\id EXO - Sankaran \ide UTF-8 \h Hɔrɔya Suran \toc3 EXO \toc1 Hɔrɔya \toc2 HƆR \mt1 Hɔrɔya \mt2 Nabi Musa Ka Alla la Kuma Mɛn Sɛbɛ \ip Tawureta Musa yɔrɔ filana le ten. A ye Isirayɛlikailu jɔnya ni ii hɔrɔya le la ko ɲabɔla Misiran jamana. Alla ka ii hɔrɔya kosa ii ye bɔ Misiran jamana. Ale ka ii kunka, wo le rɔ, ka ii kɛ a ta ri, ka a sariyailu di ii ma. Alla mɛn ka Isirayɛli jama kunka a kaninteya rɔ, wo le a fɔni jama yɛ ko ii ye ii la kaninteya yiraka a la a sariyailu mira la. \ip Isirayɛlikailu ban kɔrɔ sii diya sɔrɔnna Misiran dɔ, san siyaman taminni, ii kɛra jama ba ri. Kɔni ii kɛra Misiran mansa jɔnilu ri. Alla tɛ a kɔnkɔ donna Isirayɛlikailu jɔnya tɔrɔya, a ka cɛɛ do suwandi ii yɛ mɛn tɔɔ le ko Musa kosa a ye lɔ ii ɲɛfɛ. Alla ka Misirankailu diyagboya a fanka la kosa ii ye hɔrɔya di Isirayɛlikailu ma, ka ii bila ka wa. Musa ka a lɔ ii ɲakɔrɔ, ka wa ii ri Sinayi koyinkɛ ma wula kɔndɔ. Alla ka Isirayɛli kɛ a jama ri, ka teriya sidi ii tɛma Sinayi koyinkɛ kan. A ka a sariyailu fɔ ii yɛ. Musa ka koyinkɛ kan sariyailu laban diya waati mɛn ma, ka bɛn yɔrɔ sɛnimanni lɔ ko ma. Kitabu yɔrɔ ɲin banni yɔrɔ sɛnimanni lɔ ko le ma, Alla nara a jɛrɛ lɛnkɛnɛmayala yɔrɔ mɛn. \c 1 \s Isirayɛlika siyayara Misiran jamana rɔ \p \v 1 Nba, Yakuba mɛn tɔɔ fanan ko Isirayɛli, wo wa mɛn kɛni Misiran jamana rɔ, a ni a dencɛilu wara, bɛɛ ni a la denbaya. A dencɛilu tɔɔ le ɲin di: \v 2 Rubɛn, Simeyɔn, Lebi, Yahuda, \v 3 Isakari, Sabulɔn, Bɛniyaminu, \v 4 Daan, Nafitali, Kadi a ni Asɛri. \v 5 Yakuba la mɔɔilu bɛɛ ladɛnnin kɛra mɔɔ biwɔrɔnwula le ri. A dencɛ Yusufu kelen de tɛrɛ ye Misiran. \p \v 6 Nba, Yusufu a ni a dɔɔcɛ ni a kɔrɔcɛilu, a ni mɛnilu tɛrɛ ye a tɔrɔfɛ waati wo rɔ, woilu bɛɛ kɔrɔra ka sa. \v 7 Isirayɛlika jirira ka siyaya kosɛbɛ ii ka ban ka fanka ba sɔrɔn ka jamana lafa ii la mɔɔilu la. \s Tɔrɔya damira waati Misiran \p \v 8 Nba, waati jan taminni kɔ rɔ, mansa kura do siira Misiran jamana kun na, mɛn tun ma foyi lɔn Yusufu la ko rɔ. \v 9 Mansa wo ka a fɔ a la mɔɔilu yɛ ko: «Ai ma a yen? Isirayɛlika ka siya an di. Ii la jama ka bon an na jama ri, a ni ii la fanka ka bon an na fanka ri. \v 10 Wo rɔ, an ye ɲaɲinin ii la ko ma. Ni wo tɛ, ii ri to siyayala. Ni kɛlɛ nara lon mɛn na, ii ri la an juuilu kan ka an kɛlɛ, ka ban ka bɔ an na jamana rɔ.» \v 11 Wo le rɔ, ii ka baara kuntiilu lasii Isirayɛlika kun na, ka ii tɔrɔ baara gbɛlɛn na. Wo bolo ma, Isirayɛlika ka Pitɔn so ni Ramɛsisi so lɔ. So woilu kɛra Ferawuna\f + \fr 1.11 \fr*\ft Misirankailu ka ii la mansa bɛɛ tɔɔ kilili ko Ferawuna\ft*\f* la fen namara dinkirailu ri. \v 12 Misirankailu ka Isirayɛlika tɔrɔ kojuuya, kɔni Isirayɛlika tora siyayala ka jɛnsɛn. Wo le kɛra sababu ri, Isirayɛlika la ko jiitɔya donda Misirankailu la kojuuya. \v 13 Ii ka Isirayɛlika mira karagbɛlɛya la ka ii bila baara gbɛlɛn na. \v 14 Ii ka ii tɔrɔ fɔɔ ka a dan natamin, ka ii bila baara gbɛlɛn bailu la. Ii ka ii lɔ diyagboya biriki gbasila, a ni bɔɔ bɔrɔnna, ka ii lɔ diyagboya sɛnɛ baara su bɛɛ kɛla. Ii ka ii lɔ diyagboya baara mɛnilu kɛla, woilu bɛɛ kɛra baara gbɛlɛn de ri. \s Misiran mansa ka mɛn natɛɛ Isirayɛlika kanma \p \v 15 Nba, lon do rɔ, Misiran mansa kumara Heburuilu la tinkɔrɔsila fila yɛ. Wo kelen tɔɔ le ko Sifira, do wo tɔɔ ko Puwa. \v 16 A ka a fɔ woilu yɛ ko: «Ai wa wa Heburu musoilu dɛmɛn den sɔrɔn diya tuma tuma, ai ye den dagbɛ. Ni a kɛra cɛɛ ri, ai ye a faa. Ni a kɛra muso ri, ai ye a kɛndɛ to.» \v 17 Tinkɔrɔsilailu kɔnin silanda Alla yɛ. Misiran mansa ka mɛn fɔ, ii ma sɔn wo kɛla. Ii ka den cɛman kɛndɛ to. \v 18 Misiran mansa ka tinkɔrɔsilailu kili ka ii maɲininka ko: «Nfenna ai ka wo kɛ? Nfenna ai ra Heburuilu den cɛman to ye?» \p \v 19 Tinkɔrɔsilailu ka a fɔ ko: «Heburu musoilu tɛ ikomin Misiran musoilu. Ii kaliman moyila. Sani an ye don ii kan, wo ri a tɛrɛn ii ra ban moyila.» \p \v 20 Awa, Isirayɛlika tora siyayala. Fanka ba kɛra ii la. Alla ka ɲumaya kɛ tinkɔrɔsila woilu yɛ. \v 21 A ka denbaya di woilu fanan ma, ka a masɔrɔn ii silanda a yɛ. \p \v 22 Misiran mansa ka a la mɔɔ bɛɛ jamari ko: «Heburu musoilu wa den cɛmanta mɛnilu sɔrɔn, ai ye wo bɛɛ mira ka ii lafili Nili Ba ji rɔ, kɔni ai ye den musomanta kɛndɛ to.» \c 2 \s Musa sɔrɔn ko \p \v 1 Nba, waati wo la, Lebi bɔnsɔn cɛɛ do ka Lebi bɔnsɔn muso do furu. \v 2 Muso wo ka kɔnɔ ta ka dencɛ sɔrɔn. A ka a yen tuma mɛn na ko den ka ɲi, a ka a dokon fɔɔ karo sawa. \v 3 Karo sawa taminni kɔ rɔ, muso ma se den doonna butun. Wo rɔ, a ka see do ta, mɛn nadanni bin kala jan na. A ka wo mamun tulubɔ fasani ni mananji la. A ka den ta ka a lala see wo kɔndɔ, ka wa wo sii jirɔbin kuruilu tɛma Nili Ba rɔ. \v 4 Den wo kɔrɔmuso wara i lɔ dinkira do rɔ, mɛn ma jan den na kosɛbɛ, sa a ri a lɔn ko mɛn kɛtɔ den sɔrɔn na. \p \v 5 Ferawuna denmuso nara a ko diya ba la. Jɔn sunkurun mɛnilu nani a malɔla, woilu wara ii mataama ba dala. Ferawuna denmuso ka see yen jirɔ binilu tɛma, ka a la jɔnmuso do lɔ a tala. \v 6 Jɔnmuso nani see ri, Ferawuna denmuso ka a da laka ka den yen a kɔndɔ. A hina ba donda a rɔ, baa den ye kasila. A ka a fɔ ko: «Heburu do dencɛ le ɲin di.» \p \v 7 Den kɔrɔmuso nara ka Ferawuna denmuso maɲininka ko: «I ye a fɛ n ye wa Heburu muso do ɲinin wa, mɛn di den sɔ sin dɔ i yɛ?» \p \v 8 Ferawuna denmuso ka a jabi: «Ale le wo ri. Wa.» Sunkurun wara ka den na le kili. \v 9 Den na nani, Ferawuna denmuso ka a fɔ a yɛ ko: «I ye den ɲin ta ka a sɔ sin dɔ n yɛ. N di i sara.» Muso ka den ta ka a sɔ sin dɔ. \v 10 Den kunbayara dɔɔni tuma mɛn na, a na wara ka a di Ferawuna denmuso ma. Wo ka den kɛ a jɛrɛ dencɛ ri. A ka a fɔ ko: «N di den tɔɔ la ko \f + \fr 2.10 \fr*\ft Musa kɔrɔ le ko n da n bɔ fen ma ji kan\ft*\f*Musa, baa n ka a ta ba ji le kan.» \s Musa ka i bori ka wa Madiyan bɔnsɔn na jamana rɔ \p \v 11 Nba, Musa kunbayara. Lon do rɔ, a wara bɔ a badenma Heburuilu fɛ. A ka a yen ko Misirankailu tɛrɛ ye ii diyagboyala baara gbɛlɛnilu la. A ka Misiranka cɛɛ do yen Heburu cɛɛ do gbasila, mɛn ye Musa badenma do ri. \v 12 Musa ka a ɲalakalan fan bɛɛ rɔ, mɔɔ si tɛrɛ sa a laminin dɔ. A ka Misiranka cɛɛ wo gbasi ka a faa, ka a su dokon kiɲɛ rɔ. \v 13 Wo duusa gbɛ, Musa wara bɔ a badenmailu tɔrɔfɛ ikɔ tuun. Sisen a ka Heburu cɛɛ fila tɛrɛn ye, ii ye kɛlɛla. Jo tɛ mɛn bolo, Musa ka a fɔ wo yɛ ko: «Nfenna i ye i badenma wo gbasila?» \p \v 14 Wo ka a jabi: «Yon ka i kɛ an na kuntii ri a ni an na kititɛɛla ri? I ye a fɛ ka nde fanan faa wa, ikomin i ka Misiranka cɛɛ faa ɲa mɛn ma kunun?» Musa silanda. A ka i miri ko: «Sika tɛ a rɔ, n ka mɛn kɛ kunun, mɔɔilu ra wo lɔn.» \v 15 Musa la mɔɔfaa ko fɔra Ferawuna yɛ tuma mɛn na, a tɛrɛ ye Musa ɲininna fɔɔ ka a faa, kɔni Musa ka i bori a kɔrɔ ka wa Madiyan bɔnsɔn na jamana rɔ. A se mɛn kɛni ye, a ka a sii kɔlɔn do tɔrɔfɛ ye. \p \v 16 Awa, Madiyan bɔnsɔn na sarakalasela do tɛrɛ ye, denmuso wɔrɔnwula tɛrɛ ye mɛn bolo. Denmuso woilu nara ii fa la kolofen mɛsɛnilu ri ii lamin diya kɔlɔn na ye. Denmusoilu ka ji ta damira ka a kɛ kolofenilu minfen kɔndɔ. \v 17 Ka denmusoilu to baara wo la, saagbɛnbɛnna doilu nara ka ii gbɛn, kɔni Musa ka wuli ka denmuso woilu lakandan, ka ji layɛlɛ kɔlɔn kɔndɔ, ka denmusoilu la kolofenilu lamin. \p \v 18 Denmusoilu ka i kɔsɛ ii fa Rewɛli wara tuma mɛn na, wo ka ii maɲininka ko: «Nfen de ka a kɛ ai ra na jona bi?» \p \v 19 Ii ka a fɔ ko: «Misiranka cɛɛ do le ka an bɔ saagbɛngbɛnnailu bolo. Ka a la wo kan, ka ban ka ji layɛlɛ kɔlɔn dɔ an yɛ ka an na kolofenilu lamin.» \p \v 20 Rɛwɛli ka a denmusoilu maɲininka ko: «Cɛɛ wo ye mi? Nfenna ai ka a to ai kɔma ye? Ai ye wa a kili. A ye na dɔɔnnin kɛ an tɔrɔfɛ.» \p \v 21 Musa sɔnda ka a sii cɛɛ wo wara, mɛn ka a denmuso Sefora di Musa ma. \v 22 Sefora ka kɔnɔ ta ka dencɛ sɔrɔn Musa yɛ. Musa ka den tɔɔ la ko \f + \fr 2.22 \fr*\ft Kerisɔn kɔrɔ le ko londanya\ft*\f*Kerisɔn, baa a ka a fɔ ko a ye londan de ri jamana wo rɔ. \p \v 23 Nba, san siyaman taminni kɔ rɔ, Misiran mansa wo sara. Isirayɛlika tɛrɛ ye ii kule kan nabɔla fɔlɔ, baa jɔnya baara tun da ii sɛɛ fɔɔ ka a dan natamin. Ii tɛrɛ ye ii makasila Alla yɛ ko a ye ii dɛmɛn. \v 24 Alla tolo tɛrɛ ye ii la makasila kan na. A jan tɛrɛ ye a la teriya rɔ, a tun ka mɛn sidi Iburahima ni Isiyaka ni Yakuba yɛ. \v 25 A ka Isirayɛlika yen tuma mɛn na, ii hina donda a la. \c 3 \s Alla ka Musa kelaya \p \v 1 Nba, Musa tɛrɛ ye a birancɛ Rɛwɛli la kolofen mɛsɛnilu marala. A birancɛ tɛrɛ ye Madiyan bɔnsɔn na sarakalasela le ri. Awa, lon do rɔ, Musa wara kolofenilu ri wula kɔndɔ, fɔɔ ka wa se Horɛbu koyinkɛ kɔrɔ, mɛn tɔɔ le ko Alla la koyinkɛ. \v 2 Ka Musa to yɔrɔ wo rɔ, Allabatala la mɛlɛka ka a jɛrɛ yiraka a la jiri tunin tamɛlɛnama rɔ. Musa ka a ragbɛ. Ta ye jiri tunin na kɔni a tɛ janinna. \v 3 Musa miri ko: «N ye n madon a la ka kabanan ko ɲin mafɛnɛ. Nfenna jiri tunin ɲin tɛ janinna?» \v 4 Allabatala ka a yen tuma mɛn na ko Musa ra madon ka a ragbɛ, a tora jiri tunin dɔ ka a kan nabɔ Musa ma ko: «Musa, Musa.» Musa ka a jabi: «Naamun.» \v 5 Allabatala ka a fɔ ko: «I kana i madon yan na. I la sanbara bɔ i sen dɔ, baa i lɔni yɔrɔ mɛn dɔ ɲin, yɔrɔ sɛniman de wo ri. \v 6 N ye i fa Maari le ri. N ye i benba Iburahima Maari le ri, a ni i benba Isiyaka, a ni i benba Yakuba Maari.» Musa ka a ɲakɔrɔ dokon ka a masɔrɔn a silanda ka Alla ragbɛ. \v 7 Allabatala ka a fɔ ko: «Misirankailu ye n na mɔɔilu tɔrɔla ɲa mɛn ma Misiran, n da wo yen. Ii la baara kuntiilu ye mɛn kɛla ii la, n da wo fanan yen ka ii kasi kan mɛn. N ka ii la tɔrɔya lɔn. \v 8 N da jii ka ii bɔ Misirankailu bolo, ka ii labɔ Misiran jamana rɔ, ka wa ii ri jamana ba do rɔ, mɛn ka ɲi, a duman kosɛbɛ. Damununta duman ye bɔla jamana wo rɔ a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma, li ni nɔnɔ a ni jiri denta su bɛɛ ye bɔla ye. Kanaanka siini ye le, a ni Hɛtika ni Amɔrikailu ni Peresikailu ni Hifikailu ni Jebusikailu. \v 9 Isirayɛlika kasi kan da se n ma yan. Misirankailu karagbɛlɛman ii ɲa mɛn ma, n da wo bɛɛ yen. \v 10 Nba, sisen n ye i lawala ka kuma Ferawuna yɛ. Wa! I ye i lɔ n na mɔɔilu ɲɔrɔ ka ii labɔ Misiran jamana kɔndɔ.» \p \v 11 Musa ka Alla jabi: «Nde wa? N tɛ foyi ri! N di se n lɔla Ferawuna ɲakɔrɔ di, ka n lɔ Isirayɛlika ɲɔrɔ ka ii labɔ Misiran?» \v 12 Alla ka a fɔ ko: «N di kɛ i kɔfɛ. I wa n na mɔɔilu labɔ Misiran jamana rɔ tuma mɛn na, ai ri na n bato koyinkɛ ɲin kan yan. Wo ri kɛ tɔɔmasere ri i yɛ ko nde le ka i kelaya.» \v 13 Musa ka a fɔ ko: «Ni n di wa Isirayɛlika tɛrɛn ye, n di a fɔ ii yɛ ko ii benbailu Maari ra n kelaya ii ma. Ii wa n maɲininka i tɔɔ ma don? N ye nfen fɔ ii yɛ wo rɔ?» \p \v 14 Alla ka Musa jabi: «Mɛn Ye Ye, nde le wo ri. I ye a fɔ Isirayɛlika yɛ ko ‹Mɛn Ye Ye\f + \fr 3.14 \fr*\fq Mɛn Ye Ye \fq*\ft Mɛn Ye Ye a tɔɔ ye kilila fanan Allabatala\ft*\f* a jɛrɛ ka n lawa ai ma.› \v 15 I ye wa a fɔ Isirayɛlika yɛ ko ‹Allabatala le ka n kelaya ai ma, ale mɛn ye ai benba Iburahima Maari Alla ri, a ni ai benba Isiyaka ta, a ni ai benba Yakuba ta. A tɔɔ ye ten de haan ka wa habadan. Mɔɔilu kɛtɔ a kilila tɔɔ wo le la tuma bɛɛ.› \v 16 I ye wa Misiran. I wa se ye, i ye Isirayɛlika la mɔɔbakɔrɔilu ladɛn ka a fɔ ii yɛ ko: ‹Maari Allabatala ra a jɛrɛ yiraka n na. Ko a ye ai benbailu Maari Alla le ri, Iburahima ta a ni Isiyaka ta ni Yakuba ta kɔnin. A fɔ ko: «Mɛn bɛɛ ye kɛla ai la Misiran, ko n da wo yen. \v 17 Ko wo le rɔ, n ka a fɔ ko n di ai labɔ tɔrɔya rɔ Misiran, ka wa ai ri jamana do rɔ, Kanaankailu ni Hɛtikailu ni Amɔrikailu ni Peresikailu ni Hifikailu ni Jebusikailu siini jamana mɛn kɔndɔ, dɔɔnninta duman ye bɔla jamana wo rɔ a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma, li ni nɔnɔ a bɛɛ ye bɔla ye.»› \p \v 18 «Isirayɛlika di la i la kuma la ka wo mira. I ni Isirayɛlika la mɔɔbakɔrɔilu ri wa Misiran mansa tɛrɛn ye, ka a fɔ a yɛ ko: ‹Heburuilu Maari Allabatala ra an nabɛn. Ko wo rɔ, ko an ye Misiran mansa madiyala ko i ye an bila, kosa an di tele sawa kɛ taamana wula kɔndɔ ka wa ka saraka bɔ an Maari Allabatala ma.› \v 19 N ka a lɔn fewu ko a tɛ sɔn ka ai bila hali n wa diyagboya fanka la a kan. \v 20 Wo le rɔ, n di n wuli Misirankailu kanma ka n na sebaya yiraka ii la. N di kabannakoilu kɛ, mɛnilu ri tɔrɔya su bɛɛ la ii kan. N wa ban woilu kɛla, Ferawuna ri ai bila sa ai ri wa. \v 21 N jɛrɛ ri a kɛ, Misirankailu ri ai bonya. Wo rɔ, ai bɔtɔla ye, ai bolokolon ti nala bɔla ka wa. \v 22 Isirayɛlika muso kelen kelenna bɛɛ ri a Misiranka musoman siiɲɔɔ a ni Misiranka musoman mɛn siini a bon na tara fen saninnamanilu ni fen wodigbɛlamanilu la, a ni faaninilu la. Ai Isirayɛlika ri faanin ni masidifen woilu bila ai dencɛilu ni ai denmusoilu kan na. Ai ri Misirankailu bolokolonya wo ɲa ma.» \c 4 \s Alla ka tɔɔmasere kabannakoilu yiraka Musa la \p \v 1 Musa ka Allabatala jabi: «Ni ii ma la n na ka sɔn n na kuma ma don? Ni ii ka a fɔ ko ‹Allabatala ma a jɛrɛ yiraka i la,› n ye nfen kɛla wo rɔ?» \v 2 Allabatala ka a maɲininka ko: «Nfen de ye i bolo ye?» Musa ka a fɔ ko: «N na gbeleke le n bolo.» \v 3 Allabatala ka a fɔ ko: «A lafili duu ma.» A ka a lafili duu ma tuma mɛn na, gbeleke yɛlɛmanda ka kɛ duuma sa ri. Musa ka a bori a kɔrɔ. \v 4 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuun ko: «I bolo rasɔmɔn ka sa wo mira a ko ma.» A ka a bolo rasɔmɔn ka a mira a ko ma. Sa yɛlɛmanda ka kɛ gbeleke ri a bolo ikɔ tuun. \v 5 Allabatala ka a fɔ a yɛ ko: «I ri wo kɛ, sa ii ri la a la ko Allabatala a ra a jɛrɛ yiraka i la, Allabatala mɛn ye ii benbailu Maari ri, Iburahima Maari Alla a ni Isiyaka Maari Alla a ni Yakuba fanan Maari Alla kɔnin.» \p \v 6 Allabatala ka a fɔ a yɛ ikɔ tuun ko: «I bolo ladon i la duruki kɔrɔ ka a la i sisi kan.» A ka a bolo ladon a la duruki kɔrɔ ka a la a sisi kan. A ka a labɔ tuma mɛn na, a gbɛni tɛrɛ fɛfɛ, baa kuna tun da a mira. \v 7 Allabatala ka a fɔ ko: «I bolo ladon i la duruki kɔrɔ ikɔ tuun.» Musa ka a bolo ladon a la duruki kɔrɔ ikɔ tuun. A ka a labɔ tuma mɛn na, a bolo kɛndɛyara ikomin a tɛrɛ ye ɲa mɛn ma fɔlɔ. \v 8 Allabatala ka a fɔ ko: «I la gbeleke wa yɛlɛman ka kɛ sa ri tuma mɛn na, ni Isirayɛlikailu ma sɔn fɔlɔ ka la i la ka i la kuma jate, i ye tɔɔmasere kabannako filana ɲin yiraka ii la. Ii ri la i la wo rɔ. \v 9 Ni ii ma la tɔɔmasere kabannako fila ɲin na ka sɔn i la kuma ma, i ye ji do ta Nili Ba rɔ ka a labɔn duu ma. Wo ri yɛlɛman ka kɛ jeli ri duu ma.» \s Allabatala ka Haruna kɛ Musa dɛmɛnba ri \p \v 10 Musa ka a fɔ Allabatala yɛ ko: «Faama, i ri hakɛ to. N ma kusan kumala. Sani i ye kuma n yɛ fɔlɔ, n tun ma kusan kumala. I ra kuma n yɛ bi fanan, hali bi n ma kusanya kumala fɔlɔ. N da a radiyani tɛ fewu. N nɛn sidini le.» \v 11 Allabatala ka a fɔ a yɛ ko: «Yon de ka mɔɔ da ladan? Yon de ye mɔɔ kɛla bobo ri, wala tolo gbɛdɛn? Yon ka a kɛ mɔɔ ɲa ye fen yenna, wala ka a ɲa fuyen? Nde Allabatala de woilu kɛla. \v 12 I ye wa sisen. I wa kɛ kumala, n jɛrɛ ri kɛ i tɔrɔfɛ ka i dɛmɛn. I ka kan ka mɛn fɔ, n di wo yiraka i la.» \v 13 Musa ka a fɔ ko: «Ee Allabatala, i jaandi, i ye mɔɔ gbɛrɛ lawa.» \p \v 14 Allabatala mɔnɛra Musa kanma ka a fɔ a yɛ ko: «I kɔrɔcɛ Haruna don, mɛn ye Lebi bɔnsɔn mɔɔ le ri? N ka a lɔn ko wo kusan kumala a ɲa ma. A ye sila kan sisen ka na i labɛn. A wa i yen tuma mɛn na, a jusu ri sɛwa kosɛbɛ. \v 15 I ri kuma a yɛ ka kuma don a da rɔ, a ka kan ka mɛn fɔ. N di ai mɔɔ fila dɛmɛn kumala. Ai ka kan ka mɛnilu kɛ, n di ai karan woilu la. \v 16 A ri kuma jama yɛ i nɔ rɔ. A ri kɛ i la kumafɔba ri. A ri i la kuma fɔ ikomin i ye Alla la kuma fɔla ɲa mɛn ma. \v 17 I la gbeleke ye wa i bolo, baa i ri tɔɔmasere kabannakoilu kɛ wo la.» \s Musa ka a kɔsɛ Misiran \p \v 18 Nba, Musa bɔra ye ka a kɔsɛ a birancɛ Jɛtiro\f + \fr 4.18 \fr*\ft Jɛtiro mɛn fanan tɔɔ ko Rɛwɛli\ft*\f* wara, ka wa a fɔ a yɛ ko: «I ye sila di n ma, sa n di n kɔsɛ n badenmailu ma Misiran. N ye a fɛ ka a lɔn ni ii kɛndɛ le.» Jɛtiro ka a fɔ ko: «I ye wa fasayi! Alla ye jususuma don i yɛ.» \v 19 Ka Musa to Madiyan, Allabatala ka a fɔ a yɛ ko: «I ye i kɔsɛ Misiran, baa mɛnilu tɛrɛ ye i faa ko rɔ, woilu ra sa.» \v 20 Wo rɔ, Musa ka a muso ni a dencɛilu ta, ka ii layɛlɛ fali do kan, ka Misiran sila mira. Alla la gbeleke tɛrɛ ye a bolo. \p \v 21 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuun ko: «N da sebaya di i ma ka ko makabani kɛ. I wa i kɔsɛ Misiran tuma mɛn na, i ye woilu bɛɛ kɛ Ferawuna ɲakɔrɔ, kɔni nde le ri a kɛ a jusu ri a ragbɛlɛya. A tɛ sɔn ka Isirayɛlikailu bila kɔma. \v 22 I ye a fɔ Ferawuna yɛ ko: ‹Nde Allabatala ka a fɔ ko: «Isirayɛlikailu ye n dencɛ fɔlɔ le ri. \v 23 N ka a fɔ i yɛ ko i ye a bila sa a ri wa n bato, kɔni i ra i ban a bila ko ma. Wo rɔ, n di i dencɛ fɔlɔ faa.»›» \p \v 24 Nba, Musa watɔla Misiran, a ni a la denbaya sira sila la yɔrɔ do rɔ. Allabatala wulira Musa kanma ye ko a kɛtɔ a faala. \v 25 Kɔni Musa muso Sefora ka kaba lɛsɛni do ta ka a dencɛ a la faaninta kɛ wo la. A ka a dencɛ ɲɔɔrɔ gbolo wo maa a sen na ii tɛma, ka a fɔ a yɛ ko: «I ra kɛ n furucɛ jelitii ri.» \v 26 Allabatala ka Musa to ye wo rɔ. Sefora tun ka a fɔ Musa ma ko «n furucɛ jelitii» ka a masɔrɔn faaninta kɛ ko wo le fɛ. \s Haruna ka Musa labɛn \p \v 27 Nba, Allabatala ka a fɔ Haruna yɛ ko: «I ye wa Musa labɛn wula rɔ.» Haruna ka a wuli ka wa. A wara Musa tɛrɛn Alla la koyinkɛ kɔrɔ, ka a sunbu tuwali rɔ. \v 28 Allabatala ka kuma mɛnilu fɔ Musa yɛ a la kelaya tuma, Musa ka woilu bɛɛ fɔ Haruna yɛ. Allabatala ka tɔɔmasere kabannako mɛnilu yiraka Musa la ko a ye woilu kɛ Misiran, Musa ka woilu fanan ɲafɔ Haruna yɛ. \p \v 29 Musa ni Haruna wara ka Isirayɛlikailu la mɔɔbakɔrɔilu bɛɛ ladɛn. \v 30 Allabatala tun ka kuma mɛnilu bɛɛ fɔ Musa yɛ, Haruna ka woilu fɔ mɔɔbakɔrɔilu yɛ. A ka tɔɔmasere kabannakoilu kɛ Isirayɛlikailu ɲakɔrɔ fanan. \v 31 Isirayɛlikailu lara kuma ni tɔɔmasere kabannako woilu la. Ii ka a mɛn tuma mɛn na ko Allabatala a ra ii la tɔrɔya yen ka na ii dɛmɛn kanma, ii ka ii ɲakɔrɔ bɛn duu ma ka a bato. \c 5 \s Baara gbɛlɛyara ka tamin a fɔlɔma kan \p \v 1 Nba, wo kɔ rɔ, Musa ni Haruna wara Ferawuna wara, ka a fɔ a yɛ ko: «Isirayɛlika Maari Allabatala ka a fɔ ko i ye a la mɔɔilu bila sa ii ri wa ka sali ba kɛ wula kɔndɔ ale bato kanma.» \v 2 Ferawuna ka a fɔ ko: «Yon ye Allabatala wo ri? Nfenna n ye a kan mirala ka Isirayɛlika bila? Nde ma Allabatala wo lɔn fewu. N tɛ Isirayɛlika bilala.» \v 3 Musa ni Haruna ka a jabi: «Heburuilu Maari Alla a ra a jɛrɛ yiraka an na. An ye i madiyala, i ye an bila. An ye tele sawa kɛ taamala wula kɔndɔ, ka wa saraka doilu bɔ an Maari Allabatala yɛ, sa Allabatala kana an gbasi jankarɔ la, wala fanmuru la.» \v 4 Ferawuna ka a fɔ ko: «Ai, Musa ni Haruna, nfenna ai ye mɔɔilu labanna ii la baara ma? Ai ye i kɔsɛ baara diya! \v 5 Heburuilu ra siyaya bakɛ sisen jamana kɔndɔ yan. Nfenna ai ye ii la baara lalɔla?» \p \v 6 Wo lon kelen dɔ Ferawuna ka baara kɔrɔsilabailu ni baara kuntiilu jamari ko: \v 7 «Heburuilu ye bin mɛn kɛla bɔɔ rɔ ka birikiilu gbasi, ai ye wo da boloka. Ii ye wa bin wo ɲinin ii jɛrɛ yɛ. \v 8 Hali wo, ii darini biriki jate mɛn gbasila, ai ye a fɔ ii yɛ ko ii ye wo ɲɔɔn jate gbasi fɔlɔ fasayi. Ai kana foyi bɔ wo la, baa ii ra kɛ salabatɔilu ri. Wo le kosɔn, ii ye a fɔla ko: An ye wa saraka bɔ an Maari Alla ma. \v 9 Ai ye baarala siyaya ii ma, ka ii ɲagba kosɛbɛ. Wo wa kɛ, ii tɛ ii tolo malɔ wuyafɔla kuma la butun.» \p \v 10 Nba, baara kɔrɔsilabailu ni baara kuntiilu wara kuma wo fɔ Isirayɛlika yɛ ko: «Ferawuna ka a fɔ ko a sa bin dila ai ma butun. \v 11 Ko ai ye wa bin ɲinin ai jɛrɛ yɛ yɔrɔ yɔrɔ rɔ. Wo bɛɛ ni a ta, ai tɛrɛ ye biriki jate mɛn gbasila kɔrɔman na, fɔɔ ii ye wo jate gbasi fɔlɔ. Fen tɛ bɔla jate wo la.» \v 12 Wo le rɔ, Isirayɛlika jɛnsɛnda Misiran jamana fan bɛɛ rɔ, ka wa bin wo ɲinin. \v 13 Baara kuntiilu tɛrɛ ye ii latuntunna, ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai darini tɛrɛ biriki jate mɛn gbasila tele kelen kɔrɔ ka a tɛrɛn an ye bin dila ai ma, ai ye wo ɲɔɔn jate gbasi lon lon.» \v 14 Ferawuna la baara kuntiilu wulira ka baara Isirayɛlika kɔrɔsibailu gbasi, baara kuntiilu tun ka Isirayɛlika mɛnilu lasii mɔɔ tɔilu kun na baara kɔrɔsi kanma kɔnin. Baara kuntiilu ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai darini tɛrɛ biriki jate mɛn gbasila, nfenna ai ma wo ɲɔɔn jate gbasi kunun ni bi?» \p \v 15 Nba baara kɔrɔsiba woilu wara Ferawuna wara ka ii makasi. Ii ka a fɔ a yɛ ko: «Nfenna i ye ɲin ɲɔɔn kɛla i la jɔnilu la? \v 16 Bin tɛ dila an ma, kɔni baara kuntiilu ye an jamarila ko an ye biriki gbasi. Ka a la wo kan, ii ye an gbasila. Jo tɛ i la mɔɔilu bolo la.» \p \v 17 Ferawuna kɔni ka a fɔ ko: «Ai ye salaba jɛrɛ jɛrɛilu le ri. Wo le rɔ, ai ye a fɔla tuma bɛɛ ko: ‹An ye wa saraka bɔ Allabatala yɛ.› \v 18 Ai ye wa baara kɛ sisen. Bin tɛ dila ai ma butun, kɔni ai darini tɛrɛ biriki jate mɛn gbasila kɔrɔman, ai ye biriki jate wo gbasi fanan.» \v 19 Nba, a fɔra baara kɔrɔsilabailu yɛ tuma mɛn na ko ii darini tɛrɛ biriki jate mɛn gbasila kɔrɔman, ko ii ye wo jate gbasi lon lon, ii ka a yen ko ii ni Isirayɛlika bɛɛ a ra tɔrɔya ba sɔrɔn. \v 20 Ii bɔtɔla Ferawuna wara, ii bɛnda Musa ni Haruna ri. Woilu tɛrɛ ye ii makɔnɔla ye. \v 21 Ii ka a fɔ Musa ni Haruna yɛ ko: «Ai ka ko mɛn kɛ, Allabatala ye wo ragbɛ ka wo hakɛ bɔ ai rɔ. Ai ra an magboya Ferawuna ni a la mɔɔilu ɲakɔrɔ. A kɛni ikomin ai ka fan de di Ferawuna ma ko a ye an faa fanmuru la.» \p \v 22 Awa, Musa bɔra ye ka wa Allabatala matara, ka a fɔ a yɛ ko: «N Maari Alla, nfenna i ka kojuu kɛ i la mɔɔilu la? Nfenna i ka n kelaya ka n nana yan? \v 23 Kɛbi n wara ka kuma Ferawuna yɛ i tɔɔ rɔ, a ra kojuu kɛ i la mɔɔilu la. Ile fanan ma foyi kɛ ka ii bɔ a bolo.» \c 6 \s Allabatala ka a fɔ ko a ri Isirayɛlika kisi \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «N kɛtɔ mɛn kɛla Ferawuna la, i jɛrɛ ri wo yen i ɲa la sisen. N di a diyagboya n na sebaya a la fɔɔ a ri Isirayɛlika bila. Ɔɔn, n di a diyagboya n na sebaya a la fɔɔ a ri ii gbɛn ka ii labɔ a la jamana kɔndɔ.» \p \v 2 Alla ka a fɔ Musa yɛ fanan ko: «Nde le Allabatala ri. \v 3 N ka n jɛrɛ yiraka Iburahima ni Isiyaka ni Yakuba la, ka a fɔ ii yɛ ko n ye Alla Sebɛɛtii le ri, kɔni n tɔɔ mɛn ye Allabatala ri, ii ma n lɔn tɔɔ wo la. \v 4 N ka teriya sidi ii yɛ ko n di Kanaan jamana di ii ma, ii siini tɛrɛ londanya la jamana mɛn dɔ. \v 5 Nba, sisen n da Isirayɛlika kurun kan mɛn, baa ii bilani jɔnya rɔ Misirankailu bolo. N ka teriya mɛn sidi, n hankili ye wo rɔ. \p \v 6 «Wo le rɔ, i ye wa a fɔ Isirayɛlika yɛ ko: ‹Nde le Allabatala ri. Misirankailu ra diyagboya baara mɛn la ai kan, ko n kɛtɔ ai bɔla wo rɔ. Ko n di ai labɔ Misirankailu bolo, sa ai kana to woilu la jɔnya wo rɔ butun. Ko n di ai kunka n na sebaya ba la, ka Misirankailu la kɛwaliilu hakɛ bɔ ii rɔ. \v 7 Ko n di Isirayɛlika kɛ n na mɔɔilu ri. Ko n di kɛ ai Maari Alla ri. Ko ai ri a lɔn ko n ye ai Maari Allabatala de ri, mɛn ye ai labɔla diyagboya baara rɔ Misirankailu bolo. \v 8 Ko n ka n kali Iburahima ni Isiyaka ni Yakuba yɛ n bolo layɛlɛnin, ko n di jamana mɛn di ii ma, ko n di ai ladon jamana wo kɔndɔ. Ko n di jamana wo kɛ ai ta ri. Nde le Allabatala ri.