\id ACT AƝT \ide UTF-8 \h Kewaliilu \toc2 KEW \toc1 Kewaliilu \mt Keladen na Kɛwaliilu \c 1 \s Alla la Nii Sɛniman na ko lahidi \p \v 1 N tericɛ Teyofili, Isa ka baara ni mɔɔ karan mɛnilu kɛ kɛbi a la baara damira waati haan a kɔrɔtara ka wa harijeene rɔ lon mɛn na, n ka wo bɛɛ sɛbɛ n na sɛbɛli fɔlɔ rɔ ka a lawa i ma. \v 2 Sani a ye kɔrɔta ka wa harijeene rɔ, a ka a la talibidenbailu karan, a ka mɛnilu suwandi. A ka ii karan Alla la Nii Sɛniman baraka rɔ, ka ii la baara yiraka ii la. \v 3 A la tɔrɔya kɔrɔ, a bɔra ii ɲakɔrɔ gbɛ rɔ ka ko siyaman kɛ tele binaani kɔrɔ. A ka a yiraka ii la ɲa siyaman ma ko a kɛndɛ le. Wo tuma, a tɛrɛ ye Alla la Mansaya ko fɔla ii yɛ. \v 4 Lon do rɔ, ka a tɛrɛn a ye dɔɔnninna ii ɲɔɔn fɛ, a ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai kana bɔ Jerusalɛmu yan haan n Fa la lahidi ye dafa, n ka mɛn na ko fɔ ai yɛ kɔrɔman. Ai ye wo dafa makɔnɔ so kɔndɔ yan. \v 5 Yaya ka mɔɔilu sun ji rɔ, kɔni a tɛ mɛn bakɛ butun, ai ri sun Alla la Nii Sɛniman na.» \s Isa kɔrɔtara ka yɛlɛ harijeene rɔ \p \v 6 Ka a tɛrɛn ii bɛɛ ladɛnnin yɔrɔ kelen dɔ, talibidenbailu ka Isa maɲininka ko: «Maari, i ri mansaya lasɛ Isirayɛlikailu ma sisen wa?» \v 7 A ka ii jabi: «Wo ko ri kɛ waati mɛn na, N Fa kelen pe le ri se wo latɛɛla. \v 8 Kɔni Alla la Nii Sɛniman wa jii ai kan, ai ri sebaya sɔrɔn. Ai ri kɛ n sereilu ri Jerusalɛmu, a ni Jude fan bɛɛ a ni Samari mara fan bɛɛ a ni dunuɲa duukolo fan bɛɛ rɔ.» \p \v 9 Isa banda wo fɔla tuma mɛn na, a kɔrɔtara ii ɲakɔrɔ ka yɛlɛ harijeene rɔ. Banda ka a latunun ii ma. \v 10 Ka ii ɲa lɔni to sankolo rɔ ka a watɔla ragbɛ, cɛɛ durukigbɛ tii fila nara i kɔrɔ ka ii lɔ ii tɔrɔfɛ. \v 11 Woilu ka a fɔ ko: «Kalilekailu, nfenna ai lɔni yan ka sankolo ragbɛ? Isa mɛn bɔni ii tɛma yan, ka wa sankolo rɔ, a ri na ikɔ. A wani ɲa mɛn ma ai ɲana, a ri na ikɔ wo ɲa kelen ma.» \s Matiyasi bilara Yahudasi nɔ rɔ \p \v 12 Nba, talibidenbailu bɔra Olibiye Koyinkɛ kan ka ii kɔsɛ Jerusalɛmu. A ni Jerusalɛmu tɛma ri kilo kelen ɲɔɔn bɔ. \v 13 Ii seni Jerusalɛmu, ii wara sankaso san ma bon kɔndɔ, ii ye i ɲɔɔn nadɛnna yɔrɔ mɛn na kɔnin. Piyɛri tɛrɛ ye, a ni Yuhana, Yakuba, Andere, Filipe, Tomasi, Baritɔlɔmi, Matiyu, Alife dencɛ Yakuba, Simɔn Fabaden a ni Yakuba dencɛ Judasi. \v 14 Ii tɛrɛ ye ii ladɛnna Alla matara kanma miriya kelen de la. Muso doilu fanan tɛrɛ ye ii rɔ, a ni Isa na Mariyamu a ni Isa dɔɔcɛilu. \p \v 15 Nba, lon do rɔ, Piyɛri ka i lɔ a badenmailu tɛma ka kuma. Wo ka mɛnilu tɛrɛn ye, woilu ri mɔɔ kɛmɛ ni mɔɔ muwan bɔ. \v 16 Piyɛri ka a fɔ ko: «N badenmailu, mɛn sɛbɛni Alla la kitabu kɔndɔ ka fara Alla la Nii Sɛniman na, mansa Dawuda ka mɛn fɔ Judasi la ko rɔ (Judasi mɛn ka Isa yiraka a mirabailu la) wo sɛbɛ ka kan ka dafa. \v 17 A tɛrɛ ye an na dɛkuru le rɔ. An ka baara mɛn sɔrɔn Alla la, a sen tɛrɛ ye wo fanan dɔ.» \v 18 Nba, Judasi ka wodi mɛn sɔrɔn a la juuya sara ri, a ka wo ta ka duu do san. A bera wo duu kan\f + \fr 1.18 \fr*\ft Wo kɔrɔ ye ko: A ka julu sidi jiriju la a la duusanin wo kan, ka a jɛrɛ dun, ka a jɛrɛ fa. A sɛbɛnin Matiyu kɔndɔ suran 27 kumadiya 3 haan 5\ft*\f*, ka a kɔnɔ fara ka a noo bɛɛ bɔ kɛnɛ ma. \v 19 Jerusalɛmukailu bɛɛ kolɔnda wo rɔ tuma mɛn na, ii ka yɔrɔ wo tɔɔ la ii la kan dɔ ko Akɛlidama. Wo kɔrɔ le ko Jeli Duu. \v 20 Piyɛri ka a fɔ ko: «A sɛbɛni Jaburi rɔ ko: \q ‹A la lɔdiya, a dakolon di to. \q Mɔɔ si kana don a kɔndɔ.› \p «A ni: \q ‹Mɔɔ gbɛrɛ ye a lɔ a nɔ rɔ.› \p \v 21 «Wo le kosɔn, an ka kan ka mɔɔ kelen suwandi mɛn bilara an kɔ Maari Isa la waati bɛɛ rɔ \v 22 kɛbi Isa sun waati ji rɔ Yaya bolo haan a kɔrɔtara waati mɛn na ka yɛlɛ harijeene rɔ, a bɔra an tɛma lon mɛn na. Mɔɔ wo ye kɛ mɔɔ ri an tɛma mɛn di a sereya ko Maari Isa ra wuli ka bɔ saya rɔ.» \p \v 23 Wo rɔ, lemɛniya jamailu ka mɔɔ fila ɲatɔmɔn. Do tɔɔ ko Yusufu. A tɔ kelen tɔɔ ko Matiyasi. Yusufu wo tɔɔ le fanan ko Barisabasi. Doilu ye a fɔla a ma ko Jusitusu. \v 24 Ii bɛɛ ladɛnnin ka Alla matara ko: «Maari, ile le ka mɔɔilu bɛɛ sɔnɔmɛ lɔn. I ra mɛn suwandi mɔɔ fila ɲin dɔ, i ye wo yiraka an na. \v 25 Wo ye bila Judasi nɔ rɔ ka kɛ talibidenba di ka baara an ɲɔɔn fɛ, baa Judasi ka baara wo bila, ka wa a sara sɔrɔn mɛn ni a la baara juu sara ka kan.» \v 26 Ii banda Alla matarala ka kala matɛɛ. Kala ka Matiyasi mira. Wo rɔ, ale lara talibidenba tan ni kelen kan. \c 2 \s Alla la Nii Sɛniman jiira lemɛniya mɔɔilu kan \p \v 1 Pentekoli\f + \fr 2.1 \fr*\ft Pentekoli kɔrɔ Taminkunna Sali a ra tamin tele biloolu, waati wo le rɔ ii ka sumanka damira. Pentekoli kɔrɔ gbɛrɛ a ye, a ri fɔ waati mɛn ma Dabundɛɛ.\ft*\f* lon sera ka ii bɛɛ ladɛnnin tɛrɛn yɔrɔ kelen dɔ. \v 2 Mankan ba do bɔra sankolo rɔ i kɔrɔ, ka kɛ ikɔ fɔɲɔ ba mankan. Lemɛniya mɔɔilu siini bon mɛn na, mankan ka bon wo lafa. \v 3 Ii ka fen do yen, mɛn kɛni ikɔ ta mɛlɛn. A bɔni nɛnkun na, a ka a rafara ka a maa lemɛniya mɔɔ kelen kelenna bɛɛ la. \v 4 Alla Nii Sɛniman jiira ii kan. Ii bɛɛ kumara ii jɛrɛ yɛ kan gbɛrɛ rɔ ikomin Alla Nii Sɛniman ka ii dɛmɛn kuma la ɲa mɛn ma. \p \v 5 Wo ka Yahudiya siyaman jiyani tɛrɛn Jerusalɛmu, mɛnilu ye Alla ɲɛsilanɲɛbailu ri. Ii bɔni dunuɲa jamana bɛɛ rɔ. \v 6 Ii ka mankan wo mɛn tuma mɛn na, ii siyaman nara ii ladɛn ka kɛ jama ba ri. Ii seni ye, ii kabannakoyara, ka a masɔrɔn ii kelen kelenna bɛɛ ka ii fa kanilu mɛn woilu da rɔ. \v 7 Ii kabannakoyara kosɛbɛ ka a fɔ i ɲɔɔn yɛ ko: «Mɛnilu ye kumala ɲin, ii bɛɛ tɛ Kalilekailu le ri wa? \v 8 Ɲa ɲuman de an kelen kelenna bɛɛ ye an sinmin kan mɛnna?» \v 9 Nba, Paritikailu tɛrɛ ye jama wo rɔ, a ni Medikailu, Elamukailu, Mesopotamikailu, Judekailu, Kapadɔsikailu, Pɔntikailu, Asikailu, \v 10 Firikikailu, Panfilikailu, Misirankailu a ni Libikailu, mɛnilu siini Sirɛni fan dɔ. Rɔmukailu fanan tɛrɛ ye a rɔ. Doilu tɛrɛ Yahudiyailu le ri. Doilu tun tɛ Yahudiyailu ri, kɔni ii tun da don Yahudiyailu la dina rɔ. \v 11 Kɛrɛtikailu ni Arabuilu fanan tɛrɛ ye jama rɔ ye. Ii bɛɛ ka a fɔ ko: «Alla ra kabannako mɛnilu kɛ, ii ye woilu fɔla an fa wara kanilu rɔ. Nfen kɛni wo rɔ?» \v 12 Ii bɛɛ kabannakoyara ka ɲakɛ, fɔɔ ka i ɲɔɔn maɲininka ko: «Wo kɔrɔ ye nfen di?» \v 13 Kɔni doilu ka lemɛniya mɔɔilu mayɛlɛ ko ii ra dɔlɔ min kojuuya. \s Piyɛri ka mɔɔilu kawandi \p \v 14 Wo le rɔ, Piyɛri ni talibidenba tɔ tan ni kelen ka ii lɔ. Piyɛri ka a kan nabɔ ka a fɔ mɔɔilu yɛ ko: «Ai Yahudiyailu a ni mɔɔ tɔ mɛnilu ye Jerusalɛmu yan bi, ai ye ɲin lɔn ka ai tolo malɔ n kan na. \v 15 Ai ra a fɔ ko mɔɔ ɲinilu ra dɔlɔ min ka ii ɲa laminin. Wo tɛ de! Ai ma a yen? Waleha le ten, mɔɔ ti se dɔlɔ minna ka ii ɲa laminin. \v 16 Kɔni mɛn sɛbɛni Alla la kitabu kɔndɔ Nabi Jowɛli bolo, wo le ra dafa ai ɲana bi. A fɔra ko: \q \v 17 ‹Alla ka a fɔ ko: laban tuma na, n di n Nii Sɛniman lajii adamadenilu bɛɛ kan. \q Ai dencɛilu ni ai denmusoilu ri Alla la kuma lase mɔɔilu ma. \q Ai la kanbarenilu ri koyenna ikomin sibo. \q N di sibo la ai la mɔɔbakɔrɔilu ɲa ma. \q \v 18 Wo tuma, n di n Nii Sɛniman lajii n na jɔnilu kan, cɛman ni musoman. \q Ii ri n na kela lase mɔɔilu ma. \q \v 19 N di kabannakoilu kɛ sankolo rɔ, \q ka tɔɔmasereilu kɛ duukolo kan. \q Woilu ri kɛ ikɔ jeli, a ni ta ni a sisiba. \q \v 20 Tele ri fin ka kɛ dibi ri. \q Karo ri wulen ikɔ jeli, \q yani Allabatala la lon ba ni se. \q Wo ri kɛ lon ba ri, mɛn makabani. \q \v 21 Wo tuma, mɛnilu wa Allabatala kili dɛmɛn kanma, woilu bɛɛ ri kisi.›» \p \v 22 «Isirayɛli cɛɛilu, ai tolo malɔ kuma ɲin di. Alla le ka Isa Nasarɛtika kelaya. Alla ra wo yiraka ai ri kabannakoilu ni ko masilannilu ni tɔɔmasereilu kɛ a ka mɛnilu kɛ ai tɛma ikomin ai jɛrɛ ka lɔn ɲa mɛn ma. \v 23 A donda ai bolo. Alla ka a lɔn ka a la ko latɛɛ. Siya gbɛrɛ mɔɔilu ka ai dɛmɛn ka a gbɔngbɔn jiri kan ka a faa. \v 24 A faani kɔ, Alla ka a lawuli ka a hɔrɔya saya tɔrɔya ba ma. Fanka mɛn ye saya la, wo ma se Isa marala. \v 25 Nba, mansa Dawuda ka sɛbɛli do kɛ Isa la ko rɔ kitabu kɔndɔ ko: \q ‹N ka Allabatala yen n ɲɛ tuma bɛɛ rɔ. \q A ye n bolokininma. \q Wo rɔ, n tɛ jilanjilanna n na kandanin. \q \v 26 Wo le kosɔn, n jusu sɛwani kosɛbɛ! \q N kan ye sɛwakan de ri. \q N faribanku, a tɔni kɛndɛya rɔ ka a la jiiya la a rɔ. \q \v 27 Baa, i ti sɔn n nii ye to saya dibi rɔ. \q I ti sɔn i la Mɔɔ sɛniman su ye mɛn kaburu rɔ ka toli. \q \v 28 Sila mɛnilu ye bɛnna ɲenemaya jɛrɛ jɛrɛ ma, i ra woilu yiraka n na. \q I ri n nawasa sɛwala i ɲakɔrɔ.›» \p \v 29 Piyɛri ka a fɔ ko: «N badenmailu, n di a fɔ ai yɛ ko an benba Dawuda ra sa. Sika tɛ wo rɔ: a su donda. Hali bi a kaburu ye yan. \v 30 Ka a masɔrɔn Dawuda tɛrɛ nabi le ri, a ka a lɔn ko Alla ka lahidi ta ka a kali a yɛ ko a ri Dawuda bɔnsɔn do lasii a la mansaya siifen dɔ a kɔ. \v 31 Alla tun di mɛn kɛ sini natɔ, Dawuda ka wo yen. Wo rɔ, a kumara Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin lawuli ka bɔ saya rɔ ko kan. A ka a fɔ ko a ma to saya dibi rɔ; a su ma mɛn kaburu rɔ ka toli. \p \v 32 «Alla ka Isa wo le lawuli ka a bɔ saya rɔ. Andeilu bɛɛ ye sereya le ri. \v 33 Alla ka a kɔrɔta ka wa a sii a bolokininma. A ka Alla la Nii Sɛniman sɔrɔn a fa Alla bolo, mɛn lahidi tani tɛrɛ. Isa ka wo lana an ma. Ai ka mɛn yen bi, a ni ai ka mɛn mɛn, Alla la Nii Sɛniman de ka wo kɛ. \v 34 Nba, Dawuda ma kɔrɔta ka wa sankolo rɔ, kɔni ale ka a fɔ kitabu rɔ ko: \q Maari Alla ka a fɔ n na Maari yɛ ko: \q I sii n bolokininma, \q \v 35 haan n ye i juuilu bilala i sen kɔrɔ. \p \v 36 «Ai, Isirayɛlika bɛɛ ka kan ka lɔn ka a lala ɲa mɛn ma ko Isa mɛn ii ka gbɔngbɔn jiri kan, Alla ra kɛ Maari ri a ni Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin.» \p \v 37 Ii ka wo mɛn tuma mɛn na, kuma wo donda ii jusu rɔ kosɛbɛ. Ii ka a fɔ Piyɛri ni talibidenba tɔilu yɛ ko: «An badenmailu, an ye nfen de kɛla sisen?» \p \v 38 Piyɛri ka ii jabi: «Ai bɛɛ ye tubi ka na Alla ma ka sun ji rɔ Isa Ɲenematɔmɔnin tɔɔ rɔ, wo rɔ, ai la kojuu ri makoto. Wo wa kɛ, Alla ri a la Nii Sɛniman di ai ma. \v 39 Alla ra Alla la Nii Sɛniman ɲin lahidi ta ai ni ai denilu yɛ, a ni mɛnilu ye fɔɔ yɔrɔ jan. An na Maari Alla ri mɛnilu kili, wo lahidi tani woilu bɛɛ yɛ.» \p \v 40 Piyɛri ka kuma siyaman la wo kan, ka ii kawandi. A ka ii lali kosɛbɛ ko: «Bi mɔɔilu juuman. Ai ye ai jɛrɛ kisi ii ma!» \v 41 Mɛnilu sɔnda a la kuma ma, woilu sunda ji rɔ. Mɔɔ waa sawa ɲɔɔn lara lemɛniya jamailu kan wo lon. \v 42 Ii tunadiyani tɛrɛ ye ii tolo malɔla talibidenbailu la karankan na, ka i ɲɔɔn nadɛn badenmaya rɔ, ka dɔɔnnin kɛ i ɲɔɔn fɛ, ka Alla matara. \s Lemɛniya mɔɔilu la duɲɔɔnya \p \v 43 Talibidenbailu tɛrɛ ye kabannako siyaman ni tɔɔmasere siyaman kɛla. Mɔɔilu bɛɛ silanni tɛrɛ wo rɔ. \v 44 Lemɛniya mɔɔilu bɛɛ bɛnni tɛrɛ. Mɔɔ si ma sɔn ka a bolofenilu kɛ a kelen ta ri. \v 45 Wo rɔ, ii tɛrɛ ye ii la duuilu ni ii bolofenilu sanna, ka wo wodi di dɛsɛbatɔ mɛnilu ye ii tɛma ma. \v 46 Lon lon, ii tora ii ladɛnna Allabatobonba jin kɔndɔ. Ii la miriya tɛrɛ ye ikomin mɔɔ kelen ta. Ii tɛrɛ ye buru latalanna ii ɲɔɔnna ii la bonilu la. Ii ka dɔɔnnin kɛ, ka i ɲɔɔn sɔ kosɛbɛ. Ii ka wo bɛɛ kɛ jusu lasɛwa ba a ni jusu lagbɛ rɔ. \v 47 Ii tɛrɛ ye Alla tandola waati bɛɛ. Ii diyara so kɔndɔ mɔɔilu bɛɛ yɛ. Lon lon, Allabatala tɛrɛ ye mɔɔilu kisila ka woilu la lemɛniya mɔɔilu la dɛkuru kan. \c 3 \s Piyɛri ka nambara do lawuli \p \v 1 Lon do rɔ, Piyɛri ni Yuhana watɔla tɛrɛ ye Allabatobonba kɔndɔ Alla tara diya wura tele waati, \v 2 ii bɛnda nambara do la. Wo natɔ mɔɔilu bolo. Kɛbi a sɔrɔnda, a tun ma a taama fɔlɔ. Lon lon, mɔɔilu ri a lasii Allabatobonba don da la, bon don da mɛn tɔɔ ko Bon Da Ɲuma. A wa lasii ye, a ri mɔɔilu matara, mɛnilu ye donna Allabatobonba jin kɔndɔ kɔnin. \v 3 A ka Piyɛri ni Yuhana dontɔla yen Allabatobonba jin kɔndɔ tuma mɛn na, a ka ii matara wodi la. \v 4 Ii fila ka ii ɲa lɔ a rɔ. Piyɛri ka a fɔ a yɛ ko: «Andeilu ragbɛ!» \v 5 Cɛɛ wo ka a ɲa lɔ ii rɔ. A ye a kɔndɔ ko woilu kɛtɔ fen do le dila a ma. \p \v 6 Piyɛri ka a fɔ ko: «Wodi si tɛ n bolo. Kɔni mɛn ye n bolo, n di wo di i ma. Nasarɛtika Isa Ɲenematɔmɔnin tɔɔ rɔ, i wuli i ye taama.» \v 7 Piyɛri ka nambara mira a bolokininma ka a dɛmɛn a lawulila. A sen ni a wolokɛkuduilu ka fanka sɔrɔn i kɔrɔ. \v 8 A ka a gban ka a lɔ a sen kun na ka a taamataama. A donda Allabatobonba jin kɔndɔ Piyɛri ni Yuhana kɔfɛ ten. A tɛrɛ ye mataamala ka a gban ka Alla mato. \v 9 Mɔɔ bɛɛ ka a taamatɔla yen Alla matola. \v 10 Mɔɔilu ɲanɔ tɛrɛ ye a ma ko nambara mɛn siini tɛrɛ tarali kanma Allabatobonba Don Da Ɲuma la, wo le ye ɲin di. Ko mɛn da kɛ a yɛ, wo ka ii bɛɛ kabannakoya ka ii kɔndafili. \s Piyɛri ka mɔɔilu kawandi Allabatobonba kɔndɔ \p \v 11 Nba, ka cɛɛ wo fasani to Piyɛri ni Yuhana ma, mɔɔilu bɛɛ kabannakoyara ka ibori ka na ii ma. Ii lɔni yɔrɔ mɛn, wo tɔɔ ko mansa Sulemani la bolon. \v 12 Piyɛri ka mɔɔilu ladɛnnin yen tuma mɛn na, a ka a fɔ ii yɛ ko: «Isirayɛlikailu, nfenna ai kabannakoyani ko ɲin ma? Ai ɲa lɔni andeilu rɔ nfenna? A ye di? Ai ye ai mirila ko cɛɛ ɲin ye a taamala an jɛrɛ sebaya le bolo wa, wala an na Alla ɲɛsilanɲɛ baraka le rɔ wa? \v 13 Ɛɛn de! Alla nɔ le, Iburahima ni Isiyaka ni Yakuba ni an benbailu bɛɛ Maari Alla kɔnin. Wo ra ko ba ɲin kɛ ka a la baaraden Isa gbiliya. Ai ka Isa don faama Pilate bolo ka a faa, ka ai ban Isa rɔ Pilate ɲana. Wo ka a kiti ko a ri a bila, kɔni ai ma sɔn. \v 14 Isa tɛrɛ Mɔɔ sɛniman ni mɔɔ telenni de ri. Kɔni ai ka ai ban a rɔ. Ai ka Pilate madiya ko a ye mɔɔ gbɛrɛ bila ai yɛ, mɛn tɛrɛ ye mɔɔfaala ri. \v 15 Mɛn ye ɲenemaya dila, ai ka wo faa. Kɔni Alla ka a lawuli ka a bɔ saya rɔ. An ye wo sereya le ri. \v 16 Ai ɲa ye nambara ɲin na. Ai bɛɛ ka a lɔn. Ale ra fanka sɔrɔn a la lemɛniya kosɔn Isa ma. Ai bɛɛ ye a yenna ko a ra kɛndɛya le fewu a la lemɛniya fɛ. \p \v 17 «Nba, n badenmailu, ai ka ko le kɛ Isa la, ai ma a lɔn ai ye mɛn kɛ kan, ai ni ai la ɲɛmɔɔilu. \v 18 Kɔni Alla ka a la kuma le dafa wo ɲa ma, a la nabiilu bɛɛ tun ka kuma mɛn fɔ, ko a la Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin ri tɔrɔ. \v 19 Wo rɔ, ai ye tubi ka na Alla ma, sa ai la kojuuilu ri bɔ ai kun ma ka ban. \v 20 Wo wa kɛ, Allabatala ri ai lafɔɲɔ ka a la Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin nana, mɛn suwandinin ai yɛ kɛbi waati jan. Wo le ye Isa ri. \v 21 Kɔni Isa ri to harijeene rɔ fɔlɔ, fo fen bɛɛ wa yɛlɛman ka kuraya tuma mɛn. Nabiɲuma sɛnimanilu ka kuraya ko wo fɔ ka fara Alla la kɛbi waati jan. \v 22 Nabi Musa ka a fɔ ko: ‹Maari Alla, mɛn ye ai fɛ, wo ri nabi gbɛrɛ di ai ma ka bɔ ai badenmailu tɛma, ikɔ a ka n kelaya ɲa mɛn ma. Wo wa fen fen fɔ ai yɛ, ai ye wo bɛɛ mira. \v 23 Ni mɛnilu ma nabi wo kan mira, woilu bɛɛ ri labɔ Alla la mɔɔilu tɛma ka halaki fewu.› \p \v 24 «Nba, nabi bɛɛ kumara waati ɲin de kan. Ka a damira Nabi Samuyɛli ma, nabiilu bɛɛ ka ko ɲinilu lalɔnni. \v 25 Ii ye dencɛilu le ri mɛn bɔni nabiilu la. Alla ka teriya mɛn sidi an benbailu yɛ, wo fanan ye ai ta ri. A ka a fɔ Iburahima yɛ ko: ‹Siya bɛɛ ri baraka sɔrɔn n bolo i bɔnsɔnilu fɛ.› \v 26 Wo rɔ, Alla ka a la baaraden nawuli ka a lana aile fɔlɔ ma, sa a ri ɲumaya kɛ ai yɛ ka ai kelen kelenna bɛɛ bɔ ai la sila juu rɔ.» \c 4 \s Piyɛri ni Yuhana la Kiti Ko \p \v 1 Nba, ka a tɛrɛn Piyɛri ni Yuhana ye kumala mɔɔilu yɛ fɔlɔ, Alla la sarakalaselailu ni Allabatobonba kandaninnailu kuntii ni Sadusiilu\f + \fr 4.1 \fr*\fq Sadusiilu \fq*\ft Yahudiya dɛkuru le ten, fanka ye ii la dɛkuru le bolo jamana rɔ. Ii ma la lawulili ko la ka bɔ saya rɔ.\ft*\f* madonda. \v 2 Ii mɔnɛra, baa Piyɛri ni Yuhana ye mɔɔilu karanna ko Isa ra wuli ka bɔ saya rɔ, ko wo ra a yiraka ko adamaden di wuli ka a bɔ saya rɔ fewu. \v 3 Ii ka Piyɛri ni Yuhana mira. Ikomin su tun da ko: ii ka ii bila kaso la fɔɔ wo duusa gbɛ. \v 4 Kɔni mɛnilu tun ka ii tolo malɔ Piyɛri ni Yuhana kan na, woilu siyaman lara Isa la, ka kafu lemɛniya jamailu ma. Wo rɔ, lemɛniya jamailu kɛra mɔɔ waa loolu ɲɔɔn di. \p \v 5 Wo duusa gbɛni, Yahudiya kuntiilu a ni mɔɔbakɔrɔilu a ni sariya karanmɔɔilu, wo bɛɛ ka ii ladɛn Jerusalɛmu. \v 6 Anasi, sarakalasela kuntiiba jɛrɛ tɛrɛ ye, a ni a birancɛ Kayifasi ni a badenmailu Yuhana ni Alɛsandire a ni a tɔilu bɛɛ mɛn ye sarakalasela kuntiiba la denbaya rɔ. \v 7 Ii ka Piyɛri ni Yuhana lana ka ii lalɔ jama bɛɛ ɲana, ka ii maɲininka ko: «Ai sera ko ɲin kɛla fanka su ɲuman de la wala yon de tɔɔ rɔ?» \p \v 8 Piyɛri jusu fani tɛrɛ Alla la Nii Sɛniman na, ka ii jabi: «Yahudiya kuntii ni mɔɔbakɔrɔilu, \v 9 koɲuma mɛn kɛni nambara yɛ, ai ye an maɲininkala wo le ma wa? A kɛndɛyara ɲa mɛn ma, ai ye wo fɛsɛfɛsɛ ko le rɔ wa? \v 10 Nba, ai ni Isirayɛlikailu bɛɛ ye a lɔn ko nambara ɲin lɔni ai ɲana yan, a ra lakɛndɛya Nasarɛtika Isa Ɲenematɔmɔnin fanka rɔ, ai ka mɛn gbɔngbɔn jiri kan ka a faa. Kɔni Alla ka a lawuli ka a bɔ saya rɔ. \v 11 Ale le: \q Bon lɔlailu ka ii ban kabakurun mɛn dɔ, \q wo le ra kɛ bon jusii kabakurun di. \m Isa le ye kabakurun wo ri. \v 12 Mɔɔ si ti se mɔɔ kisila fo Isa kelen pe, ka a masɔrɔn Alla ma tɔɔ gbɛrɛ si fɔ adamadenilu yɛ dunuɲa rɔ yan, an di kisi mɛn fɛ.» \p \v 13 Ladɛn mɔɔilu ka a yen ko Piyɛri ni Yuhana jusulatɛɛni. Ii kabannakoyara wo rɔ, ka a masɔrɔn ii ka a lɔn ko mɔɔ fila wo ye mɔɔ gbansan de ri, ii ma karan bakɛ. Ii ka a ɲayen wo rɔ ko Piyɛri ni Yuhana mɛnda Isa bolo. \v 14 Ii ma se Piyɛri ni Yuhana sɔsɔla, baa ii ka nambara cɛɛ lɔni yen ii da tɔrɔfɛ, mɛn kɛndɛyani tɛrɛ fewu. \v 15 Wo rɔ, kititɛɛ dɛkuru wo ka Piyɛri ni Yuhana labɔ kɛnɛ ma, ka ban ka i ɲɔɔn yen. \v 16 Ii ka a fɔ ko: «An ye nfen kɛ mɔɔ ɲinilu la? Nba, Jerusalɛmukailu bɛɛ ye kabannako ɲin kalama, mɛn kɛni ii bolo ɲin. An ti se ka a fɔ ko kabannako wo ma kɛ. \v 17 Kɔni an ye an jaseremala ii yɛ ko ii kana Isa tɔɔ fɔ mɔɔ si yɛ butun, sa ko ɲin kana jɛnsɛn jamana fan bɛɛ rɔ.» \p \v 18 Wo rɔ, ii ka Piyɛri ni Yuhana kili ka a fɔ ii yɛ ka a magbɛlɛya ko ii kana Isa tɔɔ fɔ mɔɔ si yɛ wala mɔɔ si karan tɔɔ wo la fanan. \v 19 Piyɛri ni Yuhana ka ii jabi: «A ye di? Ni mɔɔ ka i ban Alla rɔ ka sɔn ai rɔ, wo ri bɛn wa? Ai ye wo kititɛɛ. \v 20 Kɔni an ti se ka an makun. An ka mɛn yen Isa la a ni an ka mɛn mɛn a la, fo an ye wo bɛɛ lase mɔɔilu ma.» \p \v 21 Mɔɔbakɔrɔilu ka ii jaserema la Piyɛri ni Yuhana yɛ ikɔ ka a magbɛlɛya kosɛbɛ, ka ban ka ii bila. Baa ii ma fɛrɛ sɔrɔn ka jahadi la Piyɛri ni Yuhana kan ka a masɔrɔn so kɔndɔ mɔɔilu, wo bɛɛ tɛrɛ ye Alla tandola kabannako wo la. \v 22 Nba, cɛɛ mɛn nakɛndɛya kɛra ko ba ri ɲin, wo sɔrɔn tun da san binaanin ni kɔ bɔ. \s Lemɛniya mɔɔilu ka Alla tara \p \v 23 Piyɛri ni Yuhana bila mɛn kɛni, ii wara ii la mɔɔilu tɛrɛn. Alla la sarakalasela kuntii ni mɔɔbakɔrɔilu ka ko mɛnilu fɔ ii yɛ, ii ka wo bɛɛ lase lemɛniya jamailu ma. \v 24 Lemɛniya mɔɔilu ka wo mɛn tuma mɛn na, ii ka ii ladɛn ka Alla matara. Ii ka a fɔ ko: «Maari, ile le ka sankolo dan, a ni duukolo ni kɔɔji ni ii rakɛ fenilu bɛɛ. \v 25 I la Nii Sɛniman ka kuma don an benba Dawuda da rɔ, i la baaraden kɔnin. A ka a fɔ ko: \q Siyailu jamanni nfenna? \q Jamana mɔɔilu ye janfa donna Maari ma nfenna? Wo ri kɛ fuu ri! \q \v 26 Dunuɲa mansailu ka ii rabɛn kɛlɛ kɛ kanma. \q Ii ka ii ladɛn ka wuli Maari Alla ni a la Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin kanma. \p \v 27 «Nba tuɲa le wo ri fewu, mansa Herodi ni Ponse Pilate ka ii ladɛn so kɔndɔ yan, a ni siya tɔilu, a ni Isirayɛlikailu. Ii ka ii ladɛn ka wuli i la baaraden sɛniman Isa kanma, i ka mɛn suwandi. \v 28 Wo le rɔ, mɛn natɛɛni tɛrɛ i sawo ni i fanka la kɛbi kɔrɔman, ii ka ii ladɛn ka wo bɛɛ kɛ. \v 29 Nba, Maari, i tolo malɔ ii jaseremalakan na sisen. I ye jusulatɛɛ di an ma, i la