\id 1TI \ide UTF-8 \h 1 TIMOTI \toc1 Akɨnafarir Faragha Zuim, Pol Timoti baghava an Osiri \toc2 1 Timoti \toc3 1 Ti \mt Akɨnafarir Faragha Zuim, Pol Timoti baghava an Osiri \is Akar Faragha Zuim \ip Timoti, Kraisɨn adarazir gumazir igiar mam, a Listran nguibar Galesian Provinɨsɨn itimɨn ize. An amebam, a Judan amizim, ezɨ an afeziam a Grighɨn gumazim. Pol Timoti inizɨma, an a koma aruava Godɨn ingangarim gami. (Nɨ Aposel 16:1-3ɨn gan). Egha Timoti gɨn Efesusɨn nguibar ekiamɨn itir siosɨn gumazir dapanimɨn oto. Ezɨ Pol akɨnafarir kam a bagha an osiri. \ip Akɨnafarim faragha mɨgeir bizim, a kamakɨn, Timoti deravɨra ua bagh ganigh, gumazitaba gumazamizibar nɨghnɨzir gavgavibagh asɨghasighan maraghe. Gumazir kaba me nɨghnɨzir igharaziba ikia ghaze, nguazir kamɨn itir biziba da derazir puvatɨ. Kamaghɨn, gumazim guizbangɨn ikɨrɨmɨrir aghuim inisɨva, dagher taba ateghɨva egh amuimɨn ikian markɨ. \ip Bizir igharazir ekiar akɨnafarim mɨgeir mam, a siosɨn ingangarim deravɨram an ganam. Egha a uaghan mɨgɨa ghaze, siosɨn gumazir dapaniba ko siosɨn ingangarir gumaziba, me arazir aghuibar amu. \ip Akɨnafarimɨn akar abuananaba, Pol Timoti mɨgɨa ghaze, a Krais Iesusɨn ingangarir gumazir aghuimra ikɨ, egh arazir aghuibar vaghvagh siosɨn gumazamizibar amu. \c 1 \ms Timoti uabɨ uan araziba deraghvɨra dar ganɨva, egh siosɨn gumazamiziba uaghan men gan \mr (Sapta 1-6) \p \v 1 Kɨ Pol, kɨ Krais Iesusɨn aposel. God, en Akurvazir Gumazim, ko Krais Iesus, gumazir e ganasa mɨzuaim, aning na mɨsevezɨma kɨ aposelɨn oto. \p \v 2 Timoti, nɨ na ko nɨghnɨzir gavgavim ikiava, egha mati guizbangɨra nan otarim. Ezɨ kɨ akɨnafarir kam nɨ bagha an osiri. God en Afeziam ko Krais Iesus en Ekiam, aningɨn apangkuvim koma kuarkuvim, nɨ damutɨ nɨ navir amɨrɨzimɨn ikɨ. \s E ifavarir akaba bar a da baraghan kogham \p \v 3 Kɨ fomɨra Masedonian Provinsɨn ghughava, egha dughiar kamɨn kɨ akar gavgavir mam nɨ ganɨngi, egha datɨrɨghɨn kɨ akar kamra ua kamaghɨn nɨ mɨkɨmasa. Kɨ ghaze, nɨ Efesusɨn Nguibar Ekiamɨn ikɨva egh gumazir maba mɨgɨrɨgɨar gavgavim me danɨng suam, me gumaziba Godɨn akamɨn men sure damuva, akar ifavarir taba me damuvɨra ikian markɨ. \v 4 Egh me pura eghaghanir araziba ko men ovavibar ziar mɨgɨrɨgɨar me zurara mɨgɨavɨra itiba, da atakigh. Akar kaba men nɨghnɨzibagh amima me onganighava tintiniba uariv gɨa uari adosi. Akar kaba me damutɨ, me nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikian kogham, egh God e damuamin bizim me deragh a gɨfoghan kogham. \v 5 Nan akar gavgavir kamɨn mɨngarimra kara, e bar uarigh ifuegham. E fo, e guizɨn nɨghnɨzir gavgavim Iesusɨn ikia, navir zuruzim ikia, egha uan araziba deravɨra da tuisɨgha arazir aghuibar gɨn zui. Eghtɨ bizir kaba e damutɨ, e bar uarigh ifuegham. \v 6 Marazi arazir kam ataki, egha datɨrɨghɨn me onganigha pura akar mɨngariba puvatɨzibav gei. \v 7 Egha me igharaz darazi Godɨn Arazibar men sure damuasa. Egha me ghaze, men mɨgɨrɨgɨaba bar guizbangɨra. Ezɨ akar me gun mɨgeim, an mɨngarim me uari a gɨfozir puvatɨ, egha me uari uan akam deragha a gɨfozir puvatɨ. \p \v 8 E kamaghɨn fo, Moses Osirizir Arazir God a Ganɨngiziba, da bar dera. Eghtɨ gumazitam bar deragh Godɨn Arazir kabar gɨn mangɨtɨ, Arazir Kaba an deragham. \v 9 Ezɨ e uaghan kamaghɨn fo, God uan Araziba isa gumazamizir aghuiba bagha da anɨngizir pu. Puvatɨ, a gumazamizir arazir kurabagh amiba bagha, da me ganɨngi. Gumazamizir akaba batoziba, ko akaba barazir puvatɨziba, ko gumazir akɨrim ragha God gasaraziba, merara God me bagha uan Araziba anɨngi. Kar