›» \v 9 Nba, Musa wara kuma wo fɔ Isirayɛlika yɛ, kɔni woilu jiitɛɛni tɛrɛ kojuuya ii la jɔnya gbɛlɛnya bolo ma. Wo rɔ, ii ma sɔn lala a la kumakan na. \p \v 10 Awa, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuun ko: \v 11 «I ye wa a fɔ Misiran mansa Ferawuna yɛ ko a ye Isirayɛlika bila sa ii ri bɔ a la jamana rɔ.» \p \v 12 Musa ka Allabatala jabi: «Ni Isirayɛlika ma sɔn n na kuma ma. Ferawuna ri sɔn n na kuma ma wo rɔ wa? Wo kuma tɛ, baa nde ma kusan kumala.» \v 13 Allabatala kɔnin kumara Musa ni Haruna yɛ Isirayɛlika ni Misiran mansa Ferawuna la ko rɔ. A ka a fɔ ko ii ye Isirayɛlika labɔ Misiran. \s Haruna ni Musa buruju \p \v 14 Isirayɛlika denbaya la kuntiilu tɔɔ le ɲin di. \p Isirayɛli dencɛ fɔlɔ tɔɔ le ko Rubɛn. Rubɛn dencɛilu tɔɔ le ten: Hanɔki, Palu, Hɛsirɔn, a ni Karimi. Nba, Rubɛn bɔnsɔn de ɲin di. \p \v 15 Simeyɔn dencɛilu tɔɔ le ten: Jɛmuwɛli, Jamin, Owadi, Jakin, Sohari, a ni Sawuli. Sawuli na tɛrɛ ye Kanaanka le ri. Nba, Simeyɔn bɔnsɔn de ɲin di. \p \v 16 Isirayɛli dencɛ Lebi ka san kɛmɛ ni san bisawa ni san wɔrɔnwula le sɔrɔn. Wo dencɛilu tɔɔ le ko Kerisɔn ni Kohati ni Merari. \p \v 17 Kerisɔn dencɛilu tɛrɛ ye Libini ni Simeyi ri, wo bɛɛ ni a denbayala. \v 18 Kohati dencɛilu tɔɔ le ɲin di: Amuramu, Isehari, Heburɔn, a ni Usiyɛli. Kohati ka san kɛmɛ ni san bisawa a ni san sawa le sɔrɔn. \p \v 19 Merari dencɛilu tɛrɛ ye Mahili ni Musi ri. Nba, woilu bɛɛ tɛrɛ ye Lebi bɔnsɔn mɔɔ le ri. \p \v 20 Amuramu ka a tɛnɛnmuso Jokebɛdi furu. Wo ka dencɛ fila sɔrɔn a yɛ, mɛnilu ye Haruna ni Musa ri. Amuramu ka san kɛmɛ ni san bisawa ni san wɔrɔnwula le sɔrɔn. \p \v 21 Isehari dencɛilu tɛrɛ ye Kora ni Nɛfɛki ni Sikiri ri. \p \v 22 Usiyɛli dencɛilu tɛrɛ ye Misayɛli ni Elisafan ni Sitiri ri. \p \v 23 Haruna ka Aminadabu denmuso Eliseba le furu, mɛn ye Nasɔn dɔɔmuso ri. Eliseba ka dencɛ naanin sɔrɔn Haruna yɛ. Woilu tɔɔ ko Nadabu ni Abihu ni Elasari a ni Itamari. \p \v 24 Kora dencɛilu tɛrɛ ye Asiri ni Elakana ni Abiyasafu ri. Kora la bɔnsɔn le ɲin di. \p \v 25 Haruna dencɛ Elasari ka Putiyɛli denmuso do furu. Wo ka dencɛ sɔrɔn a yɛ, mɛn tɔɔ ko Finehasi. \p Nba, mɔɔ mɛnilu a ra madan ɲin, woilu ye Lebi bɔnsɔn mɔɔ la denbayala kuntiilu le ri, a bɛɛ ni a la mɔɔilu. \p \v 26 Allabatala kumara Haruna ni Musa woilu le yɛ, ka a fɔ ii yɛ ko ii ye Isirayɛlika labɔ Misiran ikomin kɛlɛden dɛkuru. \v 27 Musa ni Haruna le wara ka a fɔ Misiran mansa Ferawuna yɛ ko a ye Isirayɛlika bila sa ii ri bɔ a la jamana rɔ. \s Alla ka baara mɛn di Musa ni Haruna ma \p \v 28 Nba, Allabatala kumara Musa yɛ Misiran tuma mɛn na, \v 29 a ka a fɔ a yɛ ko: «Nde le Allabatala ri. N kɛtɔ fen fen fɔla i yɛ, i ye wa wo fɔ Misiran mansa Ferawuna yɛ.» \p \v 30 Wo tuma, Musa ka Allabatala jabi: «Nde ma kusan kumala. Nfenna Ferawuna ri a tolo malɔ nde la wa?» \c 7 \p \v 1 Allabatala ka Musa jabi: «N di ile kɛ Ferawuna ɲana ikomin Alla. I kɔrɔcɛ Haruna ri kɛ ikomin i la nabi. \v 2 N wa fen fen fɔ i yɛ, i ye wo fɔ i kɔrɔcɛ Haruna yɛ. Ale ri wo lase Ferawuna ma. Haruna ri a fɔ a yɛ ko a ye Isirayɛlika bila sa ii ri bɔ a la jamana rɔ, \v 3 kɔni nde le a kɛla Ferawuna jusu ri a ragbɛlɛya. N di n na tɔɔmasere ni kabannakoilu siyaya Misiran jamana rɔ. \v 4 Hali wo, Ferawuna tɛ sɔn ai la kuma ma. Wo rɔ, n di n wuli Misirankailu kanma ka n na sebaya ba yiraka ii la, ka ko latɔn ii la kojuuya. N di n na jama Isirayɛlika labɔ Misiran ikomin kɛlɛden kuru. \v 5 N wa n wuli Misirankailu kanma ka n na sebaya yiraka ii la, ka ban ka Isirayɛlika labɔ ii tɛma, Misirankailu ri a lɔn ko nde le ye Allabatala ri.» \p \v 6 Musa ni Haruna ka Allabatala kan mira ka a kɛ ikomin a ka a fɔ ii yɛ ɲa mɛn ma. \v 7 Musa ni Haruna wara kuma Ferawuna yɛ tuma mɛn na, Musa sɔrɔn tun da san biseyin bɔ. A kɔrɔcɛ Haruna sɔrɔn tun da san biseyin ni san sawa bɔ. \s Gbeleke yɛlɛmanda ka a kɛ sa ri \p \v 8 Nba, Allabatala ka a fɔ Musa ni Haruna yɛ ko: \v 9 «Ferawuna a wa a fɔ ai yɛ tuma mɛn na ko ai ye tɔɔmasere kabannako do kɛ, ile Musa, i ye a fɔ Haruna yɛ ko a ye a la gbeleke lafili duu ma Ferawuna ɲakɔrɔ. Gbeleke ri yɛlɛman ka kɛ sa ri.» \p \v 10 Musa ni Haruna wara ii lɔ Ferawuna ɲakɔrɔ. Allabatala tun ka mɛn fɔ ii yɛ, ii ka wo kɛ. Haruna ka a la gbeleke lafili duu ma Ferawuna ni a la mɔɔilu ɲakɔrɔ. Gbeleke yɛlɛmanda ka kɛ sa ri ii ɲakɔrɔ. \v 11 Ferawuna ka Misiran mɔɔ famunninilu ni senkolailu kili. Woilu fanan ka ko wo ɲɔɔn kɛ ii la daliluilu la. \v 12 Ii bɛɛ ka ii la gbelekeilu lafili duu ma. Woilu fanan yɛlɛmanda ka kɛ sailu ri, kɔni Haruna ta ka ii tailu lakunun. \v 13 Wo bɛɛ ni a ta, Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin de tɛrɛ fɔlɔ. A ma sɔn Musa ni Haruna la kuma ma ikomin Allabatala tun ka a fɔ a yɛ ɲa mɛn ma fɔlɔ. \s Tɔrɔya fɔlɔ: Ji yɛlɛmanda ka kɛ jeli ri \p \v 14 Nba, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin. A banni mɔɔilu bila ko ma. \v 15 Sini sɔɔma Ferawuna ri bɔ ka wa Nili Ba da la. I ye wa a tɛrɛn ye a wa tumana. Gbeleke mɛn yɛlɛmanda ka kɛ sa ri, i ye wo ta i bolo ka wa a ɲɔɔnbɛn ba da la ye. \v 16 I ye a fɔ a yɛ ko: ‹Allabatala mɛn ye Heburuilu Maari Alla ri, a ka n lawa i ma. Ko a ka a fɔ i yɛ ko: «N na mɔɔilu bila sa ii ri wa n bato kanma wula kɔndɔ.» Ko kɔni haan bi, i ma sɔn kuma wo ma fɔlɔ. \v 17-18 Ko Allabatala ka a fɔ ko: «I ye i ɲa lɔ! Ko n di Nili Ba ji gbasi n na gbeleke la, gbeleke mɛn ye n bolo. Ko ba ri yɛlɛman ka kɛ jeli ri wo rɔ. Ko jɛɛ mɛnilu ye ba ji rɔ, ko woilu ri faa. Ko ba ri toli ka a suma bɔ. Ko Misirankailu ti nala sela Nili Ba ji minna. Ko ka a la wo kan, ko ale Ferawuna ri a lɔn ko nde le Allabatala ri.»›» \p \v 19 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuun ko: «I ye a fɔ Haruna yɛ ko a ye a la gbeleke ta ka a rasɔmɔn Misiran jiilu kun na, bailu wo, kɔilu wo, dalailu wo, a ni denka jimanilu wo. Ji wo bɛɛ ri yɛlɛman ka kɛ jeli ri. Ji ye yɔrɔ yɔrɔ rɔ, hali mɛn ye daa jirilamanilu ni daa kabalamanilu kɔndɔ, wo bɛɛ ri yɛlɛman ka kɛ jeli ri.» \p \v 20 Allabatala ka mɛn fɔ Musa ni Haruna yɛ, ii ka wo mira ka a kɛ. A ka a la gbeleke kɔrɔta ka Nili Ba ji gbasi a la Ferawuna ni a la mɔɔilu ɲakɔrɔ. Ji wo bɛɛ yɛlɛmanda ka kɛ jeli ri. \v 21 Jɛɛilu faara. Ba tolira ka a suma bɔ. Wo rɔ, Misirankailu ma se ba ji minna. Ji yɛlɛmanda ka kɛ jeli ri Misiran yɔrɔ bɛɛ rɔ. \p \v 22 Misiran senkolailu kɔnin wo fanan ka wo ɲɔɔn kɛ ii la daliluilu la. Wo rɔ, Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin tora ikomin Allabatala ka a fɔ a yɛ ɲa mɛn ma. A ma sɔn Musa ni Haruna la kuma ma. \v 23 A ka a kɔ don ii la ka a kɔsɛ a wara. Musa ni Haruna tun ka mɛn kɛ, a ma wo jate. \v 24 Misirankailu bɛɛ ka denkailu sen Nili Ba dafɛ min ji ɲinin kanma, baa ii tun ti se ba ji minna. \s Tɔrɔya filana: Todilu ka Misirankailu tɔrɔya \p \v 25 Nba, Allabatala ka Nili Ba ji yɛlɛman ka a kɛ jeli ri. Wo ka tele wɔrɔnwula le kɛ. Wo dafara. \c 8 \p \v 1 Wo kɔ rɔ, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «Ai ye wa a fɔ Ferawuna yɛ ko: ‹Allabatala ka a fɔ ko: «N na mɔɔilu bila sa ii ri wa n bato kanma. \v 2 Ko ni i ma sɔn ka ii bila sa ii ri wa, ko n di todilu lasiyaya ka i la jamana yɔrɔ bɛɛ lafa. Ko woilu ri kɛ tɔrɔya ba ri. \v 3 Ko Nili Ba ji ri lafa todilu la. Ko ii ri bɔ ba ji rɔ ka wa i jɛrɛ la bon kɔndɔ, ka don i sibon kɔndɔ, ka yɛlɛ hali i la lafen kan, ka don i la jamana ɲɛmɔɔilu ni i la mɔɔilu bɛɛ la bonilu kɔndɔ. Ko todilu ri don hali buru gbasi diyailu rɔ, a ni buru gbasi muranilu kɔndɔ. \v 4 Ko todilu ri yɛlɛ ile ni i la jamana ɲɛmɔɔilu ni i la mɔɔilu bɛɛ kan.»›» \p \v 5 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye a fɔ Haruna yɛ ko a ye a la gbeleke ta ka wo rasɔmɔn bailu ni kɔilu ni denka jiman yɔrɔilu kun na ka todilu lana Misiran jamana rɔ.» \v 6 Wo rɔ, Haruna ka a la gbeleke rasɔmɔn Misiran jiilu kun na. Todilu bɔra ji rɔ wo rɔ, ka Misiran jamana yɔrɔ bɛɛ fa. \v 7 Ferawuna la senkolailu kɔnin fanan ka wo ɲɔɔn kɛ ii la daliluilu la. Ii fanan ka todilu lana Misiran jamana rɔ. \p \v 8 Ferawuna ka Musa ni Haruna kili ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ye Allabatala madiya ko a ye todi ɲinilu bɔ nde ni n na mɔɔilu kan. Ni wo kɛra, n di Isirayɛlika bila sa ii ri wa saraka bɔ Allabatala yɛ.» \v 9 Musa ka a fɔ Ferawuna yɛ ko: «N fa, bonya ye i bolo sisen ka a waati latɛɛ. I ye a fɛ n ye Allabatala madiya ile ni i la ɲɛmɔɔilu ni i la jamana kɔndɔ mɔɔilu yɛ waati ɲuman na, sa todilu ri mabɔ ai ni ai la bonilu la? N wa Allabatala madiya, todilu tɛ kɛ yɔrɔ si rɔ butun fɔɔ Nili Ba rɔ.» \v 10 Ferawuna ka a fɔ ko: «I ye madiyali kɛ n yɛ sini.» Musa ka a fɔ ko: «I ka mɛn fɔ, a ri kɛ ten, sa i ri a lɔn ko an Maari Allabatala ɲɔɔn si tɛ. \v 11 Todilu ri mabɔ i ni i la bonilu la, a ni i la jamana ɲɛmɔɔilu ni i la mɔɔilu bɛɛ la. Todilu tɛ kɛ yɔrɔ si butun fɔɔ Nili Ba rɔ.» \p \v 12 Musa ni Haruna bɔra Ferawuna wara ka wa. Musa ka Allabatala madiya kosɛbɛ todilu la ko rɔ, Allabatala tun ka mɛnilu lana Ferawuna tɔrɔya diya. \v 13 Musa ka Allabatala madiya mɛn na, Allabatala ka wo kɛ. Todilu bɛɛ faara bonilu kɔndɔ, a ni bondailu kɔndɔ, a ni sɛnɛilu rɔ. \v 14 Misirankailu ka todi suilu ton nadɛn ii ɲɔɔn kan. Woilu tolira ka ii suma bɔ jamana yɔrɔ bɛɛ rɔ. \v 15 Ferawuna ka a yen tuma mɛn na ko tɔrɔya wo ra bɔ a kan, a ka a jusu nagbɛlɛya ikɔ tuun kosɛbɛ, ikomin Allabatala tun ka a fɔ ɲa mɛn ma. A tun tɛ sɔnna Musa ni Haruna la kuma ma. \s Tɔrɔya Sawana: Wolowoloniilu ka Misirankailu tɔrɔya \p \v 16 Nba, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye a fɔ Haruna yɛ ko a ye a la gbeleke kɔrɔta ka duu buuri gbasi a la. Buuri ri yɛlɛman ka kɛ wolowoloniilu ri Misiran jamana fan bɛɛ rɔ.» \v 17 Musa ni Haruna ka Allabatala kan mira ka wo kɛ. Haruna ka a la gbeleke kɔrɔta ka duu buuri gbasi a la. Buuri yɛlɛmanda ka kɛ wolowoloniilu ri Misiran jamana fan bɛɛ rɔ. Wolowoloniilu tɛrɛ ye mɔɔilu ni niimafen bɛɛ kan. \v 18 Ferawuna la senkolailu tɛrɛ ye a tɔrɔfɛ ii ka buuri yɛlɛman ka a kɛ wolowoloniilu ri ii la daliluilu la, kɔni ii ma se wo kɛla. Wolowoloniilu tora mɔɔilu ni niimafenilu tɔrɔla. \v 19 Ferawuna la senkolailu ka a fɔ Ferawuna yɛ ko: «Ko ɲin kɛni Alla le bolo de!» Ferawuna kɔnin a jusu a ragbɛlɛyanin de tɛrɛ. A ma sɔn Musa ni Haruna la kuma ma ikomin Allabatala tun ka a fɔ ɲa mɛn ma. \s Tɔrɔya Naaninna: Sitenilu ka Misirankailu tɔrɔya \p \v 20 Nba, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye i wuli sɔɔma da la jona ka wa Ferawuna kunbɛn. A wa kɛ wala ji da la tuma mɛn na, i ye wa a tɛrɛn ye. I ye a fɔ a yɛ ko: ‹Allabatala ka a fɔ ko: «N na mɔɔilu bila sa ii ri wa n bato. \v 21 Ko ni i ma sɔn n na mɔɔilu bila ko ma, n di siten siyaman siyaman ba lana, siten mɛnilu ye mɔɔilu cinna. Ko woilu ri wara i ni i la ɲɛmɔɔilu ni i la jamana mɔɔilu ma. Ko sitenilu ri don i jɛrɛ la bonilu la, ka Misirankailu la bonilu fanan fa. Ko sitenilu ri siyaya ka duu lafin. \v 22 Ko kɔni n wa sitenilu lana lon mɛn, n di Kosɛni jamana wo mara ka ii latanka woilu ma, n na mɔɔilu siini yɔrɔ mɛn dɔ kɔnin. Ko sitenilu ti se yɔrɔ wo rɔ muumɛ. Ko n di wo kɛ sa i ri a lɔn ko nde Allabatala ye Misiran jamana rɔ yan. \v 23 Ko i la mɔɔilu ri tɔrɔya mɛn sɔrɔn sitenilu bolo, n di n na mɔɔilu latanka wo ma. Ko tɔɔmasere kabannako wo ri kɛ sini.»›» \p \v 24 Nba, Allabatala tun ka a fɔ ɲa mɛn ma, a ka a kɛ wo ɲa. Sitenilu siyaman siyaman ba nara don Ferawuna la bon na, a ni a la ɲɛmɔɔilu la bonilu la. Jamana yɔrɔ bɛɛ tiɲanda sitenilu bolo. \v 25 Ferawuna ka Musa ni Haruna kili, ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ye wa saraka bɔ ai Maari Alla ma, kɔni ai ye to jamana kɔndɔ yan.» \p \v 26 Musa ka a fɔ ko: «Wo ti se kɛla, baa an di saraka mɛnilu bɔ an Maari Allabatala yɛ, saraka woilu ye Misirankailu tana le ri. Fen mɛn ye ii tana do ri, ni an ka wo kɛ saraka di ii ɲana, ii ti an mabon kaba la wa? \v 27 An Maari Allabatala da an jamari ko an ye tele sawa kɛ taamala ka wa wula rɔ. Ko a wa saraka mɛn fɔ an yɛ ye, ko an ye wo bɔ a yɛ ye.» \p \v 28 Ferawuna ka a fɔ ko: «Awa, n di ai bila sa ai ri wa wula rɔ ka saraka bɔ ai Maari Allabatala yɛ, kɔni ai kana wa yɔrɔ jan de. Ai ye madiyali kɛ n yɛ.» \p \v 29 Musa ka a fɔ ko: «N wa bɔ i wara yan, n di Allabatala madiya i kɔrɔ. Wo rɔ, sitenilu ri bɔ ile ni i la ɲɛmɔɔilu ni i la jamana mɔɔilu kan sini, kɔni i kana janfa kɛ ikɔ tuun, ka i ban Isirayɛlika bila ko ma sa ii ri wa saraka bɔ Allabatala yɛ.» \p \v 30 Musa bɔra Ferawuna tɔrɔfɛ ka wa Allabatala madiya. \v 31 Allabatala ka a kɛ ikomin Musa ka a madiya ɲa mɛn ma. A ka sitenilu bɔ Ferawuna ni a la ɲɛmɔɔilu ni a la jamana mɔɔilu kan. Hali siten kelen ma to ye. \v 32 Ferawuna kɔnin a ka a jusu ragbɛlɛya ikɔ tuunni. A ma sɔn Isirayɛlika bila ko ma. \c 9 \s Tɔrɔya Looluna: Misirankailu la kolofenilu faara \p \v 1 Wo tamin kɔ rɔ, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye wa a fɔ Ferawuna yɛ ko: ‹Heburuilu Maari Allabatala ka a fɔ ko: «N na mɔɔilu bila sa ii ri wa n bato. \v 2 Ko ni i ka i ban ii bila ko ma ka ii to i bolo, \v 3 ko i la kolofen mɛnilu ye sɛnɛ rɔ, ko nde Allabatala ri i wuli woilu kanma n na sebaya la. Ko n di jankarɔ juu bila i la soilu la, a ni i la faliilu, a ni i la ɲɔɔmɛilu, a ni i la nisiilu, a ni i la saailu ni bailu. \v 4 Ko kɔni nde Allabatala n di dannafarabɔ kɛ Isirayɛlika la kolofenilu ni Misirankailu la kolofenilu tɛma. Isirayɛlika la kolofen si tɛ faa.»›» \p \v 5 Nba, Allabatala ri ko wo kɛ lon mɛn, a ra ban wo latɛɛla, baa a ka a fɔ ko: «Nde Allabatala n di ko wo kɛ jamana kɔndɔ sini.» \v 6 Wo duu sa gbɛ, Allabatala ka a kɛ ikomin a tun ka a fɔ ɲa mɛn ma. Misirankailu la kolofenilu bɛɛ faara, kɔni foyi ma faa Isirayɛlika la kolofenilu rɔ. \v 7 Ferawuna ka mɔɔilu lawa ko wo lakɔrɔsi kanma. Woilu wara ko wo lakɔrɔsili diya ka na a fɔ a yɛ ko foyi ma faa Isirayɛlika la kolofenilu rɔ. Wo bɛɛ ni a ta kɔnin, Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin de tɛrɛ. A ma sɔn ka Isirayɛlika bila sa ii ri wa. \s Tɔrɔya Wɔɔrɔna: Sumunin bɔra mɔɔilu ma \p \v 8 Wo kɛ mɛn kɛra, Allabatala ka a fɔ Musa ni Haruna yɛ ko: «Ai ye wa bolo ɲa dando ta buurigbɛ rɔ fen janin diya. Musa ye wa buurigbɛ wo lasadi san ma Ferawuna ɲakɔrɔ. \v 9 Wo ri jɛnsɛn Misiran jamana fan bɛɛ rɔ ikomin gbangban, ka sumuni bɔ mɔɔilu ni kolofenilu ma. Sumuninilu ri kɛ dailu ri mɔɔilu ni kolofenilu fariilu ma Misiran jamana fan bɛɛ rɔ.» \p \v 10 Nba, Musa ni Haruna wara buurigbɛ do ta fen janin diya ka wa ii lɔ Ferawuna ɲakɔrɔ. Musa ka buurigbɛ wo lasadi san ma. Buurigbɛ wo ka sumuni bɔ mɔɔilu ni kolofenilu ma. Sumuniilu kɛra dailu ri woilu fari ma. \v 11 Ferawuna la senkolailu ma se nala ii lɔla Musa ɲakɔrɔ, baa sumuniilu tun da bɔ ii fari fan bɛɛ ma, ikomin Misiranka tɔilu bɛɛ. \v 12 Allabatala le ka a kɛ Ferawuna jusu gbɛlɛyani tɛrɛ. Ferawuna ma sɔn Musa ni Haruna la kuma ma ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \s Tɔrɔya Wɔrɔnwulana: Allabatala ka sancikolo lajii \p \v 13 Wo tamin kɔ rɔ, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye i wuli sɔɔma da la jona ka wa Ferawuna tɛrɛn ye. I ye a fɔ a yɛ ko: ‹Allabatala, Heburuilu Maari Alla kɔnin, wo ka a fɔ ko: «N na mɔɔilu bila sa ii ri wa n bato. \v 14 Ko sisen, ko n di tɔrɔya lase ile ma, tɔrɔya mɛn di juuya kosɛbɛ. Ko tɔrɔya wo ri se i la ɲɛmɔɔilu ni i la mɔɔilu fanan ma. Ko n di tɔrɔya wo lase ii bɛɛ ma sa ile ri a lɔn ko n ɲɔɔn si tɛ dunuɲa ɲin dɔ. \v 15 Ko n tun di se ka n bolo lawuli i ni i la mɔɔilu kanma, ka jankarɔ fitinna ba la ii kan. Ko ni n tun ka a kɛ ten, sa ii ra ban latununna ka bɔ duɲa rɔ. \v 16 Ko kɔni n da i kɛndɛ to kosa n di n na sebaya yiraka i la. Ko ka a la wo kan, ko n da i kɛndɛ to sa n tɔɔ ri bonya dunuɲa fan bɛɛ rɔ fanan. \v 17 Ko kɔni jɛrɛdabaya ye i rɔ fɔlɔ, baa i banni n na mɔɔilu bila ko ma. \v 18 Ko ale le wo ri. Ko ɲin tuma sini, ko n di sancikoloilu lajii. Ko sancikoloilu wo ri juuya fɔɔ ka a dan natamin. Ko wo ɲɔɔn ma jii Misiran kɛbi Misiran jamana siira. \v 19 Ko wo rɔ, ko i ye i la mɔɔilu jamari sisen ko ii ye wa ii la kolofenilu ni ii bolofenilu bɛɛ ta ka wa woilu ri yɔrɔ lakandannin do rɔ, sa sancikolo kana se ii ma. Ko mɔɔ ni kolofen mɛnilu wa to gbɛ rɔ sɛnɛ rɔ, mɛnilu ma ladon yɔrɔ lakandannin do rɔ, sancikolo di jii woilu kan ka woilu kelen kelenna bɛɛ faa.»›» \p \v 20 Nba, Ferawuna la ɲɛmɔɔ mɛnilu silanda Allabatala la kuma yɛ, woilu borimantɔ wara ii la jɔnilu ni ii la kolofenilu ladon yɔrɔ lakandannin doilu rɔ. \v 21 Mɛnilu kɔnin ma Allabatala la kuma jate, woilu ka ii la jɔnilu ni ii la kolofenilu to sɛnɛ rɔ ye. \p \v 22 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye i bolo kɔrɔta san ma sa sancikolo a ri jii Misiran jamana bɛɛ kan. A ri jii mɔɔilu ni kolofenilu ni sɛnɛfenilu bɛɛ kan Misiran fan bɛɛ rɔ.» \v 23 Awa, Musa ka a la gbeleke kɔrɔta san ma tuma mɛn na, Allabatala ka bandakan nabɔ ka sancikoloilu lajii, ka ta lajii fɔɔ duu ma. Allabatala ka sancikoloilu lajii Misiran jamana kan ikomin sanci ba. \v 24 Sancikoloilu tɛrɛ ye jiila. Ta tɛrɛ ye jiila yɔrɔ bɛɛ. Kɛbi Misiran jamana siira, sancikoloilu wo ɲɔɔn tun ma jii fɔlɔ, baa a juuyara kosɛbɛ. \v 25 Sancikoloilu ka mɔɔilu ni kolofenilu halaki Misiran jamana fan bɛɛ rɔ, mɔɔ ni kolofen mɛnilu tora gbɛ ma sɛnɛilu rɔ kɔnin. A ka sɛnɛfenilu bɛɛ tiɲan fanan, ka jiriilu bɛɛ kadi kadi. \v 26 Wo kɛra fan bɛɛ rɔ fo Kosɛni mara kelen, Isirayɛlika siini yɔrɔ mɛn kɔnin. Sancikoloilu ma se ye le. \p \v 27 Ferawuna ka Musa ni Haruna kili ka a fɔ ii yɛ ko: «N da kojuu kɛ siɲa ɲin dɔ. Jo ye Allabatala de bolo. Jo tɛ nde ni n na mɔɔilu le bolo. \v 28 Ai ye Allabatala madiya, baa Alla la bandakan ni a la sancikoloilu ii ra an bɔ. N di ai bila. N tɛ ai lalɔla butun.» \p \v 29 Musa ka a fɔ a yɛ ko: «N wa bɔ so kɔndɔ tuma mɛn na, n di n boloilu kɔrɔta Allabatala yɛ. Bandakan ni sancikoloilu ri i lɔ, sa i ri a lɔn ko dunuɲa ye Allabatala ta le ri, \v 30 kɔni n ka a lɔn ko ile ni i la ɲɛmɔɔilu ma silan Allabatala Alla yɛ fɔlɔ fewu!» \p \v 31 Nba, sɛnɛfen mɛn tɔɔ ko lin, wo tun da fɛrɛn. Mɛn tɔɔ ko horija, wo tun da a kisɛ. Sancikoloilu ka wo fila bɛɛ tiɲan, \v 32 kɔni sɛnɛfen mɛn tɔɔ ko bile, wo su fila ma tiɲan sancikolo bolo baa woilu tɛ fɛrɛnna jona. \p \v 33 Nba, Musa bɔra Ferawuna wara ka wa so kɔkan. A ka a bolo lawuli Allabatala yɛ ka a madiya. Bandakan ni sancikolo tɛɛra. Sanci tɛɛra. \v 34 Ferawuna ka a yen tuma mɛn na ko sanci ni sancikolo ni bandakan a ra lalɔ, a ka kojuu kɛ ikɔ tuunni, baa a ni a la ɲɛmɔɔilu ka ii jusu gbɛlɛya. \v 35 Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin de tɛrɛ. A ma sɔn ka Isirayɛlikailu bila sa ii ri wa. Wo kɛra ikomin Allabatala a tun ka kuma don Musa da rɔ ɲa mɛn ma. \c 10 \s Tɔrɔya Seyinnan: Tɔɔnkasailu ka Misirankailu tɔrɔya \p \v 1 Sancikolo ban kɔ jii la Misirankailu kan wo kɛ, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye wa Ferawuna tɛrɛn ye. Nde le ka a kɛ a ni a la ɲɛmɔɔilu jusu gbɛlɛyani, sa n di se n na tɔɔmasere kabannako ɲinilu kɛla ii ɲana. \v 2 Ka a la wo kan, nde le ka wo kɛ sa ai ri a fɔ ai denilu ni ai mamarenilu yɛ n ka tɔɔmasere kabannako mɛnilu kɛ Misirankailu tɛma ka ii dɔɔya ɲa mɛn ma. Ai bɛɛ ri a lɔn ko Allabatala le nde ri.» \p \v 3 Musa ni Haruna wara Ferawuna tɛrɛn ye, ka a fɔ a yɛ ko: «Heburuilu Maari Allabatala ka a fɔ ko: ‹I ri sɔn ka i fanmajii nde yɛ lon ɲuman? Ko i ye n na mɔɔilu bila sa ii ri wa n bato. \v 4 Ko ni i ka i ban n na mɔɔilu bila ko ma, ko n di tɔɔnkasailu lana i la jamana kɔndɔ sini. \v 5 Ko woilu ri siyaya ka yɔrɔ bɛɛ mira fɔɔ ka duu fin. Ko wo rɔ, ko mɔɔilu ti nala sela ka duu yen butun. Ko sancikoloilu ma sɛnɛfen mɛnilu tiɲan, tɔɔnkasailu ri wo bɛɛ dɔɔn. Ko jiri jiri ye sɛnɛ rɔ, tɔɔnkasailu ri wa firailu bɛɛ dɔɔn. \v 6 Ko ii ri i la bonilu fa, ka i la ɲɛmɔɔilu ni Misirankailu bɛɛ la bonilu fa. Ko n di kɛ tɔɔnkasa siyaman ba ri, i failu ni i benbailu ma mɛn ɲɔɔn yen kɛbi ii ka ii sii jamana kɔndɔ yan.›» Musa banni wo fɔla, a bɔra Ferawuna wara ka wa. \p \v 7 Ferawuna la ɲɛmɔɔilu ka a fɔ Ferawuna yɛ ko: «An fa, cɛɛ wo ri an tɔrɔ haan waati ɲuman? I ti sɔn ka ii la mɔɔilu bila wa, sa ii ri wa ii Maari Allabatala bato? Misiran da tiɲan, i ma wo ɲayen fɔlɔ wa?» \v 8 Wo rɔ, Ferawuna ka Musa ni Haruna kili ikɔ tuun, ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ye wa ai Maari Allabatala bato, kɔni yon ni yon watɔ?» \v 9 Musa ka a jabi: «An bɛɛ ri wa, den mɛsɛnilu wo, mɔɔbakɔrɔilu wo, cɛɛilu wo, musoilu wo, an bɛɛ ri wa. An na kolofenilu bɛɛ ri wa an bolo fanan, baa an watɔ sali ba le kɛla Allabatala yɛ.» \v 10 Ferawuna ka a fɔ ii yɛ ko: «Ka ai ni ai musoilu ni ai denilu bɛɛ bila sa ai ri wa, n ti sɔn wo ma habadan! Ai ye n janfa ko le rɔ. \v 11 Ɛɛn de! Cɛɛilu dɔrɔn ye wa Allabatala bato, baa ai ka wo le maɲininka.» Ferawuna ka Musa ni Haruna gbɛn wo rɔ, ka ii labɔ a wara. \p \v 12 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye i bolo kɔrɔta Misiran jamana kun na sa tɔɔnkasailu ri na jamana kɔndɔ. Ii ri na jamana kɔndɔ sɛnɛfen ni bin bɛɛ dɔɔn, mɛnilu tora ye sancikolo bolo kɔnin.» \v 13 Musa ka a la gbeleke kɔrɔta Misiran jamana kun na. Allabatala ka fɔɲɔ ba do lana ka bɔ telebɔ fan fɛ. Fɔɲɔ ka tele ni su bɛɛ kɛ tɛɛla. Wo duusa gbɛ da ka a tɛrɛn fɔɲɔ a ra tɔɔnkasailu lana. \v 14 Tɔɔnkasailu jɛnsɛnda ka Misiran yɔrɔ bɛɛ mira, ka i sii fan bɛɛ rɔ. Ii ka siya tɛrɛ kojuuya. Misirankailu tun ma wo ɲɔɔn yen fɔlɔ fewu. Ii ti nala wo ɲɔɔn yenna butun. \v 15 Tɔɔnkasailu ka duu bɛɛ mira fɔɔ ka a bɛɛ fin. Ii ka sɛnɛfenilu ni binilu bɛɛ dɔɔn, a ni jiridenilu bɛɛ. Sancikolo tun ma mɛnilu tiɲan, ii ka wo bɛɛ dɔɔn. Ii ma fira si to jiriilu la. Ii ma sɛnɛfen ni bin si to sɛnɛilu rɔ, mɛn ma dɔɔn. A kɛra wo ɲa le ma Misiran jamana yɔrɔ bɛɛ. \p \v 16 Ferawuna ka Musa ni Haruna kili i kɔrɔ, ka a fɔ ii yɛ ko: «Nde le ra kojuu kɛ ai Maari Allabatala la. N da kojuu kɛ ai fanan na. \v 17 Ai jaandi, ai ye yafa n ma mɛn fanan dɔ. Ai ye ai Maari Allabatala madiya n yɛ, sa a ri tɔrɔya juu ɲin mabɔ n na.» \v 18 Musa bɔra Ferawuna wara wo rɔ, ka wa Allabatala madiya. \v 19 Wo rɔ, Allabatala ka fɔɲɔ ba lana ka bɔ telebe rɔ. Fɔɲɔ wo ka tɔɔnkasailu ta ka wa ii lafili Kɔɔji Fararɔbin dɔ. Tɔɔnkasa kelen ma to Misiran jamana kɔndɔ. \v 20 Kɔni, Allabatala le ka Ferawuna jusu a ragbɛlɛya. A ma sɔn ka Isirayɛlikailu bila, sa ii ri wa. \s Tɔrɔya Kɔnɔndɔna: Dibi donda \p \v 21 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuunni ko: «I ye i bolo kɔrɔta san ma sa dibi ri don Misiran jamana kɔndɔ. Dibi wo ri bonya ka kɛ ikomin mɔɔ ri se a bolo maala a la.» \v 22 Musa ka a bolo kɔrɔta san ma. Dibi fin juu donda Misiran jamana bɛɛ rɔ ka tele sawa kɛ. \v 23 Tele sawa wo kɔrɔ, Misirankailu ma se ii ɲɔɔn yenna muumɛ. Ii si ma se bɔla bon na, kɔni Isirayɛlikailu siini tɛrɛ yɔrɔ yɔrɔ, kɛnɛya tɛrɛ ye yɔrɔ wo rɔ. \v 24 Ferawuna ka Musa kili ka a fɔ a yɛ ko: «Nba, ai ye wa Allabatala bato. Ai musoilu ni ai den mɛsɛnilu ri wa ai kɔfɛ, kɔni ai la kolofenilu ye to ai kɔma yan.» \v 25 Musa ka a fɔ ko: «Wo tɛ bɛn. Fo i ye a to an na kolofenilu ye wa an bolo, baa an di wo doilu kɛ sarakailu a ni doilu \f + \fr 10.25 \fr*\ft saraka janintailu kɔrɔ ye ko a ri wo janin ka a kɛ buurigbɛ ri\ft*\f*saraka janintailu ri an Maari Allabatala yɛ. \v 26 Fo an na kolofenilu ye wa an bolo. Hali an na kolofen kelen pe tɛ to an kɔma yan, baa an kɛtɔ doilu le kɛla saraka ri an Maari Allabatala yɛ, kɔni an di mɛn kɛ saraka ri a yɛ, an ti nala wo lɔnna fɔɔ an wa se ye tuma mɛn na.» \v 27 Allabatala kɔnin ka a kɛ Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin de tɛrɛ. Ferawuna ma sɔn ka Isirayɛlika bila, sa ii ri wa. \v 28 Ferawuna ka a fɔ Musa yɛ ko: «Bɔ n ɲakɔrɔ! I kana i lɔ n ɲakɔrɔ butun. I wa na i lɔ n ɲakɔrɔ lon lon, i ri faa wo lon!» \v 29 Musa ka a fɔ ko: «Ale le wo ri. N da wo mɛn. N tɛ i lɔ i ɲakɔrɔ butun.» \c 11 \s Tɔrɔya tannan: Allabatala ka a fɔ ko dencɛ fɔlɔilu ri sa \p \v 1 Nba, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «A ra to tɔrɔya kelen ma, n di mɛn la Ferawuna ni a la mɔɔilu kan. N wa wo la Ferawuna kan, a ri ai bila sa ai ri wa. Wo tuma a ri i gbɛn fewu. \v 2 I ye wa a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko ii bɛɛ ye ii siiɲɔɔ Misirankailu tara fen saninnaman ni fen wodigbɛlaman na.» \v 3 Allabatala ka Isirayɛlika la ko diya Misirankailu yɛ kosɛbɛ. Ferawuna la ɲɛmɔɔilu ni a la jamana kɔndɔ mɔɔilu bɛɛ tɛrɛ ye Musa bonyala kosɛbɛ fanan. \p \v 4 Musa ka a fɔ ko: «Allabatala ka a fɔ ko: ‹Su tala waati, n di tamin Misiran jamana kɔndɔ. \v 5 Dencɛ fɔlɔilu bɛɛ ri sa Misiran jamana kɔndɔ. Ale mɛn ye mansayala, a dencɛ fɔlɔ ti nala tola ye. Hali jɔnmuso mɛn ye kɔlɔn tuu kɛla ye, wo fanan dencɛ fɔlɔ ti nala tola ye. Ii bɛɛ ri sa. Ii la kolofenilu fanan den fɔlɔ cɛmanta wo fanan ti nala tola. \v 6 Mɔɔilu ri ii kule kan nabɔ kojuuya Misiran jamana fan bɛɛ rɔ. Wo ɲɔɔn ma kɛ fɔlɔ. A ɲɔɔn ti nala kɛla butun. \v 7 Kɔni a mankan tɛ kɛ Isirayɛlikailu wara. Hali wulu tɛ wonwon ii ma, wala ii la kolofenilu ma. Ai ri a lɔn wo rɔ ko Allabatala a ra dannafarabɔ don Misirankailu ni Isirayɛlika tɛma.