham.” \f + (7:15-16) Bizir apiba azenan ikegha ghuaghira gumazimɨn muriar averiam gamima a Godɨn damazimɨn mɨzezir puvatɨ. Ezɨ bizir kurar navimɨn aven ikegha azenan iziba a gamima an navir averiam mɨze.\f* \p \v 17 Iesus akar kaba gumazamizir avɨribav kemegha, me ategha ghua dɨpenimɨn aven ghuzɨma, an suren gumaziba akar isɨn zuimɨn mɨngarim bagha an azara. \v 18-19 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Eee! Ia ongani? Ia uaghan akar kam deravɨra a gɨfozir puvatɨ? Ia bizir kam gɨfo? Daghetam guizbangɨra gumazimɨn navir averiamɨn magɨrɨgh ikeghan kogham. Da an navimɨn aven magɨrɨgh, egh an muriamɨn magɨrɨghtɨma a gɨn dar aviam. Kamaghɨn gumazim apir bizitam azenan ikegh an akam ko muriamɨn magɨrɨgh, an muriam damightɨma a Godɨn damazimɨn mɨzeghan kogham.” (Iesusɨn akar gavgavim kamaghɨn mɨgɨa ghaze, dagheba bar Godɨn damazimɨn bar zue. Ezɨ e dar amam.) \p \v 20 A mɨgɨa ghua kamaghɨn me mɨgei, “Gumazimɨn navimɨn aven ikegha azenan izezir biziba, an arazir kuraba, a gamima, an navim Godɨn damazimɨn mɨze. \v 21 Gumazimɨn navimɨn aven ikegha azenan izezir arazibar kara, nɨghnɨzir kuraba, gumazamiziba tintinba uari koma akui, biziba okei, gumazibav mɨsozi da ariaghɨri, \v 22 poroghamiba uari bakei, mɨghɨvɨra bizibagh ifonge, gumazir igharazibagh asɨghasɨghasa nɨghnɨsi, ifavariba, aghumsɨziba puvatɨzir arazir kuraba, bizim bagha navim ikufi, gumazir igharazimɨn ziam gasɨghasɨsi, uabɨra uabɨ fe, arazir onganiba, \v 23 arazir kurar kaba bar navimɨn aven ikegha azenan iza, gumazim gamima a Godɨn damazimɨn mɨze.” \s Fonisian amizim nɨghnɨzir gavgavim Iesusɨn iti \r (Matyu 15:21-28) \p \v 24 Egha Iesus Genesaret ategha Tairɨn nguibar ekiamɨn danganimɨn ghu. A gumazamiziba a gɨfoghan an aghuagha, egha mogomebar ghua dɨpenir mamɨn aven ghugha egha modozir puvatɨ. Me bar fo, a dɨpenimɨn aven iti. \v 25 A dɨpenir kamɨn itima, guivir duar kuram apazazimɨn amebam, a Iesus izezir darorim baregha, zuamɨra a bagha izava an dagarimning irɨ. \v 26 Amizir kam, an amebam Fonisian Distrighɨn a bate. Sirian danganir ekiamɨn aven itir distrigh. Ezɨ a Grighɨn akamɨn mɨgei. A duar kurar an guivim gapazazim batoghasa Iesus mɨgɨava a gakaghori. \p \v 27 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “E faragh boribar dagheba me danɨngtɨ, me damam. Arazir kuram, kɨ boribar dagheba inigh afiabav kɨnam.” \p \v 28 Ezɨ amizim kamaghɨn Iesus mɨgei, “Gumazir Ekiam, kɨ fo, afiaba uaghan boribar dakozimɨn apengan irezir dagher muzuemziariba api.” \p \v 29 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Nɨn mɨgɨrɨgɨam dera. Kamaghɨn nɨ uamateghɨva uan dɨpenimɨn mangɨ. Duar kurar kam nɨn guivim ategha azenan ize.” \p \v 30 Ezɨ a uamategha uan dɨpenimɨn ghuava garima, an guivim uan dakozim girɨghav iti. Ezɨ an an ganigha fo, duar kurar kam an ategha azenan ghu. \s Iesus gumazir kuarir onganir mamɨn akurazɨ a dera. \p \v 31 Ezɨ Iesus dɨkavigha Tairɨn danganim ategha, ghua Saidonɨn danganimɨn otogha ghua, Dikapolisɨn Distrighɨn otogha ghua, Galilin dɨpamɨn dadarim giraghu. \v 32 A ghuzɨma, gumazir maba gumazir kuarir onganir mam inigha Iesus bagha izi. A uaghan mɨzem osemegha deravɨra mɨgeir puvatɨ. Me izegha dafarim a darɨghasa Iesus gakaghori. \p \v 33 Ezɨ Iesus gumazir kam inigha gumazir avɨriba ategha aning uaningra mɨriamɨn ghugha, egha a uan akakazir dafarimning gumazimɨn kuarimning gatɨgha aning asigha, egha iparigha, an mɨzemɨn suira. \v 34 Egha Iesus pɨn overiamɨn garava, gumazir kam bagha navim bigha arava kamaghɨn mɨgei, “Efata!” (Akar kamɨn mɨngarim kamaghɨn ghu, “Kuighrɨgh!”) \v 35 Iesus kamaghɨn mɨgɨavɨra itima, an kuarimning kuiaghirɨ. Ezɨ an mɨzem mɨghɨvghɨki. Ezɨ a deravɨra bizibav gei. \p \v 36 Ezɨ Iesus akar gavgavimɨn bizir kamɨn gun mɨkɨman men anogoroke. A men anogoroghezɨma me ua puvɨrama bizir kamɨn gun mɨgɨavɨra iti. \v 37 Me akar kam mɨgeima, gumazamizir kaba a baregha guizbangɨra dɨgavir kuram gamigha kamaghɨn mɨgei, “Gumazir kam an amir biziba da bar dera. A kuarir onganibagh amima, me uam orasi. Egha, mɨzer osɨmtɨzibagh amima, me ua deravɨra bizibav gei.” \c 8 \s Iesus 4,000ɨn gumaziba dagheba me ganɨdi \r (Matyu 15:32-39; 16:1-4) \p \v 1 Dughiar kam gumazamizir avɨrir igharaziba uari akufa. Me damamin dagheba puvatɨ. Ezɨ kamaghɨn Iesus uan suren gumazibar diazɨ me a bagha izima a kamaghɨn me mɨgei, \v 2 “Gumazamizir kaba, me na ko aruer pumuning ko mɨkezimɨn ikia, egha dagheba puvatɨgha mɨtiriam men azi, kamaghɨn kɨ men apangkufi. \v 3 Me marazi saghon kegha ize. Kamaghɨn kɨ me amadaghtɨ, me mɨtiriaba sara, uan nguibabar mangɨva damaziba men isirtɨma me iram.” \p \v 4 Ezɨ an suren gumaziba an akam ikara, “E managh gumaziba itir puvatɨzir danganir kamɨn tina bretɨn avɨriba inigh me danɨngam?” \p \v 5 Me kamaghɨn mɨgeima Iesus kamaghɨn men azara, “Ia manmagh bretba iti?” Me a ikaragha kamaghɨn mɨgei, “7 pla.” \p \v 6 Ezɨ Iesus nguazimɨn dapiasa gumazamizibav kemezɨ me apia. Ezɨ a 7 pla bretba inigha God mɨnabagha egha da bɨagharigha, gumazamizibar anɨngasa uan suren gumazibagh anɨngizɨma me me ganɨdi. \p \v 7 Ezɨ me uaghan osirir muziarir maba iti. Ezɨ a uaghan da bagha God mɨnabagha da me danɨngasa uan suren gumazibav gei. \v 8 Gumazamizir avɨriba me amegha bar izɨfa. Ezɨ gɨn suren gumaziba dagher nar me taghiziba, me da inigha 7 pla akɨrabagh aghuizɨma, da izɨfa. \v 9 Dughiar kamɨn itir gumazamizibar dɨbobonim 4,000ɨn boroghɨn ghu. Me amezɨma, a me amadazɨ, me uan nguibabar ghue. \v 10 Me zuima, a uan suren gumaziba koma botɨn bɨnigha, Daramanutan danganimɨn ghue. \p \v 11 Ezɨ Farisiba izegha ifavarir azangsɨzibar Iesus gami. Eghtɨ, God gavgavim a danightɨ, a mirakelɨn arazitam damightɨ, me ganigh fogh suam, God guizbangɨra anemada. \v 12 Ezɨ a men azangsɨzir ifavaribar amɨragha ghuariaba suegha, egha me mɨgei, “Ia datɨrɨghɨn itir gumazamizir kaba tizim bagha mirakelɨn arazim bagha nan azangsɨsi? Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, God mirakelɨn arazitam ian akaghan kogham.” \v 13 Egha a me ategha uamategha botɨn bɨragha, egha dɨpamɨn vongɨn ghu. \s Farisiba ko Herotɨn yisɨn akar isɨn zuim \r (Matyu 16:5-12) \p \v 14 Egha me ghuava Iesusɨn suren gumaziba bretba bakɨnɨghɨnigha ize. Me bretɨn vamɨra inizɨma a me ko botɨn iti. \v 15 Ezɨ Iesus akar gavgavimɨn kamaghɨn me mɨgei, “Ia deragh uari bagh gan! Ia deravɨra Farisibar yis ko Herotɨn yis bagh deravɨra gan.” \f + (8:15) Nɨ yisɨn mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \p \v 16 Iesus me mɨkemezɨma, me kamaghɨn uarira uariv gei, “E bret tam inigha izezir puvatɨzɨ, kamaghɨn amizɨma an e mɨgei.” \p \v 17 Me uarira uariv geima, Iesus men mɨgɨrɨgɨabagh fogha kamaghɨn men azara, “Ia tizim bagha ghaze, e bret tam inigha izezir puvatɨ? Eee, ia kɨ amir bizibar garava, fozir puvatɨ. Ia tɨghar deraghvɨra dagh fofogham? Ian nɨghnɨziba bar otefe. \v 18 Ia damaziba ikia, garir puvatɨ? Ia kuariba ikia, orazir puvatɨ? Ia bizir kabagh nɨghnɨzir puvatɨ? \v 19 Ia, kɨ bretɨn 5 pla bɨagharigha ia ganɨngizɨma, ia 5,000ɨn gumazibagh anɨngizɨma, me da apa izɨvagha, ataghizir naba ia da akɨraba manmaghɨn aghui?” Me kamaghɨn a ikara, “E 12 pla akɨrabagh aghui.” \p \v 20 Ezɨ a ua kamaghɨn me mɨgei, “Ezɨ kɨ bretɨn 7 pla bɨagharigha ia ganɨngizɨma, ia 4,000ɨn gumazamizibagh anɨngizɨma, me da apa izɨvazɨ ia dar naba akɨraba manmaghɨn aghui?” \p Me kamaghɨn a ikara, “E 7 pla akɨrabagh aghui.” \v 21 Me kamaghɨn a mɨgeima, a kamaghɨn me mɨgei, “Eee, ia tɨghar bizibagh fofogham.” \ms Iesus uan suren gumazibar sure gami \mr (Sapta 8:22-10:52) \s Iesus Betsaidan gumazir damazir kurar mamɨn akurazɨ, an damazimning ua dera \p \v 22 Egha me Betsaidan ghuezɨma, gumazir maba gumazir damazir kurar mam inigha, Iesus bagha izi. Me izegha dafarim a darɨghasava Iesus gakaghori. \v 23 Ezɨ Iesus gumazir damazir kuramɨn agharimɨn suiragha, a inigha nguibam ategha azenan ghu. Aning azenan ghugha, egha Iesus gumazimɨn damazimning giparigha uan dafarimning a gisɨn atɨgha kamaghɨn an azara, “Nɨ bizitamɨn gari?” \v 24 Ezɨ gumazir kam kogha garava kamaghɨn mɨgei, “Are, kɨ garima, gumaziba temebar mɨn garav arui.” \v 25 Ezɨ Iesus ua uan dafarimning an damazimningɨn suirazɨma, gumazimɨn damazimning kuiaghrɨzɨma, a ua deragha bizibar gari. \v 26 Ezɨ Iesus anemaga kamaghɨn mɨgei, “Nɨ ua nguibar kamɨn aven mangan markɨ. Nɨ uan dɨpenimɨn mangɨ.” \s Pita Iesusɨn gun mɨgei \r (Matyu 16:13-20 ko Luk 9:18-21) \p \v 27 Egha Iesus uan suren gumaziba ko dɨkavigha Sisaria Filipain nguibar ekiamɨn boroghɨn itir nguibar dozibar zui. Me ghuava a tuavimɨn men azara, “Gumazamiziba tina na garɨsi?” \v 28 Me a ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Marazi ghaze, nɨ Jon, Gumaziba Ruer Gumazim. Ezɨ marazi ghaze, nɨ Godɨn akam inigha izir gumazim Elaija. Ezɨ marazi ghaze, nɨ fomɨra ikezir Godɨn akam inigha izir gumazir mam.” \p \v 29 Ezɨ Iesus kamaghɨn men azara, “Ezɨ ia? Ia tina na garɨsi?” \p Ezɨ Pita kamaghɨn a ikara, “Nɨ Krais, God Ua e Iniasa Mɨsevezir Gumazim.” \p \v 30 Ezɨ Iesus akar gavgavimɨn kamaghɨn me mɨgei, “Ia nan gun gumazitam mɨkɨman markɨ suam, kɨ tina.” \s Iesus uan ovevem ko ua dɨkavamin mɨgɨrɨgɨam gami \r (Matyu 16:21-28 ko Luk 9:22-27) \p \v 31 Egha Iesus men sure gamuava kamaghɨn mɨgei, “Gumazibar Otarim bar mɨzazir