jɔnilu kɔnin, sa an kana silan i la kuma lase rɔ mɔɔilu ma, \v 30 waati kelenna, i ye i la sebaya yiraka mɔɔilu la ka jankarɔtoilu lakɛndɛya, ka tɔɔmasereilu ni kabannakoilu kɛ i la baaraden sɛniman Isa tɔɔ rɔ.» \p \v 31 Ii ban mɛn kɛni Alla matarala, ii la ladɛn yɔrɔ wo yɛrɛyɛrɛra. Ii bɛɛ jusu fara Alla la Nii Sɛniman na. Wo lon kelen, ii ka Alla la kuma lase damira mɔɔilu ma jusulatɛɛ rɔ. \s Lemɛniya mɔɔilu bolofenilu \p \v 32 Lemɛniya mɔɔilu bɛɛ bɛnni tɛrɛ ko kelen ma. Ii jusu fanan tɛrɛ kelen de ri. Wo rɔ, mɔɔ si tun tɛ a bolofenilu kɛla a kelen ta ri. Ii tɛrɛ ye ii bolofenilu bɛɛ ratala ii ni i ɲɔɔn tɛ. \v 33 Talibidenbailu tɛrɛ ye sereya kɛla sebaya ba la, ka a fɔ mɔɔilu yɛ ko Maari Isa ra wuli ka bɔ saya rɔ. Alla la ɲumaya ba tɛrɛ ye lemɛniya mɔɔilu bɛɛ ka a fɔ kosɛbɛ. \v 34 Mɔɔ si dɛsɛni tun tɛ ii rɔ, baa mɛnilu kɛra duu tii ni bon tii ri, woilu tɛrɛ ye duu ni bon sanna kelen kelen \v 35 ka na wodi wo di talibidenbailu ma. Karandenilu tɛrɛ ye wodi wo rafarala lemɛniya mɔɔilu tɛ ka bɛn woilu kelen kelenna bɛɛ mako ɲa ma. \p \v 36 Nba, cɛɛ do tɛrɛ ye, mɛn tɔɔ ko Yusufu. Lebi bɔnsɔn do le tɛrɛ a ri ka bɔ Sipere. Talibidenbailu ka a tɔɔ la ko Barinabasi, mɛn kɔrɔ ye ko dencɛ mɛn ye mɔɔ sɛɛbɛ donna. \v 37 Duu tɛrɛ ye a bolo. A ka wo san ka na a wodi di talibidenbailu ma. \c 5 \s Ananiyasi ni Safira ka ko mɛn kɛ \p \v 1 Nba, cɛɛ do mɛn tɔɔ ko Ananiyasi a ni a muso mɛn tɔɔ ko Safira fanan ka ii la duu do majira. \v 2 Kɔni Ananiyasi ka wodi fan kelen bɔ a la ka a kɛ a ta ri. A muso ye wo kalama. A tɔ fan kelen, Ananiyasi nara wo di talibidenbailu ma. \v 3 A seni ye, Piyɛri ka a fɔ a yɛ ko: «Ananiyasi, nfenna i sɔnda Setana ye don i jusu rɔ, ka Alla la Nii Sɛniman janfa ka i la duu sankɔ fan kelen kansɔnya a ma? \v 4 Duu wo tun ma san tuma mɛn na fɔlɔ, a tun tɛ i ta le ri wa? I ka a majira tuma mɛn na, a wodi bɛɛ tun tɛ i ta le ri fanan? Nfenna i ka i miri kojuu ɲin ma ka a kɛ? I ma wuya fɔ mɔɔilu yɛ fo Alla.» \v 5 Ananiyasi ka kuma wo mɛn tuma mɛn na, a bera duu ma ka sa. Silan ba ka wo lamɛnbailu bɛɛ mira. \v 6 Kanberenilu nara ka Ananiyasi su kasanke, ka a ta ka wa a su don. \p \v 7 A mɛnda waati sawa taminnin kɔ, Ananiyasi muso donda bon na. Mɛn kɛni a cɛɛ la, a tun ma wo lɔn fɔlɔ. \v 8 Piyɛri ka a fɔ a yɛ ko: «A ye di? I ni i cɛɛ ka ai la duu san wodi mɛn na, wo le ɲin di wa?» Safira ka a fɔ ko: «Ɔɔn, ale le wo ri jɔ.» \v 9 Piyɛri ka a jabi: «Nfenna ai fila bɛnda ka Maari Alla la Nii Sɛniman kɔrɔbɔ? I ɲa lɔ! I cɛɛ su donnailu lɔni da la. Ii natɔ i fanan su tala.» \v 10 Safira bera duu ma Piyɛri sen kɔrɔ i kɔrɔ ka sa. Kanberenilu donda bon na ka a sani tɛrɛn. Ii ka a su ta ka wa a su don a cɛɛ dafɛ. \v 11 Silan ba ka lemɛniya jama bɛɛ mira, a ni wo lamɛnbailu bɛɛ. \s Talibidenilu ka mɔɔ siyaman nakɛndɛya \p \v 12 Kabannako ni tɔɔmasere siyaman tɛrɛ ye kɛla mɔɔilu tɛma talibidenbailu bolo. Lemɛniya mɔɔilu bɛɛ tɛrɛ ye i ɲɔɔn nadɛnna mansa Sulemani la bolon na. \v 13 Kɔni mɔɔ tɔilu ma susu ii madon ladɛn dɔ. Hali wo, ii tɛrɛ ye lemɛniya mɔɔilu tɔɔɲuma fɔla kosɛbɛ. \v 14 Mɔɔ siyaman lemɛniyara Maari ma ka don dɛkuru wo rɔ, cɛɛ ni musoilu. \v 15 Mɔɔilu ka ii la jankarɔtoilu madonni ka ii lala lafenilu ni dɛbɛilu kan sila da la, sa Piyɛri wa kɛ taminna tuma mɛn na, a jiya ri la ii kan ka ii lakɛndɛya. \v 16 Mɔɔ siyaman ba fanan bɔra Jerusalɛmu laminin soilu la ka na. Ii nara jankarɔtoilu ni jinatɔ mɔɔilu ri; woilu bɛɛ lakɛndɛyara. \s Yahudiya kuntiilu ka talibidenbailu tɔrɔ \p \v 17 Wo tuma, sarakalasela kuntiiba ni a fɛ mɔɔ bɛɛ, Sadusiilu la dɛkuru kɔnin, woilu wulira talibidenbailu kanma ka a masɔrɔn ii la bɛnsɛnkɔlɔntɛya fɛ. \v 18 Ii ka talibidenbailu mira ka ii bila kaso la mɔɔ bɛɛ ɲana. \v 19 Kɔni su rɔ, Alla la mɛlɛka nara kaso bonda laka ka ii labɔ. A ka a fɔ ii yɛ ko: \v 20 «Ai ye wa Allabatobonba jin kɔndɔ, ka ai lɔ ka ɲenemaya kura ɲin ko bɛɛ lase mɔɔilu ma.» \p \v 21 Ii ka mɛlɛka kan mira. Kɛnɛ bɔra tuma mɛn na, ii wara Allabatobonba jin kɔndɔ ka mɔɔilu karan. \p Alla la sarakalasela kuntiiba ni a la fɛ mɔɔilu ka Isirayɛlikailu la ɲɛmɔɔilu bɛɛ kili ko kititɛɛ dɛkuru ye ii ladɛn. Ii ka kɛlɛdenilu lawa kaso bon na ko ii ye na talibidenbailu ri. \v 22 Kɛlɛkɛdenilu se mɛn kɛni kaso bon na, ii ma ii tɛrɛn ye. Wo rɔ, ii ka ii kɔsɛ ka dantɛɛli kɛ. \v 23 Ii ka a fɔ ko: «An seni kaso bon na, an ka a da tuunin tɛrɛn. A sɔɔni koɲuma. An ka kɛlɛden doilu lɔni tɛrɛn da la fanan, ii ye a kɔnɔgbɛnna. Kɔni an ka da laka tuma mɛn na, an ma mɔɔ si yen kaso bon kɔndɔ.» \v 24 Allabatobonba kandaninnailu kuntii ni Alla la sarakalasela kuntiilu ka kuma wo mɛn tuma mɛn na, ii kɔndafilira ka ii jɛrɛ maɲininka ko: «Nfen kɛni ye?» \p \v 25 Wo tuma, do nara ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ka mɔɔ mɛnilu bila kaso la, woilu lɔni Allabatobonba jin kɔndɔ sisen. Ii ye mɔɔilu karanna.» \v 26 Wo rɔ, Allabatobonba kandaninnailu kuntii ka a la mɔɔilu ta ka wa talibidenbailu kɔ. Ii nara ii ri. Kɔni wo ma kɛ fanka la, ka a masɔrɔn kuntii wo ni a la mɔɔilu silanda ko jama kana wuli ii kanma ka ii mabon kaba la. \p \v 27 Ii nara talibidenbailu ri ka ii lalɔ kititɛɛ dɛkuru ɲakɔrɔ. Alla la sarakalasela kuntiiba ka a fɔ ii yɛ ko: \v 28 «An ma a fɔ ai yɛ ka a magbɛlɛya ko ai kana karan si kɛ wo tɔɔ rɔ butun wa? Kɔni ai ra ai la karan nase Jerusalɛmukailu bɛɛ ma! Ai ye a fɛ ka a fɔ le ko andeilu le ka Isa faa.» \v 29 Piyɛri ni talibidenba tɔilu ka ii jabi: «An ka kan ka Alla kumakan gbiliya ka tamin mɔɔilu ta la. \v 30 An benbailu Maari Alla ka Isa lawuli ka a bɔ saya rɔ, ai ka mɛn gbɔngbɔn jiri kan ka a faa. \v 31 Alla ka a gbiliya ka a kɔrɔta fo a bolokinin na, ka a kɛ Mansa ni Kisiba ri, sani Alla ye fɛrɛ di Isirayɛlikailu ma waati mɛnna ka a kɔsɛ ka tubi a ni ii ri makotoli sɔrɔn ii julumun na. \v 32 Andeilu le kɛra ko woilu bɛɛ sereilu ri. Alla ka a la Nii Sɛniman mɛn di a kan mirabailu ma, wo fanan ye wo sere le ri.» \p \v 33 Mɔɔbailu ka kuma wo mɛn tuma mɛn na, ii mɔnɛra kojuuya. A lɔɔ tɛrɛ ye ii la ka ii faa. \v 34 Kɔni Farisi cɛɛ do, mɛn tɔɔ ko Kamaliyɛli, wulira ka i lɔ kititɛɛ dɛkuru ɲakɔrɔ. Sariya karanmɔɔ do le tɛrɛ a ri mɛn mɔɔ bɛɛ ye a tɔɔɲuma fɔla. A ka a fɔ ii yɛ ko ii ye ii labɔ kɛnɛ ma dooni fɔlɔ. \v 35 Ii labɔ mɛn kɛni, Kamaliyɛli ka a fɔ mɔɔbailu yɛ ko: «Isirayɛlikailu, ai ye a fɛ ka ko mɛn kɛ mɔɔ ɲinilu la, ai ye ai miri wo ma fɔlɔ kosɛbɛ, \v 36 baa waati taminni, cɛɛ do wulira, mɛn tɔɔ ko Tedasi. Ale ka a fɔ ko a ye ɲɛmɔɔ ba le ri. Wo rɔ, mɔɔ kɛmɛ naanin ɲɔɔn bilara a kɔ. Kɔni mɔɔilu ka Tedasi faa tuma mɛn na, a la mɔɔilu bɛɛ jɛnsɛnda. A la ko ma kɛ foyi ri wo kɔ. \v 37 Tedasi taminni kɔ, dogbɛrɛ fanan wulira, mɛn tɔɔ ko Judasi. Ale bɔra Kalile ka na tɔɔ sɛbɛ waati. Yahudasi ka mɔɔ siyaman masɔmɔn ka ii bila a kɔ. Kɔni mɔɔilu ka a faa tuma mɛn na, a la mɔɔilu bɛɛ jɛnsɛnda fanan. \v 38 Wo le rɔ, n ye ai lalila sisen ko ai ye ai mabɔ mɔɔ ɲinilu la. Ai ye ii bila, sa ii ri wa. Ii ye mɛn kan, ni wo bɔni adamaden miriya rɔ, a ri tiɲan a jɛrɛ ma. \v 39 Kɔni ni wo ko bɔra Alla jɛrɛ le rɔ, ai ti se ii la muumɛ. Ai tɛ foyi kɛ fo ka ai jɛrɛ bila Alla la ten fuu.» \p Nba, Kamaliyɛli ka mɛn fɔ, mɔɔbailu sɔnda wo ma. \v 40 Ii ka talibidenbailu kili ka ii gbasi gbiɲɛ la. Ii ka a fɔ ii yɛ ka a magbɛlɛya ko ii kana Isa tɔɔ fɔ mɔɔ si yɛ butun. Wo rɔ, ii ka ii bila ko ii ye wa. \v 41 Wo rɔ talibidenilu bɔra kititɛɛ dɛkuru la ladɛn dɔ. Ii sɛwara kosɛbɛ, ka a masɔrɔn Alla ra ii jate mɔɔilu ri, mɛnilu ri lafɛya Isa kosɔn. \v 42 Lon lon ii ma boloka mɔɔilu karanna Allabatobonba jin kɔndɔ a ni mɔɔilu wara, ka kibaro ɲuma lase woilu ma ko Isa le Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin di. \c 6 \s Mɔɔ wɔrɔnwula suwandira ka talibidenbailu dɛmɛn \p \v 1 Nba, Isa la karandenilu tɛrɛ ye siyayala tuma mɛn na, lon do rɔ, Yahudiyailu mɛnilu fa wara kan tɛrɛ ye Kirɛkikan di, woilu ka ii makasi Yahudiyailu kan mɛnilu fa wara kan tɛrɛ ye Heburukan di. Ii ka a fɔ ko ii la cɛsamusoilu tɛ suman sɔrɔnna suman datalannailu bolo ikomin Heburuilu la cɛsamusoilu ye a sɔrɔnna ɲa mɛn ma. \v 2 Keladen tan ni fila ka wo mɛn tuma mɛn na, ii ka karandenilu bɛɛ kili ka a fɔ ii yɛ ko: «Andeilu kana Alla la kuma lase boloka, ka an na baara kɛ suman datalan dɔrɔn di. Wo tɛ bɛn. \v 3 An badenmailu, ai ye cɛɛ mɔɔ wɔrɔnwula suwandi ai rɔ, mɛnilu ye mɔɔ hankilimailu ri. Woilu ye kɛ mɔɔ famunninilu ri, mɛnilu jusu fani Alla la Nii Sɛniman na. An di suman datalan baara karifa woilu la. \v 4 Kɔni andeilu ri to Alla tarala ka Alla la kuma lase mɔɔilu ma. An na baara le wo ri.» \p \v 5 Wo kuma diyara jama bɛɛ yɛ. Wo rɔ, ii ka Etiyɛn suwandi, wo mɛn lemɛniyani kosɛbɛ. A jusu fani Alla la Nii Sɛniman na fanan. Ii ka Filipe fanan suwandi, a ni Porokori ni Nikanɔri ni Timon ni Parimɛnasi ni Nikolasi, mɛn tɛrɛ ye Antiyɔkika ri. Yahudiya tun tɛ a ri, kɔni a tun da don Yahudiyailu la dina rɔ. \v 6 Ii ka mɔɔ wɔrɔnwula woilu lana talibidenbailu ma. Talibidenilu ka Alla tara ii yɛ, ka ii bolo la ii kan. \p \v 7 Alla la kuma tɛrɛ ye jɛnsɛnna fan bɛɛ rɔ. Karanden tɛrɛ ye siyayala bɛrɛbɛrɛ kɛ Jerusalɛmu. Alla la sarakalasela siyaman fanan donda ka lemɛniya sila ta. \s Yahudiyailu ka Etiyɛn mira \p \v 8 Alla la ɲumaya tɛrɛ ye Etiyɛn ka a fɔ kosɛbɛ. Alla la sebaya fanan tɛrɛ ye a fɛ. A ka kabannako ba ni tɔɔmasereilu kɛ mɔɔilu tɛma. \v 9 Kɔni doilu wulira Etiyɛn sɔsɔla. Ii bɛɛ bɔni salibon kelen de la, mɔɔilu ye a fɔla mɛn ma ko Mɔɔ Kanhɔrɔyaninilu la salibon. Wo salibon mɔɔilu bɔni Sirɛni ni Alɛsandiri, a ni Silisi ni Asi jamanailu rɔ. \v 10 Kɔni ii tɛrɛ ti se jɔ sɔrɔnna a ma. Alla la Nii Sɛniman de tɛrɛ ye hankilimaya dila a ma kuma wo rɔ. \v 11 Wo le ka a kɛ, ii ka mɔɔ doilu kɔnɔrasu Etiyɛn kanma. Woilu ka wuya la a la ko: «A ra Nabi Musa ni Alla tanama kuma fɔ. An jɛrɛ ka wo mɛn fewu.» \p \v 12 Wo rɔ, salibon mɔɔ woilu ka so kɔndɔ mɔɔilu ni mɔɔbakɔrɔilu ni sariya karanmɔɔilu lawuli Etiyɛn kanma. Ii ka Etiyɛn mira fanka la ka wa a ri Yahudiya la kititɛɛ dɛkuru rɔ. \v 13 Ii nara mɔɔ doilu ri, mɛnilu ka wuya la Etiyɛn na. Ii ka a fɔ ko: «Cɛɛ ɲin ye yɔrɔ sɛniman ɲin nafɛyala tuma bɛɛ, ka Nabi Musa la sariya fanan nafɛya. \v 14 A ra a fɔ ko Nasarɛtika Isa wo ri Allabatobonba ɲin te. Ko a ri an na sila yɛlɛman, Nabi Musa ka sila mɛn di an benbailu ma. An jɛrɛ ra kuma wo mɛn a da rɔ.» \p \v 15 Kititɛɛ mɔɔilu ka Etiyɛn mafɛnɛ. A ɲakɔrɔla ra kɛ ikomin mɛlɛka ɲakɔrɔla. \c 7 \s Etiyɛn ka mɔɔbailu jabi \p \v 1 Alla la sarakalasela kuntiiba ka a fɔ Etiyɛn yɛ ko: «A ye di? Ii ka mɛn fɔ ɲin di, tuɲa le wo ri wa?» \v 2 Etiyɛn ka ii jabi: «N failu ni n badenmailu, ai ye ai tolo malɔ n kan na. Ka a tɛrɛn an benba Iburahima tun ma i sii Haran so kɔndɔ waati mɛn na fɔlɔ, Alla nɔɔrɔ tii ka a jɛrɛ yiraka a la Mesopotami jamana rɔ. \v 3 Alla ka a fɔ a yɛ ko: ‹I ye bɔ i wara, ka bɔ i badenmailu tɛma. I ye wa yɔrɔ do rɔ, n kɛtɔ yɔrɔ mɛn yirakala i la.› \p \v 4 «Wo rɔ, an benba bɔra Kalidekailu la jamana rɔ ka wa i sii Haran. A fa sa mɛn kɛni, Alla ka a lana yan, ai siini jamana mɛn dɔ bi. \v 5 Alla tun ma yɔrɔ si di a ma yan ka a kɛ a ta ri, hali yɔrɔ fitini. Kɔni Alla ka lahidi ta a yɛ ko jamana ɲin di kɛ a ni a bɔnsɔnilu ta ri. Wo tuma den tun tɛ Iburahima bolo. \v 6 Alla ka a fɔ a yɛ ko: ‹I bɔnsɔnilu ri kɛ londanilu ri jamana do rɔ. Mɔɔ woilu ri ii bila jɔnya rɔ ka ii tɔrɔ. Ii ri san kɛmɛ naanin kɛ tɔrɔya rɔ ye. \v 7 Kɔni n di jahadi la mɔɔ woilu kan, mɛnilu ka ii kɛ jɔnilu ri. Wo kɔ rɔ, i bɔnsɔnilu ri bɔ ye ka na nde bato yɔrɔ ɲin dɔ yan.› \v 8 Alla ka teriya sidi Iburahima yɛ, ka faaninta kɛ wo tɔɔmasere ri. Wo rɔ, Iburahima ka Isiyaka sɔrɔn ka a la faaninta kɛ a sɔrɔn tele seyin. Isiyaka ka Yakuba sɔrɔn ka a kɛ ɲa wo le ma. Yakuba ka an benba tan ni fila sɔrɔn ka woilu fanan kɛ wo ɲa kelen wo le ma. \p \v 9 «Yusufu la ko keleya ka a kɔrɔilu mira. Ii ka a mira ka a san mɔɔilu ma. Woilu wara a bila jɔnya rɔ Misiran. Kɔni Alla tora a fɛ, \v 10 ka a bɔ a la tɔrɔya bɛɛ rɔ. A ka a lɔ Misiran mansa Ferawuna ɲana tuma mɛn na, Alla ka hankili di a ma ka a la ko diya wo yɛ. Ferawuna ka a lasii Misiran jamana kuntiiya la, a ni a ka a kɛ a la bon ɲamɔɔ ri. \p \v 11 «Wo tuma, kɔnkɔ ba donda Misiran jamana fan bɛɛ rɔ, a ni Kanaan jamana bɛɛ rɔ. Wo tɔrɔya bonyara kosɛbɛ. An benbailu ma se balo sɔrɔnna. \v 12 A fɔra Yakuba yɛ tuma mɛn na ko suman ye sɔrɔnna Misiran, a ka an benbailu lawa suman ko rɔ. Wo kɛra ii wa ko fɔlɔ ri. \v 13 Ii seni Misiran a siɲa filana rɔ, Yusufu ka a jɛrɛ yiraka ii la. A badenmailu la ko fɔra mansa Ferawuna yɛ. \v 14 Yusufu ka kela lawa a fa ma ko a ye na, a ni a la denbaya bɛɛ. A fa la mɔɔilu bɛɛ ladɛnnin tɛrɛ mɔɔ biwɔrɔnwula ni mɔɔ loolu le ri. \v 15 Nba, Yakuba ni a la mɔɔilu wara Misiran ɲa wo le ma. A mɛnda ye fo a sara, a ni an benbailu bɛɛ. \v 16 Waati taminni kɔ, mɔɔilu wara ii su ri fɔɔ Sikɛmu. Ii ka ii su don Iburahima la su don diya ye, Iburahima tun da wodi wo bɔ kɔrɔman, a ka mɛn don Hamɔri dencɛilu bolo, a ka a san woilu ma. \p \v 17 «Nba, Alla ka lahidi mɛn ta Iburahima yɛ, wo mafa waati tun da sudunya. An na mɔɔilu tɛrɛ ye siyayala Misiran a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma. \v 18 Wo tuma, mansa do siira, mɛn ma foyi lɔn Yusufu la ko rɔ. \v 19 Mansa wo ka an na mɔɔilu tɔnɔ bɔ ka an benbailu tɔrɔ kojuuya. A ka ii diyagboya ko ii ye ii den ɲarinilu to ii kɔ kɛnɛ ma kosa ii denilu ri sa. \p \v 20 «Nabi Musa sɔrɔnda waati wo le la. Den ɲuma le tɛrɛ a ri kosɛbɛ ka Alla diya fewu! A sɔrɔnda ka karo sawa kɛ lamɔ rɔ a fa wara. \v 21 A sɔrɔnbailu ka a to ii kɔ kɛnɛ ma tuma mɛn na, Ferawuna denmuso ka a yen. Wo le ka a ta ka a lamɔ, ka a kɛ ikomin a jɛrɛ den. \v 22 Wo rɔ, Misirankailu ka Musa karan ii la lɔnnin bɛɛ la. Se ye a yɛ ka kɛwali ba kɛ. A kusan kumala a ɲuma la fanan. \p \v 23 «Musa sɔrɔn ka san binaanin bɔ tuma mɛn na, a ka a miri ko a ri wa bɔ a badenmailu tɔrɔfɛ, Isirayɛlikailu kɔnin. \v 24 A seni ye, a ka a badenma do yen. Misiranka do ye wo gbasila. Musa wara a badenma dɛmɛn, ka a badenma ta sara cɛɛ wo la ka a faa. \v 25 A ye Musa kɔndɔ ko a badenmailu ri a ɲayen ko Alla ra ale lɔ ii hɔrɔya la. Kɔni a badenmailu ma wo ɲayen. \v 26 Wo duusa gbɛ, Musa wara a badenma fila bilani tɛrɛ i ɲɔɔn na. A ka woilu masabarikan kɛ ko: ‹Badenmailu le tɛ ai ri wa? Nfenna ai bilani tɛrɛ i ɲɔɔn na ten?› \p \v 27 «Kɔni mɛn tɛrɛ ye a badenma gbasila, wo ka Musa latuntun ka a fɔ a yɛ ko: ‹Yon ka i kɛ an na kuntii ni an na kititɛɛla ri? \v 28 A ye di? I ye a fɛ le ka nde faa ikomin i ka Misiranka wo faa ɲa mɛn ma kunun?› \v 29 Musa ka wo mɛn tuma mɛn na, a ka ibori ka wa a sii londanya rɔ Madiyana jamana rɔ. A mɛnda ye ka dencɛ fila sɔrɔn. \p \v 30 «A ka san binaanin dafa ye tuma mɛn na, mɛlɛka do bɔra gbɛ rɔ a ɲakɔrɔ. Mɛlɛka wo ka a jɛrɛ yiraka a la jiri tunin tamɛlɛnama rɔ, Sinayi koyinkɛ waa rɔ. \v 31 Musa ka wo yen ka kabannakoya. A ka a madon a la ka a kɔrɔsi tuma mɛn na, Allabatala kumakan bɔra. \v 32 A ka a fɔ ko: ‹Nde le i benbailu Maari Alla ri, Iburahima Maari Alla ni Isiyaka Maari Alla ni Yakuba Maari Alla kɔnin.› Musa silanda ka a yɛrɛyɛrɛ. A ma susu a ɲa lɔla a rɔ. \p \v 33 «Allabatala ka a fɔ a yɛ ko: ‹I ye i la sanbara bɔ i sen dɔ, baa i lɔni yɔrɔ mɛn dɔ ɲin, wo ye yɔrɔ sɛniman de ri.› \v 34 Alla ka a fɔ ko: ‹N na mɔɔilu tɔrɔni ɲa mɛn ma Misiran, n da wo yen fewu. N da ii kurunkan mɛn fanan. N da jii ka na ii kisi. Na, n di i lasɛ Misiran.› \p \v 35 «Nba, Isirayɛlikailu tun ka ii ban Musa mɛn dɔ ko: ‹Yon ka i kɛ an na kuntii ni an na kititɛɛla ri?› Kɔni Alla ka ale lawa ka a kɛ ii la kuntii ri, ka ii hɔrɔya. Alla ka a kelaya ɲa wo le ma mɛlɛka bolo, mɛn bɔra gbɛ rɔ a ɲakɔrɔ jiri tunin dɔ. \v 36 Musa ka tɔɔmasereilu ni kabannako bailu kɛ Misiran, ka doilu kɛ Kɔɔji Fararɔbin da la, ka doilu fanan kɛ wula kɔndɔ san binaanin kɔrɔ. \p \v 37 «Wo Musa kelen de ka a fɔ Isirayɛlikailu yɛ ko: ‹Alla ri nabi gbɛrɛ bɔ Isirayɛlikailu tɛma ikomin nde.› \v 38 Wo Musa kelen de tɛrɛ Isirayɛlikailu bɛɛ ladɛnnin fɛ wula rɔ. A tɛrɛ ye an benbailu fɛ ye, a ni mɛlɛka wo, mɛn kumara a fɛ Sinayi koyinkɛ kan. A ka kuma banbali sɔrɔn ka a lase an ma. \p \v 39 «Kɔni an benbailu ma sɔn ka a kan mira. Ii ka ii ban a rɔ. Misiran lɔɔ tɛrɛ ye ii la. \v 40 Ii ka a fɔ Haruna yɛ ko: ‹Batofen doilu ladan an yɛ, mɛn di a lɔ an ɲɔrɔ ka wa, baa Musa wo, mɛn ka a lɔ an ɲɔrɔ ka bɔ Misiran, an ɲa tɛ a la. Mɛn kɛni a la, an ma wo lɔn.› \v 41 Wo rɔ, ii ka batofen do rabɛn waati wo la, ka saraka bɔ a yɛ ka a sɔ. Batofen wo bɔni nisiden na. Ii ka tolon kɛ ka batofen wo bonya, mɛn rabɛnni ii jɛrɛ bolo. \v 42 Kɔni Alla ka a kɔ don ii la ka ii bila. A ka ii to ii jɛrɛ ma, ka ii to loloilu batola, a ni tele ni karo. Ko do sɛbɛni wo rɔ nabiilu la kitabu rɔ. A ka a fɔ ko: \q ‹Ai Isirayɛlikailu! Ai ka san binaanin kɛ wula kɔndɔ taamala, \q ka kolofenilu kannatɛɛ ka sarakailu bɔ. \q Kɔni ai ma woilu bɔ nde yɛ. \q \v 43 Ai la joo Mɔlɔki siini gba mɛn kɔrɔ, \q ai ka wo madonni a bato kanma. \q Ai ka ai la joo Arefan na lolo bisiki le ladan ka wo bato. \q Wo le rɔ, n di ai gbɛn kɛlɛkɔrɔbori diya fɔɔ Babilɔni kɔfɛ.›» \p \v 44 Etiyɛn ka a fɔ ko: «An benbailu tɛrɛ ye wula kɔndɔ taamala tuma mɛn na, Alla la teriya tɔɔmasere daa makɛ faaninbon tɛrɛ ye ii bolo. Musa tun ka faaninbon wo ladan ikɔ Alla ka a fɔ a yɛ ɲa mɛn ma. Alla ka mɛn yiraka a la, a ka a ladan ka a ni wo ra kanya. \v 45 Daa makɛ faaninbon wo tɛrɛ ye an benbailu la denilu bolo ii la waati rɔ. Ii ni Josuwe le ka jamana bɛɛ mira, Alla ka jamana wo mɔɔilu gben ii ɲɛfɛ. Ii nara daa makɛ faaninbon di jamana rɔ, a mɛnda ye haan an mansa Dawuda tele rɔ. \v 46 Dawuda la ko diyara Alla yɛ. Ale le ka Alla madiya ko a ye a fɛ ka sii diya lɔ Yakuba Maari Alla yɛ. \v 47 Kɔni Dawuda dencɛ mansa Sulemani le ka bon wo lɔ Alla yɛ. \p \v 48 «Kɔni Alla Kɔrɔtaniba tɛ a siila bon na, mɛn lɔni adamaden bolo. A ye ikomin nabi ka a fɔ ɲa mɛn: \q \v 49 ‹Allabatala ka a fɔ ko: Sankolo le ye n na mansaya siifen di. \q Duukolo ye n sen lɔ yɔrɔ le ri. \q A ye di? Ai ri bon su ɲuman lɔ nde yɛ? \q N siibon di kɛ yɔrɔ ɲuman? \q \v 50 Fen ɲinilu bɛɛ danni tɛ nde le bolo wa?