gumazamizir Godɨn ziam fer puvatɨziba, ko gumazir Godɨn aghuaziba, ko gumazir uan amebaba ko afeziaba mɨsoghezɨ me aremeziba, ko gumazir igharaz darazi mɨsozima me ariaghreziba, \v 10 ko arazir mɨzɨrɨzibagh amiba, ko gumazir uarira uari isava akuiba, ko gumazir gumaziba okɨava me gamima me pura ingangarir gumazibar otiviba, ko gumazir ifariba, ko gumazir kotɨn aven ifariba, merara God me bagha uan Araziba da anɨngi. Egha uaghan gumazamizir Godɨn guizɨn akamɨn apaniba, God me bagha uan Araziba da anɨngi. \v 11 Ezɨ guizɨn akar kam, a God an gun mɨkɨmasa na ganɨngizir akam, an akar aghuir kamɨn mɨrara ghu. Ezɨ akar aghuir kam e mɨgɨa ghaze, God angazangarir ekiamɨn aven ikia, egha gavgavir ekiam iti. A bar derazɨma gumaziba ko amiziba an ziam fe. \s God Polɨn apangkuvizɨma, Pol a mɨnabi \p \v 12 En Ekiam Krais Iesus ingangarim bagha gavgavim na ganigha ghaze, kɨ an ingangarim damuam. Egha ingangarir kam damuasa na amɨsefe. Ezɨ kamagh sua, kɨ a mɨnaba. \v 13 Guizbangɨra, fomɨra kɨ dɨbovir akabar an ziam gasɨghasɨki, egha kɨ an apanim gamuava, egha akar kurabar a mɨkeme. Ezɨ a fo, kɨ deragha a gɨfozir puvatɨgha, egha nɨghnɨzir gavgavim an itir puvatɨ, egha arazir kabagh ami. Kamaghɨn amizɨma a nan apangkufi. \v 14 Ezɨ Krais Iesus en Ekiamɨn apangkuvim bar na gizɨvazɨma, egha a na gamima, kɨ nɨghnɨzir gavgavim an ikiava egha gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim Krais Iesusɨn itiba, bar me gɨfonge. \p \v 15 Krais Iesus, gumazamizir arazir kurabagh amiba men akuraghasa nguazir kamɨn ize. Ezɨ men tongɨn, kon arazir kuraba bar men arazir kurabagh afira. Ezɨ akar kam a guizbangɨra, gumaziba a baregh nɨghnɨzir gavgavim an ikɨ. \v 16 Ezɨ Krais Iesus kamagh sua ifonge, gumazamiziba bar kamaghɨn fogh, a gumazir arazir kurabagh amiba a men asughasugha nɨmɨra me gamua zui. Kamagh amizɨma a faragha nan apangkufi, ezɨ kɨ an ababanimɨn mɨn iti, eghtɨ a na gamizir biziba men akaghtɨ me dar ganɨva, nɨghnɨzir gavgavim an ikɨva, egh ikɨrɨmɨrim ikia mamaghɨra itim iniam. \v 17 Ezɨ an Atrivir Zurara Itim. An oveghan kogham, ezɨ e gumazamiziba an ganighan kogham. A uabɨra bar guizbangɨn God. Kamaghɨn amizɨ, e zurara bar an ziam fɨva a mɨkɨm suam, God nɨ bar ekevegha bar dera. Bar guizbangɨra. \s Pol Timoti mɨgɨa ghaze, nɨ nɨghnɨzir gavgavir Iesusɨn itim, an suiragh gavgafigh \p \v 18-19 Nan otarim Timoti, kɨ fo, Godɨn akam inigha izir gumazim fomɨra nɨn arazibar gun mɨkeme. Ezɨ kɨ akar kam gɨnɨghnɨgha, egha bizir nɨ damuamiba bar dar gun nɨ mɨgei. Kɨ kamaghɨn ifonge, nɨ nɨghnɨzir gavgavim Iesusɨn ikɨva an suiragh gavgavigh, uan araziba deravɨra da tuisɨgh arazir aghuibar gɨn mangɨ. Kɨ kamagh sua, nɨ Godɨn akam inigha izir gumazim nɨ ganɨngizir akar kabar gɨn mangɨ, egh tuavir kamɨn nɨ mɨdorozir aghuim mɨsoghɨva nɨghnɨzir gavgavimɨn aven tugh gavgafigh. Bizir kam bagha, kɨ akar kam nɨ ganɨdi. Ezɨ gumazir maba, me uan araziba deragha da tuisɨgha, egha arazir aghuibar gɨn mangan aghuagha da batosi. Egha tuavir kamɨn me uan nɨghnɨzir gavgavibagh asɨghasɨki. \v 20 Ezɨ men tongɨn Himeneus ko Aleksanda kamaghɨn ami. Ezɨ kɨ kamaghɨn ifonge, aning ua Godɨn ziam gasɨghasɨghan markiam. Aning kamaghɨn foghasa, kɨ aning isa Satanɨn agharim gatɨ. \c 2 \s E gumazamizibar akurvaghsɨ God ko mɨkɨmɨva an azangsɨgham \p \v 1 Kɨ mɨghɨghavɨra ia mɨgei, faragh damuamin bizim a kamakɨn, ia gumazamiziba bagh God ko mɨkɨmɨva a mɨnabɨva egh an azangsɨghɨva, egh a gumazamiziba bar men akurvaghsɨ a gakaghon. \v 2 Egh uaghan atriviba ko gavmanba da bagh Godɨn azangsɨgh. Kamaghɨn, e