›» \v 8 Musa ka a fɔ Ferawuna yɛ ko: «Ko wo wa kɛ, i la ɲɛmɔɔilu ri na ka ii la n kɔrɔ ka n madiya ko n ye bɔ Misiran jamana rɔ yan, nde ni n na mɔɔilu bɛɛ. Wo wa kɛ, n di bɔ jamana ɲin dɔ yan.» Musa banni wo fɔla, a mɔnɛni ba le bɔra Ferawuna wara ka wa. \p \v 9 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «Ferawuna tɛ sɔn ai la kuma ma. Wo ri kɛ sababu ri sa n di doilu la n na kabannakoilu kan Misiran jamana kɔndɔ.» \v 10 Musa ni Haruna ka kabannako woilu bɛɛ kɛ Ferawuna ɲakɔrɔ, kɔni Allabatala ka a kɛ Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin de tɛrɛ. A ma sɔn ka Isirayɛlikailu bila, sa ii ri bɔ a la jamana kɔndɔ. \c 12 \p \v 1 Nba, ka Musa ni Haruna to Misiran jamana kɔndɔ, Allabatala ka a fɔ ii yɛ ko: \v 2 «Ai ye karo ɲin jate ai la karo fɔlɔ ri. A ri kɛ ai la san damira karo ri. \v 3 Ai ye a fɔ Isirayɛlikailu bɛɛ yɛ ko: ‹Karo ɲin tele tan, cɛɛ bɛɛ ye saaden wala baden mira a la denbaya yɛ, denbaya kelen kolofen kelen, \v 4 kɔni ni denbaya mɛn mɔɔilu ma siya, ii ni ii siiɲɔɔilu ye dɛn kolofen kelen na, siiɲɔɔ mɛnilu sudunman ii la kɔnin. Ii ye kolofen do faa, mɛn di mɔɔilu bɛɛ bɔ. \v 5 Kolofen wo ye kɛ san kelen saaji wala bakɔrɔn di, fɛɛ tɛ mɛn na. \v 6 Ii ye kolofen wo lamara fɔɔ karo ɲin tele tan ni naanin. Wo lon, Isirayɛlikailu bɛɛ ye ii ta faa fitiri waati. \v 7 Ii kɛtɔ kolofenilu sobo dɔɔnna bon mɛnilu kɔndɔ, ii ye kolofenilu jeli do ta ka a susa bonda fodufɛla filaman ni ii da kankun kan. \v 8 Ii ye sobo wo janin ka a dɔɔn su wo jɛrɛ rɔ. Ii ye wo ni buru fununbali ni fira kunamanta dɔɔn kelen di. \v 9 Ai kana a kɛndɛ dɔɔn. Ai kana a tibi ji la ka a dɔɔn. Ai ye a gbunturun de janin, hali a kun, ni a gbɛlɛn, ni a kɔndafen bɛɛ. \v 10 Ai kana sobo a tɔ si lasii. Ni a tɔ tora sɔɔma, ai ye wo janin ka a kɛ buuri ri. \v 11 Ai ka kan ka sobo wo dɔɔn ɲa mɛn ma, wo le ɲin di: ai ye ai tɛsidi taama kanma, ka ai la sanbara don. Ai ye ai la gbeleke mira ai bolo. Ai ye ai kaliya sobo wo dɔɔnna. Allabatala la Taminkunna Sali le wo ri. \p \v 12 «‹Baa n di tamin Misiran jamana yɔrɔ bɛɛ rɔ su wo jɛrɛ rɔ ka Misiran jamana dencɛ fɔlɔilu ni kolofen den cɛmanta fɔlɔilu bɛɛ faa. N di jahadi la Misirankailu la batofenilu bɛɛ kan. Allabatala le nde ri. \v 13 Kɔni jeli mɛn susani bondailu la, wo ri kɛ tɔɔmasere ri ka a yiraka n na ko ai ye bon woilu le kɔndɔ. N wa jeli wo yen, n di tamin ai kun na. Wo rɔ, ka n to Misirankailu gbasila, kojuu si ti nala sela ai ma. \v 14 Lon ɲin ye kɛ ai bolo hankilijii lon ba ri kadawu. Ni wo lon sera san san, ai ye sali ba kɛ ka nde Allabatala bonya. Sali ko wo ye kɛ sariya banbali ri ai bolo, a ni ai bɔnsɔnilu bolo, mɛnilu natɔ ai kɔ.›» \s Buru Fununbali Sali \p \v 15 Allabatala ka a fɔ ikɔ tuun ko: «Ai ye buru fununbali dɔɔn tele wɔrɔnwula kɔrɔ. Wo tele fɔlɔ, ai ye lɛbɛn bɛɛ labɔ ai la bonilu la. Ni mɔɔ mɔɔ ka buru lɛbɛnniman dɔɔn tele wɔrɔnwula wo kɔrɔ, wo tii ri gbɛn ka bɔ Isirayɛlikailu rɔ. \v 16 A tele fɔlɔ, ai ye ai ladɛn ka nde Allabatala bato. A tele wɔrɔnwulana fanan, ai ye ai ladɛn ka nde Allabatala bato. Ai kana baara si kɛ tele woilu rɔ. Ka tibili kɛ ai jɛrɛ yɛ, n ma a fɔ wo ma. \p \v 17 «Ai ye Buru Fununbali Sali wo kɛ san san, baa wo lon jɛrɛ le rɔ, n ka ai labɔ Misiran ikomin kɛlɛden kuru. Wo le rɔ, ni wo lon sera san san, ai ye sali wo kɛ. Sali ko wo ye kɛ sariya banbali ri ai bolo, a ni ai bɔnsɔnilu bolo, mɛnilu natɔ ai kɔ. \v 18 San karo fɔlɔ ɲin, ka bɔ tele tan ni naanin fitiri waati ka wa se tele muwan ni kelen fitiri waati, ai kana buru lɛbɛnniman dɔɔn, fo buru fununbali. \v 19 Tele wɔrɔnwula woilu bɛɛ kɔrɔ, lɛbɛn si kana yen ai la bonilu la. Ni mɔɔ mɔɔ ka buru lɛbɛnman dɔɔn, wo tii ri gbɛn ka bɔ Isirayɛlikailu la dɛkuru rɔ. Ni a kɛra londan di, ni a kɛra duuren di, a ri gbɛn ka bɔ Isirayɛlikailu la dɛkuru rɔ. \v 20 Ai kana buru si dɔɔn, lɛbɛn ye mɛn dɔ. Ai wa ai sii yɔrɔ yɔrɔ rɔ, ai ye buru fununbali dɔɔn.» \s Musa ka Taminkunna Sali ɲafɔ Isirayɛlikailu yɛ \p \v 21 Musa ka Isirayɛlikailu la mɔɔbakɔrɔilu bɛɛ kili ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai bɛɛ ye wa sisen ka kolofen mɛsɛn mira ai la denbayailu yɛ ka a kannatɛɛ ka Taminkunna Sali kɛ. \v 22 Ai ye kolofen wo jeli kɛ muran do kɔndɔ. Jiri mɛn tɔɔ ko hisopi, ai ye wo bolo do sun jeli wo rɔ, ka jeli susa bonda lamininilu rɔ, a da kankun kan ni a bonda fodufɛla fila ma kɔnin. Mɔɔ si kana bɔ a la bon na fɔɔ sɔɔma. \v 23 Allabatala ri tamin Misiran jamana kɔndɔ ka Misirankailu dencɛ fɔlɔilu faa su rɔ. Ni a ka jeli yen a da kankun kan ni a bonda fodufɛla filaman ma, a ri tamin bon wo kun na. A ti sɔn niitɛɛ mɛlɛka ye don ai la bon woilu la ka ai dencɛ fɔlɔilu faa. \p \v 24 «Ai ni ai bɔnsɔnilu ye to sali ɲin kɛla san san haan kadawu. A ye sariya banbali le ri. \v 25 Allabatala ka lahidi ta ko a ri jamana mɛn di ai ma, ai wa se ye tuma mɛn na, ai ye sali ɲin kɛ. \v 26 Ni ai denilu ka sali ɲin kɔrɔ maɲininka ai la, \v 27 ai ye a fɔ ii yɛ ko: ‹An ye kolofen wo kɛla Taminkunna Sali saraka de ri ka Allabatala bonya. Ko ka an to Misiran, Allabatala nara ka Misirankailu dencɛ fɔlɔilu faa. Ko wo tuma, a taminda an na bonilu kun na ka an na denbayailu to ye.›» Nba, Musa banni wo bɛɛ fɔla, Isirayɛlikailu ka ii ɲakɔrɔ bɛn duu ma ka Allabatala bato. \v 28 Wo kɔ rɔ, ii bɔra ye ka wa a kɛ ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa ni Haruna yɛ ɲa mɛn ma. \s Dencɛ fɔlɔilu faara \p \v 29 Nba, duu talaman, Allabatala ka dencɛ fɔlɔilu bɛɛ faa Misiran jamana rɔ. Ka a damira Ferawuna jɛrɛ dencɛ fɔlɔ ma ka wa se fɔɔ kasodenilu dencɛ fɔlɔ ma, dencɛ fɔlɔ bɛɛ faara. Kolofenilu den fɔlɔ cɛmanilu bɛɛ faara fanan. \v 30 Ferawuna ni a la baaradenilu ni Misiran jamana mɔɔ bɛɛ kununda su wo rɔ. Mɔɔilu kule kan bɔra kojuuya Misiran yɔrɔ bɛɛ rɔ, baa bon si ma to saya ma kɛ yɔrɔ mɛn na. \s Isirayɛlikailu bɔra Misiran \p \v 31 Su kelen wo rɔ, Ferawuna ka Musa ni Haruna kili ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ye ai wuli ka bɔ n na mɔɔilu tɛma, ai ni Isirayɛlikailu bɛɛ. Ai ye wa Allabatala bato ikomin ai ka a fɔ ɲa mɛn ma. \v 32 Ai ye ai la kolofenilu bɛɛ fanan ta ikomin ai ka a fɔ ɲa mɛn ma. Ai ye wo bɛɛ ta ka wa! Ai ye duwawu kɛ n yɛ fanan.» \p \v 33 Misirankailu gbɛdɛnda Isirayɛlikailu la ko ii ye bɔ Misiran jamana rɔ jona, baa Misirankailu ka a fɔ ko: «Ni ii ma bɔ yan, an bɛɛ ri faa.» \v 34 Wo rɔ, Isirayɛlikailu ka buru janinbaliilu ta ka wo la buru gbasi muranilu rɔ, kɔni ii ma lɛbɛn si kɛ buru wo rɔ. Ii ka muran woilu lasidi faanin dɔ ka woilu sii ii kanbankun kan. \v 35 Isirayɛlikailu ka Misirankailu tara fen saninnaman ni fen wodigbɛlaman ni faaninilu la ikomin Musa tun ka a fɔ ii yɛ ɲa mɛn ma. \v 36 Allabatala ka Isirayɛlikailu la ko diya Misirankailu yɛ. Wo rɔ, Isirayɛlikailu ka fen fen tara Misirankailu la, woilu dira ii ma. Isirayɛlikailu ka Misirankailu bolokolonya ten de fewu! \p \v 37 Isirayɛlikailu bɔra Ramɛsisi so kɔndɔ ka wa Sukɔti so kɔndɔ. Mɛnilu tɛrɛ ye ii sen ma, woilu tun di mɔɔ waa kɛmɛ wɔɔrɔ ɲɔɔn bɔ. Musoilu ni den mɛsɛnilu ma dan. \v 38 Ii wara ii la kolofenilu ri ii bolo, saailu ni bailu ni nisiilu kɔnin. Woilu ka siya tɛrɛ. Siya gbɛrɛ mɔɔ siyaman wara ii fɛ fanan. \v 39 Isirayɛlikailu seni yɔrɔ do rɔ, ii tun bɔra Misiran buru janinbali mɛnilu ri, ii ka woilu wusu ka a kɛ buru fununbali ri ka a dɔɔn. Lɛbɛn tun tɛ buru woilu rɔ, ka a masɔrɔn Misirankailu tun ka Isirayɛlikailu labɔ Misiran jona. Wo le ka a kɛ, ii tun ma fɛrɛ sɔrɔn ka lɛbɛn kɛ buru wo rɔ, wala ka dɔɔnninfenilu rabɛn ii la taama kanma. \p \v 40 Nba, Isirayɛlikailu tun ka san kɛmɛ naanin ni san bisawa le kɛ Misiran jamana rɔ. \v 41 San kɛmɛ naanin ni san bisawa wo dafara lon mɛn na, wo lon kelen Allabatala a la mɔɔilu bɔra Misiran ikomin kɛlɛden kuru. \v 42 Allabatala ka a janto ii rɔ su wo rɔ, ka ii labɔ Misiran jamana rɔ. Wo rɔ, san san haan kadawu, Isirayɛlikailu bɛɛ ye si ɲana su wo rɔ baa su wo bilani a dan na Allabatala yɛ. \s Taminkunna Sali dɔɔnnin sariya \p \v 43 Allabatala ka a fɔ Musa ni Haruna yɛ ko: «Taminkunna Sali dɔɔnnin sariya le ɲin di. Lɔndan si kana wo saraka dɔɔn. \v 44 Ai ye jɔn mɛnilu sanna, woilu ri se a dɔɔnna ni ai ka ii faaninta kɛ fɔlɔ, \v 45 kɔni londan taminbatɔilu ni baaraden mɛnilu ye sarala, woilu si kana a dɔɔn. \p \v 46 «Ai wa saraka sobo wo rabɛn bon mɛn na, ai ye a dɔɔn bon wo kɔndɔ. Mɔɔ si kana bɔ sobo ri kɛnɛma. Ai wa sobo wo dɔɔn, ai kana a kolo si kadi. \v 47 Isirayɛlikailu bɛɛ ye Taminkunna Sali wo kɛla. \v 48 Ni londan do siini ai tɛma, mɛn ye a fɛ ka Taminkunna Sali kɛ ka Allabatala bonya, fo wo tii ni a wara cɛɛilu bɛɛ ye faaninta kɛ fɔlɔ. Ni wo kɛra, a ri se Taminkunna Sali kɛla ikomin Isirayɛlikailu. Cɛɛ mɛn ma faaninta kɛ, wo si kana Taminkunna Sali saraka dɔɔn. \v 49 Sariya kelen wo le ye Isirayɛlikailu ni londanilu bɛɛ kan.» \p \v 50 Awa, Isirayɛlikailu bɛɛ ka a kɛ ikomin Allabatala ka Musa ni Haruna jamari ɲa mɛn ma. \v 51 Wo lon kelen, Allabatala ka Isirayɛlikailu labɔ Misiran ikomin kɛlɛden kuru. \c 13 \s Den fɔlɔilu ye Alla ta le ri \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: \v 2 «Den fɔlɔ mɛnilu ye ai bolo, ai ye woilu bɛɛ di n ma ka ii kɛ n ta ri. Ni a kɛra muso muso dencɛ fɔlɔ ri, ni a kɛra kolofen kolofen den cɛmanta fɔlɔ ri, woilu bɛɛ ye kɛ n ta ri.» \s Buru Fununbali Sali \p \v 3 Nba, Musa ka a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko: «Ai ye ai hankili to lon ɲin dɔ, ai bɔra Misiran jɔnya rɔ lon mɛn dɔ, baa Allabatala ka ai labɔ yɔrɔ wo rɔ a la sebaya ba la. Wo le kosɔn, ai kana buru lɛbɛnman dɔɔn wo lon. \v 4 Ai bɔni bi le Abibu karo la. \v 5 Allabatala ka a kali ai benbailu yɛ ale jɛrɛ tɔɔ la ko a ri jamana do di ii ma, dɔɔnninta duman ye bɔla jamana wo rɔ a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma, li ni nɔnɔ a bɛɛ ye bɔla ye. Kanaankailu siini jamana wo kɔndɔ, a ni Hɛtikailu ni Amɔrikailu ni Hifikailu ni Jebusikailu. Allabatala wa ai ladon ye tuma mɛn na, karo ɲin ɲɔɔn wa se san san ai ye sali ɲin kɛ. \v 6 Ai ye buru fununbali dɔɔn tele wɔrɔnwula kɔrɔ. A tele wɔrɔnwulana lon, ai ye sali kɛ ka Allabatala bonya. \v 7 Ai ye buru fununbali dɔɔn tele wɔrɔnwula kɔrɔ. Buru lɛbɛnman a kana kɛ ai bolo. Lɛbɛn kana kɛ ai la jamana yɔrɔ si fanan dɔ. \v 8 Ai ye a ɲafɔ ai dencɛilu yɛ wo lon ko: ‹Allabatala ka ko ba kɛ n yɛ n bɔtɔla Misiran. Wo le ka a kɛ, n ye sali ɲin kɛla.› \v 9 A ri kɛ i la tɔɔmasere ri ikomin bololafen mɛn bilani i bolo la wala mɛn sidinin i tin na ka kɛ hankili bila fen di, ka ban ka Allabatala a la sariya kuma a ye to i da rɔ waati bɛɛ, ka a masɔrɔn Allabatala ka i labɔ Misiran a la sebaya bolo la. \v 10 Wo le rɔ, ai ye tola sali ɲin kɛla a waati wo la san san.» \s Dencɛ fɔlɔilu la ko \p \v 11 Musa ka a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ikɔ tuun ko: «Allabatala ka a kali ai benbailu yɛ ko a ri ai ladon Kanaan na duu kɔndɔ. A wa jamana wo kɛ ai ta ri tuma mɛn na, \v 12 ai ye ai dencɛ fɔlɔilu bɛɛ di Allabatala ma ka ii kɛ a ta ri. Ai la kolofenilu den cɛmanta fɔlɔilu bɛɛ ri kɛ Allabatala ta ri fanan. \v 13 Ni faliden de, ai ye saaden wala baden saraka wo nɔ rɔ ka faliden kunka. Ni ai tɛ a fɛ ka faliden wo kunka, ai ye wo kan kadi ka a faa. A fɛrɛ tɛ fo ai ye ai dencɛ fɔlɔilu bɛɛ kunka. \p \v 14 «Ai dencɛilu ri ai maɲininka lon do rɔ ko ai ye ko mɛn kɛla ɲin, ko wo kɛ kun a ye nfen di? Ii wa ai maɲininka wo ma, ai ye a fɔ ii yɛ ko: ‹Allabatala ka an nabɔ jɔnya rɔ Misiran jamana rɔ a la sebaya bolo la. \v 15 Ko Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin de tɛrɛ. Ko a ma sɔn ka an bila. Ko wo rɔ Allabatala ka Misirankailu dencɛ fɔlɔilu bɛɛ faa, ka Misirankailu la kolofenilu den cɛmanta fɔlɔilu bɛɛ fanan faa. Ko wo le rɔ, n ye kolofenilu den cɛmanta fɔlɔilu bɛɛ kɛla sarakafenilu ri Allabatala yɛ, ka n jɛrɛ dencɛ fɔlɔilu bɛɛ kunka.›» \v 16 Musa ka a fɔ ii yɛ ikɔ tuun ko: «Sali ɲin ye tɔɔmasere le ri, ikomin mɔɔ ye mɛn bilala a bolo la a ni a tin na sa a kana ɲina. Sali ɲin sababu la, an tɛ ɲinala ko Allabatala ka an nabɔ Misiran jamana rɔ a la sebaya bolo la.» \s Isirayɛlikailu bɔra Sukɔti ka wa Etan \p \v 17 Nba, Ferawuna ka Isirayɛlikailu bila sa ii ri wa tuma mɛn na, Alla ma ii lawa Filisitiilu la jamana sila kan. Sila wo sudunman, kɔni Alla ka a yen ko ni ii wara sila wo kan ka ye mɔɔilu wulitɔla yen ii kanma, ii ri silan ka ii hankili yɛlɛman ka ii kɔsɛ Misiran. \v 18 Wo rɔ, Alla ka ii lawa wula kɔndɔ la sila le kan, mɛn ye taminna ka wa Kɔɔji Fararɔbin fan fɛ. Isirayɛlikailu bɔra Misiran tuma mɛn na, ii rabɛnni tɛrɛ kɛlɛkɛ kanma. \p \v 19 Ii bɔtɔla, Musa wara Yusufu a kolo ri a bolo, baa sani Yusufu ye sa, a ka a fɔ a badenmailu yɛ ko sika tɛ a rɔ Alla ri na ii dɛmɛn. Ko a badenmailu ye ii kali a yɛ ko Alla wa ii labɔ Misiran jamana rɔ tuma mɛn na, ii ye a kolo ta ka wa woilu ri ii bolo. \p \v 20 Nba, Isirayɛlikailu bɔra Sukɔti ka wa ii daa makɛ wula tɔrɔfɛ, yɔrɔ mɛn tɔɔ ko Etan. \v 21 Allabatala tɛrɛ ye wala ii ɲɛ tuma bɛɛ. Tele rɔ, Allabatala sanfinnama ri a bilani ii ɲɛ ka sila yiraka ii la. Su rɔ, Allabatala tamɛlɛnnama a ri bila ii ɲɛ ka mɛlɛn bɔ ii ɲɛ. Wo rɔ, ii sera taamala su ni tele. \v 22 Tele tele, sanfinnama tɛrɛ ye mɔɔilu ɲɛ tuma bɛɛ. Su su, a tamɛlɛnnama tɛrɛ ye mɔɔilu ɲɛ tuma bɛɛ. \c 14 \s Isirayɛlikailu taminda Kɔɔji Fararɔbin a rɔ \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: \v 2 «I ye a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko ii ye ii kɔsɛ ka wa ii daa makɛ Pihahirɔti so dala, Mikidɔli so ni kɔɔji tɛma. Ii ye wa ii daa makɛ ye le, ka ii ɲabɛn Bahali-Sɛfɔn so la kɔɔji dala. \v 3 Ni ii ka wo kɛ, Ferawuna ri a fɔ ko: ‹Ii ra kɔndafili wula kɔndɔ, wadiya tɛ ii la wo kɔ.› \v 4 N di a kɛ Ferawuna jusu ri a ragbɛlɛya. A ri wuli wo rɔ ka ii kɔsaran, kɔni n di se Ferawuna ni a la kɛlɛdenilu la. Mɔɔilu ri n tando wo rɔ. N wa se woilu la, Misirankailu ri a lɔn ko nde le Allabatala ri.» Isirayɛlikailu ka a kɛ ikomin Allabatala ka a fɔ ii yɛ ɲa mɛn ma. \p \v 5 Awa, a fɔra Ferawuna yɛ tuma mɛn na ko Isirayɛlikailu ra wa, a ni a la ɲɛmɔɔilu miriya yɛlɛmanda. Ii ka a fɔ i ɲɔɔn yɛ ko: «An da nfen de kɛ ɲin di? Nfenna an sɔnda ii ye wa? Ii tɛ an bolo jɔnya la butun wo rɔ.» \v 6 Ferawuna ka a la sowontoroilu ni a la kɛlɛdenilu rabɛn Isirayɛlikailu kɔsaran kanma. \v 7 A ka sowontoro ɲuma kɛmɛ wɔɔrɔ ta ka woilu la Misiran sowontoro tɔilu bɛɛ kan. A ka kɛlɛden kuntii lasii sowontoroilu kelen kelenna bɛɛ kɔndɔ. \v 8 Allabatala ka a kɛ Ferawuna jusu a ragbɛlɛyanin de tɛrɛ. Wo rɔ, a ka Isirayɛlikailu kɔsaran. Wo tuma, ii ye bɔla Misiran jusulatɛɛ rɔ. \v 9 Misirankailu la sowontoroilu ni sofadenilu ni kɛlɛdenilu bɛɛ wara Isirayɛlikailu kɔ, ka woilu kɔsaran fɔɔ ka wa sudunya ii daa makɛ diya rɔ i kɔrɔ kɔɔji dala. Yɔrɔ wo ye Pihahirɔti so tɔrɔfɛ, ka ɲabɛn Bahali-Sɛfɔn so ma. \p \v 10 Isirayɛlikailu ka ii ɲa lɔ ka Ferawuna ni a la kɛlɛdenilu natɔla yen ii kanma. Woilu tun da sudunya ii la i kɔrɔ! Wo rɔ, Isirayɛlikailu silanda kojuuya ka ii makasi Allabatala yɛ ko a ye ii dɛmɛn. \v 11 Ii ka a fɔ Musa yɛ ko: «An su don yɔrɔ le tun tɛ sɔrɔnna Misiran wa? I nani an di an faa diya le wula kɔndɔ yan wo rɔ wa? Ni wo tɛ, i ka an nabɔ Misiran nfenna? \v 12 Ka an to Misiran, an ma a fɔ i yɛ ba ko ni an bɔra ye, ko su ɲin di an sɔrɔn? An ka a fɔ i yɛ ko i ye an to ten, ko an di to Misiran ye ka kɛ Misirankailu la jɔnilu ri, baa jɔnya wo ka fisa an na saya ri wula kɔndɔ yan.» \p \v 13 Musa ka ii jabi: «Ai kana silan. Ai ye makɔnɔni kɛ ikɔ tuun! Allabatala ri ai kisi ɲa mɛn ma bi, ai ri wo yen. Ai ɲa ye Misiranka mɛnilu la ɲin, ai tɛ woilu yen butun fewu. \v 14 Allabatala ri woilu kɛlɛ ai nɔ rɔ. Ai ye i sabari ka wo ragbɛ ikɔ tuun.» \p \v 15 Awa, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye i makasila n yɛ nfenna, ko n ye ai dɛmɛn? I ye a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko ii ye i wuli ka wa. \v 16 I ye i la gbeleke kɔrɔta kɔɔji kun na ka kɔɔji fara i ɲɔɔnna, sa Isirayɛlikailu ri tamin duu jaran ma kɔɔji nɔ rɔ. \v 17 Nde ri a kɛ Misirankailu jusu ri a ragbɛlɛya. Wo rɔ, ii ri don ai kɔ. Wo wa kɛ, n di se Ferawuna ni a la kɛlɛdenilu ni a la sowontoroilu ni a la sofadenilu bɛɛ la. Mɔɔilu ri n tando wo rɔ. \v 18 N wa se Ferawuna ni a la sowontoroilu ni a la sofadenilu bɛɛ la, ka n na gbiliya yiraka, Misirankailu a ri a lɔn ko nde le Allabatala ri.» \p \v 19 Alla la mɛlɛka mɛn tun ye wala Isirayɛlikailu ɲɛfɛ, wo taminda ii kɔfɛ. Sanfinnama fanan bɔra ii ɲɛfɛ ka tamin ii kɔfɛ. \v 20 Wo bilara Misirankailu ni Isirayɛlikailu tɛma. Su wo bɛɛ rɔ, dibi donda Misirankailu wara fan fɛ, kɔni kɛnɛ bɔra Isirayɛlikailu wara fan fɛ. Wo rɔ, Misirankailu ni Isirayɛlikailu ma ii madon i ɲɔɔn na su wo rɔ. \p \v 21 Musa ka a bolo kɔrɔta kɔɔji kun na. Allabatala ka fɔɲɔ ba lana ka bɔ telebɔ fan fɛ. Wo tɛɛra su muumɛ rɔ. Fɔɲɔ wo ka kɔɔji ta fɔɔ ka a tɛɛfara fila ri ka duu jaran bɔ a tɛma. \v 22 Isirayɛlikailu taminda ji tɛɛfaranin wo tɛma duu jaran kan. Ji layɛlɛnin tɛrɛ i ɲɔɔn kan ka kɛ ikomin jin ii bolokinin fan fɛ ni ii bolomaran fan fɛ. \p \v 23 Misirankailu ka ii kɔsaran. Ferawuna a la sofadenilu ni a la sowontoroilu bɛɛ donda kɔɔji tɛfaranin tɛma ka wa Isirayɛlikailu kɔ. \v 24 Suba ma, Allabatala tora tamɛlɛnnama ni sanfinnama a rɔ ka a ɲa lɔ Misiran kɛlɛdenilu rɔ. Ale ka a kɛ Misiran kɛlɛdenilu kɔndafilira piripara fɔɔ ka ii silan! \v 25 A ka ii la sowontoroilu sen bɔla. Ii wa ko gbɛlɛyara wo rɔ. Misirankailu ka wo yen tuma mɛn na, ii ka a fɔ i ɲɔɔn yɛ ko: «Allabatala ye an kɛlɛla Isirayɛlikailu yɛ. An ye an bori ka an bɔ yan, an ye ii to ye.» \p \v 26 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye i bolo kɔrɔta kɔɔji kun na, sa ji ri kadi ka jii Misirankailu ni ii la sowontoroilu ni ii la sofadenilu kan.» \v 27 Musa ka a bolo kɔrɔta kɔɔji kun na. Bandakada le tɛrɛ, kɔɔji ka a kɔsɛ a nɔ rɔ. Misirankailu tɛrɛ ye a fɛ ka ii bori ji ɲɔ rɔ, kɔni Allabatala ka a kadi ii kan. \v 28 Kɔɔji ka a kɔsɛ a nɔ rɔ ka sowontoroilu ni sofadenilu bɛɛ mira, Ferawuna a la kɛlɛdenilu bɛɛ kɔnin. Mɛnilu bɛɛ donda kɔɔji rɔ Isirayɛlikailu kɔ, woilu bɛɛ tora ji rɔ. Hali mɔɔ kelen pe ma bɔ a rɔ. \p \v 29 Isirayɛlikailu kɔnin tun ka ii taama duu jaran kan ka tamin kɔɔji tɛɛfaranin tɛma. Ji tun nayɛlɛra i ɲɔɔn kan ka kɛ ikomin jin de ii bolokinin fan fɛ a ni ii bolomaran fan fɛ. \v 30 Nba, Allabatala ka Isirayɛlikailu kisi Misirankailu ma wo lon. Isirayɛlikailu ka Misirankailu fureilu lani yen kɔɔji da la ye. \v 31 Allabatala ka fanka ba mɛn be Misirankailu kan, Isirayɛlikailu ka wo yen ii ɲa la. Wo rɔ, ii silanda Allabatala yɛ. Ii lara ale la, ka la a la jɔncɛ Musa fanan na. \c 15 \s Musa ni Isirayɛlikailu ka Alla tando \p \v 1 Nba, Musa ni Isirayɛlikailu ka kalaman bɔ kɛ Allabatala yɛ ko: \q «An di kalaman bɔ kɛ Allabatala yɛ \q baa a ra se a juuilu la fewu. \q A ra soilu ni kɛlɛdenilu bɛɛ lafili kɔɔji rɔ. \q \v 2 Allabatala ye fanka dila n ma. \q N ye kalaman ɲin bɔla ale le kosɔn. \q Ale le ra n kisi n juuilu ma. \q N Maari Alla le; n di a bato. \q N fa Maari Alla le; n di a bonya. \q \v 3 Allabatala ye ikomin kɛlɛkɛla fadiman. \q A tɔɔ le ko Allabatala. \q \v 4 Ale ra Ferawuna a la kɛlɛdenilu ni wo la sowontoroilu lafili kɔɔji rɔ. \q Hali Ferawuna a la jalatii fisamantɛilu tora Kɔɔji Fararɔbin wo rɔ. \q \v 5 Ji dunba wo ka woilu latunun fewu. \q Ii jiira ji kɔrɔ ikomin kabakurun. \b \q \v 6 Ee Allabatala, fanka jɛrɛ jɛrɛ ye i bolo la. \q I ra i juuilu mɔɲɔnkɔ fewu i bolo la! \q \v 7 I ra se i juuilu la ka ii halaki, \q ka bonya ba sɔrɔn wo rɔ. \q I mɔnɛra ka ii halaki, \q ikomin ta ye bin jaran janinna ɲa mɛn ma. \q \v 8 I ka fɔɲɔ labɔ i nun dɔ fanka la tuma mɛn na, \q jiilu ka ii ladɛn i ɲɔɔn kan. \q Ji mɛn tun ye woyenna, wo ka i lɔ ka kɛ ikomin jin. \q Ji dunba wo ka i lɔ kɔɔji tɛma ka a raja. \b \q \v 9 An juuilu ka a fɔ ko: ‹n di ii kɔsaran fɔɔ ka ii mira. \q Ko n di ii bolofenilu rafara an ɲɔɔn tɛma. \q Ko fen fen lɔɔ ye n na, ko n di wo bɛɛ ta. \q Ko n ni n na fanilu sɔmɔn n laa wo rɔ ka ii halaki.› \q \v 10 Kɔni Allabatala, i ka i dafɔɲɔ fɛ kɔɔji kan. \q Ji ka ii bɛɛ latunun. \q Ii jiira ji fankama wo kɔrɔ ikomin nɛɛfinbɔɔ. \b \q \v 11 Ee batofen gbɛrɛ ɲuman di kɛ ikomin Allabatala, mɛn ye i ɲɔɔn di? \q Ɛɛn de, i ɲɔɔn tɛ. \q Yon sɛniman wa ikomin ile? \q Nɔɔrɔ ye yon na ikomin ile? \q Yon ye kabannakoilu kɛla ikomin ile? \q \v 12 I ka i bolo rasɔmɔn dɔrɔn, \q dunuɲa ka an juuilu lakunun. \b \q \v 13 I ra i la mɔɔilu kunka. \q I ri i lɔ an ɲɔrɔ i la kaninteya la a ni i la sebaya la, \q ka wa i sii diya sɛniman dɔ. \q \v 14 Siya tɔilu ka wo kibaro mɛn tuma mɛn na, \q ii silanda fɔɔ ka yɛrɛyɛrɛ. \q Silan ba wo ka Filisitiilu mira. \q \v 15 Edɔmukailu la kuntiilu silanda kojuuya. \q Mowabukailu la ɲɛmɔɔilu yɛrɛyɛrɛra silan bolo ma. \q Kanaankailu jiitɛɛra fewu. \q \v 16 Ii silanda kojuuya fɔɔ ka yɛrɛyɛrɛ. \q Allabatala, ii ka i la sebaya yen tuma mɛn na, \q ii tora ii nɔ rɔ ikomin farakolo. \q Ii ma se foyi kɛla \q fɔɔ i la mɔɔilu banda taminna, \q i ka mɔɔ mɛnilu kunka jɔnya rɔ kɔnin. \q \v 17 Allabatala, i ye i la mɔɔilu ladonna i la jamana kɔndɔ, \q ka i lasii i la koyinkɛ lahidi kan, \q i ka mɛn suwandi ka a kɛ i jɛrɛ sii diya ri, \q i, Allabatala, i ka bon mɛn lɔ i jɛrɛ bato kanma. \q \v 18 Allabatala ri a la mansaya kɛ kadawu. \q \v 19 Baa, Ferawuna la sowontoroilu ni a la sofadenilu bɛɛ donda kɔɔji tɛɛfaranin tɛma tuma mɛn na, \q Allabatala ka kɔɔji kadi ka a jii ii kan ka ii bɛɛ latunun. \q Kɔni Isirayɛlikailu ka ii taama duu jaran kan ka tamin kɔɔji tɛɛfaranin tɛma.» \p \v 20 Nabi Miriyamu, Haruna kɔrɔmuso, wo ka sɛsɛ do ta a bolo. Isirayɛli muso tɔilu bɛɛ fanan ka doilu ta ka ii bila Miriyamu kɔ, ka sɛsɛilu fɔ ka don kɛ. \v 21 Miriyamu ka kalaman bɔ kɛ ka a fɔ ii yɛ ko: \b \q1 «Ai ye kalaman bɔ kɛ Allabatala yɛ, \q1 baa a ra se a juuilu la fewu. \q1 A ra soilu ni sofadenilu bɛɛ lafili kɔɔji rɔ.» \b \s Ji Kunanin ko rɔ \p \v 22 Nba, Musa ka Isirayɛlikailu ta ka bɔ Kɔɔji Fararɔbin dɔ. A lɔra ii ɲɔrɔ ka wa se Suri wula kɔndɔ. Ii ka tele sawa taama kɛ wula kɔndɔ, ii ma ji tɛrɛn ye. \v 23 Ii sera yɔrɔ do rɔ, mɛn tɔɔ ko Mara, kɔni ii ma se wo ji minna, baa a kunanin tɛrɛ. Wo le kosɔn, yɔrɔ wo tɔɔ lara ko Mara\f + \fr 15.23 \fr*\ft Mara wo kɔrɔ ye Heburu kan dɔ ko kunanin \ft*\f*. \v 24 Isirayɛlikailu wulira ka ii makasi Musa kan. Ii ka a fɔ ko: «An di nfen minna yan?» \p \v 25 Musa ka a makasi Allabatala yɛ, ko a ye a dɛmɛn. Allabatala ka jiri do yiraka a la. Musa ka jiri kunkundun wo ta ka a bila ji rɔ. Ji diyara kosɛbɛ! \p Ka ii to ye, Alla ka sariyailu di ii ma, ii ka kan ka taama ka bɛn mɛnilu ma. A ka ii kɔrɔbɔ ye fanan. \v 26 A ka a fɔ ii yɛ ko: «Ni ai ka i raja ka nde Allabatala kan natelen, ka taama ka bɛn n sawo ma, ka n na jamariliilu ni n na sariyailu bɛɛ labato, n ka jankarɔ mɛnilu la Misirankailu kan, n tɛ wo si la ai kan, baa n ye Allabatala le ri, mɛn ye ai lakɛndɛyala.» \p \v 27 Nba, Isirayɛlikailu bɔra Mara ka wa se Elimu. Kɔ yɔrɔ tan ni fila ni tamaroju biwɔrɔnwula tɛrɛ ye yɔrɔ wo rɔ. Ii ka ii daa makɛ ji da la ye. \c 16 \p \v 1 Isirayɛlikailu bɛɛ bɔra Elimu ka wa se Sin wula kɔndɔ. Yɔrɔ wo ye Elimu ni Sinayi koyinkɛ tɛ. Ii sera ye ka a tɛrɛn ii bɔ karo filana ni tele tan ni loolu ka bɔ Misiran. \v 2 Ka ii to wula kɔndɔ ye, Isirayɛlikailu bɛɛ wulira ka Musa ni Haruna makuma. \v 3 Ii ka a fɔ Musa ni Haruna yɛ ko: «Ni Allabatala tun ka an faa Misiran jamana rɔ, wo ka fisa ko ɲin di paaɔn, baa an tɛrɛ ye sobo sɔrɔnna Misiran, ka suman dɔɔn fɔɔ ka an wasa, kɔni ai ra na an di wula kɔndɔ yan sa an bɛɛ ri faa kɔnkɔ bolo.» \v 4 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «N di dɔɔnninfen najii ai ma. Lon lon, bɛɛ ri wa a la telenfen ta a rɔ. N di ii kɔrɔbɔ wo rɔ, ka a yen ni ii ri n kumakan natelen, wala ni ii tɛ a latelen. \v 5 Tele wɔɔrɔna wa se lɔɔkun lɔɔkun, ii ye wa dɔɔnninfen wo do ta ka na a tibi, ii ye wo siyaya ka a kɛ lon tɔilu ta ɲɔɔn fila ri.» \v 6 Musa ni Haruna ka a fɔ Isirayɛlikailu bɛɛ yɛ ko: «Bi wura fɛ, ai ri a lɔn ko Allabatala de ka ai labɔ Misiran jamana rɔ. \v 7 Sini sɔɔma, ai ri Allabatala la nɔɔrɔ yen ai ɲa la, baa ai ka kuma mɛnilu fɔ Allabatala ma, a ka woilu mɛn. Nfenna ai ye ai kuma mɛsɛn kɛla nde ni Haruna ma? Andeilu tɛ foyi ri.» \v 8 Musa ka a fɔ ko: «Allabatala a ri sobo di ai ma wura la, ai ri wo dɔɔn. Sɔɔma, a ri dɔɔnnin gbɛrɛ di ai ma, ai ri wo dɔɔn fɔɔ ka ai fa, baa ai ka kuma mɛsɛn mɛnilu fɔ a ma, a ka wo bɛɛ mɛn. Ai ye mɛn fɔla, ai tɛ wo fɔla andeilu ma, baa andeilu tɛ foyi ri. Ai ye wo fɔla Allabatala de ma.» \p \v 9 Musa ka a fɔ Haruna yɛ ko: «I ye a fɔ Isirayɛlikailu bɛɛ yɛ ko ii ye na ii ladɛn yɔrɔ kelen dɔ Allabatala ɲakɔrɔ, baa ii ra kuma mɛsɛn mɛnilu fɔ ale ma, a ra wo bɛɛ mɛn.» \v 10 Nba, ka Haruna to kumala jama rɔ, ii ka ii ɲa lɔ ka Allabatala a la nɔɔrɔ yen banda rɔ wula kɔndɔ. \v 11 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: \v 12 «Isirayɛlikailu ra kuma mɛsɛn mɛnilu bɛɛ fɔ n ma, n da wo mɛn. I ye a fɔ ii yɛ ko: ‹Ai ri sobo dɔɔn wura la. Ko sɔɔma, ko ai ri fa dɔɔnnin gbɛrɛ la. Ko ai ri a lɔn wo rɔ ko nde le ai Maari Allabatala ri.