›» \p \v 51 Etiyɛn ka a fɔ a lamɛnbailu yɛ ko: «Ai mɔɔ kungbelenilu! Ai ye ikɔ Alla lɔnbaliilu! Ai ye ai toloilu magbɛlɛyala ka ai ban Alla kumakan dɔ. Ai ye Alla la Nii Sɛniman sɔsɔli waati bɛɛ. Ai ni ai benbailu bɛɛ ka kan. \v 52 Ai benbailu ka nabiilu bɛɛ tɔrɔ. Nabiɲuma mɛnilu ka Alla la Mɔɔ Suwandini la ko fɔ ii yɛ, ii ka woilu faa. Sisen ai ra Mɔɔ Telenni wo janfa ka a faa. \v 53 Aile ka Alla la sariya sɔrɔn mɛlɛkailu bolo, kɔni ai ma sɔn wo mirala.» \s Etiyɛn faara ɲa mɛn ma \p \v 54 Yahudiyailu ka wo mɛn tuma mɛn na, ii mɔnɛra. Ii jusu bɔra a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma ka a dagbolo cin. \v 55 Kɔni Etiyɛn jusu fani tɛrɛ Alla la Nii Sɛniman na. A ka a ɲa lɔ sankolo rɔ ka Alla la nɔɔrɔ yen, ka Isa lɔni yen Alla bolokininma. \v 56 A ka a fɔ ko: «A ragbɛ. N da sankolo da lakani yen, ka Mɔɔ Dencɛ lɔni yen Alla bolokininma.» \p \v 57 Kɔni ii kulera kan ba la, ka ii boloilu dii ii toloilu la. Ii bɛɛ gbidira ka be Etiyɛn kan. \v 58 Ii ka a mira ka a sɔmɔn ka wa a ri so kɔkan, ka a bon damira kabakurun na. Sereya wo ka ii la duruki bɔ ii kanna ka a bila kanberen do sen kɔrɔ, mɛn tɔɔ ko Sawuli. \p \v 59 Ii ye Etiyɛn bonna kabakurun na tuma mɛn na, a ka tarali kɛ ko: «Maari Isa, n nii ta.» \v 60 Awa a ka i ɲɔɔnkin ka a kan ba labɔ ko: «Maari, i ye kojuu ɲin yafa ii ma.» A banni wo fɔla, a sara. \c 8 \p \v 1 Sawuli sɔnda Etiyɛn faa ko ma. \s Sawuli ka lemɛniya jama tɔrɔ \p Wo lon kelen, mɔɔilu wulira ka lemɛniya jama tɔrɔya kojuuya Jerusalɛmu. Wo rɔ, lemɛniya mɔɔilu bɛɛ ka ibori ka wa Jude mara ni Samari mara fan bɛɛ rɔ. Talibidenbailu dɔrɔn de ma bɔ Jerusalɛmu. \v 2 Alla ɲɛsilanɲɛba doilu ka Etiyɛn su don ka kasi kosɛbɛ a la saya ko rɔ. \p \v 3 Kɔni Sawuli tɛrɛ ye lemɛniya jama tɔrɔla kojuuya. A tɛrɛ ye donna ii la bonilu la ka ii mira, cɛɛ ni musoilu. A tɛrɛ ye woilu bɛɛ mirala fanka la ka ii bila kaso la. \s Filipe ka Samarikailu kawandi \p \v 4 Nba, mɛnilu jɛnsɛnda ka bɔ Jerusalɛmu, woilu sera yɔrɔ yɔrɔ rɔ, ii ka kibaro ɲuma lase ye mɔɔilu ma. \v 5 Filipe borini wara Samari so ba la. A ka Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin na ko lase ye mɔɔilu ma. \v 6 Jama ka ii tolo malɔ a la kosɛbɛ. Ii ka a la kuma lamɛn ka a la tɔɔmasere kɛni yen, \v 7 baa jinailu kule kan ba bɔra, ka bɔ jinatɔilu siyaman fɛ a bolo. Kɔrɔngbɔyatɔ siyaman ni senkelen siyaman nakɛndɛyara fanan. \v 8 Wo kɛra sɛwa ko ba ri so wo mɔɔilu bolo. \p \v 9 Cɛɛ do tɛrɛ ye, mɛn tɔɔ tɛrɛ ko Simɔn. A tun da mɛn, Simɔn ye wɔyɛmaya koilu kɛla so kɔndɔ ka Samarikailu bɛɛ kabannakoya. Ale tɛrɛ ye a jɛrɛ kɛla mɔɔba le ri. \v 10 Ka a damira denninilu ma haan mɔɔbailu, bɛɛ tɛrɛ ye ii tolo malɔla a la kosɛbɛ. Ii tɛrɛ ye a fɔla a ma ko: «Ɲin kɔnin ye Alla la sebaya ba jɛrɛ le ri.» \v 11 Nba, Simɔn tɛrɛ ye ii makabala a la wɔyɛmaya koilu la kɛbi waati jan. Wo rɔ, ii bɛɛ tɛrɛ ye ii tolo malɔla a la kosɛbɛ. \v 12 Kɔni Filipe ka kibaro ɲuma lase ii ma, mɛn ye Alla la Mansaya ko ni Isa Ɲenematɔmɔnin tɔɔ la ko rɔ. Ii lara a la kuma la tuma mɛn na, ii sunda ji rɔ, cɛɛ ni musoilu. \v 13 Simɔn jɛrɛ fanan lara kuma wo la ka sun ji rɔ. A sunni kɔ rɔ ji rɔ, a ma bɔ Filipe kɔfɛ fewu. Filipe tɛrɛ ye kabannako ni tɔɔmasere mɛnilu kɛla, woilu ka Simɔn kabannakoya kosɛbɛ. \p \v 14 Wo tuma, a fɔra talibidenbailu yɛ, mɛn tɛrɛ ye Jerusalɛmu, ko Samarika doilu ra sɔn Alla la kuma rɔ. Wo rɔ, ii ka Piyɛri ni Yuhana kelaya ko ii ye wa woilu tɛrɛn ye. \v 15 Piyɛri ni Yuhana se mɛn kɛni Samari, ii ka Alla matara lemɛniya mɔɔilu yɛ, sa ii ri Alla la Nii Sɛniman sɔrɔn. \v 16 Lemɛniya mɔɔ woilu sunda ji rɔ tɛrɛ Maari Isa tɔɔ le rɔ, kɔni Alla la Nii Sɛniman tun ma na ii si ma fɔlɔ. \v 17 Piyɛri ni Yuhana banda Alla matarala ka ii bolo la ii kan. Wo rɔ, ii ka Alla la Nii Sɛniman sɔrɔn. \p \v 18 Nba, Simɔn ka a yen tuma mɛn na ko lemɛniya mɔɔilu ka Alla la Nii Sɛniman sɔrɔn talibidenbailu la bolo lankannin fɛ, a ka wodi bɔ ko a ye a dila ii ma. \v 19 A ka a fɔ ko: «Ai ye wo se di n ma, sa n wa n bolo la mɔɔ mɛn kan, wo ye Nii Sɛniman sɔrɔn.» \p \v 20 Kɔni Piyɛri ka a fɔ a yɛ ko: «I ni i la wodi bɛɛ ye halaki! Baa i ra imiri ko Alla ye mɛn dila mɔɔ ma, i ri wo sɔrɔn wodi la.» \v 21 Piyɛri ka a fɔ ko: «Ile kɔnin! I sen tɛ an na baara ɲin dɔ fewu! Baa i jusu telenni tɛ Alla ɲana. \v 22 I ye tubi ka Allabatala matara, sa i ra miriya juu mɛn kɛ, tumadɔ i ri makoto wo la. \v 23 N da a yen ko ɲagboya ka siya i kɔndɔ fewu. Kojuu ra kɛ i la kuntii ri.» \p \v 24 Simɔn ka jabili kɛ ko: «Ai ye Allabatala matara n yɛ, sa ai ka mɛn fɔ ɲin, wo si kana n sɔrɔn.» \p \v 25 Nba, Piyɛri ni Yuhana ka a ɲafɔ ka Allabatala la kuma lase ii ma. Ii ban mɛn kɛni baara wo la, ii ka ii kɔsɛ Jerusalɛmu. Ii watɔla, ii taminda kibaro ɲuma lasela Samarikailu la so mɛsɛn siyaman na. \s Filipe bɛnda Etiyopi ɲɛmɔɔ do la \p \v 26 Allabatala la mɛlɛka do nara ka a fɔ Filipe yɛ ko: «I wuli ka wa tele kankan bolokinin dɔ. Sila mɛn ye bɔla Jerusalɛmu ka wa Kasa, i ye wo mira.» (Sila wo ye bɔla wula rɔ.) \v 27 Filipe wulira ka sila wo mira ka wa. Nba, a ka i ɲɔɔn bɛn Etiyopika kibaten do la sila la. Ɲɛmɔɔ ba le. Ale le siini Etiyopi mansa muso Kandasi la nanfulu bɛɛ kun na. Wo wani tɛrɛ Alla bato diya Jerusalɛmu. \v 28 Cɛɛ wo bɔtɔ tɛrɛ Jerusalɛmu ka i kɔsɛ a wara. A siini a la sowontoro rɔ sila la ka Nabi Esayi la kitabu karan. \v 29 Alla la Nii Sɛniman ka a fɔ Filipe yɛ ko: «I madon sowontoro ɲin na ka itaama a tɔrɔfɛ.» \v 30 Wo rɔ, Filipe ka ibori ka wa se sowontoro ma. A ka cɛɛ wo karankan mɛn, a ye Nabi Esayi la kitabu karanna. Filipe ka a maɲininka ko: «I ye kuma mɛn karanna ɲin, i ka wo kɔrɔ lɔn wa?» \v 31 A ka Filipe jabi: «Ni mɔɔ ma wo kɔrɔ fɔ n yɛ, n di se wo lɔnna di?» A ka Filipe kili ko a ye yɛlɛ ka a sii a tɔrɔfɛ sowontoro kɔndɔ. \v 32 A tɛrɛ ye kuma mɛn karanna, wo le ka a fɔ ko: \q «A kɛra ikomin saa bulan, mɛn da bila julu la ka wa a kannatɛɛ diya. \q Ikomin saa bulan, mɛn tɛ kasila a si mali waati, \q A ma foyi fɔ. \q \v 33 Ii ka a lafɛya, ka a la hakan bɔ a bolo la. \q Mɔɔ tɛ kuma a bɔnsɔn ko rɔ, \q Ka a masɔrɔn ii ka a faa.» \p \v 34 Cɛɛ ka Filipe maɲininka ko: «N fa, nabi ye kumala yon na ko rɔ kuma ɲin dɔ? A ye kumala a jɛrɛ la ko le rɔ wa, wa mɔɔ gbɛrɛ? I ye wo fɔ n yɛ.» \v 35 Wo rɔ, Filipe ka a damira kitabu kuma wo ma, ka Isa la kibaro ɲuma fɔ a yɛ. \p \v 36-37 Ii ye wala sila fɛ tuma mɛn na, ii sera kɔ do ma. Cɛɛ ka a fɔ Filipe yɛ ko: «I ɲa lɔ, ji ye yan. Nfen di n bali sunna ji rɔ?» \v 38 Cɛɛ ka a fɔ sowontoro borila yɛ ko a ye sowontoro lalɔ. A ni Filipe jiira ji rɔ. Filipe ka a sun ji rɔ. \v 39 Ii bɔ mɛn kɛni ji rɔ, Maari Nii Sɛniman ka Filipe ta ka wa a ri. Cɛɛ wo ma a yen butun, kɔni a sɛwani ba bɔra ye ka wa. \p \v 40 Filipe ka a jɛrɛ yen Asoti so kɔndɔ. A taminda kibaro ɲuma lasela so bɛɛ la, haan a nara se Sesare. \c 9 \s Sawuli lemɛniyara Isa ma ɲa mɛn ma \p \v 1 Waati wo rɔ, Sawuli tɛrɛ ye Maari Isa la karandenilu masilanna tuma bɛɛ, ko a ri ii faa. A wara sarakalasela kuntiiba tɛrɛn, \v 2 ko a ye bataki di a ma, a ri wa mɛn yiraka mɔɔilu la Yahudiyailu la salibonilu la Damasi so kɔndɔ. Wo rɔ, ni a ka mɔɔilu tɛrɛn ye, mɛnilu ye Isa la sila kan, a ri woilu mira, cɛɛ ni muso, ka na ii ri Jerusalɛmu. \p \v 3 Sawuli sundunyara Damasi tuma mɛn na, fen do mɛlɛn bɔra gbɛ rɔ san ma kelen di ka na a laminin. \v 4 Sawuli bera duu ma. A ka kumakan do mɛn ko: «Sawuli, Sawuli, i ye n tɔrɔla kojuuya nfenna?» \v 5 Sawuli ka ɲininkali kɛ ko: «Maari, i ye yon de ri?» A ka Sawuli jabi: «Nde le Isa ri, i ye mɛn tɔrɔla kojuuya. \v 6 I wuli sisen ka wa so kɔndɔ. I ka kan ka mɛn kɛ, wo ri fɔ i yɛ ye.» \p \v 7 Sawuli taamaɲɔɔnilu lɔni tɛrɛ ye, kɔni ii ma se foyi fɔla. Ii ka kumakan wo mɛn, kɔni ii ma mɔɔ si yen. \v 8 Sawuli ka i wuli ka i lɔ. A ka a ɲa laka, kɔni a tun tɛ foyi yenna. Ii ka a gbeleke mira ka wa a ri Damasi. \v 9 A ka tele sawa kɛ a tɛ foyi yenna. A ma dɔɔnnin kɛ, a ma ji min. \s Alla ka Ananiyasi kelaya Sawuli ma \p \v 10 Wo ka Isa la karanden do tɛrɛn Damasi. Wo tɔɔ ko Ananiyasi. Maari ka fen do yiraka a la, ka a kili ko: «Ananiyasi.» Ananiyasi ka a fɔ ko: «Naamun, Maari. N ye yan.» \v 11 Maari ka a fɔ a yɛ ko: «I wuli ka sila ta, mɔɔilu ye a fɔla mɛn ma ko Sila Telenni. I ye wa Judasi wara, ka Tarisika do maɲininka, mɛn tɔɔ ko Sawuli. A ye n matarala sisen. \v 12 N ka a yiraka a la ko cɛɛ do ri na a bolo la a kan, sa a ɲa ri laka ikɔ. A ka cɛɛ mɛn yen, wo tɔɔ ko Ananiyasi.» \v 13 Ananiyasi ka a fɔ ko: «Ɛɛ, Maari! Cɛɛ ɲin ka kojuu kɛ i la mɔɔ sɛnimanbailu la ɲa mɛn ma Jerusalɛmu, mɔɔ siyaman da wo lakali n yɛ. \v 14 Sarakalasela kuntiilu ka se di a ma ko ka mɔɔilu mira mɛnilu bɛɛ ye i tɔɔ kilila. A ra na yan wo ko rɔ» \v 15 Kɔni Maari ka a jabi: «Wa! N da cɛɛ ɲin suwandi, sa a ri baara kɛ n yɛ. A ri n na ko lase siya gbɛrɛilu mɔɔilu ma, a ni mansailu ni Isirayɛlikailu. \v 16 A ri tɔrɔ ɲa mɛn ma n na ko rɔ, n jɛrɛ ri wo bɛɛ yiraka a la.» \p \v 17 Wo rɔ, Ananiyasi bɔra ka wa Sawuli tɛrɛn. A donda bon na, ka a bolo la a kan, ka a fɔ a yɛ ko: «N badenma Sawuli, Maari Isa ra n nana ka i tɛrɛn yan. Ale le ka a jɛrɛ yiraka i la sila la ka a tɛrɛn i ye nala yan. Ale le ka n nana yan sa i ɲa ri laka ikɔ, sa i jusu ri fa Alla la Nii Sɛniman na.» \v 18 Fen do mɛn munuɲani jɛɛ wari la bɔra Sawuli ɲa kan i kɔrɔ. Wo beni, Sawuli ɲa lakara ikɔ. A ka a wuli wo rɔ ka a sun ji rɔ. \v 19 A ka dɔɔnnin kɛ ka fanka sɔrɔn. A mɛnda tele dando Isa la karandenilu tɔrɔfɛ Damasi. \s Sawuli ka kawandili kɛ Damasi \p \v 20 Sawuli ka Isa la ko lase damira i kɔrɔ Yahudiyailu la salibonilu la Damasi. A ka a fɔ mɔɔilu yɛ ko Isa ye Alla Dencɛ le ri. \v 21 Mɛnilu tolo tɛrɛ ye a la kuma la, woilu bɛɛ kabannakoyara. Ii ka a fɔ ko: «Cɛɛ ɲin de ma mɔɔilu tɔrɔya kojuuya Jerusalɛmu wa, mɛnilu ye Isa tɔɔ kilila? A ma na yan ko ka woilu mira ka wa ii ri sarakalasela kuntiilu ma Jerusalɛmu wa?» \p \v 22 Kɔni Sawuli tɛrɛ ye mɔɔilu kawandila se mɛn na, do tɛrɛ ye lala wo kan waati bɛɛ. A tɛrɛ ye a yirakala Damasi Yahudiyailu la ka a gbɛ ko Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin de Isa ri. Ii ma se a jabila muumɛ. \p \v 23 Tele siyaman tamini kɔ, ii ka ii ladɛn ka ii kan kɛ kelen di ko ii ri Sawuli faa, \v 24 kɔni ko wo fɔra Sawuli yɛ. Ii ka ii janto so donda bɛɛ rɔ su ni tele, sa ii ri Sawuli mira ka a faa. \v 25 Su do rɔ, a la karandenilu ka a bila see kɔndɔ, ka a lajii julu la so jin kɔma. \s Sawuli sera Jerusalɛmu \p \v 26 Sawuli wara Jerusalɛmu. A seni ye, a lɔɔ tɛrɛ ye a la ka i madon karandenilu la. Kɔni woilu bɛɛ silanni tɛrɛ a ɲɛ. Ii ma la a la ko Sawuli ra kɛ Isa la karanden di. \v 27 Kɔni Barinabasi ka Sawuli ramira ka wa a ri talibidenbailu ma ka a lase ii ma ikomin Sawuli ka Maari Isa yen Damasi sila la ɲa mɛn ma, a ni Maari kumara a yɛ ɲa mɛn ma, a ni Sawuli ma silan ɲa mɛn ma ka Isa la ko lase mɔɔilu ma Damasi so kɔndɔ. \v 28 Wo rɔ, Sawuli mɛnda talibidenbailu bolo, ka wa Jerusalɛmu fan bɛɛ rɔ, ka Maari la ko fɔ mɔɔilu yɛ jusulatɛɛ rɔ. \v 29 Yahudiya mɛnilu fa kan tɛrɛ ye Kirɛkikan di, Sawuli tɛrɛ ye kumala woilu yɛ ka ii masɔsɔ. Wo kɛra sababu ri, ii tɛrɛ ye a faa ko ɲa ɲininna. \v 30 Wo fɔra lemɛniya mɔɔilu yɛ tuma mɛn na, ii wara Sawuli ri Sesare. Ii seni ye, ii ka a lawa Tarisi. \p \v 31 Nba, wo tuma lemɛniya jama tɛrɛ ye jususuma rɔ Jude, a ni Kalile ni Samari. Maari tɛrɛ ye ii la lemɛniya sabatila. Ii tɛrɛ ye ii taamala Maari ɲɛsilanɲɛ le rɔ. Alla la Nii Sɛniman tɛrɛ ye ii sɛɛbɛ donna. Wo rɔ, mɔɔilu tɛrɛ ye donna ka la lemɛniya mɔɔilu kan. \s Piyɛri ka Ene lakɛndɛya \p \v 32 Nba, Piyɛri tɛrɛ ye jamana bɛɛ rataamala. Lon do rɔ, a wara bɔ Alla la mɔɔ sɛnimanbailu tɔrɔfɛ Lida so kɔndɔ. \v 33 A ka cɛɛ do tɛrɛn ye, mɛn tɔɔ ko Ene. Wo tun da san seyin kɛ a lani a la dɛbɛ rɔ baa a kɔrɔngbɔyanin de tɛrɛ. \v 34 Piyɛri ka a fɔ a yɛ ko: «Ene, Isa Ɲenematɔmɔnin da i lakɛndɛya sisen. I wuli ka i la dɛbɛ rabɛn.» Ene ka a wuli i kɔrɔ. \v 35 Mɔɔ mɛnilu siini Lida ni Saron gbɛkula kan, woilu bɛɛ ka Ene yen ka lemɛniya Maari ma. \s Alla ka Dɔrikasi lawuli ka a bɔ saya rɔ \p \v 36 Nba, Isa la karanden do tɛrɛ ye Jope so kɔndɔ. Wo tɔɔ ko Tabita. Mɔɔilu ye a fɔla a ma Kirɛkikan dɔ ko Dɔrikasi. Muso wo tɛrɛ ye koɲuma kɛla tuma bɛɛ ka fantanilu dɛmɛn. \v 37 Ka Piyɛri to Lida so kɔndɔ, Tabita jankarɔra ka sa Jope so kɔndɔ. Ii ka a su ko ka a la sankaso san ma bon na. \v 38 Jope ni Lida tɛ ma jan. Wo rɔ, a fɔra Jope karandenilu yɛ tuma mɛn na ko Piyɛri ye Lida, ii ka mɔɔ fila kelaya ka wa a madiya ko a ye na i kɔrɔkɔrɔ ɲin di ten. \v 39 Nba, woilu wara kela fɔ Piyɛri yɛ tuma mɛn na, a nara ii kɔfɛ. A seni ye, ii wara a ri sankaso san ma bon na. Cɛsamusoilu bɛɛ nara Piyɛri laminin. Ii kasira ka durukibailu ni duruki kɔrɔbilailu yiraka a la, Dɔrikasi tun ka mɛnilu kara. \p \v 40 Piyɛri ka mɔɔilu bɛɛ labɔ bon na, ka i ɲɔnkin ka Alla matara. A ka a ɲa lɔ su rɔ ka a fɔ a yɛ ko: «Tabita, i wuli.» Muso ka a ɲa maka. A ka Piyɛri yen tuma mɛn na, a ka a wuli ka a sii. \v 41 Piyɛri ka a mira a bolo ma, ka a lawuli. A ka Alla la mɔɔ sɛnimanbailu ni cɛsamusoilu kili, ka Tabita kɛndɛ yiraka ii la. \v 42 Wo ko fɔra Jope fan bɛɛ rɔ. Wo rɔ, mɔɔ siyaman lemɛniyara Maari ma. \v 43 Nba, Piyɛri mɛnda Jope ka tele siyaman kɛ ye. A jiyani tɛrɛ karanke do wara, mɛn tɔɔ ko Simɔn. \c 10 \s Kɔrinɛli ka Piyɛri kili \p \v 1 Cɛɛ do tɛrɛ ye Sesare, a tɔɔ ko Kɔrinɛli. Rɔmu kɛlɛden kuntii do le tɛrɛ a ri, kɛlɛden kɛmɛ tɛrɛ ye a bolo. A la kɛlɛdenilu tɛrɛ ye dɛkuru mɛn dɔ, mɔɔilu tɛrɛ ye a fɔla wo ma ko Itali dɛkuru. \v 2 Kɔrinɛli ni a la denbaya bɛɛ sɛɛbɛ donni tɛrɛ ye Alla batola. Ii silanni Alla ɲɛ. A tɛrɛ ye fantanilu sɔla kosɛbɛ, ka Alla matara tuma bɛɛ. \v 3 Nba, lon do rɔ wura tele la, Kɔrinɛli ka Alla la mɛlɛka yen nala a yɛ ɲayennin dɔ a la bon kɔndɔ. Wo ka a kili ko: «Kɔrinɛli.» \v 4 Kɔrinɛli ka a ɲa lɔ a la silan dɔ. A ka a fɔ ko: «Faama, nfen de ɲin?» Mɛlɛka ka a jabi: «I la Alla tarailu ni i la bolokolonilu sɔ ko ra diya Alla yɛ. Alla ra a hankili to i rɔ. \v 5 Sisen, i ye mɔɔ lawa Jope ka cɛɛ do kili, mɛn tɔɔ ko Simɔn. Doilu ye a fɔla a ma ko Piyɛri. \v 6 A jiyani Simɔn wara, mɛn ye karanke ri. A la bon ye kɔɔji da la.» \p \v 7 Mɛlɛka bɔra a tɔrɔfɛ ka wa tuma mɛn na, Kɔrinɛli ka a la bonkɔndɔ baaraden fila kili, a ni a jɛrɛ dɛmɛnba kɛlɛden do. Wo fanan sɛɛbɛ donni tɛrɛ Alla bato ma. \v 8 Kɔrinɛli ka ko bɛɛ ɲafɔ ii ɲana ka ii lawa Jope. \s Piyɛri la ɲayenninni \p \v 9 Wo duusa gbɛ, telelatelen waati ka mɔɔ sɛwa wo to sila kan fɔlɔ. Wo tuma, ii se mɛn kɛra so da la, Piyɛri yɛlɛra Alla matara diya bon kun bilinin kan. \v 10 Kɔnkɔ ka a mira. A tɛrɛ ye a fɛ ka dɔɔnnin kɛ. Ka a tɛrɛn mɔɔilu ye suman tibila, Alla ka fen do yiraka a la. \v 11 A ka sankolo lakani yen, ka fen do fanan yen, mɛn kɛni ikomin birinkan ba. Wo sidini a kun naanin na, ka lajii duu ma. \v 12 Sen naaninma soboilu su bɛɛ tɛrɛ ye wo kan, a ni gbankanbandɔilu ni sankolo kɔnɔilu. \v 13 Piyɛri ka kumakan do mɛn. A ka a fɔ ko: «Piyɛri, i wuli ka do faa ka a dɔɔn.» \v 14 Kɔni Piyɛri ka a fɔ ko: «Ɛɛn de, Maari! Fen haramunnin ni fen kɔsɔni, n ma wo si dɔɔn fɔlɔ.» \v 15 Kumakan bɔra a siɲa filana rɔ. A ka a fɔ ko: «Alla ra fen mɛn sɛniya, i kana wo jate fen haramunnin di.» \v 16 Wo kɛra siɲa sawa ka ban tuma mɛn na, birinkan wo kɔrɔtara ka wa sankolo rɔ kelen di. \s Kɔrinɛli la keladenilu nara Piyɛri tɛrɛn \p \v 17 Piyɛri tun ka fen mɛn yen, a kɔndafilini tɛrɛ ye wo rɔ kosɛbɛ. Wo ka a tɛrɛn Kɔrinɛli la keladenilu ra se Jope ka Simɔn na bon maɲininka, ka na ii lɔ a la bonda la. \v 18 Ii ka ii kan nabɔ ka ɲininkali kɛ ko: «Simɔn mɛn ye kilila ko Piyɛri, wo jiyani yan de wa?» \p \v 19 Piyɛri ye i mirila a la ɲayennin kɔrɔ ma waati mɛn na, Alla la Nii Sɛniman ka a fɔ a yɛ ko: «I ɲa lɔ. Mɔɔ sawa ye i ɲininna. \v 20 I wuli ka jii ii tɛrɛn ye. I ye wa ii kɔfɛ, i kana sika. Nde le ka ii lana i ma.» \v 21 Piyɛri jiira ka na ii tɛrɛn ye. A ka a fɔ ko: «Ai ye mɔɔ mɛn ɲininna, wo le nde ri. Ai nani nfenna?» \v 22 Woilu ka Piyɛri jabi: «An bɔni Kɔrinɛli wara le. Kɛlɛden kuntii do le a ri. Mɔɔ telenni de, a silanni Alla ɲɛ. Yahudiyailu bɛɛ ye a tɔɔɲuma fɔla. Nba, Alla la mɛlɛka sɛniman ka a fɔ a yɛ ko a ye i kili ka wa a wara, sa a ri a tolo malɔ i la kuma la.» \v 23 Wo rɔ, Piyɛri ka a fɔ ii yɛ ko ii ye don. A ka jiyabon di ii ma. \s Piyɛri wara Kɔrinɛli wara \p Duusa gbɛni, a ka a rabɛn ka wa ii kɔfɛ. Jopeka lemɛniya mɔɔ doilu wara a malɔ diya. \v 24 Wo duusa gbɛ, ii donda Sesare. Kɔrinɛli ka ii makɔnɔ ye, a tɛrɛ ra a badenmailu ni a teri ɲumailu bɛɛ ladɛn. \v 25 Piyɛri donda a wara tuma mɛn na, Kɔrinɛli nara a tuwa, ka a ɲɔnkin Piyɛri kɔrɔ, ka a bonya. \v 26 Kɔni Piyɛri ka a lawuli ko: «I wuli. Mɔɔ le nde fanan di.» \p \v 27 Piyɛri tɛrɛ ye kumala Kɔrinɛli yɛ tuma mɛn na, ii donda bon na ka mɔɔ siyaman nadɛni tɛrɛn bon na ye. \v 28 Piyɛri ka a fɔ ii yɛ ko: «Ka bɛn an na sariya ma, Yahudiyailu ma kan ka ii madon siya gbɛrɛ mɔɔilu la. Ai ye wo kalama. Hali ka don ii la bon na, an ma kan ka wo kɛ. Kɔni Alla ra a yiraka n na ko n kana a fɔ mɔɔ si ma ko a haramunnin, wala a kɔsɔni. \v 29 Wo le rɔ, n kilira tuma mɛn na, n ka n wuli ka na. N ma sɔsɔli si bila a rɔ. Awa, n ye ai maɲininkala sisen, ai ka n kili nfenna?» \p \v 30 Kɔrinɛli ka a jabi: «Wura tele su ɲin na, kunasini kɔ, n tɛrɛ ye Alla matarala n na bon na waati su ɲin na. Wo tele naanin de bi ri. Nba, n ka cɛɛ do lɔni yen n ɲakɔrɔ i kɔrɔ. Faanin mɛlɛnmɛlɛnna ye a kan na. \v 31 A ka a fɔ ko: ‹Kɔrinɛli, i ra Alla matara mɛn kɛ, Alla ra wo mɛn. I ra bolokolonilu sɔ, a ma ɲina woilu kɔ. \v 32 Wo le kosɔn, i ye kela lawa Jope ka Simɔn kili, mɔɔilu ye a fɔla mɛn ma ko Piyɛri. A jiyani Simɔn wara, mɛn ye karanke ri. Wo la bon ye kɔɔji da la.› \v 33 Wo rɔ, n ka mɔɔilu lawa i kɔ i kɔrɔ. I na ko ra diya an yɛ sisen. Nba, Maari ka ko mɛnilu fɔ i yɛ, an bɛɛ ye yan Alla ɲakɔrɔ ka an tolo malɔ woilu bɛɛ la.» \s Piyɛri ka kawandili kɛ Kɔrinɛli wara \p \v 34 Piyɛri ka kuma damira ko: «N da a yen sisen ko tuɲa le a ri ko Alla tɛ mɔɔ bɔla mɔɔ rɔ. \v 35 Siya siya rɔ, mɔɔ mɛn silanni Alla ɲɛ ka telenbaya kɛ, wo le duman Alla yɛ. \v 36 Alla ka kela fɔ Isirayɛlikailu yɛ, ka kibaro ɲuma lase ii ma ko ii ri jususuma sɔrɔn Isa Ɲenematɔmɔnin bolo, mɛn ye mɔɔ bɛɛ la Maari ri, ai ka wo lɔn. \v 37 Isa la ko damirara Kalile ka tamin Jude mara fan bɛɛ rɔ ɲa mɛn ma, ai ye wo kalama. Wo bɛɛ jusiira sun ji rɔ le ma, Yaya tɛrɛ ye mɛn nasela mɔɔilu ma. \v 38 Ai a lɔn, ko Alla la Nii Sɛniman lajiira Isa Nasarɛtika kun na ikomin suwandili tulu, a ka sebaya di a ma. Ai sebaya ka a lɔn ko Isa wara ɲa mɛn ma yɔrɔ bɛɛ la, ka a to koɲumailu kɛla, ka mɔɔilu lakɛndɛya, mɛnilu bɛɛ ye Jina Mansa Setana fanka kɔrɔ, ka a masɔrɔn Alla ye a fɛ. \v 39 Isa ka ko mɛnilu kɛ Jerusalɛmu so kɔndɔ, a ni Yahudiyailu la jamana rɔ, andeilu le kɛra wo bɛɛ sereilu ri. Ii ka a gbɔngbɔn jiri kan ka a faa. \v 40 Kɔni a faa tele sawana lon, Alla ka a lawuli ka a bɔ saya rɔ. Alla ka a kɛ, mɔɔilu ka a yen ii ɲa la. \v 41 Kɔni mɔɔilu bɛɛ ma a yen, fo Alla tun ka sere mɛnilu suwandi kɔrɔman. Andeilu le kɛra sere woilu ri, ande mɛnilu ka dɔɔnnin kɛ ka an min a fɛ a lawulini kɔrɔ ka a bɔ saya rɔ. \v 42 A ka an jamari ko an ye mɔɔilu bɛɛ kawandi, ka sereya bɔ ko Alla ra ale lasii ka a kɛ fureilu ni kɛndɛmailu bɛɛ la kititɛɛla ri. \v 43 Nabiɲumailu bɛɛ ka a la ko fɔ, ko mɔɔ mɔɔ wa la ale la, wo la kojuu ri makoto ale tɔɔ rɔ.» \s Kɔrinɛli ni a la mɔɔilu ka Alla la Nii Sɛniman sɔrɔn \p \v 44 Ka a tɛrɛn Piyɛri ma ban kumala fɔlɔ, Alla la Nii Sɛniman jiira wo lamɛnbailu bɛɛ kan. \v 45 Wo ka Yahudiya lemɛniya mɔɔ mɛnilu tɛrɛn ye, mɛnilu nani Piyɛri malɔ diya kɔnin, woilu kabannakoyara ka a masɔrɔn Alla ka a la Nii Sɛniman di siya gbɛrɛilu fanan ma, \v 46 ka a masɔrɔn ii ka wo mɔɔilu kumakanilu mɛn ii ye Alla matɔɔla kan gbɛrɛilu la. Wo rɔ, Piyɛri ka a fɔ, \v 47 «Mɔɔ ɲinilu ra Alla la Nii Sɛniman sɔrɔn ikɔ andeilu ka a sɔrɔn ɲa mɛn ma. Wo rɔ, yon di se ka ii bali sun ji rɔ ma wa?» \p \v 48 Nba, Piyɛri ka a fɔ ko ii ye sun ji rɔ Isa Ɲenematɔmɔnin tɔɔ rɔ. Ii sun kɔ ji rɔ, ii ka Piyɛri madiya ko a ye tele dando kɛ ii wara ye. \c 11 \s Piyɛri ka dantɛɛli kɛ Jerusalɛmu lemɛniya mɔɔilu yɛ \p \v 1 Talibidenbailu ni lemɛniya mɔɔ mɛnilu ye Jude, woilu ka a mɛn ko siya gbɛrɛ mɔɔilu fanan da sɔn Alla la kuma ma. \v 2 Kɔni Piyɛri sera Jerusalɛmu tuma mɛn na, Yahudiya\f + \fr 11.2 \fr*\fq Yahudiya \fq*\ft Yahudiyailu cɛɛ bɛɛ ye faaninta kɛ, doilu fanan ko lemɛniya mɔɔ cɛmanilu bɛɛ ka kan ka faaninta kɛ \ft*\f* lemɛniya mɔɔilu ka a jalaki. \v 3 Ii ka a fɔ ko: «I donda faaninta kɛbaliilu kan ka dɔɔnnin kɛ ii fɛ.» \p \v 4 Wo rɔ, Piyɛri ka ko wo ɲafɔ ii yɛ a sila la, a kɛra ɲa mɛn ma kɔnin. \v 5 A ka a fɔ ko: «N tɛrɛ ye Alla tarala Jope so kɔndɔ tuma mɛn na, Alla ka fen do yiraka n na. N ka fen do yen, mɛn kɛni ikomin birinkan ba. A sidini a kun naanin bɛɛ la ka jii ka bɔ sankolo rɔ. A seni n ma, \v 6 n ka n ɲa lɔ a rɔ ka a lakɔrɔsi. N ka sen naaninma fenilu yen, a ni waa rɔ soboilu ni gbankanbandɔilu ni sanma kɔnɔilu. \v 7 N ka kumakan do mɛn mɛn ka a fɔ n yɛ ko: ‹Piyɛri, i wuli. I ye do faa ka a dɔɔn.