\id MRK Mamasa Mark, West Sulawesi, Indonesia \h Markus \toc1 Kareba Kadoresan nauki' Markus \toc2 Markus \toc3 Mrk. \mt2 Kareba Kadoresan nauki' \mt1 Markus \imt1 Pungngu' tannunna \ip Sura' \bk Kareba Kadoresan nauki' Markus,\bk* bunga'-bunga'na samparan kadanna nakua: “Pa'parandukanna Kareba Kadoresan untetteran Puang Yesus Kristus Anakna Puang Allata'alla.” Buda kara-kara napogau' Puang Yesus anna kakuasaanna ditetteran illalan. \ip Kakuasaanna dikawanan ke ma'pa'gurui anna ke urrambai setang, anna ke unggarri'i kasalaan. Puang Yesus umpamenden kalena digente' Anak Mentolino, ussorongan sangkalebu kalena anna malara mallai ma'rupa tau dio mai kakuasaanna kasalaan. \ip Illalan pa'pollosanna sura' napalanda' Markus angga tappa' titti' ditula' Yohanes to simantedok, Puang Yesus ditedok anna disudi dio padang alla'. Mangkai too pengkarangannnamo Puang Yesus natetteran la'bi-la'binna pengkaranganna umpomalapu' to masaki, anna pepa'guruanna. \ip Ianna la suppikmo dibaca dikabuttuimi toyolona katampakanna katuoanna Puang Yesus illalan lino, la'bi-la'binna anna dipasokmo lako kayu pantokesan, anna katuoanna sule dio mai alla'na to mate. \iot Lesoanna issinna \io1 1. Pengkaranganna Yohanes to simantedok (\ior 1:1-13\ior*) \io1 2. Pengkaranganna Puang Yesus dio Galilea anna lako tondok sikadappi'na (\ior 1:14-8:30\ior*) \io1 3. Puang Yesus lu lako Yerusalem la lao ussorongan kalena dipatei (\ior 8:31-10:52\ior*) \io1 4. Kasaeanna lako Yerusalem Puang Yesus dipakaroa' (\ior 11:1-11\ior*) \io1 5. Pengkaranganna Puang Yesus dio Yerusalem (\ior 11:12-13:37\ior*) \io1 6. Puang Yesus disakka, dibisara anna dipatei (\ior 14:1-15:47\ior*) \io1 7. Katuoanna sule Puang Yesus dio mai alla'na to mate (\ior 16:1-20\ior*) \c 1 \s1 Yohanes umpatokaan lalan kasaeanna Puang Yesus \r Mat. 3:1-6, 11-12; Luk. 3:3-6, 15-17; Yoh. 1:19-28 \p \v 1 Pa'parandukanna Kareba Kadoresan untetteran Puang Yesus Kristus Anakna Puang Allata'alla, \p \v 2 susi mangka tiuki' illaan sura'na nabi Yesaya nakua: \q1 “Petua'i, iamo te pesuangkue to kusua la uyyoloanangko, \q2 to la umpatokangko lalan. \q1 \v 3 Anna la metamba-tamba dio padang alla' nakua: \q1 ‘Patokanni lalan Dewatanta \q2 ammu maloloananni.’ ”\f + \fr 1:3 \ft Mal. 3:1; Yes. 40:3.\f* \p \v 4 Iamo nangei metamba-tambamo Yohanes to simantedok dio padang alla' nakua: “Mengkatoba'mokoa' ammu ditedok, anna garri'iangkoa' kasalaammu Puang Allata'alla.” \v 5 Sasaeammi tau lu dio mai lembangna Yudea anna Yerusalem umperangngii. Ummakui asammi kasalaanna anna tedokki dio Salu Yordan. \p \v 6 Inde Yohanes to simantedokke umpa'bayu rui' bulu unta anna ma'beke' balulang. Bando' sinaponande sola duro. \v 7 Umpalanda'mi kareba nakua: “Ianna lessu'mo' tee, la dengan sae to marru untondon kakuasaangku, annu moi la anggana' malimuntu' umbukaianni pekapu' palopakna, tae' toina' la sipato'. \v 8 Annu wai kao kutedokangkoa' sapo' Penawa Masero ia la nabengangkoa' sirapan natedokangkoa'.” \s1 Puang Yesus natedok Yohanes anna Puang Yesus nasudi ponggawana setang \r Mat. 3:13-4:11; Luk. 3:21-22, 4:1-13; Yoh. 1:32-43 \p \v 9 Attu iatoo saemi Puang Yesus dio mai tondok Nazaret lembangna Galilea, anna tedokki Yohanes dio Salu Yordan. \v 10 Kendekna dio mai wai, ummitami langi' titungka' anna turun Penawa Masero susi dangan-dangan urrampoii. \v 11 Dirangngi siami kamaranna Puang Allata'alla yao mai suruga nakua: “Ikomo anakku to kukamasei anna kuporai.” \p \v 12 Mangkaii, natettemi Penawa Masero lako padang alla'. \v 13 Torromi dio appa' tapulo allona nasudi ponggawana setang. Dio angngenan iatoo buda olo'-olo' malaera nasolaan anna buda duka' malaeka' untarakannii. \s1 Puang Yesus umparanduk pengkaranganna dio Galilea \r Mat. 4:12-17; Luk. 4:14-15 \p \v 14 Mangkai disakka Yohanes, lu lakomi Galilea Puang Yesus umpalanda' Kareba Kadoresan yao mai Puang Allata'alla, \v 15 nakua: “Nalambi'mi attunna la ma'parenta Puang Allata'alla. Mengkatoba'mokoa' ammu orean Kareba Kadoresan.” \s1 Puang Yesus untambai appa' to madala la napopendadi passikolana \r Mat. 4:18-22; Luk. 5:1-11 \p \v 16 Inde anna menono'mo Puang Yesus ummundu' biring Tasik Galileae ummitami to sirondong disanga Simon anna Andreas marassan madala aka innang to madala. \v 17 Napantula'imi nakua: “Maikoa' ammu turu'na' aka la kupopendadikoa' to la undala ma'rupa tau.”\f + \fr 1:17 \fq undala ma'rupa tau: \ft Kalembasanna kumua: la umpa'guru ma'rupa tau anna malara buda tau unturu' Puang Yesus.\f* \v 18 Untampe siami dalana anna le'ba' ummula'i. \p \v 19 Umpatarru' omi penonosanna, sapo' ta'pa mambela naola anna ummita pole omo to siulu' disanga Yakobus anna Yohanes anakna Zebedeus marassan umpapia dalana yao lopi. \v 20 Natambaimi Puang Yesus, napolalan tappa mengkalao umpellei ambena yao lopi sola angganna sarona anna le'ba' ummula'i. \s1 Puang Yesus umpomalapu' to natamai setang illalan banua pa'sambayangan dio Kapernaum \r Luk. 4:31-37 \p \v 21 Saemi Puang Yesus sola passikolana lako Kapernaum. Nalambi'i allo katorroan, tamami banua pa'sambayanganna to Yahudi anna ma'pa'guru. \v 22 Mangnga-mangnga asan tau urrangngi pepa'guruanna, annu ma'pa'guru sitonda kakuasaan, sisala pa'pa'gurunna to untarru' issinna sura'na Musa. \v 23 Illalan banua pa'sambayangan attu iatoo, dengan mesa to natamai setang. Inde taue meoli nakua: \v 24 “O Yesus to Nazaret, dengandaka alla' tapoalla'? La saerokoka ussanggangngikan? Kuissanangko, To Masero lu yao mai Puang Allata'alla.” \v 25 Sapo' tappa nasadangngi Puang Yesus nakua: “Kamma'ko! Mallaiko illalan mai kalena itin tauo.” \v 26 Umpopa'kalumpiri'-piri'mi to natamai inde setangnge anna kumillong-killong siolaan mallai illalan mai kalena inde taue. \v 27 Mangnga-mangnga asan tau, napolalan sipantula'-tula' nakua: “Akara indee? Mesa pepa'guruan bakaru sitonda kakuasaan. Mala umparenta setang, anna itin setangngo mengkaola lako kalena!” \v 28 Tappa silele siami kareba illalan lili'na Galilea untetteran Puang Yesus. \s1 Puang Yesus umpomalapu' buda to masaki \r Mat. 8:14-17; Luk. 4:38-41 \p \v 29 Umpelleimi banua pa'sambayangan Puang Yesus sola Yakobus anna Yohanes anna lu lako banuanna Simon anna Andreas. \v 30 Saei lako, mamma'ria matukanna Simon baine annu makula'. Natula'mi tau lako Puang Yesus sakinna. \v 31 Le'ba' siami tama angngenanna inde bainee, naanda'i limanna anna bangunanni. Malapu' siami napolalan nabela mantarakanni. \v 32 Lendu'i allo, marammomi, budami to masaki anna to natamai setang dibaa lako Puang Yesus. \v 33 Sasaeammi to ma'tondok ma'karompo' dio luba'ba. \v 34 Buda tau napomalapu' dio mai ma'rupa-rupa saki, anna urrambai buda setang. Inde mai setangnge tae' natangga' Puang Yesus mantula' annu ummissanan asammi Puang Yesus. \s1 Puang Yesus ma'pa'guru dio lembangna Galilea \r Luk. 4:42-44 \p \v 35 Makale'na, nannaripi anna millikmo Puang Yesus anna mengkalao lako angngenan maitu-itu ma'sambayang. \v 36 Sapo' lao napelalan Simon sola solana. \v 37 Nalambi'i nakuammi: “O Tuangguru nasipeang-peangngimoko tau.” \p \v 38 Sapo' natimba' nakua: “La lao opikia' ullelean tondok sikadappi'ta, angku malara umpalanda' Kareba Kadoresan, anu' iamo kutungkanan sae.” \v 39 Mengkalaomi ullelean pa'sambayanganna to Yahudi illalan lembangna Galilea umpalanda' Kareba Kadoresan anna buda setang narambai. \s1 Puang Yesus umpomalapu' mesa to dolengan \r Mat. 8:1-4; Luk. 5:12-16 \p \v 40 Pissan attu, dengan mesa to dolengan sae umpellambi'i Puang Yesus anna malimuntu' dio tingngayona napasiolaan ma'kada nakua: “Ianna moraiko, malana' mupomalapu'.” \v 41 Tigara' siami penawanna annu rantang buana, napolalan ummangka' limanna ummanda'i inde taue anna ma'kada nakua: “Moraina', malapu'moko!” \v 42 Monda siami sakinna. \v 43 Nasuami lao anna pakari'di'i \v 44 nakua: “Pengkilalaii, dau tetteranni lako tau senga' kara-kara dadi lako kalemu. Sapo laomoko umpa'paitaan kalemu lako imam ammu buai pemala'mu ura'na kamalapusammu situru' parentana Musa annu la tandana kamalapusammu lako tau kamban.” \v 45 Sapo laoria natetteran rekke sau' inde taue, napolalan ta'mo umpa'manta-mantaan kalena Puang Yesus ke tamai tondok. Torro lakomi salian dio angngenan maitu-itu. Sapo' moi susi too, napellambi'i liu tau lu dio mai angganna angngenan. \c 2 \s1 Puang Yesus umpomalapu' mesa to balimbingan \r Mat. 9:1-8; Luk. 5:17-26 \p \v 1 Pira-pirangngalloi mangkanna, sae pole omi Puang Yesus lako Kapernaum. Tappa nasa'dingmi tau kumua sae dio mesa banua. \v 2 Sasaeammi tau ma'karompo' umpellambi'i, napolalan ta'mo dengan lo'bang angngenan, ponno tau sae lako sa'de ba'ba. Marassanni Puang Yesus umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla, \v 3 saemi pira-pira tau umbaa mesa to balimbingan nabulle appa' tau. \v 4 Sapo tae' naissan napasae lako tingngayona Puang Yesus annu nalawai tau buda. Lu langngammi papa anna so'boi patunna rokko Puang Yesus anna ullolloran to balimbingan sitonda ampa'na rokko. \v 5 Tappana naita Puang Yesus kapangngoreananna ma'kadami lako to balimbingan nakua: “O anakku digarri'mi kasalaammu.” \v 6 Sapo dio duka' reen pira-pira to untarru' issinna sura'na Musa, mekutana illalan penawanna nakua: \v 7 “Maakari anna mantula' susi inde taue? Untelle Puang Allata'alla! Bennamo la mala unggarri'i kasalaan ke tangngia Puang Allata'alla? Angga mesa-mesanna Puang Allata'alla mala unggarri'i kasalaan.” \v 8 Sapo tappa illalan penawanna Puang Yesus ummissanan pikki'na to untarru' sura'na Musa napolalan ma'kada lako nakua: “Maakari anna kendek pikki' susi illalan penawammua'? \v 9 Aka la kupogau' lako inde to balimbinganne kupolalan la umpa'paitaan kakuasaangku? La kukuaraka: ‘Digarri'iammoko kasalaammu;’ Iaraka anna la kukua: ‘Ke'de'ko, angka'i ampa'mu ammu menono'?’ \v 10 Sapo la kupaitaikoa' temo kumua Anak Mentolino ma'kuasa unggarri'i kasalaan illalan lino.” Anna mane ma'kada lako inde to balimbinganne nakua: \v 11 “Millikko, angka'i ampa'mu ammu sule lako banuammu.” \v 12 Membangun siami anna ummangka' ampa'na anna le'ba' lako salian naita tau buda. Mangnga-mangnga asan to ummitai anna umpakasalle Puang Allata'alla nakua: “Manianna te diita kara-kara susie.” \s1 Petambana Puang Yesus lako Lewi nasassai to Farisi \r Mat. 9:9-13; Luk. 5:27-32 \p \v 13 Mangkai too, lao omi lako biring Tasik Galilea Puang Yesus. Buda tau sae umpellambi'i anna pa'gurui. \v 14 Marassanni ma'pa'guru Puang Yesus ummola lalan, ummitami mesa tuang passima disanga Lewi anakna Alfeus ma'loko-loko illalan kantoro'na. Napa'kadaimi Puang Yesus nakua: “Maiko ammu turu'na'.” Ke'de' siami anna le'ba' sola. \p \v 15 Saturanni, ummandemi Puang Yesus sola passikolana dio banuanna Lewi sola buda tuang passima senga' anna to sinasangai solana to kadake, annu innang budami tau susi unturu' Puang Yesus. \v 16 Tappana naita to untarru' issinna sura'na Musa to nakala' kombonganna to Farisi, mekutanami lako passikolana Puang Yesus nakua: “Maakari Tuanggurummua' anna ummande sola tuang passima anna to kadake?” \v 17 Sapo' narangngi Puang Yesus pekutananna napolalan natimba' nakua: “Tangngia to malapu' umparallui tuandotto' sapo' to masakiria. Tae'nakkao sae umpeang to ussanga kalena malolo sapo' la umpeangna' angganna to digente' to kasalaan.” \s1 Pepa'guruan yolo tae' mala dipasirau pepa'guruan bakaru napalanda' Puang Yesus \r Mat. 9:14-17; Luk. 5:33-39 \p \v 18 Pissan attu, marassan ma'puasa passikolana Yohanes anna passikolana to Farisi. Saemi tau umpellambi'i Puang Yesus anna kutanaii nakua: “Maakari anna ma'puasa passikolana Yohanes sola passikolana to Farisi anna tae' Iko ma'puasa passikolamu?” \p \v 19 Natimba' Puang Yesus ummoyong mesa pa'rapanan nakua: “Tae' dengan to ullomba pa'sombaan tae' la ummande ke diopi reen to mane kebaine. \v 20 Sapo' dengan attunna la dialai to mane kebaine illalan mai alla'-alla'na to ullombai. Attu iapi pole' too anna mane mala ma'puasa. \p \v 21 Tae' dengan tau la umpopetampi' sampin bakaru lako pakean malusa annu ianna timpo'do'mo sampin bakaru satuttuan sesse'mi pakean malusa. \v 22 Tae' toi duka' dengan tau la untua' anggur bakaru tama pa'pangngeian malusa, annu anggur bakaru mala untessean pa'pangngeian malusa. Katampakan bassi masala. Dadi anggur bakaru manggi' dipalutama pa'pangngeian bakaru.” \s1 Pentimba'na Puang Yesus lako to Farisi diona passikolana mengkarang illalan allo katorroan \r Mat. 12:1-8; Luk. 6:1-5 \p \v 23 Pissan attu sirupang allo katorroan ummola bela' gandum Puang Yesus sola passikolana. Ummolai lalan napasiolaan siami passikolana ummala gandum. \v 24 Nakuamo to Farisi lako Puang Yesus: “Nenne'ipi passikolamu, maakari passikolamu anna ungkarang tala malanna dipogau' ke allo katorroan?” \p \v 25-26 Natimba'mi nakua: “Ta'paka iko dengan mubaca pa'pogau'na Daud attunna Abyatar mendadi Pongkena Imam? Attu iatoo tadea'mi Daud sola to unturu'i, annu tae' dengan kinallo nabaa. Lu tamami Banua Ada'na Puang Allata'alla anna ummande roti pemalasan, moika anna angga imam mala ummandei. \v 27 Annu allo katorroan dipadengan la napopa'guna ma'rupa tau, tangngia ma'rupa tau la napopa'guna allo katorroan. \v 28 Sitonganna Anak Mentolino Puangna duka' allo katorroan.” \c 3 \s1 Puang Yesus umpomalapu' to mate limanna sabali illalan allo katorroan \r Mat. 12:9-14; Luk. 6:6-11 \p \v 1 Pissan attu tama omi banua pa'sambayanganna to Yahudi Puang Yesus. Illalan inde pa'sambayanganne dengan mesa tau mate limanna sabali. \v 2 Dio duka' reen pira-pira tau morai la umpeangan kasalaan Puang Yesus. Napalao mata liumi annu nakua illalan penawanna, umba ke tokke'i umpomalapu' to masaki illalan allo katorroan anna dipolalan umpaalinni kasalaan. \v 3 Ma'kadami Puang Yesus lako inde to mate limanna sabalie, nakua: “Ke'de'ko illalan alla'-alla'na tau.” \v 4 Anna mane mekutana lako tau buda nakua: “Umbanna la sipato' dipogau' ke allo katorroan, kamapiaarraka, kakadakearraka. La ungkamaseiriki'ka padanta, la dipateirika?” Sapo' tae' dengan tau mentimba'. \v 5 Keara' Puang Yesus anna rosso buana ummita to Farisi ura'na kamakarrasan penawanna. Umpalilingmi pennenne'na anna mane ma'kada lako to masaki nakua: “Angka'i limammu!” Ummangka'mi limanna, malapu' siami. \v 6 Suummi lako salian to Farisi anna lao umpamesa kada sola to unturu' tomaraya Herodes, umpeang lalan la umpatei Puang Yesus. \s1 Buda to masaki umpellambi'i Puang Yesus annu morai la napomalapu' \p \v 7 Mangkai too ummalaimi kalena Puang Yesus sola passikolana lu lako biring Tasik Galilea. Buda tau ummula'i, to lu dio mai Galilea anna dio mai Yudea, \v 8 to lu dio mai Yerusalem, Idumea, anna dio mai lamban lianna Salu Yordan tandai mata allo, dio mai lembangna Tirus anna Sidon. Ia nangei sasaean inde mai taue annu umpelelemi angganna kara-kara mangka napogau' Puang Yesus. \v 9 Buda tongan-tongan tau attu iatoo, napolalan ussua passikolana umpatokanni lopi la nangei indana sisippi'i tau buda. \v 10 Budami to masaki napomalapu', napolalan sipa'silullusan to masaki lako sa'dena morai la urrumbui. \v 11 Ianna dengan to natamai setang ummita Puang Yesus, malimuntu'mi dio tingngayona anna mealo' nakua: “Anaknako Puang Allata'alla.” \v 12 Sapo undapai tongan-tongan setang la umpokadai benna Puang Yesus sitonganna. \s1 Puang Yesus ummangka' sapulo dua rasul \r Mat. 10:1-4; Luk. 6:12-16 \p \v 13 Mangkaii, lu langngammi tanete Puang Yesus anna untambai to naporai, napolalan sae napellambi'i. \v 14 Umpilemi sapulo dua tau to nagente' rasul la ussolanni anna la nasua lao umpalanda' Kareba Kadoresan, \v 15 anna la nabenganni kakuasaan urrambai setang. \v 16-19 Inde to napile sapulo duae iamo: \q1 Simon to nasangai Petrus, \q1 Yakobus anna Yohanes anakna Zebedeus to nasangai Boanerges, kalembasanna “susi guntu' yao langi' annu' kamai oninna”. \q1 Andreas, \q1 Filipus, \q1 Bartolomeus, \q1 Matius, \q1 Tomas, \q1 Yakobus anakna Alfeus, \q1 Tadeus, \q1 Simon to nakala' kombongan Zelot,\f + \fr 3:16-19 \fq kombongan Zelot: \ft Kombonganna to umbali kaparentaanna Roma.\f* \q1 Yudas Iskariot, to umpa'perososan Puang Yesus. \s1 Kakuasaanna Puang Yesus nasangai to untarru' issinna sura'na Musa: “Kakuasaanna ponggawana setang” \r Mat. 12:22-32; Luk. 11:14-23 \p \v 20 Mangkai too sulemi Puang Yesus anna lu tama mesa banua. Sae omi tau buda ungkarompo'i napolalan ta'mo dengan attunna ummande sola passikolana. \v 21 Inde anna pelelemi sa'do'dorannae, mengkalaomi la lao ummalai, annu nasanga ta'mo montong penawanna. \p \v 22 Attu iatoo sae duka' pira-pira to untarru' issinna sura'na Musa dio mai Yerusalem, ma'kada nakua: “Kakuasaanna Beelzebul ponggawana setang illalan kalena napolalan mala urrambai setang.” \p \v 23 Natambaimi Puang Yesus anna tulasanni pa'rapanan nakua: “La dengangka leleanna ponggawana setang la urrambai setang? \v 24 Ianna pantan umpapia kombongan tau illalan mesa kaparentaan napolalan siassung-assung, tae' la mala ke'de' matoto'. \v 25 Susi toi duka' mesa pendaposan ke pantan laoi tau illalan, innang tae' la nabela ke'de' matoto'. \v 26 Susi siami duka' kaparentaanna ponggawana setang. Ianna tae' dengan kamesaanna anna anggamo sipoewali pakaia, kaparentaan iatoo tae' la masae anna pa'demo. \v 27 Sapo' tae' dengan tau la mala tama banuanna mesa to matoro anna alai ewananna ke tae' napungo yolo.\f + \fr 3:27 \ft Dadi marru ma'tandalangnganan ia kakuasaanna Puang Yesus anna kakuasaanna ponggawana setang.\f* \p \v 28 Kupokadangkoa' sitonganna, angganna kasalaan anna pa'tellena ma'rupa tau mala digarri'i, \v 29 sapo' to untelle Penawa Masero tae' dengan leleanna la digarri'i annu gau' susi too dipokasalaan sae lako-lakona.” \p \v 30 Ia nangei mantula' susi Puang Yesus annu dengan tau untellei nakua: “Natamai setang.” \s1 Rapunna Puang Yesus iamo to umpogau' pa'kuanna Puang Allata'alla \r Mat. 12:46-50; Luk. 8:19-21 \p \v 31 Mangkai too saemi indona sola sirondongna Puang Yesus. Naampaimi dio salian anna ussua tau untambai Puang Yesus. \v 32 Attu iatoo buda tau ummokko' ulliling tamai. Nakuammi: “O Tuangguru, napeangko indomu sola sirondongmu.” \p \v 33 Natimba' nakua: “Bennara Kao indoku anna sirondongku?” \v 34 Umpalelemi matanna lako to ullilingngi anna ma'kada nakua: “Iamo te mai indoku anna sirondongkue! \v 35 Annu benna-benna umpogau' pa'kuanna Puang Allata'alla, iamo sirondongku anna indoku.” \c 4 \s1 To mangngambo' napotandengan Puang Yesus \r Mat. 13:1-23; Luk. 8:4-15 \p \v 1 Pissan attu ma'pa'guru omi Puang Yesus dio biring Tasik Galilea. Buda omi tau sae ungkarompo'i. Lu langngammi lopi dio biring tasik anna ummokko' yao, anna inde tau budae yao gantanan. \v 2 Umpalanda'mi buda pepa'guruan sapo' umpake pa'rapanan. Nakuamo: \v 3 “Perangngia'i, dengan mesa tau lao mangngambo'. \v 4 Marassanni mangngambo' dengan bannena tappa lako lalan. Saemi dassi ummandei napolalan pura. \v 5 Dengan banne tappa rokko litak mabatu, napolalan masimpan tuo annu manippi' litakna. \v 6 Sapo' tappana nadellekki allo, malayumi napolalan marekko' annu tae' kalando waka'na. \v 7 Dengan toi duka' banne tappa tama to' kurra ma'duri. Tuttuan marumbomi to' duri ungkabu'i napolalan tae' nabela kembua. \v 8 Dengan duka' banne tappa rokko litak malunak. Tuo marumbomi napolalan kembua, dengan tiluppi' pentallu pulo, dengan tiluppi' pennannan pulona, anna dengan duka' tiluppi' pessaratu'.” \p \v 9 Nakuamo Puang Yesus: “La napatananni manappa talinga ma'rupa tau inde tula'kue.” \p \v 10 Inde anna angga mandamo Puang Yesus sola to unturu'i anna sapulo dua passikolanae, umpekutanammi kalembasanna pa'rapanan mane mangka natula' Puang Yesus. \p \v 11 Natimba' nakua: “Mangkamokoa' iko dipaissanni tula' dibuni untetteran kaparentaanna Puang Allata'alla. Sapo' ditula' pa'rapanan lako tau senga' \v 12 anna malara: Natimba' nakua: \q1 ‘Moi la naita, tae' la naissanan. \q1 Moi la narangngi, tae' la napekalembasan \q1 annu ma'pasule manii anna garri'iammi kasalaanna Puang Allata'alla.’ ”\f + \fr 4:12 \ft Yes. 6:9-10.\f* \p \v 13 Anna mane nakua: “Ta'raka ikoa' muissanan kalembasanna inde pa'rapananne? Ianna susi too, umbamo la mukua ummissanan pa'rapanan senga'? \v 14 To mangngambo' dipasirapan to umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla. \v 15 Banne tappa lako lalan sirapan to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla sapo' narappai siami ponggawana setang. \v 16 Banne tappa rokko litak mabatu, sirapan to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla anna tappa natarima sitonda kadoresan, \v 17 sapo' tae' napaillan tambuk.\f + \fr 4:17 \fq tae' napaillan tambuk: \ft Illalan basa Yunani ke dipalin tama basa Mamasa nakua: \fq tae' kenwaka' illalan kalena.\f* Ianna saemo kamasussaan anna dipakario-rio ura'na unturu' battakadanna Puang Allata'alla tappa umpemboko'imi kapangngoreananna. \v 18 Banne tappa tama to' kurra ma'duri sirapan to untarima battakadanna Puang Allata'alla, \v 19 sapo' malallan umpikki' salu katuoanna. Marru umpakalandomia ewanan lino, umpangngula' kamoraianna lako saianna, napolalan ungkalembei battakadanna Puang Allata'alla lambisan tae' nabela kembua \v 20 Anna banne tappa rokko litak malunak sirapan to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla anna tarima mapiai napolalan kembua barri'. Dengan tiluppi' pentallu pulo, dengan tiluppi' pennannan pulona, anna dengan duka' tiluppi' pessaratu'.” \s1 Battakadanna Puang Allata'alla sirapan ballo dipalumbangngi sapo' la kawanan ke dako' \r Luk. 8:16-18 \p \v 21 Mantula' omi Puang Yesus lako tau buda nakua: “Tae' dengan tau umpau' ballo anna palumbangngi baka battu napadiong wi' mammasan, sapo' napayao innang angngenanna. \v 22 Annu tae' dengan membuninna tae' la dipatandaan, anna tae' dengan disamboinna tae' la dipakawanan. \v 23 La napatananni manappa talinga ma'rupa tau inde tula'kue.” \p \v 24 Ma'kada omi Puang Yesus nakua: “Pasaluia' penawa inde tula'kue! La nabengangko kapaissanan Puang Allata'alla umpekalembasanni battakadanna situru' kamoraiammu la umpengngissananni, anna la narangngannian polepokoa'.\f + \fr 4:24 \ft Illaan inde ayat-e dengan mesa peparumbananna to Yahudi: “Sukasan mupake massuka', iamo duka' la dipopassuka' lako kalemu, anna la dirangngannian polepoko.” Kalembasanna: umba nakua kamoraianna tau la umpengngissananni battakadanna Puang Allata'alla. Sapo illalan sura' senga', kalembasanna: umba nakua ma'rupa tau umpasala padanna.