\id MAT \ide UTF-8 \h MATYU \toc1 Matyu Osirizir Akar Aghuim \toc2 Matyu \toc3 Mt \mt Matyu Osirizir Akar Aghuim \is Akar Faragha Zuim \ip Matyu Osirizir Akar Aghuim, a 4 plan akɨnafaribar faragha zui. Egha akɨnafarir 4 plan kaba, da Iesusɨn akar aghuim mɨgɨa, egha dughiar Iesus nguazimɨn ikiava amir bizir otivizibagh eghari. \ip Matyun akɨnafarim, a Maria Iesus batezir dughiamɨn otivizir bizibagh egharava, egha ghua dughiar me Iesus mɨsoghezɨ an aremezimɨn tu. Egha a ua mozimɨn dɨkavigha, uan adarazi ategha Godɨn Nguibamɨn ghuavanabo. \ip Ezɨ bizir ekiar mam Matyu anekakaghasa, a kamakɨn, Iesus bizir God fomɨra dɨkɨrizir akamɨn dagh amigha gɨfa. Me Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Ghurimɨn da osirizɨ, da iti. God akam akɨrigha ghaze, a Israelba ua me inisɨ gumazitam amadaghtɨ a izam. Ezɨ akɨnafarir kam kamaghɨn en aka, Iesus a gumazir kamra. Egha Matyun akɨnafarir otevir avɨravɨrir mabar, akaba kamaghɨn en mɨgɨa ghaze, bizir Iesus amiziba, da bar mɨgɨrɨgɨar Godɨn akam nɨgha izir gumaziba fomɨra mɨkemezir akabar mɨraram otogha gɨfa. Nɨ gansɨ Matyu 1:22-23, 2:4-6, 2:14-15, 2:23, 4:13-16, 8:16-17, 12:15-21, 13:34-35, 21:2-5, 21:16, 26:24, 26:31, 26:54, 27:6-10. \ip Ezɨ bizir ekiar igharazir mam, Matyun akɨnafarim a mɨgei, a God Bizibar Ativamin Dughiam mɨgei. God kamaghɨn ifonge, Iesusɨn ingangarimɨn a bar gumazamizibar atɨrivimɨn ikiasa, eghtɨ gumazamiziba bar an ifongiamɨn gɨn mangam. \ip Ezɨ Matyun akɨnafarimɨn aven, Iesus mɨkemezɨr akar ruarir 5 pla, da iti. Faragha zuim, a sapta 5 ko 6 ko 7ɨn iti, ezɨ akar Iesus mɨghsɨar mam gisɨn ikia, mɨkemeziba an iti. Ezɨ akar kam a guizbangɨra God gumazamizibar arazibar en aka. Namba 2ɨn akar ruarim, a sapta 10ɨn iti. Kar akar Iesus uan suren gumazibagh anɨngizim. Dughiar kam, me mangɨva Iesusɨn akam gumazamizir igharazibav kɨmasa, ezɨ Iesus me mangɨ damuamin bizibav gei. \ip Ezɨ namba 3ɨn akar ruarim, a sapta 13ɨn iti, Iesus God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar isɨn zuimɨn gumazamizibav gei. Ezɨ namba 4ɨn akar ruarim, a sapta 18ɨn iti, Iesus gumazamizir guizbangɨra an suren gumazibar itir arazibar gun mɨgei. Egha namba 5ɨn akar ruarim, a sapta 24 ko 25ɨn iti, Iesus dughiar abuananamɨn bizibar gun mɨgei. \ip Akɨnafarir kam uabɨ, gumazir akɨnafarim osirizimɨn gun mɨkemezir puvatɨ. Akɨnafarir kam kamaghɨn ziar kam ini, Matyu Osirizir Akar Aghuim. Guizbangɨra, me gumazir dagɨaba isir Matyu, a gɨnɨghnɨsi. (Mt. 9:9-13ɨn gan.) \c 1 \ms Iesus nguazir kamɨn oto \mr (Sapta 1:1-4:16) \s Iesusɨn inaziba ko ovavibar ziaba \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Kar Krais Iesusɨn inaziba ko ovavibar eghaghanim. Iesus a Devitɨn ovavim. Ezɨ Devit Abrahamɨn ovavim. \v 2 Abraham Aisakɨn afeziam. Ezɨ Aisak, Jekopɨn afeziam. Ezɨ Jekop Juda ko an aveghbuabar afeziam.\f + (1:2) Juda uan aveghbuaba ko, me Israelɨn ikɨzir 12 plan inaziba.\f* \v 3 Ezɨ Juda, Peres ko Seran afeziam. Aningɨn amebam Tamar. Ezɨ Peres Hesronɨn afeziam, Ezɨ Hezron, Ramɨn afeziam. \v 4 Ezɨ Ram Aminadapɨn afeziam, Ezɨ Aminadap Nasonɨn afeziam; Ezɨ Nason Salmonɨn afeziam. \v 5 Ezɨ Salmon Boasɨn afeziam. An amebam Rahap. Ezɨ Boas Obetɨn afeziam, an amebam Rut. Ezɨ Obet Jesin afeziam, Ezɨ Jesi Atrivim Devitɨn afeziam. \p \v 6 Ezɨ Devit Solomonɨn afeziam, an amebam Urian amuim.\f + (1:6) Amizir ziar kagh otiviziba, Israelian amiziba puvatɨ. Me Israelɨn gumazibar iti. Tamar ko Rahap aning Kenanɨn amizimning. Rut, a Moabɨn amizim. Betseba Solomonɨn amebam uabɨra Israelɨn amizim. A faragha Urian ike, Uria Hititɨn gumazim.\f* \v 7 Ezɨ Solomon Rehoboamɨn afeziam. Ezɨ Rehoboam Abiyan afeziam, Ezɨ Abiya Asan afeziam. \v 8 Ezɨ Asa Jehosafatɨn afeziam. Ezɨ Jehosafat Jehoramɨn afeziam. Ezɨ Jehoram Usian afeziam. \v 9 Ezɨ Usia Jotamɨn afeziam. Ezɨ Jotam Ahasɨn afeziam. Ezɨ Ahas Hesekian afeziam. \v 10 Ezɨ Hesekia Manasen afeziam. Ezɨ Manase Emonɨn afeziam. Ezɨ Emon Josaian afeziam. \v 11 Ezɨ Josaia Jehoiakin ko an aveghbuar mabar afeziam. Dughiar kamɨn Israelba ghua Babilonɨn kalabusɨn ghue. \p \v 12 Ezɨ me Babilonɨn kalabusɨn ghuezɨ, gɨn Jehoiakin Sealtielɨn afeziam. Ezɨ Sealtiel Serubabelɨn afeziam. \v 13 Ezɨ Serubabel Abiutɨn afeziam. Ezɨ Abiut Eliakimɨn afeziam. Ezɨ Eliakim Asorɨn afeziam. \v 14 Ezɨ Asor Sadokɨn afeziam. Ezɨ Sadok Akimɨn afeziam. Ezɨ Akim Eliutɨn afeziam. \v 15 Ezɨ Eliut Eleasarɨn afeziam. Ezɨ Eleasar Matanɨn afeziam. Ezɨ Matan Jekopɨn afeziam. \v 16 Ezɨ Jekop Josepɨn afeziam, a Marian pam. \p Ezɨ Maria Iesus bate, ezɨ me ziar kam Krais a gatɨ. A Gumazir God Uam E Iniasa Mɨsevezim. \v 17 Kamaghɨn Abrahamɨn dughiamɨn ikegha ghua Atrivim Devitɨn dughiamɨn tu, 14 plan ovaviba otifi. Ezɨ Devitɨn dughiamɨn ikegha ghua dughiar Israelba Babilonɨn nguibamɨn Kalabusɨn ikezim, 14 plan ovaviba otifi. Ezɨ dughiar me kalabusɨn ikezimɨn ikegha ghua God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, Kraisɨn dughiamɨn tuzim, uaghan 14 plan ovaviba otifi. \s Maria Krais Iesus bate, a God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 Krais Iesus otozir eghaghanimra kara, a God Uam e Iniasa Mɨsevezir Gumazim. An amebam Maria, me Josepɨn ikiasa a ginaba. Egha aning tɨghar uaning inigh ikiasava amima, Maria navim asangi. Godɨn Duamra borim a gatɨ. \v 19 Ezɨma Josep Godɨn damazim derazir gumazim an averara Maria ataghraghasa nɨghnɨsi. An azenimɨn Maria aghumsɨzim a danɨngan aghua. \v 20 Egha a kamaghɨn nɨghnɨgha itima Ekiamɨn enselɨn mam irebamɨn kamaghɨn a mɨgei, “Josep, nɨ Devitɨn ovavim, nɨ atiatingan markɨ. Nɨ Maria inigh an ikɨ. A navim asangizir borim, a Godɨn Duam da ize. \v 21 An otarim bateghtɨma, eghtɨ a uan gumazamizibar arazir kuraba gɨn amadagh men akurvagham. Kamaghɨn nɨ ziam Iesus a datɨgh.”\f + (1:21) Ziam Iesus Hibrun akamɨn bar roghɨra mɨgɨrɨgɨar kam, “Ekiam, a gumazamiziba ua me iniamin gumazim.” Ziam Iesus Grighɨn akam. Me Hibrun akam Iesus, Josua a garɨsi.\f* \p \v 22 Arazir kabanagh kamaghɨn otiva, egha Godɨn akam inigha izir gumazir mamɨn mɨgɨrɨgɨamɨn mɨraram otifi. \v 23 A kamagh mɨkeme, “Amizir gumazitam ko akuizir puvatɨzim navim asegh, otaritam bategham. Eghtɨ me ziar kam Emanuel a darɨgham, ziar kamɨn mɨngarim kara, ‘God e ko iti.’” \v 24 Ezɨ Josep daguraguimɨn dɨkavigha, Ekiamɨn ensel irebamɨn aven a mɨkemezɨ moghɨn, ghua Maria inigha an iti. \v 25 A poroghamiba uari isava akuir arazitam Maria gamizir puvatɨgha, ghua an otarim bate. Ezɨ a ziam Iesus a isa a gatɨ. \c 2 \s Saghon itir fofozir gumaziba Iesus bagha ize \p \v 1 Maria Distrigh Judian aven itir nguibam Betlehemɨn Iesus bate. Dughiar kamɨn Herot, Atrivimɨn iti. Amebam Iesus batezɨma fofozir gumazir maba aruem anadi naghɨn ikegha Jerusalemɨn ize.\f + (2:1) Atrivim Herot Judia ko Judian boroghɨn itir distrigh bar gari. Herot Atrivimɨn ikia, uaghan Romɨn Atrivir Ekiam Sisarɨn apemɨn iti.\f* \v 2 Egha me kamaghɨn azai, “Borir Judabar Atrivimɨn ikiamim, amebam a batezɨ a managh iti? E an gun mɨgeir mɨkovezim aruem anadi naghɨn an ganigha an ziam fasa izi.” \v 3 Ezɨ Herot akar kam baregha an dɨghorim a bɨra. Ezɨ Jerusalemɨn itir darazi uaghan kamaghɨn ami. \v 4 Egha Herot ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan arazibagh fozir gumazibar diagha me akuvagha kamaghɨn men azai, “God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, an amebam managh a batam?” \v 5 Ezɨ me ghaze, “Judian Distrighɨn aven itir nguibam Betlehemɨn, an amebam a batam. E bizir kam kamaghɨn a gɨfo, Godɨn akam inigha izir gumazimɨn osizirim kamaghɨn iti, \b \q \v 6 ‘Nɨ Betlehem, nɨ Judan nguazimɨn aven iti. \q Nɨ Judabar nguibar ekiabar tongɨn uaghan ziam iti, \q3 nɨn aven atrivir ekiatam azenim giram, \q3 egh a nan gumazamiziba Israelbagh ativagham.’ ” \b \p \v 7 Ezɨ Herot averara aruem anadi naghɨn izezir gumazibar diagha mɨkovezim otozir dughiam bagha men azai. A me faraghavɨra mɨkovezimɨn apizir dughiam gɨfogha, \v 8 egha me isa Betlehemɨn me amadagha kamaghɨn me mɨgei, “Ia mangɨ borim bativsɨ deraghvɨra rui. Ia a batoghɨva ua na bagh mɨgɨrɨgɨam amadagh. Eghtɨ kɨ uaghan mangɨ, an ziam fam.” \p \v 9 Me Herot baregha zuima mɨkovezir me faragha aruem anadi naghɨn ganizim, men faragha ghua borim itir danganim batogha a gisɨrara iti.\f + (2:9) Betlehem a Jerusalemɨn saghon itir puvatɨ. Aning tɨzim 8 kilomitan iti.\f* \v 10 Me mɨkovezimɨn ganigha bar akonge. \v 11 Egha me dɨpenimɨn aven ghua borim bato, a uan amebam Maria ko. Me tevibar pɨrigha avigha ghuaghira borimɨn ziam fe. Egha me uan mɨtariba kuigha bizir aghuir a bagha inigha izezibar an ekarim gami. Me gol ko mughuriar aghuim itir borem ko avir mɨgharir muguriar aghuim gamim da isava a ganɨngi. \p \v 12 Ezɨ God irebamɨn me batogha Herot bagh ua mangan me anogoroke. Ezɨ me tuavir igharazimɨn uamategha uan nguibamɨn ghue. \s Josep ko Maria borim inigha Isipɨn zui \p \v 13 Fofozir gumaziba ghuezɨma Ekiamɨn enselɨn mam irebamɨn Josep batogha a mɨgɨa ghaze, “Nɨ dɨkavigh borim iniva an amebam sara inighɨva ia arɨ Isipɨn mangɨ. Herot borim bagh ruiva amɨsueghtɨ an aremeghasa. Kamaghɨn amizɨ ia mangɨ maghɨra ikɨ mangɨtɨ, dughiar kɨ ua nɨ mɨkɨmamim.” \v 14 Ezɨma Josep dɨkavigha borim isa an amebam inigha me dɨmagarir kamra Isipɨn ghue. \v 15 Egha Josep Isipɨn ikia ghua, dughiar Herot ovengezim. Arazir kabanagh otiva Ekiamɨn akam inigha izir gumazir mamɨn akatorimɨn mɨkemezir mɨgɨrɨgɨabar mɨn otifi. A kamaghɨn mɨkeme, “Nan Otarim Isipɨn itima kɨ an diazɨma a ize.” \s Atrivim Herot mɨkemezɨma, me borir avɨribav soghezɨma da ariaghɨre \p \v 16 Ezɨ Herot garima, fofozir gumazir aruem anadi naghɨn izeziba a gifara. Ezɨ Herot bar puv atara uan mɨdorozir gumaziba amadagha, mɨgɨrɨgɨar gavgavim me ganɨga, me amadima me ghua, Betlehem koma an boroghɨn itir nguibaba bar dar ghua borir otarir azenir pumuning ko an apengan itiba, me mɨsozima me ariaghɨre. Kar ana aruem anadi naghɨn izezir fofozir gumazibar mɨgɨrɨgɨamɨn gɨn ghua kamaghɨn ami. \v 17 Arazir kabanagh otiva Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia mɨkemezɨ moghɨn, otifi. A ghaze, \v 18 “Me Raman nguibamɨn tiarir mam barasi, azir akam ko tuatem. Reselɨn boriba ua itir puvatɨ. Kamaghɨra a uan ovengezir boriba bagha azi. An navir amɨrizim inian aghua.” \s Josep amuim ko Iesus inigha uamategha uan nguibamɨn ize \p \v 19 Herot ovengezɨma, Josep Isipɨn itima, Ekiamɨn ensel irebamɨn Josep bato. \v 20 Egha kamaghɨn a mɨgei, “Borim mɨsoghasa amir darazi me ovenge. Kamaghɨn amizɨ, nɨ dɨkavigh borim koma an amebam inigh ua Israelɨn mangɨ.” \v 21 Ezɨ a dɨkavigha borim isa an amebam inigha me ua Israelɨn ghue. \p \v 22 Egha an orazima, Arkelaus uan afeziam Herotɨn danganim inigha Judian Atrivimɨn iti. Ezɨ Josep Judian Distrighɨn mangan atiatingi. Egha God da irebamɨn mɨgɨrɨgɨam inigha egha Galilin Distrighɨn ghu.\f + (2:22) Herot ovengezɨma Romɨn gavman a garir kantri abɨgha an otaribagh anɨngi. Ezɨ Arkelaus atrivimɨn ikia Distrigh Galili ko Distrigh Judian gari. A 10 plan azenibar atrivimɨn ike.\f* \v 23 A ghua Galilin Distrighɨn nguibar mam, Nasaretɨn apera. Bizir kaba otiva Godɨn akam inigha izir gumazim mɨkemezɨ moghɨn otifi, a ghaze, “Me Nasaretian gumazim, a darɨgham.” \c 3 \s Jon, Gumaziba Ruer Gumazim, akam akuri \r (Mak 1:2-8 ko Luk 3:1-18 ko Jon 1:19-28) \p \v 1 Dughiar kamnaghɨn Gumaziba Ruer Gumazim Jon izava, Judian gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn ikia akam akuri. \v 2 Egha ghaze, “God Bizibagh Ativamin Dughiam, a roghɨra ize. Kamaghɨn amizɨ, ia navibagh iragh.”\f + (3:2) Ziar kamning, “Kingdom Bilong God” o “Kingdom Bilong Heven,” aning God Bizibagh Ativamin Dughiam mɨgei. Ezɨ kagh Matyu osirizɨ Akar Aghuimɨn aven e ghaze, “God Bizibagh Ativamin Dughiam.”\f* \v 3 Godɨn akam inigha izir gumazim Aisaia fomɨra Jonɨn gun mɨgɨa ghaze, “Gumazir tiarir mam gumaziba puvatɨzir danganimɨn dia ghaze, ‘Ia Ekiam baghɨva tuaviba azenɨva, dar kɨr.’” \p \v 4 Jon kemelɨn arɨziba ingarizir korotiaba aghuigha asɨzir inim uan ivariam ike. An odeziba ko ruarimɨn haniba api.\f + (3:4) Jon apir dagheba ko an azuir korotiaba an akakagha ghaze, a Godɨn akam inigha izezir gumazim Elaijan mɨn iti. Akar 2 King 1:8ɨn itimɨn gan.\f* \v 5 Ezɨ gumazamiziba, me Jerusalemɨn nguibar ekiam ko Judian Distrigh ko Jordanɨn danganimɨn ikegha, bar a bagha zui. \v 6 Me iza uan arazir kurabar gun mɨgeima, Jon Jordan dɨpamɨn me rue. \p \v 7 Egha a gari, Farisiba ko Sadyusibar men avɨrim a gumaziba ruer danganimɨn izi. Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Ia kuruzir divir anababa, tina ia mɨkemezɨ, ia Godɨn anɨngagharir gɨn izamimɨn arɨ mangasa? \v 8 Ia navim gɨrazir arazibar amu. \v 9 Egh ia pura uarigh nɨghnɨgh suam ‘E Abrahamɨn ovaviba.’ Kɨ ia mɨgei, God dagɨar kabara amightɨ da Abrahamɨn ovavibar mɨn otivighamin gavgavim iti. \v 10 Sobiam datɨrɨghɨn temer povibar iti, eghtɨ temer dagher ovɨzir aghuiba itir puvatɨziba, God bar da okeghɨva da isɨva avim mɨkɨnam. \p \v 11 “Ezɨ kɨ ia navibagh irazir arazim akakaghasa kɨ dɨpamɨn ia rue. Ezɨ nan gɨn izir gumazim, an gavgavim nan gavgavim gafira. Ezɨ kɨ an dagarir asuabar ateramin gavgaviba puvatɨ. Gumazir kam Godɨn Duam ko avimɨn ia ruam. \v 12 A witba mɨsevir savol an agharimɨn iti, eghtɨ a uan witba mɨsɨva dar daghebar arɨghɨva, witba mɨsevir dɨpenimɨn witɨn mɨseviba aviva, egh dar mɨseviba avir munger puvatɨzimɨn da akuntɨma, da isiam.” \s Jon Iesus rue \r (Mak 1:9-11 ko Luk 3:21-22) \p \v 13 Ezɨ dughiar kam Iesus Galilin Distrigh ategha Jon a ruasa, Jordanɨn dɨpamɨn zui. \v 14 Ezɨ Jon an anogorogha ghaze, “Nɨ manmagh sua, uabɨ ruasa na bagha izi? Nɨ na rutɨ, kamaghɨn deragham!” \v 15 Ezɨ Iesus an mɨgɨrɨgɨam ikaragha a mɨgɨa ghaze, “Markɨ. Nɨ datɨrɨghɨn kɨ nɨ mɨgei moghɨn nɨ damu. Ga arazir kamɨn, God ifongezir araziba dar gɨn tɨghtɨ, da otɨvam.” Ezɨ Jon an mɨgɨrɨgɨamɨn mɨn ghu. \p \v 16 Ezɨ Iesus ruegha gɨvagha zuamɨra dɨpam ategha azenimɨn ize. Ezɨ overiam kuiaghrɨzɨ a garima, Godɨn Duam bunbamɨn mɨn mɨghegha izaghira a gisɨn apera. \v 17 Ezɨ tiarir mam Godɨn Nguibamɨn ikia dɨa ghaze, “Kar nan Otarim, kɨ bar a gifonge. Kɨ a bagha bar akonge.” \c 4 \s Satan Iesus gifarasa a gakaghori \r (Mak 1:12-13 ko Luk 4:1-13) \p \v 1 Dughiar kamɨn Godɨn Duam Iesus inigha ghua Satan a gifarasa danganir gumaziba itir puvatɨzimɨn ghu. \v 2 Ezɨ Iesus 40 plan arueba ko dɨmagaribar daghetam inizir puvatɨ. Ezɨ mɨtiriam an azi. \v 3 Ezɨ gumazir ifavaribagh amim Satan iza a batogha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ guizbangɨra Godɨn Otarim, nɨ dagɨar kaba akar gavgavim dav kemeghtɨ da bretɨn rubuzibar mɨn otogh.” \p \v 4 Ezɨ Iesus Satan ikaragha ghaze, “Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, ‘Gumazamiziba daghebara damɨva dar gavgavimɨn ikian kogham. Puvatɨ. Me God mɨgeir mɨgɨrɨgɨaba bar dar gɨn mangɨva me ikɨrɨmɨrir aghuim iniam.’” \p \v 5 Ezɨ Satan Iesus inigha Jerusalemɨn ghua a isa Godɨn Dɨpenimɨn pɨn mar anefa. \v 6 Egha Satan a mɨgei, “Nɨ oragh, Godɨn Akɨnafarim kamagh mɨgei, ‘A nɨ bagh uan enselba akar gavgavim me mɨkɨmtɨma me deraghvɨra nɨn ganam. Egh me uan dafaribar nɨ fueghtɨ, nɨ uan dagarim dagɨatamɨn aneseghan kogham.’ Kamaghɨn nɨ guizbangɨra Godɨn Otarim, nɨ kagh uabɨ ekunigh.” \p \v 7 Ezɨ Iesus an akam ikaragha ghaze, “Godɨn Akɨnafarim ua kamaghɨn mɨgɨa ghaze, ‘Nɨ uan Ekiam God a gifarɨva, a gakaghontɨ, a nɨn nɨghnɨzimɨn gɨn mangan markɨ.’” \p \v 8 Ezɨ Satan ua Iesus inigha ghua mɨghsɨar bar pɨn itir mamɨn ghua nguazir kamɨn kantriba bar, ko dar bizir aghuiba an akakagha ghaze, \v 9 “Nɨ tevemning apɨrigh nan ziam feghtɨma, bizir kaba kɨ bar da nɨ danɨngam.” \p \v 10 Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Satan nɨ na gitagh! Godɨn Akɨnafarim kamagh mɨgei, ‘Nɨ uan Ekiam God, nɨ an apengara ikɨ an ziamra fam.’” \p \v 11 Ezɨ Satan Iesus ataghizɨ enselba iza an akura. \s Iesus Galilin Distrighɨn ingari \r (Mak 1:14-15 ko Luk 4:14-15) \p \v 12 Ezɨ Iesus orazi, me Jon Gumaziba Ruer Gumazim a isa kalabus gatɨ, ezɨ a uamategha Galilin Distrighɨn ghu. \v 13 Egha a Nasaretɨn nguibam ategha ghua Kaperneamɨn nguibamɨn iti. Nguibar kam dɨpar ekiam Galilin dadarimɨn Sebulun ko Naptalin nguazir asɨzimɨn iti.\f + (4:13) Israelɨn inazir pumuning Sebulun Ko Naptali fomɨra Galilin dɨpar dadarimɨn ike. Egha Iesusɨn dughiamɨn aning Galilin Distrighɨn aven iti.\f* \v 14 Arazir kabanagh otiva fomɨra Godɨn akam inigha izir gumazim Aisaia mɨkemezɨ moghɨn otifi. A ghaze, \v 15 “Ia gumazamizir Sebulunɨn nguazim ko Naptalin nguazimɨn itiba, nguazir kam a tuavir ongarimɨn zuim boroghɨra itir danganim ko Jordanɨn dɨpar dadarir vongɨn itir danganim, a Galilin Distrighɨn nguazim. Danganir kam Kantrin Igharazibar Gumazir avɨriba uaghan an aven iti. \v 16 Kar, gumazamizir arazir kurabar mɨtatemɨn aven itiba, me angazangarir ekiamɨn gani. Egha gumazamizir ovengamin mɨtatemɨn aven ikeziba, angazangarim me gisira.” \ms Iesus akar aghuim akuri \mr (Sapta 4:17-9:34) \s Iesus suren gumazir 4 plan diazɨ, me an gɨn zui \r (Mak 1:16-20 ko Luk 5:1-11) \p \v 17 Dughiar kamɨn Iesus ingarim foregha akam akura gumaziba me mɨgɨa ghaze, “God Bizibagh Ativamin Dughiam a roghɨra ize. Kamaghɨn amizɨ, ia navibagh iragh!” \p \v 18 Ezɨ Iesus Galilin dɨpar dadarimɨn ghua gari aveghbuar mamning iti. Saimon, me “Pita” a garɨsi. A uan dozim Endru ko, aning iver ekiaba dɨpamɨn da kuri. Aning osiriba isa da amadir gumazimning. \v 19 Ezɨ Iesus aning mɨgɨa ghaze, “Gua nan gɨn izɨtɨma kɨ guan akakaghtɨma, gua osiriba isi moghɨn gumaziba iniam.” \v 20 Ezɨ aning an akam baraghavɨra, uan iveba ategha an gɨn zui. \p \v 21 Ezɨ Iesus mong sɨvagha ghua aveghbuar mamningɨn api. Jems, a Sebedin otarim, a uan dozim Jon ko iti. Aning uan afeziam Sebedi ko me botɨn mamɨn iti. Men iveba dɨghoraghrezɨ, me dar toribar kɨri. Ezɨma Iesus aning diazɨma, \v 22 aning maghɨra uan afeziam ko bot ategha Iesusɨn gɨn zui. \s Iesus akam akura arɨmariabar kɨri \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Ezɨ Iesus Galilin Distrigh bar a garua me God ko mɨgeir dɨpenibar aven men sure gami. Egha a God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar aghuim akura, men arɨmariaba akɨrava men mɨkarzibar itir bizir osɨmtɨziba a uaghan da gefi. \v 24 Ezɨ an biarim Sirian Provins bar an ghu. Ezɨma gumazamizir arɨmariaba itiba, me bar me isa a bagha izi. Gumazir aria mɨzazir kuraba baraziba, ko duar kuraba apazaziba, ko gumazir arɨmariar inɨrɨzibagh amiba, ko gumazir agharapaniba ariaghreziba, me bar me inigha a bagha izi. Ezɨ Iesus men arɨmariaba bar da gɨfa.\f + (4:24) Judan Nguibam Romɨn gavmanɨn apengan itir dughiamɨn, kantri Israel a Romɨn Provinsɨn ekiam Sirian aven iti.\f* \v 25 Ezɨ gumazamizir bɨzir dafam, me a koma arui. Galilin itir darasi ko Distrigh Dekapolisɨn itir darazi ko Jerusalem ko Judian Distrigh, ko Jordanɨn vongɨn itir danganimɨn itiba me an gɨn arui. \c 5 \s Iesus mɨghsɨamɨn akam akuri \p \v 1 Iesus gari avɨrir ekiam an gɨn izima a mɨghsɨar mamɨn anabogha, egha apera. Ezɨ an suren gumaziba a bagha izi.\f + (5:1) Judabar arazim, men tisaba apiava akam akuri. (Matyu 13:2 ko 24:3 koma Luk 4:20ɨn gan.)\f* \s Iesus gumazamizibar sure gami \r (Luk 6:20-23) \p \v 2 Ezɨ Iesus kamaghɨn uan suren gumazibar sure gamua ghaze,\f + (5:2) Matyu 4:23-25 koma 9:35 ghaze, Iesus ingangarir pumuning gami. A faragha gumazamizibar sure gamigha gɨn men arɨmariaba batosi. Kamaghɨn e Matyu sapta 5ɨn ikegha ghua sapta 7ɨn tu Iesus, God Bizibagh Ativamin akabar men sure gami. Egha gɨn Matyu sapta 8 ko 9 e gari, Iesus men arɨmariaba batosi. Matyun Osirizir Akar Aghuimɨn aven Iesus mɨgɨrɨgɨar bar ruarir 5 pla akuni, sapta 5-7ɨn itir mɨgɨrɨgɨar ruarim a 5 plan kabar faragha otifi, ezɨ 4 pla ikiavɨra iti. Akar sapta 5-7ɨn itiba a mɨghsɨar mamɨn ikia da akuni.\f* \v 3 “Ia Godɨn damazimɨn ia fo ia an bizibagh asa, ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven mangam. Kamaghɨn ian naviba deragh. \v 4 Ia datɨrɨghɨn azia itir gumaziba, ia bar akuegham. Kamaghɨn ian naviba deragh. \v 5 Ia gumazir uan gavgaviba ko ziaba fer puvatɨziba, God nguazim bar ia danɨngam. Kamaghɨn ian naviba deragh. \v 6 Ia gumazir arazir aghuiba baghavɨra ikia egha mati gumazim mɨtiriam an azi, egha mati gumazim kuarim an pɨri, God ian mɨtiriam a gɨvagham. Kamaghɨn ian naviba deragh. \v 7 Ia gumazir apangkuvim igharazibar itiba, God ian apangkuvam. Kamaghɨn ian naviba deragh. \v 8 Ia gumazamizir navir averiar zueziba, ia Godɨn ganam. Kamaghɨn ian naviba deragh. \v 9 Ia gumazamizir adariba ko mɨdoroziba ageviba, me ‘Godɨn Boriba’ ia darɨgham. Kamaghɨn ian naviba deragh. \v 10 Ia gumazamizir arazir aghuibagh amiba, ezɨ me arazir kam bagha osɨmtɨziba ko mɨzaziba ia ganɨdi, God Bizibagh Ativamin Dughiam, a iananam. Kamaghɨn ian naviba deragh. \v 11 Me ian gari ia na ko iti, ezɨ bizir kam bangɨn me paza arazir osɨmtɨziba ko mɨzaziba ia ganɨdi, egha mɨgɨrɨgɨar ifavarir avɨriba ia gasi, kamaghɨn ian naviba deragh. \v 12 Ivezir bar ekiam ia mɨzua Godɨn Nguibamɨn iti. Godɨn akam inigha izir gumazir ian faragha ghueziba, me uaghan kamaghɨra osɨmtɨziba ko mɨzaziba me ganɨngi. Kamaghɨn ia naviba deragh bar akongegh.” \s Ia amangsɨzim ko angazangarimɨn mɨn iti \r (Mak 9:50 ko Luk 14:34-35) \p \v 13 Ezɨ Iesus ua me mɨgɨa ghaze, “Ia gumazamiziba bar me bagha, amangsɨzimɨn mɨn iti. Ia uan isɨngtɨzim ateghtɨma e manmaghɨn a damutɨ a ua sɨngigham? Amangsɨzir kamaghɨn otiviba ingangariba puvatɨ. Me a isɨ nguazimɨn anekunigh a dɨkabɨnam. \v 14 Ia mati nguazir kamɨn angazangarim. Ia kamagh nɨghnɨgh! Nguibar ekiar mam mɨghsɨamɨn ikɨ modoghan kogham. \v 15 Egha gumazitam lam tam a gaborogha a isa mɨnetamɨn aven anetɨzir puvatɨ. An a isɨ dakozim dafaghtɨma, an angazangarim gumazir dɨpenimɨn itiba bar me gisiragham. \v 16 Nɨn angazangarim kamaghɨra isɨghtɨma, gumaziba bar an ganam. Egh me ian arazir aghuir kabar ganɨva ian Afeziar uan Nguibamɨn itim, me an ziam fam.” \s Moses Osirizir Arazibar akaba \p \v 17 Egha Iesus ua mɨgɨa ghaze, “Ia kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ, egh suam, kɨ Moses Osirizir Araziba ko Godɨn akam inigha izir gumazibar akaba batoghasa ize. Puvatɨ. Kɨ izɨ dar amutɨ dar dagheba guizɨn otivam. \v 18 Kɨ bar guizbangɨra ia mɨgei, Moses Osirizir Arazibar akar muziaritam gɨvaghan kogham, mangɨ nguazim ko overiam gɨvaghamin dughiam otogham. Dar osizirir otevir muziariba ko ababanir me osiriziba, da kamaghɨra ikɨ mangɨ bizir otivamiba bar otivigham. \v 19 Kamaghɨn amizɨ, gumazir manam Moses Osirizir Arazitamɨn kuragh egh suam, a pura bizim, egh kamaghɨra igharaz darazi men sure damuva, gumazir kamaghɨn amim, God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn an ziam bar gɨn ikiam. Eghtɨma gumazir manam Moses Osirizir Arazibar gɨn mangɨva egh kamaghɨra ua igharaz darazir men sure damutɨ me an mɨn arazir kabar gɨn mangɨtɨ, gumazir kamaghɨn amizim, God Bizibagh Ativamin Dughiam, a ziar bar ekiam iniam. \v 20 Kamaghɨn kɨ ia mɨgei, ia Godɨn ifongiamɨn gɨn tɨghan koghɨva ian arazir aghuiba Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisibar arazir aghuiba dagh afiraghan kogham, eghtɨ ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven mangan kogham.” \s Iesus akabar kɨrir arazim mɨgei \r (Luk 12:57-59) \p \v 21 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgei, “Ia mɨgɨrɨgɨar ian ovaviba iniziba, ia da baregha gɨfa egha dagh fo, ia tav mɨsueghtɨma an aremeghan markɨ. Ian tav gumazitam mɨsueghtɨma an aremegham, a kotiamɨn otivam. \v 22 Ezɨ kɨ kamaghɨn ia mɨgei, gumazir manam uan aveghbuamɨn atari, a kotiamɨn mangam. Egh gumazitam mɨgɨrɨgɨar kurabar uan aveghbuam mɨkɨm suam, a Kotiar Ekiamɨn otivam. Egh gumazitam gumazir mamɨn atar suam, a gumazir onganim, a helɨn avir ekiamɨn mangam. \p \v 23 “Egh nɨ ofa damusɨ ofa gamir danganimɨn mangɨ, egh nɨ nɨghnɨgham, nɨ uan aveghbuam ko mɨgɨrɨgɨar osɨmtɨzim iti, \v 24 egh nɨ uan ofaba ofa gamir danganimɨn dar atɨgh. Eghɨva uamategh mangɨ aveghbuam ko mɨgɨrɨgɨabar kɨrigh. Gua dar kɨrigh, egh nɨ datɨrɨghɨn mangɨ uan ofa isɨ God danɨng. \p \v 25 “Egh nɨn apanim nɨ inigh kotiamɨn mangɨtɨ, nɨ a ko osɨmtɨzir kam akɨrsɨ tuavimɨn a mɨkɨm mangɨ. Puvatɨghtɨma, a nɨ inigh jasɨn damazimɨn mangam. Eghtɨ jas nɨ inigh polisɨn agharim datɨghtɨma, polis nɨ inigh kalabuziam datɨgham. \v 26 Ezɨ kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, nɨ azenim giran kogham, ikɨ mangɨ nɨ ivezim bar anekɨrighamin dughiamɨn gɨn, azenim giram.” \s Iesus poroghamiba uari bakeir arazibav gei \p \v 27 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgei, “Ia oraki, me fomɨra ghaze, ia poroghamiba uari bakeir arazim, damuan markɨ. \v 28 Ezɨ kɨ kamaghɨn ia mɨgei, nɨ gumazitam nɨ amizir mamɨn gara paza a gɨnɨghnɨsi, nɨ poroghamiba uari bakeir arazim uan navir averiamɨn aven, a ko a gamigha gɨfa. \p \v 29 “Eghtɨ nɨn damazir guvimɨn itim nɨ gami, nɨ arazir kuram damightɨ, anesigh a makunigh. Kamaghɨn dera, nɨn mɨkarzitam dutughtɨ, nɨ arazir kuratam damighan kogham. Puvatɨghtɨma, me nɨn mɨkarzim bar a isɨva helɨn anekunigham. \v 30 Eghtɨ nɨn dafarir guvim nɨ damutɨ nɨ arazir kuratam damightɨ, nɨ anetugh a makunigh. Kamaghɨn dera, nɨn mɨkarzitam dutugh deragham, egh nɨ arazir kuratam damuan kogham. Puvatɨghtɨma, me nɨn mɨkarzim bar a isɨ helɨn anekunigham.” \s Iesus ghaze, gumaziba uan amuiba ataghraghan kogham \r (Matyu 19:9 ko Mak 10:11-12 ko Luk 16:18) \p \v 31 Egha Iesus ua mɨgɨa ghaze, “Me fomɨra kamaghɨn mɨgei, ‘Gumazir manam uan amuim ataghraghsɨ, an a bagh akɨnafarim osirigh egh anetegham.’ \v 32 Ezɨ kɨ kamaghɨn ia mɨgei, Gumazir manam uan amuimɨn garima, a gumazir igharazitam ko akuiz puvatɨzɨ a pura anetaki, gumazir kam uan amuim gamima a poroghamiba uari bakeir arazim gami. Eghtɨ amizir kam gumazir igharazitamɨn ikiam, a poroghamiba uari bakeir arazim gami. Eghtɨ gumazitam amizir pam ataghizimɨn ikɨva, egh gumazir kam uaghan poroghamiba uari bakeir arazim gami.” \s Iesus ghaze, ia bizibav kɨm egh guizbangɨra darɨgh Godɨn Nguibamɨn akakaghan markɨ \p \v 33 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgei, “Mɨgɨrɨgɨar mam ian ovaviba a inizɨ ia a baraki, a kara. ‘Ia ifarɨva Godɨn Nguibamɨn akakagh mɨkɨman markɨ. Egh ia Ekiamɨn damazimɨn mɨgeir akamɨn mɨrara mangɨ, arazir kam deragh a damu.’ \v 34 Ezɨ kɨ ia mɨgei, uan mɨgɨrɨgɨaba gavgavim dar anɨngsɨ, bizir katamɨn akakagh mɨkɨman markɨ. Bar markiam. Ia Godɨn Nguibam akakagh egh mɨkɨm suam, ‘Bar guizbangɨra,’ ia kamaghɨn damuan markɨ. Bar markiam. Kar Godɨn Atrivir Dabirabim. \v 35 Ia uan mɨgɨrɨgɨaba gavgavim dar anɨngsɨ, nguazir kam dɨponan markɨ. God nguazimɨn uan suemning arɨsi. Egh ia uan mɨgɨrɨgɨaba gavgavim dar anɨngsɨ, Jerusalem dɨponan markɨ. Jerusalem Atrivir Ekiamɨn nguibar ekiam. \v 36 Egh ia uan mɨgɨrɨgɨaba gavgavim dar anɨngsɨ uan dapanibar akakaghan markɨ. Ia fo, ian tav uan dapanir arɨzitam damutɨ a pigham, o ghurghurighan kogham. \v 37 Ia pura kamaghɨn mɨkɨm, ‘Guizbangɨra’ o ‘Puvatɨ.’ A kamaghɨn dera. Ezɨ mɨgɨrɨgɨar igharazir isafuraziba, da Satanɨn otivaghirir mɨgɨrɨgɨaba.” \s Iesus ghaze, arazir kuraba ikarvaghan markɨ \r (Luk 6:29-30) \p \v 38 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgei, “Ia oraki, me fomɨra ghaze, ‘Tav igharaz tavɨn damazim a gasɨghasightɨ, eghtɨ me uaghan an damazim gasɨghasigham. Eghtɨ tav tavɨn ataritam asightɨ, me uaghan an ataritam asigham.’ \v 39 Ezɨ kɨ kamaghɨn ia mɨgei, gumazim arazir kuratam ia damightɨma, ia a ikarvaghan markɨ. Egh gumazitam ian koviatam apezeghtɨ, ia koviar vuem sara a danɨngigh. \v 40 Eghtɨ tav ian korotiar azenan azuim bagh ia isɨ kotiam datɨghtɨ, ia uaghan uan aven azuir korotiam sara a danɨngigh. \v 41 Eghtɨ tav uan biziba iniasa nɨ bagha gavgava ghaze, nɨ an biziba atera an aku tuavir asɨzitamɨn mangam, eghtɨ nɨ an aku tuavir asɨzir ruarir pumuningɨn angɨ. \v 42 Eghtɨ tav biziba bagh ian azangsɨghtɨ, ia a danɨngi. Eghtɨ gumazitam pura ia da biziba iniasa ian azai, ia akɨrim ragh a gasan markɨ.” \s Iesus ghaze, ia uan apanibagh ifongegh \r (Luk 6:27-28 ko 6:32-36) \p \v 43 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ia oraki, me fomɨra kamaghɨn mɨgei, ‘Ia uan namakabagh ifongegh, egh pazɨ uan apanibar amu.’\f + (5:43) Mɨgɨrɨgɨar uan akar gumazibara ifongeghamim Wok Pris 19:18ɨn iti. Ezɨ akar uan apanibagh ifongeghan koghamim itir danganim e a gɨfozir puvatɨ. Pura Lo 7:2, ko 20:16; koma Song 139:21-22ɨn gan.\f* \v 44 Ezɨ kɨ kamagh ia mɨgei, ia uan apanibagh ifongegh, egh me bagh Godɨn azang, eghtɨ God gumazir osɨmtɨziba ko mɨzaziba ia ganɨdibar, men apangkuvigham. \v 45 Arazir kam kamaghɨn ian akagham, ia guizbangɨra uan Afeziar uan Nguibamɨn itim, ia an boribara. Guizbangɨra, an aruem gamima, a gumazir kuraba ko aghuiba bar me gisɨsi. Egha an amozim gamima, a gumazir aghuiba ko gumazir arazir kurabagh amiba sara me gizi. \v 46 Eghtɨ ia gumazir ia ifongezibagh ifueghɨva ia ivezir manatam iniam? Puvatɨ. Gumazir dagɨaba isiba uaghan arazir kabagh ami. \v 47 Egh ia dughiam isɨ uan adarazira anɨng, egh ian arazir manam igharaz darazir arazim gafiragham? Gumazir God gɨfozir puvatɨziba ti uaghan ia amir arazibagh ami! \v 48 Kamaghɨn amizɨ, ia uan Afeziar uan Nguibamɨn itim, an arazir aghuibara dagh ami moghɨn, ia uaghan arazir aghuibar amu.” \c 6 \s Iesus igharazibar akurvazir arazim mɨgei \p \v 1 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgei, “Ia deraghvɨra gan. Ia gumazamiziba gansɨ osamɨva, arazir aghuibar amuan markɨ. Ia kamagh damu, uan Afeziar uan Nguibamɨn itim da ivezitam inighan kogham. \p \v 2 “Egh ia bizitam isɨ gumazir asaghasazitam danɨngsɨva, tav amadaghtɨma a mangɨ ian arazir aghuir kam an gun mɨkɨman markɨ, egh mati gumazir maba me God ko mɨgeir dɨpeniba ko tuavibar tuiva odava ami moghɨn. Ia men mɨn damuan markɨ. Kamagh amir darazi, me gumazamizibar damazibar uan araziba akakaghtɨma, me men ziaba fasa. Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, me uan ivezim inigha gɨfa. \v 3 Ia asaghasazitamɨn akurvaghsɨ, ian agharir guvim arazir kam damutɨ, agharir ikɨriam arazir kam gɨfoghan kogham. \v 4 Eghtɨ ian akurvazir arazir kam averara ikɨtɨ, ian Afeziar bizir mogomebar garim, ian arazir aghuim ikaragham.” \s Iesus God ko mɨgeir arazibagh eghari \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgei, “Ia God ko mɨkɨmsɨ, gumazir ifavariba ami moghɨn damuan markɨ. Me God ko mɨgeir dɨpeniba ko tuavir ekiabar akabar tuiva, God ko mɨkɨmasa bar akonge. Me odava, egha ghaze, gumazamizir avɨriba nan ganigh nan ziam fam. Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, me uan ivezim inigha gɨfa. \v 6 Egh ia God ko mɨkɨmsɨ, uan dɨpenir averiamɨn mangɨ tiam asaragh, egh modogh ia uan Afeziam ko mɨkɨm. Kamaghɨn, ian Afeziar bizir mogomebar garim, a ian ivezim ia danɨngam. \p \v 7 “Ia God ko mɨkɨmsɨva mɨgɨrɨgɨar kɨnir avɨribar amuva, God gɨfozir puvatɨzir darazi ami moghɨn damuan markɨ. Me ghaze, me mɨgɨrɨgɨar avɨribar amuam, eghtɨ kamaghɨn God me baragham. \v 8 Ia me ami moghɨn damuan markɨ. Guizbangɨra, bizir ia puvatɨziba, dughiar ia tɨghar uan Afeziam da bagh an azangsɨghamim, ana dagh fogha gɨfa. \p \v 9 “Kamaghɨn amizɨ, ia kamaghɨn God ko mɨkɨm: \b \q ‘En Afeziar uan Nguibamɨn itim, \q2 nɨn ziam bar zue, \q2 ezɨ arazir kuraba an saghon iti. \q \v 10 Eghtɨ Dughiar Nɨ Bizibagh Ativamim, a izɨ. \q Eghtɨ nɨn Nguibamɨn itir darasi nɨn ifongiamɨn gɨn zui moghɨn, \q2 e uaghan nguazir kamɨn nɨn ifongiamɨn gɨn mangam. \q \v 11 Eghtɨ nɨ e datɨrɨghɨn damamin dagheba da isɨ e danɨng. \q \v 12 Eghtɨ me e gamir arazir kuraba e da gɨn amadi moghɨn, \q2 nɨ en arazir kuraba gɨn amang. \q \v 13 Egh e ateghtɨ, e osɨmtɨzibar aven ikɨtɨ bizitam en navim bɨraghtɨma, \q2 e arazir kuratam damuan kogham. \q Nɨ arazir kurabar gavgavim da e inigh.’\f + (6:13) Fofozir gumazir maba mɨgɨrɨgɨar kam “arazir kuraba,” a ghaze “Gumazir arazir kurabagh amim,” a Satanra. Fofozir gumazir maba ghaze, mɨgɨrɨgɨar otevir mam uaghan vezɨn kamɨn ikiam. Mɨgɨrɨgɨar kam kamakɨn: “Atrivir arazim koma, gavgavim koma, ziar ekiam bar nɨ nanabara, egh zurazurara ikiam.”\f* \b \p \v 14 “Guizbangɨra, ia gumazamiziba ia gamir arazir kuraba gɨn amangtɨ, ian Afeziar uan Nguibamɨn itim, ian arazir kuraba gɨn amangam. \v 15 Ia men arazir kuraba gɨn amangan koghtɨma, ian Afeziam uaghan ian arazir kuraba gɨn amangan kogham.” \s Iesus dagheba ataghrazir arazibav gei \p \v 16 Egha Iesus ua mɨgɨa ghua ghaze, “Ia dagheba ataghrazir dughiamɨn ia gumazir ifavaribar mɨn uan guabagh ekuan markɨ. Gumazir ifavariba dagheba ataghrazir dughiamɨn, gumaziba men ganasa, me uan guaba ruer puvatɨgha pughpurighav arui. Me odava arazir kabagh ami. Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, me uan ivezim inigha gɨfa. \v 17 Eghtɨ ia dagheba ataghrazir dughiamɨn, ia borem uari aghɨva uan guaba ru, \v 18 eghtɨ gumaziba ia dagheba ataghrazir arazir kam gɨfoghan kogham. Eghtɨ ian Afeziar danganir mogomemɨn itim, anarɨra ian ganigh fogham. Egh gɨn ian Afeziar bizir mogomebar garim, a ian ivezim ia danɨngam.” \s Iesus biziba akumakuir arazibav gei \r (Luk 12:33-34) \p \v 19 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ia nguazimɨn ikia uari bagh bizir aghuiba akumakum dar pozibav kɨnam markɨ. Nguazir kamɨn, barereba ko omebaba dar amɨtɨ, da mazɨva akughregham. Eghtɨ okɨmakɨar gumaziba bɨriba akar da okɨmam. \v 20 Ia Godɨn Nguibamɨn uari bagh bizir aghuiba pozibav kɨn. Godɨn Nguibamɨn barereba ko omebaba bizibar aman koghtɨma, da mazigh, akughran kogham. Eghtɨ okɨmakɨar gumazitam bɨritam akarighɨva da okemeghan kogham. \v 21 Danganir manam nɨn bizir aghuiba iti, danganir kam nɨn navir averiamɨn aven itir ifongiam, a uaghan ikiam.” \s Damazim a namnamɨn angazangarim \r (Luk 11:34-36) \p \v 22 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Damaziba, da lamɨn mɨn namnamɨn angazangarimɨn mɨn iti. Damazim deragham, angazangarim bar nɨn namnam gizɨvaghtɨ, nɨ arazir aghuibar amuam. \v 23 Eghtɨ nɨn damaziba ikuvigham, nɨn namnam bar mɨtarmeghtɨma, nɨ arazir kurabar amuam. Eghtɨ nɨn angazangarim mɨtarmegham, mɨtarmer kam bar pɨrigham.” \s Ingangarir gumazitam, gumazir ekiar pumuning bagh ingaran kogham \r (Luk 16:13) \p \v 24 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ingangarir gumazitam, ingangarir gumazir ekiar pumuning bagh ingaran kogham. A tavɨn aghuagh, tav gifuegham. O, a tav baghɨvɨra ikɨ, tav akɨrim a gasaragham. Ia God ko dagɨaba bagh uaghara ingaran kogham.” \s Ia pamten biziba bagh dɨghorim isiva dagh nɨghnɨghan markɨ \r (Luk 12:22-31) \p \v 25 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Kamaghɨn amizɨ, kɨ ia mɨgei, ia pamten uan ikɨrɨmɨrim gɨnɨghnɨghɨva, kamaghɨn azangan markɨ, e dagher manatamra damam, o e dɨpar manatamra damam? Egh ia pamten uan nivafɨzibagh nɨghnɨgh mɨkɨman markɨ, inir manatam uan nivafɨzim avam? Gumazimɨn ikɨrɨmɨrim ti daghebagh afira, ezɨ gumazimɨn namnam ti inibagh afira. \v 26 Ia kuarazibar gari, da dagheba oparir puvatɨ, egha da dar pozibagh aghua da isa dagher dɨpenibar amadir puvatɨ. Ian Afeziar uan Nguibamɨn itim, dagheba me ganɨdi. Ezɨ ian dabirabim ti kuarazibar dabirabim gafirazir puvatɨ? \v 27 Egh ian tav deraghvɨra ikɨsɨ nɨghnɨgh kamaghɨn a ti uan ikɨrɨmɨrim damutɨ a tong ruaragham? Bar puvatɨ. \p \v 28 “Ia tizim sua, pamten korotiabagh nɨghnɨsi? Ia akɨmarir aghuaribagh nɨghnɨgh. Da manmaghɨn otifi? Me ingangarir ekiatam gamir puvatɨ. Egha me korotiatam isamizir puvatɨ. \v 29 Ezɨ kɨ ia mɨgei, fomɨra Atrivim Solomon bizir bar avɨriba ikiava an azuir adiariba bar dera, egha an korotiatam akɨmarir kabar mɨn otozir puvatɨ. \v 30 E fo, graziba pura biziba, da iti, gurumɨn gumazitam dar akoreghɨva da isɨva avitam mɨkɨnigham. Grazir kɨnir kabanagh God adiariba me gazui. Ia bizir kam gɨfogh, God uaghan adiariba ia danɨngam. Ia gumazamizir nɨghnɨzir gavgavir muziarim itiba! \v 31 Kamaghɨn, ia pamten nɨghnɨgh mɨkɨman markɨ, ‘E dagher manatam ramegham? O, dɨpar manatam ramam? O, e inir manatam ikegham?’ \v 32 Gumazir God gɨfozir puvatɨziba pamten bizir kabagh nɨghnɨsi. Ezɨ ian Afeziar uan Nguibamɨn itim fo, ia bizir puvatɨzir kaba, ia da iniam. \v 33 Ezɨ bizir ia bar faragh damuamimra kara: Ia God Bizibagh Ativamin Dughiam baghɨvɨra nɨghnɨgh, egh God ifongezir arazir aghuibar amutɨ, a bizir kaba ko maba sara bar ia danɨngam. \v 34 Kamaghɨn amizɨ, ia pamten gurumɨzaraghan bagh dɨghorim isiva nɨghnɨghan markɨ. Gurum izamin dughiam, a mar uan bizibara nɨghnɨgh. Dughiar manamɨn otivir osɨmtɨziba, da anarɨra ikɨ. Aruer manamɨn otivamin biziba, mar an biziba.” \c 7 \s Ia munen araziba tuisɨghan markɨ, egh suam, men araziba ikufi \r (Luk 6:37-38 ko 6:41-42) \p \v 1 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgei, “God ia tuisɨgh ian kuraghan koghsɨ, kamaghɨn ia munen araziba tuisɨghan markɨ suam, men araziba ikufi. \v 2 Ia me tuisɨgha men ikurvagha ami moghɨra, God kamaghɨra ia tuisɨgham. Egh ia men gara me gɨnɨghnɨzi moghɨra, God ia gɨnɨghnɨgham. \v 3 Tizim bagha, mɨnezir bar muziarim nɨn aveghbuamɨn damazimɨn itima, nɨ ti an gara egha temer ararir ekiar nɨn damazimɨn itimɨn garir puvatɨ? \v 4 Ter ararir ekiam nɨn damazimɨn ikɨtɨ, nɨ manmaghɨn uan aveghbuam mɨkɨm suam, ‘Aveghbuam, kɨ nɨn damazimɨn itir mɨnezim asigham?’ \v 5 Nɨ bar ifari! Nɨ faraghvɨra ter ararir nɨn damazimɨn itim asigh, egh deragh ganɨva mɨnezir nɨn aveghbuamɨn damazimɨn itim asigh. \p \v 6 “Ia God baghavɨra itir biziba inigh, afiabar anɨngan markɨ. Guizbangɨra, da ua raghrɨgh ia givigham. Egh ia uan manmaniar ikarɨzir aghuiba isɨ dabav kɨnan markɨ. Da pura da dɨkabɨnigham.” \s God bizir aghuiba isɨva, gumazir a ko mɨgeibar anɨngam \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia God ko mɨkɨm, egh biziba bagh an azang, eghtɨ a da isɨ ia danɨngam. Egh ia biziba bagh ruiva, ia da bativam. Egh ia tiam gafughafughtɨ, God ia bagh tiam kuigham. \v 8 Gumazir Godɨn azaiba, me biziba isi. Ezɨ gumazir biziba bagha ruim, a biziba batifi. Ezɨ gumazir itiam gafughafuzim, God a bagh akuigham. \v 9 Eghtɨ ia afeziaba, ian boritam bretba bagh ian azangtɨma, ia ti dagɨatam a danɨngam? Puvatɨ. \v 10 Eghtɨ boritam osiriba bagh uan afeziamɨn azangtɨ, a ti kuruzitam a danɨngam? Bar puvatɨ. \p \v 11 “Ia afeziar arazir kurabagh amiba, ia zurara bizir bar aghuiba uan boribagh anɨdi. Egh ia kamagh deraghvɨra fogh, guizbangɨra ian Afeziar uan Nguibamɨn itim bar akueghvɨra bizir aghuiba isɨ gumazir a ko mɨgeibar anɨngam. \p \v 12 “Kamaghɨn, ia arazir aghuir igharaz darazi me ia damuasa ia ifongeziba, ia arazir kabara me damu. Mɨgɨrɨgɨar kaba, Moses Osirizir Araziba ko Godɨn akam inigha izir gumazibar osiziriba, dagh isɨn tu.” \s Tiar akar asuvazim ko aroghezim \r (Luk 13:24) \p \v 13 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ia tiar akar asuvazimɨn aven mangɨ. Tiar akar aroghezim nguibar ikuvtɨzimɨn zui. Ezɨ nguibar kamɨn zuir tuavim an aruegha bar ekefe. Ezɨ gumazamizir avɨrim an zui. \v 14 Ezɨ nguibar aghuimɨn zuir tiar akam bar asufa, egha tuavir an zuim bar pɨri. Ezɨ gumazamizir vaghvaziba tuavir kam batogha an zui. Kamaghɨn amizɨ, ia tiar akar asuvazimɨn aven mangɨ.” \s Ia akar ifavarim akurir gumaziba bagh deravɨra gan \r (Luk 6:43-44 ko 13:25-27) \p \v 15 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ia akar ifavarim akurir gumaziba bagh deravɨra gan. Me ia gifarsɨ mɨgɨrɨgɨar aghuibar amuam. Egha me guizbangɨra ia gasɨghasɨghasa izi. Me guizbangɨra afiar atiabar mɨn ikia, egha me ifara en damazibar sipsipbar mɨn sipsipbar arɨziba aghui. \v 16 Ia men arazibar gan me gɨfogh, egh suam, me akar ifavarim akurir gumaziba. Gumaziba ter ataghataritamɨn wainɨn ovɨzitam kuarizir puvatɨ. Egha me ti fighɨn ovɨzitam kuarasa ghua, dɨkonir ataghatarimɨn, da isi? Bar puvatɨ. \v 17 Ezɨ kamaghɨra temer aghuiba ovɨzir aghuiba bati, ezɨ temer kuraba ovɨzir kuraba bati. \v 18 Eghtɨ temer aghuitam ovɨzir kuratam bateghan kogham. Eghtɨ temer kuratam ovɨzir aghuitam bateghan kogham. \v 19 Temer ovɨzir aghuiba batir puvatɨziba, me da oka da isa avim mɨkɨri. \v 20 Kamaghɨn amizɨma, ia men arazibar gan fofogh suam, me akar ifavarim akurir gumaziba, o akar aghuim akurir gumaziba. \v 21 Ia kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ, gumazamizir ‘Ekiam, Ekiam’ na garɨziba, me bar moghɨra God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikiam. Puvatɨ. Gumazir nan Afeziamɨn ifongiamɨn gɨn zuiba, merara God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikiam. \v 22 Godɨn Kotɨn Dughiamɨn, gumazamizir avɨrim kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Ekiam, Ekiam, e nɨn ziamɨn Godɨn akam akuri.’ Egh mɨkɨm suam, ‘E nɨn ziamɨn duar kuraba batoke,’ egh mɨkɨm suam, ‘E nɨn ziamɨn mirakelɨn bar avɨribagh ami.’ \v 23 Eghtɨ kɨ Dughiar kamɨn bighvɨra me mɨkɨm suam, ‘Kɨ tong ia gɨfozir puvatɨ. Ia gumazir arazir kurabagh amiba, ia na gitagh!’” \s Dɨpenir ingangarir arazir pumuning \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Gumazir nan akam baragha an gɨn zuim, a mati gumazir mam fofozir aghuim ikia, egha uan dɨpenim ingara gavgavim a danɨngasa dagɨam gisɨn an ingari. \v 25 Ezɨ amozim izima, aperiam otozɨma, amɨnir ekiam dɨkavigha dɨpenir kam givava a munamadi. Ezɨ dɨpenir kam dɨpɨriaghrɨzir puvatɨ. Dɨpenir kam me dagɨam gisɨn an ingari. Kamaghɨn amizɨ, a irɨzir puvatɨ. \v 26 Ezɨ gumazir manam nan akam baregha an gɨn zuir puvatɨ, a mati gumazir onganimɨn mɨn gigimɨn uan dɨpenim okore. \v 27 Ezɨ amozim izima aperiam otozɨma, amɨnir ekiam dɨpenir kam pamtem a givai. Bizir kaba dɨpenir kam gunabagha a munamadima, a irɨ. A guizbangɨra bar pazavɨra irɨ.” \v 28 Iesus mɨgɨrɨgɨar kabav mɨkemegha gɨvazɨma, gumazamizir avɨrir ekiam dɨgavir kuram gami. \v 29 Me fo, Iesus Judan arazibagh fozir gumaziba ami moghɨn mɨgeir puvatɨ. A gumazir ziar ekiam itir mamɨn mɨn men sure gami. \c 8 \s Iesus lepa itir gumazim gamizɨ, a ua dera \r (Mak 1:40-44 ko Luk 5:12-14) \p \v 1 Egha Iesus mɨghsɨam ategha ghuaghirima avɨrir ekiam an gɨn zui.\f + (8:1) Akar Matyu 5:2ɨn itimɨn gan.\f* \v 2 Ezɨ gumazir lepa itir mam, Iesus bagha iza uan tevimning apɨrigha a mɨgɨa ghaze, “Ekiam, nɨ fueghɨva na damutɨ, kɨ Godɨn damazimɨn zuegh ua deragham.”\f + (8:2) Moses osirizir akaba mɨgɨa ghaze, gumazim o amizir lepan arɨmariam itim, a Godɨn damazimɨn mɨze. An arɨmariam gɨvaghtɨma a ua mangɨ uabɨ isɨva, ofa gamir gumazibar akagh, eghtɨ me an gantɨma an arɨmariam gɨvagham, eghtɨ me a mɨkɨm suam, a Godɨn damazimɨn zuegha ua dera. Wok Pris 13 ko 14ɨn gan.\f* \v 3 Ezɨ Iesus uan agharim isa gumazir kam gatɨgha ghaze, “Kɨ ifonge. Nɨn mɨkarzim zuegh, egh ua deragh.” A kamaghɨn mɨgɨavɨra itima, gumazir kamɨn lepan arɨmariam zuamɨra anetaghizɨma gumazim ua dera.\f + (8:3) Judabar akar mam ghaze, gumazim arɨmariam lepa ikɨtɨma nɨ an suiragh, nɨ uaghan Godɨn damazimɨn mɨze. Ezɨ Iesus uan dafarim isava gumazir lepa itir kam gatɨ, egha Godɨn damazimɨn mɨzezir puvatɨ. A gumazimɨn arɨmariam a gɨfa, ezɨ gumazim ua dera.\f* \v 4 Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Nɨ oragh, nɨ batozir bizir kamɨn gun mɨkɨman markɨ. Nɨ mangɨ uan mɨkarzim isɨ ofa gamir gumazimɨn akagh, egh Moses fomɨra e mɨkemezɨ moghɨn, nɨ ua bagh Godɨn ofa damu. Eghtɨ gumaziba fogh suam, nɨn arɨmariam gɨfa.” \s Iesus mɨdorozir gumazimɨn ingangarir gumazimɨn arɨmariam a gɨfa \r (Luk 7:1-10) \p \v 5 Egha Iesus ghua nguibar ekiam Kaperneamɨn aven ghu. Ezɨ 100 plan mɨdorozir gumazibar garir gumazir ekiam iza, Iesus gaghora ghaze, \v 6 “Ekiam, nan ingangarir gumazim ariava muna dɨpenimɨn iti. An soroghafariba bar ariaghɨre, ezɨ a mɨzazir kuram barasi.” \v 7 Ezɨ Iesus ghaze, “Kɨ mangɨ a damightɨ, a ua deragham.” \v 8 Ezɨ mɨdorozir gumazir ekiam Iesusɨn akam ikaragha a mɨgɨa ghaze, “Ekiam, kɨ gumazir aghuir manam, nɨ nan dɨpenimɨn aven izam? Markɨ. Nɨ pura mɨkɨmtɨma, nan ingangarir gumazim deragham. \v 9 Kɨ uabɨ mɨdorozir gumazir mabar apengan iti, egha uabɨ mabar garima, da nan apengan iti. Ezɨ kɨ me mɨgei, ‘Ia mangɨ,’ eghtɨ me mangam. O, kɨ me mɨkɨmam, ‘Ia izɨ.’ Eghtɨ me izam. Egh kɨ uan ingangarir gumazir mam mɨkɨm suam, nɨ ingangarir kam damu, eghtɨ an a damuam. Egha kɨ fo, nɨ mɨkɨmtɨ, nan ingangarir gumazim ua deragh.” \v 10 Ezɨ Iesus mɨgɨrɨgɨar kam baregha, dɨgavir kuram gami. Egha ragha a ko izir gumazibav gɨa ghaze, “Kɨ bar guizbangɨra ia mɨgei, kɨ Israelɨn aven kamaghɨn nɨghnɨzir gavgavim itir gumazitamɨn ganizir puvatɨ. \p \v 11 “Kɨ ia mɨgei, gumazamizir avɨrim uan nguibabar aruem anadir danganim ko aruem ghuaghiri danganim ategh, izɨ Abraham ko Aisak ko Jekop dukuagh, God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven dakozimɨn daperagh damam. \v 12 Egh God faragh uan Nguibamɨn ikiasa mɨsevezir darazi, God me batuegh me isɨva danganir mɨtatem me akunigham. Eghtɨ me tuangɨva arangɨva atariba kuskugh danganir kamɨn ikiam.” \v 13 Egha Iesus 100 plan mɨdorozir gumazibar garir gumazir ekiam mɨgɨa ghaze, “Nɨ mangɨ. Bizir nɨ nɨghnɨzir gavgavim itim, a nɨ bagh otogham.” Dughiar kamra, gumazir kamɨn ingangarir gumazim ua dera. \s Iesus Pitan ivozir amizim gamizɨ, a ua dera \r (Mak 1:29-31 ko Luk 4:38-39) \p \v 14 Ezɨ Iesus ghua Pitan dɨpenimɨn aven ghua garima, Pitan asamimɨn mɨkarzim an feima, an aria dakozim girɨghav iti. \v 15 Ezɨ Iesus an dafarim suirazɨma, an arɨmariam maghɨram anetaghizɨma, a dɨkavigha Iesus bagha isai. \s Iesus gumazamizir avɨrim gamizɨ, me ghuamaghe \r (Mak 1:32-34 ko Luk 4:40-41) \p \v 16 Ezɨ aruem gevima, me gumazamizir avɨrir duar kuraba apazaziba inigha, Iesus bagha izi. Ezɨ Iesus duar kurar kabav gɨa me batozima, me an akamɨn gumazamiziba ataghrasi. Ezɨ Iesus arɨmariaba itir gumazamiziba bar men arɨmariaba agɨfa. \v 17 Godɨn akam inigha izezir gumazim Aisaia ghaze, “A uabɨ e bativir arɨmariaba ko mɨzaziba da batoghezɨ, da ghue.” Iesus Aisaian akam damightɨ, an otivasa, arazir kabagh ami. \s Iesus uabɨn gɨn mangamin arazibav gei \r (Luk 9:57-60) \p \v 18 Egha Iesus garima, avɨrir ekiam anekufa. Ezɨ a uan suren gumazibav gɨa ghaze, “E dɨpam giregh vongɨn mangam.” \v 19 Ezɨ Judan arazibagh fozir gumazir mam iza, kamaghɨn Iesus mɨgei, “Tisa, nɨ danganir manamɨn mangam, kɨ uaghan nɨ ko mangam.” \v 20 Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Afiar atiaba nguazir toribar itima, kuaraziba mɨkonibar iti, ezɨ Gumazibar Otarim danganir dakuamiba puvatɨ.” \v 21 Ezɨ gumazir mam, a uaghan Iesusɨn suren gumazim, a kamaghɨn Iesus mɨgei, “Ekiam, nɨ faragh na amamangatɨghtɨma, kɨ mangɨ uan afeziam mozim dafaka.” \v 22 Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Markɨ. Nɨ nan gɨn izɨ, gumazir ovengeziba uari uan gumazir kuabar afɨ.” \s Iesus mɨgeima, amɨnir ekiam gɨfa \r (Mak 4:36-41 ko Luk 8:22-25) \p \v 23 Ezɨ Iesus botɨn anabozɨ, an suren gumaziba an gɨn zui. \v 24 Me ghua ongarimɨn torimɨn amɨnir bar ekiam dɨkava ongarim gamima, a dɨpɨra kurim avasava ami. Ezɨ Iesus akuavɨra iti. \v 25 Ezɨ an suren gumaziba agaghuragha a mɨgei, “Ekiam, nɨ en akuragh, e arɨmɨghiregham!” \v 26 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Ian nɨghnɨzir gavgavim bar sufi. Ia tizim bagha atiati?” Egha a dɨkavigha amɨnim ko ongarim mɨgɨrɨgɨar gavgavim aning ganɨngizɨ, amɨnim gɨvazɨma, dɨpam uam amɨraghirɨ. \v 27 Ezɨ an suren gumaziba nɨghnɨzir avɨribagh amua ghaze, “Kar gumazir manmaghɨn amizim? A mɨgeima, amɨnim ko dɨpavsɨzim an akam barasi!” \s Iesus gumazir pumuningɨn duar kuraba batoke \r (Mak 5:1-17 ko Luk 8:26-37) \p \v 28 Ezɨ Iesus ghua Galilin ongarir dadarimɨn vongɨn itimɨn oto. Kar Gadaran nguazir asɨzim. Egha iza gumazir pumuning duar kuraba apazimning bato. Aning matmatɨn tongɨn ikegha izi. Egha aning bar ikuvizɨma, gumazamiziba aningɨn atiatigha tuavir kam garuir puvatɨ. \v 29 Egha aning pamten dia ghaze, “Nɨ Godɨn Otarim, nɨ tizim ga damuasa? Dughiam tɨgharɨ, nɨ kagh izɨ ga gasɨghasɨghasa?” \v 30 Ezɨ dar bɨzir ekiar mam mong saghon apa iti. \v 31 Ezɨ duar kurar kaba pamten Iesus gakaghora ghaze, “Nɨ e batosi, kamaghɨn nɨ e ateghtɨma, e mangɨ dar bɨzir munamɨn aven mangam.” \p \v 32 Ezɨ Iesus me mɨgɨa ghaze, “Ia mangɨ.” Ezɨma duar kuraba gumazir kamning ategha ghua dabar aven ghue. Ezɨ dar bɨzir ekiar kam puv ara ghua davarir kurar mamɨn ghuaghira dɨpam apa bar ariaghɨre. \v 33 Ezɨ gumazir dabar gariba men ganigha ara ghue. Me ghua nguibar ekiamɨn otivigha bizir kabar gun gumazamizibagh eghari. Me uaghan gumazir duar kuraba apazazir pumuning bativizir bizibagh eghari. \v 34 Kamaghɨn amizɨ, nguibar ekiar kamɨn itir gumazamiziba Iesus bagha izi. Me iza an gara a gakaghora ghaze, a men nguazim ategh danganir igharazitamɨn mangɨ. \c 9 \s Iesus gumazir soroghafariba aremezim akɨrizɨ, a ua dera \r (Mak 2:1-12 ko Luk 5:17-26) \p \v 1 Ezɨ Iesus ua bot inigha uamategha ongarir dadarir vongɨn itimɨn ghua uan nguibamɨn oto. \v 2 Ezɨ me soroghafariba aremezir gumazir mam inigha a bagha izi. Gumazir kam akuriamɨn iti. Ezɨ Iesus men garima, me nɨghnɨzir gavgavim itima, a kamaghɨn arɨmariar gumazir kam mɨgei, “Nan borim, nɨn navim bar amɨragh ikɨ. Kɨ nɨn arazir kuraba gɨn amada.” \v 3 Ezɨ Judan arazibagh fozir gumazir maba Iesusɨn mɨgɨrɨgɨar kam baregha kamagh uariv gia ghaze, “Gumazir kam Godɨn danganim inigha kamaghɨn mɨgei.” \p \v 4 Ezɨ Iesus men nɨghnɨzibagh fogha gɨvagha kamaghɨn me mɨgei, “Ia tizim bagha nɨghnɨzir kurar kaba uan navir averiabar dagh ami? \v 5 Kɨ akar manam mɨkɨmam? Pura gumazir kɨnitam kamaghɨn a mɨkɨm suam, kɨ nɨn arazir kuraba gɨn amada. Egh uaghan gumazir kɨnitam kamaghɨn a mɨkɨman kogham, nɨ dɨkavigh uan akuriam inigh mangɨ, egh ua deragh. \v 6 Eghtɨ kɨ ia kamaghɨn foghasa kɨ ifonge, Gumazibar Otarim, a nguazir kamɨn arazir kuraba gɨn amangamin gavgavim iti.” Iesus kamaghɨn mɨkemegha soroghafariba aremezir gumazimɨn gara kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ dɨkavigh uan akuriam inigh uan dɨpenimɨn mangɨ!” \v 7 Ezɨ gumazir kam dɨkavigha uan dɨpenimɨn ghu. \v 8 Ezɨma gumazamiziba arazir kamɨn ganigha bar dɨgavir kuram gami. Egha me Godɨn ziam fa ghaze, “Godra gavgavir kam isa gumazibagh anɨdi.” \s Iesus Matyun diazɨ, an an gɨn zui \r (Mak 2:13-17 ko Luk 5:27-32) \p \v 9 Ezɨ Iesus danganir kam ategha ghua garima, gumazir mam dagɨaba isir dɨpenimɨn aperaghav iti. An ziam Matyu. Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Nɨ nan gɨn izɨ.” Ezɨma Matyu dɨkavigha an gɨn zui. \p \v 10 Ezɨ Iesus dɨpenimɨn ikiava apima, gumazir dagɨaba isiba ko gumazir arazir kurabagha amir avɨriba, me iza Iesus ko an suren gumaziba ko api.\f + (9:10) Matyu osirava mɨgɨrɨgɨar kam abɨzir puvatɨ. Me ti tinan dɨpenimɨn api? Avɨrir ekiam ghaze, ti Matyun dɨpenim (Mak 2:15) Marazi ghaze Iesusɨn dɨpenim.\f* \v 11 Ezɨ Farisiba kamaghɨn gara Iesusɨn suren gumazibar azai, “Ian Tisa, a tizim bagha dagɨaba isir gumaziba ko arazir kurabagh amir gumaziba koma api?”\f + (9:11) Farisiba bar akar gavgavir avɨribagh amigha dar gɨn zui. Egha ghaze, gumazir manam men mɨgɨrɨgɨabar gɨn zuir puvatɨ, egha arazir kuram gami, kamaghɨn me Godɨn damazimɨn mɨze. Egh gumazir igharazitam gumazir kam ko ikegham, a uaghan Godɨn damazimɨn mɨze. Farisiba uaghan ghaze, gumazir Romɨn gavman bagha dagɨaba isiba, me zurara Romɨn itir darazi ko iti, kamaghɨn me Godɨn damazimɨn mɨze.\f* \p \v 12 Ezɨ Iesus mɨgɨrɨgɨar kam baregha kamaghɨn me mɨgei, “Arɨmariaba puvatɨzir gumaziba, dokta bagha zuir puvatɨ. Gumazir arɨmariaba itibara, me dokta bagha zui. \v 13 Ia mangɨ, Godɨn Akɨnafarir osizirim da fofozim inigh. Kɨ ia ofa gamir arazibagh ifongezir puvatɨ. Nan ifongiamra kara, ia arazir aghuibar gumazir igharazibar amu.” Egha Iesus ua me mɨgɨa ghaze, “Kɨ Godɨn damazimɨn derazir gumaziba bagha izezir puvatɨ. Kɨ gumazamizir arazir kurabagh amibar dɨmasa ize!” \s Iesus dagheba ataghrazir arazim mɨgei \r (Mak 2:18-22 ko Luk 5:33-39) \p \v 14 Ezɨ Jon Gumaziba Ruer Gumazimɨn suren gumaziba iza, kamaghɨn Iesusɨn azai, “Manmaghɨn amizɨ, e ko Farisiba, e God ko mɨkɨmasa dagheba ataghrazima, nɨn suren gumaziba dagheba ataghrazir puvatɨ?” \v 15 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Ia nɨghnɨgh. Gumazitam amuimɨn ikɨsɨ damu, uan adarazi ko ikɨtɨma, me ti amughamugh, dagheba ataghraghan kogham. Puvatɨ. Me dagheba ataghrazir dughiam iti. Gumazitaba gɨn izɨ, gumazir kamɨn aku mangɨtɨ, a me ategham, eghtɨ dughiar kamɨn me dagheba ataghragham. \p \v 16 “Gumazitam inir avɨzir igiatam inigha korotiar ghuritam porogha a isamizir puvatɨ. A kamagh damigh gɨn korotiar kam rueghtɨma, inir avɨzir korotiar bɨbɨzim apɨrizim akuvaghɨva korotiar ghurim bar anebigham. \v 17 Eghtɨ gumazitam wainɨn igiam inigh, a isɨva asɨzir inir mɨsevir ghuritam agurighan kogham. A kamaghɨn damightɨma, wainɨn dɨpam gɨn buva anangva asɨzir inir ghurir kam abightɨ, wainɨn dɨpam nguazim giregham. Eghtɨ wain ko asɨzir inim vɨrara ikuvigham. Kamaghɨn me wainɨn igiam isa asɨzir inir igiabaram azui, eghtɨ aning vɨrara deraghvɨra ikiam.”