ekiaba koma osɨmtɨziba iniam. Eghtɨma gumazir aruaba, koma ofa gamir gumazir ekiaba, koma Judan arazibagh fozir gumaziba, me an aghuaghɨva a mɨsueghtɨma an aremegham. Egh dughiar pumuning ko mɨkezim gɨvaghtɨ a ua dɨkavigham.” \v 32 Iesus kamaghɨn uan ovevem aghurigha me mɨgeima, ezɨ Pita a inigha mɨriamɨn ghugha, an atarava kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ kamaghɨn mɨkɨman markɨ.” \p \v 33 A kamaghɨn mɨgeima, Iesus ragha uan suren gumazibar garava, Pitan atarava kamaghɨn a mɨgei, “Satan, nɨ na gitagh mangɨ! Nɨ nguazimɨn bizibagh nɨghnɨgha egha Godɨn bizibagh nɨghnɨzir puvatɨ.” \p \v 34 Egha Iesus gumazamiziba ko uan suren gumazibar, diazɨma, me a bagha izima, a kamaghɨn me mɨgei, “Gumazitam nan gɨn izɨsɨ, a ifongezir biziba gɨn amadagh uan temer ighuvim gisaghpugh nan gɨn izɨ. \v 35 Gumazir manam uan ikɨrɨmɨrimɨn suiraghsɨ nɨghnɨghtɨ, an ikɨrɨmɨrim gɨvagham. Eghtɨ gumazir manam akar aghuim ko na bagh uan ikɨrɨmɨrim ateghɨva, a uan ikɨrɨmɨrim iniam. \v 36 Gumazitam nguazimɨn itir biziba bar da iniva, egh a gɨn oveghtɨ, bizir kaba manmaghɨn an akuragham? Bar puvatɨ. \v 37 A ivezir manam uan duam bagh anerenɨngam? Bar puvatɨ. \v 38 Ezɨ datɨrɨghɨn itir gumazamiziba me God akɨrim ragha a gasaragha arazir kurabagh ami. Men tina nan ziam ko nan akar aghuimɨn gun mɨkɨman aghumsɨghtɨ gɨn Gumazibar Otarim uan afeziamɨn boroghɨn ikeghɨva Godɨn damazimɨn zuezir enselba koma Godɨn angazangarim sara izighirɨva, uaghan men aghumsɨgham.” \c 9 \p \v 1 Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia kagh tuivighav itir darasi, ian tarazi oveghan kogham. Ia ikɨvɨra ikɨ gantɨma, God Bizibagh Ativamin Dughiam gavgavim sara izighram.” \s Iesusɨn mɨkarzim igharagha oto \r (Matyu 17:1-13 ko Luk 9:28-36) \p \v 2 Ezɨ dughiar 6 pla gɨvazɨma, Iesus Pita koma Jems ko Jon me inigha mɨghsɨar ekiamɨn ghuavanabogha, me uarira kagh iti. A kagh an mɨkarzim men damazimɨn igharaghav oto. \v 3 An korotiabar angazangarir gavgavir kam guizbangɨra ghurghuri. Ghurghurir kam nguazimɨn gumazitam ruezir bizir ghurghuritam an mɨn garir puvatɨ. \v 4 Ezɨ me garima Elaija ko Moses otogha Iesus ko me uariv gei.\f + (9:4) Moses ko Elaija bar fomɨram ovengezɨma, Iesus boghɨmra nguazir kamɨn ize.\f* \p \v 5-6 Me uariv gɨavɨra itima, Pita, Jems ko Jon me bar atiatigha, Pita mɨkɨmamin mɨgɨrɨgɨabagh asagha pura kamaghɨn Iesus mɨgei, “Tisa, bar deragha e kagh iti! E averpenir pumuning ko mɨkezimɨn ingaram. Nɨ bagh tam, Moses bagh tam, egh Elaija bagh tam.” \v 7 Ezɨ ghuariam otogha me avarazɨma ezɨ tiarir mam ghuariamɨn tongɨn otogha kamaghɨn mɨgei, “Kar nan Otarir kɨ bar ifongezim. Ia anarɨram oragh!” \p \v 8 Egha zuamɨra me gara ua gumazitamɨn garir puvatɨ. Iesus uabɨra me ko iti. \p \v 9 Egha me uamategha mɨghsɨamɨn izaghrava Iesus bizir otozir me ganizimɨn gun gumazitam mɨkɨman bar men anogoroke. Kamaghɨra ikɨ mangɨ Gumazibar Otarim aremegh ua dɨkavigham. \v 10 Me ganizir bizir kam merara itima, ezɨ me aremegh ua dɨkavighamin mɨgɨrɨgɨar mɨngarim bagha uarira uariv gei. \p \v 11 Egha me an azara, “Manmagh sua Judan arazibagh fozir gumaziba ghaze, Elaija faragh izeghtɨ, God Ua e Iniasa Mɨsevezir Gumazim gɨn izam?” \p \v 12 Ezɨ Iesus men azangsɨzim ikara, “Guizbangɨra Elaija faragh izeghɨva bizibar akɨram. Ezɨ tizim bagha fomɨra Godɨn Akɨnafarimɨn osizirim kamaghɨn iti, ‘Gumazibar Otarim osɨmtɨzir avɨribar aven mangɨtɨ me akɨrim a gasaragham?’ \v 13 Ezɨ kɨ ia mɨgei, Elaija izegha gɨfa. Ezɨ gumazamiziba akɨnafarimɨn osizirir an gun mɨkemezimɨn mɨrara, me uan arazir me ifongezibar a gami.” \f + (9:13) Dughiar kamɨn Iesus Elaija izamin bizim mɨgei, egha guizbangɨra Jon, Gumaziba ruer gumazim mɨgei. Nɨ foghsɨ, Matyu 17:12ɨn gan. Jon izava Iesus izasava a bagha tuavibar akɨra faragha ize.\f* \s Iesus otarir duar kuram apazazim gamizɨma a ua dera \r (Matyu 17:14-23 ko Luk 9:37-45) \p \v 14 Egha me iza suren gumazir maba bativigha garima gumazamizir avɨrim me akuvazɨ Judan arazibagh fozir gumaziba me ko uariv gɨa uari adosi. \v 15 Me uari adozima gumazamiziba Iesusɨn garavɨra dɨgavir kuram gamigha dughiam a danɨngasa ivegha zui. \v 16 Egha a kamaghɨn men azara, “Ia tizim bagha me ko ia uari adosi?” \p \v 17 Ezɨ gumazir mam gumazamizir avɨrimɨn torimɨn ikiava kamaghɨn mɨgei, “Tisa, kɨ uan otarim inigha nɨ bagha ize, duar kuram a gapazazɨma, a mɨgeir puvatɨ. \v 18 Egha an a gamir dughiamɨn, an anekurima a daghira, pupuviba an akam mɨsevima an atariba uariv tivima a mɨkɨrvasi. Kɨ duar kuram batoghasa nɨn suren gumazibar azarazɨ me a batoghezir puvatɨ.” \v 19 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Oio! Kɨ bar amɨra, datɨrɨghɨn itir gumazamiziba nɨghnɨzir gavgaviba puvatɨ. Kɨ fomɨra ia ko itima, ia dazoghɨn bizitam gɨfogham? Kɨ dughiabar zurara ian osɨmtɨziba ateram? Otarim inigh na bagh izɨ.” \p \v 20 Ezɨ me otarim Iesus bagha a inigha ize. Ezɨma duar kuram Iesusɨn apigha, maghɨra otarim gamima a nɨsi. A nguazim girɨgha poghpogha pupuviba an akam mɨsefi. \v 21 Ezɨ Iesus otarimɨn afeziamɨn azara, “A man dughiamɨn duar kuram a gapasa?” Ezɨ afeziam kamaghɨn mɨgei, “An aghɨrimra itima an a gapasa. \v 22 An a damightɨ an aremeghasa dughiar avɨribar anekurima an aviba ko dɨpabar ghuaghiri. Nɨ bizir kabar amuva, en apangkuvigh en akurvagh.” \p \v 23 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Nɨ uabɨ! Nɨ nɨghnɨzir gavgavim ikɨtɨ biziba bar deragham.” \p \v 24 Ezɨ otarimɨn afeziam zuamɨra kamaghɨn diagha mɨgei, “Kɨ nɨghnɨzir gavgavim ikiava, an otefe. Ezɨ nɨ nan akuragh!” \p \v 25 Egha Iesus garima gumazamiziba ivemara men boroghɨn zuima a duar kuram batogha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ duar kurar gumazibagh ami me orazi puvatɨzim ko mɨgeir puvatɨzim, kɨ nɨ mɨgei, azenan izɨ egh uam aven mangan markɨ!” \p \v 26 Ezɨ duar kam aregha pamtemɨn a gunabagha azenan ize. Ezɨ otarim gumazir kuamɨn mɨn gari, ezɨ me bar kamaghɨn mɨgei, “An areme.” \v 27 Ezɨ Iesus an agharimɨn suiragha a ghufezɨ a dɨkavigha tu. \p \v 28 Egha Iesus dɨpenimɨn aven ghuzɨma an suren gumaziba mogomemɨn kamaghɨn an azara, “Manmagh amizɨ, e duar kurar kam batoghava avenge?” \v 29 Ezɨ a kamaghɨn me ikara, “Duar kurar kamaghɨn amiba God ko mɨgeir arazimɨn gavgavimɨn azenan izi.” \p \v 30-31 Egha me danganir kam ategha Galilin Distrighɨn otogha zui. Me ghuava Iesus uan suren gumazibar sure gami. Bizir kamɨn Iesus me iti naghɨn gumazitam foghan an aghua. Me ghua, a kamaghɨn me mɨgei, “Me Gumazibar Otarim isɨva gumazibar dafarim darɨgham. Eghtɨ me a mɨsueghtɨ an ovegham. Eghtɨ dughiar pumuning ko mɨkezim gɨvaghtɨ a ua dɨkavigham.” \v 32 Ezɨ me mɨgɨrɨgɨar a mɨkemezim a gɨfozir puvatɨgha, egha a bagha an azangsɨghan atiatingi. \s Tinarama Ekiam \r (Matyu 18:1-5 ko Luk 9:46-48) \p \v 33 Egha me Kaperneamɨn izegha dɨpenimɨn aven ikia Iesus men azara, “Ia tuavimɨn tizim mɨgɨa uari batosi?” \v 34 Me tuavimɨn tinara ekiam, a mɨgɨrɨgɨam gamua uari batoke. Kamaghɨn me nɨmɨra iti. \v 35 Egha Iesus aperaghav ikiava suren gumazir 12 plan diagha kamaghɨn mɨgei, “Tina faragh ikɨsɨ, a bar gɨn kegh egh gumaziba bar men ingarir gumazimɨn otogh.” \p \v 36 Egha a borir dozim inigha me uan tongɨn anefazɨ a tughav iti. Egha a uan agharimning a muigha kamaghɨn me mɨgei, \v 37 “Gumazitam na gɨnɨghnɨgh egh borir dozir kamagh garitam inigh an akuragham, kamaghɨn a na inigha nan akurvasi. Egha nɨ tina nan akurvasi, nɨ na gamir puvatɨ. Nɨ uaghan gumazir na amadazim gami.” \s Tina en apanim gami puvatɨ a enanav \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Egha Jon kamaghɨn a mɨgei, “Tisa, e garima gumazir mam duar kurabar nɨn ziamɨn da batosi. E fo, a en mav puvatɨ, ezɨma e an anogorosi.” \p \v 39 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “An anogoroghan markɨ. Gumazitam nan ziamɨn mirakel damigh, egh dughiar igharazim akar kuraba na damighan kogham. \v 40 Tina en apanim gami puvatɨ a enanav. \v 41 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia Gumazir God Uam E Iniasa Mɨsevezimɨn adarasi. Kamaghɨn tina nan ziamɨn dɨpatam ia daningɨva a guizbangɨra uan ivezim iniam.” \s Arazir kuraba nɨghnɨzir gavgavim gasɨghasɨsi \r (Matyu 18:6-9 ko Luk 17:1-2) \p \v 42 Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Eghɨva tina nɨghnɨzir gavgavim nan itir borir katam damightɨ an arazir kuratam damightɨ, a helɨn mangɨva, a bar ivezir kuram inigham. Kamaghɨn dera, me dagɨar ekiam an fɨrim dafaghɨva ongarim mɨkɨnightɨ an aremegham. \v 43-44 Egh nɨn agharim nɨ damightɨ na arazir kuratam damighɨva, anetugh. Kamaghɨn dera, nɨ agharir vamɨra ikɨva zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarimɨn aven mangam. Nɨ agharir pumuning vɨrara ikɨva helɨn mangam, nguibar avim mungemari puvatɨzim. \v 45-46 Egh nɨn suem nɨ damightɨ na arazir kuratam damighɨva, anetugh. Kamaghɨn dera, nɨ suer vamɨra ikɨva zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarimɨn aven mangam. Nɨ suer pumuning vɨrara ikɨtɨ me nɨ isɨva helɨn nɨ akunigham. \v 47 Egh nɨn damatuzim nɨ damutɨ na arazir kuratam damighɨva anesigh. Kamaghɨn dera, nɨ damazir vamɨra ikɨva God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven mangam. Nɨ damazimning vɨrara ikɨtɨ, God nɨ isɨva helɨn nɨ akunigham. \v 48 Danganir kam \b \q ‘Apizir nguzir men mɨkarziba apiba gɨvaghan kogham. \q2 Ezɨ men mɨkarziba isir avim uaghan mungueghan kogham.’ \b \p \v 49 “Gumaziba ofa God danɨngasa, me amangsɨzim ofa gamir daghebagh arɨgha avimɨn da tuava da isa, egha God ganɨdi. Amangsɨzim koma avim ofa gamir daghebagh amima da Godɨn damazimɨn zue. Kamaghɨra osɨmtɨziba gumazamiziba bativam. Egh me damutɨ, me Godɨn damazimɨn zuegham. \f + (9:49-50) Ves 49 ko 50ɨn mɨgɨrɨgɨar avɨriba aningɨn aven iti. Ezɨma Grighɨn akam deragha dar akar mɨngarim abɨghizir puvatɨ. Ezɨ mɨgɨrɨgɨar kam fofozir gumaziba uaghan nɨghnɨzir vamɨram an itir puvatɨ.\f* \v 50 Amangsɨzim a dera, egh a uan sɨngtɨzim ateghtɨ, nɨ manmaghɨn a damightɨ a ua sɨngigham? Ia amangsɨzim inigh uari datɨgh, egh ia uari ko navir amɨrɨzimɨn ikɨ.” \c 10 \s Poroghamiba uari ataghrasi \r (Matyu 19:1-12 ko Luk 16:18) \p \v 1 Egha Iesus nguibar kam ategha ghua, Judian Distrighɨn ghua Jordanɨn dɨpamɨn vongɨn oto. An otozɨma, gumazamizir avɨriba ua izava, anekuvazɨma, a zurara ami moghɨn men sure gami. \p \v 2 A men sure gamima, Farisin maba izava a gifarava kamaghɨn an azara, “Nɨ e mɨkɨm, en arazim manmaghɨn mɨgei? Gumazim uan amuim ateghamin arazir kam deras, ti puvatɨ?” \v 3 A men azangsɨzim ikaragha kamaghɨn men azara, “Moses arazir manam damuasa ia mɨkeme?” \v 4 Ezɨ me kamaghɨn mɨgei, “Moses, gumazitam amuim ateghsɨ poroghamning uaning ataghraghamin akɨnafarir avɨzim osirigh amizim amadaghasa, an e mɨkeme.” \v 5 Ezɨ Iesus kamaghɨn me ikara, “Ian naviba gavgafi, kamaghɨn amizɨma Moses ia bagha arazir kam osiri. \v 6 Bar fomɨra God nguazir kam ko biziba bar dagh amuavɨra gumaziba ko amizibagh ami. \v 7 Kamaghɨn amizɨma, gumazim uan afeziam ko amebam ateghɨva, a uan amuim ko aning uaningɨn porogham. \v 8 Egh aning nivafɨzir vamɨram otogham. Aning ua gumazir pumuning puvatɨ. Aning nivafɨzir vamɨra ikiam \v 9 Kamaghɨn amizɨma God bizir pumuning isafuraghtɨma, gumazitam aning abighan kogham.” \p \v 10 Egha me uamategha dɨpenimɨn aven ghua, Iesusɨn suren gumaziba bizir kam bagha an azara. \v 11 A me ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Gumazitam uan amuim ategh amizir igharazimɨn ikɨva, gumazir kam uan amuim gasɨghasɨgha poroghamiba uari bakɨa uari isava akuir arazim gami. \v 12 Ezɨ amizitam uan pam ategh gumazir igharazimɨn ikɨva, amizir kam poroghamiba uari bakɨa uari isava akuir arazim gami.” \s Iesus boriba ko \r (Matyu 19:13-15 ko Luk 18:15-17) \p \v 13 Ezɨ gumazamiziba borir doziba inigha Iesus bagha izi. Eghtɨ a uan dafarimning me gisɨn darɨghasa me izima, an suren gumaziba men atarava men anogorosi. \v 14 Me men atarima, Iesus men ganigha navim an ikuvizɨma, a kamaghɨn me mɨgei, “Nɨ tina God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikɨsɨ, borir dozir kabar mɨn ikɨ. Kamaghɨn amizɨma borir doziba ateghtɨma, me na bagh izɨ. Men anogoroghan markɨ. \v 15 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, gumazitam borir dozir kabar mɨn God Bizibagh Ativamin Dughiam inighan koghɨva, egh an aven mangan bar iburagham.” \v 16 A kamaghɨn me mɨkemegha, boriba vaghvagha me isa me musi. Egha dafarim vaghvagha me gisɨn arɨghava, God arazir aghuim me damuasa Godɨn mɨgei. \s Bizir avɨriba itir gumazim \r (Matyu 19:16-30 ko Luk 18:18-30) \p \v 17 Egha Iesus dɨkavigha zuima, gumazir mam ivegha izava, uan tevimning apɨrighava Iesusɨn guamɨn kamaghɨn a mɨgei, “Tisan Aghuim, kɨ manmaghɨn damigh zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarim iniam?” \v 18 Ezɨ Iesus a ikaragha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ manmagh sua gumazir aghuim na garɨsi? Gumazir aghuitam itir puvatɨ. God uabɨra gumazir aghuarim. \v 19 Nɨ God Moses ganɨngizir arazim gɨfo, ‘Nɨ gumazim mɨsueghtɨ an aremeghan markɨ, nɨ poroghamiba uari bakeir arazim damuam markɨ, nɨ gumazir igharazimɨn biziba okɨman markɨ, nɨ bizibagh ifaran markɨ, nɨ ua bagh biziba inisɨ gumazibagh ifaran markɨ, nɨ uan afeziam ko amebamɨn apengan ikɨ aningɨn akaba baragh.’” \v 20 Ezɨ an a ikaragha kamagh mɨgei, “Tisa, kɨ fomɨram aghɨrimra ikiava arazir kabagh amua iza datɨrɨghɨn ikia kati.” \v 21 Ezɨ Iesus gumazir kamɨn garava, a gifongegha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ bizir vamɨra nɨ tɨghar a damuam. Bizir nɨ itiba bar da amadaghɨva dagɨaba inigh, egh gumazir biziba puvatɨzibar anɨngigh. Egh nɨ Godɨn Nguibamɨn bizir aghuariba iniam. Egh, nan gɨn izɨ.” \v 22 Ezɨ gumazir kam akar kam baregha, an guam mɨsɨngi. A fo, a guizbangɨra bizir avɨriba itir gumazim. A kamaghɨn, an navim bar osemezɨ a ghu. \p \v 23 Ezɨ Iesusɨn damaziba uan suren gumazibagh aruava, kamaghɨn me mɨgei, “Gumazir biziba avɨrasemeziba, me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn mangɨsɨ bar iburagham!” \v 24 An suren gumaziba an akar kaba baregha, dɨgavir kuram gamizɨma, Iesus ua kamaghɨn me mɨgei, “Boriba, gumazim God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven mangɨsɨ, a guizbangɨra bar iburagham. \v 25 Kamelɨn tam iniba isair dɨkonir torimɨn aven mangɨsɨ ingangarir dafam damigh aven mangam. Eghtɨ gumazir biziba avɨrasemeziba, me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven mangɨsɨ guizbangɨra bar iburagham!”\f + (10:25) Nɨ kamelɨn mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 26 A me mɨgeima, me guizbangɨra dɨgavir kuram gamuava nɨghnɨzir avɨribagh amuava uarira uariv gei, “Kamaghɨn damightɨma, tinara zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuir kam iniam?” \v 27 Ezɨ Iesus men garava kamaghɨn me mɨgei, “Bizir kaba gumazimɨn bar osemegham. Bizir kaba Godɨn osemezir puvatɨ. A biziba bar dagh ami.” \p \v 28 Ezɨ Pita kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ ge, e uan biziba bar da ategha, nɨn gɨn ize.” \v 29 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, gumazitam nan akar aghuim ko na bagh, uan dɨpenim, o uan aveghbuaba, o uan buaramiziba, o uan afeziam ko amebam, o uan boriba, o uan azeniba ategh, \v 30 egh gumazir kam datɨrɨghɨn nguazir kamɨn God guizbangɨra bizir a faragha itiba bar dagh afiragh a danɨngam. A dɨpenir avɨriba ko aveghbuaba ko buaramiziba ko amebaba ko borir avɨriba, ko azenir avɨriba a danɨngam. Eghtɨ Godɨn gɨn zuir gumazibagh asɨghasɨzir araziba a uaghan dar aven ikiam. Eghtɨma dughiar gɨn izamim zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarim an a danɨngam. \v 31 Datɨrɨghɨn dughiar kamɨn faragha itir gumazir avɨriba, me gɨn ikɨtɨma, datɨrɨghɨn gɨn itir gumazir avɨriba, me gɨn faragh mangam.” \s Iesus uan ovevem, dughiar mɨkezimɨn uam a mɨgei. \r (Matyu 20:17-19 ko Luk 18:31-34) \p \v 32 Egha me Jerusalemɨn ghuavanagava Iesus farazɨma, an suren gumaziba an gɨn ghua nɨghnɨzir avɨribagh amima, me ko zuir gumazamiziba atiati. Ezɨ Iesus ua uan 12 plan suren gumaziba inigha me mɨriamɨn ghughava, a bativamin bizibar gun me mɨgei. \v 33 A kamaghɨn me mɨgei, “Ia oragh. E nguibar ekiam Jerusalemɨn ghuavanadi. Eghtɨ gumazitam Gumazibar Otarim isɨva, Judan arazibagh fozir gumaziba koma ofa gamir gumazir ekiabar anɨngam. Eghtɨ me a isɨ kot datɨghɨva, egh a mɨsueghtɨ an aremeghsɨva akabar akɨram, egh me kamaghɨn a mɨkɨm suam, An aremegham. Egh me a mɨsueghtɨ an aremeghsɨva, a inigh Kantrin Igharazibar Gumazibar dafaribar arɨgham. \v 34 Egh Kantrin Igharazibar Gumaziba, me dɨbovir akabar a mɨkɨmɨva, a giparɨva, a fozoroghɨva, egh a mɨsueghtɨ an aremegham. An aremeghtɨ, dughiar pumuning ko mɨkezim gɨvaghtɨ a ua dɨkavigham.” \s Jems ko Jon ziar ekiamning iniasa ifonge. \r (Matyu 20:20-28) \p \v 35 Ezɨ Sebedin otarimning, Jems ko Jon, Iesus bagha izava kamaghɨn mɨgei, “Tisa, ga bizir mam bagha ifonge. Nɨ ga bagha a damuasa ga nɨn azai.” \v 36 Ezɨ Iesus kamaghɨn aningɨn azara, “Kɨ manmaghɨn guan akurvagham?” \v 37 Aning a ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Nɨ atrivir ekiamɨn otoghɨva egh ga damightɨ gan tav nɨn agharir guvim daperaghtɨ, tav nɨn agharir kɨriam daperagham.” \p \v 38 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Gua azangsɨzir bizir kam, gua an mɨngarim gɨfozir puvatɨ, egha ia a bagha nan azai. Gua ti kɨ ateramin osɨmtɨzim, uaghan an ateramin gavgavim iti? O osɨmtɨzir dɨpar kɨ ruamim gua uaghan a guruam?” \v 39 Ezɨ aning a ikara, “Are, ga gavgavim iti.” Ezɨ Iesus kamaghɨn aning mɨgei, “Guizbangɨra, gua kɨ ateramin osɨmtɨzim, gua a iniam, egh osɨmtɨzir dɨpar kɨ ruamim gua a guruam. \v 40 Egha gua nan agharir guvim ko kɨriam dapiasa azangsɨsi, kar nan bizim puvatɨ. Danganir kaba Godɨn bizimra. A danganir kabar dapiamin gumaziba, a me gɨfogha, me bagha danganir kabagh ami.” \p \v 41 Ezɨ Jems ko Jon bizir kamɨn Iesus mɨgeima, 10 plan suren gumazir igharaziba a baregha, bizir kam bagha Jems ko Jonɨn atari. \v 42 Ezɨ Iesus men diagha, me akuvagha kamaghɨn me mɨgei, “Ia fo, Kantrin Igharazibar atriviba pamten me gamima, me bar men apengan iti. Ezɨ men gumazir dapaniba uan akaba baraghasa puvɨra me abɨraghbɨrasi. \v 43 Eghtɨ arazir kaba ian tongɨn ikian kogham. Gumazir manam ian tongɨn ekiamɨn ikɨsɨ, a ingangarir gumazimɨn mɨn ikɨ. \v 44 Eghtɨ gumazir manam ian faragh mangɨsɨ, a bar ian ingangarir gumazir kɨnimɨn mɨn ikɨ. \v 45 Ezɨ kamaghɨra Gumazibar Otarim iza, gumazamizibar amutɨ me a bagh ingarasa, a izezir pu. Puvatɨ, a me bagh ingarasa ize. A gumazamizir avɨriba bagh ovegh ua me