\f* \v 25 Annu benna-benna ummampui kapaissanan, la dirangngannian polei sapo' benna-benna tae' ummampui kapaissanan, la dialai pissan ke dengan aka dio kalena.” \s1 Kaparentaanna Puang Allata'alla dipasirapan banne tuo. \p \v 26 Umpatarru'mi pepa'guruanna Puang Yesus nakua: “Kaparentaanna Puang Allata'alla sirapan to ummambo' banne rokko litak. \v 27 Mangkai naambo' napelleimi lao anna mamma' ke bongi millik ke allo. Tuomi inde bannee, kendaun, anna satuttuan malangka'. Sapo' tae' talambi' pikki'na to mangngambo' umba nakua tuo. \v 28 Annu innang litak umpatuoi, umpasuunni bulinna, anna mane sapena sola buana. \v 29 Ianna matuamo buana, saemi puangna ussae'i annu nalambi'mi attunna dipeparei.” \s1 Kaparentaanna Puang Allata'alla sirapan lise' sawi \r Mat. 13:31-35; Luk. 13:18-19 \p \v 30 Nakua pole omo Puang Yesus: “Akamo la dipasitintian battu dipasirapanan kaparentaanna Puang Allata'alla? \v 31 Kaparentaanna Puang Allata'alla sirapan lise' sawi diambo' rokko litak, annu lise' tananan iamo tee randan barinni' illalan lino. \v 32 Sapo' ianna diambo'mo, marumbomi tuona, napolalan iamo randan kamai angganna utan. Sikamai tangkena napolalan mala nangei kesserang dassi annu kationgan.” \p \v 33 Buda pa'rapanan natetteran Puang Yesus la naola umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla situru' kapaissannanna tau buda la umpekalembasanni. \v 34 Tae' dengan ma'pa'guru lako tau buda ke tae' ummolai pa'rapanan. Sapo ianna passikolana napa'guru, natetteran simesa-mesa lambisan makaleso asan. \s1 Puang Yesus umpamattan talimpuru' \r Mat. 8:23-27; Luk. 8:22-25 \p \v 35 Karuenni allo iatoo, ma'kadami Puang Yesus lako passikolana nakua: “Maikoa' anta ma'lopi lian lamban lianna tasik.” \v 36 Langngammi lopi nangei ma'loko Puang Yesus passikolana anna mengkalao untampe tau buda. Dengan duka' pira-pira lopi nasolaan mengkalao. \v 37 Tapakala tokke'mo sae talimpuru' umpakendek bombang kamai napolalan marassammo ponno wai lopinna. \v 38 Attu iatoo mamma' Puang Yesus ma'allonan illau' pollo'na lopi. Natundammi passikolana anna kuanni: “O Tuangguru, maakari ammu ma'lembe-lembe? La tallammikia'.” \v 39 Millikmi Puang Yesus umpamattan talimpuru' anna mane ma'kada lako tasik nakua: “Mattangko!” Monda siami talimpuru' sola bombang napolalan mattan tasik. \v 40 Anna mane ma'kada lako passikolana nakua: “Maakari ammu marea' sigalia'? Maakaria' ammu tae' mangngorean?” \v 41 Marea' asammi passikolana napolalan sipantula'-tula' nakua: “Benna tappa'ra inde taua'e? Annu moi talimpuru' sola tasik mala mengkaola lako kalena!” \c 5 \s1 To natamai setang dio Gerasa napomalapu' Puang Yesus \r Mat. 8:28-34; Luk. 8:26-39 \p \v 1 Attu iatoo, saemi Puang Yesus sola passikolana lian biring Tasik Galilea dio lembangna to Gerasa. \v 2 Turunna yao mai lopi, napellambi'imi mesa to natamai setang lu dio mai liang. \p \v 3 Inde taue sitorro lako liang, annu' ta'mo dibela dipungo, moi rante bassi nakattu-kattu toi. \v 4 Aka pempirammi disangkala anna mane dirante bassii, sapo' ungkattu-kattu liu rante bassi anna urrebong-rebong sangkala, napolalan nasoro'i asammo tau. \v 5 Allo bongi angga kakando-kando lako liang anna langngan tanete napasiolaan meoli-oli, anna undarra-darra kalena natuttukki batu. \p \v 6 Mambela-belapi anna ummitamo Puang Yesus, kumondong siami umpellambi'i anna menomba dio tingngayona. \p \v 7-8 Ma'kadami Puang Yesus lako setang illalan kalena inde taue nakua: “O setang, mallaiko illalan mai kalena inde taue!” Napetonganni siami mealo' nakua: “O Yesus Anakna Puang Allata'alla to randan matande, la muakarakkao? Kupelau matin, pa'pindaiko Puang Allata'alla kumua tae'na' la mupakario-rio.” \p \v 9 Nakutanaimi nakua: “Aka sangammu?” \p Natimba' nakua: “Disangana' Legion\f + \fr 5:9 \fq Legion: \ft mesa kada illalan basa Yunani kalembasanna mesa kombonganna tantara sila'bi annan sa'bunna tau.\f* annu budakan.” \v 10 Mengkarumase-masemi lako Puang Yesus anna pelaui nakua: “Kenamala tae'kan la murambai lako lembang senga'.” \p \v 11 Tae' mambela alla'na angngenan iatoo, buda bai marassan menduruk lako pili' tanete. \v 12 Napelaumi setang nakua: “Sua tamakan kalena inde lako baie.” \v 13 Mallaimi illalan mai kalena inde taue anna untamai bai buda napolalan sikakondong ullenten kalena rokko palimping, anna sipengkatibe-tibean tama tasik, napolalan bonno' asan. Inde baie umbai dengan la dua sa'bu budanna. \p \v 14 Sikakondong siami to ma'pande bai lao untetteran kadadian iatoo tama kota anna lako tondok sikadappi'na. Turun tondokmi tau la lao umpetua' kadadian iatoo. \v 15 Saemi umpellambi'i Puang Yesus napolalan ummita to natamai setang ma'loko-loko, ma'pakemi, annu' malinomi. Marea' asammi tau ummita kakuasaanna Puang Yesus. \v 16 Untetterammi to natamai setang sola bai to ungkamantang kadadian iatoo lako to ma'tondok. \v 17 Napelaumi to ma'tondok lako Puang Yesus kenamala untampe lembang iatoo. \p \v 18 La langnganni lopi sule Puang Yesus, napelaumi iato to natamai setangngo kenamala napabeai lao sola. \p \v 19 Sapo tae' natangga' Puang Yesus sangngadinna nakuanni: “Sulemoko lako tondokmu ammu tetteranni lako rapummu sola lako satondokmu kara-kara mangka napogau' Puang Allata'alla lako kalemu anna umba nakua ungkamaseiko.” \v 20 Mengkalao tongammi inde taue anna tetteranni illalan lili'na Dekapolis\f + \fr 5:20 \fq Dekapolis: \ft Kalembasanna “Sapulo Tondok” illalan basa Yunani.\f* kara-kara mangka napogau' Puang Yesus lako kalena, napolalan mangnga-mangnga asan tau. \s1 Puang Yesus umpatuo sule anakna Yairus anna umpomalapu' mesa baine masaemo masaki \r Mat. 9:18-26; Luk. 8:40-56 \p \v 21 Lambanni sule Puang Yesus sola passikolana ma'lopi, sasaean omi tau ungkarompo'i dio biring tasik. \p \v 22 Saemi duka' mesa tau disanga Yairus, perepi' illalan pa'sambayangan dio lembang iatoo. Ummitanna Puang Yesus tappa malimuntu'mi dio tingngayona anna \v 23 melau sitonda kaparannuan nakua: “O Tuangguru, dengan mesa anakku baine masaki, masanta', lao siapoko untoei anna malapu'.” \p \v 24 Mengkalao siami Puang Yesus sola Yairus. Buda tau ummula'i sisippi'-sippi' lako sa'dena. \p \v 25 Illalan inde alla'na tau budae, dengan mesa baine sapulo duami taunna narua saki-baine tae' dengan la monda. \v 26 Budami tuandotto' umpakulii, napolalan puramo ewananna napopa'baya' sapo' tae' nabela malapu', sangngadinna tuttuan kerangngan sakinna. \v 27 Buda-budami tau narangngi untula' tanda memangnga-mangnga napadadi Puang Yesus, napolalan umpealla' tau umpengkadappi'i boko'na Puang Yesus anna rumbui bayu rui'na. \v 28 Annu nakua: “Moi podo kurumbumo bayu rui'na la malapu'mo'.” \p \v 29 Narumbunna bayunna tappa monda siami sakinna anna malapu' nasa'ding. \p \v 30 Nasa'ding siami duka' Puang Yesus dengan kamataroan mallai illalan mai kalena. Menggirikmi lako boko'na anna mekutana nakua: “Bennakoa' urrumbu bayungku?” \p \v 31 Natimba'mi passikolana nakua: “Ta'raka Iko muita inde mai tau sisippi'-sippi' lako sa'demue, ammu mekutana pole oraiko kumua bennakoa' urrumbu bayungku?” \p \v 32 Umpalelemi pennenne'na tiku lao umpeang mata to urrumbui bayunna. \v 33 Inde baine urrumbuie, naissananna kumua malapu', marea'mi lambisan lumalla'-malla'. Laomi lako tingngayona Puang Yesus malimuntu' anna akuii angga mangkanna napogau'. \p \v 34 Ma'kadami lako inde bainee nakua: “O anakku, kapangngoreanammu lako kaleku umpomalapu'ko. Laomoko sitonda kamasakkean annu' malapu'moko.” \p \v 35 Marassampi mantula' anna saemo to untambai Yairus nakua: “Bonno'mi anakmu, daumo ussussai Tuangguru.” \p \v 36 Sapo' napaboko'i penawa Puang Yesus tula'na anna ma'kada lako Yairus nakua: “Dau pomasussa penawammu, pomatoto'i kapangngoreanammu!” \v 37 Mengkalao siamii sapo' anggami Petrus sola to sipoadi Yakobus anna Yohanes natangga' ummula'i. \p \v 38 Saei lako banuanna Yairus innang ropo'mi tau dio. \v 39 Tamami banua anna ma'kada nakua: “Maakaria' anna mapa'di' penawammu sola tumangi'? Inde anakke tae' bonno' sapo' mamma'.” \v 40 Sapo' napetawai asan tau. Ussuami tau suun lako salian anna mane le'ba' tama angngenanna to mate sola indona anna ambena inde anakke anna tallu passikolana. \p \v 41 Saena tama naanda'imi limanna anna ma'kada illalan basana nakua: “Talita kum,” kalembasanna: O odo', kukua matin millikmoko! \v 42 Tappa membangun siami anna menono' leen. Inde anakke sapulo duami taunna. Mangnga-mangnga asan tau ummita kadadian iatoo. \v 43 Ma'pakari'di'mi Puang Yesus lako to ummitai nakua: “Pissan-pissannaia' mupokada lako tau inde kadadianne, indana issananni.” Anna mane ma'kada nakua: “Beennia' nande.” \c 6 \s1 Puang Yesus ditumpu pala' dio Nazaret \r Mat. 13:53-58; Luk. 4:16-30 \p \v 1 Mengkalaomi Puang Yesus anna lu lako tondokna sola passikolana. \v 2 Nalambi'i allo katorroan naparandukmi ma'pa'guru illalan banua pa'sambayanganna to Yahudi. Mangnga-mangnga asammi tau buda urrangngi pepa'guruanna annu sitonda kuasa napolalan sipantula'-tula' nakua: “Umbara nangei ummala kamanarangan? Kakeakasan akara illalan kalena? Maakari anna mala umpadadi tanda memangnga-mangnga? \v 3 Anna tukan kayu tee, anakna Maria, sirondong Yakobus, Yoses, Yudas, anna Simon. Anna sisola-sola liu siamikia' inde anak daranna.” Angganna to urrangngii surrak asan buana napolalan untumpu pala' Puang Yesus. \p \v 4 Ma'kadami Puang Yesus lako tau buda nakua: “Mesa nabi diangga' ke lakoi angngenan senga', sapo' tae' diangga' ke dioi tondokna, illalan alla'-alla'na kasarapuanna anna illalan banuanna.” \v 5 Dadi ta'mo dengan umpadadi tanda memangnga-mangnga anggami umpomalapu' pira-pira to masaki. \p \v 6 Mangnga-mangnga Puang Yesus aka tae' dengan kapangngoreananna satondokna. \s1 Puang Yesus ussua sapulo dua rasulna \r Mat. 10:5-15; Luk. 9:1-6 \p Mengkalaomi Puang Yesus ullelean tondok napasiolaan ma'pa'guru. \v 7 Untambaimi passikolana to sapulo dua anna beenni kakuasaan urrambai setang, anna mane suai lao sanda sidua. \v 8-9 Napakari'di'mi nakua: “Angga pakean illalan kalemua' la mubaa sola tekken anna sandala'mu. Tae'koa' la umbaa kinallo, bakku', anna doi'. \v 10 Ianna saekoa' lako mesa tondok, pamesaia' angngenammu dio mesa banua, sae lako nalambi' attunna la mupelleia' sule. \v 11 Anggaria ke dengan mesa tondok mulambi' anna natumpu pala'koa' tau illalan, pelleia' lao ammu pentambakan soyok dio lentekmu, annu la mendadi tanda lako tondok iatoo kumua mangka kasalaan dio olona Puang Allata'alla.” \p \v 12 Mengkalaomi passikolana ullelean tondok anna ma'pakilala kumua la mengkatoba' ma'rupa tau. \v 13 Buda setang narambai, anna buda to masaki sinapasussui minnak napolalan malapu'. \s1 Kamateanna Yohanes to simantedok \r Mat. 14:1-12; Luk. 9:7-9 \p \v 14 Umpelelemi duka' Puang Yesus tomaraya Herodes annu' kaleleammi sanganna anna budamo tau untula'i nakua: “Tuo sule Yohanes to simantedok dio mai alla'na to mate, iamo nangei dengan kuasa illalan kalena napolalan mala umpogau' tanda memangnga-mangnga.” \p \v 15 Dengan pira tau ma'kada nakua: “Nabi Eliari teie.” \p Dengan toi duka' ma'kada nakua: “Mesa nabi susi mangka sae yolona.” \p \v 16 Inde anna rangngimi Herodes-e, nakuamo: “Itin tauo Yohanes to simantedok, iato to mangka kupopelempo'i ulunnao sapo' tuo sule.” \p \v 17-20 