\f + (9:17) Judaba asɨzir memeba mɨsoghava dar iniba isava dar dɨpav kɨvɨzibagh ami, egh me da inigh wainɨn dɨpabar aghuam. Wainɨn ovɨziba, me igiamra da mɨrmɨrighɨva, da isɨva wainɨn mɨsevibar aghuam, egh aneteghtɨ a dughiatabar ikegham. Egh wain, onganim itir dɨpamɨn otogham. Wain memen inir kamɨn aven ikɨ buv mangɨ, egh memen inir ghurim abigham. Me wainɨn mɨsevir bar igiam a gurightɨ, wain deravɨra ikɨ, egh inir igiam abighan kogham.\f* \s Iesus guivir aremezim gamizɨ, a ua dɨkafi. Egha uaghan amizir mamɨn arɨmariam agɨfa \r (Mak 5:22-43 ko Luk 8:41-56) \p \v 18 Ezɨ Iesus Jonɨn suren gumaziba ko mɨgɨavɨra itima, gumazir dapanir ekiar mam iza Iesusɨn boroghɨn tevemning apɨrigha kamaghɨn a mɨgei, “Nan guivim datɨrɨghrama areme, ezɨ nɨ izɨ uan dafarim a datɨghtɨma a ua dɨkavigham.” \v 19 Ezɨ Iesus dɨkavigha an gɨn zuima, an suren gumaziba a ko zui. \p \v 20 Ezɨma amizir mam, a 12 plan azenibar, zurara ghuzim bati. Amizir kam Iesusɨn gɨrakɨrangɨn iza an korotiar avɨzimɨn suira. \v 21 A kamaghɨn nɨghnɨgha ghaze, “Kɨ ti an korotiar avɨzimɨn suiraghtɨ, nan arɨmariam ti gɨvagham.” \v 22 Ezɨ Iesus ragha an gara a mɨgɨa ghaze, “Nan guivim, nɨ navim bar amɨragh ikɨ. Nɨ nɨghnɨzir gavgavim nan iti, kamaghɨn, nɨn arɨmariam gɨfa.” Dughiar kamra, amizir kamɨn arɨmariam gɨfa. \p \v 23 Ezɨ Iesus ghua gumazir dapanir ekiar kamɨn dɨpenimɨn otogha gari, amiziba ko gumaziba azia iti. Gumazir maba sɨghabagh ivima, gumazamiziba azia nɨgɨnir ekiam gami. \v 24 Ezɨ Iesus me batogha me mɨgɨa ghaze, “Ia dɨkavigh mangɨ. Guivim aremezir puvatɨ. An akui.” A kamaghɨn mɨgeima, me a dɨpofi. \v 25 A me batoghezɨ, me azenan ghuezɨma, Iesus aven ghua guivimɨn dafarimɨn suirazɨma, a dɨkafi. \v 26 Ezɨ Iesus amizir bizir kamɨn eghaghanim nguibaba bar dar ghu. \s Iesus gumazir damazir okavɨrɨzir pumuning, ko gumazir mɨgeir puvatɨzir mam, me gamizɨ, me ua dera \p \v 27 Ezɨ Iesus danganir kam ategha zuima, gumazir damazir okavɨrɨzir pumuning an gɨn iza kamaghɨn an dei, “Nɨ Devitɨn Otarim, nɨ gan apangkufigh.”\f + (9:27) Judaba ghaze, Gumazir God ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezim, Atrivim Devitɨn ikɨzimɨn otivam. Gumazir damazir okavɨrɨzir kamning nɨghnɨzir gavgavim Iesus ikia ghaze, Israelba gumazir kamra mɨzuai. Kamaghɨn aning dia ghaze, “Devitɨn Otarim.”\f* \v 28 A ghua dɨpenimɨn aven ghuzɨma, gumazir kamning a bagha izima, a kamaghɨn aningɨn azai. “Gua bizir kɨ damuamin kam, gua nɨghnɨzir gavgavim an iti, o puvatɨ?” Ezɨ aning ghaze, “Are, Ekiam ga nɨghnɨzir gavgavim an iti.” \v 29 Ezɨ Iesus uan dafarim isa aningɨn damazimning gatɨgha kamaghɨn mɨgei, “Gua nɨghnɨzir gavgavim iti. Kamaghɨn, gua ua gan.” \v 30 Ezɨ aningɨn damaziba kuiaghrezɨ, aning ua gari. Ezɨ Iesus aningɨn anogorogha aningɨn mɨgɨa ghaze, “Gua tong bizir gua batozir kam tavɨn mɨkɨman markɨ.” \v 31 Puvatɨ. Aning ghua Iesus amizir arazir aghuir kamɨn gun bar distrighɨn kamɨn itir gumazamizibav keme. \p \v 32 Gumazir kamning Iesus ategha zuima, gumazamiziba mɨgeir puvatɨzir gumazir mam inigha, Iesus bagha izi. Gumazir kam, duar kuraba a gapasa. \v 33 Ezɨ Iesus an duar kuraba batoghezɨma, gumazir kam ua mɨgei. Ezɨ gumazamiziba dɨgavir kuram gamua ghaze, “Fomɨra, kantri Israelɨn aven, bizir kamagh garitam otozir puvatɨ.” \v 34 Ezɨ Farisiba ghaze, “A duar kurabar gumazir dapanimɨn gavgavimɨn duar kuraba batosi.” \ms Iesus ingangarim isa uan suren gumazibagh anɨdi. \mr (Sapta 9:35-10:42) \s Iesus gumazamizibar apangkufi \p \v 35 Ezɨ Iesus nguibar ekiaba ko nguibar doziba bar dagh arua, men God ko mɨgeir dɨpenibar aven ghua, gumazamizibar sure gami. A God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akam me mɨgɨa men arɨmariaba ko osɨmtɨzir men namnabar itiba bar da gefi. \v 36 A gumazamizir avɨrir dafamɨn garima, men nɨghnɨziba tintinibar itima, me osɨmtɨzibar aven arua, mati sipsipba ghuaviba puvatɨzir moghɨn iti. Kamaghɨn amizɨ, a bar men apangkufi. \v 37 Egha a uan suren gumazibav gɨa ghaze, “Dagher bar avɨrim anigha gɨvagha azenimɨn iti. Ezɨ ingangarir gumazir da iniamin avɨriba puvatɨ. \v 38 Kamaghɨn, ia azenir kamɨn ghuavimɨn azangsɨghtɨ, a ingangarir gumaziba amangtɨma, me an azenimɨn mangɨ, dagheba iniam.” \c 10 \s 12 plan suren gumazibar ziaba \r (Mak 3:13-19 ko Luk 6:12-16) \p \v 1 Ezɨ Iesus uan suren gumazir 12 plan diazɨ, me izima, a duar kuraba batoghɨva arɨmariar gumazamizibar itibar akɨramin gavgavim me ganɨngi. \v 2 Aposelɨn 12 plan ziabara kara: Men faragha zuim, Saimon, an ziar mam Pita, ko an dozim Andru. Ko Jems, Sebedin otarim, ko an dozim Jon, \v 3 Filip ko Bartolomyu ko Tomas ko Matyu, a gumazir dagɨaba isim, ko Jems, an Alfiusɨn otarim, ko Tadius, \v 4 ko Saimon, a marazi ko me Selotɨn ikɨzimɨn iti, koma Judas Iskariot, gumazir Iesus isava, apanibagh anɨngizim. \s Iesus ingangarim isa, 12 plan aposelbagh anɨdi \r (Mak 6:7-13 ko Luk 9:1-5) \p \v 5 Ezɨ Iesus gumazir 12 plan kaba amaga akar kam me ganɨga ghaze, “Ia Kantrin Igharazibar Gumaziba bagh mangan markɨ. Egh Samarian nguibar ekiabar mangan markɨ.\f + (10:5) Kar Iesusɨn mɨgɨrɨgɨar ruarir mam, Namba 2. Akar 10:5-42ɨn itiba, da suren gumaziba Godɨn akam akun darutɨma arazir me bativamibav gei.\f* \v 6 Ia sipsipɨn ovengezir Israelɨn ikɨzimɨn itiba bagh mangɨ. \v 7 Ia mangɨ, akam akun suam, ‘God Bizibagh Ativamin Dughiam a roghɨra izegha gɨfa.’ \v 8 Ia mangɨ gumazamizibar arɨmariaba agɨva; egh gumazir aremeziba me damutɨ me ua dɨkav, egh lepa itir gumazibar amutɨ me ua zuegh, egh duar kurar gumazamizibagh apazaziba da batogh. Bizir ia inizim ia purama a ini, ia a gɨvezezir puvatɨ. Kamaghɨra ia pura a isɨ gumazamizibar anɨng. Ia a bagh ivezitam inian kogham. \p \v 9 “Ia gol tam o silvan dagɨatam o kapan dagɨatam inigh mangan markɨ. \v 10 Ia daruamin dughiabar, ia biamɨtaritam inian markɨ. Egh ia siotiar pumuning, o dagarir asuatam o difizitam inigh mangan kogham. Bar puvatɨ. Guizbangɨra, ingangarir gumaziba, me damamin dagheba, me da isɨ me danɨng. \p \v 11 “Egh ia nguibar ekiatamɨn mangam, o nguibar dozitamɨn angsɨva, ia deraghvɨra azangsɨgh fogh, gumazir manam an arazir aghuibagh amua egha bar dera. Egh ia gumazir kam ko ikɨ mangɨ, dughiar ia nguibar kam ategh mangamim. \v 12 Egh dɨpenir ia aven zuim, ia kamaghɨn an aven itir daraziv kɨm, ‘God deragh ia damuam.’ \v 13 Egh gumazamizir dɨpenir kamɨn itiba, ia gifueghɨva ia inightɨ, ia me ko ikɨ, egh ia Godɨn azaraghtɨ, ian navir amɨrɨzim me ko ikɨ. Me ian aghuaghtɨ, ia uan navir amɨrɨzir kam me da uam a inigh. \v 14 Egh gumazitam ia inigh uan dɨpenimɨn mangan aghuagh, egh ian akam baraghan koghtɨ, eghtɨ dughiar ia dɨpenir kam o nguibar kam ataghraghamim, ia uan dagaribar itir mɨneziba apɨsigh.\f + (10:14) Suren gumaziba arazir kam damutɨma, nguibar ekiamɨn itir gumazamiziba gan fogh suam, me arazir kuram gami. Mak 6:11 ko Aposel 13:51ɨn gan.\f* \v 15 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, Godɨn Kotɨn Dughiamɨn, God gumazamizibar arazir kuraba tuisɨghɨva, eghtɨ gumazamizir nguibar kamɨn itiba iniamin osɨmtɨzim, a Sodom ko Gomora uan arazir kuraba bagh inizimɨn osɨmtɨzim bar a gafiragham.” \s Osɨmtɨzir avɨriba otivam \r (Mak 13:9-13 ko Luk 21:12-17) \p \v 16 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ia oragh, kɨ sipsipbar mɨn ia isava afiar atiabar tongɨn ia amadi. Eghtɨ ia kuruzibar araziba iniva deravɨra bizibagh nɨghnɨgh ia gɨn dar amu. Egh ia kuarazir bunbabar arazibar amu, kamaghɨn ia arazir kuratam damusɨ nɨghnɨghan markɨ. \v 17 Ia deraghvɨra uari bagh gan. Me ian suiragh, uan kaunselbar damazibar ia isɨ kotiam darɨghɨva, egh uan God ko mɨgeir dɨpenibar ia fozorogham. \v 18 Egh me nan ziam bangɨn, ia iniva gavmanba ko atrivibar damazibar mangam. Egh ia akar aghuimɨn gun gumazir ekiar kabav kɨm. Egh uaghan Kantrin Igharazibar Gumaziba, ia uaghan me mɨkɨm. \v 19 Egh me ia inigh kotiamɨn mangɨtɨma ia atiating kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ, ‘E mɨgɨrɨgɨar manatam damuam? O, e manmaghɨn men akaba ikarvagham?’ Puvatɨ. God uabɨ dughiar kamɨn ia mɨkɨmamin akaba ia danɨngam. \v 20 Ia uari mɨkɨman kogham, puvatɨ. Ian Afeziamɨn Duamra, ian akatoribar aghu mɨkɨmam. \p \v 21 “Gumaziba uan aveghbuaba isɨ kot darɨghɨva, egh me mɨsoghɨva arɨmɨghrɨsɨ me mɨkɨmam. Eghtɨ afeziaba kamaghɨra uan boribar amuam. Eghtɨ boriba uan afeziaba ko amebaba pazɨ me damuva, me mɨsoghtɨ, me arɨmɨghrɨsɨ, gumazibav kɨmam. \v 22 Eghtɨ gumaziba bar nan ziam bangɨn ian ikuvigham. Me bar paza ia damutɨ, eghtɨ gumazamizir gavgavigh ikɨ mangɨ dughiar abuananamɨn otoghamiba, God men akurvagham. \v 23 Egh gumazamiziba nguibar ekiar mamɨn pazɨ ia damutɨ, ia arɨ nguibar ekiar igharazimɨn angɨ. Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia Israelɨn nguibar ekiar kabar aven damuamin ingangariba, da gɨvaghan koghtɨma Gumazibar Otarim uamategham. \p \v 24 “Suren gumazitam uan tisa gafirazir puvatɨ, ezɨ ingangarir gumazitam uan gumazir ekiam gafiraghan kogham. \v 25 Eghtɨ suren gumazim uan tisan mɨn otoghɨva, egh deragham. Egh ingangarir gumazim uan ekiamɨn mɨn otoghɨva, a uaghan deragham. Me ziar kam Belsebul a isa dɨpenimɨn ghuavim gatɨ, ezɨ e kamaghɨn fo, me uaghan bar ziar kuraba da isɨva an adarazi darɨgham.”\f + (10:25) Ziam Belselbul, a Satanɨn ziar mam. Matyu 12:22-28ɨn gan.\f* \s Gumaziba Godrama atiatingam \r (Luk 12:2-7) \p \v 26 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Gumaziba pazɨ ia damutɨ, ia men atiatingan markɨ. Bizir mogomebar aven ikeziba, bar azenim giram. Eghtɨ mɨgɨrɨgɨar aven ikeziba, gumaziba bar dagh fogham. \v 27 Kɨ mɨtatemɨn ia mɨkemezir akaba, ia angazangarimɨn dav kɨm. Egh sighsirir akar ia oraghiziba, ia mangɨ dɨpenir nogoribar tuiv dar gun gumazamizibav kɨm. \v 28 Ia gumazir namnar kɨnibav sozibar atiatingan markɨ. Me ian duabav sueghan kogham. Puvatɨ. Ia Godram atiating. A namnam ko duam uaghara aning isɨva avimɨn aning gasɨghasɨghamin gavgavim iti. \v 29 Ia fo, gumaziba kuarazir dozir pumuning wan toean vɨrara aning givezegham. Ezɨ ian Afeziam deraghavɨra kuarazir kabar gari. Ian Afeziam ifueghan koghtɨma, kuarazir katam nguazim giran kogham. \v 30 Egha God uaghan ian dapanir arɨziba dar pone, egha a bar deraghavɨra ia gɨfo. \v 31 Kamaghɨn amizɨma, ia atiatingan markɨ. Ia kuarazir dozir kabar mɨn itir puvatɨ. Ia Godɨn damazimɨn bar ekevegha dagh afira.” \s E Iesusɨn adarazir ikɨva aghumsɨghan kogham \r (Luk 12:8-9) \p \v 32 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Gumazir manam gumazamizibar damazimɨn ghaze, a nan anav, eghtɨ kɨ uaghan uan Afeziar uan Nguibamɨn itimɨn damazimɨn mɨkɨm suam, gumazir kam a nan anav. \v 33 Eghtɨ gumazitam gumazamizibar damazimɨn mɨkɨm suam, a nan anav puvatɨ, eghtɨ kɨ uaghan uan Afeziar uan Nguibamɨn itimɨn damazimɨn mɨkɨm suam, gumazir kam nan anav puvatɨ.” \s Ia Iesus bar a gifuegh, faragh anetɨgh \r (Luk 12:51-53 ko 14:26-27) \p \v 34 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia nɨghnɨgha ghaze, kɨ navir vamɨran arazim inigha, nguazir kamɨn ize. Ezɨ ia kamaghɨn nɨghnɨghan markɨ. Kɨ adariba ko mɨdoroziba gɨvasa izezir puvatɨ. Puvatɨ. Kɨ mɨdorozir sabam inigha ize. \v 35 Kɨ bizir kam bagha ize, kɨ gumazim damutɨ, a uan afeziamɨn apanimɨn ikiam. Eghtɨ guivim uan amebamɨn apanimɨn ikiam, eghtɨ amizir pamɨn itim uan ivozir amebamɨn apanimɨn ikiam. \v 36 Gumazimɨn anababa uari, an apanim ikɨva, an ikuvigham. \p \v 37 “Gumazir manam uan afeziam ko amebam bar aning gifongegha, faragha aning arɨgha, egha na isa gɨn arɨgha, a guizbangɨra nan namakam puvatɨ. Egha gumazir manam uan otarim o guivim bar aning gifongegha, faragha aning arɨgha, egha na isa gɨn arɨsi, a nan namakam puvatɨ. \v 38 Egh gumazir manam uan ter ighuvir an ovengamim a gisaghpugha nan gɨn zuir puvatɨ, a nan namakam puvatɨ.\f + (10:38) Romɨn gavman, nguibar gumazir igharaziba koma pura ingangarir gumazir arazir kurabagh amiziba, me me isava ter ighuvibar me dui. Me faragh uan ter ighuvim gisaghpugh mangɨ danganir me mɨsevizɨmɨn otogham. Iesus akar isɨn zuir kamɨn uan suren gumazibav gɨa ghaze, tina guizbangɨra an suren gumazimɨn otivsɨva uaghan ovengamin nɨghnɨzim ikɨ.\f* \v 39 Ezɨ gumazir manam deravɨra uan ikɨrɨmɨrim anekɨriva, gumazir kam gɨn ikian kogham. Eghtɨ gumazir manam na bagha nɨghnɨgha uan ikɨrɨmɨrim akɨrizir puvatɨ, a guizbangɨra ikɨrɨmɨrim bativam.” \s Gumazir manam Kraisɨn adarazi deragha me gami, a uan ivezir aghuim iniam \r (Mak 9:41) \p \v 40 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Gumazir manam ia inigha arazir aghuibar ia gami, a na inigha arazir aghuibar na gami. Egha gumazir na inizim, a Godɨn na amadazɨ kɨ izezim a ini. \v 41 Eghtɨ gumazitam suam, kɨ Godɨn akam inigha izir gumazitamɨn akurvaghasa, egha Godɨn akam inigha izir gumazir kamɨn akua uan dɨpenimɨn ghua an akurvagha deragha a gami, God gumazir kam, bizir aghuir an akam inigha izir gumaziba isiba, God da isɨva a danɨngam. Eghtɨ gumazitam suam, kɨ gumazir aghuitamɨn akurvaghasa, egha gumazir aghuitam inigha uan dɨpenimɨn ghua deraghavɨra an akurvaki, God gumazir kam uaghan, bizir aghuir gumazir aghuiba isiba, God da isɨva a danɨngam. \v 42 Eghtɨ tav suam, kɨ Iesusɨn suren gumazitamɨn akurvaghsɨ, egh pura dɨpar orangtɨzim a isɨva suren gumazir ziaba puvatɨzir katam a danigam, bar guizbangɨra kɨ ia mɨgei, God gumazir kam ivezir aghuim a danɨngam.” \c 11 \ms Iesus bar tinara \mr (Sapta 11:1-16:20) \s Jon Gumaziba Ruer Gumazim, uan suren gumaziba amadazɨ me Iesus bagha ghue \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Ezɨ Iesus akar kaba uan 12 plan suren gumazibagh ganiga, egha danganir kam ategha nguibar igharazibar ghua men sure gamua Godɨn akam me mɨkɨri. \p \v 2 Jon kalabusɨn ikia kamaghɨn God Ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezir Gumazimɨn ingangariba baregha uan suren gumaziba a bagha me amada. \v 3 Egha me mɨgɨa ghaze, ia mangɨ kamaghɨn Iesusɨn azang, “Ti nɨrara, gumazir God faragha amangasa mɨkemezim? O, e ti ua gumazir igharazitam mɨzuamam?” \p \v 4 Ezɨ Iesus men azangsɨziba ikaragha ghaze, “Ia mangɨ, bizir ia garava orazibar gun Jon mɨkɨm suam, \v 5 ‘Gumazir damazir okavɨrɨziba ua gari, ezɨ gumazir suer amɨrɨziba uam arui. Ezɨ gumazir lepa itiba ua zuegha dera, ezɨ gumazir kuarir orazir puvatɨziba uam orasi. Ezɨ ovengezir gumaziba ua dɨkavima, ezɨ gumazir onganarazibagh amiba akar aghuim barasi.’\f + (11:5) Godɨn akam inigha izezir gumazim Aisaia fomɨra ghaze, God uan adarazi Israelian akurvaghamim dughiam, arazir kaba otivam. Aisaia 35:1-7 ko 61:1-4ɨn gan.\f* \v 6 Gumazir nan ganigha nɨghnɨzir gavgavim nan itim, an nɨghnɨzir gavgavim ikɨvɨra ikɨ, eghtɨ an navir averiam deraghtɨ a bar akuegham!” \p \v 7 Ezɨ Jonɨn suren gumaziba an ategha ghuezɨma, Iesus an gun gumazamizibav gei, “Ia gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn ghua tizimɨn ganasa ghue? Ia ti ghurunir amɨnim vaimɨn ganasa ghue? Puvatɨ. \v 8 Ia tizimra ganasa ghue? Ia ti gumazir korotiar aghuiba aghuizɨtamɨn ganasa ghue? Puvatɨ. Gumazir korotiar aghuiba azuiba, atrivibar dɨpenibar iti. \v 9 Ezɨ ia tizimɨn ganasa ghue? Ia Godɨn akam inigha izir gumazitamɨn ganasa ghue? Bar guizbangɨra! Ki ia mɨgei, Godɨn akam inigha izir gumazir kam, a Godɨn akam inigha izir gumazir igharaziba, bar me gafira. \v 10 Gumazir kam baghavɨra Godɨn Akɨnafarim mɨgɨa ghaze, ‘Ia oragh. Kɨ uan abuir gumazim amadaghtɨma, a faragh mangɨva nɨ bagh tuavim akɨram.’ \v 11 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, Jon Gumazibar Ruer Gumazim, gumazir nguazimɨn itiba, bar me gafira. Ezɨ gumazir God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikia ziaba bar puvatɨzim, a bar Jon gafira. \p \v 12 “Jon Gumaziba Ruer Gumazimɨn dughiamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn, gumazir kuraba God Bizibagh Ativamin Arazim iniasa puv ingara mɨsosi. Egha me mɨdorozir arazir anabar igharazibagh amua, egha osɨmtɨzir avɨriba a ganɨdi.\f + (11:12) Grighɨn akamɨn mɨgɨrɨgɨar kam me deragha anebɨghizir puvatɨ. Marazi nɨghnɨgha ghaze, Iesus ghaze, gumazitaba otivigh Romɨn gavman ko mɨsogh me batuegh eghɨva God Bizibagh Ativamin Dughiam damightɨma, a nguazimɨn ikiam.\f* \v 13 Godɨn akam inigha izir gumazibar osiziriba ko Moses Osirizir Araziba, da Godɨn akam akura iza Jon otozir dughiamɨn tu. \v 14 Kamaghɨn amizɨ, ia dar akam baraghsɨ ifuegh, a baragh, ‘Godɨn akam inigha izir gumazim Elaiza izam,’ kar a Jon baghavɨra mɨgei. \v 15 Tina kuarimning iti, an oragh. \p \v 16 “Eghtɨ kɨ datɨrɨghɨn itir gumazamizibar arazibar gun mɨkɨmsɨva akar isɨn zuir manam mɨkɨmam? Me boribar mɨn biziba amadir danganimɨn apiaghav ikia uarir dei, \b \q \v 17 ‘E ia bagha marvibagh ivima, \q2 ia ighian aghua. \q Ezɨ e ongerakar amɨrɨzibagh amima, \q2 ia azir puvatɨ.’ \b \m \v 18 Datɨrɨghɨn itir gumaziba, borir kabar mɨn ami. Jon izava pamten apir puvatɨghava wainɨn dɨpaba apir puvatɨzɨma, me ghaze, ‘Duar kuraba a gapasa.’ \v 19 Ezɨ Gumazibar Otarim izava dagheba ko wainɨn dɨpaba api. Ezɨ me ghaze, ‘Ia gan, a gumazir puv daghem ko wainɨn dɨpam apim. Egha a dagɨaba isir gumaziba ko gumazir arazir kurabagh amiba, a men roroabagh amua me ko iti.’ Me kamaghɨn mɨgeima, gumazamiziba men gara fo, Godɨn fofozim a guizbangɨra bizim.” \s Navibagh irazir puvatɨzir gumazamiziba, me bar ikuvigham \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Iesus nguibar ekiar mabar mirakelɨn avɨribagh amizɨ me uan navibagh irazir puvatɨ. Ezɨ Iesus dughiar kamɨn nguibar kabar gumazamizibar atara ghaze, \v 21 “Ia Korasinɨn nguibamɨn itir gumazamiziba, Iavzika! Ia kuram iniam. Ia Betsaidan nguibamɨn itir adarazi, Iavzika! Ia bar ikuvigham. Gumazitam Tairɨn nguibam ko Saidonɨn nguibamɨn ghua, mirakelɨn kɨ amiziba men tongɨn dagh amighai, Tair ko Saidonɨn itir darazi ti fomɨra navibagh iragha, egha azir adiariba aghuigha, averenim gapiava aguruava, egha uan arazir kamɨn uari akakagha ghaze, me uan arazir kuraba ataki. \v 22 Ezɨ kɨ ia mɨgei, Godɨn Kotɨn Dughiamɨn, osɨmtɨzir ia iniamim, an osɨmtɨzir Tair ko Saidon iniamim gafiragham. \v 23 Ezɨ ia Kaperneamɨn nguibamɨn itir darazi, ia ghaze, ia uari fegh Godɨn Nguibamɨn ikiam, a? Bar puvatɨ, God ia akunightɨ ia Helɨn avim magɨram. Ezɨ gumazitam ti Sodomɨn nguibamɨn ghua mirakelɨn kɨ ian tongɨn amizibagh amizɨ, kamaghɨn Sodom ti ikiavɨra ikiai. \v 24 Ezɨ kɨ ia mɨgei, Godɨn Kotɨn Dughiamɨn, osɨmtɨzir ia iniamim, an osɨmtɨzir Sodom inizim gafiragham.” \s Ia na bagh izɨva aghuvsazim iniam \r (Luk 10:21-22) \p \v 25 Egha dughiar kamɨn Iesus kamaghɨn mɨgei, “Afeziam, nɨ nguazim ko overiam gativazir Ekiam! Nɨ fofozim ko nɨghnɨzir aghuiba itir gumaziba bizir kaba men modo, egha boribar mɨn itir gumazibar aka. Kamaghɨn kɨ nɨ mɨnabi. \v 26 Guizbangɨra Afeziam, nɨ uan ifongiamɨn kamaghɨn ami.” \p \v 27 Egha Iesus ua kamagh mɨgei, “Nan Afeziam biziba bar ada isa nan dafarim gatɨ. Ezɨ gumazitam Otarim gɨfozir puvatɨ. Afeziam uabɨra a gɨfo. Egha tav Afeziam gɨfozir puvatɨ. Otarim uabɨra, koma gumazir Otarim ifuegha Afeziam isava men akaziba, merara Afeziam gɨfo. \v 28 Ia, gumazir ingangarir ekiabagh amua osɨmtɨzir avɨriba ateriba, ia bar moghɨra na bagh izɨ. Eghtɨ kɨ aghuvsazim ia danɨngam. \v 29 Ia na da fofozim iniva nan mɨgɨrɨgɨabar apengan ikɨ, egha mati temer ruarir me bulmakauningɨn tuemning gatɨzɨma aning uaning inigha ingangarim gami moghɨn, ia nan apengan ikɨ. Ia na gɨfo, kɨ uan navir averiamɨn aven uabɨ dɨkabɨragha, egha kɨ gumazibar asughasusi. Egh kɨ ia damutɨ ia aghuvsazim iniam. \v 30 Ter ruarir kɨ ian tuebagh arɨzim, ia a gumuam, ezɨ bizir kɨ aterim an osemezir puvatɨ.” \c 12 \s Farisiba Sabatɨn dughiam bagha Iesus adoghadosi \r (Mak 2:23-28 ko Luk 6:1-5) \p \v 1 Egha Iesus Sabatɨn dughiar mamɨn uan suren gumaziba ko, raizɨn mɨn garir dagher mam wit, an azenir ekiamɨn torimɨn zui. An suren gumaziba mɨtiriam men azima, me witɨn ovɨzir maba kuara da api. \v 2 Ezɨ Farisiba men ganigha kamaghɨn Iesus mɨgei, “Nɨ gan, arazir nɨn suren gumaziba amim, en Judabar Araziba ghaze, me Sabatɨn dughiamɨn dar amuan kogham.”\f + (12:2) Moses Osirizir Araziba, Sabatɨn ingangaribar amuasa Judabar anogorosi. Me Sabatɨn damuan koghamin ingangarir mam, a dagher andɨziba iniamin ingangarim. Nɨ, Kisim Bek 34:21ɨn gan. Farisiba ghaze, Iesusɨn suren gumaziba arazir kamɨn gɨn zuir puvatɨ.\f* \v 3 Ezɨ Iesus me ikaragha ghaze, “Ia ti Devit fomɨra amizir arazimɨn eghaghanimɨn ganizir puvatɨ? Devit dughiar kamɨn uan adarazi ko mɨtiriam men azi, \v 4 ezɨ Devit Godɨn Averpenimɨn aven ghua me ofa damuasa atɨzir bret inigha uan adarazi ko me aneme. E fo, me bretɨn kam raman kogham. Puvatɨ, Moses Osirizir Araziba ghaze, ofa gamir gumazibara bretɨn kam ramam. \v 5 Egha ia ti Moses Osirizir Arazibar ganizir puvatɨ, a ghaze, ofa gamir gumaziba me Godɨn Dɨpenimɨn aven Sabatɨn me ingaram. Me ingara, egha Godɨn damazim arazir kuraba puvatɨ. \v 6 Ezɨ kɨ ia mɨgei, bizir Godɨn Dɨpenim gafirazim a kagh iti. \v 7 Egha Godɨn Akɨnafarimɨn aven itir mɨgɨrɨgɨar mam ghaze, ‘Kɨ apangkuvir arazim gifonge, kɨ ofan kɨnibagh ifongezir puvatɨ.’ Ia mɨgɨrɨgɨar kam gɨfogha, egha ia pura osɨmtɨziba gumazir aghuibagh arɨghan koghai. \v 8 Ezɨ Gumazibar Otarim a Sabatɨn dughiamɨn Ekiam.” \s Iesus gumazir dafarir ekonezim Sabatɨn dughiamɨn a gamizɨma a dera \r (Mak 3:1-6 ko Luk 6:6-11) \p \v 9 Egha Iesus danganir kam ategha nguibar ekiar mamɨn ghua God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven ghu. \v 10 Ezɨ gumazir mam dɨpenir kamɨn aven iti, an dafarir mam bar ekone. Ezɨ gumazir maba Iesus akatam a gasasa, egha kamaghɨn an azai, “Moses Osirizir Araziba manmaghɨn mɨgei? E Sabatɨn dughiamɨn gumazibar arɨmariabar akɨram, o puvatɨgham?” \v 11 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Ian tongɨn itir gumazitam, a sipsipɨn mam ikɨtɨma, egh Sabatɨn dughiamɨn sipsipɨn kam mozitamɨn magɨrɨghtima, eghtɨ a ti mangɨ uam anesigham, o? \v 12 E fo, gumazimɨn ikɨrɨmɨrim sipsipɨn ikɨrɨmɨrim bar a gafira! Kamaghɨn amizɨma, e fo Moses Osirizir Araziba en amamangatɨzɨ, e Sabatɨn dughiamɨn gumazibar akurvagham.” \v 13 Egha a gumazir kam mɨgei, “Nɨ uan dafarim onegh.” Ezɨ gumazim uan dafarim onezɨma an dafarim dafarir vuemɨn mɨn, ua dera. \v 14 Ezɨ Farisiba dɨkavigha God ko mɨgeir dɨpenim ategha uari akuvagha Iesus mɨsoghasa tuaviba buri.\f + (12:14) Farisiba ghaze, arɨmariaba agevir arazim uaghan ingangarir mam, egha Sabatɨn arazir kaba uaghan dar anogoroke. Ezɨ Farisiba gari, Iesus Sabatɨn arɨmariaba agevi, kamaghɨn me a baseme, egha a mɨsueghasa tuaviba buri. Luk 13:14 ko Jon 5:16-18ɨn gan.\f* \s Iesus a guizbangɨra Godɨn ingangarir gumazim \p \v 15 Farisiba Iesus mɨsoghasa tuaviba burima, a men arazir kam gɨfoghava nguibar ekiar kam ategha ghu. Ezɨ gumazamizir avɨriba an gɨn zuima, a men arɨmariaba bar dar kɨrima, me ua dera. \v 16 Ezɨ a men anogorogha ghaze, me an gun igharazibav kɨman markiam. \v 17 A Godɨn akam inigha izir gumazim Aisaian mɨgɨrɨgɨam damutɨ, an otivasa, egha a kamaghɨn ami. Aisaia kamaghɨn mɨkeme, \b \q \v 18 “Kar nan ingangarir gumazim, kɨ uabɨ anemɨsefe, \q2 egha kɨ bar a gɨfuegha, a bagha bar akonge. \q Kɨ uan Duam a datɨghtɨ, a Kantrin Igharazibar Gumaziba me mɨkɨm suam, \q2 dughiar kɨ men araziba tuisɨghamim otivam. \q \v 19 Gumazir kam atar dagarvaghan kogham. \q2 Me tuavibar an tiarim baraghan kogham. \q \v 20 Egh ighurunir gavgaviba puvatɨgha dɨpɨrasava amim, a bar dɨpɨrighan kogham, \q2 egha lamɨn pamtem isir puvatɨzim, an anemungeghan kogham. \q Egh kamaghɨra, a gavgaviba puvatɨzir gumazamizibar asughasugh deravɨra me damuam. \q A kamaghɨra damu mangɨ, arazir aghuiba dar amutɨma \q2 da bar azenim giramin dughiam otogham. \q \v 21 Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumaziba nɨghnɨzir gavgavim an ikɨva \q2 uarir akurvaghsɨva a mɨzuam ikiam.” \s Me ghaze, Iesus Belsebulɨn gavgavimɨn ingari \r (Mak 3:20-30 ko Luk 11:14-23 ko 12:10) \p \v 22 Dughiar kamɨn me duar kuram apazazir gumazir mam inigha Iesus bagha ize. Gumazir kam mɨgeir puvatɨgha uaghan garir puvatɨ. Ezɨ Iesus gumazir kam a gamizɨma a deragha ua mɨgɨa egha uaghan gari. \v 23 Ezɨ gumazamiziba dɨgavir kuram gamigha mɨgɨa ghaze, “Gumazir kam ti Devitɨn otarim, a?”\f + (12:23) Akar Matyu 9:27ɨn itimɨn gan.\f* \p \v 24 Ezɨ Farisiba mɨgɨrɨgɨar kam baregha ghaze, “Gumazir kam, duar kurabar gumazir dapanim Belsebul, gavgavim a ganɨngizɨ, ezɨ a gavgavir kamɨn duar kuraba batosi.”\f + (12:24) Belsebul uaghan Satanɨn ziar mam.