givezegh me iniasa ize.” \s Iesus gumazir damazir kurar mam gamizɨ a dera \r (Matyu 20:29-34 ko Luk 18:35-43) \p \v 46 Egha Iesus uan suren gumaziba ko Jerikon izegha, egha gumazamizir avɨrim sara nguibar ekiam ataghrasi. Ezɨ gumazir damazir kurar mam, an ziam Bartimeus (Timeusɨn otarim), a tuavir mɨriamɨn aperaghav ikiava biziba bagha inge. \v 47 Egha an orazima Nasaretɨn gumazim Iesus uaghan iza zuima a dia ghaze, “Iesus Devitɨn Otarim, nan apangkufigh!” \v 48 Ezɨ gumazamizir avɨriba dɨman an anogoregha egha nɨmɨra ikiasava a mɨgei. Ezɨ a pamtem diavɨra iti, “Devitɨn Otarim nan apangkufigh!” \v 49 Ezɨ Iesus tugha kamaghɨn mɨgei, “An diagh.” Ezɨ me gumazir damazir kuramɨn diagha ghaze, “Nɨ uabɨn gavgafigh, egh dɨkafigh! Iesus nɨn dei.” \v 50 Ezɨ a uan korotiar azenan azuim suegha anekunigha zuamɨra dɨkavigha Iesus bagha ize. \v 51 Ezɨ Iesus an azara, “Kɨ nɨ bagh tizim damuasa nɨ ifonge?” Ezɨ gumazir damazir kuram kamaghɨn mɨgei, “Tisa, kɨ ganasa ifonge.” \v 52 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Mangɨ. Nɨ nɨghnɨzir gavgavim Godɨn itima, a nɨ gamizɨ nɨ ua dera.” Ezɨ zuamɨra a ua gari. Egha a Iesusɨn gɨn tuavimɨn zui. \c 11 \ms Iesus mɨzazim inigha aremegha ua dɨkafi \mr (Sapta 11-16) \s Iesus atrivimɨn mɨn Jerusalemɨn zui \r (Matyu 21:1-11 ko Luk 19:28-40 ko Jon 12:12-19) \p \v 1 Egha Iesus uan suren gumaziba ko Jerusalemɨn boroghɨn izava Betfage ko Betanin boroghɨn Olivɨn mɨghsɨamɨn oto. Egha Iesus uan suren gumazir pumuning aning amaga, \v 2 kamaghɨn aning mɨgei, “Gua nguibar munagh itimɨn mangɨ, gua an mangɨva gantɨma donkin igiar mam, me a ikezɨma, a iti. Gumazitam dughiatamɨn a gaperaghava aruizir puvatɨ. Gua an benim fɨrighɨva a inigh kagh izɨ.\f + (11:2) Nɨ donkin mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 3 Eghtɨ tav guan azang suam, ‘Gua tizim bagha donki fɨri?’ gua kamaghɨn a mɨkɨm, ‘Ekiam ingangarim an iti. A uam anemangam.’” \p \v 4 Ezɨ aning ghua garima, me donki dɨpenir tiar akamɨn azenan tuavimɨn a ike. Ezɨ aning a fɨrima, \v 5 gumazir maba tuivighav ikia aningɨn azara, “Gua tizim bagha donkin benim fɨri?” \v 6 Ezɨ Iesus aning mɨkemezɨ moghon aning men akam ikara. Ezɨ gumaziba aningɨn amamangatɨzɨma aning zui. \v 7 Egha aning donki inigha Iesus bagha izeghava uan korotiar azenan azuiba suegha donki gisɨn da ghuani. Ezɨ Iesus a gisɨn apera. \v 8 Ezɨ gumazamizir avɨriba uan korotiar azenan azuiba suegha tuavimɨn da ghuari. Ezɨ marazi ruarimɨn tev seviba aghoregha da arɨsi. \v 9 Egha faragha zuiba ko gɨn zuiba me diava ara kamaghɨn mɨgei, \b \q “Hosana! Ia Godɨn ziam fɨ! \q2 Gumazir kam Ekiamɨn ziam ko gavgavimɨn izi. \q3 God deravɨra a damu.” \q \v 10 “En ovavim Devit fomɨra en atrivimɨn ikezɨ moghɨn \q3 gumazir kam en atrivimɨn ikiasa izi. \q2 Eghtɨ God deravɨra a damu. \q3 Hosana! Biziba bar dar pɨn itir Godɨn ziam fɨ!” \b \p \v 11 Ezɨ Iesus Jerusalemɨn aven ghugha ghua Godɨn Dɨpenir mɨriamɨn ghu. A ghugha biziba dar garava da asavsuisi. Ezɨ aruem gɨvazɨ a suren gumaziba ko me Betanin ghue. \s Iesus temer figh bar an anogoroke \r (Matyu 21:18-19) \p \v 12 Amɨmɨzaraghan Iesus uan suren gumaziba ko ua Betani ataghragha, Iesus mɨtiriam an azi. \v 13 A saghon garima temer fighɨn mam dafaribara iti. Ezɨ a roghɨra mangɨ foghasa a dagheba iti, o puvatɨ. Kar fighɨn temeba bamin dughiam puvatɨ. Ezɨ kamaghɨn a ghua ovɨzitamɨn apizir puvatɨ, dafarir kɨnbaram an iti.\f + (11:13) Nɨ fighɨn mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 14 Egha a kamaghɨn temem mɨgei, “Tav gɨn nɨn ovɨzitam rameghan kogham.” An a mɨkemezɨ, an suren gumaziba oraki. \s Iesus Godɨn Dɨpenir mɨriamɨn ghua gumazir asɨziba amadiba me batosi \r (Matyu 21:12-17 ko Luk 19:45-48 ko Jon 2:13-22) \p \v 15 Egha Iesus uan suren gumaziba ko Jerusalemɨn otivigha, Iesus Godɨn Dɨpenir mɨriamɨn ghuava gumazir asɨzir ofa gamibagh iveziba ko asɨzir ofa gamiba amadiba me batosi. Egha dagɨaba uari ikarvazir gumazibar dakoziba ko kuarazir bunbaba amadibar dabirabiba, da fava egha da ighagharɨsi. \v 16 Egha a tav bizir amaditam inigh Godɨn Dɨpenir mɨriamɨn aven izɨ mangan an anogoroke. \v 17 Egha a men sure gamuava kamaghɨn me mɨgei, “Mɨgɨrɨgɨar kam Godɨn Akɨnafarimɨn osizirimɨn iti, o puvatɨ? \b \q ‘Nan dɨpenimɨn ingangarimɨn mɨngarim kamakɨn, \q2 kar nguaziba bar men Gumazamiziba \q3 God ko Mɨgeir Dɨpenim.’ \b \m Ezɨ ia gumazir okeibar danganir mogomemɨn mɨn a gami.” \p \v 18 Gumazamizir avɨrim bar an suren mɨgɨrɨgɨaba baregha dɨgavir kuram gami. Ezɨ kamaghɨn ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan arazibagh fozir gumaziba Iesusɨn atiatigha, egh me a mɨsueghtɨ an aremeghasa maghɨra tuaviba buri. \v 19 Ezɨ aruem gevima Iesus uan suren gumaziba ko me Jerusalemɨn nguibar ekiam ategha azenan zui. \s Temer fighɨn mɨsɨngizim \r (Matyu 21:20-22) \p \v 20 Egha mɨzaraghara Iesus uan suren gumaziba ko ghua garima temer fighɨn biba sara mɨsɨngi. \v 21 Ezɨ Pita nɨrɨgha Iesus mɨgei, “Tisa nɨ gan, temer fighɨn nɨ asɨghasɨghasa mɨkemezim, a mɨsɨngi!” \v 22 Iesus an mɨgɨrɨgɨam ikaragha kamaghɨn me mɨgei, “Nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikɨ. \v 23 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, tina mɨghsɨar kam mɨkɨm suam, ‘Mangɨ uabɨ fegh ongarim mɨkɨnigh,’ egh uan navir averiamɨn igharagh nɨghnɨghan kogh, egh nɨghnɨzir gavgavim a mɨkemezir bizimɨn ikɨ suam, ‘An otivam,’ eghtɨ bizir kam a bagh otogham. \v 24 Kamaghɨn amizɨma kɨ ia mɨgei, ia bizir tizim bagh God ko mɨgeir dughiam an azangsɨgh, egh nɨghnɨzir gavgavim ikɨ suam, ‘Kɨ a inigha gɨfa,’ nɨ bizir kam inigham. \v 25-26 Egh nɨ tugh God ko mɨkɨmɨva egh osɨmtɨzim tinan iti, nɨ an arazir kuram gɨn amadagh, eghtɨ kamaghɨn nɨn Afeziar Ekiar uan nguibamɨn itim nɨn arazir kuraba gɨn amadagham.”\f + (11:26) Fofozir gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, mɨgɨrɨgɨar otevir mam uaghan vezɨn kamɨn aven iti. Mɨgɨrɨgɨar kamra kara, “Egh ia gumazamizir igharaziba, ia gamizir arazir kuraba gɨn amadaghan koghtɨ, ian Afeziar uan nguibamɨn itim a uaghan ian arazir kuraba gɨn amadaghan kogham.”\f* \s Judan gumazir dapaniba Iesusɨn gavgavim bagha azara \r (Matyu 21:23-27 ko Luk 20:1-8) \p \v 27 Egha Iesus uan suren gumaziba ko uamategha Jerusalemɨn otogha Iesus Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn aven aruima, ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan arazibagh fozir gumaziba ko Judan gumazir dapaniba a bagha ize. \v 28 Egha Iesusɨn azara, “Nɨ gavgavir manamɨn amodoghɨn bizir kabagh ami? Egha tina bizir kabar amuasa gavgavim nɨ ganɨngi?” \p \v 29 Ezɨ Iesus me ikara, “Kɨ azangsɨzir mam ia damuasa ia na mɨkemeghtɨ kɨ gavgavir manamɨn bizir kabagha amimɨn gun ia mɨkɨmam. \v 30 Jonɨn rurim—kar Godɨn bizim, o gumazibar bizim? Na mɨkemegh!” \p \v 31 Ezɨ me uarira uariv kemegha ghaze, “E suam, ‘An rurim Godɨn ize,’ eghtɨma a kamaghɨn ua en azaragham, ‘Ia manmaghɨn amigha nɨghnɨzir gavgavim Jon damuan aghua?’ \v 32 Eghtɨ e suam, ‘An rurim gumazibar ize’....” (Gumazamiziba bar moghɨra fo, Jon a guizbangɨra Godɨn akam inigha izir gumazim, kamaghɨn me gumazamizibar atiatingi.) \v 33 Egha me Iesusɨn azangsɨzim ikaragha kamaghɨn mɨgei, “E fozir puvatɨ.” Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Kamaghɨra, kɨ uan gavgavim inizir tuavimɨn, gun ia mɨkemeghan kogham.” \c 12 \s Wainɨn azenimɨn garir gumazir kurabar akar isɨn zuim \r (Matyu 21:33-46 ko Luk 20:9-19) \p \v 1 Ezɨ Iesus akar isɨn zuibar Judan gumazir dapanibav gei, “Gumazir mam wainɨn azenim oparigha an dɨvazim aghui. Egha wainɨn ovɨziba mɨrmɨramin itarim gukuigha pɨn ikɨ wainɨn azenimɨn ganamin dɨpenimɨn ingari. Egha a wainɨn azenim isa wainɨn azenimɨn ganamin gumazir mabagh anɨngi (eghtɨ me gɨn wain taba uam a ikaragham). Egha saghon igharagha ghu.\f + (12:1) Nɨ wainɨn mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 2 Ezɨ wainɨn ovɨziba kuaramin dughiam otozɨ, wainɨn azenir ghuavim ingangarir gumazir mam amadazɨ a wainɨn ovɨzir taba iniasa wainɨn azenimɨn garir gumaziba bagha ghu. \v 3 Ezɨ me an suiragha, a mɨsuegha anemadazɨ a dafaribara uamatenge. \v 4 Ezɨ a ingangarir gumazir igharazim amadazɨ me a mɨsogha an dapanim abigha aghumsɨzir arazibar a gami. \v 5 Ezɨ a ua mɨkezim amada, ezɨ kam me a mɨsoghezɨ an areme. Ezɨ an avɨrir igharazir maba saram amangi; maba me pura me mɨsoke, maba me me mɨsoghezɨ me ariaghɨre. \p \v 6 “Ezɨ bar abuananam iti anenemangasa, an otarir kamra, a bar ifongezim. A bar men gɨn anemagava kamaghɨn mɨgɨa ghaze, ‘Me nan otarir kamɨn akam baregh deragh a damuam.’ Egha anemadazɨ a ghu. \v 7 Ezɨ wainɨn azenimɨn garir gumaziba kamaghɨn uariv gei, ‘Kar gɨn wainɨn azenir kam iniamin otarim. Aria, e uari inigh a mɨsueghtɨ an aremeka. Egh wainɨn azenir kam, e an ghuaviba ikegham.’ \v 8 Egha me an suiragha a mɨsoghezɨ an areme. Ezɨ me a isava wainɨn azenimɨn azenan anekuni. \p \v 9 “Ezɨ wainɨn azenimɨn ghuavim bar manmaghɨra damuam? A izɨva wainɨn azenimɨn garir gumazir kabav soghtɨma me arɨmɨghiram. Egh wainɨn azenim isɨva igharaz darazir aningam. \v 10-11 Ia Godɨn Akɨnafarir osizirir kamɨn ganiz, o puvatɨ? \b \q ‘Kar dɨpenir akɨnir ingangarir gumaziba aghuazim, \q2 a datɨrɨghɨn dɨpenim aterir guarim gava. \q Kar Ekiam arazir kam gami, \q2 ezɨ an en ganganimɨn \q3 bar dera.’” \b \p \v 12 Ezɨ me fo an akar isɨn zuim me gasara, ezɨ kamaghɨn me an suiragh a iniasa tuaviba buri. Egha me an suighasa gumazamizibar atiatigha, anetegha ghue. \s Gumazamiziba dagɨaba Sisar danɨngam, o puvatɨgham? \r (Matyu 22:15-22 ko Luk 20:20-26) \p \v 13 Egha gɨn Judan gumazir dapaniba Farisin maba ko Herotɨn gɨn zuir darasi amadazɨ, me Iesus bagha ize. Eghtɨ me Iesusɨn mɨgɨrɨgɨar otevitamɨn an suighasa. \v 14 Me izegha kamaghɨn mɨgei, “Tisa, e fo, nɨ zurara guizbangɨra mɨgɨava, mɨgɨrɨgɨar vamɨra gumazamiziba bar me ganɨdi. Gumazir ziaba itiba o gumazir kɨniba, nɨ akar vamɨra me mɨgɨava guizbangɨra Godɨn arazibar men sure gami. E Godɨn arazim gɨn mangɨva, gavmanɨn dagɨaba Sisar danɨngam o puvatɨgham? E ivezam, o ivezan kogham?” \p \v 15 Ezɨ Iesus men ifavarim gɨfogha kamaghɨn men azara, “Ia tizim bagha na gifari? Dagɨatam na bagh a inigh izɨtɨ kɨ an ganika.” \v 16 Ezɨ me dagɨam a bagha a inigha izezɨ a men azara, “Tinan nedazim ko ziamra kara?” Ezɨ me kamaghɨn Iesus ikara, “Sisarɨn nedazim.” \v 17 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Kamaghɨra, ia Sisarɨn biziba Sisar danɨngɨva, Godɨn biziba isɨ, God danɨng.” Ezɨ me an ikarvazimɨn dɨgavir kuram gami. \s Sadyusiba gumazim aremegh ua dɨkavamin bizim bagha Iesusɨn azangsɨsi \r (Matyu 22:23-33 ko Luk 20:27-40) \p \v 18 Ezɨ Sadyusiba, me kamaghɨn nɨghnɨsi, gumazim aremegh ua dɨkavighan kogham. Egha me azangsɨzir mam sara Iesus bagha ize.\f + (12:18) Nɨ Sadyusibar mɨngarim gɨfoghsɨ, akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 19 Me izegha kamaghɨn mɨgei, “Tisa, Moses fomɨra kamaghɨn e bagha osiri, gumazim ovegh uan amuim ategh egh boriba puvatɨghtɨ, an aveghbuam an amuir odiarimɨn ikɨva a bagh boriba iniam. \v 20-21 Ezɨ dughiar mam 7 pla aveghbuaba iti. Avebam amuimɨn ikia boriba puvatɨgha aremezɨma, ua avebamra irim an ikia boriba puvatɨghava uaghan areme. Ezɨ mɨkezim kamaghɨram ami. \v 22 Ezɨ 7 pla aveghbuar kaba bar me an ikia, boritaba inizir puvatɨgha ariaghɨre. Ezɨ abuan, amizim uaghan areme. \v 23 Aveghbuar 7 pla an ike. Egh kamaghɨn ua dɨkavamin dughiam, tinarama an pam?” \p \v 24 Ezɨ Iesus kamaghɨn me ikara, “Ia Godɨn Akɨnafarimɨn osizirim ko Godɨn gavgavim gɨfozir puvatɨ, kamaghɨn ia paza nɨghnɨgha mɨgei? \v 25 Ariaghreziba dɨkavamin dughiam paba amuibar ikian kogham, uaghan me amuiba isɨ pabar arɨghan kogham. Me enselbar mɨn Godɨn Nguibamɨn ikiam. \p \v 26 “Ezɨ ariaghreziba ua dɨkavizir bizim bagha, ia Mosesɨn Akɨnafarimɨn aven temer isizimɨn eghaghanim ia an gani, o puvatɨ? Eghaghanir kamɨn, God kamaghɨn Moses mɨkeme, ‘Kɨ Abraham, ko Aisak ko Jekopɨn God.’ \v 27 God gumazibar nivafɨzir ariaghɨribar God puvatɨ, a gumazibar duar angamra itibar God. Ia bar paza nɨghnɨgha mɨgei.” \s Godɨn arazir faragha zuim \r (Matyu 22:34-40 ko Luk 10:25-28) \p \v 28 Ezɨ Judan arazibagh fozir gumazir mam izima Sadyusiba Iesus ko uari adozima, a me barasi. An orazima Iesus ikarvazir aghuim me ganɨngizɨma, a Iesusɨn azara, “Godɨn arazir manamra maba bar dagh afiragha, faragha zui?” \v 29 Ezɨ Iesus a ikara, “Arazir bar ekiamra kara: ‘Israel, ia oragh. Ekiam en God, Ekiam uabɨra. \v 30 Ia uan Ekiam, ian God, uan navir averiam ko uan duam ko uan nɨghnɨzim ko uan gavgavim sara bar a gifongegh.’ \v 31 Ezɨ arazir anarɨra irimra kara, ‘Nɨ uabɨ gifongezir moghɨn gumazamiziba bar me gifongegh.’ Ua arazitam kamningɨn mɨn ekevegha aning gafirazir puvatɨ.” \p \v 32 Ezɨ gumazir kam kamaghɨn Iesus ikara, “Nɨ guizbangɨra mɨgɨa ghaze, God uabɨra, tav ua itir puvatɨ. \v 33 E uan navir averiam ko, uan nɨghnɨzim ko uan gavgavimɨn Ekiam gifongegh, egh uabɨ gifongezir moghɨn gumazamiziba bar me gifongegham. E arazir kamningɨn gɨn mangam, eghtɨ arazir kamning ofan me bar avimɨn tueba ko ofa damuamin biziba bar dagh afira.” \p \v 34 Iesus orazima a deravɨra mɨkemezɨ, Iesus a mɨgei, “Nɨ God biziba bar dagh ativagh dar ganamin dughiamɨn saghon itir puvatɨ.” Egha datɨrɨghɨn tav ua azangsɨzitam ua Iesus damuan atiatingi. \s Iesus, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim bagha gumazamizibar azangsɨsi \r (Matyu 22:41-46; 23:1-36 ko Luk 11:37-54; Luk 20:41-47) \p \v 35 Egha Iesus Godɨn Dɨpenir mɨriamɨn gumazamizibar sure gamuava, men azara, “Manmagh amizɨ Judan arazibagh fozir gumaziba kamaghɨn mɨgɨa ghaze, Krais, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, a Devitɨn ovavim? \v 36 Devit uabɨ, Godɨn Duam nɨghnɨzir kam a ganɨngizɨ, a kamaghɨn mɨkeme, \b \q ‘Ekiam, nan Ekiam kamaghɨn a mɨgei, \q2 “Nan agharir guvim daperagh, \q3 egh na ko atrivimɨn ikiam. \q Egh mangɨ dughiar kɨ nɨn apanibar amightɨ \q2 me nɨn apengan ikiam.” ’ \b \m \v 37 Egha Devit uabɨ ‘Ekiam’ gumazir kam gatɨ. Ezɨ manmaghɨn amizɨ a ua Devitɨn Otarim?” Ezɨ gumazamizir avɨriba an mɨgɨrɨgɨaba baregha bar akonge. \p \v 38 Ezɨ Iesus gumazamizibar sure gamua kamaghɨn mɨgei, “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba bagh ganigh. Me korotiar ruaribar aghuigh darutɨ gumazamiziba me biziba amaga dagh ivezi naghɨn ziar ekiaba me danɨngasa, me bar ifonge. \v 39 Egh God ko mɨgeir dɨpenibar dabirabir aghuariba iniva, egh isar ekiabar dughiaba me danganir ziaba itiba iniasa bar ifonge. \v 40 Me amuir odiaribagh ifarava men dɨpeniba okɨa, ghaze e dera. Egha gumaziba men ziaba fasa, egha me God ko mɨgɨa mɨgɨrɨgɨar ruaribagh ami. Kamaghɨn amir gumaziba, men ivezir kuram gumazir arazir kurabagh amibar ivezim bar a gafiragham.” \s Amuir odiarimɨn ofa \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Egha Iesus ghua dagɨaba arɨzir danganimɨn boroghɨn aperaghav ikiava gumazamizir avɨribar garima me uan dagɨaba isa Godɨn Dɨpenimɨn dagɨaba arɨzir danganimɨn a da arɨsi. Gumazamizir dagɨar avɨriba itiba dagɨar avɨriba arɨsi. \v 42 Ezɨ biziba puvatɨzir amuir odiarim izava dagɨar muziarir pumuning atɨ, aning dagɨar rubuzir muziarir vamɨra an mɨn ghu. \v 43 Ezɨ Iesus uan suren gumazibar diagha kamaghɨn mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, biziba puvatɨzir amuir odiarir kam dagɨar muziarir pumuning dagɨaba arɨzir danganim gatɨ, ezɨ an dagɨar pumuning gumazir igharaziba arɨghɨzir dagɨabagh afira. \v 44 Me uan dagɨar avɨribar amodoghɨn dagɨar muziariba anɨngi. Ezɨma a uan dabirabir onganarazimɨn mɨrara dagɨar muziarir abuananam atɨ.” \c 13 \s Iesus ghaze, Godɨn Dɨpenim gɨn ikuvigham \r (Matyu 24:1-2 ko Luk 21:5-6) \p \v 1 Egha Iesus Godɨn Dɨpenim ategha azenan zuima, an suren gumazir mam a mɨgei, “Tisa! Nɨ gan, kar dagɨar bar ekiaba, me dar Godɨn Dɨpenimɨn ingarizɨma, an ganganim bar dera! Godɨn Dɨpenim koma dɨpenir dozir an mɨriamɨn itiba, da bar dɨpenir diriba!” \v 2 Ezɨ Iesus kamaghɨn a ikara, “Nɨ dɨpenir dafar kabanaghɨn gari? Da bar ikuvigham. Egh dagɨar kaba, gumaziba bar da pueghtɨ da bar moghɨra dagh iregham. Eghtɨ tam tam gisɨn ikeghan kogham.” \s Iesus ghaze, osɨmtɨzir avɨriba gɨn otivam \r (Matyu 24:3-14 ko Luk 21:7-19) \p \v 3 Egha Iesus Olivɨn mɨghsɨam gisɨn, Godɨn Dɨpenimɨn guam a mɨsuegha aperaghav itima, Pita, Jems, Jon ko Andru me uarira ikiava an azara, \v 4 “E mɨkemegh, dɨpeniba ikuvighamin bizim, a manadɨzoghɨn otivam? Eghtɨ arazir manam faragh otoghtɨma, e fogh suam bizir kaba otivamin dughiam roghɨra ize?” \p \v 5 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Ia uari bagh deraghvɨra gan, gumazitam izɨ ia gifaran markɨ. \v 6 Gumazir avɨriba nan ziamɨn izɨ, suam, ‘Kɨ Krais, God ua e iniasa mɨsevezir gumazim,’ egh gumazamizir avɨribagh ifaram. \p \v 7 “Eghtɨ ia roghɨra itir mɨdorozir ekiabar nɨgɨniba baragh, egh saghon itir mɨdorozir ekiabar akaba baragham. Egh ia dɨgavir kuram damuan markɨ. Arazir kaba otivam, eghtɨ nguazir kam gɨvamin dughiam tɨghar izam. \v 8 Kantrin mamɨn itir darazi dɨkavigh kantrin igharazimɨn itir darazi ko mɨsogham. Eghtɨ atrivir mamɨn adarazi dɨkavigh atrivir igharazimɨn adarazi ko mɨsogham. Danganir mabar dagheba bar puvatɨghtɨma, gumazamiziba mɨtiriamra ikiam. Eghtɨma mɨkɨmkɨziba uaghan otivam. Osɨmtɨzir kaba faragh otivightɨ nguazir kam gɨvamin dughiam tɨghar. Osɨmtɨzir kaba mati, amizim otasa faraghavɨra mɨzazim isi mokɨn. \p \v 9 “Ia deravɨra uari bagh gan. Gumazitaba ia isɨ nguibabar garir gumazibar anɨngam. Egh me God ko mɨgeir dɨpenibar ia mɨsogham. Egh ia na bangɨn atriviba ko gavmanɨn gumazir ekiabar damazibar tuiva, egh ka amizir biziba ia dar gun me mɨkɨmam. \v 10 Eghtɨ Godɨn akar aghuim gumaziba faragh nguibaba bar dav kɨnigh. \v 11 Eghtɨ gumazitaba dughiar manam ian suiragh ia inigh kotɨn mangɨtɨ, ia faragh mɨkɨmsɨ nɨghnɨghɨva osɨman markɨ. Pura mɨgɨrɨgɨar manam God kotɨn aven nɨ danightɨ, na mɨkɨm. Kar nɨ uabɨ mɨgeir puvatɨ, Godɨn Duam mɨgei. \p \v 12 “Aveghbuaba uarira uari isɨ apanibar anɨngtɨ me me mɨsoghtɨ me arɨmɨghiram. Eghtɨ afeziaba uan boriba uaghan kamaghɨra dar amuam. Boriba uan ameboghfeziabar akaba batoghɨva ovengamin arazibar me damutɨ, me arɨmɨghiram. \v 13 Eghtɨ gumazamiziba bar nan ziam bangɨn ian aghuagham. Egh tina tugh gavgavigh mangɨ ana aremeghamin dughiamɨn tughtɨ, God ikɨrɨmɨrir aghuarim gɨn a danɨngam.” \s Iesus ghaze, bizir bar kuram otivam \r (Matyu 24:15-28 ko Luk 21:20-24) \p \v 14 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia gantɨ God bar aghuazir bizim an dɨpenimɨn ikiam. Kar a ikian koghamin danganim. A ikɨtɨ, God uan Dɨpenim