›» \v 13 Nba, wura fɛ, wɔlɔ siyaman ba jiira ka i sii Isirayɛlikailu daa makɛ diya. Sɔɔma konbi lara duu ma daa makɛ diya laminin fan bɛɛ rɔ. \v 14 Konbi wo jara tuma mɛn na, fen doilu buruburuni tora duu ma. A mɛsɛnman, a gbɛni. \v 15 Isirayɛlikailu ka wo yen tuma mɛn na, ii ka i ɲɔɔn maɲininka ko: «Nfen de ɲin di?» Baa ii ma a lɔn ko fen mɛn ye wo ri. Musa ka ii jabi: «Dɔɔnninfen de wo ri, Allabatala ka mɛn di ai ma. \v 16 Allabatala ka mɛn fɔ dɔɔnninfen ɲin na ko rɔ, wo le ɲin di. A ka a fɔ ko ai bɛɛ ye wa do ta, mɛn di ai la dɔɔnninta bɔ. Mɔɔ mɛn jate ye ai bolo bon na, ai ye wo sumanifen ɲa fila jate ta.» \p \v 17 Isirayɛlikailu ka a kɛ ikomin Allabatala ka a fɔ ɲa mɛn ma. Doilu ka siyaman ta, doilu ma siyaman ta. \v 18 Ii ka wo suman sumanifen na tuma mɛn na, ii ka a yen ko mɛnilu ka siyaman ta, woilu ta to ma to, mɛnilu ma siyaman ta, woilu ta ma dɛsɛ. Mɔɔ kelen kelenna tun ka jate mɛn ta, wo ka a la dɔɔnninta bɔ. \p \v 19 Musa ka a fɔ ko: «Mɔɔ si kana dɔɔnninfen wo tɔ lasii.» \v 20 Kɔni doilu ma ii tolo malɔ Musa la kuma wo la. Ii ka ii ta tɔ lasii. Tunbuilu donda wo rɔ. A suma bɔra kojuuya. Musa mɔnɛra ii kanma. \p \v 21 Nba, sɔɔma sɔɔma mɔɔilu ri wa dɔɔnninfen wo do ta, mɛn di ai la dɔɔnninta bɔ. Tele wa bɔ kosɛbɛ tuma mɛn na, dɔɔnninfen mɛn wa to duu ma, wo ri yelen ka tunun. \v 22 A tele wɔɔrɔna lon, mɔɔilu wara tele fila ta ta dɔɔnninfen wo rɔ. Mɔɔ kelen kelenna ta kɛra sumanifen ɲa naanin di. Jama ɲɛmɔɔilu wara wo ɲafɔ Musa yɛ. \v 23 Musa ka ii jabi: «Allabatala ka wo le fɔ. Sini, ai ye baara bila fewu. Ɲɔɲɔ lon de wo ri, mɛn bilani a dan na Allabatala yɛ. Ni ai ye a fɛ ka dɔɔnninfen mɛn wusu, ai ye woilu wusu bi. Ni ai ye a fɛ ka mɛn tibi, ai ye woilu tibi bi. Ai ye bi ta bɔ a la ka a tɔ kɛ sinin ta a ri.» \v 24 Ii ka a tɔ kɛ sinin ta ri ikomin Musa tun ka a fɔ ii yɛ ɲa mɛn ma. Wo duusa gbɛ, wo suma tun tɛ bɔla, tunbu tun ma don a rɔ. \v 25 Musa ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ka mɛn bila ye kunun, ai ye woilu dɔɔn bi, baa bi ye Ɲɔɲɔ lon de ri, mɛn bilani a dan na Allabatala yɛ. Ai tɛ dɔɔnninfen wo yen duu ma bi. \v 26 Tele wɔɔrɔ kɔrɔ, ai ri dɔɔnninfen wo do ta, kɔni tele wɔrɔnwulana lon ye Ɲɔɲɔ lon de ri. Ai tɛ foyi yen duu ma wo lon.» \v 27 Wo bɛɛ ni a ta, doilu bɔra ka wa dɔɔnninfen wo ɲinin diya tele wɔrɔnwulana lon. Ii ma foyi tɛrɛn ye. \v 28 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «Ai ri ai ban n na sariya a ni n na tɔn mafɛnɛ la haan waati ɲuman? \v 29 Ai ye ai hankili to a rɔ ko nde le ka Ɲɔɲɔ lon di ai ma. Wo le rɔ, tele wɔɔrɔna lon wa se, n di tele filana dɔɔnnin di ai ma. Tele wɔrɔnwulana lon wa se, bɛɛ ye to a wara. Mɔɔ si kana bɔ.» \v 30 Wo rɔ, ii bɛɛ ka baara bila ka i ɲɔɲɔn tele wɔrɔnwulana lon ma. \p \v 31 Isirayɛlikailu ka dɔɔnninfen wo tɔɔ la ko mana. A bɔni binkisɛ do le la, mɛn gbɛni. A duman ikomin dɛba mɛn nabɛnni li la. \v 32 Musa ka a fɔ ii yɛ ko: «Allabatala ka a fɔ ko: ‹ai ye dɔɔnninfen ɲin sumanifen ɲa fila lamara ai bɔnsɔnilu yɛ, mɛnilu natɔ ai kɔ. Ko n ka ai labɔ Misiran ka ai balo dɔɔnninfen mɛn na wula kɔndɔ, kosa ai bɔnsɔnilu ri wo yen ii ɲa la.›» \v 33 Musa ka a fɔ Haruna yɛ ko: «I ye daa do ta ka dɔɔnninfen wo sumanifen ɲa fila kɛ a kɔndɔ ka woilu bila Allabatala ɲakɔrɔ. A ri a lamara ka a kɛ sereya ri an bɔnsɔnilu yɛ.» \v 34 Haruna ka a kɛ ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. A ka mana kɛ daa kɔndɔ ka a sii tɔɔmasere kankira ɲɛfɛ a lamara kanma. \v 35 Isirayɛlikailu ka san binaanin kɛ mana wo dɔɔnna. Ii ka wo dɔɔn haan ii sera Kanaan jamana dan na, ii kɛtɔ ii siila jamana mɛn dɔ kɔnin. \v 36 Nba, ii tɛrɛ ye mana sumanna sumanifen mɛnilu ma, wo ɲa tan bɛnda sumanifen ba ɲa kelen de ma. Sumanifen ba wo tɔɔ le ko hɛfa. \c 17 \s Ji bɔra farakolo rɔ \p \v 1 Nba, Isirayɛlikailu bɛɛ bɔra Sin wula kɔndɔ ka wa ikomin Allabatala ka a fɔ ii yɛ ɲa mɛn ma. Ii ka i mataama dooni dooni fɔɔ ka wa se yɔrɔ do rɔ, mɛn tɔɔ ko Refidima. Ii ka ii daa makɛ ye, kɔni ii ma minninji tɛrɛn ye. \v 2 Wo le ka a kɛ mɔɔilu wulira ka Musa makuma ko: «Ai ye ji di an ma.» Musa ka ii jabi: «Ai ye nde makumala nfenna? Ai ye i tɛɛla Allabatala rɔ nfenna ka a kɔrɔbɔ?» \v 3 Kɔni ji lɔɔ tɛrɛ ye ii la kojuuya. Wo rɔ, ii wulira ka a kɛ Musa makuma ri. Ii ka a fɔ ko: «Nfenna i ka an nabɔ Misiran ka an ni an denilu ni an na kolofenilu bɛɛ faa ji lɔɔ bolo wa?» \v 4 Musa ka a dalakasi Allabatala yɛ ko: «N ka kan ka nfen kɛ mɔɔ ɲinilu yɛ? A ra to dooni ii ri n ton kaba la.» \v 5 Allabatala ka Musa jabi: «I ye Isirayɛlikailu la mɔɔbakɔrɔ doilu ta ka wa jama ɲɛfɛ. I la gbeleke ye wa i bolo, i ka Nili Ba gbasi gbeleke mɛn na. \v 6 N di n lɔ i ɲɛfɛ Horɛbu koyinkɛ farakolo do kan. I ye farakolo wo gbasi i la gbeleke la. Ji ri bɔ wo rɔ, mɔɔilu ri ji wo min.» Musa ka a kɛ wo ɲa kelen ma Isirayɛlikailu la mɔɔbakɔrɔilu ɲana. \p \v 7 Musa ka yɔrɔ wo tɔɔ la ko Meriba, ka a masɔrɔn Isirayɛlikailu ka sɔsɔli kɛ ye. A ka tɔɔ gbɛrɛ fanan la a la ko Masa, ka a masɔrɔn Isirayɛlikailu ka Allabatala kɔrɔbɔ ye le, ka a fɔ ko: «Allabatala ye an tɛma wa, wa a tɛ an tɛma?» \s Amalɛkikailu ka Isirayɛlikailu kɛlɛ \p \v 8 Nba, Amalɛkikailu wulira ka na Isirayɛlikailu kɛlɛ Refidima. \v 9 Wo rɔ, Musa ka a fɔ Josuwe yɛ ko: «I ye mɔɔ doilu suwandi, mɛnilu ri kɛlɛ kɛ an yɛ. Ai ye wa Amalɛkikailu kɛlɛ. Sini n di wa n lɔ tindi kan ye. Alla la gbeleke ri kɛ n bolo.» \v 10 Musa ka mɛn fɔ, Josuwe ka wo kɛ. A ni a la kɛlɛdenilu wara ka Amalɛkikailu kɛlɛ. Wo waati kelen, Musa ni Haruna ni Huri yɛlɛra tindi wo kan. \v 11 Musa wa a boloilu kɔrɔtani to tuma mɛn na, Isirayɛlikailu la kɛlɛdenilu ri nɔ sɔrɔn. Kɔni a wa a boloilu lajii tuma mɛn na, Amalɛkikailu ri nɔ sɔrɔn. \v 12 Kɔni Musa bolo fila bɛɛ ra kunda. Wo rɔ, Haruna ni Huri nara kabakurun do ri. Musa ka a sii wo kan. Ka a siini to, Haruna ni Huri ka a boloilu mira ka ii kɔrɔta. Do ka a bolokinin mira, do ka a bolomaran mira. Wo rɔ Musa boloilu kɔrɔtani tora haan tele be waati. \v 13 Wo le ka a kɛ, Josuwe ni a la mɔɔilu sera Amalɛkikailu la a la fanmuru la fewu. \p \v 14 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye ko ɲin sɛbɛ kitabu lamininnin dɔ sa mɔɔilu kana ɲina wo rɔ. I ye a karan Josuwe ɲana sa a ri a mɛn, baa n di Amalɛkikailu halaki fɔɔ dunuɲa mɔɔilu ri ɲina ii la ko la fewu.» \v 15 Musa ka saraka janin diya lɔ ka a tɔɔ la ko: «Allabatala ra se di n ma.» \v 16 Musa ka a fɔ ko: «Amalɛkikailu wulira Allabatala la mansaya kanma. Wo le rɔ, Allabatala ri ii kɛlɛ kadawu.» \c 18 \s Musa birancɛ Jɛtiro \p \v 1 Nba, Allabatala Alla tun ka mɛn bɛɛ kɛ Musa ni Isirayɛlikailu yɛ ka ii labɔ Misiran, wo fɔra Musa birancɛ Jɛtiro yɛ, mɛn ye Madiyankailu la sarakalasela ri. \v 2 Musa muso Sefora tɛrɛ ye a fa Jɛtiro bolo a wara, baa Musa tun ka a lawa ko a ye waati do kɛ ye. \v 3 Sefora dencɛ fila fanan tɛrɛ ye Jɛtiro bolo ye. Musa tun ka a dencɛ kelen tɔɔ la ko Kerisɔn, baa a ka a fɔ ko: «N ye londan de ri.» \v 4 A ka dencɛ do fanan tɔɔ la ko Eliyɛsɛri, baa a ka a fɔ ko: «N fa Maari Alla ra n dɛmɛn ka n bɔ Ferawuna bolo, mɛn tɛrɛ ye fɛrɛ ɲininna n ma ka n faa fanmuru la.» \p \v 5 Musa birancɛ Jɛtiro ka Musa muso ni a dencɛilu ta ka wa Musa tɛrɛn wula kɔndɔ. Wo tuma Musa ni Isirayɛlikailu daa makɛni Alla la koyinkɛ kɔrɔ. \v 6 Jɛtiro ka kela lawa Musa ma ko: «Nde, i birancɛ Jɛtiro, natɔ bɔla i tɔrɔfɛ. I muso ni a dencɛ fila natɔ a kɔfɛ.» \p \v 7 Wo rɔ, Musa wara a birancɛ kunbɛn diya. A seni ye, a ka i majii ka a fo, ka ban ka a sunbu. Ii ka foli di i ɲɔɔn ma. Ii banni wo la, ii wara don Musa la faaninbon na. \v 8 Allabatala ka ko mɛn bɛɛ kɛ Ferawuna ni a la mɔɔilu la Isirayɛlikailu dɛmɛn ko rɔ, Musa ka wo bɛɛ ɲafɔ a birancɛ yɛ. Isirayɛlikailu ka tɔrɔya mɛn bɛɛ sɔrɔn sila la, a ni Allabatala ka ii kisi ɲa mɛn ma, Musa ka wo fanan ɲafɔ a birancɛ yɛ. \p \v 9 Allabatala ka koɲuma mɛn bɛɛ kɛ Isirayɛlikailu yɛ, ka ii bɔ Misirankailu bolo ɲa mɛn ma ka ii kisi, Jɛtiro sɛwara wo bɛɛ la kosɛbɛ. \v 10 Jɛtiro ka a fɔ ko: «Tandoli ye Allabatala yɛ, mɛn ka ai bɔ Ferawuna bolo, ka a la mɔɔilu labɔ Misirankailu la fanka kɔrɔ. \v 11 N ka a lɔn sisen ko Allabatala ka bon batofen tɔilu bɛɛ ri, baa Misirankailu tɛrɛ jɛrɛdabayani Isirayɛlikailu ma; wo le kosɔn Alla ka Misirankailu halaki.» \v 12 Musa birancɛ Jɛtiro nara saraka ni saraka janinta di Alla ma. Haruna ni Isirayɛlikailu la mɔɔbakɔrɔilu bɛɛ nara ka dɔɔnnin kɛ Musa birancɛ fɛ Alla ɲakɔrɔ. \s Jɛtiro ka Musa lali \p \v 13 Wo duu sa gbɛnin, Musa wara i sii ka a kɛ mɔɔilu la kititɛɛ ri. Ka bɔ sɔɔma ma haan ka se wura la, jama lɔni tɛrɛ a laminin dɔ ka makɔnɔni kɛ. \v 14 Musa tɛrɛ ye mɛn bɛɛ kɛla mɔɔilu yɛ ɲin, a birancɛ ka wo yen. Wo rɔ, a ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye nfen kɛla ɲin di? Nfenna kosɔn ile kelen pe siini mɔɔilu la kititɛɛla yan? Ka bɔ sɔɔma ma haan wura la, jama bɛɛ lɔni i laminin dɔ ka makɔnɔni kɛ.» \v 15 Musa ka a birancɛ jabi: «N ye wo kɛla ka a masɔrɔn mɔɔilu ye nala n ma ka Alla diyanan ko lɔn. \v 16 Ni sɔsɔli wulira doilu tɛ, ii ri na wo fɔ n yɛ, n di wo kititɛɛ ii tɛma. N di ii lalɔnniya Alla la jamariliilu ni a la sariyailu la.» \p \v 17 Jɛtiro ka a fɔ ko: «I ye baarala ɲa mɛn ma, wo ma ɲi de. \v 18 I ri i jɛrɛ sɛɛ fewu, ka mɔɔilu fanan sɛɛ. Baara wo ka bon i kelen ma. I kelen ti se wo kɔrɔ. \v 19 I tolo malɔ n na kumakan na, n ye i lalila. Alla ye i dɛmɛn ka n na lalilikan mira. Ile ka kan ka kuma mɔɔilu tɔɔ rɔ Alla yɛ, ka ii la sɔsɔliilu lase a ma. \v 20 I ye ii karan Alla la jamariliilu ni a la sariyailu la. Ii ka kan ka sila taama ɲa mɛn ma, a ni ii ka kan ka ko mɛnilu kɛ, i ye woilu bɛɛ yiraka ii la. \v 21 Ka a la wo kan, i ye mɔɔ doilu suwandi jama bɛɛ tɛma, mɛnilu ri se ko la, mɛnilu fanan silanni Alla ɲɛ. Woilu ye kɛ mɔɔilu ri, jama lani mɛnilu la, mɛnilu sidini tuɲa la, dibirafen mira ma di mɛnilu yɛ. I ye mɔɔ woilu sii jama kun na. I ye doilu sii mɔɔ waa kelen kelen kun na, ka doilu sii mɔɔ kɛmɛ kɛmɛ kun na, ka doilu sii mɔɔ biloolu biloolu kun na, ka doilu fanan sii mɔɔ tan tan kun na. \v 22 Woilu ye mɔɔilu la sɔsɔliilu kititɛɛ lon lon. Ni kiti mɛn bonyara ii ma, ii ri na wo ri ile ma, kɔni ii ri sɔsɔli mɛsɛnilu kititɛɛ ye. Wo rɔ, i ri i lafɛrɛn dɔɔni, baa ii ri i dɛmɛn baara ba wo la. \v 23 Alla ye i jamarila mɛn na, ni i ka wo kɛ i ri se wo baara la. Mɔɔ bɛɛ la sɔsɔliilu ri ɲanabɔ wo rɔ, ii ri kɔsɛ ii wara jususuma dɔ.» \v 24 Nba, Musa ka a tolo malɔ a birancɛ la lalilikan na ka wo bɛɛ mira. \v 25 A ka mɔɔilu suwandi Isirayɛlikailu bɛɛ tɛma, mɛnilu ri se ko la, ka woilu sii jama kun na. A ka doilu lasii mɔɔ waa kelen kelen kun na, ka doilu lasii mɔɔ kɛmɛ kɛmɛ kun na, ka doilu lasii mɔɔ biloolu biloolu kun na, ka doilu fanan nasii mɔɔ tan tan kun na. \v 26 Woilu le tɛrɛ ye mɔɔilu la sɔsɔliilu kititɛɛla lon lon. Ni kiti mɛn gbɛlɛyara ii ma, ii ri na wo ri Musa ma, kɔni ii ri sɔsɔli mɛsɛnilu kititɛɛ ye. \p \v 27 Nba, wo kɔ, Musa ka sila di a birancɛ ma. Wo ka i kɔsɛ ka wa a la jamana rɔ. \c 19 \p \v 1-2 Nba, Isirayɛlikailu bɔra Refidima ka wa se Sinayi wula kɔndɔ. A karo sawana bɔra lon mɛn ii bɔni kɔ rɔ Misiran jamana rɔ, wo lon kelen ii sera Sinayi wula kɔndɔ. Ii ka ii daa makɛ koyinkɛ kɔrɔ wula kɔndɔ ye. \v 3 Musa yɛlɛra koyinkɛ kan, ka wa Alla labɛn. Allabatala tora koyinkɛ kun tɛma ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye kuma ɲin fɔ Yakuba bɔnsɔnilu yɛ, Isirayɛlikailu kɔnin. Ko: \v 4 ‹Ai jɛrɛ ka a yen ko n ka ai labɔ Misiran ɲa mɛn ma ka ai ta ikomin bibi ye a denilu tala a kawa na ɲa mɛn ma, n ka ai Isirayɛlikailu ta wo ɲa le ma ka na ai ri n ma yan. \v 5 Sisen, ni ai ka ai raja ka n kumakan natelen ka n na teriya bonya, n ka mɛn sidi an tɛma, ai ri kɛ n na mɔɔilu ri, mɛnilu duman n yɛ ka tamin siya tɔilu bɛɛ kan. Hali wo dunuɲa bɛɛ ye n ta le ri, \v 6 Aile, Isirayɛlikailu, ai ri kɛ mansaya sarakalaselailu ri, jamana sɛniman mɛn ye nde yɛ.› I ye wa kuma wo fɔ Isirayɛlikailu yɛ.» \p \v 7 Musa jiira koyinkɛ la ka wa Isirayɛlikailu la mɔɔbakɔrɔilu kili. Allabatala ka kuma mɛnilu jamari a la, a ka wo bɛɛ lase ii ma. \v 8 Mɔɔ woilu bɛɛ ladɛnnin ka Musa jabi: «Allabatala ka mɛnilu fɔ, an di wo bɛɛ labato.» Musa wara mɔɔilu la jabili di Allabatala ma. \v 9 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «N di na i ma banda do rɔ, sa n wa kuma i yɛ tuma mɛn na, mɔɔilu ri n kumakan mɛn ka la i la tuma bɛɛ.» \p Jama tun ka mɛn fɔ, Musa ka wo dantɛɛ Allabatala yɛ. \v 10 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye jii ka i kɔsɛ mɔɔilu ma, ka a fɔ ii yɛ ko bi a ni sini ii ye ii jɛrɛ sɛninya. I ye a fɔ ii yɛ ko ii ye ii la faanin fanan ko. \v 11 Ii ye ban ii rabɛnna sani sinikɛndɛ tɛ, baa sinikɛndɛ n di jii Sinayi koyinkɛ kun na mɔɔ bɛɛ ɲana. \v 12 I ye dan bila koyinkɛ laminin fan bɛɛ rɔ, ka a fɔ mɔɔilu yɛ ko ii ye a kɛ koɲuma, ii kana yɛlɛ koyinkɛ kan. Ii kana se koyinkɛ ma muumɛ. Mɔɔ mɔɔ wa se koyinkɛ ma, a ri faa! \v 13 Mɔɔ si kana a bolo maa mɔɔ wo la. Ii ye a ton kaba la ka a faa. Ni wo tɛ, ko ii ye a bon biɲɛ la ka a faa. Mɔɔ wo, kolofen wo, ni mɛn ka tɔn wo tiɲan, ii kana wo tii kɛndɛ to. Ii wa buru fɛ kan ba mɛn tuma mɛn na, ii ri se i madonna koyinkɛ la.» \p \v 14 Musa jiira ka bɔ koyinkɛ kan ka wa a fɔ mɔɔilu yɛ ko ii ye ii jɛrɛ sɛninya. Ii ka ii la faaninilu fanan ko. \v 15 Musa ka a fɔ ii yɛ ikɔ tuunnin ko: «Ai ye ban ai jɛrɛ rabɛnna sani sinikɛndɛ. Ai ni ai musoilu kana dɛn tele fila ɲin kɔrɔ.» \p \v 16 Nba, lon mɛn fɔni, wo lon telebɔ mɛn kɛni, banda a sankulu kan bɔra, sanfɛrɛnilu jiira fanan. Bandafin jiini tɛrɛ koyinkɛ kun dɔ. Buru fɛ kan ba do bɔra. Wo kɛni, mɔɔilu bɛɛ silanda kojuuya fɔɔ ka yɛrɛyɛrɛ daa makɛ diya ye. \v 17 Musa lɔra jama bɛɛ ɲɔrɔ ka bɔ daa makɛ diya ka wa Alla labɛn. Ii wara i lɔni koyinkɛ wo kɔrɔ. \v 18 Sinayi koyinkɛ fan bɛɛ kɛra sisi ri, baa Allabatala tun ni ta le jiira i ɲɔɔn fɛ koyinkɛ kun tɛma. Sisi ba tɛrɛ ye yɛlɛla ikomin fuuru. Koyinkɛ yɔrɔ bɛɛ yɛrɛyɛrɛra kojuuya. \v 19 Buru fɛ kan tora bonyala. Musa tɛrɛ ye kumala a ni Alla fanan tɛrɛ ye a jabila a kan na. \p \v 20 Allabatala jiira Sinayi koyinkɛ kun tɛma. A tora koyinkɛ kun tɛma ye ka Musa kili. Musa yɛlɛra. \v 21 A seni ye, Allabatala ka a fɔ a yɛ ko: «I ye jii ka i jaseremala mɔɔilu yɛ, sa ii kana tamin dan wo la ka na nde Allabatala ragbɛ. Ni wo tɛ, ii siyaman di faa. \v 22 Hali Alla sarakalasela mɛnilu ye ii madonna nde Allabatala la, fo ii ye ii jɛrɛ sɛninya le fɔlɔ. Ni wo tɛ, n di ii faa.» \v 23 Musa ka Allabatala jabi: «Mɔɔilu tɛ sɔnna yɛlɛla Sinayi koyinkɛ kan yan, baa i jɛrɛ ka i jaseremala an yɛ ko an ye dan kɛ koyinkɛ laminin dɔ ka koyinkɛ bɛɛ kɛ yɔrɔ sɛniman di.» \v 24 Allabatala ka a fɔ a yɛ ko: «I ye jii ka wa Haruna ta ka na a ri yan, kɔni Alla sarakalaselailu ni mɔɔ tɔilu kana tamin dan kan, ka yɛlɛ, ka na nde Allabatala ma de! Ni wo tɛ, n di ii faa.» \v 25 Musa jiira wo rɔ, ka wa mɔɔilu tɛrɛn ye ka kuma wo fɔ ii yɛ. \c 20 \s Alla la sariya tan \p \v 1 Wo kɔ rɔ, Alla ka kuma ɲin bɛɛ fɔ ko: \p \v 2 «Nde le i Maari Allabatala ri. Nde le ka ai labɔ Misiran ai tɛrɛ ye jɔnya la yɔrɔ mɛn. \p \v 3 «Ai kana batofen gbɛrɛ si bato nde kɔ. \p \v 4 «Ai kana bisiki si lɛsɛ ai jɛrɛ yɛ ka a bato. Fen mɛnilu ye sankolo rɔ wo, fen mɛnilu ye duu kan wo, fen mɛnilu ye ji rɔ wo, ai kana woilu si bisiki ladan. \v 5 Ai kana i majii wo si kɔrɔ ka a bato, baa nde le ai Maari Allabatala ri. N ye Alla keleyatɔ le ri. N ti sɔn ai ye fen gbɛrɛ si bato. Ni mɔɔ mɛn ka n nagboyaɲɛ ka a ban n dɔ, n di wo hakɛ bɔ wo tii rɔ, a ni a denilu a ni a mamarenilu a ni a tolomirailu rɔ, a ni woilu fanan denilu rɔ. \v 6 Kɔni ni mɔɔ mɛn ka n kanin ka n na jamariliilu sila taama, n di n na kaninteya yiraka wo la haan ka wa se a bɔnsɔn farɔkɛ waa kelenna ma. \p \v 7 «Ai kana ai Maari Allabatala tɔɔ fɔ fuu. Ni mɔɔ mɛn ka n tɔɔ fɔ fuu, nde Allabatala n di ko latɔn wo tii la. \p \v 8 «Ai ye ai hankili to Ɲɔɲɔ lon dɔ, ka wo bila a dan na nde Alla yɛ. \v 9 Ai ye baara kɛ tele wɔɔrɔ kɔrɔ, ka ai la ko bɛɛ kɛ, \v 10 kɔni tele wɔrɔnwulana ye Ɲɔɲɔ lon de ri, mɛn bilani nde ai Maari Allabatala yɛ. Ai kana baara si kɛ wo lon. Ai jɛrɛ, ai dencɛilu, ai denmusoilu, ai la jɔncɛilu, ai la jɔnmusoilu a ni ai la kolofenilu, woilu si kana baara kɛ wo lon. Hali londan mɛnilu siini ai wara, woilu kana baara si kɛ wo lon, \v 11 baa nde Allabatala le ka san dan ni duu dan ni kɔɔji fanan dan, a ni ii kɔndɔfenilu bɛɛ. N ka wo bɛɛ dan tele wɔɔrɔ le kɔrɔ, ka ɲɔɲɔ tele wɔrɔnwulana lon. Wo le rɔ, n ka tele wɔrɔnwulana baraka, ka a bila n yɛ ka a kɛ tele sɛniman di. \p \v 12 «Ai ye ai fa ni ai na bonya, sa ai ri si jan sɔrɔn jamana rɔ, ai Maari Allabatala ye jamana mɛn dila ai ma. \p \v 13 «Ai kana mɔɔ faa. \p \v 14 «Ai kana kaninkɛ kɛ. \p \v 15 «Ai kana suɲali kɛ. \p \v 16 «Ai kana kɛ sere juu ri, mɛn ye wuya lala a mɔɔɲɔɔn na. \p \v 17 «Ai kana ai nata la ai mɔɔɲɔɔ na bon fɛ. Ai kana ai nata la ai mɔɔɲɔɔ na muso fɛ, wala a la jɔncɛ, wala a la jɔnmuso, wala a la nisi, wala a la fali, wala a bolofen si.» \p \v 18 Awa, mɔɔilu tɛrɛ ye sankulu kan ni buru fɛ kan mɛnna. Ii tɛrɛ ye sanfɛrɛnilu yenna jiila koyinkɛ kan, ka sisi wulitɔ fanan yen koyinkɛ kan. Ii ka wo bɛɛ yen tuma mɛn na, ii silanda fɔɔ ka yɛrɛyɛrɛ. Wo rɔ, ii lɔni tora yɔrɔ jan. \v 19 Ii ka a fɔ Musa yɛ ko: «I jaandi, i jɛrɛ ye kuma an yɛ, an di an tolo malɔ i la, kɔni Alla kana kuma an yɛ, ni wo tɛ an bɛɛ ri faa.» \v 20 Musa ka ii jabi: «Ai kana silan, baa Alla ra na ka ai kɔrɔbɔ. A ye a fɛ ai ye kɛ Alla ɲɛsilanɲɛbailu ri sa ai kana kojuu kɛ.» \p \v 21 Nba, ka ii lɔni to wula jan na ye, Musa ka i madon sanfin wo la, Alla tɛrɛ ye sanfin mɛn dɔ. \v 22 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko: ‹ai ra a yen ai jɛrɛ ɲa la ko n tora san dɔ ka kuma ai yɛ. \v 23 Ai kana joo wodigbɛlamanilu wala joo saninnamanilu ladan ai jɛrɛ yɛ, ka woilu bato nde kɔ. \v 24 Ai ye banku ta ka saraka janin diya lɔ n yɛ. Ai ye ai la saa ni baa ni nisi mɛnilu kɛla saraka janintailu ni jususuma sarakailu ri, ai ye woilu kannatɛɛ ka ai di n ma saraka janin diya wo kan. N wa yɔrɔ yɔrɔ suwandi sa ai ri n bato ye, n di na ai tɛrɛn ye ka baraka don ai la ko rɔ. \v 25 Ni ai ka n na saraka janin diya do lɔ kaba la, ai kana a lɔ kaba malɛsɛninilu la. Ka a masɔrɔn, kaba malɛsɛnin di n na saraka janin diya manɔɔ. \v 26 Ai kana yɛlɛ yɛlɛdiyailu kan ka wa saraka bɔ, sani mɔɔ mɛnilu lɔni duu ma kana ai la fari makolonna yen ai la faanin ju kɔrɔ.›» \c 21 \s Sariya mɛnilu siira jɔnilu kosɔn \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuun ko: «I ye sariya ɲinilu fɔ Isirayɛlikailu yɛ. \v 2 Ni ai ka Heburu jɔncɛ san, a ye baara kɛ ai yɛ san wɔɔrɔ kɔrɔ. Kɔni a san wɔrɔnwulana wa se, ai ye a bila sa a ri wa. A ma kan ka foyi sara a bila ko rɔ. \v 3 Ni ai ka a san ka a tɛrɛn muso tɛ a kun, ai ye a kelen bila. Ni ai ka a san ka a tɛrɛn muso tii le a ri, ai ye a ni a muso bila. \v 4 Kɔni ni jɔncɛ wo muso ka denilu sɔrɔn a yɛ ka a tɛrɛn a jɔntii le ka muso wo di a ma, muso ni a denilu ri to jɔntii bolo. Jɔncɛ kelen di wa. \p \v 5 «Kɔni ni jɔncɛ ka a fɔ ko a jɔntii ni a muso ni a denilu duman a yɛ, ko wo le kosɔn a tɛ a fɛ a jɔntii ye a bila, \v 6 jɔntii ri wa jɔn di Alla ɲakɔrɔ. A ri wa jɔn di wo rɔ ka a lalɔ bonda la, wala bonda la jiri la, ka a tolo sɔɔ sɔɔlifen na. Wo rɔ jɔncɛ ri to baarala jɔntii yɛ a si bɛɛ kɔrɔ. \p \v 7 «Nba, ni cɛɛ do ka a denmuso feere ka a kɛ jɔnmuso ri, denmuso tɛ hɔrɔya ikomin jɔncɛilu ye hɔrɔyala ɲa mɛn ma. \v 8 Ni denmuso ma diya a jɔntii yɛ, mɛn ka a san a furu kanma, jɔntii ye a to denmuso fa ye a kunka. Jɔntii kana denmuso feere siya gbɛrɛ mɔɔ ma. Wo sariya tɛ a bolo, janfa le wo ri. \v 9 Ni jɔntii ka denmuso wo di a dencɛ ma, fɔɔ a ye a mira ikomin a denmuso. \v 10 Ni jɔntii ka jɔnmuso kɛ a muso ri, ka ban ka muso gbɛrɛ furu ka a la jɔnmuso kan, fo a ye jɔnmuso balo, ka a feriyabɔ, ka la a fɛ ikomin a darini a kɛla ɲa mɛn ma kɔrɔman na. \v 11 Ni jɔntii ma ko sawa wo kɛ jɔnmuso yɛ, jɔnmuso ri kanhɔrɔya ka wa a sankɔ sa a lasɛ la.» \s Kojuu mɛnilu ni saya ka kan \p \v 12 «Mɔɔ mɛn wa mɔɔ gbasi ka a faa, wo tii ye faa. \v 13 Kɔni ni mɔɔ ka mɔɔ faa ka a tɛrɛn a miriya tun tɛ a la ka a faa, kɔni Alla le ka a kɛ wo kɛra a bolo, mɔɔfaala wo ye i bori ka wa a makandan yɔrɔ do rɔ, n kɛtɔ mɛn yirakala ai la. \v 14 Ni mɔɔ do ka a lawuli a ma ka a mɔɔɲɔɔ faa kewuya la, ai ye wo tii mira ka a faa, hali ni a ra i bori ka wa a makandan n saraka janin diya rɔ. \p \v 15 «Ni mɔɔ mɛn ka a fa gbasi, wala a na gbasi, wo tii ye faa. \p \v 16 «Ni mɔɔ mɛn ka mɔɔ do sonya ka wa a ri, wo tii ye faa. Ni ai ka mɔɔ wo tɛrɛn a bolo, wala ni ai ka a tɛrɛn a ra mɔɔ wo feere, wo tii ye faa. \p \v 17 «Ni mɔɔ mɛn ka a fa wala a na danka, wo tii ye faa. \p \v 18-19 «Ni mɔɔ do ka a mɔɔɲɔɔ madimin kaba la wala a bolo la sɔsɔli rɔ, ka a kɛ sababu ri a mɔɔɲɔɔ wo lani ri to a la lafen kan ka mɛn, ai kana ko kɛ wo tii la fɔlɔ, fɔɔ ka makɔnɔni kɛ. Kɔ fɛ, ni madiminbatɔ ka gbeleke ta ka i wuli ka taama damira lu ma, a gbasila kana jalaki butun. Kɔni madiminbatɔ la baara lalɔ mɛn kɛra, a gbasila ye wodi bɔ ka wo sara madiminbatɔ yɛ. Ka a la wo kan, a ye a janto madiminbatɔ rɔ haan a wa kɛndɛya fewu. \p \v 20 «Mɔɔ wa a la jɔncɛ wala a la jɔnmuso gbasi gbeleke la, ni jɔn wo faara wo kosɔn, ko ye latɔn jɔntii la. \v 21 Kɔni ni jɔn wo ka tele kelen wala tele fila kɛ a ma faa, ko kana latɔn jɔntii la, baa a ta le jɔn di fasayi! \p \v 22 «Cɛɛ fila wa to kɛlɛla ka se muso kɔnɔma do ma, ka a kɛ sababu ri a moyira jona, ni muso ma madimin ba kɛ, mɛn sera a ma wo ri wodi bɔ. A ka kan ka wodi jate mɛn bɔ, muso tii ri wo fɔ, kɔni fɔɔ kititɛɛlailu wa sɔn jate wo ma. \v 23 Kɔni ni kojuu ka muso sɔrɔn, ai ye wo ta sara, nii ye sarala nii de la, \v 24 ɲa ye sarala ɲa le la, ɲin ye sarala ɲin de la, bolo ye sarala bolo le la, sen ye sarala sen de la. \v 25 Mɛn wa do majanin, ai ye wo fanan majanin. A wa do madimin, ai ye a fanan madimin. Mɛn wa mɔɔ gbasi ka yɔrɔ do funu, ai ye wo tii fanan gbasi ka yɔrɔ do funu. \p \v 26 «Ni mɔɔ do ka a la jɔncɛ wala a la jɔnmuso gbasi ka se wo ɲa ma ka a ɲa fuyen, fo a ye jɔn wo kanhɔrɔya. Wo ri kɛ ɲa wo sara ri. \v 27 Ni a ka a la jɔncɛ wala a la jɔnmuso gbasi ka wo ɲi bɔ a da rɔ, fo a ye jɔn wo kanhɔrɔya. Wo ri kɛ ɲi wo sara ri. \p \v 28 «Ni tora do ka cɛɛ wala muso sɔɔ ka a faa, ai ye tora wo bon kaba la ka a faa. Mɔɔ kana tora wo sobo dɔɔn. Kɔni ai kana tora tii jalaki wo rɔ. \v 29 Ni tora wo darini mɔɔilu sɔɔla, ka a tɛrɛn mɔɔilu ra wo fɔ a tii yɛ kɔni a ma sɔn ka a janto a rɔ, ni tora wo ka mɔɔ do sɔɔ ka a faa, ai ye tora wo bon kaba la ka a faa ka a tii fanan faa. \v 30 Kɔni ni sayabatɔ la denbaya ka a fɔ ko tora tii ye wodi bɔ sa a kana faa, tora tii ri wodi bɔ ka a nii kunka. Kɔni wodi jate mɛn fɔni, fo a ye wo bɛɛ sara le fasayi. \v 31 Ni tora ka mɔɔ do dencɛ wala denmuso sɔɔ, sariya kelen ɲin ye mɛn fɔla, ai ye wo kɛ. \v 32 Ni tora ka jɔncɛ wala jɔnmuso sɔɔ, tora tii ye wodi gbanan bisawa bɔ ka a di jɔn tii ma. Kɔni ai ri tora wo bon kaba la. \p \v 33 «Ni mɔɔ do ka ji lamara denka sen ka a da lakani to, ni wo tɛ a ka ji lamara denka kɔrɔ da lakani to, ni tora wala sofali nara be wo kɔndɔ, \v 34 denka tii ri kolofen sankɔ lasɛ kolofen tii ma. Kɔni kolofen wo sobo ri kɛ denka tii ta ri. \p \v 35 «Ni mɔɔ do la tora ka mɔɔ gbɛrɛ ta madimin fɔɔ a sara, nisi tii fila woilu ye dɛ ka tora kelen wo feere ka a sankɔ wodi rafara ii ɲɔɔn tɛ. Ii ri tora faani sobo fanan ratala ii ɲɔɔn tɛ. \v 36 Ni mɔɔilu tun ka a lɔn kɔrɔman ko tora wo darini torailu sɔɔla, kɔni a tii ma sɔn a jantola a rɔ, tora tii wo ye tora faani ɲɔɔn bɔ ka a di tora tii do wo ma. Tora faani wo ri kɛ a ta ri. \c 22 \p \v 1 Ni mɔɔ do ka nisi wala saa sonya ka a faa, wala ka a feere, a ye nisi loolu sara nisi kelen nɔ rɔ. Ni saa le, a ye saa naanin lasɛ saa kelen nɔ rɔ.» \p \v 2 «Ni mɔɔ do ka son dontɔla yen bon na su rɔ ka a gbasi ka a faa, wo tii tɛ jalaki mɔɔ faa ko rɔ. \v 3 Kɔni ni mɔɔ do ka son dontɔla yen ka a gbasi ka a faa ka a tɛrɛn tele ra bɔ, wo tii ri jalaki mɔɔ faa ko rɔ. Awa, ni son mirara, a ra fen mɛnilu sonya, fo a ye woilu bɛɛ sara le fewu. Ni wodi tɛ a bolo, fo a jɛrɛ ye feere ka a sɔnkɔ lasɛ fen tii ma. \v 4 Son wa nisi wala sofali wala saa sonya, ni mɔɔilu ra son mira ka a tɛrɛn kolofen kɛndɛ wo ye a bolo fɔlɔ, fo a ye wo ɲɔɔn fila lasɛ. \p \v 5 «Ni mɔɔ do ka a la kolofen bila sɛnɛ rɔ, wala rɛsɛnfɛ rɔ, ni kolofen wara a kun fɛ ka wa mɔɔ do la sɛnɛfen do dɔɔn, kolofen tii ye wo sara. Kolofen ka fen fen dɔɔn, kolofen tii ri wo ɲɔɔn sara ka bɔ a la sɛnɛfen ɲuma ɲumailu rɔ, wala a la rɛsɛn ɲuma ɲumailu rɔ. \p \v 6 «Mɔɔ mɛn wa ta su a wara, ni ta wo ka bin wɔninmanilu mira ka wa do la sɛnɛ rɔ ka sumansidi doilu janin, wala suman mɛnilu ma ka fɔlɔ, wala sɛnɛ bɛɛ, ta sula ye fen woilu bɛɛ sara. \p \v 7 «Ni mɔɔ do ka a la wodi wala a la bolofen doilu karifa a siiɲɔɔ la kɔni woilu sonyara a siiɲɔɔ na bon na, ni son mirara, son ye wo ɲɔɔn fila lasɛ. \v 8 Kɔni ni ii ma son yen, fo bon tii ye wa i lɔ Alla ɲana ka a kali ko a ma a siiɲɔɔ na bolofen wo sonya. \p \v 9 «Ni mɔɔ doilu ka sɔsɔli kɛ fen do kan, a kɛra nisi ri wo, a kɛra sofali ri wo, a kɛra saa ri wo, a kɛra faanin di wo, a kɛra fen fen di mɛn tununni, ni ii fila ye a fɔla ko a ta le ye fen wo ri, ii ye wa i lɔ Alla ɲakɔrɔ. Alla wa mɛn jalaki ko a jo tɛ, wo ri fen wo ɲɔɔn fila lasɛ a duɲɔɔn ma. \p \v 10 «Mɔɔ wa a la sofali wala a la nisi wala a la saa wala a la kolofen gbɛrɛ karifa a siiɲɔɔ do la, ni kolofen wo