bar deragh ikɨva navir amɨrɨzibar ikɨva, egh God baghavɨra itir arazibar amuva God ifongezir araziba bar dar gɨn mangam. \v 3 God ko mɨgeir arazir kam, a Godɨn damazimɨn bar dera. God, en Akurvazir Gumazim, arazir kam gifonge. \v 4 A kamagh sua, a bar gumazamiziba men akurvagham. Eghtɨ me bar guizɨn akamɨn mɨngarim gɨfogham. \v 5 E fo, Godɨn vamɨra iti. Ezɨ abuir gumazir vamɨra iti, a God ko en tɨghɨn iti. A gumazir kamra, Krais Iesus. \v 6 Dughiar God inabazimɨn, Krais Iesus gumazamiziba bar me bagha uabɨ isa God ganigha aremegha egha ua me givese. Ezɨ arazir kamɨn God kamaghɨn en aka, a uan gumazamiziba bar moghɨra ua me iniam. \v 7 Egha ingangarir kam bagha, God aposel ko akam akunamin gumazimɨn ikiasa na mɨsefe. Kɨ guizbangɨra mɨgei, kɨ ifarir puvatɨ. A Kantrin Igharazibar Gumazibar sure damuasa ingangarim na ganɨngi, eghtɨ me nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ikɨva egh guizɨn akam gɨfogham. \p \v 8 Kɨ kamaghɨn ifonge, nguazir kamɨn gumazamiziba bar dafariba fɨva God ko mɨkɨm. Kɨ kamagh sua, me bar uari isɨva God danɨngɨva zuegh ikɨva, egh anɨngagharir arazim ko adoghadozir arazim atakigh. Me arazir kam damuva, God ko mɨkɨm. \s Ingangarir aghuim damuamin arazim, a guizɨn amizibar kurukazim \p \v 9 Kɨ kamaghɨn ifonge, amiziba korotiar aghuibar aghutɨ, da men tugha tɨgham. Eghtɨ men korotiaba, igharaz darazi men ganɨva nɨghnɨzir kuraba ko aghumsɨzir nɨghnɨziba ikian kogham. Me uan dapanir arɨziba mɨghɨvɨra da asɨngan markɨ, egh uan mɨkarziba, manmaniaba ko gol ko korotiar bar pɨn koziba, puram azenan dar kurukan markɨ. \v 10 Amizir Godɨn akamɨn gɨn mangasa ifongeziba, me arazir aghuibar amu. Arazir kaba, kar guizɨn men kurukazim. \p \v 11 Egh amiziba bar uari dɨkabɨragh egh nɨmɨra ikɨva Godɨn akam baragh. \v 12 Kɨ kamaghɨn amizibar amamangatɨzir puvatɨ, me uari uari fɨva gumazibar faraghfaragh mangɨ, egh Godɨn akamɨn men sure damuan kogham. Amiziba uan akaba dukuaghɨva nɨmɨra ikɨ akaba baragh. \v 13 Ia oragh! God faragha Adamɨn ingari, egha gɨn Evan ingari. \v 14 Ezɨ Adam akar ifavariba nɨghnɨzir gavgavim a dar itir puvatɨ. Amizimra akar ifavariba nɨghnɨzir gavgavim a dar iti, egha arazir kuram gami. \v 15 Amiziba boriba batir ingangarim damuva, egh nɨghnɨzir gavgavim zurara Kraisɨn ikɨva egh uari isɨva a danɨngɨva egh zuegh ikɨ, egh me igharaz darazigh ifongegh, egh me arazir aghuibar gɨn mangɨtɨ, God men akuragham.\f + (2:15) Grighɨn akam, vezɨn kamɨn deragha bigha mɨkemezir puvatɨ.\f* \c 3 \s Siosɨn gumazir dapaniba arazir aghuibar amu \p \v 1 Akar kam a bar guizbangɨra, gumazitam siosɨn gumazir dapanitamɨn ikɨsɨ a ingangarir aghuim gifonge. \v 2 Siosɨn gumazir dapanim, an arazir aghuibar gɨn mangɨ, eghtɨ me arazir kuratam bagh an ganɨva avegham. An amuir vamɨra ikɨ. Egh an dabirabim bar moghɨra deragh, navir ghurimɨn araziba dɨkabɨragh, egh arazir aghuibara damu ziar aghuim iniva, egh a gumazir igharaziba isɨ dɨpenimɨn mangɨva, egh deravɨra gumazibar sure damu. \v 3 A wainɨn dɨpar avɨribar amɨva onganan markɨ. A zuamɨra anɨngaghɨva gumazibav soghan kogham, a men asughasugh. Egh biziba bagh gumaziba adoghan markɨ, egh a dagɨaba baghɨvɨra ikian markɨ. \v 4 Egh deravɨra uan dɨpenimɨn itir darasi men gan, egh boribav kɨmtɨma me deravɨra an akaba baragh dar gɨn mangɨ. \v 5 (Gumazim uan amuiroghboriba deraghvɨra men ganan kogh, manmaghɨn a Godɨn siosɨn ganamin ingangarim iniam? Bar puvatɨ.) \v 6 Gumazir datɨrɨghɨra nɨghnɨzir gavgavim Iesusɨn itim, a Godɨn siosɨn ganan kogham. A kamaghɨn nɨghnɨgh suam, a gumazir