\f* \p \v 25 Ezɨ Iesus men nɨghnɨzibagh fogha egha kamagh me mɨgei, “Kantrin tamɨn gumaziba uari tuiragh uarira uariv soghɨva, eghtɨ men dabirabim ikuvigham. Eghtɨ dɨpenir vamɨra itir darazi o nguibar vamɨra itir darazi uari tuiragh uarira uariv soghɨva, eghtɨ men dabirabim ikuvigham. \v 26 Eghtɨ kamaghɨra e fo, Satan uabɨ uabɨ batoghɨva, an adarazi uari tuiraghɨva, egh a managh gavgavim inigh bizibagh ativam. \v 27 Ia ghaze, kɨ Belsebul da gavgavim isa duar kuraba batosi. Ezɨ kamaghɨn, tina ian adarazir akurvazima, me duar kuraba batosi? Ian adarazi amir araziba, darara ian akagha ghaze, ia paza na mɨgei. \v 28 Eghtɨ kɨ Godɨn Duamɨn gavgavim inighɨva duar kuraba batoghtɨ, eghtɨ bizir kam ian akaghtɨ, ia kamaghɨn fogh suam, God Bizibagh Ativamin Dughiam ia batogha gɨfa. \p \v 29 “Eghtɨ gumazir manam mangɨ pura gumazir gavgavitamɨn dɨpenimɨn aven mangɨva an biziba okemegham? Puvatɨgham. A faraghvɨra benibar gumazir gavgavir kam ikegham. A kamaghɨn a damigh gumazir kamɨn dɨpenimɨn aven mangɨ, an biziba okemegham. \p \v 30 “Tina nan namakam puvatɨ, a nan apanim. Ezɨ gumazim nan akuragha gumazamiziba akumakuir puvatɨ, gumazir kam men gɨntɨzima me tintinibar zui. \p \v 31 “Kamaghɨn amizɨ, kɨ ia mɨgei, gumazamiziba amir arazir kuraba ko me Godɨn ziam gasɨghasɨzir akaba, God bar da gɨn amadagham. Eghtɨ gumazitam Godɨn Duamɨn ziam gasɨghasɨghtɨ, God an arazir kurar kam gɨn amadaghan kogham. \v 32 Eghtɨ gumazitam akar kuratam Gumazibar Otarim mɨkemeghtɨ, God an arazir kurar kam gɨn amadagham. Eghtɨ gumazitam Godɨn Duam akar kuratam a mɨkemeghtɨma, God dughiar kam ko gɨn izamin dughiamɨn, an arazir kurar kam, a gɨn amadaghan kogham. An arazir kurar kam an ikɨvɨra ikiam.” \s Temer kuraba ovɨzir kuraba bati \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Nɨ temer aghuim ikɨtɨma, an ovɨzir aghuiba uaghan ikiam. Egh nɨ temer kuram ikɨtɨma, an ovɨzir kuraba uaghan ikiam. \v 34 Ia gumazir kuraba, ia kuruzir kurabar mɨn iti! Egh manmagh mɨgɨrɨgɨar aghuitam mɨkemegham? Puvatɨ. Ian navir averiabagh izɨvazir nɨghnɨziba dar amara ian akatoribar otifi. \v 35 Gumazir aghuim, an navir averiamɨn aven nɨghnɨzir aghuiba a gizɨfa, egha amara arazir aghuibagh ami. Gumazir kuram, an navir averiamɨn aven nɨghnɨzir kuraba a gizɨfa, egha amara arazir kurabagh ami. \v 36 Ezɨ kɨ ia mɨgei, Godɨn Kotɨn Dughiamɨn, a pura men mɨgɨrɨgɨar nɨghnɨziba puvatɨziba bagh vaghvagh men azangsɨghɨva, me tuisɨgham. \v 37 God gɨn nɨn mɨgɨrɨgɨabagh nɨghnɨghɨva, nɨ tuisɨgham, eghtɨ nɨn mɨgɨrɨgɨabara nɨ damutɨma, God gumazir aghuim o gumazir kuram nɨ darɨgham.” \s Me mirakelɨn tam damuasa Iesusɨn azai \r (Mak 8:11-12 ko Luk 11:29-32) \p \v 38 Ezɨma Judabar arazibagh fozir gumazir maba ko Farisin maba kamaghɨn Iesus mɨgei, “Tisa, nɨ mirakelɨn arazitam damutɨ, an otoghtɨ e fogh suam, nɨ guizbangɨra Godɨn ingangarim gami.” \p \v 39 Ezɨ Iesus me ikaragha ghaze, “Gumazamizir dughiar kamɨn itiba, me bar gumazamizir kuraba! Egha me guizbangɨra God baghavɨra itir puvatɨ. Me zurara mirakelɨn tamɨn ganasa. Me tamɨn ganighan kogham. Puvatɨ. God mirakelɨn arazir vamɨra men akagham. Godɨn akam inigha izir gumazim Jona batozir mirakelɨn kamra, me an ganam. \v 40 E fo, Jona arueba ko dɨmagarir pumuning ko mɨkezimɨn osirir ekiar mamɨn navir averiamɨn ike. Ezɨ kamaghɨra Gumazibar Otarim arueba ko dɨmagarir pumuning ko mɨkezimɨn nguazimɨn aven ikiam.\f + (12:40) Nɨ Jona 1:17ɨn gan. Godɨn akam inigha izir gumazim Jona, uaghan Jonan gun mɨgɨa ghaze, a ghua nguibar ekiam Niniven ghua akam akurima gumazamiziba a baregha uan navibagh ira.\f* \v 41 Eghtɨ God Kotɨn Dughiamɨn, Niniven gumazamiziba dɨkavigh ian arazir kurabar gun mɨkɨmam. Ia fo, Nineven adarazi Jona akunizir akam baregha navibagh ira. Ezɨ Gumazir datɨrɨghɨn ian tongɨn itir mam, a bar Jona gafira! \v 42 Fomɨra Seban Atrivir Amizim nguazir kamɨn saghon ikegha Solomonɨn fofozir aghuimɨn akaba baraghasa ize. Ezɨ gumazir mam bar Solomon gafiragha ian tongɨn iti. Kamaghɨn, God gumazamizibar Kotim Damuamin Dughiamɨn, Seban Atrivir Amizim tugh datɨrɨghɨn itir gumazamizibar arazir kurabar gun mɨkɨmam.” \s Duar kuram uamategha ize \r (Luk 11:24-26) \p \v 43 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Duar kuram gumazir mam ategha dɨpaba puvatɨzir danganibar arua ikiamin danganiba buri, egha a tam batozir puvatɨgha, \v 44 egha uabɨ mɨgɨa ghaze, ‘Kɨ uamategh faragha ikezir dɨpenimɨn mangam.’ Egha a uamategha ghua garima, me dɨpenim avizɨ, a bar zuezɨma an itir biziba bar deragha ikia egha pura iti. \v 45 Egh duar kurar kam mangɨ, 7 plan duar kurar a gafiragha arazir kurabagh amiba, men aku izam. Egh me mangɨ, dɨpenir kamɨn ikiam. Gumazir kam faragha paza ike, egh a datɨrɨghɨn bar paz ikiam, eghtɨ an dabirabim a faragha ikezir dabirabim bar a gafiragh bar ikuvigham. Arazir kamaghɨra amizim, gumazamizir kurar datɨrɨghɨn itiba uaghan me bativam, eghtɨ me bar pazɨ ikiam. Eghtɨ men dabirabim, faragha ikezir dabirabim bar a gafiragh bar ikuvigham.” \s Terara Iesusɨn amebam ko doziba \r (Mak 3:31-35 ko Luk 8:19-21) \p \v 46 Iesus me mɨgɨavɨra itima, an amebam ko doziba iza dɨpenimɨn azenimɨn ikia a ko mɨkɨmasa. \v 47 Ezɨ gumazir mam a mɨgɨa ghaze, “Nɨ gan, nɨn amebam ko doziba azenimɨn tuivighav ikia nɨ ko mɨkɨmasa.”\f * (12:47) Fofozir gumazir maba mɨkovezir pumuningɨn (*) tongɨn itir mɨgɨrɨgɨar kabar ghaze, Matyu uabɨ da osirizir puvatɨ. Gumazir igharazim gɨn da osiri, eghtɨ da Mak 3:32 koma Luk 8:20 mɨrara mangasa.\f* \v 48 Ezɨ Iesus gumazir kam ikaragha ghaze, “Tina nan amebam? Te nan doziba?” \v 49 Egha uan suren gumazibar akagha ghaze, “Ia gan! Nan amebam ko dozibara kara. \v 50 Gumazamizir nan Afeziar uan Nguibamɨn itim ifongezir arazibar gɨn zuiba, me nan doziba ko nan amiziba ko nan amebam.” \c 13 \s Iesus witɨn ovɨziba akurir akar isɨn zuim mɨgei \r (Mak 9:14 ko Luk 8:4-8) \p \v 1 Aruer kamra Iesus dɨpenim ategha azenan ghu. Egha ghua dɨpar dadarimɨn aperaghav iti. \v 2 Ezɨ gumazamizir avɨriba a bagha ize, egha men avɨrim bar ekefe. Kamaghɨn a kurir mamɨn bɨraghava apera. Ezɨma gumazamiziba dɨpar dadarimɨn tuivighav iti. \v 3 Ezɨ Iesus akar isɨn zuir avɨribar me mɨgei. Egha kamaghɨn mɨgei, “Ia oragh. Gumazir mam witɨn ovɨziba inigha ghua uan azenimɨn da akurava arui.\f + (13:3) Kar Iesusɨn mɨgɨrɨgɨar ruarir Namba 3, a Matyun osiziribar aven iti. Akar kaba, da 12:3-52ɨn iti. Ezɨ God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn, mɨgɨrɨgɨar avɨriba dar iti.\f* \v 4 A da akurima witɨn ovɨzir maba tuavimɨn irezɨma, kuaraziba iza da ame. \v 5 Ezɨ maba dagɨabagh isɨn itir nguazir evarim gire. Nguazir kam mɨtemezir puvatɨ, ezɨ witɨn ovɨziba zuamɨra afuangi. \v 6 Ezɨ dar biba bar nguazimɨn aven iraghuezir puvatɨ, ezɨ aruem anaga dagh isirazɨ, ezɨ da isia mɨsɨngi. \v 7 Ezɨ witɨn ovɨzir maba benir dɨkoniba itir nguazim giregha, benibar tongɨn afuangizɨ, benir dɨkoniba aghuava beniba da ikiagharɨki. Ezɨ dar ovɨziba mɨsevezir puvatɨ. \v 8 Ezɨ witɨn ovɨzir maba nguazir aghuim giregha dagheba mɨsefi. Maba 100 plan ovɨziba mɨsevima, maba 60 plan ovɨziba mɨsevima, maba 30 plan ovɨziba mɨsefi. \v 9 Tina kuarimning iti, an oragh.” \s Iesus nɨghnɨzir tizim ikia, akar isɨn zuibara mɨgei \r (Mak 4:10-12 ko Luk 8:9-10) \p \v 10 Ezɨ Iesusɨn suren gumaziba gɨn iza kamaghɨn an azai, “Nɨ tizim bagha akar isɨn zuibar gumazamizibav gei?” \v 11 Ezɨ a me ikaragha ghaze, “God fofozim ia ganɨngizɨma, ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar mogomeba dagh fo. Ezɨ a fofozir kam me ganɨngizir puvatɨ. \v 12 Godɨn akabagh fozir gumazim, God uan akabar fofozir igharaziba a danɨngam, eghtɨ a Godɨn akar avɨribagh fogham. Eghtɨ Godɨn akabagh foghan aghuazir gumazim, an fofozir muziarim God a dama inigham. \v 13 Men damaziba gara, egha me bizitamɨn gari puvatɨ. Egha me oragha, me bizitamɨn mɨngarim bar anebɨghizir puvatɨ. Kɨ bizir kamɨn tugha akar isɨn zuibar me mɨgei. \v 14-15 Godɨn akam inigha izir gumazim Aisaian mɨgɨrɨgɨaba gumazamizir kaba bagha guizbangɨra otifi. A kamaghɨn mɨkeme. \b \q ‘Gumazamizir kaba uan navir averiabar kua, \q2 ezɨ men kuariba oraghan aghua, \q2 ezɨ men damaziba kome. \q Me kamaghɨn amima, God ghaze, markɨ, \q2 men damaziba bizitamɨn ganighai, \q2 men kuariba oreghai. \q Ezɨ men naviba kuighrɨzɨma me mɨgɨrɨgɨabagh foghava \q2 egha navibagh iragha na bagha izima, \q3 kɨ ua me inigha me gamizɨma me deraghai. \q Me kamaghɨn damuan aghua, \q2 kamaghɨn me zurara oraghɨva, \q3 egh deragh bizitamɨn mɨngarim gɨfoghan kogham. \q2 Me zurara ganɨva, egh deragh bizitamɨn ganighan kogham.’ \b \m \v 16 Ezɨ ia, ian damaziba bizibar gari, ezɨ ian kuariba akam barasi. Kamaghɨn ia bar akongegh! \v 17 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, fomɨra Godɨn akam inigha izir gumazir avɨriba ko gumazir aghuir avɨriba, me ia datɨrɨghɨn garir bizibar ganamin ifongiar bar ekiam ikia, me dar ganizir puvatɨ. Egha ia datɨrɨghɨn orazir akar kaba, me da baraghan ifongiar bar ekiam ikia, me tam baraghizir puvatɨ.” \s Witɨn akar isɨn zuimɨn mɨngarim \r (Mak 4:13-20 ko Luk 8:11-15) \p \v 18 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ia datɨrɨghɨn oragh, gumazim witɨn ovɨziba akunizir akar isɨn zuimɨn mɨngarimra kara. \v 19 Gumazir God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akam baragha anebɨzir puvatɨziba, me witɨn ovɨzir tuavim girezibar mɨn ami. Me Godɨn akam barazima, Satan zuamɨra izava me oraghizir akaba me dama, da ini. \v 20 Ezɨ witɨn ovɨzir dagɨabagh isɨn itir nguazim gireziba, da gumaziba Godɨn akam baragha zuamɨra nɨghnɨzir gavgavim an ikia bar akonge. \v 21 Ezɨ men biba puvatɨ, egha dughiar bar otevimra iti. Eghtɨ gumazitaba izɨ Godɨn akam bagh pazɨ me damuva osɨmtɨziba me darɨghtɨma, me zuamɨra God ategham. \v 22 Ezɨ witɨn ovɨzir benir dɨkonibar tongɨn ireziba, kar gumaziba Godɨn akam baraghava, egha uaghan nguazir kamɨn osɨmtɨzibagh nɨghnɨgha, egha uaghan dagɨar avɨriba iniasa nɨghnɨsi. Ezɨ bizir kaba Godɨn akaba ikiagharɨghizɨma da mɨsevir puvatɨ. \v 23 Ezɨ witɨn ovɨzir nguazir aghuim gireziba, kar gumazir Godɨn akam baragha deragha anebɨgha a gɨfoziba. Gumazir kabanagh dagheba mɨsefi, maba 100 pla, maba 60 pla, maba 30 plan ovɨziba mɨsefi.” \s Ogher kuraba azenimɨn otivizir akar isɨn zuim \p \v 24 Egha Iesus uam akar isɨn zuir mamɨn kamagh me mɨgei, “God Bizibagh Ativamin Dughiam mati gumazir mam witɨn ovɨzir aghuiba uan azenimɨn da akuni. \v 25 Ezɨ gumazamiziba akuima gumazir witɨn ovɨziba akunizimɨn apanim iza ogher kuramɨn ovɨziba isa witbar tongɨn da akunigha ghu. \v 26 Ezɨ witba gɨn aguigha mɨsɨvasava amima, me gari ogher kurar kam uaghan iti. \v 27 Ezɨ azenir kamɨn ghuavimɨn ingangarir gumaziba ghua a mɨgɨa ghaze, ‘Gumazir ekiam, e ghaze nɨ witɨn ovɨzir aghuiba uan azenim mɨkɨni. Manmagh amizɨma, ogher kurar kam uaghan otifi?’ \p \v 28 “Ezɨ a me mɨgɨa ghaze, ‘Nan apanir mam arazir kam gami.’ Ezɨ an ingangarir gumaziba an azai, ‘Nɨ ifueghtɨma, e mangɨ ogher kam suagham?’ \v 29 Ezɨ a ghaze, ‘Markɨ. Ia ogher kuraba asighsuva, uaghan witba asiam. Kamaghɨn da asian markɨ. \v 30 Ia da ateghtɨma da mar witba ko aghung, mangɨ dagheba iniamin dughiamɨn otogh. Eghtɨ kɨ ingangarir kam damuamin gumaziba kamagh me mɨkɨmam, “Ia ogher kurar kam faragh anesɨva a dapongsɨva an ikɨzibar amu. Eghɨva ia witba iniva da akuvagh da isɨva nan dagher dɨpenim darɨgham.”’” \s Mastetɨn ovɨzimɨn akar isɨn zuim \r (Mak 4:30-32 ko Luk 13:18-19) \p \v 31 Egha Iesus akar isɨn zuir igharazir mamɨn me mɨgɨa ghaze, “God Bizibagh Ativamin Dughiam mati zuravarir me mastet arɨzimɨn ovɨzimɨn mɨn ami. Gumazir mam mastetɨn ovɨzim inigha ghua uan azenimɨn anekuni. \v 32 Mastetɨn ovɨzim dagher igharazibar ovɨzibar mɨn ekevezir puvatɨ. A bar sufi. Egha an aghuir dughiamɨn an azenimɨn itir zuravarir mabagh afiragham. A tememɨn mɨn aghungigham, eghtɨma kuaraziba izɨva an aguabar mɨkonibar ingaram.” \s Yisɨn akar isɨn zuim \r (Luk 13:20-21) \p \v 33 Egha Iesus akar isɨn zuir igharazir mam kamaghɨn me mɨgei, “God Bizibagh Ativamin Dughiam, a yisɨn mɨn ami. Amizir mam yisɨn muziarir mam inigha, flauan dramɨn ekiamɨn itim inigha, aning verevere. Ezɨ flauan kam gɨn bar bui.” \s Iesus Godɨn akam akar isɨn zuibara anekuri \r (Mak 4:33-34) \p \v 34 Iesus gumazamizibav geir mɨgɨrɨgɨaba, an akar isɨn zuibara da akuri. Egha a mɨgɨrɨgɨatam abigha me mɨkemezir puvatɨ, an akar isɨn zuibara me mɨgei. \v 35 Fomɨra Godɨn akam inigha izir gumazim kamagh mɨgɨa ghaze, “Kɨ akar isɨn zuibara ia mɨkɨmam. Bizir maba, nguazir kam otozir dughiamɨn da modogha iza datɨrɨghɨn tu, ezɨ kɨ bizir kabar eghaghanim damuasa.” Iesus akar kam damutɨ an otivasa, kamaghɨn an akar isɨn zuir kabagh ami. \s Ogher kurabar akar isɨn zuimɨn mɨngarim \p \v 36 Egha Iesus gumazamiziba ategha ghua dɨpenimɨn aven ghu. Ezɨ an suren gumaziba an gɨn iza ghaze, “Nɨ ogher kurabar akar isɨn zuimɨn mɨngarimɨn gun e mɨkɨmam, o?” \p \v 37 Ezɨ Iesus me ikaragha kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Gumazir witɨn ovɨzir aghuiba akunizim, a Gumazibar Otarim. \v 38 Azenim, kar nguazir kam. Witɨn ovɨzir aghuiba, kar gumazamizir God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikiamiba. Ogher kuraba, kar Satanɨn gumazamiziba. \v 39 Apanir ogher kuram akunizim, a Satan. Dagheba iniamin dughiam, kar nguazir kam gɨvamin dughiam. Ezɨ enselba, me dagheba iniamin ingangarir gumaziba. \v 40 Egha mati gumaziba ogher kuraba akuva dagh aboi, kamaghɨra enselba nguazir kam gɨvamin dughiamɨn, me kamaghɨn damuam. \v 41 Gumazibar Otarim uan enselba amadaghtɨ, me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven itir gumazamiziba, men tongɨn itir gumazir arazir kurabagh amiba ko gumazir nɨghnɨzir gavgavibagh asɨghasɨziba, enselba bar me batuegham. \v 42 Egh me me isɨva, avir ekiam me kunigham. Eghtɨ me avir kamɨn ikɨva arangɨva atariba kuskugham. \v 43 Eghtɨ dughiar kamɨn gumazamizir aghuiba uan Afeziam Bizibagh Ativamin Nguibamɨn aven ikɨ, me aruemɨn mɨn sɨgham. Tina kuarimning iti, an oragh.” \s Bizir ivezir bar pɨn kozimɨn akar isɨn zuim \p \v 44 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “God Bizibagh Ativamin Dughiam mati, me bizir ivezir bar pɨn kozim isava azenimɨn nguazimɨn aven a modo. Ezɨ gumazir mam a bato, egha uam anevara. Egha bar akuegha, ghua uan biziba bar da amaga, dagɨaba inigha ghua, azenir kam itir nguazim givese.” \s Manmaniar ivezir bar pɨn kozɨmɨn akar isɨn zuim \p \v 45 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “God Bizibagh Ativamin Dughiam mati, dagɨar ingangarim gamir gumazir mam. Gumazir kam manmaniar bar aghuiba bagha ruiagha arui. \v 46 Egha ghua manmaniar bar aghuir ivezir bar pɨn kozir mam bato. Egha ghua uan biziba bar dagɨaba bagha da amada. Egha ghua manmaniar bar aghuir kam givese.” \s Ivemɨn akar isɨn zuim \p \v 47 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Akar isɨn zuir mam kamakɨn. God Bizibagh Ativamin Dughiam mati, me ivem akunizɨ a dɨpar averiamɨn ghuaghira, osirir guar avɨriba, dar akome. \v 48 Ezɨ ivem izɨvazɨma, me a gekuigha dɨpar dadarim gatɨ. Egha me apiagha osirir aghuiba mɨsɨva da isava itaribav kɨri. Egha osirir kuraba me da makuri. \v 49 Nguazir kam gɨvamin dughiam kamaghɨra. Enselba izɨva gumazir kuraba, gumazir aghuibar tongɨn me amɨsɨvam. \v 50 Egh me me isɨva, avir ekiamɨn me akunam. Eghtɨ me avir ekiar kamɨn ikɨ, arangɨva atariba kuskugham.” \p \v 51 Egha Iesus uan suren gumazibar azai, “Ia ti akar kamɨn mɨngarim gɨfo?” Ezɨ me ghaze, “Are.” \v 52 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Kamaghɨn amizɨ, gumazir manam Judan arazibagh fozir gumazimɨn ikia, egha gɨn God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akabar mɨngariba a dagh fo, egha a mati dɨpenir mamɨn ghuavimɨn mɨn ami. A uan dɨpenimɨn aven ghua bizir igiaba ko ghuriba bar da isava azenim garɨsi.” \s Nasaretɨn itir darazi Iesusɨn aghuagha, akɨribagh ragha a gasara \r (Mak 6:1-6 ko Luk 4:16-30) \p \v 53 Iesus akar kaba akunigha gɨvagha danganir kam ategha \v 54 uan nguibamɨn ghu. A ghua men God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven ghugha, Godɨn akamɨn gumazamizibar sure gami. Ezɨ me an akam baragha dɨgavir kuram gami. Egha ghaze, “Gumazir kam managh fofozir kam ini? Egha a mirakelba manmaghɨn dagh ami? \v 55 E a gɨfo, a dɨpenibar ingarir gumazimɨn otarim, ezɨ Maria an amebam. Ezɨ Jems ko Josep ko Saimon ko Judas, me an doziba. \v 56 An buaramiziba bar kagh e ko iti. Kamaghɨn a manmagh bizir kabanagh damutɨ, da otivam.” \v 57 Me kamagh mɨgɨa navir averiaba Iesusɨn ikufi. Ezɨ Iesus me mɨgɨa ghaze, “Godɨn akam inigha izir gumazim, nguibar igharazibar ziam otifi. Egha a uan nguibam ko uan dɨpenimɨn aven, a ziaba puvatɨ.” \v 58 Me nɨghnɨzir gavgavim an itir puvatɨ, kamaghɨn amizɨ, a nguibar kamɨn mirakelɨn avɨribagh amizir puvatɨ. \c 14 \s Herot ghaze, Iesus ti Jon, Gumaziba Ruer Gumazim \r (Mak 6:14-29 ko Luk 3:19-20 ko 9:7-9) \p \v 1-2 Dughiar kamɨn Galilin Distrighɨn Atrivim Herot, a Iesus amizir araziba baregha, kamaghɨn uan ingangarir gumazibav gei, “Gumazir kam ti, Gumaziba Ruer Gumazim Jon, an aremegha ua dɨkafi. Bizir kam bagha a mirakelbar amuamin gavgavim iti.”\f + (14:1) Herotɨn kamɨn ziar mam Antipas. A Galilin Distrighɨn gari. An afeziam atrivimɨn itima, Maria Iesus bate. Nɨ Matyu 2ɨn gan.\f* \p \v 3-4 Herot fo, a faragha uan dozimɨn Filipɨn amuim Herodias inigha an iti. Ezɨ Jon bizir kam bagha Herot mɨgɨavɨra ikia ghaze, “Nɨ arazir kuram gamua uan dozimɨn amuim inigha an iti.” Ezɨ Herot bizir kam bagha Jonɨn suiragha a ikegha a isava kalabus gatɨ. \v 5 Egha a Jon mɨsueghtɨ an aremeghasava nɨghnɨsi. Egha a gumazamizibar atiatingi. A fo, me ghaze, Jon Godɨn akam inigha izir gumazim. \p \v 6 Ezɨ aruer mamɨn gumazir maba iza Herotɨn gara, an amebam a batezir dughiam gɨnɨghnɨgha, a koma apa iti. Ezɨ Herodiasɨn guivim men guamɨn ighiam gami. Ezɨ Herot bar an ighiam bagha bar akonge. \v 7 Egha Herot overiam dafarim an akua kamaghɨn a mɨgei, “Bar guizbangɨra, nɨ bizitizim gifonge, kɨ a isɨva nɨ danɨngam.” \v 8 Ezɨ Herodias nɨghnɨziba uan guivim ganɨngi, ezɨ guivim ghua kamaghɨn Herot mɨgei, “Nɨ Jon, Gumaziba Ruer Gumazimɨn dapanim isɨva itaritam dafagh a inigh izɨ na danɨngigh.”\f + (14:8) Herodias uan guivim ko, aning deraghvɨra foghasa, Jon guizbangɨra areme, kamaghɨn amizɨ aning ghaze, nɨ an dapanim isɨva itarim datɨgh a inigh izɨ ga danɨngigh.\f* \p \v 9 Atrivim akar kam baregha bar oseme. Egha a fo, a uabɨ akar gavgavim gumazir a ko itibar damazimɨn a gamigha, bizir kamɨn aghumsɨzim inian aghua. Egha a mɨdorozir gumaziba akar gavgavim me ganɨngizɨma me guivim mɨkemezir moghɨn ami. \v 10 A gumazir mam amadazɨma, a ghua kalabusɨn mɨdorozir gumazibav geima, me Jonɨn fɨrim atu. \v 11 Egha Jonɨn dapanim itarir mam dafagha, guivim bagha a inigha iza a isava a ganɨngi. Ezɨ an a inigha ghua uan amebam ganɨngi. \v 12 Ezɨ Jonɨn suren gumaziba iza an namnam inigha ghua anerefa. Me anerefagha egha ghua Iesus mɨkeme. \s Iesus dagheba isa 5,000 gumazibagh anɨngi \r (Mak 6:31-44 ko Luk 9:10-17 ko Jon 6:1-13) \p \v 13 Ezɨ Iesus orazi, me Jonɨn fɨrim atuzɨma an ovenge, ezɨma a nguibar kam ategha kurim inigha gumaziba itir puvatɨzir danganir mamɨn ghu. A uan suren gumaziba ko ghu. Ezɨ gumazamizir avɨrim orazima, a kagh ghu. Ezɨ me nguibar ekiam ategha, a buria uan suebar zui. \v 14 Ezɨ Iesus ghua dɨpar dadarimɨn otogha garima, avɨrir bar dafam iti. Ezɨ a men apangkuva men areir gumazibar arɨmariaba agefi. \p \v 15 Aruem gevima, Iesusɨn suren gumaziba iza kamaghɨn a mɨgei, “Kar gumaziba itir puvatɨzir danganim, ezɨ amɨnim pɨrasava ami. Kamaghɨn nɨ gumazamiziba amadaghtɨ, me mangɨ nguibabar uari bagh daghebagh ivez.” \v 16 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba kamagh me mɨgei, “Me tizim bagh mangam? Ia uari daghetaba me danɨngigh.” \v 17 Ezɨ me ghaze, “E dagher avɨriba itir puvatɨ. Kar 5 plan bretba ko osirir pumuningra.”\f + (14:17) Judaba ingarir bretba ekevezir puvatɨ. Da en skonbar mɨn gari. Ezɨ bretɨn 5 pla, gumazir pumuningra damam.\f* \v 18 Ezɨ a ghaze, “Ia bretɨn maba ko osirimning inigh izɨ.” \v 19 Ezɨ Iesus gumazamizibav geima, me grazim gapia. Ezɨ a 5 plan bretba ko osirir pumuning inigha egha kogha overiamɨn gara Afeziam mɨnabi. Egha bretba bɨgha uan suren gumazibagh anɨngi. Ezɨ an suren gumaziba da isava gumazamizibagh anɨdi. \v 20 Ezɨ gumazamizir kaba bar amegha, naviba bar izɨfa. Egha dagher naba itima, me da akuvagha 12 plan akɨrabagh aghui. \v 21 Gumazir amezibar dɨbobonim 5,000ɨn tu. Me amiziba ko boriba dɨponezir puvatɨ. \s Iesus dɨpam gisɨn tugha zui \r (Mak 6:45-52 ko Jon 6:16-21) \p \v 22 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba amaga me mɨgɨa ghaze, me faragh bot inigh dɨpamɨn vongɨn mangɨ. A uabɨ ikɨ gumazamiziba amadagham. \v 23 A gumazamiziba amadagha, egha uabɨra ikia God ko mɨkɨmasa mɨghsɨamɨn ghuavanabo. Ezɨ amɨnim pɨrizɨma, Iesus uabɨra iti. \v 24 Ezɨ bot dadarimɨn saghon ghuzɨma, amɨnim botɨn guamɨn dɨkavigha me gɨvaima ongarim men botɨn mɨsosi. \v 25 Ezɨ amɨnim tiasasava amima, Iesus dɨpam gisɨn tugha uan suren gumaziba bagha zui. \v 26 Me garima, Iesus dɨpam gisɨn izima, me bar puv atiatiava agoi. Egha me ghaze, kar aser mam. Egha atiatiava arai. \v 27 Ezɨ Iesus zuamɨra me mɨgɨa ghaze, “Ia gavgafigh, kar kɨrara. Ia atiatingan markɨ!” \p \v 28 Ezɨ Pita an akam ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Ekiam, guizbangɨra nɨrara, nɨ na mɨkemeghtɨ, kɨ dɨpam gisɨn nɨ bagh mangam.” \v 29 Ezɨ Iesus ghaze, “Nɨ izɨ.” Ezɨ Pita bot ategha dɨpam gisɨn Iesus bagha zui. \v 30 A ghua amɨnir gavgavimɨn gari, a bar ekevezɨma an atiatia dɨpamɨn aven ghuaghiri. Egha dei, “Ekiam, nɨ nan akuragh!” \p \v 31 Ezɨ Iesus zuamɨra uan agharim amadagha Pitan suira. Egha kamaghɨn Pitan mɨgei, “Nɨn nɨghnɨzir gavgavim sufi. Nɨ tizim bagha okam nɨghnɨsi?” \v 32 Egha aning me gatɨn botɨn ghuavanabo, ezɨ amɨnim pura gɨfa. \v 33 Ezɨma botɨn itir gumaziba Iesusɨn ziam fa ghaze, “Bar guizbangɨra, nɨ Godɨn Otarim!” \s Iesus Genesaretian arɨmariar gumazir avɨribar arɨmariaba agɨfa \r (Mak 6:53-56) \p \v 34 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba ko dɨpamɨn vongɨn ghugha, ghua Genesaretɨn nguibamɨn otifi. \v 35 Ezɨ kagh itir darazi Iesusɨn gara a gɨfo. Egha akam amadazɨ, a nguibar roghɨra itibar ghuzɨ, me arɨmariaba itir darazi bar me inigha Iesus bagha ize. \v 36 Egha me a gakaghora ghaze, a men asughtɨma, arɨmariaba itiba an korotiar avɨzibar suigham. Ezɨ gumazamizir an korotiam suiziba, men arɨmariaba gɨfa. \c 15 \s Godɨn araziba Judan ovavibar arazibagh afira \r (Mak 7:1-13) \p \v 1 Dughiar kamɨn Farisin maba ko Judan arazibagh fozir gumazir maba Jerusalem ategha Iesus bagha ize. Egha me kamagh an azai, \v 2 “Manmaghɨn amizɨ, nɨn suren gumaziba en ovaviba anɨngzir arazibar gɨn zuir puvatɨ? Egha me damasa uan dafariba ruer puvatɨ.”\f + (15:2) Suren gumazibar dafariba bar mɨzezir puvatɨzɨ me api. Puvatɨ. Judaba Godɨn damazimɨn mɨzan atiatingi, egha bizir mɨzɨrɨzitamɨn suighan aghua. Kamaghɨn amigha me ghaze, me faragh uan dafariba ruegh, egh Godɨn damazimɨn zuegh, egh daghebar amam.\f* \p \v 3 Ezɨ Iesus men akam ikaragha kamagh me mɨgei, “Manmagh amigha ia Godɨn arazibar gɨn zuir puvatɨ, egha uan arazibar gɨn zui? \v 4 E fo, God ghaze, ‘Ia uan afeziaba ko amebabar akaba baregh men apengan ikɨ’, egha ghaze, ‘Gumazitam akar kuratam uan afeziam ko amebam mɨkemeghtɨ, ia gumazir kam mɨsueghtɨ, an aremegh.’ \v 5 Ezɨ ia kamaghɨn mɨgei, ‘Gumazitam uan amebam ko afeziamɨn akurvaghsɨ dagɨaba atɨgha, egha ua gɨn aningɨn akuraghan aghuagha, kamaghɨn aning mɨgei, “Kɨ guan akuraghasa atɨzir dagɨaba, gua markɨ. Kɨ da isɨ God danɨngam.” ’ A kamaghɨn mɨkɨmɨva, amebam ko afeziam gɨnɨghnɨgh deragh aningɨn akurvaghan kogham. \v 6 Ia kamaghɨn amuava, ian arazir kabar, ia Godɨn araziba ategha, uan ovavibar araziba faragha darɨsi. Egha Godɨn akam gamima, a mati pura bizim.” \p \v 7 Ia uarira uarigh gifarir gumazibara! Godɨn akam inigha izezir gumazim Aisaia guizbangɨra ian arazibar gun kamaghɨn mɨgei, \v 8 “Gumazamizir kaba, me uan akatoribar nan ziam fe, egha men naviba ko nɨghnɨziba bar saghon iti. \v 9 Me gumazibar akabar uari sure gamua uari gifara egha ghaze, kar Godɨn akam. Kamaghɨn amizɨ, me nan ziam guizbangɨra a fer puvatɨ.” \s Iesus Godɨn damazimɨn mɨzezir bizibav gei \r (Mak 7:14-23) \p \v 10 Egha Iesus gumazamizibar diazɨma me a bagha izima a kamaghɨn me mɨgei, “Ia oragh, egh deragh nɨghnɨgh! \v 11 Bizir gumazibar akatoribar ikegha ghuaghiriba, da me gamima, me Godɨn damazimɨn mɨzezir puvatɨ. Bizir navibar ikia akatoribar otiviba, da gumazibagh amima, me Godɨn damazimɨn mɨze.” \v 12 Ezɨ gɨn an suren gumaziba iza kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Nɨ ti kamaghɨn fos, Farisiba nɨ mɨkemezir mɨgɨrɨgɨam baregha men muriaba bar ikufi?” \p \v 13 Ezɨ Iesus me ikaragha ghaze, “Nan afeziar uan Nguibamɨn itim, an azenim iti. Egha bizir a dɨkezir puvatɨziba, a biba sara da asiam. \v 14 Ia gumazir kabagh nɨghnɨghan markɨ. Me damazir okavɨrɨziba, egha me tuavim isava gumazir igharazimɨn akakasi. Eghtɨ gumazir damazir okavɨrɨzim tuavim isava gumazir okavɨrɨzir mamɨn akakagh, egh aning vɨrara mangɨ mozimɨn magɨrɨgham.” \p \v 15 Ezɨ Pita Iesusɨn azai, “Nɨ gumazamiziba mɨkemezir akar isɨn zuimɨn mɨngarim e bagh anebightɨ, e a gɨfogham?” \v 16 Ezɨ Iesus ghaze, “Manmagh ami, ia ti uaghan gumazir igharazibar mɨrara fozir puvatɨghavɨra iti.” \v 17 Ia ti kamaghɨn fozir puvatɨ, bizir akatorimɨn aven zuiba ghua navimɨn zuima, muriam da batozima, ezɨ gumazim dagh avi. \v 18 Ezɨ bizir akatoribar otiviba da nɨghnɨzimɨn ikegha ize. Egha da gumazibagh amima, me Godɨn damazimɨn mɨze. \v 19 Kɨ gumazibar nɨghnɨzibar otivir bizir kabanagh mɨgei, nɨghnɨzir kuraba, ko gumaziba mɨsogharɨzir araziba, ko gumaziba ko amiziba tintinibar uari isava akuir araziba, ko poroghamiba uari bakeir araziba, ko okɨmakɨar araziba, ko kotiabar gumazibagh ifarir araziba, ko gumazibar ziabagh asɨghasɨzir araziba. \v 20 Arazir kaba gumazibagh amima, me Godɨn damazimɨn mɨze. Gumaziba dafariba ruer puvatɨgha api, arazir kam me gamima me Godɨn damazimɨn mɨzezir puvatɨ. \s Kenanian amizim nɨghnɨzir gavgavim Iesusɨn iti \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Ezɨ Iesus nguibar kam ategha ghua nguibar ekiamning Taia ko Saidonɨn nguazimɨn ghu. \v 22 Ezɨ Kenanian amizir mam danganir kamɨn ikegha iza kamaghɨn dei, “Ekiam, nɨ Devitɨn Otarim, nɨ nan apangkuvigh! Duar kuram nan guivim gapazagha a gasɨghasɨsi.” \p \v 23 Ezɨ Iesus mɨgɨrɨgɨatam a ikarvazir puvatɨ. Ezɨ an suren gumaziba a bagha iza a mɨgɨa ghaze, “Amizir kam dɨaghdiagha en gɨn izi. Nɨ anemadaghtɨ a mangɨ.” \p \v 24 Ezɨ Iesus kamaghɨn me ikara, “God Israelbar akurvaghasavɨra na amada. Me sipsipba gumazir dar ganamiba puvatɨzɨ moghɨn iti.” \v 25 Ezɨ amizir kam Iesusɨn boroghɨra iza, tevimning apɨrigha aviragha uan guam nguazim gatɨgha a mɨgɨa ghaze, “Ekiam, nɨ nan akuragh.” \v 26 Ezɨ Iesus a ikaragha ghaze, “Kar arazir kuram, gumazimɨn boribar dagheba inigh afiabav kɨnam.” \f + (15:26) Iesus amizir kam dɨkabɨnasava amir puvatɨ. A kamaghɨn ifonge, a faraghavɨra Godɨn akar aghuim isɨva Israelɨn adarazir anɨngigh, eghtɨ gɨn igharaziba oragham. Kamaghɨn Iesus akar isɨn zuir kam gamua ghaze, Israelba boribar mɨn itima, igharazir darazi afiabar mɨn iti. Da afiar atiaba puvatɨ, en afiar e ko dɨpenibar akuiba. Ezɨ Iesus amizir kamɨn nɨghnɨzir gavgavimɨn garava an akura.