\id LUK \ide UTF-8 \h LUK \toc1 Luk Osirizir Akar Aghuim \toc2 Luk \toc3 Lu \mt Luk Osirizir Akar Aghuim \is Akar Faragha Zuim \ip Luk Osirizir Akar Aghuimɨn, e Iesusɨn garima, a Israelbar gumazamiziba ua me inigha, egha Kantrin Igharazibar Gumaziba, uaghan me ini. Ezɨ Iesus uan ingangarim damuasa, kamaghɨn gumazamizibav mɨgɨa ghaze, God akar aghuim gumazir onganaraziba mikɨnasa na ginaba. Ezɨ kamaghɨn amizɨma, Ekiamɨn Duam nan iti. (Luk 4:18ɨn gan.) Ezɨ bar guizbangɨra, akɨnafarir kamɨn Luk Iesus geghara ghaze, a gumazamizir osɨmtɨzir avɨriba ateribar apangkuvigha deravɨra me gami. \ip Bizir Iesus amiba, da an adarazir gamima, me bar a gakonge. Dughiar Maria a batezimɨn, gumazamiziba bar akonge (Luk 1:42-48, 2:10), egha ghua akɨnafarim gɨvazɨ naghɨn tuzɨ, Iesus Godɨn Nguibamɨn ghuavanabozɨma, me bar akuega mamaghɨra iti. (Luk 24:52ɨn gan). \ip Iesusɨn ikɨmɨrimɨn bizir avɨriba Luk uabɨra dagh eghari. Bizir kaba, da akɨnafarir igharazitamɨn itir puvatɨ. Luk uabɨra, Iesus nguazimɨn izezir bizir avɨrir otivizibagh eghari. Luk uabɨra, a Iesusɨn akar isɨn zuir kam geghari, a kamakɨn: Gumazir mam osɨmtɨzim tuavimɨn a bato, ezɨ Samarian gumazim an akura. Ezɨ akar isɨn zuir igharazim, Luk a geghari, otarim afeziam ategha ghua tintinibar aruigha gɨn uamategha ize. Egha Luk Iesusɨn akar isɨn zuir mabanang uaghan dagh eghari. Egha Luk uabɨra, bizir Sakius batozim geghari, kar gumazir dagɨaba isim. \ip Bizir maba Luk akar avɨriba dar iti, dar kara: God ko mɨkɨmɨvɨra ikiamin arazim, ko Godɨn Duamɨn ingangarim, ko God gumazamizibar arazir kuraba gɨn amadir arazim. Egha Luk uaghan amiziba ingarizir bizibar akar avɨriba da iti. \ip Lukɨn akaba, da akɨnafarir kamra itir puvatɨ. Luk uaghan akɨnafarir igharazim osiri, e a dɨbora ghaze, Aposelbar Ingangaribar Akɨnafarim. E fo, Iesus Godɨn Nguibamɨn ghuavanabogha gɨvazɨma, Aposelba bizir avɨribagh ami. Ezɨ akɨnafarir kamɨn aven, Luk aposelba amizir bizibar eghaghanim osiri. \c 1 \s Luk osirizir akar faragha zuim \p \v 1-4 Gumazir aruam, Tiofilus, nɨ fo, gumazir avɨriba God en tongɨn amizir bizibar ganigha, dar gun osirasava ami. E gumazir uari uan damaziba ganizibar akam baraki. Egha me faragha Godɨn akamɨn ingangarir gumazibar otivigha, egha an akam akuri. Kamaghɨn amizɨ, kɨ uaghan akar kam osirigh nɨ bagh anemangasa. Egha kɨ deraghavɨra dar mɨngaribagh foghasa ingara ghua dagh foghava, nɨ bagha bar deravɨrama da osiri. Nɨ dar gan fogh suam, bizir nɨ oraghizir kaba da guizɨn biziba. \ms Jon Gumaziba Ruer Gumazimɨn amebam a batezir dughiam, ko Maria Iesus batezir dughiamɨn mɨgɨrɨgɨam \mr (Sapta 1:5-2:52) \s Ensel Sekaraian mɨgɨa ghaze, Jon otogham \p \v 5 Dughiar kamɨn Herot Judian atrivimɨn itima, Godɨn ofa gamir gumazir mamɨn ziam Sekaraia, an Abiyan adarazir gumazir mam. Ezɨma an amuim Elisabet, an Aronɨn ovavim. \v 6 Aning bar deraghavɨra Godɨn araziba koma an akam baragha dar gɨn zui. Ezɨma God aningɨn garima, aning an damazimɨn bar dera. \v 7 Elisabet furabagh ati, kamaghɨn amizɨma aning boriba puvatɨghava, dughiar ruarim pura ikia ghua bar ghuri. \p \v 8 Ezɨ dughiar mamɨn ofa gamir gumaziba ingarima, Sekaraia uaghan ofa gamir gumazimɨn mɨn Godɨn damazimɨn ingari. \v 9 Ezɨ me Godɨn Dɨpenimɨn ofa gamir gumazibar arazibar gɨntɨgha, gumazim amɨsɨvasa me dagɨabagh da kuri. Ezɨ God anemɨsefe. Eghtɨ Sekaraia Godɨn Dɨpenimɨn aven mangɨ mɨgharir mughuriar aghuim zuim dapongam.\f + (1:9) Kar men arazim, God gumazim uan ingangarim bagha anemɨsɨvasa, me ikararer kam gami. Ikararer kam a satun ikararer biziba iniasa ikararemɨn amir puvatɨ.\f* \v 10 Ezɨma mɨgharir mughuriar aghuim zuim dapongamin dughiam otozɨma, gumazamizir Godɨn ziam feba, Godɨn Dɨpenimɨn mɨriamɨn uari akuvagha God ko mɨgei. \p \v 11 Ezɨma Ekiamɨn Ensel a batogha, mɨgharir mughuriar aghuimɨn ofan danganimɨn agharir guvimɨn amadaghan tughav iti. \v 12 Ezɨ Sekaraia an apigha dɨgavir kuram gamigha bar atiatingi. \v 13 Ezɨma ensel kamaghɨn a mɨgei, “Sekaraia, nɨ atiatingan markɨ, nɨ God ko mɨkemezir mɨgɨrɨgɨam, God a baraki. Ezɨma nɨn amuim Elisabet nɨ bagh otarim bategham. Eghtɨ nɨ ziar kam, Jon a datɨgh. \v 14-15 Egh nɨ bar akuegh navir amɨrɨzimɨn ikɨ. Eghtɨ a Godɨn damazimɨn ziar ekiam iniam, kamaghɨn gumazamizir avɨriba an otoghamin dughiamɨn bar akuegham. Eghtɨ a wain ko dɨpar onganibar aman kogham. Egh a uan amebamɨn navir averiamɨn aven ikɨvɨra ikɨtɨ, Godɨn Duam bar a gizɨvagham. \v 16 Egh a uam Israelɨn gumazamizir avɨriba inigh men Ekiam God bagh mangam. \v 17 Egh Elaijan itir Godɨn Duam ko gavgavir kamra Jon Ekiamɨn faragh mangɨva, afeziabar amutɨma me uan boriba ua dagh fueghɨva, akɨriba ragha God gasaraziba ua me damutɨma me ua nɨghnɨzir aghuibar gumazibar amuva, egh gumazibav kɨmtɨma me uari akɨrɨghasɨ Ekiam mɨzuam ikiam.” \p \v 18 Ezɨ Sekaraia enselɨn azara, “Kɨ ghurizɨ, nan amuim uaghan ghurigha gɨfa. Kamaghɨn amizɨ, kɨ manmaghɨn bizir kam guizbangɨra a gɨfogham?” \p \v 19 Ezɨ ensel an akam ikara, “Kɨ Gebriel. Kɨ Godɨn damazimɨn tughav iti. God uabɨ na amadazɨma, kɨ akar aghuir kamɨn nɨ mɨkɨmasa ize. \v 20 Nɨ nan akaba baregha nɨghnɨzir gavgavim dar itir puvatɨ. Ezɨ bizir kam bagh nɨ mɨkɨman kogh nɨmɨra ikiam, mamaghɨra ikɨtɨma bizir kaba otivamin dughiam otogham.” \p \v 21 Ensel Sekaraia mɨgeima, gumaziba ko amiziba azenan ikia Sekaraia mɨzua ghuav amɨragha pura nɨghnɨsi, manmaghɨn amizim a dughiar ruarimɨn Godɨn Dɨpenimɨn aven iti? \v 22 Ezɨ an azenan otoghava, me mɨkɨman asaghasaki. Ezɨ me fo, a ti Godɨn Dɨpenimɨn aven irebamɨn mɨn bizitamɨn gani. Egha an akamɨn me mɨgeir puvatɨgha dafaribara me mɨgei. \p \v 23 Eghava an ingangarir dughiam gɨvazɨma, a uan nguibamɨn ghu. \v 24 Ezɨma dughiar maba ghua gɨvazɨma an amuim Elisabet navim ada 5 plan iakinibar uabɨ modo. \v 25 Egha a kamaghɨn mɨgei, “Ekiam na bagha bizir kam gami. A nan apangkuvigha nan aghumsɨzim gumazamizibar damazimɨn anedangi.” \s Ensel Maria bagha akam inigha zui \p \v 26 Egha Elisabetɨn navir adasem 6 plan iakinimɨn otozɨma, God ensel Gebriel Nasaretɨn anemada, Galilin Distrighɨn aven itir nguibam. \v 27 Ezɨ ensel ghua, guivir igiar gumazitam koma akuizir puvatɨzim, an ziam Maria, me gumazim Josepɨn ikiasa a ginaba. Josep, an Atrivim Devitɨn ovavimra. \v 28 Ensel a bagha ghuava kamaghɨn a mɨgei, “Dughiar aghuarim Maria. Ekiam nɨ gifongegha deravɨra nɨ gamua egha nɨ ko iti.” \v 29 Ezɨ Maria an akam baregha dɨgavir kuram gamigha pura nɨghnɨsi, “Kar akar manmaghɨn amizim?” \p \v 30 Ezɨ ensel kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Maria, nɨ atiatingan markɨ, God bar nɨ gifuegha nɨ ko iti. \v 31 Nɨ oragh, nɨ navim asegh otarim bateghɨva, ziar kam Iesus, a datɨgh. \v 32 A ziar ekiam ikɨtɨ, me suam, kar Godɨn bar pɨn itimɨn otarim. Eghtɨ God a damightɨ, a uan ovavim, Atrivim Devitɨn mɨn ikiam. \v 33 Eghtɨ a Jekopɨn adarazir atrivimɨn ikɨvɨra ikiam. Eghtɨ a bizibagh ativamin dughiar kam gɨvaghan kogham.” \v 34 Ezɨma Maria kamaghɨn enselɨn azara, “Kɨ guivir igiar patamɨn itir puvatɨzim. Ezɨma bizir kam manmaghɨn na batogham?” \v 35 Ezɨ ensel an akam ikaragha kamaghɨn mɨgei, “Godɨn Duam nɨ bagh izeghtɨ bar pɨn itir Godɨn gavgavim nɨ avaragham. Eghtɨ borim Godɨn damazimɨn zueghtɨ me Godɨn Otarim a darɨgham. \v 36-37 Bizitam Godɨn aven kozir puvatɨ. Nɨn anabam Elisabet, a ghurigha, egha uaghan navim adai. Me ghaze, an navim asangan kogham, ezɨ an navir adasem datɨrɨghɨn iakinir 6 plan tu.” \v 38 Ezɨ Maria kamaghɨn ensel ikara, “Kɨ Godɨn ingangarir amizim. Nɨ mɨkemezir moghɨra God bizibar na damu.” Ezɨ ensel anetegha ghu. \s Maria Elisabetɨn ganasa zui \p \v 39 Ezɨ dughiar kamɨn Maria uan biziba akɨrighava zuamɨra nguibar ekiar Judian Distrighɨn mɨghsɨamɨn itimɨn ghu. \v 40 Egha a Sekaraian dɨpenimɨn aven ghugha dughiam Elisabet ganɨngi. \v 41 Ezɨ Elisabet Marian tiarim barazima, an borim an navimɨn aven aguaghfa, ezɨma Elisabet Godɨn Duam a gizɨfa. \v 42 Eghava a pamtemɨn tiarim akarigha kamaghɨn mɨgei, “Nɨ amizibagh afirazɨ God bar bizir aghuim nɨ gami. Egh a uaghan bizir aghuim borir nɨ oteghamim gami. \v 43 Ezɨ God tizim bagha deravɨra na gami, ezɨma nan Ekiamɨn amebam na bagh izi? \v 44 Ezɨ kɨ nɨ barazi, nɨ dughiam na ganɨngizɨma borir na navir averiamɨn itim bar akuegha aguaghfa. \v 45 Nɨ nɨghnɨzir gavgavim Godɨn iti, ezɨ Ekiam nɨ mɨkemezɨ moghɨn bizibar nɨ gami. Kamaghɨn nɨ bar akongegh.” \s Marian ighiam \p \v 46-49 Ezɨ Maria kamaghɨn mɨgei, \b \q “Kɨ pura Ekiamɨn ingangarir amizim, \q2 kamaghɨn amizɨma a na ginɨrɨ. \q Kamaghɨn nan navim Ekiamɨn ziam fe. \q2 Ezɨ nan duam God bagha bar akonge, \q3 a nan akurvazim. \q God a bar gavgavigha bizir bar ekiabar na gami. \q2 Ezɨ an ziam bar zuegha dera. \q2 Kamaghɨn amizɨ, datɨrɨghɨn tugh mangɨ \q3 gumazamiziba na mɨkɨm suam, \q3 God deravɨra nɨ gami. \q \v 50 Ezɨma a gumazamizir an atiatiava an apengan itibar apangkufi. \q2 A kamaghɨra datɨrɨghɨn itir gumazamizibar amu \q3 gɨn izamin gumaziba ko amizibar amu mamaghɨra ikiam. \q \v 51 A uan dafarimɨn bizir bar gavgavibagh ami. \q2 Gumazir uarira uan ziaba feba, a men agɨrazɨma me are. \q \v 52 God atrivibar gavgavim dɨkabɨragha \q2 gumazir kɨniba fe. \q \v 53 A bizir aghuiba isava mɨtiriaba azibagh aniga, \q2 biziba bar izɨvaziba amangizɨma me pura ghue. \q \v 54-55 A uan ingangarir gumazim Israelɨn akura. \q2 Egha en ovavibagh amizir akar gavgavim gɨnɨghnɨghavɨra iti. \q2 Egha Abrahamɨn apangkuvigha, \q3 egh gɨn otivamin gumazibar apangkuvigh mamaghɨra ikiam.” \b \p \v 56 Ezɨ Maria iakinir pumuning ko mɨkezimɨn Elisabet ko ikegha gɨn uamategh uan nguibamɨn ghu. \s Elisabet Jon batezir dughiam \p \v 57 Ezɨma Elisabet otamin dughiam otozɨma, an otarim bate. \v 58 An boroghɨra itir darasi koma an anababa kamaghɨn oraki, Ekiam an apangkuvigha bizir aghuim a gamizɨma, me a ko bar akonge. \v 59 Ezɨ an 7 plan dughiaba gɨvazɨma, me borimɨn mɨkarzir mogomem aghorasa izi. Egha me an afeziamɨn ziam Sekaraia a darɨghasa. \v 60 Ezɨma an amebam kamaghɨn me mɨgei, “Puvatɨ! E Jon a darɨgham.” \v 61 Ezɨ me kamaghɨn a mɨgei, “Nɨn anabatam ziar katam itir puvatɨ.” \v 62 Egha me dafarimra an afeziamɨn azangsɨsi, a ziar manatam uan otarim darɨgham. \v 63 Egha Sekaraia an ziam osirasa biziba bagha dafaribara men azangsɨsi. Egha kamaghɨn osiri, “An ziam Jon.” Ezɨma me kamaghɨn ganigha bar aguaghfa. \v 64 Ezɨma an akam zuamɨra kuiaghrɨzɨma an mɨzem fɨriaghrɨzɨma, a maghɨra mɨgɨava Godɨn ziam fe. \v 65 Ezɨma an boroghɨn itir darazi kamaghɨn ganigha, bar atiatingi. Ezɨma Judian Distrighɨn itir nguibar mɨghsɨabar itibar gumaziba bizir otivizir kaba baregha dar gun uariv gei. \v 66 Ezɨ Ekiamɨn gavgavim borir kam ko iti. Ezɨma me bar moghɨra bizir kam baregha, a gɨnɨghnɨgha a bagha azangsɨsi, “Borir kam bar manmaghɨram otogham?” \s Sekaraian ighiam \p \v 67 Ezɨma an afeziam Sekaraia Godɨn Duam a gizɨvazɨma, a Godɨn nɨghnɨzimɨn gun mɨgei, \b \q \v 68 “Ekiam iza uan gumaziba ko amiziba ua me ini, \q2 kamaghɨn amizɨma, e an ziam fe, a Israelbar God. \q \v 69 God en akurvaghasa uan ingangarir gumazim Devitɨn adarazir aven gumazir bar gavgavim amɨsefe. \q \v 70 Godɨn akam inigha izir gumaziba bizir kamɨn gun fomɨra kamaghɨn me mɨkeme. \q \v 71 An en apaniba koma en atara pazav e gamibar dam e iniasa ize. \q \v 72 Egh apangkuvim en ovavibar akakaghɨva, \q uan Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavim nɨrɨgham, \q2 \v 73 akar gavgavir en ovavim Abraham ganɨngizim. \q \v 74 Egh en apaniba dam e iniva, \q2 en amamangatɨghtɨma e an ingarsɨva atiatingan koghɨva, \q2 \v 75 eghɨva e an damazimɨn arazir aghuir a ifongezibar gɨn mangam, \q3 eghtɨ a ifongezir arazir aghuir kaba en ikiam. \q \v 76 Ezɨ nɨ nan borim, nɨ faragh mangɨ Ekiam bagh tuavim akɨr. \q2 Kamaghɨn amizim, me Godɨn bar pɨn itimɨn akam inigha izir gumazim nɨ darɨgham. \q \v 77-78 Godɨn apangkuvim e ko itima, a uan gumazamiziba ua me iniamin fofozim me ganɨga, \q2 men arazir kuraba gɨn amadi. \q3 Ezɨma aruemɨn angazangarim Godɨn Nguibamɨn ikegh e bagh izighram. \q \v 79 Egh angazangarim mɨtarmemɨn ikiava aremeghasava amibagh feghɨva, \q2 egh navir amɨrɨzimɨn tuavim en suebar akagham.” \b \p \v 80 Ezɨma Jon gɨn aghuiga gɨvazɨma an duam uaghan aghua gavgafi. Egha a Judian nguazir gumaziba puvatɨzimɨn iti. Egha ghua an azenim girɨgha Israelɨn gumazibar damazimɨn oto. \c 2 \s Maria Iesus bate \r (Matyu 1:18-25) \p \v 1 Ezɨ dughiar kam Sisar Ogastus akar gavgavim amadagha ghaze, “Rom garir nguibabar gumazamiziba bar mangɨ uan ziaba osir.” \v 2 Dughiar kam Kwirinius, a Sirian gumazir dapanimɨn itima, ziaba osirir dughiar faragha zuir kam oto.\f + (2:2) Dughiar kam, Romɨn gavman Israelbar nguibaba bar dagh ativagha dar gari. Israelɨn nguibar ekiam, a Provins Sirian aven iti. Romɨn gavmanɨn gumaziba, me men garir atriviba dɨbora ghaze, “Sisar.”\f* \v 3 Ezɨ gumazamiziba uan ziaba osirasa uan nguibabara zui. \v 4 Ezɨ Josep uaghan Devitɨn anabar mam. Kamaghɨn a Galilin Distrighɨn itir nguibam Nasaret ategha, Judian Distrighɨn itir nguibam Betlehemɨn zui, kar Devitɨn nguibam. \v 5 A mangɨva uan amuir inabazim Maria ko aning uan ziamning osirasa. Dughiar kam Maria borimɨn navim adai. \v 6 Egha aning ghuava Betlehemɨn itima, Maria borim batamin dughiam oto. \v 7 Ezɨ a uan otarir ivariam bate. Egha borim inir avɨzibar a nomke. Dughiar kam dɨpenir akuim izɨfa. Kamaghɨn amizɨ, aning borim isava bulmakauba apir danganimɨn anetɨ. \s Enselba akam inigha sipsipbar garir gumaziba bagha zui \p \v 8 Ezɨ sipsipbar garir gumazir maba nguibamɨn azenan ikiava, dɨmagaribar uan sipsipbar gara me geghufi. \v 9 Ezɨ Ekiamɨn enselɨn mam pura me batozɨ, Ekiamɨn angazangarim me gisira. Ezɨ me bar atiatingi. \v 10 Ezɨ ensel kamaghɨn me mɨgei, “Ia atiatingan markɨ. Ia oragh! Kɨ akar aghuim inigha ia bagha izi. Akar aghuir gumazamiziba bar me damightɨ, me bar akongegham. \v 11 Datɨrɨghɨn Devitɨn nguibamɨn akurvazir gumazim ia bagha oto. A God Ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezir Gumazim, a en Ekiam. \v 12 Ia mangɨ kamaghɨn ganigh fogh, ia gantɨma me borim inir avɨzibar a nomkeghɨva bulmakauba apir danganim datɨghtɨma a irɨghɨv ikiam.” \v 13 Ezɨ maghɨra, Godɨn nguibamɨn enselɨn avɨrir bar dafam otogha enselɨn kam ko me Godɨn ziam fa kamaghɨn mɨgei, \b \q \v 14 “Ia bizibar pɨn itir Godɨn ziam fɨ. \q2 Eghtɨ nguazimɨn itir gumaziba ko amizir God ifongeziba, \q3 me navir amɨrɨzimɨn ikɨ.” \s Sipsipbar garir gumaziba Iesusɨn ganasa zui \p \v 15 Ezɨ enselba sipsipbar garir gumaziba ategha Godɨn nguibamɨn ghuezɨma, ezɨ sipsipbar garir gumaziba uarira uariv gei, “Aria, e Betlehemɨn mangɨva Ekiam e mɨkemezir bizir otozimɨn ganika.” \v 16 Egha me zuamɨra ghuava Josep ko Marian api, egha borimɨn garima a bulmakauba apir danganim girɨghav iti. \v 17 Egha sipsipbar garir gumaziba borimɨn ganigha, egha ensel borimɨn gun me mɨkemezir akabar gun gumazir igharazibav gei. \v 18 Ezɨ gumazamiziba sipsipbar garir gumazibar eghaghanim baregha dɨgavir kuram gami. \v 19 Ezɨ Maria bizir kaba uan navir averiam gatɨgha, egha dagh nɨghnɨghavɨra iti. \v 20 Ezɨ sipsipbar garir gumaziba uamatenge. Ensel me mɨkemezɨ me oraghizɨ moghɨn bizibar gari, da otifi. Kamaghɨn me bar akuegha Godɨn ziam fa zui. \s Godɨn ensel me mɨkemezɨ mokon, me ziam Iesus a gatɨ \p \v 21 Ezɨ 7 plan dughiaba gɨvazɨma an mɨkarzir mogomem aghoramin dughiam otozɨ me ziam Iesus a gatɨ. Maria tɨghar navim asangam, ensel faragha a gatɨzir ziam. \s Simeon ko Ana Godɨn Dɨpenimɨn Iesusɨn gari \p \v 22 Ezɨ Moses Osirizir Arazibar mɨn amebam Godɨn damazimɨn zueghamin dughiam otozɨma, Maria ko Josep borim inigha Ekiam danɨngasa Jerusalemɨn zui. \v 23 Ekiam Moses ganɨngizir arazibar osizirim iti, borir otarir ivariaba me da isɨ ua Ekiam danɨngam. \v 24 Ezɨ aning Ekiamɨn arazir osiriziba mɨkemezɨ moghɨn, aning ofa damuasa, kuarazir bunbar pumuning, o bunbamɨn mɨn gari kuarazir igiar pumuning inigha izi. \p \v 25 Ezɨ Jerusalemɨn aven gumazir mam, an ziam Simeon, a Godɨn damazimɨn deragha God baghavɨra iti. A Israelɨn gumazamizibar osɨmtɨziba a gɨvamin dughiam bagha mɨzuai iti. \v 26 Godɨn Duam bizir kam azenarama an akagha gɨfa, a faragh Ekiamɨn Krais (Gumazir God Ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezim), an an ganighɨva, gɨn aremegham.\f + (2:26) Kraisɨn mɨngarimra kara, God Ua E Iniasa Mɨsevezir Gumazim.\f* \v 27 Kamaghɨn amizɨma Godɨn Duam nɨghnɨzim a ganɨngizɨma a Godɨn Dɨpenir avɨzimɨn zui. Ezɨ Josep ko Maria Iesus inighava aven iza Ekiamɨn arazir osirizim mɨkemezɨ moghɨn, a damuasa. \v 28 Ezɨ Simeon Iesus inighava uan dafarimningɨn a ifiraghava Godɨn ziam fa kamaghɨn mɨgei, \b \q \v 29-32 “Ekiam, kɨ nɨn ingangarir gumazim. \q Eghtɨ nɨn akurvazimɨn angazangarim nɨ Kantrin Igharazibar Gumaziba me danɨngam. \q2 Egh ziar ekiam Israelbar anɨngam; me nɨn gumazamiziba. \q Ezɨ nɨ gumazamizibar damazibar me bagha akurvazir bizir kam gami. \q2 Ezɨ nɨ en akuragh ua e iniamin bizir kam, kɨ uan damazimɨn an ganigha gɨfa. \q Kamaghɨn amizɨ, nɨ fomɨra mɨkemezɨ moghɨn nɨ na ateghtɨ kɨ mangɨ, \q2 navir amɨrɨzimɨn ikiam.” \b \p \v 33 Ezɨ borimɨn amebam ko afeziam Simeon an gun mɨkemezir mɨgɨrɨgɨaba baregha aning nɨghnɨzir avɨribagh ami. \v 34 Ezɨ Simeon ghaze, God bizir aghuiba ia bagh a dar amu, egha Simeon an amebam Maria kamaghɨn a mɨgei, “Borir kam God a ginaba, eghtɨ Israelɨn avɨriba God bagh tugh gavgavigham. Eghtɨ avɨriba iregham. Eghtɨ gumazamiziba bizir an amibar ganɨva akar kurabar dav kɨmam. \v 35 Kamaghɨn gumazir avɨribar nɨghnɨzir navimɨn aven itiba azenan otivam. Eghtɨ osɨmtɨzir ekiar mam uaghan nɨn mɨkarzimɨn otivam.” \p \v 36 Ezɨ Godɨn akam inigha izir amizir mam iti, an ziam Ana, a Panuelɨn guivim, Aserɨn anabam. A faragha pamɨn itima aningɨn 7 plan azeniba, ezɨ an pam aremezɨma, ezɨ datɨrɨghɨn a bar ghuri. \v 37 Egha 84 plan azeniba, a odiarimɨn iti. A Godɨn Dɨpenim ataghrazir pu, egha dɨmagariba ko arueba Godɨn ziam fa, egha dagheba ataghragha God ko mɨgei. \v 38 Egha dughiar kamra a uaghan iza men mɨriamɨn tu. A biziba bagha God mɨnabi. Egha borir kamɨn gun gumazamizir avɨribav gei, me God ua Jerusalemɨn itir gumaziba ko amiziba iniamin dughiam mɨzuai. \s Josep uamategha Nasaretɨn zui \p \v 39 Egha Josep ko Maria biziba bar Ekiamɨn arazir osirizim mɨkemezɨ moghɨn dagh amigha gɨvagha, egha uamategha Galilin Distrighɨn aven itir nguibam Nasaretɨn zui. \v 40 Ezɨ borim aghuiga mɨkarzimɨn gavgafi. Ezɨ fofozir aghuim bar a gizɨfa. Ezɨ bizir aghuiba God a bagha dagh ami. \s Iesus otarir igiamra ikiava, Godɨn Dɨpenimɨn ghu. \p \v 41 Azeniba zurara Iesusɨn amebam ko afeziam, God Israelbagh Itazir Dughiamɨn Isam bagha Jerusalemɨn zui. \v 42 Ezɨ an azenir 12 plan otogha, arazim mɨrara me isam bagha zui. \v 43 Isam gɨvazɨma, an gɨn, an amebam ko afeziam uamategha nguibamɨn zuima, aningɨn otarim Iesus, a Jerusalemra itima aning a gɨfozir puvatɨ. \v 44 Aning ghaze, a ti uan namakaba ko izi. Egha aruer kamɨn ghuavɨra iti. Egha aning maghɨra uan namakaba koma anababar torimɨn a bagha rui. \v 45 Egha aning an apizir puvatɨ, egha aning a bagh ruiasa uamategha Jerusalemɨn zui. \v 46 Dughiar mɨkezimɨn gɨn aning Godɨn Dɨpenimɨn avɨzimɨn an api. A tisabar torimɨn aperaghav iti, egha me baragha azangsɨzibar me gami. \v 47 Gumazir kaba bar an fofozim ko akar ikarvazir kaba baragha egha dɨgavir kuram gami. \v 48 Ezɨ an amebam ko afeziam an apigha, egha dɨgavir kuram gami. Egha an amebam kamaghɨn a mɨgei, “Nan otarim, nɨ tizim bagha arazir kurar kamɨn ga gami? Ga nɨ bagha bar osemegha nɨ buri.” \v 49 Ezɨ a kamaghɨn aningɨn azara, “Gua tizim bagha na buri? Gua ti fozir puvatɨ, kɨ uan Afeziamɨn Dɨpenimɨn aven ikiam?” \v 50 Ezɨ an aningɨn mɨgeir bizimɨn mɨngarim aning a gɨfozir puvatɨ. \v 51 Egha a aningɨn akam baregha aning ko Nasaretɨn uaghiri. Ezɨ an amebam bizir kaba baregha dagh nɨghnɨghavɨra iti. \v 52 Ezɨ Iesus fofozim ko mɨkarzim sarama aghui. Ezɨ an araziba God koma gumazibagh amima, me a gifonge. \c 3 \ms Jon Iesus bagha tuavim akɨri \mr (Sapta 3:1-4:13) \s Jon, Gumaziba Ruer Gumazim, faragha izava Iesusɨn akam akuri \r (Matyu 3:1-12 ko Mak 1:2-8 ko Jon 1:19-28) \p \v 1 Dughiar kam Taiberius Sisarɨn 15 plan azenimɨn Romɨn atrivimɨn itim oto. Ezɨ Pontius Pailat Judian Distrighɨn gavmanɨn gumazir dapanimɨn iti, Herot Galilin Distrighɨn gavmanɨn gumazir dapanimɨn iti. Ezɨ an aveghbuam Filip Iturian Distrigh ko Trakonitisɨn Distrighɨn gavmanɨn gumazir dapanimɨn ti, ezɨ Lisanias Abilenen Distrighɨn gavmanɨn gumazir dapanimɨn iti. \v 2 Ezɨma Anas ko Kaiafas Godɨn ofa gamir gumazir dapanimningɨn iti. Dughiar kam Jon, Sekaraian otarim, gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn itima, God uan mɨgɨrɨgɨam a ganɨngi. \v 3 Ezɨ Jon Jordanɨn dɨpar mɨriamɨn aruava akam kura kamaghɨn mɨgei, “Ia uan navibagh iraghɨva rueghtɨ, God ian arazir kuraba gɨn amadagham.” \v 4 Godɨn akam inigha izir gumazim Aisaian akɨnafarimɨn osirizir mɨgɨrɨgɨabar mɨrara ghu, a kamaghɨn mɨgei, \b \q “Gumazir tiarir mam gumaziba puvatɨzir danganimɨn dia ghaze, \q2 ‘Ia Ekiam baghɨva tuaviba azenɨva, dar kɨr. \q \v 5 Kukuniba apemɨva, mɨghsɨaba ko akɨribar amutɨ da magɨrɨ. \q2 Tuavir ighuagha aruiba dar amutɨ da voroghɨra ikɨ. \q3 Egh tuavir kurabar amutɨ da deragh. \q \v 6 Eghtɨ nguazir kamɨn gumazamiziba bar \q2 Godɨn akurvazimɨn ganam.’” \b \p \v 7 Ezɨ Jon gumazamizir bɨzir ruasa a bagha izibav gei, “Ia kuruzir divir anababa! Tina ia mɨkemezɨ ia Godɨn adarimɨn arɨ mangasa? \v 8 Ia navim girazir arazibara amu. Egh ia pura Abrahamɨn ovavibar uari arɨgh mɨkɨman markɨ. Kɨ ia mɨgei, God dagɨar kabara amightɨ da Abrahamɨn ovavibar mɨn otivighamin gavgavim iti. \v 9 Sobiam datɨrɨghɨn temer povibar iti, eghtɨ temer dagher ovɨzir aghuiba itir puvatɨziba, God bar da okeghɨva da isɨva avim mɨkɨnam.” \p \v 10 Ezɨ gumazamiziba Jonɨn azara, “Ezɨ e manmaghɨra damuam?” \v 11 Ezɨ Jon me ikara, “Gumazir korotiar aven azuir pumuning itim, tam isɨ gumazir puvatɨzim danɨngigh. Ezɨ dagheba itiba uaghan kamaghɨra damu.” \v 12 Ezɨ gavmanɨn dagɨaba isir gumaziba uaghan ruasa ize. Egha me azangsɨgha ghaze, “Tisa, e manmaghɨra damuam?” \v 13 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Gumazibar dagɨabagh isɨn ua dagɨataba inian markɨ.” \v 14 Ezɨ mɨdorozir gumazir maba Jonɨn azara, “Ezɨ eia, e manmaghɨn damuam?” Ezɨ a me ikara, “Gumazamizibar dagɨaba okɨmsɨva akar ifavaribar me gasan markɨ. Ia uan ingangarimɨn ivezimra initɨ deragham.” \p \v 15 Gumazamiziba bizir kabar garima men navir averiaba me ginivima me pura nɨghnɨgha ghaze, Jon ti God Ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezir Gumazim? \v 16 Ezɨ Jon bar men nɨghnɨziba ikara, “Kɨ dɨpamɨn ia rue. Ezɨ gumazir mam gɨn izam, an gavgavim bar nan gavgavim gafira. An dagarir asuabar beniba kɨ da firan gavgaviba puvatɨ. A Godɨn Duam ko avimɨn ia ruam. \v 17 A witba mɨsevir savol an agharimɨn iti, eghtɨ a uan witba mɨsɨva dar daghebar arɨghɨva, witba mɨsevir dɨpenimɨn witɨn mɨseviba aviva, egh dar mɨseviba avir munger puvatɨzimɨn da akuntɨma, da isiam.” \v 18 Egha Jon mɨgɨrɨgɨar avɨrir maba sara me mɨgɨa men navibagh inifi. Egha kamaghɨn akar aghuim me mɨkɨri. \s Herot Jon kalabus gatɨ \p \v 19 Ezɨ dughiar kam Herot gavmanɨn gumazir dapanimɨn ti. A uan aveghbuam Filipɨn amuim Herodias koma akui, egha arazir kurar maba sarama ami. Ezɨ kamaghɨn Jon Herodias bagha Herotɨn guam gatɨgha a mɨkeme. \v 20 Herot uan arazir kurar maba ko kam sara isɨn atɨghava, Jon kalabus gatɨghava an tiam asara. \s Jon Iesus rue \r (Matyu 3:13-17 ko Mak 1:9-11) \p \v 21 Jon gumazamiziba ruer dughiam, Iesus uaghan, Jon a rue. Ezɨ Iesus uan afeziam God ko mɨgeima, overiam kuiaghrɨzɨ, \v 22 Godɨn Duam bunbamɨn nivafɨzim gavagha a bagha izaghiri. Ezɨ tiarir mam overiamɨn otogha kamaghɨn mɨgei, “Nɨ nan Otarim, Otarir kɨ ifongezim. Kɨ nɨ bagha bar akonge.” \s Iesusɨn inaziba ko ovaviba \r (Matyu 1:1-17) \p \v 23 Dughiar kam Iesus uabɨ 30 plan azeniba. Ezɨ a uan ingangarim maghɨram a gami. Gumaziba ko amiziba ghaze, Iesus Josepɨn otarimra. Ezɨ Josep Helin otarim. \v 24 Ezɨ Heli Matatɨn otarim. Ezɨ Matat Livain