aghuim, egh uan ziam fam. Eghtɨ God ivezir kuram Satan ganɨngizɨ moghɨn a ivezir kuram a danɨngam. \v 7 Siosɨn gumazir dapanim, siosɨn azenan itir gumaziba a mɨkɨm suam, a ziar aghuim iti. A ziar aghuim ikian koghtɨma, gumaziba akar kurabar a mɨkɨmtɨ, an aghumsɨghɨva, egh Satanɨn azuazimɨn aven mangɨgham. \s Siosɨn ingangarir gumaziba arazir aghuibar gɨn mangɨ \p \v 8 Kamaghɨra siosɨn ingangarir gumaziba, gumazibar damazibar me ziar aghuim ikɨ. Egh me mɨzer pumuningɨn ikian markɨ, egh wainɨn dɨpar avɨribar amɨva onganan markɨ. Egh dagɨaba bagh bar ikuvigh ifar da inian markɨ. \v 9 Me uan araziba deraghvɨra da tuisɨgh arazir aghuibar gɨn mangɨ, egh guizɨn akar e nɨghnɨzir gavgavim an itimɨn suiragh gavgafigh. \v 10 Ia faragh me isɨ ingangaritam datɨgh, ganigh. Eghtɨ men ingangarim deraghtɨ, me siosɨn ingangarir gumazibar ikiam. \p \v 11 Kamaghɨra, amiziba uaghan, gumazibar damazibar me ziar aghuim ikɨ. Egh me igharaz darazi gɨrakɨrangɨn me mɨkɨman markɨ. Egh men dabirabim bar moghɨra deragh, egh me guizɨn deraghvɨra ingangarir me inizibar amu. \p \v 12 Eghtɨ siosɨn ingangarir gumazim an amuir vamɨra ikɨ. Egh a uan boriba ko an dɨpenimɨn itir darazi deragh men gan. \v 13 Egh gumazir deravɨra ingariba, me ziar aghuiba iniam. Egh me atiatingan kogh uan nɨghnɨzir gavgavir Krais Iesusɨn itimɨn gun mɨkɨmam. \s Godɨn arazibar akar mogomem, a bizir bar ekiam \p \v 14 Kɨ gurumra izɨ ian ganasa ifonge, egha mɨgɨrɨgɨar kam ia bagha an osiri. \v 15 Egh kamaghɨn, kɨ zuamɨra izeghan koghtɨ, ia mɨgɨrɨgɨar kabar ganɨva egh ia arazir aghuibagh fogham, arazir e Godɨn adarazi damuamiba. E Godɨn adarasi, e Godɨn zurara itimɨn sios. Egha siosɨn aven itir darasi, erara, e dɨpenir akɨnibar mɨn gavgavigh guizɨn akam gupughɨva tugh gavgavigham. \v 16 E guizbangɨra fo, Godɨn arazibar akar mogomem, a bar bizir ekiam. Ezɨ akar God en akazir kam, a kamakɨn, \b \q A guizɨn gumazimɨn oto, ezɨ gumazamiziba an gani. \q2 Ezɨ Godɨn Duam kamaghɨn en aka, an araziba bar dera, \q3 Ezɨ enselba an gani. \q Ezɨ gumaziba ghua an akamɨn gun bar gumazibav kɨri. \q2 Ezɨ nguazimɨn itir gumazamiziba nɨghnɨzir gavgavim an iti. \q3 Ezɨ God a inigha uan Nguibamɨn ghuavanabozɨ a ziar ekiam ini. \c 4 \s Akar ifavariba Godɨn gumazamizibar nɨghnɨzibagh asɨghasɨsi \p \v 1 Godɨn Duam guizbangɨra kamaghɨn mɨgei, Dughiar Gɨn Izamim, gumazir taba uan nɨghnɨzir gavgaviba ategham. Egh me ifavarir duaba ko duar kurabar akaba baragh men gɨn mangam. \v 2 Eghtɨ ifavarir gumaziba, me gumaziba akar ifavaribar men sure damuam. Men arazir aghuibar gɨn mangamin nɨghnɨziba ariaghɨre mati avim dar isi, egha me ua uan arazir aghuiba ko kurabagh fozir puvatɨ. \v 3 Me gumaziba amuiba ikian men anogoroke. Egha me, dagher God e bagha ingarizir maba, me ghaze ia dar aman markɨ. Dagher kaba, God ghaze, gumazamizir guizɨn akam gɨfogha nɨghnɨzir gavgavim an itiba, merara dagher kaba iniam. Egh dagheba iniva dar amɨva God mɨnabagh. \v 4 E fo, God ingarizir biziba bar, da bar dera. Ezɨ e bizir kurabar mɨn a dar ganan kogham. Puvatɨ. E Godɨn mɨnabagh da iniam. \v 5 E fo, e daghebar amɨsɨ, e God ko mɨgeir arazim ko Godɨn akamɨn gun mɨgeir arazim damutɨ, God arazir kamɨn daghebar amutɨ, da Godɨn bizibar mɨraram otogham. \s Timoti Kraisɨn ingangarir gumazir aghuimɨn ikɨ \p \v 6 Egh nɨ akar gavgavir kam Godɨn gumazamizibar anɨngɨva, egh nɨ Krais Iesusɨn ingangarir gumazir aghuimɨn ikiam. Egh nɨ, guizɨn akar e inizir nɨghnɨzir gavgavim an itim, ko fofozir aghuir nɨ gɨn zuiba, da nɨ damutɨ, tuavir kamɨn nɨ gavgavir ekiam iniam. \v 7 Egh nɨ eghaghanir kɨniba ko eghaghanir kuraba akɨrim ragh a dagh asaragh. Egh nɨ deravɨra Godɨn arazibar sure damuam. \v 8 Nɨ fo, e uan mɨkarzibar amutɨ da gavgavighsɨ, e ingarɨva bizir maba sara damutɨ en mɨkarziba gavgavigham. Eghtɨ e Godɨn arazibar sure damutɨ da en ikɨtɨ e gavgavigham, da bar en akurvaghvɨra ikiam. Egh da e datɨrɨghɨn itir ikɨrɨmɨrim ko ikɨrɨmɨrir gɨn iniamimɨn en akurvagham. \p \v 9 Ezɨ akar kam a bar guizbangɨra. Gumaziba bar a baraghɨva nɨghnɨzir gavgavim an ikiam.