Ia sia nangei ma'pikki' susi Herodes annu mangka tongan kadadian yolona, inde Herodes-e umpobaine Herodias, bainena Filipus, adinna. Attu iatoo ma'kada Yohanes lako Herodes nakua: “Pemali ke ummalaiko bainena sirondongmu.” Iamo nangei keara' Herodias lako Yohanes napolalan umpopesakka Yohanes Herodes anna patamai tarungkun. Sitonganna mapa'di' penawanna Herodias lako Yohanes anna morai la umpateii sapo tae' naola annu nadagaimi Herodes illalan tarungkun. Annu malaya' duka' Herodes lako Yahones annu naissanan kumua to malolo anna to masero. Ianna mangka omo urrangngi tula'na Yohanes, marumbaka' omi penawanna Herodes sapo silosso' inawanna umperangngii. \p \v 21 Sapo' katampakanna, nalambi' pole' pa'kua penawanna Herodias attunna umpakaroa' allo kadadianna Herodes. Attu iatoo untambai asan to kamai illalan kaparentaanna, ponggawana tantara anna angganna perepi' illalan lembangna Galilea. \v 22 Illalan inde karoasanne, sumayo anakna Herodias baine napolalan losso' inawanna Herodes sola angganna to saena ummitai. Nakuamo tomaraya lako inde to sumayoe: “Iamo mupelau lako kaleku, iamo kubengangko.” \v 23 Ma'dandimi lako nakua: “Iamo mupelau lako kaleku iamo kubengangko, moi la sapiakna kaparentaangku.” \p \v 24 Laomi ungkutanai indona inde anakke nakua: “Aka la kupelau lako tomaraya?” \p Natimba' indona nakua: “Ulunna Yohanes to simantedok.” \p \v 25 Ma'sirra' siami lao umpellambi'i tomaraya anna pelaui nakua: “Kenamala mubeenna' ulunna Yohanes to simantedok dipadio pappalan temo.” \p \v 26 Rantang siami buana tomaraya, sapo' ta'mo naissan nasumbala annu mangkami ma'dandi lako narangngi to saena. \v 27 Ussuami mesa pa'baraninna lao ullempo'i ulunna Yohanes. Mengkalao siami inde tau lako pa'tarungkunanne anna ullempo'i ulunna Yohanes. \v 28 Umbaami sae inde ulue napadio pappalan anna beenni lako inde anak dara to sumayoe, naalami anna baanni lako indona. \p \v 29 Tappana naissanan passikolana Yohanes kara-kara iatoo, saemi naala batang rabukna anna lamunni. \s1 Puang Yesus umpande tau la'bi lima sa'bu \r Mat. 14:13-21; Luk. 9:10-17; Yoh. 6:1-13 \p \v 30 Tapakala sule asammo rasul to mangka nasua Puang Yesus. Ma'mesami sola Puang Yesus anna tetterananni angganna mangka nakarang sola napa'patuduan. \p \v 31 Buda liumi tau sisonda-sonda sae, lambisan tae' dengan attunna ummande sola passikolana. Ma'kadami lako passikolana nakua: “Anta lao opa messala-sala lako angngenan maitu-itu anta melliwe sappalli'.” \v 32 Mengkalaomi ma'lopi ussarakki kalena dio mai tau buda lu lako angngenan maitu-itu. \v 33 Sapo buda tau ummitai mengkalao anna naissanan la naolanna, napolalan mengkalao duka' mangngola gantanan lambisan nayoloi sae lako. Inde mai taue lu dio mai pira-pira tondok dio lembang iatoo. \p \v 34 Turunni Puang Yesus yao mai lopi, ummitami bu'dak tau napolalan rantang buana annu susi tappa' domba dilamba', tae' dengan to ungkambi'i. Naparandukmi umpalanda' ma'rupa-rupa pepa'guruan. \p \v 35 Karuenni, napellambi'imi passikolana anna ma'kada nakua: “La bongimi, indekia' alla' padang. \v 36 Umbai mapia ke musuami inde lako taue anna lao umpeang nande lako tondok sikadappi'na inde angngenanne.” \p \v 37 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Ikoa' la umpandei.” \p Nakuamo passikolana: “Umbamo kami la kingei ummala doi' umbai la dua ratu' dinar\f + \fr 6:37 \fq Dua ratu' dinar \ft pada sarona mesa tau illaan karua bulanna.\f* anna mane la sirua diallian nande inde lako tau pada budannae?” \p \v 38 Nakutanaimi nakua: “Pira roti muampuia'? Laokoa' umpetua'i!” \p Napetua'mi anna timba'i nakua: “Angga limangkalebu roti anna dua be'dok.” \p \v 39 Umpare'mi tau buda Puang Yesus nasua pantan ma'kombong-kombong ma'loko lako pasang. \v 40 Pantan ma'lokomi, dengan sisaratu' dengan silima pulo mesa kombongan. \v 41 Ummalami roti sola be'dok Puang Yesus anna mentungngu langngan langi' ma'sambayang. Mangkai too, umpiak-piakmi roti anna beenni passikolana natawa lako tau buda, napasitawa be'dok. \v 42 Ummande asammi tau buda sadea'na. \p \v 43 Mangkai ummande narempummi passikolana roti sola be'dok ra'dakna tau, ponnopi sapulo dua baka. \v 44 To ummande attu iatoo anggapia muane anna lima sa'bu. \s1 Puang Yesus menono' yao lolok wai \r Mat. 14:22-33; Yoh. 6:16-21 \p \v 45 Mangkai too ussuami passikolana Puang Yesus langngan lopi anna lamban yolo lian Betsaida. Anna mane ussua tau buda ma'pasule. \v 46 Le'ba' asanni passikolana sola tau buda, mengkalaomi langngan tanete anna ma'sambayang yao. \p \v 47 Bongii, matangngami tama tasik lopi nangei passikolana sapo' torropia Puang Yesus mesai yao gantanan. \v 48 Ummitami passikolana Puang Yesus sangngi' nabela umpatipalao lopinna. Umbai tettek tallui nannari saemi umpellambi'i passikolana menono' yao lolok wai sapo' susi to la tarru' uyyoloi passikolana. \v 49-50 Naitanna passikolana menono' yao lolok wai marea' asammi anna meoli-oli aka nasanga anitu. Sapo' tappa ma'kada lako nakua: “Pamattanni penawammu, daua' marea', Kaoriko tee!” \v 51 Kendekmi langngan lopi umpellambi'i passikolana, mattan siami bara'. Mangnga-mangnga asammi passikolana \v 52 annu ta' liupa umpekalembasan kakuasaanna Puang Yesus, moika anna mangkamo ummita tanda memangnga-mangnga limangkalebu roti napedea' tau, anna tontong liupa tae' nalambi' pikki'na. \s1 Puang Yesus umpomalapu' buda to masaki dio Genesaret \r Mat. 14:34-36 \p \v 53-54 Lambanni tasik sola passikolana ullambi'mi Genesaret. Turunni yao mai lopi tappa naissanan tau kumua Puang Yesus. \v 55 Sikakondong siami tau ussambai tondok ummala to masakinna anna bullei sitonda ampa'na lako Puang Yesus. Iamo nangei torro Puang Yesus iamo naola umbaa to masakinna. \v 56 Umba-umba angngenan nalambi', tondokraka, battu angngenan senga'raka, buda liu tau sae umbaa to masakinna narempun dio pasa' anna pelaui kumua kenamala moi podo narumbumo tampak bayunna. Aka' angganna to urrumbui napomalapu'. \c 7 \s1 Ada'na to Yahudi sisala parentana Puang Allata'alla \r Mat. 15:1-20 \p \v 1 Dengan pissan attu sae pira-pira to Farisi anna to untarru' issinna sura'na Musa dio mai Yerusalem umpellambi'i Puang Yesus. \v 2 Ummitami pira-pira passikolana Puang Yesus ummande, tae' umbasei limanna situru' ada'na to Yahudi. \v 3 Annu mengkalao dio mai nenena to Farisi anna to Yahudi senga', tae' mala ummande ke tae' umbasei limanna situru' ada'na. \v 4 Ianna sae dio mai pasa' tae' mala ummande ke tae' membase yolo. Anna budapi kabeasaan senga' nasiossoranni peampoanna susinna umbasei irusan, kurin gallang, anna porewa senga'. \p \v 5 Iamo too anna mekutanamo lako Puang Yesus nakua: “Maakari anna tae' unturu' ada'na neneta passikolamu, ummande tae' umbasei limanna situru' ada'ta?” \p \v 6 Natimba' Puang Yesus nakua: “To ma'dua tambukkoa'. Tonganna kadanna nabi Yesaya umpatukoa' nakua: \q1 Susi inde kadanna Puang Allata'allae: \q2 ‘Itin matin tauo dio babang pudukna umpakasallena' \q3 sapo' illalan penawanna napemboko'ina'. \q2 \v 7 Alla'mo' napenombai \q3 annu sitonganna tangngiamo parentaku napa'patuduan sapo pepa'guruan ma'rupa taumo.’ ”\f + \fr 7:7 \ft Yes. 29:13.\f* \p \v 8-9 Anna mane nakua Puang Yesus: “Umpa'barinni'imokoa' parentana Puang Allata'alla anna ada' ma'rupa taumo mupengnganda'. Manarrukkoa' untampean parentana Puang Allata'alla ammu mane sondaia' kabeasaammu. \v 10 Susi mangka napokada Musa nakua: ‘Pakasallekoa' ambemu sola indomu,’ anna: ‘Benna-benna ungkondo-kondoan kada ambena sola indona la dipatei.’ \v 11 Sapo' simupokadaria' iko kumua ianna dengan tau ma'kada lako ambena battu indona nakua: ‘Ambo' dengan la kutandoiangkoa', sapo' mangkami kupopemala' langngan Puang Allata'alla.’ \v 12 Ianna susimo tee, umpabeaimokoa' tau tae' la ummita to matuanna. \v 13 Dadi kabeasaammua' tee umpa'dean parentana Puang Allata'alla. Anna budapa susinna simupogau'a'.” \p \v 14 Untambai polemi tau buda Puang Yesus anna ma'kada nakua: “Perangngi manappai ammu paillalan penawaia'! \v 15 Angganna lu tamanna kale tae' la ungkadakei tau, sapo suunnaria illalan mai kalena tau ungkadakeii. [ \v 16 Perangngii ammu paillalan tambukkia' inde tula'kue!]” \p \v 17 Mangkai mantula' umpelleimi tau buda anna lu tama mesa banua. Nakutanaimi passikolana kalembasanna pa'rapanan natula' angngena'. \p \v 18 Natimba' nakua: “Ta'paka iko duka' mupekalambanan? Angganna nande lu tama kalena ma'rupa tau tae' la nakadakei, \v 19 annu tae' lu tama penawa sapo lu tama tambuk anna mane ditibe lao.” Ia nangei mantula' susi Puang Yesus, anna malara naissanan tau buda kumua tae' dengan nande pemali diande. \p \v 20-22 Anna mane ma'kada pole Puang Yesus nakua: “Mengkalao illalannaria penawanna ma'rupa tau lemba' dio panggauanna ungkadakeii, susinna: pikki' kadake, ullullu' pa'bannetauan, maboko, papatean, ungkokoi buria'na solana, kamailuan la untombon ewanan, gau' kadake, ma'tengko, umpangngula' pa'kua penawanna, masusu', ma'telle, malangka' penawa, tae' naissan ma'pasise'la. \v 23 Angganna te mai kakadakean susie mengkalao illalan asan penawa anna ungkadakei ma'rupa tau.” \s1 Kapangngoreananna mesa baine tangngia to Yahudi \r Mat. 15:21-28 \p \v 24 Umpelleimi Galilea Puang Yesus anna lu lako lembangna Tirus. Saei lako tappa lu tamami mesa banua annu moka la naissanan tau kasaeanna. Sapo' tae' diissan dibuni kasaeanna. \p \v 25-26 Dengan mesa baine, tangngia to Yahudi sapo' to Siro-Fenisia, tappa ummissananni kasaeanna, sae umpellambi'i malimuntu' dio tingngayona anna pelaui kenamala napomalapusanni anakna baine, aka natamai setang. \p \v 27 Sapo' natimba' Puang Yesus ummolai mesa pa'rapanan nakua: “Pabeai medea' yolo anak annu tae' dadi nande mangka dipatokaan anak la diala anna ditibean lako asu.”\f + \fr 7:27 \ft To Yahudi dipasirapan anak, salianna to Yahudi dipasirapan asu, anna nande iamo pepa'guruanna Puang Yesus.