› \v 8 N ka a fɔ ko: ‹Ɛɛn de, Maari! N ma fen haramunnin ni fen kɔsɔni si bila n da rɔ fɔlɔ fewu.› \v 9 Kɔni kumakan wo bɔra sankolo rɔ ikɔ ko: ‹Alla ra fen mɛn sɛniya, i kana wo jate fen haramunnin di.› \v 10 Wo kɛra siɲa sawa ka ban tuma mɛn na, birinkan wo ni a kɔndɔfenilu bɛɛ layɛlɛra sankolo rɔ ikɔ ka tunun. \v 11 Wo waati kelen, mɔɔ sawa nara ka ii lɔ lu da la ye, n jiyani yɔrɔ mɛn dɔ. Ii nani n ma ka bɔ Sesare. \v 12 Alla la Nii Sɛniman ka a fɔ n yɛ ko n ye wa ii tɔrɔfɛ, ko n kana sika. Badenma wɔɔrɔ ɲinilu wara n malɔ diya. An seni ye, an donda Kɔrinɛli la bon na. \v 13 A tun ka mɛlɛka lɔni yen ɲa mɛn ma a la bon na, a ka wo ɲafɔ andeilu yɛ. Mɛlɛka wo ka a fɔ a yɛ ko: ‹I ye kela lawa Jope ka Simɔn kili, mɔɔilu ye a fɔla mɛn ma ko Piyɛri. \v 14 A ri kumailu fɔ i yɛ, mɛnilu ri i ni i la denbaya bɛɛ lakisi.› \v 15 Nba, n ka kuma damira tuma mɛn na, Alla la Nii Sɛniman jiira mɔɔ woilu kan ikomin a jiira andeilu kan ɲa mɛn ma fɔlɔfɔlɔ. \v 16 Wo waati kelen, n hankili bilara Maari la kuma rɔ. Ale le ka a fɔ ko: ‹Yaya ka mɔɔilu sun ji rɔ. Kɔni ai ri sun Alla la Nii Sɛniman dɔ.› \v 17 Nba, Alla ka a la Nii Sɛniman di andeilu ma, ande mɛnilu lemɛniyani Maari Isa Ɲenematɔmɔnin ma. Ni a ka a la Nii Sɛniman di woilu fanan ma, a se ye n yɛ ka Alla la baara mabali wa?» \p \v 18 Ii ka Piyɛri la kuma mɛn tuma mɛn na, ii ka a jalaki boloka. Ii ka Alla tando ko: «Nba, Alla ra se di siya gbɛrɛilu fanan ma ka tubi ka na Alla ma sa ii ri ɲenemaya jɛrɛ jɛrɛ sɔrɔn.» \s Kibaro ɲuma lasera Antiyɔki \p \v 19 Nba, lemɛniya mɔɔilu ka tɔrɔya sɔrɔn kojuuya Etiyɛn faani kɔrɔ. Wo rɔ, do ka ii bori ka wa fɔɔ Fenisi ni Sipere ni Antiyɔki. Ii tun tɛ Isa la ko lasela mɔɔ si ma fo Yahudiyailu gbansan. \v 20 Kɔni cɛɛ doilu borini wara Antiyɔki. Siperekailu ni Sirɛnikailu le woilu ri. Ii sera Antiyɔki tuma mɛn na, ii ka Maari Isa la kibaro ɲuma lase Kirɛkikailu fanan ma. \v 21 Maari la sebaya tɛrɛ ye cɛɛ woilu fɛ. Wo rɔ, mɔɔ siyaman ba lemɛniyara ka na Maari ma. \p \v 22 Awa, wo ko kibaro ka Jerusalɛmu lemɛniya jama bɔ, ii ka Barinabasi lawa Antiyɔki so kɔndɔ. \v 23 A se mɛn kɛni ye, a ka Alla la ɲumaya nɔɔ yen lemɛniya mɔɔilu ma ka sɛwa. A ka lemɛniya mɔɔilu sɛɛbɛ don ko ii ye ii raja ka to Maari la sila kan. \v 24 Barinabasi tɛrɛ ye mɔɔ ɲuma le ri. A jusu fani Alla la Nii Sɛniman na. A lemɛniyara kosɛbɛ. Jama siyaman fanan sɔnda Maari rɔ. \p \v 25 Wo rɔ, Barinabasi bɔra ye ka wa Sawuli ɲinin diya Tarisi. \v 26 A ka Sawuli tɛrɛn ye ka na a ri Antiyɔki. Ii ka san kelen kɛ ladɛnna lemɛniya jama kɔfɛ ye. Ii ka mɔɔ siyaman karan wo rɔ. Mɔɔilu ka Isa la karandenilu tɔɔ la Antiyɔki le fɔlɔ ko Isa la mɔɔilu. \p \v 27 Wo tuma, Alla la nabi doilu nara Antiyɔki ka bɔ Jerusalɛmu. \v 28 Mɛn tɔɔ ko Akabusi ka i lɔ ka kuma Alla la Nii Sɛniman baraka rɔ. A ka a fɔ ko kɔnkɔ ba dontɔ dunuɲa fan bɛɛ rɔ. Wo kuma dafara jɔ! Wo kɔnkɔ ba donda Rɔmu mansacɛba Kulodi tele le rɔ. \v 29 Isa la karanden ka a fɔ ko ii ri Jude lemɛniya mɔɔilu dɛmɛn. Ko ii kelen kelenna bɛɛ ri ii se ko kɛ ka do bila a rɔ. \v 30 Ii ka wo bɛɛ ladɛn ka a don Barinabasi ni Sawuli bolo, ko ii ye wa a ri Jude lemɛniya mɔɔ mɔɔbakɔrɔilu ma. \c 12 \s Mansa Herodi ka lemɛniya mɔɔilu tɔrɔ \p \v 1 Wo tuma, mansa Herodi wulira ka lemɛniya jama doilu mira ka ii ɲakankatan. \v 2 A ka Yuhana kɔrɔcɛ Yakuba faa fanmuru la. \v 3 Mansa Herodi ra yen ko Yakuba faa diyara Yahudiyailu yɛ tuma mɛn na, a ka Piyɛri fanan mira. Wo kɛra Yahudiyailu la Buru Fununbali Sali waati le rɔ. \v 4 Nba, a ka Piyɛri mira ka a bila kaso la, ka a don kɛlɛden mɔɔ tan ni wɔɔrɔ bolo ko ii ye ii janto a rɔ. A lɔɔ tɛrɛ ye Herodi la ko ni Taminkunna Sali taminda, ko a ri a la kititɛɛ mɔɔilu bɛɛ ɲana. \v 5 Wo rɔ, Piyɛri lamarara kaso la ye. Kɔni lemɛniya jama mɔɔilu ka ii raja Alla matarala a yɛ kosɛbɛ. \s Piyɛri bɔra kaso la ɲa mɛn ma \p \v 6 A lɔɔ tɛrɛ ye Herodi la ka Piyɛri kiti sini ɲɔɔn. Wo su jɛrɛ rɔ, Piyɛri lani tora sunɔɔ rɔ kɛlɛden fila tɛma. Jɔlɔkɔ fila bilani a bolo fila la. Kanda doilu fanan lɔni da la ka ii janto a rɔ. \v 7 Wo yɔrɔni rɔ i kɔrɔ, Maari la mɛlɛka do bɔra gbɛ rɔ kasobon kɔndɔ. Kɛnɛya mɛlɛnda bon kɔndɔ. Mɛlɛka ka Piyɛri magbasi a kanbankun ma, ka a lakunun ko: «I kaliya, i wuli.» Jɔlɔkɔilu bɔra a bolo fila la ka be duu ma. \v 8 Mɛlɛka ka a fɔ ko: «I tɛsidi ka sanbara don i sen dɔ.» Piyɛri ka wo bɛɛ kɛ. Mɛlɛka ka a fɔ ko: «I la faanin bila i kan na ka i bila n kɔ.» \v 9 Piyɛri bilara a kɔ ka bɔ kaso la. A tun ma a lɔn ko mɛn kɛni mɛlɛka bolo, ko wo ye tuɲa le ri. Mɛlɛka ye ko mɛn kɛla wo kɛra a ɲana sibo le ri. A ye a kɔndɔ ko wo tɛ foyi ri fo sibo. \v 10 Ii taminda kasobon kɔnɔgbɛnna kuru fɔlɔ la, ka tamin kuru filana fanan na. Wo rɔ, ii sera so donda ba ma. Nɛɛkun de tɛrɛ wo ri. Ii seni ye, da wo lakara a jɛrɛ ma. Ii donda so kɔndɔ ka sila do mira. Ii ye wo taamala tuma mɛn na, mɛlɛka bɔra Piyɛri kɔfɛ kelen di ka tunun a ma. \p \v 11 Mɛlɛka wani kɔ, Piyɛri hankili sɛra a ma. A ka a fɔ ko: «N da a lɔn sisen ko Maari le ka a la mɛlɛka lana n ma. A ra n bɔ Herodi bolo, ka n kisi kojuu bɛɛ ma, Yahudiyailu tɛrɛ ye a fɛ ka mɛn kɛ n na kɔnin.» \p \v 12 Piyɛri ka wo ɲayen tuma mɛn na, a wara Yuhana na Mariyamu wara. Mɔɔilu ye a fɔla Yuhana mɛn ma ko Marika. Mɔɔ siyaman nadɛnni tɛrɛ Mariyamu wara ye ka Alla matara. \v 13 Piyɛri sera ye ka lu da makɔnkɔn. Baaraden muso mɛn tɔɔ ko Roda, wo nara da la, ka lakɔrɔsili kɛ. \v 14 A ka Piyɛri kan mɛn tuma mɛn na, a sɛwara kojuuya, a ɲinara da laka ko rɔ. A ka i bori ka wa a fɔ mɔɔ bɛɛ yɛ ko Piyɛri lɔni da la kɛnɛ ma. \v 15 Roda ka Piyɛri na ko fɔ tuma mɛn na, ye mɔɔilu ka a jabi: «Fatɔ le i ri wa?» Kɔni Roda ka a fɔ ka a magbɛlɛya ko: «Ale le jɔ!» Ii ka a fɔ ko: «Ale tɛ. A la mɛlɛka le.» \v 16 Kɔni Piyɛri tɛrɛ ye da makɔnkɔnna kosɛbɛ. Ii wara da laka tuma mɛn na, ii ka Piyɛri yen ka kabannakoya kojuuya. \p \v 17 Piyɛri ka a bolo lawuli ko ii ye ii sabari. Maari ka a labɔ kaso la ɲa mɛn ma, a ka wo lase ii ma. Ko ii ye wo bɛɛ fɔ Yakuba ni ii badenmailu yɛ. Wo kɔ rɔ, a bɔra ye ka wa yɔrɔ gbɛrɛ rɔ. \p \v 18 Nba, wo duusa gbɛ, Piyɛri tunun ko ka kɛlɛdenilu kɔndafili kosɛbɛ. \v 19 Herodi ka a ɲinin fan bɛɛ rɔ, kɔni a ma a yen. Wo rɔ Herodi ka kasobon kɔnɔgbɛnnailu kili ka woilu fɛsɛfɛsɛ, ka ban ka ii mira ka ii faa. \p Nba, Herodi bɔra Jude ka wa tele dando kɛ Sesare. \s Herodi faara ɲa mɛn ma \p \v 20 Herodi mɔnɛni tɛrɛ kojuuya Tirikailu ni Sidɔnkailu kanma. A lɔɔ tɛrɛ ye ii la ka kɛlɛ wo ban, ka a masɔrɔn ii la jamana balo ye bɔla mansa Herodi la jamana le rɔ. Wo rɔ, ii ka i ɲɔɔn yen ka mɔɔilu lɔ Herodi madiyala. Kɔni ii ka teriya don ii ni Bilasitusi tɛma fɔlɔ. Bilasitusi wo le Herodi la ɲɛmɔɔba ri. Wo bolo ma, ii wara Herodi tɛrɛn, ka a madiya ko a ye kɛlɛ ban. \p \v 21 Lon mɛn fɔni Herodi bolo, ii bɛɛ ka ii ladɛn. Herodi ka a la mansaya duruki bila a kan na, ka i sii a la kititɛɛ siifen dɔ, ka kuma ii bɛɛ ɲana. \v 22 Jama bɛɛ ka ii kan nabɔ kosɛbɛ ko: «Mɔɔ kan tɛ ɲin di. Maari do le kan ye ɲin di!» \v 23 Maari la mɛlɛka ka jankarɔ bila Herodi la i kɔrɔ, ka a masɔrɔn a ma bonya di Alla ma fo a jɛrɛ. Tunbu donda a fari rɔ ka a dɔɔn. A faara wo rɔ. \p \v 24 Nba, mɔɔ mɛnilu ka Alla la kuma mɛn ka lemɛniya a ma, woilu tɛrɛ ye siyayala kosɛbɛ kosɛbɛ. \p \v 25 Barinabasi ni Sawuli banda ii la baara la tuma mɛn na, ii ka Yuhana ta ka ii kɔsɛ Jerusalɛmu. Mɔɔilu ye a fɔla Yuhana wo ma ko Marika. \c 13 \p \v 1 Nba Alla la nabi doilu ni karanmɔɔ doilu tɛrɛ ye lemɛniya jamailu rɔ Antiyɔki. Woilu le tɛrɛ: Barinabasi ni Simɛyon, mɛn mɔɔilu a fɔla fanan Nisɛrika, a ni Lusiyusi Sirɛnika, ni Manahɛni, mɛn da mansa Herodi lamɔra i ɲɔɔn fɛ, a ni Sawuli. \v 2 Lon do rɔ, lemɛniya mɔɔilu tɛrɛ ye Maari batola ka sun don tuma mɛn na, Alla la Nii Sɛniman kumara ii yɛ. A ka a fɔ ko: «N ye Barinabasi ni Sawuli lɔla baara mɛn na, ai ye ii bila a dan na n yɛ ka baara wo kɛ.» \p \v 3 Wo rɔ, lemɛniya mɔɔilu banda sun donna ka ban Alla matarala tuma mɛn na, ii ka ii bolo la Barinabasi ni Sawuli kan ka ii lɔ Alla la baara la ka ii lawa. \s Barinabasi ni Sawuli ka mɔɔilu kawandi Sipere \p \v 4 Alla la Nii Sɛniman ka Barinabasi ni Sawuli kelaya ɲa wo le ma. Wo rɔ, ii wara so do la, mɛn tɔɔ ko Selesi. Ii seni ye, ii donda kulunba kɔndɔ ka wa Sipere jamana rɔ. \v 5 Ii sera Salamisi tuma mɛn na, ii ka Alla la kuma lase mɔɔilu ma Yahudiyailu la salibonilu la. Yuhana tɛrɛ ye ii dɛmɛnna. \p \v 6 Nba, Sipere jamana siini kɔɔji tɛma. Ii ka jamana wo rasan ka se Pafɔsi. Ii ka Yahudiya cɛɛ do tɛrɛn so kɔndɔ ye, mɛn tɔɔ ko Barisa. A tɛrɛ wɔyɛmaya le kɛla. Wuya nabi le tɛrɛ a ri. \v 7 Barisa tɛrɛ ye Sipere jamanatii la mɔɔ do le ri. Jamanatii wo tɔɔ ko Sɛrikusi Pɔlusi. Mɔɔ hankilima le tɛrɛ a ri. A lɔɔ tɛrɛ ye a la ka Alla la kuma mɛn Barinabasi ni Sawuli fɛ. Wo rɔ, a ka ii kili ko ii ye na. \v 8 Kɔni Barisa wulira ka Barinabasi ni Sawuli sɔsɔ. Ale tɔɔ le tɛrɛ ye Kirɛkikan dɔ ko Elimasi. A tɛrɛ ye a fɛ ka jamanatii kundɔtiɲan, sa a kana lemɛniya Isa ma. \v 9 Kɔni Sawuli, mɛn ye kilila ko Pɔli, wo jusu fani Alla la Nii Sɛniman na. A ka a ɲa lɔ Elimasi rɔ kosɛbɛ. \v 10 Pɔli ka a fɔ ko: «Ile, Ibulusa la den. Nanbara ni juuya ye i rɔ kojuuya. I bilani telenbaya ko bɛɛ la. I tɛ Maari la sila telenniilu tiɲan boloka wa? \v 11 I ɲa lɔ! Maari ri i mira a bolo la ka ile kititɛɛ sisen. I ɲa ri lafin. Wo rɔ, i ri waati dando kɛ, i tɛ tele yen.» Elimasi ɲa lafinda i kɔrɔ. Dibi donda a ma. A ka a bolo rasɔmɔn ka mɔɔilu ɲinin, mɛn di a bolo mira ka sila yiraka a la. \v 12 Jamanatii ka ko wo yen tuma mɛn na, a lemɛniyara Isa ma. A tun ka mɛn mɛn Maari la ko rɔ, wo ka a kabannakoya kosɛbɛ. \s Pɔli ni Barinabasi ka mɔɔilu kawandi Pisidi Antiyɔki \p \v 13 Pɔli ni a taamaɲɔɔilu donda kulunba kɔndɔ Pafɔsi ka wa Pɛrika, mɛn ye Panfili jamana rɔ. Kɔni, Yuhana ka a bɔ ii kɔfɛ ye le, ka a kɔsɛ Jerusalɛmu. \v 14 Ii bɔra Pɛrika ka wa Pisidi Antiyɔki. Yahudiyailu la Ɲɔɲɔ lon sera tuma mɛn na, ii donda salibon kɔndɔ ka ii sii. \v 15 Ii banda Tawurata a ni nabiilu la kitabu yɔrɔ do karanna, salibon kuntiilu ka kela di Pɔli ni Barinabasi ma ko: «An badenmailu, ni kuma do kɛra ai bolo, mɛn di jama lali, ai ye wo fɔ.» \p \v 16 Pɔli ka i lɔ wo rɔ. A ka a bolo kɔrɔta ka a fɔ ko: «Isirayɛlikailu cɛɛilu ni Alla ɲɛsilanɲɛbailu bɛɛ, ai ye ai tolo malɔ. \v 17 Isirayɛlikailu Maari Alla le ka an benbailu suwandi. A ka ii siyaya ii la londanya waati rɔ Misiran jamana rɔ, ka ban ka ii labɔ jamana wo rɔ a la sebaya la. \v 18 A ka ii la koilu bɛɛ muɲun wula kɔndɔ san binaanin ɲɔɔn kɔrɔ. \v 19 San binaanin wo taminni, a ka siya wɔrɔnwula halaki Kanaan jamana rɔ, ka jamana wo di an benbailu ma, ka a kɛ ii ta ri. \v 20 Kɛbi Alla ka an benbailu suwandi haan a ka jamana wo di ii ma lon mɛn, wo bɛɛ ladɛnnin kɛra san kɛmɛ naanin ni san biloolu le ri. \p «Wo kɛni, Alla ka kɛlɛkuntiilu sii an benbailu kun na haan Nabi Samuwɛla tele rɔ. \v 21 Wo tuma, an na mɔɔilu ka a fɔ Nabi Samuwɛla yɛ ko a ye mansa sii ii kun na. Wo rɔ, Alla ka Kisa dencɛ Sawuli kɛ mansa ri ka a sii ii kun na, Sawuli mɛn ye Bɛniyaminu kabila mɔɔilu le ri. Sawuli ka san binaanin kɛ mansaya la. \v 22 Alla ka Sawuli bɔ mansaya la waati mɛn na, a ka Dawuda kɛ ii la mansa ri. Alla ka a fɔ a la ko rɔ ko: ‹N ye mɔɔ su mɛn fɛ, n da wo sɔrɔn sisen. Wo le Jɛsɛ dencɛ Dawuda ri. A ri n diyana koilu bɛɛ kɛ ka a dafa.› \v 23 Alla ra kisiba di Isirayɛli ma ka bɔ Dawuda bɔnsɔnilu rɔ, ikomin a ka a lahidi ta ɲa mɛn ma. Kisiba wo le Isa ri. \v 24 Kɔni sani kisiba ye na, Yaya ka Isirayɛlikailu bɛɛ kawandi, ko ii ye kojuu kɛ boloka ka na Alla ma ka sun ji rɔ. \v 25 Yaya bantɔ a la baara la tuma mɛn na, a ka a fɔ mɔɔilu yɛ ko: ‹Ai ye n jatela mɛn di, wo tɛ n di fewu! Kɔni mɛn natɔ n kɔ, ale le wo ri. Hali ka a dɛmɛn ka a la sanbara bɔ a sen dɔ, wo ka bon nde ma.›» \p \v 26 Pɔli ka a fɔ ko: «N badenmailu, Iburahima bɔnsɔnilu ni Alla ɲɛsilanɲɛbailu, Alla ra kisi ko kuma ɲin nase an bɛɛ ma. \v 27 Jerusalɛmukailu ni ii la kuntiilu ma Isa na kun lɔn. Ii ma nabiilu la kuma fanan famun. Wo rɔ, ii ka kititɛɛ Isa kan ka nabiilu la kuma wo kanbali, ii ye mɛn karanna Ɲɔɲɔ lon bɛɛ. \v 28 Ii ma kojuu si tɛrɛn a rɔ, mɛn di kɛ a faa kun di. Kɔni ii ka Pilate madiya ko a ye a faa. \v 29 Wo rɔ, ko mɛnilu sɛbɛni Isa la ko rɔ kitabu rɔ, wo bɛɛ kanbalira ii bolo. Woilu bɛɛ kanbalira tuma mɛn na, ii ka a lajii ka a bɔ gbɔngbɔn jiri kan ka a su don kaburu rɔ. \v 30 Kɔni Alla ka a lawuli ka a bɔ saya rɔ. \v 31 A wuli kɔ, a ka a jɛrɛ yiraka a duɲɔɔnilu la, mɛnilu tun nara a fɛ Jerusalɛmu ka bɔ Kalile. Ii ka a yen tele siyaman kɔrɔ. Mɔɔ woilu le a sere ri Isirayɛli mɔɔilu rɔ sisen. \v 32 An nani wo le kibaro ɲuma fɔla ai yɛ ko Alla ka lahidi mɛn ta an benbailu yɛ, \v 33 a ra wo dafa andeilu yɛ, mɛnilu ye ii bɔnsɔnilu ri. A ka Isa lawuli ka a bɔ saya rɔ ka wo lahidi dafa. A ye ikomin a sɛbɛni Isa la ko rɔ ɲa mɛn ma Jaburi sura filana rɔ. A ka a fɔ ko: \q ‹I ye n dencɛ le ri. \q N da kɛ i fa ri bi.› \p \v 34 «Alla ka Isa lawuli ka a bɔ saya rɔ ko a tɛ sa butun fewu. Alla ka wo le yiraka a la kuma rɔ kɔrɔman ko: \q ‹N ka lahidi sɛniman mɛn ta Dawuda yɛ, \q sika tɛ wo rɔ, n di wo dafa ai yɛ.› \p \v 35 «Nba, Jaburi sɛbɛba ka wo ko fɔ Alla yɛ yɔrɔ gbɛrɛ rɔ ko: \q ‹I tɛ sɔn i la mɔɔ sɛniman su ye toli kaburu kɔndɔ.› \p \v 36 «Dawuda ka Alla diyana koilu kɛ ka a dafa a tele rɔ. A sara tuma mɛn na, a su donda a benbailu su don yɔrɔ rɔ ka toli. \v 37 Kɔni Alla ka mɛn nawuli ka a bɔ saya rɔ, wo su ma mɛn kaburu rɔ ka toli. \v 38 N badenmailu, an ye mɛn fɔla ai yɛ, ai ye wo famun. Ai la kojuu ri labe ale baraka rɔ ɲa mɛn ma, wo ra fɔ ai yɛ. \v 39 Mɛnilu wa lemɛniya Isa ma, woilu bɛɛ ri hɔrɔya ii la kojuu ma, Nabi Musa la sariya ma se ai hɔrɔyala kojuu mɛnilu ma. \v 40 Wo rɔ, ai ye a kɛ koɲuma, sa nabiilu ka mɛn fɔ kitabu kɔndɔ, wo kana ai sɔrɔn. A sɛbɛni ko: \q \v 41 ‹Ai ɲa lɔ! Ai mɛnilu ye Alla la koilu lafɛyala ka ai ban a rɔ. \q Ai ye kabannakoya, ka ban ka halaki. \q Ka a masɔrɔn n di mɛn kɛ ai tele rɔ, \q ai tɛ la wo la, \q hali ni mɔɔ nara wo ɲafɔ ai yɛ.›» \p \v 42 Pɔli ni Barinabasi bɔtɔla salibon na, mɔɔilu ka ii madiya ko ii ye na Ɲɔɲɔ lon natɔ ka do la karan wo kan. \v 43 Nba, mɔɔilu bɛɛ jɛnsɛnda ka wa. Ii siyaman bilara Pɔli ni Barinabasi kɔ, Yahudiyailu ni Alla ɲɛsilanɲɛba mɛnilu donni Yahudiyailu la dina rɔ. Pɔli ni Barinabasi kumara woilu yɛ ka ii fanka don, ko ii ye ii raja ka la Alla la ɲumaya la, ka to wo kan. \p \v 44 Ɲɔɲɔ lon wo kun ɲɔɔn, fɔdiya so kɔndɔ mɔɔilu fanba nara ii ladɛn ka ii tolo malɔ Maari la kuma la. \v 45 Yahudiyailu ka jama wo yen tuma mɛn na, keleya ka ii mira. Ii ka Pɔli la kuma sɔsɔ ka Pɔli lafɛya. \v 46 Pɔli ni Barinabasi ka ii jabi jusulatɛɛ rɔ ko: «A fɛrɛ tun tɛ fo Alla la kuma ye fɔ ai Yahudiyailu le fɔlɔ yɛ. Kɔni ai ra ai ban a rɔ. Ai ra a jate wo rɔ ko ai ma bɛn ɲenemaya banbali sɔrɔn ma. Wo le rɔ, an di wa siya gbɛrɛilu fɛ sisen. \v 47 Ka a masɔrɔn Maari ka an jamari ten de ko: \q ‹N da i kɛ ikɔ kɛnɛ bɔlan de siya gbɛrɛilu yɛ, \q sa i ri kisi ko lase mɔɔilu ma dunuɲa fan bɛɛ rɔ.›» \p \v 48 Siya gbɛrɛilu ka wo mɛn tuma mɛn na, ii bɛɛ sɛwara ka Maari la kuma tando. Ɲenemaya banbali latɛɛni mɔɔ mɛnilu ma, wo bɛɛ lemɛniyara Isa ma. \p \v 49 Nba, Maari la kuma jɛnsɛnda jamana fan bɛɛ rɔ. \v 50 Nba, muso tɔɔlaman doilu tɛrɛ ye so kɔndɔ, mɛnilu tɛrɛ ye Alla batola. Yahudiyailu ka woilu ni so kɔndɔ mɔɔbailu kɔndasu. Ii wulira ka Pɔli ni Barinabasi tɔrɔ kojuuya ka ii gbɛn ka ii labɔ ii la jamana rɔ. \v 51 Kɔni Pɔli ni Barinabasi bɔtɔla, ii ka ii sen na gbangban bɔ ka a kɛ tɔɔmasere ri so kɔndɔ mɔɔ woilu kanma. Wo rɔ, ii wara Ikoniyɔmu so kɔndɔ. \v 52 Kɔni karandenilu jusu fani tɛrɛ ye sɛwani Alla la Nii Sɛniman na. \c 14 \s Pɔli ni Barinabasi ka mɔɔilu kawandi Ikoniyɔmu so kɔndɔ \p \v 1 Nba, Pɔli ni Barinabasi donda Yahudiyailu la salibon na Ikoniyɔmu ikɔ ii ka a kɛ ɲa mɛn ma Antiyɔki. Ii kumara mɔɔilu yɛ ɲa mɛn ma, Yahudiya siyaman ni siya gbɛrɛilu siyaman lemɛniyara Isa ma. \v 2 Kɔni Yahudiya mɛnilu ma lemɛniya Isa ma, woilu ka siya gbɛrɛilu kɔndasu ka ii lawuli lemɛniya mɔɔilu kanma. \v 3 Pɔli ni Barinabasi mɛnda ye ka Maari la kuma lase mɔɔilu ma jusulatɛɛ rɔ. Maari tɛrɛ ye se dila ii ma ka kabannakoilu ni tɔɔmasereilu kɛ, sa woilu ri a yiraka ko ii ye mɛn fɔla Alla la ɲumaya ko rɔ, ko tuɲa le wo ri. \v 4 So kɔndɔ mɔɔilu rafarani tɛrɛ. Fan kelen tɛrɛ ye Yahudiyailu fɛ. Fan kelen tɛrɛ ye talibidenbailu fɛ. \p \v 5 Yahudiyailu ni ii la kuntiilu ni siya gbɛrɛilu bɛnda a ma ko ii ye ko kɛla Pɔli ni Barinabasi la, ka ii bon kabakurun na ka ii faa. \v 6 Wo ko fɔra Pɔli ni Barinabasi yɛ tuma mɛn na, ii ka ii bori ka wa Likahoni Lisitiri ni Likahoni Dɛribɛ fan fɛ, a ni so woilu laminin dɔ. \v 7 Ii ka Isa la kibaro ɲuma lase ye mɔɔilu ma. \s Pɔli ni Barinabasi ka mɔɔilu kawandi Lisitiri \p \v 8 Nba, nambara cɛɛ do tɛrɛ ye Lisitiri. Kɛbi a sɔrɔnda, a ma se a taamala fewu. \v 9 Lon do rɔ, a siini ka a tolo malɔ Pɔli kan na. Pɔli ka a ɲa lɔ a rɔ, ka a yen ko lemɛniya ye a fari rɔ. Pɔli ka a lɔn wo rɔ ko a ri se kɛndɛyala. \v 10 Wo le rɔ, Pɔli ka a kan ba labɔ ko: «I wuli ka i lɔ i sen kun na.» Cɛɛ ka a gban ka a lɔ ka a taama damira. \v 11 Jama ka wo kɛni yen Pɔli bolo tuma mɛn na, ii ka ii kan nabɔ ka a fɔ Likahoni kan dɔ ko: «Ɛɛ! An jooilu ra mɔɔ fari ta ka jii an tɛma yan.» \v 12 Ii ka a fɔ Barinabasi ma ko Sesi. Ii la joo kuntiiba tɔɔ le wo ri. Ii ka a fɔ Pɔli ma ko Ɛrimɛsi. Ii la joo dogbɛrɛ tɔɔ le wo ri. Ii ka Pɔli tɔɔ la ten ka a masɔrɔn ale tɛrɛ ye kuma lasela ba le ri. \v 13 Sesi batobon lɔni so da la. Wo sɔlila ka tora doilu mira, ka ii masidi bin ferenilu la, ka na woilu di so donda la. A lɔɔ tɛrɛ ye a ni jama bɛɛ la ka tora woilu kannatɛɛ ka Pɔli ni Barinabasi bato. \p \v 14 Talibidenbailu Pɔli ni Barinabasi ka wo mɛn tuma mɛn na, ii ka ii la durukiilu rafara, ka i bori ka jama kunbɛn, jusu lafin dɔ. Ii ka ii kan nabɔ ko: \v 15 «An badenmailu, nfenna ai ye ko ɲin kɛla? An bɛɛ ka kan. Andeilu tɛ foyi ri fo mɔɔilu. An nani kibaro ɲuma le fɔla ai yɛ, sa ai ri ko fufafu ɲinilu bila ka Alla ɲenema bato. Ale le ka sankolo ni duukolo ni kɔɔji dan, a ni ii kɔndɔfenilu bɛɛ. \v 16 Waati taminni, Alla ka siyailu bɛɛ to ii ye ii jɛrɛ sawo kɛ. \v 17 Kɔni a ye baara ɲumailu kɛla a ko sereyailu ri. A ka sanci lana san, lannifenilu ka denna ii waati rɔ, a ka ai lafa balo ni sɛwa wo.» \v 18 Pɔli ka kuma wo bɛɛ fɔ, kɔni dɔɔni a ni Barinabasi ma kaɲa mɔɔilu la nisi faa ko rɔ ka ii bato. \p \v 19 Wo tuma, Yahudiya doilu nara ka bɔ Antiyɔki ni Ikoniyɔmu. Woilu ka jama manɛɛn ka ii kɔndasu. Wo rɔ, mɔɔilu wulira ka Pɔli bon kabakurun na ko ii ye a faala. Ii ka a sɔmɔn fɔɔ so kɔkan ka a lafili, ka a masɔrɔn ii ka ii miri ko a ra sa. \v 20 Kɔni karandenilu nara a laminin tuma mɛn na, Pɔli ka a wuli duu ma ka don so kɔndɔ ikɔ. Wo duusa gbɛ, Pɔli ni Barinabasi bɔra ye ka wa Dɛribɛ. \s Pɔli ni Barinabasi ka ii kɔsɛ Antiyɔki \p \v 21 Pɔli ni Barinabasi ka kibaro ɲuma lase mɔɔilu ma Dɛribɛ. Wo rɔ, mɔɔ siyaman lara Isa la ka kɛ a la karanden di. Wo kɔ rɔ, Pɔli ni Barinabasi bɔra ye ka ii kɔsɛ Lisitiri, ka bɔ ye ka wa Ikoniyɔmu, ka bɔ ye ka wa Pisidi Antiyɔki. \v 22 Ii tamintɔla so woilu la, ii ka karandenilu fanka don, ka ii kawandi ko ii ye ii raja ka to lemɛniya sila kan. Ii tɛrɛ ye a fɔla ii yɛ ko: «Sani an ye don Alla la Mansaya rɔ fo an ye tɔrɔya siyaman de sɔrɔn fɔlɔ.» \p \v 23 Pɔli ni Barinabasi ka ɲɛmɔɔilu lasii lemɛniya jamailu kelen kelenna bɛɛ kun na. Ii ka sun don ka Alla matara woilu yɛ, ka ii karifa Maari la, ii lani wo mɛn na. \p \v 24 Pɔli ni Barinabasi ka Pisidi jamana rasan ka don Panfili jamana rɔ. \v 25 Ii ka Alla la kuma lase mɔɔilu ma Pɛrika tuma mɛn na, ii bɔra ye ka wa Ataliya. \v 26 Ii donda kulunba kɔndɔ Ataliya ka ii kɔsɛ Antiyɔki, ii bɔra yɔrɔ mɛn ka taama damira. So ɲin de kɔndɔ ii ka ii karifa Alla la ii la baara rɔ ii banni baara mɛn kɛla. \p \v 27 Wo rɔ, ii se mɛn kɛni Antiyɔki, ii ka lemɛniya jamailu bɛɛ ladɛn ka dantɛɛli kɛ. Alla ka mɛn kɛ ka fara ii la, ii ka wo bɛɛ dantɛɛ lemɛniya mɔɔilu yɛ. Alla ka lemɛniya sila yiraka siya gbɛrɛilu la ɲa mɛn ma, ii ka wo fanan fɔ ii yɛ. \p \v 28 Pɔli ni Barinabasi mɛnda kosɛbɛ karandenilu fɛ Antiyɔki. \c 15 \s Lemɛniya mɔɔilu ka ladɛn kɛ Jerusalɛmu \p \v 1 Nba, mɔɔ doilu nara Antiyɔki ka bɔ Jude. Ii tɛrɛ ye lemɛniya mɔɔilu karanna ko: «Ai ti se kisila ni ai ma faaninta kɛ ikomin Nabi Musa la landa ye ɲa mɛn ma.» \v 2 Pɔli ni Barinabasi ma sɔn wo kuma ma. Wo le rɔ, mankan ba wulira ii ni mɔɔ woilu tɛma. Ii ka i ɲɔɔn sɔsɔ kosɛbɛ. Wo le kosɔn, lemɛniya mɔɔilu ka Pɔli ni Barinabasi suwandi, ka lemɛniya mɔɔ gbɛrɛilu la ii kan, ka ii bɛɛ lawa Jerusalɛmu. Ko ii ye wa talibidenbailu ni lemɛniya mɔɔilu la ɲɛmɔɔilu tɛrɛn ye, ka ko ɲin ɲafɔ ii yɛ. \p \v 3 Nba, lemɛniya jamailu ka ii bilasila ka ii lawa. Ii ka Fenisi jamana ni Samari mara rasan. Ii tamintɔla, siya gbɛrɛilu tun lemɛniyara ka na Alla ma ɲa mɛn ma, ii ka wo lase ye lemɛniya mɔɔilu ma. Wo ko diyara woilu yɛ a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma. \p \v 4 Nba, ii se mɛn kɛni Jerusalɛmu, lemɛniya jamailu ni talibidenbailu ni ɲɛmɔɔilu ka ii ramira koɲuma. Alla tun ka ko mɛnilu kɛ ka fara ii la, ii ka woilu bɛɛ ɲafɔ ye lemɛniya mɔɔilu yɛ. \p \v 5 Kɔni lemɛniya mɔɔ doilu tɛrɛ ye, mɛnilu tɛrɛ ye Farisilu la dɛkuru rɔ. Woilu ka ii lɔ ka a fɔ ko: «Siya gbɛrɛ mɔɔilu mɛnilu lemɛniyani Isa ma, a fɛrɛ tɛ fo woilu ye faaninta kɛ ka jamari ko ii ye Nabi Musa la sariya latelen.» \p \v 6 Nba, talibidenbailu ni ɲɛmɔɔilu ka i ɲɔɔn yen ka ko wo fɛsɛfɛsɛ. \v 7 Ii mɛnda kumala wo ka a fɔ kosɛbɛ. Wo kɔ rɔ, Piyɛri ka i lɔ ka a fɔ ii yɛ ko: «N badenmailu, ai jɛrɛ ka a lɔn ko Alla ka n suwandi ai tɛma waati taminni. A ka a fɔ ko n ye kibaro ɲuma lase siya gbɛrɛilu ma, kosa ii ri wo mɛn ka lemɛniya Isa ma. \v 8 Alla, mɛn ka adamadenilu bɛɛ miriya lɔn, a ka a yiraka ko a sɔnni siya gbɛrɛilu rɔ ka a masɔrɔn a ka Alla la Nii Sɛniman di ii ma ikomin a ka wo di andeilu ma ɲa mɛn ma fɔlɔ. \v 9 Wo rɔ, a ma faranfaasi si kɛ andeilu ni ii tɛma, baa ii lemɛniyara tuma mɛn na, a ka ii jusukun gbɛ. \v 10 Nba, nfenna ai ye a fɛ ka Alla kɔrɔbɔ? Andeilu ni an benbailu ma se donin mɛn kɔrɔ, ii ye wo siila karandenilu kunma nfenna? \v 11 Kɔni andeilu lani a la ko Alla ye an kisila Maari Isa la ɲumaya le fɛ ikomin a ye woilu fanan kisila ɲa mɛn ma.» \p \v 12 Jama bɛɛ ka ii sabari ka ii tolo malɔ Barinabasi ni Pɔli fanan na. Ii tun ka kabannako ni tɔɔmasere mɛnilu kɛ ka fara Alla la siya gbɛrɛilu tɛma, ii ka wo bɛɛ lase jama ma. \p \v 13 Pɔli ni Barinabasi banni kumala, Yakuba ka a fɔ ko: «N badenmailu, ai ye ai tolo malɔ n kan na. \v 14 Alla ka siya gbɛrɛilu kanin ɲa mɛn ma fɔlɔ, ka doilu suwandi ii tɛma ka woilu kɛ a jɛrɛ tailu ri, Simɔn nani wo le ɲafɔla an yɛ ɲin di. \v 15 Nabiɲumailu ka Alla jɛrɛ kan mɛn sɛbɛ, wo bɛnni kuma ɲin ma. A sɛbɛni ko: \q \v 16 Ko woilu wa tamin, n di n kɔsɛ ka na ikɔ tuun. \q Dawuda la bon mɛn beni, \q n di wo lɔ ikɔ. \q A ye ikomin tunbun, \q kɔni n di a lɔ ikɔ ka a lakurakuraya. \q \v 17 Kosa mɔɔ tɔilu ri Maari ɲinin, \q siya gbɛrɛilu kɔnin. \q N ka woilu kili ka ii kɛ n ta ri. \q \v 18 Maari mɛn ka ko woilu yiraka kɛbi waati jan, \q wo kan ten.» \p \v 19 Yakuba ka a fɔ ko: «Wo rɔ, a ye n ɲana ko an kana siya gbɛrɛ mɔɔilu tɔrɔ, mɛnilu ye sɔnna Alla la kuma ma. \v 20 Kɔni an ye sɛbɛ lawa ii ma ka a fɔ ii yɛ ko ii kana joo sɔ sobo dɔɔn. Ii kana jalonya kɛ. Ii kana juufaa sobo dɔɔn. Ii kana jeli dɔɔn. \v 21 Nba, kɛbi waati jan, Nabi Musa la sariya ye lasela mɔɔilu ma so bɛɛ la. A ka mɛn sɛbɛ, wo ye karanna salibonilu kɔndɔ Ɲɔɲɔ lon bɛɛ.» \s Sɛbɛ lawara siya gbɛrɛ lemɛniya mɔɔilu ma \p \v 22 Talibidenbailu ni ɲɛmɔɔilu ni lemɛniya jamailu bɛɛ ka a latɛɛ ko ii ye mɔɔ doilu suwandi ka woilu lɔ Pɔli ni Barinabasi malɔla Antiyɔki. Ii ka Judasi, mɛn fanan tɔɔ ko Barisabasi, a ni Silasi suwandi. Mɔɔ fila woilu tɛrɛ ɲɛmɔɔilu le ri lemɛniya mɔɔilu tɛma. \p \v 23 Nba, ii ka bataki don woilu bolo ko ka wa a ri. A sɛbɛni ko: \p «An badenmailu, mɛnilu ye siya gbɛrɛ mɔɔilu ri Antiyɔki so kɔndɔ a ni Siri jamana rɔ ni Silisi jamana rɔ, an ye ai fola. Ai badenmailu talibidenbailu ni ɲɛmɔɔilu kan de. An da bataki ɲin nawa ai ma. \v 24 An da a mɛn ko mɔɔ doilu bɔra an fɛ yan ka wa kuma do fɔ ai yɛ ka ai tɔrɔ. Kuma wo ra ai kɔndafili kojuuya. Kɔni andeilu ma mɔɔ woilu lawa ai ma. \v 25 Wo le kosɔn andeilu bɛɛ sɔnda ka mɔɔ doilu suwandi ka ii lawa ai ma an diyana duɲɔɔnilu Barinabasi ni Pɔli kɔfɛ. \v 26 Wo fila le ka ii jɛrɛ di Maari Isa Ɲenematɔmɔnin na baara kanma fo dɔɔni ii ma faa mɔɔilu bolo. \v 27 An da Judasi ni Silasi la ii kan. Wo rɔ, an ye mɛn fɔla ai yɛ sɛbɛ ɲin dɔ, ai ri wo kan kelen mɛn woilu fanan da rɔ. \v 28 An ni Alla la Nii Sɛniman da bɛn ko an kana donin si sii ai kun ma fo mɛn ka kan. Wo rɔ, ai kana mɛn kɛ, wo le ɲin di. \v 29 Ai kana joo sɔ sobo dɔɔn. Ai kana jeli dɔɔn. Ai kana juufaa sobo dɔɔn. Ai kana jalonya kɛ. Ni ai ka ko woilu matanka, wo ri bɛn. An bɛn lon do.» \p \v 30 Nba, Jerusalɛmu lemɛniya mɔɔilu ka sila di karanden woilu ma. Wo rɔ, ii bɔra Jerusalɛmu ka wa Antiyɔki. Ii seni ye, ii ka lemɛniya mɔɔilu bɛɛ ladɛn ka bataki wo di ii ma. \v 31 Ii ka a karan tuma mɛn na, lalilikan wo diyara ii yɛ kosɛbɛ. \v 32 Judasi ni Silasi fanan tɛrɛ ye Alla la nabiilu le ri. Wo rɔ, ii kumara lemɛniya mɔɔilu yɛ kosɛbɛ ka ii lali ka ii sɛɛbɛ don. \v 33-34 Judasi ni Silasi ka tele dando kɛ Antiyɔki tuma mɛn na, lemɛniya mɔɔilu duwara ii yɛ ka sila di ii ma, ko ii ye ii kɔsɛ ii kelayabailu ma jususuma rɔ. \p \v 35 Kɔni Pɔli ni Barinabasi mɛnda Antiyɔki. Ii ni mɔɔ gbɛrɛ siyaman ka mɔɔilu karan Maari la kuma la, ka kibaro ɲuma lase mɔɔilu ma. \s Pɔli ni Barinabasi farara ɲa mɛn ma \p \v 36 Pɔli ni Barinabasi tun da mɛn Antiyɔki. Lon do rɔ, Pɔli ka a fɔ Barinabasi yɛ ko: «An ka Maari la kuma lase so mɛnilu la, an ye wa an badenmailu fo woilu bɛɛ rɔ. An di a lɔn wo rɔ ni ii ye hɛrɛ rɔ.» \p \v 37 Barinabasi tɛrɛ ye a fɛ Yuhana ye wa ii kɔfɛ, Yuhana mɛn ye kilila ko Marika. \v 38 Kɔni Yuhana wali ko ma diya Pɔli yɛ, ka a masɔrɔn Yuhana ka a fara ii la Panfili. A ma a raja ka baara laban ii fɛ. \v 39 A la wali ko kɛra sɔsɔli ba ri Pɔli ni Barinabasi tɛma, fɔɔ ii farara. Barinabasi ka Marika ta ka don kulun dɔ ka wa Sipere. \v 40 Pɔli ka Silasi suwandi. Lemɛniya mɔɔilu ka ii karifa Maari la, sa a ri a janto ii rɔ. Ii bɔra ye ɲa wo le ma. \v 41 Ii ka Siri jamana ni Silisi jamana rataama, ka lemɛniya jamailu sɛɛbɛ don yɔrɔ bɛɛ rɔ. \c 16 \s Timote wara Pɔli ni Silasi kɔfɛ \p \v 1 A sera Dɛribɛ, ka bɔ ye ka wa Lisitiri. Cɛɛ do tɛrɛ ye karandenilu tɛma mɛn tɔɔ ko Timote. A na tɛrɛ Yahudiya le ri, kɔni a fa tɛrɛ Kirɛkika le ri. A na tɛrɛ lemɛniya mɔɔ le ri. \v 2 Lisitiri ni Ikoniyɔmu lemɛniya mɔɔ bɛɛ tɛrɛ ye Timote tɔɔɲuma fɔla. \v 3 Pɔli tɛrɛ ye a fɛ Timote ye wa ii kɔfɛ. Kɔni ye Yahudiyailu bɛɛ ka a lɔn ko a fa tɛrɛ ye Kirɛkika le ri. Wo kɛra sababu ri, Pɔli ka Timote la faaninta kɛ. \v 4 Wo rɔ, ii bɔra ye ka wa. Talibidenbailu ni ɲɛmɔɔilu bɛnda ko mɛnilu ma Jerusalɛmu, Pɔli ni Silasi tɛrɛ ye taminna woilu lasela lemɛniya mɔɔilu ma so bɛɛ la, ka a fɔ ii yɛ ko ii ye woilu mira. \v 5 Wo bolo ma, lemɛniya jamailu la lemɛniya tɛrɛ ye sabatila. Lon lon mɔɔilu tɛrɛ ye donna ka la ii kan. \s Pɔli kelayara ɲa mɛn ma Torohasi \p \v 6 Alla la Nii Sɛniman ma sɔn Pɔli ni a taamaɲɔɔnilu ye don Asi jamana rɔ ka Alla la kuma lase mɔɔilu ma. Wo rɔ, ii ka Firiki ni Kalati jamanailu rataama. \v 7 Ii se mɛn kɛni Misiya jamana dan na, ii ka a fɔ ko ii ye donna Bitini. Kɔni Isa la Nii Sɛniman ma sɔn wo ma. \v 8 Wo rɔ, ii ka Misiya jamana rasan ka wa Torohasi. \v 9 Su wo rɔ, Pɔli ka koyen lɔ ikomin sibo. A ka Masedonika cɛɛ do lɔni yen mɛn ye a madiyala ko: «I ye na an dɛmɛn Masedoni jamana rɔ.» \v 10 Pɔli ka wo yen ka ban tuma mɛn na, an ka an dabɛn i kɔrɔ ka Masedoni sila mira, baa an ka a yen ko Alla le tɛrɛ ye an kilila ko an ye wa kibaro ɲuma fɔ ye mɔɔilu yɛ. \s Lidi lemɛniyara Isa ma ɲa mɛn ma \p \v 11 An donda kulunba rɔ Torohasi ka an telen Samotirasi ma. Wo duusa gbɛ, an sera Neyapolisi. \v 12 An bɔra ye ka wa Filipi, mɛn ye Masedoni jamana fan kelen so ba do ri, Rɔmu so do le. An ka tele dando kɛ ye. \v 13 Ɲɔɲɔ lon sera tuma mɛn na, an bɔra so kɔndɔ ka wa ba da la, baa an mirini tɛrɛ ko an di Alla matara diya do tɛrɛn ye. An wara muso doilu ladɛnnin sɔrɔn ye. An ka an sii ka woilu kawandi. \v 14 Muso kelen tɛrɛ ye ii rɔ, mɛn tɔɔ ko Lidi. A bɔni Tiyatiri. Jula le tɛrɛ, mɛn ye faanin dagbɛlɛn wulenman ɲalagbɛ mayirala. Alla batoba le a ri. Maari ka a kɛ, a ka Pɔli la kuma mɛn tuma mɛn na, a ka wo famun ka a mira. \v 15 Wo rɔ, a ni a la denbaya sunda ji rɔ. Wo banni, a ka an madiya ko ni an ka a jate Maari la lemɛniya mɔɔ bɛrɛ ri, ko an ye wa jiya a wara. A ka wo fɔ an yɛ ka a magbɛlɛya kosɛbɛ. \s Pɔli ni Silasi bilara kaso la Filipi \p \v 16 Lon do rɔ, an watɔla tora Alla matara diya, an ni jɔnmuso do ka an ɲɔɔn bɛn. Fɛlɛli jina tɛrɛ ye a fɛ. A tɛrɛ ye fɛlɛli kɛla wo baraka rɔ, ka wodi siyaman sɔrɔn a tiilu yɛ. \v 17 A bilara andeilu ni Pɔli bɛɛ kɔ. A tɛrɛ ye a kan nabɔla ko: «Mɔɔ ɲinilu ye Alla kɔrɔtaninba la baaradenilu le ri. Mɔɔilu ri kisi sila mɛn fɛ, ii ye wo le lasela ai ma.» \v 18 Jɔnmuso ka wo kɛ tele siyaman kɔrɔ. Kɔni lon do rɔ, Pɔli mɔnɛra a ma. A ka a kɔfɛni a ma ka a fɔ jina jɛrɛ yɛ ko: «N ye i jamarila Isa Ɲenematɔmɔnin tɔɔ rɔ ko i ye bɔ muso ɲin fɛ!» Jina bɔra muso fɛ i kɔrɔ. \p \v 19 Jɔnmuso tiilu ka a yen tuma mɛn na ko ii tɛ wodi sɔrɔnna a fɛ butun, ii ka Pɔli ni Silasi mira. Ii ka ii sɔmɔn fɔɔ lɔfɛ rɔ, ka wa ii ri kuntiilu ma. \v 20 Ii se mɛn kɛni ye, ii ka a fɔ Rɔmu kititɛɛ faamailu yɛ ko: «Mɔɔ ɲinilu ye Yahudiyailu le ri. Ii ra an na so bɛɛ ɲakɛ. \v 21 Ii ye an karanna namun na Rɔmuka ma kan ka a sɔn wo ma wala ka wo kɛ.» \p \v 22 Jama fanan wulira Pɔli ni Silasi kanma. Faamailu ka mɔɔilu lɔ ka Pɔli ni Silasi la durukiilu bɔ ii kan na, ka a jamari ko ii ye ii gbasi gbelekeilu la. \v 23 Ii ka ii gbasi kosɛbɛ ka ii bila kaso la, ka a fɔ kasobon kɔnɔgbɛnna yɛ ko a ye i janto ii rɔ kosɛbɛ. \v 24 Wo jamarili kosɔn, kaso bon kɔnɔgbɛnna ka Pɔli ni Silasi bila bon dɔɔmani la kasobon kɔndɔ, ka ii sen bila jiri la. \s Kasobon kɔnɔgbɛnna lemɛniyara Isa ma ɲa mɛn ma \p \v 25 Nba, duu talama, Pɔli ni Silasi tɛrɛ ye Alla matarala ka kalaman bɔ. Kasoden tɔilu tɛrɛ ye ii tolo malɔla ii la. \v 26 Wo yɔrɔ kundunin wo rɔ, duukolo yɛrɛyɛrɛra kojuuya ka kasobon jɛrɛ fanan nayɛrɛyɛrɛ. Kasobon da bɛɛ lakara ii jɛrɛ ma i kɔrɔ. Nɛɛ jɔlɔkɔ bɛɛ tatɛɛra ka bɔ kasodenilu la. \v 27 Kasobon kɔnɔgbɛnna kununda sunɔɔ rɔ ka kasobon da bɛɛ lakani yen. A ye a kɔndɔ ko kasoden bɛɛ ra ii bori ka bɔ. Wo rɔ, a ka a la fanmuru sɔmɔn ka a bɔ a laa rɔ ko a ye a jɛrɛ faala. \v 28 Kɔni Pɔli ka a kan ba labɔ a ma ko: «I kana kojuu kɛ i jɛrɛ la! An bɛɛ ye yan.» \p \v 29 Kasobon kɔnɔgbɛnna ka a kan nabɔ ko ii ye fitinna di a ma. A ka a bori ka wa Pɔli ni Silasi ma. A yɛrɛyɛrɛtɔ ka a be ii sen kɔrɔ. \v 30 A ka a wuli ka Pɔli ni Silasi labɔ kɛnɛ ma ka ii maɲininka ko: «N failu, n ye nfen kɛ, sa n di kisi?» \p \v 31 Ii ka a jabi: «I ye lemɛniya Maari Isa ma. Ni i ka wo kɛ, i ri kisi, i ni i la denbaya bɛɛ.» \v 32 Ii ka Maari la kuma fɔ ale ni a la denbaya bɛɛ yɛ. \v 33 Kasobon kɔnɔgbɛnna ka Pɔli ni Silasi ta ka wa ii la gbasili dailu ko su waati wo jɛrɛ rɔ. A banni wo la, a ni a la denbaya bɛɛ sunda ji rɔ i kɔrɔ. \v 34 A wara Pɔli ni Silasi ri a wara, ka wa dɔɔnnin sii ii kɔrɔ. Sawa ba tɛrɛ ye a ni a la denbaya bɛɛ la ka a masɔrɔn ii ra lemɛniya Alla ma. \p \v 35 Nba, wo duusa gbɛni faamailu ka ii la mɔɔilu lɔ kela la, ko ii ye wa a fɔ kasobon kɔnɔgbɛnna yɛ ko a ye Pɔli ni Silasi bila. \v 36 Wo rɔ, kasobon kɔnɔgbɛnna ka a fɔ Pɔli yɛ ko: «Faamailu ra kela lana, ko ka i ni Silasi bila. Ai ye wa jususuma rɔ.» \v 37 Kɔni Pɔli ka a fɔ faamailu la keladenilu yɛ ko: «Andeilu ye Rɔmu jamana duuren de ri. Kɔni faamailu ka an gbasi jama bɛɛ ɲana, ka an bila kaso la, ka a tɛrɛn ii tun ma kiti tɛɛ an na ko rɔ. Sisen ii ka a fɔ ko ka an bila sutura rɔ wa? Wo tɛ kɛ fewu! Ii jɛrɛ ye na an nabɔ yan!» \p \v 38 Keladenilu wara kela wo fɔ Rɔmu faamailu yɛ. Ii ka a mɛn tuma mɛn na ko Pɔli ni Silasi ye Rɔmu jamana duuren de ri, ii silanda. \v 39 Wo rɔ, ii wara Pɔli ni Silasi madiya ko ii ye yafa ii ma. Ii ka ii labɔ kaso la ka ii dali ko ii ye bɔ so kɔndɔ ka wa. \v 40 Pɔli ni Silasi bɔra kaso bon na wo le rɔ ka wa Lidi wara rɔ. Ii ka lemɛniya mɔɔilu tɛrɛn ye. Ii ka woilu lali ka ii sɛɛbɛ don ka ban ka wa. \c 17 \s Mɔɔilu wulira Pɔli ni Silasi kanma Tesaloniki \p \v 1 Pɔli ni Silasi taminda Anfipolisi ni Apoloni soilu la, ka se Tesaloniki so la. Yahudiyailu la salibon do tɛrɛ ye so kɔndɔ ye. \v 2 Pɔli wara salibon wo la Ɲɔɲɔ lon, ikɔ a darini a kɛla ɲa mɛn ma. A ka Ɲɔɲɔ lon sawa kɛ salibon na ye, ka mɔɔilu karan Alla la kuma la. \v 3 Pɔli tɛrɛ ye wo kɔrɔ fɔla ii yɛ ka a gbɛ, ko a fɛrɛ tɛ fo Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin tɛrɛ ye tɔrɔ ka faa, ka ban ka wuli ka a bɔ saya rɔ. A ka a fɔ ko: «N ye Isa mɛn na ko lasela ai ma ɲi, ale le Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin di.» \p \v 4 Yahudiya doilu ka a yen ko kuma wo ye tuɲa le ri. Woilu lemɛniyara Isa ma ka ii lɔ Pɔli ni Silasi la. Alla ɲɛsilanɲɛ Kirɛkika siyaman na a ni muso tɔɔlama siyaman fanan lara la. \p \v 5 Kɔni bɛnsɛnkolontɛya ka Yahudiya tɔilu mira. Ii wara lɔfɛ rɔ ka fuwareilu ladɛn ka a kɛ jama juu ri. Jama wo ka mankan ba lawuli so kɔndɔ. Ii wara Jasɔn na bon da kadi ka Pɔli ni Silasi ɲinin, baa a lɔɔ tɛrɛ ye ii la ka woilu mira ka ii labɔ jama bɛɛ ɲana. \v 6 Kɔni ii ma Pɔli ni Silasi tɛrɛn ye. Wo rɔ, ii ka Jasɔn ni lemɛniya mɔɔ doilu mira, ka ii masɔmɔn fɔɔ so ɲɛmɔɔilu wara. Ii jamanda ko: «Mɔɔ mɛnilu ye mankan nawulila dunuɲa bɛɛ rɔ, woilu ra se yan. \v 7 Jasɔn da woilu jiya a wara. Ii bɛɛ ka a fɔ ko mansa gbɛrɛ le ye, mɛn tɔɔ ko Isa. Ii ra Rɔmu mansaba la sariya tiɲan wo rɔ fewu.» \p \v 8 Ɲɛmɔɔilu ni jama bɛɛ ka kuma wo mɛn tuma mɛn na, wo ka ii tɔrɔ kosɛbɛ. \v 9 Wo rɔ, ii ka a fɔ ko Jasɔn ni a duɲɔɔnilu ye ii kunka wodi sara. Ii banni wodi wo sarala, ɲɛmɔɔilu ka ii bila. \s Pɔli ni Silasi ka mɔɔilu kawandi Bere \p \v 10 Dibi donda tuma mɛn na su wo rɔ, lemɛniya mɔɔilu ka Pɔli ni Silasi lawa so gbɛrɛ la, mɛn tɔɔ ko Bere. Ii seni ye, ii wara Yahudiyailu la salibon na. \v 11 Bere Yahudiyailu sɔnɔmɛ gbɛni ka tamin Tesaloniki Yahudiyailu kan paaɔn. A lɔɔ tɛrɛ ye ii la ka ii tolo malɔ Pɔli la kuma la. A tɛrɛ ye fen fen fɔla ii yɛ, ii jɛrɛ tɛrɛ ye wo bɛɛ fɛsɛfɛsɛla Alla la kuma rɔ lon lon, sa ii ri a yen ni Pɔli la kuma ye tuɲa le ri. \v 12 Wo rɔ, ii siyaman lemɛniyara Isa ma. Kirɛkika musoilu tɔɔlama siyaman ni Kirɛkika cɛɛilu siyaman fanan lemɛniyara Isa ma. \p \v 13 Kɔni Tesaloniki Yahudiyailu ka a mɛn tuma mɛn na ko Pɔli ye Alla la kelalasela mɔɔilu ma Bere, ii wulira ka wa ye. Ii sera ye ka Berekailu kɔndasu ka mankan nawuli. \v 14 Lemɛniya mɔɔilu ka wo yen tuma mɛn na, ii wulira i kɔrɔ ka Pɔli lawa kɔɔji da la. Kɔni Silasi ni Timote tora a kɔ Bere. \v 15 Pɔli malɔbailu nara a ri Atɛni. Ii seni ye, Pɔli ka i sara ii la ko ka a fɔ Silasi ni Timote yɛ ko ii ye ii kaliya ka na a tɛrɛn ye. Wo rɔ, Pɔli malɔbailu bɔra a kɔfɛ ka ii kɔsɛ Bere. \s Pɔli ka mɔɔilu kawandi Atɛni \p \v 16 Pɔli tɛrɛ ye Silasi ni Timote makɔnɔla Atɛni tuma mɛn na, a ka joo siyaman ba yen so kɔndɔ. Wo gbara a la kosɛbɛ. \v 17 A tɛrɛ ye wala Yahudiyailu la salibon na ka Yahudiyailu ni Alla batobailu kawandi. Lon lon a tɛrɛ ye wala lɔfɛ rɔ fanan. A wa mɔɔ mɛnilu sɔrɔn ye, a ri woilu fanan kawandi. \v 18 Karanmɔɔ doilu tɛrɛ ye, mɛnilu tɔɔ ko Epikuri a ni Sitoyiki la mɔɔilu. Woilu wulira ka Pɔli sɔsɔ. Doilu ka a fɔ ko: «Kuma siyaman ba tii ɲin kan di?» Dogbɛrɛilu ka a fɔ ko: «A kɛni ikɔ a ye batofen do le la ko lasela, an ma mɛn lɔn.» Ii ka wo le fɔ ka a masɔrɔn Pɔli tɛrɛ ye Isa la kibaro ɲuma lasela ka a lawuli ko fɔ ka a bɔ saya rɔ. \p \v 19 Wo rɔ, ii ka Pɔli kili ka wa a ri ladɛn ba rɔ, mɛn tɔɔ ko Areyopasi. Ii se mɛn kɛni ye, ii ka a fɔ Pɔli yɛ ko: «I nani karan kura mɛn di ɲin, i tɛ wo ɲafɔ an yɛ wa? \v 20 An ka mɛn mɛn i da rɔ, an tun ma wo mɛn kɔrɔman fɔlɔ. An ye a fɛ i ye wo kɔrɔ fɔ an yɛ.» \v 21 Nba, kokurailu duman tɛrɛ Atɛni duuren ni a londanilu yɛ. Ii tun tɛ foyi kɛla fo ka ii tolo malɔ woilu la ka woilu lase i ɲɔɔn ma. \p \v 22 Wo rɔ, Pɔli ka a lɔ Areyopasi ladɛn tɛma ka a fɔ ko: «Ai Atɛnikailu, n da a yen ko batoli ko duman ai yɛ ɲa bɛɛ ma, \v 23 baa n tɛrɛ ye n mataamala so kɔndɔ tuma mɛn na, n ka ai la batoli yɔrɔ bɛɛ kɔrɔsi. N ka sɛbɛ yen saraka janin diya do ka a fɔ ko: ‹Mɔɔ ma batofen mɛn tɔɔ lɔn, wo saraka janin diya le ɲin di.› Nba, ai ye mɛn batola, ka a tɛrɛn ai ma a lɔn, nde jɛrɛ na kun de wo ri ka na wo ko fɔ ai yɛ sisen. \v 24 Alla mɛn ka dunuɲa ni a kɔndɔfenilu bɛɛ dan, wo le ye sankolo ni duukolo mansa ri. Adamadenilu ye batobon mɛnilu lɔla ii bolo la, Alla siini tɛ wo si kɔndɔ. \v 25 Adamadenilu ti se ka baara si kɛ ka ale dɛmɛn. Ɛɛn, a mako tɛ foyi si la. Ale jɛrɛ le ka ɲenemaya ni niilakili di mɔɔilu ma, a ni fen tɔilu bɛɛ. \v 26 A ka siya bɛɛ labɔ mɔɔ kelen de rɔ, ka ii lasii duukolo fan bɛɛ rɔ. A ka ii la waati dantɛɛ, ka ii sii yɔrɔilu yiraka ii la. \v 27 A ka wo bɛɛ kɛ, sa mɔɔilu ri a ɲinin, sa tumadɔ ii ri a sɔrɔn. Ii la ɲininni ri a kɛ ikɔ mɔɔ ye mɔmɔli kɛla ɲa mɛn ma ka fen do ɲinin. Kɔni Alla jɛrɛ ma jan an si la. \v 28 An niiakilila ni an ye an taama ni an ye yan ale le baraka rɔ. A ye ikɔ ai la yɛli doilu ra a fɔ ɲa mɛn ma ko: ‹An bɔra Alla le rɔ.