\f + (4:9) E fozir puvatɨ, a manmaghɨn mɨkɨmasa, “akar kam a guizbangɨra,” ves 8ɨn itir akam, o ves 10ɨn itir akam?\f* \v 10 Godɨn ikia mamaghɨra itim, a gumazamiziba bar men Akurvazir Gumazim, egha an nɨghnɨzir ekiam kamakɨn, a gumazamizir nɨghnɨzir gavgavim an itiba men akura. E nɨghnɨzir gavgavim an ikia, egha bizir e fogha iniamiba bagha mɨzua iti. Kamaghɨn amizɨma, e zurara bar puvɨra ingari. \p \v 11 Nɨ gumazamiziba akar gavgavir kam me mɨkɨmɨva egh men sure damutɨ me dar gɨn mangɨ. \v 12 Marazi nɨn gara ghaze, nɨ gumazir igiam. Egh gumazitam kamaghɨn nɨ mɨkɨman markiam, kar gumazir kɨnim. Eghtɨ nɨ nɨghnɨzir gavgavim itiba bagh ababanimɨn uabɨ atɨgh. Egh arazir aghuibar amutɨ, me nɨn arazibar ganɨva, egh nɨn gɨn mangam. Nɨn arazir aghuibara kara: nɨn akar aghuiba, ko nɨn daroriba, ko nɨn arazir igharaz darazigh ifongezim, ko nɨghnɨzir gavgavimɨn arazim, ko Godɨn damazimɨn zuegha itir arazim. \v 13 Datɨrɨghɨn tugh mangɨ kɨ izamin dughiam, nɨ Godɨn Akɨnafarimɨn akabar gan me mɨkɨm, egh Godɨn akabar me mɨkɨn, egh dar mɨngarimɨn men sure damu, egh uan gavgavim isɨ ingangarir kabar anɨng. \v 14 Nɨ fo, fomɨra siosɨn gumazir dapaniba uan dafariba isa nɨn dapanim garɨki. Ezɨ dughiar kam Godɨn akam inigha izir gumazir mam akamɨn gun nɨ mɨkeme, ezɨ tuavir kamɨn God bizir aghuimɨn mɨn uan gavgavim isa ingangarim bagha nɨ ganɨngi. Ezɨ kɨ nɨ mɨgei, nɨ gavgavir kam ataghraghan markɨ, nɨ a sara Godɨn ingangarim damuvɨra ikɨ. \p \v 15 Nɨ uan ingangarir kaba nɨ deravɨra dar gan. Egh nɨ bar uabɨ isɨ ingangarir kam danɨngɨva a damutɨ a deragh otogh. Eghtɨ gumazamiziba bar nɨn ingangarir arazibar gan fogham, da bar dera. \v 16 Egh nɨ bar deragh uan arazibar ganɨva, egh uaghan nɨ gumazamizibar sure gamir ingangarimɨn gan. Nɨ kamaghɨn damu gavgavightɨma, eghtɨ tuavir kamɨn God nɨn akuragham, egh gumazamizir nɨn akam baraziba uaghan men akuragham. \c 5 \s Pol ghaze, Timoti gumazamiziba uan adarazir mɨn me damu \p \v 1 Nɨ gumazir aruabar atar pamten me mɨkɨman markɨ. Puvatɨ, nɨ uan afeziamɨn mɨn aghumra me mɨkɨmɨva me fɨ. Egh nɨ gumazir igiaba, nɨ uan aveghbuabagh ami moghɨn, deragh me damu. \v 2 Egh nɨ amizir aruaba, nɨ uan amebam gami moghɨn, arazir kamra deragh me damu. Egh nɨ amizir igiaba, nɨ uan buaramizibagh ami moghɨn, deragh me damu. Kar arazir bar Godɨn damazimɨn zuezim. \s Tina amizir odiaribar ganam? \p \v 3 Eghtɨ amizir odiaritam bar uabɨra ikɨtɨma, nɨ bar arazir aghuimɨn a damu. \v 4 Eghtɨ amizir kam boriba ko igiaba ikɨtɨ, nɨ borir kabar akurvaghtɨ, me deraghvɨra kamaghɨn fogh suam, men ingangarir faragh Godɨn damazimɨn damuamim a kara, me bar deraghvɨra uan amebamɨn ganam. Egh arazir kamɨn, me uan amebam ko afeziamɨn akurvazim ko ingangarir dafar aning fomɨra me gamiziba ikarvagham. God arazir kam bar a gifonge. \v 5 Ezɨ amizir odiarim bar uabɨra iti, ezɨ tav an garir puvatɨ, a kamaghɨn ami, a nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikiava egha bizir aghuir a fogha iniamiba mɨzua iti. Egha a zurara arueba ko dɨmagaribar God ko mɨgɨava, egha