otarim. Ezɨ Livai Melkin otarim. Ezɨ Melki Janain otarim. Ezɨ Janai Josepɨn otarim. \v 25 Ezɨ Josep Matatiasɨn otarim. Ezɨ Matatias Amosɨn otarim. Ezɨ Amos Nahumɨn otarim. Ezɨ Nahum Eslin otarim. Ezɨ Esli Nagain otarim. \v 26 Ezɨ Nagai Matɨn otarim. Ezɨ Mat Matatiasɨn otarim. Ezɨ Matatias Seminɨn otarim. Ezɨ Semin Josekɨn otarim. Ezɨ Josek Jodan otarim. \v 27 Ezɨ Joda Joananɨn otarim. Ezɨ Joanan Resean otarim. Ezɨ Resea Serubabelɨn otarim. Ezɨ Serubabel Sealtielɨn otarim. Ezɨ Sealtiel Nerin otarim. \v 28 Ezɨ Neri Melkin otarim. Ezɨ Melki Adin otarim. Ezɨ Adi Kosamɨn otarim. Ezɨ Kosam Elmadamɨn otarim. Ezɨ Elmadam Erɨn otarim. \v 29 Ezɨ Er Josuan otarim. Ezɨ Josua Elieserɨn otarim. Ezɨ Elieser Jorimɨn otarim. Ezɨ Jorim Matatɨn otarim. Ezɨ Matat Livain otarim. \v 30 Ezɨ Livai Simeonɨn otarim. Ezɨ Simeon Judan otarim. Ezɨ Juda Josepɨn otarim. Ezɨ Josep Jonamɨn otarim. Ezɨ Jonam Eliakimɨn otarim. \v 31 Ezɨ Eliakim Melean otarim. Ezɨ Melea Menan otarim. Ezɨ Mena Matatan otarim. Ezɨ Matata Natanɨn otarim. Ezɨ Natan Devitɨn otarim. \v 32 Ezɨ Devit Jesin otarim. Ezɨ Jesi Obetɨn otarim. Ezɨ Obet Boasɨn otarim. Ezɨ Boas Salmonɨn otarim. Ezɨ Salmon Nasonɨn otarim. \v 33 Ezɨ Nason Aminadapɨn otarim. Ezɨ Aminadap Atminɨn otarim. Ezɨ Atmin Arnin otarim. Ezɨ Arni Hesronɨn otarim. Ezɨ Hesron Peresɨn otarim. Ezɨ Peres Judan otarim. \v 34 Ezɨ Juda Jekopɨn otarim. Ezɨ Jekop Aisakɨn otarim. Ezɨ Aisak Abrahamɨn otarim. Ezɨ Abraham Teran otarim. Ezɨ Tera Nahorɨn otarim. \v 35 Ezɨ Nahor Serukɨn otarim. Ezɨ Seruk Reun otarim. Ezɨ Reu Pelekɨn otarim. Ezɨ Pelek Eberɨn otarim. Ezɨ Eber Selan otarim. \v 36 Ezɨ Sela Kainanɨn otarim. Ezɨ Kainan Arpaksatɨn otarim. Ezɨ Arpaksat Siemɨn otarim. Ezɨ Siem Noan otarim. Ezɨ Noa Lamekɨn otarim. \v 37 Ezɨ Lamek Metuselan otarim. Ezɨ Metusela Enokɨn otarim. Ezɨ Enok Jaretɨn otarim. Ezɨ Jaret Mahalalelɨn otarim. Ezɨ Mahalalel Kenanɨn otarim. \v 38 Ezɨ Kenan Enosɨn otarim. Ezɨ Enos Setɨn otarim. Ezɨ Set Adamɨn otarim. Ezɨ Adam Godɨn otarim. \c 4 \s Satan Iesus gifarasa a gakaghori \r (Matyu 4:1-11 ko Mak 1:12-13) \p \v 1 Iesus, Godɨn Duam bar a gizɨvazɨma a Jordanɨn dɨpam ategha uamategha Galilin Distrighɨn zui. Ezɨma Godɨn Duam a inigha gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn zui. \v 2 Ezɨ Iesus danganir kamɨn 40 pla arueba ko dɨmagaribar itima, Satan bizibar a gifari. Iesus dughiar kabar daghetam amezir puvatɨ. Ezɨma dughiar kaba gɨvazɨma mɨtiriam an azi. \p \v 3 Ezɨma Satan kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ guizbangɨra Godɨn Otarim, nɨ dagɨar kam mɨkemeghtɨma a bretɨn mɨn otogh.” \p \v 4 Ezɨ Iesus Satan ikaragha ghaze, “Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, ‘Gumazamiziba daghebara damɨva dar gavgavimɨn ikian kogham.’” \p \v 5 Ezɨ Satan Iesus inigha danganir bar pɨn itimɨn ghuavanaboghava, egha zuamɨra nguazir kamɨn nguibaba bar an aka. \v 6 Egha Satan kamaghɨn Iesus mɨgei, “Bizir kaba nan agharimɨn iti, kamaghɨn amizɨma kɨ tina danɨngsɨ fueghɨva, a danɨngam. Kamaghɨn kɨ nguibar kabar ganamin gavgavim ko, dar bizir aghuiba nɨ danɨngam. \v 7 Eghtɨ nɨ tevimning apɨrigh nan ziam fɨtɨ, bizir kaba bar nɨna.” \p \v 8 Ezɨ Iesus kamaghɨn an akam ikara, “Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, ‘Nɨ uan Ekiam God, nɨ an apengara ikɨ an ziamra fam.’” \p \v 9 Ezɨma Satan Iesus inighava Jerusalemɨn ghughava a isava Godɨn Dɨpenim pɨn mar anefa. \v 10-11 Egha a kamaghɨn a mɨgei, “Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, ‘A nɨ bagh uan enselbar mɨkemeghtɨma me deraghvɨra nɨn ganam, egh me uan dafaribar nɨ feghtɨma nɨ dagɨatam uan dagarim aseghan kogham!’ Kamaghɨn amizɨma nɨ guizbangɨra Godɨn Otarim, nɨ kagh ikɨ uabɨ ekunigh.” \p \v 12 Ezɨ Iesus an akam ikara, “Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, ‘Nɨ uan Ekiam God a gifar, a gakaghontɨ, a nɨn nɨghnɨzimɨn gɨn mangan markɨ.’” \p \v 13 Ezɨ Satan ifavarir kaba bar Iesus gamigha gɨvagha anetaki. A Iesus ategha ghua dughiar igharazim bagha mɨzuai. \ms Iesus Galilin Distrighɨn ghua ingangarim gami \mr (Sapta 4:14-9:50) \s Iesus Galilin ghughava maghɨra uan ingangarim gami \r (Matyu 4:12-17 ko Mak 1:14-15) \p \v 14 Ezɨma Iesus Godɨn Duamɨn gavgavimɨn a uamategha Galilin Distrighɨn ghu. Ezɨma an akam bar moghɨra nguibabar ghu. \v 15 Egha a God ko mɨgeir dɨpenibar men sure gamima, me bar an ziam fe. \s Nasaretɨn itir gumaziba Iesusɨn aghua \r (Matyu 13:53-58 ko Mak 6:1-6) \p \v 16 Ezɨ Iesus Nasaretɨn ghu, a ikiava aghungizɨ naghɨn. Egha Sabatɨn dughiamɨn a God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven ghu, an arazir a zuraram amim. Egha tugha Godɨn Akɨnafarim dɨponasava ami. \v 17 Ezɨ me Godɨn akam inigha izir gumazim Aisaian akɨnafarir rɨghizim a ganɨngi. Ezɨma Iesus akɨnafarir rɨghizir kam onegha, mɨgɨrɨgɨar kamɨn api. \b \q \v 18-19 “God akar aghuim gumazir onganarazibav kɨnasa na ginaba, \q2 ezɨ kamaghɨn amizɨma Ekiamɨn Duam nan iti. \q Egha uaghan akar kam kunasa na amada; \q2 akar kalabusɨn itiba ataghraghamim ko gumazir damazir kuraba ua ganamim. \q Egh osɨmtɨzibar apengan itiba kɨ ua me fɨrɨva egh suam, \q2 Ekiam gumazamizibagh ifongezir dughiam otogha gɨfa.” \b \p \v 20 Ezɨma Iesus akɨnafarim uam a righava, egha a isava ingangarir gumazim ganigha, egha apera. Ezɨma me bar moghɨra God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven pamtem an gari. \v 21 Ezɨma a maghɨra kamaghɨn me mɨgei, “Datɨrɨghɨn Godɨn mɨgɨrɨgɨar ia oraghizim a guizbangram oto!” \p \v 22 Ezɨ me an akabagh ifongeghava nɨghnɨzir avɨribar akar aghuir a mɨkemezibagh ami, egha me kamaghɨn azara, “Kar pura Josepɨn otarimra, o?” \p \v 23 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Ia ti akar isɨn zuir kam na mɨkɨmam, ‘Dokta nɨ uabɨ uan mɨkarzim akɨrigh!’ Egh e oraghizir bizir nɨ Kaperneamɨn amiziba nɨ kagh uaghan uan nguibamɨn dar amu.”\f + (4:23) Dokta uabɨ uan mɨkarzim akɨramin akar mɨngarim, a kamaghɨn ghu. Gumazim ingangaritam damusɨ, a deravɨra gumazamizibar damazimɨn a damightɨ, eghtɨ me nɨghnɨzir gavgavim an akamɨn ikiam. Luk 4:18-19ɨn aven, Iesus God a ganɨngizir ingangarir ekiabav gei. Kamaghɨn, Iesus ghaze, gumazamiziba kamaghɨn nɨghnɨgham, me an gantɨ a faragh mirakelbar amightɨ, me an akam nɨghnɨzir gavgavim an ikiam.\f* \p \v 24 Egha a mɨgɨa ghuavɨra ikiava kamaghɨn mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, Godɨn akam inigha izir gumaziba, men adarazi me baraghan aghua. \v 25 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, Elaijan dughiamɨn, amuir odiarir bar avɨrim Israelɨn iti. Ezɨ amozim izir puvatɨgha ghua azenir pumuning ko mɨkezim ko azenir akuamɨn oto. Ezɨ dagheba bar puvatɨzir dughiam bar nguibabar oto. \v 26 Ezɨ God Israelɨn amizitam bagha Elaija amadazir puvatɨ. A Sidonɨn danganir aven itir nguibar mam, Sarefetɨn itir amuir odiarim baghavɨra anemada. \v 27 Ezɨma Godɨn akam inigha izir gumazim Elisan dughiamɨn, lepan avɨrim Israelɨn ti. Ezɨ God men tav gamizɨma a zuegha derazir puvatɨ. Ezɨ Namanra, God a gamizɨma a zuegha dera, a Sirian gumazir mam.” \p \v 28 Ezɨ gumazir God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven itiba bar bizir kam bareghava men naviba Iesus bagha men isi. \v 29 Egha me dɨkavigha, Iesus batoghezɨma a nguibam ategha azenan ghuzɨma, me a inigha nguibam itir mɨghsɨar avarir konim anekunasa zui. \v 30 Ezɨ a men tongɨn ghua munagh otogha ghu. \s Iesus duar kuram gumazir mam dam a batoke \r (Mak 1:21-28) \p \v 31 Egha Iesus Galilin Distrighɨn aven itir nguibam, Kaperneamɨn ghuaghiri. Egha Sabatɨn dughiamɨn, a gumaziba ko amizibar sure gami. \v 32 Egha an akaba gavgavim dar ti. Egha bizir kam bagha me an suren mɨgɨrɨgɨaba baraghava dɨgavir kuram gami. \p \v 33 Ezɨma gumazir duar kurar itir mam, a God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven iti. Egha a pamtem dia kamaghɨn mɨgei, \v 34 “Iesus, Nasaretɨn gumazim, nɨ manmaghɨra e damuasa ize? Nɨ e gasɨghasɨghasa izi? Kɨ nɨ gɨfo, nɨ God amadazimra, nɨ Godɨn damazimɨn zuezir gumazim!” \p \v 35 Ezɨma Iesus an atarava a mɨgei, “Nɨ nɨmɨra ikɨ! Eghɨva gumazim ateghɨva azenan izɨ!” Ezɨma duar kuram men damazibar gumazim akunigha azenimɨn izava duatam gumazim gatɨzir puvatɨ. \p \v 36 Ezɨ me bar aguaghfagha egha uarira uariv gei. “Eei, kar mɨgɨrɨgɨar manam? A mɨgɨrɨgɨar gavgavimɨn duar kuraba batoghezɨma da azenan izi.” \v 37 Ezɨma an amir bizir kaba, dar mɨgɨrɨgɨam bar nguibabar ghu. \s Iesus Pitan asamim akɨrizɨma a ghuamaghe \r (Matyu 8:14-15 ko Mak 1:29-31) \p \v 38 Egha Iesus God ko mɨgeir dɨpenim ategha Saimonɨn dɨpenimɨn ghu. Ezɨ Saimonɨn asamim ariava mɨkarzim puvɨra feima, me an akuravaghasa Iesusɨn azai. \v 39 Ezɨ Iesus amizimɨn mɨn tugha aviraghava akar gavgavimɨn an arɨmariam batoghezɨma arɨmariam ghu. Ezɨ amizim zuamɨra dɨkavighava me bagha daghebagh amuava me ganɨdi. \s Iesus gumazamizir avɨribagh amizɨ, me ua dera \r (Matyu 8:16-17 ko Mak 1:32-34) \p \v 40 Ezɨ aruem ghuaghirima, gumazamiziba me gumazir arɨmariar anabar avɨriba itiba Iesus bagha me inigha ize. Ezɨ a vaghvagha uan dafariba me gisɨn arɨzima me ghuamazi. \v 41 Ezɨ uaghan a duar kurabagh ami da gumaziba ataghragha azenan iza kamaghɨn dei, “Nɨ Godɨn Otarim!” Duar kuraba fo, kar God Gumazamiziba Ua Me Iniasa Mɨsevezir Gumazim. Kamaghɨn amizɨma Iesus mɨkɨman dar anogoroke. \s Iesus nguibar igharazibagh arui \r (Mak 1:35-39) \p \v 42 Ezɨ amɨnim tirazɨma Iesus danganir gumaziba puvatɨzimɨn ghu. Ezɨma gumazamiziba a buria ghuava a batogha, egha a me ategh mangan me an anogorosi. \v 43 Ezɨma a kamaghɨn mɨgei, “God akar aghuim kunasa na amada. Kamaghɨn amizɨma kɨ nguibar igharazibar uaghan dar mangɨ God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar aghuim akunam.” \v 44 Egha Judian Distrighɨn a God ko mɨgeir dɨpenibar akam akura ghuavɨra iti. \c 5 \s Iesus faragha diazir suren gumaziba \r (Matyu 4:18-22 ko Mak 1:16-20) \p \v 1 Dughiar mamɨn Iesus Genesaretɨn dɨpar akarer mɨriamɨn tughav itima, gumaziba anekuvagha Godɨn akam barasi.\f + (5:1) Ziam “Genesaret,” a Galilin dɨpar akaremɨn ziar mam.\f* \v 2 Ezɨma a dɨpar mɨriamɨn garima osiriba isir gumazibar botɨn pumuning pura iti. Aningɨn ghuaviba uan iver ekiaba rue. \v 3 Ezɨ Iesus botɨn mamɨn ghuavanabo, Saimonɨn bot. Egha an azaragha ghaze, nɨ tong a gɨsɨvaghtɨma a dɨpar mɨriam atakigh. Ezɨ a bot gaperaghav ikia gumaziba ko amizibar sure gami. \p \v 4 Egha Iesus mɨkemegha gɨvagha Saimonɨn mɨgei, “Bot gɨsɨvagh dɨpar konimɨn mangɨva iver ekiaba osiriba bagh da akunigh.” \p \v 5 Ezɨ Saimon an akam ikara, “Ekiam, e dɨmagarir kamɨn ingara ghua bar osiritam inizir puvatɨ. Ezɨ nɨ mɨgeima kamaghɨn kɨ iver ekiaba akunam.” \p \v 6 Ezɨ me Iesus mɨkemezɨ moghɨn amigha, egha me osirir bar avɨriba inizɨma men iver ekiaba maghɨra akarasava ami. \v 7 Ezɨ me uan namakar botɨn igharazimɨn itiba me gikarizɨma me iza men akura, egha me iza botɨn pumuning uaghara aning gaghuizɨma aning bar izɨvagha osemegha maghɨra dɨpamɨn ghuaghiri. \p \v 8-10 Ezɨma Saimon Pita, ko a ko itir darasi, me osirir me inizir kabar ganigha kamaghɨn dɨgavir kuram gami. Saimonɨn roroamning Jems ko Jon, Sebedin otarimning. Aning Saimon ko ingarir gumazimning, aning uaghan dɨgavir kuram gami. Kamaghɨn amizɨma Saimon kamaghɨn ganigha, tevimning apɨrigha Iesusɨn suemningɨn boroghɨn irɨ. Egha ghaze, “Ekiam, kɨ gumazir arazir kurabagh amim! Kamaghɨn amizɨma nɨ na ategh mangɨ.” Ezɨ Iesus kamaghɨn Saimonɨn mɨgei, “Nɨ atiatingan markɨ, datɨrɨghɨn tugh mangɨ, nɨ gumaziba iniam.” \v 11 Ezɨ me uan botba mɨkɨrvegha, dɨpar dadarimɨn ghuavanega, egha biziba bar da ategha Iesusɨn gɨn zui. \s Gumazir lepa itim \r (Matyu 8:1-4 ko Mak 1:40-45) \p \v 12 Ezɨma Iesus nguibar ekiar mamɨn itima, gumazir mam lepa bar anegɨrizɨma, a izava oto. Egha a Iesusɨn apighava ira uan guam nguazim mɨtuaghava kamaghɨn a mɨgei, “Ekiam, nɨ fueghɨva nɨ na damutɨ, kɨ Godɨn damazimɨn zuegh ua deragham.” \f + (5:12) Nɨ akar Matyu 8:2ɨn itimɨn gan.\f* \p \v 13 Ezɨ Iesus uan agharim isa gumazir kam gatɨgha ghaze, “Kɨ ifonge. Nɨn mɨkarzim zuegh, egh ua deragh.” Ezɨma lepa zuamɨra anetaki. \p \v 14 Egha Iesus akar gavgavim a ganɨngi, “Tavɨn mɨkɨman markɨ. Egh mangɨ, uabɨ Godɨn ofa gamir gumazimɨn akagh, egh Moses mɨkemezɨ moghɨn, nɨ uabɨ zueghsɨ ofa damu. Eghtɨ gumazamiziba fogh suam, nɨn arɨmariam gɨfa.” \p \v 15 Ezɨma Iesus amizir bizir kabar eghaghanim bar mar ghu. Kamaghɨn gumaziba ko amizir avɨrim a baraghɨva men arɨmariaba ua deraghasa izi. \v 16 Ezɨ Iesus zurara me ataghragha ghua, gumazamiziba itir puvatɨzir danganimɨn ikia God ko mɨgei. \s Iesus gumazir soroghafariba amɨrazim gamizɨma a dera \r (Matyu 9:1-8 ko Mak 2:1-12) \p \v 17 Dughiar mamɨn Iesus gumaziba ko amizibar sure gami. Ezɨ Farisiba ko Judan arazibagh fozir gumaziba, me Galilin Distrigh ko Judian Distrighɨn itir nguibaba bar, ko Jerusalemɨn nguibamɨn ikegha izava apiaghav iti. Ezɨ Ekiamɨn gavgavim uaghan iti, kamaghɨn Iesus men arɨmariabar amutɨma da deragham. \v 18 Ezɨ gumazir maba gumazir soroghafariba aremezim inighava akuriam gatɨghava a inigha dɨpenimɨn aven mangɨ Iesusɨn guamɨn anerɨghasa. \v 19 Ezɨ gumazamiziba bar avɨraseme. Ezɨma me aven mangan iburaghava dɨpenir siriamɨn ghuavanabogha dɨpenir siriamɨn torim gamigha benibar an akuriam dafagha, nɨmɨra anetaghrazima a ghuaghira gumazamizir okuruamɨn tongɨn Iesusɨn guamɨn anetɨ. \p \v 20 Ezɨma Iesus men nɨghnɨzir gavgavibar ganigha, egha kamaghɨn mɨgei, “Namakam, nɨn arazir kuraba kɨ da gɨn amada.” \p \v 21 Ezɨma Farisiba ko Judan arazibagh fozir gumaziba maghɨra uan navir averiabar aven nɨghnɨsi, “Kar gumazir manam Godɨn danganim iniasa mɨgɨrɨgɨar kam gami? Gumazir kɨnitam arazir kuraba gɨn amangam, o puvatɨ? God uabɨra.” \p \v 22 Ezɨ Iesus men nɨghnɨzibagh fogha, egha a men azara, “Ia tizim bagha bizir kabar uan navir averiabar dagh nɨghnɨsi? \v 23 Kɨ akar manam mɨkɨmam? Pura gumazir kɨnitam kamaghɨn mɨkɨm suam, kɨ nɨn arazir kuraba gɨn amada. Egh uaghan gumazir kɨnitam kamaghɨn mɨkɨman kogham suam, nɨ dɨkavigh mangɨ, egh ua deragh. \v 24 Kɨ arazir kam damightɨma, ia ganigh fogham, Gumazibar Otarim a nguazir kamɨn arazir kuraba gɨn amangamin gavgavim iti.” Egha kamaghɨn gumazir soroghafariba amɨrazim mɨgei, “Kɨ nɨ mɨgei, nɨ dɨkavigh uan akuriam inigh dɨpenimɨn mangɨ.” \v 25 Ezɨma a zuamɨra men damazibar dɨkavigha, irɨghav ikezir akuriam inigha uan nguibamɨn ghuava Godɨn ziam fe. \v 26 Ezɨ me bar dɨgavir kuram gamigha Godɨn ziam fe. Egha agorogem me gizɨvazɨ me kamaghɨn mɨgei, “E datɨrɨghɨn bizir bar igharagha garibar gari.” \s Iesus uabɨn gɨn mangasa Livain dei \r (Matyu 9:9-13 ko Mak 2:13-17) \p \v 27 Bizir kabar gɨn Iesus ghua garima gavmanɨn dagɨaba isir gumazir mam, an ziam Livai, a uan dagɨaba isir dɨpenim gaperaghav iti. Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Nan gɨn izɨ.”\f + (5:27) Ziar kam Livai, ti Matyun ziar igharazir mam. Nɨ Matyu 9:9ɨn gan.\f* \v 28 Ezɨ Livai dɨkavighava, biziba bar da ateghava an gɨn zui. \p \v 29 Egha Livai isar ekiam Iesus bagha uan dɨpenimɨn aneru. Ezɨma dagɨaba isir gumazir avɨrim ko gumazir maba sara izava me koma api. \v 30 Ezɨma Farisiba koma Judan arazibagh fozir gumazibar adarasi, me mɨgɨrɨgɨar mabar Iesusɨn suren gumazibagh ami, “Ia tizim bagha dagɨaba isir gumaziba ko arazir kurabagh amir gumaziba koma api?”\f + (5:30) Nɨ Matyu 9:11ɨn itir akamɨn gan.\f* \p \v 31 Ezɨ Iesus men akam ikara, “Arɨmariaba puvatɨzir gumaziba, dokta bagha zuir puvatɨ. Gumazir arɨmariaba itibara, me dokta bagha zui. \v 32 Kɨ Godɨn damazimɨn derazir gumaziba bagha izezir puvatɨ. Kɨ, gumazamizir arazir kurabagh amibar dɨmɨva men navibagh iraghasa, kɨ ize.” \s Dagheba ataghrazir arazimɨn azangsɨzim \r (Matyu 9:14-17 ko Mak 2:18-22) \p \v 33 Ezɨ me kamaghɨn a mɨgei, “Jonɨn suren gumaziba, me zurara God ko mɨkɨmasa dagheba ataghrasi. Ezɨ Farisin suren gumaziba uakan. Ezɨ nɨnanaba apa mamaghɨra iti.” \p \v 34 Ezɨ Iesus men akam ikara, “Gumazir amuimɨn ikiamim, a ia ko ikɨtɨ, ia a bagha izezir gumazibav kɨmtɨ me dagheba ategham, o puvatɨgham? \v 35 Egh dughiam izɨtɨma gumazir amuimɨn ikiamim me me dama a inigh mangɨtɨma, eghtɨ dughiar kabar me dagheba ategham.” \p \v 36 Egha Iesus akar isɨn zuir kamɨn me geghari, “Gumazitamɨn korotiar ghurim torim an ikɨtɨma, a korotiar igiatam abigh, egh inir avɨzir kam isɨ, korotiar ghurim a dukuagh a isaman markɨ. A kamaghɨn damuva, korotiar igiar kam arɨzigham. Egh uaghan inir avɨzir igiar korotiar ghurim dukuagha isamizim, korotiar ghurimɨn mɨn ganan kogham. \v 37 Ezɨ gumazitam wainɨn igiam isava wainɨn mɨsevir ghuribagh ingezir puvatɨ. A kamaghɨn damightɨma, wainɨn igiam wainɨn mɨsevir ghuriba a bightɨma wain irɨtɨma wainɨn mɨseviba ikuvigham. \v 38 A kamaghɨn damuan kogham. Wainɨn igiam, wainɨn mɨsevir igiam gingam.\f + (5:38) Nɨ Matyu 9:17ɨn itir akamɨn gan.\f* \v 39 Ezɨma gumazim wainɨn ghurim amegha, egha igiam gifongezir pu. Eghɨva a kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Ghurim a dera.’” \c 6 \s Iesus uabɨ Sabatɨn Ekiam \r (Matyu 12:1-8 ko Mak 2:23-28) \p \v 1 Sabatɨn mam, Iesus uan suren gumaziba ko raizɨn mɨn garir dagher mam wit, an kuriabagh aruava, egha an suren gumaziba witɨn asiziba ghuaza da kuava, dar tuziba api. \v 2 Ezɨ Farisin maba kamaghɨn mɨgei, “Ia tizim sua arazir Sabatɨn amir puvatɨzim gami.” \f + (6:2) Nɨ Matyu 12:2ɨn itir akamɨn gan.\f* \v 3 Ezɨ Iesus me ikara, “Ia ti Devit fomɨra amizir arazimɨn eghaghanimɨn ganizir puvatɨ? Devit dughiar kamɨn uan adarazi ko mɨtiriam men azi, \v 4 ezɨma Devit Godɨn Averpenimɨn aven ghua me ofa damuasa atɨzir bret inigha uan adarazi ko me aneme. Egha e fo, me bretɨn kam raman kogham.” \v 5 Egha Iesus me mɨgei, “Ezɨ Gumazibar Otarim a Sabatɨn dughiamɨn Ekiam.” \s Iesus Sabatɨn dughiamɨn dafarir ekonezir gumazim gamizɨ a ua dera \r (Matyu 12:9-14 ko Mak 3:1-6) \p \v 6 Sabatɨn dughiar igharazim Iesus God ko mɨgeir dɨpenimɨn aven ghugha men sure gami, ezɨ gumazir mam men tongɨn iti. An dafarir guvim ekonegha an areme. \v 7 Farisin maba ko Judan arazibagh fozir gumaziba an arazitamɨn apigh akam agasasa, me bar deravɨra an gari. Me kamagh sua, a Sabatɨn arɨmariaba batogham, o? \v 8 Kamaghɨn Iesus men nɨghnɨzibagh fogha egha gumazir dafarir ekonezim mɨgei, “Dɨkavigh men damazibar tughtɨma me bar nɨn ganika.” Ezɨ a dɨkavigha tughav iti. \v 9 Ezɨ Iesus me mɨgɨa ghaze, “Kɨ ian azai, arazir manam Sabatɨn dera? E arazir aghuim damuam, o arazir kuram damuam, o gumazimɨn akuragham, o a gasɨghasɨgham?” \v 10 Egha a bar men ganigha egha gumazim mɨgei, “Nɨ uan dafarim onegh.” Ezɨ a uan dafarim onezɨma an dafarim bar moghɨra ua dera. \v 11 Ezɨma me atara egha uarira uariv gɨa ghaze, e arazir tizitamɨn Iesus damuam. \s Iesus 12 pla aposelba mɨsefe \r (Matyu 10:1-4 ko Mak 3:13-19) \p \v 12 Dughiar kabar dughiar mam Iesus God ko mɨkɨmasa mɨghsɨamɨn mɨn ghuavanabogha, egha God ko mɨgeima amɨnim a bangɨn tira. \v 13 Amɨnim tirazɨma, a uabɨn gɨn aruir gumazibar diazɨ me a da ghuezɨma ezɨ a 12 pla me amɨsefe. Egha maghɨra ziam aposelba me gatɨ: \v 14 Saimon (Iesus Pita a gatɨ), ko an dozim Andru, Jems, Jon, Filip, Bartolomyu, \v 15 Matyu, Tomas, Jems Alfiusɨn otarim, Saimon, a Selotiabar gumazir mam, \v 16 Judas Jemsɨn otarim, ko Judas Iskariot, gumazir gɨn Iesus isava apanibagh anɨngizim. \s Iesus arɨmariaba batosi \r (Matyu 4:24-25 ko Mak 3:7-12) \p \v 17-18 Egha Iesus uan suren gumaziba ko ghuaghirava danganir zarimɨn tu. An gɨn aruir gumazamizir avɨrim iti. Ezɨ maburan avɨrir Jerusalem ko Tair koma Saidonɨn Ongarir dadarim, ko Judian aven itiba, bar Iesus baraghɨva men arɨmariaba ghuamaghasa me ize. Ezɨ gumazamizir duar kuraba asɨghasɨghiziba, da me ataki. \v 19 Ezɨ gavgavim Iesus ategha azenan ghua gumaziba ko amiziba bar me gami me ghuamazi, ezɨ kamagh sua me bar moghɨra Iesusɨn mɨkarzimɨn suighasa. \s Iesus ghaze, onganarazibagh amiba me bar akongegh. \r (Matyu 5:1-12) \p \v 20 Ezɨ Iesus uan gɨn aruir gumazibar garava kamagh mɨgei, \b \q “Ia biziba puvatɨziba, ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven iti, \q2 kamaghɨn ian naviba deragh. \q \v 21 Ia datɨrɨghɨn mɨtiriam aziba, ia gɨn izɨvagham, \q2 kamaghɨn ian naviba deragh. \q Ia datɨrɨghɨn azi darasi, ia gɨn akam, \q2 kamaghɨn ian naviba deragh. \q \v 22 Me ian gantɨ ia Gumazibar Otarimɨn gɨn mangɨtɨma, \q2 men naviba ia bagh bar kuvigham. \q2 Egh me ia batoghɨva paz ia damuva ian ziabagh asɨghasɨgham. \q3 Bizir kaba ia bativtɨ ian naviba deragh. \q2 \v 23 Men afeziaba fomɨra kamaghɨra Godɨn akam inigha izir gumazibagh amizɨ moghɨn me ia gami. \q2 Ia uaghan ivezir ekiam Godɨn nguibamɨn a iniam. \q3 Kamaghɨn dughiar kam otoghtɨ, ia bar akongeghɨva agoroguem sara pɨn uari akun. \q \v 24 Ia bizir avɨriba itiba, datɨrɨghɨn ia navir aghuim inigha gɨfa, \q2 kamaghɨn ia ikuvigham. \q \v 25 Ia dagher avɨriba itiba, ia gɨn mɨtiriam ian agham, \q2 kamaghɨn ia ikuvigham. \q Ia datɨrɨghɨn ati darasi, ia gɨn arangɨva temeribagh ruam, \q2 kamaghɨn ia ikuvigham. \q \v 26 Gumaziba mɨgɨrɨgɨar aghuibar ia damutɨ, \q2 eghtɨ ia bar kuvigham. \q3 Fomɨra men inaziba akam inigha izir gumazir ifariba mɨgɨrɨgɨar aghuiba me gami. \q2 Kamaghɨra gumaziba me bar mɨgɨrɨgɨar aghuiba ia damutɨ, \q3 kamaghɨn ia bar ikuvigham.” \s Arazir apanibagh ifongeziba \r (Matyu 5:38-48) \p \v 27 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ezɨ ian na barazir darasi, kɨ ia mɨgei, ia uan apanibagh ifongegh, arazir aghuiba ia gifongezir puvatɨziba me damu, \v 28 mɨgɨrɨgɨar aghuiba ia mɨgɨrɨgɨar kuraba ia gamibar amu, paza ia gamiba ia me bagh afeziam ko mɨkɨm. \v 29 Eghtɨ tav ian koviatam apezeghtɨ, ia koviar vuem sara a danɨngi. Eghtɨ tav ian korotiar azenan itim inightɨma, uaghan aven itir korotiam sara an taki. \v 30 Egh te biziba bagha ian azangsɨsi, ia da me danɨng. Egh te ian biziba ini, ua da bagh mɨkɨmɨva me dam ada inian markɨ. \v 31 Ia arazir aghuir me ia damuamin ia ifongeziba, ia arazir kabara me damu. \p \v 32 “Egh ia, ia gifongezibara fueghɨva, egh manmaghɨn arazir aghuitam damigham? Arazir kurabagh amiba uaghan kamaghɨram ami. Me me gifongezɨ daraziragh ifonge. \v 33 Egh ia deraghvɨra deragha ia gamir darazigh amua, egha kamaghɨn arazir aghuir manam ia gami? Gumazir arazir kurabagh amiba uaghan kamaghɨram ami. \v 34 Egh ia pura uan biziba me danɨng, egh nɨghnɨgh suam, me ti da ikarvagham, egh manmaghɨn arazir aghuitam damigham? Gumazir arazir kurabagh amiba me uaghan ghaze, kɨ gumazir kurar igharazim uan biziba a danɨngtɨ, eghtɨ a gɨn ua da ikarvagham. \v 35 Ia uan apanibagh ifueghɨva, deravɨra me damuva, eghɨva biziba pura me danɨngɨva, uamategh da ikarvaziba inɨsɨ nɨghnɨghan markɨ. Ezɨ God arazir aghuiba gumazir arazir kurabagh amiba koma gumazir a mɨnabir puvatɨzibagh ami. Kamaghɨn amizɨ, gɨn ian ivezim bar ekeveghtɨma, ia Godɨn bar pɨn itimɨn boribar mɨn ikiam. \v 36 Afeziamɨn apangkuvimɨn mɨrara, ia apangkuvim ikɨ.” \s Igharaz darazir araziba tuisɨghan markɨ \r (Matyu 7:1-5) \p \v 37 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “God ia tuisɨgh ian kuraghan koghsɨ, kamaghɨn ia munen araziba tuisɨghan markɨ suam, men araziba ikufi. Ivezir kuram anɨngan markɨ, eghtɨ God ivezir kuram ia danigan kogham. Ia men arazir kuraba gɨn amadaghtɨ, God ian arazir kuraba gɨn amadagham. \v 38 Ia danɨng, eghtɨ God ia danɨngam. Mɨnem bar deravɨra izɨvaghtɨma, a isɨ mɨkebabar amangɨva agasavkon, eghtɨ a irɨ magɨrɨ ian apozibar inibagh iram. God bizir izɨvɨrɨziba, ia ganɨdi moghɨn ia igharaz darazir anɨng.” \v 39 Iesus uaghan akar isɨn zuir mam sara me mɨkeme; “Gumazir damazir kuram damazir kurar igharazitamɨn suiragh mangam, o? Aning vɨrara mozimɨn magɨrɨgham. \v 40 Suren gumazim, uan tisa gafirazir puvatɨ. Ezɨ suren gumazir bar deravɨra uan sure a gɨvazim, a uan tisan mɨrara ghu. \v 41 Tizim bagha, mɨnezir bar muziarim nɨn aveghbuamɨn damazimɨn itima, nɨ ti an gara egha temer ararir ekiar nɨn damazimɨn itimɨn garir puvatɨ? \v 42 Ter ararir ekiam nɨn damazimɨn ikɨtɨ, nɨ manmagh uan aveghbuam mɨkɨm suam, ‘Aveghbuam, kɨ nɨn damazimɨn itir mɨnezim asigham?’ Nɨ bar ifari! Nɨ faraghvɨra ter ararir nɨn damazimɨn itim asigh, egh deragh ganɨva mɨnezir nɨn aveghbuamɨn damazimɨn itim asigh.” \s Temem ko an ovɨzim \r (Matyu 7:16-20 ko 12:33-35) \p \v 43 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Temer aghuitam ovɨzir kuram batezir puvatɨ, kamaghɨra temer kuratam ovɨzir aghuim batezir puvatɨ. \v 44 Gumaziba temer ovɨzibar gara fogha ghaze, temer aghuim o temer kuram. Me fighɨn ovɨziba temer ataghatarimɨn da kuari pu. Egha me wainɨn ovɨziba temer ataghatarir muziarir kuramɨn da isir puvatɨ. \v 45 Gumazimɨn navir averiamɨn ikezir biziba, an akatorim, dav gei. Kamaghɨn gumazir aghuim bizir aghuiba an navir averiamɨn ikegha otivaghiri. Ezɨ gumazir kuram bizir kuraba an navir averiamɨn ikegha otivaghiri.” \s Dɨpenimɨn ingarir gumazir dɨkɨriam ko onganim \r (Matyu 7:24-27) \p \v 46 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia tizim bagha ‘Ekiam’ na garɨsi, egh a kɨ mɨgeir biziba dagh amir puvatɨ? \v 47 Tina iza nan mɨgɨrɨgɨaba baragha dagh ami, kɨ an araziba ian akagham. \v 48 A mati gumazim dɨpenimɨn ingara, an okora bar vɨn ghuaghira dagɨam gisɨn ter akɨniba kuni. Dɨpenir kam me bar deravɨram an ingari. Kamaghɨn amizɨma aperiamɨn dughiam dɨpam dɨpenir kamɨn aven ghuzɨma a nuighnuizir puvatɨ. \v 49 Ezɨ gumazir nan mɨgɨrɨgɨaba baragha dar gɨn zui puvatɨzim, mati gumazim uan dɨpenim nguazir kɨnim ko bizitam gisɨn an ingarizir puvatɨ. Eghtɨ dughiar dɨpam izamim a dɨpenir kam bɨraghtɨma, a irɨgh bar kuvigham.” \c 7 \s Mɨdorozir gumazir dapanimɨn nɨghnɨzir gavgavim \r (Matyu 8:5-13) \p \v 1 Ezɨ Iesus bizir kabar gumaziba ko amizibav kemegha gɨvagha, Kaperneamɨn aven zui. \v 2 Ezɨ 100 plan mɨdorozir gumazibar garir gumazir dapanir ekiam iti. An ingangarir gumazir a bar ifongezim, ariava aremeghasava ami. \v 3 Ezɨ mɨdorozir gumazir dapanir kam Iesus amizir biziba baregha Judan gumazir aruar dapanir maba a baghava da amangi. \v 4-5 Ezɨ me Iesus bagha izeghava pamtem kamaghɨn a mɨgei, “Gumazir kam en gumazamiziba bar me gifonge. Egha e bagha God ko mɨgeir dɨpenimɨn ingari. Kamaghɨn gumazir kam an akurvazim baghava ami, nɨ an akuragh.” \v 6 Ezɨ Iesus tagha me ko zui. A ghua dɨpenimɨn boroghɨn otozɨ, ezɨ mɨdorozir gumazir dapanir ekiam uan namakaba amangizɨ me kamaghɨn a mɨgei, “Ekiam, kɨ gumazir aghuir manam, nɨ nan dɨpenimɨn aven izam? Ezɨ nɨ izɨ nan dɨpenimɨn averiamɨn izan markɨ. Nɨ paz uabɨ damuan markɨ. \v 7-8 Kamaghɨn kɨ uabɨ nɨ bagh mɨgɨrɨgɨam inigh izan kogham. Kɨ uabɨ mɨdorozir gumazir mabar apengan iti, egha uabɨ mabar garima, da nan apengan iti. Ezɨ kɨ me mɨgei, ‘Ia mangɨ,’ eghtɨ me mangam. O, kɨ me mɨkɨmam, ‘Ia izɨ.’ Eghtɨ me izam. Egh kɨ uan ingangarir gumazir mam mɨkɨm suam, nɨ ingangarir kam damu, eghtɨ an a damuam. Egha kɨ fo, nɨ mɨkɨmtɨ, nan ingangarir gumazim ua deragham.” \v 9 Ezɨ Iesus kamaghɨn oregha, dɨgavir kuram gamigha, egha raghrɨgha gumazamizir a gɨn zuibav gei, “Kɨ ia mɨgei, kɨ Israelɨn aven kamaghɨn nɨghnɨzir gavgavim itir gumazitamɨn ganizir puvatɨ.” \v 10 Ezɨma gumazir amadaziba uamategha dɨpenimɨn ghuava ingangarir gumazimɨn garima a dera. \s Amuir odiarimɨn otarim ua dɨkafi \p \v 11 Egha gɨn Iesus nguibar ziam Nainɨn zui. Ezɨ an suren gumaziba ko gumazir avɨrim an gɨn zui. \v 12 Egha a nguibar kamɨn tiar akar ekiar kamɨn boroghɨn ghua garima, gumazir maba gumazir kuam gisaghpugha nguibar ekiamɨn ikegha azenan izi. Gumazir aremezir kamnagh, an amizir pam aremezimɨn otarir vamɨra. Ezɨ nguibar ekiar kamɨn itir gumazir avɨrim amuir odiarir kam ko iti. \v 13 Ezɨ Iesus an gara egha bar an apangkuvigha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ arangan markɨ.” \v 14 Ezɨ Iesus roghɨra ghua gumaziba isaghpughav itir kezɨn suira. Ezɨ a gisaghpughav itir gumaziba voroghɨra mɨtivighav iti. Ezɨ a kamaghɨn gumazir igiam a mɨgei, “Gumazir igiam, kɨ nɨ mɨgei, nɨ dɨkafigh.” \v 15 Ezɨma gumazir aremezim dɨkavigha maghɨra mɨgeima, ezɨ Iesus uam a isava an amebam ganɨngi. \v 16 Ezɨma me kamaghɨn ganigha bar dɨgavir kuram gamigha, Godɨn ziam fa, egha ghaze, “Godɨn akam inigha izir gumazir ekiar mam en tongɨn oto.” Egha me ghaze, “God uan gumaziba ko amizibar akurvaghasa ize.” \v 17 Ezɨma Iesus amizir bizir kamɨn eghaghanim bar Judian Distrigh ko an boroghɨn itir nguibaba sara ghu. \s Gumaziba Ruer Gumazim, Jon, a Iesus bagha azangsɨsi \r (Matyu 11:2-19) \p \v 18 Ezɨ Jon, Gumaziba Ruer Gumazim, an suren gumaziba bizir kabar gun bar a mɨkeme. Ezɨ a uan suren gumazir pumuningɨn diaghava, \v 19 egha Ekiam Iesusɨn azangsɨghasava aning amada, “Ti nɨrara, gumazir God faragha amangasa mɨkemezim? O, e ti ua gumazir igharazitam mɨzuamam?” \v 20 Ezɨ gumazimning Iesus bagha izegha, kamaghɨn a mɨgei, “Jon, Gumaziba Ruer Gumazim nɨn azangsɨghasa ga amada, ‘Ti nɨrara, gumazir God faragha amangasa mɨkemezim? O, e ti ua gumazir igharazitam mɨzuamam?’” \v 21 Ezɨ dughiar kamnaghra Iesus gumazamizir arɨmariaba itiba gamuavɨra itima, me ua dera. Ezɨ a duar kuraba batosi, egha gumazir damazir kurar avɨrim, a me gamima, me ua gari. \v 22 Kamaghɨn amizɨ, Iesus Jonɨn abuir gumazimningɨn akam ikara, “Gua uamategh mangɨ bizir gua ganigha oraghizibar gun Jonɨn mɨkemegh! ‘Gumazir damazir okavɨrɨziba ua gari, ezɨ gumazir suer amɨrɨziba uam arui. Ezɨ gumazir lepa itiba ua zuegha dera, ezɨ gumazir kuarir orazir puvatɨziba uam orasi. Ezɨ ovengezir gumaziba ua dɨkavima, ezɨ gumazir onganarazibagh amiba akar aghuim barasi.’\f + (7:22) Nɨ Matyu 11:5ɨn itir akamɨn gan.\f* \v 23 Gumazir nan ganigha nɨghnɨzir gavgavim nan itim, an nɨghnɨzir gavgavim ikɨvɨra ikɨ, eghtɨ an navir averiam deraghtɨ a bar akuegham!” \p \v 24 Ezɨ Jonɨn abuir gumazimning uamategha ghuzɨma, ezɨ Iesus maghɨra Jonɨn gun gumaziba ko amizibav gɨa ghaze, “Ia tizimɨn ganasa gumaziba puvatɨzir danganimɨn ghue? Ia amɨnim vair ghurunimɨn ganasa ghuez ti? \v 25 Ti puvatɨ, ezɨ ia tizimɨn ganasa ghue? Gumazir kurukazir aghuibagh amizim? Ti puvatɨ, gumazir korotiar ivezir ekiaba itiba aghua egha bizir aghuiba men mɨkarzibar itima, me atrivibar dɨpenibar iti. \v 26 Ezɨ ia tizimɨn ganasa ghue? Ia Godɨn akam inigha izir gumazimɨn ganasa? Are. Kɨ ia mɨgei, Godɨn akam inigha izir gumazir kam Jon, a Godɨn akam inigha izir gumazir igharaziba bar dagh afira. \v 27 Gumazir kam baghavɨra Godɨn Akɨnafarim mɨgɨa ghaze, ‘Ia oragh. Kɨ uan abuir gumazim amadaghtɨma, a faragh mangɨva nɨ bagh tuavim akɨram.’ \v 28 Kɨ ia mɨgei, Jon nguazimɨn itir gumaziba bar me gafira, ezɨ tina borimɨn mɨn God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven iti, a bar Jon gafira.” \v 29 (Jon gumazamizir avɨriba ruava egha maghɨra dagɨaba isir gumaziba sara rue. Kamaghɨn me Iesusɨn akam baregha, egha fo Godɨn arazim, a bar guizbangɨra. \v 30 Ezɨ Farisiba koma Judan arazibagh fozir gumaziba, me Jonɨn rurim inizir puvatɨ. Kamaghɨn me akɨrim ragha God men akazir tuavir aghuim gasara.) \p \v 31 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Egh kɨ gumazamizir datɨrɨghɨn itibar arazibav kɨmsɨva, egha akar isɨn zuir manam mɨkɨmam? Me manmaghɨra gari? \v 32 Me boribar mɨn gara biziba amadir danganibar apiav ikia uarir dei, \b \q ‘E ia bagha marvibagh ivima, ia ighian aghua. \q2 Ezɨ e ongerakar amɨrɨzibagh amima, ia azir puvatɨ.’ \b \m \v 33 Egha Jon, Gumaziba Ruer Gumazim iza dagheba ko wainɨn dɨpaba apir puvatɨzɨ, ezɨ ia ghaze, ‘Duar kuraba a gapasa.’ \v 34 Ezɨ Gumazibar Otarim izava dagheba ko wainɨn dɨpaba api. Ezɨ ia ghaze, ‘Ia gan, a gumazir puv daghem ko wainɨn dɨpam apim. Egha a dagɨaba isir gumaziba ko gumazir arazir kurabagh amiba, a men roroabagh amua me ko iti.’ \v 35 Ezɨ gumazamizir Godɨn fofozim iniziba, me gara fo, Godɨn fofozim a guizbangɨra bizim.” \s Amizir arazir kurabagh amir mam Iesusɨn dagarimning rue \p \v 36 Ezɨ Farisin gumazir mam uabɨ ko damasava Iesus bagha mɨkeme. Ezɨ kamaghɨn an a ko daperagh damasa an dɨpenimɨn ghu. \v 37 Ezɨ amizir arazir kurabagh amua nguibar kamɨn itim orazi, Iesus Farisin dɨpenimɨn ikiava api. Ezɨ amizir kam borer mughuriar aghuim zuim itir alabastan ingarizir mɨsevim inigha izi. \v 38 Egha a Iesusɨn dagarimning gɨn tughav ikia azima, ezɨ an teriba Iesusɨn dagarimning giri. Ezɨ a uan dapanir arɨzimɨn an dagarimning adizava an dagarimningɨn torava egha borem an dagarimning ginge. \v 39 Ezɨ Farisin an diazim bizir kamɨn ganigha uabɨra uabɨ mɨgei, “Gumazir kam a Godɨn akam inigha izir guizbangɨra gumazim a fogh suam, kar amizir manam an suisi, kar amizir arazir kurabagh amim.” \v 40 Ezɨ Iesus an akam ikaragha ghaze, “Saimon kɨ nɨ mɨkɨmamin bizir mam iti.” Ezɨ Saimon ghaze, “Tisa, na mɨkemegh.” \v 41 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Gumazir pumuning gumazir mam da dagɨaba pura ada ini egh aning gɨn a da ikarvagham. Ezɨ mav a da 500ɨn dagɨaba ini, ezɨ mav a da 50 plan dagɨaba ini. \v 42 Ezɨ aning uaghara an dagɨaba ikarvaghan ibura. Ezɨ a aning ikarvaghamin dagɨar kaba gɨn amada. Ezɨ nɨ nɨghnɨgh, aningɨn tina gumazir kam bar a gifuegham?” \v 43 Ezɨ Saimon an akam ikara, “Kɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, gumazir dagɨar avɨriba inigha ua da ikarvaghan iburazim.” Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ deragha mɨgei.” \v 44 Egha a ragha amizimɨn garava kamaghɨn Saimonɨn mɨgei, “Nɨ amizir kamɨn gari? Kɨ nɨn dɨpenimɨn izezɨma, nɨ nan dagarimning bagha dɨpatam na ganɨngizir puvatɨ. Ezɨ amizim uan temeribar nan dagarimining ruegha, egha uan dapanir arɨzimɨn anedɨsi. \v 45 Ezɨ nɨ nan torezir puvatɨ. Ezɨ amizir kam dughiar kɨ aven izezimɨn a nan dagarimningɨn tora mamaghɨra ikia iza datɨrɨkɨn. \v 46 Ezɨ nɨ borem nan dapanim gingezir puvatɨ. Ezɨ amizir kam a borer mughuriar aghuim inigha nan dagarimning ginge. \v 47 A bar na gifonge, kamaghɨn amizɨ, God an arazir kurar avɨriba bar da gɨn amada. Kɨ ia mɨgei, tina God an arazir kurar muziarim gɨn amadaghtɨ, a kamaghɨn na gifongezir arazir muziarim ikiam.” \v 48 Ezɨma Iesus amizim mɨgei, “Nɨn arazir kuraba, kɨ da gɨn amada.” \v 49 Ezɨ gumazir a ko ikiava apiba kamaghɨn oregha, maghɨra uarira uariv gei, “Kar gumazir manam uaghan arazir kuraba gɨn amadi?” \v 50 Ezɨ Iesus kamaghɨn amizim mɨgei, “Nɨn nɨghnɨzir gavgavim nɨn akura. Eghtɨ nɨ navir amɨrɨzimɨn mangɨ.” \c 8 \s Amizir maba Iesusɨn gɨn arui \p \v 1 Egha bizir kabar gɨn, Iesus, nguibar ekiaba ko nguibar dozibagh arui, egha God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akam kuri. Ezɨma an gumazir 12 pla uaghan an gɨn arui. \v 2 Ezɨ amizir maba uaghan, me fomɨra Iesus men arɨmariaba ko duar kuraba batoke: Maria, me Makdalan nguibamɨn amizim a garɨsi, Iesus fomɨra a gamizɨma, 7 plan duar kuraba aneteghava azenimɨn ize, \v 3 Joana ko Susana koma amizir avɨrir igharaziba uaghan a ko arui. (Joana, a Kusan amuim, a Herotɨn dɨpenir averiamɨn garir gumazir dapanim.) Amizir kaba uan bizibar Iesus ko an suren gumazibar akurvasi. \s Iesus akar isɨn zuir gumazir witɨn ovɨziba akurir akar isɨn zuim \r (Matyu 13:1-9 ko Mak 4:1-9) \p \v 4 Ezɨ gumazamizir avɨrim uan nguibaba ategha Iesus bagha izava uari akuvazɨma, an akar isɨn zuir kam mɨgei: \v 5 “Azenir gumazir mam ghuava raizɨn mɨn garir daghem, wit, an ovɨziba inigha uan azenimɨn da akuri. Egha a da akura zuima, maba tuavim gira ghuzɨma gumaziba da dɨke. Ezɨ kuarazir pɨn itiba izaghira bar da ame. \v 6 Ezɨma maba dagɨaba itir danganibagh iregha afuangi. Ezɨ dɨpaba nguazimɨn puvatɨ, kamaghɨn amizɨ witɨn kaba ua mɨsɨngigha ariaghɨre. \v 7 Ezɨma witɨn ovɨzir mabanang benir ataghataribar torim gire, egha benir ataghatariba sara aghuima da da ikiagharɨki. \v 8 Ezɨma mabanang nguazir aghuim giregha, aghua dagher bar avɨriba iti, kamaghɨn da vaghvagha 100pla bar mɨsevegha iti.” An akar isɨn zuir kam me mɨkemegha, a pamtem kamaghɨn me mɨgei, “Tina kuarimning iti, an oragh.” \s Iesus manmagh sua akar isɨn zuibagh ami \r (Matyu 13:10-17 ko Mak 4:10-12) \p \v 9 Ezɨ Iesusɨn suren gumaziba akar isɨn zuir kamɨn mɨngarim baghava an azara. \v 10 Ezɨma a mɨgɨa ghaze, “God fofozim ia ganɨngizɨma, ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar mogomeba dagh fo. Ezɨ igharaz darazi kɨ akar isɨn zuibara me mɨgei, eghtɨma gariba me gan fofoghan kogham, ezɨ uaghan oraziba me akar mɨngaribagh foghan kogham.” \s Witɨn akar isɨn zuimɨn mɨngarim \r (Matyu 13:18-23 ko Mak 4:13-20) \p \v 11 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Kar akar isɨn zuir kamɨn mɨngarim. Witɨn ovɨzim a Godɨn akam. \v 12 Ezɨ witɨn ovɨzir tuavim gireziba mati gumazamizir Godɨn akam baraghiziba, me a baraghizɨ ezɨ Satan iza men navir averiabar Godɨn akam batoke, eghtɨma me nɨghnɨzir gavgavim God damuan koghtɨ God ua me inian kogham. \v 13 Ezɨma dagɨaba itir danganibagh irezir witɨn ovɨziba mati gumazamizir akam baregha bar akongeziba, egha me biba itir puvatɨ. Me dughiar otevimɨn nɨghnɨzir gavgavim Godɨn iti, ezɨma osɨmtɨzibar dughiam me God ataki. \v 14 Ezɨma witɨn ovɨzir benir ataghataribar tongɨn ireziba mati gumazamizir akam baraghizibar mɨn ti. Egh me deragha tuavimɨn zuima nivafɨzibar agoroger osɨmtɨziba, ko dagɨar nɨghnɨzir osɨmtɨziba, koma nguazir kamɨn bizir ganganir agorogeba, me isima me dar aven ikia egha mɨsevir puvatɨ. \v 15 Ezɨma witɨn ovɨzir nguazir aghuim gireziba mati, gumazamizir akar aghuim baraghiziba, me a inigha uan navir averiabagh atɨgha adar suira egha gavgavigha ikia, men dagher aghuiba otifi.” \s Gumazitam avir angazangarim mɨnemɨn aven anetɨzir puvatɨ \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Gumazitam lam gaborogha mɨnemɨn aven a modogha egha a isa dakozimɨn apengan anefazir puvatɨ. Egh an a isɨva dakozim gisɨrarama anefagham, eghtɨma tina aven izɨva angazangarimɨn ganam. \v 17 Kamaghɨra mogomer biziba da gɨn azenan otivigham. Eghtɨ bizir amigha aveziba da uaghan gɨn azenan otivigham. \v 18 Ezɨ kamaghɨn amizɨma ia deraghvɨra akar kam baragh. Gumazitam Godɨn akabagh foghtɨ, God uan akabar fofozir igharaziba a danɨngam, eghtɨ a Godɨn akar avɨribagh fogham. Eghtɨ Godɨn akabagh foghan aghuazir gumazim, an fofozir muziarim God a dama inigham.” \s Tinara a Iesusɨn amebam koma doziba? \r (Matyu 12:46-50 ko Mak 3:31-35) \p \v 19 Ezɨ Iesusɨn amebam ko doziba an ganasa izi. Ezɨ gumazamiziba bar anekufa, kamaghɨn amizɨ, me an boroghɨra mangan ibura. \v 20 Ezɨ mav Iesus mɨgɨa ghaze, “Nɨn amebam ko doziba muna azenan tuivighav ikia, egha nɨn ganasa.” \v 21 Ezɨma an an akam ikara, “Tina Godɨn akam baragha an gɨn zui, me nan amebam ko doziba.” \s Iesus mɨgeima amɨnir ekiam areme \r (Matyu 8:23-27 ko Mak 4:35-41) \p \v 22 Ezɨ dughiar mam Iesus uan suren gumazibav gɨa ghaze, “Aria e dɨpamɨn vongɨn mangam.” Eghava me botɨn ghuavanega egha vongɨn zui. \v 23 Egha me ghuava, Iesus pariam an azima an akui. Ezɨma amɨnir ekiam amozim sara dɨpamɨn oto, ezɨ dɨpam men bot bar a gizɨfa. Kamaghɨn me osɨmtɨzir ekiamɨn aven iti. \v 24 Egha suren gumaziba ghuava a gaghuragha a mɨgɨa ghaze, “Gumazir Ekiam, nɨ dɨkafigh! E ovengam!” Ezɨ a dɨkavighava amɨnim ko dɨpar puvɨra ingarim akar gavgavimɨn aning mɨgei. Ezɨma amɨnim ko dɨpam aremegha amɨraghavɨra iti. \v 25 Ezɨma a uan suren gumaziba kamaghɨn men azara, “Ian nɨghnɨzir gavgavim managh iti?” Ezɨ me atiatia, nɨghnɨzir avɨribagh amuava, uarira uarir azangsɨsi, “Gumazir kam, a tina? A mɨgeima amɨnim ko dɨpam, an akam barasi.” \s Iesus gumazir mamɨn duar kuraba batoke \r (Matyu 8:28-34 ko Mak 5:1-20) \p \v 26 Egha Iesus uan suren gumaziba ko botɨn ghuava Gerasan Distrighɨn otifi, Galilin dɨpamɨn vongɨn. \v 27 Egha Iesus bot ategha azenan izima, nguibar ekiar kamɨn itir gumazir duar kuraba apazazim a bato. A fomɨra iniba itir puvatɨghava dɨpenibar aven itir puvatɨ, a gumazir ovengezibar dagɨar mozir toribar aven iti. \v 28-29 Egha duar kurar kam dughiar avɨribar an suigha anekurima a daghiri. Egha uaghan an dafariba ko sueba me senbar da ike, egha an garir gumaziba an boroghɨra ikiava an gari, ezɨ duar kurar kam a gamima a uan senba aghorava ara ghua gumaziba itir puvatɨzɨ naghɨn iti. Ezɨ Iesus duar kuram batogha ghaze, nɨ gumazim ategh azenan izɨ. Ezɨ a Iesusɨn apigha, arava Iesusɨn dagaribar apengan irɨgha pamtem dɨa mɨgei, “Nɨ tizim na damuasa, Iesus, Godɨn bar pɨn itimɨn otarim? Ezɨ kɨ nɨn azangsɨsi nɨ arazir kuratam na damuam markɨ!” \v 30 Ezɨ Iesus an azara, “Nɨn ziam tina?” Duar kurar avɨriba an aven ghuz. Ezɨ a kamaghɨn mɨgei, “Avɨriba.” \v 31 Ezɨma duar kuraba Iesus kamaghɨn a gaghoravɨra iti, “Nɨ e batoegh e amadaghtɨma e torir mɨngariba puvatɨzir kamɨn mangan markɨ.” \v 32 Dughiar kam dar bɨzir ekiar maba mɨghsɨar mɨriamɨn roghɨra ikiava api. Ezɨma duar kuraba Iesus gakaghora ghaze, “Nɨ en amamangatɨghtɨma e mangɨ dar munabar aven mangeka.” Ezɨma a me ataghizɨma me zui. \v 33 Ezɨ duar kuraba gumazim ateghava azenan izeghava dabar aven ghue. Ezɨma dar bɨzir kam ara ghua davarir kuram giraghuegha dɨpam amegha ariaghɨre. \v 34 Ezɨma dabar garir gumaziba garima bizir kaba otivizɨma, me ara ghuava nguibar ekiamɨn bizir kabar gun mɨgeima nguibar azenan roghɨra itiba sarama orasi. \v 35 Ezɨma gumazamiziba ganasa izi, bizir tizimrama oto? Egha me Iesus bagha iza, egha garima, gumazir duar kuraba ategha azenan izezim, a Iesusɨn dagarimɨn mɨn aperaghav iti. A korotiaba aghuizɨma an nɨghnɨzimra uam an izes. Kamaghɨn me atiatingi. \v 36 Ezɨ ikia bizir kamɨn ganizir darasi gumaziba ko amizibagh eghari, me eghara ghaze, Iesus duar kuraba apazazir gumazim gamizɨ a ua dera. \v 37 Ezɨ gumazamizir Gerasan Distrighɨn itiba puvɨra atiatiava, egha Iesusɨn azangsɨsi, “Nɨ e ategh danganir igharazimɨn mangɨ.” Ezɨ a botɨn ghuavanabogha uamategha zui. \p \v 38 Ezɨma duar kuraba ataghizir gumazir kam Iesusɨn azangsɨgha uaghan an gɨn mangasa, ezɨ Iesus anemadagha, a mɨgɨa ghaze, \v 39 “Nɨ uamategh uan nguibamɨn mangɨ, egh God nɨ gamizir biziba bar me mɨkɨm.” Ezɨ gumazim uamategha ghua egha nguibam garuava Iesus a gamizir biziba bar dar gun mɨgei. \s Iesus aremezir guivir mam gamizɨma a ua dɨkafi Egha amizir an korotiamɨn suirazim gamizɨma a ua dera \r (Matyu 9:18-26 ko Mak 5:21-43) \p \v 40 Egha Iesus uamategha Galilin dɨpamɨn vongɨn izezɨma gumazamiziba a izɨ me bativasa me a bagha oragha a mɨzua iti. \v 41-42 Ezɨma gumazir mam, an ziam Jairus, a God ko mɨgeir dɨpenimɨn gumazir dapanim. An guivir vamɨra an azenir 12 plan boroghɨra ghugha, aremeghasava ami. Kamaghɨn a iza Iesusɨn dagaribar apengan irɨ. Egha uan dɨpenimɨn mangasa Iesus gakaghori. Ezɨ Iesus ghuavɨra itima maburan avɨrim bar anekuvagha anedughadusi.\f + (8:42) An guivir vamɨra, a 12 plan azenibar boroghɨra ghu, kamaghɨn amizɨ e ghaze, an azenir 12 plan boroghɨra ghu.\f* \v 43 Ezɨma amizir 12 plan azenimɨn ghuzim batir arɨmariam itir mam, gumazitam a damightɨma a deraghan kogham. Ezɨ a men tongɨn zui. \v 44 Egha a Iesusɨn gɨn izava an korotiar avɨzimɨn suira, egha zuamɨra an ghuzir arɨmariam dutugha ghu. \v 45 Ezɨ Iesus azara, “Tina nan suira?” Ezɨ me bar uarir tiragha Pita ghaze, “Gumazir Ekiam, gumazamiziba bar nɨ akuvagha nɨ adughadusi.” \v 46 Ezɨ Iesus ghaze, “Kɨ kamaghɨn fo, gumazim nan suirazɨma gavgavim na ategha azenan ghu.” \p \v 47 Ezɨma amizim uabɨra uabɨn gara fo, a modoghan kogham. Eghava atiatim sara iza Iesusɨn dagaribar apengan irɨ. Egha a gumaziba ko amizibar damazibar mɨgɨa ghaze, nan arɨmariam gɨvaghasa, kɨ Iesusɨn korotiamɨn suira, ezɨ nan arɨmariam zuamɨra gɨfa. \v 48 Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Nan guivim, nɨ nɨghnɨzir gavgavim nɨ gamizɨma nɨ dera. Navir amɨrɨzimɨn mangɨ.” \p \v 49 Egha Iesus mɨgɨavɨra itima, gumazir mam God ko mɨgeir dɨpenimɨn garir gumazir dapanim, Jairusɨn dɨpenimɨn ikegha, Jairus bagha izi. Egha a Jairus mɨgei, “Nɨn guivim areme. Eghtɨ nɨ tisa ua ingangarim a danɨngan markɨ.” \v 50 Ezɨ Iesus kamaghɨn oregha, Jairus mɨgɨa ghaze, “Nɨ atiatingan markɨ. Pura nɨghnɨzir gavgavim ikɨ eghtɨma nɨn guivim ua deragham.” \v 51 Eghava a Jairusɨn dɨpenimɨn otogha, egha a ua tavɨn amamangatɨghtɨma an an gɨn aven mangan an aghua, kerara a ko aven mangam, Pita, Jon, ko Jems koma guivimɨn amebam koma afeziam. \v 52 Dughiar kam gumazamiziba bar uan evaribav mɨsogha azia iti. Ezɨ Iesus me mɨgɨa ghaze, “Azir akam atakigh. Guivim aremezɨ puvatɨ. An akui.” \v 53 Me fo, guivim aremezɨ, kamaghɨn me an ingaravati. \v 54 Ezɨ Iesus guivimɨn dafarimɨn suiragha egha mɨgɨa ghaze, “Nan borim, nɨ dɨkafigh!” \v 55 Ezɨma an duam uamategha izezɨma a zuamɨra dɨkavigha tu. Ezɨma Iesus me mɨgɨa ghaze, “Ia daghetam a danɨngigh.” \v 56 Ezɨ an amebam koma afeziam bar aguaghfa. Ezɨma a kamaghɨn mɨgɨa aning abɨra, bizir otozir kam gua gumazitam mɨkɨman markɨ. \c 9 \s Iesus 12 pla gumaziba amangi \r (Matyu 10:5-15 ko Mak 6:7-13) \p \v 1 Egha Iesus 12 plan suren gumazibar diaghava me akuvaghava, egha gavgavim koma gavgavir duar kuraba batogham koma arɨmariaba agɨvamim sara me ganɨngi. \v 2 Egha me amadagha ghaze, ia God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akam kunigh, egh gumazibar arɨmariabar akɨrtɨma me ua deragham. \v 3 Egha a me mɨgei, “Ia mangɨsɨva bizitam inian markɨ, mɨtariba, dagheba, dagɨaba, koma siotɨn ia gɨn daghuamin tam inian markɨ. \v 4 Eghtɨ dɨpenir ia aven zuir manam, anarɨra ikɨ, mangɨva nguibar kam ategh mangɨ. \v 5 Eghtɨma gumaziba ia gɨfueghan koghtɨma, dughiar ia men nguibam ataghraghamim, ia uan dagaribar mɨneziba apɨsigh, eghtɨma me fogh suam, arazir me amizir kam, a derazir pu.”\f + (9:5) Judabar arazim kara, nɨ me baraghan koghtɨma, me nɨn sagh, uan dagarir asuaba mɨneziba apɨzighɨva nɨ ategh igharagh mangam. Ezɨ en arazim kamakɨn, kɨ nɨ mɨkɨmtɨ nɨ na baraghan koghtɨ, kɨ apem apɨrigh uan tuavim gighuvagh, egh suam, kɨ nɨn sagham.\f* \v 6 Ezɨma Iesusɨn suren gumaziba nguibabar ghuava, akar aghuim akurava egha arɨmariar gumazibar kɨrima me ghuamazi. \s Herot foghasa, Iesus a tinara \r (Matyu 14:1-2 ko Mak 6:14-16) \p \v 7-8 Ezɨ Herot, gavmanɨn dapanim, a bizir Iesus amiba baraghizɨma da ghuavɨra iti. A fo, marazi ghaze, Jon aremegha ua dɨkafi, ezɨ marazi ghaze, Elaija oto, maba ghaze, Godɨn akam inigha izir gumazir mam fomɨra ikegha aremegha ua dɨkafi. Kamaghɨn amizɨma Herot bar nɨghnɨzir avɨribagh ami. \v 9 Egha Herot kamaghɨn mɨgei, “Kɨ Jonɨn fɨrim atu. Tina, bizir kabagh amima me dar gun mɨgei?” Egha a Iesusɨn ganasa. \s Iesus dagheba 5,000ɨn gumazibagh anɨdi \r (Matyu 14:13-21 ko Mak 6:30-44 ko Jon 6:1-13) \p \v 10 Ezɨma Iesusɨn aposelba uamategha izeghava, bizir me amizibar gun a mɨgei. Ezɨma a me inigha me uarira nguibar mam an ziam Betsaidan ghue. \v 11 Ezɨ gumazir bɨzir avɨrim a gɨfoghava egha an gɨn zui. Ezɨ Iesus me gɨfueghava me isava, God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn gun me mɨgɨava, eghava gumaziba ko amizibar arɨmariabar akɨri. \v 12 Bar guaratɨzimɨn Iesusɨn 12 plan aposelba a bagha izeghava a mɨgei, “E gumaziba itir puvatɨzir danganimɨn iti. Egh, nɨ gumazamiziba me amadaghtɨ me mangɨ danganir kamɨn itir nguibaba ko nguibar roghɨra itibar mangɨva, egh dagheba koma dakuamin danganiba buri.” \v 13 Ezɨ Iesus men akam ikara, “Ia uari daghetaba me danɨngigh.” Ezɨma me kamaghɨn mɨgei, “E bar bretɨn rubuzir 5 pla koma osirir pumuningra iti. Egh e ua mangɨ gumazir avɨrir kam bagh dagher tabagh ivezeghan koghtɨ, dagheba bar otevegham.” \v 14 (Dughiar kam gumazibar dɨbobonim, 5,000 boroghɨn ghu.) Ezɨma Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “Ia me mɨkɨmtɨma me 5 pla ten, 5 pla tenɨn, okuruabar dapighɨrɨ.” \v 15 Suren gumaziba kamaghɨram amizɨma, gumazamiziba bar apia. \v 16 Ezɨ Iesus bretɨn rubuzir 5 pla koma osirir pumuning inigha kogha overiamɨn garava Afeziar Ekiam mɨnabagha, egha bretba ko osirimning apɨrighava gumaziba ko amizibar anɨngasa uan suren gumazibagh anɨngizɨ me me ganɨdi. \v 17 Ezɨma gumazamizir kaba bar amegha, naviba bar izɨfa. Ezɨma Iesusɨn suren gumaziba, dagher nar me ataghiziba, me da inigha 12 plan akɨrabagh aghuizɨma da bar izefe. \s Pita Iesusɨn gun mɨgɨa ghaze, a tina \r (Matyu 16:13-19 ko Mak 8:27-29) \p \v 18 Dughiar mamɨn Iesus uabɨra Afeziam ko mɨgeima, an suren gumaziba a ko itima, ezɨma a men azara, “Gumazamiziba tina na garɨsi?” \v 19 Ezɨma me an akam ikara, “Marazi ghaze, nɨ Jon Gumaziba Ruer Gumazim, ezɨ marazi ghaze, nɨ Elaija, ezɨma marazi ghaze, Godɨn akam inigha izir gumazir fomɨra itir mam aremegha ua dɨkafi.” \v 20 Ezɨma Iesus azara, “Ezɨ ia? Ia uari ghaze kɨ tina?” Ezɨ Pita an akam ikara, “Nɨ Godɨn Krais, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim.” \s Iesus ghaze, an aremegh ua dɨkavigham \r (Matyu 16:20-28 ko Mak 8:30-9:1) \p \v 21 Ezɨ Iesus mɨgɨrɨgɨar gavgavim suren gumaziba ganɨga ghaze, ia nan gun tav mɨkɨman markɨ. \v 22 Egha kamaghɨn mɨgei, “Gumazibar Otarim bar mɨzazir ekiaba koma osɨmtɨziba iniam. Eghtɨma gumazir aruaba, koma ofa gamir gumazir ekiaba, koma Judan arazibagh fozir gumaziba, me an aghuaghɨva a mɨsueghtɨma an aremegham. Egh dughiar mɨkezimɨn a ua dɨkavigham.” \p \v 23 Egha a bar moghɨra me mɨgei, “Gumazitam nan gɨn izɨsɨ, a ifongezir biziba gɨn amadagh uan temer ighuvim zurara a gisaghpugh nan gɨn izɨ. \v 24 Gumazir manam uan ikɨrɨmɨrim suiraghsɨ nɨghnɨghtɨ, an ikɨrɨmɨrim gɨvagham. Eghtɨ gumazir manam na bagh uan ikɨrɨmɨrim ateghɨva, uan ikɨrɨmɨrim iniam. \v 25 Gumazitam nguazimɨn itir biziba bar da iniva, egh a gɨn oveghtɨ, bizir kaba manmaghɨn an akuragham? Bar puvatɨ. \v 26 Tina nan ziam ko nan akar aghuimɨn gun mɨkɨman aghumsɨghtɨ gɨn Gumazibar Otarim uan afeziamɨn boroghɨn ikeghɨva an Godɨn damazimɨn zuezir enselba koma Godɨn angazangarim sara izighirɨva, uaghan men aghumsɨgham. \v 27 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia kagh tuivighav itir darasi, ian tarazi oveghan kogham. Ia ikɨvɨra ikɨ gantɨma, God Bizibagh Ativamin Dughiam otogham.” \s Iesusɨn mɨkarzim igharagha gari \r (Matyu 17:1-13 ko Mak 9:2-13) \p \v 28 Ezɨ Iesus bizir kabav kemezɨ, 8 plan dughiaba gɨvazɨma, a gɨn Pita, Jon, koma Jems inigha me a ko ghua, God ko mɨkɨmasa mɨghsɨar mamɨn pɨn ghu. \v 29 Ezɨma a God ko mɨgeima, an guamɨn ganganim ragha igharagha gari. Ezɨma an korotiaba bar ghurghurighava egha onɨmarimɨn mɨn taghtasi. \v 30 Gumazir pumuning, Moses koma Elaija, \v 31 aning Afeziar Ekiamɨn angazangarimɨn aven ikiava, egha Iesus ko uariv gei. Me Iesus nguazir kam ataghragham koma bizir a Jerusalemɨn damuamin bizibav gei. \v 32 Pita uan namakamning ko dakuasava ami, egha me oseghava, egha Iesusɨn angazangarir gavgavimɨn ganigha egha uaghan gumazir pumuningɨn gari, aning a ko tughav iti.