\f* \v 27 Ezɨ amizim ghaze, “Ekiam, nɨ guizbangɨra mɨgei. Ezɨ afiaba uaghan uan ghuavimɨn dakozimɨn apengan itir dagher muzemziariba api.” \v 28 Ezɨ Iesus akar kam baregha kamagh amizim mɨgei, “Amizim, nɨn nɨghnɨzir gavgavim bar ekefe. Bizir nɨ bativasa nɨ ifongezim, a mar nɨ batif.” Ezɨma dughiar kamra an guivim ua dera. \s Iesus arɨmariaba itir gumazir avɨriba, men arɨmariaba agɨfa \p \v 29 Ezɨ Iesus nguibar kam ategha Galilin dɨpar dadarimɨn zui. Egha ghua mɨghsɨar mamɨn anaboghava apera. Ezɨ avirir ekiam a bagha izi. \v 30 Egha suer kurabar ko, damazir okavɨrɨziba ko, soroghafarir ikɨzɨrɨziba ko, mɨgeir puvatɨziba ko, arɨmariar igharaziba uaghan, me da inigha iza Iesusɨn suemningɨn boroghɨn me arɨki. Ezɨ a bar men arɨmariaba batozima, me ua dera. \v 31 Ezɨ gumazamiziba garima, mɨgeir puvatɨziba mɨgei, soroghafarir ikɨzɨrɨziba ua dera, suer kuraba uam arui, damazir okavɨrɨziba ua gari, ezɨ me nɨghnɨzir avɨribagh ami. Egha me Israelɨn Godɨn ziam fe. \s Iesus dagheba 4,000 plan gumazibagh anɨngi \r (Mak 8:1-10) \p \v 32 Ezɨ Iesus uan suren gumazibar diazɨ, me izima a kamaghɨn me mɨgei, “Gumazamizir kaba, me na ko aruer pumuning ko mɨkezimɨn ikia, egha dagheba puvatɨgha mɨtiriam men azi, kamaghɨn kɨ men apangkufi. Mɨtiriam men aghɨtɨ, kɨ me amangan aghua. Me mangɨ damaziba men isirtɨ, me tuavimɨn dagh iram.” \v 33 Ezɨ an suren gumaziba a mɨgei, “Kar danganir gumaziba puvatɨzim. E managh bretɨn avɨriba inigh avɨrir ekiar kam danɨngam?” \v 34 Ezɨ Iesus men azai, “Ia manmagh bretba iti?” Ezɨ me ghaze, “E 7 plan bretɨn rubuziba ko osirir dozir vaghvaziba iti.” \p \v 35 Ezɨ Iesus gumazamizibav geima, me nguazim gapia. \v 36 Ezɨ a 7 plan bretɨn rubuziba ko osiriba inigha God mɨnabagha da bɨaghsuegha da tuiragha uan suren gumazibagh anɨngi. Ezɨ suren gumaziba da isava gumazamizibagh anɨdi. \v 37 Ezɨ me bar apa izɨfa. Ezɨ dagher naba itima, me da isava 7 plan akɨrabagh aghui. \v 38 Gumazir ameziba, men dɨbobonim 4,000ɨn tu. Me amiziba ko boriba dɨponezir puvatɨ. \v 39 Ezɨ Iesus me amadazɨ, me zuima a bot inigha Magadan nguazimɨn ghu. \c 16 \s Me Iesus mɨgɨa ghaze, a mirakelɨn tam damuam \r (Mak 8:11-13 ko Luk 12:54-56) \p \v 1 Ezɨ Farisiba ko Sadyusiba Iesus basamasa a bagha izi. Me iza ghaze, a mirakelɨn arazitam damightɨ, an otoghtɨ me kamaghɨn fogham, a guizbangɨra Godɨn ingangarim gami. \v 2 Ezɨ a kamaghɨn men mɨgɨrɨgɨaba ikaragha ghaze, “Ia guaratɨzibar ghaze, overiam aghevezɨ, ezɨ gurumɨn dughiam deragham. \v 3 Egha mɨzarazibar ia ghaze, ghuariam korogha pɨzɨma, aruem aghevezɨ, ezɨ ia ghaze, amozim datɨrɨghɨn izɨtɨma, dughiam deraghan kogham. Guizbangɨra, ia overiamɨn otivir biziba deravɨra dagh fo. Egha ia dughiar kamɨn otivir arazibar gara da abɨzir puvatɨ.\f + (16:2-3) Fofozir gumazir avɨriba ghaze, ves 2 ko ves 3ɨn itir mɨgɨrɨgɨaba, gumazir igharazir mam gɨn da osiri. Egha ghaze, Matyu da osirizir puvatɨ.\f* \v 4 Gumazamizir dughiar kamɨn itiba, me bar gumazamizir kuraba! Egha me guizbangɨra God baghavɨra itir puvatɨ. Me zurara mirakelɨn tamɨn ganasa. Me tamɨn ganighan kogham. Puvatɨ. God mirakelɨn arazir vamɨra men akagham. Godɨn akam inigha izir gumazim Jona batozir mirakelɨn kamra, me an ganam.” Egha Iesus me ategha ghu. \s Farisiba ko Sadyusibar yisɨn akar isɨn zuim \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba ko ghua dɨpamɨn vongɨn otifi, egha gɨn gari, me bretɨn tam inian okɨnɨghnɨki. \v 6 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Ia deragh uari bagh gan. Ia Farisiba ko Sadyusibar yis bagh deravɨra gan.” \v 7 Ezɨ an suren gumaziba maghɨra uarira uariv gɨa ghaze, “E ti bretɨn tam inigha izezir puvatɨzɨ, ezɨ a kamaghɨn yisɨn bizimɨn e mɨgei.” \v 8 Ezɨ Iesus me mɨgeir mɨgɨrɨgɨabagh fo, egha me mɨgɨa ghaze, “Ia gumazir nɨghnɨzir gavgavir muziariba itiba! Ia tizim bagha uarira uariv gɨa ghaze, e bretba puvatɨ? \v 9 Ia ti fozir puvatɨ? Ia ti okɨnɨghnɨki, kɨ bretɨn 5 pla inigha gumazir 5,000 pla dagheba me ganɨngi. Me amezɨ, ezɨ ia akɨraba manmaghɨn dagh aghui, ia dagh nɨghnɨsi, o puvatɨ? \v 10 Egha ia ti fo, kɨ bretɨn 7 pla inigha gumazir 4,000 pla dagheba me ganɨngi. Ezɨ gɨn men dagher naba itima, ia akɨraba manmaghɨn dagh aghui? \v 11 Ia manmaghɨn amigha bizir kam gɨfozir puvatɨ, kɨ bretbagh nɨghnɨgha ia mɨgeir puvatɨ? Kɨ ghaze, ia Farisiba ko Sadyusibar yis bagh deragh uari bagh gan.” \v 12 Ezɨ me akar kam baregha fo, Iesus bret bagha amir yisɨn mɨgeir puvatɨ. Me fo, a Farisiba ko Sadyusiba sure gamir akabagh nɨghnɨgha, egha ghaze, ia akar kaba bagh deravɨra uari bagh gan. \s Pita Iesusɨn gun mɨgei \r (Mak 8:27-30 ko Luk 9:18-21) \p \v 13 Ezɨ Iesus ghua Sisaria Filipain nguibamɨn boroghɨn itir danganimɨn ghu, egha dughiar kamɨn uan suren gumazibar azai, “Gumazamiziba manmaghɨn mɨgei, Gumazibar Otarim a tina?” \v 14 Ezɨ me ghaze, “Marazi ghaze, nɨ Jon Gumaziba Ruer Gumazim, marazi ghaze nɨ Elaija, marazi ghaze nɨ Jeremaia, o nɨ ti Godɨn akam inigha izir gumazir mam.” \v 15 Ezɨ Iesus men azai, “Ezɨ ia uari, ia manmaghɨn na dɨponam? Kɨ tina?” \p \v 16 Ezɨ Saimon Pita a ikaragha ghaze, “Nɨ Krais, God Ua E Iniasa Mɨsevezir Gumazim. Nɨ Godɨn zurara ikiavɨra itimɨn Otarim.” \p \v 17 Ezɨ Iesus a ikaragha kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Saimon, Jonɨn otarim, nguazimɨn gumazitam mɨgɨrɨgɨar kam nɨn akazir pu. Puvatɨ. Nan Afeziar uan Nguibamɨn itimra, nɨn aka. Kamaghɨn nɨ bar akongegh. \v 18 Ezɨ kɨ nɨ mɨgei, nɨ Pita. Egh dagɨar kam gisɨn kɨ uan siosɨn ingaram, eghtɨ Ovevemɨn Gavgavim an suiragh anepɨrighɨva a gasɨghasighan kogham.\f + (16:18) Grighɨn akamɨn aven, ziar kam Pita, an mɨngarimra kara, Dagɨam.\f* \v 19 Eghtɨ kɨ God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn kiba isɨva nɨn dafarim datɨgham. Eghtɨ bizir manam nɨ nguazimɨn a ikeghtɨ, eghtɨ God uan Nguibamɨn uaghan a ikegham. Eghtɨ nɨ nguazimɨn bizir manam a fɨrightɨ, eghtɨ God uan Nguibamɨn uaghan kamaghɨra a fɨrigham. \v 20 Egha Iesus pamten uan suren gumaziba anogorogha ghaze, me tong an gun tav mɨkɨm suam, a Gumazir God Uam E Iniasa Mɨsevezim.” \ms Iesus ovengasa, egha uan suren gumaziba mɨgɨa ghaze, me uaghan an amir araziba, dar amuam \mr (Sapta 16:21-20:34) \s Iesus ghaze, an ovegh ua dɨkavam \r (Mak 8:31-9:1 ko Luk 9:22-27) \p \v 21 Ezɨ dughiar kamɨn ikegha ghua, Iesus uan suren gumaziba bighavɨra me mɨgɨa ghaze, a Jerusalemɨn mangam, eghtɨ gumazir aruaba, ko ofa gamir gumazir ekiaba, koma Judabar arazibagh fozir gumaziba, a men dafarimɨn bar mɨzazir ekiaba koma osɨmtɨziba iniam. Eghtɨ me an aghuaghɨva a mɨsueghtɨma an aremegham. Egh dughiar mɨkezimɨn a ua dɨkavigham. \v 22 Ezɨ Pita akar kam baregha Iesus inigha mɨriamɨn ghua kamaghɨn an atara a mɨgɨa ghaze, “Bar puvɨratɨgham. Arazir kaba nɨ bativan kogham.” \v 23 Ezɨ Iesus raghrɨgha kamaghɨn Pita mɨgei, “Satan, nɨ na gitagh! Nɨ nguazimɨn bizibagh nɨghnɨgha egha Godɨn bizibagh nɨghnɨzir puvatɨ, kamaghɨn nɨ nan tuavim apɨri.” \p \v 24 Egha Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “Gumazitam nan gɨn izɨsɨ, a ifongezir biziba gɨn amadagh uan temer ighuvim gisaghpugh nan gɨn izɨ. \v 25 Gumazir manam uan ikɨrɨmɨrim suiraghsɨ nɨghnɨghtɨ, an ikɨrɨmɨrim gɨvagham. Eghtɨ gumazir manam na bagh uan ikɨrɨmɨrim ateghɨva, uan ikɨrɨmɨrim iniam. \v 26 Gumazitam nguazimɨn itir biziba bar da iniva, egh a gɨn oveghtɨ, bizir kaba manmaghɨn an akuragham? Bar puvatɨ. A ivezir manamɨn uan duam bagh anerenɨngam? Bar puvatɨ. \v 27 Guizbangɨra, Gumazibar Otarim uan enselba ko, uan Afeziamɨn angazangarir ekiam sara izam. Egh dughiar kamɨn ivezim isɨ gumazamiziba vaghvagh men araziba bagh me danɨngam. \v 28 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia kagh tuivighav itir darasi, ian tarazi oveghan kogham. Ia ikɨvɨra ikɨ gantɨma, Gumazibar Otarim, Atrivir Ekiamɨn mɨn otogh ua izam.” \c 17 \s Iesusɨn mɨkarzim igharagha oto \r (Mak 9:2-13 ko Luk 9:28-36) \p \v 1 Ezɨ 6 plan arueba gɨvazɨma, Iesus Pita koma Jems uan dozim Jon, ko a me inigha, me mɨghsɨar ekiar mamɨn anabo, egha me uarira iti. \v 2 Egha me garavɨra itima, Iesusɨn mɨkarzim igharagha oto. Ezɨ an guam mati aruem a gisira, ezɨ an korotiaba ghurghurigha angazangarir mamɨn mɨn sira. \v 3 Ezɨ Moses ko Elaija otogha Iesus ko mɨgei. \v 4 Ezɨ Pita kamaghɨn gara, egha Iesus mɨgɨa ghaze, “Ekiam, bar deragha e kagh iti! Nɨ ifueghtɨma, kɨ averpenir pumuning ko mɨkezimɨn ingaram. Nɨ bagh tam, Moses bagh tam, egh Elaija bagh tam.” \p \v 5 Pita mɨgɨavɨra itima, ghuariam angazangarimɨn mɨn isiragha me avara. Ezɨ ghuariar kamɨn aven me tiarir mam barazima a kamaghɨn mɨgei, “Kar nan Otarir kɨ bar ifongezim. Ia anarɨram oragh!” \p \v 6 Me kamaghɨn oragha, egha me bar puv atiatigha tevibar pɨrigha uan guaba nguazimɨn akuigha ireghav iti. \v 7 Ezɨ Iesus me bagha iza men suigha kamaghɨn me mɨgei, “Ia dɨkafigh atiatingan markɨ.” \v 8 Ezɨ me dɨkavigha ua tavɨn garir puvatɨ, Iesus uabɨra iti. \p \v 9 Egha me mɨghsɨam ategha ghuaghira a me mɨgɨa ghaze, “Ia irebamɨn mɨn ganizir bizim, bar an gun tav mɨkɨman markɨ. Egh ikɨ mangɨ Gumazibar Otarim ovegh ua dɨkavigham.” \p \v 10 Egha me an azai, “Manmagh sua Judan arazibagh fozir gumaziba ghaze, Elaija faragh izeghtɨ, God Ua e Iniasa Mɨsevezir Gumazim gɨn izam?” \p \v 11 Ezɨ a me ikaragha ghaze, “Guizbangɨra Elaija faragh izeghɨva bizibar kɨram. \v 12 Ezɨ kɨ ia mɨgei, Elaija izegha gɨfa. Ezɨ gumaziba a gɨfozir puvatɨ, egha uan nɨghnɨzibar gɨn ghua arazir kurabar a gami. Egh me kamaghɨra Gumazibar Otarim arazir kurabar a damutɨ, a mɨzazir kuram iniam.” \v 13 Iesus kamagh mɨgeima me fo, a Jon Gumaziba Ruer gumazimɨn gun mɨgei. \s Iesus otarir mam da duar kuram batoke \r (Mak 9:14-29 ko Luk 9:37-42) \p \v 14 Ezɨ Iesus uan suren gumazir pumuning ko mɨkezim inigha ghua gumazamizir avɨrir ekiam bato. Ezɨ gumazir mam iza Iesusɨn boroghɨn tevimning apɨrigha egha ghaze, \v 15 “Ekiam, nɨ nan otarimɨn apangkufigh. An dapanim abanganizɨ, a bar pazavɨra iti. Egha dughiar avɨriba an aviba ko dɨpabar ghuaghiri. \v 16 Kɨ a inigha nɨn suren gumazir maba bagha izezɨma me anekɨran ibura.” \p \v 17 Ezɨ Iesus an akam ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Oio, kɨ bar amɨra, ia dughiar kamɨn itir gumazamiziba, ian nɨghnɨzir gavgaviba puvatɨ, ian araziba koma nɨghnɨziba bar derazir puvatɨ. Kɨ dughiabar manmaghɨn ia ko ikiava egha ian osɨmtɨziba ateri? Nɨ uan otarim inigh kagh izɨ.” \v 18 Ezɨ Iesus duar kuram batoghezɨ, duar kuram otarim ataghizɨma, an arɨmariam maghɨra gɨfa. \p \v 19 Ezɨ Iesusɨn suren gumazibara gɨn iza kamaghɨn an azai, “Manmagh amizɨ, e duar kurar kam batoghava avenge?” \p \v 20-21 Ezɨ a me mɨgɨa ghaze, “Ian nɨghnɨzir gavgavim bar sufi, ezɨ ia a batoghan ibura. Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ian nɨghnɨzir gavgavim zuravarim mastetɨn ovɨzitamɨn mɨn ikɨva, ia mɨghsɨar kam mɨkɨm suam, nɨ sɨvagh munagh mangɨ, eghtɨ a mangam. Ia nɨghnɨzir gavgavim ikɨ, ia guizbangɨra biziba bar dar amuam.”\f + (17:20-21) Fofozir gumazir maba nɨghnɨgha ghaze, mɨgɨrɨgɨar mam uaghan vezɨn kamɨn iti. A kamakɨn: “Duar kurar kaba batozir arazir vamɨra. E dagheba ataghragh egh uaghan God ko mɨkɨmam. Bar tuavir kamra e duar kuraba batogham, ua tuaviba puvatɨ.”\f* \s Iesus ua ghaze, an ovegh dɨkavam \r (Mak 9:30-32 ko Luk 9:43-45) \p \v 22 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba ko ghua Galilin uari akuvaghava kamaghɨn me mɨgei, “Me Gumazibar Otarim isɨva gumazibar agharim datɨgham. \v 23 Eghtɨ me a mɨsueghtɨ an aremeghɨva, egh dughiar mɨkezimɨn a ua dɨkavigham.” Ezɨ an suren gumaziba akar kam baregha, naviba bar oseme. \s Iesus Godɨn Dɨpenimɨn ivezim anɨngi \p \v 24 Ezɨ Iesus gɨn uan suren gumaziba ko ghua nguibar ekiam Kaperneamɨn otivigha itima, Godɨn Dɨpenimɨn takis isir gumaziba, Pita bagha iza kamaghɨn an azai, “Ian tisa ti uaghan Godɨn Dɨpenimɨn takis anɨdi, o?” \v 25 Ezɨ Pita ghaze, “Are.” \p Egha dɨpenimɨn aven zuima, Iesus maghɨra an azai, “Saimon, nɨ manmaghɨn nɨghnɨsi? Nguazir kamɨn atriviba takisɨn avɨriba isa, egha me te da, takisba isi? Me uan adarazi da takisba isi, o me Kantrin igharazibar gumaziba da takisba isi?” \v 26 Ezɨ Pita ghaze, “Me gumazir igharaziba da takisba isi.” Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Kamaghɨn amizɨma, men adarazi uari takisbar anɨngan kogham. \v 27 Eghtɨ me en ataran koghsɨva, nɨ mangɨ dɨpamɨn akezim akun. Egh osirir nɨ faraghvɨra guraghamim, a inigh an akam akarigh, egh dagɨatamɨn gantɨma a ikiam. Egh nɨ dagɨar kam inigh, egh ga uaning bagh a isɨva me danɨngigh.” \c 18 \s God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn, tina ziar ekiam iniam \r (Mak 9:33-37 ko Luk 9:46-48) \p \v 1 Dughiar kamɨn Iesusɨn suren gumaziba iza kamaghɨn an azai, “Tina God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn ziar ekiam iniam?”\f + (18:1) Matyun osiziribar aven, Iesusɨn mɨgɨrɨgɨar ruarir dɨbobonim 5 pla gami. Kar namba 4. Ezɨ abuananam ikiavɨra iti. Mɨgɨrɨgɨar 18:3-35ɨn aven itiba, da arazir Iesusɨn gɨn mangamin gumazamiziba deragh uari damuamibav gei.\f* \p \v 2 Ezɨ Iesus borir mamɨn dia, ezɨ a izima a men tongɨn anesara. \v 3 Egha a kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia uari gɨragh borir dozir kabar mɨn otoghan kogh, egh ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikian kogham. \v 4 Gumazir uabɨ dɨkabɨragha, egha borir dozir kamɨn mɨn itim, gumazir kam God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn ziar ekiam ikiam. \v 5 Egh gumazitam na gɨnɨghnɨgh egh borir dozir kamagh garitam inigh an akuragham, kamaghɨn a na inigha nan akurvasi.” \s Nɨghnɨzir gavgavibagh asɨghasɨzir bizir kuraba \r (Mak 9:42-48 ko Luk 17:1-2) \p \v 6 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Tina nɨghnɨzir gavgavim nan itir borir katam damightɨ an arazir kuratam damightɨ, a helɨn mangɨva, a bar ivezir kuram inigham. Kamaghɨn dera, me dagɨar ekiam an fɨrim dafaghɨva ongarir konim mɨkɨnightɨ an aremegham. \p \v 7 “Kɨ ghaze, gumazir nguazimɨn ikiava igharaz darazigh amima me arazir kurabagh amiba, mevzika! Me kuram iniam! Arazir kuraba guizbangɨra otifi, ezɨ arazir kurabagh amima da otivir gumazim, kɨ ghaze, Noka! Nɨ kuram iniam! \p \v 8 “Eghtɨ nɨn dafarim o suem nɨ damutɨ, nɨ arazir kuratam damighɨva, anetugh a makunigh. Kamaghɨn dera, nɨ dafarir vamɨra ko suer vamɨra ikɨva zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuimɨn aven mangam. Nɨ dafarir pumuning o suer pumuning ikɨtɨ me nɨ isɨva avir munger puvatɨzim mɨkɨnigham. \v 9 Egh nɨn damazim nɨ damutɨ nɨ arazir kuratam damighɨva, anesigh a makunigh. Kamaghɨn dera, nɨ damazir vamɨra ikɨ egh uaghan zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuimɨn aven mangam. Nɨ damazir pumuning ikɨtɨma me nɨ isɨva helɨn avim mɨkɨnigham. \p \v 10-11 “Ia deragh uari bagh gan! Ia borir dozir kabar tongɨn tav gɨnighnigh kamaghɨn mɨkɨman markɨ, a pura bizim.\f + (Akar 18:10-11ɨn faraghavɨra itim) Grighɨn akam ghaze, “borir dozir kaba.” Akar otevir kam uaghan, ves 6 ko ves 14ɨn iti. Akar kam Matyu 10:42, uaghan an iti, egha ghaze, “suren gumazir ziaba puvatɨziba.” Iesus ti boribara mɨgeir puvatɨ, a uaghan uan suren gumazir igharazibav gei.\f* Puvatɨ. Kɨ ia mɨgei, men enselba zurara nan Afeziar uan Nguibamɨn itimɨn damazimɨn iti.”\f + (18:10-11ɨn akar abuananam) Fofozir gumazir maba ghaze, mɨgɨrɨgɨar otevir mam uaghan vezɨn kamɨn iti. Akar kam ghaze, “E fo, Gumazibar Otarim gumazamizir tuavim ataghiziba iniasa ize.”\f* \s Sipsipɨn ovengezimɨn akar isɨn zuim \r (Luk 15:3-7) \p \v 12 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ia manmaghɨn nɨghnɨsi? Gumazitam 100 plan sipsipba ikiam, eghtɨ vamɨra oveghtɨ, a ti manmaghɨn damuam? A ti a burian kogham, o? Puvatɨ. A 99 plan sipsipba mɨghsɨamɨn da ategh egh mangɨ ovengezir kam buriam. \v 13 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, an a batogh egh bar akuegham. Egh an agoroger ekiar kam, an agoroger 99 plan ovengezir puvatɨzir kaba bagha itim, bar a gafiragham. \v 14 Kamaghɨra ian Afeziar uan Nguibamɨn itim, borir katam ovengan an aghua.” \s Aveghbuar arazir kuram nɨ gamizim \p \v 15 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Nɨn aveghbuam arazir kuram nɨ damightɨma, nɨ an bighan mangɨ egh gua uaningra ikɨva nɨ a ko gua bizir kam anekɨrigh. A nɨ baragham, eghtɨ nɨ ua uan aveghbuam inigham.\f + (18:15) Vezɨn kamɨn itir mɨgɨrɨgɨar otevim, “nɨ damightɨma,” fofozir gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, gumazir ti igharazim an osiri. Matyu uabɨ puvatɨ.\f* \v 16 Eghtɨ a nɨ baraghan aghuagham, nɨ mangɨ gumazir igharazir mam, o gumazir igharazir pumuning, uam me inigh. Eghtɨ me nɨn gɨn mangɨ. E fo, Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, ‘Nɨ gumazitamɨn arazir kuram an gun a mɨkɨmasa, gumazir pumuning ko mɨkezim gavgavim nɨn mɨgɨrɨgɨabar anɨngam.’ \v 17 Egh gumazir nɨ mɨgeir kam uaghan men akam baraghan aghuaghtɨma, nɨ an arazibar gun Siosɨn adarazi mɨkɨmam. Eghtɨ a uaghan me baraghan aghuaghtɨma, nɨ God gɨfozir puvatɨzir gumazim o dagɨaba isir gumazimɨn mɨn a damu. \p \v 18 “Ki guizbangɨra ia mɨgei, bizir manam ia nguazimɨn a ikeghtɨ, eghtɨ God uan Nguibamɨn uaghan a ikegham. Eghtɨ ia nguazimɨn bizir manam a fɨrightɨ, eghtɨ God uan Nguibamɨn uaghan kamaghɨra a fɨrigham. \p \v 19 “Egha kɨ ua ia mɨgei, gua taning kagh nguazimɨn bizitam bagh nɨghnɨzir vamɨra ikia a iniasa a bagha God ko mɨgei, nan Afeziar uan Nguibamɨn itim a isɨva gua danɨngam. \v 20 Egh gumazir pumuning, o pumuning ko mɨkezim nan ziam uari akuvagh ikɨtɨ, kɨ uabɨ men tongɨn ikiam.” \s Iesus igharaz darazir arazir kuraba da gɨn amangasa akar isɨn zuim akuri. \p \v 21 Ezɨ dughiar kamɨn Pita iza kamagh Iesusɨn azai, “Ekiam, kɨ manmaghɨn dughiabar arazir kurabar na gamizir gumazimɨn araziba gɨn amangam. Ti 7 plan dughiaba?” \p \v 22 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ 7 plan dughiabar an arazir kuraba gɨn amanagasa nɨ mɨgeir puvatɨ. Nɨ zurazurara an arazir kuraba gɨn amang. \p \v 23 “Ia oragh. God Bizibagh Ativamin Dughiam mati, atrivir mam ko an ingangarir gumazibar eghaghanim. Atrivim uan dagɨaba isa uan ingangarir gumazibar dafarim gatɨgha ghaze, me gɨn ua da ikarvagham. Dughiar mam atrivim me a ikarvaghamin bizim akɨrasa. \v 24 An adar kɨrir dughiam, me gumazir atrivim da 10 milien Kina inizimɨn akua izi. \v 25 Ezɨ a dagɨar inizir kabar ikarvaghan ibura. Kamaghɨn atrivim me mɨgɨa ghaze, me gumazir kam inigh an amuiroghboriba sara dagɨaba bagh me amadagh, egh men ivezim inigh. Egh me ateghtɨ me gumazir igharazimɨn ingangarir gumazir kɨnibar mɨn ikɨ. Egh an biziba bar da amadagh, dagɨaba inigh egh a na da inizir biziba ikaragham. \v 26 Ezɨ ingangarir gumazir kam kamaghɨn oragha atrivimɨn guamɨn irɨgha kamagh mɨgɨa a gakaghori, ‘Nɨ nan apangkuvigh, egh na mɨzuam. Eghtɨ kɨ nɨ da inizir biziba bar da ikarvagham.’ \v 27 Ezɨ atrivim an apangkuvigha, a inizir biziba uaghan da gɨn amada. \p \v 28 “Ezɨ ingangarir gumazir kam atrivimɨn dɨpenim ategha ghua a ko ingaritav bato. A ko ingarir gumazir kam, faragha a da 10 Kina inigha a ikarazir puvatɨ. Ezɨ gumazir atrivim ko ikegha izir kam, maghɨrama an fɨrmɨn suigha anegoava kamaghɨn a mɨgei, ‘Nɨ na da inizir dagɨaba bar da ikaragh.’ \p \v 29 “Ezɨ gumazir kam an guamɨn irɨgha a gakaghora ghaze, ‘Nɨ nan apangkufigh, egh na mɨzuam. Eghtɨ kɨ nɨ da inizir biziba ua da ikarvagham.’ \v 30 Ezɨ gumazir kam a baraghan aghua, egha a inigha ghua kalabus gatɨ, eghtɨ a ikɨ mangɨ dagɨar kaba ikaragham. \p \v 31 “Ezɨ aning ko ingarir marazi, arazir kamɨn ganigha men naviba bar men ikufi. Egha me ghua atrivim batogha gumazir kam, a ko ingarir gumazim gamizir arazibar gun a mɨkeme. \v 32 Ezɨ atrivim gumazir kamɨn diazɨma, a uam a bagha ghu. Ezɨ a kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, ‘Nɨ bar ingangarir gumazir kuram! Nɨ faragha na gamuava araima, kɨ dagɨar nɨ iniziba bar da gɨn amada. \v 33 Kɨ nɨn apangkufi, kamaghɨn amizɨma, nɨ tizim bagha nɨ ko ingarir tavɨn apangkuvan aghua?’ \v 34 Egha atrivim atarava gumazir kam isava, mɨzaziba agasamin gumazibar dafarim gatɨ. Eghtɨ a kaghɨra ikɨ mangɨ, a biziba bar da ikarvaghamin dughiamɨn tugham. \p \v 35 “Eghtɨ ia uan aveghbuabar arazir kurar me ia gamiba, ia guizbangɨra uan navir averiabar aven, da gɨn amangan koghtɨma, nan Afeziar uan Nguibamɨn itim uaghan kamaghɨra ia damuam.” \c 19 \s Iesus poroghamiba uari ataghrazir arazibav gei \r (Mak 10:1-12 ko Luk 16:18) \p \v 1 Iesus mɨgɨrɨgɨar kaba a gɨvagha, egha Galilin Distrigh ataki, egha Judian Distrighɨn ghua Jordan dɨpamɨn vongɨn ghu. \v 2 Ezɨ gumazamizir avɨrim an gɨn zui, ezɨ a danganir kamɨn men arɨmariaba agɨfa. \v 3 Ezɨ Farisiba Iesus basamasa iza kamaghɨn an azai, “Nɨ manmaghɨn nɨghnɨsi? Gumazim uan ifongiamɨn gɨn ghua uan amuim puram anetaghraghɨsɨ damutɨ, Judan Araziba ti an amamangatɨgham, o ti puvatɨgham?” \p \v 4 Ezɨ Iesus me ikaragha kamaghɨn men azai, “Ia ti Godɨn mɨgɨrɨgɨaba itir Akɨnafarimɨn ganizir puvatɨ? Akar kam ghaze, ‘God faraghavɨra bizibar ingara, gumazamizibar ingari egha me gamizɨ, me gumazim ko amizimɨn oto.’ \v 5 Ezɨ God ghaze, ‘Kamaghɨn amizɨma, gumazim uan afeziam ko amebam ateghɨva a uan amuim ko aning uaningɨn porogham. Egh aning nivafɨzir vamɨram otogham.’ \v 6 God kamaghɨn mɨkemezɨma, aning ua gumazir pumuning puvatɨ. Aning nivafɨzir vamɨra ikiam. Kamaghɨn amizɨma, God bizir pumuning isafuraghtɨma, gumazitam aning abighan kogham.” \v 7 Ezɨ Farisiba kamaghɨn a mɨgei, “Manmaghɨn amizɨma, Moses osira ghaze, gumazim amuim ataghraghsɨva, a bagh akɨnafarim osirigh a danɨngigh, egh amuim batueghtɨma a mangɨ?” \p \v 8 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Ia gumazir akaba barazir puvatɨziba. Kamaghɨn amizɨma, Moses ian amamangatɨzɨma, ia uan amuiba ataghrasi. Faraghavɨra arazir kam puvatɨ. \v 9 Ezɨ kɨ kamaghɨn ia mɨgei, gumazitamɨn amuim, a gumazir igharaziba tintinibar me isava akuir arazitam damighan koghtɨma, eghtɨ an a batuegh egh amizir igharazitam inigh an ikiam, gumazir kam poroghamiba uari bakeir arazim gami.” \p \v 10 Ezɨ Iesusɨn suren gumaziba akar kam baregha egha kamaghɨn Iesus mɨgei, “Arazir kabanagh poroghamibar tongɨn ikɨtɨma, gumaziba amibar ikian markiam.” \p \v 11 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Gumaziba ko amiziba bar akar kam inian kogham. Puvatɨ, God gavgavir kam isava gumazir vabaram anɨngi. Kamaghɨn me amuibar ikian kogham. \v 12 Guizbangɨra, marazi amebaba me batima, men nivafɨziba ikufi. Marazi, me me aghori, eghtɨ me boriba inian kogham. Marazi God Bizibagh Ativamin Dughiam gɨnɨghnɨgha amuiba ko pabar ikian aghua. Tina akar kam inisɨva a mar a ini.” \s Iesus ghaze, Ia boriba ateghtɨ, me na bagh izɨ \r (Mak 10:13-16 ko Luk 18:15-17) \p \v 13 Ezɨ dughiar kamɨn gumazamiziba boriba inigha Iesus bagha zui. Me ghaze, a dafarim me darɨgh egh me bagh God ko mɨkɨmam. Ezɨ an suren gumaziba, gumazamizir boriba isa izibar atari. \v 14 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Nɨ tina God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikɨsɨ, borir dozir kabar mɨn ikɨ. Kamaghɨn amizɨma borir doziba ateghtɨma, me na bagh izɨ, egh men anogoroghan markɨ.” \p \v 15 Egha Iesus dafarimning boribagh isɨn arigha, egha danganir kam ategha ghu. \s Gumazir igiar bizir avɨriba itim iza Iesus ko mɨgei \r (Mak 10:17-31 ko Luk 18:18-30) \p \v 16 Ezɨ gumazir mam iza kamagh Iesusɨn azai, “Tisa, kɨ manmaghɨn damigh zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarim iniam?” \p \v 17 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Nɨ tizim bagha arazir aghuiba bagha nan azai? Gumazir vamɨra, a dera. Egh nɨ zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuim inisɨva, Godɨn akabar gɨn mangɨ” \p \v 18 Ezɨ gumazir kam kamaghɨn Iesusɨn aza ghaze, “Nɨ Godɨn akar gavgavir manabav gei?” \p Ezɨ Iesus ghaze, “Ia gumazitam mɨsueghtɨ an aremeghan markɨ, ia poroghamiba uari bakeir arazim damuan markɨ, ia okɨman markɨ, egh ia pura gumazibagh ifarɨva, me isɨ kotiam darɨghan markɨ, \v 19 egh ia uan amebaba ko afeziabar apengan ikɨ egh me baragh, egh ia uari gɨfongezɨ moghɨn gumazir igharazibagh ifonge.” \p \v 20 Ezɨ gumazir igiar kam kamaghɨn Iesus mɨgei, “Akar kabanagh, kɨ bar dar gɨn zui. Kɨ ua tizim damuam?” \p \v 21 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Nɨ bar deragh otivan ifueghɨva, egh mangɨ uan biziba bar da amadagh. Egh dar dagɨaba inigh egh da isɨva gumaziba ko amizir biziba puvatɨzibar anɨngigh. Nɨ kamaghɨn damigh, bizir bar aghuiba nɨ bagh Godɨn Nguibamɨn ikiam. Egh nɨ nan gɨn izɨ.” \p \v 22 Gumazir igiar kam, a bizir bar avɨriba ikia, kamaghɨn oregha navim bar an osemezɨ, a ghu. \p \v 23 Ezɨ Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “Bar guizbangɨra kɨ ia mɨgei, gumazir dagɨar avɨriba itiba, God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven mangan iburagham. \v 24 Egha kɨ ua ia mɨgei, kamelɨn tam iniba isair dɨkonir torimɨn aven mangɨsɨ ingangarir dafam damigh aven mangam. Eghtɨ gumazir biziba avɨrasemeziba, me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn mangɨsɨ guizbangɨra bar iburagham!” \p \v 25 Ezɨ an suren gumaziba akar kam baregha dɨgavir kuram gamigha ghaze, “Kamaghɨn damightɨma, tinara zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuir kam iniam?” \p \v 26 Ezɨ Iesus damazim meraram asaragha ghaze, “Bizir kaba gumazimɨn bar osemegham. Bizir kaba Godɨn osemezir puvatɨ. A biziba bar dagh ami.” \p \v 27 A kamagh mɨkemezɨ, Pita an akam ikaragha ghaze, “Nɨ ge, e uan biziba bar da ategha, nɨn gɨn ize. E tizitam iniam?” \p \v 28 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, God nguazim ko overiar igiam akɨramin dughiamɨn Gumazibar Otarim ziar bar ekiam iniam, egh atrivir dabirabim daperagham. Eghtɨ ia nan gɨn aruizir darazi, ia uaghan 12 plan atrivir dabirabibar dapiagh Israelian anabar 12 plan ganam. \v 29 Eghtɨ tina nan ziam bagh nɨghnɨgh, uan dɨpeniba ko aveghbuaba ko amiziba ko afeziam ko amebam ko boriba ko nguazim, da ateghtɨ, God gumazir kam ivezir bar aghuim a danɨngam. Ivezir kam, a nguazir kamɨn itir bizir kaba bar dagh afiragham. Eghtɨ a uaghan zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuimɨn aven ikiam. \v 30 Eghtɨ dughiar kamɨn faragha itir darazi, me gɨn ikɨtɨma, eghtɨ gɨn itir darazi me faragh ikiam.” \c 20 \s Wainɨn azenimɨn ingarir gumazibar akar isɨn zuim \p \v 1 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Kɨ gumaziba faragh faragh ikiasa mɨgeir nɨghnɨzim kɨ kamaghɨn a mɨkɨmasa. God Bizibagh Ativamin Dughiam mati, gumazir mam wainɨn azenir ekiam iti. Egha a mɨzarazimra ghua wainɨn azenimɨn ingarasa ingangarir gumazir maba ini. \v 2 Ezɨ gumazir kaba a ko akam akɨri, egha wan kina wan kina aruer vamɨra iniasa ifonge, ezɨ gumazir ekiam me amadazɨ me an wainɨn azenimɨn ingarasa ghue. \v 3 Ezɨ gumazir ekiar kam 9 klok kamaghɨn ghua biziba amadir danganimɨn gumazir mabar gari, me iti. \v 4 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, ‘Ia uaghan mangɨ nan wainɨn azenimɨn ingar, eghtɨ kɨ ian ingangarimɨn mɨrara ia gɨvezam.’ \v 5 Ezɨ me ingarasa ghue. Ezɨ gumazir ekiar kam 12 klok ko 3 kloghɨn ghua arazir kamram amua ua gumazir maba ini. \p \v 6 “Egha 5 klok ko kamaghɨn ghua ua gumazir mabar gari, me pura tuivighav iti. Ezɨ a kamaghɨn men azai, ‘Ia manmaghɨn amigha aruer kamɨn pura iti.’ Ezɨ me a mɨgɨa ghaze, \v 7 ‘Tav ingangaritam e ganɨngizir puvatɨ.’ Ezɨ gumazir ekiam me mɨgɨa ghaze, ‘Ia uaghan mangɨ nan wainɨn azenimɨn ingar.’ \p \v 8 “Ezɨ aruem gɨvazɨma gumazir ekiam uan ingangarir gumazibar garir gumazim kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, ‘Nɨ ingangarir gumazibar diagh men ivezim me danɨng. Egh nɨ gumazir bar gɨn izezibar ikegh ivezim me danɨng, mangɨ faragha izezibar gɨfagh.’ \v 9 Ezɨ gumazir 5 kloghɨn izeziba iza wan kina, wan kina isi. \v 10 Ezɨ gɨn gumazir faraghavɨra ingariba iza nɨghnɨgha ghaze, me ti dagɨar ekiatam iniam. Puvatɨ, me uaghan wan kina wan kina ini. \v 11 Egha me dagɨar me inizibar gara wainɨn azenimɨn ghuavimɨn atara kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, \v 12 ‘Gumazir kaba bar gɨn izegha auan vamɨran ingari, ezɨ e mɨzaraghara izegha ingangarir ekiam gamima, aruem e gaponge. Ezɨ nɨ ivezir vamɨra bar e ganɨngi.’ \p \v 13 “Ezɨ azenimɨn ghuavim akar kam baregha kamaghɨn men mav mɨgei, ‘Namakam, kɨ arazir kuratam ia gamizir puvatɨ. Ia ti faragha, ia wan kina iniasa akam akɨri? \v 14 Nɨ uan ivezim inigh mangɨ. Kɨ kamaghɨn ifonge, kɨ dagɨaba gumazir gɨn izezim gɨvezir moghɨra nɨ gɨvesi. \v 15 Kar nan bizimra. Kɨ ti uan dagɨaba uan ifongiamɨn dar anɨngan kogham? Egha kɨ arazir bar aghuim gumazir kabagh amizɨma nɨ tizim bagha navir averiamɨn na baseme?’” \v 16 Egha Iesus ghaze, “Kamaghɨra gumazir gɨn izeziba faragh ikiam, eghtɨ faragha itiba me gɨn mangam.” \s Iesus uan ovever dughiam, dughiar mɨkezimɨn uam a mɨgei \r (Mak 10:32-34 ko Luk 18:31-33) \p \v 17 Egha Iesus uan suren gumazir 12 pla ko Jerusalemɨn zui. Egha me ghua a me inigha danganir mɨriar mamɨn ghua me uarira ikiava, egha kamaghɨn a me mɨgɨa ghaze, \v 18 “Ia oragh, E nguibar ekiam Jerusalemɨn ghuavanadi. Eghtɨ gumazitam Gumazibar Otarim isɨva, Judan arazibagh fozir gumaziba koma ofa gamir gumazir ekiabar anɨngam. Eghtɨ me a isɨ kotiam datɨghɨva, egh a mɨsueghtɨ an aremeghsɨva me akabar kɨram, egh me kamaghɨn a mɨkɨm suam, Nɨ aremegham. \v 19 Egh me a inigh Kantrin Igharazibar Gumazibar dafaribar anɨngtɨ, eghtɨ gumazir kaba a dɨpovam, egh a ifozoroghɨva egh a isɨva temer ighuvim gafughtɨ an aremegham. Eghtɨ aruer mɨkezim gɨvaghtɨma, a ua dɨkavigham.” \s Jems ko Jon ekiamningɨn otivasa \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Ezɨ Sebedin amuim uan otarimning ko Iesus bagha izi. Me izava aningɨn amebam itevimning apɨrigha, egha ua bagha bizitam damuasa an azai. \v 21 Ezɨ Iesus an azara, “Nɨ tizim baka?” Ezɨ a ghaze, “Nɨ kamaghɨn na bagh damu, nɨ Atrivir Ekiamɨn otogh, egh nan otarimning ateghtɨ, tav nɨn agharir guvim dapitɨma, tav nɨn agharir ikɨriam daperagh.” \p \v 22 Ezɨ Iesus akam baregha egha kamaghɨn a ikara, “Ia azangsɨzir bizir kam, ia an mɨngarim gɨfozir puvatɨ, egha ia a bagha nan azai. Gua ti kɨ ateramin osɨmtɨzim, uaghan an ateramin gavgavim iti?” Ezɨ aning ghaze, “Are, ga gavgavim iti.” \v 23 Ezɨ Iesus kamaghɨn aning mɨgɨa ghaze, “Guizbangɨra, gua kɨ ateramin osɨmtɨzim, gua a iniam. Egha kɨ tav amɨseveghtɨ a nan ikɨriam ko guvimɨn dapiamin bizim, a nan bizim puvatɨ. Ezɨ danganir kabanang, nan Afeziam dar apiasa gumazir maba amɨsevegha, egha me bagha dar kɨrigha gɨfa.” \p \v 24 Ezɨ suren gumazir 10 pla akar kam baregha aningɨn atari. \v 25 Ezɨma Iesus men diazɨ, me izima a ghaze, “Ia fo, Kantrin Igharazibar atriviba pamten me gamima, me bar men apengan iti. Ezɨ men gumazir dapaniba uan akaba baraghasa puvɨra me abɨraghbɨrasi. \v 26 Eghtɨ arazir kaba ian tongɨn ikian kogham. Gumazir manam ian tongɨn ekiamɨn ikɨsɨ, a ingangarir gumazimɨn mɨn ikɨ. \v 27 Eghtɨ gumazir manam ian faragh mangɨsɨ, a bar ian ingangarir gumazir kɨnimɨn mɨn ikɨ. \v 28 Ezɨ kamaghɨra Gumazibar Otarim iza, gumazamizibar amutɨ me a bagh ingarasa, a izezir pu. Puvatɨ, a me bagh ingarasa ize. Egha a gumazamizir avɨriba bagh aremegh ua me givezegh me iniasa ize.” \s Iesus gumazir damazir kurar pumuning gamizɨ, aning gari \r (Mak 10:46-52 ko Luk 18:35-43) \p \v 29 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba ko Jerikon nguibar ekiam ategha zui. Ezɨ avɨrir ekiam an gɨn zui. \v 30 Ezɨ gumazir damazir kurar pumuning tuavir apɨnimɨn aperaghav iti. Egha aning orazima Iesus tuavir kamɨn izima, aning pamten kamaghɨn dei, “Nɨ Devitɨn Otarim, nɨ gan apangkufigh.” \v 31 Ezɨ gumazamiziba aning barazi, aning deima, me pamten aningɨn anogorogha ghaze, gua uan akamning dukuagh. Me kamaghɨn aningɨn mɨgeima, aning tiarim akarava dia ghaze, “Ekiam, nɨ Devitɨn Otarim, nɨ gan apangkufigh.” \p \v 32 Kamaghɨn amizɨma, Iesus tugha aningɨn dia ghaze, “Gua tizim gifonge, eghtɨ kɨ gua bagh a damuam?” \v 33 Ezɨ aning a ikaragha ghaze, “Ekiam, nɨ gan damaziba kuightɨ, ga ua ganasa.” \v 34 Ezɨ Iesus aningɨn apangkuvigha egha dafarim aningɨn damazibagh atɨzɨ, aningɨn damaziba maghɨra ua derazɨ, aning ua gari. Egha maghɨra Iesusɨn gɨn zui. \c 21 \ms Iesus Jerusalemɨn otogha gumazamizibar sure gami \mr (Sapta 21-25) \s Iesus atrivimɨn mɨn Jerusalemɨn aven zui \r (Mak 11:1-11 ko Luk 19:28-40 ko Jon 12:12-19) \p \v 1 Egha Iesus uan suren gumaziba ko me Jerusalemɨn boroghɨn izava Olivɨn Mɨghsɨamɨn iza Betfagen nguibamɨn oto. Egha Iesus uan suren gumazir pumuning amaga, \v 2 kamaghɨn aning mɨgei, “Gua nguibar munagh itimɨn mangɨ, egh gua gantɨma, donkin mam me a ikezɨma a uan nguzir asem ko iti. Aningɨn benim fɨrigh na bagh aning inigh kagh izɨ. \v 3 Eghtɨ gumazitam guan azangtɨma, gua a mɨkɨm suam, ‘Ekiam ingangarim aningɨn iti.’ Eghtɨ gumazir kam zuamɨra puram aning ateghtɨ, aning izam.” \p \v 4 Godɨn akam inigha izir gumazim Aisaia faragha mɨkemezir akaba otivasa, bizir kaba otifi. Akar kam kamakɨn, \v 5 “Nɨ akar kam isɨva Saionɨn nguibamɨn itir gumazamizibav keme. Ia gan, ian atrivimra mara, ia bagha izi! A gumazir kɨnir ziaba puvatɨzir mamɨn mɨn donkin mam gaperagha izi, kar donkin amebamɨn nguzir asem.” \p \v 6 Ezɨ Iesusɨn suren gumazimning ghua a mɨkemezɨ moghɨn ami. \v 7 Egha aning donkin amebam nguzir asem sara aning inigha iza, egha uan korotiar azenan azuiba suegha donkiningɨn akɨrimning gisɨn atɨzɨ, Iesus korotiar kabagh isɨn apera. \v 8 Ezɨ gumazamizir avɨriba uan korotiar azenimɨn azuiba suegha tuavim mughara zui. Ezɨ marazi temer aguaba oka da isa tuavir torim garɨsi. \v 9 Ezɨ gumazamizir faragha zuiba ko Iesusɨn gɨn iziba, uan tiariba akara ghaze, “Hosana! Ia Devitɨn Otarimɨn ziam fɨ. An Ekiamɨn ziamɨn izir gumazim, eghtɨ God deravɨra a damu. Hosana! Ia Godɨn bar pɨn itimɨn ziam fɨ!” \p \v 10 Ezɨ Iesus Jerusalemɨn aven ghuzɨ, an itir gumazamiziba dɨgavir kuram gamigha tintinibar uarir azai, \v 11 “Kar gumazir manam?” Ezɨ Iesusɨn gɨn izezir darazi ghaze, “Kar Iesus, a Godɨn akam inigha izir gumazim. A Galilin Distrighɨn aven itir nguibam Nasaretian gumazim.” \s Iesus Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn aven biziba amadir gumaziba, me batosi \r (Mak 11:15-19 ko Luk 19:45-48 ko Jon 2:13-22) \p \v 12 Ezɨ Iesus ghua Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn gumazibar garima, me biziba amadi, ezɨ a me batosi. Egha gumazir dagɨaba uarir ikarvazibar dakoziba, ko kuarazir bunbaba amadir gumazibar dabirabiba, da fava egha da ighavkɨri.\f + (21:12) Gumaziba Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn ikɨ bizibagh ivezɨsɨ, ofa gamir dagɨabar dagh ivezam. Me Rom ko Grighɨn dagɨabar ivezan kogham. Kuaraziba ko bizir me kagh iveziba, da Godɨn ofa gamir biziba.\f* \v 13 Egha a kamaghɨn me mɨgei, “Godɨn Akɨnafarim akar kam iti. ‘Nan dɨpenim, me ziar kam a darɨgham, Gumazamiziba God ko Mɨgeir Dɨpenim. Ezɨ ia a gamima, an okɨmakɨar gumazibar mogomer danganimɨn oto!’” \p \v 14 Egha a Godɨn Dɨpenimɨn aven itima, damazir okavɨrɨziba ko suer amɨrɨziba a bagha izima, a men arɨmariaba gefi. \v 15 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba koma Judabar arazibagh fozir gumaziba izava an amir arazir ivɨnbabar gari. Egha me orasi, boriba Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn ikia dia ghaze, “Hosana! Devitɨn Otarimɨn ziam fɨ.” Kamaghɨn amizɨ, me bizir kaba bagha atari. \v 16 Egha kamaghɨn Iesusɨn azai, “Nɨ boriba mɨgeir akaba barasi, o?” Ezɨ Iesus me ikaragha ghaze, “Are, ia ti Godɨn Akɨnafarimɨn ganizir puvatɨ? A ghaze, ‘Nɨ borir iririviba ko otem apavɨra itibagh amima, me deravɨra nɨn ziam fe.’” \p \v 17 Egha me ategha ghua Jerusalemɨn nguibam ategha Betanin nguibamɨn ghu, egha kagh akui. \s Iesus temer figh mɨkemezɨ, a mɨsɨngi \r (Mak 11:12-14 ko 11:20-24) \p \v 18 Egha mɨzaraghara Iesus dɨkavigha ua Jerusalemɨn zui. A zuima, mɨtiriam an azi, \v 19 ezɨ a tuavir apɨnimɨn temer fighɨn mamɨn garima, a iti. Ezɨ a roghɨra ghua garima, fighɨn ovɨziba puvatɨ. A pura dafarir kɨniba iti. Ezɨ Iesus temer kam mɨgɨa ghaze, “Nɨ ua ban kogham. Bar puvatɨgham.” Ezɨ temem maghɨra mɨsɨngi. \p \v 20 Ezɨ an suren gumaziba bizir kamɨn ganigha dɨgavir kuram gamigha, egha ghaze, “Temem manmaghɨn amigha zuamɨra mɨsɨngi?” \p \v 21 Ezɨ Iesus kamaghɨn me ikaragha ghaze, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia nɨghnɨzir gavgavim ikɨva, egh okam nɨghnɨghan kogh, egh ia, kɨ fighɨn temem gamizir arazim, ia uaghan a damuamin gavgavim ikiam. Egha anarɨra puvatɨ, ia uaghan mɨghsɨar kam mɨkɨm suam, ‘Nɨ dɨkavigh mangɨ, uabɨ isɨ ongarim mɨkɨnigh.’ Eghtɨ a ia mɨkemezir moghɨn otivam. \v 22 Egh ia nɨghnɨzir gavgavim ikɨva God ko mɨkɨmɨva, ia bizir manaba bagh Godɨn azangsɨgh, egh ia da iniam.” \s Judan gumazir dapaniba Iesusɨn gavgavim bagha an azai \r (Mak 11:27-33 ko Luk 20:1-8) \p \v 23 Egha Iesus ghua Jerusalemɨn otogha Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn aven gumazamiziba Godɨn akam men sure gami. Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba ko Judabar arazibagh fozir gumaziba iza kamaghɨn an azai, “Nɨ gavgavir manamɨn amodoghɨn bizir kabagh ami? Ezɨ tina gavgavir kam nɨ ganɨngi?” \v 24 Ezɨ Iesus me ikaragha ghaze, “Kɨ azangsɨzir mam ia damuasa. Ia deravɨra a ikaraghtɨma, kɨ ia mɨkɨmam, kɨ gavgavir manamɨn amodoghɨn bizir kabagh ami. \v 25 Kɨ Jon bagha ian azai, tina gavgavim Jon ganɨngizɨ a gumaziba rue? A ti Godɨn Nguibamɨn gavgavir kam ini, o a ti gumaziba dama a ini?” \p Ezɨ me uarira uariv gɨa ghaze, “E suam, ‘An rurim Godɨn ize,’ eghtɨ a ua kamaghɨn en azaragham, ‘Ia manmaghɨn amigha nɨghnɨzir gavgavim Jon damuan aghua?’ \v 26 Eghtɨ e suam, ‘Jonɨn rurim gumazibar ize,’ e kamaghɨn gumazamizibar atiatingi. E fo, me bar Jon mɨgɨa ghaze, a Godɨn akam inigha izir gumazir mam.” \v 27 Kamaghɨn amizɨ, me Iesus mɨgɨa ghaze, “E fozir puvatɨ.” Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Kamaghɨra, kɨ uan gavgavim inizir tuavimɨn, gun ia mɨkemeghan kogham.” \s Iesus gumazir mamɨn otarimning akar isɨn zuim mɨgei \p \v 28 Egha Iesus uam ofa gamir gumazir ekiaba ko gumazir dapaniba kamaghɨn me mɨgei, “Ia manmaghɨn nɨghnɨsi? Gumazir mam otarir pumuning iti. Egha ghua kamagh otarir avebam mɨgei, ‘Otarim, nɨ datɨrɨghɨn mangɨ, wainɨn azenimɨn aven ingar.’ \v 29 Ezɨ otarim ghaze, ‘Kɨ aghua.’ Egha ua gɨn, nɨghnɨzim gɨragha ghua ingari. \v 30 Ezɨ afeziam ghua otarir dozim kamaghɨra an azara. Ezɨ otarim ghaze, ‘Kɨ mangɨ, ingaram.’ Egha gɨn ghuzir puvatɨ. \v 31 Ezɨ ia manmaghɨn nɨghnɨsi, otarir kamningɨn manamra afeziamɨn akam baragha an gɨn zui?” Ezɨ me Iesus mɨgɨa ghaze, “Otarir avebam.” Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, gumazir dagɨaba isiba ko amizir arazir kurabagh amiba, me ia gafiragha faragha God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven zui. \v 32 Guizbangɨra, Jon otogha arazir aghuimɨn tuavim ian aka, ezɨ ia nɨghnɨzir gavgavim an akamɨn ikian aghua. Ezɨ dagɨaba isir gumaziba ko amizir arazir kurabagh amiba, me nɨghnɨzir gavgaviba an iti. Ia bizir kamɨn ganigha uan nɨghnɨzibagh irazir puvatɨ, egha nɨghnɨzir gavgavim Jonɨn akamɨn itir puvatɨ.” \s Wainɨn azenimɨn garir gumazir kurabar akar isɨn zuim \r (Mak 12:1-12 ko Luk 20:9-19) \p \v 33 Egha Iesus gumazir dapaniba ua kamagh me mɨgei, “Ia akar isɨn zuir kam baragh. Gumazir mam wainɨn azenimɨn ingarigha, egha an dɨvazim aghui. Egha wainɨn ovɨziba mɨrmɨramin itarim gukuigha azenir dɨpenimɨn ingari, eghtɨ ingangarir gumaziba an ikɨ azenimɨn ganam. Egha azenir kam isa gumazir mabar agharim gatɨgha ghaze, me gɨn wainɨn dɨpataba uam a ikaragham. Egha dɨkavigha nguibar saghon itimɨn ghu.\f + (21:33) Wainɨn azenimɨn mɨgɨrɨgɨaba, Iesus Aisaia 5:1-2ɨn da ini, egha God Israelba damuamin akar isɨn zuim mɨkeme. Akar kamɨn mɨngarim kamaghɨn ghu, God uabɨ, gumazir azenimɨn ingarizim. Ezɨ Israelba wainɨn azenimɨn mɨn iti.\f* \v 34 Ezɨ wainɨn temeba ber dughiam roghɨra izezɨma, gumazir kam uan ingangarir gumazir maba amadazɨma, me wainɨn ovɨzi taba iniasa ghue. \v 35 Ezɨ azenimɨn garir gumaziba ingangarir gumazir kaba inigha, mam mɨsuegha, egha mam me a mɨsoghezɨma an areme, egha dagɨaba mam ginifi. \v 36 Ezɨ azenimɨn ghuavim gɨn ua ingangarir gumazir igharaziba amangi. Me avɨraseme, egha men dɨbobonim faragha izezibagh afira. Ezɨ wainɨn azenimɨn garir gumazir kaba kamaghɨra uam azenimɨn ghuavimɨn ingangarir gumazibagh ami. \p \v 37 “Kamaghɨn amizɨma, azenimɨn ghuavim abuan uan otarim amada. Afeziam ghaze, ‘Me nan otarimɨn akam baragh deragh a damuam.’ \v 38 Puvatɨ, gumazir kaba otarimɨn gari, a izima, me uarira uariv gei, ‘Gumazir kam izɨva uan afeziamɨn biziba bar da inigham. Aria. E a mɨsueghtɨ, an aremegham. Eghtɨ e uari bagh wainɨn azenim iniam.’ \v 39 Kamaghɨn, me maghɨra an suigha, wainɨn azenimɨn azenan anekunigha, otarim mɨsoghezɨ an areme. \p \v 40 “Eghtɨ wainɨn azenimɨn ghuavim izɨ manmaghɨn gumazir kabar amuam? Ia manmaghɨn nɨghnɨsi?” \p \v 41 Ezɨ me a mɨgɨa ghaze, “A gumazir kurar kaba puv me mɨsueghtɨ me arɨmɨghregham. Eghtɨ an azenim isɨva gumazir igharazibar anigam, eghtɨ wainɨn ovɨziba iniamin dughiamɨn me a bagh pozim daghuigh a danɨngam.” \p \v 42 Ezɨ Iesus kamaghɨn men azai, “Ia Godɨn Akɨnafarimɨn aven itir osizirir kabar gani, o puvatɨ? Osizirir kaba kamaghɨn mɨgei, \b \q ‘Kar dɨpenir akɨnir ingangarir gumaziba aghuazim, \q2 a datɨrɨghɨn dɨpenim aterir guarim gava. \q Ekiam uabɨ arazir kam gamizɨma an oto. \q2 Ezɨ e an garima, a bar dera.’ \m \v 43 “Kamaghɨn, kɨ ia mɨgei, God Bizibagh Ativamin Dughiam, God ia dama a inigh a isɨva, gumazamizir dughiar kamɨn aven ikɨ arazir aghuibar amuamibar anɨngam. \v 44 Eghtɨ gumazir manam dagɨar kam gisɨn irɨghɨva, an aghariba dɨpɨrighregham. Eghtɨ dagɨar kam gumazitam gisɨn irɨghɨva, bar anemɨsarigham.”\f + (21:44) Baibelɨn fofozir gumazir maba ghaze, akar ves 44ɨn aven itiba, Matyu da osirizir puvatɨ, ti gumazir igharazim gɨn da osiri. Luk 20:18ɨn gan.\f* \p \v 45 Ofa gamir gumazir ekiaba ko Farisiba akar isɨn zuir kam baregha fo, Iesus akam isa, me gasara. \v 46 Kamaghɨn amizɨ, me an suighasava amuava, egha gumazamizir avɨribar gara atiatingi. Me fo, gumazamiziba Iesusɨn mɨgɨa ghaze, a Godɨn akam inigha izir gumazir mam. \c 22 \s Poroghamir isar ekiamɨn akar isɨn zuim \r (Luk 14:16-24) \p \v 1 Ezɨ Iesus uam akar isɨn zuir mamɨn gumazir dapanibagh amua kamaghɨn me mɨgei, \v 2 “God Bizibagh Ativamin Dughiam mati, atrivir mamɨn otarim amuimɨn ikiasava amima, an a bagh isar ekiam gami. \v 3 Isar dughiam tɨghar otivam, a faraghavɨra gumazamizir mabav gɨa ghaze, ia izɨ. Dughiam otozɨma, a uan ingangarir gumaziba amadi, eghtɨ me mangɨ gighamizir gumazamizibar diaghtɨ, me izam. Puvatɨ, gumazamizir a gighamiziba, me izan aghua. \v 4 Ezɨ a uan ingangarir gumazir maba amaga, kamaghɨn me mɨgei, ‘Ia mangɨ, gumazir kɨ gighamiziba kamagh me mɨkɨm, “Ia oragh. Kɨ dagheba tuegha gɨfa, nan kaun apuriba kɨ dav suegha, egha uaghan uan asɨzir ekiabav soke. Ezɨ isamɨn biziba bar gɨfa. Ia poroghamir isar ekiamɨn izɨ.” ’ \p \v 5 “Ezɨ ingangarir gumaziba ghua akar kamɨn gumazibav gei. Ezɨ me oraghan aghuagha tintinibar zui. Mav uan azenimɨn zui, mav uan dagɨar ingangarim bagha zui. \v 6 Marazi atrivimɨn ingangarir gumazibar suigha, puv me mɨsoghezɨ me ariaghɨre. \p \v 7 “Kamaghɨn amizɨ, atrivim puv atari, egha kamaghɨn uan mɨdorozir gumaziba amada. Ezɨ me ghua an ingangarir gumazibar mɨsogheziba, me mɨsogha bar me agɨvaghava, men nguibar ekiam gaborozɨ a isi. \p \v 8 “Ezɨ atrivim uan ingangarir gumazibav gei, ‘Poroghamir isamɨn dagheba isigha gɨfa. Ezɨ gumazir kɨ gighamiziba, me gumazir kuraba, kamaghɨn me isamɨn ikian kogham. \v 9 Kamaghɨn amizɨ, ia mangɨ tuavir akaba bar dar mangɨ, egh gumazir manaba ia me bativigh, egh ia men diaghtɨ, me poroghamir isar kamɨn izɨ.’ \v 10 A kamaghɨn mɨkemezɨma, an ingangarir gumaziba tuaviba bar dar ghuava gumazamiziba bar me akufa, gumazir aghuiba ko kuraba sara. Ezɨ me iza damasava apiazɨ dɨpenim bar izɨfa. \p \v 11 “Ezɨ gumazamiziba apiazɨma, atrivim men ganasa aven zui. Egha a ghua gumazir mamɨn garima, a isamɨn izasa adiariar aghuitam aruzir puvatɨ. \v 12 Ezɨma atrivim an azai, ‘Namakam, manmaghɨn amizɨ, nɨ adiarir aghuitam aruzir puvatɨgha, puram aven ize?’ Ezɨ gumazim mɨkɨman asa. \v 13 Kamaghɨn amizɨ, atrivim ingangarir gumazibav gɨa ghaze, ‘Ia an soroghafariba ikegh, a isɨva azenan mɨtatemɨn anekunigh. Danganir mɨtater kamɨn me puvɨra tuavara atariba kuskusi.’ \p \v 14 “Ia oragh. God gumazamizir avɨribar dei, egha vaghvazibara a me amɨsevima, me aven zui.” \s Gumaziba dagɨaba Atrivim Sisar danɨngam, o markiam? \r (Mak 12:13-17 ko Luk 20:20-26) \p \v 15 Ezɨ Farisiba ghua akabav suegha Iesusɨn suighasa tuaviba buri. Egha me ghaze, a bizitam a paza mɨkemegham, eghtɨ me an mɨgɨrɨgɨam baghavɨra an suigham. \v 16 Egha me uan suren gumazir maba ko Herotɨn gɨn zuir darazi amada, ezɨ me Iesus bagha ghua kamaghɨn a mɨgei, “Tisa, e fo nɨ guizbangɨra bizibav geir gumazim. Nɨ Godɨn Arazibar gumazibar sure gamuava guizbangɨra me mɨgei. Nɨ tavɨn nɨghnɨzimɨn gɨn zuir puvatɨ. Akar vamɨra nɨ gumazir ziaba itiba, ko gumazir kɨniba uaghara, me mɨgei. \v 17 Kamaghɨn, nɨ deragh e mɨkɨm. Judan araziba manmaghɨn mɨgei? E dagɨaba isɨva Atrivim Sisar danɨngtɨma, arazir kam Godɨn damazimɨn dera, o puvatɨ? Nɨ manmaghɨn nɨghnɨsi?” \p \v 18 Ezɨ Iesus men nɨghnɨzir kurar kam gɨfo, egha kamaghɨn me mɨgei, “Ia gumazir ifavaribagh amiba, ia tizim bagha na gifarasava ami? \v 19 Ia gavman ganɨdir dagɨatam nan akagh.” Ezɨ me dagɨar mam inigha iza a ganɨngi. \v 20 Ezɨ Iesus kamaghɨn men azai, “Kar tinan nedazim ko tinan ziam?” \v 21 Ezɨ me ghaze, “Mar Sisarɨn nedazim ko an ziam.” Ezɨ a me mɨgɨa ghaze, “Kamaghɨra, ia Sisarɨn biziba Sisar danɨngɨva, egh Godɨn biziba isɨ, God danɨng.” \p \v 22 Ezɨ me mɨgɨrɨgɨar kam baregha dɨgavir kuram gamigha, egha anetegha ghue. \s Sadyusiba gumazir aremegha ua dɨkavizibar arazim bagha Iesusɨn azai \r (Mak 12:18-27 ko Luk 20:27-40) \p \v 23 Ezɨ aruer kamra, Sadyusiba Iesus bagha ize. Sadyusiba ghaze, gumazir aremeziba ua dɨkavir puvatɨ. Egha me kamaghɨn Iesusɨn azai, \v 24 “Tisa, Moses kamaghɨn mɨkeme, Gumazir manatam boriba puvatɨgh aremeghtɨ, an aveghbuatam an amuim inigh an ikɨtɨ, amizir kam boriba batɨ, eghtɨ an aveghbuamɨn ikɨzim kuvaremeghan kogham. \v 25 Ezɨ fomɨra aveghbuar 7 pla, en tongɨn ike. Men avebam amuimɨn ikiava boritam inizir puvatɨ, egha areme. Kamaghɨn amizɨ, an dozir mam an amuim inigha an iti. \v 26 Ezɨ an dozir kam uaghan boritam inizir puvatɨgha areme. Ezɨ aningɨn dozir mɨkezim ko an gɨn iziba kamaghɨram ami. \v 27 Egha me bar aremegha gɨfa, ezɨ abuan amizir kam uaghan areme. \v 28 Kamaghɨn nɨ e mɨkɨm, gumaziba ua dɨkavamin dughiamɨn, amizir kam tinan amuimra? Nɨ nɨghnɨgh, me bar an ike!” \p \v 29 Ezɨ Iesus me ikarvagha kamaghɨn me mɨgei, “Ia Godɨn Akɨnafarimɨn itir akam gɨfozir puvatɨ, egha ia uaghan Godɨn gavgavim gɨfozir puvatɨ. Kamaghɨn, ia paza mɨgei. \v 30 Gumazamizir aremeziba ua dɨkavamin dughiamɨn, paba amuibar ikian kogham, uaghan me amuiba isɨ pabar arɨghan kogham. Me enselbar mɨn Godɨn Nguibamɨn ikiam. \p \v 31 “Ezɨ kɨ ua dɨkavamin dughiam bagh ian azangasa. Ia ti God ia mɨkemezir akar kamɨn ganizir puvatɨ, o? A ghaze, \v 32 ‘Kɨ Abraham ko Aisak ko Jekopɨn God.’ God gumazir nivafɨzir ariaghɨribar God puvatɨ, a gumazir duar angamra itibar God.” \p \v 33 Ezɨma gumazamiziba an akar kam baregha dɨgavir kuram gami. \s Godɨn arazir faraghavɨra itim \r (Mak 12:28-31 ko Luk 10:25-28) \p \v 34 Farisiba orazima, Iesusɨn mɨgɨrɨgɨaba Sadyusibagh amizɨma, me mɨkɨman ibura. Ezɨ me uari akuvagha a bagha izi. \v 35 Me ko izir gumazir mam, a Judabar arazibagh fo. Egha a Iesus basamasa kamaghɨn an azai, \v 36 “Tisa, Godɨn arazir manamra maba bar dagh afira egha faraghavɨra iti?” \p \v 37 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Nɨ uan God, nɨn Ekiam, bar a gifongegh, egh nɨ uan navir averiam ko uan duam ko uan nɨghnɨzimɨn, uan God gifongegh. \v 38 Kar arazir bar ekiam, egha a mabar a faraghavɨra iti. \v 39 An gɨrara itim, bar an mɨrara. A kamakɨn: nɨ uabɨra uabɨ gifongezɨ moghɨn, gumazamizir igharazibagh ifongegh. \v 40 Moses Osirizir Araziba ko Godɨn akam inigha izir gumazibar akaba, da bar arazir kamning gisɨn tu.” \s Iesus God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim bagha Farisibar azai \r (Mak 12:35-37 ko Luk 20:41-44) \p \v 41 Farisiba uari akuvagha ikiav itima, Iesus men azai, \v 42 “Ia God Ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezir Gumazim, manmaghɨn a gɨnɨghnɨsi? A tinan otarim?” Ezɨ me an mɨgɨa ghaze, “A Devitɨn Otarim.” \p \v 43 Ezɨ Iesus kamaghɨn men azai, “Manmaghɨn amizɨ, Godɨn Duam nɨghnɨziba Devit ganɨdima, Devit gumazir kam ‘Ekiam’ a gatɨ, egha Devit kamaghɨn mɨgɨa ghaze, \b \q \v 44 ‘Ekiam, nan Ekiam kamaghɨn a mɨgei, \q2 “Nɨ nan agharir guvim daperagh, egh na ko atrivimɨn ikiam. \q Egh mangɨ dughiar kɨ nɨn apaniba, \q2 me damightɨ me nɨn apengan ikiam.” ’ \b \m \v 45 Eghtɨ ia nɨghnɨgh, Devit uabɨ gumazir kamɨn mɨgɨa ghaze, a nan Ekiam. Ezɨ manmaghɨn, gumazir kam ua Devitɨn Otarimɨn mɨn iti?” \p \v 46 Ezɨ men tav bar Iesus ikarvaghan buraghburaki. Egha me aruer kamɨn ikegha ghua ua gɨn bizitam bagha an azangan atiati. \c 23 \s Farisiba ko Judan arazibagh fozir gumaziba arazir kurabagh ami \r (Mak 12:38-39 ko Luk 11:43 ko 11:46 ko 20:45-46) \p \v 1 Ezɨ Iesus gɨn gumazir avɨriba ko an suren gumazibagh eghari. \v 2 Egha kamaghɨn mɨgei, “Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba, me Mosesɨn danganim inigha me Moses Osirizir Araziba ia geghari. \v 3 Kamaghɨn amizɨ, me ia mɨgeir akaba, ia da baragh dagh eghari moghɨn ia damu. Egh me amir araziba ia men gɨn mangɨ dar amuan markɨ. Me mɨgɨrɨgɨar bar avɨribagh amua egha uari dar gɨn zuir puvatɨ. \v 4 Me kamaghɨn amua, mati me bizir bar osɨmtɨziba isava gumazibagh isaghpuima, ezɨ me da ateran buraghburasi. Egha me tong uan dafarpuzitamɨn men akurvaghan nɨghnɨzir puvatɨ. \p \v 5 “Arazir me amiba, me uarir ganasa oda dagh ami. Me Godɨn Akar maba, uan daveriaba ko guaghafɨvibar da osirigha, egha dagh amizɨ, da bar ekefe, ezɨ me da azui. Egha korotiar apɨnir sazir bar ruariba, me da azui. Egha ghaze, e arazir kamɨn me uari akakagh suam, e guizbangɨra Godɨn akabar gɨn zui.\f + (23:5) God ko mɨgeir daveriaba, kar Judaba akɨnafarir dozibar Godɨn akar maba osiri, egha da isava mɨtarir nguzir mabagh aghui. Egha da isava uan agharir ikɨriabagh aghui, egha maba isava uan guabagh afe. Kisim Bek 13:9 ko 13:16 ko Lo 6:8 ko 11:18, dar gan. Judaba uaghan Akɨnafarim Namba 15:37-41ɨn garava sazir oteviba uan korotiabagh itui. Iesus Judabar arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba mɨgɨa ghaze, me daveriar ekiaba aghuigha, egha sazir ruariba azui, egha uari akakagha ghaze, e guizbangɨra Godɨn akabar gɨn zui. Kar me uarir ganasa odava arazir kabagh ami.\f* \v 6 Egha isar ekiabar me danganir ziaba itiba isava, God ko mɨgeir dɨpenibar danganir faragha itibar apiaghiri. \v 7 Egh me biziba amadir danganibar mangɨtɨ, gumazamiziba ‘Tisaba’ me darɨgh, men ziaba fasa me bar akonge. \p \v 8 “Kɨ ghaze, gumazitam ia ‘Tisa’ a darɨghan markɨ. Bar markɨ. Ian tisan bar vamɨra, ia bar aveghdiariba. \v 9 Egh ia nguazimɨn kagh gumazitam ‘Afeziam’ a darɨghan markɨ. Ian Afeziar bar vamɨra, a uan Nguibamɨn iti. \v 10 Egh me ‘Gumazir Dapanim’ ian tav darɨghan markɨ. Ian Gumazir Dapanir vamɨra iti, a Gumazir God Uam E Iniasa Mɨsevezim. \v 11 Ian gumazir ekiaba pura ian ingangarir gumazibar mɨn ikɨ. \v 12 Te uarira uan ziaba fe, God me abɨraghtɨ, me apengan ikiam. Eghtɨ te apengan iti, God me feghtɨ me ziar ekiaba iniam.” \s Iesus Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba men arazir kurabar gun me mɨgei \r (Mak 12:40 ko Luk 11:39-52 ko 20:47) \p \v 13-14 Egha Iesus ua kamaghɨn mɨgei, “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba, Iavzika, ia bar ikuvigham! Ia ifavaribagh amir gumaziba! Ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn tiam asarazɨ, gumazamiziba azenan iti. Egha ia uaghan aven mangan aghua. Ezɨ gumazamiziba aven mangasava amima ia men tuaviba apɨri.\f + (23:13-14) Fofozir gumazir maba ghaze, akar kamnagh uaghan kagh ikiam. A kamakɨn, “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba, Iavzika. Ia gumazir mɨzer pumuning itiba, ia amizir paba ovengezibagh ifarava men dɨpenibar okɨava, oda mɨgɨrɨgɨar bar ruariba God ko dagh ami. Kotiamɨn Dughiamɨn ia bar ikuvigham.” Nɨ Mak 12:40ɨn gan.