› \p \v 29 «Nba, ikomin an bɔra Alla le rɔ, an kana an miri ko Alla ni jooilu bɛɛ ka kan. Jooilu rabɛnni mɔɔilu bolo sanin ni wodigbɛ ni kabakurunilu la, ka bɛn mɔɔilu miriya ma. \v 30 Ko su woilu kɛra kolɔnbaliya le rɔ waati taminni. Alla ra woilu to, kɔni bi a ye mɔɔ bɛɛ jamarila fan bɛɛ rɔ ko ii ye tubi sisen ka na a ma, \v 31 baa a ra lon kelen fɔ, a ri dunuɲa mɔɔ bɛɛ la kititɛɛ telenbaya la lon mɛn. Kiti wo ri kɛ mɔɔ kelen bolo. Alla jɛrɛ le ka wo ɲenematɔmɔn, ka a lawuli ka a bɔ saya rɔ. A lawuli ko wo kɛra tɔɔmasere le ri, sa mɔɔilu bɛɛ ri a lɔn ko Alla ra wo le ɲenematɔmɔn.» \p \v 32 Mɔɔilu ka su lawuli ko mɛn Pɔli da rɔ tuma mɛn na, doilu ka a mayɛlɛ. Kɔni doilu ka a fɔ ko: «An ye a fɛ i ye do la kuma ɲin kan lon gbɛrɛ.» \v 33 Wo rɔ, Pɔli bɔra ii fɛ. \v 34 Wo bɛɛ ni a ta, mɔɔ doilu lara Isa la ka wa Pɔli kɔfɛ. Diyonisi tɛrɛ woilu do le ri. Ale tɛrɛ Areyopasi dɛkuru le rɔ. Muso mɛn tɔɔ ko Damarisi, wo fanan tɛrɛ ye woilu do le ri, a ni mɔɔ gbɛrɛilu. \c 18 \s Pɔli sera Korɛnti \p \v 1 Wo kɛni kɔ, Pɔli bɔra Atɛni ka wa Korɛnti. \v 2 A se mɛn kɛni ye, a bɛnda Yahudiya cɛɛ do ri, mɛn tɔɔ ko Akila. Pɔntika le. A muso tɔɔ ko Pirisili. Ii nasan de tɛrɛ ka bɔ Itali jamana rɔ. Ii bɔra Itali ka na ka a masɔrɔn mansaba Kolodi tɛrɛ ra a fɔ ko Yahudiyailu bɛɛ ye bɔ Rɔmu. Pɔli ka i madon ii la. \v 3 Ka a tɛrɛn a ni ii tɛrɛ ye baara kelen de kɛla, Pɔli tora ii fɛ ka kɛ ii baara ɲɔɔn di. Ii bɛɛ tɛrɛ ye faaninbon rabɛnnailu le ri. \v 4 Kɔni Pɔli tɛrɛ ye wala salibon na Ɲɔɲɔ lon bɛɛ ka kuma Yahudiyailu ni Kirɛkikailu yɛ. A ka ko bɛɛ kɛ, sa ii ri sɔn Maari Isa rɔ. \p \v 5 Nba, Silasi ni Timote nara ka bɔ Masedoni tuma mɛn na, Pɔli ma baara gbɛrɛ si kɛ butun fo ka kawandili kɛ. A tɛrɛ ye sereya bɔla Yahudiyailu yɛ ko Isa ye Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin de ri. \v 6 Yahudiyailu ka ii ban wo kuma ma ka Pɔli nani. Wo le rɔ, Pɔli ka a la duruki juujuu ka wo kɛ tɔɔmasere ri ii kanma. A ka a fɔ ko: «Ii jeli labɔn kun ye ii jɛrɛ le ri. Wo tɛ n kunko ri butun. Nba, n watɔ siya gbɛrɛilu kawandila sisen.» \p \v 7 Wo rɔ, Pɔli bɔra salibon na ka wa Titusi Jusitusu wara. Cɛɛ wo ye Alla batoba le ri. A la bon tuunin salibon na. \v 8 Salibon wo kuntii Kiripusi ni a la denbayailu bɛɛ lara Maari la. Korɛntika mɛnilu ka Pɔli la kuma mɛn, woilu siyaman fanan lara Isa la ka sun ji rɔ. \p \v 9 Lon do rɔ, Pɔli ka koyen kɛ su rɔ ikomin sibo. Maari ka a fɔ a yɛ ko: «I kana silan mɔɔilu yɛ. I ye kuma, i kana i makun, \v 10 baa n ye i fɛ. Mɔɔ si tɛ be i kan ka kojuu kɛ i la, baa n na mɔɔilu ka siya so kɔndɔ yan.» \v 11 Wo le rɔ, Pɔli mɛnda ye, ka san kelen ni karo wɔɔrɔ kɛ mɔɔilu karanna Alla la kuma la. \p \v 12 Awa Kaliyɔn tɛrɛ ye Akaya jamanatiiya la tuma mɛn na, Yahudiyailu ka ii ladɛn ka wuli Pɔli kanma. Ii ka a mira ka wa a ri kiti diya. \v 13 Ii ka a fɔ ko: «Cɛɛ ɲin ye a fɛ ka mɔɔilu bila Alla bato ɲa gbɛrɛ rɔ, mɛn ma bɛn sariya ma.» \p \v 14 Sani Pɔli ye se ka jabili kɛ, Kaliyɔn jɛrɛ kumara Yahudiyailu yɛ ko: «Ai Yahudiyailu, ni ai nara ka ai makasi kojuu ba do kosɔn, wala ko bɛnbali do, n tun di n tolo malɔ ai makasikan na. \v 15 Kɔni sɔsɔli ɲin tɛ foyi ri fɔɔ Yahudiyailu la ko. Ai ye i ɲɔɔn sɔsɔli kuma doilu ni tɔɔ doilu ni sariya koilu le ma. Kɔni n tɛ sɔn ka ko su woilu kiti tɛɛ. Ai jɛrɛ ye ko woilu ɲanabɔ.» \v 16 Wo rɔ, Kaliyɔn ka ii gbɛn ka ii labɔ kiti diya. \v 17 Ii bɛɛ bera Sɔsitɛni kan, mɛn ye salibon kuntii ri. Ii ka ale mira ka a gbasi kiti diya ɲɛfɛ. Kɔni Kaliyɔn ma foyi fɔ. \s Pɔli ka a kɔsɛ Antiyɔki \p \v 18 Pɔli mɛnda Korɛnti kosɛbɛ tuma mɛn na, a ka sila ɲinin lemɛniya mɔɔilu fɛ ka wa. A seni Sankere, a ka a kun li ka a masɔrɔn a tun ka dakan ta Alla yɛ. Wo rɔ, a donda kulunba kɔndɔ ka wa Siri jamana rɔ. Pirisili ni Akila wara a kɔfɛ. \v 19 Ii sera Ɛfɛsi tuma mɛn na, Pɔli ka a taamaɲɔɔnilu to a kɔ ye. Ale wara salibon na ka kuma Yahudiyailu yɛ. \v 20 Woilu ka a madiya ko a ye waati dando kɛ ii fɛ ye. Kɔni Pɔli ma sɔn. \v 21 A ka sila ɲinin ii fɛ. A ka a fɔ ko: «ni Alla sɔnda a ma n di na ii wara ikɔ.» Wo rɔ, a donda kulunba kɔndɔ Ɛfɛsi ka wa. \p \v 22 Kulunba seni Sesare, Pɔli bɔra ka wa lemɛniya jamailu kɔndɔn Jerusalɛmu, ka ban ka wa Antiyɔki. \v 23 A mɛnda Antiyɔki. Wo kɔ rɔ, a wara Kalati jamana ni Firiki jamana rɔ. A ka yɔrɔ wo bɛɛ rataamataama ka Isa la karandenilu bɛɛ fanka don. \s Apɔlɔsi ka mɔɔilu kawandi Ɛfɛsi ni Korɛnti \p \v 24 Wo tuma, Yahudiya do sera Ɛfɛsi mɛn tɔɔ ko Apɔlɔsi mɛn bɔni Alɛsandiri. Cɛɛ wo kusan tɛrɛ kumala a ɲuma la. A ka Alla la kuma lɔn kosɛbɛ. \v 25 A karanni Maari la sila la. A duman tɛrɛ a yɛ a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma ka mɔɔilu kawandi, ka Isa la ko fɔ ii yɛ koɲuma. A tɛrɛ ye wo kɛla a fanka bɛɛ la. Kɔni a la lɔnnin dan tɛrɛ ye Yaya la sun ji rɔ ko le ri. \v 26 A wulira jusulatɛɛ rɔ ka kuma damira salibon na. Pirisili ni Akila ka a lamɛn tuma mɛn na, ii wara a ri ii wara ka Alla la sila kɔrɔ fɔ a yɛ ka a gbɛ. \v 27 Lon do rɔ, Apɔlɔsi ka a fɔ ko a ye a fɛ ka wa Akaya jamana rɔ. Lemɛniya mɔɔilu ka a sɛɛbɛ don ko a ye wa. Ii ka sɛbɛ rabɛn ka a fɔ Akaya lemɛniya mɔɔilu yɛ ko ni Apɔlɔsi sera ye, ko ii ye a ramira koɲuma. A se mɛn kɛni ye, a ka mɔɔilu dɛmɛn kosɛbɛ, mɛnilu kɛra lemɛniya mɔɔilu ri Alla la ɲumaya baraka rɔ kɔnin. \v 28 A tɛrɛ ye Yahudiyailu la kuma lakadila mɔɔ bɛɛ ɲana, ka a yiraka ii la Alla la kuma rɔ ko Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin ye Isa le ri. \c 19 \s Pɔli ka mɔɔilu kawandi Ɛfɛsi \p \v 1 Nba, ka Apɔlɔsi to Korɛnti, Pɔli ka Asi jamana kɔndɔ rasan ka wa se Ɛfɛsi. A ka Isa la karanden doilu sɔrɔn ye. \v 2 A ka woilu maɲininka ko: «Ai lemɛniyara Isa ma lon mɛn, ai ka Alla la Nii Sɛniman sɔrɔn wo lon wa?» Ii ka Pɔli jabi: «Ɛɛn de. An ma foyi mɛn Alla la Nii Sɛniman na ko rɔ fɔlɔ.» \v 3 Pɔli ka a fɔ ko: «Ai ka sun ji rɔ su ɲuman sɔrɔn wo rɔ?» Ii ka a jabi: «Yaya ka sun ji rɔ mɛn ko fɔ, an ka wo su le sɔrɔn.» \v 4 Pɔli ka a fɔ ii yɛ ko: «Mɔɔ mɛnilu tubira, Yaya tɛrɛ ye woilu le sunna ji rɔ. Kɔni a tɛrɛ ye a fɔla mɔɔilu yɛ ko mɛn natɔ ale kɔ, ko ii ye la wo la Maari Isa kɔnin.» \p \v 5 Ii ka wo mɛn ka sun ji rɔ Maari Isa tɔɔ rɔ. \v 6 Pɔli ka a bolo la ii kan tuma mɛn na, Alla la Nii Sɛniman nara ii ma. Ii kumara kan gbɛrɛilu rɔ. Alla ka kuma mɛnilu di ii ma, ii ka woilu lase mɔɔilu ma. \v 7 Cɛɛ woilu tun di mɔɔ tan ni fila ɲɔɔn bɔ. \p \v 8 Pɔli ka karo sawa kɛ, a ye wala salibon na ye ka kuma mɔɔilu yɛ. A tun tɛ silanna muumɛ. A tɛrɛ ye ii karanna Alla la Mansaya ko la, ka ko bɛɛ kɛ ka mɔɔ lali sa ii ri la a la kuma la. \v 9 Kɔni doilu ma sɔn a la kuma ma. Woilu ka ii ban fewu, ka to Maari Isa la sila tɔɔ tiɲanna kuma juu la mɔɔ bɛɛ ɲana. Wo le kosɔn, Pɔli bɔra ii fɛ, ka karandenilu ta ka wa Tiranusi la karan diya rɔ. A tɛrɛ ye karan kɛla ye lon lon. \v 10 A ka karan kɛ ten san fila kɔrɔ. Wo rɔ, Asi jamana mɔɔilu bɛɛ ka Maari la ko mɛn: Yahudiyailu wo, Kirɛkilu wo, ii bɛɛ ka wo mɛn. \p \v 11 Alla tɛrɛ ye Pɔli lɔla kabannako siyaman kɛla. \v 12 Hali jala ni faanin mɛnilu ra maa Pɔli fari la, woilu ra jankarɔtoilu kɛndɛya wo rɔ a ni jinailu tɛrɛ bɔla jinatɔmɔɔilu fɛ wo rɔ fanan. \s Sikɛwa dencɛilu la ko \p \v 13 Nba, Yahudiya doilu tɛrɛ ye taamataamala ko ii ye jinailu gbɛnna ka bɔ mɔɔilu fɛ. Ii doilu wulira ko ii ri jinailu gbɛn ka bɔ jinatɔmɔɔilu fɛ Maari Isa tɔɔ rɔ. Ii tɛrɛ ye a fɔla jinatɔmɔɔilu yɛ ko: «Pɔli ye Isa mɛn na ko fɔla, an ye ai jamarila wo tɔɔ le rɔ ko jinailu ye bɔ!» \v 14 Sikɛwa, mɛn ye Yahudiyailu la Alla sarakalasela kuntiiba do le ri, a la dencɛ wɔrɔnwula le tɛrɛ wo kɛla. \v 15 Kɔni lon do rɔ, jina ka ii jabi: «N ka Isa lɔn. N ye Pɔli la ko kalama fanan. Kɔni ai, ai ye yon de ri?» \v 16 Cɛɛ jinatɔmɔɔ bera ii bɛɛ kan, ka nɔɔ sɔrɔn ii ma. A ka ii gbasi kojuuya ka ii madimin. Ii farimakolon ka ii bori ka bɔ bon na. \p \v 17 Wo kibaro fɔra Ɛfɛsi so fan bɛɛ rɔ, Yahudiyailu ni Kirɛkilu kɔnin. Wo rɔ mɔɔ bɛɛ silanda, ka Maari Isa tɔɔ bonya. \v 18 Mɛnilu tun lara Isa la, woilu siyaman nara ka ii lɔ ii la kojuuilu la mɔɔilu bɛɛ ɲana. \v 19 Mɛnilu tɛrɛ ye wɔyɛmaya kɛla, woilu siyaman nara ii la wɔyɛmaya sɛbɛilu ri ka woilu janin mɔɔilu bɛɛ ɲana. Sɛbɛ woilu sankɔ bɛɛ ladɛnnin bɛnda wodigbɛ gbanan waa biloolu le ma. \v 20 Wo le kosɔn, Alla ka fanka don Maari la ko rɔ, ka a la ko lase fan bɛɛ rɔ. Mɔɔ siyaman lara lemɛniya mɔɔilu kan. \s Mankan ba wulira Ɛfɛsi \p \v 21 Ko woilu bɛɛ kɛni kɔ, Pɔli ka a latɛɛ ko a ri Masedoni jamana ni Akaya jamana rataama ka wa Jerusalɛmu. A ka a fɔ ko: «N wa wa bɔ Jerusalɛmu, fo n ye wa Rɔmu fanan ye.» \v 22 A ka a dɛmɛnba fila lawa a ɲɛ Masedoni. Ale tora Asi jamana rɔ ka waati do kɛ ye. Dɛmɛnba fila wo tɛrɛ Timote ni Eratusi le ri. \p \v 23 Nba, wo waati jɛrɛ, mankan ba wulira Isa la sila ko rɔ. \v 24 Nunaka, mɛn ye wodi koyinna ladanna, do tɛrɛ ye, mɛn tɔɔ ko Demetirusi. A tɛrɛ ye wodigbɛ baara le la, ka Aritɛmisi la batobon bisikilu ladan. Ikomin Ɛfɛsikailu tɛrɛ ye batofen wo batola, Demetirusi ni a baarakɛɲɔɔnilu tɛrɛ ye tɔnɔ ba sɔrɔnna bisiki woilu fɛ. \v 25 Lon do rɔ, a ka a baarakɛɲɔɔnilu ladɛn, a ni mɛnilu tɛrɛ ye baara su wo kɛla. A ka a fɔ ii yɛ ko: «N failu, ai ka a lɔn ko an ye tɔnɔ ba sɔrɔnna baara ɲin de rɔ. \v 26 Kɔni Pɔli tɔɔ ɲin ye mɛn kɛla sisen, ai jɛrɛ ɲayen wo la, ai tolo ye a la. A ye a fɔla mɔɔilu yɛ ko batofen mɛnilu ladanni mɔɔ bolo, ko woilu tɔnɔ tɛ foyi ri. Kuma wo ra mɔɔ siyaman kun yɛlɛman ka ban. Ɛfɛsi kelen tɛ. Dɔɔni wo ri se Asi jamana fan bɛɛ rɔ sisen. \v 27 Wo ri kɛ sababu ri an na baara ri jii baara juu ri. Kɔni a dan tɛ wo ri de. A laban, an na batofen musoman ba Aritɛmisi la bon tɛ jate butun. Mɔɔilu ye Aritɛmisi batola Asi jamana ni dunuɲa fan bɛɛ rɔ sisen. Kɔni bonya mɛn ye a kan bi, wo bɛɛ ri bɔ a kan.» \p \v 28 Jama ka wo mɛn ka mɔnɛ kojuuya. Ii ka ii kan nabɔ ko: «Ɛfɛsikailu la batofen Aritɛmisi ka bon!» \v 29 Mankan wo ka so bɛɛ lamaa. Mɔɔilu borimantɔ ka Pɔli taamaɲɔɔ fila mira ka ii sɔmɔn fɔɔ so ladɛn diya rɔ. Mɔɔ fila woilu tɛrɛ Kayusi ni Arisitariki le ri. Ii bɔni Masedoni. \v 30 Pɔli tɛrɛ ye a fɛ ka wa kuma jama yɛ, kɔni Isa la karandenilu ma sɔn. \v 31 Asi jamana ɲɛmɔɔ doilu fanan tɛrɛ ye, mɛnilu tɛrɛ Pɔli duɲɔɔnilu ri. Woilu ka kela lawa Pɔli ma ka a madiya ko a kana wa ladɛn diya rɔ. \v 32 Wo tuma, mɔɔilu tɛrɛ ye mankan ba lawulila ladɛn diya rɔ. Bɛɛ ye i ta fɔla. Ii siyaman ma ii ladɛn kun lɔn. \v 33 Yahudiyailu ka mɔɔ do lalɔ jama ɲana. Cɛɛ wo tɔɔ ko Alesandire. Doilu ka ii kan nabɔ a ma ko a ye kuma. A ka tɔɔmasere kɛ a bolo la jama ɲana ko ii ye sabari. A tɛrɛ ye a fɛ ka kuma lase ii ma. \v 34 Kɔni jama ka a ɲayen tuma mɛn na ko Alesandire ye Yahudiya le ri, ii bɛɛ sɔnkɔra i ɲɔɔn fɛ ka a fɔ ko: «Ɛfɛsikailu la batofen Aritɛmisi ka bon!» Ii ka waati fila ɲɔɔn kɛ, ii ye ii kan nabɔla ten. \p \v 35 Ii ma wo boloka fɔɔ so sɛbɛlila nara ka ii masabari waati mɛn. A kumara ii yɛ ko: «Ɛfɛsikailu, Ɛfɛsi so ye batofen ba Aritɛmisi la bon kɔnɔgbɛnna le ri. Batofen wo munuɲa mɛn bɔra san ma ka be, Ɛfɛsi so ye wo fanan kɔnɔgbɛnna le ri. Dunuɲa mɔɔilu bɛɛ ka wo lɔn. \v 36 Mɔɔ si ti se ka ai sɔsɔ wo ma. Wo rɔ, ai ye ai sabari. Ai kana koilu kɛ ai kun fɛ ye ten! \v 37 Ai ra cɛɛ ɲinilu mira ka ii lana, ka a tɛrɛn ii ma foyi sonya joobon na. Ii ma tanama kuma si fɔ an na joo musoman ba ma fanan. \v 38 Wo le rɔ, ni mɔɔ do ra ko kɛ Demetirusi ni a la baarakɛɲɔɔnilu la, ii ye wa makasili kɛ kiti diya. Faamailu ye ye. Ii ye wa kiti diya ye. \v 39 Ni ai ye a fɛ ka ko gbɛrɛ fɔ, ai ye wa wo fɔ an na ladɛn ba rɔ, ladɛn mɛn bɛnni sariya ma. A ri ɲanabɔ ye le. \v 40 Ni wo tɛ, an da mankan ba mɛn nawuli ɲin bi, wo ma bɛn. Mɔɔilu ri a fɔ ko an da murunti, baa an ti se ka hali ladɛn ɲin kun fɔ mɔɔilu yɛ.» So sɛbɛlila banda wo bɛɛ fɔla tuma mɛn na, a ka a fɔ jama yɛ ko bɛɛ ye wa a wara. \c 20 \s Pɔli wara Masedoni ni Kirɛki jamanailu rɔ \p \v 1 Nba, mankan sumara tuma mɛn na, Pɔli ka karandenilu kili ladɛn dɔ. A ka ii lali ka ii sɛɛbɛ don, ka ban ka sila ɲinin ii fɛ. Wo rɔ, a bɔra ye ka wa Masedoni. \v 2 A ka jamana wo rataama ka ye lemɛniya mɔɔilu lali ka ii sɛɛbɛ don kuma siyaman ma. Wo rɔ, a nara se Kirɛki jamana rɔ. \v 3 A ka karo sawa kɛ ye. A tɛrɛ ye a rabɛnna tuma mɛn na ka wa Siri jamana rɔ kulunba kɔndɔ, a ka a mɛn ko Yahudiya doilu ra bɛn kan kelen ma ko ii ri a faa. Wo rɔ, a ka taama wo rasa ko a ri a kɔsɛ Masedoni jamana rɔ. \v 4 Sopatɛri mɛn bɔni Bere, Pirusi dencɛ kɔnin, wo wara Pɔli malɔ. Arisitariki ni Sekundusi, mɛn bɔni Tesaloniki, fanan wara a malɔ, a ni Kayusi, mɛn bɔni Dɛribɛ, ni Timote, a ni Tisiki ni Torofime, mɛn bɔni Asi jamana rɔ. \v 5 Cɛɛ woilu wara an ɲɛ ka an makɔnɔ Torohasi. \v 6 Buru Fununbali Sali banda tuma mɛn na, an bɔra Filipi kulunba kɔndɔ. An ka tele loolu kɛ ji kan ka na ii tɛrɛn Torohasi, ka lɔɔkun kelen kɛ ye. \s Pɔli ka Yuticusi su lawuli \p \v 7 Ɲɔɲɔ lon dafara tuma mɛn na, an ka an nadɛn ka dɔɔnnin kɛ an ɲɔɔn fɛ. Pɔli tun da a latɛɛ ko ni duusa gbɛra, ko a ri wa. Wo le kosɔn, a mɛnda kawandili kɛla haan duu talama. \v 8 An bɛɛ ladɛnnin tɛrɛ sankaso do kɔndɔ. Fitinna siyaman tɛrɛ ye mɛlɛnna bon kɔndɔ ye. \v 9 Kanberen do, mɛn tɔɔ ko Yutikusi, siini tɛrɛ bon fɔɲɔda dakun kan bon na ye. Pɔli mɛnda kumala, sunɔɔ lɔɔ ka kanberen wo mira kosɛbɛ. A sunɔɔra ka be fɔɲɔda la. A bɔra fɔɔ sankaso bon sawana fɔɲɔda wo la ka be duu ma. Ii wara a ta ka a tɛrɛn a ra sa. \v 10 Pɔli jiira ka wa i la a kan ka a bolo falafala a ma, ka a fɔ ko: «Ai kana hamin. A nii ye a rɔ.» \v 11 Wo rɔ, Pɔli yɛlɛra sankaso bon na ikɔ. A ka buru rafara ka dɔɔnnin kɛ lemɛniya mɔɔilu fɛ. A kumara ii yɛ haan kɛnɛ bɔra, ka ban ka wa. \v 12 Mɔɔilu wara Yuticusi malɔ a wara. A kɛndɛ. Wo ka lemɛniya mɔɔilu bɛɛ jususuma kosɛbɛ. \s Pɔli bɔra Torohasi ka wa Milɛti \p \v 13 Andeilu donda kulunba kɔndɔ ka wa Pɔli ɲɛ Asɔsi, baa Pɔli ka a fɔ ko a ri wa a sen ma, ko an bɛɛ ye wa an ɲɔɔn bɛn Asɔsi. \v 14 A ka an nabɛn Asɔsi tuma mɛn na, a donda kulunba kɔndɔ. Wo rɔ, an wara Mitilɛni. \v 15 An bɔra ye lon mɛn na, wo duusa gbɛ an sera Kiyɔsi da fɛ. Wo duusa gbɛ filana an sera Samɔsi. Wo duusa gbɛ sawana an sera Milɛti. \v 16 Pɔli tun tɛ a fɛ an ye lanɔɔ Asi jamana rɔ. Wo rɔ, a ma sɔn ka i lɔ Ɛfɛsi, baa a kɔrɔtɔni ba le tɛrɛ ka se Jerusalɛmu, sa a ri Pentekoli sali kɛ ye, ni a ri se wo kɛla. \s Pɔli ka Ɛfɛsi lemɛniya mɔɔilu la ɲɛmɔɔilu lali \p \v 17 Wo le rɔ, a tora Milɛti ka kela lawa Ɛfɛsi ka lemɛniya jamailu la ɲɛmɔɔilu kili, ko ii ye na a tɛrɛn ye. \v 18 Ii nara tuma mɛn na, a ka a fɔ ii yɛ ko: «N badenmailu, kɛbi n donda Asi jamana rɔ lon mɛn, n taamara sila mɛn kan waati mɛn bɛɛ kɔrɔ ai fɛ yan, ai ka wo lɔn. \v 19 Yahudiyailu ka janfailu don n ma ka n tɔrɔ kosɛbɛ fo ka n kasi. N ka wo bɛɛ muɲun ka n fanmajii ka baara kɛ Maari yɛ. \v 20 Ai la nafa ye fen fen dɔ, n ma wo si dokon ai ma. N ka ai karan jamama yɔrɔ rɔ, ka ai karan ai jɛrɛ la bonilu kɔndɔ. \v 21 N da a fɔ Yahudiyailu ni siya gbɛrɛ tɔilu yɛ ka a magbɛlɛya ko ii ye kojuu kɛ boloka ka na Alla ma, ka lemɛniya an na Maari Isa ma. \v 22 Nba, a fɛrɛ tɛ fo n ye Alla la Nii Sɛniman kan mira. Wo le rɔ, n watɔ le Jerusalɛmu sisen. Mɛn kɛtɔ n sɔrɔnna ye, n ma wo lɔn. \v 23 Kɔni n ka mɛn lɔn, wo le ɲin di. N wa se so so ma, Alla la Nii Sɛniman ye a fɔla n yɛ ko mɔɔilu ri n bila kaso la, ko tɔrɔya ye n yɛ. \v 24 Ni n balora, wo tɛ foyi ri n ɲakɔrɔ. Mɛn tɔnɔ ye n ma, wo le n na baara ri, Maari Isa ka mɛn karifa n na. Fo n ye baara wo le ban ka Alla la kibaro ɲuma lase mɔɔilu ma, kibaro mɛn ye Alla la ɲumaya ko fɔla. \p \v 25 «Nba, n da n taamataama ai bɛɛ tɛma ka Alla la Mansaya ko lase. Kɔni n ka a lɔn sisen ko ai ɲa tɛ la n kan butun. \v 26 Wo le kosɔn n ye a fɔla ai yɛ ka a magbɛlɛya bi ko ni mɔɔ do halakira ai tɛma, wo ye wo tii jɛrɛ nɔ le wo ri de, \v 27 baa n ma Alla la ko latɛɛni si dokon ai ma. Ɛɛn! N ka wo bɛɛ lase ai ma. \v 28 Nba, ai ye ai janto ai jɛrɛ rɔ. Alla la Nii Sɛniman da mɔɔ mɛnilu karifa ai la, ai ye ai janto woilu fanan dɔ. Ai ye ai lɔ Alla la lemɛniya jamailu ɲɔrɔ ka ii latanka, baa a ra woilu kɛ a jɛrɛ ta ri a dencɛ la saya rɔ. \v 29 N ka a lɔn ko n wa wa, mɔɔjuuilu ri don ai tɛma ka tiɲanni kɛ. Woilu ye ikomin wara juuilu, mɛnilu ye donna saailu tɛma ka ii madimin. \v 30 Doilu ri wuli hali ai jɛrɛ tɛma yan, ka wuya juu fɔ, sa ii ri karandenilu sɔmɔn ka woilu tuun ii kɔ. \v 31 Wo le rɔ, ai ye a kɛ koɲuma. Ai ye ai hankili to a rɔ ko n ka ai kelen kelenna bɛɛ lali san sawa wo kɔrɔ. N ma wo boloka fewu, fo ka a kɛ su ni tele. N ɲaji bɔra ai kosɔn kosɛbɛ. \p \v 32 «Nba, n ye ai karifala Alla la sisen, a ni a la kuma la, mɛn kɔnin ye a la ɲumaya ko fɔla. Ale le ri se ai la lemɛniya sabatila kuma wo la. A ni a ri cɛ wo di ai ma, a ni mɛn bɛɛ bilani a dan na. \v 33 N ma n nata la mɔɔ si la wodigbɛ ni sanin ni faanin kan. \v 34 N ka baara kɛ n bolo la ka n ni n taamaɲɔɔnilu makoilu mafa. Ai jɛrɛ ka wo lɔn. \v 35 N ka a yiraka ai la ɲa bɛɛ ma ko an ka kan ka baara ba kɛ ten de, sa an di se dɛsɛbatɔilu dɛmɛnna, baa Maari Isa ka a fɔ ko: ‹Sɛwa ye sɔli rɔ ka tamin sɔrɔnni kan.› An ye an hankili to kuma wo rɔ.» \p \v 36 Nba, Pɔli banda wo fɔla tuma mɛn na, a ni ii bɛɛ ka ii ɲɔnkin ka Alla tara. \v 37 Ii ka ii wuli ka ii ton Pɔli kan ka a sunbu. Ii bɛɛ kasira kosɛbɛ. \v 38 A tɛrɛ ka mɛn fɔ ko ii ɲa tɛ la a kan butun, wo kuma gbara ii la kojuuya. Ii wara a bilasila diya kulun da la. \c 21 \s Pɔli wara Jerusalɛmu ɲa mɛn ma \p \v 1 Nba, an ka foli di lemɛniya mɔɔilu ma ka don kulunba kɔndɔ. An bɔra ye ka an telen Kɔsi ma. Wo duusa gbɛ an wara se Rɔdi, ka bɔ ye ka wa Patara. \v 2 An ka kulunba do tɛrɛn ye, mɛn watɔ Fenisi jamana rɔ. An donda wo kɔndɔ ka wa. \v 3 An sudunyara Sipere ka a yen, kɔni an taminda a la a tele kankan bolo kinin fan fɛ. An wara Siri jamana rɔ ka an lɔ Tiri, baa donin mɛn tɛrɛ ye kulun kɔndɔ, wo tun ka kan ka lajii so wo le la. \v 4 An wara karandenilu ɲinin so kɔndɔ, ka tele wɔrɔnwula kɛ woilu fɛ. Alla la Nii Sɛniman tun ka a yiraka ii la ko ko ri Pɔli sɔrɔn Jerusalɛmu. Wo le ka a kɛ, ii ka a lali ko a kana wa ye. \v 5 Kɔni an wa lon sera tuma mɛn na, an bɔra ye ka wa. Karandenilu ni ii musoilu ni ii denilu bɛɛ bɔra so kɔndɔ ka wa an bilasila diya fɔɔ kulun da la. An bɛɛ ka an ɲɔnkin ji da la ye ka Alla matara. \v 6 An banda Alla matarala ka foli di an ɲɔɔn ma tuma mɛn na, an donda kulunba kɔndɔ. Woilu ka ii kɔsɛ ka wa ii wara. \p \v 7 An bɔra Tiri ka wa Pitolemayisi kulunba kɔndɔ. An se mɛn kɛni ye, an bɔra kulunba kɔndɔ ka wa ye lemɛniya mɔɔilu fo. An ka tele kelen kɛ woilu fɛ. \v 8 Wo duusa gbɛ, an bɔra ye ka wa Sesare. An wara jiya Filipe wara, mɛn tɛrɛ ye kibaro ɲuma lasela ri. Jerusalɛmu lemɛniya mɔɔilu tun ka cɛɛ wɔrɔnwula mɛn ɲenematɔmɔn ka ii kɛ talibidenbailu dɛmɛnbailu ri, Filipe tɛrɛ woilu do le ri. \v 9 Denmuso sunkurun naanin tɛrɛ ye Filipe bolo. Wo si tun ma sii cɛɛ kun fɔlɔ. Woilu tɛrɛ ye kuma sɔrɔnna Alla la ka a lase mɔɔilu ma. \p \v 10 An ka tele dando kɛ Filipe wara tuma mɛn na, Alla la nabi do nara ka bɔ Jude. Wo tɔɔ ko Akabusi. \v 11 A nara an ma ka Pɔli la tɛsidilan ta. A ka a jɛrɛ sen ni a bolo sidi wo la, ka a fɔ ko: «Alla la Nii Sɛniman ka a fɔ ko Yahudiyailu ri tɛsidilan ɲin tii mira Jerusalɛmu, ka a sidi wo ɲa ma ka a don siya gbɛrɛilu bolo.» \v 12 An ka wo mɛn tuma mɛn na, an ni ye mɔɔilu ka Pɔli madiya kosɛbɛ ko a kana wa Jerusalɛmu. \v 13 Pɔli ka an jabi: «Ai ye kasila ten ka n jusu tiɲan kojuuya nfenna? Ni ii ka n sidi Jerusalɛmu, n dabɛnni wo la. Hali ni ii ka n faa Maari Isa ko kosɔn, n dabɛnni wo bɛɛ la.» \v 14 An ka a yen tuma mɛn na ko Pɔli tɛ sɔn an kan mirala, an ka a to ten, ka a fɔ ko: «Maari sawo ye kɛ.» \p \v 15 Tele dando taminni kɔ, an ka an dabɛn ka wa Jerusalɛmu. \v 16 Sesare karanden doilu nara an malɔ, ka an nana an jiya diya Minasɔn wara. Minasɔn ye Sipereka le ri. A kɛni Isa la karanden di kɛbi waati jan. \s Pɔli wara bɔ Yakuba ma \p \v 17 An se mɛn kɛni Jerusalɛmu, ye lemɛniya mɔɔilu ka an damira koɲuma. \v 18 Wo duusa gbɛ, Pɔli ni an tɔilu wara Yakuba wara. An ka lemɛniya mɔɔilu la ɲɛmɔɔilu bɛɛ tɛrɛn ye. \v 19 Pɔli banda folila tuma mɛn na, a kumara ii yɛ. Alla tun ka ko mɛnilu kɛ siya gbɛrɛilu tɛma ka fara Pɔli la baara la, a ka wo bɛɛ lase ii ma kelen kelen. \v 20 Ii ka ii tolo malɔ ko woilu la, ka Alla tando kosɛbɛ. Ii ka a fɔ Pɔli yɛ ko: «An badenma, i ma a yen Yahudiya waa siyaman de lani Isa la yan. Wo bɛɛ tɛsidini Nabi Musa la sariya ko le la. \v 21 Kɔni a ra fɔ ii ɲana ko i ye Yahudiyailu karanna, mɛnilu siini siya gbɛrɛilu tɛma kɔnin. Ko i ye a fɔla woilu yɛ ko ii ye Nabi Musa la sariya bila, ko ii kana ii denilu faaninta kɛ butun, ko ii kana an na landailu bonya. \v 22 Sika tɛ a rɔ, ii ri a mɛn ko i ra na. An ye a kɛ di