ategham. (Nɨ tina osizirir kamɨn ganigh, deravɨra nɨghnɨghɨva a gɨfogh.) God bar aghuazir bizir kam, dughiar kamɨn otoghtɨ, Judian Distrighɨn aven itir darasi me zuamɨram arɨ mɨghsɨabar ghuavanangam. \v 15 Tav dɨpenimɨn avughsir danganimɨn ikeghɨva dɨpenimɨn aven mangɨ uan bizitam inian markɨ. \v 16 Tav azenir ekiamɨn ikeghɨva uamategh dɨpenimɨn mangɨ uan azenan azuir korotiam inian markɨ. \v 17 Naviba adair amiziba ko boriba oteba apir amebaba, mevzika; dughiar izamin kaba bar men ikuvigham! \v 18-19 Dughiar izamin kaba, da osɨmtɨzir ekiabar dughiaba. God nguazim ko overiamɨn ingarizir dughiamɨn iza datɨrɨkɨn, egh ua kamaghɨn dughiatam otoghan kogham. Ezɨ kamaghɨn ia God ko mɨkɨm, eghtɨ osɨmtɨzir ekiar kaba amozimɨn dughiamɨn otivan markɨ. \v 20 Egha Ekiam uan mɨsevezir gumazamizibagh nɨghnɨgha, dughiar kurar kamɨn dughiar maba aghorezɨ da mong otefe. A ti dar aghorezir puvatɨzɨ gumazamiziba bar ariaghreghai. \p \v 21 “Dughiar izamim tav ia mɨkɨm suam, ‘Ia gan, Kraisra kara! A God Ua E Iniasa Mɨsevezir Gumazimra,’ o, ‘Ia gan, Kraisra muna!’ an akam baraghan markɨ. \v 22 Gumazitaba izɨva ia gifar suam, ‘Kɨrara, God Gumazamiziba Ua Me Iniasa Mɨsevezir Gumazim,’ o ‘kɨ Godɨn akam inigha izir gumazir mam,’ egh me mirakelɨn bar ekiaba koma dɨgavir kuram gamir arazibar amutɨ da otivam. Me kamaghɨn ifonge, me gumazamizibagh ifaraghtɨ, me onganigham. Egh me gavgavim ikɨ, uaghan God ua bagha mɨsevezir gumazamiziba, me uaghan me gifarasa. Kamaghɨn me mirakelɨn kabar amuam. Egh dughiataba me me gifarsɨ damuva avegham. \v 23 Kɨ gɨn otivamin biziba bar dar gun ia mɨkeme. Kamaghɨn ia deravɨra uari bagh gan.” \s Iesus ghaze, gɨn Gumazibar Otarim izam \r (Matyu 24:29-31 ko Luk 21:25-28) \p \v 24 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Osɨmtɨzir ekiar kabar dughiam gɨvaghtɨ, gɨn izamin dughiamɨn bizir kaba otivam. \b \q ‘Aruem mɨtategham, \q2 eghtɨ iakinim isiraghan kogham; \q \v 25 eghtɨ mɨkoveziba overiamɨn asighɨram, \q2 eghtɨ overiamɨn itir bizir gavgaviba sɨvaghsɨvagh, \q3 uan danganiba ataghragham.’ \b \m \v 26 Dughiar kamɨn gumaziba gantɨ Gumazibar Otarim gavgavir ekiam ko angazangarir ekiam sara ghuariamɨn tongɨn izam. \v 27 Egh a uan enselba amadaghtɨ me mangɨ nguazim ko overiamɨn danganiba bar ko nguazimɨn oteviba bar dar mangɨva God mɨsevezir gumazamiziba men aku a bagh izam.” \s Iesus ghaze, ia temer fighɨn gan fogh \r (Matyu 24:32-35 ko Luk 21:29-33) \p \v 28 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Temer fighɨn aguaba ua dɨz murtɨ, ia fogh suam, amozimɨn dughiam roghɨra ize. Ia temer fighɨn gan nɨghnɨzim iniam. \v 29 Kamaghɨra ia bizir kabar gantɨ da otivtɨ, ia fogh suam, Gumazibar Otarim a ua izamin dughiam roghɨra ize. A tiar akamɨn tughav iti. \v 30 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei dughiar kamɨn itir gumazamizir kaba ikɨvɨra ikɨtɨ bizir kaba bar otivam. \v 31 Overiam ko nguazim gɨvagham, eghtɨ nan mɨgɨrɨgɨaba gɨvaghan kogham.” \s Iesus ghaze, a ua izamin dughiam tav a gɨfozir puvatɨ \r (Matyu 24:36-44) \p \v 32 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Tav fozir puvatɨ, dughiar manamra kɨ ia mɨgeir bizir kaba otivam. Godɨn Nguibamɨn itir enselba ko Godɨn Otarim uaghan fozir puvatɨ. Afeziar Ekiam uabɨra fo. \p \v 33 “Ia dughiar kamɨn izamin dughiam gɨfozir puvatɨ. Ia deravɨra uari bagh ganɨva mɨzuam. \v 34 Dughiar kam mati gumazim igharagha zui. A uan dɨpenim ategha ghua uan dɨpenim isa uan ingangarir gumazibar dafarim garighava dɨpenimɨn ingangariba me rome. A tiar akamɨn itir gumazimɨn mɨgɨa ghaze, nɨ deravɨra gan. \p \v 35 “Dɨpenimɨn ghuavim izamin dughiam ia a gɨfozir puvatɨ, a bogarangra izam, o dɨmagarir arɨzimɨn izam, o tuariba akɨtɨ a izam, o amɨnim tiraghtɨ a izam, o? Kamaghɨn ia deravɨra gan. \v 36 Puvatɨghtɨma, a zuamɨram otogh ian gantɨ, ia dakuvɨra ikiam. \v 37 Kɨ ia mɨgeir bizir kaba, kɨ gumazamiziba bar me mɨgei, ‘Ia deravɨra gan!’” \c 14 \s Gumazir dapaniba Iesus mɨsueghtɨ an aremeghasa mɨgɨrɨgɨabar kɨri \r (Matyu 26:1-5 ko Luk 22:1-2 ko Jon 11:45-53) \p \v 1 Dughiar kam, God Israelbagh Itazir Dughiam, koma Yis Puvatɨzir Bretɨn Isam Damuamin Dughiam, dughiar pumuningra ikiavɨra itima, ofa gamir gumazir ekiaba, koma Judan arazibagh fozir gumaziba, arazir mogometamɨn Iesusɨn suiragh amɨsueghtɨ an aremeghasa tuaviba buri.\f + (14:1) Nɨ Israelbagh Itazir Dughiam koma Yis Puvatɨzir Bretɨn Isam Damuamin Dughiamɨn mɨngariba gɨfoghsɨ, nɨ akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 2 Me kamaghɨn uariv gei, “E isamɨn dughiamɨn an suighan kogham. E damutɨ isamɨn itir gumazamiziba mɨdorozir ekiatam e damigham.” \s Amizir mam mughuriar aghuim zuir borem Iesusɨn dapanim ginge. \r (Matyu 26:6-13 ko Jon 12:1-8) \p \v 3 Egha Iesus Betanin nguibamɨn ikiava lepa itir gumazim Saimonɨn dɨpenimɨn aven dagher dakozimɨn apava aperaghav iti. An apava aperaghav itima, amizir mam mughuriar aghuim zuir borer mam. An alabastan ingarizir mɨsevimɨn iti. An ziam nat, an ivezim bar pɨn iti. Amizir kam borer kam inigha Iesus bagha izegha borev sevim abigha borem Iesusɨn dapanim ginge. \v 4 Ezɨ uaghan itir darasi me naviba isiava kamaghɨn uariv gɨavɨra iti, “Tizim bagha kav borer mughuriar aghuim zuim pazava a gami? \v 5 An anemadagha dagɨar avɨriba inighai. An ivezim azenir vamɨran ivezim gafira. Eghtɨ an dagɨaba onganarazibagh amibar akuragham.” Egha me puv an atari, egha an anogorosi. \v 6 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Anetakigh. Ia tizim bagha osɨmtɨzim a garɨsi? Anetakigh! An arazir aghuim na gami. \v 7 Onganarazibagh amiba zurara ia ko ikiam. Ia dughiar manam men akurvaghsɨ, men akurvagh. Kɨ zurara ia ko ikian kogham. \v 8 Kɨ aremeghtɨ a damuamin bizim, a na gami. A faragh mughuriar aghuim zuir borem nan mɨkarzim daghuightɨ me gɨn na mozim darɨgham. \v 9 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, me nguazir kamɨn danganir manamɨn Godɨn akar aghuim akunɨva egh amizir kam amizir arazim uaghan a mɨkɨmɨva egh a gɨnɨghnɨghɨvɨra ikiam.” \s Judas Iskariot Iesus inigh ofa gamir gumazir ekiabar dafarim darɨghasa akar gavgavim arkɨri \r (Matyu 26:14-16 ko Luk 22:3-6) \p \v 10 Ezɨ Judas Iskariot 12 plan aposelɨn mam, a Iesus isɨva ofa gamir gumazir ekiabar dafarim darɨghasa me bagha ghu. \v 11 Ezɨ me an akar kam baregha bar akonge, egha dagɨaba a danɨngasa akar gavgavim arkɨri. Ezɨ an an suiragh me danɨngasa tuaviba buri. \s Iesus uan suren gumaziba koma api \r (Matyu 26:17-25 ko Luk 22:7-14 ko 22:21-23 ko Jon 13:21-30) \p \v 12 Yis Puvatɨzir Bretɨn Isam Damuamin Dughiabar faragha zuir dughiam, Judan gumaziba me arazir kam iti. Me faragh God Israelbagh Itazir Dughiam gɨnɨghnɨghɨva sipsipɨn igiam inigh God danighɨva an ofa damuam. Ezɨ Iesusɨn suren gumaziba an azara, “Nɨ danganir manamɨn, e mangɨ, nɨ God Israelbagh Itazir Dughiamɨn isam ramɨsɨ, e bizibar akɨram?” \v 13 Ezɨ a uan suren gumazir pumuning amaga kamaghɨn aning mɨgei, “Gua nguibar ekiamɨn mangɨtɨ gumazitam dɨpar mɨnem ater izɨ gua batoghtɨ, gua an gɨn mangɨ. \v 14 Dɨpenir an aven zuim gua an mangɨva an ghuavim mɨkɨm suam, ‘Tisa kamaghɨn azangsɨsi, “Nan danganir kɨ uan suren gumaziba ko Israelbagh Itazir Dughiamɨn isamar amamim mana?” ’ \v 15 Eghtɨ a dɨpenimɨn aven pɨn itir danganir ekiam ian akagham. Danganir kam biziba bar ikia e baghavɨra mɨzuai. Eghtɨ ia danganir kam e uari bagh biziba bar dar akɨr.” \v 16 Ezɨ an suren gumazimning me ategha nguibar ekiamɨn aven ghua garima biziba a mɨgɨrɨgɨamɨn mɨrara ghuzɨ, ezɨ aning maghɨra God Israelbagh Itazir Dughiam bagha dagheba ko bizibar kɨri. \p \v 17 Ezɨ guaratɨzimɨn Iesus uan 12 plan suren gumaziba ko otifi. \v 18 Egha me dagher dakozimɨn apiaghav ikiava apava, Iesus kamaghɨn mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ian tav na isɨva gumazir nan apanim gamibar agharim darɨgham, a uaghan na ko ikiava api.” \v 19 Me an akam baregha, naviba bar oseme. Egha me bar vaghvagha an azangsɨgha kamaghɨn mɨgei, “Kɨrara markiama?” \v 20 Ezɨ a me ikaragha kamaghɨn me mɨgei, “Ia 12 pla ian tavra. Gumazir na ko itarir vamɨra bret azuim. \v 21 Ezɨ Gumazibar Otarim, Godɨn Akinafarim mɨkemezir moghɨn, an aremegham. Eghtɨ gumazir Gumazibar Otarim isava apanibar agharim gatɨzim, gumaka! A bar ikuvigham! Amebam a batezir puvatɨzɨ, deraghai!” \s Iesus bret ko wain uan suren gumazibagh anɨngi \r (Matyu 26:26-30 ko Luk 22:15-20 ko 1 Korin 11:23-25) \p \v 22 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba ko apa ikiava, a bretɨn mam inigha God mɨnabagha egha anebigha, a isa uan suren gumazibagh anɨngi. Egha kamaghɨn me mɨgei, “Kar nan nivafɨzim. Ia a inigh aneremɨ.” \v 23 Egha a wain apir itarim inigha egha God mɨnabagha me ganɨngizɨ, ezɨ me vaghvagha uarir guri. \v 24 Me wain apima a kamaghɨn me mɨgei, “Kar nan ghuzim, an Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim, a gavgavim a ganɨdi. A gumazamizir avɨriba bagha ire. \v 25 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, Kɨ uam wainɨn ovɨzimɨn dɨpatam rameghan kogham, kamaghɨra ikɨ mangɨ Dughiar God Bizibagh Ativamimɨn otogham. Eghtɨ dughiar kam, kɨ wainɨn dɨpar igiam ramam.” \p \v 26 Egha me Godɨn ziam fer ighiar mam gamigha dɨkavigha Olivɨn Mɨghsɨamɨn ghue. \s Iesus ghaze, Pita gɨn mɨkɨm suam, a Iesus gɨfozir puvatɨ. \r (Matyu 26:31-35 ko Luk 22:31-34 ko Jon 13:36-38) \p \v 27 Egha Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “Godɨn Akɨnafarimɨn osizirim kamaghɨn iti, \b \q ‘Kɨ sipsipbar garir gumazim a mɨsueghtɨ \q2 sipsipba tintinimɨn aregham.’ \b \m Kamaghɨn ia bar nɨghnɨzir gavgavim nan itim gɨvaghtɨma, ia na ategh aregham. \v 28 Kɨ ia mɨgei, kɨ aremegh ua dikavigh ian faragh Galilin Distrighɨn mangam.” \v 29 Ezɨ Pita kamaghɨn mɨgei, “Me bar nɨ ateghtɨ kɨrara puvatɨgham.” \v 30 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, datɨrɨghɨn dɨmagarir kamɨn nɨ uabɨ dughiar pumuning ko mɨkezim nɨ suam, ‘Kɨ a gɨfozir puvatɨ,’ eghtɨ tuarim gɨn akazir pumuning damuam.” \v 31 Ezɨ Pita akar gavgavimra amua ghaze, “Kɨ nɨ ko ovengsɨva ovengam, kɨ bar kamaghɨn mɨkemeghan kogham. Bar puvatɨgham!” Ezɨ suren gumaziba bar kamaghɨram a mɨgei. \s Iesus Getsemanin azenimɨn God ko mɨgei \r (Matyu 26:36-46 ko Luk 22:39-46) \p \v 32 Egha Iesus uan suren gumaziba ko temer olivbar azenim, an ziam Getsemanin ghuegha, Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Ia kagh dapiaghɨv kɨtɨ kɨ God ko mɨkɨmam.” \v 33 Egha a Pita, Jems ko Jon me inigha ghu. Ezɨ atiatim puvɨram an anadima, a bar osemegha, \v 34 kamaghɨn me mɨgei, “Nan navir averiam, osɨmtɨzim a iteragha ghuaghiri. Ezɨ kɨ aremeghasava ami. Ia kagh ikɨ, deravɨra gan.” \v 35 Egha a mong isɨvagha ghugha, egha uan guam moghɨn nguazim girɨgha kamaghɨn God ko mɨgɨa ghaze, tuavir igharazitam ikɨtɨma God dughiar kurar kam na dam a inigh. \v 36 A kamaghɨn God ko mɨgei, “O Ame, nan afeziam, bizitam bar nɨn osemezir puvatɨ. Kamaghɨn osɨmtɨzir kam, nɨ na dam a inigh. Kɨ ifongezir moghɨn puvatɨ, nɨ ifongezir moghɨra, nɨ damu.” \p \v 37 Ezɨma a uamategha uan suren gumazir pumuning ko mɨkezimɨn bighan ghugha garima me akui. Ezɨ a kamaghɨn Pita mɨgei, “Saimon, nɨ akui? Nɨ tong na ko ikɨ ganɨva dughiar otevimɨn ikeghan kogham? \v 38 Ia na bagh deravɨra gan, egh God ko mɨkɨm, eghtɨ osɨmtɨzitam ia damutɨ, ia ireghan kogham. Kɨ fo, ian navir averiaba ifonge, ezɨ nivafɨziba gavgaviba dar puvatɨ. Kamaghɨn pariam ian azi.” \p \v 39 Egha a uamategha ghugha faragha God ko mɨkemezɨ moghɨn ua a ko mɨgei. \v 40 Egha a uamategha suren gumaziba bagha iza gari, me akuavɨra iti. Pariam puv men azi. Ezɨ a me gaghurazɨ, me a mɨkɨmamin akabagh asa. \p \v 41 Ezɨ a dughiar mɨkezimɨn ghugha God ko mɨkemegha uamategha iza me mɨgei, “Ia avughsava akuavɨra iti? Arazir kam atakigh! Dughiam oto. Ia gan, Gumazibar Otarim me a isɨva gumazir arazir kurabagh amibar dafarim darɨghasa. \v 42 Ia dɨkavigh! E mangam! Ia gan. Gumazir na isɨva apanibar anɨngamra muna izi!” \s Judas Iesus isava an apanibar dafarim gatɨ \r (Matyu 26:47-56 ko Luk 22:47-53 ko Jon 18:3-12) \p \v 43 Egha Iesus Pita, Jems ko Jon mɨgɨavɨra itima, Judas, an suren gumazir 12 plan mam oto. Maburan avɨrim a ko mɨdorozir sababa ko asianiba inigha Iesus bagha izi. Ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan arazibagh fozir gumaziba ko Judan gumazir dapaniba, me me amangizɨ, me izi. \v 44 Gumazir Iesus isɨ men dafaribar arɨghasava amim faragha ghaze, “Kɨ arazir kam ian akagham. Gumazir kɨ toramim, kar Iesusra. Ia an suiragh, egh deraghvɨra an ganɨva, egh a inigh mangɨ.” \p \v 45 Ezɨ Judas Iesus bagha ghuavɨra ikia kamaghɨn mɨgei, “Tisa!” Eghava an tore. \v 46 Ezɨ gumaziba izava Iesusɨn agharibagh iregha, pamtem an suiki. \p \v 47 Ezɨma Iesusɨn boroghɨn itir gumazir mam uan mɨdorozir sabam asigha, ofa gamir gumazibar dapanimɨn ingangarir gumazimɨn kuarim atu, ezɨ an kuarim dutuaghirɨ. \v 48 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Kɨ okɨmakɨar gumazim puvatɨ. Ia tizim bagha nan suighasa mɨdorozir sababa koma asianiba atera izi? \v 49 Kɨ zurara ia ko ikia, Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn aven sure gami. Ezɨ ia nan suighan aghua. Ezɨ Godɨn Akɨnafarimɨn osizirim mɨkemezir moghɨra ia kamaghɨn na gami.” \v 50 Ezɨma Iesusɨn suren gumaziba bar aneteghava are. \s Gumazir igiar mam arav ghu \p \v 51 Ezɨ gumazir igiar mam bizitam aruzir puvatɨ, egha inir ghurghurir azenan itimra ikegha Iesusɨn gɨn zui. Ezɨ Iesusɨn apaniba an suirazɨma, \v 52 a uan azenan itir inir ghurghurim ategha bibiamrama arav ghu. \s Iesus Judan kotɨn aven iti \r (Matyu 26:57-68 ko Luk 22:54-55 ko 22:63-71 ko Jon 18:13-14 ko 18:19-24) \p \v 53 Ezɨ Iesusɨn apaniba a inigha ofa gamir gumazibar dapanim bagha ghu. Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan gumazir dapaniba, ko Judan arazibagh fozir gumaziba, me bar iza uari akufa. \v 54 Ezɨ Pita mong tɨzim a gatɨgha Iesusɨn gɨn ghua bar ghua ofa gamir gumazibar dapanimɨn dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven ghu. Egha kagh ganganir gumaziba koma aperaghav ikia avimɨn fɨi. \p \v 55 Ofa gamir gumazir ekiaba koma Judan kotɨn aven itir gumaziba bar Iesusɨn mɨsueghtɨ an aremeghasa akar men akurvaziba buri, egha tam batozir puvatɨ. \v 56 Gumazir avɨriba ifavarir mɨgɨrɨgɨabar Iesus gami, ezɨ men mɨgɨrɨgɨaba voroghɨra zuir puvatɨ. \v 57 Ezɨ marazi dɨkavigha ifavarir akar kamɨn a mɨgei, \v 58 “E orazima, a ghaze, ‘Kɨ Godɨn Dɨpenir gumaziba ingarizim anepɨrigh, egh dughiar pumuning ko mɨkezimɨn igharazitamɨn ingarigham. Godɨn Dɨpenir kɨ ingaramim gumaziba ingarizir puvatɨzim.’” \v 59 Ezɨ mɨgɨrɨgɨar kaba uaghan guizbangɨra voroghɨra zuir puvatɨ. \p \v 60 Ezɨma ofa gamir gumazibar dapanim dɨkavigha men tongɨn tugha egha Iesusɨn azara, “Nɨ akatam ikarvaghan aghua? Me nɨ gasir akar kam, a guizbangɨra, o?” \v 61 Ezɨ Iesus nɨmɨra ikia men mɨgɨrɨgɨatam ikarazir puvatɨ. \p Ezɨ ofa gamir gumazibar dapanim uam an azara, “Nɨ Krais, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim? Nɨ gumazamiziba ziam fer Godɨn Otarim?” \v 62 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ an Otarimra. Eghtɨ nɨ gantɨ, Gumazibar Otarim gavgavim itir Godɨn agharir guvim daperagh overiamɨn ghuariaba sara izam.” \v 63 Ezɨ ofa gamir gumazibar dapanim uan korotiaba abighava azara, “E tizim bagh ua akar akurvaziba buriam? Markiam! \v 64 Ia uari a barasi, a mɨgɨrɨgɨar kurabar Godɨn ziam gasɨghasɨsi. Ezɨ ia manmaghɨn nɨghnɨsi?” Ezɨ me bar akam a gasa, egha ghaze an aremegham. \p \v 65 Egha marazi a gipari. Egha me an damaziba avara, egha me uan agharibar a mɨsogha kamaghɨn mɨgei, “Nɨ mɨkɨm. Tinara nɨ mɨsosi?” Ezɨ ganganir gumaziba a inighava a mɨsoghavɨra iti. \s Pita ghaze, a Iesus gɨfozir puvatɨ \r (Matyu 26:69-75 ko Luk 22:56-62 ko Jon 18:15-18; 18:25-27) \p \v 66 Dughiar kamra Pita dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven vangɨnan itima, ofa gamir gumazibar dapanimɨn ingangarir guivir mam izi. \v 67 Egha Pitan garima an avimɨn fɨima, a dɨkɨravɨram an gari. Egha kamaghɨn mɨgei, “Nɨ uaghan Nasaretɨn gumazir kam, Iesus ko ike.” \v 68 Ezɨ a uabɨn ghuaragha ghaze, “Kɨ nɨ mɨgeir bizir mam gɨfozir puvatɨ.” Egha dɨvazimɨn tiar akar ekiamɨn otivasa azenan ghu. Ezɨ tuarim ati. \v 69 Ezɨ ingangarir guivir kam kagh an apigha tuivighav itir gumazamiziba ua me mɨgei, “Muna men mav.” \v 70 Ezɨ a ua uabɨn ghuara. Ezɨ mong gɨn, an boroghɨn tuivighav itir darasi Pita mɨgei, “Nɨ Galilin gumazim, kamaghɨn guizbangɨra nɨ men mavɨra.” \v 71 Ezɨ a pamtem mɨgɨa ghaze, Kɨ guizbangɨra mɨgei, kɨ ifaraghtɨma God na gasɨghasigham. Egha kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ gumazir ia mɨgeir kam gɨfozir puvatɨ.” \v 72 A kamaghɨn mɨgɨavɨra itima tuarim uam ake. Ezɨ Pita Iesus a mɨkemezir mɨgɨrɨgɨam ginɨrɨ, “Nɨ faragh dughiar pumuning ko mɨkezimɨn suam, kɨ Iesus gɨfozir puvatɨ, eghtɨ tuarim gɨn dughiar pumuningɨn akegham.” Egha Pita nɨghnɨghava avegha bar puvɨrama azi. \c 15 \s Me Iesus inigha Pailat bagha ghu \r (Matyu 27:1-2 ko 27:11-14 ko Luk 23:1-5 ko Jon 18:28-38) \p \v 1 Egha bar mɨzaraghara, ofa gamir gumazir ekiaba, ko Judan gumazir dapaniba, ko Judan arazibagh fozir gumaziba, ko Judan kotɨn aven itir gumazir igharaziba sara, me nɨghnɨzir mam bato. Egha me Iesusɨn dafariba ikegha an akua ghua Pailat ganɨngi. \v 2 Ezɨ Pailat an azara, “Nɨ Judabar Atrivim, o?” Ezɨ Iesus a ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Are, nɨ deraghavɨra mɨgei.” \v 3 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba bizir avɨribar a mɨgɨava, a gasi. \v 4 Ezɨ Pailat uam an azara, “Nɨ mɨgɨrɨgɨar kaba ikarvagham, o puvatɨ? Nɨ orasi, me bizir avɨriba nɨ mɨgɨa nɨ gasi.” \v 5 Ezɨ Iesus bar mɨgeir puvatɨzɨma, Pailat dɨgavir kuram gami. \s Pailat ter ighuvimɨn Iesus guasa mɨgei \r (Matyu 27:15-26 ko Luk 23:13-25 ko Jon 18:38-19:16) \p \v 6 Ezɨ Pailat amir arazim kamakɨn, azeniba bar isar ekiar kamɨn dughiam, me Pailatɨn mɨkɨmtɨma a kalabusɨn itir gumazir me ifongezim, aneteghtɨ, a mangam. \v 7 Gumazir mam, an ziam Barabas, a gumazir gavman ko mɨsoziba me ko kalabusɨn iti. Me bizir kam bagha kalabusɨn iti. Me gavman ko uariv sogha gumazir mabav soghezɨ me ariaghɨre. \v 8 Ezɨ gumazamiziba Pailat iti naghɨn ghuavanabogha kalabusɨn itir gumazir me ifongezim ateghasa Pailatɨn azangsɨsi. Kar arazir Pailat zurara amim. \v 9 Ezɨ Pailat men azara, “Kɨ Judabar Atrivim ategh ia bagh anemangasa, ia ifonge?” \v 10 Pailat fo, ofa gamir gumazir ekiaba Iesus amir biziba bagha naviba ikuvava, a isa Pailatɨn dafarim gatɨ. \v 11 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba mɨgɨrɨgɨar navibagh iniviba gumazamizibagh anɨdi. Eghtɨ me Pailatɨn mɨkemeghtɨ a Iesusɨn anogoregh, egh Barabas ateghtɨ a me bagh izam. \v 12 Ezɨ Pailat azara, “Gumazir ia Judabar atrivim arɨzim, kɨ manmaghɨn a damuam?” \v 13 Ezɨ gumazamiziba pamtem dia kamaghɨn mɨgei, “A isɨ ter ighuvimɨn aneguragh!” \v 14 Ezɨ Pailat men azara, “Manmagh su? An arazir kurar manam gami?” Ezɨ me bar pamtem dɨa mɨgei, “Ter ighuvimɨn aneguragh!” \v 15 A me damutɨ men naviba deraghasa, Pailat Barabas ataki. Egha mɨdorozir gumazibav kemezɨ me benibar Iesus fozoroghezɨ Pailat ter ighuvimɨn aneguasa me ganɨngi. \s Mɨdorozir gumaziba Iesus dɨpofi \r (Matyu 27:27-31 ko Jon 19:2-3) \p \v 16 Egha mɨdorozir gumaziba Iesus inigha gavmanɨn dɨpenir ekiamɨn mɨriamɨn aven ghuaghira mɨdorozir gumaziba bar men diazɨ me iza uari akufa. \v 17 Egha me korotiar aghevir ruarim a garugha egha dɨkonir amianim arkɨrigha an dapanim garu. \v 18 Egha me maghɨra an diava a mɨgei, “Judabar Atrivim, nɨrara atrivir ekiam!” \v 19 Egha me aghorim an dapanim mɨsoghava, egha uaghan a giparavɨra iti. Egha me ifara uan tevir akuribagh isɨn ira mati me guizbangɨra an ziam fe moghɨn ami. \v 20 Me arazir kabar a gamua a dɨpovegha gɨvagha, a da korotiar me a agaghuiziba suegha, ananaba agaghui. Egha me a isa ter ighuvimɨn a gafughasa an akua zui. \s Mɨdorozir gumaziba Iesus isa ter ighuvimɨn aneguragha a gafu \r (Matyu 27:32-44 ko Luk 23:26-43 ko Jon 19:17-27) \p \v 21 Sairinin gumazir mam Saimon, a Aleksander ko Rufusɨn afeziam, a nguibar igharazimɨn ikegha Jerusalemɨn aven zui. Ezɨ mɨdorozir gumaziba Iesus guamin ter ighuvim a terasa an suirazɨ, an aneteri. \p \v 22 Egha me ghua danganir mamɨn ziam Golgata, me an otifi. (Danganir kamɨn ziamɨn mɨngarim kamakɨn, Dapanir Agharir Danganim.) \v 23 Egha me wain ko mɨzaziba agevir dɨpam veregha Iesus ganɨdima an an aghua. \v 24-25 Ezɨ aruem anabozɨ, me a isa ter ighuvimɨn aneguragha a gafu. Ezɨ mɨdorozir gumaziba an korotiaba tuiragh uari danɨngasa satu gikararai. Tina faragh otogh, korotiar manam iniam. \v 26 Egha me an gun mɨgeir akar kam osiri, “A Judabar atrivim.” Me ghaze, a bizir kam bagha kotɨn tughava areme. \v 27-28 Me gumazir okɨava mɨdorozibagh amizir pumuning, Iesusɨn boroghɨn uaghan aning agura. Me mav isa Iesusɨn agharir guvimɨn itir ter ighuvim gafu, egha mav isa agharir ikɨriamɨn itir ter ighuvim gafu. \p \v 29 Ezɨ iza zui darasi me dɨbovibar a mɨgɨava uan dapaniba roava ghaze, “Ore! Nɨ, gumazir Godɨn Dɨpenim akarigh aruer pumuning ko mɨkezimɨn uam an ingarasa mɨkemezim, \v 30 datɨrɨghɨn nɨ uabɨ uabɨn akuragh, ter ighuvim ategh izighirɨ!” \v 31 Ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan arazibagh fozir gumaziba uaghan kamaghɨram a dɨpova uariv gei. Me kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “A igharaz darazir akurvagha uabɨra uabɨn akurvaghan asa! \v 32 Gumazir kam, a ghaze, kɨ God Ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezir Gumazim ko Israelbar Atrivim, a ter ighuvim ategh izighirɨtɨma, e an ganigh nɨghnɨzir gavgavim an ikiam.” Gumazir okɨmakɨar an boroghɨn guraghav itimning uaghan mɨgɨrɨgɨar kurar avɨriba puvɨram a mɨgɨavɨra iti. \s Iesusɨn ovevem \r (Matyu 27:45-56 ko Luk 23:44-49 ko Jon 19:28-30) \p \v 33 Aruem iza pazaghar torimɨn itima mɨtatem nguazimɨn itir nguibaba bar da avaragha, ghua dughiam 3 kloghɨn guaratɨzimɨn tu. \v 34 Egha dughiam 3 kloghɨn itima Iesus tiarir ekiamɨn pamtem kamaghɨn dei, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” Akar kamɨn mɨngarim kamakɨn, Nan God, nan God nɨ tizim bagha na ataki? \v 35 Ezɨ roghɨra tuivighav itir darasi oregha ghaze, “Ia oragh, a Elaijan dei.” \v 36 Ezɨ gumazir mam ivegha ghua dɨpamɨn suizir bizim isa wainɨn afangtɨzim garugha a isa aghorir mam gatɨgha, Iesus damasa an an amadi. Egha a ghaze, “Ia tegh, e ganika, Elaija ti izɨva an akuragham, o puvatɨ.” \v 37 Ezɨ Iesus pamtem diagha duam sue. \p \v 38 Ezɨ Godɨn Dɨpenimɨn itir inir ekiar guraghav itim pɨn ikegha tongɨra bigha ghuaghira vɨn otogha akuar pumuning irɨ. \v 39 Ezɨ mɨdorozir gumazir 100 plan garir gumazir dapanir mam, Iesusɨn boroghɨn tughav ikia orazi a pamtem diagha manmaghɨn aremezir arazimɨn ganigha ghaze, “Bar guizbangɨra, gumazir kam Godɨn Otarimra!” \p \v 40 Ezɨ amizir maba mong saghon tuivighav ikia gari. Men tongɨn Makdalan nguibamɨn amizim Maria, ko Jemsɨn igiam ko Josepɨn amebam Maria, ko Salome. \v 41 Amizir kaba Galilin ikegha Iesusɨn akurvagha egha an gɨn arui. Amizir avɨrir maba sara Iesus ko Jerusalemɨn anabogha uaghan iti. \s Me Iesusɨn kuam isa dagɨar torim gatɨ \r (Matyu 27:57-61 ko Luk 23:50-55 ko Jon 19:38-42) \p \v 42-43 Datɨrɨghɨn Sabat bagha bizibar kɨrir dughiam. (Eghtɨ guaratɨzim Sabat otogham.) Ezɨ kamaghɨn aruem gevima, Arimatean gumazim Josep, Judabar kotɨn aven itir gumazir aghuir me bar fozim. A uabɨ uaghan God Bizibagh Ativamin Dughiam bagha mɨzuai. An atiatir puvatɨgha Iesusɨn kuam iniasa ghua Pailatɨn azai. \v 44 Ezɨ Pailat orazi, Iesus aremegha gɨvazɨ, a dɨgavir kuram gami. Egha a mɨdorozir gumazir 100 plan garir gumazim bagha akam amadazɨma a izima an an azara, “Iesus guizbangɨra aremezɨ, o?” \v 45 Ezɨ an an mɨgɨrɨgɨam baregha a fo, Iesus guizbangɨram areme. Ezɨ a Iesusɨn kuam iniasa Josepɨn amamangatɨ. \v 46-47 Ezɨ Josep inir ghurghurir aghuir mam givezegha izava Iesusɨn kuam adangi. Egha a righa ghua dagɨar torir me dutuzimɨn ghugha anerɨzima Makdalan amizim Maria ko Josepɨn amebam Maria, aning garima, Josep Iesusɨn kuam isa dagɨar torimɨn aven anetɨgha, dagɨar ekiar mam poghpuegha izava an akam dukua. \c 16 \s Iesus ua dɨkafi \r (Matyu 28:1-8 ko Luk 24:1-12 ko Jon 20:1-10) \p \v 1 Egha Sabatɨn dughiam gɨvazɨma, Makdalan amizim Maria, Jemsɨn amebam Maria, ko Salome mangɨ Iesusɨn kuam daghuasa borer mughuriar aghuaribagh ivese. \v 2-3 7 pla dughiabar faragha zuir dughiamɨn aruem anadima mɨzaraghara me dagɨar torir matmatiamɨn ghua uarira uariv gei, “Tina dagɨar torimɨn akam gasarazir dagɨam puegham?” \v 4 Egha me ghua garima dagɨar ekiar kam, me a poghpuegha ghu. \v 5 Ezɨ me dagɨar torir akamɨn aven ghua garima gumazir igiar mam korotiar ghurghurir ruarim arugha agharir guvimɨn amadaghan aperaghav iti. Ezɨ me an ganigha bar aguaghfa. \p \v 6 Ezɨ a kamaghɨn mɨgei, “Ia akongan markɨ. Ia Nasaretɨn gumazim Iesus bagha gari. A ter ighuvimɨn aremegha ua dɨkafi! A kagh itir puvatɨ. Ia kagh a irɨghav ikezir danganimɨn gan. \v 7 Egh ia mangɨ, Pita ko an suren gumazir igharazibav kemegh, ‘A ian faragh Galilin mangam. A mɨkemezir moghɨn ia munagh a bativam.’” \p \v 8 Ezɨma me dɨgavir kuram gamigha aguava azenan ghuegha puv are. Me atiatingi, kamaghɨn me taraziv kemezir puvatɨ. \s Makdalan amizim Maria Iesusɨn gani \r (Matyu 28:9-10 ko Jon 20:11-18) \p \v 9 Iesus 7 pla dughiabar faragha zuir dughiamɨn mɨzaraghara ua dɨkavigha Makdalan amizim Maria faragha uabɨ isava an aka. Amizir kamnaghra Iesus faragha duar kurar 7 pla an itiba batoke.\f + (16:9-16) Fofozir gumazir avɨriba Sapta 16, ves 9ɨn kegha ghua 20ɨn tuzir akabav gɨa ghaze, Mak uabɨ an osirizir pu, gumazir mam gɨn an osiri.\f* \v 10 Ezɨ gumazamizir Iesus ko aruava ikeziba, me a bagha bar osemegha puv azia itima, Maria ghugha Iesusɨn gun me mɨgei. \v 11 Ezɨ me orazi, Iesus ua dɨkavigha uabɨ isa Makdalan Marian akazɨ, an an gani. Me kamaghɨn oregha nɨghnɨzir gavgavim amizir kamɨn akabar itir puvatɨ. \s Suren gumazir pumuning tuavimɨn Iesusɨn gani \r (Luk 24:13-35) \p \v 12 Egha dughiar kamnaghra gɨn Iesus gumazir igharazimɨn mɨn otozɨ suren gumazir pumuning nguibar ekiamɨn azenan zuima an aning bato. \v 13 Ezɨ aning uamategha iza bizir kamɨn gun maraziv kemezɨ, me uaghan nɨghnɨzir gavgavim aningɨn akabar itir puvatɨ. \s Iesus me damuamin ingangarimɨn gun uan suren gumazibav gei \r (Matyu 28:16-20 ko Luk 24:36-49 ko Jon 20:19-23) \p \v 14 Egha gɨn 11 plan suren gumaziba apima Iesus uabɨ isa men aka. Egha a, me nɨghnɨzir gavgavim puvatɨzir bizim ko, me navir gavgavim ikia a ua dɨkavizɨ mɨgɨrɨgɨam marazi an ganigha mɨgeima me nɨghnɨzir gavgavim mɨgɨrɨgɨar kamɨn itir puvatɨ, ezɨ bizir kaba bagha Iesus me mɨgɨa men atari. \v 15 Egha a kamaghɨn me mɨgei, “Mangɨ nguazir kam bar a daruva nguazir kamɨn itir gumazamiziba bar akar aghuim me mɨkɨm. \v 16 Eghtɨ tina nɨghnɨzir gavgavim nan ikɨva, egh rueghtɨ, God an akuraghtɨ, a zurara God ko ikiam. Eghtɨ tina nɨghnɨzir gavgavim nan itir puvatɨ, a Godɨn kotɨn ikɨva ivezir kuram iniam. \v 17-18 Eghtɨ nɨghnɨzir gavgavim nan itiba, mirakelɨn arazir kaba uaghan me bativam: me nan ziam duar kuraba batoghɨva, me nguibabar akar fozir puvatɨzibav kɨmɨva, egh kuruziba uan dafaribar dar suigham. Egh me imezir dɨpar ariaghɨritamar ameghtɨ a tong men navibagh asɨghasighan kogham. Egh me uan dafariba isɨ arɨmariar gumazibar arɨghtɨ men arɨmariaba gɨvam.” \s God Iesus inigha uan Nguibamɨn ghuavanabo \r (Luk 24:50-53 ko Aposel 1:9-11) \p \v 19 Egha Ekiam Iesus bizir kabar me mɨkemegha gɨvazɨma God a inigha uan nguibamɨn ghuavanabo. Ezɨma a Godɨn agharir guvimɨn amadaghan aperaghav iti. \v 20 Ezɨma an suren gumaziba nguazir kamɨn danganiba bar dar ghuava akam akuri. Ezɨ Ekiam me ko ingara uan akam gavgavim a ganɨga mirakelɨn araziba sara akakasi, kamaghɨn gumazamiziba fo, akar kam guizbangɨra.