\f* \p \v 28 Sapo natimba' duka' inde bainee nakua: “Tonganna tuang, sapo' mala duka' ummande nande ronno'na anak asu dio wi' meja.” \p \v 29 Nakuamo Puang Yesus: “Narua timba'mu, laomoko annu mallaimi setang illalan mai kalena anakmu.” \p \v 30 Sulemi inde baine lako banuannae, ullambi'mi anakna masannang mamma', annu mallaimi setang illalan mai kalena. \s1 Puang Yesus umpomalapu' to taru, oma' polepi \p \v 31 Mengkalaomi Puang Yesus umpellei lembangna Tirus ummola lako Sidon tarru' lako Tasik Galilea illalan lili'na Dekapolis. \v 32 Attu iatoo dengan pira-pira tau sae ussolaan mesa to taru oma' polepi, anna pelaui kenamala natoe Puang Yesus anna malara malapu'. \v 33 Mangkai naberoi illalan mai alla'-alla'na tau buda napalao senga', umpentossokammi tarunona Puang Yesus tama talinganna inde taue anna ma'tikkudu anna mane rumbui lilana. \v 34 Membulangimi Puang Yesus anna umbussanan penawanna napasiolaan ma'kada nakua: “Efata,” kalembasanna: “Titungka'ko.” \p \v 35 Tappa parangngi siami anna naissan mantula'. \v 36 Ma'pakari'di'mi Puang Yesus lako to dio reen attu iatoo kumua tae' la napokada lako tau senga' kadadian iatee. Sapo' moi naaka nadapai, nenne' tuttuan buda tau lu rekke lu sau' untetteranni. \v 37 Mangnga-mangnga asan tau urrangngi kareba iatoo anna ma'kada nakua: “Tae' dengan aka tanaissan napogau'. To taru mala parangngi, anna oma' mala napopantula'.” \c 8 \s1 Puang Yesus umpande tau appa' tasa'bu \r Mat. 15:32-39 \p \v 1 Attu iatoo bu'dak omi tau ma'rempun sola Puang Yesus anna pura asammo kinallona. Untambaimi passikolana anna ma'kada nakua: \v 2 “Rantang tongan-tongan buaku ummita inde lako taue annu tallu bongimikia' sola napolalan puramo kinallona. \v 3 Ianna tokke' la kusua sule tae' ummande, mareke' naala pali lako lalan annu dengan mambela naola sae.” \v 4 Natimba' passikolana nakua: “Umbamo la dingei ummala nande la dipandean inde lako taue annu indekia' angngenan maitu-itu?” \p \v 5 Mekutana Puang Yesus nakua: “Pirapi rotimmua'?” \p Natimba' passikolana nakua: “Pitupi.” \v 6 Ussuami tau buda Puang Yesus pantan ma'loko lako pasang. Ummalami pitu roti Puang Yesus anna ma'kurru' sumanga' langngan Puang Allata'alla, anna mane piak-piakki anna beenni passikolana natawa lako tau buda. Natawami passikola lako tau buda. \v 7 Dengampi duka' pira-pira be'dokna, naalami Puang Yesus anna ma'kurru' sumanga' anna mane beenni passikolana natawa. \v 8 Ummande asammi tau buda sadea'na. Narempummi passikola sesanna, ponnopi pitu baka. \v 9 Inde to ummandee umbai dengan appa' tasa'bu. Mangkai ummande nasuami Puang Yesus ma'pasule lako banuanna. \v 10 Le'bai tau buda langngammi lopi Puang Yesus sola passikolana anna mengkalao lako lembangna Dalmanuta. \s1 To Farisi umpelau tanda \r Mat. 16:1-4 \p \v 11 Saemi pira-pira to Farisi umpellambi'i Puang Yesus anna sikuama. Umpelaumi mesa tanda lu yao mai suruga la naola ussudii battu la manassari lu yao mai Puang Allata'alla. \p \v 12 Umbussanammi penawanna Puang Yesus anna ma'kada nakua: “Maakari ma'rupa tau temo anna umpelau tanda? Annu kupokadangkoa' sitonganna, inde ma'rupa tau temoe tae' la dipaitai tanda.” \p \v 13 Langngammi lopi sule Puang Yesus umpellei inde taue, anna mengkalao lian biring tasik tandai lian. \s1 Kakuasaanna Puang Yesus ta' liupa naissanan tongan passikolana \r Mat. 16:5-12 \p \v 14 Inde anna langngan lopie, ta'ra nakilalai passikolana umbaa roti. Anggami mesa roti naampui yao lopi. \v 15 Ma'pakilalami Puang Yesus lako nakua: “Dagaia' indana sanggangngiko raginna to Farisi anna Herodes.”\f + \fr 8:15 \fq raginna to Farisi: \ft Kalembasanna pepa'guruanna.\f* \p \v 16 Sipantula'-tula'mi passikolana nakua: “Ia nangei mantula' susi annu tae'kia' umbaa roti.” \p \v 17 Sapo naissanan Puang Yesus pikki'na, napolalan ma'kada nakua: “Maakari anna kataesanna dengan roti mutula'a'? Maakari anna tae' liua' mupekalembasan? Butamika pikki'mua'? \v 18 Ummampuikoa' mata, maakari anna tae' paita? Ummampuikoa' talinga, maakari anna tae' parangngi? Ta'raka mukilalai \v 19 angku piak-piak lima roti dipandean lima sa'bu tau? Pirapi baka la'binna murempun?” \p Natimba' nakua: “Sapulo dua baka.” \p \v 20 Nakua pole omo: “Mukilalaika angku pande tau appa' tasa'bu angga pitu roti kupiak-piak, pirapi baka la'binna murempun?” \p Natimba' omi nakua: “Pitu baka.” \p \v 21 Nakua pole omo Puang Yesus: “Ta' liupaka ikoa' mupekalambanan?” \s1 Puang Yesus umpomalapu' to buta dio Betsaida \p \v 22 Tapakala saemo lako Betsaida Puang Yesus sola passikolana. Saemi napellambi'i tau untette to buta anna pelaui kenamala narumbu napolalan napomalapu'. \v 23 Naanda'imi Puang Yesus limanna anna tettei lako salian tondok. Natikkuduimi matanna napasiolaan narumbu anna kutanaii nakua: “Dengammika tibayan muita temo?” \v 24 Mennenne'mi lako tingngayona anna ma'kada nakua: “Io, kuitami tau menono', sapo' susi babang to' kayu.” \v 25 Narumbu pole omi Puang Yesus matanna, napolalan marorrong pole' pennenne'na, lambisan makaleso angga lako naita. \v 26 Nasuami ma'pasule lako banuanna anna kuanni: “Dau lu tama tondok.” \s1 Pangngakuanna Petrus kumua Puang Yesusmo To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla la ma'pasalama' \r Mat. 16:13-20; Luk. 9:18-21 \p \v 27 Mangkai too mengkalaomi Puang Yesus sola passikolana ullelean tondok dio Kaisarea Filipi. Ummolai lalan ungkutanaimi passikolana nakua: “Situru' tula'na tau, bennarakkao ade'?” \p \v 28 Natimba'mi nakua: “Dengan tau ungkuai Yohanes to simantedok tuo sule; dengan duka' ungkuai nabi Elia sae sule; dengan toi ungkuai sala' bennanna nabi yolona tuo sule.” \p \v 29 Mekutana pole omi nakua: “Anna umba iko nakua pikki'mua', bennarakkao tee?” \p Natimba' Petrus nakua: “Ikomo To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla la ma'pasalama'.” \p \v 30 Ma'pakari'di'mi lako passikolana kumua tae' la napokada lako tau senga'. \s1 Bunga'na Puang Yesus umpokada kamateanna anna katuoanna sule \r Mat. 16:21-23; Luk. 9:22 \p \v 31 Mangkai too naparandukmi Puang Yesus umpa'guru passikolana kumua innang la ussa'dingan buda kamaparrisan Anak Mentolino anna la natumpu pala' perepi'na to Yahudi, kapala imam, sola to untarru' issinna sura'na Musa, lambisan dipatei. Sapo katallungngallona la tuo sule. \p \v 32 Kara-kara ia tee napomakaleso natula' Puang Yesus sapo tappa naruntu' Petrus illalan mai alla'-alla'na passikola anna pakilalai. \p \v 33 Menggirikmi Puang Yesus unnenne'i passikolana napasiolaan ungkeara'i Petrus nakua: “Pallaiko lao Setang! Annu tangngia pa'kuanna Puang Allata'alla mupikki', sapo' pa'kuanna ma'rupa tau.” \s1 La sipato'na napogau' to morai la unturu' Puang Yesus \r Mat. 16:24-28; Luk. 9:23-27 \p \v 34 Urrempummi passikolana sola tau buda Puang Yesus anna mane ma'kada nakua: “Benna-benna morai unturu'na' la untampean pa'kua penawanna, umpassan kayu pantokesanna,\f + \fr 8:34 \ft Kada \fq la untampean pa'kua penawanna, umpassan kayu pantokesanna \ft kalembasanna: la nadotaan mate, anna la umpemboko'i Puang Yesus.\f* anna turu'na'. \v 35 Annu benna-benna umpa'kadua-duai katuoan illalan lino, la ungkasayu'i katuoan sae lako-lakona. Sapo benna-benna nadotaan mate annu naturu'na' anna umpalanda' Kareba Kadoresan, la ullolongan katuoan sae lako-lakona. \v 36 Tae' dengan gunana lako mesa tau moi la ummampui angganna issinna lino ke la sanggangri sunga'na, \v 37 annu tae' dengan aka mala la dituka'ian sunga'na tau. \v 38 Benna-benna umpa'kasirisanna' sola umpa'kasirisan battakadangku illalan alla'na to kasalaan anna to umpopaningoan aluk, la napa'kasirisan duka' Anak Mentolino ke saemi. Annu la sae sitonda kakuasaanna anna kamatandeanna Ambena, naturu' angganna malaeka' masero.” \c 9 \p \v 1 Umpatarru' omi kadanna nakua: “Kupokadangkoa' sitonganna, dengangkoa' to dio reen temo tae' la bonno' ke ta'pa ummita Puang Allata'alla ma'parenta sitonda kakuasaanna.” \s1 Puang Yesus umpakawanan kamatandeanna lako tallu passikolana yao tanete \r Mat. 17:1-13; Luk. 9:28-36 \p \v 2 Annanni allona mangkanna, mengkalaomi Puang Yesus umbawai Petrus, Yakobus, anna Yohanes langngan mesa tanete malangka', tae' dengan tau senga' nasolaan yao, angga appa'i. Ummitami Puang Yesus lumalin rupanna, \v 3 mabussang pakeanna pakkillo'-killo', tae' dengan to mambusuk illalan lino la mala umpomabusa susii. \v 4 Saturanni, ummitami nabi Elia anna Musa marassan sipantula' Puang Yesus. \p \v 5 Ma'kadami Petrus lako nakua: “O Tuangguru, ta'mo dengan la nasusian masannangki inde rokko angngenanne. Mapia ke kipake'de'i tallu lantang angki pasandaikoa' simesa: Iko, Musa, anna Elia.” \v 6 Ia nangei ma'kada susi Petrus annu ta'mo naissanan aka la napokada annu marea' asammi. \p \v 7 Tapakala tokke'mo rembon gaun ummongannii. Dirangngimi kamara illalan mai gaun nakua: “Iamo te Anakku to kukamaseie, perangngii.” \v 8 Inde anna umpalelemo pennenne'na passikolanae angga mandami mesai Puang Yesus naita, pa'demi to nasolaan angngena'. \p \v 9 Ummolai lalan anna lu yaomo mai tanete ma'pakari'di'mi Puang Yesus lako inde tallu passikolanae nakua: “Daua' tetteranni lako tau senga' kara-kara muita angngena' ke ta'pa tuo sule Anak Mentolino dio mai alla'na to mate.” \p \v 10 Napaillalan penawami passikolana pepakari'di'na napasiolaan untula' battakadanna Puang Yesus angngena' kumua “la tuo sule dio mai alla'na to mate” annu tae' napekalembasan. \v 11 Mekutanami lako Puang Yesus nakua: “Akara ia nasanga to untarru' issinna sura'na Musa kumua: tae' mala tala sae yolo Elia anna mane sae To dibassei bayu-bayu ma'pasalama'?” \p \v 12 Natimba'mi nakua: “Innang la sae ia yolo Elia umpatoka angga lako. Sapo' dengangka nalambi' pikki'mua' pangnguki' illalan Buku Masero untetteran Anak Mentolino kumua la ussa'dingan ma'rupa-rupa kamasussaan anna la dipakario-rio illalan lino? \v 13 Kupokadangkoa' sitonganna kumua mangkami sae Elia anna tae' dengan tanapogau' ma'rupa tau lako kalena, susi mangka tiuki' illalan Buku Masero.” \s1 Puang Yesus urrambai setang illalan mai kalena anak oma' \r Mat. 17:14-21; Luk. 9:37-43 \p \v 14 Sulei Puang Yesus sola Petrus, Yakobus anna Yohanes yao mai tanete, ullambi'mi passikola senga'na nakarompo' tau buda sola pira-pira to untarru' issinna sura'na Musa marassan sipekka. \v 15 Ummitanna Puang Yesus inde tau budae mangnga-mangnga asammi anna mane sikakondong untammuii. \v 16 Mekutanami lako passikolana nakua: “Akara iko musipekkaia' inde lako taue?” \p \v 17 Natimba' mesa tau illalan mai alla'-alla'na tau buda nakua: “O Tuangguru, inde anakkue kubaa sae lako kalemu annu natamai setang napolalan ta'mo naissan mantula'. \v 18 Ianna nalaoi omo inde setangnge, susi tappa'mi to dipessambakan rokko litak, pambura-bura sadangna, sikarakuku' isinna anna mato'do' kalena. Mangkami kupelau lako passikolamu anna rambai inde setangnge sapo' tae' nabela.” \p \v 19 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “O anggammua' rupa tau temo, to tamangngorean tongangkoa'! Umbapi la pada masaena la kungei torro illalan alla'-alla'mua'? Anna umba polepi la susi kasa'barasangku lako kalemua'?” Anna mane ma'kada nakua: “Baai mai itin anakko.” \p \v 20 Dibaami lako tingngayona. Ummitanna Puang Yesus inde setangnge, umpopa'kalumpiri'-piri' siami inde anakke, napessambakan rokko litak anna tibalintan leen anna pambura-bura sadangna. \p \v 21 Mekutanami Puang Yesus lako ambena inde anakke nakua: “Masaemika te masaki susie?” \p Natimba'mi nakua: “Mengkalao dio mai barinni'na. \v 22 Pembuda-budami la nasanggangngi sinatobangan tama api battu rokko wai. Sapo' ianna la mubelara mupomalapu', kamaseikan.” \p \v 23 Natimba'mi nakua: “Maakari ammu kua: ‘Ianna la mubelara’? Kupokadangko sitonganna, tae' dengan tamala dadi lako to mangngorean.” \p \v 24 Tappa natimba' ambena inde anakke nakua: “Kuoreangko, sapo' la mupamoloina' anna malara tuttuan kerangngan kapangngoreanangku!” \p \v 25 Inde anna ummitamo tau Puang Yesus tuttuan buda sae ungkarompo'ie, ussadangngimi setang nakua: “O setang, to siumpaoma' sola siumpataru tau, mallaiko illalan mai kalena inde anakke, ammu daumo tama pole.” \p \v 26 Mallai siami inde setangnge napasiolaan kumillong-killong anna umpopa'kalumpiri'-piri' inde anakke, susimi to mate diita napolalan buda tau kumua: bonno'mi. \v 27 Sapo' tappa naanda'i Puang Yesus limanna anna bangunanni, ke'de' siami. \p \v 28 Illalanni banua Puang Yesus sola passikolana tae' dengan tau senga' urraui, nakutanaimi passikolana nakua: “Maakaria anna tae' kami kibela urrambai lao iato setang angngena'o?” \p \v 29 