wo rɔ? \v 23 Nba, an ye mɛn fɔla i yɛ sisen, i ye wo mira. Cɛɛ naanin ye an bolo yan, mɛnilu ra dakan ta Alla yɛ. \v 24 I ye la woilu kan ka sɛninya landa kɛ ii fɛ. I jɛrɛ ye wodi bɔ, sa ii ri ii kun li. Wo wa kɛ, bɛɛ ri a lɔn ko i la ko mɛn fɔni ii ɲana, ko tuɲa tɛ wo ri. Ii ri a lɔn fanan ko i jɛrɛ ye i taamala sariya sila kan. \v 25 Kɔni siya gbɛrɛ mɛnilu ra la Isa la, an da sɛbɛ lawa woilu ma kɔrɔman ka an miriya yiraka ii la. An ka a fɔ ii yɛ ko ii kana joo sɔ sobo dɔɔn. Ko ii kana jeli dɔɔn. Ko ii kana juufaa sobo dɔɔn, jeli ye mɛn dɔ. Ko ii kana jalonya kɛ.» \p \v 26 Nba, wo duusa gbɛ, Pɔli ka mɔɔ naanin woilu ta ka wa sɛninya landa kɛ ii fɛ. Wo kɔ rɔ, a wara Allabatobonba la ka sɛniyali dafa lon fɔ. Wo lon wa se, saraka ri bɔ ii kelen kelenna bɛɛ yɛ. \s Ii ka Pɔli mira \p \v 27 Seniyali wo ye kɛla tele wɔrɔnwula le kɔrɔ. Waati wo dafatɔla, Asi jamana Yahudiya doilu ka Pɔli yen Allabatobonba kɔndɔ. Ii ka mankan nawuli jama tɛma ka Pɔli mira. \v 28 Ii ka ii kan nabɔ ko: «Isirayɛlikailu, ai ye na an dɛmɛn! Cɛɛ mɛn ye mɔɔ bɛɛ karanna fan bɛɛ rɔ ko ii kana an na mɔɔilu ni Nabi Musa la sariya ni an na yɔrɔ ɲin jate, wo le ɲin di. Ka a la wo bɛɛ kan, a ra na Kirɛkilu ri Allabatobonba jɛrɛ kɔndɔ, ka an na yɔrɔ sɛniman ɲin nɔɔ.» \v 29 Ii ka wo fɔ ka a masɔrɔn ii tun ka Torofime, mɛn bɔni Ɛfɛsi, a ni Pɔli yen i ɲɔɔn fɛ so kɔndɔ. Ii ka ii miri ko Pɔli tun da don a ri Allabatobonba jin kɔndɔ le. \p \v 30 Mankan bonyara ka so bɛɛ lamaa. Mɔɔilu borimantɔ nara ka bɔ fan bɛɛ rɔ. Ii ka Pɔli mira ka a sɔmɔn ka a labɔ Allabatobonba jin kɔndɔ. Mɔɔilu ka bon dailu tuun i kɔrɔ. \v 31 Ii tɛrɛ ye a faa ɲa ɲininna tuma mɛn na, kela sera Rɔmu kɛlɛdenilu la kuntiiba ma ko Jerusalɛmu so bɛɛ ra lawɔyɔ. \v 32 A ka kɛlɛden kuntii doilu ni kɛlɛden doilu ta i kɔrɔ ka a bori ka wa jama rɔ. Yahudiyailu ka kɛlɛden kuntiiba ni a la kɛlɛdenilu yen tuma mɛn na, ii ka Pɔli gbasi boloka. \v 33 Kɛlɛden kuntiiba nara ka Pɔli mira. A ka a fɔ kɛlɛdenilu yɛ ko ii ye Pɔli sidi nɛɛ jɔlɔkɔ fila la. A ka jama maɲininka ko cɛɛ ɲin ye yon di, a ka nfen kɛ? \v 34 Mɔɔilu tɛrɛ ye ii kan nabɔla kosɛbɛ. Do ta ni do ta tɛ kelen di. Kɛlɛden kuntiiba ka a yen ko a ti se tuɲa gbɛ sɔrɔnna ka a masɔrɔn mankan ka siya. Wo rɔ, a ka a fɔ kɛlɛdenilu yɛ ko ii ye wa Pɔli ri ii la bon ba la. \v 35 Ii sera bon yɛlɛyɛlɛnanilu ma tuma mɛn na, kɛlɛdenilu ka Pɔli layɛlɛ ii boloilu la ka wa a ri, baa jama mɔnɛni tɛrɛ kojuuya ii muruntira a kanma. \v 36 Ii tɛrɛ ye kɛlɛdenilu kɔ, ka ii kan nabɔ ko: «Ai ye a faa, ai ye a faa!» \s Pɔli kumara jama yɛ \p \v 37 Pɔli ladontɔ tɛrɛ ye bon ba la tuma mɛn na, a ka a fɔ kɛlɛden kuntiiba yɛ ko: «I ri hakɛ to, n di se kuma do fɔla i yɛ wa?» Kɛlɛden kuntiiba ka a jabi: «I ye Kirɛkikan mɛnna wa? \v 38 A ye di? Misiranka kanberen mɛn ka mɔɔilu lamurunti waati taminni, ile le wo ri wa, mɛn kɔnin wara bɛnkanninna mɔɔ waa naanin di wula kɔndɔ?» \v 39 Pɔli ka a jabi: «Nde ye Yahudiya le ri ka bɔ Silisi Tarisi. So ba wo duuren de ye n di. I jaandi, i ye sɔn n ye kuma doilu fɔ jama yɛ.» \p \v 40 Kɛlɛden kuntiiba sɔnda wo ma. Wo rɔ, Pɔli ka i lɔ bon yɛlɛyɛlɛnanilu kan ka tɔɔmasere kɛ a bolo la mɔɔilu ɲana ko a ye a fɛ ka kuma ii yɛ. Ii ka ii sabari tuma mɛn na, Pɔli kumara ii yɛ Heburukan dɔ. \c 22 \p \v 1 A ka a fɔ ko: «N failu ni n badenmailu, ai ye ai tolo malɔ n na, n ye mɛn fɔla n jɛrɛ kunka ko rɔ.» \v 2 Ii ka Heburukan mɛn a da rɔ tuma mɛn na, ii ka ii sabari kosɛbɛ. Pɔli ka a fɔ ko: \p \v 3 «Yahudiya le nde ri. N sɔrɔnni Silisi Tarisi, kɔni n namɔni Jerusalɛmu yan de. N tɛrɛ karanmɔɔ Kamaliyɛli le bolo. Ale le ka n karan kosɛbɛ an benbailu la sariya la. N fanan tɛsidini tɛrɛ Alla ko la kosɛbɛ, ikomin ai jɛrɛ tɛsidini ɲa mɛn ma bi. \v 4 N ka sila kura ɲin taamabailu tɔrɔ kojuuya fɔɔ ka doilu faa. N tɛrɛ ye ii mirala, cɛɛ ni muso, ka ii bila kaso la. \v 5 Alla la sarakalasela kuntiiba ni mɔɔbakɔrɔilu bɛɛ ye n sereilu ri wo ko rɔ. N ka sɛbɛ sɔrɔn ii la, sa n di wa wo ri ii badenmailu ma Damasi. Wo bolo ma, n wara Isa la mɔɔilu ɲinin Damasi. N wa mɛnilu sɔrɔn ye, n tun ye a fɛ ka woilu mira ka ii sidi, ka na ii ri Jerusalɛmu yan sa ko ri latɔn ii la.» \s Pɔli lara Isa la ɲa mɛn ma, a ka wo ɲafɔ \p \v 6 «Nba, n watɔla, telelatelen waati ka n sudunyani tɛrɛ Damasi la. Wo tuma, fen do mɛlɛn ba bɔra gbɛ rɔ san ma kelen di ka na n naminin. \v 7 N bera duu ma. N ka kumakan do mɛn ko: Sawuli, Sawuli, i ye n tɔrɔla kojuuya nfenna? \v 8 N ka ɲininkali kɛ ko: ‹Maari, i ye yon di?› A ka n jabi: ‹Isa Nasarɛtika le nde ri, i ye mɛn tɔrɔla kojuuya kɔnin.› \v 9 Nba, n taamaɲɔɔnilu ka kɛnɛ yelen ba wo yen. Kɔni kumakan mɛn tɛrɛ ye kumala n yɛ, ii ma wo mɛn. \v 10 N ka a fɔ ko: ‹N ye nfen kɛ, Maari?› Maari ka n jabi: ‹I wuli ka wa Damasi. Ko mɛn bɛɛ latɛɛni i ma ka kɛ, wo bɛɛ ri fɔ i yɛ ye.› \v 11 N ma se foyi yenna ka a masɔrɔn kɛnɛ yelen ba wo bonyara kojuuya ka n ɲa lafin. Wo rɔ, n taamaɲɔɔnilu le ka n bolo mira ka wa n di Damasi. \p \v 12 «Wo ka Alla ɲɛsilanɲɛba do tɛrɛn Damasi, mɛn tɔɔ ko Ananiyasi. Cɛɛ wo tɛrɛ ye Alla la sariya mirala kosɛbɛ. Damasi Yahudiyailu bɛɛ tɛrɛ ye a tɔɔ ɲuma fɔla. \v 13 A nara ka i lɔ n dafɛ ka a fɔ n yɛ ko: ‹N badenma Sawuli, i ɲa ye laka ikɔ.› Nde fanan, waati kelen wo rɔ, n ka a yen. \v 14 A ka a fɔ ko: ‹An benbailu Maari Alla ra i ɲenematɔmɔn, sa i ri a sawo lɔn, ka a la Mɔɔ Telenni yen, ka a la kuma mɛn ka bɔ a jɛrɛ da rɔ. \v 15 I ri kɛ a sere ri, baa i ka ko mɛnilu yen a ni i ka ko mɛnilu mɛn, i ri woilu lase mɔɔilu bɛɛ ma. \v 16 Nba, i ye nfen makɔnɔla sisen? I wuli ka sun ji rɔ, ka Maari matara sa a ri i ko ka i la kojuu bɔ i ma.› \p \v 17 «Kɔ fɛ, n ka n kɔsɛ Jerusalɛmu. Lon do rɔ, n tɛrɛ ye Alla matarala Allabatobonba la tuma mɛn na, Alla ka fen do yiraka n na. \v 18 N ka Maari yen. A ka a fɔ n yɛ ko: ‹I kaliya. I ye bɔ Jerusalɛmu i kɔrɔ ka wa, baa i ye a fɛ ka n na kuma mɛn sereya bɔ yan mɔɔilu yɛ ii ti sɔn wo ma.› \v 19 N ka a jabi: ‹Maari, ii jɛrɛ ka a lɔn ko n tɛrɛ ye donna salibonilu la ka i la lemɛniya mɔɔilu mira ka ii gbasi ka ii bila kaso la. \v 20 Mɔɔilu tɛrɛ ye i sere Etiyɛn faala waati mɛn na, n jɛrɛ lɔni tɛrɛ ye. N sɔnda wo bɛɛ ma, fɔɔ ka a faabailu la durukiilu ramira ii yɛ.› \v 21 Kɔni Maari ka a fɔ n yɛ ko: ‹Wa! N kɛtɔ i lawala siya gbɛrɛilu ma, mɛnilu siini yɔrɔ jan.›» \p \v 22 Nba, mɔɔilu tɛrɛ ye ii tolo malɔla Pɔli la haan a ka siya gbɛrɛilu la ko fɔ. A ka wo fɔ tuma mɛn na, ii bɛɛ sɔnkɔra ko: «A ye bɔ yan ka a faa! A ma kan ka balo butun!» \v 23 Ii tɛrɛ ye ii kan nabɔla, ka ii la durukiilu bɔ ka woilu lafilifili, ka buuri lasyɛlɛ san ma. \v 24 Kɛlɛden kuntiiba ka wo yen ka a fɔ a la kɛlɛdenilu yɛ ko ii ye Pɔli ladon bon ba la. Ko ii ye a gbasi gbiɲɛ la ka a fɛsɛfɛsɛ, sa a ri jama jaman kun fɔ ii yɛ. \v 25 Ii ka Pɔli sidi ko ii ye a gbasila tuma mɛn na, Pɔli ka a fɔ kɛlɛden kuntii yɛ ko: «Ka Rɔmu duuren do gbasi gbiɲɛ la ka a sɔrɔn a la kiti ma tɛɛ fɔlɔ, wo dahani wa?» \v 26 Kɛlɛden kuntii ka wo mɛn tuma mɛn na, a wara kɛlɛden kuntiiba tɛrɛn ye ka a fɔ a yɛ ko: «I kɛtɔ nfen kɛla cɛɛ mɛn na ɲin? A ye Rɔmu duuren de ri de!» \v 27 Kɛlɛden kuntiiba jɛrɛ wara Pɔli maɲininka ko: «Rɔmu duuren de ile ri wa?» Pɔli ka a jabi: «Ɔɔn.» \v 28 Kɛlɛden kuntiiba ka a fɔ ko: «N ka wodi ba le bɔ ka kɛ Rɔmu duuren di.» Pɔli ka a fɔ ko: «Nde sɔrɔnni de a rɔ!» \v 29 Mɛnilu kɛtɔ tɛrɛ ye Pɔli fɛsɛfɛsɛla, woilu ka wo mɛn ka ii mabɔ a la kelen di. Kɛlɛden kuntiiba jɛrɛ silanda, ka a masɔrɔn ale le tun ka Pɔli sidi nɛɛ jɔlɔkɔ la, ka a tɛrɛn a ye Rɔmu duuren de ri. \s Pɔli kumara Yahudiya mɔɔbailu yɛ \p \v 30 Wo duusa gbɛ, kɛlɛden kuntiiba ka Pɔli la ko rabila dɔɔni ka Alla la sarakalasela kuntiilu ni kititɛɛ dɛkuru bɛɛ kili ka ii ladɛn, baa Yahudiyailu ye Pɔli jalakila kun mɛn na, kɛlɛden kuntiiba tɛrɛ ye a fɛ ka wo lɔn. Wo rɔ, a ka Pɔli lalɔ ii ɲakɔrɔ. \c 23 \p \v 1 Pɔli ka a ɲa lɔ kititɛɛ dɛkuru rɔ kosɛbɛ, ka a fɔ ii yɛ ko: «N badenmailu, n da n taama kɔnɔgbɛya rɔ Alla ɲana haan sisen.» \v 2 Mɔɔ mɛnilu lɔni tɛrɛ Pɔli tɔrɔfɛ, Alla la sarakalasela kuntiiba Ananiyasi ka a fɔ woilu yɛ ko ii ye Pɔli gbasi a da rɔ. \v 3 Pɔli ka a fɔ a yɛ ko: «Ile, filanfilante! Alla fanan di ile gbasi. I siini yan ko ka n na kititɛɛ ka bɛn sariya ma, kɔni i jɛrɛ ra sariya tiɲan, baa ile ka a fɔ ko ii ye n gbasi.» \v 4 Mɔɔ mɛnilu lɔni tɛrɛ Pɔli tɔrɔfɛ, woilu ka a fɔ ko: «I ye Alla la sarakalasela kuntiiba le naninna ten wa?» \v 5 Pɔli ka ii jabi: «N badenmailu, n tun ma a lɔn ko ale le ye Alla la sarakalasela kuntiiba ri. Ni wo tɛ, n tun tɛ wo fɔ, baa a sɛbɛni Alla la kitabu kɔndɔ ko: Mɛn siini i la mɔɔilu kun na, i kana kuma juu fɔ wo ma.» \p \v 6 Nba, Pɔli ka a yen ko kititɛɛ dɛkuru farani. A fan kelen ye Sadusiilu ri. A fan kelen ye Farisilu ri. Wo le kosɔn, Pɔli ka a kan nabɔ ka a fɔ ko: «N badenmailu, n ye Farisi le ri. N fa fanan ye Farisi le ri. Kiti ye kɛla n kanma bi ka a masɔrɔn n jii lani su lawuli ko rɔ, ka bɔ saya rɔ.» \v 7 Pɔli ka wo fɔ tuma mɛn na, sɔsɔli wulira Farisilu ni Sadusiilu tɛma. Jama ratalara fila ri, \v 8 baa Sadusiilu ye a fɔla ko su ti nala lawulila ka a bɔ saya rɔ, ko mɛlɛkailu ni jinailu fanan tɛ ye. Kɔni Farisilu lani wo bɛɛ la. \p \v 9 Nba, a kɛra mankan ba ri. Sariya karanmɔɔ mɛnilu tɛrɛ Farisilu ri, wo doilu wulira ka sɔsɔli kɛ kosɛbɛ ko: «An ma kojuu si yen cɛɛ ɲin na. Ni mɛlɛka wala jina kumara a yɛ don?» \v 10 Sɔsɔli juuyara fo kɛlɛden kuntiiba silanda ko ii kana Pɔli sɔmɔn ii ni ii ɲɔɔn tɛ ka a faa. Wo rɔ, a ka kɛlɛdenilu lawa ka Pɔli labɔ mɔɔilu tɛma fanka la, ka wa a ri kɛlɛdenilu la bon ba la. \p \v 11 Su wo rɔ, Maari ka a jɛrɛ yiraka Pɔli la ka a fɔ a yɛ ko: «I sɛɛbɛ don. I ra n na ko fɔ ɲa mɛn ma Jerusalɛmu, i ka kan ka a fɔ wo ɲa kelen de ma Rɔmu fanan.» \s Yahudiya doilu ko ii ri Pɔli faa \p \v 12 Kɛnɛ bɔra tuma mɛn na, Yahudiya doilu ka ii ladɛn ka bɛn kan kelen ma. Ii ka ii kali ko ii tɛ dɔɔnnin kɛ, ko ii tɛ ji min fo ii wa Pɔli faa. \v 13 Mɔɔ binaanin ni kɔ le bɛnda wo ma. \v 14 Ii wara Alla la sarakalasela kuntiilu ni mɔɔbakɔrɔilu tɛrɛn ye, ka a fɔ ii yɛ ko: «An ka an kali ko an tɛ dɔɔnnin kɛ fo an wa Pɔli faa. \v 15 Wo bolo ma, ai ni kititɛɛ dɛkuru ye kela lawa kɛlɛden kuntiiba ma ko a ye Pɔli lana ai ma, sa ai ri a la ko fɛsɛfɛsɛ koɲuma. An di an dabɛn ka a faa sila la sani a ye se ai ma yan.» \p \v 16 Kɔni Pɔli barincɛ ka janfa kuma wo mɛn. A wara kɛlɛdenilu la bon ba la ka wo ɲafɔ Pɔli yɛ. \v 17 Wo rɔ, Pɔli ka kɛlɛden kuntii do kili ka a fɔ a yɛ ko: «I ye wa kanberen ɲin malɔ kɛlɛden kuntiiba la. Kuma do ye a fɛ ka a fɔ a yɛ.» \p \v 18 Kɛlɛden kuntii wo wara kanberen malɔ kɛlɛden kuntiiba la, ka a fɔ a yɛ ko: «Kasoden mɛn tɔɔ ko Pɔli, wo ka n kili ka a fɔ n yɛ ko n ye na kanberen ɲin di i ma. Ko kuma do ye a fɛ ka a fɔ i yɛ.» \v 19 Kɛlɛden kuntiiba ka kanberen mira a bolo ma ka i mabɔ mɔɔilu la ka a maɲininka ko: «Nfen ye i fɛ ka a fɔ n yɛ?» \v 20 Kanberen ka a fɔ a yɛ ko: «Yahudiya doilu ra bɛn kan kelen ma ko ii ri i madiya sini, ko i ye wa Pɔli ri kititɛɛ dɛkuru ma sa ii ri a la ko fɛsɛfɛsɛ koɲuma. \v 21 Kɔni i kana sɔn wo ma, baa mɔɔ binaanin ni kɔ ye Pɔli makɔnɔla sila la, sa ii ri a faa. Ii ra ii kali, ko ii tɛ dɔɔnnin kɛ, ko ii tɛ ji min, fo ii wa a faa. Ii ra ban ii rabɛnna fewu. Ii ye ile la jabili le makɔnɔla sisen.» \p \v 22 Kɛlɛden kuntiiba ka a fɔ kanberen yɛ ka a magbɛlɛya ko: «I kana a fɔ mɔɔ si yɛ ko i ra ko ɲin nase n ma.» Wo rɔ, a ka sila di kanberen ma ko a ye wa. \s Kɛlɛden kuntiiba ka Pɔli lawa jamanatii Felisi ma \p \v 23 Kɛlɛden kuntiiba ka kɛlɛden kuntii fila kili ka a fɔ ii yɛ ko: «Ai ye kɛlɛden mɔɔ kɛmɛ fila rabɛn, a ni sotii biwɔrɔnwula ni tanbatii kɛmɛ fila. Dibi wa don kosɛbɛ, ai bɛɛ ye wa Sesare. \v 24 Ai ye so doilu rabɛn Pɔli yɛ fanan. Ai ye wa a kɛndɛ malɔ jamanatii Felisi wara Sesare.» \p \v 25 A ka sɛbɛli rabɛn ka a don ii bolo. A ka mɛn sɛbɛ, wo le ɲin di. \p \v 26 «Nde Kolodi Lisiyasi le ye sɛbɛ ɲin nawala jamanatii ɲuma Felisi ma. N ye i fola. \p \v 27 «Yahudiyailu ka cɛɛ ɲin mira. Ii tɛrɛ ye a faa ko rɔ. N ka a mɛn waati mɛn na ko Rɔmu duuren de a ri, n ka kɛlɛdenilu ta ka wa a bɔsi ii bolo. \v 28 Yahudiyailu tɛrɛ ye a jalakila kun mɛn na, n tɛrɛ ye a fɛ ka wo lɔn. Wo le rɔ, n wara a ri ii la kititɛɛ dɛkuru rɔ. \v 29 Wo rɔ, n ka a yen ko a jalaki kun ye ii jɛrɛ la sariya koilu le ri. Kɔni mɛn ni saya wala kaso labila ka kan, ii ma a jalaki wo si la. \v 30 A fɔra n ɲana tuma mɛn na ko Yahudiya doilu ra bɛn kan kelen ma ko ii ri a faa, n ka a lawa i ma i kɔrɔ. N ka a fɔ a jalakibailu yɛ ko ii ye wa a jalaki kun fɔ ile ɲana. Mɛn tɛrɛ ye n fɛ ka a fɔ i yɛ, wo le wo ri.» \p \v 31 Nba, mɛn fɔra kɛlɛdenilu yɛ, ii ka wo kɛ. Ii wara Pɔli ri Antipatirisi so la su wo rɔ. \v 32 Wo duusa gbɛ, kɛlɛden mɛnilu tɛrɛ ye ii sen ma, woilu ka ii kɔsɛ ka wa ii la bon ba la. Mɛnilu tɛrɛ ye sotiilu ri, woilu wara Pɔli malɔ. \v 33 Sotiilu sera Sesare tuma mɛn na, ii ka sɛbɛ di jamanatii ma ka Pɔli karifa a la. \v 34 Jamanatii ka sɛbɛ karan ka Pɔli maɲininka a bɔ yɔrɔ ma. Pɔli ka a fɔ ko a bɔni Silisi le. \v 35 Wo rɔ, jamanatii ka a fɔ a yɛ ko: «I jalakibailu wa na tuma mɛn na, n di i fɛsɛfɛsɛ ka i la kititɛɛ.» Mansa Herodi tun ka mansa la jiya bon mɛn lɔ, jamanatii ka a fɔ ko ii ye Pɔli bila wo la ka a kɔnɔgbɛn. \c 24 \s Yahudiyailu ka tɔɔ la Pɔli la Felisi ɲana \p \v 1 Nba, tele loolu taminni kɔ, Alla la sarakalasela kuntiiba Ananiyasi ni mɔɔbakɔrɔ doilu nara Sesare. Ii nara Tɛritulusi ri mɛn tɛrɛ ye ii bɛɛ kuma fɔla. Ko mɛnilu ye ii ni Pɔli tɛma, ii wara woilu yiraka jamanatii Felisi la. \v 2 Wo rɔ, jamanatii ka a fɔ ko Pɔli ye na. Ii ka a lana tuma mɛn na, Tɛritulusi ka tɔɔ la damira Pɔli la jamanatii yɛ ko: «An fa, an da mɛn jususuma rɔ i baraka le rɔ. I la famunyali kosɔn, ko siyaman da mafisaya ka jamana lawa ɲɛ fɛ. \v 3 An fa Felisi, wo ra diya an yɛ ɲa bɛɛ ma. An ye baraka bilala wo la jamana fan bɛɛ rɔ. \v 4 Kɔni an kana i sɛɛ kuma siyaman na. Wo le rɔ, n ye i madiyala ko i ye hina an na ka i tolo malɔ an na dɔɔni. \v 5 Nba, an da a yen ko cɛɛ ɲin ye mɔɔ tɔrɔla le ri. A ye mankan nawulila Yahudiyailu tɛma dunuɲa fan bɛɛ rɔ. Ale le Nasarɛtikailu la dina sila ɲɛmɔɔ ri. \v 6-7 A tɛrɛ ye a fɛ ka Allabatobonba manɔɔ. Wo le rɔ, an ka a mira.\f + \fr 24.6-7 \fr*\ft «An tɛrɛ ye a fɛ ka a la kititɛɛ ka bɛn an na sariya ma. Kɔni kɛlɛden kuntiiba Lisiyasi nara ka a mira an bolo fanka ba la. Wo ka a fɔ ko Pɔli jalakibailu ye na i wara yan.»\ft*\f* \v 8 Ni i ka Pɔli fɛsɛfɛsɛ, an ye a jalakila ko mɛnilu rɔ, i jɛrɛ ri woilu famun.» \p \v 9 Yahudiya mɛnilu tɛrɛ ye, woilu ka kuma wo lasereya ko a ye ten de. \s Pɔli ka a yiraka jamanatii la ko a ma kojuu kɛ \p \v 10 Jamanatii ka tɔɔmasere kɛ ko Pɔli ye kuma. Wo rɔ, Pɔli ka jabili kɛ ko: «N fa, n ka a lɔn ko a ra san siyaman bɔ, i ye an na jamana la kititɛɛla ri. Wo le kosɔn, n sɛwani ka n na ko fɔ ile yɛ. \v 11 Ni i ka ɲininkali kɛ, i ri a lɔn ko tuɲa le ko a ma tamin tele tan ni fila kan fɔlɔ, n wara Jerusalɛmu Alla bato kanma. \v 12 Ii ma n tɛrɛn mɔɔilu sɔsɔli Allabatobonba jin kɔndɔ. Ii ma n tɛrɛn mankan nawulila jama tɛma salibon si la. Ii ma n tɛrɛn wo kan so kɔndɔ yɔrɔ si. \v 13 Mɔɔ ɲinilu ye tɔɔ lala n na ko mɛnilu rɔ sisen, ii ti se a yirakala ko woilu ye tuɲa le ri. \v 14 Nba, n ye n lɔla mɛn na i ɲana, wo le ɲin di. N ye an benbailu Maari Alla batola sila kura kan. Ii ka a fɔ ko sila wo tɛ tuɲa ri. Kɔni mɛnilu sɛbɛni sariya kitabu rɔ, a ni mɛnilu sɛbɛni nabiilu la kitabu rɔ, n lani wo bɛɛ la. \v 15 N ni ii bɛɛ jii lani Alla ka a fɔ ko mɔɔ ɲumailu ni mɔɔ juuilu bɛɛ su ri wuli ka bɔ saya rɔ. \v 16 Wo le rɔ, n ye n dajala tuma bɛɛ sa n kɔnɔgbɛyani ri to. Kojuu si kana to n ni Alla tɛma, wala n ni mɔɔilu tɛma. \p \v 17 «Nba, n tun ma se Jerusalɛmu san siyaman kɔrɔ. Kɔni lon do, n wara wodi do di Yahudiya doilu ma ye ka wo kɛ ii la dɛmɛnnifen di. N wara ka saraka bɔ Alla yɛ fanan. \v 18 N tɛrɛ ye wo kan tuma mɛn na, Yahudiya doilu nara n tɛrɛn Allabatobonba kɔndɔ. N da wo namunilu bɛɛ kɛ ka n jɛrɛ lasɛninya. Jama tun tɛ ye; mankan tun tɛ ye. \v 19 Kɔni Yahudiya doilu a ye mɛn bɔni Asi jamana rɔ. Woilu ka kan ka na n jalaki i ɲana yan. \v 20 Ni wo tɛ, mɔɔilu ye yan, mɛnilu ka n lɔni yen kititɛɛ dɛkuru ɲɛ. Ni ii ka jalaki yɔrɔ do tɛrɛn n na, woilu ye wo fɔ. \v 21 N ma foyi kɛ fo ɲin ko kelen. Ka n lɔni to kititɛɛ dɛkuru ɲɛ, n ka n kan nabɔ ko: ‹N lani su lawuli ko le la. Wo le ka a kɛ, ai ra n nana kiti diya bi.›» \p \v 22 Felisi tɛrɛ ye ko siyaman famunna Maari la sila kan. Wo rɔ, a ka kiti lalɔ fɔlɔ. A ka a fɔ ko: «Ai ye wa. Ni kɛlɛden kuntiiba Lisiyasi nara, n di ai la ko ɲanabɔ.» \v 23 A ka a fɔ kɛlɛden kuntii do yɛ ko a ye Pɔli mara kaso la fɔlɔ kɔni a ye a rabila dɔɔni. Ko a kana a duɲɔɔ si bali a dɛmɛnna. \s Pɔli kumara jamanatii ni a muso yɛ \p \v 24 Tele dando taminni kɔ, Felisi ni a muso Durusili nara. Muso wo ye Yahudiya le ri. Felisi ka mɔɔilu lawa Pɔli kɔ ko ii ye a lana. Felisi ka a tolo malɔ a la. Mɔɔ ri a lemɛniya la Ɲenematɔmɔnin Isa la ɲa mɛn ma, Pɔli ka wo ɲafɔ a yɛ. \v 25 Pɔli kumara dunuɲaratɛɛ telenbaya kan a ni jɛrɛramira ko kan. A kumara kiti ko kan fanan, kiti mɛn natɔ. A tɛrɛ ye kumala woilu kan tuma mɛn na, Felisi silanda. A ka a fɔ Pɔli yɛ ko: «A ka ɲi ten. I ye wa fɔlɔ. N wa fɛrɛ sɔrɔn lon mɛn, n di i kili ikɔ.» \v 26 A tɛrɛ ye a kɔndɔ fanan ko Pɔli ri surɔfen di a ma. Wo le rɔ, a tɛrɛ ye Pɔli kilila tuma bɛɛ ka a baro. \p \v 27 Nba, san fila taminda tuma mɛn na, mɔɔ kura siira Felisi nɔ rɔ jamanatiiya la. Mɔɔ kura wo tɔɔ ko Pɔrisusi Fɛsitusi. Kɔni Felisi tɛrɛ ye a fɛ ka Yahudiyailu ladiya. Wo rɔ, a ka Pɔli to a kɔ kaso la ye. \c 25 \s Yahudiyailu ka tɔɔ la Pɔli la Fɛsitusi ɲana \p \v 1 Nba, Fɛsitusi siira jamanatiiya la Sesare. Tele sawa a naaninnan a wara bɔ Jerusalɛmu. \v 2 A se mɛn kɛni ye, Alla la sarakalasela kuntiilu ni Yahudiya ɲɛmɔɔilu nara ka tɔɔ la Pɔli la. Ii ka Fɛsitusi madiya \v 3 ko a ye ii dɛmɛn. Ko a ye ii diyana ko kɛ ii yɛ ka Pɔli lana Jerusalɛmu. Wo ka a tɛrɛn ii ra bɛn kan kelen ma ko ni Pɔli nara Jerusalɛmu, ii ri be a kan sila la ka a faa. \v 4 Fesitusi ka ii jabi: «Pɔli bilani kaso la Sesare. A tɛ mɛn ba kɛ n di n kɔsɛ so kɔndɔ ye. \v 5 Wo rɔ, ai ye ai la ɲɛmɔɔ doilu lawa n fɛ Sesare. Ni cɛɛ wo ka kojuu le kɛ, ai ri tɔɔ la a la ye.» \p \v 6 Fesitusi ka tele seyin wala tele tan kɛ Jerusalɛmu, ka ban ka i kɔsɛ Sesare. A sera ye lon mɛn na, wo duusa gbɛ a wara i sii kiti diya ka kela lawa ko ii ye na Pɔli ri. \v 7 Pɔli nara tuma mɛn na, Yahudiya mɛnilu bɔni Jerusalɛmu, woilu ka ii lɔ a laminin dɔ ka kojuu bailu la a la. Kɔni ii ma se ka wo si yiraka tuɲa la. \v 8 Wo rɔ, Pɔli ka a ta fɔ ko: «N ma kojuu si kɛ. N ma Yahudiyailu la sariya tiɲan. N ma Allabatobonba manɔɔ. N ma Rɔmu mansaba mafɔ.» \v 9 Fesitusi tɛrɛ ye a fɛ ka Yahudiyailu dɛmɛn ka ii diyana ko kɛ ii yɛ. Wo rɔ, a ka Pɔli maɲininka ko: «I ri wa Jerusalɛmu wa, sa n di kititɛɛ ko ɲinilu kan ye?» \v 10 Pɔli ka a jabi: «N lɔni Rɔmu mansaba la kiti diya le rɔ ɲin. N na ko ka kan ka ɲanabɔ yan de. N ma foyi kɛ Yahudiyailu la. I jɛrɛ ka wo lɔn. \v 11 Ni a ka a sɔrɔn n da sariya tiɲan, ka ko do kɛ mɛn di n faa kun bɔ, n tɛ n ban n faa ko ma. Kɔni mɔɔ ɲinilu ye ko mɛnilu lala n na, ni woilu la tɔɔ la n na foyi tɛ tuɲa ri, mɔɔ si ma kan ka n don ii bolo. Wo le rɔ, n ye a fɛ Rɔmu mansaba jɛrɛ le ye n na kititɛɛ.» \p \v 12 Fesitusi ni a la mɔɔilu ka i ɲɔɔn yen ka ban tuma mɛn na, a ka Pɔli jabi: «Ikomin i ye a fɛ Rɔmu mansaba jɛrɛ le ye i la kititɛɛ, i ri wa mansaba wara Rɔmu.» \s Fesitusi ka Pɔli