\f* \p \v 15 “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba, Iavzika! Ia bar ikuvigham! Ia ifavaribagh amir gumaziba! Ia ongariba ko nguazir igharaziba bar dar ghua, suren gumazir vamɨra iniasa ruiagha arui. Eghtɨ ia gumazitam batogh Judabar arazibar a geghantɨ, eghtɨ a ian nɨghnɨzibar gɨn mangɨ, egh a bar ian mɨrara uaghan helɨn mangam. Ia a damightɨma, a bar ia gafiragh arazir kurabar amuam. \p \v 16 “Ia damazir okavɨrɨziba, egha ia gumazir igharaziba tuavim men akakaghasa! Iavzika, ia bar ikuvigham! Ia kamaghɨn gumazibar sure gamua ghaze, ‘Gumazir manam guizɨn mɨkɨmsɨva, Godɨn Dɨpenimɨn akakagh mɨkɨmtɨ, an araziba pura bizim. Egh gumazir kam guizɨn mɨkɨmsɨva, golɨn Godɨn Dɨpenimɨn aven itibar akakagh mɨkɨmtɨ, kar a guizbangɨra mɨgei, egha a mɨkemezir arazimɨn gɨn mangɨ, a damu.’ \v 17 Ia gumazir onganir damazir okavɨrɨziba, tizim Godɨn damazimɨn ekefe? Ti gol, o ti Godɨn Dɨpenim? Ia fo, golɨn kam Godɨn Dɨpenimɨn aven iti, egha tuavir kamɨn golɨn kam Godɨn bizimɨn oto. \v 18 Egha ia uaghan kamaghɨn men sure gamua ghaze, ‘Gumazitam uan mɨgɨrɨgɨabar amutɨ da guizɨn otivsɨ, altan akakaghtɨ, an mɨgɨrɨgɨaba pura biziba. Eghtɨ gumazim altan itir ofabar akakagh mɨkɨmtɨ, kar a guizbangɨra mɨgei, egh a mɨkemezir mɨgɨrɨgɨabar gɨn mangɨ.’ \v 19 Ia damazir okavɨrɨziba, bizir manam Godɨn damazimɨn ekefe, ti altan itir ofaba, o alta uabɨ? Ia fo, ofaba altan iti, egha tuavir kamɨn ofan kam Godɨn bizimɨn oto. \v 20 Eghtɨ kamaghɨn, gumazim guizbangɨra mɨkɨmsɨva altan akakagh mɨkɨmtɨ, an mɨgɨrɨgɨaba alta ko altan ofaba vɨrara aningɨn akakasi. \v 21 Egh gumazim guizbangɨra mɨkɨmsɨva Godɨn Dɨpenimɨn akakagh mɨkɨmtɨ, an mɨgɨrɨgɨaba Godɨn Dɨpenim, ko Godɨn uan Dɨpenimɨn aven itim, vɨrara aningɨn akakasi. \v 22 Eghtɨ gumazitam guizbangɨra mɨkɨmsɨva Godɨn Nguibamɨn akakagh mɨkɨmtɨ, an mɨgɨrɨgɨaba Godɨn atrivir dabirabim, ko Godɨn uan atrivir dabirabim gaperazim, uaghara aningɨn akakasi. \p \v 23 “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba, Iavzika, ia bar ikuvigham! Ia ifavaribagh amir gumaziba! Ia isɨngtɨzim daghebagh anɨdir zuravarir 10 plan dafaribar aghava, egha dafarir vamɨra God ganɨdi. Egha Moses Osirizir Arazibar aven itir arazir ekiaba ataghrasi. Ia, gumazamiziba deragha me gamir arazim, ko arazir apangkuvim itiba, ko nɨghnɨzir gavgavim Godɨn itir arazim, ia da gɨn amadi. Ia faragh arazir ekiar kabar gɨn mangɨ dar amu, egh uaghan arazir dozir ia amiba sara, uaghan dar amu. \v 24 Ia damazir okavɨrɨziba, egha gumazir igharaziba tuavim men akakaghasa! Ia mati, gumazim sibaba dɨparsɨzimɨn itima, a bar deravɨra gara da isa da makuri. Ezɨ asizir ekiam kamel, a dɨparsɨzimɨn aven itima, an an garir puvatɨgha, a tui. \p \v 25 “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba, Iavzika! Ia bar ikuvigham! Ia ifavaribagh amir gumaziba! Ia bar deraghavɨra kapba ko itaribar azeniba rue, ezɨ dar aven itir dagher kaba bar izɨfa. Ia, okɨmakɨar araziba ko uarira uarigh nɨghnɨzir arazibar tuavimɨn, dagher kaba ini. \v 26 Ia Farisiba, ian damaziba okafi! Ia faraghvɨra kapbar averiaba ruegh, eghtɨ dar otɨghɨnaba uaghan zuegham. \p \v 27 “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba, Iavzika! Ia bar ikuvigham. Ia ifavaribagh amir gumaziba! Ia mati, me matmatiam penɨn ghurghurim a gaghui, ezɨ azenan matmatiamɨn ganganim bar dera. Ezɨ an aven gumazir kuabar aghariba ko bizir kuriba bar izɨfa. \v 28 Ia uaghan kamaghɨn iti. Me azenan ian gara ghaze, ia gumazir aghuiba. Ezɨ ifavarir araziba ko arazir bar kuraba, guizbangɨra ian navir averiabagh izɨfa.” \p \v 29 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba ko Farisiba, Iavzika! Ia bar ikuvigham! Ia ifavaribagh amir gumaziba! Ia, fomɨra itir Godɨn akam inigha izir gumaziba, men moziba deraghvɨra dar kɨrmɨgha, egha gumazir arazir aghuibagh amizibar moziba deraghavɨra dar adiaribagh ami. \v 30 Egha kamagh uariv gei, ‘E ti uan inazibar dughiamɨn ikia, egha ti men akuragha Godɨn akam inigha izir gumazibav soghezir puvatɨghai.’ \v 31 kamagh mɨgɨa uari akakagha ghaze, ‘E Godɨn akam inigha izir gumazibav soghezir gumazibar boriba!’ \v 32 Aria, mangɨ, ia uan inaziba amuataghizir arazir kuraba, bar da gɨfagh! \p \v 33 “Ia kuruziba! Ia dabɨrɨzir anababa! God uan kotɨn aven ian araziba tuisɨghɨva, ia isɨ helɨn avir ekiamɨn ia amangam! Ia man tuavitamɨn angɨ, helɨn avim gitagham? Bar puvatɨgham! \p \v 34 “Kamaghɨn amizɨma, ia oragh, kɨ ia bagha Godɨn akam inigha izir gumaziba, ko gumazir nɨghnɨzir aghuiba itiba, ko gumazir Godɨn Akɨnafarim itir arazibagh foziba, me amangam. Eghtɨ ia men tarazi mɨsoghtɨ me arɨmɨghiram, egh tarasi isɨva temer ighuvibagh afugham, egh tarazi ian God ko mɨgeir dɨpenibar aven benibar me fozorogham. Egh ia uan nguibar ekiabar me batogh men gɨn tɨghtɨ, me arɨ nguibar igharazibar mangam. \v 35 Eghtɨma arazir aghuibagh amir gumaziba bar, me mɨsoghezir gumazibar ivezir kuram, ia a iniam. Gumazir aghuibav sozir arazir kam, gumazir aghuim Abelɨn dughiamɨn ikegha, iza Berekian otarim Sekaraian dughiamɨn tu. Gumazir kam, ia Godɨn Dɨpenim ko ofa gamir danganim tɨzimɨn ia a mɨsoghezɨ an areme, ezɨ iarara ivezir kuram uan arazir kuram bagh a iniam. \v 36 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, arazir kurar kabar ivezir kuram, a datɨrɨghɨn itir gumazamiziba me bativam.” \s Iesus Jerusalemɨn apangkufi \r (Luk 13:34-35 ko 19:41-44) \p \v 37 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Oio, ia Jerusalemɨn adarazi, kɨ ian apangkufi! Ia Godɨn akam inigha izir gumazibav sozi me ariaghɨri, egha God ia bagha amadir gumaziba, ia dagɨaba isa, me ginivi, me ariaghɨri. Dughiar avɨribar kɨ ian boriba akuv me mughasa, mati tuarir amebam uan avɨzimingɨn nguziba avarazɨ moghɨn, kɨ ia damuasa. Ezɨ ia na bagh izan aghua. \v 38 Ia oragh! Ian nguibam, God anetaki, ezɨ a nguibar soriam gava. \v 39 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia ua nan ganan kogh, kamaghɨra ikɨ mangɨ dughiar ia suam, ‘God uan ziamɨn gumazir kam anemada! God deragh a damu!’” \c 24 \s Iesus ghaze, Godɨn Dɨpenim akarighrɨgham \r (Mak 13:1-2 ko Luk 21:5-6) \p \v 1 Egha Iesus Godɨn Dɨpenimɨn mɨriam ategha azenan zuima, an suren gumaziba a bagha izi. Egha me Godɨn Dɨpenim an akakasi. \v 2 Ezɨ an akar kamɨn me mɨgei, “Ia Dɨpenimɨn itir bizir aghuir kabar gari? Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, dagɨar kaba, gumaziba bar da pueghtɨ da bar moghɨra dagh iregham. Eghtɨ tam tam gisɨn ikeghan kogham.”\f + (24:2) Kar Matyu osirizir Iesusɨn mɨgɨrɨgɨar ruarir abuananam (4 pla faragha gɨfa). Akar kaba, da 24:2-25:46ɨn iti. Da nguazim gɨvamin dughiamɨn arazibar gun mɨgei.\f* \s Iesus ghaze, osɨmtɨzir avɨriba gɨn otivam \r (Mak 13:3-13 ko Luk 21:7-19) \p \v 3 Egha Iesus ghua Olivɨn Mɨghsɨamɨn aperaghav itima, an suren gumaziba uarira iza kamaghɨn an azai, “Nɨ e mɨkɨm, bizir kaba dughiar manamɨn otivam? Arazir manamnagh faragh otoghtɨ, e fogh suam, ‘Nɨ ua izam,’ eghtɨ nguazir kam uaghan gɨvam?” \p \v 4 Ezɨ Iesus me ikaragha kamaghɨn me mɨgei, “Ia uari bagh deraghvɨra gan, gumazitam izɨ ia gifaran markɨ. \v 5 Kamaghɨn amizɨ, gumazir bar avɨriba izɨ, nan ziam isɨva uari gasɨ suam, ‘Kɨrara, kɨ Gumazir God Gumazamiziba Ua Me Iniasa Mɨsevezim.’ Egh me gumazamizir avɨribagh ifaram. \v 6 Eghtɨ ia roghɨra itir mɨdorozir ekiabar nɨgɨniba baragh, egh saghon itir mɨdorozir ekiabar akaba baragham. Egh ia dɨgavir kuram damuan markɨ. Arazir kaba otivam, eghtɨ nguazir kam gɨvamin dughiam tɨghar izam. Eghtɨ ia roghɨra itir mɨdorozir ekiabar nɨgɨniba baragh, egh saghon itir mɨdorozir ekiabar akaba baragham. Egh ia dɨgavir kuram damuan markɨ. Arazir kaba otivam, eghtɨ nguazir kam gɨvamin dughiam zuamɨra otoghan kogham. \v 7 Kantrin mamɨn itir darazi dɨkavigh kantrin igharazimɨn itir darazi ko mɨsogham. Eghtɨ atrivir mamɨn adarazi dɨkavigh atrivir igharazimɨn adarazi ko mɨsogham. Danganir mabar dagheba bar puvaratɨghtɨma, gumazamiziba mɨtiriamra ikiam. Eghtɨma mɨkɨmkɨziba uaghan otivam. \v 8 Osɨmtɨzir kaba mati, amizim otasa faraghavɨra mɨzazim barazi moghɨn. \p \v 9 “Dughiar kamɨn me ian suighɨva osɨmtɨziba ia darɨghɨva ia mɨsoghtɨ, ia arɨmɨghiram. Eghtɨ gumazamiziba bar nan ziam bangɨn ian aghuagham. \v 10 Egh dughiar kamɨn gumazamizir avɨriba, me uan nɨghnɨzir gavgavir nan itim ategham. Egh pazɨ uarira uari damuva, uari isɨva apanibar agharim darɨgham. \v 11 Eghtɨ akar ifavarim akurir gumazir avɨriba otivigh, gumazamizir avɨribagh ifaram. \v 12 Eghtɨ arazir kuraba bar izɨvaghtɨ, kamaghɨn gumaziba uarigh ifongezir arazim, gɨvagham. \v 13 Eghtɨ tina arazir kabar tongɨn gavgavigh ikɨ, mangɨ dughiar nguazir kam gɨvaghamim otoghtɨ, God uam a iniam. \v 14 Eghtɨ God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar aghuir kam, me a inigh a isɨva nguazimɨn itir gumazamiziba bar me mɨkɨmtɨma, me a baragham. Eghtɨma gɨn nguazir kam gɨvamin dughiam otivam.” \s Iesus ghaze, bizir bar kuram otogham \r (Mak 13:14-23 ko Luk 21:20-24) \p \v 15 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamagh mɨgei, “Ia gantɨma, bizir bar kurar God ifongezir puvatɨzim, Godɨn Dɨpenimɨn aven ikiam. Fomɨra Godɨn akam inigha izir gumazim Daniel bizir kamɨn gun mɨkeme. (Gumazir osizirir kamɨn garim, a deraghvɨra nɨghnɨgh egh a gɨfogh.) \v 16 Dughiar kamɨn Judian Distrighɨn itir gumazamiziba arɨ danganir mɨghsɨabar mangɨ. \v 17 Egh gumazir manam dɨpenimɨn pɨn itir avughsazir danganimɨn ikegh, nguazimɨn magɨrɨ, egh uam aven mangɨ uan bizitam inisɨ nɨghnɨghan markɨ. \v 18 Egh gumazir manam azenir ekiamɨn ikegh, egh uamategh dɨpenimɨn mangɨ uan azenan azuir korotiam inian markɨ. \v 19 Ia naviba adair amiziba ko boriba oteba apir amebaba Iavzika! Dughiar izamin kaba bar ian ikuvigham! \v 20 Ia amozimɨn dughiam ko Sabatɨn dughiatamɨn aran aghuaghɨva, uari bagh Ekiam ko mɨkɨm. \v 21 Dughiar kamɨn osɨmtɨzir bar ekiam otivam, nguazim igiamra otozir dughiamɨn ikegha iza datɨrɨghɨn itir dughiamɨn tu, osɨmtɨzir kamaghɨn ititam fomɨra otozir puvatɨ, egh gɨn tam kamaghɨn uam otivan kogham. \v 22 Egha God uan gumazamizir mɨsevezibagh nɨghnɨgha, egha dughiar kurar kamɨn dughiar maba aghorezɨ, da mong otefe. A ti dar aghorezir puvatɨzɨ, gumazamiziba bar ariaghreghai. \p \v 23 “Eghtɨ gumazitam dughiar kamɨn kamaghɨn ia mɨkɨmam, ‘Ia gan, God Gumazamiziba Ua Me Iniasa Mɨsevezir Gumazim, a kagh iti,’ o ‘a muna munagh iti,’ ia gumazir kamɨn akam baraghan markɨ. \v 24 Gumazitaba izɨva ia gifar suam, ‘Kɨrara, God Gumazamiziba Ua Me Iniasa Mɨsevezir Gumazim,’ o ‘kɨ Godɨn akam inigha izir gumazir mam,’ egh me mirakelɨn bar ekiaba koma dɨgavir kuram gamir arazibar amutɨ da otivam. Me kamaghɨn ifonge, me gumazamiziba bar me gifaraghtɨ, me onganigham. Egh me gavgavim ikɨ, uaghan God ua bagha mɨsevezir gumazamiziba, me uaghan me gifarasa. Kamaghɨn me mirakelɨn kabar amuam. Egh dughiataba me me gifarsɨ damuva avegham. \v 25 Ia oragh! Bizir kɨ faragha ia mɨkemeziba, da otivam. \p \v 26 “Kamaghɨn amizɨ, me ia mɨkɨm suam, ‘Ia gan. A muna gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn iti,’ eghtɨ ia mangan markɨ. Egh me suam, ‘Ia gan. A kara, dɨpenir kamɨn aven modoghav iti,’ ia men akam baraghan markɨ. \v 27 Ia fo, onɨmarim taghtagha, an angazangarim aruem anadi naghɨn ikegha nguazim bar anevaragha ghua aruem ghuaghiri naghɨn tu. Eghtɨ Gumazibar Otarim ua izamin arazim, uaghan kamaghɨram otivtɨ, nguazimɨn itir darazi bar an ganam. \p \v 28 “Danganir manam gumazir kuam irɨghav iti, a gisɨrara isaba uari akufi, eghtɨ gumaziba fogham, kuar mam kagh iti. Kamaghɨra, Gumazibar Otarim izɨtɨma, gumaziba bar an ganam.” \s Iesus ghaze, Gumazibar Otarim gɨn izam \r (Mak 13:24-27 ko Luk 21:25-28) \p \v 29 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Osɨmtɨzir ekiar kaba otivigh gɨvaghtɨ, \b \q ‘Aruem mɨtategham, \q2 eghtɨ iakinim isiraghan kogham, \q eghtɨ mɨkoveziba overiamɨn asighɨram, \q2 overiamɨn itir bizir gavgaviba bar uarira uari sɨvaghsɨvagh, \q3 uan danganiba ataghragham.’ \b \p \v 30 “Eghtɨ, Gumazibar Otarim izamin dughiam, an arazarazim overiamɨn otivtɨma, nguazimɨn itir nguibaba bar aziam. Dughiar kamɨn gumaziba gantɨ Gumazibar Otarim ghuariabagh isɨn ikɨ, uan gavgavir ekiam koma angazangarir ekiam sara izam. \v 31 Eghtɨ sɨgham bar pamten arangtɨ, a uan enselba amadaghtɨ, me mangɨ nguazim ko overiamɨn danganiba bar dar mangɨ, a ua bagha mɨsevezir gumazamiziba akuvam, egh enselba nguazimɨn oteviba bar, me akuvaghɨva, men aku a bagh izam.” \s Iesus ghaze, ia temer fighɨn gan fogh \r (Mak 13:28-31 ko Luk 21:29-33) \p \v 32 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Temer fighɨn aguaba ua dɨz murtɨ, ia fogh suam, amozimɨn dughiam roghɨra ize. Ia temer fighɨn gan nɨghnɨzim iniam. \v 33 Kamaghɨra ia bizir kabar gantɨ da otivtɨ, ia fogh suam, Gumazibar Otarim a ua izamin dughiam roghɨra ize. A tiar akamɨn tughav iti. \v 34 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei dughiar kamɨn itir gumazamizir kaba ikɨvɨra ikɨtɨ bizir kaba bar otivam. \v 35 Overiam ko nguazim givagham, eghtɨ nan mɨgɨrɨgɨatam gɨvaghan kogham.” \s Iesus ghaze, a ua izamin dughiam, tav a gɨfozir puvatɨ \r (Mak 13:32-37 ko Luk 17:26-30 ko 17:34-36) \p \v 36 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Bizir kɨ ia mɨgeir kaba otivamin dughiam, tav a gɨfozir puvatɨ. Enselɨn Godɨn Nguibamɨn itiba ko Godɨn Otarim uaghan fozir puvatɨ. Afeziam bar uabɨra fo. \v 37 Ezɨ bizir Noan dughiamɨn otiviziba, da uaghan Gumazibar Otarim izamin dughiamɨn otivam. \v 38 Dɨpar ekiar nguazim bar anevarazim tɨghar izamin dughiamɨn, gumazamiziba apava, dɨpar onganiba apava, egha amuiba ko pabar iti. Me kamaghɨn amua ikiav itima, Noa kurimɨn aven ghu. \v 39 Me bizir me bativamin tam gɨfozir puvatɨ, egha pura ikiav itima, aperiar ekiam otogha bar me avaragha me avigha ghue. Gumazibar Otarim izamin dughiam, uaghan kamaghɨrama otivam. \v 40 Gumazir pumuning azenimɨn ikɨtɨ, God tav inightɨ, tav ikiam. \v 41 Amizir pumuning bretbar amusɨ flaua mɨrmɨrɨva ikɨtɨ, God tav inightɨ, tav ikiam. \p \v 42 “Kamaghɨn amizɨ, ia deragh gan ikɨ. Ian Ekiam izamin dughiam, ia a gɨfozir puvatɨ. \v 43 Ia arazir kam gɨnɨghnɨgh. Gumazir manam, okɨmakɨar gumaziba dɨmagarimɨn izava an dɨpenim akarasava amima, a men dughiam gɨfogha, egha men arafa. Egha me ataghizɨ me an dɨpenim akarɨzir puvatɨ. \v 44 Kamaghɨra, ia uaghan aravagh ikɨ gan. Guizbangɨra, dughiar ia Gumazibar Otarim mɨzuaman koghamim, a dughiar kamram otogham.” \s Ingangarir gumazir aghuim ko ingangarir gumazir kuramɨn akar isɨn zuim \r (Luk 12:42-46) \p \v 45 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ingangarir gumazir manamra nɨghnɨzir aghuiba ikia deravɨra uan ingangarim gami? An gumazir ekiam a damutɨ, a ingangarir gumazir igharazibar ganam. Egh dughiar an gumazir ekiam ifongezimɨn, a dagheba isɨ ingangarir gumazibar anɨngam. \v 46 Ingangarir gumazir kam ingara itima, an gumazir ekiam izava a batogha an ingangarir kamɨn garima, gumazir kamɨn navir averiam bar an dera. \v 47 Ezɨ kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ingangarir gumazir kamɨn ekiam a damightɨma, an an ingangarir gumazir mabar ekiamɨn ikɨva an biziba bar dar ganam. \v 48 Eghtɨ ingangarir gumazir kam guizbangɨra ikuvigh, egh kamaghɨn nɨghnɨgham, ‘Nan ekiam zuamɨra izeghan kogham.’ \v 49 Egha uaghan a ko ingarir darazi mɨsoghɨva, dɨpar onganibar amɨva, gumazir dɨpar onganiba apiba ko ikiam. \v 50 Eghtɨ an ekiam, dughiar an ingangarir gumazim a bagha garir puvatɨzimɨn, an otogham. A dughiar a fozir puvatɨzimɨn uamategham. \v 51 Ingangarir gumazir kamɨn gumazir ekiam bar pazav, a damigh, ivezir bar kuram a danɨngam. Egh a isɨva ifavaribagh amir gumazibar tongɨn anetɨgham. Eghtɨ a danganir kamɨn ikɨva, arang atariba kuskugh ikɨvɨra ikiam.” \c 25 \s Iesus 10 plan guivir igiabar akar isɨn zuim mɨgei \p \v 1 Egha Iesus mɨgɨa ghua Gumazibar Otarim ua izamin dughiam mɨgei, “God Bizibagh Ativamin Dughiam mati, guivir igiar 10 plan eghaghanimɨn mɨn mangam. Gumazir mam igiamra amuimɨn ikiasa izi. Ezɨ guivir igiar maba uan lamba inigha tuavimɨn anapuasa zui. \v 2 Men 5 pla, nɨghnɨzir aghuiba itima, 5 pla nɨghnɨzir aghuiba puvatɨ. \v 3 Egha 5 plan nɨghnɨzir aghuiba itir puvatɨziba, uan lamba isa, da bagha borer taba inizir puvatɨ.\f + (25:3) Israelɨn adarasi olivɨn borem isava, uan lambagh ruava dagh aboi, me en mɨn karasin lambagh aboir puvatɨ.\f* \v 4 Ezɨ guivir igiar nɨghnɨzir aghuiba itiba, uan lamba isa, egha uaghan borem itir mɨsevir maba sara, ini. \v 5 Ezɨma gumazir amuimɨn ikiamim zuamɨra izezir puvatɨ, ezɨ guivir kaba pariam men azima, me akui. \p \v 6 “Ezɨ dɨmagarir arɨzimɨn gumazir mam dia ghaze, ‘Gumazir amuimɨn ikiamim, a roghɨra izi. Ia izɨ, e mangɨ, tuavimɨn a batogh a ko izam.’ \v 7 Ezɨ guivir igiar kaba dɨkavigha uan lambar kɨri. \v 8 Ezɨ guivir nɨghnɨzir aghuiba puvatɨziba, nɨghnɨzir aghuim itibar aza ghaze, ‘En lamba mungasava ami. Kamaghɨn, ia borer taba e danɨng.’ \v 9 Ezɨ nɨghnɨzir aghuim itir guiviba, me ikarvagha kamaghɨn mɨgɨa ghaze, ‘Puvatɨgham! Borem bar en tughatɨghan kogham. Ia mangɨ, borer amadir danganitamɨn uari bagh tabagh ivesegh.’ \v 10 Ezɨ guivir nɨghnɨzir aghuiba puvatɨzir kaba ghuezɨma, gumazir amuimɨn ikiamim oto. Ezɨ guivir boreba itiba, a ko isar ekiam bagha dɨpenimɨn aven ghue. Ezɨ gumaziba tiam asara. \p \v 11 “Ezɨ gɨn guivir ghueziba uamategha iza kamagh mɨgei, ‘Ekiam! Ekiam, nɨ izɨ e bagh tiam kuigh.’ \v 12 Ezɨ a me ikarvagha kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, kɨ ia gɨfozir puvatɨ.’” \p \v 13 Egha Iesus ghaze, “Kamaghɨn, ia deraghavɨra gan. Ian Ekiam, aruem ko dughiar ia fozir puvatɨzimɨn, an otogham.” \s Ingangarir gumazibar dagɨaba inizimɨn, akar isɨn zuim \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “God Bizibagh Ativamin Dughiam mati, gumazir mam nguibar saghon itimɨn mangasava ami moghɨn. Gumazir kam uan ingangarir gumazibar diazɨ me izima, a uan biziba isɨ, me danightɨma, me a bagh dar ganam. \v 15 A gumazibar araziba ko gavgavibar gara, dagɨaba tuiragha da isa me ganɨngi. A mav 5,000 Kina a ganɨga, mav 2,000 Kina a ganɨga, mav 1,000 Kina a ganɨngi. A kamaghɨn amigha ghu. \v 16 A ghuzɨma, gumazir 5,000 Kina inizim maghɨra an ingara, 5,000 Kinan mam dagh isɨn uam a ini. \v 17 Ezɨ gumazir 2,000 Kina inizim kamaghɨra amua, uaghan 2,000 Kinan mam dagh isɨn uam a ini. \v 18 Ezɨ gumazir 1,000 Kina inizim ghua mozim okoregha uan ekiamɨn dagiaba isava mozim gatɨgha egha da modo. \p \v 19 “Ezɨ gumazir ekiam dughiar ruarimɨn saghon ikegha uamategha ize. Egha uan ingangarir gumazibar ingangaribagh fofoghasa men dei. \v 20 Ezɨ gumazir 5,000 Kina inizim, 5,000 Kinan mam a dibagha, a inigha iza kamaghɨn mɨgei, ‘Ekiam, nɨ 5,000 Kina na ganɨngi. Nɨ ge, kɨ dagɨar ingangarim gamua, 5,000 Kinan mam dagh isɨn uam a ini.’ \p \v 21 “Ezɨ an ekiam kamaghɨn a mɨgei, ‘Nɨ ingangarir gumazir aghuim, nɨ ingangarir aghuim gami. Nɨ bizir doziba deravɨra dar gari. Kamaghɨn amizɨma, nɨ ingangarir ekiabar ganasa, kɨ ifonge. Nɨ izɨ uan ekiamɨn isamɨn aven ikɨ, egh a ko bar akuegham.’ \v 22 Ezɨ gumazir 2,000 Kina inizim iza kamaghɨn mɨgei, ‘Ekiam, nɨ 2,000 Kina na ganɨngi. Nɨ ge, kɨ dagɨar ingangarim gamua, 2,000 Kinan mam dagh isɨn uam a ini.’ \v 23 Ezɨma an ekiam kamaghɨn a mɨgei, ‘Nɨ ingangarir gumazir aghuim, nɨ ingangarir aghuim gami. Nɨ bizir doziba deravɨra dar gari. Kamaghɨn amizɨma, nɨ ingangarir ekiabar ganasa, kɨ gifonge. Nɨ izɨ, uan ekiamɨn isamɨn aven ikɨ, egh a ko bar akuegham.’ \p \v 24 “Ezɨ gumazir 1,000 Kina inizim uaghan izava, egha kamaghɨn mɨgei, ‘Ekiam, kɨ fo, nɨ gumazir apangkuviba puvatɨzim. Nɨ gumazir igharaziba oparir azeniba, nɨ uaghan daghebagh tui. Egha gumazir igharazim dagher ovɨziba akurima, nɨ uaghan pura dar aghafi. \v 25 Kamaghɨn amizɨ, kɨ atiatingi, egha nɨn 1,000 Kina inigha ghua nguazir mozim gatɨgha egha da modo. Nɨn dagɨabar kara.’ \p \v 26 “Ezɨ an ekiam a ikaragha kamaghɨn a mɨgei, ‘Nɨ ingangarir gumazir kuram! Nɨ gumazir amɨrɨzim. Nɨ na gɨfo, kɨ gumazir igharaziba oparir azenibar daghebagh tui. Egha uaghan gumazir igharazim dagher ovɨziba akurima, kɨ uaghan pura dar aghavam. \v 27 Ezɨ nɨ tizim bagha nan dagɨaba isava, dagɨabar ingaribagh amir dɨpenitam gatɨzir puvatɨ? Eghtɨ kɨ ua izɨva, uan dagɨaba iniva dagɨar igharazitaba dagh isɨn da iniam. \v 28 Kamaghɨn amizɨ, ia ada 1,000 Kina inigh, a isɨva 10,000 Kina itir gumazim danɨngigh. \v 29 Arazim kamaghɨn iti, gumazir biziba itiba, kɨ ua taba me danɨngam. Egh gumazir biziba puvatɨziba, bizir vaghvazir me itiba kɨ uaghan me dama, da inigham. \v 30 Ezɨ ingangarir gumazir bar kurar kam, ia a isɨ, azenan itir danganir mɨtatemɨn anekunigh. Danganir kamɨn me puvɨra tuangɨva arang, atariba kuskugh ikiam.’” \s Gumazibar Otarim, gumazamiziba bar me isɨ uan kotiamɨn aven men araziba tuisɨgham \p \v 31 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Gumazibar Otarim, Atrivimɨn mɨn otogh uamategh uan enselba bar me ko izɨva, egh uan atrivir dabirabim daperagham. \v 32 Eghtɨ nguazimɨn itir gumazamiziba bar izɨva an guamɨn uari akuvagham. Eghtɨ a me tuiragh, egh bɨzir pumuning damuam, mati sipsipbar garir gumazim sipsipba isava, bɨzir mamɨn me amaga, memeba bɨzir mamɨn me amadi. \v 33 A sipsipba isɨ agharir guvimɨn da amang, egh memeba isɨ agharir ikɨriamɨn amangam. \v 34 Egh Atrivim kamaghɨn agharir guvimɨn itir gumazamizibav kɨmam, ‘Ia izɨ, nan Afeziam deragh ia damuasa ifonge! Ia izɨva, danganir Afeziam fomɨra ia bagha inabazim inigh, a nguazir kam otozir dughiamɨn a ia bagha danganir kam akɨri. \v 35 Kɨ faragha mɨtiriam nan azima, ia dagheba na ganɨngi; ezɨ kuarim nan pɨrima, ia dɨpam na ganɨngi; ezɨ kɨ nguibar igharazimɨn gumazimɨn mɨn itima, ia na inigha uan dɨpenimɨn ghu; \v 36 ezɨ kɨ bibiamra itima, ia korotiaba na ganɨngi; ezɨ kɨ areima, ia nan akurvasi; ezɨ kɨ kalabusɨn itima ia iza nan gari. Kamaghɨn, ia aven izɨ.’ \p \v 37 “Eghtɨ gumazamizir aghuiba kamaghɨn a ikaragham, ‘Ekiam, dughiar manamra, mɨtiriam nɨn azima, e dagheba nɨ ganɨngi? Ezɨ dughiar manam, kuarim nɨn pɨrima, e dɨpam nɨ ganɨngi? \v 38 Ezɨ dughiar manam, nɨ nguibar gumazir igharazimɨn mɨn itima, e nɨ inigha uan dɨpenibar ghue? Ezɨ dughiar manam, nɨ bibiamra itima, e korotiaba nɨ ganɨngi? \v 39 Ezɨ dughiar manam, nɨ areima, en nɨn akura, o nɨ kalabusɨn itima, e ghua nɨn gani?’ \p \v 40 “Eghtɨ Atrivim me ikaragh kamaghɨn me mɨkɨmam, ‘Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, arazir ia nan gumazamizir kɨnibagh amiba, ia dar na gami.’ \p \v 41 “Egh Atrivim uan agharir ikɨriamɨn itir darazi kamaghɨn me mɨkɨmam, ‘Ia na gitagh! Ia Godɨn anɨngagharimɨn aven itir darasi! Ia mangɨ, avir munger puvatɨzimɨn mangɨ. Avir kam, me Satan uan enselba ko me bagha anetɨzɨma a iti. \v 42 Kɨ faragha mɨtiriam nan azima, ia daghetam na ganɨngizir puvatɨ; ezɨ kuarim nan pɨrima, ia dɨpatam na ganɨngizir puvatɨ; \v 43 ezɨ kɨ nguibar igharazimɨn gumazimɨn mɨn itima, ia na inigha uan dɨpenibar ghuzir puvatɨ; ezɨ kɨ bibiamra itima, ia korotiatam na ganɨngizir puvatɨ; ezɨ kɨ areima, ia nan akurazir puvatɨ; ezɨ kɨ kalabusɨn itima, ia ghua nan ganizir puvatɨ. Kamaghɨn, ia na gitagh!’ \p \v 44 “Eghtɨ me kamaghɨn a mɨkɨmam, ‘Ekiam, e dughiar manam nɨn gari, mɨtiriam nɨn azi, o kuarim nɨn pɨri, o nɨ nguibar igharazimɨn gumazimɨn mɨn ike, o nɨ bibiamra ike, o nɨ arei, o nɨ kalabusɨn iti, ezɨ e deravɨra nɨ gamizir puvatɨ?’ \p \v 45 “Eghtɨ a me ikarvagh kamaghɨn me mɨkɨmam, ‘Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, arazir ia gumazamizir kɨnibagh amizir puvatɨziba, ia uaghan arazir kabar na gamizir puvatɨ.’ \v 46 Eghtɨ gumazamizir kamaghɨn amiziba mangɨ, ivezir kuram iniam, kar mɨzazir gɨvan koghamim. Eghtɨ gumazamizir aghuiba mangɨ, ikɨrɨmɨrir aghuir zurara itim iniam.” \c 26 \ms Iesus mɨzazim inigha aremegha ua dɨkafi \mr (Sapta 26-28) \s Gumazir dapaniba Iesus mɨsueghtɨ an aremeghasa mɨgɨrɨgɨabar kɨri \r (Mak 14:1-2 ko Luk 22:1-2 ko Jon 11:45-53) \p \v 1 Iesus mɨgɨrɨgɨar kaba da gɨfa, egha uan suren gumaziba kamaghɨn me mɨgei, \v 2 “Ia fo, aruer pumuning gɨvaghtɨma, God Israelbagh Itazir Dughiamɨn isar ekiam otivam. Eghtɨ me Gumazibar Otarim isɨva apanibar agharim datɨghtɨma me a isɨva temer ighuvim gafugham.” \p \v 3 Dughiar kamɨn, ofa gamir gumazir ekiaba koma Judan arazibagh fozir gumaziba ghua, ofa gamir gumazibar dapanimɨn dɨpenimɨn uari akufa. Gumazir kamɨn ziam Kaiafas. \v 4 Egha me arazir mogometamɨn Iesusɨn suiragh a mɨsueghtɨ an aremeghasa tuaviba buria, akabav sosi. \v 5 Egha me kamagh uariv gei, “E isar ekiamɨn dughiamɨn an suighan kogham. E damutɨ, gumazamizir isamɨn itiba men naviba osemegh, egh mɨdorozir dafatam damigham.” \s Amizir mam borem isa Iesusɨn dapanim ginge \r (Mak 14:3-9 ko Jon 12:1-8) \p \v 6 Ezɨ Iesus ghua Betanin nguibamɨn ikia, Saimonɨn dɨpenimɨn iti, Saimon faragha arɨmariam lepa an mɨkarzim gami. \v 7 Dughiar kamɨn Iesus dagher dakozimɨn aperaghav itima, amizir mam, borer mughuriar aghuim zuir mam, inigha izi. Borer aghuir kamɨn mɨsevim, me dagɨar ziam alabastan an ingari. Ezɨ borer kamɨn ivezim bar pɨn iti. Ezɨ amizir kam borer kam isava, Iesusɨn dapanim ginge. \v 8 Ezɨ an suren gumaziba kamaghɨn an gara, navir averiaba ikufi. Egha me ghaze, “Tizim bagha kav borer mughuriar aghuim zuim pazava a gami? \v 9 E anemaga dagɨar ekiatam inigha egha a isava asaghasazibagh anighai.” \p \v 10 Ezɨ Iesus men mɨgɨrɨgɨabagh fogha kamaghɨn me mɨgei, “Ia tizim bagha osɨmtɨzim amizir kam garɨsi? Anetakigh! An arazir aghuim na gami. \v 11 Asaghasaziba zurara ia ko ikiam. Kɨrara, ia ko zurara ikian kogham. \v 12 Ezɨ amizir kam nan namnam mozim bagh anekɨrasa, borer aghuir kam na ginge. \v 13 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, me nguazir kamɨn danganir manamɨn Godɨn akar aghuim akunɨva egh amizir kam amizir arazim uaghan a mɨkɨmɨva egh a gɨnɨghnɨghɨvɨra ikiam.” \s Judas Iesus isɨva gumazir ekiabar agharim darɨghasa akam akɨri \r (Mak 14:10-11 ko Luk 22:3-6) \p \v 14 Ezɨ dughiar kamɨn Judas Iskariot, a 12 plan suren gumazir mam, a ofa gamir gumazir ekiaba bagha ghu. \v 15 Egha a kamaghɨn men azai, “Kɨ Iesus isɨva ian dafaribar atɨghtɨ, ia tizim na danɨngam?” Ezɨ me 30 plan silvan dagɨar ovɨzir maba mega, da isa a ganɨngi.\f + (26:15) Dagɨar 30 silvan kaba ti datɨrɨghɨn en dagɨabar dɨbobonim, ti manmakɨn? Da avɨraseme, egha gumazim iakinir 5 pla o 6 plan ingarizir ivezimɨn mɨn otogham. (Matyu 27:9-10ɨn gan.)