Natimba' nakua: “Setang susi too tae' dibela dirambai ke tae' tau ma'sambayang.” \s1 Kapenduanna Puang Yesus untula' kamateanna anna katuoanna sule \r Mat. 17:22-23; Luk. 9:43-45 \p \v 30 Mengkalaomi Puang Yesus sola passikolana umpatarru' penonosanna ummola lako Galilea. Attu iatoo moka umpa'peissanan angngenanna lako tau senga', \v 31 annu angga opi passikolana marassan napa'guru. Ma'kadami lako passikolana nakua: “Anak Mentolino la disorong rokko lisu pala'na ma'rupa tau anna la dipatei, sapo' katallungngallona la tuo sule.” \p \v 32 Iate kadannae tae' natamai akkalanna passikolana, sapo' malaya' asan umpekutananni. \s1 To keangga' dio tingngayona Puang Allata'alla iamo to mengkareppe' \r Mat. 18:1-5; Luk. 9:46-48 \p \v 33 Pissan attu sae omi Puang Yesus sola passikolana lako Kapernaum. Illalanni banua mekutanami lako passikolana nakua: “Akara iko musipekkaia' dio mai lalan angngena'?” \v 34 Sapo' mengkamma' asan annu inde nasipekkaie iamo bennanna randan la matande. \p \v 35 Ummokko'mi Puang Yesus anna untambai inde sapulo dua passikolanae anna kuanni: “Benna-benna morai la keangga', la mengkareppe' anna ungkandapa padanna ma'rupa tau.” \v 36 Anna mane untette mesa anak tama alla'-alla'na passikolana anna mane raka'i anna ma'kada nakua: \v 37 “Benna-benna untarima inde anak susi ura'na kapangngoreananna lako kalekue, sirapammi Kao natarima. Anna benna-benna untarimana' tae' angga Kao natarima sapo' untarima duka' to ussuana'.” \s1 Angganna to tae' umbaliki' iamo solata \r Luk. 9:49-50 \p \v 38 Ma'kadami Yohanes lako Puang Yesus nakua: “O Tuangguru, dengan kiita mesa tau urrambai setang umpotendan sangammu sapo' kidapai annu tangngia solata.” \p \v 39 Sapo' natimba' nakua: “Daua' dapaii annu tae' dengan tau umpogau' tanda memangnga-mangnga umpotendan sangangku, anna mane tappa la tellena'. \v 40 Annu benna-benna tae' umbaliki' iamo solata. \v 41 Kupokadangkoa' sitonganna, benna-benna umbengangkoa' wai sangngirusan annu unturu'koa' Kristus, tae' la pa'de sarona.” \s1 Ewai angganna la untumangko kasalaan \r Mat. 18:6-9; Luk. 17:1-2 \p \v 42 Ma'kada pole omi Puang Yesus nakua: “Benna-benna untumang mesa inde mai anak napolalan ta'mo mangngorean lako kalekue, malamia ke ditoke'i batu kamai illalan kollongna anna dipa'tibean tama tasik. \v 43 Ianna sabali limammu untumangko kasalaan, poloi lao annu dotamoko ia ma'lima sabali tama angngenan katuoan, anna la tontong dua limammu ditibe tama naraka nangei api tala mala pi'de. [ \v 44 Annu angngenan iatoo tala mate olli'na tala pi'de apinna.] \v 45 Ianna lentekmu untumangko kasalaan, poloi lao annu dotamoko ia ma'lentek sabali tama angngenan katuoan, anna la dua lentekmu sapo' ditibeko tama naraka. [ \v 46 Aka angngenan iatoo tala mate olli'na tala pi'de apinna.] \v 47 Ianna matammu untumangko kasalaan, lessu'i lao, aka dotamoko ia ma'mata sabali tama kaparentaanna Puang Allata'alla, anna la dua matammu sapo' dipa'tumbukangko tama naraka. \v 48 Aka dio angngenan iatoo \q1 ‘tala mate olli'na \q2 tala pi'de apinna.’\f + \fr 9:48 \ft Yes. 66:24.\f* \p \v 49 Simesa-mesa tau la diseroi ummolai kamaparrisan.\f + \fr 9:49 \fq Diseroi ummolai kamaparrisan, \ft illalan basa Yunani nakua: \fq diseroi api.\f* \p \v 50 Itin siao mapia sapo' ianna matammangmo la malapika dipamassin sule? Kenamala la tontongkoa' sirapan sia, la sikamase-masekoa'.” \c 10 \s1 Puang Yesus untetteran kasisarakan \r Mat. 19:1-9 \p \v 1 Mengkalaomi Puang Yesus dio mai angngenan iatoo lu lako lembangna Yudea anna lamban lian Salu Yordan. Sae omi buda tau ungkarompo'i. Ma'pa'guru omi, susi beasa sinapogau'. \v 2 Saemi to Farisi umpellambi'i annu la nasudi, napolalan mekutana lako nakua: “Malarika mesa muane la ussisarakan bainena?” \p \v 3 Sapo' natimba' nakua: “Aka napatuduangkoa' Musa?” \p \v 4 Natimba'mi nakua: “Natangga' ia Musa sisarak, sapo' manggi' dipapiaan sura' kasisarakan.” \p \v 5 Nakuamo Puang Yesus: “Ia nangei umpatudu susikoa' Musa annu kamakarrasan penawammua'. \v 6 Aka mengkalao dio mai kadadianna inde linoe susi tiuki' illalan Buku Masero nakua, ‘napadadimi Puang Allata'alla muane anna baine. \v 7 Iamo too, la untampe ambena sola indona muane anna mesa kappa' bainena. \v 8 Anna ta'mo la dikuan dua, sapo' la mesami.’ \v 9 Iamo too, iamo mangka napamesa Puang Allata'alla tae' mala napasisarak ma'rupa tau.” \p \v 10 Illalanni banua, mekutana omi passikolana lako Puang Yesus diona kalembasanna inde tula'na angngena'e. \p \v 11 Natimba'mi nakua: “Benna-benna ussisarakan bainena anna kebaine pole, tau iatoo ullullu' pa'bannetauan. \v 12 Ianna baine ussisarakan muanena anna kemuane pole, inde bainee ullullu' toi pa'bannetauan.” \s1 Puang Yesus untamba' anak \r Mat. 19:13-15; Luk. 18:15-17 \p \v 13 Pantan saemi tau umbaa anakna lako Puang Yesus anna malara natamba', sapo nakeara'i passikolana. \v 14 Keara'mi Puang Yesus ummita pa'palakona passikolana napolalan ma'kada nakua: “Pabeaii itin matin anak sae umpellambi'ina'o. Dau lawaii annu tau susimo tu matinno la mendadi petauanna Puang Allata'alla illalan kaparentaanna. \v 15 Aka kupokadangkoa' sitonganna, benna-benna tae' mareppe' penawa susi ana'-ana' untarima kaparentaanna Puang Allata'alla, tae' la tama kaparentaan iatoo.” \v 16 Urraka'mi inde mai anakke anna mane pantan naanda'i natamba'. \s1 Tomakaka masussa tama kaparentaanna Puang Allata'alla \r Mat. 19:16-30; Luk. 18:18-30 \p \v 17 Inde anna mengkalaomo Puang Yesus la umpatarru' penonosannae, saemi mesa tau ma'sirra'-sirra', malimuntu' dio tingngayona anna mekutana nakua: “O Tuangguru to mapia penawa, aka la kupogau' angku malara ullolongan katuoan sae lako-lakona?” \p \v 18 Natimba' nakua: “Maakari ammu kuanna' to mapia penawa? Tae' dengan to mapia penawa salianna Puang Allata'alla. \v 19 Manassa anna muissanan asammo parentana Puang Allata'alla kumua: Dau papatean, dau ullullu' pa'bannetauan, dau maboko, dau sa'bi tatongan, dau untengko solamu, pakasalleko indomu sola ambemu.” \p \v 20 Natimba' inde taue nakua: “O Tuangguru, mengkalao diomi mai, mangngurapa' angku pogau'mi te mai parentae.” \p \v 21 Nanenne'imi Puang Yesus siolaan rantang buana anna ma'kada lako nakua: “Mesapi tae' mupogau', laomoko ammu baluk angganna ewanammu, ammu tawaianni to mase-mase allinna mupolalan la ullolongan ewanan yao suruga. Mangkaii saemoko ammu turu'na'.” \v 22 Sapo' urrangnginna tula'na Puang Yesus, rosso siami buana anna ma'pasule sitonda kamasussaan annu buda ewananna. \p \v 23 Unnenne'imi passikolana lako sa'dena anna ma'kada nakua: “Marempang tongan-tongan to buda ewananna la tama kaparentaanna Puang Allata'alla.” \v 24 Mangnga-mangnga asan passikolana urrangngii tula'na. Ullombungngi polemi tula'na Puang Yesus nakua: “O anakku, marempang tongan-tongan tama kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 25 Annu madommi' pole ia unta lu tama tottok darun, anna la tomakaka tama kaparentaanna Puang Allata'alla.” \p \v 26 Tuttuan mangnga-mangngami passikolana urrangngii, napolalan sipantula'-tula' nakua: “Ianna susi too, bennara la mala dipasalama'?” \p \v 27 Unnenne'imi passikolana anna kuanni: “Nakasumpui ia ma'rupa tau, sapo' tae' ia Puang Allata'alla annu tae' dengan tanaissan nagaragai.” \p \v 28 Ma'kadami Petrus lako Puang Yesus nakua: “Untampe asammokangkami angga kiampuinna, angki turu'ko.” \p \v 29 Natimba'mi nakua: “Kupokadangkoa' sitonganna, benna-benna untampe banuanna, sirondongnaraka, to matuannaraka, anaknaraka, bela'naraka, annu naturu'na' anna umpalanda' Kareba Kadoresan, \v 30 tau iatoo attu temo la natarima siami sondana tiluppi' pessaratu': banuanna, sirondongna, to matuanna, anakna, anna bela'na, moika anna siolaan dipakario-rio. La'bi-la'binna attu la sae la ullolongan katuoan sae lako-lakona. \v 31 Anna buda to disanga to kamai la mendadi to barinni', anna to disanga to barinni' la mendadi to kamai.” \s1 Kapentallunna Puang Yesus umpokada kamateanna anna katuoanna sule \r Mat. 20:17-19; Luk. 18:31-34 \p \v 32 Ummolai lalan la lu lako Yerusalem, uyyoloammi passikolana Puang Yesus. Mangnga-mangnga asammi passikolana, anna marea' asan angganna to unturu'i. Urrempummi sapulo dua passikolana anna tulasanni aka la dadi lako kalena. \v 33 Nakua: “Temo la laokia' lako Yerusalem anna la disorong Anak Mentolino rokko lisu pala'na kapala imam sola lako to untarru' issinna sura'na Musa, annu la napabambanni sangka' dipopepatei. Anna mane palessu' lakoi to tae' ummissanan Puang Allata'alla. \v 34 La natelle, la nasitikkudu-kudui, nadarra, anna mane pateii, sapo' katallungngallona la tuo sule.” \s1 Pelaunna Yakobus sola Yohanes \r Mat. 20:20-28 \p \v 35 Mangkai too saemi anakna Zebedeus iamo Yakobus anna Yohanes, ma'kada lako Puang Yesus nakua: “O Tuangguru, kenamala mutarima pelaungki.” \p \v 36 Natimba'mi nakua: “Aka muporai la kupogau' lako kalemua'i?” \p \v 37 Ma'kadami nakua: “Bengkan okkosan ke Ikomo ma'parenta, mesa dio tandai kanammu, mesa dio tandai kairimmu.” \p \v 38 Sapo' natimba' Puang Yesus nakua: “Tae' muissanan aka mupelaua'! La mutaroka ummiru'i irusan la kuiru'i, anna ditedok susi pantedokan la kuolai?”\f + \fr 10:38 \fq La mutaroka ummiru'i irusan la kuiru'i, anna ditedok susi pantedokan la kuolai? \ft Umbai kalembasanna: \fq La mutaroka ummolai kamaparrisan anna kamatean la kuolai?\f* \p \v 39 Natimba'mi nakua: “La kitaro.” \p Nakuamo Puang Yesus: “Innang la ummiru'ikoa' irusan la kuiru'i sola ditedok susi pantedokan la kuolai. \v 40 Sapo' la ummokko' dio tandai kanangku battu tandai kairingku tangngia issangku, annu angngenan iatoo la nangei to mangka napile Puang Allata'alla.” \p \v 41 Tappana urrangngi pelaunna Yakobus anna Yohanes, keara' asan passikola senga'. \v 42 Natambaimi Puang Yesus anna ma'kada nakua: “Muissanan kumua to ma'parenta salianna to Yahudi ma'kada mesa umparenta rupa tau, anna angganna to kamainna umpalao pa'kua penawanna lako petauanna. \v 43 Tae' iko la susi illalan alla'-alla'mua', annu benna-benna morai la keangga' la ungkandapa padanna. \v 44 Anna benna-bennakoa' morai la mendadi to kamai, la mendadi sabua'koa' illalan alla'-alla'na padammu. \v 45 Annu tae' duka' sae Anak Mentolino anna la dikandapa, sapo' la ma'kandapa, anna la ussorongan sunga'na annu la mendadi pesulangna tau buda.” \s1 Mesa to buta disanga Bartimeus napomalapu' Puang Yesus \r Mat. 20:29-34; Luk. 18:35-43 \p \v 46 Tapakala saemo Puang Yesus sola passikolana lako tondok Yerikho. Suunni illalan mai tondok sola passikolana anna tau buda, dengammi mesa to buta, to sikapelau-lau disanga Bartimeus anakna Timeus ummokko' dio biring lalan. \v 47 Narangnginna kumua liu Puang Yesus to Nazaret, metamba-tambami nakua: “O Yesus peampoanna Daud, kamaseinakkao.” \p \v 48 Buda tau ungkeara'i anna suai mengkamma'. \p Sapo' tuttuan napemandui metamba nakua: “O peampoanna Daud, kamaseinakkao.” \p \v 49 Torromi Puang Yesus anna ma'kada nakua: “Tambaii.” \p Natambaimi nakua: “Pakamai penawammu ammu ke'de' annu natambaimoko!” \v 50 Ummalai siami bayu rui'na anna ma'sirra' ke'de' le'ba' lao umpellambi'i Puang Yesus. \p \v 51 Nakutanaimi Puang Yesus nakua: “Aka muporai la kupogau' lako kalemu?” \p Natimba' nakua: “Moraina' la paita, Tuangguru.” \p \v 52 Nakuammi: “Kapangngoreanammu lako kaleku umpomalapu'ko. Laomoko sitonda kamasakkean.” Paita siami napolalan mengkalao sola Puang Yesus. \c 11 \s1 Kasaeanna Puang Yesus lako Yerusalem dipakaroa' \r Mat. 21:1-9; Luk. 19:28-38; Yoh. 12:12-15 \p \v 1 La sae kalei lako Yerusalem Puang Yesus sola passikolanae sikadappi'mi tondok Betfage anna Betania dio Tanete Zaitun, umpatontongmi dua passikolana \v 2 nakua: “Laokoa' lian itin sambali' tondokko. Saekoa' lian la ullambi'koa' mesa keledai lundara ditole', ta'pa dengan leleanna disakei. Bukai balayanna ammu baaia' sambali' mai. \v 3 Ianna dengan tau ungkuangkoa': ‘Maakari ammu bukaii?’ kuanni: ‘Naparallui Puangna, anna la napasule kale.’ ” \p \v 4 Mengkalao siami lian napolalan ullambi' keledai lundara ditole' dio luba'ba dio biring lalan. Nabukaimi balayanna. \v 5 Dengan pira-pira tau dio mekutana nakua: “Maakari ammu bukai itin keledaio?” \p \v 6 Natimba'mi susi mangka napakari'disanni Puang Yesus, napolalan napabeai. \v 7 Umbaami keledai lako Puang Yesus, anna ummalai bayu rui'na nalapikkianni anna mane sakeii Puang Yesus. \v 8 Buda tau umpakasalle Puang Yesus ummampa' bayu rui'na lako lalan, dengan toi ummala daun sitonda batang lako bela' anna ampa'i lako lalan la naolanna Puang Yesus. \v 9 Sipetamba-tambaammi to yolo anna to unturu'i nakua: \q1 “Dipakasalle sanganna Puang Allata'alla. \q1 Ditamba' to sae umpotendan sanganna Dewata,\f + \fr 11:9 \ft Mzm. 118:26.\f* \q1 \v 10 natamba' Puang Allata'alla kaparentaan la ombo' susi kaparentaanna neneta Daud. \q1 Dipakasalle sanganna Puang Allata'alla to yao angngenan matande.” \p \v 11 Saena Puang Yesus lako Yerusalem, tappa melolo tamami Banua Ada'na Puang Allata'alla anna paressa asanni tiku lao. Sapo la bongii, lu lakomi Betania sola sapulo dua passikolana. \s1 Puang Yesus untado mesa to' ara \r Mat. 21:18-19 \p \v 12 Masiangngi, mengkalao omi Puang Yesus sola sapulo dua passikolana. Umpelleinna tondok Betania, tadea'mi Puang Yesus. \v 13 Mambelapi anna ummitamo to' ara marumbo daunna. Napengkadappi'imi anna petua'i battu la denganda buana. Sapo' saei lako, anggaria daunna nalambi', tae' dengan buana annu innang tangngia opi attunna la kembua. \v 14 Nakuamo lako inde to' arae: “Ta'mo iko dengan la naande ma'rupa tau buamu sae lako-lakona.” Narangngi duka' passikolana tula'na. \s1 Puang Yesus urrambai lao to sibaluk-baluk illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla \r Mat. 21:12-13; Luk. 19:45-48; Yoh. 2:13-16 \p \v 15 Saei lako Yerusalem Puang Yesus sola passikolana, tarru' lakomi Banua Ada'na Puang Allata'alla. Ullambi'mi buda to sibaluk-baluk dio napasiolaan ma'tengko. Tappa narambaimi lao anna umbalintan mejana to untuka' doi' dio mai lembang senga'\f + \fr 11:15 \ft Doi' dio mai lembang senga' la dipasituka' doi' Yahudi, anu' manggi' doi' Yahudi dipopa'baya' sima tama Banua Ada'na Puang Allata'alla. Angganna muane to Yahudi moi torro lako lembang senga' sipato' umbaya' sima lako Banua Ada'na Puang Allata'alla.\f* sola ka'derana to umbaluk dangan-dangan. \v 16 Anna tae' untangga' to mambaa, ummola pa'rantean Banua Ada'na Puang Allata'alla. \v 17 Anna mane ma'pa'guru lako tau buda nakua: “Dengan tiuki' illalan Buku Maserona Puang Allata'alla kumua: \q1 ‘Banuangku la nangei angganna ma'rupa tau ma'sambayang’.\f + \fr 11:17 \ft Yes. 56:7.\f* \m Sapo mungeiria' iko ma'tengko.” \p \v 18 Tappana narangngi kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa kadadian iatoo, ma'mesami anna umpeang lalan la umpatei Puang Yesus annu nakapui'i ummitanna buda tau mangnga-mangnga urrangngi pepa'guruanna. \p \v 19 Marammoi, mengkalao omi sola passikolana umpellei Yerusalem. \s1 Mesa to' ara marekko' tandenganna sambayang siolaan kapangngoreanan \r Mat. 21:20-22 \p \v 20 Masiangngi, mebongngi'-bongngi' omi Puang Yesus sola passikolana mengkalao la sule lako Yerusalem. Ullambi'mi to' ara naita samai' marekko'mi sae rokko waka'na. \v 21 Nakilalai siami Petrus tula'na Puang Yesus samai' lako inde to' arae. Nakuamo: “O Tuangguru, petua'ri inde dio to' ara mutado samai'e marekko'mi.” \p \v 22 Natimba' Puang Yesus nakua: “Oreangkoa' Puang Allata'alla! \v 23 Aka' kupokadangkoa' sitonganna, benna-benna ma'kada lako inde tanetee nakua: ‘Tiangka'ko ammu tappa illalan tasik’, la mala tongan tiangka' tama, ke dengan kapangngoreanammu, anna tae' bata illalan penawammu. \v 24 Iamo too kupokadangkoa': aka mupelau ummolai sambayang siolaan kapangngoreanan, tae' mala tamutarima. \v 25 Ianna la ma'sambayangko anna dengan pa'di' penawammu lako tau senga', garri'ianni yolo kasalaanna ammu mane ma'sambayang, anna malara nagarri'iangko duka' kasalaammu Ambemu yao suruga.” [ \v 26 Sapo' maka' tae'ko unggarri'i kasalaanna padammu, tae'ko duka' nagarri'ian kasalaammu Ambemu yao suruga.] \s1 Pekutananna to morai la umpaalinni kasalaan Puang Yesus \r Mat. 21:23-27; Luk. 20:1-8 \p \v 27 Sae omi Puang Yesus sola passikolana lako Yerusalem. Inde anna menono'mo illalan pa'rantean Banua Ada'na Puang Allata'allae saemi pira-pira kapala imam anna to untarru' issinna sura'na Musa sola perepi'na to Yahudi umpellambi'i. \v 28 Mekutanami nakua: “Kakuasaan aka mupake umpogau' inde mai kara-karae anna benna umbeengko?” \p \v 29 Natimba' nakua: “La kukutanaikoa' duka' ianna mutimba' pekutanangku kutulasangkoa' duka' benna umbenganna' kakuasaan. \v 30 Benna umbengan kakuasaan Yohanes mantedok? Puang Allata'allaraka, ma'rupa tauraka? Timba'na'!” \p \v 31 Sipantula'-tula'mi nakua: “Ianna takuaa': ‘Puang Allata'alla,’ la nakuangkia': ‘Maakari anna tae' muorean?’ \v 32 Sapo' tae' dengan leleanna la takua: ‘Kakuasaanna ma'rupa tau.’ ” Ia nangei ma'pikki' susi annu marea' lako tau buda annu' inde Yohanes-e naangga' tau mesa nabi. \p \v 33 Napolalan anggami nakua mentimba': “Tae' kiissanan.” \p Nakuamo Puang Yesus: “Ianna susi too, tae'koa' duka' la kutulasan benna umbeenna' kakuasaan kupolalan umpogau' inde mai kara-karae.” \c 12 \s1 To untumpu pala' Puang Yesus dipasirapan to untesan bela' anggur \r Mat. 21:33-46; Luk. 20:9-19 \p \v 1 Mangkai too, umpalanda'mi pa'rapanan Puang Yesus lako kapala imam sola to untarru' issinna Musa anna perepi'na to Yahudi nakua: “Pissan attu dengan mesa tau ma'bela' anna tananni anggur anna mane balai tiku lao. Umbo'bokmi batu pallullusan bua anggur, anna mane umpake'de' lempo batu la nangei to mangngampa. Mangka asanni, napa'petesanammi anna mengkalao lako angngenan mambela. \v 2 Nalambi'i attunna matua bua anggur, ussuami sabua'na lao ummalanni tawana lako to mantesanna. \v 3 Sapo saei lako, nasakkaria, anna tambak pusoi, anna mane suai sule ma'pala' lo'bang. \v 4 Ussua pole omi sabua' senga'na, sapo saei lako nakambei duka' to mantesan napolalan balala ulunna, anna mane pakasiri'-siri'i. \v 5 Ussua pole omi sabua' senga'na, sapo' saei lako napateimia pole'. Anna budapa sabua' senga'na napasusi, dengan nakambei, dengan napatei. \v 6 Lambisan anakna mandami torro, to napakamaya. Katampakanna ussua pissan inde anaknae, annu nakua: ‘Innang la ungkalaya' anakku.’ Sapo' saei lako inde anakke, \v 7 sipantula'-tula'mi to mantesan nakua: ‘Iamo te to la ummala ewananna to matuannae, anta pateii anna kita ummampui inde bela'nae.’ \v 8 Nasakkami anna pateii, anna mane tibei lako biring bela'.” \p \v 9 Mangkai untetteran pa'rapanan Puang Yesus, nakuamo: “Akamo la napogau' inde puangna bela'e? La laomi umpatei to mantesanna anna umpa'petesanan pole bela'na lako tau senga'. \v 10 Ta'raka dengan mubaca illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘Batu pantibeanna tukan, \q2 diala dipobatu lentong. \q1 \v 11 Kara-kara iatoo dadi situru' pa'kuanna Dewata, \q2 anna mangnga-mangngaki' ummitai.’ ”\f + \fr 12:11 \ft Mzm. 118:22-23.\f* \p \v 12 Sapo' inde anna issanammi perepi'na to Yahudi kumua kalena napatu kadanna Puang Yesus ummolai pa'rapananne, umpeangmi lalan la ussakka Puang Yesus. Sapo' marea' lako tau buda napolalan napellei babangmo lao. \s1 Perepi'na to Yahudi umpekutanaan pa'bayasan sima lako Puang Yesus la naola umpaalinni kasalaan \r Mat. 22:15-22; Luk. 20:20-26 \p \v 13 Mangkai too, ussuami pira-pira to Farisi sola to unturu' Herodes inde mai perepi'na to Yahudie lao ungkutanai Puang Yesus, annu la napaalinni kasalaan. \v 14 Lao tongammi umpellambi'i Puang Yesus anna kuanni: “O Tuangguru, kiissanan kumua to maloloko anna tae' dengan tau mukarea', umpapada-padako tau, anna simuundu' lollong untetteran lalan-lalan situru'na pa'kuanna Puang Allata'alla.” Anna mane mekutana nakua: “Situru' atoran alukta, malarika tau umbaya' sima lako tomaraya dio Roma, ta'raka? Manggi'rika kibaya', ta'raka?”\f + \fr 12:14 \ft Yolona tomaraya Roma umparenta buda lembang dio biring Tasik Ma'tangngaan sae lako Yudea.\f* \p \v 15 Sapo' naissanan Puang Yesus akkalanna napolalan ma'kada nakua: “Maakaria' ammu lilinganna' tangnga'? Beenna' mesa dinar angku petua'i!” \v 16 Nabengammi. Mekutanami Puang Yesus nakua: “Benna kerupa anna kesanga dio?” \p Natimba'mi nakua: “Rupanna anna sanganna tomaraya Roma.” \p \v 17 Nakuamo Puang Yesus: “Ianna susi too, bengannia' tomaraya la sipato'na lu lako, ammu bengannia' duka' Puang Allata'alla la sipato'na lu lako.” \p Mangnga-mangnga asan urrangngii. \s1 Puang Yesus umpasala to Saduki annu tae' ummorean katuoanna sule to mate \r Mat. 22:23-33; Luk. 20:27-40 \p \v 18 Mangkai too, saemi pira-pira to Saduki to tae' ummorean katuoanna sule to mate umpellambi'i Puang Yesus anna mekutana nakua: \v 19 “O Tuangguru, mangkamikia' naukisan Musa nakua: ‘Ianna dengan baine bonno' muanena anna tae' dengan anak nasibalii, la napobaine siami sirondongna muanena, indana puppu' pembatisanna.’ \v 20 Dadi umba ia nakua ke dengan susi indee: Pissan attu dengan pitu tau ma'sirondong. Kebainemi pa'bunga' sapo' tae' dengan anak nasibalii bainena anna bonno'mo. \v 21 Napobainemi siruntunna sapo' tae' duka' dengan anak nasibalii anna bonno'mo. Susi siami duka' sirondongna katallunna, tae' dengan anak nasibalii anna bonno'mo. \v 22 Nakua liumo tee, lambisan inde pitu to ma'sirondongnge mangka asan umpobaine inde bainee sapo tae' asan dengan anak nasibalii. Katampakanna bonno' duka' inde bainee. \v 23 Dadi ianna nalambi'mo attu katuoanna sule to mate anna tuo asammo sule, bennannamo inde pitu to ma'sirondong la tarru' napomuane inde bainee annu mangka asammi napomuane?” \p \v 24 Natimba' Puang Yesus nakua: “Pusa tongan-tongangkoa', annu tae'koa' umpekalambanan battakadanna sola kakuasaanna Puang Allata'alla. \v 25 Annu ianna tuomo sule to mate, ta'mo dengan to sipobaine battu to sipomuane sapo' susimi katuoanna malaeka' yao suruga katuoanna ma'rupa tau. \p \v 26 Anna ianna katuoannara sule to mate mupekutanaan, ta'raka dengan mubaca illalan sura'na Musa tulasanna api ma'lana-lana illalan to' kurra ma'duri nangei ombo' battakadanna Puang Allata'alla lako Musa nakua: ‘Kaomo Dewatanna Abraham, Dewatanna Ishak, anna Dewatanna Yakub?’\f + \fr 12:26 \fq Kaomo Dewatanna Abraham, Dewatanna Ishak, anna Dewatanna Yakub. \ft Masaemo mangkanna bonno' Abraham, Ishak, anna Yakub anna mane lemba' inde battakadae. Kalembasanna inde to tallue tuo liu dio olona Puang Allata'alla annu tangngia to mate umpenombai Puang Allata'alla sapo to tuo, anna la napatuo sule batang kalena ke nalambi'mi attunna dipatuo sule to mate.