\f + (9:32) Bizir otozir kam ti dɨmagarimɨn oto.\f* \v 33 Ezɨma gumazimning ane ataghrazima Pita kamaghɨn Iesus mɨgei, “Tisa, bar deragha e kagh iti! E averpenir pumuning ko mɨkezimɨn ingaram. Nɨ bagh tam, Moses bagh tam, egh Elaija bagh tam.” (Pita akar kam mɨgɨava a uabɨ mɨgɨrɨgɨar a mɨkemezir kam gɨfozir puvatɨ.) \p \v 34 A mɨgɨavɨra itima, ghuariar mam otogha me avara, ezɨma me ghuariamɨn aven ghuava bar atiatingi. \v 35 Ezɨ tiarir mam ghuariamɨm tongɨn otogha kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Kar nan Otarim, kɨ a ginaba. Ia anarɨram oragh!” \v 36 Ezɨma tiarir kam mɨkemegha gɨvazɨma me Iesusɨn garima a uabɨra iti. Ezɨma Iesusɨn suren gumaziba bizir me ganizim me an gun gumazitam mɨkemezir puvatɨ. \s Otarir mam, duar kuram a gapazazɨma Iesus a batoke \r (Matyu 17:14-23 ko Mak 9:14-32) \p \v 37 Egha me amɨmɨzaraghɨn mɨghsɨam ategha izaghirima gumazamizir avɨrim a bato. \v 38 Ezɨ gumazir mam men torimɨn ikia dei, “Tisa, kɨ nɨ gakaghori, nan otarir bar vamɨra iti, kamaghɨn nɨ an ganigh. \v 39 Duar kuram an aven ikiava a gamima a zuamɨra ara dei. Egha anekurima a nguazim gira puv nɨsi. Ezɨma pupuviba an akamɨn otifi. Duar kurar kam dughiar mabar an ikiava bar pazava a gamuava, egha anetaghrazir puvatɨ. \v 40 Kɨ a batoghasa nɨn suren gumazibagh akaghori. Ezɨ me a damuan ibura.” \v 41 Ezɨ Iesus kamaghɨn ikara, “Oio, kɨ bar amɨra, ia dughiar kamɨn itir gumazamiziba, ian nɨghnɨzir gavgaviba puvatɨ, ian araziba koma nɨghnɨziba bar derazir puvatɨ. Kɨ dughiabar manmaghɨn ia ko ikiava egha ian osɨmtɨziba ateri? Nɨ uan otarim inigh kagh izɨ.” \v 42 Ezɨma otarim izavɨra itima, duar kuram an ekunizɨma a nguazim girɨghava uam aguava egha puv nɨsi. Ezɨma Iesus duar kuram a batoghezɨma a borim ataghizɨma a dera. Ezɨ Iesus a isava uam an afeziam ganɨngi. \v 43 Ezɨma gumazamiziba bar Godɨn gavgavimɨn ganigha egha dɨgavir kuram gami. \p Me bar puv Iesus amizir bizibagh nɨghnɨzima, a uan suren gumazibav gei, \v 44 “Ia deraghvɨra na baraghtɨma, kɨ bizitam ia mɨkɨmasa. Me Gumazibar Otarim isɨva gumazir kurabar dafarim darɨgham.” \v 45 Ezɨma me mɨgɨrɨgɨar kamɨn mɨngarim gɨfozir puvatɨ. A men modo, ezɨ kamaghɨn amizɨma me a gɨfozir puvatɨ. Egha an azangsɨghan atiatingi. \s Tina ziar ekiam iniam \r (Matyu 18:1-5 ko Mak 9:33-37) \p \v 46 Ezɨma Iesusɨn suren gumaziba uarira uari adoghadogha egha ghaze, tina men dapanimɨn ikiam. \v 47 Me mɨgeima, Iesus men nɨghnɨzibagh fo, egha a borim inizɨma an an mɨn tughav iti. \v 48 Egha a kamaghɨn me mɨgei, “Gumazitam na gɨnɨghnɨgh egh borir dozir kamagh garitam inigh an akuragham, kamaghɨn a na inigha nan akurvasi. Egha tina nan akurvasi, a nan Afeziar na amadazimɨn akurvasi. Kamaghɨn amizɨ, tina ian tongɨn ziam puvatɨ, a ziar ekiam iniam.” \s Tina ian apanim gamir pu, a iananav \r (Mak 9:38-40) \p \v 49 Ezɨ Jon Iesus mɨgei, “Tisa, e garima gumazir mam duar kurabar nɨn ziamɨn da batosi. E fo, a en mav puvatɨ, ezɨma e an anogorosi.” \v 50 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Tina ian apanim gamir puvatɨ, a iananav. Eghtɨ, ia an anogoroghan markɨ.” \ms Iesus uan suren gumaziba ko Jerusalemɨn zui \mr (Sapta 9:51-19:28) \s Samarian gumaziba Iesus nguibamɨn izan me an aghua \p \v 51 Ezɨma God Iesus inigh uan Nguibamɨn ghuavanangamin dughiam roghɨra izezɨma, Iesus Jerusalemɨn mangasa nɨghnɨzim gamigha iti. \v 52 Egha uan mɨgɨrɨgɨar gumazir maba amangizɨma me akam inigha faragha ghue. Me Samarian nguibar mamɨn a bagha bizibar akɨrasa ghue. \v 53 Ezɨma gumazamizir nguibar kamɨn itiba fo, Iesus Jerusalemɨn zui, kamaghɨn amizɨma me Iesus inian aghua.\f + (9:53) Samarian gumazamiziba, me Gerasen Mɨghsɨamɨn uari akuva God bagha ofa gamua Godɨn ziam fe. Ezɨ Judaba Jerusalemɨn nguibamɨn ghuava ofa gamua Godɨn ziam fe. Nɨ Jon 4:20ɨn gan. Samarian gumazamiziba ghaze, Judaba deravɨra Ekiamɨn ziam fer arazimɨn gɨn zuir puvatɨ. Kamaghɨn, me dughiar kam Iesusɨn akurvaghan aghua.\f* \v 54 Ezɨma suren gumazimning, Jems koma Jon bizir kabar ganigha, egha an azara, “Ekiam, nɨ ifueghtɨma e Godɨn Nguibamɨn itir avim bagh diaghtɨma a izighrɨva gumazibar isigham.” \v 55 Ezɨma Iesus raghava aningɨn atari. \v 56 Egha me nguibar igharazimɨn ghue. \s Iesusɨn gɨn mangamin ivezim \r (Matyu 8:19-22) \p \v 57 Ezɨ Iesus uan suren gumaziba ko tuavimɨn zuima, gumazir mam Iesus mɨgei, “Nguibar manam nɨ an zui, kɨ nɨn gɨn mangam.” \v 58 Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Afiar atiaba nguazir toribar itima, kuaraziba mɨkonibar iti, ezɨ Gumazibar Otarim danganir dakuamiba puvatɨ.” \v 59 Egha Iesus gumazir igharazim mɨgei, “Nan gɨn izɨ.” Ezɨma gumazim an akam ikara, “Ekiam, nɨ faragh na amamangatɨghtɨma, kɨ mangɨ uan afeziam mozim dafaka.” \v 60 Ezɨ Iesus a mɨgei, “Markɨ. Gumazir ovengeziba uari uan gumazir kuabar afɨ. Egh nɨ mangɨva God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akam akunam.” \v 61 Ezɨma ua gumazir mam Iesus mɨgei, “Ekiam, kɨ nɨn gɨn mangam. Egh nɨ faragh nan amamangatɨghtɨma kɨ mangɨva uan adarazir ganika.” \v 62 Ezɨ Iesus a ikara, “Tav itazim kuazagh egh a gɨn ganan koghɨva, a God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ingaran kogham.” \c 10 \s Iesus 72 plan gumaziba amangizɨ me ghua an ingangarim gami \p \v 1 Egha bizir kabar gɨn Ekiam 72 plan gumazir igharaziba mɨsevegha egha pumuning pumuning faragh nguibar ekiaba koma danganir a mangasa nɨghnɨzibar me amadi.\f + (10:1) Fofozir gumazir avɨriba kamaghɨn nɨghnɨsi, gumazir Iesus amadazibar dɨbobonim, a 72 puvatɨ. Me ghaze, men dɨbobonim 70ra. Eghtɨ namba 70, a Luk 10:1ɨn ikɨtɨ, eghtɨ Luk 10:17 uaghan, namba 70 an ikɨ.\f* \v 2 Egha a kamaghɨn me mɨgei, “Dagher bar avɨrim anigha gɨvagha azenimɨn iti. Ezɨ ingangarir gumazir da iniamin avɨriba puvatɨ. Kamaghɨn, ia azenir kamɨn ghuavimɨn azangsɨghtɨ, a ingangarir gumaziba amangtɨma, me an azenimɨn mangɨ, dagheba iniam. \v 3 Ia mangɨ! Kɨ sipsipɨn nguziba afiar atiabar torimɨn iti moghɨn ia amadazɨ ia zui. \v 4 Eghɨva dagɨaba azuir mɨtarim ko beghiam ko dagarir asuaba inian markɨ. Eghtɨ gumazitam tuavimɨn ia batoghɨva dughiam ia danɨngtɨ, ia ikaraghan markɨ. \p \v 5 “Eghɨva ia dɨpenitamɨn aven mangɨ egh faragh kamaghɨn mɨkɨm suam, navir amɨrɨzim ia ko iti. \v 6 Eghtɨ gumazir navir amɨrɨzim kagh ikɨtɨ, ia navir amɨrɨzim an ikɨ. puvatɨghtɨma ian navir amɨrɨzim ua ia bagh izegham. \v 7 E fo, ingangarir gumazim uan ivezim isi, kamaghɨn ia dɨpenir kamɨn aven ikɨ, dagheba ko dɨpar tizir me ia ganɨdiba, ia dar amɨ. Eghɨva dɨpenir mamɨn ikegh mamɨn mangan markɨ. \p \v 8 “Eghɨva ia nguibar ekiamɨn aven mangɨghtɨma me ia inigh, egh me tizim ia ganɨngi, ia puram anemɨ. \v 9 Egh ia arɨmariar itibar amightɨma da deraghtɨma, kamaghɨn me mɨkemegh, God Bizibagh Ativamin Dughiam roghɨra ize. \v 10-11 Egh ia nguibar ekiatamɨn aven mangɨtɨma, me ia inighan koghtɨma, tuavir dozibar aven mangɨ egh mɨkɨm suam, ‘Ian nguibar ekiamɨn nguaziba en dagaribar poghezɨ, e a da dɨsi, eghtɨ ia kamaghɨn ganigh fogh suam, ia amizir arazir kam, a derazir puvatɨ.’ \v 12 Ezɨ kɨ ia mɨgei, Godɨn Kotɨn Dughiamɨn, osɨmtɨzir nguibar kam iniamim, an osɨmtɨzir Sodomɨn nguibam iniamim gafiragham.” \s Gumazamizir navim girazir puvatɨziba bar kuvigham \r (Matyu 11:20-24) \p \v 13 Egha Iesus ghua mɨgɨa uan 72 plan gumazibav gei, “Ia Korasinɨn nguibamɨn itir gumazamiziba, iavzika! Ia kuram iniam. Ia Betsaidan nguibamɨn itir adarazi, Iavzika! Ia bar ikuvigham. Gumazitam Tairɨn nguibam ko Saidonɨn nguibamɨn ghua, mirakelɨn kɨ amiziba men tongɨn dagh amighai, Tair ko Saidonɨn itir darazi ti fomɨra navibagh iragha, egha azir adiariba aghuigha, averenim gapiava agura, egha uan arazir kamɨn uari akakagha ghaze, me uan arazir kuraba ataki. \v 14 Godɨn Kotɨn Dughiamɨn, osɨmtɨzir ia iniamim, an osɨmtɨzir Tair ko Saidon iniamim gafiragham. \v 15 Ezɨ ia Kaperneamɨn nguibamɨn itir darazi, ia ghaze, ia uari fegh Godɨn Nguibamɨn ikiam, a? Bar puvatɨ, God ia akunightɨ ia Helɨn avimɨn magɨram. \p \v 16 “Tina ia barasi uaghan na barasi, tina ia barazir puvatɨ a uaghan na barazir puvatɨ. Egha tina na barazir puvatɨ, a nan Afeziar na amadazim uaghan a barazir puvatɨ.” \s 72 plan gumaziba uamatenge \p \v 17 Ezɨma 72 plan gumaziba ua iza bar akuegha kamaghɨn mɨgei, “Ekiam, e nɨn ziam dɨborima duar kuraba en akabar mɨrara zui.” \v 18 Ezɨ a me ikara, “Kɨ Satanɨn garima a ira onɨmarimɨn mɨn Godɨn nguibamɨn tagha gɨfa. \v 19 Ezɨma kɨ gavgavim ia ganigha gɨfa eghtɨ ia kuruziba ko tuighiakaba gisɨn daruva da dɨkɨva, egh uan apanibar gavgavim a gɨvagham. Eghtɨ me bizir kuratam ia damuan iburagham. \v 20 Eghtɨ duar kuraba ian akam mɨrara ghuzir bizim gakongan markɨ. Ian ziaba Godɨn Nguibamɨn aven osirizir bizim baghɨva akong.” \s Iesus bar akuegha uan Afeziam mɨnabi \r (Matyu 11:25-27 ko 13:16-17) \p \v 21 Ezɨ dughiar kamra, Godɨn Duam Iesus gamima a bar akongeghava mɨgei, “Afeziam, nɨ nguazim ko overiam gativazir Ekiam! Nɨ fofozim ko nɨghnɨzir aghuiba itir gumaziba bizir kaba men modo, egha boribar mɨn itir gumazibar aka. Kamaghɨn kɨ nɨ mɨnaba. Guizbangɨra Afeziam, nɨ uan ifongiamɨn kamaghɨn ami.” \p \v 22 Egha Iesus ua kamagh mɨgei, “Nan Afeziam biziba bar da isa nan dafarim gatɨ. Ezɨ gumazitam Otarim gɨfozir puvatɨ. Afeziam uabɨra a gɨfo. Egha tav Afeziam gɨfozir puvatɨ. Otarim uabɨra, koma gumazir Otarim ifuegha Afeziam isava men akaziba, merara Afeziam gɨfo.” \v 23-24 Egha a ragha uan suren gumazibar gara kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, fomɨra Godɨn akam inigha izir gumazir avɨriba ko gumazir aghuir avɨriba, me ia datɨrɨghɨn garir bizibar ganamin ifongiar bar ekiam ikia, me dar ganizir puvatɨ. Egha ia datɨrɨghɨn orazir akar kaba, me da baraghan ifongiar bar ekiam ikia, me tam baraghizir puvatɨ. Ezɨ ia, ian damaziba dar gari, kamaghɨn ia bar akongegh!” \s Samarian gumazim Judan mavɨn akurazir eghaghanim, Iesus a gami \p \v 25 Ezɨ dughiar mam Judan arazibagh fozir gumazir mam dɨkavighava Iesus gifarasa purama an azara, “Tisa, kɨ manmaghɨn damighɨva zurazurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarim iniam?” \v 26 Ezɨ Iesus a ikara, “Akar manam Moses Osirizir Arazimɨn akamɨn aven iti? Nɨ manmaghɨn an gari?” \v 27 Ezɨ an a ghaze, “Nɨ uan God, nɨn Ekiam, bar a gifongegh, egh nɨ uan navir averiam ko uan duam ko uaghan bar uan gavgavim ko uaghan bar uan nɨghnɨzimɨn, uan God gifongegh. Egh uaghan, nɨ uabɨra uabɨ gifongezɨ moghɨn, gumazamizir igharazibagh ifongegh.” \v 28 Ezɨ Iesus an akam ikara, “Nɨ bar deragha mɨgei. Nɨ mamaghɨra damigh, zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarim iniam.” \p \v 29 Ezɨ a gumazibar damazimɨn deraghasa, kamaghɨn a Iesusɨn azara, “Ezɨ tina nan namakaba?” \v 30 Ezɨma Iesus an akam ikaragha ghaze, “Gumazim Jerusalem ateghava Jerikon uaghira, egha gumazir kuraba batozɨma, me an korotiaba sueghava, puvɨram a mɨsueghava are, egha anetaghizɨma a mɨkɨrɨgha irɨghav iti. \v 31 Ezɨma ofa gamir gumazim tuavir kamra uaghira egha an gara a gitagha zui. \v 32 Kamaghɨra Livain gumazim uaghan iza danganir kamnaghra an gara a gitagha zui. \v 33 Ezɨma Samarian gumazir mam, iza danganir gumazir kam itimra izava, an apighava bar an apangkufi. \v 34 Egha an a bagha ghua wain ko borem an duaba ruegha egha da nomke. Egha a gumazim isa uan donki gisɨn anefagha, egha a inigha ghua daguir dɨpenir mamɨn aven ghugha egha deravɨram a gami. \v 35 Egha amɨmɨzaraghan a dagɨar pumuning dɨpenir ghuavim ganigha ghaze, ‘Deragh an gan eghtɨ dughiar kɨ uamategham, kɨ izɨ bizir tizir nɨ uam a gamiziba kɨ da ikaragham.’ \p \v 36 “Ezɨ nɨ manmaghɨn nɨghnɨsi, gumazir pumuning ko mɨkezir kabar manam gumazir kuraba mɨsoghezir gumazimɨn namakam?” \v 37 Ezɨ Judan arazibagh fozir gumazim a ikara, “Gumazir an apangkuvizim.” Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Nɨ mangɨva kamaghɨra damu.” \s Iesus Maria ko Martan dɨpenimɨn iti \p \v 38 Eghava Iesus uan suren gumaziba ko tuavimɨn izavɨra ikiava egha nguibamɨn oto. Ezɨ amizir mam, an ziam Marta an diazɨma an an dɨpenimɨn ghu. \v 39 Ezɨ an afumimɨn ziam Maria. A Iesusɨn dagarimɨn boroghɨra aperaghav ikiava a barazima a mɨgei. \v 40 Ezɨ Marta ingangarir avɨrim an nɨghnɨzimɨn izi, ezɨ an osɨmtɨzim sara dagher me damamibagh ami. Egha a Iesus bagha iza egha an azara, “Ekiam, nan afumim na ataghizɨma kɨ uabɨra ingangaribagh ami, ezɨ nɨ na gɨnɨghnɨsi, o? A mɨkemeghtɨma a nan akuragh!” \v 41 Ezɨ Ekiam a ikara, “Marta, Marta, nɨ bizir avɨribagh nɨghnɨgha egha da bagha muriam nɨ dɨghori. \v 42 Nɨ bizir vamɨra bagh nɨghnɨgh. Maria a bizir aghuimra mɨsefe. Ezɨ bizir kam gumazitam a dama a inigham kogham.” \c 11 \s Iesus God ko mɨgeir arazibar men sure gami \r (Matyu 6:9-15 ko 7:7-11) \p \v 1 Dughiar mam Iesus danganir mamɨn ikia God ko mɨgei. Egha a gɨvazɨma, an suren gumazir mam a mɨgei, “Ekiam, nɨ God ko mɨgeir arazibar en sure damu, mati Jon uan suren gumazibar sure gamizɨ moghɨn.” \v 2 Egha Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Nɨ God ko mɨkɨmɨva, kamaghɨn mɨkɨm: \b \q ‘En Afeziam, nɨn ziam bar zue, ezɨ arazir kuraba an saghon iti. \q2 Eghtɨ Dughiar Nɨ Bizibagh Ativamim, a izɨ. \q \v 3 Nɨ dughiaba meng en dagheba vaghvagh e danɨng, \q2 dughiar zurara apir dagheba e danɨngigh. \q \v 4 Ezɨ tina arazir kurabar e gami, e men arazir kuraba gɨn amadi. \q2 Kamaghɨn amizɨ, nɨ en arazir kuraba gɨn amadagh. \q Egh e ateghtɨ, e osɨmtɨzibar aven ikɨtɨ bizitam en navim bɨraghtɨma, \q2 e arazir kuratam damighan kogham.’” \b \p \v 5-6 Ezɨma Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “Ian tongɨn gumazitam namakatam ikɨva, egha dɨmagarir arɨzimɨn a bagh mangɨva, egh kamaghɨn a mɨkɨmam, ‘Namakam, nɨ daghetaba nan akuragh. Nan akar gumazim tuavimɨn iza na batozɨ, kɨ a danɨngamin dagheba puvatɨ.’ \p \v 7 “Eghtɨ, gumazir dɨpenimɨn aven itim kamaghɨn an akam ikaragham, ‘Nɨ ingangarim na danɨngan markɨ. Kɨ tiar akam asaragha gɨfa, egha uan boriba koma akui. Kamaghɨn kɨ dɨkavighɨva bizitam nɨ danɨngan kogham.’ \v 8 Ezɨ kɨ ia mɨgei, dɨpenir ghuavim dɨkavighɨva uan namakam puvatɨzir biziba bar a danɨngam. A bizir kaba uan namakam danɨngan ifongezir pu, egha an a ganɨngi. An namakam a dɨmvɨra ikian, an aghuagha egha dɨkavigha iza bizir a bar ifongeziba a ganɨngi.” \p \v 9 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia God ko mɨkɨm, egh biziba bagh an azang, eghtɨ a da isɨ ia danɨngam. Egh ia biziba bagh ruiva, ia da bativam. Egh ia tiam gafughafughtɨ, God ia bagh tiam kuigham. \v 10 Gumazir Godɨn azaiba, me biziba isi. Ezɨ gumazir biziba bagha ruim, da batifi. Eghtɨ gumazir itiam gafughagham, God a bagh akuigham. \p \v 11 “Egh ian boritam uan afeziam osiriba bagha an azangsɨghtɨma, eghtɨ a kuruzitam a danigam, o? \v 12 Egh borim tuarir aroriam bagh uan afeziamɨn azangsɨghtɨma, a tuighakam a danigam, o? \v 13 Ia afeziar arazir kurabagh amiba, ia zurara bizir bar aghuiba uan boribagh anɨdi. Egha ia kamagh deraghvɨra fogh, guizbangɨra ian Afeziar uan Nguibamɨn itim bar akueghvɨra uan Duam isɨ gumazir a ko mɨgeibar anɨngam.” \s Me ghaze, Iesus duar kuram ko ingari \r (Matyu 12:22-30 ko Mak 3:20-27) \p \v 14 Ezɨ Iesus duar kurar gumazim gamima a mɨgeir puvatɨzim a batoke. Ezɨ duar kuram anetaghizɨ, gumazir mɨgeir puvatɨzim datɨrɨghɨn mɨgei. Ezɨma gumazamiziba dɨgavir kuram gami. \v 15 Ezɨ marazi ghaze, “A Belsebulɨn gavgavimɨn duar kuraba batosi, a duar kurabar gumazir dapanim.”\f + (11:15) Satanɨn ziar mamra kara, Belsebul.\f* \v 16 Ezɨ marazi Iesus basamasa egha ghaze, “Nɨ Godɨn gavgavimɨn mirakelɨn arazitam damightɨ, an overiamɨn ikegh izighrɨtɨ, e an ganigh fogham.” \v 17 Ezɨ Iesus men nɨghnɨzibagh fogha, egha me mɨgei, “Kantrin tamɨn gumaziba uari tuiragh uari uariv soghɨva egh men dabirabim ikuvigham. Eghtɨ dɨpenir vamɨran itir darazi uariv sogh, egh uari abigh egh men dabirabim ikuvigham. \v 18 Ia ghaze, kɨ ti Satanɨn gavgavimɨn duar kuraba batosi. Kamaghɨn amizɨ, kɨ ian azaragha ghaze, Satan uan adarazi ko uari abigh uariv sogh, egh me manmaghɨn tugh gavgavigh bizibar ganamin gavgavim ikiam? \v 19 Ia ghaze, kɨ Belsebul da gavgavim isa duar kuraba batosi. Ezɨ kamaghɨn, tina ian adarazir akurvazima, me duar kuraba batosi? Ian adarazi amir araziba, darara ian akagha ghaze, ia paza na mɨgei. \v 20 Eghtɨ kɨ Godɨn gavgavim inighɨva duar kuraba batoghtɨ, eghtɨ bizir kam ian akaghtɨ, ia kamaghɨn fogh suam, God Bizibagh Ativamin Dughiam ia batogha gɨfa. \v 21 Eghtɨ gumazir gavgavitam mɨdorozir biziba bar da inigh egh uan dɨpenim bagh gantɨ an biziba bar deraghvɨra ikiam. \v 22 Eghtɨ gumazitam bar gavgavigh a gafiragh a ko uaning mɨsogh, egh a gafiragh, egh an mɨdorozir bizir a gami a gavgavigha ikia mɨsoziba inigh, mangɨ da tuiragh a da isɨ gumazir igharazibar anɨngam. \v 23 Tina nan namakam puvatɨ, a nan apanim. Ezɨ gumazim nan akuragha gumazamiziba akumakuir puvatɨ, gumazir kam men gɨntɨzima me tintinibar zui.” \s Duar kuram uamategha ize \r (Matyu 12:43-45) \p \v 24 Ezɨ Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Duar ikuratam gumazitam ategha dɨpaba puvatɨzir danganibar arua ikiamin danganiba buri, egha a tam batozir puvatɨgha, egha uabɨ mɨgɨa ghaze, ‘Kɨ uamategh faragha ikezir dɨpenimɨn mangam.’ \v 25 Egha a uamategha ghua garima, me dɨpenim avizɨ, a bar zuezɨma an itir biziba bar deragha iti. \v 26 Egh duar kurar kam mangɨ, 7 plan duar kurar a gafiragha arazir kurabagh amiba, men aku izam. Egh me mangɨ, dɨpenir kamɨn ikiam. Gumazir kam faragha paza ike, egh a datɨrɨghɨn bar pazavɨra ikiam, eghtɨ an dabirabim a faragha ikezir dabirabim bar a gafiragh bar ikuvigham.” \s Gumazir manaba bar akuegham? \p \v 27 Ezɨ Iesus bizir kabav gɨavɨra itima, amizim gumazamizibar torimɨn ikia dɨa mɨgei, “Amizir kam nɨ bategha oteba nɨ ganɨdi, a bar akongegh.” \v 28 Ezɨ Iesus a ikara, “Ezɨ tina nan Afeziamɨn akam baragha egha an gɨn zui, a bar akongegh.” \s Mirakelɨn azangsɨzim \r (Matyu 12:38-42 ko Mak 8:12) \p \v 29 Ezɨma gumazamiziba otiva izavɨra itima, Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Datɨrɨghɨn itir gumazamiziba bar ikufi. Me mirakelɨn arazir kɨ damightɨ me ganigh foghamim bagha azangsɨsi. Eghtɨ kɨ arazitam me danigan kogham. God Jona gamizir arazimɨn mɨn, me arazir kamɨn ganam. \v 30 Kamaghɨn amizɨ, Jona nguibar ekiam, Niniven gumazamiziba arazim men aka, ezɨ kamaghɨra Gumazibar Otarim datɨrɨghɨn itir gumazamiziba arazim men akagham. \v 31 Fomɨra Seban Amizir Atrivimɨn nguazir kamɨn saghon ikegha Solomonɨn fofozir aghuimɨn akaba baraghasa ize. Ezɨ gumazir mam bar Solomon gafiragha ian tongɨn iti. Kamaghɨn amizɨ, Gumazamiziba Godɨn Kotiamɨn Tuivamin Dughiamɨn, Seban Amizir Atrivim tugh datɨrɨghɨn itir gumazamizibar arazir kurabar gun mɨkɨmam. \v 32 Eghtɨ Godɨn Kotɨn Dughiamɨn, Nineven gumazamiziba dɨkavigh ian arazir kurabar gun mɨkɨmam. Ia fo, Nineven adarazi Jona akunizir akam baregha navibagh ira. Ezɨ Gumazir datɨrɨghɨn ian tongɨn itir mam, a bar Jona gafira!” \s Nɨn damazimning mɨkarzimɨn angazangarim \r (Matyu 5:15 ko 6:22-23) \p \v 33 Ezɨ Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Gumazitam lam gaborogha danganir mogometamɨn a modozir puvatɨ, o a isava itarir ekiamɨn aven amadazɨ pu. Puvatɨ, anesɨ an danganimram anefagham. Eghtɨ tina aven izɨ, an angazangarimɨn ganam. \v 34 Damaziba, da lamɨn mɨn namnamɨn angazangarimɨn mɨn iti. Egha damazim derazɨ, nɨn namnam angazangarim bar a gizɨfa. Eghtɨ nɨn damazim ikuvightɨma, nɨn namnam, mɨtatem anevaragham.\f + (11:34) Israelba kamaghɨn nɨghnɨsi, nɨn damazimning angazangarim puvatɨghtɨ, me suam nɨ akurvazir puvatɨ.\f* \v 35 Kamaghɨn amizɨ, nɨ ua bagh deravɨra gan, angazangarir nɨn itim, mɨtarmem an epazagham. \v 36 Kamaghɨn amizɨ, angazangarim bar nɨn mɨkarzim gizɨvaghtɨ, eghtɨ mɨtarmem tong an epazaghan koghtɨ, nɨn mɨkarzim bar angazangarimɨn ikiam, mati lamɨn angazangarim nɨ gisirazɨ moghɨn.” \s Farisiba ko Judan arazibagh fozir gumaziba, arazir kurabagh ami \r (Matyu 23:1-36 ko Mak 12:38-40 ko Luk 20:45-47) \p \v 37 Ezɨma Iesus mɨkemegha gɨvazɨma, Farisin mam Iesus ko damasava an gighamizɨma, ezɨ Iesus an dɨpenimɨn aven ghugha dagher dakozim gapera. \v 38 Ezɨ Farisi garima, Iesus ruezir puvatɨgha a koma api. Ezɨ a kamaghɨn ganigha aguaghfa. \p \v 39 Ezɨ Ekiam kamaghɨn a mɨgei, “Ia Farisiba, ia kapba ko itariba azenan da rua da zue, ezɨ ian aven navir averiaba bar kufi. Okɨmakɨam koma arazir kuraba, ia dagh ami. \v 40 Ia bar gumazir onganiba! God azenan ingarizir biziba, a uaghan aven dar ingari? \v 41 Eghtɨ ia bizir itaribar aven itiba isɨva gumazir onganaraziba me danɨng, eghtɨ biziba bar ian zuegham. \p \v 42 “Ia Farisiba, ia ghaze, ia uan azenibar itir zuravariba tongɨra da tuiragh, egh akuaba isɨ God danɨng. Egha ia Godɨn arazir aghuim ko a gifongezir arazim ataghrasi. Egha ia arazir kabar amuasa gavgavigh, egh uaghan arazir maba ataghraghan kogham. Kamaghɨn amizɨ ia bar kuvigham! \p \v 43 “Ia zurara God ko mɨgeir dɨpenibar dabirabir danganir aghuariba iniasa bar ifonge. Egha uaghan maketɨn danganiba me dughiaba ia danɨngasa, ia bar ifonge. Kamaghɨn amizɨ, ia bar ikuvigham. \p \v 44 “Ia mati matmatiar me gan foghan koghamibar mɨn iti. Eghtɨ gumaziba me gisɨn daruam. Egh Godɨn damazimɨn zueghan kogham. Kamaghɨn amizɨ, ia bar kuvigham!” \p \v 45 Ezɨ Judan arazibagh fozir gumazir mam a ikara, “Tisa, nɨ bizir kabav gɨa, uaghan e gasɨghasɨsi.” \p \v 46 Ezɨ Iesus a ikara, “Ezɨ ia Judan arazibagh fozir gumaziba, ia gumazamiziba osɨmtɨziba me garɨzima me da ateran ibura. Ezɨma ia uari, uan dafaribar men akuragh bizitam aterir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, ia bar kuvigham! \v 47 Ian inazir afeziaba Godɨn akam inigha izir gumazibav soghezɨma me ariaghɨre. Ezɨ ia me bagha dagɨar mozir aghuiba okoregha men aghariba mozibagh arɨki. Kamaghɨn amizɨ ia bar ikuvigham! \v 48 Ezɨ ia arazir kam gumazibar akakagha ghaze, ian inazir afeziaba amir arazir kam dera. Ezɨ me Godɨn akam inigha izir gumazibav soghezɨ da ariaghɨre, ezɨ ia me bagha mozibagh ami. \v 49 Bizir kam bagha, Godɨn fofozim kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ me bagh nan akam inigha izir gumaziba koma aposelba amangam, eghtɨ men tarazi, me me mɨsoghtɨma, me arɨghɨram. Eghtɨma igharaziba, me arazir kurabar me damuam!’ \v 50 Fomɨra nguazir kam otozir dughiam, Godɨn akam inigha izir gumaziba, me me mɨsoghezɨ me arɨaghɨra, ezɨ arazir kam iza datɨrɨghɨn tu. Kamaghɨn amizɨma ia datɨrɨghɨn iti darasi, men ivezim iniam. \v 51 Ezɨ modorozir arazir kam, an Abelɨn dughiamɨn tugha iza Sekaraian dughiam. Gumazir kam, Sekaraia, me ofan danganim ko Godɨn Dɨpenimɨn tɨzimɨn a mɨsoghezɨma an areme. Ezɨ kɨ ia mɨgei, arazir kurar kabar ivezim gumazir datɨrɨghɨn itiba bativam. \p \v 52 “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba Godɨn fofozimɨn tiar akamɨn kiba inigha ghue. Ia uari aven ghuezir puvatɨ. Egha aven mangamin gumazibar tiar akam apɨri.” \v 53 Egha Iesus danganir kam ataghrazima, Judan arazibagh fozir gumaziba koma Farisiba, me akar kurabar a mɨgei. Egha azangsɨzir avɨribar a gami. \v 54 Egha an gari, a bizitam pazɨva a mɨkemeghtɨma, me an suigham. \c 12 \s Farisibar arazir ifavariba bagh gan \r (Matyu 10:26-27) \p \v 1 Ezɨ dughiar kamɨn gumazamizir bar avɨrim uari akuvaghav ikia uari dɨkabɨri. Ezɨ Iesus maghɨra uan suren gumaziba faragha dav gɨa ghaze, “Ia uari bagh gan. Farisiba mati, yis bretɨn aven ghughava a gamizɨma a bar buiz moghɨn ian aven mangɨ ia gasɨghasɨgham. Kamaghɨra ifavarir araziba uaghan bar ia gasɨghasigham. \v 2 Bizir tizir mongeziba, da azenim giregham. Akar aven itiba, gumaziba dagh fogham. \v 3 Ezɨ bizir ia amɨnir bɨrimɨn mɨkemeziba, me aruer angazangarimɨn da baragham. Ezɨma bizir tizir ia sighsirir akabar uan kuaribagh arɨgha dɨpenir averiabar uariv kemeziba, me dɨpenibagh isɨn tuiv dar gun mɨkɨmam.” \s Gumazim Godram atiating \r (Matyu 10:28-31) \p \v 4 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Nan namakaba, kɨ ia mɨgei, ia gumazir namnar kɨnibav sozibar atiatingan markɨ. Egh me gɨn ua bizitam damighan kogham. \v 5 Ezɨ, tinarama ia an atiatingam, kɨ ian akagham. Ia Godɨn atiating, a ian namnam gasɨghasighɨva, gɨn ia inigh helɨn avim mɨkɨnamin gavgavim iti. Ezɨ kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia Godɨn atiating. \v 6 Ezɨ ia fo, gumazim kuarazir dozir 5 pla 2 toearama dagh ivese. Ezɨ God men tav bakɨnɨghnɨzir puvatɨ. \v 7 Egha God uaghan ian dapanir arɨziba dar pone, egha a bar deraghavɨra ia gɨfo. Kamaghɨn amizɨma, ia atiatingan markɨ. Ia kuarazir dozir kabar mɨn itir puvatɨ. Ia Godɨn damazimɨn bar ekefe, egha dagh afira.” \s E Iesusɨn ziamɨn aghumsɨghan kogham \r (Matyu 10:32-33 ko 12:32 ko 10:19-20) \p \v 8 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ ia mɨgei, Gumazir manam gumazamizibar damazimɨn ghaze, a nan anam, eghtɨ Gumazibar Otarim uaghan Godɨn enselbar damazibar mɨkɨm suam, gumazir kam a nan anam. \v 9 Eghtɨ gumazitam gumazamizibar damazimɨn mɨkɨm suam, a nan anav puvatɨ, eghtɨ kɨ uaghan Godɨn enselbar damazibar mɨkɨm suam, gumazir kam nan anav puvatɨ. \v 10 Eghtɨ gumazitam akar kuratam Gumazibar Otarim mɨkemeghtɨ, God an arazir kurar kam gɨn amadagham. Eghtɨ gumazitam Godɨn Duam akar kuratam a mɨkemeghtɨma, God an arazir kurar kam, a gɨn amadaghan kogham. \v 11 Me ia inigh God ko mɨgeir dɨpenibar mangam. Egh gavmanɨn gumazir ekiaba ko gumazir ziaba itibar damazibar mangɨtɨma, ia atiatingan markɨ. Egh suam, kɨ manmaghɨn ua bagh ganam, o manmaghɨn mɨkɨmam? \v 12 Dughiar kamra Godɨn Duam nɨ mɨkemeghtɨma nɨ me mɨkɨmam.” \s Gumazir dagɨaba bar avɨrasemezir onganimɨn akar isɨn zuim \p \v 13 Ezɨ gumazir mam gumazamizibar torimɨn ikia kamaghɨn Iesus mɨgei, “Tisa, nan aveghbuam mɨkemeghtɨma a gan afeziam ga bagha taghizir bizitaba na bagh taba tuiragh.” \v 14 Ezɨ Iesus a ikara, “Tinara guan osɨmtɨzibar kɨr guan biziba tuiraghasa, na mɨsefe?” \v 15 Egha a me mɨgei, “Ia uari bagh ganigh. Biziba bar dagh ifongezir arazir kaba bagh, uari bagh ganigh! Gumazimɨn dabirabim a bizir avɨrir a itir kaba saram otozir puvatɨ.” \p \v 16 Eghava an akar isɨn zuir kamɨn me mɨgei, “Gumazir dagɨaba bar avɨrasemezir mam iti. Egha uan nguazimɨn dagher aghuir avɨriba isi. \v 17 Ezɨ a kamaghɨn uabɨ gɨnɨghnɨsi, ‘Kɨ manmaghɨn damuam? Kɨ uan daghebar arɨghamin danganiba puvatɨ.’ \p \v 18 “Egha a ghaze, ‘Kɨ kamaghɨn damuam. Kɨ uan dagher dɨpeniba kuarighɨva, dɨpenir ekiabara ingarigham. Egh dɨpenir ekiaba, kɨ uan maziaba ko dagheba ko biziba bar dar arɨgham. \v 19 Egh kɨ uabɨra uabɨ mɨkɨmam, “Nɨ dughiar avɨriba bagha ua bagha bizir aghuir avɨrim arɨki. Egh nɨ damɨva, wainɨn dɨpabar amɨva, egh dughiar aghuarim iniva, egh bar akuegh ikiam.” ’ \p \v 20 “Ezɨ God a mɨgɨa ghaze, ‘Nɨ gumazir onganim. Dɨmagarir kamra nɨn ikɨrɨmɨrim kɨ a inightɨ, naremegham. Eghtɨ tina nɨ ua bagh arɨghizir bizir kabanagh iniam?’ \p \v 21 “Ezɨ tina ua bagh biziba puv dar pozim mɨkɨnɨva, egh a Godɨn damazimningɨn onganarazibar amutɨ, bizir kam a bativam.” \s Nɨghnɨzir avɨribar amuan markɨ \r (Matyu 6:25-34) \p \v 22 Egha Iesus uan suren gumaziba kamaghɨn me mɨgei, “Kamaghɨn amizɨ, kɨ ia mɨgei, ia pamten uan ikɨrɨmɨrim gɨnɨghnɨgh, egh kamaghɨn azangan markɨ, e dagher manatam ramam, o e dɨpar manatam ramam? Egh ia pamten uan nivafɨzibagh nɨghnɨgh mɨkɨman markɨ, e inir manatam uan nivafɨzim avam? \v 23 Gumazimɨn ikɨrɨmɨrim, a daghebagh afira, ezɨ gumazimɨn namnam inibagh afira. \v 24 Ia kotkotbar gan. Me dagheba opari puvatɨghava dagh eghuvir puvatɨ, me dagheba arɨzir dɨpeniba puvatɨ. Ezɨ God dagheba dagh anɨdi! Ezɨ ian dabirabim bar kuarazibagh afira. \v 25 Egh ian tav deraghvɨra ikɨsɨ nɨghnɨgh kamaghɨn a ti uan ikɨrɨmɨrim damutɨ a tong ruaragham? Bar puvatɨ. \v 26 Nɨ bizir muziarir kam damuan iburagh, nɨ tizim bagha biziba bar a dagh nɨghnɨzir avɨribagh ami? \p \v 27 “Ia akɨmarir aghuaribagh nɨghnɨgh. Da manmaghɨn otifi? Me ingangarir ekiatam gamir puvatɨ. Egha me korotiatam isamizir puvatɨ. Ezɨ kɨ ia mɨgei, fomɨra Atrivim Solomon bizir bar avɨriba itima an azuir adiariba bar dera, egha an korotiatam akɨmarir kabar mɨn otozir puvatɨ. \v 28 E fo, graziba pura biziba, da iti, gurumɨn gumazitam da akoreghɨva da isɨva avitam mɨkɨnigham. Grazir kɨnir kabanagh God adiariba me gazui. Ia bizir kam gɨfogh, God uaghan adiariba ia danɨngam. Ia gumazamizir nɨghnɨzir gavgavir muziarim itiba! \v 29 Egh ian nɨghnɨzim dagheba ko dɨpabara ikian markɨ. Egh ia pamtem dagh nɨghnɨghan markɨ. \v 30 Nguazir kamɨn gumaziba bizir kaba puv dagh nɨghnɨsi. Ezɨ ian Afeziam fo, ia da iniam. \v 31 Eghtɨ ia faragh God atɨghtɨma, a ian Atrivimɨn ikɨtɨma, ia an gɨn mangɨ. Eghtɨ, a bizir kaba ia danɨngam.” \s Bizir aghuiba akumakuir arazim \r (Matyu 6:19-21) \p \v 32 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia sipsipɨn bɨzir muziarim, ian Afeziam ia damightɨ, ia Atrivimɨn otivasa a bar akonge. Kamaghɨn ia atiatingan markɨ. \v 33 Ia uan biziba amangɨva dagɨaba inigh, egh gumazir onganarazibar anɨng. Egh uari bagh dagɨaba azuir mɨtariba inigh dar arightɨma da dɨghorighɨran kogham. Ian bizir aghuir Godɨn Nguibamɨn itiba, da gɨvaghan kogham. Godɨn nguibamɨn okɨmakɨar gumaziba roghɨra izan kogham, eghtɨ barareba dagh asɨghasɨghan kogham. \v 34 Danganir manam nɨn bizir aghuiba iti, danganir kam nɨn navir averiamɨn aven itir ifongiam, a uaghan ikiam.” \s Dakuan markɨ, ia uari bagh gan \r (Matyu 24:42-44) \p \v 35 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia ingaramin korotiabar aghuighɨva otivamin bizim bagh ganɨva uan lamba ateghtɨma da isi, mamaghɨra ikɨ. \v 36 Egh mati gumazim uan otarim amir ikɨzir isam bagha ghugha uamategh izasa, me a mɨzuai. Eghtɨ a uamategh izɨ tiam gafughtɨ me zuamɨram a bagh tiam kuigham. \v 37 Ingarir gumazir kabar gumazir aruam uamategh izɨ men gantɨ, me a mɨzua gari. Kamaghɨn me bar akuegham. Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, a dagheba, me danɨngsɨ, uabɨn kurukegham. Egh me mɨkemeghtɨ, me dakozim dapiaghtɨ a izɨ dagheba me danɨngam. \v 38 Egh men gumazir aruam dɨmagarir arɨzim, o amɨnim titɨm a uamategh izɨ men gantɨ me a bagh gan mɨzuam ikɨtɨ, kamaghɨn me bar akuegham. \v 39 Ia arazir kam gɨnɨghnɨgh. Gumazir manam, okɨmakɨar gumaziba dɨmagarimɨn izava an dɨpenim akarasava amima, a men dughiam gɨfogha, egha men arafa. Egha me ataghizɨ me an dɨpenim akarizir puvatɨ. \v 40 Kamaghɨra, ia uaghan aravagh ikɨ gan. Guizbangɨra, dughiar ia Gumazibar Otarim mɨzuaman koghamim, a dughiar kamram otogham.” \s Ingangarir gumazir aghuim ko kuramɨn akar isɨn zuim \r (Matyu 24:45-51) \p \v 41 Ezɨ Pita Iesusɨn azara, “Ekiam, nɨ akar isɨn zuir kamɨn erara mɨgei, o e bar moghɨra?” \v 42 Ezɨ Ekiam an akam ikara, “Ingangarir gumazir manamra nɨghnɨzir aghuiba ikia deravɨra uan ingangarim gami? An gumazir ekiam a damutɨ, a ingangarir gumazir igharazibar ganam. Egh dughiar an gumazir ekiam ifongezimɨn, a dagheba isɨ ingangarir gumazibar anɨngam. \v 43 Ingangarir gumazir kam ingara itima, an gumazir ekiam izava a batogha an ingangarir kamɨn garima, gumazir kamɨn navir averiam bar an dera. \v 44 Ezɨ kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ingangarir gumazir kamɨn ekiam a damightɨma, an an ingangarir gumazir mabar ekiamɨn ikɨva an biziba bar dar ganam. \v 45 Egh ingangarir gumazibar dapanim uabɨra uabɨ mɨkɨmam, ‘Nan gumazir ekiam dughiar ruarimɨn ikegh izam.’ Egh a dɨkavigh ingangarir gumaziba ko ingangarir amizibav soghɨva, damɨva, wainɨn dɨpabar amɨva dapanim onganigham. \v 46 Eghtɨ an ekiam, dughiar an ingangarir gumazim a bagha garir puvatɨzimɨn, an otogham. A dughiar a fozir puvatɨzimɨn uamategham. Eghtɨma an ekiam bar anerghorarighɨva a inighɨva gumazir God gɨfozir puvatɨziba ko anetɨgham. \p \v 47 “Ingangarir gumazibar dapanim fo, an ekiam bizir tizim damuasava a mɨkeme, ezɨma an a gamizir puvatɨ. Eghtɨ an ekiam dughiar avɨribar a ifozoregham. \v 48 Eghtɨ ingangarir gumazim an ekiam ifongezir arazibagh fozir puvatɨghɨva, egh a uabɨ mɨsoghamin arazibar amutɨ, an ekiam dughiar avɨribar a ifozoreghan kogham. Tina bar bizir avɨriba ini, a ua bizir avɨriba God danɨngam. Ezɨma tina God bizir avɨriba an dafarim garɨki, God uam a dam avɨriba inisɨva an azangsɨgham.” \s Iesus gumazamiziba abɨghasa ize \r (Matyu 10:34-36) \p \v 49 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ nguazim avim a darɨghasa izi. Ezɨ avim datɨrɨghɨra isiasa kɨ ifonge. \v 50 Kɨ tɨghar rurir mam a iniam. A mati dɨpam gumazim avarazɨ moghɨn, osɨmtɨziba na bativam. Ezɨ kɨ a inizir puvatɨ. Kamaghɨn kɨ bar oseme, mangɨ dughiar kam otogham! \v 51 Nɨ ghaze, kɨ navir amɨrɨzim inigha nguazir kamɨn izi? puvatɨ, kɨ ia mɨgei, kɨ gumazamiziba abɨghasa ize. \v 52 Datɨrɨghɨn tugh mangɨ 5 plan amuiroghboriba dɨpenir tamɨn ikɨv uari tuiragham, 3 pla pumuningɨn apanimɨn ikiam, eghtɨ, pumuning 3 plan apanimɨn ikiam. \v 53 Me uari tuiragham, afeziam uan otarimɨn apanimɨn ikiam, eghtɨ otarim uan afeziamɨn apanimɨn ikiam. Amebam uan guivimɨn apanimɨn ikiam, eghtɨ guivim uan amebamɨn apanimɨn ikiam. Otarimɨn amuim uan pamɨn amebamɨn apanimɨn ikiam, eghtɨ, otarimɨn amebam uan otarimɨn amuimɨn apanimɨn ikiam.” \s Iesus dughiar otivamibar gun mɨgei \r (Matyu 16:2-3) \p \v 54 Egha Iesus gumazamizir avɨribav gei, “Ia gantɨ, ghuariam aruem magɨramin amadagham anangtɨma, ia zuamɨra suam, ‘Amozim izam,’ eghtɨma a izam. \v 55 Egh Sainain amɨnim vangtɨ, ia suam, aruem gan bar puvɨra isiam. Eghtɨ an otogham. \v 56 Ifavarir gumaziba! Ia overiam ko nguazimɨn otivamin bizibar gun mɨkɨmasa fo. Manmaghɨn amizɨ, ia datɨrɨghɨn otivamin bizibagh fozir puvatɨ?” \s Nɨ gumazir nɨ isɨ kot daraghasa mɨgeim ko akabar kɨrigh \r (Matyu 5:25-26) \p \v 57 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ezɨ ia uari uarir azangsɨghan aghua, bizir tizim a dera. \v 58 Egh nɨn apanim nɨ inigh mejistretbar damazimɨn mangɨtɨma, nɨ a ko osɨmtɨzir kam akɨrsɨ tuavimɨn a mɨkɨm ganigh. Puvatɨghtɨma, a nɨ inigh jasɨn damazimɨn mangam. Eghtɨ jas nɨ inigh polisɨn dafarim datɨghtɨma polis nɨ isɨ kalabuziam datɨgham. \v 59 Kɨ nɨ mɨgei, nɨ azenim girɨghan kogham, kamaghɨra ikɨ mangɨ nɨ ivezim bar anetɨgh azenim giram.” \c 13 \s Gumaziba navibagh iraghan kogh arɨmɨghregham \p \v 1 Ezɨ dughiar kamɨn gumazir maba ikiava Galilin gumazibar gun Iesus mɨgei, Pailatɨn mɨdorozir gumaziba me mɨsoghezɨma men ghuziba God bagha tuer asizibar ghuziba sara verevere. \v 2 Ezɨ Iesus men akam ikara, “Galilin gumazir kaba kamaghɨn ariaghɨre. Kamaghɨn amizɨma ia ghaze men arazir kuraba Galilin gumazir igharaziba bar men arazir kurabagh afira? \v 3 Ezɨ kɨ guizbangɨra ia mɨgei, bar puvatɨ! Egh ia navibagh iraghan koghɨva, ia uaghan bar arɨmɨghregham. \v 4 Egh ia uaghan bizir kam gɨnɨghnɨgh, 18 plan gumazir Siloamɨn dagɨar dɨpenim dɨpɨrigha me mɨsoghezɨma me ariaghɨre. Ezɨ ia ghaze, men arazir kuraba bar Jerusalem itir gumaziba men arazir kurabagh afira? \v 5 Ezɨ kɨ guizbangɨra ia mɨgei, bar puvatɨ. Ezɨ ia navibagh iraghan koghɨva, ia uaghan bar arɨmɨghregham.” \p \v 6 Ezɨ Iesus akar isɨn zuir kamɨn me mɨgei, “Gumazir mam temer figh uan wainɨn azenimɨn anekaragha egha ghuava ovɨziba bagha an gara tamɨn apizir puvatɨ. \v 7 Egha a wainɨn azenimɨn garir gumazim kamaghɨn a mɨgei, ‘Kɨ 3 plan azenibar arua izava fighɨn ovɨziba bagha garava avenge, da bar puvatɨ. An okegh! Manmagh sua a puram aghui?’ \p \v 8 “Ezɨma a kamaghɨn a mɨgei, ‘Ekiam aneteghtɨma, an azenir tam uam an ikɨtɨma, kɨ an povimɨn nguaziba a darɨghtɨma a dagher aghuiba iniam. \v 9 An azenir munamɨn beghtɨ, deragham. Puvatɨghtɨma nɨ na mɨkemeghtɨma kɨ an okegham.’” \s Iesus amizir akɨrir kuram akɨrizɨ, a ua dera \p \v 10 Egha Iesus Sabatɨn dughiamɨn God ko mɨgeir dɨpenir mamɨn sure gami. \v 11 Ezɨma amizir mam 18 plan azenimɨn duar kuram an akɨragharim gamizɨma an aviraghavɨra ikiava bar uabɨ amɨnava avenge. \p \v 12 Ezɨ Iesus an apighava an diazɨma an ada zuima, a kamaghɨn a mɨgei, “Amizim, nɨn arɨmariam nɨ ataki.” \v 13 Egha uan dafarimning a gisɨn atɨzɨma, a zuamɨra uabɨ amɨnegha tugha, Godɨn ziam fe. \p \v 14 Iesus Sabatɨn amizim akɨrizɨma a dera, ezɨ bizir kam bagha God ko mɨgeir dɨpenimɨn garir gumazim atarava, egha a kamaghɨn gumazamizibav gei, “Ingangarir dughiar 6 pla iti, egh ia dughiar kabar izɨtɨma, a ian arɨmariaba akɨram. Egh Sabatɨn dughiamɨn ia izan markɨ.” \p \v 15 Ezɨ Ekiam an akam ikara, “Ia uarira uari gifarir gumaziba! Ian tav Sabatɨn dughiamɨn uan bulmakau o donki fɨrigha a inigha ghua dɨpatam a ganɨdir puvatɨ? \v 16 Kamaghɨn amizɨ, amizir kam an Abrahamɨn ovavim, Satan 18 plan azenir kabar a ike. Ezɨ kamaghɨn amizɨma kɨ Sabatɨn dughiamɨn a fɨrightɨ a deragham.” \p \v 17 Egha a kamaghɨn mɨkemezɨma, an apaniba bar moghɨra aghumsɨki. Ezɨma gumaziba ko amiziba an amizir bizir aghuibar gara bar akonge. \s Mastetɨn ovɨzir akar isɨn zuim \r (Matyu 13:31-32 ko Mak 4:30-32) \p \v 18 Egha Iesus gumazamizibar azara, “God Bizibagh Ativamin Dughiam manmaghɨn gari? Ezɨ kɨ akar isɨn zuir manamɨn a mɨkɨmam? \v 19 A mastetɨn ovɨzim mɨngari. Ezɨ gumazim a inigha uan azenimɨn an ekarazɨma, an aghua ghuava temem gava. Ezɨma kuaraziba an aguabar mɨkonibagh ami.” \s Yisɨn akar isɨn zuim \r (Matyu 13:33) \p \v 20 Eghava Iesus ua gumazamizibar azara, “Kɨ bizir manatamɨn God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar isɨn zuim mɨkɨmam? \v 21 A yisɨn mɨn ami. Amizir mam yisɨn muziarir mam inigha, flauan dramɨn ekiamɨn itim inigha, aning verevere. Ezɨ flauan kam gɨn bar bui.” \s Tiar akar asuvɨrɨzim \r (Matyu 7:13-14 ko 7:21-23) \p \v 22 Egha Iesus Jerusalemɨn ghuava nguibar ekiaba ko dozibar bar gumazamizibar sure gamua zui. \v 23 Ezɨ mav an azara, “Ekiam, God gumazamizir vabara ua me iniam, o?” \p \v 24 Ezɨma a kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ ia mɨgei, avɨriba tiar akar asuvɨrɨzir kamɨn aven mangɨva avegham. Ezɨ kamaghɨn amizɨma ia gavgavigh tiar akar asuvɨrɨzir kamɨn dɨrighɨva aven mangɨ. \v 25 Eghtɨ dɨpenimɨn ghuavim dɨkavigh tiam asaraghtɨma. Ia azenan ikɨva tiam mɨsogh dɨmɨva avegh suam, ‘Ekiam, e bagh tiam kuigh.’ Eghtɨma a kamaghɨn ian akam ikaragham, ‘Kɨ ia gɨfozir puvatɨ. Ia managh izava otifi?’ \p \v 26 “Eghtɨ ia kamaghɨn mɨkɨmam, ‘E nɨ ko dagheba ko dɨpaba ame. Ezɨma nɨ tuavibar en sure gami.’ \p \v 27 “Eghtɨ a kamaghɨn ian akam ikaragham, ‘Kɨ ia gɨfozir puvatɨ. Ia managh izava otifi. Na gitagh, ia arazir kurabagh amiba!’ \p \v 28 “Egh ia, Abraham ko Aisak ko Jekop ko Godɨn akam inigha izir gumaziba me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikɨtɨma ia men gan ikiam. Egh ia azenan ikɨva bizir kam bagh aziva atariba kuskugham. \v 29 Egh gumazamizir avɨriba nguazimɨn mɨkebaba bar dar ikegh izɨva God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn isam bagh uan danganiba iniam. \v 30 Ia oragh, gɨn itir gumaziba me faragham, eghtɨ gumazir faraziba me gɨn ikiam.” \s Iesus Jerusalemɨn apangkufi \r (Matyu 23:37-39) \p \v 31 Ezɨ dughiar kamra Farisin maba Iesus bagha iza kamaghɨn a mɨgei, “Herot nɨ mɨsoghasa. Kamaghɨn amizɨma nɨ nguibar kam ategh igharagh mangɨ.” \p \v 32 Ezɨ Iesus men akam ikara, “Mangɨ afiar ifarir mam mɨkemegh, ‘Nɨ oragh, kɨ datɨrɨghɨn ko gurumɨzaraghan duar kuraba batoghɨva egh gumazibar arɨmariaba akɨram. Egh kɨ zuerɨmɨn uan ingangarim a gɨvam.’ \v 33 Ezɨ kɨ ia mɨgei, Godɨn akam inigha izir gumazitam Jerusalemɨn azenan aremeghan kogham. Ezɨ kɨ datɨrɨghɨn ko gurumɨzaraghan ko zuerɨmɨn mangvɨra ikiam.” \p \v 34 Egha Iesus mɨgɨa ghua ghaze, “Oio, ia Jerusalemɨn adarazi, kɨ ian apangkufi! Ia Godɨn akam inigha izir gumaziba mɨsozi me ariaghiri, egha God ia bagha amadir gumaziba, ia dagɨaba isa, me ginivi, me ariaghiri. Dughiar avɨribar kɨ ian boriba akuv me mughasa, mati tuarir amebam uan avɨzimingɨn nguziba avarazɨ moghɨn, kɨ ia damuasa ifonge. Ezɨ ia na bagh izan aghua. \v 35 Ia oragh! Ian nguibam, God anetaki. Ezɨ kɨ guizbangɨra ia mɨgei, ia ua nan ganan kogham kamaghɨra ikɨ mangɨ dughiar ia suam, ‘God uan ziamɨn gumazir kam anemada! God deragh a damu!’” \c 14 \s Iesus mɨkarzim buizir gumazim gamizɨ a ua dera \p \v 1 Sabatɨn mam Iesus ghua Farisibar gumazir ekiamɨn dɨpenimɨn api. Ezɨma dughiar kam gumazamiziba bar deravɨram an gari. \v 2 Ezɨma an guamɨn gumazir mɨkarzim buizir mam iti. \v 3 Ezɨ Iesus Farisiba ko Judan arazibagh fozir gumaziba men azara, “Moses osirizir araziba, da Sabatɨn gumazamizibar arɨmariaba ghuamaghasa amamangatɨzɨ, o puvatɨ?” \v 4 Ezɨ me nɨmɨra itima a gumazimɨn suiragha a gamizɨma a dera. Egha anemadazɨ a ghu. \v 5 Ezɨ a men azara, “Ian tavɨn otaritam o bulmakaun tam Sabatɨn dughiam mozirpamɨn a gɨrɨghtɨma, eghtɨ nɨ zuamɨra a gekuigham, o puvatɨgham?” \v 6 Ezɨ me mɨkɨmamin akabagh asa. \s Iesus ghaze, ia uarira uari fan markɨ \p \v 7 Dughiar kam Iesus gari, gumazir gighamiziba me dabirabir danganir ekiaba dagher dakozimɨn da isi. Ezɨ Iesus akar isɨn zuir kamɨn me mɨgei, \v 8 “Gumazitam amuir ikɨzimɨn isam bagh diaghtɨ, nɨ mangɨ dabirabir danganir ekiar faragha itim dapian markɨ. Me, gumazir ziar ekiar nɨn ziam gafirazim, a bagha a ginaba. \v 9 Eghtɨ, isar ghuavir vɨrara guan diazim izɨ kamaghɨn nɨ mɨkɨmam, ‘Nɨ uan mɨsiam gumazir kam danɨngigh.’ Eghtɨ nɨ bar aghumsɨghɨva, danganir bar gɨn itim inigham. \v 10 Kamaghɨn dughiar me nɨn diazim, nɨ danganir apengan itim inigh, eghtɨ isar ghuavim izɨ suam, ‘Roroam, danganir aghuir pɨn itimɨn mangɨ.’ Eghtɨ nɨ ziar aghuarim nɨ ko itir darazir tongɨn a iniam. \v 11 Te uarira uan ziaba fe, God me abɨraghtɨ, me apengan ikiam. Eghtɨ te apengan iti, God me feghtɨ me ziar ekiaba iniam.” \s Godɨn ikarvazim o gumazimɨn? \p \v 12 Egha Iesus ua isar ghuavim mɨgei, “Nɨ isam damuva, egh uan roroaba, aveghbuaba, o anababa, o nɨn namakar biziba bar avɨrasemeziba, me diaghan markɨ. Nɨ men diaghtɨ, me uamategh nɨn diaghtɨma, kamaghɨn nɨ uan ikarvazim uamategh a inigham. \v 13 Ezɨ nɨ isam damuamin dughiam, nɨ onganarazibagh amiba, soroghafariba ikuviziba, suer kurar aruir puvatɨziba, ko damazir kurabar diagh. \v 14 Eghtɨ God arazir aghuim nɨ damigham. Gumazir kaba nɨn dagheba ikaraghan kogham. Kamaghɨn amizim, nɨ uan ikarvazim dughiar gumazir Godɨn damazimɨn deraziba ua dɨkavamin dughiamɨn a iniam.” \s Isar ekiamɨn akar isɨn zuim \r (Matyu 22:1-10) \p \v 15 Egha Iesus ko dakozimɨn itir gumaziba men mav Iesusɨn akaba baregha, kamaghɨn Iesusɨn mɨgei, “Gumazir God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn isar ekiam ramamim, a bar akongegham.” \v 16 Ezɨ Iesus a ikara, “Dughiar mam gumazir mam isar ekiam bagh bizibar akɨrava gumazir avɨrimɨn dia. \v 17 Isam azuir dughiamɨn isar ghuavim a gighamiziba bagha uan ingangarir gumazim me mɨkɨmasa anemaga ghaze, ‘E biziba bar dar akɨrigha gɨfa, kamaghɨn amizɨma ia izɨ.’ \p \v 18 “Ezɨma me bar moghɨra mangan aghuaghava uan dɨmdiam ava mɨgɨrɨgɨar ifavaribagh ami. Egha farazim kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ datɨrɨghɨra nguazim givese, egh mangɨva an ganasa. Noka, kɨ izan kogham.’ \v 19 Ezɨ igharazim ghaze, ‘Kɨ 10 plan bulmakaubagh ivese, egha kɨ da ingangarim gatɨgha dar ganasa zui. Noka, kɨ izan kogham. Ga uaning, nɨ nan gun isar ghuavim mɨkemegh.’ \v 20 Ezɨ kamaghɨra gumazir mɨkezim a mɨgei, ‘Kɨ amuim ini, kamaghɨn amizɨ kɨ izan kogham.’ \p \v 21 “Ezɨ ingangarir gumazim uamategha izava akar kabar gun uan ekiam mɨkeme. Ezɨ isar ghuavim atara kamaghɨn mɨgei, ‘Nɨ zuamɨra azenan mangɨva nguibar ekiamɨn itir tuavir ekiaba ko afeghtiabar mangɨva onganarazibagh amiba, ko soroghafariba ikuviziba, ko damazir kuraba, ko suer kurar aruir puvatɨziba, me inigh izɨ.’ \v 22 Ezɨ ingangarir gumazim kamaghɨn a mɨgei, ‘Ekiam, nɨ mɨkemezir moghɨn kɨ amigha gɨfa, ezɨ danganir maba ikiavɨra iti.’ \v 23 Ezɨ isar ghuavim uan ingangarir gumazim kamaghɨn a mɨgei, ‘Nɨ mangɨ bar tuavir ekiaba ko tuavir dozibar itiba bar me mɨkɨmtɨ, me izɨ, eghtɨ nan dɨpenim izɨvaka. \v 24 Ezɨ, kɨ nɨ mɨgei, gumazir kɨ faragha diaziba men tav isar kamɨn dagher tam rameghan kogham.’” \s Faragh deravɨra nɨghnɨghɨva Iesusɨn gɨn mangɨ \r (Matyu 10:37-38) \p \v 25 Ezɨ gumazir bɨzir dafam Iesus koma arui. Ezɨ a ragha men gara kamaghɨn mɨgei, \v 26 “Tina na bagh izɨva, egha uan afeziam ko amebam, o amuim ko boriba, o aveghbuaba, o amezamebaba ko buaramiziba bar men aghuaghɨva, egha uaghan uan ikɨrɨmɨrim ateghan koghɨva, egh nan suren gumazimɨn otoghan kogham. \v 27 Eghɨva tina uan ter ighuvim a gupugh, egh nan gɨn izan koghɨva, nan suren gumazimɨn otoghan kogham.\f + (14:27) Nɨ akar Matyu 10:38ɨn itimɨn gan.\f* \p \v 28 “Ian tina dɨpenir ekiamɨn ingarasa, a ti faragh daperagh nɨghnighɨva, egh suam, kɨ dagɨaba manmaghɨra dɨpenir kam a gɨvagham? \v 29-30 Egh ian tina dɨpenir ekiamɨn ingarsɨ, faragh daperagh nɨghnɨgh suam, ‘Kɨ dagɨaba manmaghɨra dɨpenir kam a gɨvagham?’ Puvatɨghtɨma, a ghuriamra damighɨva, egh anegɨvaghan koghtɨma, me bar an ganɨva dɨbovir mɨgɨrɨgɨabar a damu, suam, ‘Gumazir kam dɨpenimɨn ingara bar anegɨvazir puvatɨ.’ \p \v 31 “O, kɨ kamaghɨn mɨkɨm suam, atrivir mam atrivir igharazim ko mɨdorozir ekiam damuasa. A ti faragh daperagh uabɨra uabɨn azangsɨgh suam, ‘Kɨ ti 10 tausen gumaziba ko mangɨ, na bagha izir atrivimɨn 20 tausen gumaziba gafiragham, o puvatɨgham?’ \v 32 A mɨsoghan buraghɨva, egh atrivim saghuiamɨra ikɨtɨma, an abuir gumaziba mangɨ suam, mɨdorozim markɨ. \v 33 Ezɨ kamaghɨra, ian tina bizir a itiba bar moghɨra a da ateghan koghɨva, egh nan suren gumazimɨn otoghan kogham.” \s Amangsɨzir kuramɨn akar isɨn zuim \r (Matyu 5:13 ko Mak 9:50) \p \v 34 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Amangsɨzim a dera, egh a uan sɨngtɨzim ategh egh manmaghɨn ua uan sɨngtɨzim inigham? \v 35 An obarir nguazim ko bulmakaubar buariba uaghan dar akuraghan kogham. Kamaghɨn amizɨ, me a makuni. Tina kuarimning iti, an oragh.” \c 15 \s Sipsipɨn ovengezimɨn akar isɨn zuim \r (Matyu 18:12-14) \p \v 1 Ezɨ arazir kurabagh amir gumaziba ko dagɨaba isir gumaziba, me Iesus baraghasa anekuvagha iti. \v 2 Ezɨ Farisiba ko Judan arazibagh fofozir gumaziba an atara a mɨgɨa ghaze, “Gumazir kam gumazir arazir kurabagh amiba ko mɨgɨa me koma api.” \v 3 Ezɨ Iesus akar isɨn zuir kamɨn me mɨgei, \v 4 “Ian tav 100 pla sipsipba ikɨtɨ tam oveghtɨma, a 99 pla ateghtɨ da puram azenan ikɨ damɨtɨ, eghtɨ a mangɨ ovengezim buri mangɨ, an apighɨvɨra gɨvagham? \v 5-6 Egh anan apighɨva bar akuegh a isi uan dɨpɨzim datɨgh a gisaghpugh ngun mangam. Egh a uan namakaba ko an boroghɨn itir darazir diagh me akuvagh, egh kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Kɨ uan sipsipɨn ovengezim uam an api! Ia izɨ. E a givarvaram.’ \v 7 Kɨ ia mɨgei, kamaghɨra enselba gumazir kuram bagha agoir agorogem bar 99 plan derazir gumazir kabagh afiragham. Gumazir kuram a navim girazɨ ezɨ 99 pla gumaziba me ghaze me dera egha navibagh irazir puvatɨ.” \s Dagɨar ovengezimɨn akar isɨn zuim \p \v 8 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Egh amizitam 10 pla wan Kina ikɨtɨ, tam oveghtɨma, a manmaghɨn damuam? A lam daborogh, egh dɨpenim aviva a buri mangɨ, an apighɨvɨra gɨvagham. \v 9 Egh an apigh, egh uan namakaba ko an boroghɨn itir darazir diagh me akuvagh kamaghɨn me mɨkɨmam, ‘Kɨ uan ovengezir wan Kina batogha gɨfa. Ia na ko e a givarvaram.’” \v 10 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Kɨ ia mɨgei, gumazir arazir kurabagh amitam navim giraghtɨ, ia nguazimɨn a givarvara akongezɨ moghɨn Godɨn enselba Godɨn Nguibamɨn a givarvaram.” \s Afeziar otarir pumuning itimɨn akar isɨn zuim \p \v 11 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Gumazir mam otarir pumuning iti. \v 12 Ezɨ dozim kamaghɨn uan afeziam mɨgei, ‘Afeziam, nɨ ga bagha tuirazir biziba nananaba na danɨngigh.’ Ezɨ aningɨn afeziam uan biziba aning bagha da tuira. \p \v 13 “Ezɨ a mong gɨn uan biziba akuvagha da inigha saghon itir nguibar mamɨn ghu. Egha nguibar kamɨn ikiava pura tintinimɨn arazir kurabagh amima, an dagɨaba bar gɨfa. \v 14 Ezɨ an dagɨaba bar gɨvazɨma, ezɨ nguibar a itir kam dagheba puvatɨzir dughiam oto. Ezɨ a ua bizitam itir puvatɨ. \v 15 Kamaghɨn amizɨ, a ghua nguibar kamɨn itir gumazir mamɨn ingarasa a bato. Ezɨ a anemadazɨ a ghua an dabar gara dar akuagh api. \v 16 Ezɨ gumazitam daghetam a ganɨngizɨ puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, a dabar gari da nguezibar mɨseviba api. Ezɨ a uaghan tabar amasa bar ifonge. \p \v 17 “Ezɨ datɨrɨghɨn nɨghnɨzir aghuarim an izima, a kamaghɨn mɨgei, ‘Nan afeziamɨn ingangarir gumaziba dagher avɨriba iti. Ezɨ kɨ kagh mɨtiriam bangɨn aremegham. \v 18 Kɨ ti uamategh uan afeziam bagh mangɨ kamaghɨn a mɨkɨmam, “Afeziam, kɨ arazir kuramɨn God ko nɨ gami. \v 19 Kɨ datɨrɨghɨn gumazir aghuim puvatɨ. Eghtɨ nɨ borim na darɨghan markɨ. Nɨ na ateghtɨ kɨ pura nɨn ingangarir gumazimɨn mɨn ikiam.” ’ \v 20 Egha a dɨkavigha uan afeziam bagha zui. \p “Ezɨ a saghon izavɨra itima, an afeziam an apigha bar an apangkufi. Egha an a bagha ivegha ghua uan agharimningɨn a muigha an tori. \p \v 21 “Ezɨ an otarim kamaghɨn a mɨgei, ‘Kɨ arazir kuram God ko nɨ gami. Kɨ ua gumazir aghuim puvatɨ, nɨ borim na darɨghan markɨ.’ \v 22 Ezɨ an afeziam kamaghɨn uan ingangarir gumazibav gei, ‘Ia zuamɨra! Korotiar bar aghuir ruarim inigh izɨva a darugh. Egh ring an dafarim darugh, egh dagarir asuaba a daghuigh! \v 23-24 Nan borim ovegha ua iti. Egha ovengezɨ e uam an api. Kamaghɨn ami, ia mangɨ bulmakaun nguzir mɨkarzim sara itim a inigh izɨva a mɨsuegh e anemɨva a givarvaram.’ Egha me a givarvara isam gami. \p \v 25 “Ezɨ dughiar kamɨn otarir ekiam azenibar ikegha izi. A dɨpenimɨn boroghɨn iza orazi, me ighiabagh amua izi ighiam gami. \v 26 Ezɨ a uan afeziamɨn ingangarir gumazir mamɨn diagha an azara, ‘Marazi tizim gami?’ \v 27 Ezɨ a an akam ikara, ‘Nɨn dozim uamategha ize. An aremezɨ puvatɨgha deravɨra ikiava uamatenge. Kamaghɨn, nɨn afeziam a bagha bulmakaun nguzir mɨkarzim sara itim mɨsoke.’ \p \v 28 “Ezɨ an otarir ekiam atarava dɨpenimɨn aven mangan aghua. Ezɨ an afeziam azenan ghua aven mangasa a gakaghoravɨra iti. \v 29 Ezɨ a uan afeziamɨn akam ikara, ‘Nɨ gan! Kɨ azenir kabar kɨ pura ingangarir gumazir kɨnimɨn ikia pura nɨn ingara, egha nɨn akaba batozir puvatɨ. Ezɨ nɨ bar dughiatamɨn kɨ uan namakaba ko ikɨ bar akueghasa nɨ memen nguzitam na ganɨngizɨ puvatɨ. \v 30 Ezɨ nɨn otarir kam arazir kurabagh amua amiziba ko ikia uan dagɨaba a gɨvagha izezɨ, nɨ bulmakaun nguzir mɨkarzim sara itim a bagha a mɨsoke!’ \v 31 Ezɨ afeziam kamaghɨn a mɨgei, ‘Nan otarim, nɨ zurara na ko iti. Ezɨ nan biziba da nɨn biziba. \v 32 Nɨn dozim ovegha ua dɨkafi. Egha an ovengezɨ e uam an api. Kamaghɨn amizɨ, e a bagh isam gamuava ivarvari.’” \c 16 \s Gumazir fofozir aghuim ikiava nɨghnɨzir aghuaribagh amimɨn akar isɨn zuim \p \v 1 Egha Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “Dughiar mamɨn dagɨaba bar avɨrasemezir gumazir mam, an ingangarir gumazibar dapanim iti. An ingangarir gumaziba a mɨgɨa ghaze, ‘Nɨn gumazir dapanim nɨn dagɨaba pura da makuri.’ \v 2 Ezɨma an an diazɨma an aven ghuzɨma an an azangsɨsi, ‘Nɨ bizir tizim gamizɨma kɨ nɨ baraki? Nɨ uan ingangarimɨn aven nɨ amizir bizibar gun mɨgeir akɨnafarim na danɨngigh. Ezɨ bizir kam bagh nɨ ua gumazir dapanimɨn ikian kogham.’ \p \v 3 “Ezɨma gumazibar dapanim uabɨra uabɨ mɨgei, ‘Nan gumazir ekiam, nan ingangarimɨn na gɨvazɨma, kɨ manmaghɨn damuam? Egha kɨ nguazim gɨkuamin gavgaviba puvatɨgha, biziba bagh azangsɨghan aghumsɨki. \v 4 Ezɨ kɨ fo, kɨ manmaghɨn damuam, nan gumazir ekiam ingangarimɨn na gɨvaghtɨma, gumaziba na mɨkɨmtɨma kɨ men dɨpenibar mangam.’ \p \v 5 “A fo, gumazir maba pura gumazir ekiamɨn biziba da ini, me tɨghar an biziba ua da ikarvagham. Eghava a gumazir kaba vaghvagha men deima me aven zui. Eghava a faragha zuimɨn azara, ‘Nɨ manmaghɨn nan gumazir ekiam da biziba ini?’ \v 6 Ezɨma a kamaghɨn mɨgɨa ghaze, ‘Kɨ 800 pla dram wel ini.’ Ezɨma gumazir dapanim kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, ‘Nɨ uan akɨnafarim inigh zuamɨra daperagh 400ɨn an osirigh.’ \v 7 Ezɨma a ua mavɨn azara, ‘Ezɨ nɨ manmaghɨn nan gumazir ekiam da biziba ini?’ Ezɨma a ghaze, ‘100 bek plaua.’ Ezɨma a kamaghɨn a mɨgei, ‘Nɨ uan akɨnafarim inighɨva 80 osirigh.’ \p \v 8 “Nguazir kamɨn gumaziba me amir ingangariba me bar dagh fo. Egha angazangarimɨn itir gumaziba bar me gafira. Ezɨ kamaghɨn gumazir ekiam gumazir dapanim amizir arazim gɨfogha, egha gumazir dapanir kurar kamɨn ziam fe. A gumazir nɨghnɨzir aghuim itimɨn arazim gami. \p \v 9 “Kɨ ia mɨgei, ia nguazir kamɨn dagɨar kuram gumazibar akuravagh me namakabar amu. Eghtɨ dughiar da gɨvamim otoghtɨma, God nɨ inightɨma nɨ mangɨ ikɨ mamaghɨra ikiamin nguibamɨn mangam. \p \v 10 “Egh tina bizir doziba deraghavɨra dar gari, a uaghan bizir ekiaba deraghvɨra dar ganam. Egha tina deraghavɨra bizir dozibar garir puvatɨ, a uaghan bizir ekiaba deraghavɨra dar ganan kogham. \v 11 Egh ia nguazir kamɨn dagɨar kuram deragh an ganan koghtɨma, tina guizbangɨn biziba ia danɨngtɨma ia dar ganam? \v 12 Egh ia gumazir igharazimɨn biziba deraghvɨra dar ganan koghtɨma, tina ian biziba ia danɨngam? \p \v 13 “Ingangarir gumazitam ingangarir gumazir ekiar pumuning bagh ingaran kogham. A tavɨn aghuagh egh tav gifuegham, o a tav baghɨvɨra ikɨ egh tav akɨrim a gasaragham. Ia uaghara God ko dagɨaba bagh ingaran kogham.” \s Farisin dagɨaba bagha bar ifongeziba \r (Matyu 5:31-32 ko 19:9 ko Mak 10:11-12) \p \v 14 Ezɨ Farisin dagɨaba bagha bar ikuvizɨba bizir kaba baregha Iesusɨn garav mɨnbaba sighsiravɨra iti. \v 15 Ezɨma a kamaghɨn me mɨgei, “Ia gumazamizibar damazibar bizibagh amua ghaze ia dera. Ezɨ God ian nɨghnɨzibagh fo. Ezɨ bizir gumazamiziba gari men damazibar bar deraziba, da Godɨn damazimɨn bar ikufi.” \p \v 16 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Moses Osirizir Araziba koma Godɨn akam inigha izir gumazibar akam akura mamaghɨra ikia ghua Jonɨn dughiamɨn tu. Ezɨ dughiar kamɨn, Jon God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn akar aghuim kuri. Ezɨ gumaziba ko amiziba bar moghɨra dughiar kamɨn aven mangasa uari ghasaghasagha uari munakuri. \v 17 Nguazim koma overiam gɨvagham. Eghtɨ God osizirir arazibar akar otevitam, mɨseveghɨrɨghan kogham. \p \v 18 “Ezɨ nɨ gumazir manam uan amuim ategha amizir igharazimɨn ikɨva mati, nɨ amizir munamɨn mɨkarzim okeme. Ezɨ nɨ gumazir manam nɨ amizir me ikegha taghizimɨn iti, nɨ uaghan amizimɨn mɨkarzim okeme.” \s Gumazir dagɨaba avɨrasemezim ko Lasarus \p \v 19 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Dughiar mam, gumazir dagɨaba avɨrasemezir mam iti. Egha a korotiar bar aghuir aghevim arugha dagher aghuiba ikia zurara isabagh amua da apa mamaghɨra iti. \v 20 Ezɨma an tiar akamɨn, gumazir puv biziba bagha azangsɨzir mam, duaba bar a gizɨvazɨma a irɨghav iti, an ziam Lasarus. \v 21 Egh gumazir dagɨaba avɨrasemezir kamɨn dagher oteviba dakozimɨn apengan suaghiriba, a dar amasa gara iti. Ezɨma afiaba uaghan izava an duaba ozɨsi. \p \v 22 “Ezɨ gumazir puv biziba bagha azangsɨzim aremeghamin dughiam otozɨma, an areme. Ezɨma enselba a inigha ghua Abrahamɨn mɨn anetɨ. Ezɨma gumazir dagɨaba avɨrasemezim uaghan aremezɨma me anefa. \v 23 Ezɨ a helɨn ikia mɨzazir kuram isi. Egha a kogha pɨn garava Abrahamɨn garima, a bar saghon itima Lasarus an mɨn iti. \v 24 Egha an Abrahamɨn dei, ‘Afeziam Abraham, nan apangkufigh. Kɨ mɨzazim isava avimɨn iti. Ezɨ bizir kam bagh Lasarus amadaghtɨma, a uan dafarir puzim dɨpam darugh nan mɨzem orangigh.’ \p \v 25 “Ezɨma Abraham an dɨmdiam ikara, ‘Otarim, nɨ bizir kam ginɨrɨ, nɨ angamra itir dughiamɨn, nɨ bizir aghuiba iti. Ezɨ Lasarus bizir kuraba iti. Ezɨma a datɨrɨghɨn kagh deraghavɨra itima nɨ mɨzazir kuram isi. \v 26 Ezɨ ua bizir mam, ga ko no en tɨzimɨn ruzir konim e abɨki. Ezɨ te kagh ikegh nɨ bagh mangɨsɨ iburagham, o tina magh ikegh kagh izɨsɨ iburagham.’ \p \v 27-28 “Ezɨ dagɨaba avɨrasemezir gumazim Abrahamɨn akam pamtemɨn a ikara, ‘Kɨ aveghbuar 5 pla iti. Kamaghɨn amizɨ, Afeziam, kɨ pamtemɨn nɨn azangsɨsi, Lasarus amadaghtɨma a nan afeziamɨn dɨpenimɨn mangɨ. Egh me mɨkemeghtɨ, me kɨ itir nguibar mɨzaziba isir kamɨn izan markɨ.’ \p \v 29 “Ezɨma Abraham an akam ikara, ‘Me Moses koma Godɨn akam inigha izir gumazibar osiziriba men iti. Ezɨ me men akaba baragh.’ \p \v 30 “Ezɨma an Abraham mɨgei, ‘Puvatɨ, Afeziam. Gumazir ovengezitam ua dɨkavigh me bagh mangɨtɨma, me navibagh iragham.’ \p \v 31 “Ezɨma Abraham kamaghɨn a mɨgei, ‘Me Moses koma Godɨn akam inigha izir gumazibar akaba baraghan koghtɨma, tav aremegh ua dɨkavigh izɨ, me mɨkɨmtɨma, me nɨghnɨzir gavgavimɨn an akabar ikian kogham.’” \c 17 \s Arazir kuraba, nɨghnɨzir gavgavim gasɨghasɨsi \r (Matyu 18:6-7 ko 18:21-22 ko Mak 9:42) \p \v 1 Egha Iesus kamaghɨn uan suren gumazibav gei, “Bizir gumazamizibagh amima me arazir kurabagh amiba. da guizbangɨra izam. Ezɨ gumazir dagh ami da otivim, a bar kuvigham. \v 2 A ikɨva borir katam arazir kuratam an akagham, kamaghɨn ia a inighɨva dagɨam an fɨrim ikeghɨva a isɨ ongarim mɨkɨnightɨ, an aremeghtɨ, kamaghɨn deragham. \v 3 Kamaghɨn amizɨma ia deravɨra uari bagh gan. \p “Eghɨva nɨn aveghbuam arazir kuratam damightɨma, nɨ pamtem a mɨkɨm suam, nɨ da atakigh. Eghtɨ a navim gɨraghtɨma, nɨ an arazir kuraba gɨn amada. \v 4 Eghɨva a 7 plan dughiabar arazir kurabar nɨ damighɨva, egh 7 plan dughiabar uamategh nɨ bagh izɨ kamaghɨn mɨkɨmam, ‘Kɨ navim gɨra,’ nɨ an arazir kuraba da gɨn amadagh.” \s Iesus nɨghnɨzir gavgavimɨn arazim mɨgei \p \v 5 Ezɨ aposelba kamaghɨn Iesus mɨgei, “Nɨ en nɨghnɨzir gavgavim damightɨma an ekefegh!” \v 6 Ezɨma a kamaghɨn me mɨgei, “Egh ian nɨghnɨzir gavgavim suvigh zuravarim mastetɨn ovɨzitamɨn mɨn ikɨtɨma, ia temer kam mɨkɨm suam, ‘Nɨ uabɨ asighɨva egh biba sara mangɨva ongarimɨn uabɨ ekaragh,’ eghtɨ a ian akam baragham.” \f + (17:6) Mastetɨn ovɨzim, a bar sufi.\f* \s Iesus ingangarir gumazimɨn arazim mɨgei \p \v 7 Egha Iesus mɨgɨa ghua kamaghɨn mɨgei, “Ian tav ingangarir gumazitam an azenimɨn ingari o sipsipbar gari. Ingangarir gumazim azenibar ikegh izɨtɨma, eghtɨ a suam, nɨ izɨ daperagh damɨ? Puvatɨ. Ia kamaghɨn mɨgeir puvatɨ. \v 8 Gumazir dapanim kamaghɨn mɨkɨmam, nɨ na bagh dagheba isamigh uan inim kegh da tuigh faragh na danightɨ kɨ dar amam, eghtɨ nɨ gɨn damɨ. \v 9 A ingangarir gumazim amizir bizir kaba bagha a mɨnabagham, o puvatɨgham? Puvatɨ. \v 10 Ezɨ ia uaghan, God damuasa ia mɨkemezir biziba bar dagh ami, egh suam, E pura ingangarir gumazir kuraba, ingangarir Ekiam e ganɨngiziba e pura dagh ami.” \s Iesus 10 plan gumazir lepa itibar kɨrizɨma me ua dera \p \v 11 Ezɨ Iesus Jerusalemɨn ghuava, Samaria koma Galilin Distrighɨn tɨzimɨn zui. \v 12 Ezɨ a nguibar mamɨn aven zuima, 10 pla lepa itir gumaziba a bato. Me mong saghon tuivighav ikiava,\f + (17:12) Lepan arɨmariar fomɨra Baibelɨn dughiamɨn ikezim ighara. Ezɨ datɨrɨghɨn itir lepan arɨmariam a igharaghav ami. Fomɨra ikezim, pura mɨkarzir ghurghurim gumazir namnabar otifi. Egha uaghan bizir igharaziba sara posi.\f* \v 13 tiarir arozimɨn an dei, “Iesus, Gumazir Ekiam, en apangkufigh.” \p \v 14 Ezɨma a men apighava, kamaghɨn me mɨgei, “Ia mangɨva, uari isɨva Godɨn ofa gamir gumazibar akagh.” Ezɨma me me bagha ghua tuavir arɨzimɨn men mɨkarziba zuegha dera \p \v 15 Ezɨ men mav, uabɨn garima an arɨmariam gɨvazɨma a uamategha izava pamtemɨn Godɨn diava egha an ziam fe. \v 16 Egha Iesusɨn suemningɨn apengan irɨghava uan guam nguazim mɨtuaghava, Iesus a gamizir bizim bagha a mɨnaba. A Samarian gumazimra. \p \v 17 Ezɨ Iesus kamaghɨn azara, “Ezɨ kɨ 10 plan gumazir kaba akɨris ti, o puvatɨ? Ezɨ 9 pla managh iti? \v 18 Ezɨ Judan gumazitam ua iza, a Godɨn ziam fe, o puvatɨ? Gumazir saghuiamɨn izezim uabɨra izava Godɨn ziam fe.” \v 19 Eghava a kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ dɨkavigh mangɨ. Nɨn nɨghnɨzir gavgavim nɨ gamizɨma, nɨ dera.” \s God Bizibagh Ativamin Dughiam izam \r (Matyu 24:23-28 ko 24:37-41) \p \v 20 Dughiar mamɨn Farisin gumaziba Iesusɨn azara, “God Bizibagh Ativamin Dughiam mana dazoghɨn izam?” Ezɨma Iesus men akam ikara, “Ia orasi, God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn arazaraziba ia uan damazibar an ganighan kogham. \v 21 Eghtɨ gumazitam kamaghɨn mɨkɨman kogham suam, ‘A kara,’ o ‘A muna.’ Ezɨ God Bizibagh Ativamin Dughiam, a ian navir averiamɨn aven iti.”\f + (17:21) Gumazir maba kamaghɨn akar otevir kam giragha ghaze, “Ia oragh. God Bizibagh Ativamin Dughiam, ian aven iti.”\f* \v 22 Egha Iesus uan suren gumazibav gei, “Dughiam izɨtɨma nɨ Gumazibar Otarim izamin dughiam a bagh gansɨ damuva avegham. \v 23-24 Gumaziba ia mɨkɨmam, ‘Ara muna!’ o ‘Ara kara!’ Ezɨ ia fo, Gumazibar Otarim izamin dughiam an onɨmarimɨn mɨn taghtagham. Eghtɨma an angazangariba bar overiamɨn ruaghatevimning uagharam aningɨn tagham. Eghtɨ ia ivemarɨv men akaba gɨn mangan markɨ. \v 25 Egh a faragh bizir avɨriba bagh mɨzazim inigham. Eghtɨma datɨrɨghɨn dughiar kamɨn itir gumaziba an aghuagham. \p \v 26 “Ezɨ bizir Noan dughiamɨn otiviziba, da uaghan kamaghɨn Gumazibar Otarim izamin dughiamɨn otivam. \v 27 Gumazamiziba dagheba ko dɨpaba apava, uarir ikiava mamaghɨra ikia ghua, Noa uan kurimɨn ghuavanabozir dughiam. Ezɨma aperiam izava bar me kuavareme. \p \v 28 “Ezɨ Lotɨn dughiamɨn kamaghɨra, gumazamiziba dagheba ko dɨpaba apava, dagɨaba bagha biziba amagava, dagh ivezava, dagheba oparava dɨpenibar ingari. \v 29 Ezɨ Lot Sodom ataghizir dughiamɨn, avim koma dagɨar isiba amozimɨn mɨn overiamɨn ikegha suaghira izaghɨra bar moghɨra me kuavareme. \p \v 30 “Gumazibar Otarim azenimra izighramin dughiam biziba uaghan kamaghɨram otivam. \v 31 Eghtɨ dughiar kamɨn nɨ tina uan dɨpenimɨn avughsɨzir danganim ikɨva, egha uan biziba ataghizɨ da aven iti, nɨ da bagh magɨrɨ da inian markɨ. Kamaghɨra, tina azenibar iti, a bizir tam bagh nguibamɨn mangan markɨ. \v 32 Nɨ Lotɨn amuim gɨnɨghnɨgh! \v 33 Ezɨma tina uan mɨkarzim geghufi, an aremegham. Ezɨ tina na bagha uan mɨkarzim anataki, a gɨn deraghvɨra ikiam. \v 34 Kɨ ia mɨgei, dɨmagarir kamɨn taning uaning inigh mɨsiar vamɨra dakutɨma, God tav inighɨva tav ategham. \v 35-36 Eghtɨ amizir pumuning uaning inigh maziaba rɨghrɨghtɨma, God tav inighɨva tav ategham.”\f + (17:35-36) Baibelɨn fofozir gumazir maba ghaze akar otevir mam uaghan kagh iti. Akar otevir kam kamakɨn, “Gumazir pumuning azenimɨn ikɨtɨ, God aningɨn tav inigh egha tav ategham.” Nɨ deragh foghsɨ, Mt 24:40ɨn gan.\f* \v 37 Ezɨ me an azara, “Ekiam managhɨra?” Ezɨma a men akam ikara, “Gumazir kuaba managh iti naghɨn, taragiaba uari akuvagham.” \c 18 \s Zurara God ko mɨgeir arazimɨn akar isɨn zuim \p \v 1 Egha Iesus akar isɨn zuir mamɨn uan suren gumazibav gei, egh men akaghtɨ, me zurara God ko mɨkɨm mamaghra ikiam. Egh amɨraghan markɨ. \v 2 Egha a kamaghɨn mɨgei, “Nguibar ekiar mamɨn aven jasɨn mam iti, a Godɨn atiatir puvatɨ. Egha gumazibagh nɨghnɨzir puvatɨ. \v 3 Ezɨ amuir odiarir mam uaghan nguibar ekiar kamɨn iti. Ezɨ gumazir mam pazava a gamua osɨmtɨziba a garɨsi. Ezɨ a jas bagha zurara izava a mɨgei, ‘Nɨ kotiamɨn nan akuragh.’ \p \v 4 “Ezɨma dughiar avɨrir maba a bizitam gamizir puvatɨ. Eghava abuan a uabɨra uabɨ mɨgei, ‘Kɨ Godɨn atiatir puvatɨ. Egha kɨ gumazibagh nɨghnɨzir puvatɨ. \v 5 Ezɨ amuir odiarir kam dughiar avɨribar na bagha izi. Kɨ bar amɨra. Kamaghɨn amizɨ, kɨ ua bagh zuamɨra an osɨmtɨzim akɨrigham, eghtɨ a ua izɨ na damutɨma kɨ bar amɨraghan kogham!’” \p \v 6 Egha Iesus mɨgɨa ghaze, “Ia jasɨn kuramɨn mɨgɨrɨgɨam baragh. \v 7 Ezɨ Godɨn inabaziba, me dɨmagariba ko aruebar a bagha araima, a men osɨmtɨziba bagha iza a da akɨram, o puvatɨgham? A me ataghraghtɨ me pura mangam? Bar puvatɨ. \v 8 Kɨ ia mɨgei, a men osɨmtɨzibar ganɨva, zuamɨra men akuragham. Kamaghɨn amizɨma, Gumazibar Otarim uamateghamin dughiamɨn, a gantɨ, nguazimɨn itir gumazamiziba nɨghnɨzir gavgavim an ikiam, o puvatɨ?” \s Gumazir pumuning God ko mɨgeir akar isɨn zuim \p \v 9 Gumazir mabara uarira uan ziaba fava egha igharaz daraziv gɨa ghaze, me derazir puvatɨ. Ezɨ Iesus kamagh amir gumaziba bagh akar isɨn zuir kam gami, \v 10 “Gumazir pumuning God ko mɨkɨmasa Godɨn Dɨpenimɨn ghu, aningɨn mav Farisi, ezɨ mav dagɨaba isir gumazim. \v 11 Ezɨ Farisin gumazim dɨkavigha tugha uabɨra ua bagha God kamaghɨn a mɨgei, ‘Kɨ nɨ mɨnaba, kɨ gumazir mabar mɨn amir puvatɨ. Me biziba okɨava, arazir kurabagh amuava egha martiar amiziba okɨa me koma akui. Egha kɨ uaghan dagɨaba isi gumazir kamɨn mɨn amir puvatɨ. \v 12 Kɨ wighɨn vamɨran dughiar pumuningɨn nɨ ko mɨkɨmasa dagheba ataghrasi. Egha bizir kɨ isiba, kɨ tongɨra da tuiragha uaghan nɨ ganɨdi.’ \v 13 Ezɨ dagɨaba isir gumazim mong munamaghɨn tu. Egha a kogha overiamɨn gari puvatɨgha uan evarim mɨsogha kamaghɨn mɨgei, ‘Kɨ gumazir kuram, God nɨ nan apangkufigh!’ \v 14 Kamaghɨn amizɨma kɨ guizbangɨra ia mɨgei, gumazir dagɨaba isir kam, a Godɨn damazimɨn deragha egha dɨpenimɨn ghu. Ezɨ igharazim puvatɨ. Te uarira uan ziaba fe, God me abɨraghtɨ, me apengan ikiam. Eghtɨ te apengan iti, God me feghtɨ me ziar ekiaba iniam.” \s Iesus ghaze, borir doziba na bagh izɨ \r (Matyu 19:13-15 ko Mak 10:13-16) \p \v 15 Ezɨ gumazamiziba borir doziba Iesus dafarimning me darɨghasa, me inigha izi. Ezɨma an suren gumaziba kamaghɨn ganigha egha men atari. \v 16 Ezɨ Iesus borir dozibar diazɨ me a bagha zuima a mɨgɨa ghaze, “Nɨ tina God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn aven ikɨsɨ, borir dozir kabar mɨn ikɨ. Kamaghɨn amizɨma borir doziba ateghtɨma me na bagh izɨ, egh men anogoroghan markɨ. \v 17 Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, gumazitam borir dozir kabar mɨn God Bizibagh Ativamin Dughiam inighan koghɨva, egh an aven mangan bar iburagham.” \s Gumazir dapanir biziba avɨrasemezim, Iesus ko mɨgei \r (Matyu 19:16-30 ko Mak 10:17-31) \p \v 18 Ezɨ Judabar gumazir dapanir mam Iesusɨn azara, “Tisan Aghuim, kɨ manmaghɨn damigh zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarim iniam?” \v 19 Ezɨ Iesus an akam ikara, “Nɨ manmagh sua gumazir aghuim na garɨsi? Gumazir aghuitam itir puvatɨ. God uabɨra gumazir aghuimra. \v 20 Nɨ God Moses ganɨngizir arazim gɨfo, ‘Nɨ gumazim mɨsueghtɨ an aremeghan markɨ, nɨ poroghamiba uari bakeir arazim damuam markɨ, nɨ gumazir igharazimɨn biziba okɨman markɨ, nɨ bizibagh ifaran markɨ, nɨ ua bagh biziba inisɨ gumazibagh ifaran markɨ, nɨ uan afeziam ko amebamɨn apengan ikɨ aningɨn akaba baragh.’” \v 21 Ezɨ a kamaghɨn Iesus mɨgei, “Kɨ fomɨram aghɨrimra ikiava arazir kabagh amua iza datɨrɨghɨn ikia kati.” \v 22 Ezɨma Iesus kamaghɨn oregha, egha a mɨgei, “Nɨ bizir vamɨra nɨ tɨghar a damuam. Bizir nɨ itiba bar da amangighɨva dagɨaba inigh, egh gumazir biziba puvatɨzibar anɨngigh. Egh nɨ Godɨn Nguibamɨn bizir aghuariba iniam. Egh, nan gɨn izɨ.” \v 23 A biziba bar avɨraseme, kamaghɨn amizɨma, a Iesusɨn akam baregha bar oseme. \v 24 Ezɨ Iesus an gara egha a mɨgɨa ghaze, “Gumazir biziba avɨrasemeziba, me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn mangɨsɨ bar iburagham! \v 25 Kamelɨn tam iniba isair dɨkonir torimɨn aven mangɨsɨ ingangarir dafam damigh aven mangam. Eghtɨ gumazir biziba avɨrasemeziba, me God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn mangɨsɨ guizbangɨra bar iburagham!” \v 26 Ezɨ marazi kamaghɨn oregha an azara, “Kamaghɨn damightɨma, tinara zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuir kam iniam?” \v 27 Ezɨ Iesus me ikara, “Bizir kaba gumazimɨn bar osemegham. Bizir kaba Godɨn osemezir puvatɨ. A biziba bar dagh ami.” \v 28 Ezɨ Pita a mɨgei, “Nɨ ge, e bizir e itiba bar da ategha, nɨn gɨn ize.” \v 29 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, gumazitam God Bizibagh Ativamin Dughiam bagha uan dɨpenim, o uan amuim, o aveghbuaba, o ameboghfeziaba, o boriba ataki, \v 30 egh datɨrɨghɨn itir dughiar kamɨn God bizir avɨriba me faragha inizir bizibagh afiragh me danɨngam. Egh dughiar gɨn otivamim me zurara itir ikɨrɨmɨrir aghuarim iniam.” \s Dughiar mɨkezim Iesus ua mɨgɨa ghaze, an aremegh ua dɨkavigham \r (Matyu 20:17-19 ko Mak 10:32-34) \p \v 31 Egha Iesus 12 plan suren gumaziba inighava me uarira ikiava a me mɨgei, “Ia oragh! E nguibar ekiam Jerusalemɨn ghuavanadi. Eghtɨ Godɨn akam inigha izir gumaziba, Gumazibar Otarimɨn gun mɨkemezir osizirir biziba bar, guizbangɨra otogham. \v 32 Eghtɨ me a isɨ Kantrin Igharazibar Gumazibar dafaribar arɨgham. Eghtɨ me a dɨpova a mɨkɨmam. Egh aghumsɨzir arazibar a damuam. Egh a giparɨva, eghɨva a ifozoregh egh a mɨsueghtɨ an aremegham. \v 33 Eghtɨ dughiar mɨkezim a ua dɨkavigham.” \v 34 Ezɨma an suren gumaziba bizir katam gɨfozir puvatɨ, a bizir tizim mɨgei. Dar mɨngarim men monge, ezɨ me bar fozir puvatɨ. \s Iesus gumazir damazir kuram gamizɨma, a gari \r (Matyu 20:29-34 ko Mak 10:46-52) \p \v 35 Egha Iesus Jerikon boroghɨra izima, gumazir damazir kurar mam tuavir mɨriamɨn aperaghav ikia biziba bagha azangsɨsi. \v 36 Egha an orazima gumazamizir avɨrim iza zuima, a men azara, kar tizim. \v 37 Ezɨ me a mɨgɨa ghaze, “Nasaretɨn gumazim Iesus iza zui.” \v 38 Ezɨ a dia mɨgei, “Iesus, Devitɨn Otarim, nɨ nan apangkufigh!” \v 39 Ezɨ faragha zuiba me an atarava egha a mɨgɨa ghaze, nɨ nɨmɨra ikɨ. Ezɨ a bar pamtem dia mɨgei, “Devitɨn ovavim, nɨ nan apangkufigh!” \v 40 Ezɨ Iesus tugha akar gavgavim gumazibav gɨa ghaze, “Gumazir munam inigh na bagh izɨ.” Ezɨ a roghɨra izima, Iesus an azara, \v 41 “Kɨ tizim nɨ bagha a damuasa, nɨ ifonge?” Ezɨ an a ikara, “Ekiam, kɨ ganasa ifonge.” \v 42 Ezɨ Iesus a mɨgɨa ghaze, “Nɨ gan. Nɨn nɨghnɨzir gavgavim nɨn akurazɨ, nɨ dera.” \v 43 Ezɨ a zuamɨra gari. Egha Iesusɨn gɨn ghua Godɨn ziam fe. Ezɨma gumazamiziba an ganigha, me uaghan Godɨn ziam fe. \c 19 \s Iesus Sakiusɨn dɨpenimɨn ghu \p \v 1 Ezɨ Iesus Jerikon nguibamɨn ghuava, aneteghasa tuavimɨn zui. \v 2 Gumazir mam nguibar kamɨn iti, an ziam Sakius. A dagɨaba isir gumazibar gumazir dapanim, a dagɨaba bar avɨraseme. \v 3 A Iesusɨn ganasa, a manmaghɨra garir gumazim. Sakius bar gumazir otevim, egha gumazamizir avɨrimɨn tongɨn iti. Egha kamaghɨn a Iesusɨn garir puvatɨ. \v 4 A fo, Iesus tuavir kamra izam. Kamaghɨn amizɨ, a ivegha faragha ghua, Iesusɨn ganasa temer fighɨn ghuavanabo. \p \v 5 Ezɨ Iesus danganir kamɨn oto. Egha kogha temer kam gisɨn gara, kamaghɨn Sakiusɨn mɨgei, “Sakius nɨ zuamɨra izighirɨ. Datɨrɨghɨn kɨ nɨn dɨpenimɨn ikiam.” \v 6 Ezɨ a zuamɨra izaghrɨghava, bar akonge. Egha Iesus inigha uan dɨpenimɨn zui. \p \v 7 Ezɨ gumaziba bar an ganigha, egha me kamaghɨn mɨgɨava ngavamadi, “A ghua gumazir kuramɨn dɨpenimɨn iti.” \p \v 8 Me dɨpenimɨn ikiava, Sakius tughava, kamaghɨn Ekiam mɨgei, “Ekiam, Nɨ oragh! Datɨrɨghɨn kɨ uan biziba bar da tuiragham. Egh taba kɨ gumazir biziba puvatɨzibar anɨngam. Egh kɨ gumazir tam gifaraghɨva, an bizitam okemeghɨva, kɨ datɨrɨghɨn uamategh bizir pumuning ko pumuning a danɨngam.” \p \v 9 Ezɨ Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Gumazir kam a uaghan Abrahamɨn ovavim. Kamaghɨn amizɨ, datɨrɨghɨn God dɨpenir kamɨn gumazamiziba bar men akura. \v 10 Gumazibar Otarim, gumazir ovengeziba bagha ruiava men akurvaghasa ize.” \s Dagɨaba inizir ingangarir gumazir 10 plan akar isɨn zuim \r (Matyu 25:14-30) \p \v 11 Gumazamiziba ikia Iesus barazima, a mɨgei. A Jerusalemɨn boroghɨn itima, me ghaze, datɨrɨghɨra God Bizibagh Ativamin Dughiam otogham. Kamaghɨn amizɨma, an akar isɨn zuir mam me mɨgei. \v 12 A kamaghɨn me mɨgei, “Gumazir aruar mam nguibar saghuiamɨn mangasa, eghtɨ me a damightɨma an atrivimɨn ikiam. A gɨn uamategh uan nguibamɨn izeghɨva, men ganam. \v 13 A mangasa, a uan ingangarir gumazir 10 plan diagha, 20 kina, 20 kina bar moghɨra me rome. Egha kamaghɨn me mɨgei, ‘Ia dagɨar kaba inighɨva uari bagh dagɨar ingangaribar amu ikɨtɨ, kɨ uamategham.’ \p \v 14 “An apengan itir gumaziba me bar navir kuram an iti. Kamaghɨn amizɨ, me akam inigha zuir gumaziba amadazɨma me nguibar gumazir aruam ghuzɨmɨn ghu. Me kamaghɨn mɨgei, ‘E gumazir kam en atrivimɨn otivan, e aghua.’ \v 15 Ezɨ gumazir igharaziba gumazir aruar kam a gamizɨma an atrivimɨn otogha, egha gɨn uamatenge. A uamategha izegha, kamaghɨn me mɨgei, ‘Gumazir kɨ fomɨra dagɨaba anɨngiziba, men diagh. Kɨ foghasa me manmaghɨn nan dagɨabagh isɨn dagɨaba ini.’ \p \v 16 “Ezɨma gumazir faragha zuim iza kamaghɨn mɨgei, ‘Ekiam, kɨ nɨn 20 kinan kamɨn dagɨar ingangarim gamighava a gisɨn 200 kina ini.’ \v 17 Ezɨ atrivim kamaghɨn a mɨgei, ‘Nɨ nan ingangarir gumazir aghuim, egha nɨ ingangarir bar aghuim gami. Nɨ bar deraghvɨra bizir muziarim gami, kamaghɨn kɨ datɨrɨghɨn bizir ekiam nɨ danightɨma, nɨ nguibar ekiar 10 plan ganam.’ \p \v 18 “Ezɨma ingangarir gumazir igharazim iza mɨgei, ‘Ekiam, kɨ nɨn 20 kinan kamɨn dagɨar ingangarim gamigha datɨrɨghɨn a gisɨn 100 kina ini.’ \v 19 Ezɨ atrivim a mɨgei, ‘Kɨ nɨ atɨghtɨ nɨ nguibar ekiar 5 plan ganam.’ \p \v 20 “Ezɨ ingangarir gumazir mɨkezim iza mɨgei, ‘Ekiam nɨn 20 kina ikia kati. Kɨ a isa inir avɨzimɨn a nomkezɨma, a kati. \v 21 Kɨ nɨ gɨfo, nɨ gumazir atarim. Gumazir igharaziba amir biziba, nɨ pura da isi. Egha dagher me opariziba, nɨ uaghan pura da isi. Kamaghɨn kɨ nɨn atiati.’ \p \v 22 “Ezɨma atrivim kamaghɨn ingangarir gumazim mɨgei, ‘Nɨ ingangarir gumazir kuram! Nɨn akamra kɨ nɨ tuisɨgham. Nɨ kamaghɨn na gɨnɨghnɨsi, kɨ ti gumazir atarim. Egha kɨ gumazir igharaziba amir biziba, kɨ ti pura da isi. Egha dagher me opariba, kɨ ti uaghan pura da isi? \v 23 Manmaghɨn amizɨma, nɨ nan dagɨaba benk gatɨzɨ puvatɨ, eghtɨ kɨ uamategh izɨva ua da iniva dagɨataba a gisɨn ua da iniam?’ \v 24 Ezɨ a kamaghɨn an boroghɨn tuivighav itir gumazibav gei, ‘Ia ada 20 kina inighɨva gumazir 200 kina itim danɨngigh.’ \v 25 Me kamaghɨn a mɨgei, ‘Ekiam, a 200 kina inigha gɨfa.’ \p \v 26 “Ezɨma a ghaze, ‘Kɨ ia mɨgei! Gumazitam bizir taba ikɨtɨ, kɨ avɨritaba uam a danigham. Eghtɨ gumazitam biziba puvatɨghɨva, eghtɨ bizir muziarim a itim, kɨ ada da inigham. \v 27 Nan apaniba, kɨ men atrivimɨn ikian me nan aghua, ia me inigh kagh izɨva nan damazimɨn me mɨsueghtɨ me arɨmɨghregh.’” \p \v 28 Iesus akar isɨn zuim gamigha gɨvagha, uan darorim gamua tuavir Jerusalemɨn ghuzim ghuavanadi. \ms Iesus Jerusalemɨn otoghava Godɨn Dɨpenimɨn gumaziba ko amizibar sure gami \mr (Sapta 19:29-21:38) \s Iesus atrivimɨn mɨn Jerusalemɨn aven zui. \r (Matyu 21:1-11 ko Mak 11:1-11 ko Jon 12:12-19) \p \v 29 Iesus Betfage ko Betanin boroghɨn oto, mɨghsɨam Oliv gisɨn. Egha uan suren gumazir pumuning amaga, \v 30 kamaghɨn aningɨn mɨgei, “Gua nguibar munagh itimɨn mangɨ. Gua nguibar kamɨn mangɨ gantɨma donkin igiar mam me a ikezɨma, a iti. Gumazitam dughiatamɨn a gaperaghava aruizir puvatɨ. Gua an benim fɨrighɨva donki inigh kagh izɨ. \v 31 Tav kamaghɨn guan azaragham, ‘Gua tizim bagha donkin kam fɨri?’, eghtɨ gua suam, ‘Ekiam ingangarim an iti.’” \p \v 32 Egha Iesus aning amadazɨma aning ghua garima, biziba bar moghɨra Iesus mɨkemezɨ moghɨn iti. \v 33 Ezɨ aning donkin benim fɨrima, an ghuaviba aningɨn azara, “Gua tizim bagha donkin benim fɨri?” \v 34 Ezɨma aning kamaghɨn a mɨgei, “Ekiam ingangarim an iti.” \p \v 35 Egha aning donki inigha Iesus bagha izi. Egha aning uan azenan azuir korotiar ruariba donki gisɨn da ghuani. Egha aning Iesusɨn akurazɨma a donki gisɨn apera. \v 36 A donki gaperagha zuima, gumazamiziba uan korotiar ruariba suava tuavim mɨghuari. \v 37 A iza danganir tuavir Olivɨn mɨghsɨamɨn ghuaghirimɨn boroghɨn izima, an gɨn aruir darazi me God amizir mirakelbar ganighava da bagha bar akongegha pamtem Godɨn ziam fe. \v 38 Me kamaghɨn araghasi, “God uan ziamɨn atrivim amada! God deravɨra a damu! Navir amɨrizim Godɨn Nguibamɨn iti. Ia Godɨn ziam fɨ!” \p \v 39 Ezɨ Farisin marazi gumazamizir kabar tongɨn ikia, kamaghɨn Iesusɨn mɨgei, “Tisa, nɨ uan suren gumazibav kɨmtɨma, me nɨmɨra ikɨ! Me kamaghɨn mɨkɨman markɨ!” \v 40 Ezɨ a kamaghɨn mɨgei, “Kɨ ia mɨgei, me nɨmɨra ikɨtɨma dagɨaba uari araghasam!” \s Iesus Jerusalem bagha azi \p \v 41 Iesus Jerusalemɨn boroghɨra iza, egha an gara a bagha azi. \v 42 Egha a kamaghɨn mɨgei, “Jerusalem, kɨ kamagh sua, nɨ amua datɨrɨghɨn navir amɨrizɨmɨn bizibagh foghai. Kamaghɨn amizɨ, a datɨrɨghɨn nɨn modo. \v 43 Dughiam izɨtɨ, eghtɨ nɨn apaniba nguazir dɨvazim ingarightɨ, a nɨ arughtɨma, nɨ arɨmangɨghan kogham. \v 44 Eghɨva nɨ Jerusalem me nɨn borir nɨn aven itiba sarama asɨghasigham. Nɨ Godɨn dughiar nɨn akuraghasa izezim, nɨ a gɨfozir puvatɨ. Bizir kam bagh dɨpenimɨn ingarizir dagɨatam, me aneteghtɨ, a tam gisɨn keghan kogham.” \s Iesus ivezir gumaziba ko biziba amadir gumaziba Godɨn Dɨpenim me batosi \p \v 45 Egha a Godɨn Dɨpenir avɨzimɨn aven ghuava, biziba amadiba me batosi. \v 46 A kamaghɨn mɨgei, “God fomɨra Aisaian akɨnafarimɨn aven kamaghɨn osiri, ‘Nan dɨpenim God ko mɨgeir dɨpenimra, ezɨ ia a gamizɨma, an okɨmakɨar gumaziba modir danganimɨn mɨn oto.’” \p \v 47 A zurara Godɨn Dɨpenimɨn aven men sure gami. Ezɨma ofa gamir gumazir ekiaba ko Judan arazibagh fozir gumaziba ko gumazir dapaniba, me a mɨsueghtɨ an aremeghasa. \v 48 Ezɨ gumazamiziba a baraghasa bar ifongegha, bar an boroghɨn iti. Kamaghɨn amizɨ, an apaniba a mɨsoghan ibura. \c 20 \s Me Iesusɨn gavgavim bagha an azara \r (Matyu 21:23-27 ko Mak 11:27-33) \p \v 1 Dughiar mamɨn Iesus Godɨn Dɨpenir avɨzimɨn aven ikiava, gumazamizibar sure gamuava akar aghuim akuri. Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba, koma Judan arazibagh fozir gumaziba, ko Judan gumazir aruaba, me izava anekufa. \v 2 Egha me kamaghɨn mɨgei, “E mɨkemegh, nɨ gavgavir manamɨn bizir kabagh ami? Tina gavgavir kam nɨ ganɨngi?” \v 3-4 Ezɨ Iesus kamaghɨn men akam ikara, “Kɨ uaghan azangsɨzitam ia damuasa. Ia na mɨkɨm, Jonɨn rurim, a Godɨn ize o gumazibar ize?” \v 5 Ezɨ me uarira uariv gei, “E suam, ‘An rurim Godɨn ize,’ eghtɨ, a kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Ia manmaghɨn amigha ia nɨghnɨzir gavgavim Jon damuan aghua?’ \v 6 E suam, ‘An rurim gumazibar ize,’ eghtɨ gumaziba dagɨabar e ginivightɨma, e arɨghregham. Me kamaghɨn fo Jon a Godɨn akam inigha izir gumazim.” \v 7 Egha me Iesus ikara, “E fozir puvatɨ, Jonɨn rurim manmaghɨn ize.” \v 8 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Kamaghɨra, kɨ uan gavgavim inizir tuavimɨn, gun ia mɨkemeghan kogham.” \s Wainɨn azenir gumazibar akar isɨn zuim \r (Matyu 21:33-46 ko Mak 12:1-12) \p \v 9 Egha Iesus mɨgɨavɨra ikia akar isɨn zuir kam gumazamizibav gei, “Gumazir mam wainɨn azenim oparigha, egha azenimɨn garir gumazir mabar dafarim garɨgha ghaze, me gɨn a givezam. Egha a ghua dughiar ruarimɨn saghon iti. \v 10 Egha wainɨn ovɨziba kuarir dughiamɨn a ingangarir gumazir mam amadagha ghaze, me wainɨn ovɨzir andɨzir taba a danɨngam. Ezɨ azenimɨn garir gumaziba a mɨsueghava anemadazɨma, a dafaribara uamatenge. \v 11 Ezɨ a ingangarir gumazir igharazim amada, ezɨ me uaghan a mɨsuegha aghumsɨzir arazibar a gamigha, anemadazɨ a dafaribara uamatenge. \v 12 Ezɨ a ua mɨkezim amadazɨ, me bar puv a mɨsuegha a isa azenim mɨkɨni. \p \v 13 “Ezɨ wainɨn azenir ghuavim uabɨra uabɨ mɨgei, ‘Kɨ manmaghɨn damuam? Kɨ uan otarir ifongezim amangam. Eghtɨ me ti a mɨsueghan kogham.’ \v 14 Ezɨ wainɨn azenimɨn garir gumaziba otarir kamɨn ganigha, kamaghɨn uariv gɨa ghaze, ‘Kar otarir gɨn azenir kam iniamim. E a mɨsueghtɨ an aremeka. Eghtɨ wainɨn azenir kam enanam.’ \v 15 Egha me a isa azenim mɨkɨnigha a mɨsoghezɨma an areme.” \p Egha Iesus ghua kamaghɨn gumazamizibav gei, “Wainɨn azenir ghuavim manmaghɨra azenimɨn garir gumazir kabar amuam? \v 16 A izɨva azenimɨn garir gumazir kabav soghtɨ, me arɨmɨghiram. Eghtɨ a wainɨn azenim isɨva igharazibar anigam.” \p Ezɨ gumazamiziba bizir kam baregha mɨgei, “Bar puvatɨgham!” \p \v 17 Ezɨ Iesus merara gara ghuava azara, “Ezɨ Godɨn Akɨnafarimɨn mɨgɨrɨgɨar otevir kam, an mɨngarim manmakɨn? \b \q ‘Kar dɨpenir akɨnir ingangarir gumaziba aghuazim, \q2 a datɨrɨghɨn dɨpenim aterir guarim gava?’ \b \m \v 18 Nɨ tina temer guarir kam gisɨn irɨghɨva dɨpɨrigh irɨgham, eghtɨ a tina gisɨn irɨghtɨma gumazir kam bar mɨsarighregham.” \p \v 19 Ezɨ Judan arazibagh fozir gumaziba, ko ofa gamir gumazir ekiaba Iesus bar kaghɨram an suighasa tuaviba buri. Me fo, an akar isɨn zuir kam me gasara, ezɨ me an suighan gumazamizibar atiati. \s Dagɨaba Sisar ganɨdi \r (Matyu 22:15-22 ko Mak 12:13-17) \p \v 20 Egha me bar deravɨra a bagha garava, egha moga garir gumaziba amadazɨ, me ifara mati me guizɨn mɨgei. Me kamagh sua, me Iesusɨn mɨgɨrɨgɨar otevitamɨn an suiraghɨva, egh a isɨ Romɨn gavmanɨn gumazir ekiam danigam. \v 21 Ezɨ moga garir gumazir kaba an azangsɨsi, “Tisa, e fo nɨ bizir aghuibav gɨava sure gamuava, ziabagh nɨghnɨzir puvatɨ. Nɨ gumazamiziba Godɨn arazibar mɨrara guizbangɨra men sure gami. \v 22 Nɨ e mɨkɨm. E gavmanɨn dagɨaba Sisar danɨngam, o puvatɨgham?” \p \v 23-24 Ezɨ a men nɨghnɨzir ifavaribagh fogha, egha a me mɨgei, “Dagɨatam nan akagh. Tinan nedazim ko ziam an iti?” \v 25 Ezɨ me kamaghɨn mɨgei, “Sisarɨn ziam koma nedazim an iti.” Ezɨ a me mɨgei, “Kamaghɨra ia Sisarɨn biziba Sisar danɨngɨva, Godɨn biziba isɨ, God danɨng.” \v 26 Ezɨ me gumazamizibar tongɨn, a mɨkemezir mɨgɨrɨgɨaba bagha an suighan ibura. Egha me purama an mɨgɨrɨgɨabagh nɨghnɨghava nɨmɨra iti. \s Aremezir gumaziba ua dɨkavigham \r (Matyu 22:23-33 ko Mak 12:18-27) \p \v 27 Sadyusin maba azangsɨzir mam sara Iesus bagha ize. (Me kamaghɨn nɨghnɨsi, aremeziba ua dɨkavan kogham.) \v 28 Egha me Iesus kamaghɨn a mɨgei, “Tisa, Moses e bagha akɨnafarim osira ghaze, gumazitamɨn aveghbuam amuimɨn ikɨva boriba puvatɨghɨva aremeghtɨ, anarɨra irir aveghbuam an amuir odiarimɨn ikɨva a bagh boriba iniam. \v 29 Ezɨ 7-plan aveghbuaba iti. Egha men mav faragha amuimɨn ikia boriba puvatɨgha areme. \v 30-31 Ezɨ anarɨra irim an ikia kamaghɨra, ezɨ mɨkezim kamaghɨra ghu. Kamaghɨra, 7 plan aveghbuaba bar ariaghregha, me boriba puvatɨ. \v 32 Abuan amizir kam uaghan areme. \v 33 Fomɨra me bar amizir kamɨn ike. Kamaghɨn a ua dɨkavamin dughiamɨn, a tinan amuim gavagham?” \p \v 34 Ezɨ Iesus men akam ikara, “Dughiar kamɨn gumaziba ko amiziba me poroghamibagh ami. \v 35 Eghtɨ gumazamizir God inabaziba, me uaghan dughiar izamim ko ua dɨkavamin dughiam, me poroghamibar amuan kogham. \v 36 God me damightɨma, me ua dɨkavigham. Me ua dɨkavightɨ e fogh suam me Godɨn boribara, egh me enselbar mɨn ikiam. Kamaghɨn me uam arɨmɨghɨran koghɨva, egh kamaghɨn me poroghamibar amuan kogham. \v 37 Ezɨ Moses uabɨ temer avimɨn eghaghanimɨn aven en aka, aremeziba ua dɨkavam. A kamaghɨn mɨgei, ‘Ekiam, Nɨ Abraham ko Aisak ko Jekopɨn God.’ \v 38 Kamaghɨn e fo, God aremezibar God puvatɨ, a gumazir angamra itibar God. Ezɨma an damazimɨn an boriba bar angamra iti.” \p \v 39 Ezɨ Judan arazibagh fozir gumazir maba kamaghɨn mɨgei, “Mar mɨgɨrɨgɨar aghuim, Tisa.” \v 40 Egha me uam an azangsɨghan atiati. \s Iesus a tina? \r (Matyu 22:41-46 ko Mak 12:35-37) \p \v 41 Ezɨ Iesus gumazamiziba kamaghɨn me mɨgei, “Manmaghɨn amizɨ gumazamiziba ghaze, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim Krais, a Devitɨn ovavim? \v 42 Devit uabɨ Ighiabar Akɨnafarimɨn aven mɨkeme, \b \q ‘Ekiam, nan Ekiam kamaghɨn a mɨgei, \q2 “Nan agharir guvimɨn amadaghan daperagh.\f + (20:42) Ekiam Iesus, God ko biziba bar dar ganam.\f* \q \v 43 Egh mangɨ dughiar kɨ nɨn apaniba, \q2 me damutɨma me nɨn apengan ikiamim.” ’ \b \m \v 44 Egha Devit ‘Ekiam’ a gatɨ. Manmaghɨn amizɨ, a Devitɨn ovavim?” \s Judan arazibagh fozir gumaziba arazir kurabagh ami \r (Matyu 23:1-36 ko Mak 12:38-40 ko Luk 11:37-54) \p \v 45 Ezɨ gumazamiziba orazima a uan suren gumaziba kamaghɨn me mɨgei, \v 46 “Ia Judan arazibagh fozir gumaziba bagh gan. Me uari fava korotiar ruarir kaba aghuraruasa ifonge. Ezɨ gumazamiziba maketɨn danganimɨn men ziaba fasa me bar akonge. Egha God ko mɨgeir dɨpenir averiamɨn dabirabir aghuariba iniva, egha isar ekiabar dughiabar me danganir ziaba itiba iniasa bar ifonge. \v 47 Me amuir odiaribagh ifara, men dɨpeniba okɨa, ghaze e dera. Egha gumaziba men ziaba fasa, egha me God ko mɨgɨa mɨgɨrɨgɨar ruaribagh ami. Kamaghɨn amir gumaziba, men ivezir kuram gumazir arazir kurabagh amibar ivezim bar a gafiragham.” \c 21 \s Amuir odiarim dagɨamning God ganɨngi \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Ezɨ Iesus damazimning fegha garima dagɨaba itir gumaziba uan dagɨaba isa Godɨn Dɨpenimɨn dagɨaba arɨzir danganim garɨsi. \v 2 Ezɨ a garima dagɨaba puvatɨzir amizir pam aremezir mam uaghan uan dagɨar muziarimning, atɨ. \v 3 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, biziba puvatɨzir amuir odiarir kam dagɨar muziarir pumuning dagɨaba arɨzir danganim gatɨ, ezɨ an dagɨar pumuning gumazir igharaziba arɨghɨzir dagɨabagh afira. \v 4 Me uan dagɨar avɨribar amodoghɨn dagɨar muziariba anɨngi. Ezɨma a uan dabirabir onganarazimɨn mɨrara dagɨar muziarir abuananamning atɨ.” \s Iesus ghaze, Godɨn Dɨpenim ikuvigham \r (Matyu 24:1-2 ko Mak 13:1-2) \p \v 5 Ezɨma an suren gumazir maba Godɨn Dɨpenimɨn garava kamaghɨn mɨgei, “Me dagɨar bar aghuibar an ingarighava, Afeziar Ekiam danɨngamin bizir aghuir maba an kuruke.” \v 6 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Ia datɨrɨghɨn garir bizir kabanagh, dughiam izɨtɨma dagɨar kaba, gumaziba bar da pueghtɨ da bar moghɨra daghregham. Eghtɨ tam tam gisɨn ikeghan kogham.” \s Iesus ghaze, osɨmtɨziba gɨn otivam \r (Matyu 24:3-14 ko Mak 13:3-13) \p \v 7 Ezɨ me an azara, “Tisa, bizir kaba manadɨzoghɨn otivam? Eghtɨ arazir manam faragh otoghtɨma, e fogh suam, dughiar kam roghɨra ize?” \v 8 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Ia uari bagh deraghvɨra gan, ia men ifavariba baraghan markɨ. Gumazir avɨriba nan ziamɨn izɨva suam, ‘Kɨrara!’ ezɨ, ‘Dughiam roghɨra ize!’ Men gɨn mangan markɨ. \v 9 Egh ia inogoviba ko adoghadozir mɨdorozir akaba baraghɨva, atiatingan markɨ. Bizir kabanagh faragh otivigham, eghtɨma nguazir kam gɨvamin dughiam datɨrɨghɨra otoghan kogham.” \p \v 10 Egha a kamaghɨn me mɨgei, “Nguibaba uarira uariv soghtɨma, dakoziba uarira uariv sogham. \v 11 Eghtɨ mɨkɨmkɨzir gavgaviba, koma dagheba otevir dughiaba koma arɨmariar gavgaviba nguibar tabar otivtɨma, atiatingamin biziba koma overiamɨn pɨn arazarazir ekiaba otivam. \p \v 12 “Eghtɨ bizir kaba gɨn otivam, me faragh ian suiraghɨva arazir kurabar ia damuam. Me ia kotiam darɨghsɨ ia inighɨva God ko mɨgeir dɨpeniba koma kalabuziabar aven mangam. Eghtɨma ia nan gɨn zuir gumaziba me bizir kam bangɨn ia inighɨva atriviba koma gavmanɨn gumazir ekiabar damazimɨn mangam. \v 13 Eghtɨ kar dughiar aghuir ia nan akam me mɨkɨnamim. \v 14 Eghtɨ ia deraghvɨra nɨghnɨgh. Ia faragh me mɨkɨmsɨ akabagh nɨghnɨghan markɨ. \v 15 Eghtɨ kɨ nɨghnɨzir aghuiba koma mɨgɨrɨgɨar aghuiba ia danɨngtɨma, ia mɨgɨrɨgɨar aghuibara damutɨma, ian apanitam ian akaba batoghɨva ia adoghan kogham. \p \v 16 “Eghtɨ ian ameboghfeziaba, ko aveghbuaba, ko anababa, ko namakaba merara, ia inighɨva gumazir kurabar dafaribar atɨghtɨ, me ian taraziv soghtɨ ia arɨmɨghregham. \v 17 Eghtɨ gumazamiziba bar nan ziam bangɨn ian aghuagham. \v 18 Egh me bar tong arazitam ia damuan kogham. Kamaghɨn ian dapanarɨzitam asighɨran kogham. \v 19 Ia tugh gavgavighvɨra ikɨva, dabirabir bar aghuim iniam.” \s Iesus ghaze Jerusalem kuvigham \r (Matyu 24:15-21 ko Mak 13:14-19) \p \v 20 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Nɨ Jerusalemɨn nguibamɨn gantɨma mɨdorozir gumaziba izɨva a kontɨma, nɨ fogham a gasɨghasɨghamɨn dughiam roghɨra ize. \v 21 Egh gumazir Judian itiba arɨ mɨghsɨabar mangɨtɨma, Jerusalemɨn nguibamɨn itiba azenan mangɨtɨma, Jerusalemɨn azenan itir gumaziba uam an aven mangan markiam. \v 22 Kar osɨmtɨzibar dughiam, God da isɨva Israelbar anɨngɨva, men arazir kuraba ikarvagham. A fomɨra osirizir moghɨn otogham. \v 23 Aiee! Amizir naviba adaiba koma oteba boribagh anɨdiba dughiar izamiba bar men osemegham! Eghtɨma God gumazir kabar atartɨma, osɨmtɨzir ekiam nguazir kam bativam. \v 24 Eghtɨ mɨdorozir gumaziba mɨsozir sababar tarazigh inivtɨma me arighɨrɨtɨ, me tarazi suighɨva, me amangtɨma me nguibar Israelɨn azenan itibar mangam. Eghtɨ Kantrin Igharazibar Gumaziba Jerusalem bar pazɨva an itir bizibar amu mangɨ dughiar me Jerusalemɨn ganamin dughiam gɨvagham.” \s Gumazibar Borim gɨn izam \r (Matyu 24:29-31 ko Mak 13:24-27) \p \v 25 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Eghtɨ arazaraziba aruem ko iakinim ko mɨkoveziba bativam. Eghtɨ ongarim dɨpɨr tɨngaghɨvɨra ikɨtɨma nguazimɨn gumazamiziba bar atiatigh okam nɨghnɨgham. \v 26 Eghtɨ overiamɨn biziba bar nɨgham, kamaghɨn gumaziba atiatingɨva damaziba men isirtɨma me daighirɨva, egh me otivamin biziba bagh mɨzuamɨva nɨghnɨgham. \v 27 Egh me dughiar kamɨn Gumazibar Borimɨn gantɨ, a ghuariamɨn tongɨn gavgavim ko angazangarir ekiam sara izam. \v 28 Eghtɨ bizir kabanagh otivighrɨtɨma ia dɨkavigh, uan dapaniba fegh gan! God ua ia iniamin dughiam roghɨra ize!” \s Temer fighɨn akar isɨn zuim \r (Matyu 24:32-35 ko Mak 13:28-31) \p \v 29 Egha Iesus kamaghɨn akar isɨn zuimɨn me mɨgei, “Ia temer fighɨn ganɨva temer maba sara gan. \v 30 Temeba dafariba asitɨma ia fogham, aruem ganamin dughiam roghɨra ize. \v 31 Kamaghɨra ia bizir kabar gan fogh suam, God Bizibagh Ativamin Dughiam roghɨra ize. \p \v 32 “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei dughiar kamɨn itir gumazamizir kaba ikɨvɨra ikɨtɨ bizir kaba bar otivam. \v 33 Overiam ko nguazim gɨvagham, eghtɨ nan mɨgɨrɨgɨaba gɨvaghan kogham.” \s Iesusɨn suren gumaziba uari bagh deraghvɨra gan \p \v 34 Egha Iesus ghua kamaghɨn mɨgei, “Ia uari bagh ganigh! Isaba ko, dɨpar onganiba ko nguazir kamɨn biziba, ia puv dagh nɨghnɨghtɨ, da ia dɨkabɨntɨ, dughiar otivamin kam puram otoghɨva, mati asɨzibar azuazimɨn mɨn ian suigham. \v 35 Eghtɨ dughiar kam nguibaba koma nguazir kamɨn gumaziba bar me bativam. \v 36 Ia zurara uari bagh gan Afeziam ko mɨkɨmvɨra ikɨtɨma, a gavgavim ia danɨngtɨma ia bizir otivamin kabagh itavragham. Egh ia Gumazibar Otarimɨn damazimɨn tuivam.” \p \v 37 Egha dughiabar zurara Iesus, Godɨn Dɨpenimɨn aven men sure gamuava, guaratɨzibar Olivɨn mɨghsɨamɨn ghuava dɨmagaribar an iti. \v 38 Ezɨ gumaziba bar Iesus baraghasa, mɨzarazibar Godɨn Dɨpenimɨn arui. \c 22 \ms Iesus mɨzazim inigha aremegha ua dɨkafi \mr (Sapta 22-24) \s Judas Iesus isa gumazir kurabar dafaribagh atɨ \r (Matyu 26:1-5 ko 26:14-16 ko Mak 14:1-2 ko 14:10-11 ko Jon 11:45-53) \p \v 1 Datɨrɨghɨn Yis Puvatɨzir Bretɨn Isam Damuamin Dughiam roghɨra izi. An ziam, God Israelbagh Itazir Dughiam. \v 2 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba, ko Judan arazibagh fozir gumaziba, me gumazibar atiatighava, kamaghɨn me Iesusɨn mɨsoghasa tuaviba buri. \v 3-4 Iesusɨn 12-plan gumazir mam Judas, an ziar mam Iskariot. Satan an navir averiamɨn ghu. Ezɨ a Iesus isava Godɨn Dɨpenimɨn garir gumazir ekiaba, ko ofa gamir gumazir ekiabar dafaribar arɨghasa ghua me koma mɨgɨrɨgɨabagh ami. \v 5 Ezɨ me an mɨgɨrɨgɨam gifuegha ivezim a danɨngasa, akabar kɨri. \v 6 Ezɨ Judas ivezim inian ifuegha Iesus isɨva men dafaribar arɨghasa tuaviba buri. A ghaze, Iesus uabɨra ikɨtɨ, an an suiragh men dafarim darɨgham. \s Suren gumazimning daghebar kɨri \r (Matyu 26:17-25 ko Mak 14:12-21 ko Jon 13:21-30) \p \v 7 Yis Puvatɨzir Bretɨn Isam Damuamin Dughiam datɨrɨghɨn oto. Ezɨ dughiar kamɨn me God Israelbagh Itazir Dughiamɨn isam bagha sipsipɨn nguzim mɨsuegh anemɨ ikɨva, a gɨnɨghnɨghasa.\f + (22:7) Nɨ, God Israelbagh Itazir Dughiam koma Yis Puvatɨzir Bretɨn Isam Damuamin Dughiamɨn mɨngariba gɨfoghsɨ, nɨ akɨrangɨn itir Akar Mɨngaribar gan.\f* \v 8 Ezɨ Iesus Jon koma Pita amadagha kamaghɨn aning mɨgɨa ghaze, “Gua mangɨva e God Israelbagh Itazir Dughiamɨn isam ramamin daghebar kɨr.” \v 9 Ezɨ aning an azara, “Ga managh a bagh danganim akɨram?” \v 10 Ezɨ a kamaghɨn aning mɨgei, “Gua nguibar ekiamɨn aven mangɨtɨ, gumazitam maghɨra mɨner dɨpam ater izɨ gua batoghtɨma, gua an gɨn a zuir dɨpenimɨn mangɨ. \v 11 Egh dɨpenimɨn ghuavim mɨkɨm suam, ‘Tisa kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Nan danganir kɨ uan suren gumaziba ko God Israelbagh Itazir Dughiamɨn isam ramamim mana?” ’ \v 12 Eghtɨ a ghuriamɨn aven danganir bar ekiatam guan akagham, dakoziba koma dapiagh damamin dabirabiba ko biziba bar ikɨtɨ, gua magh bizibar kɨr.” \p \v 13 Ezɨ aning ghua garima, biziba bar Iesus mɨkemezɨ moghɨrama otifi. Ezɨma aning God Israelbagh Itazir Dughiam bagha dagheba ko bizibar kɨri. \s Iesus bret ko wain uan aposelbagh anɨdi \r (Matyu 26:26-30 ko Mak 14:22-26 ko 1 Korin 11:23-25) \p \v 14 Ezɨ damamin dughiam otozɨ, Iesus uan aposelba ko me dagher dakozimɨn mɨn apiaghav iti. \v 15-16 Egha a kamaghɨn me mɨgei, “Kɨ guizbangɨra ia mɨgei, kɨ ua God Israelbagh Itazir Dughiamɨn isamɨn dagher katam rameghan kogham. Kamaghɨra ikɨ mangɨ, God Bizibagh Ativamin Dughiamɨn otogham. Kamaghɨn amizɨma kɨ ia ko isar kam ramasa bar ifonge. Egh kɨ gɨn mɨzazim iniam.” \p \v 17-18 Egha Iesus wain apir itarim inighava Ekiam mɨnabagha kamaghɨn mɨgei, “Kɨ ia mɨgei, kɨ uam wainɨn ovɨzimɨn dɨpar katam raman kogham, kamaghɨra ikɨtɨma God Bizibagh Ativamin Dughiam otogham. Kamaghɨn, ia kagh a inigh ia uari danɨng.” \v 19 Egha a bret inigha, Ekiam mɨnabagha anebighava me ganɨga kamaghɨn me mɨgei, “Kar nan nivafɨzim, \f * (22:19-20) Fofozir gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, Akar mɨkovezir pumuningɨn (*) tongɨn itiba, Luk uabɨ da osirizir puvatɨ. Gumazir igharazim gɨn a da osiri.\f* kɨ ia bagha anenɨngi. Ia anemɨ, na gɨnɨghnɨgh.” \v 20 Me amegha gɨvazɨma, ezɨ kamaghɨra a wainɨn apir itarim inighava kamaghɨn mɨgei, “Itarimɨn aven itir wainɨn kam, an Akar Dɨkɨrɨzir Gavgavir Igiam, kɨ uan ghuzimɨn a gamizɨma, a ia bagha iri. \v 21 Eghtɨ ia gan, dafarir na inighɨva gumazir kurabar dafarim darɨgham, a kara na ko dakozim gaperaghavtɨ. \v 22 Eghtɨ Gumazibar Borim tuavir Afeziam faragha a bagh atɨzimɨn gɨn mangam. Ezɨ gumazir a inigha gumazir kurabar dafarim gatɨzim, gumaka, a bar ikuvigham.” \v 23 Ezɨ me akar kam baregha uarira uarir azangsɨsi, “Tina bizir kam damuam?” \s Iesusɨn aposelba uari adogha mɨgei, tina faragham? \p \v 24 Egha aposelba uari adogha ghaze, tinara en faragham? \v 25 Ezɨ Iesus kamaghɨn me mɨgei, “Kantrin Igharazir Gumazibar atriviba, me uan gavgaviba ko ziaba fava, arazir kuraba gumazibagh amuava, egha kamaghɨn mɨgei ‘E gumazibar akurvasi.’ \v 26 Ia kamaghɨn damuan markɨ. Gumazir ian torimɨn ikia ian faragha zuim, a uabɨ apengan ikɨva, borimɨn mɨn uabɨ arɨgh. Ezɨ gumazir ian faragha zuim, ian ingangarir gumazimɨn mɨn ikɨ. \v 27 Tinara ekefe, gumazir pura dagher dakozimɨn aperaghav itim o gumazir dagheba anɨdim? Gumazir pura dagher dakozimɨn aperaghav itim. Ezɨma kɨ ian torimɨn ikia mati ian ingangarir gumazim. \p \v 28 “Kɨ osɨmtɨziba aterima ia na ko iti. \v 29 Kamaghɨra nan afeziam Atrivimɨn mɨn na atɨzɨma, kɨ uaghan atrivibar mɨn ia arɨghasa. \v 30 Eghtɨ nan atrivir dughiamɨn aven ia na ko atrivimɨn dabirabir aghuaribar apiaghɨva Israelbar anabar 12 plan ganam.” \s Iesus kamaghɨn mɨgɨa ghaze, Pita akɨrim ragh a gasaragham \r (Matyu 26:31-35 ko Mak 14:27-31 ko Jon 13:36-38) \p \v 31 Egha Iesus kamaghɨn mɨgei, “Saimon, Saimon, Satan nɨn nɨghnɨzir gavgavim tuisɨgh a gɨfoghasa, Godɨn azara. \v 32 Ezɨ kɨ nɨ bagha Afeziar Ekiam ko mɨkemegha gɨfa, nɨn nɨghnɨzir gavgavim irɨghan kogham. Egh nɨ uamategh na bagh izɨva, egh uan aveghbuaba gavgavim me danɨng.” \v 33 Egha Pita kamaghɨn mɨgɨa ghaze “Ekiam, kɨ nɨ ko kalabusɨn mangam o aremeghasa ifuegha iti.” \v 34 Ezɨ Iesus kamaghɨn Pitan akam ikara, “Kɨ nɨ mɨgei, nɨ datɨrɨghɨn dughiar pumuning ko mɨkezimɨn mɨkɨm suam, nɨ na gɨfozir puvatɨ, eghtɨ tuarim maghɨrama akam.” \s Iesus ghaze, suren gumaziba uan dagɨar mɨtariba ko ruagha aruir mɨtariba ko mɨdorozir sababa ini \p \v 35 Egha Iesus men azara, “Kɨ dughiar kamɨn ia amadagha bizir kataba sara ia amadazɨr puvatɨ, dagɨaba azuir mɨtariba koma ruagha aruir mɨtariba koma dagarir asuaba. Ezɨ ia bizitamɨn otevez o puvatɨ?” Ezɨ me kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Puvatɨ.” \v 36 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Eghtɨ ia datɨrɨghɨn uan dagɨar mɨtariba ikɨva, da inigh, egha ruagha aruir mɨtariba ikɨva, uaghan da inigh. Eghtɨ ia mɨdorozir sababa puvatɨghɨva, ia uan initam amadaghɨva tam givesegh. \v 37 Kamaghɨn Godɨn Akɨnafarim ghaze, ‘Gumaziba an gara ghaze, a gumazir kuram.’ Kɨ ia mɨgei, bizir kaba na bativam. Are, Afeziar Ekiamɨn akɨnafarim osirizir moghɨn biziba na bativavɨra iti.” \v 38 Ezɨ me mɨgei, “Ekiam, nɨ gan. E mɨdorozir sabar pumuning kagh iti.” Ezɨma a kamaghɨn me mɨgei, “A gɨfa.” \s Iesus Olivɨn mɨghsɨamɨn God ko mɨgei \r (Matyu 26:36-46 ko Mak 14:32-42) \p \v 39 Egha Iesus nguibar ekiam, Jerusalem, ategha, Olivɨn mɨghsɨam bagha zui. A zurara ami moghɨn. Ezɨ an suren gumaziba an gɨn zui. \v 40 Egha me danganir kamɨn otivigha a kamaghɨn me mɨgei, “Ia uari bagh God ko mɨkɨm. Eghtɨma osɨmtɨzir ekiar kam ia damutɨma, ia ireghan kogham.” \v 41 Egha a me ategha mong saghon ghua, mati gumazim dagɨam akuri moghɨn, egha a tevimning apɨrigha kamaghɨn God ko mɨgei, \v 42 “Afeziam, nɨ ifueghava na da osɨmtɨzir kam inigh. Egh nan ifongiamɨn gɨn mangan markɨ. Nɨ uan ifongiamɨn gɨn mangɨ.” \p \v 43 \f * (22:43-44) Fofozir gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨsi, Akar mɨkovezir pumuningɨn (*) tongɨn itiba, Luk uabɨ da osirizir puvatɨ. Gumazir igharazim gɨn a da osiri.\f* Ezɨ ensel mam Godɨn Nguibamɨn ikegha izava gavgavim a ganɨdi. \v 44 Ezɨ Iesus nɨghnɨghava bar oseme, egha a pamtem Afeziam ko mɨgei. Ezɨ an doriba otivaghira mati ghuzim nguazim giri. \v 45 An Afeziam ko mɨkemegha, dɨkavighava uamategha uan suren gumaziba bagha zui. Egha a men garima, me bar osemeghava akuavɨra iti. \v 46 Ezɨ a me mɨgei, “Ia tizim bagha akui? Ia dɨkavighɨva Afeziam ko mɨkɨm. Eghtɨ osɨmtɨzir ekiam ia damutɨma, ia ireghan kogham.” \s Judas Iesus isava, gumazir kurabar dafarim gatɨ \r (Matyu 26:47-56 ko Mak 14:43-50 ko Jon 18:3-11) \p \v 47 Egha Iesus mɨgɨavɨra itima maburan gumazir bɨzim oto. An 12 plan gumazir mam Judas men faragha iza tuavim men aka. A Iesusɨn boroghɨra izeghava an torasava ami. \v 48 Ezɨ Iesus kamaghɨn an azara, “Judas kar nɨ Gumazibar Otarimɨn toreghɨva a inighɨva, gumazir kurabar dafarim darɨghasa?” \p \v 49 Ezɨ suren gumaziba Iesus ko ikia garima arazim otivasava amima, me kamaghɨn mɨgei, “Ekiam, e uan mɨdorozir sababar me mɨsogham, o?” \v 50 Ezɨ men mav mɨdorozir sabam inighava, ofa gamir gumazibar ekiamɨn ingangarir gumazir mam mɨsoghava, an kuarim bar anetuzɨ a irɨ. \v 51 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Arazir kam atakigh!” Egha an an kuarimɨn suirazɨ, a dera. \p \v 52 Ezɨ ofa gamir gumazibar ekiaba, ko Godɨn Dɨpenimɨn garir gumazir ekiaba, ko Judan gumazir dapaniba me iza Iesusɨn suighasava amim, a kamaghɨn me mɨgei, “Ia mɨdorozir sababa ko asianiba inigha iza mati ia okɨmakɨar gumazim o mɨdorozir gumazim buri? \v 53 Kɨ zurara ia ko Godɨn Dɨpenimɨn aven itima, ia dafarim na garɨzir puvatɨ. Ezɨ datɨrɨghɨn ian dughiam. Datɨrɨghɨn mɨtarmemɨn gavgavim oto.” \s Pita ghaze, a Iesus gɨfozir puvatɨ \r (Matyu 26:57-58 ko 26:69-75 ko Mak 14:53-54 ko 14:66-72 ko Jon 18:12-18 ko 18:25-27) \p \v 54 Ezɨ Iesusɨn apaniba an suighava a inigha ofa gamir gumazibar dapanimɨn dɨpenimɨn zui. Ezɨma Pita men gɨn ghua mong gɨrara iti. \v 55 Ezɨma me dɨpenimɨn dɨvazimɨn aven avim atɨghava apiaghav itima, Pita uaghan me koma aperaghav iti. \v 56 Ezɨ ingangarir guivir mam avir angazangarimɨn an garima, a me koma aperaghav itima, a mɨghɨgha an garava kamaghɨn a mɨgei, “Gumazir kam a ko ike.” \v 57 Ezɨma Pita kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Puvatɨ! Amizim, kɨ a gɨfozir puvatɨ.” \v 58 A mong ikezɨma gɨn ua mav izava an apigha kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “Nɨ uaghan men mav.” Ezɨ Pita kamaghɨn mɨgei, “Ai! Kɨ bar puvatɨ!” \v 59 Dughiam mong ghugha gɨvazɨma, gumazir igharazim izava pamtem ghaze, “Guizbangɨra kav, a Galilin gumazimra. Kamaghɨn e guizbangɨra fo, a uaghan a ko ike.” \v 60 Ezɨ Pita kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “Aiee! Nɨ tizim mɨgei? Kɨ bar fozir puvatɨ!” Eghava a mɨgɨavɨra itima tuarim ake. \v 61 Ezɨ Ekiam raghrɨghava mɨghɨgha Pitan garima, a mɨkemezir akabagh inɨrɨ, “Nɨ datɨrɨghɨn dughiar pumuning ko mɨkezimɨn mɨkɨm suam, ‘Nɨ na gɨfozir puvatɨ,’ eghtɨ tuarim maghɨrama akegham.” \v 62 Egha Pita inɨrɨghava azenimɨn ghua bar puvɨrama azi. \s Me Iesusɨn mɨsoghava a dɨpofi \r (Matyu 26:67-68 ko Mak 14:65) \p \v 63 Ezɨ gumazir Iesusɨn suighiziba dɨbovir akabar a mɨgɨava a mɨsosi. \v 64 Egha me inir avɨzimɨn an damazimning ikegha kamaghɨn a mɨgei, “Godɨn akam inigha izir gumazim, nɨ e mɨkɨm! Tina nɨ mɨsoke?” \v 65 Egha me akar kurar avɨrir maba saram a mɨkeme. \s Iesus gumazir apanibar damazimɨn tughav iti \r (Matyu 26:59-66 ko Mak 14:55-64 ko Jon 18:19-24) \p \v 66 Ezɨ amɨnim tirazɨma, Judan kotɨn aven itir gumazir aruaba (ofa gamir gumazir ekiaba, ko Judan arazibagh fozir gumaziba) me bar iza uari akuvaghav itima, me Iesus inighava men damazimɨn zui. \v 67 Ezɨ me kamaghɨn mɨgei, “Nɨ e mɨkɨm, kar nɨ Krais, God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, o ti puvatɨ?” Ezɨ, a kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Kɨ ia mɨkemeghtɨma, ia nɨghnɨzir gavgavim nan ikian kogham. \v 68 Eghtɨ kɨ ian azaraghtɨma, ia na mɨkemeghan kogham. \v 69 Eghtɨ datɨrɨghɨn ko gɨn izamin dughiaba, Gumazibar Otarim gavgaviba bar itir Godɨn agharir guvimɨn daperaghɨv ikiam.” \p \v 70 Ezɨ me bar an azara, “Kar nɨ Godɨn Otarim?” Ezɨma a me mɨgɨa ghaze, “Ia guizbangɨra mɨgei, kɨ an Otarimra.” \v 71 Egha me kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “E tizim bagh uamategh gumaziba inightɨ me gumazir kamɨn arazibar gun e mɨkɨmam? A uabɨ bizir kam mɨkemezɨma e an akatorim baregha gɨfa.” \c 23 \s Me Iesus inighava Pailatɨn damazimɨn zuima a mɨtɨghav iti \r (Matyu 27:1-2 ko 27:11-14 ko Mak 15:1-5 ko Jon 18:28-38) \p \v 1 Egha gumazir bɨzim bar dɨkavigha Iesus inigha Pailat bagha zui. \v 2 Egha me dɨkavigha a gifara, kamaghɨn a mɨgɨa ghaze, “E gumazir kamɨn garima an en gavmanɨn ikura. Egha an e dagɨaba Sisar danɨngan bar en anogoregha, kamaghɨn mɨgɨa ghaze, a uabɨ atrivim ko God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, Krais.” \v 3 Ezɨ Pailat Iesusɨn azara, “Nɨ Judabar atrivim, o?” Ezɨ Iesus ghaze, “Are, mɨgɨrɨgɨar nɨ mɨgeim, a guizbangɨra.” \v 4 Ezɨ Pailat kamaghɨn ofa gamir gumazir ekiaba koma gumazamizibav gɨa ghaze, “Kɨ gumazir kamɨn arazir kuratamɨn apizir puvatɨ.” \v 5 Ezɨ me bar gavgavigha kamaghɨn mɨgɨa ghaze, “A Galilin Provinsɨn ikegha nguibabagh aruava men sure gamua men navibagh inivava da fe. Egha datɨrɨghɨn a Judian Provinsɨn izegha kagh otogha kamaghɨn amuavɨra iti.” \s Me Iesus inighava Herotɨn damazimɨn zui \p \v 6 Ezɨ Pailat mɨgɨrɨgɨar kam baregha, kamaghɨn men azara, “Kar Galilin gumazim?” \v 7 Iesus Herot garir Provinsɨn ikezɨma, Pailat kamaghɨn foghava, anemadazɨ a Herot bagha ghu. Dughiar kamɨn Herot uaghan Jerusalemɨn iti. \v 8 Herot fomɨra Iesusɨn ganasa ifuegha, an ganizir puvatɨgha, dughiar kamɨn an an ganigha, bar akonge. Egha Iesusɨn akaba baregha an mirakelɨn tamɨn ganasa. \p \v 9 Egha Herot azangsɨzir avɨravɨribar Iesus gamima, a bar an azangsɨzitam ikarazir puvatɨ. \v 10 Ezɨ ofa gamir gumazir ekiaba, ko Judan arazibagh fozir gumaziba, me roghɨra tuivighava, an atarava, akaba pamtem a gasi. \v 11 Egha Herot uan mɨdorozir gumaziba ko an atarava dɨbovir akar kurabar a mɨgei. Egha me atrivimɨn inir aghuir mam inigha a gikegha, uam anemadazɨ, a Pailat bagha zui. \v 12 Fomɨra Herot Pailatɨn anɨngaghe, egha dughiar kam aning ua uaning ini. \s Me Iesus isɨ temem gafughasa, Pailatɨn mɨgei \r (Matyu 27:15-26 ko Mak 15:6-15 ko Jon 18:38-19:16) \p \v 13 Ezɨ Pailat, ofa gamir gumazir ekiaba, ko gumazir dapanir ekiaba, ko gumazamiziba, men deima me bar uari akuvagha iti. \v 14 Ezɨma a kamaghɨn mɨgei, “Ia gumazir kam inighava na bagha ize. Egha ia kamaghɨn mɨgei, ‘A gumazamizibav geima me gavmanɨn ikura.’ Ezɨ kɨ ian damazimɨn arazir kabanagh bagha an azangsɨki. Ia oragh! Kɨ gumazir kamɨn arazitam batozir puvatɨ. Ia purama a gifari. \v 15 Ezɨ Herot uaghan nɨghnɨzir kam ikiava, gumazir kam e bagha uam anemada. Ia oraki! An arazir kuratam damighɨva, an ovengam. Gumazir kam arazir kuratam gamizir pu, an ovengan kogham. \v 16-17 Kamaghɨn, kɨ purama a fozoregh, an ateghtɨma a mangam.”\f + (23:16-17) Fofozir gumazir maba mɨgɨa ghaze, akar igharazir mam uaghan vezɨn kam iti. A kamakɨn, “Me arazir kam iti, me azeniba bar, Isar Ekiamɨn Dughiar kamɨn itima, Pailat kalabusɨn gumazir mam ataghizɨ a me bagha zui.” Nɨ Mak 15:6ɨn gan.\f* \p \v 18 Ezɨ amiziba ko gumaziba bar moghɨra tuai, “Gumazir mamɨn mɨsokegh! Egh Barabas ateghtɨ a e bagh izɨ!” \v 19 (Barabas a fomɨra Romɨn gavmanɨn ikuragha Jerusalemɨn nguibamɨn aven mɨdorozim fore. Ezɨ gumazir maba ariaghɨre. Ezɨ me a isa kalabus gatɨ.) \v 20 Ezɨ Pailat Iesus ateghtɨ a mangasa ua me mɨgei. \v 21 Ezɨ me kamaghɨn tuai, “A mɨsokegh! A mɨsokegh! A isɨ ter ighuvim gafugh!” \v 22 Ezɨ dughiar mɨkezim a kamaghɨn mɨgei, “Manmagh su? An arazir kurar manam gami? Kɨ an arazir kuratamɨn apizir puvatɨ. An arazir kuratam damighɨva an ovengam. Gumazir kam arazir kuratam gamizir puvatɨ. Kɨ purama a fozoreghɨva aneteghtɨ, a mangam.” \v 23 Ezɨma me bar moghɨra gavgavigha dei, “Iesus isɨva ter ighuvim gafugh!” Ezɨ men dɨmdiaba bar Pailatɨn akam gafira. \v 24 Ezɨma Pailat men akamɨn gɨn ghugha, Iesusɨn mɨgɨa ghaze, an ovengam. \v 25 Gumazamiziba me Pailatɨn deima a Barabas ataki. Gumazir kam a gavman ikuragha mɨdorozim forezɨma, gumazir maba ariaghɨre. Ezɨ me a isa kalabus gatɨ. Ezɨma Pailat gumazamizibar nɨghnɨzimɨn gɨn ghuava, Iesus isava mɨdorozir gumazibar dafarim gatɨ. \s Me Iesus isa ter ighuvim gafu \r (Matyu 27:32-44 ko Mak 15:21-32 ko Jon 19:17-27) \p \v 26 Ezɨ mɨdorozir gumaziba Iesus inigha zuima, gumazir mam an ziam Saimon, a Sairinɨn gumazir mam. A Jerusalemɨn mangasa iza me gitavɨrazɨma, me an suira. Egha me ter ighuvim an dɨpɨzim gatɨgha a mɨgeima a Iesusɨn gɨn zui. \p \v 27 Ezɨma gumazir avɨrim an gɨn ghua, amiziba a bagha aziava azir akar ighiar amɨrɨzibagh ami. \v 28 Ezɨma Iesus raghrɨgha kamaghɨn me mɨgɨa ghaze, “Ia Jerusalemɨn amiziba, ia na bagh arangan markɨ. Ia uari ko uan boriba bagh arang! \v 29 Gɨn dughiatam otoghtɨma, me kamaghɨn mɨkɨm suam, ‘Amizir furabaghatiba ko amizir tɨghar boriba batamiba ko, amizir oteba boribagh anɨngizir puvatɨziba, me bar akuegham.’ \b \q \v 30 ‘Egh me dughiar kamɨn kamaghɨn mɨghsɨabav kɨmam, \q2 “Ia e gisɨn irɨghɨva, e mongegh!” ’ \m \v 31 “Me datɨrɨghɨn arazir kamɨn temer angamtɨzim damighɨva arazir mana tamɨn temer mɨdiarɨm damuam?” \p \v 32 Ezɨ mɨdorozir gumaziba gumazir kurar pumuning Iesus ko aningɨn mɨsueghtɨma me aremeghasa aning inigha izi. \v 33 Egha me ghua danganir mamɨn oto, an ziam Dapanir Agharim. Egha me danganir kam Iesus isava tememɨn anegura. Me uaghan gumazir kuramning agurazɨma, mam an guvimɨn itima, mam an kɨriamɨn iti. \v 34 Ezɨ Iesus kamaghɨn mɨgei, “Afeziam, me amir biziba me dagh fozir puvatɨ. Nɨ men arazir kuraba gɨn amadagh.” Ezɨ mɨdorozir gumaziba Iesusɨn korotiaba iniasa satu gikararai. \p \v 35 Ezɨ gumazamiziba an gara tuivighav itima, gumazir dapanir ekiaba uaghan an gara mɨnbaba sighsirava kamaghɨn a mɨgei. “A gumazir mabar akurvakis. Egh a guizbangɨra God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, gumazir God inabazim, a uabɨ uabɨn akuragh.” \v 36-37 Ezɨ mɨdorozir gumaziba izava uaghan a dɨpovava, egha wainɨn dɨpar mɨsozim a ganigha kamaghɨn a mɨgei, “Nɨ guizbangɨra Judabar atrivir gumazim, nɨ uabɨ uabɨn akuragh!” \v 38 Egha mɨdorozir gumaziba osizirir mam Iesusɨn dapanim gisɨn anegura. An osiziriba kamaghɨn mɨgei, “Gumazir kam Judabar Atrivir Gumazim.” \p \v 39 Ezɨ gumazir kurar mam ter ighuvimɨn guraghav ikia, atara kamaghɨn Iesusɨn mɨgei, “Nɨ guizbangɨra God Uam E Iniasa Mɨsevezir Gumazim, nɨ uabɨn akurvaghɨva ga sarama akuragh!” \v 40 Ezɨ gumazir kurar igharazim atarava kamaghɨn mɨgei, “Nɨ ovengasava amuava, Godɨn atiati, o puvatɨ? \v 41 Me deragha ga gami, ga uan arazir kurabagh ipuri. Ezɨma gumazir kam arazir kuratam gamizir puvatɨ.” \v 42 Egha gumazir kam kamaghɨn Iesus mɨgei, “Iesus, nɨ gɨn atrivimɨn ikiamin dughiam nɨ na ginɨrɨgh.” \v 43 Ezɨma Iesus a mɨgei, “Kɨ guizbangɨra nɨ mɨgei, nɨ datɨrɨghɨn na ko Godɨn Nguibar Aghuarimɨn ikiam.” \s Iesus areme \r (Matyu 27:45-56 ko Mak 15:33-41 ko Jon 19:28-30) \p \v 44-45 Ezɨ aruem dughiar kamɨn garir puvatɨ. Kamaghɨn amizɨ, mɨtatem 12 kloghɨn nguazim bar anevaragha ghua 3 kloghɨn tu. Ezɨma Godɨn Dɨpenimɨn itir inir ekiam tongɨra bɨki. \p \v 46 Ezɨ Iesus pamtem kamaghɨn dei, “Afeziam, kɨ uan duam nɨn dafarim garɨsi.” A kamaghɨn mɨkemeghava uan duam sue. \p \v 47 Ezɨ mɨdorozir gumazibar gumazir ekiam kamaghɨn ganighava Godɨn ziam fe. Egha kamaghɨn mɨgei, “Guizbangɨra, kar gumazir aghuim, a bizitam pazava a gamizir puvatɨ.” \v 48 Ezɨ gumazamizir iza itiba bizir kabanaghɨn gari da otivima, me azia, uan afarɨzibav mɨsogha, egha uan dɨpenibar zui. \p \v 49 Ezɨma Iesus gɨfozir gumaziba, ko amizir an gɨn Galilin izeziba, me mong saghon tuivigha ikia, bizir kabar gari da otifi. \s Me Iesusɨn kuam dagɨar torim garɨsi \r (Matyu 27:57-61 ko Mak 15:42-47 ko Jon 19:38-42) \p \v 50-51 Ezɨ gumazir mam, an ziam Josep, a Judian Provinsɨn nguibam Arimatean ikegha ize. A gumazir aghuim, a Godɨn damazimɨn derazir mam, a Kaunsel memban mam. Egha a men nɨghnɨziba ko arazibar gɨn mangan aghua. A God Bizibagh Ativamin Dughiam a baghavɨra muza iti. \v 52 Egha Josep Iesusɨn kuam iniasa ghua Pailatɨn azarazɨma, Pailat an amamangatɨ. \v 53 Ezɨ a Iesusɨn kuam tememɨn anedegha, inir ghurghurimɨn a righa, a inigha ghuava dagɨar torir me fomɨra gumazir kuatam atɨzir puvatɨzim gatɨ. \v 54 Kar dughiar bizibar kɨrim, ezɨ Sabatɨn dughiam roghɨra ize. \p \v 55 Ezɨ amizir Iesusɨn gɨn Galilin izeziba, me Josepɨn gɨn ghua dagɨar torimɨn gari. Egha me uaghan garima, Josep manmaghɨn Iesusɨn kuam atɨ. \v 56 Egha me ganigha gɨvaghava, uamategha uan dɨpenibar ghuava bizir mughuriaba itiba ko boreba isa da arɨsi. Egha Godɨn osizirim mɨkemezɨ moghɨn, me Sabatɨn dughiamɨn avughsi. \c 24 \s Iesus ua dɨkafi \r (Matyu 28:1-10 ko Mak 16:1-8 ko Jon 20:1-10) \p \v 1 Ezɨ Sanden bar mɨzaraghara, amiziba borer mughuriar aghuir me arɨghɨziba, inighava dagɨar torimɨn zui.\f + (24:1) Wikbar faraghavɨra zuir aruem, a Sandera.\f* \v 2 Egha me gari, me torim avarazir dagɨam, me a puegha ghu. \v 3 Egha me aven ghua Iesusɨn kuam bagha garava avenge. \v 4 Egha me kamaghɨn ganigha nɨghnɨzir avɨribagh amua tuivighav itima, gumazir pumuning zuamɨra aningɨn korotiaba onɨmarimɨn mɨn taghtagha men mɨn tughav iti. \v 5 Ezɨ amiziba bar atiatigha avigha nguazimɨn gari, ezɨ gumazimning kamaghɨn me mɨgei, “Ia tizim bagha gumazir angamra itim gumazir ovengezibar danganimɨn a buri? \v 6 A kagh itir puvatɨ; a ua dɨkafi! A ia ko Galilin ikia ia mɨkemezir bizim, ia a gɨnɨghnɨgh, \v 7 ‘Gumazibar Otarim, me a isɨ gumazir arazir kurabagh amibar dafarim datɨghtɨ, me a isɨ ter ighuvimɨn a guragham. Eghtɨ a dughiar mɨkezimɨn ua dɨkavigham.’” \v 8 Ezɨ a mɨkemezir akaba me a dagh inɨrɨ. \p \v 9 Egha me mozim ategha uamategha ghua bizir kabar gun Iesusɨn suren gumazir 11 plan mɨgɨava igharaz darazi sara mɨkeme. \v 10 Amizir bizir kabar gun Iesusɨn 11 plan aposelba ko igharaz daraziv kemeziba. Makdalan nguibamɨn amizim Maria, ko Joana, ko Maria a Jemsɨn amebam, koma amizir igharazir maba uaghan me ko ikia bizir kabar gun aposelbav mɨgei. \v 11 Ezɨ me amizibav gɨa ghaze, me ti onganighama, egha kamaghɨn me nɨghnɨzir gavgavim men akabar itir puvatɨ. \v 12 \f * (24:12) Fofozir gumazir maba kamaghɨn nɨghnɨgha ghaze, akar otevir mɨkovezir pumuningɨn (*) tongɨn itiba, Luk uabɨ da osirizir puvatɨ. Gumazir igharazir mam gɨn da osiri.\f* Egha Pita kamaghɨn oregha dɨkavigha ivegha mozimɨn ghu. Egha an aviragha, mozimɨn gara bizitamɨn apizir puvatɨgha inir ghurghuribara gari da ireghav iti. Egha a uamategha ghua nɨghnɨzir avɨribagh amua ghaze, kar manmaghɨn amizir bizim. \s Gumazir pumuning Emeusɨn tuavimɨn Iesus bato \r (Mak 16:12-13) \p \v 13 Ezɨ dughiar kamra gumazir pumuning Emeusɨn nguibamɨn zui, Emeusɨn nguibamɨn ikegha Jerusalemɨn zuir tuavimɨn ruarim, a 11 kilomita. \v 14 Ezɨ aning bizir otivizir kabar gun uaningra uaningɨn mɨgei. \v 15 Egha aning bizir kabav gɨa uaningɨn azangsɨzima, Iesus uabɨ otogha aning ko me zui. \v 16 Ezɨ aning an garava egha deragha a gɨfozir puvatɨ. \p \v 17 Ezɨ an aningɨn azara, “Gua tizibar uaningɨn mɨgɨa tuavimɨn zui?” \p Ezɨ aning tughava an garava bar osemegha aziasava ami. \v 18 Ezɨ aningɨn mav, an ziam Kliopas, an azara, “Jerusalemɨn izezir gumaziba bar bizir kam gɨfo. Ezɨ nɨ ti uabɨra dughiar gɨvazibar Jerusalemɨn bizir kabagh fozir puvatɨ?” \v 19 Ezɨ Iesus aningɨn azara, “Bizir tiziba?” \p Ezɨ aning a ikaragha ghaze, “Ga Nasaretɨn Iesus bativizir bizibav gei. A Godɨn akam inigha izir gumazir mam, ezɨ an akaba ko ingangariba God ko gumaziba bar men damazimɨn bar gavgafi. \v 20 Ezɨ en ofa gamir gumazir ekiaba ko en gumazir aruaba a isa gavmanɨn dafarim gatɨzɨ, me a mɨsoghezɨ an areme, ezɨ me ter ighuvimɨn a gura. \v 21 Ezɨ e faragha nɨghnɨzir gavgavim kamaghɨn an iti, a God Ua Israelba Iniasa Mɨsevezir Gumazim. \p “Ezɨ mɨgɨrɨgɨar mam ua iti, bizir kaba otivigha gɨvazɨ, ezɨ datɨrɨghɨn an aremezir dughiar mɨkezim oto. \v 22-23 Ezɨ datɨrɨghɨn en amizir maba mɨzaraghara mozimɨn ghuegha an kuamɨn apizir puvatɨ. Egha iza e mɨkemezɨ, e bar aguaghfa. Egha me ghaze, e irebamɨn mɨn enselbar garima, me kamaghɨn e mɨgɨa ghaze, a ua dɨkafi. \v 24 Ezɨ en marazi mozimɨn ghuegha amiziba mɨkemezɨ moghɨn bizibar gari da iti, ezɨ me an apizir puvatɨ.” \p \v 25 Ezɨ Iesus kamaghɨn aning mɨgei, “Gua gumazir onganimning! Gua Godɨn akam inigha izir gumazimɨn akaba nɨghnɨzir gavgavim koma navim zuamɨrama adar itir puvatɨ. \v 26 Ezɨ gua ti fozir puvatɨ? God Ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezir Gumazim, faragh mɨzaziba inigh egh gɨn Godɨn damazimɨn ziar ekiam iniam.” \v 27 Egha Iesus aning geghari. A faragha Moses osirizir akabav gɨa, ghua Godɨn akam inigha izir gumazibar akaba bar aning mɨgei. A Godɨn Akɨnafarimɨn itir akar an gun mɨkemeziba, dar mɨngariba bar aningɨn sure gami. \p \v 28 Egha me nguibar me ikiamimɨn boroghɨra ghuava, Iesus aning bada ghuavɨra itima, \v 29 aning a mɨgɨa ghaze, “Aruem bar gɨvazɨma amɨnim pɨri. Nɨ ga ko dakuam.” Ezɨma a ghuava aning koma akui. \v 30 Egha Iesus damasa aning koma aperaghav ikia, bret inighava Afeziar Ekiam mɨnabagha, bret abigha aning ganɨdi. \v 31 Ezɨ aning datɨrɨghɨn an garava a gɨfofozima, a pura puvatɨ. \v 32 Ezɨma aning maghɨra uaningɨn mɨgei, “A tuavimɨn ga batogha Godɨn Akɨnafarimɨn akabar ga mɨgeima, gan navimning dɨkafi.” \p \v 33 Egha aning dɨkavigha zuamɨra ghua Jerusalemɨn uamategha ghua garima, 11 pla Iesusɨn suren gumaziba, me marazi ko me uari akuvagha itima, \v 34 aning kamaghɨn me mɨgei, “Bar guizbangɨra! Iesus aremegha dɨkavigha ghua Saimon bato!” \v 35 Ezɨ aning maghɨra tuavimɨn otivizir bizibar gun me mɨgɨava ghaze, a bret abɨghizɨma aning an ganighava a gɨfo. \s Iesus uan suren gumaziba bato \r (Matyu 28:16-20 ko Mak 16:14-18 ko Jon 20:19-23) \p \v 36 Iesusɨn suren gumazir 11 pla ko marazi, bizir kabar gun uariv geima, Iesus pura men tongɨn tughav ikia, \f * (24:36) Fofozir gumazir maba ghaze, akar otevir mɨkovezir pumuningɨn (*) tongɨn itiba, Luk uabɨ da osirizir puvatɨ. Gumazir igharazir mam gɨn da osiri.\f* a kamaghɨn me mɨgei, “Navir amɨrizim ia ko iti.” \v 37 Ezɨ me bar atiatigha ghaze, me duamɨn gari. \v 38 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Ia tizim bagha atiatiava nɨghnɨzir avɨribagh ami? \v 39 Ia kagh nan dafariba ko dagaribar gan. Egh ia fogh suam, kar kɨ Iesus uabɨ. Egh ia nan suigh ia fogh. Duam aghariba ko nivafɨziba puvatɨ. Ezɨ ia nan gari, kɨ da iti.” \v 40 \f + (24:40) Fofozir gumazir maba ghaze, akar otevir mɨkovezir pumuningɨn tongɨn itiba, Luk uabɨ da osirizir puvatɨ. Gumazir igharazir mam gɨn da osiri.\f* A kamaghɨn mɨkemegha uan dafariba ko dagariba men akakasi. \v 41 Egha me bar akuegha tintinibar nɨghnɨgha, egha nɨghnɨzir gavgavim an itir puvatɨ. Ezɨ a men azara, “Ia damamin daghetam iti?” \v 42 Ezɨ me osirir tuazimɨn akuam a ganɨngizɨma, \v 43 a men damazibar a inighava anepi. \p \v 44 Egha a kamaghɨn me mɨgei, “Fomɨra Moses Osirizir Araziba, ko Godɨn akam inigha izir gumazibar osiziriba, ko Devitɨn ighiaba, da nan gun mɨkemezir biziba, da bar moghɨra guizɨn otivam. Kar bizir kɨ ia ko ikia ia mɨkemeziba.” \v 45 Egha a nɨghnɨzir aghuiba me ganɨngizɨma me Afeziar Ekiamɨn Akɨnafarimɨn akabar mɨngaribagh fo. \v 46 Ezɨ a kamaghɨn me mɨgei, “Afeziar Ekiamɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨkeme, God Ua Gumazamiziba Iniasa Mɨsevezir Gumazim, Krais, an aremegh dughiar pumuning ko mɨkezimɨn ikegh uamategh mozimɨn dɨkavigham. \v 47 Egh ia nan ziamɨn ia nan akam inigh mangam. Ia Jerusalem ikeghɨva nan akam inighɨva nguazimɨn mɨkebaba bar dar mangɨ. Ia gumazamizibav kɨmtɨ, me navibagh iraghtɨ kɨ men arazir kuraba gɨn amadagham. \v 48 Ia uari uan damazibar bizir kabar ganizɨ moghɨn dar gun mɨkɨm. \v 49 Ia oragh. Afeziam faragha akam akɨragha ghaze, a uan Duam isɨ ia danɨngam. Ezɨ kɨ a mɨkemezɨ moghɨn, ia bagh anemangam. Kamaghɨn ia nguibar ekiamɨn ikɨ. Egh mamaghɨra ikɨ mangɨ dughiar God ko itir gavgavim izighrɨtɨma ia a iniam.” \s God Iesus inigha uamategha uan Nguibamɨn ghuavanabo \r (Mak 16:19-20 ko Aposel 1:9-12) \p \v 50 Egha Iesus uan suren gumaziba inigha ghuava Betanin boroghɨn itir danganimɨn tu. Egha a uan agharim ghufegha arazir aghuim me damuasava Godɨn azai. \v 51 An arazir aghuim me damuasa Godɨn azavɨra itima, God a inigha uan Nguibamɨn ghuavanadi. \v 52 Ezɨma me an ziam fa bar akuegha uamategha Jerusalemɨn zui. \v 53 Egha me Godɨn Dɨpenimɨn aven ikiava an ziam fa mamaghɨra iti. \p