\f* \v 16 Ezɨ dughiar kamɨn ikegha ghua, Judas, Iesus men dafaribar arɨghasa tuaviba buri. \s Iesus uan suren gumaziba ko api \r (Mak 14:12-21 ko Luk 22:7-14 ko 22:21-23 ko Jon 13:21-30) \p \v 17 Ezɨ Yis Puvatɨzir Bretɨn Isam Damuamin Dughiam, an faragha zuir dughiam otozɨ, ezɨ Iesusɨn suren gumaziba iza kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ danganir manamɨn, e mangɨ, nɨ God Israelbagh Itazir Dughiamɨn isam ramɨsɨ, e bizibar akɨram?” \v 18 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Ia nguibar ekiamɨn aven mangɨ, egh gumazir kam bagh mangɨ kamaghɨn a mɨkɨm, ‘Tisa ghaze, nan dughiam roghɨra izegha gɨfa. Ezɨ kɨ uan suren gumaziba ko, God Israelbagh Itazir Dughiamɨn isam, e nɨn dɨpenimɨn daghebar amam.’” \v 19 Ezɨ suren gumaziba Iesus mɨkemezɨ moghɨn ghua God Israelbagh Itazir Dughiam bagha dagheba ko bizibar kɨri. \p \v 20 Ezɨ Iesus guaratɨghɨn dagher dakozimɨn uan 12 plan suren gumaziba ko api. \v 21 Egha me apava a kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ian tav na isɨva gumazir nan apanim gamibar agharim darɨgham.” \v 22 Ezɨ an suren gumaziba akar kam baregha, naviba bar oseme. Egha me bar vaghvagha kamaghɨn an azangsɨgha kamaghɨn mɨgei, “Ekiam, ti narara, o?” \v 23 Ezɨ a me ikarvagha kamaghɨn mɨgei, “Gumazir na isɨva apanibar agharim darɨghamim, a uaghan na ko bret isava itarir vamɨra daghuam. \v 24 Ezɨ Gumazibar Otarim, Godɨn Akɨnafarim mɨkemezɨ moghɨn, an aremegham. Eghtɨ gumazir Gumazibar Otarim isava apanibar agharim gatɨzim, gumaka! A bar ikuvigham! Amebam a batezir puvatɨzɨma, a deraghai!” \v 25 Ezɨ gumazir Iesus isɨva apanibar agharim darɨghamim, Judas kamaghɨn an azai, “Ekiam, nɨ ti na mɨgɨa, ma?” Ezɨ Iesus ghaze, “Nɨ mɨgei moghɨra!” \s Iesus bret ko wain uan suren gumazibagh anɨdi \r (Mak 14:22-26 ko Luk 22:15-20 ko 1 Korin 11:23-25) \p \v 26 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba ko apa ikiava, a bretɨn mam inigha God mɨnabagha anebigha, a isa uan suren gumazibagh anɨngi. Egha kamaghɨn me mɨgei, “Kar nan nivafɨzim. Ia a inigh aneremɨ.” \v 27 Ezɨ a wain apir itarir mam inigha God mɨnabagha, egha a isa me ganiga kamaghɨn mɨgei, “Ia bar wainɨn dɨpar kam aneremɨ. \v 28 Kar nan ghuzim, an Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim, a gavgavim a ganɨdi. A, gumazamizir avɨribar arazir kuraba gɨn amangasa, nan ghuzim me bagha ire. \v 29 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, kɨ ua wainɨn ovɨzimɨn dɨpatam rameghan kogh, kamaghɨra ikɨ mangɨ Dughiar Afeziam Bizibagh Ativamimɨn otogham. Eghtɨ dughiar kam, kɨ ia ko wainɨn dɨpar igiam ramam.” \p \v 30 Egha me Godɨn ziam fer ighiar mam gamigha, dɨkavigha Olivɨn Mɨghsɨamɨn ghue. \s Iesus ghaze, Pita akɨrim ragha agasaragham \r (Mak 14:27-31 ko Luk 22:31-34 ko Jon 13:36-38) \p \v 31 Egha Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gɨa ghaze, “Ia dɨmagarir kamɨn na bativamin arazibar ganɨva ian nɨghnɨzir gavgavir nan itim gɨvaghtɨma, ia na ategh aregham. Egh Godɨn Akɨnafarim mɨkemezɨ moghɨn otivam, ‘Kɨ sipsipbar garir gumazim mɨsueghtɨma, sipsipba tintinimɨn aregham.’ \v 32 Egh kɨ aremegh ua dikavigh ian faragh Galilin Distrighɨn mangam.” \v 33 Ezɨ Pita an akam ikaragha kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Me ti bar, nɨ bativamɨn arazibar ganɨva, nɨ ataghragh aram, eghtɨ kɨrara nɨ ateghan kogham.” \v 34 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, datɨrɨghɨn dɨmagarir kamɨn nɨ uabɨ dughiar pumuning ko mɨkezim nɨ suam, ‘Kɨ a gɨfozir puvatɨ,’ eghtɨ tuarim gɨn akam.” \v 35 Ezɨ Pita a mɨgei, “Kɨ nɨ ko ovengsɨva ovengam, kɨ bar kamaghɨn mɨkemeghan kogham. Bar puvatɨgham!” Ezɨ suren gumaziba bar kamaghɨram a mɨgei. \s Iesus Getsemanin Azenimɨn God ko mɨgei \r (Mak 14:32-42 ko Luk 22:39-46) \p \v 36 Egha Iesus uan suren gumaziba ko danganir ziam Getsemanin ghue. Egha kamaghɨn me mɨgei, “Ia kagh dapiagh ikɨ, eghtɨ kɨ munagh mangɨ God ko mɨkɨmam.” \v 37 Egha Pita ko Sebedin otarimning inizɨma, me an gɨn ghu. Egha an navim bar a baseme, ezɨ a bar paza uabɨ barasi. \v 38 Egha kamaghɨn me mɨgei, “Nan navir averiam, osɨmtɨzim a iteragha ghuaghiri. Ezɨ kɨ aremeghasava ami. Ia kagh ikɨ, egh na ko gan.” \v 39 Egha a sɨvagha ghua irɨgha, uan guam isa nguazim gatɨgha egha kamaghɨn God ko mɨgei, “Nan Afeziam nɨ ifueghɨva, nɨ na da osɨmtɨzir kam inigh. Nɨ nan ifongiamɨn gɨn mangan markɨ. Puvatɨ, nɨ uan ifongiamra gɨn mangɨ.” \p \v 40 Egha Iesus dɨkavigha suren gumazir 3 pla bagha ghua garima, me akuavɨra iti. Ezɨ a kamaghɨn Pitan azai, “Manmaghɨn ami? Ia na ko dughiar otevimɨn gan ikian kogham? \v 41 Ia na bagh deravɨra gan, egh God ko mɨkɨm, eghtɨ osɨmtɨzitam ia damutɨ, ia ireghan kogham. Kɨ fo, ian navir averiaba ifonge, ezɨ nivafɨziba gavgaviba dar pu. Kamaghɨn pariam ian azi.” \p \v 42 Egha a uamategha ghua kamaghɨn Afeziam ko mɨgei, “Nan Afeziam, osɨmtɨzir kam na gitaghan koghtɨ, kɨ anetertɨma, kamaghɨn nɨ uan ifongiamɨn gɨn mangɨ.” \p \v 43 Egha a uamategha suren gumaziba bagha iza gari, me akuavɨra iti. Pariam puv men azi. \v 44 Ezɨ a me ategha dughiar mɨkezimɨn ghua, faragha Afeziam ko mɨkemezɨ moghɨn ua a ko mɨgei. \v 45 Egha a gɨn iza suren gumaziba kamaghɨn me mɨgei, “Ia avughsava akuavɨra iti? Arazir kam atakigh! Dughiam oto. Ia gan, Gumazibar Otarim me a isɨva gumazir arazir kurabagh amibar dafarim darɨghasa. \v 46 Ia dɨkavigh! E mangam! Ia gan. Gumazir na isɨva apanibar anɨngamim, a muna izi!” \s Judas Iesus isava an apanibar agharim gatɨ \r (Mak 14:43-50 ko Luk 22:47-53 ko Jon 18:3-12) \p \v 47 Iesus kamaghɨn mɨgɨavɨra itima, Judas oto, a 12 plan suren gumazibar mav. Ezɨ gumazir avɨrir ekiam iza asianiba ko mɨdorozir sababa inigha Judas ko izi. Ofa gamir gumazir ekiaba ko gumazir dapaniba, me amadazɨ me Iesus bagha izi. \v 48 Gumazir Iesus isɨ men dafaribar arɨghasava amim faragha ghaze, “Kɨ arazir kam ian akagham. Gumazir kɨ toramim, anarɨra Iesus. Ia an suiragh.” \p \v 49 Egha a Iesus bagha ghuavɨra ikia ghaze, “Tisa, dɨmagarir aghuim,” egha an tore. \p \v 50 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Namakam, nɨ damuasa izezir bizim, nɨ zuamɨra a damu.” Ezɨ gumaziba izava Iesusɨn agharibagh iregha, pamtem an suiki.\f + (26:50) Mɨgɨrɨgɨar otevir kam Grighɨn akam deragha anebɨzir puvatɨ. Gumazir maba akar kam gɨragha ghaze, Iesus kamaghɨn mɨgei, “Namakam, nɨ bizitam bagha izi?”\f* \v 51 Ezɨ gumazir Iesus ko itir mam, uan mɨdorozir sabam asigha, ofa gamir gumazibar dapanimɨn ingangarir gumazimɨn kuarim atu, ezɨ kuarim dutuaghirɨ. \v 52 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Nɨ ua uan sabam isɨ an mɨsevim darugh. Gumazir sababar igharazibav soziba, me sababaram arɨghiram. \v 53 Egha nɨ ti kamaghɨn fozir puvatɨ? Kɨ ifueghɨva uan Afeziamɨn azaraghtɨ, a mɨdorozir enselɨn avɨriba amadagham, men dɨbobonim 12 plan amibagh afira. Eghtɨ me izɨ nan akuragham. \v 54 Egh kɨ kamaghɨn damightɨma, Godɨn Akɨnafarim mɨkemezir mɨgɨrɨgɨaba otivan kogham. Godɨn Akɨnafarim na bativamin bizir kabav keme.” \p \v 55 Egha Iesus maghɨrama gumazir an suighasa izeziba kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Kɨ okɨmakɨar gumazim puvatɨ. Ia tizim bagha nan suighasa mɨdorozir sababa koma asianiba atera izi? Kɨ zurara ia ko ikia, Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn aven gumazamizibar sure gami. Ezɨ ia nan suighan aghua. \v 56 Ezɨ Godɨn Akɨnafarimɨn Osizirim mɨkemezɨ moghɨra ia kamaghɨn na gami.” \p Ezɨma Iesusɨn suren gumaziba bar aneteghava are. \s Me Iesus isa kot gatɨ \r (Mak 14:53-65 ko Luk 22:54-55 ko 22:63-71 ko Jon 18:13-14 ko 18:19-24) \p \v 57 Ezɨ gumazir Iesusɨn suighiziba a inigha, ofa gamir gumazibar dapanim, Kaiafasɨn dɨpenimɨn ghue. Ezɨ Judan arazibagh fozir gumaziba ko gumazir dapaniba izava uari akuvagha iti. \v 58 Ezɨ Pita mong tɨzim a gatɨgha Iesusɨn gɨn ghua bar ghua, ofa gamir gumazibar dapanimɨn dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven ghu. Egha Godɨn Dɨpenimɨn garir polisba ko aperaghav iti. Egha a me Iesus gamir arazibar ganasa. \p \v 59 Dughiar kam, ofa gamir gumazir ekiaba koma Judan kotɨn aven itir gumaziba bar, Iesus akar ifavaribar agasasa tuaviba buri. Me nɨghnɨgha ghaze, me an arazir kuratam batogh amɨsueghtɨ an aremegham. \v 60 Egha me tam batozir puvatɨ. Ezɨ gumazir avɨriba iza akar ifavariba isa Iesus gasi. Ezɨ gɨn gumazir pumuning iza, \v 61 kotɨn aven mɨgɨa ghaze, “Gumazir kam kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ Godɨn Dɨpenim akarigh, egh aruer pumuning ko mɨkezimɨn uam an ingarigham.’” \p \v 62 Ezɨ ofa gamir gumazibar dapanim tugha kamaghɨn Iesusɨn azai, “Nɨ akatam ikarvaghan aghua? Me nɨ gasir akar kam, a guizbangɨra, o?” \v 63 Ezɨ Iesus nɨmɨra ikia mɨgɨrɨgɨatam gamir puvatɨ. Ezɨ ofa gamir gumazibar dapanim a mɨgɨa ghaze, “Kɨ akar gavgavim nɨ ganɨdi, nɨ Godɨn zurara itimɨn ziamɨn akakagh, egh guizbangɨra e mɨkɨm. Nɨ ti, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, nɨ ti Godɨn Otarimra, o puvatɨ?” \p \v 64 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Are, nɨ mɨkemezɨ moghɨra. Egha kɨ ia mɨgei, nɨ gɨn gantɨ, Gumazibar Otarim gavgavim itir Godɨn agharir guvim daperagham, egh overiamɨn ghuariabagh isɨn izam.” \p \v 65 Ezɨ ofa gamir gumazibar dapanim uan korotiam abigha kamaghɨn mɨgei, “A Godɨn ziam gasɨghasɨsi! E tizim bagh ua akar akurvaziba buriam? Markiam! Ia datɨrɨghɨn uari a barasi, a mɨgɨrɨgɨar kurabar Godɨn ziam gasɨghasɨsi! \v 66 Ezɨ ia manmaghɨn a gɨnɨghnɨsi, e arazir manatamɨn a damuam?” Ezɨ me a ikarvagha ghaze, “An arazir kuram gami, kamaghɨn an ovengam.” \p \v 67 Egha me Iesusɨn guam giparava a mɨsogha, marazi dafariba onegha a mɨsosi. \v 68 Egha ghaze, “Nɨ, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim! Nɨ Godɨn akam inigha izir gumazibar arazitam damuva, egh e mɨkɨm, ‘Kar gumazir manam nɨ mɨsosi?’” \s Pita ghaze, a Iesus gɨfozir puvatɨ \r (Mak 14:66-72 ko Luk 22:56-62 ko Jon 18:15-18 ko 18:25-27) \p \v 69 Ezɨ Pita dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven an mɨriamɨn aperaghav iti. Ezɨ ingangarir amizir mam an boroghɨra iza ghaze, “Nɨ uaghan Galilin gumazim Iesus ko ike.” \v 70 Ezɨ Pita uabɨn ghuara, ezɨ me bar an garima, a ghaze, “Nɨ mɨgeir akar kam, kɨ a gɨfozir puvatɨ.” \v 71 Egha gɨn ghua dɨpenimɨn dɨvazimɨn itir tiar akar ekiamɨn ghua tughav iti. Ezɨ ingangarir amizir igharazir mam iza an ganigha, gumazamizir an boroghɨn itiba kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Gumazir kam, a Nasaretɨn gumazim Iesus ko ike.” \v 72 Ezɨ Pita ua uabɨn ghuaragha ghaze, “Bar guizbangɨra, kɨ Godɨn damazimɨn ia mɨgei, kɨ gumazir kam gɨfozir puvatɨ.” \v 73 Ezɨ gɨn gumazir roghɨra tuivighav itiba iza kamaghɨn Pita mɨgei, “Bar guizbangɨra, nɨ men mavɨra, nɨ men mɨrara mɨgei.” \v 74 Ezɨ Pita ua bagha pamten mɨgɨa ghaze, “Bar guizbangɨra kɨ Godɨn damazimɨn ia mɨgei, kɨ gumazir kam gɨfozir puvatɨ. Kɨ ifartɨma, God na gasɨghasɨgh.” A kamaghɨn mɨkemegha gɨvazɨ, tuarim maghɨram ake. \v 75 Ezɨ Pita Iesus mɨkemezir mɨgɨrɨgɨam ginɨrɨ, “Tuarim tɨghar akegham, eghtɨ nɨ faraghvɨra dughiar pumuning ko mɨkezim, na mɨkɨm suam, nɨ na gɨfozir puvatɨ.” Egha Pita azenimɨn ghua bar puvɨrama azi. \c 27 \s Me Iesus inigha Pailat bagha zui \r (Mak 15:1 ko Luk 23:1-2 ko Jon 18:28-32) \p \v 1 Ezɨma amɨnim dutuzɨma ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan gumazir dapaniba Iesus mɨsueghtɨma an aremighasa akabar kɨri. \v 2 Egha me gɨn senbar a ike, egha a inigha ghua Romɨn gavmanɨn gumazir ekiam Pailatɨn agharim gatɨ.\f + (27:2) Pailat Romɨn gumazim. Romɨn gavman Judan atrivimɨn anetɨ. Judaba uari Iesusɨn mɨsueghan kogham. Romɨn gavmanra gumazibav soghtɨma da arɨmɨghiram. Kamaghɨn Judaba Iesus inigha Pailat bagha ghu. Jon 18:31ɨn gan.\f* \s Judasɨn ovevem \r (Aposel 1:18-19) \p \v 3 Ezɨ Judas, gumazir Iesus isava apanibar agharim gatɨzim, a garima me paza Iesus gamuava a isa kotiam garɨgha, egha ghaze, an aremegham. Ezɨ Judas gara ghaze, kɨ uabɨ arazir kuram gami. Egha uan nɨghnɨzibagh ira. Egha dagɨar silvan 30 plan ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan gumazir dapaniba a ganɨngiziba inigha ua me danɨngasa zui. \v 4 Egha ghua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Godɨn damazimɨn arazir kuram gami. Gumazir kɨ ian dafaribagh atɨzim, arazir kuratam gamizir puvatɨ. Ezɨ ia purama a mɨsueghtɨ an aremegham.” Ezɨ me an akam ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Kar en bizim puvatɨ. Nɨn bizimra.” \v 5 Ezɨ Judas dagɨar silvan kaba isa Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn aven da kunigha, egha ghua uabɨ aguragha areme. \p \v 6 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba, dagɨar silvan kaba inigha ghaze, “Dagɨar kaba, gumazir ghuzimɨn ivezim. E fo, Moses Osirizir Araziba ghaze, e da isɨ ofa gamir dagɨaba sara dar atɨghan kogham.” \v 7 Egha me akam mɨsuegha dagɨar kaba inigha ghua Mɨnebar Ingangarir Gumazimɨn Nguazim givese. Me ghaze, nguazir otevir kam, gumazir saghon izezibar afamin matmatiamɨn otogham. \v 8 Kamaghɨn amizɨ, nguazir otevir kam, me ziar kam “Ghuzir Nguazim” a gatɨ. Ezɨ me dughiar kamɨn ikegha iza, datɨrɨghɨn, nguazir kam me ziar kamra a garɨgha iti.\f + (27:8) Mɨgɨrɨgɨar otevir kam “me dughiar kamɨn ikegha iza, datɨrɨghɨn, nguazir kam me ziar kamra a garɨgha iti,” an en dughiam mɨgeir puvatɨ. A Matyu akar kaba osirizir dughiam mɨgei.\f* \v 9 Kamaghɨn amizɨ, Godɨn akam inigha izir gumazim Jeremaia mɨkemezir akaba guizɨn otifi. A kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Me 30 plan silvan dagɨaba ini, kar Israelba gumazir kam givezasa atɨzir ivezim. \v 10 Egha Ekiam na mɨkemezɨ moghɨra, me dagɨar kabar Mɨnebar Ingarir Gumazimɨn Nguazim givese.” \s Pailat Iesusɨn azai, “Nɨ Judabar atrivim, o?” \r (Mak 15:2-5 ko Luk 23:3-5 ko Jon 18:33-38) \p \v 11 Ezɨ Iesus ghua gavmanɨn gumazir ekiam Pailatɨn damazimɨn tuzɨma Pailat kamaghɨn an azai, “Nɨ Judabar atrivim, o?” Ezɨ Iesus ghaze, “Are, nɨ mɨkemezɨ moghɨra.” \v 12 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba koma Judabar gumazir dapaniba akar avɨriba isava Iesus gasi. Ezɨ a men akatam ikarvazir puvatɨ. \v 13 Kamaghɨn amizɨ, Pailat ua kamaghɨn an azai, “Nɨ me nɨ gasir akar avɨrir kaba, nɨ da barazi, o?” \v 14 Ezɨ Iesus Pailatɨn akatam ikarvazir puvatɨ, ezɨ Pailat nɨghnɨzir avɨribagh ami. \s Pailat Iesus isɨva ter ighuvim gafughasa mɨgei \r (Mak 15:6-15 ko Luk 23:13-25 ko Jon 18:38-19:16) \p \v 15 Azeniba bar, Romɨn gavmanɨn gumazir ekiam arazir kam gami, a isar ekiar kamɨn dughiamɨn, a kalabusɨn itir gumazitam ateghtɨ, an azenimɨn mangam. Kalabusɨn itir gumazir manam gumazamiziba ifongezim, Pailat a isɨ me bagh anemadagham. \v 16 Ezɨ dughiar kamɨn gumazir arazir kurabar ziam itir mam, a kalabusɨn iti. An ziam Barabas. \v 17 Ezɨ gumazamizir avɨriba izava uari akufa, ezɨ Pailat kamaghɨn men azai, “Ia tina gifonge, eghtɨ kɨ ia bagh anetaghragham. Kɨ Barabas ataghragham, o Iesus, me a dɨbora ghaze, ‘Gumazir God Uam E Iniasa Mɨsevezim,’ kɨ anetaghragham?” \v 18 Pailat fo, men naviba pura Iesusɨn ikuvigha egha a inigha kotiamɨn ize, egha kamaghɨn men azai. \p \v 19 Egha Pailat uaghan kotiabagh amir dabirabimɨn aperaghav itima, an amuim a bagha akam amaga mɨgɨa ghaze, “Kɨ dɨmangan irebamɨn arazir kuraba puvatɨzir gumazir kamɨn gani, egha bar oseme. Kamaghɨn, nɨ arazitam a damuan markɨ.” \p \v 20 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba koma Judabar gumazir dapaniba, gumazamizir avɨrimɨn navibagh iniva ghaze, me Pailatɨn azangtɨ, a Barabas ategh, egh Iesus mɨsueghtɨ, an aremegham. \v 21 Ezɨ gavmanɨn gumazir ekiam ua men aza ghaze, “Ia gumazir manam gifonge, eghtɨ kɨ anetaghragham?” Ezɨ gumazamiziba dia ghaze, “E Barabas gifonge.” \v 22 Ezɨ Pailat men azai, “Eghtɨ, Iesus me a dɨbora ghaze, ‘God Ua E Iniasa Mɨsevezir Gumazim,’ kɨ manmaghɨn a damuam?” Ezɨ me bar dia ghaze, “A isɨ ter ighuvim gafugh!” \v 23 Ezɨ Pailat men azai, “Manmagh su? An arazir kurar manam gami?” Ezɨ me bar pamten dia ghaze, “A isɨ ter ighuvim gafugh!” \p \v 24 Ezɨ Pailat datɨrɨghɨn fo, me an akatam bareghan kogham. Egha a gari, mɨdorozir ekiam otivasava ami. Egha dɨpam inigha men damazibar uan dafariba rua ghaze, “Gumazir kamɨn ovevem, a nan osɨmtɨzim puvatɨ. Kar ian bizimra.” \v 25 Ezɨ gumazamiziba a ikarvagha ghaze, “An ovevemɨn osɨmtɨzim mar en ikɨ, egh en boribar ikɨ.” \p \v 26 Kamaghɨn amizɨ, Pailat me bagha Barabas ataki. Egha mɨdorozir gumazibav geima, me benibar Iesus ifozoroke. Egha gɨn a isa mɨdorozir gumazibar agharim gatɨ, eghtɨ me a isɨ ter ighuvim gafugham. \s Mɨdorozir gumaziba Iesus dɨpofi \r (Mak 15:16-20 ko Jon 19:2-3) \p \v 27 Ezɨ gavmanɨn gumazir ekiamɨn mɨdorozir gumaziba Iesus inigha, gavmanɨn dɨpenir ekiamɨn mɨriamɨn aven ghuezɨ, mɨdorozir gumaziba bar uari akuvazɨ, Iesus men tongɨn tughav iti. \v 28 Egha me an korotiaba suegha, korotiar aghevir ruarir mam isa a garu. \v 29 Egha me benir dɨkonibar atrivibar amianimɨn mɨn an ingari, egha a isa an dapanim garu. Egha difizir mam isava an agharir guvim gatɨzɨ, an an suira. Ezɨ me tevibar apɨra a dɨpova ghaze, “Judabar Atrivim, nɨrara atrivir ekiam!”\f + (27:29) Mɨdorozir gumaziba Iesus dɨpovasa atrivimɨn mɨn an adiarim gami. Dughiar kamɨn, atriviba kamaghɨn adiaribagh ami, me korotiar agheviba aghuava atrivibar dapanir asuaba azui. Egha me atrivibar dabirabibagh apia uaghan uan difizibar suisi.\f* \v 30 Egha me a giparava a suirazir difizim inigha an dapanim mɨsosi. \v 31 Me arazir kabar a gamua a dɨpovegha gɨvagha, a da korotiar me a agaghuiziba suegha, ua ananaba agaghui. Egha a isa ter ighuvim a gafughasa an akua zui. \s Me Iesus isa ter ighuvim gafu \r (Mak 15:21-32 ko Luk 23:26-43 ko Jon 19:17-27) \p \v 32 Ezɨ mɨdorozir gumaziba Iesus inigha, nguibar ekiam ategha ghua, me Sairinian nguibamɨn gumazir mam bato. An ziam Saimon. Egha me a gakaghorima, a Iesusɨn ter ighuvim gisaghpu. \v 33 Egha me ghua danganir mamɨn ziam Golgata, me an otifi. (Danganir kamɨn ziamɨn mɨngarim kamaghɨn, Dapanir Agharir Danganim.) \v 34 Ezɨ me danganir kamɨn Iesus damasa me dɨpar anɨnganir mam wain sara a veregha, egha mam inigha Iesus ganɨdi. Ezɨ a muziarir mam inigha anetaki. \v 35 Ezɨ mɨdorozir gumaziba Iesus isava ter ighuvim gafu. Egha an korotiaba tuiragh uari danɨngasa satu gikararai. \v 36 Egha danganir kamɨn apiagha anesavsuisi. \v 37 Me an dapanim gisɨn, an kotim gamizir mɨgɨrɨgɨam osiri. Me osirizir akam ghaze, “Kar Iesus, a Judabar Atrivim.” \p \v 38 Me gumazir okɨava mɨdorozibagh amizir pumuning, Iesusɨn boroghɨn uaghan aning agura. Me mav isa Iesusɨn agharir guvimɨn itir ter ighuvim gafu, egha mav isa agharir ikɨriamɨn itir ter ighuvim gafu. \v 39 Ezɨ gumazamiziba mangɨ izegh gamua Iesus dɨpova, uan dapaniba roava a dɨpova ghaze, \v 40 “Nɨ, gumazir Godɨn Dɨpenim akarigh aruer pumuning ko mɨkezimɨn uam an ingarasa mɨkemezim! Nɨ uabɨ uabɨn akuragh! Egh nɨ guizbangɨra Godɨn Otarim, nɨ ter ighuvim ategh izighirɨ.” \p \v 41 Ezɨ kamaghɨra ofa gamir gumazir ekiaba ko Judabar arazibagh fozir gumaziba ko Judabar gumazir dapaniba izava a dɨpova ghaze, \v 42 “A gumazir igharazibar akurvasi, egha uabɨ uabɨn akurvaghan ibura. A Israelbar Atrivim, kamaghɨn a ter ighuvim ategh izighirɨ, eghtɨ e nɨghnɨzir gavgavim an ikiam. \v 43 A nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikia, egha ghaze, kɨ Godɨn Otarim. Eghtɨ God guizbangɨra ifongiam an ikɨva, datɨrɨghɨn an akuraghtɨ, e ganika!” \v 44 Ezɨ kamaghɨra okɨmakɨar gumazir Iesus boroghɨn ter ighuvimningɨn guraghav itimning, uaghan akar kabar a dɨpova a mɨgei. \s Iesus areme \r (Mak 15:33-41 ko Luk 23:44-49 ko Jon 19:28-30) \p \v 45 Ezɨ aruem iza pazaghar torim gatima, mɨtatem nguazimɨn itir nguibaba bar da avaragha ghua, dughiam ghua 3 kloghɨn guaratɨzimɨn tu. \v 46 Egha dughiam 3 kloghɨn boroghɨra izima, Iesus pamten kamaghɨn dei, “Eli, Eli, lama sabaktani?” Akar kamɨn mɨngarim kamakɨn, “Nan God, nan God, nɨ tizim bagha na ataki?” \p \v 47 Ezɨ gumazir an boroghɨn tuivighav itiba akar kam baregha ghaze, “Gumazir kam ti Elaijan dei.” \p \v 48 Egha men mav zuamɨra ivegha ghua dɨpamɨn suizir bizir mam inigha wainɨn afangtɨzim isava a gatɨ. Ezɨ wain a gizɨvazɨma, an a isa aghorir mam gatɨ. Egha aneremasa a isa Iesusɨn amadi. \v 49 Ezɨ marazi mɨgɨa ghaze, “Ia tegh, e ganika, Elaija ti izɨva an akuragham, o puvatɨ.” \p \v 50 Ezɨ Iesus ua pamtem diagha uan duam suegha areme. \p \v 51 Ezɨ dughiar kamra, Godɨn Dɨpenimɨn guraghav itir inir ekiam pɨn ikegha tongɨra bigha, ghuaghira vɨn otogha akuar pumuning irɨ. Ezɨ mɨkɨmkɨzim otozɨma, dagɨar ekiaba bɨaghire. \v 52 Ezɨ matmatiaba kuaghɨrima, Godɨn gumazamizir avɨrir ariaghreziba ua dikavigha, \v 53 egha uan moziba ataki. Eghtɨ gɨn Iesus dɨkavightɨma, me nguibar ekiam Jerusalemɨn aven mangam. Eghtɨ avɨrir ekiam men ganam. \v 54 Ezɨ 100 plan mɨdorozir gumazibar garir gumazir ekiar mam, uan mɨdorozir gumaziba ko, me garima mɨkɨmkɨzim otozɨma, arazir kaba otivima, me bar puvɨram atiati. Egha me kamaghɨn mɨgei, “Bar guizbangɨra, gumazir kam Godɨn Otarimra.” \v 55 Amizir avɨriba uaghan izegha iti. Me Galilin Distrigh ategha Iesusɨn akurvaghasa an gɨn ize. Amizir kaba mong saghon tuivighav ikia gari. \v 56 Men tongɨn, Makdalan nguibamɨn amizim Maria, ko Jems ko Josepɨn amebam Maria, ko Sebedin otarimningɨn amebam. \s Me Iesusɨn kuam isa, dagɨar torim gatɨ \r (Mak 15:42-47 ko Luk 23:50-55 ko Jon 19:38-42) \p \v 57 Ezɨ amɨnim pɨrasava amima, Arimatean nguibar ekiamɨn gumazir mam izi. An ziam Josep, a dagɨar avɨriba itir gumazim. \v 58 A uaghan Iesusɨn suren gumazir mam. Egha Pailat bagha ghua Iesusɨn kuam iniasa an azai. Ezɨ Pailat mɨdorozir gumazibav kemezɨ, me Iesusɨn kuam isa Josep ganɨngi. \p \v 59 Ezɨ Josep a inigha inir ghurghurir aghuir mamɨn a rɨki. \v 60 Egha an kuam inigha ghua, a isa ua bagha okorezir mozir igiam gatɨ. Egha Josep dagɨar ekiar mam poghpuegha ghua mozimɨn akam gasaragha, anepɨri. A kamaghɨn amigha ghu. \p \v 61 Ezɨ Maria, Makdalan nguibamɨn amizim, koma Marian igharazir mam, aning mozimɨn boroghɨn aperaghav ikia, an gara iti. \s Mɨdorozir gumaziba mozimɨn gara iti \p \v 62 Ezɨ Sabat bagha bizibar kɨrir dughiam gɨfa, ezɨ an gɨn izir dughiamɨn ofa gamir gumazir ekiaba ko Farisiba Pailat bagha ghue.\f + (27:62) Kar Sabatɨn dughiamra.\f* \v 63 Me ghua kamaghɨn a mɨgei, “Gumazir ekiam, e gumazir ifavarir kam ikia mɨkemezir mɨgɨrɨgɨar mam ginɨrɨ. A ghaze, ‘Aruer pumuning ko mɨkezim gɨvaghtɨma kɨ ua dɨkavam.’ \v 64 Kamaghɨn amizɨ, nɨ mɨkemeghtɨ, me mozim aruer pumuning ko mɨkezimɨn deragh anepɨrigh. Puvatɨghtɨma, an suren gumaziba an kuam okemegh, egh gumazamizibav kɨm suam, a ua dɨkafi. Eghtɨ an ifavarir akar kam, a faragha amizir ifavarir akam gafiragham.” \p \v 65 Ezɨ Pailat kamaghɨn me mɨgei, “Ia mangɨ, mɨdorozir gumaziba inigh me mɨkɨmtɨma, me mozimɨn gan ikɨ. Egh ia mangɨ, mozim apɨrasa ifongezɨ moghɨn, ia damuva, egh bar anepɨrigh.” \v 66 Ezɨ me ghua mozim apɨri. Egha ifevimɨn mɨn bizir mam mozir akam gighufa, egh me fogham, gumazitam dagɨam gɨraghan kogham. Egha mɨdorozir gumaziba ataghizɨma, me mozimɨn gara iti. \c 28 \s Iesus ua dɨkafi \r (Mak 16:1-10 ko Luk 24:1-10 ko Jon 20:1-18) \p \v 1 Ezɨ Sabatɨn dughiam gɨvazɨma, Sanden bar mɨzaraghara aruem anadima, Makdalan amizim Maria, ko Marian igharazim uamategha mozimɨn ganasa izi.\f + (28:1) Wikbar dughiar faragh zuim, a Sandera.\f* \p \v 2 Ezɨ mɨkɨmkɨzir ekiam maghɨram oto. Ezɨ Godɨn enselɨn mam Godɨn Nguibam ategha izaghɨra, dagɨar Iesusɨn mozir akamɨn itim poghpuegha, mong mozir apɨnimɨn ghugha, egha dagɨam gaperaghav iti. \v 3 Enselɨn ganganim, mati onɨmarim taghtazi moghɨn gari, ezɨ an korotiaba bar ghurghuri. \v 4 Ezɨ mɨdorozir gumaziba an atiatia, inɨgha egha aremezɨ moghɨn iti. \p \v 5 Ezɨ ensel kamaghɨn amizir kamning mɨgei, “Gua atiatingan markɨ. Kɨ fo, gua me ter ighuvim gafuzir gumazim Iesus bagha gara izi. \v 6 A kagh itir puvatɨ. A faragha mɨkemezɨ moghɨn ua dɨkavigha gɨfa. Gua izɨ, a kagh irɨghav ikezir danganimɨn gan. \p \v 7 “Egh gua zuamɨra mangɨ, an suren gumazibav kɨm suam, a ua dɨkavigha gɨvagha mozimɨn itir puvatɨ. Ia oragh. A ia bativasa faragha Galilin zui. Ia mangɨ, munagh an ganam. Kɨ bizir kamɨn gun gua mɨkɨmasa ize.” \p \v 8 Ezɨ amizimning puv atiatiava, egha uaghan bar akonge. Egha zuamɨra mozim ategha, ivegha Iesusɨn suren gumazibav kɨmasa zui. \p \v 9 Ezɨ Iesus tuavimɨn maghɨra aning bato, egha ghaze, “Mɨzarazir aghuim.” Ezɨ aning an boroghɨn ghua, an dagarimning suiragha an ziam fe. \v 10 Ezɨ Iesus kamaghɨn aning mɨgɨa ghaze, “Gua atiatingan markɨ. Gua mangɨ, nan aveghbuabav kɨm suam, me Galilin mangɨ egh munagh nan ganam.” \s Mɨdorozir gumaziba mɨkemezir akam \p \v 11 Amizimning Iesusɨn suren gumaziba bagha zuima, mɨdorozir gumazir mozimɨn gara ikeziba Jerusalemɨn aven ghue. Egha otivizir araziba bar dar gun ofa gamir gumazir ekiabav keme. \v 12 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba, Judabar gumazir dapaniba inigha akar mam akɨri. Egha dagɨar avɨribar mɨdorozir gumazibagh ivezegha, \v 13 egha me mɨgɨa ghaze, “Ia kamaghɨn mɨkɨm suam, e akuima, an suren gumaziba dɨmagarimɨn izava an kuam okemegha ghue. \v 14 Eghtɨ gavmanɨn gumazir ekiam akar kam bareghtɨma, e uari a ko mɨgɨrɨgɨam akɨram, eghtɨ ia osɨmtɨziba puvatɨgham.” \v 15 Ezɨ mɨdorozir gumaziba dagɨar kaba inigha, gumazir ekiaba mɨkemezɨ moghɨn ami. Ezɨ akar kam ghua Judabar tongɨn bar ekefegha iza dughiar kamɨn, Judaba kamaghɨra mɨgɨavɨra iti. \s Iesusɨn suren gumaziba damuamin ingangarim, Iesus an gun me mɨgei \r (Mak 16:14-18 ko Luk 24:36-49 ko Jon 20:19-23) \p \v 16 Ezɨ Iesusɨn suren gumazir 11 pla Galilin ghua, mɨghsɨar a me bativasa mɨkemezimɨn oto. \v 17 Egha me Iesusɨn garava an ziam fe, egha men marazi okam nɨghnɨsi. \v 18 Ezɨ Iesus men boroghɨra iza kamaghɨn me mɨgei, “God nguazim ko overiam gativamin gavgaviba bar na ganɨngi. \v 19 Kamaghɨn amizɨ, ia nguazimɨn itir nguibaba bar dar mangɨ, gumazamiziba bar me damutɨ, me nan suren gumazamizibar otiv. Eghtɨ ia Afeziamɨn ziam ko, nan ziam, ko Godɨn Duamɨn ziamɨn me ru. \v 20 Egh kɨ ia mɨkemezir mɨgɨrɨgɨaba, ia bar da isɨva men sure damu, eghtɨ me dar gɨn mangɨ. Ia deravɨra fogh, kɨ ia ko ikɨvɨra ikɨ mangɨtɨ, nguazir kamɨn dughiam gɨvagham.”