sara wala a madiminda, ni wo tɛ tiɲannilailu nara fo a kɔ ma, \v 11 fo siiɲɔɔ wo ye wa ka a kali Allabatala ɲana ko a ma ko si kɛ kolofen na. Kolofen tii ye diɲɛ wo ma. A siiɲɔɔ ti nala kolofen wo ɲɔɔn sarala wo rɔ. \v 12 Kɔni ni mɔɔ le tun ka kolofen sonya siiɲɔɔ wara, fo siiɲɔɔ ye kolofen wo ɲɔɔn nasɛ kolofen tii ma. \v 13 Ni waa rɔ sobo le tun ka kolofen mira ka a rafarafara, siiɲɔɔ ye na sobo tɔ wo ri ka a kɛ sereya ri. A tɛ wodi bɔ wo rɔ. \p \v 14 «Ni mɔɔ do ka kolofen sinkan a siiɲɔɔ ma, kɔni kolofen madiminda a tii kɔ, wala a sara, a tɛrɛ ye mɛn bolo, fɔɔ wo ye a ɲɔɔn sara le. \v 15 Kɔni ni ko kɛra kolofen na a tii ɲana le, mɛn ka kolofen wo sinkan a tii ma, wo tɛ a ɲɔɔn sara. Ni kolofen tii tun ka wodi sɔrɔn ka kolofen sinkan, ka a tɛrɛn kolofen da sa, fo a tii ye a wasa don sinkanni wodi wo rɔ. \p \v 16 «Ni cɛɛ ka sunkurun do yen, mɛn da a jɛrɛ kanda, mɛn fanan mamirani tɛ, ni cɛɛ ka sunkurun wo manɛɛn ka i la a fɛ, fɔɔ a ye furu nanfulu bɔ ka sunkurun wo furu. \v 17 Ni sunkurun wo fa ka i ban a dila cɛɛ wo ma, fo cɛɛ wo ye furu nanfulu bɛɛ bɔ le hali a ma denmuso sɔrɔn. Mɔɔilu ye jate mɛn bɔla ka sunkurun wo ɲɔɔn furu, mɛn kɔnin da a jɛrɛ kanda, fo cɛɛ ye jate wo bɔ. \p \v 18 «Muso mɛn ye subaya kɛla, ai kana sɔn wo ye to ɲenemaya rɔ. \p \v 19 «Ni mɔɔ do ni kolofen dɛra, ai ye mɔɔ wo faa. \p \v 20 «Mɛn wa batofen do sɔ, mɛn kɔnin tɛ nde Allabatala ri, wo tii ye faa. \p \v 21 «Ai kana kojuu kɛ londanilu la ka ii tɔrɔ kojuuya, baa ai fanan kɛra londanilu le ri Misiran jamana rɔ. \p \v 22 «Ai kana kojuu kɛ cɛsamusoilu ni faratanniilu la. \v 23 Ni ai ka ko kɛ ii la, ii wa ii makasi nde yɛ ko n ye ii dɛmɛn, n di n tolo malɔ ii kan na. \v 24 N di mɔnɛ ai kanma wo rɔ. N di a kɛ ai ri faa fanmuru la. Ai musoilu ri kɛ cɛsamusoilu ri. Ai denilu ri kɛ faratanniilu ri. \p \v 25 «Ni ai ka julu don dɛsɛbatɔ do la, ni a ye n na jama mɔɔ do ri, ai kana fen la wodi wo jate kan ka a kɛ ai la tɔnɔ ri. Julumuntii ye tɔnɔ ɲininna ten de. \v 26 Ni ai ka ai siiɲɔɔ na durukiba ta julu kun kɔrɔ, wura wura ai ye a lasɛ a ma, \v 27 baa wo kelen pe le ye a bolo. A wa a la su rɔ, a ri nfen kɛ a la birinkan di ni wo tɛ? Nba, ni a ka a makasi nde yɛ ko n ye a dɛmɛn, n di n tolo malɔ a kan na, baa hinatii le nde ri. \p \v 28 «Ai kana Alla mananin. Ai kana ai la kuntii danka. \p \v 29 «Ai wa suman ni rɛsɛnji mɛn sɔrɔn, ai ye n ta fan bɔ ka a kɛ saraka di. Ai kana kundasumaya wo kɛla. \p «Ai ye ai den fɔlɔilu di nde Allabatala ma. \p \v 30 «Ai ye ai la nisiden fɔlɔilu fanan di n ma wo ɲa, a ni ai la saaden fɔlɔilu. Ai ye a to kolofen den fɔlɔ woilu ye to ii nailu fɛ tele wɔrɔnwula kɔrɔ. Ii sɔrɔn tele seyin, ai ye ii di nde ma. \v 31 Ai ri kɛ n na mɔɔ sɛnimanilu le ri. Wo rɔ, waa rɔ sobo wa kolofen mɛn rafarafara, ai kana wo sobo dɔɔn. Ai ye wo lafili wuluilu kɔrɔ.» \c 23 \s Ai ye mɔɔilu mira telenbaya la \p \v 1 «Ai kana wuya lajɛnsɛn mɔɔilu tɛma. Ai wa kɛ sere ri kiti diya, ai kana wuya fɔ ka mɔɔ juu dɛmɛn. \v 2 Ai kana ai bila jama kɔ ka wa kojuu kɛ. Ai wa kɛ sereilu ri kiti diya, ai kana ai la sereya jɛnkɛ ka ai bila jama kɔ ka wuya fɔ. \v 3 Ni bolokolon nara kiti diya, ai kana wuya fɔ a la ko kininkinin kosɔn ka a dɛmɛn. \p \v 4 «Ni ai bɛnda ai juu la nisi ri, wala a la sofali ri, mɛn da tunun a ma, ai ye a mira ka wa a ri a tii ma. \v 5 Ni ai ka ai juu yen sila la, a la sofali beni a donin gbilin kɔrɔ, ai kana a to ye. Ai ye ai juu dɛmɛn a la sofali a lawulila. \p \v 6 «Bolokolon wa na kiti diya, fɔɔ ka wo la kiti tɛɛ telenbaya la. \v 7 Ai kana wuya la ai mɔɔɲɔɔ na kiti diya. Ai kana kiti gboya mɔɔ jalakibali la, wala mɔɔ telenni la, ka woilu faa, baa mɛn wa kojuu wo kɛ, n tɛ yafa wo ma. \v 8 Ai kana surɔfen mira, ka a masɔrɔn surɔfen de ye a kɛla mɔɔilu tɛ sɔn tuɲa yenna. Mɔɔ telenni ye kititɛɛ mɛnilu kɛla, surɔfen ye woilu tiɲanna. \p \v 9 «Ai kana londanilu tɔrɔ. Ai jɛrɛ ka a lɔn londanya ye ɲa mɛn ma, baa ai tɛrɛ ye londan de ri Misiran jamana rɔ.» \s San wɔrɔnwulana ni lon wɔrɔnwulana \p \v 10 «Ai ye sɛnɛ kɛ san wɔɔrɔ kɔrɔ, ka lanni kɛ ka suman nadon. \v 11 Kɔni a san wɔrɔnwulana, ai ye ai la duu wo to ye, ai kana a sɛnɛ. Bolokolon mɛnilu ye ai tɛma, woilu ri balo do sɔrɔn ye, baa suman doilu ri fɛrɛn a jɛrɛ ma. Bolokolonilu fanan wa mɛn to ye, waa rɔ soboilu ri wo dɔɔn. Ai ye wo ɲɔɔn kɛ ai la rɛsɛnfɛilu fanan dɔ, a ni ai la olibiye fɛilu rɔ. \p \v 12 «Baara kɛta mɛn wa kɛ ai ma, ai ye wo kɛ tele wɔɔrɔ kɔrɔ. Kɔni tele wɔrɔnwulana lon, ai kana baara si kɛ. Wo rɔ, ai la nisi ni ai la faliilu ri ii ɲɔɲɔ, a ni i la jɔnmuso la dencɛ ni londan mɛnilu siini ai wara. \p \v 13 «N ka mɛnilu bɛɛ fɔ ai yɛ, ai ye woilu bɛɛ labato fewu. Ai kana batofen gbɛrɛilu si bonya muumɛ. Mɔɔilu kana woilu tɔɔ mɛn ai da rɔ.» \s Dina sali lon ba sawa \p \v 14 «San san ai ye sali sawa kɛ ka n bonya. \p \v 15 «A waati wa se Abibu karo la, ai ye Buru Fununbali Sali kɛ, ka buru lɛbɛnta dɔɔn tele wɔrɔnwula kɔrɔ ikomin n ka a fɔ ai yɛ ɲa mɛn ma. Ai ye a kɛ ten, baa ai bɔra Abibu karo le la Misiran. Kɔni ai kana na n bato diya ni niilifen ma na ai bolo. \v 16 Ai ri Sumanka Sali kɛ san san. Wo tuma, ai ri ai la suman kura fɔlɔilu kɛ saraka ri, ai ra mɛnilu sɔrɔn ai la sɛnɛ rɔ. Ai wa ban sɛnɛ baarala san san ka suman nadon, ai ye Suman Nadon sali kɛ. \v 17 San san, ai la cɛɛilu bɛɛ ye na sali sawa ɲin kɛ n ɲakɔrɔ ka n bato, nde mɛn ye ai Maari Allabatala ri. \p \v 18 «Ai wa kolofen kɛ saraka ri ka wo jeli di n ma, ai kana buru fanan di n ma, lɛbɛn ye mɛn dɔ. Ai wa kɛ kolofen bɔla n yɛ sali tumana, wo ken kana su si. \v 19 San san ai wa suman kura fɔlɔ mɛnilu ka, ai ye na wo ɲuma ɲumailu ri ai Maari Allabatala a la bon na. \p «Ai kana badenni sobo tibi a na nɔnɔ la.» \s Alla ri a la jama dɛmɛn \p \v 20 «N di mɛlɛka lawa ai ma, mɛn di wa ai ɲɛ ka ai lakandan sila la. A ri ai lana jamana rɔ, n ka mɛn dabɛn ai yɛ. \v 21 Ai ye ai tolo malɔ mɛlɛka wo la ka a kumakan mira ka wo kɛ, baa a ye ko bɛɛ kɛla n tɔɔ le rɔ. Ai kana a masɔsɔ. Ni ai ka a sɔsɔ a ti nala yafala ai ma. \v 22 Kɔni ni ai ka ai tolo malɔ a la koɲuma ka n kumakan bɛɛ latelen, ai juuilu ri kɛ n juuilu ri, ai kɛlɛɲɔɔnilu ri kɛ n kɛlɛɲɔɔnilu ri. \p \v 23 «N na mɛlɛka ri wa ai ɲɛfɛ ka ai ladon jamana wo rɔ. Amɔrikailu siini ye, a ni Hɛtikailu ni Peresikailu ni Kanaankailu ni Hifikailu ni Jebusikailu, kɔni n di woilu halaki. \v 24 Ai kana i majii ii la batofenilu ɲɛ ka woilu bato. Ai kana i ladɛn ii la dina ko kɛɲailu rɔ. Ai ye ii la batofen bisikilu ratiɲan fewu. Ai ye ii la kaba lalɔni batotailu rakadikadi. \v 25 Ni ai ka ai Maari Allabatala bato, n di balo ɲuma ni ji siyaman di ai ma, ka jankarɔ mabɔ ai la. \v 26 Ai muso si kɔnɔ ti tiɲan ai la jamana rɔ. Muso si tɛ kɛ densɔrɔnbali ri. N di si jan di ai ma ka ai sabati. \p \v 27 «N di a kɛ, jamanailu bɛɛ mɔɔilu wa ai na ko mɛn, ii ri silan kosɛbɛ. Ai wa se yɔrɔ yɔrɔ, ye mɔɔilu ri kɔndafili ai ɲɛ kojuuya. Ai juuilu bɛɛ ri i bori ai ɲɛ. \v 28 N di dondoli kunbailu lawa ai ɲɛ ka Hifikailu ni Kanaankailu ni Hɛtikailu gbɛn. \v 29 Kɔni n ti nala woilu gbɛnna ai ɲɛ san kelen kɔrɔ, sa jamana rakolon kana to, baa waa rɔ soboilu kana siyaya ai ma ka ai tɔrɔ. \v 30 N di to mɔɔilu gbɛnna ai ɲɛ dooni dooni haan ai ye siyaya ka jamana wo bɛɛ mira ka a kɛ ai ta ri. \v 31 N di ai la jamana dan sii. A dan di bɔ Kɔɔji Fararɔbin ma ka wa se fɔɔ Filisitiilu la kɔɔji ma, ka bɔ Sinayi wula ma ka wa se fɔɔ Efirati Ba ma. N di jamana wo duurenilu don ai bolo, ka ii gbɛn ai ɲɛ. \v 32 Ai kana teriya don ai ni woilu tɛma, wala ai ni ii la batofenilu tɛma. \v 33 Ai kana sɔn mɔɔ woilu ye i sii ai la jamana kɔndɔ sani ii ri ai lɔ nde Allabatala hakɛ tala, baa ni ai ka ii la batofenilu bato, a ri kɛ ikomin ai ra mira miralifen na.» \c 24 \s Allabatala ka teriya sidi Isirayɛlika yɛ \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye na yɛlɛ koyinkɛ kan ka i madon n na, i ni Haruna ni Nadabu ni Abihu ni Isirayɛlika mɔɔbakɔrɔ biwɔrɔnwula. Ai kana ai madon bakɛ ka yɔrɔ jannin to an tɛma ka ai tinbirin ka nde bato. \v 2 Wo kɔ rɔ, ile kelen ye yɛlɛ koyinkɛ kun tɛma, ka i madon n na. A tɔilu kana na i madon n na. Jama fanan kana yɛlɛ koyinkɛ kan i kɔfɛ.» \p \v 3 Musa wara ka Allabatala la kuma ni jamariliilu bɛɛ lase jama ma. Mɔɔ bɛɛ ladɛnnin ka a fɔ ko: «Allabatala ka mɛn fɔ, an di woilu bɛɛ kɛ.» \v 4 Allabatala tun ka kuma mɛnilu fɔ, Musa ka wo bɛɛ sɛbɛ. Wo duusa gbɛ, Musa wulira sɔɔma jona ka saraka janin diya lɔ koyinkɛ kɔrɔ, ka ban ka kaba tan ni fila lalɔ, Isirayɛlika la kabila kelen kaba kelen. \v 5 A ka Isirayɛlika kanberen doilu lɔ saraka janintailu a ni jususuma saraka bɔla. Ii ka saraka janintailu bɔ ka woilu kɛ buuri ri, ka tora doilu bɔ ka woilu kɛ duɲɔɔnya saraka ri. \v 6 Musa ka saraka woilu jeli rafara fila ri, ka fan kelen kɛ muran kɔndɔ, ka fan kelen sadisadi saraka janin diya kan. \v 7 Alla tun ka teriya mɛn sidi ii yɛ, Musa ka wo kitabu ta ka a karan kan ba la jama ɲana. Jama ka a fɔ ko: «Allabatala ka mɛnilu fɔ, an di woilu bɛɛ latelen.» \p \v 8 Musa tun ka jeli mɛn kɛ muran kɔndɔ, a ka wo ta ka a sadisadi mɔɔilu kan. A ka a fɔ ko: «Allabatala ka teriya mɛn sidi a ni ai tɛ jamarili ɲinilu fɛ, jeli ɲin de ye wo siila.» \p \v 9 Nba, Musa ni Haruna wara yɛlɛ koyinkɛ kan, a ni Nadabu ni Abihu ni Isirayɛlika mɔɔbakɔrɔ biwɔrɔnwula. \v 10 Ii ka Isirayɛlika Maari Alla yen. Fen do tɛrɛ ye a sen kɔrɔ. A kɛni ikomin wo rabɛnni kuru bulemanilu le rɔ, mɛnilu tɔɔ ko safiri. Woilu nɔɔrɔ tɛrɛ ye ikomin san jɛrɛ nɔɔrɔ. \v 11 Alla ma kojuu kɛ Isirayɛlika la ɲɛmɔɔ woilu la. Ii ka Alla yen, ka dɔɔnnin kɛ ka ii min ye. \s Musa mɛnda koyinkɛ kan \p \v 12 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye yɛlɛ koyinkɛ kan, ka na i madon n na ka to ye. N di walan kabalamanilu don i bolo, n na sariya jamariliilu sɛbɛni mɛnilu kan, sa i ri jama karan woilu la.» \p \v 13 Musa ni a dɛmɛnba Josuwe wulira bɔ kanma ye. Musa yɛlɛra Alla la koyinkɛ kan. \v 14 Kɔni yani a ye bɔ ɲɛmɔɔilu fɛ, a ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ye an makɔnɔ yan, haan an wa na. Haruna ni Huri ri to ai fɛ. Ni sɔsɔli su su donda mɔɔilu tɛma, ii ye wa Haruna ni Huri tɛrɛn.» \p \v 15 Awa, Musa yɛlɛra koyinkɛ kan tuma mɛn na, banda ka koyinkɛ latunun. \v 16 Allabatala la gbiliya jiira Sinayi koyinkɛ kan ka to ye. Banda ka koyinkɛ latunun tele wɔɔrɔ kɔrɔ. A tele wɔrɔnwulana ma, Allabatala tora banda rɔ ka Musa kili. \v 17 Isirayɛlika mɛnilu tɛrɛ ye daa makɛ diya, woilu ka Allabatala la gbiliya yen koyinkɛ kun na. Wo kɛni ii ɲana ikomin ta ba ra koyinkɛ kun mira. \v 18 Musa donda banda rɔ, a yɛlɛra koyinkɛ kun tɛma. A ka su binaanin ni tele binaanin kɛ ye. \c 25 \s Isirayɛlika ye niilifen mɛnilu bɔla \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: \v 2 «I ye a fɔ Isirayɛlika yɛ ko ii ye na niilifenilu di n ma. Mɔɔ mɔɔ ye a fɛ ka fen do di, i ye wo mira n yɛ. \v 3 Ii la niilifenilu ka kan ka kɛ mɛnilu ri, woilu le ɲin: sanin, wodigbɛ, sulanɛɛ, \v 4 kari buleman, kari wulenman ɲalagbɛ, kari wulenman kadi kadi, a ni faaningbɛ ɲuma, baa si, \v 5 a ni saaji gbolo kolone wulenman ni gbolo kolonin ɲuma \f + \fr 25.5 \fr*\ft sobo su gbɛrɛilu mɛn sɛbɛni yan wo kɔrɔ ye sobo su mɛn ye kɔɔji rɔ\ft*\f*su gbɛrɛilu ni kasiya jiri. \v 6 Ii ye na olibiye tulu ri, mɛn di kɛ fitinailu rɔ. Ii ye na sumadiyalanilu fanan di, mɛnilu ri kɛ wusulan ni suwandili tulu\f + \fr 25.6 \fr*\ft Suwandili tulu wo ye kɛla mɔɔ wala fen kan ka woilu bila a dan na Allabatala yɛ. \ft*\f* rɔ. \v 7 Kabakuru mɛn tɔɔ ko onikisi, ai ye na wo ri, a ni kuru ragbɛlɛn gbɛrɛilu. Kaba woilu ri kara n sarakalasela la kɔkanbila durukini kan, a ni a la sisirɔ bɔrɔni kan. \v 8 Isirayɛlikailu ye faaninbon sɛniman do ladan n yɛ, sa n di n daa makɛ ii tɛma. \v 9 N di n daa makɛ faaninbon wo ni a kɔndɔ fenilu sawura yiraka i la. I ri a bɛɛ ladan ikomin sawura wo ye ɲa mɛn ma.» \s Teriya tɔɔmasere kankira \p \v 10 «Ai ye teriya tɔɔmasere kankira ladan kasiya jiri rɔ. A janya ye kɛ nunkan ɲa fila ni tala ri, a kɔndɔ ye kɛ nunkan ɲa kelen ni tala ri, a lɔ ye kɛ nunkan ɲa kelen ni tala ri. \v 11 Ai ye sanin jɛrɛwolo la a kɔndɔla ni a kɔkanna bɛɛ kan ka a jiri bɛɛ latunun. Ai ye a da kirinkirin bɛɛ kɛ sanin di. \v 12 Ai ye koyina saninnaman naanin nadan, ka woilu bila kankira sen naanin na, sen kelen koyina kelen. Wo rɔ, koyina fila ri kɛ kankira fan kelen fɛ, a tɔ fila ri kɛ fan do fɛ. \v 13 Ai ye gbelekeilu rabɛn kasiya jiri rɔ, ka sanin la woilu ma ka a jiri bɛɛ latunun. \v 14 Ai ye woilu don koyinailu rɔ teriya tɔɔmasere kankira fan fila bɛɛ rɔ, sa kankira ri se madonninna. \v 15 Gbeleke woilu donni ye to koyinailu rɔ. Ai kana woilu labɔ. \v 16 N kɛtɔ sereya mɛn sɛbɛla, i ye wo bila teriya tɔɔmasere kankira kɔndɔ. \p \v 17 «Ai ye julumun kafari dalatuun nadan sanin jɛrɛwolo la. A janya ye kɛ nunkan ɲa fila ni tala ri. A kɔndɔ ye kɛ nunkan ɲa kelen ni tala ri. \v 18 Ai ri serubɛn\f + \fr 25.18 \fr*\ft Serubɛn ye Alla la mɛlɛka su do le ri.\ft*\f* bisiki kelen kelen nadan datuun na a kun fila la. Ai ri woilu ladan sanin gbasinin dɔ. \v 19 Ai ye serubɛn bisiki kelen nadan kankira datuun na a kun kelen na, ka a tɔ kelen nadan dalatuun kun do wo la. Serubɛn bisiki fila ni kankira dalatuun bɛɛ ye ladan ka a kɛ fen kelen di. \v 20 Serubɛn sawura fila ri ɲabɛn ɲɔɔn ma, ka ii ɲa lɔni to julumun kafari datuun na. Ii kawailu ri layɛlɛ san ma, ka birin kankira datuun na kun na. \v 21 N kɛtɔ walan kabalaman fila mɛn dila ile ma, i ri woilu bila teriya tɔɔmasere kankira kɔndɔ ka a dalatuun ii ma. \v 22 N kɛtɔ n jɛrɛ yirakala i la teriya tɔɔmasere kankira datuun na sanma ye, serubɛn bisiki fila tɛma. N ye a fɛ Isirayɛlikailu ye taama ɲa mɛn ma, n di wo sariyailu bɛɛ di i ma ye le.» \s Alla daa makɛ faaninbon tabali \p \v 23 «Awa, ai ye tabali kelen nadan kasiya jiri rɔ. A janya ye kɛ nunkan ɲa fila ri, a kɔndɔ ye kɛ nunkan ɲa kelen di, a lɔ ye kɛ nunkan ɲa kelen ni tala ri. \v 24 Ai ye sanin jɛrɛwolo la tabali wo bɛɛ ma ka jiri bɛɛ latunun, ka a da kirinkirin bɛɛ kɛ sanin di. \v 25 Ai ye fɛrɛnilu kankan tabali la tabali fan bɛɛ la. Fɛrɛn woilu bonya ri bɛn bolo koyini naanin bonya ma. Ai ye dagbolo saninnaman kɛ fɛrɛn woilu la. \v 26 Ai ye koyina naanin nadan sanin dɔ, ka woilu kelen kelenna don tabali tonkon naanin na a sen kelen kelenna dafɛ. \v 27 Koyinailu ye lasudunya fɛrɛnilu la. Tabali ta gbelekeilu ri don koyina woilu rɔ sa tabali ri se madonninna. \v 28 Ai ye gbeleke fila ladan kasiya jiri rɔ, ka sanin la woilu kan ka jiri bɛɛ latunun. Gbeleke woilu ri kɛ tabali madoninfenilu ri. \v 29 Muran mɛnilu ri bila tabali kan, ai ye woilu ladan sanin jɛrɛwolo la. Wo doilu ri kɛ ikomin pileti ni kalamailu ni jilafɛilu ni daailu. N sarakalaselailu ri rɛsɛnji kɛ muran woilu kɔndɔ ka a labɔn ka a kɛ niilifen di. \v 30 Saraka buru ri bila tabali ɲin kan. Saraka buru ka kan ka kɛ n ɲakɔrɔ ye tuma bɛɛ.» \s Fitinasiifen \p \v 31 «Ai ye fitinasiifen ladan sanin jɛrɛwolo gbasinin dɔ. A sen ni a kala ye kɛ fen kelen di, a ni a fitinasii daaninilu ni a kuruilu ni a fɛrɛn bisikilu bɛɛ. \v 32 Bolon wɔɔrɔ ri bɔ a kala ma. Bolon sawa ri kɛ bolokinin fɛ, bolon sawa ri kɛ bolomaran fɛ. \v 33 Ai ye daani sawa ladan bolon kelen kelenna bɛɛ la, ka woilu kɛ amande\f + \fr 25.33 \fr*\ft Amande ye jiriden dɔɔnta le ri.\ft*\f* jiriden munuɲa ri, bɛɛ ni a kuruilu, bɛɛ ni a fɛrɛnilu. \v 34 Ai ye daani naanin nadan fitinasiifen kala la, ka woilu fanan kɛ amande jiriden munuɲa ri, bɛɛ ni a kuruilu, bɛɛ ni a fɛrɛnilu. \v 35 Bolon fila fila ye farala kala la yɔrɔ sawa mɛnilu rɔ, ai ye kuru kelen nadan kala la yɔrɔ woilu kelen kelenna bɛɛ kɔrɔ. \v 36 Fitinasiifen ni a kuruilu ni a bolonilu bɛɛ ri i ladan sanin jɛrɛwolo gbasinin dɔ. Wo bɛɛ ye kɛ fen kelen di. \p \v 37 «Ai ye fitina wɔrɔnwula ladan ka woilu sii fitinasiifen kan, sa ii ri a ɲɛfɛla layelen. \v 38 Ai ye fitina rabɔlanilu ni buurigbɛ kɛ fenilu ladan sanin jɛrɛwolo rɔ. \v 39 Fitinasiifen ni a muranilu bɛɛ ye ladan sanin jɛrɛwolo kilo bisawa la. \v 40 Musa, i ye a kɛ koɲuma. I ye baara ɲin bɛɛ kɛ ka a bɛn sawura ma, mɛn ye yirakala i la koyinkɛ kan yan.» \c 26 \s Alla daa makɛ faaninbon \p \v 1 «Ai ye n daa makɛ faaninbon nadan faanin jan tan na. Faanin woilu ye kɛ faaningbɛ ɲuma ri, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi ye mɛn na. Mɛn kusan faanin sɔɔla kosɛbɛ, wo ye serubɛn sawurailu ta ii kan. \v 2 Faanin tan woilu bɛɛ ye kanya. Ii janya ye kɛ nunkan ɲa muwan ni seyin di. Ii kɔndɔ ye kɛ nunkan ɲa naanin di. \v 3 Ai ye faanin loolu kara i ɲɔɔn na, ka a tɔ loolu fanan kara i ɲɔɔn na. \v 4 Faanin loolu mɛn karani i ɲɔɔn na, ai ye tonilu bila faanin looluna wo dagbolo la. Ai ye wo ɲɔɔn kɛ faanin tɔ loolu fanan na, mɛnilu karani i ɲɔɔn na. Ai ye ton woilu ladan kari buleman dɔ, \v 5 ka ton biloolu biloolu bila faanin fila wo dagbolo la, ka ii ɲa bɛn i ɲɔɔn ma. \v 6 Ai ye fendamirafen saninnaman biloolu ladan, ka woilu kelen kelenna bɛɛ don ton fila fila rɔ ka faanin fila woilu tuun i ɲɔɔn na. Wo rɔ, faaninbon muumɛ ri tuun i ɲɔɔn na ka kɛ fen kelen di. \p \v 7 «Ai ye faanin jan tan ni kelen nadan baa si la, ka ii kɛ faaninbon kunnabirin di. \v 8 Faanin tan ni kelen woilu bɛɛ ye kanya. Ii janya ye kɛ nunkan ɲa bisawa ri. Ii kɔndɔ ye kɛ nunkan ɲa naanin di. \v 9 Ai ye faanin loolu kara i ɲɔɔn na, ka faanin tɔ wɔɔrɔ kara i ɲɔɔn na. Faanin wɔɔrɔna ye rakunbɛn fila ri kunnabirin wo ɲɛfɛla rɔ. \v 10 Faanin loolu mɛnilu karani i ɲɔɔn na, ai ye ton biloolu bila faanin wo looluna dagbolo la. Faanin tɔ wɔɔrɔ mɛnilu fanan karani i ɲɔɔn na, ai ye ton biloolu bila wo wɔɔrɔna dagbolo la. \v 11 Ai ye fendamirafen sulanɛɛlaman biloolu ladan, ka woilu don faaninilu tonilu rɔ. Wo rɔ, faaninilu ri tuun i ɲɔɔn na ka kɛ fen kelen di. \v 12 Faanin tan ni kelen wo janya ri tamin bon janya kan. Faanin kelen talantɛ mɛn di to, ai ye a to wo ye jii bon kɔfɛ. \v 13 Faanin tan ni kelen wo bonya ri tamin bon bonya kan fanan. Faanin nunkan ɲa kelen di to faanin fan fila bɛɛ fɛ. Ai ye a to wo ye jii bon fan fila bɛɛ fɛ ka a bɛɛ datuun. \p \v 14 «Ai ye faaninbon kunnabirin nadan saaji gboloilu la, mɛnilu ra wulen, ka kunnabirin gbɛrɛ fanan nadan gbolo kolonin ɲumailu su gbɛrɛ la. Kunnabirin filana wo ri la saaji gbolo ta kan ka to a san fɛ. \p \v 15 «Ai ye kasiya jiriilu ta ka faaninbon damira jiriilu ladan, mɛnilu ri lalɔ ka faaninbon mira. \v 16 Woilu kelen kelenna bɛɛ janya ye kɛ nunkan ɲa tan di. Ii bonya ye kɛ nunkan ɲa kelen ni tala ri. \v 17 Ai ye tɛmala jiri fila bila jiri woilu tɛma, ka tɛmala jiri woilu ɲabɛn i ɲɔɔn ma. Faaninbon damira jiriilu bɛɛ ye ladan wo ɲa. \v 18-19 Faaninbon damira jiri muwan di lalɔ faaninbon tele kankan bolokinin dɔ. Ai ye woilu ladan, ka siifenju wodigbɛlaman binaanin fanan nadan, mɛnilu bilatɔ damira jiri woilu ju kɔrɔ, damira jiri kelen siifenju fila, baa sen fila mɛnilu ye damira jiriilu bɛɛ ma, woilu bɛɛ ye don siifenju rɔ, sen kelen siifenju kelen. \v 20-21 Faaninbon damira jiri muwan di lalɔ faaninbon tele kankan bolomaran dɔ fanan. Ai ye woilu ladan, ka siifenju wodigbɛlaman binaanin fanan nadan, jiri kelen siifenju fila. \v 22 Faaninbon damira jiri wɔɔrɔ ri lalɔ faaninbon telebe rɔ, bon kɔ ma kɔnin. Ai ye woilu ladan, \v 23 ka jiri fila fanan nadan, mɛnilu ri lalɔ bon kɔ ma ka kɛ faaninbon tonkonilu ri. \v 24 Tonkon jiri fila ɲinilu bɛɛ ye ladan jiri fila fila la, mɛnilu tansanni duu ma ka bɛn i ɲɔɔn ma san fɛ. Jiri fila kunilu ri mira i ɲɔɔn na koyina kelen na. Ai ye tonkon jiri fila bɛɛ ladan ten. \v 25 Wo rɔ, faaninbon damira jiri seyin kɛtɔ lalɔla bon kɔfɛ la muumɛ rɔ. Siifenju wodigbɛlaman tan ni wɔɔrɔ kɛtɔ bilala woilu kɔrɔ, jiri kelen siifenju fila. \p \v 26 «Ai ye gbeleke ladan kasiya jiri rɔ, mɛnilu ri kankan faaninbon damira jiriilu kan ka woilu ramira. Gbeleke loolu ri kankan faaninbon fan kelen damira jiriilu kan. \v 27 Gbeleke loolu ri kankan faaninbon fan do damira jiriilu kan. Gbeleke loolu fanan di kankan faaninbon kɔfɛ la damira jiriilu kan, bon telebe fan fɛ kɔnin. \v 28 Kankan gbeleke mɛnilu ri kɛ gbeleke loolu loolu woilu tɛma ta ri, ai ye woilu ladan sa ii ri bɔ faaninbon fan kelen tonkon do la ka wa se fan wo tonkon do ma. Ii ri don koyina saninnamanilu rɔ damira jiriilu talantɛ rɔ. \v 29 Ai ye sanin la faaninbon damira jiriilu kan ka jiri bɛɛ latunun, ka sanin la gbeleke kankantailu fanan kan ka jiri bɛɛ latunun. Ai ye koyina saninnamanilu ladan ka woilu kɛ faaninbon damira jiriilu la. Gbeleke kankantailu ri don woilu rɔ. \v 30 Nba, Musa, n ka mɛn yiraka i la koyinkɛ kan yan, i ye n na faaninbon lɔ ka a bɛn wo ma. \p \v 31 «Ai ye bon tatɛɛfaanin nadan faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi. Mɔɔ mɛn kusan faanin sɔɔla kosɛbɛ, wo ri serubɛn sawurailu ta a kan. \v 32 Ai ye tatɛɛfaanin dun samasen naanin nadan kasiya jiri la, ka sanin la woilu kan ka jiri bɛɛ latunun. Ai ye sɔɔlan saninnamanilu kɛ samasen woilu la, ka samasen sii siifenju wodigbɛlaman naanin kan, samasen kelen siifenju kelen. Ai ye tatɛɛfaanin dun sɔɔlan woilu la. \v 33 Ai ye tatɛɛfaanin wo dun samasenilu la fendamirafenilu kɔrɔ, ka teriya tɔɔmasere kankira sii faanin kɔfɛ. Faanin wo ri kɛ yɔrɔ sɛniman ni yɔrɔ sɛniman fisamantɛ dan fara bɔ ri. \v 34 Ai ye julumun kafari dalatuun sii teriya tɔɔmasere kankira kan yɔrɔ sɛniman fisamantɛ kɔndɔ. \v 35 Ai ye tabali sii tatɛɛfaanin ɲɛfɛ faaninbon tele kankan bolomaran fan fɛ, ka fitinasiifen lɔ faaninbon tele kankan bolokinin fan fɛ ka a ɲabɛn tabali la. \p \v 36 «Faanin mɛn di dun faaninbon donda la, ai ye wo ladan faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi. Mɛn kusan faanin sɔɔla, wo ye a sɔɔ ka a ɲa. \v 37 Ai ye kasiya jiri loolu ladan, ka sanin la woilu kan ka jiri bɛɛ latunun. Ai ye siifenju sulanɛɛlaman loolu ladan, jiri kelen siifenju kelen. Ai ye sɔɔlan saninnamanilu kɛ jiriilu la, ka donda faanin dun woilu la.» \c 27 \s Sarakabɔdiya ladan ko \p \v 1 «Ai ye saraka janin diya kelen nadan kasiya jiri rɔ, ka a lɔ kɛ nunkan ɲa sawa ri. A fan naanin bɛɛ ye kanya, ka a bonya ni a janya bɛɛ kɛ nunkan ɲa loolu ri. \v 2 Ai ye saraka janin diya tonkon kelen kelenna bɛɛ ladan ka ii kɛ kolofen kere la munuɲa ri. Ai ye sulanɛɛ la saraka janin diya yɔrɔ bɛɛ kan, ka a jiri bɛɛ latunun. \v 3 Ai ye buurigbɛ kɛ muranilu ladan, a ni buurigbɛ tafenilu ni jeli kɛ muranilu ni sobo sɔɔlanilu ni takisɛ kɛ fenilu. Ai ye saraka janin diya muran woilu bɛɛ ladan sulanɛɛlaman na. \v 4 Ai ye sansan sulanɛɛlaman nadan, ka koyina sulanɛɛlaman kelen kelen nadan a tonkon naanin na. \v 5 Ai ye sansan sulanɛɛlaman wo la dagbolo kɔrɔ saraka janin diya kɔndɔ, sa a ri bɔ saraka janin diya ju kɔrɔ yɔrɔ ka se a lɔ tɛmala rɔ. \v 6 Ai ye gbelekeilu rabɛn kasiya jiri rɔ saraka janin diya madonni kanma, ka sulanɛɛ la woilu yɔrɔ bɛɛ kan. \v 7 Ai wa kɛ saraka janin diya madonnila, ai ri gbeleke woilu don koyina sulanɛɛlamanilu rɔ saraka janin diya fan fila bɛɛ rɔ. \v 8 Ai ye saraka janin diya lɔ jiri fɛrɛnilu la ka a kɔndɔ rakolon to. Ii ye a lɔ ikomin n ka a yiraka i la ɲa mɛn ma ka i to koyinkɛ kan yan.» \s Alla daa makɛ faaninbon lukɔndɔla laminin ɲa \p \v 9 «Awa, ai ye n daa makɛ faaninbon naminin faaningbɛ ɲuma le la ka lukɔndɔla labɔ. Faaninbon tele kankan bolokinin fan fɛ, faanin janya ri kɛ nunkan ɲa kɛmɛ ri. \v 10 Faanin woilu ri damira samasen muwan bolo, mɛnilu siini siifenju sulanɛɛlaman muwan kan. Sɔɔlan wodigbɛlamanilu ni faanindun koyina wodigbɛlamanilu ye kɛ samasenilu la. \v 11 Faaninbon tele kankan bolomaran fan fanan ye rabɛn wo ɲa kelen ma. A laminin faaninilu janya ye kɛ nunkan ɲa kɛmɛ ri. Faanin woilu ri damira samasen muwan bolo, mɛnilu kelen kelenna bɛɛ siini a siifenju sulanɛɛlaman kan. Sɔɔlan wodigbɛlamanilu ni faanindun koyina wodigbɛlamanilu ye kɛ samasenilu la. \v 12 Faaninbon telebe fan fɛ, faanin janya ye kɛ nunkan ɲa biloolu ri. Faanin woilu ri damira samasen tan bolo, mɛnilu kelen kelenna bɛɛ siini a siifenju kan. \v 13 Faaninbon telebɔ fan fɛ, faanin janya ye kɛ nunkan ɲa biloolu ri. \v 14-15 Lukɔndɔla donda ri kɛ fan wo fɛ. Donda fan fila bɛɛ fɛ, faaninilu janya ri kɛ nunkan ɲa tan ni loolu ri. Faanin woilu ri damira samasen sawa sawa bolo, mɛnilu kelen kelenna bɛɛ siini a siifenju kan. \v 16 Faanin mɛn di bila lu donda jɛrɛ la, wo janya ye kɛ nunkan ɲa muwan di. Mɛn kusan faanin sɔɔ la, wo ye faanin wo rabɛn faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi. Faanin wo ri damira samasen naanin bolo, mɛnilu kelen kelenna bɛɛ siini a siifenju kan. \v 17 Sɔɔlan wodigbɛlamanilu ni faanindun koyina wodigbɛlamanilu ye kɛ lukɔndɔla laminin samasenilu bɛɛ la. Woilu kelen kelenna bɛɛ ye sii a siifenju sulanɛɛlaman