uabɨn akurvaghasa an azangsɨsi. \v 6 Ezɨ amizir odiarir uan mɨkarzim isa pura tintinimɨn bizir igharazibagh amim, an angamra ikiava, egha navir averiamɨn aven, a mati aremegha gɨfa. \v 7 Eghtɨ nɨ akar gavgavir kam uaghan, gumazamiziba me danɨng, eghtɨ me arazir aghuibar amutɨ, kamaghɨn gumazir igharaziba men gan akar kuraba me mɨkɨman kogham. \v 8 Nɨ oragh. Gumazitam uan anababar ganan kogh, egh uaghan uan adarazir ganan koghɨva, gumazir kam guizbangɨra uan nɨghnɨzir gavgavim ataki. An arazir kurar kam, a gumazir gavgavim puvatɨziba, men arazir kurabagh afira. \p \v 9 Ezɨ nɨ amizir odiaribar ziaba akɨnafarimɨn aven da osirɨsɨ, nɨ amizir kamaghɨn amiba men ziaba osir: Amizir 60 plan azeniba tugha ghuavanadiba, ko amizir deravɨra pamɨn ikezim,\f + (5:9) E fozir puvatɨ, me tizim bagha amizir odiaribar ziaba akɨnafarimɨn aven da osiri. Fofozir gumazir maba ghaze, amizir odiarir maba akam akɨrigha ghaze, me Godɨn ingangarim damuva egh ua pabar ikian kogham. Ezɨ Kraisɨn adarasi ti amizir kabar ziaba osiri. Egha me amizir kaba daghebar men akurvasi.\f* \v 10 ko amizir ingangarir aghuiba bagha ziar ekiam itim. Ingangarir aghuibar akara, uan boriba deravɨra dar garava, dagheba nguibar gumazibagh anɨdi, Godɨn adarazir dagariba ruava, egha gumazir osɨmtɨziba itibar akurvagha, egha uaghan ingangarir aghuir igharaziba dagh ami. Kamaghɨn amir amizibara, men ziaba osir.\f + (5:10) Nɨ Jon Osirizir Akar Aghuim 13:1-17ɨn gan. Dughiar kamɨn, men arazimra kara, gumazamiziba izɨ nɨn dɨpenimɨn otoghtɨ, nɨ fogh, tuavimɨn mɨneziba men dagaribagh amima da mɨze, eghtɨ nɨ men dagariba ruegh. Arazir kam, kar ingangarir amizir kɨniba ko ingangarir gumazir kɨnibar ingangarimra. Ezɨ Iesus uan suren gumazibav gɨa ghaze, ia uari ingangarir gumazir kɨnibar mɨn ikiam. Nɨ Matyu 20:25-28ɨn gan.\f* \p \v 11 Ezɨ amizir odiarir bar ghurizir puvatɨziba, nɨ men ziaba akɨnafarir kamɨn da osiran markɨ. E fo, men naviba ua pabar ikɨsɨ dɨkavtɨ eghtɨ men arazir kam, a men arazir Krais baghavɨra itim gafiragham. \v 12 Egh tuavir kamɨn me akar dɨkɨrɨzir me faragha amizim ateghɨva, egh me fogham, Godɨn damazimɨn men arazim ikufi. \v 13 Egha arazir mam me uaghan a gami. Me amɨrɨzir arazim gamuava pura dɨpenibagh arui. Me amɨrvazir arazimra amir puvatɨ, me gumazamiziba amir arazibar akaba baragha dagh ifuava, egha aruava gɨrakɨrangɨn me mɨgei. Me uaghan akar e mɨkɨman koghamibav gei. \v 14 Ezɨ kɨ kamaghɨn nɨghnɨsi, amizir odiarir igiaba ua pabar ikɨva egh boriba batɨ egh uan paba ko boribar gan. Egh me kamaghɨn damutɨ, en apaniba men arazir me amibar ganɨva, egh akar kurabar e mɨkɨman kogham. \v 15 Nɨ fo, amizir kabar maba me tuavir aghuim ategha, egha Satanɨn gɨn zui. \p \v 16 Ezɨ amizir nɨghnɨzir gavgavim Kraisɨn ititam, an nguibamɨn amizir odiariba uaghan ikɨtɨ, amizir kam uabɨ men gan. A kamaghɨn damutɨ, siosɨn gumazamiziba men ganamin osɨmtɨziba puvatɨgham. Egh siosɨn gumazamiziba, me amizir bar uarira itibar ganam. \s E siosɨn gumazir dapanir ingangarir aghuim gamiba, e deravɨra men ganam \p \v 17 Ia, siosɨn gumazir dapanir ingangarir aghuim gamiba, ia ziar ekiam ko ivezir aghuim me danɨng. Bizir kaba faragh da iniamiba, kar gumazir dapaniba, me ingangarir dafam gamua Godɨn akam akura, egha God ifongezir arazibar gumazamizibar sure gami. \v 18 E fo, Godɨn Akɨnafarim kamaghɨn mɨgei, “Ia, bulmakau raizɨn iniba tuir dughiamɨn, ia an akam ikeghɨva damɨsɨ an anogoroghan markɨ.” Ezɨ e fo, “Ingangarir gumazim, a uan ivezim iniam.” \v 19 Eghtɨ gumazitam kamaghɨn mɨkɨm suam, gumazir dapanitam