la ko lase mansa Akiripa ma \p \v 13 Waati wo taminni kɔ, mansa Akiripa ni Bɛrɛnisi\f + \fr 25.13 \fr*\fq Bɛrɛnisi \fq*\ft Bɛrɛnisi wo ye mansa Akiripa dɔɔmuso le ri\ft*\f* nara Sesare ka Fɛsitusi fo. \v 14 Ii ka tele siyaman kɛ ye. Wo kɔ rɔ, Fɛsitusi ka Pɔli la ko fɔ mansa yɛ. A ka a fɔ ko: «Felisi bɔra yan ka cɛɛ do to a kɔ kaso la. \v 15 N wara Jerusalɛmu tuma mɛn na, Alla la sarakalasela kuntiilu ni Yahudiya mɔɔbakɔrɔilu ka a la ko fɔ n yɛ, ka n madiya ko n ye a la kititɛɛ ka a faa. \v 16 N ka ii jabi Rɔmukailu tɛ wo kɛla. N ka a fɔ ko ka bɛn an na landa ma, kiti kana tɛɛ mɔɔ kan fo a ni a jalakibailu ye i ɲɔɔn yen ɲa ni ɲa. Wo rɔ, ii ye a jalakila ko mɛnilu la, a ri fɛrɛ sɔrɔn ka woilu jabi. \v 17 Wo le rɔ, mɔɔ woilu nara yan tuma mɛn na, n ma a ko lasumaya. Ii nara lon mɛn, wo duusa gbɛ n wara n sii kiti diya ka kela lawa ko cɛɛ wo ye na. \v 18 Kɔni a jalakibailu ka ii lɔ ka kuma tuma mɛn na, n mirini tɛrɛ kojuu mɛnilu la, ii ma a jalaki wo si la. \v 19 Ɛɛn. Ii tɛrɛ ye i ɲɔɔn sɔsɔla ii la dina ko rɔ. Ii tɛrɛ ye i ɲɔɔn sɔsɔla fanan cɛɛ do la ko rɔ mɛn tɔɔ ko Isa. Wo sara, kɔni Pɔli ka a fɔ ko a kɛndɛ le. \v 20 N tun ma a lɔn n di ko ɲin ɲabɔ ɲa mɛn ma. Wo le rɔ, n ka Pɔli maɲininka ni a ri wa kiti diya Jerusalɛmu, sa ko ɲinilu ri ɲanabɔ. \v 21 Kɔni Pɔli ka i ban wo ma. A ka a fɔ ko a ri to kaso la yan fo Rɔmu mansaba jɛrɛ ye a la kititɛɛ. Wo rɔ, n ka a fɔ ko ii ye a lamara kaso la fo n wa a ɲa sɔrɔn ka a lawa mansaba ma.» \v 22 Akiripa ka a fɔ Fɛsitusi yɛ ko: «N ye a fɛ ka n tolo malɔ cɛɛ wo la.» Fɛsitusi ka a fɔ ko: «Ale le wo ri. I ri a lamɛn sini.» \p \v 23 Wo duusa gbɛ, mansa Akiripa ni Bɛrɛnisi nara. Mɔɔilu tɛrɛ ye ii bonyala a ɲa jɛrɛ jɛrɛ ma. Ii ni kɛlɛden kuntiilu ni so mɔɔbailu donda i ɲɔɔn fɛ ladɛn bon ba la. Ii seni ye, Fɛsitusi ka a fɔ a la mɔɔilu yɛ ko ii ye na Pɔli ri. Ii nara a ri. \v 24 Fɛsitusi ka a fɔ ko: «Mansa Akiripa ni mɛnilu ye an fɛ yan, ai ɲa ye cɛɛ mɛn na ɲin. Yahudiyailu bɛɛ makasini ale le kan Jerusalɛmu, ka ii makasi a kan yan fanan. Ii sɔnkɔra ko a ka kan ka faa. \v 25 Nde ma kojuu si yen a la, mɛn di a faa kun bɔ. Kɔni a jɛrɛ ka a fɔ ko a ye a fɛ Rɔmu mansaba jɛrɛ le ye a la kititɛɛ. Wo rɔ, n ka a latɛɛ ko n di a lawa mansaba ma. \v 26 Kɔni n ma a lɔn fɔlɔ n ka kan ka mɛn sɛbɛ a la ko rɔ ka a di n tii mansaba ma. Wo le rɔ, n da a lana ai bɛɛ ɲakɔrɔ, katɛrɛtɛ ile mansa Akiripa ma, sa ii wa a la ko fɛsɛfɛsɛ, n di ko do sɔrɔn n ka kan ka mɛn sɛbɛ, \v 27 baa i wa kasoden nawa mansaba ma, i ka kan ka a jalaki kun fɔ. Ni wo tɛ, a ti bɛn.» \c 26 \s Pɔli ka a la ko fɔ mansa Akiripa ɲana \p \v 1 Nba, Akiripa ka a fɔ Pɔli yɛ ko: «Kuma ye i bolo. I ye i ta fɔ.» Wo rɔ, Pɔli ka tɔɔmasere kɛ a bolo la ka a ta fɔ damira. \v 2 A ka a fɔ ko: «Mansa Akiripa, n sɛwani bi ka n lɔ i ɲakɔrɔ ka n mafɔ le Yahudiyailu ka tɔɔ la n na ka n jalaki kun mɛn na, \v 3 baa i ka Yahudiyailu la landailu bɛɛ lɔn kosɛbɛ. Sɔsɔli mɛnilu ye ii tɛma dina ko rɔ, i ka wo bɛɛ fanan lɔn kosɛbɛ. Wo rɔ, n ye i madiyala, i ye i muɲun ka i tolo malɔ n na. \p \v 4 «Nba, kɛbi n denninna ma n tɛrɛ ye n taamala ɲa mɛn ma n fa wara ni Jerusalɛmu, Yahudiyailu bɛɛ ka wo lɔn. \v 5 Ii ka n lɔn kɛbi waati jan. Ni ii ri sɔn sereya bɔla ka ii lɔla ko n tɛrɛ ye Farisi le ri. Farisi ye dɛkuru gbɛlɛn de ri an na dina rɔ. \v 6 Sisen, n jii ye Alla la lahidi kan, a ka mɛn ta an benbailu yɛ. Wo le kosɔn, n da bila kiti rɔ bi. \v 7 An na kabila tan ni fila jii ye lahidi wo kan, ko a ri mafa. Wo rɔ, ii ye ii rajala ka Alla bato su ni tele. Mansa Akiripa, n jalakini Yahudiyailu bolo jii wo sababu la. \v 8 Nfenna a ye ai doilu kɔndɔ ko Alla ti se suilu lawulila ka a bɔ saya rɔ? \p \v 9 «Nba, a tɛrɛ ye n fanan kɔndɔ ko n ka kan ka Isa Nasarɛtika tɔɔ wo kɛlɛ kosɛbɛ. \v 10 N ka wo le kɛ Jerusalɛmu. Alla la sarakalasela kuntiibailu ka se di n ma. Wo rɔ, n ka Alla la mɔɔ sɛnimanbailu siyaman mira ka ii bila kaso la. Ii faa ko fɔra tuma mɛn na, n wotɛra wo ko ma. \v 11 N ka ii tɔrɔ ko siyaman salibon bɛɛ la, ka ii diyagboya fanka la ko ii ye Alla tanama kuma fɔ. Ikomin n jusu bɔra ii kanma kojuuya, n wara fɔɔ so gbɛrɛilu la ka ii tɔrɔ kojuuya. \p \v 12 «Lon do rɔ, n wara Damasi wo kanma. Alla la sarakalasela kuntiilu tun ka n kelaya ka se don n bolo. \v 13 Mansa Akiripa, telelatelen waati n tɛrɛ ye Damasi sila kan tuma mɛn na, fen do mɛlɛn bɔra gbɛ rɔ san ma kelen di. Kɛnɛ yelen wo ka bon tɛrɛ tele ri. A mɛlɛnmɛlɛnda ka n ni n taamaɲɔɔnilu laminin. \v 14 An bɛɛ bera duu ma tuma mɛn na, n ka kumakan do mɛn. Wo ka a fɔ n yɛ Heburukan dɔ ko: ‹Sawuli, Sawuli, nfenna i ye n tɔrɔla kojuuya? I ye ikomin nisi, mɛn muruntini a tii ma haan ni a gbasi gbeleke wa kɛ a bolo.› \v 15 N ka ɲininkali kɛ ko: ‹Maari, ile ye yon di?› Maari ka a fɔ ko: ‹Isa le nde ri, i ye mɛn tɔrɔla kojuuya. \v 16 I wuli ka i lɔ i sen kun dɔ. N da n jɛrɛ yiraka i la, sa n di i kɛ n na baaraden di. I ka n yen ɲa mɛn ma bi, i ye wo sereya bɔ mɔɔilu yɛ. N kɛtɔ ko mɛnilu yirakala i la, i ye wo bɛɛ lase ii ma fanan. \v 17 N di i kelaya Yahudiyailu ni siya gbɛrɛilu ma. Woilu kɛtɔ ko mɛnilu kɛla i la, n di i bɔ wo bɛɛ rɔ. \v 18 I ri wa ii ɲa laka, ka ii bɔ dibi rɔ ka na kɛnɛ rɔ. I ri ii bɔ Setana se kɔrɔ ka ii lana Alla ma. Wo rɔ, ii la kojuu ri yafa ii ma. Ii ri sii diya sɔrɔn Alla la mɔɔilu fɛ, mɛnilu ra lemɛniya nde ma kɔnin.› \p \v 19 «Nba, Mansa Akiripa, n ka mɛn mɛn ka mɛn yen ka bɔ harijeene rɔ, n ma n ban wo ma muumɛ. \v 20 N ka mɔɔilu kawandi damira Damasi fɔlɔ, ka wa mɔɔilu kawandi Jerusalɛmu, ka wa mɔɔilu kawandi Yahudiyailu la jamana bɛɛ rɔ, fo ka wa siya gbɛrɛilu kawandi. N ka a fɔ mɔɔ bɛɛ yɛ ko ii ye kojuu kɛ boloka ka na Alla ma, ka kɛwali ɲumailu kɛ, mɛnilu ri a yiraka ko ii ra sɔn Alla rɔ. \v 21 Wo kɛra sababu ri Yahudiya doilu ka n mira Allabatobonba jin kɔndɔ ko ii ye n faala. \v 22 Kɔni Alla ra n dɛmɛn haan bi. Wo rɔ, n lɔni yan ka tuɲa fɔ mɔɔbailu ni fantanilu yɛ. Nabi Musa ni nabi tɔilu ka ko mɛnilu fɔ ko woilu ri kɛ, n ma foyi fɔ ka tamin woilu kan. \v 23 Woilu ka a fɔ ko Mɔɔ Ɲenematɔmɔnin di tɔrɔ kojuuya ka faa. Ko ale fɔlɔ ri wuli ka bɔ suilu tɛma. Ko a ri kisiko lase an na mɔɔilu ni siya gbɛrɛilu ma. Ko kisiko wo ri kɛ ikomin mɛlɛnmɛlɛn ba.» \p \v 24 Ka Pɔli to kuma wo kan, Fɛsitusi ka a kan nabɔ ko: «Ɛɛ Pɔli, faa le i rɔ wa? I ra karan kɛ fo ka i kɛ fatɔ ri!» \v 25 Kɔni Pɔli ka a jabi: «N fa Fɛsitusi, faa tɛ n dɔ. N ye kuma sɛbɛ mɛnilu fɔla, tuɲa le wo bɛɛ ri. \v 26 Mansa Akiripa ye ko wo bɛɛ kalama. Wo rɔ, n lɔni a ɲana ka kuma jusulatɛɛ rɔ. N lani a la ko ko wo si ma dokon a ma, ka a masɔrɔn ko woilu ma kɛ sutura rɔ.» \v 27 Pɔli ka Mansa Akiripa maɲininka ko: «Mansa Akiripa, nabiilu ka mɛn fɔ, i lani wo la wa? N ka a lɔn ko i lani a la.» \v 28 Akiripa ka Pɔli jabi: «I ye a fɛ ka n kɛ Isa la mɔɔ ri waati sudun kɔrɔ ten wa?» \v 29 Pɔli ka a jabi: «Ni a kɛra sisen wala lon gbɛrɛ, n ye Alla madiyala ko wo ye kɛ. Kɔni i kelen tɛ. Mɛn bɛɛ ye n kan namɛnna yan bi, n ye Alla madiyala ko woilu ye la i kan ka kɛ n ɲɔɔn di, mɛn ni jɔlɔkɔ labila tɛ kelen di.» \p \v 30 Wo rɔ, mansa ni jamanatii wulira, a ni Bɛrɛnisi ni mɔɔ mɛnilu siini tɛrɛ ii fɛ. \v 31 Ii bɔ mɛn kɛni, ii ka a fɔ i ɲɔɔn yɛ ko: «Cɛɛ ɲin ma foyi kɛ mɛn di kɛ a faa kun di wala ka a bila kaso la.» \v 32 Mansa Akiripa ka a fɔ Fɛsitusi yɛ ko: «Ni cɛɛ ɲin tun ma a la ko to Rɔmu mansaba ma, an tun di se a bilala sisen.» \c 27 \s Kɛlɛkɛdenilu ka Pɔli malɔ Rɔmu \p \v 1 Faamailu ka a latɛɛ ko ii ri an nadon kulunba kɔndɔ ka wa Itali jamana rɔ. Wo rɔ, ii ka Pɔli ni kasoden gbɛrɛilu don kɛlɛden kuntii do bolo, mɛn tɔɔ ko Juliyusi\f + \fr 27.1 \fr*\fq Juliyusi \fq*\ft Ale ye kɛlɛden kuru waa do le rɔ, mɛn tɔɔ ko Rɔmu mansaba la kuru.\ft*\f*. \v 2 An donda kulunba kɔndɔ, mɛn bɔni Adarimiti, ka wa Asi jamana kɔɔji tin fan fɛ. Masedonika do, mɛn tɔɔ ko Arisitariki, tɛrɛ ye an fɛ ka bɔ Tesaloniki. \v 3 Wo lon duusa gbɛ, an sera Sidɔn. Ka an lɔni to ye, Juliyusi kininkininda Pɔli ma ka sɔn a ye wa bɔ a duɲɔɔnilu fɛ, sa ii ri a makoilu ɲanabɔ. \v 4 An bɔra Sidɔn kulunba kɔndɔ tuma mɛn na, fɔɲɔ tɛrɛ ye an tɔrɔla kosɛbɛ. Wo le kosɔn, an taminda Sipere kɔɔji tin fan kelen fɛ, fɔɲɔ tun tɛ tɛɛla kosɛbɛ fan mɛn. \v 5 An wara tamin Silisi ni Panfili dafɛ, ka wa an lɔ Mira, mɛn ye Lisiya jamana rɔ. \v 6 Kɛlɛden kuntii ka kulunba do sɔrɔn ye, mɛn bɔni Alɛsandiri ka wa Itali jamana rɔ. A ka an nadon wo kɔndɔ. \p \v 7 An mɛnda ji kan kosɛbɛ. Kulunba wa ko gbɛlɛyara fɔɲɔ bolo, an tɛrɛ wala le dɔɔni dɔɔni. An sɛɛra kosɛbɛ sani an ye se Kinidi ɲɛfɛ. An bɔni ye, fɔɲɔ ka kulunba wala ɲɛfɛ. Wo rɔ, kulunba taminda Salamɔni la ka wa Kɛrɛti kɔɔji tin fan kelen fɛ, fɔɲɔ tun tɛ tɛɛla kosɛbɛ fan mɛn. \v 8 An ma an yɔrɔ mataa duu wo la, kɔni an wa ko gbɛlɛnman tɛrɛ. An wara se yɔrɔ do rɔ, mɛn tɔɔ ko Kulun Lɔdiya Ɲuma. Wo ni Lasiya so kɔndɔ tɛma ma jan. \p \v 9 An tun ka waati jan kɛ taama la. Yahudiyailu la sundon waati tun da tamin ka ban. Nɛnɛ ba tuma setɔ le tɛrɛ. Wo le kosɔn, kulunbori tun da kɛ masiba ko ri. Wo le rɔ, Pɔli ka mɔɔilu lali ko: \v 10 «N failu, n ɲayen a la ko an na kulundataama ɲin kɛtɔ tɔrɔya ni tiɲali ba le ri. A tɛ dan kulunba ni a donin gbansan ma. Fo an mɛnilu fanan ye kulunba kɔndɔ, an jɛrɛ nii na ko ye a rɔ fanan.» \v 11 Kɔni kɛlɛden kuntii ma Pɔli la kuma jate. A lara kulunborila la, a ni kulun kuntii la ka tamin Pɔli kan. \v 12 Kulun lɔdiya wo tun ma ɲi kosɛbɛ nɛnɛ waati la. Wo rɔ, ii siyaman bɛnda a ma ko ii ye bɔ ye ka ko bɛɛ kɛ sa ii ri se Fenikisi. Ii ka a fɔ ko ni ii sera ye, ii ri nɛnɛ waati kɛ yɔrɔ wo rɔ. Fenikisi wo ye Kɛrɛti jamana kulun lɔdiya do le ri. Kulun lɔdiya wo fan kelen ɲa siini telebe ma. A fan kelen ɲa siini tele kankan bolokininma. \s Fɔɲɔ ba do wulira ji kan \p \v 13 Nba, fɔɲɔ tɛrɛ ye bɔla tele kankan bolokinin fan fɛ dɔɔni dɔɔni. Ii ka wo yen tuma mɛn na, a kɛra ii ɲana ko ii ri se wala. Nɛɛ gbiliman wa mɛn ye kulun nalɔla, ii ka wo lawuli ka wa. Kulunba tɛrɛ ye wala Kɛrɛti kɛrɛnkɛrɛn fɛ. \v 14 Kɔni a ma mɛn, fɔɲɔ ba wulira ka bɔ tele kankan bolomaran fan fɛ. Fɔɲɔ wo tɔɔ le ko «Maranma fɔɲɔ.» \v 15 Fɔɲɔ ba wo ka kulunba ta. An ma se fɔɲɔ wo nɔɔla muumɛ. Wo rɔ, an ka kulunba to a bolo. \v 16 An wara kɔɔji tin do kɛrɛnkɛrɛn fɛ, mɛn tɔɔ ko Koda. Wo rɔ, fɔɲɔ ko masumara dɔɔni. An sera kulundenni nadonna kulunba kɔndɔ, kɔni wo ka gbɛlɛn tɛrɛ kosɛbɛ. \v 17 An banni a ladonna, ii ka kulunba tɛsidi julu la ka a raja. Ii silanni tɛrɛ ko fɔɲɔ kana kulunba ta ka wa a sii jikɔrɔ kiɲɛ kan Siritisi jamana fan fɛ. Wo rɔ, ii ka nɛɛ gbiliman najii, mɛn ye kulunba lalɔla. Ii ka kulunba to fɔɲɔ bolo ten ka wa. \v 18 Fɔɲɔ tora juuyala an kan. Wo le rɔ, wo duusa gbɛ ii ka kulun donin do lafili ji kan. \v 19 Wo fanan duusa gbɛ, kulunborilailu jɛrɛ ka kulun majɔran doilu lafili ji rɔ. \v 20 An ka lon siyaman kɛ, an ma tele yen, an ma loloilu yen. Fɔɲɔ ba tɛrɛ juuyala le kosɛbɛ. Wo rɔ, an bɛɛ jiitɛɛra ko an tɛ bɔ a rɔ fewu. \p \v 21 A tun da mɛn mɔɔ si ma dɔɔnnin kɛ. Wo rɔ, Pɔli ka i wuli ii tɛma ka a fɔ ii yɛ ko: «N failu, n ka ai lali ko ai kana bɔ Kɛrɛti. Ai tɛrɛ ka kan ka kuma wo mira. An ye tɔrɔya ni bɔnɔ mɛn dɔ sisen, ni ai tun ka n kan mira, sa wo si tun tɛ an sɔrɔn. \v 22 Kɔni n di ai lali sisen ikɔ ko ai kana jiitɛɛ. An di bɔnɔ kulunba la, kɔni foyi tɛ kɛ mɔɔ si la. \v 23 Baa, Alla n ye mɛn batola a ni n ye mɛn nabaarala, a la mɛlɛka do nara n tɛrɛn su rɔ. \v 24 Wo ka a fɔ ko: ‹Pɔli, i kana silan. I ri i lɔ Rɔmu mansaba ɲakɔrɔ ka i la ko ɲafɔ a yɛ. Mɔɔ mɛn bɛɛ ye i fɛ kulunba kɔndɔ, wo bɛɛ ri kisi Alla la kininkinin kosɔn.› \v 25 Nba, n failu, ai kana jiitɛɛ. N lani Alla la ko mɛlɛka ka a fɔ ɲa mɛn ma a ri kɛ wo ɲa ma. \v 26 Fɔɲɔ ri kulunba ta ka wa a lasii kɔɔji tin do rɔ gbere kan.» \p \v 27 Nba, an tun ka tele tan ni sawa le kɛ ji kan. A tele tan ni naaninna sera ka a tɛrɛn fɔɲɔ ye wala kulunba ri fɔlɔ. An tɛrɛ ye kɔɔji yɔrɔ mɛn kan, wo tɔɔ ko Adiriyatiki. Duu talama, kulunborilailu sobira ko an da sudunya gbere rɔ. \v 28 Wo rɔ, ii ka julu lajii ji rɔ ka ji dunya rasuman. Ii ka a yen ko ji dunya ye mɛtɛrɛ binaanin de ri. Kulunba wara ɲɛfɛ dɔɔni tuma mɛn na, ii ka julu lajii ikɔ. Ji dunya kɛra mɛtɛrɛ bisawa ri. \v 29 Ii silanda wo rɔ, ko kulunba kana se farakolo ma. Wo le rɔ, ii ka kulunba nɛɛ gbiliman naanin bila ji rɔ kulunba kɔfɛ, ka matarali kɛ ko kɛnɛ ye bɔ. \v 30 Kulunborilailu ka kulundenni najii ji kan, ka a kɛ ikomin ii watɔ kulunba nɛɛ gbilimanilu lajiila kulunba ɲɛfɛla rɔ. Kɔni ii boritɔ le tɛrɛ wo ri. \v 31 Wo rɔ, Pɔli ka a fɔ kɛlɛdenilu ni ii la kuntii yɛ ko: «Ni mɔɔ woilu ma to kulunba kɔndɔ yan, ai ti se kisila.» \v 32 Kɛlɛkɛdenilu ka wo mɛn ka wa kulundenni juluilu tɛɛ sa a ri wa ka tunun. \p \v 33 Nba, kɛnɛbɔra sudunyara tuma mɛn na, Pɔli ka mɔɔilu lali ko ii bɛɛ ye dɔɔnnin kɛ. A ka a fɔ ko: «Bi ye a tele tan ni naanin de ri, ai si hankili ma sii, ai si ma dɔɔnnin kɛ. \v 34 Wo rɔ, n ye ai madiyala, ai ye dɔɔnnin kɛ, sa ai ri fanka sɔrɔn ka kisi, baa mɔɔ si tɛ tunun butun hali a kunma si kelen ti tɛɛ.» \p \v 35 Pɔli ka wo fɔ ka ban ka buru ta ka baraka bila Alla yɛ ii bɛɛ ɲana. A ka buru rakadi ka do dɔɔn. \v 36 Mɔɔ bɛɛ jusu latɛɛra wo rɔ ka dɔɔnnin kɛ. \v 37 An mɛnilu tɛrɛ ye kulunba kɔndɔ, an tɛrɛ ye mɔɔ kɛmɛ fila ni mɔɔ biwɔrɔnwula ni mɔɔ wɔɔrɔ le ri. \v 38 Ii bɛɛ ka dɔɔnnin kɛ ka fa tuma mɛn na, ii ka suman kisɛ tɔ labɔn kɔɔji rɔ ka kulunba rafɛya wo rɔ. \s Kulunba tiɲan ko \p \v 39 Nba, duusa gbɛni wo, ii tɛrɛ ye yɔrɔ mɛn dɔ, ii ma wo lɔn. Kɔni ii ka ji sila do yen, mɛn ye kiɲɛ kɛrɛnkɛrɛn fɛ. Ii ri wa kulunba ri yɔrɔ wo rɔ ni ai ri se a lalɔ. \v 40 Wo le rɔ, ii ka kulunba lalɔfenilu juluilu tɛɛ ka lalɔfen woilu to ji rɔ. Kulunborifenilu sidini julu mɛnilu la, ii ka woilu fulɛn, ka ban ka kulunba faanin ba lawuli ka a lalɔ sa a ri fɔɲɔ ta. Wo rɔ, ii ka kulunba lawa kiɲɛ gbere fan fɛ. \v 41 Kɔni kulunba wara se jikɔrɔ kiɲɛ ma. Kulunba ɲɛfɛla donda kiɲɛ rɔ ɲa mɛn ma, a ma se bɔla fewu. Ka kulunba lɔni to ten, jikuru bailu tɛrɛ ye a kɔfɛla gbasila kojuuya ka a tiɲan. \p \v 42 Kɛlɛkɛdenilu miriya ye a la ko ii ka kan ka kasodenilu faa, sa ii kana ii namun ka ii bori ka wa. \v 43 Kɔni kɛlɛden kuntii tun tɛ a fɛ Pɔli ye faa. Wo le kosɔn, a ma sɔn kɛlɛdenilu ye kasodenilu faa. A ka a fɔ ko mɛnilu kusan ii namunna, ko woilu fɔlɔ ye ii be ji kan, ka ii namun ka wa gbelema. \v 44 A ka a fɔ ko tɔilu ye jiri fɛrɛnilu ni kulunba jiri kunkundunilu mira, ka ii la woilu kan ka bɔ. Wo rɔ, ii bɛɛ sera gbelema ka kisi. Foyi ma mɔɔ si sɔrɔn. \c 28 \s Pɔli ye Maliti jamana rɔ \p \v 1 Nba, an kisira ka bɔ kɔɔji rɔ waati mɛn na, ye mɔɔilu ka a fɔ an yɛ ko gbingbi wo tɔɔ le ko Maliti. \v 2 Ii kininkininda an ma kosɛbɛ. Ii ka ta ba ladan ka an bɛɛ kili, ka a masɔrɔn sanci tɛrɛ ye nala ka nɛnɛ bɔ. \v 3 Pɔli ka lɔɔ mɛsɛn siyaman nadɛn. A ka wo kɛ ta la tuma mɛn na, fɔnfɔnni do bɔra ta rɔ wuyɛ kosɔn. Wo ka i nara Pɔli bolo la ka a cin. \v 4 Ye mɔɔilu ka sa narani yen Pɔli bolo ma tuma mɛn na, ii ka a fɔ i ɲɔɔn yɛ ko: «Sika tɛ a rɔ, cɛɛ ɲin ye mɔɔ faala jɛrɛ le ri. Hali a kisini ka bɔ kɔɔji rɔ, an na batofen mɛn ye kojuu kɛlailu sarala, wo ma sɔn a ye balo.» \p \v 5 Kɔni Pɔli ka a bolo firifiri ka sa lafili ta rɔ. Foyi ma kɛ Pɔli la. \v 6 Mɔɔ woilu lani tɛrɛ a la ko Pɔli jiiditɔ le. Ni wo tɛ, ko a ri be ka sa kelen di. Kɔni ii mɛnda a makɔnɔla ka a yen ko foyi ma kɛ Pɔli la. Wo rɔ, ii miriya yɛlɛmanda. Ii ka a fɔ ko ii ye mɛnilu batola, ko woilu do le ɲin di. \p \v 7 Dinkira wo tun ma jan kɔɔji tin wo mɔɔba la sɛnɛ la. Mɔɔba wo tɔɔ ko Pubilusi. Wo ka an damira ka an bonya kosɛbɛ. An ka tele sawa kɛ a wara. \v 8 Wo ka a tɛrɛn Pubilusi fa lani ye lafen dɔ fari kaliya ni kɔnɔrɔ bori tɛrɛ ye a la. Pɔli wara ka Alla matara a yɛ ka a bolo la a kan. A kɛndɛyara wo rɔ. \v 9 Wo kɛni kɔ, jamana jankarɔto tɔilu bɛɛ nara. Wo bɛɛ kɛndɛyara. \v 10 Mɔɔilu ka an bonya kosɛbɛ. An wa waati sera tuma mɛn na, an mako tɛrɛ ye fen fen na, ii nara wo bɛɛ di an ma. \s Pɔli sera Rɔmu \p \v 11 An wa lon, an donda kulunba kɔndɔ ka wa. An tun ka karo sawa kɛ Maliti. An donda kulunba mɛn kɔndɔ, mɔɔilu tɛrɛ ye a fɔla wo ma ko Filanilu. Wo bɔni tɛrɛ Alɛsandiri le, kɔnin a tun ka nɛnɛ waati bɛɛ kɛ Maliti. \v 12 An wara an lɔ so do la, mɛn tɔɔ ko Sirakusi, ka tele sawa kɛ ye. \v 13 An bɔra ye ka wa se Rekiyo. An siira ye. Wo duusa gbɛ, an bɔra ye ka wa. Fɔɲɔ tɛɛra ka bɔ tele kankan bolokinin dɔ ka na kɛ an kan. Wo fanan duusa gbɛ, an sera Pɔtɔli. \v 14 An ka lemɛniya mɔɔ doilu sɔrɔn Pɔtɔli ye. Woilu ka an madiya ko an ye lɔɔkun kelen kɛ ii fɛ. Nba, an nara ɲa mɛn ma Rɔmu, wo le wo ri. \v 15 Nba, an na ko fɔra Rɔmu lemɛniya mɔɔilu yɛ tuma mɛn na, doilu wulira ka na an nabɛn Apiyusi Lɔfɛ rɔ. Dogbɛrɛilu nara an nabɛn yɔrɔ mɛn tɔɔ ko Lɔndan Jiyabon Sawa. Pɔli ka woilu yen tuma mɛn na, a ka baraka bila Alla yɛ. A sɛɛbɛ donda. \v 16 An sera Rɔmu tuma mɛn na, Rɔmu ɲɛmɔɔilu sɔnda Pɔli ye wa a sii a jɛrɛ ma. Ii ka kɛlɛden kelen lɔ a kɔnɔgbɛnna. \s Pɔli ka Rɔmu Yahudiyailu kawandi \p \v 17 Nba, tele sawa a naaninna, Pɔli ka Yahudiyailu la ɲɛmɔɔilu kili. Ii nara ii ladɛn tuma mɛn na, a ka a fɔ ii yɛ ko: «N badenmailu, n ma kojuu si kɛ an na mɔɔilu la. N ma an benbailu la landa si mafɔ. Hali wo, n mirara Jerusalɛmu ka don Rɔmukailu bolo. \v 18 Woilu ka n fɛsɛfɛsɛ tuma mɛn na, ii ma foyi yen n na ko rɔ mɛn di kɛ n faa kun di. Wo rɔ, ii tɛrɛ ye a fɛ ka n bila. \v 19 Kɔni Yahudiyailu ma sɔn n ye bila. Wo rɔ, a fɛrɛ tun tɛ fo n ye n na ko to Rɔmu mansaba bolo. Kɔni a ma kɛ ikomin n ye n na mɔɔilu jalakila. Wo tɛ. \v 20 Wo le rɔ, n ka ai kili ka kuma wo di ai ma, baa Isirayɛlikailu jii ye mɛn kan, wo ra kɛ sababu ri n sidini jɔlɔkɔ ɲin na bi.» \v 21 Ii ka Pɔli jabi: «Judekailu ma sɛbɛ si lana an ma i la ko rɔ. An badenma mɛnilu ra bɔ ye, wo si ma na i kibaro lase an ma. Wo si ma kuma juu fɔ i ma. \v 22 Kɔni an ye a fɛ ka i jɛrɛ kan namɛn ka i miriya lɔn, baa an ka a lɔn ko i ye sila mɛn kan, mɔɔilu ye sila wo tɔɔ juu fɔla fan bɛɛ.» \p \v 23 Nba, ii ka lon kelen fɔ, ii ri na lon mɛn. Wo lon seni, ii siyaman nara Pɔli wara. Pɔli kumara ii yɛ, ka Alla la Mansaya ko ɲafɔ ii yɛ ka bɔ sɔɔma haan wura fɛ. A ka ko bɛɛ kɛ, sa ii ri se Isa la ko lɔnna koɲuma ka bɛn Nabi Musa la sariya kitabu ma, a ni nabi tɔilu la kitabuilu ma. \v 24 A ka mɛn fɔ, doilu lara wo la. Kɔni doilu ma sɔn wo ma. \v 25 Ii ma bɛn kan kelen ma. Ii bɔtɔla, Pɔli ka kuma kelen fɔ ii yɛ ko: «Alla la Nii Sɛniman ka kuma mɛn fɔ ai benbailu yɛ Nabi Esayi bolo, wo ye tuɲa jɛrɛ jɛrɛ le ri. \v 26 A ka a fɔ ko: \q ‹I ye wa a fɔ siya ɲin yɛ ko: \q «Ai ri ai tolo malɔ kojuuya, kɔni ai tɛ foyi famun. \q Ai ri ragbɛli kɛ kojuuya, kɔni ai tɛ foyi yen,» \q \v 27 baa siya ɲin da ii ban famunyali ma. \q Ii ra ii tolo gbɛdɛn ka ii ɲa masidi. \q Ni wo tɛ, ii ɲa tun di yenni kɛ, \q ii tolo tun di mɛnni kɛ, \q ii hankili tun di famunyali sɔrɔn, \q ii tun di ii kɔsɛ ka na nde Alla ma. \q Wo rɔ, n tun di ii kisi.›» \p \v 28-29 Pɔli ka do la kuma wo ka a fɔ ko: «Ai ye a lɔn ko Alla la kisi ko ra lɔ siya gbɛrɛilu fanan ma. Woilu don di ii tolo malɔ a la!»\f + \fr 28.28-29 \fr*\ft A sɛbɛni yɔrɔ do ko: (Pɔli banni wo fɔla, Yahudiyailu bɔra ka wa. Ii tɛrɛ ye i ɲɔɔn sɔsɔla kojuuya.)\ft*\f* \p \v 30 Nba, Pɔli ka san fila dafanin kɛ a la bon na Rɔmu, a ka bon mɛn sara kɔnin. Mɔɔ mɛnilu tɛrɛ ye nala bɔla a fɛ, a tɛrɛ ye woilu bɛɛ ramirala koɲuma. \v 31 A tun ye Alla la Mansaya ko lasela ii ma jusulatɛɛ rɔ, ka ii karan ka Maari Isa Ɲenematɔmɔnin la koilu yiraka ii la. Mɔɔ si ma a bali fanan.