kan. \v 18 Lukɔndɔla janya ye kɛ nunkan ɲa kɛmɛ ri. A bonya ye kɛ nunkan ɲa biloolu ri. A laminin faaninilu lɔ ye kɛ nunkan ɲa loolu ri. Woilu ye ladan faaningbɛ ɲuma la. Samasen siifenju ye dan sulanɛɛ la. \v 19 Faaninbon muranilu bɛɛ ye ladan sulanɛɛ la. Faaninbon ni a laminin faaninilu ri sidi bɔlɔ mɛnilu la duu ma, woilu fanan ye kɛ sulanɛɛ ri.» \s Tulu mɛn di kɛ fitinailu kɔndɔ \p \v 20 «I ye Isirayɛlikailu jamari ko ii ye na olibiye tulu ɲuma ɲuma ri, sa fitinailu ri se lamɛlɛnna waati bɛɛ. \v 21 Haruna ni a dencɛilu ye fitinasiifen sii n daa makɛ faaninbon kɔndɔ. Ii ri a sii tatɛɛfaanin ɲɛfɛ, teriya tɔɔmasere kankira siini mɛn kɔfɛ kɔnin. Fitinailu ye mɛlɛn n ɲakɔrɔ ye lon lon ka bɔ wura fɛ fɔɔ sɔɔma da la. Sariya le wo ri, Isirayɛlikailu ka kan ka mɛn nataama haan ka wa kadawu.» \c 28 \s Alla la sarakalaselailu la faanin dontailu \p \v 1 Alla ka a fɔ ko: «Musa, i ye i kɔrɔcɛ Haruna kili ko a ye na, a ni a dencɛilu Nadabu ni Abihu ni Elasari ni Itamari. I ri ii bɔ Isirayɛlikailu rɔ ka ii bila a dan na, sa ii ri kɛ n sarakalaselailu ri ka wo baara kɛ n yɛ. \v 2 Ai ri faanin ɲuma ɲuma kara i kɔrɔcɛ Haruna yɛ, mɛn di bonya di a ma. Faanin wo ri kɛ fen sɛniman di. \v 3 Mɛnilu kusan karalila kosɛbɛ, n ka wo famunyali di mɛnilu ma kɔnin, i ye woilu kili. I ye a fɔ ii yɛ ko ii ye Haruna la faaninilu kara, a ri mɛnilu bila a kan na a lasii lon. Wo kɔ rɔ, a ri woilu bila a kan na ka n saraka baara kɛ. \v 4 Ii ye sisirɔ bɔrɔni ni kɔkanbila durukini kara, a ni durukiba ni wo duruki kɔrɔbila sɔɔni ni jalamu ni tɛsidilan. Ii ye faanin sɛniman woilu kara i kɔrɔcɛ Haruna ni a dencɛilu yɛ, baa woilu ri n na sarakalasela baara kɛ. \v 5 Ii ye faanin woilu kara faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la, a ni sanin na. \p \v 6 «Mɛnilu kusan bololabaara kɛla kosɛbɛ, woilu ye kɔkanbila durukini ladan. Ii ye a ladan faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la, a ni sanin na. \v 7 Kanbankun julu kelen kelen ye kɛ kɔkanbila durukini tonkon fila la, sa a ɲɛfɛla yɔrɔ ni a kɔfɛla yɔrɔ ri se tuunna i ɲɔɔn na. \v 8 Ii ye tɛsidilan sɔɔni ɲuma kɛ kɔkanbila durukini la. Tɛsidilan ni kɔkanbila durukini ri kɛ fen kelen di. Ii baaraɲa fanan ye kanya. Ii ye tɛsidilan nadan faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la, a ni sanin na. \v 9-10 Kabakuru mɛn tɔɔ ko onikisi, ai ye wo kabakurun fila ta ka Isirayɛli dencɛilu tɔɔ sɛbɛ woilu kan ka bɛn ii si kasabi ma. Ai ye tɔɔ wɔɔrɔ sɛbɛ kabakurun fɔlɔ kan, ka a tɔ wɔɔrɔ sɛbɛ kabakurun filana kan. \v 11 Ai ye Isirayɛli dencɛilu tɔɔ sɛbɛ kabakurun fila woilu kan ikomin sɛbɛli ye kɛla kabakurun kan ɲa mɛn ma ka a kɛ ɲanɔɔ di. Wo kɔ rɔ, ai ye kabakurun fila wo don fendamirafen saninnamanilu rɔ, kabakurun kelen fendamirafen kelen. \v 12 Wo wa kɛ, ai ye ii bila kɔkanbila durukini kanbankun julu fila la. Kabakurun woilu ri kɛ hankili bila fenilu ri Isirayɛlikailu la ko rɔ. Haruna wa faanin wo don, Isirayɛlikailu tɔɔ ri kɛ a kanbankun kan ka kɛ hankili bila fen di nde Allabatala ɲakɔrɔ. \v 13 Ai ye fendamirafen saninnaman fila ladan, kabakurun fila wo ri bila mɛnilu rɔ. \v 14 Wo wa kɛ, ai ye julu saninnaman fila ladan sanin jɛrɛwolo la. Ai ye woilu mɔrɔmɔrɔ ikomin julukisɛ ye mɔrɔmɔrɔla ɲa mɛn ma, ka ban ka ii nara kabakurun woilu fendamirafenilu la.» \s Sisirɔ bɔrɔni \p \v 15 «Mɛn kusan bololabaara kɛla kosɛbɛ, wo ye ko latɛɛ sisirɔ bɔrɔni ladan. A ye a ladan sanin na, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la, a ni faaningbɛ ɲuma la ikomin kɔkanbila durukini. \v 16 A wa lakadi ka a la ɲɔɔn kan a fan naanin bɛɛ ri kanya. A janya ni a bonya bɛɛ ri kɛ sinbiri ɲa kelen di. \v 17 A ye a masidi kabakurun sankɔgbɛlɛnilu la, ka woilu nara a la safa naanin na. A safa fɔlɔ ye kɛ saridiwan kuru ri, a ni topase kuru ni emerada kuru. \v 18 A safa filana ye kɛ karibunkili kuru ri, a ni safiri kuru ni jaman kuru. \v 19 A safa sawana ye kɛ jasinti kuru ri, a ni akate kuru ni ametisi kuru. \v 20 A safa naaninna ye kɛ kirisaliti kuru ri, a ni onikisi kuru ni jasipe kuru. Kuru woilu bɛɛ ye don fendamirafen saninnamanilu rɔ, kuru kelen fendamirafen kelen. \v 21 Kabakuru bɛɛ ladɛnnin ye kɛ tan ni fila ri, ka a bɛn Isirayɛlikailu la kabilailu jate ma. Ii tɔɔilu ye sɛbɛ nɛɛ la kabakurunilu kan, kabakurun kelen tɔɔ kelen. Tɔɔilu ye sɛbɛ ikomin tɔɔ ye sɛbɛla ɲa mɛn ma ɲanɔɔ kan. \p \v 22 «Ai ye julu saninnaman fila ladan, mɛnilu ri bila sisirɔ bɔrɔni la. Ai ye ii ladan sanin jɛrɛwolo la, ka ii mɔrɔmɔrɔ ikomin julukisɛ ye mɔrɔmɔrɔla ɲa mɛn ma. \v 23 Ai ye koyina saninnaman fila ladan, ka ii sidi sisirɔ bɔrɔni sanfɛ tonkon fila la. \v 24 Ai ye julu saninnaman woilu kunilu don koyina kelen kelenna rɔ sisirɔ bɔrɔni tonkon fila la, \v 25 ka ii kun gbɛrɛilu don fendamirafenilu la, ni a ye kanbankun julu fila la kɔkanbila durukini ɲɛfɛla rɔ. \v 26 Ai ye koyina saninnaman fila gbɛrɛ ladan ka woilu sidi sisirɔ bɔrɔni kɔfɛ yɔrɔ la a duuma fan tonkon fila la. \v 27 Ai ye koyina saninnaman fila gbɛrɛ ladan ka woilu sidi kɔkanbila durukini kanbankun julu fila ɲɛfɛla rɔ. Ai ye ii sidi julu woilu ju kɔrɔ kara diya dafɛ tɛsidilan kun dɔ. \v 28 Ai ye sisirɔ bɔrɔni koyinailu ni kɔkanbila durukini koyinailu bila i ɲɔɔn ma juluɲala bule la, sa sisirɔ bɔrɔni ri to a nɔ rɔ kɔkanbila durukini kan tɛsidilan kun dɔ. \p \v 29 «Haruna wa kɛ donna yɔrɔ sɛniman kɔndɔ tuma tuma, ko latɛɛ sisirɔ bɔrɔni ri kɛ a sɔn kan. Isirayɛli dencɛilu tɔɔ sɛbɛni kuruilu kan bɔrɔni wo kan. Tɔɔ woilu ri kɛ hankilibilafen di nde Allabatala ɲakɔrɔ kadawu. \v 30 I ye Urima ni Tumima bila sisirɔ bɔrɔni kɔndɔ, sa ii ri kɛ Haruna jusu kan a don tuma Allabatala ɲakɔrɔ yɔrɔ sɛniman kɔndɔ. Urima ni Tumima ye n kiti ɲinin fenilu le ri Isirayɛlikailu bolo. Haruna wa na a lɔ Allabatala ɲakɔrɔ tuma tuma yɔrɔ sɛniman kɔndɔ, fo woilu ye kɛ a sɔn kan.» \s Alla sarakalaselailu la faanin tɔilu \p \v 31 «Awa, Haruna ri kɔkanbila durukini bila durukiba mɛn kan, ai ye wo bɛɛ ladan faanin buleman na. \v 32 Ai ye kun don woo bɔ a tɛmala rɔ, ka faanin gbiliman kara woo laminin dɔ ka a kɛ dagbolo ri, sa durukiba kana fara. \v 33 Ai ye kerenati jiridenilu sawura ta kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la durukiba sen kɔrɔlailu dagbolo muumɛ kan. Ai ye talan dennin saninnamanilu bila bila jiridenilu sawura tɛma. \v 34 Talan dennin saninnaman kelen ye tuun kerenati jiriden sawura kelen kelenna bɛɛ la dagbolo muumɛ kan. \v 35 Haruna wa wuli n na sarakalasela baara kɛla, fo a ye durukiba wo bila a kan na. A don tuma ni a bɔ tuma yɔrɔ sɛniman kɔndɔ nde Allabatala ɲakɔrɔ, talan mɛnilu ye durukiba dagbolo la, woilu mankan di bɔ. Wo ɲa ma, Haruna ti nala faala. \p \v 36 «Ai ye saninfɛdɛ do ladan sanin jɛrɛwolo la, ka sɛbɛli do kɛ a ka a fɔ ko: ‹A bilani a dan na Allabatala yɛ.› Ai ye wo sɛbɛ ikomin sɛbɛli ye kɛla tɔɔ ɲanɔɔ kan ɲa mɛn ma. \v 37 I ye saninfɛdɛ wo sidi bitiran ɲɛfɛla rɔ julu buleman na. \v 38 Wo le rɔ, Haruna wa don yɔrɔ sɛniman kɔndɔ tuma tuma nde Allabatala ɲakɔrɔ, saninfɛdɛ wo ri kɛ a tin na. Wo ri a yiraka ko Haruna ye a lɔla Isirayɛlikailu la kojuuilu kunko la, ii ka mɛnilu kɛ ii la sarakailu bɔ tuma. Ikomin saninfɛdɛ ni a sɛbɛli wo ri kɛ Haruna tin na, n di sɔn Isirayɛlikailu la sarakailu rɔ. \p \v 39 «Ai ye duruki kɔrɔbila ni bitiran rabɛn faaningbɛ ɲuma la. Mɛn kusan faanin sɔɔla, wo ye tɛsidilan dabɛn ka a sɔɔ ka a ɲa. \v 40 Ai ye duruki kɔrɔbila ni tɛsidilan ni fula ɲumailu ladan Haruna dencɛilu yɛ, mɛnilu ri bonya di ii ma. \v 41 I ye faanin woilu bila i kɔrɔcɛ Haruna ni a dencɛilu kan na ka tulu mun ii kun na, ka ii lasii n na sarakalasela baara la. I ri ii bila a dan na ten sa ii ri n na sarakalasela baara kɛ. \v 42 Ai ye kurusi kurunniilu ladan ii yɛ faaningbɛ la. Kurusi woilu ye bɔ ii soro rɔ ka na dan ii woro rɔ. Ii ri woilu don ii la durukiilu kɔrɔ sa ii ri ii jɛrɛ sutura. \v 43 Haruna ni a dencɛilu wa don n na faaninbon kɔndɔ, wala ii wa ii madon saraka janin diya la ka baara kɛ yɔrɔ sɛniman kɔndɔ, fo ii ye faanin woilu bila ii kan na. Ni wo tɛ, ii ri jalaki ka sa. Sariya le wo ri, mɛn ka kan ka latelen Haruna ni a bɔnsɔnilu bolo kadawu!» \c 29 \s Alla la sarakalaselailu lasii ko \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ka kan ka Haruna ni a dencɛilu bila a dan na ɲa mɛn ma n na sarakalasela baara kɛ kanma, ale le ɲin. I ye tora bulan kelen mira, a ni saaji fila, fɛɛ tɛ mɛnilu la. \v 2 I ye farinin muun ɲuma ta, ka buru labɛn a la a ni katɔ ni dɛba, lɛbɛn ti mɛn na, ka tulu mun a ma. \v 3 I ye woilu bɛɛ bila see kelen kɔndɔ. I wa na tora ni saaji fila ri ii kannatɛɛ diya, i ye na see wo fanan di. \p \v 4 «I ye Haruna ni a dencɛilu lana n na faaninbon da la, ka ii ko ji la. \v 5 Wo wa kɛ, i ye duruki kɔrɔbila ni durukiba bila Haruna kan na, a ni kɔkanbila durukini ni sisirɔ bɔrɔni, ka ban ka kɔkanbila durukini sidi a ma tɛsidilan na, jesedanna kusan ka mɛn nadan. \v 6 I ye bitiran kɛ Haruna kun na, ka kuntiiya tɔɔmasere sɛniman sidi bitiran kan. \v 7 I ye suwandili tulu mun a kun na ka a bila a dan na n na baara kanma. \v 8 Wo wa kɛ, i ri Haruna dencɛilu lana ka duruki kɔrɔbila bila ii kan na. \v 9 I ye ii tɛsidi tɛsidilanilu la, ka ban ka bitiran kɛ ii kun na. N na sarakalasela baara ri kɛ Haruna ni a bɔnsɔnilu ta ri kadawu. Sariya rabilabali le wo ri. Wo wa kɛ, i ri Haruna ni a dencɛilu bila a dan na baara wo kanma. \p \v 10 «I ye tora lana n na faaninbon da la. Haruna ni a dencɛilu ye ii boloilu la a kun kan. \v 11 I ye tora kannatɛɛ nde Allabatala ɲakɔrɔ n na faaninbon da la ye. \v 12 I ye i bolo koyini su tora jeli rɔ ka a mun saraka janin diya tonkon kereilu la, ka a jeli tɔilu bɛɛ labɔn saraka janin diya ju fɛ. \v 13 Wo wa kɛ, ken mɛn ye tora kɔnɔ rɔ, i ye wo bɛɛ ta, a ni biɲɛ fan ɲuma ni kɔrɔkudu fila ni woilu kenilu bɛɛ. I ye wo bɛɛ la saraka janin diya kan ka ii janin ka kɛ buuri ri. \v 14 Kɔni i ye tora sobo ni a gbolo ni a noo bɛɛ janin ta rɔ jama daa makɛ diya kɔfɛ. Wo le ri kɛ saraka ri, mɛn di n sarakalaselailu la julumunilu labe. \p \v 15 «I ye saaji fila wo kelen mira. Haruna ni a dencɛilu ye ii bolo la wo kun kan. \v 16 I ye saaji kannatɛɛ ka a jeli ta ka a sadisadi saraka janin diya fan bɛɛ kan. \v 17 I ye saaji boso ka a tɛɛtɛɛ. I ye a kɔnɔrɔfenilu ni a senilu rako, ka woilu bila sobo kurunkurun ni kunkolo kan. \v 18 I ye saaji bu bɛɛ janin saraka janin diya kan saraka janinta la. Saraka janinta le a ri, mɛn di bɔ nde Allabatala yɛ ka a janin ta la. Wo suma duman n yɛ. \p \v 19 «Wo wa kɛ, i ye saaji filana ta. Haruna ni a dencɛilu ye ii boloilu la a kun na. \v 20 I ye a kannatɛɛ ka a jeli do ta ka wo mun Haruna ni a dencɛilu bolokinin tolo nun na, ka do fanan mun ii bolokinin bolo kunkuruba kan, a ni ii bolokinin sen kunkuruba. I ye jeli tɔ sadisadi saraka janin diya fan bɛɛ kan. \v 21 Jeli mɛn sadisadini saraka janin diya kan, i ye wo do ta, ka suwandili tulu do fanan ta ka woilu sadisadi Haruna ni a dencɛilu kan, a ni ii la faaninilu bɛɛ kan. Wo le rɔ, Haruna ni a dencɛilu ni ii la faaninilu ri bila a dan na ka kɛ fen sɛniman di. \p \v 22 «Saaji filana wo ye saraka ri, mɛn ye bɔla ka Haruna ni a dencɛilu bila ii dan na n na baara kanma. Wo rɔ, i ye saaji ken ta, a ni a kɔ ni a jusu fan ɲuma ni a kɔrɔkudu fila bɛɛ ni ken mɛn ye woilu lamininna ni ken mɛn ye kɔnɔrɔ nooilu laminin bɛɛ rɔ. I ye bolokininma woro fanan ta. \v 23 I ye buru fununbali kelen ni buru kelen mɛn dabɛnni tulu la ni burunin kelen ta see kɔndɔ, mɛn bilani nde Allabatala ɲakɔrɔ. \v 24 I ye fen woilu bɛɛ don Haruna ni a dencɛilu bolo, ko ii ye woilu layɛlɛ nde Allabatala ɲakɔrɔ ka a yiraka ko ii ye a bɛɛ dila n ma. \v 25 Wo wa kɛ, i ye fen woilu bɔ ii bolo ka woilu bila saraka janin diya kan ka ii janin. Sarakailu le ii ri, mɛnilu ri bɔ nde Allabatala yɛ ka janin ta la. Wo suma duman n yɛ. \p \v 26 «I ye Haruna lasii saaji sisi layɛlɛ Allabatala ɲakɔrɔ, ka a yiraka ko i ye a bɛɛ dila nde Allabatala ma. Sisi wo ye ile niiyɔrɔ le ri. \v 27 N sarakalasela lasii saaji sisi ni a woro mɛnilu kɔrɔtara n ɲakɔrɔ, ko woilu bilani a dan na ka kɛ n ta ri. Ko Haruna ni a dencɛilu niiyɔrɔ le woilu ri. \v 28 Isirayɛlikailu wa jususuma saraka bɔ tuma tuma, ii ye niimafen wo sisi ni a woro di nde Allabatala ma. Woilu ri kɛ Haruna ni a bɔnsɔnilu niiyɔrɔ ri. \p \v 29 «Haruna la faanin sɛniman di kɛ a bɔnsɔnilu ta ri a sani kɔ rɔ. Suwandili tulu muntɔ kɛla a nɔrɔbila kan lon mɛn ka wo bila a dan na n na baara kɛ kanma, a nɔrɔbila wo ri Haruna la faanin wo bila a kan na. \v 30 Haruna dencɛ mɛn wa bila a nɔ rɔ n na sarakalasela baara la, wo wa don n na faaninbon na ka n na sarakalasela baara damira yɔrɔ sɛniman kɔndɔ, a ri faanin woilu bila a kan na tele wɔrɔnwula kɔrɔ. \p \v 31 «Nba, saaji mɛn kɛra saraka ri ka Haruna ni a dencɛilu sii n na sarakalasela baara la, i ye wo sobo ta ka a tibi yɔrɔ sɛniman do rɔ. \v 32 Haruna ni a dencɛilu ri sobo wo dɔɔn, a ni buru mɛnilu ye see kɔndɔ. Ii ye woilu dɔɔn n na faaninbon da la. \v 33 Saraka woilu bɔra ka ii la julumunilu labe ka ii bila ii dan na ii lasii tuma n na sarakalasela baara la. Ii ye woilu dɔɔn. Kɔni mɔɔ gbɛrɛ si kana fen woilu dɔɔn, baa fen woilu sɛniman. \v 34 Ni sobo wo tɔ siira haan sɔɔma da la, wala buru tɔ, wo ye janin ka kɛ buuri ri. A kana a dɔɔn, baa a sɛniman. \p \v 35 «N ye mɛnilu fɔla i yɛ, i ye woilu bɛɛ kɛ Haruna ni a dencɛilu yɛ ka ii bila n na sarakalasela baara rɔ. I ye wo bɛɛ kɛ lon lon tele wɔrɔnwula kɔrɔ. \v 36 I ye tora kelen bɔ lon lon ka kɛ sɔlɔnali saraka ri. I ri saraka janin diya sɛninya wo ɲa. Wo wa kɛ, i ri tulu mun a kan ka a bila a dan na ka a kɛ n ta ri. \v 37 I ye wo bɛɛ kɛ ten lon lon tele wɔrɔnwula kɔrɔ. Wo bolo ma, saraka janin diya wo ri kɛ fen sɛniman ba ri. Fen fen wa a maa a la, wo fanan di kɛ fen sɛniman di.» \s Saraka mɛnilu ka kan ka bɔ lon lon \p \v 38 «Ai ye san kelen saa bulan fila bɔ saraka janin diya kan lon lon kadawu. \v 39 Ai ye saa bulan kelen bɔ sɔɔma, ka kelen bɔ wura fɛ. \v 40 Ai ye farinin ɲuma kilo sawa ni olibiye susunin tulu litiri kelen ta ka woilu ɲaamin i ɲɔɔn na, ka wo bɔ saa bulan fɛ sɔɔma. Ai ye rɛsɛnji litiri kelen ni tala labɔn, ka wo fanan kɛ saraka ri. \v 41 Ai ye saa bulan filana bɔ wura fɛ, ka farinin ni olibiye tulu ni rɛsɛnji la a kan ikomin sɔɔma ta. Saraka janinta le a ri, mɛn di bɔ nde Allabatala yɛ ka janin ta la ka kɛ buuri ri. Wo suma duman n yɛ. \v 42 Ai ni ai bɔnsɔnilu ye saraka janinta woilu bɔ tuma bɛɛ. Ai ye ii bɔ nde Allabatala ɲakɔrɔ kunbɛn faaninbon da la. N kɛtɔ n na jama kunbɛnna ye le ka kuma i yɛ. \v 43 N di Isirayɛlikailu kunbɛn ye le. N nɔɔrɔ ri yɔrɔ wo bila a dan na ka a kɛ n ta ri. \v 44 N di n na faaninbon ni saraka janin diya bila a dan na ka ii kɛ n ta ri. N di Haruna ni a dencɛilu fanan bila ii dan na n na baara kanma, sa ii ri n na sarakalasela baara kɛ. \v 45 N di n makɛ Isirayɛlikailu tɛma ka kɛ ii Maari ri. \v 46 Ii ri a lɔn ko nde le ii Maari Allabatala ri, mɛn ka ii labɔ Misiran jamana rɔ sa n di n makɛ ii tɛma. N ye ii Maari Allabatala le ri.» \c 30 \s Wusulanjanin saraka janin diya ko \p \v 1 «Ai ye wusulanjanin saraka janin diya ladan kasiya jiri la. \v 2 Wo fan naanin bɛɛ ye kanya, ka a janya ni a bonya bɛɛ kɛ nunkan ɲa kelen kelen di. A lɔ ye kɛ nunkan ɲa fila ri. Kere munuɲa ye kɛ a tonkon naanin bɛɛ la, kɔni kereilu ni saraka janin diya bɛɛ ye kɛ fen kelen de ri. \v 3 Ai ye sanin jɛrɛwolo la a sanfɛ a ni a kɛrɛfɛ naanin yɔrɔ bɛɛ a ni a kereilu bɛɛ kan, ka da kirinkirin bɛɛ kɛ sanin di a fan naanin bɛɛ la. \v 4 Ai ye koyina saninnaman fila ladan da kirinkirin wo kɔrɔ saraka janin diya fan fila fɛ, fan kelen koyina fila. Sarakabɔdiya ta gbelekeilu ri don koyina woilu rɔ, sa saraka janin diya ri se madonninna. \v 5 Ai ye gbelekeilu rabɛn kasiya jiri la ka sanin la ii yɔrɔ bɛɛ kan. \v 6 Ai ye saraka janin diya wo sii tatɛɛfaanin ɲɛfɛ. Teriya tɔɔmasere kankira ni a julumun kafari dalatuun ye tatɛɛfaanin wo kɔfɛ. Tuma tuma n kɛtɔ i kunbɛnna yɔrɔ wo le rɔ. \p \v 7 «Haruna wa fitinailu rabɛn sɔɔma sɔɔma, a ye wusulan sumaduman janin saraka janin diya wo kan. \v 8 A wa fitinailu lamɛlɛn wura wura, a ye wusulan sumaduman janin ikɔ tuunni. Wusulan ye to janinna wo ɲa ma nde Allabatala ɲakɔrɔ tuma bɛɛ. Ai bɔnsɔnilu bɛɛ ye a kɛ ten haan ka wa kadawu. \v 9 Ai kana wusulan su gbɛrɛ janin wusulanjanin saraka janin diya kan. Ai kana sarakailu bɔ a kan, mɛnilu ri janin ka kɛ buuri ri. Ai kana suman kɛ saraka ri ka a bɔ a kan. Ai kana rɛsɛnji kɛ saraka ri ka wo labɔn a kan. \v 10 San san, kolofen mɛn bɔni ka a kɛ sɔlɔnali saraka ri, Haruna ye wo jeli ta ka a kɛ saraka janin diya kereilu kan. Haruna ri saraka janin diya sɛninya ten siɲa kelen san san. Ai bɔnsɔnilu ye a kɛ ten haan ka wa kadawu. Sarakabɔdiya wo bilani a dan na ka kɛ nde Allabatala ta ri. A sɛniman ba le.» \s Jama ye kunkali wodi mɛn bɔla \p \v 11 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuunni ko: \v 12 «I wa tɔɔ sɛbɛli kɛ ka Isirayɛlikailu jate lɔn, ii kelen kelenna bɛɛ ye ii jɛrɛ nii kunka wodi bɔ ka a di nde Allabatala ma, sa tɔrɔya kana ii sɔrɔn tɔɔ sɛbɛli waati la. \v 13 Mɛnilu tɔɔ wa sɛbɛ, ii kelen kelenna bɛɛ ye wodigbɛ karamun wɔɔrɔ bɔ. Karamun wɔɔrɔ ye Allabatobonba sɛkɛli\f + \fr 30.13 \fr*\ft Sɛkɛli ye sumanni fen de ri mɛn ɲa kelen ye bɛnna karamun tan ni fila ma\ft*\f* tala le. Wo ri kɛ niilifen di ka a di nde Allabatala ma. Yɔrɔ sɛniman jateli bɛnni karamun tan ni fila le ma. \v 14 Mɔɔ mɛnilu sɔrɔn da san muwan bɔ, i ri woilu ni woilu kɔrɔilu bɛɛ tɔɔ sɛbɛ. Woilu bɛɛ ye niilifen wo di nde Allabatala ma. \v 15 Ii wa karamun wɔɔrɔ wo di nde Allabatala ma ka kɛ sɔlɔnali fen ii yɛ, nanfulutii kana foyi la a ta kan, bolokolon kana foyi bɔ a ta la. \v 16 I wa sɔlɔnali wodi wo sɔrɔn Isirayɛlikailu la, i ri a kɛ n na faaninbon dabɛnfen di. Wodi wo ri kɛ hankilibilafen di ka nde Allabatala hankili bila a la ko Isirayɛlikailu nii da kunka.» \s Koli muran ba la ko \p \v 17 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: \v 18 «Ai ye koli muran ba sulanɛɛlaman nadan koli kanma, ka a siifenju sulanɛɛlaman fanan nadan. Ai ye a sii kunbɛn faaninbon ni saraka janin diya tɛma, ka ji kɛ a kɔndɔ. \v 19 Haruna ni a dencɛilu ye ii boloilu ni ii senilu mako ji wo la. \v 20-21 Ii wa kɛ donna kunbɛn faaninbon na tuma mɛn na, ii ye ii boloilu ni ii senilu ko ji woilu la sa ii kana faa. Ka a la wo kan, ii wa kɛ ii madonna saraka janin diya la tuma mɛn na ka saraka janin ta la Allabatala yɛ, ii ye ii boloilu ni ii senilu mako sa ii kana faa. Jamarili le wo ri Haruna ni a bɔnsɔnilu bɛɛ ma haan ka wa kadawu.» \s Suwandili tulu ladan ɲa \p \v 22 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuunni ko: \v 23-24 «I ye sumadiyalanilu bɛɛ rɔ ɲuma doilu ta. I ye muri latikɔlɔn jilama kilo wɔɔrɔ ta, a ni kanɛli sumaduman kilo sawa, ni sinamɔnɛ sumaduman kilo sawa, ni kase sumaduman kilo wɔɔrɔ. Woilu bɛɛ ka kan ka bɛn yɔrɔ sɛniman na jateli ma. I ye olibiye tulu litiri naanin fanan ta. \v 25 Latikɔlɔn nadanna do ye woilu bɛɛ basan ka a kɛ suwandili tulu sɛniman di, mɛn suma duman. Tulu wo ri kɛ fen sɛniman de ri, mɛn ye kɛla fen wala mɔɔ kan ka wo bila a dan na. \v 26 I ye tulu wo ta ka dooni mun kunbɛn faaninbon ni teriya tɔɔmasere kankira kan, \v 27 a ni tabali ni a muran, a ni fitinasiifen ni a muran bɛɛ, a ni wusulanjanin saraka janin diya, \v 28 a ni saraka janinta bɔ diya ni a muran bɛɛ, a ni koli muran ba ni a siifenju fanan. \v 29 I ri fen woilu bila a dan na ten, ka ii kɛ n ta ri fasayi. Ii ri kɛ fen sɛnimanilu ri. Ni fen fen ka a maa woilu la, wo fanan di kɛ fen sɛniman di. \p \v 30 «I ye tulu dooni mun Haruna ni a dencɛilu kan ka ii bila a dan na n na baara kanma. Ii ri n na sarakalasela baara kɛ. \v 31 I ye a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko n na suwandili tulu le ɲin di. Ko a sɛniman haan ka wa kadawu. \v 32 Mɔɔ si kana a ta ka a fari mamun a la. Mɔɔ si kana fenilu ladan, mɛnilu ri kɛ a su ri. A sɛniman de. Ai ye a jate fen sɛniman di. \v 33 Mɔɔ mɔɔ wa a ɲɔɔn nadan, wo tii ri gbɛn a la jama tɛma. Mɔɔ mɔɔ wa tulu wo kɛ mɔɔ gbɛrɛ kan, mɛn tɛ n sarakalasela ri, wo tii ri gbɛn a la jama tɛma.» \s Wusulan nadan ɲa \p \v 34 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «Sumadiyalan mɛnilu tɔɔ ko sitaki ni ɔnkile ni kalibanun, a ni wusulan sumaduman jɛrɛwolo, i ye wo ta ka a bɛɛ rakanya. \v 35 Sumaduman nadanna do ye woilu bɛɛ ni kɔɔ basan ka a kɛ wusulan jɛrɛwolo ri, mɛn suma duman. Ai ye a jate fen sɛniman di, mɛn bilani a dan na n na baara kanma. \v 36 I ye wusulan wo do ta ka a rasisi ka a kɛ muun di, ka a bila teriya tɔɔmasere kankira ɲɛfɛ kunbɛn faaninbon kɔndɔ. N ye i kunbɛnna ye le. Ai ye wusulan wo jate fen sɛniman ba ri. \v 37 Ai kana sumadiyalan woilu ta ka wusulan do ladan ai jɛrɛ yɛ, mɛn ni ɲin bɛɛ ka kan. Ai ye a jate fen sɛniman ba ri, mɛn ye Allabatala ta ri. \v 38 Mɔɔ mɔɔ wa wusulan wo ɲɔɔn nadan sa a ri sɛwa wo sumaduman dɔ, wo tii ri gbɛn a la jama tɛma.» \c 31 \s Bon lɔlailu la ko \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: \v 2 «N da Yahuda kabila Uri mamaren Besalɛli, Huri dencɛ kɔnin, suwandi baara ɲin kanma. \v 3 N da n Nii lajii Besalɛli rɔ. Wo rɔ, a hankili duman, a la lɔnnin ka bon. A seni baara su bɛɛ kɛla. \v 4 A senin fen kɛɲimantailu ladanna sanin na, a ni wodigbɛ la, a ni sulanɛɛ la. \v 5 A seni kabakurun kisɛilu lɛsɛla, ka ii bila fendamirafenilu la. A seni jiri fanan lɛsɛla. A kusan baara su bɛɛ kɛla. \v 6 N da Ahisamaki dencɛ Oholiyabu fanan suwandi ka a kɛ Besalɛli dɛmɛnba ri. Oholiyabu ye Daan kabila mɔɔ do le ri. N da famunyali di bololabaarala gbɛrɛilu fanan ma n na baara kanma. Wo rɔ, n ka a fɔ i yɛ ko ai ye fen mɛnilu ladan, ii ri se wo bɛɛ ladanna. \v 7 Ii ri se n na faaninbon nadanna, a ni teriya tɔɔmasere kankira a ni a julumun kafari dalatuun ni faaninbon muranilu bɛɛ. \v 8 Ii ri se tabali ni a muranilu bɛɛ ladanna, a ni fitinasiifen saninnaman jɛrɛwolo ni a muranilu bɛɛ, a ni wusulanjanin saraka janin diya. \v 9 Ii ri se saraka janin diya fanan nadanna, sarakailu ri janin mɛn kan ka kɛ buuri ri. Ii ri saraka janin diya wo muranilu bɛɛ fanan nadan, a ni koli muran ba ni a siifenju. \v 10 Ii ye faanin kenɲi bailu fanan nadan, n sarakalasela Haruna la faanin sɛnimanilu ni a dencɛilu la faaninilu kɔnin. Haruna ni a dencɛilu ri faanin woilu bila ii kan na ka n na sarakalasela baara kɛ. \v 11 Ii ri suwandili tulu ladan, a ni wusulan suma duman, mɛn di janin yɔrɔ sɛniman kɔndɔ. Awa, ii ri fen woilu bɛɛ ladan ikomin n ka a ɲafɔ i yɛ ɲa mɛn ma.» \s Ɲɔɲɔ lon ko \p \v 12 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: \v 13 «I ye a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko ii ye Ɲɔɲɔ lonilu bɛɛ bonya, baa Ɲɔɲɔ lon ye tɔɔmasere le ri kadawu ii ni nde tɛma. A ri a yiraka ii la ko Allabatala le nde le ri, mɛn ye ii bilala a dan na ka ii kɛ n ta ri. \v 14 Ii ye Ɲɔɲɔ lon bonya, baa lon sɛniman de wo ri ii bolo. Ni mɔɔ mɛn ma sɔn lon wo bonyala fo ka baara do kɛ wo lon, ii ye a labɔ a badenmailu tɛma ka a faa. \v 15 Ii ye baara kɛ tele wɔɔrɔ kɔrɔ, kɔni tele wɔrɔnwulana le Ɲɔɲɔ lon de ri, mɛn bilani a dan na Allabatala bonya kanma. Mɔɔ mɛn wa baara su su kɛ Ɲɔɲɔ lon kɔndɔ, ii ye wo faa. \v 16 Ii ni ii bɔnsɔnilu bɛɛ ka kan ka Ɲɔɲɔ lon nabato ka a bonya, baa teriya banbali le kadawu. \v 17 Ɲɔɲɔ lon ye tɔɔmasere le ri n ni Isirayɛlikailu tɛma kadawu, baa nde Allabatala le ka san ni duu dan tele wɔɔrɔ kɔrɔ, kɔni tele wɔrɔnwulana lon, n ka baara lalɔ ka n dafɔɲɔ.» \v 18 Awa, Allabatala banda kumala Musa yɛ Sinayi koyinkɛ kan tuma mɛn na, a ka teriya tɔɔmasere walan kabalaman fila don Musa bolo, Alla jɛrɛ ka sariyailu sɛbɛ mɛnilu kan. \c 32 \s Nisiden bisiki saninnaman \p \v 1 Awa, mɔɔilu ka a yen ko Musa ra mɛn a ma jii ka bɔ koyinkɛ kan, ii ka i ɲɔɔn nadɛn Haruna kanma, ka a fɔ a yɛ ko: «I wuli, i ye batofenilu ladan an yɛ, mɛn di lɔ an ɲɔrɔ! An ma a lɔn mɛn ka Musa sɔrɔn, mɛn ka a lɔ an ɲɔrɔ ka an nabɔ Misiran.» \v 2 Haruna ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ye wa tololafen saninnamanilu ta, mɛnilu ye ai musoilu ni ai dencɛilu ni ai denmusoilu toloilu la. Ai ye na woilu di n ma.» \v 3 Mɔɔilu bɛɛ ka ii la tololafen saninnamanilu bɔ ii toloilu la ka na woilu di Haruna ma. \v 4 Haruna ka tololafenilu mira, ka ii yelen ka lɛsɛlifen do ta ka nisiden sawura ladan. Mɔɔilu ka a yen tuma mɛn na, ii ka a fɔ ko: «Isirayɛlikailu, an na batofenilu le ɲin di, mɛn ka an nabɔ Misiran.» \v 5 Haruna ka wo yen tuma mɛn na, a ka saraka janin diya lɔ nisiden bisiki ɲɛ ka a fɔ ko: «Sini ri kɛ sali ri ka Allabatala bato.» \v 6 Wo duu sa gbɛ, ii sorira ka saraka janintailu a ni jususuma sarakailu bɔ. Wo kɔ rɔ, ii ka ii sii ka dɔɔnnin kɛ ka ii min, ka ban ka ii lawuli ii lamaa kanma. \p \v 7 Wo rɔ, Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I kaliya, i ye jii koyinkɛ kɔrɔ sisen, baa i la mɔɔilu ra julumun ba kɛ, jama mɛn bɔra Misiran i bolo kɔnin. \v 8 Ii ra bɔ sila kan jona, n ka mɛn yiraka ii la. Ii ra nisiden sawura ladan sanin yelenni la, ka ii birin wo kɔrɔ. Ii ra wo bato ka sarakailu bɔ a yɛ ka a fɔ ko: ‹Isirayɛlikailu, an na batofenilu le ɲin di, mɛn ka an nabɔ Misiran.