arazir kuram gami, eghtɨ nɨ akar kam baraghan markɨ. Eghtɨ, gumazir pumuning, o pumuning ko mɨkezim, an ganigh bar moghɨra akar kamra mɨkɨmtɨ, nɨ me baragh. \v 20 Eghtɨ gumazi dapanitaba arazir kuram damightɨ, nɨ gumaziba bar men damazimɨn me akɨrigh. Eghtɨ kamaghɨn igharaz darazi me uaghan atiatingam. \s Timoti deragh uan arazibar gan \p \v 21 Ezɨ kɨ Godɨn damazim ko Krais Iesusɨn damazim ko Godɨn enselbar damazibar, kɨ bar deragha kamaghɨn nɨ mɨgei, nɨ bar deravɨra ingangarir kɨ nɨ mɨkemezir kabar amu. Egh nɨ ingangarim damuva, nɨ gumazir ekiaba ko namakabara me isɨ uabɨn toroghan markɨ. Nɨ arazir vamɨra gumaziba bar, me damu. \p \v 22 Egh nɨ zuamɨra Godɨn ingangarim damusɨ gumazitaba amsɨva dafariba me gisɨn darɨghan markɨ. Eghtɨ gumazir kabar arazir kuraba, dar osɨmtɨzim nɨn ikian kogham. Nɨ ua bagh ganɨva, egh nɨ Godɨn damazimɨn bar zuegh ikiam. \p \v 23 Nɨ pura dɨpar kɨnibar aman markɨ. Nɨ wainɨn dɨpar muziarir taba sara damɨtɨ, da nɨn navimɨn akuragham. Eghtɨ arɨmariar zurara nɨ bativir kam, a gɨvagham. \p \v 24 Gumazir mabar arazir kuraba, bar azenara itima, me dar gara ghaze, men araziba bar ikufi. Ezɨ mati men arazir kurar kaba da faragha ghua kotɨn otifi. Ezɨ gumazir igharazibar arazir kuraba da mueghav iti. Egh gɨn da aghurighɨram. \v 25 Ezɨ kamaghɨra arazir aghuiba uaghan azenan otifi, ezɨ me dar gari. Ezɨ arazir aghuir maba zuamɨra azenan otivir puvatɨ, da uaghan mongegh mamaghɨra ikian kogham. \c 6 \s Ingangarir gumazir kɨniba arazir aghuibara damu \p \v 1 Gumazir igharazibar apengan itir ingangarir gumaziba, me bar uan gumazir ekiar men gariba deragh me damuva, ziar ekiaba me danɨngɨva egh men apengan ikɨ. Eghtɨ gumazir ekiar men gariba, Godɨn ziam ko en suren mɨgɨrɨgɨaba, akar kurabar dav kɨman kogham. \v 2 Eghtɨ ingangarir gumazitamɨn garir gumazir ekiatam a nɨghnɨzir gavgavim ikɨtɨ, an inganganir gumazir kam kamaghɨn mɨkɨman markɨ, a nan mav, kamaghɨn kɨ an akaba batogham. Puvatɨ, a kamaghɨn nɨghnɨgh suam, gumazir kam kɨ an akurvaghsɨ ingangarim damuam, a nɨghnɨzir gavgavim itima, kɨ bar a gifonge. Egh nɨghnɨzir kam a damutɨ, a ingangarir aghuim damuam. Timoti, nɨ gumazamiziba akar kaba me mɨkɨnɨva men sure damu. \s Dagɨabagh ifongezir arazim, an arazir kurar guar avɨribar mɨngarim \p \v 3 Gumazitam akar igharizitam ian sure damuva, egh kamaghɨn mɨkɨm suam, En Ekiam Krais Iesusɨn guizɨn akam ko Godɨn gɨn zuir arazimɨn suren mɨgɨrɨgɨaba, da guizɨn akaba pu, \v 4 gumazir kam uan nɨghnɨzibara ifuegha uabɨra uabɨ fe, egha bizitam gɨfozir puvatɨ. A nɨghnɨzir kuram ikia, ariava onganizɨ moghɨn, akabar gumazibagh afighasa, egha pura bizir muziariba bagha akabar uari adoghadosi. Akar kamaghɨn amiba, da gumazibagh amima men naviba gumazir igharaziba bagha men derazir puvatɨ, egha uari abɨgha, egha gumazibar ziabagh asɨghasɨgha, egha nɨghnɨzir kurabar igharaz darazigh amuava, \v 5 egha me zurara pura uarir atari. Ezɨ gumazir arazir kabagh amiba, men nɨghnɨziba derazir puvatɨ, ezɨ me bar ongani, egha guizɨn akam gɨfozir puvatɨ. Me ghaze, Godɨn gɨn zuir arazim, mati biziba isir tuavim. \p \v 6 Guizbangɨra, e God e ganɨdir biziba bagh bar akueghɨva, egh an arazibar gɨn mangɨtɨ, eghtɨ God bar bizir aghuir avɨriba e danɨngam. \v 7 E fo, en amebaba e batezɨ e nguazir kamɨn otozir dughiamɨn, e bizitam suiragha izezir puvatɨ. Egh dughiar e ovegh mangamim, e uaghan bizitam suiragh mangan kogham. \v 8 Kamaghɨn e dagheba ko iniba ikɨva, egh suam, “Kabanang, en tughatɨ.” \v 9 Ezɨ gumazir dagɨaba iniasa bar ifongeziba, Satan me gifara men