›» \p \v 9 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «N da jama wo yen. Ii ye mɔɔ kun gbɛlɛnilu le ri. \v 10 Sisen, i kana n nalɔ. N mɔnɛni ii kanma kojuuya. N di ii halaki, ka ban ka jama ba bɔ ile rɔ.» \p \v 11 Musa ka a Maari Allabatala matara kosɛbɛ ko: «Allabatala, i ka i la jama labɔ Misiran sebaya ba la, a ni fanka ba la. Nfenna i ri mɔnɛ ii kanma kojuuya? \v 12 Ni i ka ii halaki, Misirankailu ri a fɔ ko i ka an nabɔ ye sa i ri kojuu kɛ an na. Ko i tun ye a fɛ ka an nana koyinkɛ ma yɔrɔ rɔ ka an faa, ka an si latunun ka bɔ dunuɲa rɔ. I ye i la mɔnɛ masuma. I ye a fɛ ka kojuu ba mɛn kɛ i la mɔɔilu la, i ye wo bila. \v 13 I ye i hankili to i la jɔnilu rɔ, an benbailu Iburahima ni Isiyaka ni Isirayɛli kɔnin. I ka i kali i jɛrɛ tɔɔ rɔ woilu yɛ ko i ri ii bɔnsɔnilu siyaya ikomin sankolo loloilu. Ko i ri jamana di ii bɔnsɔn woilu ma ka a kɛ ii cɛ ri kadawu.» \p \v 14 Allabatala ka masilannikan mɛn fɔ ko a ri a la jama halaki, a ka wo to ye. \p \v 15 Musa jiira ka bɔ koyinkɛ kan. Teriya tɔɔmasere walan kabalaman fila ye a bolo, Alla la sariya sɛbɛni mɛnilu kan. Sariya woilu sɛbɛni walanilu ɲɛfɛla kan, a ni ii kɔfɛla. \v 16 Walanilu tɛrɛ Alla la baara nɔ le ri. Sɛbɛli mɛn tɛrɛ ye ii kan, wo tɛrɛ Allabatala bolo nɔ le ri. \p \v 17 Awa, Josuwe ka jama mankan mɛn tuma mɛn na, a ka a fɔ Musa yɛ ko: «Kɛlɛ mankan ye daa makɛ diya ye.» \v 18 Musa ka a fɔ ko: «Se sɔrɔnba kan tɛ wo ri, se sɔrɔnbali fanan kan tɛ. Mɛn ye n tolo la, wo ye donkilila kan de ri.» \p \v 19 Musa seni daa makɛ diya tuma mɛn na, a ka nisiden sawura wo yen, ka jama yen don kɛla. A mɔnɛra kojuuya, fɔɔ ka walan kabalaman fila lafili ka ii rakadikadi koyinkɛ kɔrɔ. \v 20 Ii tun ka nisiden sawura mɛn nadan, Musa ka wo ta ka a bila ta rɔ ka a janin, ka ban ka a muumuu. A ka muun wo kɛ ji rɔ ka ji wo di jama ma ko ii ye a min. \p \v 21 Musa ka a fɔ Haruna yɛ ko: «Jama ka nfen kɛ i la fɔɔ i ka ii bila julumun ba rɔ ten?» \v 22 Haruna ka a fɔ ko: «N fa, i kana mɔnɛ. I jɛrɛ ka a lɔn ko julumun kɛ duman ba le mɔɔ ɲinilu yɛ. \v 23 Ii ka a fɔ n yɛ ko: ‹I ye batofenilu ladan an yɛ, mɛn di lɔ an ɲɔrɔ. Ka a masɔrɔn, an ma a lɔn mɛn kɛni wo cɛɛ Musa la mɛn ka an labɔ Misiran.› \v 24 Wo rɔ, n ka a fɔ ii yɛ ko sanin ye mɔɔ mɔɔ bolo, ko woilu ye a labɔ. Nba, ii ka woilu labɔ ka a di n ma. N ka a ta ka a bila ta rɔ. Nisiden sawura ɲin bɔra a rɔ!» \p \v 25 Musa ka a yen ko Haruna ka mɔɔilu to ii jɛrɛ diyanan ko kɛla. Ko wo le kosɔn, ii juuilu ra ii jate mayɛlɛfen di. \v 26 Musa wara a lɔ daa makɛ diya donda la. A ka a kan nabɔ ko: «Mɔɔ mɛnilu ye Allabatala fɛ, wo bɛɛ ye na yan.» Lebi bɔnsɔnilu bɛɛ wara ii lɔ a laminin dɔ. \v 27 A ka a fɔ ii yɛ ko: «Isirayɛlikailu Maari Allabatala ka a fɔ ko cɛɛilu bɛɛ ye ii la fanmuru ta ka daa makɛ diya yɔrɔ bɛɛ rataamataama. Ii ye tamin mɔɔilu sii diya bɛɛ la, ka ii badenma cɛɛilu faa, a ni ii duɲɔɔnilu ni ii siiɲɔɔilu.» \v 28 Musa ka mɛn fɔ, Lebi bɔnsɔnilu ka wo bɛɛ kɛ. Mɔɔ waa sawa ɲɔɔn faara Isirayɛlikailu rɔ wo lon kelen. \v 29 Wo kɔ rɔ, Musa ka a fɔ Lebi bɔnsɔnilu yɛ ko: «Bi, ai ra bila a dan na Allabatala la baara kanma, baa ai ma ai ban wulila ai dencɛilu ni ai badenma cɛɛilu kanma. Allabatala ra baraka don ai la ko rɔ bi.» \p \v 30 Wo duu sa gbɛ Musa ka a fɔ jama yɛ ko: «Ai ra julumun ba kɛ. Sisen, n di yɛlɛ koyinkɛ la ka wa Allabatala kunbɛn. Tumadɔ n di kafarili kɛ ai yɛ ten ai julumunilu la ko kosɔn.» \p \v 31 Musa yɛlɛra koyinkɛ kan ka wa Allabatala labɛn, ka a fɔ a yɛ ko: «Aa, Allabatala. Jama ɲin ka julumun ba le kɛ de. Ii ka batofenilu saninnaman nadan. \v 32 Sisen, n ye i madiyala, i ye yafa ii ma. Ni i ma sɔn wo ma, i ye n tɔɔ bɔ i la kitabu kɔndɔ, i ka mɛn sɛbɛ.» \v 33 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «Mɔɔ mɛnilu ka julumun kɛ n na, n ye woilu le tɔɔ bɔla n na kitabu kɔndɔ. \v 34 I ye wa sisen. N ka yɔrɔ mɛn ko fɔ i yɛ, i ye lɔ jama ɲɔrɔ ka wa ii ri ye. N na mɛlɛka ri wa i ɲɛfɛ, kɔni n na waati wa se, n di n hakɛ bɔ ii rɔ ii la julumun ko kosɔn.» \p \v 35 Nba, Allabatala ka a hakɛ bɔ jama rɔ ka a masɔrɔn ii le ka a fɔ Haruna yɛ ko a ye nisiden sawura wo ladan ii yɛ. \c 33 \s Isirayɛlikailu bilara sila kan \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye wuli ka bɔ yan, i ni jama mɛn nara i bolo ka bɔ Misiran. N ka n kali Iburahima ni Isiyaka ni Yakuba yɛ ko n di jamana mɛn di ii bɔnsɔnilu ma, i ye wa ye. \v 2 N di n na mɛlɛka lawa ai ɲɛfɛ. N di Kanaankailu gbɛn ka ii labɔ jamana wo kɔndɔ, ka Amɔrikailu fanan gbɛn, a ni Hɛtikailu ni Peresikailu ni Hifikailu ni Jebusikailu. \v 3 Ai ye wuli ka wa ye. Damununta duman ye bɔla jamana wo rɔ a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma, li ni nɔnɔ a bɛɛ ye bɔla ye. N kɔnin ti nala wala ai fɛ, sa n kana ai halaki sila la, baa ai ye mɔɔ kun gbɛlɛnilu le ri.» \p \v 4 Mɔɔilu ka kunnagboya kuma wo mɛn tuma mɛn na, ii jusukasira. Mɔɔ si ma sɔn masidifenilu bilala a ma, \v 5 baa Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko ii ye mɔɔ kun gbɛlɛnilu le ri. Ko ni n wara ii fɛ hali waati kuru ɲin kelen kɔrɔ, n di ii halaki. Ko ii ye ii la masidifenilu bɛɛ bɔ ii ma sisen. Ko wo kɔ rɔ, ko n ka kan ka ii mira ɲa mɛn ma, n di wo latɛɛ.» \v 6 Isirayɛlikailu bɔ mɛn kɛni Horɛbu koyinkɛ kan, ii ka ii la masidifenilu bɔ ii ma. \s Alla Kunbɛn Diya Faaninbon dɔɔmanni \p \v 7 Nba, Musa tɛrɛ ye faaninbon do tala ka wa a lɔ kɔkan, ka a yɔrɔ mataa daa makɛ diya la. A ka a fɔ wo ma ko Alla kunbɛn faaninbon. Mɔɔ mɔɔ tɛrɛ ye a fɛ ka ii la kunko yiraka Allabatala la, woilu tɛrɛ ye bɔla ka wa Alla Kunbɛn Diya Faaninbon na daa makɛ diya kɔkan. \v 8 Musa tun wa kɛ wala faaninbon wo la tuma tuma, mɔɔilu bɛɛ ri i wuli ka i lɔ ii jɛrɛ la faaninbon da la ka Musa watɔla ragbɛ fɔɔ a wa ban donna faaninbon na tuma mɛn na. \v 9 Musa wa don faaninbon kɔndɔ tuma mɛn na, sanfinnama ri jii ka a lɔ faaninbon da la. Allabatala ri kuma Musa yɛ. \v 10 Ni mɔɔilu ka sanfinnama wo lɔni yen faaninbon da la tuma mɛn na, ii bɛɛ ri i lɔ ii la faaninbon da la, ka ban ka i ɲakɔrɔ bɛn duu ma ka Alla bato. \v 11 Allabatala tun di kuma Musa yɛ ɲa ni ɲa ikomin mɔɔ ye kumala a teri yɛ ɲa mɛn ma. Wo kɔ rɔ, Musa ri a kɔsɛ daa makɛ diya. Kɔni a la dɛmɛnba Josuwe tora faaninbon kɔndɔ ye. Josuwe tɛrɛ ye kanberen de ri. A fa tɔɔ ko Nun. \s Allabatala ka a fɔ ko a ri to a la jama fɛ \p \v 12 Musa ka a fɔ Allabatala yɛ ko: «A ragbɛ, ile le ka a fɔ n yɛ ko: ‹Na jama ɲin di›, kɔni i kɛtɔ mɛn lɔla n fɛ ka n dɛmɛn, i ma wo tii fɔ n yɛ. I ka a fɔ ko: ‹N ka i tɔɔ lɔn›, a ni, ‹I la ko duman n yɛ.› \v 13 Ni n da i la hina sɔrɔn, i sɔn i ye i la silailu yiraka n na kosa n ye i lɔn ka to i la hina sɔrɔnna. Jama ɲin fanan jate ko i la jama le ai ri.» \v 14 Allabatala ka a fɔ ko: «N nɔɔrɔ ri wa i fɛ ka i rafɔɲɔ.» \v 15 Musa ka a fɔ a yɛ ko: «Ni i jɛrɛ tɛ wala an kɔfɛ, i kana a fɔ an yɛ ko an ye bɔ yan. \v 16 Ni i ma wa an kɔfɛ, mɔɔ si tɛ a lɔn ko n na ko ni i la jama la ko duman i yɛ. Ni i ma wa an kɔfɛ, foyi tɛ andeilu faranfaasi duukolo kan siya tɔilu ma.» \v 17 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ka mɛn tara, n di wo kɛ, baa i la ko duman n yɛ. N da i tɔɔ lɔn.» \p \v 18 Musa ka a fɔ ko: «Awa, i la nɔɔrɔ yiraka n na.» \v 19 Allabatala ka a fɔ ko: «N di tamin i ɲakɔrɔ ka n na ɲumaya yiraka i la, ka n tɔɔ fɔ i yɛ ko Allabatala. N ye a fɛ ka ɲumaya kɛ mɔɔ mɛn yɛ, n di ɲumaya kɛ wo yɛ. N ye a fɛ ka hina mɔɔ mɛn na, n di hina wo la. \v 20 Kɔni i ti se n ɲakɔrɔla yenna, baa mɔɔ si ti se n ɲakɔrɔla yenna ka a to ɲenemaya rɔ. \v 21 Yɔrɔ do ye n tɔrɔfɛ yan. I ri se i lɔla farakolo kan ye. \v 22 N na nɔɔrɔ wa kɛ taminna tuma mɛn na, n di i don farakolo falan kɔndɔ ka n bolo birin i kun na fɔɔ n wa ban taminna. \v 23 Wo kɔ rɔ, n di n bolo bɔ ye, i ri n kɔ yen. Kɔni mɔɔ ti nala n ɲakɔrɔla yenna.» \c 34 \s Walan kabalaman kurailu la ko \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: «I ye walan kabalaman fila lɛsɛ ka ii kɛ ikomin fɔlɔmantailu, i ka mɛnilu rakadikadi. Kuma mɛnilu sɛbɛni tɛrɛ walan fɔlɔmantailu kan, n di woilu sɛbɛ walan kurailu fanan kan. \v 2 I ye i jɛrɛ rabɛn sisen sini sɔɔma. Ni duusa gbɛra, i ye yɛlɛ Sinayi koyinkɛ kun na ka i lɔ n ɲakɔrɔ ye. \v 3 Mɔɔ si kana yɛlɛ ka na i kɔfɛ. Mɔɔ si kana a madon koyinkɛ yɔrɔ si la fanan. Hali saailu ni bailu ni nisiilu fanan kana tamin koyinkɛ kɔrɔ.» \p \v 4 Nba, Musa ka walan kabalaman fila lɛsɛ ka woilu kɛ ikomin fɔlɔmantailu. Sɔɔma jona, a sorira ka yɛlɛ Sinayi koyinkɛ kan ikomin Allabatala ka a fɔ a yɛ ɲa mɛn ma. Walan fila wo tɛrɛ ye a bolo. \v 5 Allabatala jiira sanfinnama dɔ, ka na i lɔ Musa tɔrɔfɛ ye, ka a jɛrɛ tɔɔ fɔ ko Allabatala. \v 6 Allabatala taminda a ɲakɔrɔ ka a fɔ ko: «Allabatala ye Allabatala le ri. N ye Alla le ri, mɛn ye kininkinin tii ri, mɛn fanan ye ɲumaya kɛla mɔɔilu yɛ. N tɛ mɔnɛla jona. N na kaninteya ni n na kankelentiiya ka bon. \v 7 N ye n na kaninteya yirakala n na mɔɔilu la haan ii bɔnsɔn farɔkɛ waailu. N ye telenbaliya ni murunti ni kojuu yafala mɔɔilu ma. Kɔni n tɛ kojuu kɛlaba jalakibali to ye. N ye failu la julumun hakɛ bɔla ii denilu le rɔ, a ni ii mamarenilu rɔ, a ni ii tolomirailu rɔ, a ni woilu fanan denilu rɔ.» \p \v 8 Musa ka a ɲakɔrɔ bɛn duu ma i kɔrɔ ka Alla bato. \v 9 A ka a fɔ ko: «Maari Alla, ni n na ko duman i yɛ, n ye i madiyala i ye wa an kɔfɛ. N ka a lɔn ko mɔɔ kun gbɛlɛnilu le ɲinilu ri. Kɔni n ye i madiyala, i ye an na telenbaliya koilu ni an na julumunilu kafari, ka an mira ikomin i la jama.» \s Allabatala ka teriya sidi kokura \p \v 10 Allabatala ka a fɔ ko: «A ragbɛ, n ye teriya sidila ai ma. N di kabannakoilu kɛ i la jama bɛɛ ɲana, mɛnilu ɲɔɔn ma kɛ fɔlɔ dunuɲa yɔrɔ si rɔ, mɛnilu ɲɔɔn ma kɛ fɔlɔ siya gbɛrɛilu si tɛma. I laminin mɔɔilu bɛɛ ri n na kɛwali makabanibailu yen, n kɛtɔ mɛnilu kɛla ka fara ile la. \v 11 N ye mɛn fɔla i yɛ bi, i ye woilu mira ka a latelen. N di Amɔrikailu gbɛn ai ɲɛ, a ni Kanaankailu ni Hɛtikailu ni Peresikailu ni Hifikailu ni Jebusikailu. \v 12 Ai ye a kɛ koɲuma. Ai kana teriya si don ai ni jamana wo mɔɔilu tɛma, sani a ri kɛ ikomin ai ra mira miralifen na. \v 13 Ai ye ii la saraka bɔ diyailu te, ka ii la kaba lalɔni batotailu rakadikadi, ka ii la Asera lɔkudun tɛɛ. \v 14 Ai kana batofen gbɛrɛ si bato, baa Allabatala le nde ri, mɛn tɛ sɔn mɔɔilu ye fen gbɛrɛ bato. N tɔɔ ko Alla keleyatɔ. \v 15 Ai ye a kɛ koɲuma. Ai kana teriya don ai ni jamana wo mɔɔilu tɛma. Ni wo kɛra, ii wa ii madon ii la natala ii jusu rɔ ii la batofenilu la ka saraka bɔ woilu yɛ, ii ri ai kili. Wo rɔ, ai ri wa ii la sarakailu do dɔɔn. \v 16 Ni ai ka duɲɔɔnya don ai ni ii tɛma, ai ri ii denmusoilu furu ka ii di ai dencɛilu ma. Denmusoilu wo wa ii madon ii la natala ii jusu rɔ ii la batofenilu la, ii ri ai dencɛilu manɛɛn, ka a kɛ sababu ri woilu fanan di batofen woilu bato. \p \v 17 «Ai kana nɛɛ yelen ka batofen nadan. \p \v 18 «Ai ye Buru Fununbali Sali kɛ. Ni a waati latɛɛni sera Abibu karo la, ai ye buru fununbali dɔɔn tele wɔrɔnwula kɔrɔ ikomin n ka a fɔ ai yɛ ɲa mɛn ma, baa ai bɔra Misiran Abibu karo wo le la. \p \v 19 «Den fɔlɔilu bɛɛ ye n ta le ri, hali ai la kolofen bonbailu ni ai la kolofen mɛsɛnilu den fɔlɔ cɛmanilu. \v 20 Kɔni ni faliden fɔlɔ le, ai ye saaden wala badenni di n ma wo nɔ rɔ ka wo kunka. Ni ai ma a kunka ten, fo ai ye a kan kadi ka a faa. Ai ye ai dencɛ fɔlɔilu bɛɛ kunka. \p «Mɔɔ si kana na n bato diya ni niilifen ma na ai bolo. \v 21 Ai ye baara kɛ tele wɔɔrɔ kɔrɔ, kɔni tele wɔrɔnwulana lon, ai ye baara lalɔ ka i ɲɔɲɔ. Hali sɛnɛkɛ waati ni sumanka waati, ni tele wɔrɔnwulana lon sera, ai ye baara lalɔ ka i ɲɔɲɔ. \p \v 22 «Ai ri Lɔɔkun Sali kɛ san san. Wo tuma, ai ra bile tɔnsɔn mɛnilu fɔlɔ ka, ai ri woilu kɛ saraka ri. Ai wa ban sɛnɛ baarala san san ka suman nadon, ai ye Suman Nadon Sali kɛ. \v 23 San san ai la cɛɛilu bɛɛ ye na n ɲakɔrɔ siɲa sawa ka n bato, nde mɛn ye Isirayɛlikailu Maari Allabatala ri. \v 24 N di siyailu gbɛn ka a mabɔ ai ɲɛ ka do kafu ai la jamana la bonya ma. San san, ai wa kɛ wala ai Maari Allabatala ɲakɔrɔ ka a bato siɲa sawa, n tɛ sɔn mɔɔ si ye a nata la ai la jamana kan ka a mira ai kɔ. \p \v 25 «Ai wa kolofen bɔ ka a kɛ n yɛ saraka ri, ai kana wo jeli ni buru la a ɲɔɔn kan ka a di n ma, lɛbɛn ye buru mɛn dɔ. Ai wa kolofen bɔ ka a kɛ Taminkunna Sali saraka ri, ai kana sɔn wo sobo tɔ ye su si. \p \v 26 «San san ai wa suman kura fɔlɔ mɛnilu ka, ai ye na wo ɲuma ɲumailu ri ai Maari Allabatala la bon na. \p «Ai kana badenni tibi a na nɔnɔ la.» \p \v 27 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ikɔ tuunni ko: «I ye kuma ɲinilu sɛbɛ, baa n da teriya sidi nde ni ile tɛma, a ni nde ni Isirayɛlikailu bɛɛ tɛma, ka a bɛn kuma woilu le ma.» \v 28 Musa ka tele binaanin ni su binaanin kɛ Allabatala tɔrɔfɛ ye. A ma dɔɔnnin kɛ. A ma ji min. A ka Allabatala la teriya kumailu sɛbɛ walan kabalamanilu kan, Allabatala la sariya tan kɔnin. \s Musa jiira ka bɔ koyinkɛ kan \p \v 29 Musa jiira ka bɔ Sinayi koyinkɛ kan. Teriya tɔɔmasere walan kabalaman fila ye a bolo, Allabatala la sariya sɛbɛni mɛnilu kan. A ɲakɔrɔla tɛrɛ ye mɛlɛnmɛlɛnna ka a masɔrɔn a ni Allabatala kumara i ɲɔɔn fɛ. Kɔni Musa ma wo lɔn. \v 30 Haruna ni Isirayɛlikailu bɛɛ ka Musa yen tuma mɛn na, ii ka a yen a ɲakɔrɔla ye mɛlɛnmɛlɛnna. Ii ma sɔn i madonna a la, baa ii silanni. \v 31 Kɔni Musa ka ii kili. Awa Haruna ni jama kuntiilu bɛɛ nara a tɛrɛn, wo rɔ Musa kumara ii yɛ. \v 32 Wo kɔ rɔ, Isirayɛlikailu bɛɛ ka i madon a la. Allabatala tun ka Musa jamari mɛnilu la Sinayi koyinkɛ kan, Musa ka wo bɛɛ fɔ ii yɛ. \p \v 33 Musa ban kɔ rɔ kumala ii yɛ, a ka faanin birin a ɲakɔrɔ da la. \v 34 Ka a ta waati wo ma, ni Musa donda Allabatala ɲakɔrɔ kuma diya, a ri faanin wo bɔ a ɲakɔrɔla la haan a wa bɔ tuma mɛn na. Ni a bɔra ye tuma mɛn na, Allabatala tun ka a jamari ko ko la, a ri wo fɔ Isirayɛlikailu yɛ. \v 35 Isirayɛlikailu ri a yen ko Musa ɲakɔrɔla ye mɛlɛnmɛlɛnna. Wo kɔ rɔ, Musa ri faanin wo birin a ɲakɔrɔla la ikɔ tuunni, haan a wa don ikɔ tuun Allabatala kan ka kumaɲɔɔnya. \c 35 \s Ɲɔɲɔ lon ko \p \v 1 Musa ka Isirayɛlikailu jama bɛɛ ladɛn ka a fɔ ii yɛ ko: «Allabatala ka jamarili mɛnilu di ai ma, ko ai ye woilu kɛ, ii le ɲin. \v 2 Ai ye baara kɛ tele wɔɔrɔ kɔrɔ, kɔni tele wɔrɔnwulana lon ye kɛ ai yɛ lon sɛniman di. Ɲɔɲɔ lon de wo ri, mɛn bilani a dan na Allabatala bonya kanma. Ni mɔɔ mɛn ka baara kɛ wo lon, ai ye wo tii faa. \v 3 Hali ka ta ladɛn ai la bon do kɔndɔ Ɲɔɲɔ lon, ai kana wo kɛ.» \s Mɔɔilu ka kan ka niilifen mɛnilu di Alla daa makɛ faaninbon lɔ kanma \p \v 4 Musa ka a fɔ Isirayɛlikailu jama bɛɛ yɛ ko: «Allabatala ka jamari ko: \v 5 ‹ai ye fen doilu bɔ ai bolofenilu rɔ ka woilu kɛ niilifenilu ri ka ii di Allabatala ma. Mɔɔ mɛnilu ri sɔn wo ma, ii bɛɛ ye na niilifen di. Ii ye na sanin di, a ni wodigbɛ ni sulanɛɛ \v 6 ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi ni faaningbɛ ɲuma. Ii ye na baa siilu fanan di, \v 7 a ni saaji gbolo kolonin wulenman ni gbolo kolonin ɲuma su gbɛrɛilu ni kasiya jiri. \v 8 Ii ye na olibiye tulu ri, mɛn di kɛ fitinailu rɔ. Ii ye na sumadiyalanilu fanan di, mɛnilu di kɛ wusulan ni suwandili tulu rɔ. \v 9 Kabakuru mɛn tɔɔ ko onikisi, ii ye na wo ri, a ni kabakurun ragbɛlɛn gbɛrɛilu, ka woilu kara Allabatala la sarakalasela la kɔkanbila durukini kɔkan, a ni a la sisirɔ bɔrɔni kɔkan. \v 10 Mɛnilu kusan bolo la baarala, ii ye na ka fenilu rabɛn, Allabatala ka mɛnilu bɛɛ ko fɔ. \v 11 Ii ri Alla daa makɛ faaninbon nadan, a ni a faaninbon wo kunnabirin. Ii ri Alla daa makɛ faaninbon fendamirafenilu fanan nadan, a ni a damira jiriilu ni a kankan gbelekeilu ni a samasenilu ni a siifenjuilu. \v 12 Ii ri teriya tɔɔmasere kankira fanan nadan, a ni a gbelekeilu ni a dalatuun ni bon tatɛɛfaanin, kankira ri sii mɛn kɔma. \v 13 Ii ri tabali fanan nadan, a ni a gbelekeilu ni a muranilu bɛɛ. Ii ri saraka buru fanan dabɛn, mɛn di bila tabali kan, mɛn di to Allabatala ɲakɔrɔ tuma bɛɛ. \v 14 Ii ri fitinasiifen ni a muranilu bɛɛ ladan, a ni a fitinailu ni fitina tulu. \v 15 Ii ri wusulanjanin saraka janin diya ni a gbelekeilu ladan, a ni wusulan suma duman ni suwandili tulu. Ii ri faanin fanan nadan, mɛn di dun faaninbon donda la. \v 16 Ii ri saraka janin diya ladan, sarakailu ri janin mɛn kan ka kɛ buuri ri. Ii ri saraka janin diya wo sansan sulanɛɛlaman fanan nadan, a ni saraka janin diya gbeleke ni a muranilu bɛɛ. Ii ri koli muran ba ladan, a ni a siifenju. \v 17 Ii ri lukɔndɔla laminin faanin fanan nadan, a ni woilu lɔ jiriilu ni jiriilu siifenilu, ka lukɔndɔla donda faanin fanan nadan. \v 18 Faaninbon ni a lukɔndɔla laminin faaninilu ri sidi bɔlɔ mɛnilu la duu ma, ii ri woilu fanan nadan, a ni ii juluilu. \v 19 Ii ri faanin kenɲi bailu fanan nadan, n na sarakalasela Haruna la faanin sɛnimanilu ni a dencɛilu la faaninilu kɔnin. Haruna ni a dencɛilu ri faanin woilu bila ii kan na ka Alla la sarakalasela baara kɛ yɔrɔ sɛniman kɔndɔ.›» \s Isirayɛlikailu nara niilifenilu ri \p \v 20 Isirayɛlikailu jama bɛɛ bɔra Musa ɲakɔrɔ ka wa. \v 21 A ko donda mɛnilu jusu rɔ ka ii kɛ waninkɛɲumatiilu ri, woilu bɛɛ nara niilifenilu ri Allabatala ma a daa makɛ faaninbon ni a kɔndɔfenilu bɛɛ baara kanma, a ni a sarakalaselailu la faanin sɛnimanilu. \v 22 Cɛɛ waninkɛɲumatiilu ni muso waninkɛɲumatiilu bɛɛ nara fen saninnaman su bɛɛ ri. Ii nara masidifen saninnamanilu ri, a ni tololafen saninnamanilu ni bolo la koyina saninnamanilu ni kanna kɔnɔn saninnamanilu. Ii bɛɛ nara niilifen saninnaman woilu ri ka ii kɔrɔta Allabatala ɲakɔrɔ ka ii di a ma. \v 23 Kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi ni faaningbɛ ɲuma tɛrɛ ye mɛnilu bolo, woilu nara woilu ri, a ni baa siilu ni saaji gbolo kolonin wulenman ni gbolo kolonin ɲuma gbɛrɛilu. \v 24 Mɛnilu bɛɛ tɛrɛ ye a fɛ ka wodigbɛ wala sulanɛɛ kɛ niilifen di, woilu nara woilu di Allabatala ma. Kasiya jiri tɛrɛ ye mɛnilu bolo, jiri mɛn di Alla daa makɛ faaninbon baara do ɲa kɔnin, woilu nara woilu fanan di. \v 25 Muso mɛnilu kusan wurundili kɛla, ii bɛɛ ka kari ladan ten ka na woilu ri. Ii nara kari buleman di, a ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi ni faanin ɲuma. \v 26 Muso mɛnilu bɛɛ jusu sɔnda a ni mɛnilu kusan baa si wurundila kosɛbɛ, woilu ka wo wurundi. \v 27 Isirayɛlikailu la ɲɛmɔɔilu nara onikisi kabakurunilu ni kabakurun ragbɛlɛn gbɛrɛilu ri, mɛnilu ri kara kɔkanbila durukini ni sisirɔ bɔrɔni la. \v 28 Ii nara tulu ni sumadiyalanilu fanan di. Tulu wo fan kelen di kɛ fitina tulu ri. A tɔ fan kelen di kɛ suwandili tulu ri. Sumadiyalan woilu fan kelen kɛra suwandili tulu rɔ. A tɔ fan kelen kɛra wusulan di. \v 29 Isirayɛlika waninkɛɲumatiilu bɛɛ nara ii la bɔnjɛrɛrɔ niilifenilu ri Allabatala ma baara kɛ kanma, a tun ka baara mɛn bɛɛ ko fɔ ii yɛ ka fara Musa la. \s Besalɛli ni Oholiyabu \p \v 30 Musa ka a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko: «A ragbɛ. Allabatala ra Uri dencɛ Besalɛli suwandi. Yahuda kabila mɔɔ le ri. A benba ye Huri le ri, Uri fa kɔnin. \v 31 Allabatala ra Besalɛli lawasa Alla la Nii Sɛniman na. Wo rɔ, a hankili duman, a kusan, a la lɔnnin ka bon. A seni baara su bɛɛ kɛla. \v 32 A seni fen kenɲiilu ladanna sanin na, a ni wodigbɛ la, a ni sulanɛɛ la. \v 33 A seni kabakurun kisɛilu lɛsɛla, ka ii bila fendamirafenilu la. A seni jiri fanan lɛsɛla. A kusan bolo labaara su bɛɛ kɛla. \v 34 Allabatala ra se di Besalɛli ni Ahisamaki dencɛ Oholiyabu ma ka mɔɔilu karan sa woilu fanan di baara su woilu kɛ. Oholiyabu ye Daan kabila mɔɔ le ri. \v 35 A ka se di ii ma sa ii di se baara su bɛɛ kɛla. Ii ye bololabaara ɲuma kɛla. Ii ye kolɔnnailu le ri, mɛnilu ye fen ɲatɔnɔmailu ni fen kenɲiilu ladanna. Faanin sɔɔlailu le ii ri, mɛnilu ye faaningbɛ ɲuma sɔɔla kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la. Ii kusan jese danna fanan. Ka bolo la baara su bɛɛ kɛ, ii seni wo la kosɛbɛ. Ka fen ɲatɔnɔmailu ni fen kenɲiilu ladan, ii seni wo fanan na kosɛbɛ. \c 36 \p \v 1 «Awa, Besalɛli ni Oholiyabu ni mɔɔ mɛnilu kusan bɛɛ ri, woilu ye baara kɛ koɲuma ka a bɛn Allabatala la kuma ma. Allabatala ra se ni famunyali di ii ma sa ii ri se Alla daa makɛ faaninbon ni a kɔndɔfenilu bɛɛ ladanna.» \s Mɔɔilu nara niilifenilu ri \p \v 2 Nba, Musa ka Besalɛli ni Oholiyabu kili baara kanma a ni bolo labaara la gbɛrɛilu Allabatala tun ka sebaya di mɔɔ mɛnilu ma, mɛnilu bɛɛ sɔnda nala ka baara wo kɛ. \v 3 Isirayɛlikailu tun nara niilifen mɛnilu di Musa ma Alla daa makɛ faaninbon baara kanma, Musa ka fen woilu don baarakɛla woilu bolo baara kanma. Kɔni Isirayɛlikailu tora nala bɔnjɛrɛrɔ niilifenilu ri sɔɔma sɔɔma. \v 4 Wo kɛra sababu ri, baarakɛla kusan ba woilu mɛnilu tɛrɛ ye Alla daa makɛ faaninbon baara kɛla, woilu ka ii la baara lalɔ. \v 5 Ii wara Musa tɛrɛn ye ka a fɔ a yɛ ko: «Allabatala ka baara ko fɔ. An mako ye fen mɛnilu la ka baara wo kɛ, mɔɔilu ye nala woilu ri fɔɔ ka a dan natamin.» \v 6 A kɛra ten, Musa ka kela lawa ii daa makɛ diya yɔrɔ bɛɛ rɔ ko mɔɔ si kana na niilifen di butun Alla daa makɛ faaninbon baara kanma. Wo rɔ, jama ka niilifen di boloka, \v 7 baa niilifen mɛnilu tun da di, woilu tun di se ka baara laban ka a tɔ to. \s Alla daa makɛ faaninbon di ladan ɲa mɛn ma \p \v 8 Mɛnilu bɛɛ kusan bolo labaara kɛla kosɛbɛ baarakɛlailu tɛma, woilu ka Alla daa makɛ faaninbon jɛrɛ ladan faanin janya tan na. Faanin woilu tɛrɛ faaningbɛ ɲumailu le ri, kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi ye mɛnilu la. Mɛn kusan faanin sɔɔla kosɛbɛ, wo ka serubɛn sawurailu ta woilu kan. \v 9 Faanin tan woilu bɛɛ kanyara. Ii janya kɛra nunkan ɲa muwan ni seyin di. Ii kɔndɔ kɛra nunkan ɲa naanin le ri. \v 10 Ii ka faanin loolu kara i ɲɔɔn na, ka a tɔ loolu fanan kara i ɲɔɔn na. \v 11 Faanin loolu mɛn karani i ɲɔɔn na, ii ka tonilu bila wo faanin looluna dagbolo la. Ii ka wo ɲɔɔn kɛ faanin tɔ loolu fanan na, mɛnilu karani ii ɲɔɔn na. Ii ka ton woilu ladan kari buleman dɔ, \v 12 ka ton biloolu biloolu bila faanin fila woilu dagboloilu la, ka ii ɲa bɛn i ɲɔɔn ma. \v 13 Ii ka fendamirafenilu saninnaman biloolu ladan, mɛnilu ka ton fila fila mira ka faanin fila woilu tuun i ɲɔɔn na. Wo rɔ, faaninbon muumɛ ka i ɲɔɔn mira ka kɛ fen kelen di. \p \v 14 Ii ka faanin janya tan ni kelen nadan baa si la, ka ii kɛ faaninbon kunnabirin di. \v 15 Faanin tan ni kelen woilu bɛɛ kanyara. Ii janya kɛra nunkan ɲa bisawa ri. Ii kɔndɔ kɛra nunkan ɲa naanin di. \v 16 Ii ka faanin loolu kara i ɲɔɔn na, ka faanin tɔ wɔɔrɔ kara i ɲɔɔn na. \v 17 Faanin loolu mɛnilu karani i ɲɔɔn na, ii ka ton biloolu bila faanin wo looluna dagbolo la. Faanin tɔ wɔɔrɔ mɛnilu fanan karani i ɲɔɔn na, ii ka ton biloolu bila wo wɔɔrɔna dagbolo la. \v 18 Ii ka fendamirafen sulanɛɛlaman biloolu fanan nadan. Faanin fila woilu ri tuun i ɲɔɔn na woilu la, ka a kɛ fen kelen di. \v 19 Ii ka faaninbon kunnabirin nadan saaji gboloilu la, mɛnilu tun da wulen, ka kunnabirin gbɛrɛ fanan nadan gbolo kolonin ɲumailu la. Kunnabirin filana wo ri la saaji gbolo ta kan ka to a san fɛ. \p \v 20 Ii ka kasiya jiriilu ta ka faaninbon damira jiriilu ladan mɛnilu lalɔtɔ. \v 21 Woilu kelen kelenna bɛɛ janya kɛra nunkan ɲa tan di. Ii bonya kɛra nunkan ɲa kelen ni tala ri. \v 22 Ii ka tɛmala jiri fila bila jiri woilu tɛma, ka tɛmala jiri woilu ɲabɛn i ɲɔɔn ma. Ii ka faaninbon damira jiriilu bɛɛ ladan wo ɲa le ma. \v 23 Ii ka faaninbon damira jiri muwan nadan. Woilu lalɔtɔ faaninbon tele kankan bolokinin fan fɛ. \v 24 Ii ka siifenju wodigbɛlaman binaanin fanan nadan, mɛnilu bilatɔ jiri woilu ju kɔrɔ, jiri kelen siifenju fila, baa sen fila mɛnilu ye jiriilu bɛɛ la, woilu bɛɛ dontɔ siifenju rɔ, sen kelen siifenju kelen. \v 25-26 Faaninbon damira jiri muwan mɛnilu ri lalɔ faaninbon tele kankan bolomaran dɔ, ii ka woilu ladan, ka siifenju wodigbɛlaman binaanin fanan nadan, jiri kelen siifenju fila. \v 27 Faaninbon damira jiri wɔɔrɔ mɛnilu ri lalɔ faaninbon telebe rɔ, bon kɔfɛla kɔnin, ii ka woilu ladan, \v 28 ka jiri fila fanan nadan, mɛnilu lalɔtɔ bon kɔfɛla rɔ ka kɛ faaninbon tonkonilu ri. \v 29 Ii ka tonkon jiri fila ɲinilu bɛɛ ladan jiri fila fila la, mɛnilu tansanni i ɲɔɔn ma duu ma ka bɛn i ɲɔɔn ma san fɛ. Jiri fila kunilu mirani i ɲɔɔn na koyina kelen na. Ii ka tonkon jiri fila bɛɛ ladan ten. \v 30 Wo rɔ, faaninbon damira jiri seyin di lalɔ bon kɔfɛ la muumɛ rɔ. Siifenju wodigbɛlaman tan ni wɔɔrɔ ri bila woilu kɔrɔ, jiri kelen siifenju fila. \p \v 31 Ii ka gbeleke kankantailu ladan kasiya jiri rɔ, mɛnilu ri kankan faaninbon damira jiriilu kan ka woilu ramira. Gbeleke loolu ri kankan faaninbon fan kelen jiriilu kan. \v 32 Gbeleke loolu ri kankan faaninbon fan do damira jiriilu kan. Gbeleke loolu fanan di kankan faaninbon kɔfɛ la damira jiriilu kan, bon telebe fan fɛ kɔnin. \v 33 Kankan gbeleke mɛnilu ri kɛ gbeleke loolu loolu woilu tɛma ta ri, ii ka woilu ladan sa ii ri bɔ faaninbon fan kelen tonkon do la ka wa se fan wo tonkon do ma. \v 34 Ii ka sanin la faaninbon damira jiriilu kan ka jiri bɛɛ latunun, ka sanin la gbeleke kankantailu fanan kan ka jiri bɛɛ latunun. Ii ka koyina saninnamanilu ladan ka woilu kɛ faaninbon damira jiriilu la. Gbeleke kankantailu ri don woilu rɔ. \p \v 35 Ii ka bon tatɛɛfaanin nadan faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi. Mɛn kusan faanin sɔɔla kosɛbɛ, wo ka serubɛn sawurailu ta a kan. \v 36 Ii ka tatɛɛfaanin dun samasen naanin nadan kasiya jiri la, ka sanin la woilu kan ka jiri bɛɛ latunun. Ii ka sɔɔlan saninnamanilu kɛ samasen woilu kan, ka samasen sii siifenju wodigbɛlaman naanin kan, jiri kelen siifenju kelen. \v 37 Faanin mɛn di dun faaninbon donda la, ii ka wo ladan faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi. Mɛn kusan faanin sɔɔla, wo ka a sɔɔ ka a ɲa. \v 38 Ii ka faanin dunjiri loolu ladan, ka sɔɔlanilu kɛ woilu la. Wo kɔ rɔ, ii ka sanin la jiri woilu kun na, a ni faanindun koyinailu kan, mɛnilu tɛrɛ ye jiriilu la, ka ban ka siifenju sulanɛɛlaman loolu ladan, jiri kelen siifenju kelen. \c 37 \s Kankira ladan ko \p \v 1 Besalɛli ka teriya tɔɔmasere kankira ladan kasiya jiri rɔ. A janya kɛra nunkan ɲa fila ni tala ri. A bonya kɛra nunkan ɲa kelen ni tala ri. A lɔ kɛra nunkan ɲa kelen ni tala ri. \v 2 A ka sanin jɛrɛwolo la a kɔndɔla ni a kɔkanna bɛɛ ma, ka a jiri bɛɛ latunun. A ka a da kirinkirin bɛɛ kɛ sanin di. \v 3 A ka koyina saninnaman naanin nadan, ka woilu kelen kelenna bila kankira sen naanin na. Wo rɔ, koyina fila bilara kankira fan kelen fɛ, a tɔ fila bilara a fan do fɛ. \v 4 A ka gbelekeilu rabɛn kasiya jiri rɔ, ka sanin la woilu ma ka a jiri bɛɛ latunun. \v 5 A ka woilu don koyinailu rɔ teriya tɔɔmasere kankira fan fila bɛɛ rɔ, sa kankira ri se madonninna. \p \v 6 A ka julumun kafari dalatuun nadan sanin jɛrɛwolo la. A janya kɛra nunkan ɲa fila ni tala ri. A kɔndɔ kɛra nunkan ɲa kelen ni tala ri. \v 7 A ka serubɛn bisiki kelen kelenna ladan datuun na kun fila ma. A ka woilu ladan sanin gbasinin dɔ. \v 8 A ka serubɛn bisiki kelen nadan kankira datuun na kun kelen na, ka a tɔ kelen nadan datuun na kun do wo la. Serubɛn bisiki fila ni kankira datuun na bɛɛ kɛra fen kelen de ri. \v 9 Serubɛn bisiki fila ɲabɛnni i ɲɔɔn na, ka ii ɲa lɔni to kankira datuun na rɔ. Ii kawailu layɛlɛra san ma, ka birin kankira datuun na kun na. \s Tabali ladan ko \p \v 10 Besalɛli ka tabali kelen nadan kasiya jiri rɔ. A janya kɛra nunkan ɲa fila ri, a kɔndɔ kɛra nunkan ɲa kelen di, a lɔ kɛra nunkan ɲa kelen ni tala ri. \v 11 A ka sanin jɛrɛwolo la tabali wo bɛɛ ma ka jiri bɛɛ latunun, ka a da kirinkirin bɛɛ kɛ sanin di. \v 12 A ka fɛrɛnilu kankan tabali la tabali fan bɛɛ la. Fɛrɛn woilu bonya bɛnda bolo koyini naanin bonya ma. A ka a da kirinkirin bɛɛ kɛ sanin di fɛrɛn woilu la. \v 13 A ka koyina naanin nadan sanin dɔ, ka woilu kelen kelenna don tabali tonkon naanin na a sen kelen kelenna dafɛ. \v 14 A ka koyinailu lasudunya fɛrɛnilu la. Tabali ta gbelekeilu ri don koyina woilu rɔ sa tabali ri se madonninna. \v 15 A ka tabali ta gbelekeilu rabɛn kasiya jiri rɔ, ka sanin la woilu ma ka a jiri bɛɛ latunun. \v 16 Muran mɛnilu ri bila tabali kan, a ka woilu ladan sanin jɛrɛwolo la. Wo doilu kɛni ikomin pileti ni kalamailu ni jilafɛilu ni daailu. Alla sarakalaselailu ri rɛsɛnji kɛ muran woilu kɔndɔ, ka a labɔn ka a kɛ niilifen di. \s Fitinasiifen nadan ko \p \v 17 A ka fitinasiifen nadan sanin jɛrɛwolo gbasinin dɔ. A kala ni a sen, a ni a fitinasii daaninilu ni a kuruilu ni a fɛrɛn bisikilu bɛɛ kɛra fen kelen de ri. \v 18 Bolon wɔɔrɔ bɔra a kala rɔ. Bolon sawa kɛra bolokinin fɛ, bolon sawa kɛra bolomaran fɛ. \v 19 A ka daani sawa ladan bolon kelen kelenna bɛɛ la, ka woilu kɛ amande jiriden munuɲa ri, bɛɛ ni a kuruilu, bɛɛ ni a fɛrɛnilu. \v 20 A ka daani naanin nadan fitinasiifen kala la, ka woilu fanan kɛ amande jiriden munuɲa ri, bɛɛ ni a kuruilu, bɛɛ ni a fɛrɛnilu. \v 21 A ka kuru kelen kɛ bolon fila fila fara yɔrɔ kɔrɔ kala la. Fitinasiilan bolon wɔɔrɔ bɛɛ kɛra ten. \v 22 Fitinasiilan ni a kuruilu ni a bolonilu bɛɛ ri ladan sanin jɛrɛwolo gbasinin dɔ. Wo bɛɛ kɛra fen kelen de ri. \v 23 A ka fitina wɔrɔnwula ladan, a ni a rabɔlanilu ni a buurigbɛ kɛ fenilu. A ka wo bɛɛ ladan sanin jɛrɛwolo la. \v 24 A ka fitinasiifen ni a muranilu bɛɛ ladan sanin jɛrɛwolo kilo bisawa rɔ. \s Wusulan janin saraka janin diya ladan ko \p \v 25 A ka wusulanjanin saraka janin diya ladan kasiya jiri la. Wo fan naanin bɛɛ kanyara. A fan kelen kelen bɛɛ kɛra nunkan ɲa kelen di. A lɔ kɛra nunkan ɲa fila ri. Kere munuɲa kɛra a tonkon naanin bɛɛ la, kɔni kereilu ni saraka janin diya bɛɛ tɛrɛ ye fen kelen de ri. \v 26 A ka sanin jɛrɛwolo la a yɔrɔ bɛɛ kan, a sanfɛ yɔrɔ ni a kɛrɛfɛ yɔrɔilu a ni a kereilu bɛɛ. A ka a da kirinkirin bɛɛ kɛ sanin di a fan naanin bɛɛ la. \v 27 A ka koyina saninnaman fila ladan da kirinkirin wo kɔrɔ saraka janin diya fan fila fɛ, fan kelen koyina fila. Sarakabɔdiya ta gbelekeilu tɛrɛ ye donna koyina woilu rɔ, sa saraka janin diya ri se madonninna. \v 28 A ka gbelekeilu rabɛn kasiya jiriilu la ka sanin la ii yɔrɔ bɛɛ kan. \p \v 29 Besalɛli ka wusulan sumaduman jɛrɛwolo ladan, ka suwandili tulu sɛniman fanan nadan. A ka woilu ladan ikomin latikɔlɔn nadanna ye latikɔlɔn nadan ɲa mɛn ma. \c 38 \s Sarakabɔdiya saraka janintailu ladan ko \p \v 1 Awa, sarakailu ri janin saraka janin diya mɛn kan ka a kɛ buuri ri, Besalɛli ka wo ladan kasiya jiri la. Sarakabɔdiya fan naanin bɛɛ kanyara. A fan kelen kelenna bɛɛ kɛra nunkan ɲa loolu ri. A lɔ kɛra nunkan ɲa sawa ri. \v 2 A ka kere kelen kelenna ladan saraka janin diya tonkon naanin bɛɛ la. Sarakabɔdiya ni kereilu bɛɛ tɛrɛ ye fen kelen de ri. Besalɛli ka sulanɛɛ la a yɔrɔ bɛɛ kan. \v 3 A ka buurigbɛ kɛ muranilu ladan, a ni buurigbɛ tafenilu ni jeli kɛ muranilu ni sobo sɔɔlanilu ni takisɛ kɛ fenilu. A ka saraka janin diya muran woilu bɛɛ ladan sulanɛɛ la. \v 4 A ka sansan sulanɛɛlaman ladan, ka wo bila saraka janin diya kɔndɔ. A ka a bila da kirinkirin kɔrɔ saraka janin diya lɔ tɛmala rɔ. \v 5 A ka koyina sulanɛɛlamanilu ladan sansan wo tonkon naanin na, tonkon kelen koyina kelen. Sarakabɔdiya madonni gbelekeilu ri don koyina woilu rɔ. \v 6 A ka gbelekeilu rabɛn kasiya jiri la ka sulanɛɛ la woilu yɔrɔ bɛɛ kan. \v 7 A ka gbeleke woilu don koyina sulanɛɛlamanilu rɔ saraka janin diya fan fila bɛɛ fɛ, sa mɔɔilu ri se saraka janin diya madonninna. A ka saraka janin diya ladan jiri fɛrɛnilu la, ka a kɔndɔ rakolon to. \s Koli muran ba ladan ko \p \v 8 Muso mɛnilu tɛrɛ ye ii ladɛnna faaninbon da la ka faaninbon baara kɛ, woilu ka ii la dubalenilu di. Besalɛli ka woilu ta ka koli muran ba sulanɛɛlaman ni a siifenju sulanɛɛlaman nadan woilu la. \s Faaninbon lukɔndɔla ko \p \v 9 A ka lukɔndɔla laminin faaninilu ladan faaningbɛ ɲumailu la. Lukɔndɔla laminin faanin mɛn di dun faaninbon tele kankan bolokinin fan fɛ, wo janya kɛra nunkan ɲa kɛmɛ ri. \v 10 Faanin wo duntɔ samasen muwan de la. Besalɛli ka samasen woilu ladan, a ni ii siifenju sulanɛɛlaman, samasen kelen siifenju kelen. Sɔɔlan wodigbɛlamanilu ni faanindun koyina wodigbɛlamanilu kɛra samasen na. \v 11 Lukɔndɔla laminin faanin mɛn di dun faaninbon tele kankan bolomaran dɔ, wo fanan janya kɛra nunkan ɲa kɛmɛ ri. Faanin woilu duntɔ samasen muwan de la, mɛnilu kelen kelenna siini a siifenju sulanɛɛlaman kan. Sɔɔlan wodigbɛlamanilu ni faanindun koyina wodigbɛlamanilu kɛra samasen na. \v 12 Faaninbon telebe rɔ, faanin janya kɛra nunkan ɲa biloolu ri. Faanin woilu duntɔ samasen tan de la, mɛnilu kelen kelenna siini a siifenju kan. Sɔɔlan wodigbɛlamanilu ni faanindun koyina wodigbɛlamanilu kɛra samasen na. \v 13 Faaninbon telebɔ rɔ, lukɔndɔla janya kɛra nunkan ɲa biloolu ri. \v 14-15 Lukɔndɔla donda kɛra fan wo fɛ. Donda fan fila bɛɛ fɛ, faaninilu janya kɛra nunkan ɲa tan ni loolu ri. Faanin woilu duntɔ samasen sawa sawa le la, mɛnilu kelen kelenna siini a siifenju kan. \v 16 Lukɔndɔla laminin faaninilu bɛɛ rabɛnni faaningbɛ ɲuma la. \v 17 Samasen siifenju ladanni sulanɛɛ la. Sɔɔlan ni koyina mɛnilu tɛrɛ ye samasen na, woilu bɛɛ ladanni wodigbɛ la. Wodigbɛ lara samasen bɛɛ kun na. Koyina wodigbɛlaman tɛrɛ ye samasen bɛɛ la. \v 18 Mɛn kusan faanin sɔɔ la, wo ka lu donda faanin dabɛn faaningbɛ ɲuma la, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi. Wo janya kɛra nunkan ɲa muwan di. A lɔ kɛra nunkan ɲa loolu ri, ikomin lukɔndɔla laminin faaninilu lɔ. \v 19 A samasen naanin ni woilu siifenju naanin nadanni sulanɛɛ la. Sɔɔlan ni koyina mɛnilu tɛrɛ ye samasen na, woilu bɛɛ ladanni wodigbɛ la. Wodigbɛ lara samasen bɛɛ kun na. \v 20 Faaninbon ni a laminin faaninilu ri sidi bɔlɔ mɛnilu la duu ma, woilu fanan nadanni sulanɛɛ la. \s Sanin ni wodigbɛ ni sulanɛɛ la ko \p \v 21-23 Allabatala ka mɛn fɔ Musa yɛ, Uri dencɛ Besalɛli ka wo bɛɛ ladan. Yahuda kabila mɔɔ le a ri. A benba ye Huri le ri, Uri fa kɔnin. Besalɛli dɛmɛnba le tɛrɛ Ahisamaki dencɛ Oholiyabu ri, ni a ye Daan kabila mɔɔ ri. Oholiyabu tɛrɛ ye bololabaara ɲuma le ri. A tɛrɛ ye kolɔnna le ri, mɛn tɛrɛ ye fen ɲatɔnɔmailu ni fen kenɲiilu ladanna. Faanin sɔɔla tɛrɛ ye a ri fanan, mɛn tɛrɛ ye faaningbɛ ɲuma sɔɔla kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la. \p Nba, Alla daa makɛ faaninbon mɛn ye Alla la teriya tɔɔmasere daa makɛ faaninbon di. Faaninbon wo ladanda fen mɛnilu la, Musa ka a fɔ Lebi bɔnsɔn mɔɔilu yɛ ko ii ye wo jatebɔ ka a bɛɛ sɛbɛ. Alla sarakabɔla Haruna dencɛ Itamari tɛrɛ ye jatebɔ baara wo kuntii le ri. Ii ka mɛnilu sɛbɛ, woilu le ɲin di. \p \v 24 Isirayɛlikailu ka sanin mɛnilu kɔrɔta Allabatala ɲakɔrɔ ka a di a ma, woilu kɛra kilo waa kelen de ri. Woilu bɛɛ donda yɔrɔ sɛniman baara rɔ. \p \v 25 Isirayɛlika mɛnilu tɔɔ sɛbɛra jama jatebɔ waati, woilu ka wodigbɛ di wo waati. Ii ka jate mɛn di, wo bɛɛ ladɛnnin kɛra kilo waa sawa ni kilo kɛmɛ naanin ni kilo muwan de ri. \v 26 Mɔɔ mɛnilu sɔrɔn tun da san muwan bɔ, woilu ni woilu kɔrɔilu bɛɛ tɔɔ sɛbɛra. Ii bɛɛ ladɛnnin kɛra mɔɔ waa kɛmɛ wɔɔrɔ ni mɔɔ waa sawa ni mɔɔ kɛmɛ loolu ni mɔɔ biloolu. Ii kelen kelenna bɛɛ ka wodigbɛ karamun wɔɔrɔ bɔ. Yɔrɔ sɛniman jateli bɛnni karamun tan ni fila le ma. Ii bɛɛ ka wo tala bɔ ten. \v 27 Besalɛli ka wodigbɛ kilo waa sawa ni kilo kɛmɛ naanin ta wo rɔ ka wo yelen ka siifenju kɛmɛ ladan, mɛnilu ri bila faaninbon jiriilu kɔrɔ, a ni faaninbon tatɛɛfaanin samasen kɔrɔ, siifenju kelen, wodigbɛ kilo bisawa ni kilo naanin. \v 28 Wodigbɛ kilo muwan tora. A ka wo ta ka samasen sɔɔlanilu ni koyinailu ladan, ka do fanan la samasen kun na. \p \v 29 Isirayɛlikailu ka sulanɛɛ mɛnilu kɔrɔta Allabatala ɲakɔrɔ ka a di a ma, woilu kɛra kilo waa fila ni kilo kɛmɛ naanin ni kilo muwan ni kelen de ri. \v 30 A ka siifenju ladan sulanɛɛ woilu la, siifenju mɛnilu ri bila faaninbon donda samasen kɔrɔ. Ii ka saraka janin diya sulanɛɛlaman fanan nadan sulanɛɛ woilu la, a ni a sansan sulanɛɛlaman ni a muranilu bɛɛ. \v 31 A ka siifenju gbɛrɛilu fanan nadan sulanɛɛ woilu la. Siifenju woilu ri bila lukɔndɔla laminin samasen kɔrɔ, a ni lu donda samasen kɔrɔ. Faaninbon ni a laminin faaninilu ri sidi bɔlɔ mɛnilu la duu ma, a ka woilu fanan nadan sulanɛɛ woilu la. \c 39 \s Alla la sarakalaselailu la faaninilu \p \v 1 Nba, ii ka kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi ta ka faanin kenɲi bailu ladan, Alla la sarakalaselailu ri mɛnilu bila ii kan na ii don tuma yɔrɔ sɛniman kɔndɔ ka Alla la baara kɛ. Ii ka faanin sɛnimanilu fanan kara Haruna yɛ ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \p \v 2 Ii ka kɔkanbila durukini ladan sanin na, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la, a ni faaningbɛ ɲuma la. \v 3 Ii ka sanin gbasi kosɛbɛ ka a fɛya, ka a ratɛɛ. Ii ka sanin wo ta ka a don don faaningbɛ ɲuma rɔ, ka a don don kari buleman fanan dɔ, a ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi. Mɛnilu kusan bololabaara kɛla kosɛbɛ ri baara wo kɛ. \v 4 Ii ka kanbankun julu kelen kelen bila kɔkanbila durukini tonkon fila la, sa a ri se tuunna i ɲɔɔn na. \v 5 Ii ka tɛsidilan ɲuma ɲuma kɛ kɔkanbila durukini la. Tɛsidilan ni kɔkanbila durukini kɛra fen kelen di. Ii la baaraɲa kanyara fanan. Ii ka tɛsidilan kara kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la, a ni faaningbɛ ɲuma la, a ni sanin na, ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \p \v 6 Ii ka onikisi kabakurun fila rabɛn ka ii don fendamirafen saninnamanilu rɔ, kabakurun kelen fendamirafen kelen. Ii ka Isirayɛli dencɛilu tɔɔ sɛbɛ kabakurun woilu kan ikomin sɛbɛli ye kɛla kabakurun kan ɲa mɛn ma ka a kɛ ɲanɔɔ ri. \v 7 Wo kɔ rɔ, ii ka kabakurun woilu bila kɔkanbila durukini kanbankun julu fila la, ka ii kɛ hankili bilafenilu ri Isirayɛlikailu la ko rɔ ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \s Sisirɔ bɔrɔni \p \v 8 Mɛn kusan bololabaara kɛla kosɛbɛ, wo ka sisirɔ bɔrɔni ladan. A ka a ladan sanin na, a ni kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la, a ni faaningbɛ ɲuma la ikomin kɔkanbila durukini ladanda ɲa mɛn ma. \v 9 Ni sisirɔ bɔrɔni wo lakadira ka a la i ɲɔɔn kan, a fan naanin bɛɛ ri kanya. A janya ni a bonya bɛɛ kɛra sinbiri ɲa kelen di. \v 10 Ii ka a masidi kabakurun sankɔgbɛlɛnilu la, ka woilu nara a la ka kɛ safa naanin di. A safa fɔlɔ kɛra saridiwan kabakurun ri, a ni topase kabakurun ni emerada kabakurun. \v 11 A safa filana kɛra karibunkili kuru ri, a ni safiri kuru ni jaman. \v 12 A safa sawana kɛra jasinti kuru ri, a ni akate kuru ni ametisi kuru. \v 13 A safa naaninna kɛra kirisaliti kuru ri, a ni onikisi kuru ni jasipe kuru. Kuru woilu bɛɛ donda fendamirafen saninnamanilu rɔ, kuru kelen fendamirafen kelen. \v 14 Kabakuru bɛɛ ladɛnnin kɛra tan ni fila ri, ka a bɛn Isirayɛlikailu la kabilailu jate ma. Ii tɔɔilu sɛbɛra nɛɛ la kabakurunilu kan, kabakurun kelen tɔɔ kelen. Tɔɔilu sɛbɛra ikomin tɔɔ ye sɛbɛla ɲa mɛn ma ɲanɔɔ kan. \p \v 15 Ii ka julu saninnaman fila ladan, mɛnilu ri bila sisirɔ bɔrɔni la. Ii ka ii ladan sanin jɛrɛwolo la, ka a mɔrɔmɔrɔ ikomin julukisɛ ye mɔrɔmɔrɔla ɲa mɛn ma. \v 16 Ii ka fendamirafen saninnaman fila ni koyina saninnaman fila ladan, ka koyina fila woilu sidi sisirɔ bɔrɔni sanfɛ tonkon fila la. \v 17 Ii ka julu saninnaman fila woilu kun do don koyinailu rɔ sisirɔ bɔrɔni tonkon fila la \v 18 ka ii kun do don fendamirafenilu la, mɛn ye kanbankun julu fila la kɔkanbila durukini ɲɛfɛla rɔ. \v 19 Ii ka koyina saninnaman fila gbɛrɛ ladan ka woilu sidi sisirɔ bɔrɔni kɔfɛ yɔrɔ la a duuma fan tonkon fila la. \v 20 Wo kɔ rɔ, ii ka koyina saninnaman fila gbɛrɛ ladan ka woilu sidi kɔkanbila durukini kanbankun julu fila ɲɛfɛla rɔ. Ii ka ii sidi julu woilu ju kɔrɔ kara diya dafɛ tɛsidilan kun dɔ. \v 21 Ii ka sisirɔ bɔrɔni koyinailu ni kɔkanbila durukini koyinailu bila i ɲɔɔn na juluɲala bule la, sa sisirɔ bɔrɔni ri to a nɔ rɔ kɔkanbila durukini kan tɛsidilan kun dɔ. Ii ka a kɛ ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \s Alla la sarakalaselailu la faaninilu ko \p \v 22 Haruna ri kɔkanbila durukini bila durukiba mɛn kan, ii ka wo bɛɛ ladan kari buleman na. Mɛn kusan jese danna ka wo baara kɛ. \v 23 Ii ka kun don diya woo bɔ a tɛmala rɔ, ka faanin gbiliman kara woo laminin dɔ, sa durukiba kana fara. \v 24 Ii ka kerenati jiridenilu sawura ta ta kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi ni faaningbɛ ɲuma la durukiba sen kɔrɔlailu dagbolo kan. \v 25 Ii ka talan denninilu ladan sanin jɛrɛwolo la, ka woilu bila bila durukiba sen kɔrɔlailu dagbolo la kerenati jiridenilu sawura tɛma. \v 26 Ii ka talan dennin saninnaman do tuun kerenati jiriden sawura kelen kelenna bɛɛ la durukiba dagbolo muumɛ kan. Alla la sarakalasela wa wa wuli a la baara kɛla, a ri durukiba wo bila a kan na ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \p \v 27-28 Ii ka Haruna ni a dencɛilu la duruki kɔrɔbilailu ni kurusi kurunniilu ladan faaningbɛ ɲuma la, ka Haruna la bitiran ni a dencɛilu la fula ɲumailu fanan nadan faaningbɛ ɲuma la. Mɛn kusan jese danna ka wo baara kɛ. \v 29 Ii ka tɛsidilan nadan faaningbɛ ɲuma la, ka a sɔɔ kari buleman ni kari wulenman ɲalagbɛ ni kari wulenman kadi kadi la ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. Mɛn kusan faanin sɔɔ la ka wo baara kɛ. \p \v 30 Ii ka saninfɛdɛ do ladan, mɛn ye kuntiiya tɔɔmasere sɛniman di. Ii ka a ladan sanin jɛrɛwolo la, ka sɛbɛli do kɛ a kan ikomin sɛbɛli ye kɛla ɲanɔɔ kan ɲa mɛn ma. Sɛbɛli wo ka a fɔ ko: «A bilani a dan na Allabatala yɛ.» \v 31 Ii ka julu buleman sidi saninfɛdɛ wo la, sa a ri se sidila bitiran na mɛn ye a sanfɛ ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \s Alla daa makɛ faaninbon baara banda \p \v 32 Nba, ii banda fenilu bɛɛ baarala ten, mɛnilu ri kɛ Alla daa makɛ faaninbon di, Alla Kunbɛn Diya Faaninbon kɔnin. Isirayɛlikailu ka a bɛɛ kɛ ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \v 33 Ii nara Alla daa makɛ faaninbon fen bɛɛ ri Musa ma. Ii nara faaninilu ri, mɛnilu ri kɛ faaninbon jɛrɛ ri, ka na faaninbon kɔndɔfenilu bɛɛ fanan di. Ka a la woilu kan, ii nara fen ɲinilu ri: fendamirafenilu, faanin damira jiriilu, kankan gbelekeilu, samasenilu, a ni siifenjuilu. \v 34 Ii nara faaninbon kunnabirin fila ri. Do ladanni saaji gboloilu la, mɛnilu ra wulen. A tɔ kelen nadanni gbolo kolonin ɲumailu la. Ii nara bon tatɛɛfaanin fanan di, \v 35 a ni teriya tɔɔmasere kankira ni a gbelekeilu ni a julumun kafari dalatuun. \v 36 Ii nara tabali fanan di, a ni a muranilu bɛɛ ni saraka buru mɛn di bila tabali kan, mɛn kɔnin dini Allabatala ma. \v 37 Ii nara fitinasiifen di, mɛn nadanni sanin jɛrɛwolo la. A fitinailu siini tɛrɛ a kan. Ii nara fitinasiifen muranilu bɛɛ fanan di, a ni fitina tulu. \v 38 Wusulanjanin saraka janin diya saninnaman fanan nara ii bolo, a ni suwandili tulu, a ni wusulan suma duman, a ni faanin mɛn di dun faaninbon donda la. \v 39 Ii nara saraka janin diya sulanɛɛlaman di, a ni a sansan sulanɛɛlaman, ni a gbelekeilu ni a muranilu bɛɛ. Koli muran ba nara ii bolo, a ni a siifenju. \v 40 Ii nara lukɔndɔla laminin faaninilu ri, a ni samasen ni woilu siifenju, ka na faaninbon donda faanin fanan di. Faaninbon lukɔndɔla laminin faaninilu ri sidi bɔlɔ mɛnilu la duu ma, ii nara woilu fanan di, a ni ii juluilu. Ii nara fen bɛɛ ri, mɛnilu bilatɔ Alla daa makɛ faaninbon kɔndɔ, Alla Kunbɛn Diya Faaninbon kɔnin. \v 41 Ii nara faanin kenɲi bailu le ri, Alla la sarakalasela Haruna la faanin sɛnimanilu ni a dencɛilu la faaninilu kɔnin. Haruna ni a dencɛilu ri faanin woilu bila ii kan na ka Alla sarakalasela baara kɛ yɔrɔ sɛniman kɔndɔ. \v 42 Isirayɛlikailu ka fen wo bɛɛ baara ikomin Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \v 43 Musa ka fen woilu bɛɛ ragbɛ kosɛbɛ. A ka a yen ko ii ka baara wo bɛɛ kɛ ikomin Allabatala tun ka a fɔ ɲa mɛn ma. Wo rɔ, Musa ka duwawu kɛ ii yɛ. \c 40 \s Alla daa makɛ faaninbon lɔ ko \p \v 1 Allabatala ka a fɔ Musa yɛ ko: \v 2 «San karo fɔlɔ tele fɔlɔ lon, i ye n daa makɛ faaninbon lɔ, n daa makɛ faaninbon kɔnin. \v 3 I ye teriya tɔɔmasere kankira bila a kɔndɔ bon tatɛɛfaanin kɔfɛ. \v 4 I ye tabali ladon faaninbon kɔndɔ ka buruilu bila a kan, a ni tabali muranilu bɛɛ. Wo kɔ rɔ, i ye fitinasiifen nadon faaninbon kɔndɔ ka fitinailu sii sii a kan. \v 5 I ye wusulanjanin saraka janin diya saninnaman sii teriya tɔɔmasere kankira ɲɛfɛ, ka donda faanin dun faaninbon donda la. \p \v 6 «Saraka ri janin ka kɛ buuri ri saraka janin diya mɛn kan, i ye wo sii Alla daa makɛ faaninbon donda la, Alla Kunbɛn Diya Faaninbon kɔnin. \v 7 I ye koli muran ba sii Alla kunbɛn faaninbon ni saraka janin diya tɛma ka ji kɛ a rɔ. \v 8 I ye laminin faanin dun lukɔndɔla laminin dɔ, ka donda faanin dun lu da la. \p \v 9 «I ye suwandili tulu ta ka do mun n daa makɛ faaninbon ma, a ni a kɔndɔfenilu bɛɛ. Wo rɔ, i ri a ni a muran bɛɛ bila a dan na ka ii kɛ fen sɛnimanilu ri, mɛn ye n ta ri. \v 10 Saraka di janin ka kɛ buuri ri saraka janin diya mɛn kan, i ye suwandili tulu do mun wo fanan kan, a ni a muran bɛɛ. Wo rɔ, i ri saraka janin diya bila a dan na ka a kɛ fen sɛniman ba ri, mɛn ye n ta ri. \v 11 I ye suwandili tulu do mun koli muran ba fanan ma, a ni a siifenju. Wo rɔ, i ri ii bila a dan na ka a kɛ n ta ri. \p \v 12 «I ye Haruna ni a dencɛilu lana n kunbɛn faaninbon da la ka ii ko ji la. \v 13 Wo wa kɛ, i ye faanin sɛniman woilu bila Haruna kan na, ka suwandili tulu do mun a ma. Wo rɔ, i ri a bila a dan na n na sarakalasela baara kɛ kanma. \v 14 I ye a dencɛilu lana ka duruki kɔrɔbilailu bila ii kan na. \v 15 I ye suwandili tulu mun ii ma ikomin i ka do mun ii fa fɔlɔ ma ɲa mɛn ma, sa ii ri n na sarakalasela baara kɛ. I wa tulu wo mun ii ma ten, ii ni ii bɔnsɔn cɛɛilu ri kɛ Alla la sarakalaselailu ri kadawu.» \p \v 16 Allabatala ka mɛnilu fɔ Musa yɛ, Musa ka wo bɛɛ kɛ a ɲa ma. \v 17 San filana karo fɔlɔ, wo tele fɔlɔ lon, a ka Alla daa makɛ faaninbon lɔ. \v 18 Musa kɛra baara bɛɛ kuntii ri. Ii ka siifenju bila bila, ka faaninbon damira jiriilu lɔ, ka kankan gbelekeilu don ii rɔ, ka samasen lɔ. \v 19 Ii ka kunnabirin kɛ faaninbon kun na, ka kunnabirin filana la fɔlɔma kan. Ii ka wo kɛ ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \v 20 Ii ka walan kabalaman fila bila teriya tɔɔmasere kankira kɔndɔ, ka kankira gbelekeilu don a koyinailu rɔ, ka a julumun kafari dalatuun la a kan. \v 21 Ii ka teriya tɔɔmasere kankira wo ladon faaninbon kɔndɔ, ka bon tatɛɛfaanin sidi ka kankira ɲamadoon. Ii ka wo kɛ ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \p \v 22 Ii ka tabali ladon faaninbon kɔndɔ ka a sii faaninbon tele kankan bolomaran dɔ bon tatɛɛfaanin ɲɛfɛ. \v 23 Ii ka saraka buruilu sii tabali kan Allabatala ɲakɔrɔ, ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \v 24 Wo kɔ rɔ, ii ka fitinasiifen nadon faaninbon kɔndɔ ka a lalɔ faaninbon tele kankan bolokinin dɔ, ka a ɲabɛn tabali la. \v 25 Ii ka fitinailu sii fitinasiifen kan Allabatala ɲakɔrɔ ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \v 26 Ii ka saraka janin diya saninnaman nadon faaninbon kɔndɔ ka a sii tatɛɛfaanin ɲɛfɛ, \v 27 ka wusulan sumaduman janin a kan ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \v 28 Wo kɔ rɔ, ii ka donda faanin sidi faaninbon da la. \v 29 Saraka di janin ka kɛ buuri ri saraka janin diya mɛn kan, ii ka wo sii Alla daa makɛ faaninbon da la, Alla Kunbɛn Diya Faaninbon kɔnin, ka ban ka kolofen sarakailu janin saraka janin diya wo kan ka ii kɛ buuri ri. Ii ka suman sarakailu fanan bɔ saraka janin diya wo kan. Ii ka wo kɛ ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \v 30 Ii ka koli muran ba sii faaninbon ni saraka janin diya tɛma, ka ji kɛ a kɔndɔ koli kanma. \v 31 Musa ni Haruna ni a dencɛilu ka ii boloilu ni ii senilu mako ji wo rɔ. \v 32 Ka a ta wo lon ma, ii wa ii don faaninbon na tuma tuma, a ni ii wa kɛ ii madonna saraka janin diya la tuma tuma, ii ri ii ko ikomin Allabatala tun ka a fɔ Musa yɛ ɲa mɛn ma. \p \v 33 Ii ka lukɔndɔla laminin faanin dun samasen na ka faaninbon ni saraka janin diya laminin, ka donda faanin fanan dun lu da la. Nba, Musa banda baara bɛɛ la wo ɲa le ma. \s Allabatala la nɔɔrɔ ka faaninbon nafa \p \v 34 Wo kɔ rɔ, sanfin jiira ka birin Alla Kunbɛn Diya Faaninbon kun na, Alla daa makɛ faaninbon kɔnin. Allabatala la nɔɔrɔ ka faaninbon nafa. \v 35 Musa ma se donna Alla Kunbɛn Diya Faaninbon kɔndɔ, Alla daa makɛ faaninbon kɔnin, baa sanfin birinni tora a kun na. Ka a la wo kan, Allabatala la nɔɔrɔ tun da a lafa. \v 36 Ni sanfin wo tun kɔrɔtara ka bɔ faaninbon kun na tuma tuma, Isirayɛlikailu tun di sila mira ka wa. A kɛra wo ɲa le ma ii la taama bɛɛ rɔ. \v 37 Kɔni ni sanfin tun ma kɔrɔta, ii tun tɛ bɔla ii nɔ rɔ. Ii tun di makɔnɔni kɛ fɔɔ sanfin wa kɔrɔta lon mɛn kokura. \v 38 Allabatala la sanfin tɛrɛ ye faaninbon kun na tele rɔ. Ta tɛrɛ ye mɛlɛnmɛlɛnna sanfin dɔ su rɔ Isirayɛlikailu bɛɛ ɲakɔrɔ. A kɛra wo ɲa le ma ii la taama bɛɛ rɔ.