nɨghnɨzibagh etui, mati asɨzim azuazim gupuzɨ moghɨn, men naviba, arazir onganir avɨrir osɨmtɨziba anɨdibar amusɨ dɨkavtɨ, bizir kam bar me damu egh me gasɨghasɨghtɨ me bar ikuvigham. \v 10 Ezɨ dagɨabagh ifongezir arazim, an arazir kurar guar avɨribar mɨngarim. Gumazir maba dagɨaba baghavɨra ifonge, ezɨ arazir kam me gamima, me uan nɨghnɨzir gavgaviba ataghrasi. Egha me osɨmtɨzir kurar ekiam isa, mati afuzim navim okoreghava vongɨn oto. \s Pol akar gavgavir aghuibar Timoti mɨgei \p \v 11 Ezɨ no, nɨ Godɨn gumazimra, nɨ bizir kurar kaba akɨrim ragh dagh asaragh. Egh nɨ arazir aghuibar amuva, egh guizɨn Godɨn araziba iniva, egh nɨghnɨzir gavgavim ikɨva, egh igharaz darazigh ifongezir arazim ikɨva, egh arazir tugha gavgavigha osɨmtɨziba bar da ateramim ikɨva, egh gumazibar asughasughamin arazim ikɨ. Nɨ arazir kaba bar pamtem dar suiragh dar gɨn mangɨ. \v 12 Gumazir Krais nɨghnɨzir gavgavim an itim, a mati gumazir deragha mɨsozimɨn mɨn, uan nɨghnɨzir gavgavimɨn aven tugha gavgafi. Kamaghɨn kɨ nɨ mɨgei, nɨ uan nɨghnɨzir gavgavimɨn aven tugh gavgavighɨva, bar deragh mɨsogh. Fomɨra nɨ uan nɨghnɨzir gavgavir Kraisɨn itimɨn gun gumazamizir avɨribar damazimɨn mɨgeima me nɨ baraki. Dughiar kamɨn God ikɨrɨmɨrir aghuir mamaghɨra itim iniasa nɨn dia. Eghtɨ nɨ deragh mɨsoghɨva, ikɨrɨmɨrir kamɨn suigham. \v 13 Godɨn biziba bar dagh amizɨ da angamra itim, ko Krais Iesus, gumazir Pontius Pailatɨn damazimɨn deragha bighavɨra uabɨn gun mɨkemezim, kɨ aningɨn damazimɨn akar gavgavim nɨ mɨgei. \v 14 Nɨ akar gavgavir nɨ inizir kam, nɨ bar deravɨram an gɨn mangɨ. Nɨ mɨgɨrɨgɨar kuratam, o bizitam damuan markɨ, eghtɨ me akar kuratam nɨ mɨkɨman kogham. Egh nɨ bar deragh akar kamɨn gɨn mangɨva en Ekiam Krais Iesus ua izamin dughiamɨn tugham. \v 15 A dughiar God atɨzimɨn otogham. God uabɨra, gumaziba an ziam fe. Egha uabɨra, biziba bar dar gari da an apengan iti. An Atriviba bar men Atrivir Ekiam, egha a Gumazir Ekiaba Bar men Gumazir Ekiam. \v 16 A uabɨram oveghan kogham. An angazangarir ekiamɨn aven iti, ezɨ e an boroghɨn mangɨghan kogham. Tav an ganizir puvatɨ. Eghtɨ gumazitam an ganighan kogham. Kamaghɨn amizɨma, e zurara an ziam fam, egh mɨkɨm suam, an gavgavim ikɨvɨra ikiam. Bar guizbangɨra! \s Gumazir dagɨar avɨriba itiba, me nɨghnɨzir gavgavim Godɨn ikɨ, egh gumazamizibar akurvagh \p \v 17 Gumazir dagɨar avɨriba ikia nguazir kamɨn itiba, nɨ kamaghɨn me mɨkɨm, me uari uan ziaba fan markɨ. Egh me uan bizir pura ikuviba me nɨghnɨzir gavgavim dar ikian markɨ. Me guizbangɨra nɨghnɨzir gavgavim Godra ikɨ. An e damutɨ, e bar akongeghasa, a bizir aghuir avɨriba e ganɨdi. \v 18 Nɨ kamaghɨn me mɨkɨmam, me arazir aghuir avɨribar amuva egh igharaz darazir akurvagh. Egh me zurara bizir avɨriba gumazamizir biziba puvatɨziba anɨng. Egh me uan dagɨabagh nɨghnɨgh suam, kar en bizimra puvatɨ. Guizbangɨra, me bizir maba isɨva igharaz darazir akurvagham. \v 19 Egh me kamaghɨn damuva, me mati gumazim gɨn uan dabirabim bagha bizir avɨriba arɨsi. Egh me gɨn iniamin dabirabim uari bagh anerkɨr, egh ikɨrɨmɨrir guizbangɨra itim iniam. \s Pol mɨgɨrɨgɨar abuananaba Timoti ganɨdi \p \v 20 Timoti, nɨ bar deravɨra ingangarir God nɨ ganɨngizir kamɨn gan. Egh pura akar Godɨn nɨghnɨzimɨn gɨn zuir puvatɨziba akɨrim ragh dagh asaragh. Egh nɨ gan fogh, gumazir kaba ifara ghaze, e Godɨn fofozim ikiava, egha men nɨghnɨziba ko Godɨn nɨghnɨziba uari adosi. Nɨ gumazir kaba bar men saghon ikɨ. \v 21 Gumazir maba fofozir kamɨn gɨn ghuava, egha me nɨghnɨzir gavgavimɨn tuavim ataki. \p Godɨn apangkuvim nɨ ko ikɨ.