\f* \p \v 27 Dadi tangngia Dewatanna to mate sapo' Dewatanna to tuo. Pusa tongan-tongangkoa'.” \s1 Parenta randan ma'tandalangnganan \r Mat. 22:34-40; Luk. 10:25-28 \p \v 28 Inde anna marassan sipantula' Puang Yesus anna to Sadukie, dengan to untarru' issinna sura'na Musa sae umpengkadappi'i napolalan narangngi anna naissanan kumua tonganna asan pentimba'na Puang Yesus lako. Mekutanami lako Puang Yesus nakua: “Mentu'na parenta, umbanna randan ma'tandalangnganan?” \p \v 29 Natimba'mi nakua: “Parenta randan ma'tandalangnganan iamo: ‘O to Israel, perangngia'i, angga mesa Dewatanta iamo Puang Allata'alla. \v 30 La sangkalebu penawammu ungkamasei Puang Allata'alla Dewatammu anna sangkalebu pikki'mu sola angganna kamatoroammu.’ \v 31 Anna kaduanna iamo: ‘Kamaseikoa' padammu ma'rupa tau susi ungkamasei kalemu.’ Iamo te dua to'na parentae, ta'mo dengan tanda langnganna pole.” \p \v 32 Nakuamo inde to untarru' issinna sura'na Musae: “Manassa tula'mu Tuangguru, angga mesa Dewata anna ta'mo dengan senga'na. \v 33 Innang la sangkalebu ia penawanna ma'rupa tau ungkamasei Puang Allata'alla, anna sangkalebu pikki'na sola sangkalebu kamatoroanna, anna ungkamasei padanna susi ungkamasei kalena. Kara-kara ia tee marru untodon pantunuan sola angganna bua pemala' senga' langngan Puang Allata'alla.” \p \v 34 Tappana narangngi Puang Yesus mapia pentimba'na, nakuammi: “La tama kalemoko kaparentaanna Puang Allata'alla.” \p Mangkanna too ta'mo dengan tau barani mekutana pole lako Puang Yesus. \s1 To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla pissan napoampo Daud pissan napodewata \r Mat. 22:41-46; Luk. 20:41-44 \p \v 35 Marassanni ma'pa'guru Puang Yesus dio Banua Ada'na Puang Allata'alla, mekutanami lako tau buda nakua: “Maakari anna nakua to untarru' issinna sura'na Musa: ‘Peampoanna tomaraya Daud To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'?’ \v 36 Annu melolo Daud ma'kada naparunduk Penawa Masero nakua: \q1 ‘Mangka ma'kada Puang Allata'alla lako Puangku nakua: \q2 Okko'ko dio tandai kanangku \q1 angku lukkoangko angganna ewalimmu dio tingngayomu.’\f + \fr 12:36 \ft Mzm. 110:1.\f* \p \v 37 Dadi ianna mekapuang tomaraya Daud lako To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', umbamo nakua anna la dikua pole omo peampoanna tomaraya Daud?” \p Masannang asan tau buda urrangngi tula'na Puang Yesus. \s1 Puang Yesus umpakilala tau buda indana papusai to untarru' issinna sura'na Musa \r Mat. 23:5-7; Luk. 20:45-47 \p \v 38 Ma'pa'gurumi Puang Yesus nakua: “Katangkinnikoa' to untarru' issinna sura'na Musa, to angga naporai ma'bayu rui' leen lako lalan anna naporai napa'tabe'i tau tama pasa'. \v 39 Ianna tama pa'sambayangan manggi'mi ma'loko dio tingngayo, ianna ullomba sara' manggi'mi la ma'loko yaya pengnguluan. \v 40 Siumpakena baine balu napolalan sae lako banuanna naalai. Sinaangga'i umpakalando sambayangna la naola umbuni kakadakeanna lako tau. Tau susi too innang la untarima pandarraan mabanda'.” \s1 Bua pemala'na mesa baine balu keangga' dio tingngayona Puang Allata'alla \r Luk. 21:1-4 \p \v 41 Dengan pissan attu ummokko' Puang Yesus untingngayo patti pemalasan illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla, umpetua' to umpatama bua pemala'na. Saemi pira-pira tomakaka umbaa buda doi' anna patamai. \v 42 Saemi duka' mesa baine balu, mase-mase polepi umbaa dua doi' bassi, randan wiring rokko anna patamai. \p \v 43 Untambaimi passikolana anna kuanni: “Kupokadangkoa' sitonganna, angganna to umpatama bua pemala'na, indemo dio baine balu mase-masee randan buda. \v 44 Annu napebeen asammi ia diona kalena, moika anna anggamo la napokatuoan. Sapo inde lako tomakakae sangngi' urrimbengngi ewananna napebeen.” \c 13 \s1 Banua Ada'na Puang Allata'alla la diroppokan anna pa'parandukanna kamasussaan \r Mat. 24:1-14; Luk. 21:5-19 \p \v 1 Suunni Puang Yesus illalan mai Banua Ada'na Puang Allata'alla, ma'kadami mesa passikolana nakua: “O Tuangguru, petua'ri inde dio rinding batue, tae' dengan pada matoto', anna tae' dengan la nasusian malekena inde banuae.” \p \v 2 Natimba' Puang Yesus nakua: “Itin lako banua maleke muitao, pissan attu la diroppokan napolalan ta'mo dengan batu la tipatodo' yao batu senga'.” \p \v 3 Lu langngammi Tanete Zaitun Puang Yesus anna ummokko' mentungngu lian Banua Ada'na Puang Allata'alla. Saemi Petrus, Yakobus, Yohanes, sola Andreas anna mekutana nakua: \v 4 “O Tuangguru, pokadangkan piran attunna la dadi, anna aka la tandana ke nalambi'mi attunna la diroppokan.” \p \v 5 Sapo' ma'kada Puang Yesus nakua: “Matangkingkoa' indana papusakoa' tau. \v 6 Annu la buda tau sae umposanga sangangku nakua: ‘Kaomo To dibassei bayu-bayu ma'pasalama'.’ Anna la buda tau ummoreanni. \v 7 Ianna urrangngikoa' karebana to sibundu'-bundu', daua' marea' annu innang la dadi susi sapo' tangngiapi katallananna lino. \v 8 Annu la sibundu'-bundu' tau sipa'barean tondok-ma'tondok, anna kaparentaan la sibundu' kaparentaan senga'. Umba-umba angngenan la nangei dadi lino' kamai anna la kendek karorian. Sapo angganna te maie mane pa'parandukanna kamaparrisan sirapan baine la keanak mane nasa'ding. \p \v 9 Sapo' la matangkingkoa' annu la disorongangkoa' rokko lisu pala'na pa'bisara alukna to Yahudi anna la dikambeikoa' illalan banua pa'sambayangan. Ammu mane dibaa lako tingngayona to ma'parenta annu muturu'na'. Attu iamo too la nangei dengan palliwangammua' untetteranna' lako. \v 10 Annu innang la dipalanda' yolo Kareba Kadoresan sae lako lili'na lino anna mane tallan lino. \v 11 Ianna disorongangkoa' rokko lisu pala'na pa'bisara, daua' mausa' kumua aka la mupokada, annu inde la mupokadannae tangngia situru' pikki'mu, sapo' la naparundukkoa' Penawa Masero attu iatoo. \p \v 12 Anna la dengan attunna, to ma'sirondong la umpopepatei sirondongna, susi siami duka' ambe lako anakna. La umbali to matuanna anak lambisan napatei. \v 13 La nakabassikoa' angganna tau annu muturu'na'. Sapo benna-benna mentoe manda' mengnganti matoto' illalan kapangngoreananna sae lako kasuppikanna la dipasalama'.” \s1 Puang Yesus umpokada kamaparrisan la dadi ke dako' \r Mat. 24:15-28; Luk. 21:20-24 \p \v 14 “La ummitakoa' ‘to nakabassi Puang Allata'alla to la untumang Banua Ada'na Puang Allata'alla la disayangngi’ ke'de' illalan angngenan tasipato'na la nangei.\f + \fr 13:14 \ft Kada \fq to nakabassi Puang Allata'alla to la untumang Banua Ada'na Puang Allata'alla la disayangngi \ft naala illalan mai sura'na Daniel 9:27, 11:31, 12:11. Kada iatee umpatu to la umpenombai dewata senga' illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla. \fq Angngenan tasipato'na la nangei \ft iamo angngenan randan masero illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla.\f* (La napengkalesoi manappa angganna to umbacai aka kalembasanna.) Attu iatoo angganna to dio Yudea la sirri' langngan tanete annu' la dipatei. \v 15 To sirupang illaan salian ta'mo la tama banua ummala porewana, \v 16 anna to sirupang dio bela' ta'mo la sule lako banuanna ummala pakeanna. \v 17 Masussa tongan-tongan to manambuk anna to ma'pasusu attu iatoo. \v 18 Pa'sambayangkoa' anna malara inde kadadianne tae' sipatu palauran. \v 19 Annu attu iatoo la kendek kamaparrisan, ta'pa dengan nasusian mengkalao dio mai ungkombong lino Puang Allata'alla sae lako temo, anna ta'mo dengan la dadi pole susinna. \v 20 Kela tae' napokon attunna Puang Allata'alla, ta'mo dengan la tuo ma'rupa tau. Sapo' umpessaileipi to napile, napolalan napokon attunna. \p \v 21 Susi toi duka', ianna dengan tau ungkuangkoa': ‘Indemi To nabassei bayu-bayu Puang Allata'allae,’ battu nakua: ‘Diomio;’ Daua' perangngii! \v 22 Annu la dengan tau ussanga kalena To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla anna to ussanga kalena nabi. La dengan duka' tanda memangnga-mangnga napadadi, annu morai la umpapusa to napile Puang Allata'alla. \v 23 Dadi kutimangkoa' kupokadaan ammu issanni mukatangkinni.” \s1 Kasaeanna Anak Mentolino \r Mat. 24:29-36; Luk. 21:25-33 \p \v 24 “Mangkanna kamaparrisan, \q1 ‘pi'demi mata allo, \q2 ta'mo la pangngarrang bulan, \q1 \v 25 anna la sironno'-ronnosan bentoen yao mai langi', \q2 napolalan ta'mo menggalattuan issinna langi'.’\f + \fr 13:25 \ft Yes. 13:10, 34:4.\f* \p \v 26 Attu iatoo, la naita tau Anak Mentolino turun yao mai langi' illalan gaun sitonda kakuasaan anna kamatandeanna. \v 27 Anna la ussua malaeka'na urrempun ma'rupa tau to mangka napile mengkalao illalan inde linoe sae lako randanna langi'. \p \v 28 Mala diala tandengan kayu ara: ianna kentarukmo anna mukku'mo daunna muissanammia' kumua la kulla'mi allo. \v 29 Ianna ummitamokoa' kamaparrisan kendek susi mangka kupokadangkoa', muissanammi kumua la sae kalemi Anak Mentolino. \v 30 Kupokadangkoa' sitonganna, ta'pa la pa'de rupa tau lapik temo anna lemba'mo inde kara-karae. \v 31 Langi' anna lino la pa'de, sapo' battakadangku la da'da' sae lako-lakona. \p \v 32 Sitonganna tae' dengan tau ummissananni attunna, moi malaeka' yao suruga, moi Anakna Puang Allata'alla, angga Ambeku ummissananni. \v 33 Matangkin tongan-tongangkoa' annu tae' muissanan attunna. \v 34 Annu sirapan mesa to ma'banua la mengkalao untampe banuanna. Pantan umbengammi passanan sabua'na anna tawanni karangan, anna mane ma'pakari'di' lako to undagai ba'ba kumua la matangkin tongan-tongan. \v 35-36 Iamo too la matangkingkoa' indana lambi'ko mamma' to ma'banua ke tokke'i sae. Annu tae' muissanan attu kasaeanna: marammorika, tangngarika bongi, monirika manuk, battu mebongngi'ri. \v 37 Inde tula'ku lako kalemua'e kutula' duka' lako angganna tau kukua: ‘Matangkingkoa'!’ ” \c 14 \s1 Perepi'na to Yahudi umpeang lalan la umpatei Puang Yesus \r Mat. 26:1-5; Luk. 22:1-2; Yoh. 11:45-53 \p \v 1 La dua bongipi anna lambi'mo attunna dipakaroa' allo kamai disanga Paskah anna allo kamai disanga Roti Tae' Diboloi Ragi.\f + \fr 14:1 \fk allo kamai disanga Paskah anna allo kamai disanga Roti Tae' Diboloi Ragi: \ft Iamo allo nangei umpengkilalai attu nangei mallai to Israel dio mai kasabuasan.\f* Umpeangmi lalan kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa la ussakka buni Puang Yesus la napatei. \v 2 Sapo' nakua: “Tae' la dipasipatui allo kamai indana marukka tau.” \s1 Puang Yesus nabolloi minna'-minna' masulli' mesa baine \r Mat. 26:6-13; Yoh. 12:1-8 \p \v 3 Diomi Betania Puang Yesus illalan banuanna Simon to dolengan yolona. Marassanni ummande, saemi mesa baine umbaa buli-buli batu kaissi minna'-minna' disanga minnak narwastu simasulli' allinna. Umpoloimi ulu buli-bulinna, anna umbolloi ulunna Puang Yesus. \v 4 Dengan pira-pira tau surrak buana ummitai, napolalan sipantula'-tula' nakua: “Maakari anna dikaleang-leangngi itin minna'-minna' masulli'o? \v 5 Itin minna'-minna'o mala dibaluk umbai la la'bi tallu ratu' dinar anna ditawaian to mase-mase.”\f + \fr 14:5 \ft Mesa dinar pada sarona mesa tau sangngallo.\f* Anna mane ungkeara'i inde bainee. \p \v 6 Sapo' nakua Puang Yesus: “Pabeaii. Maakaria' ammu keara'i? Annu inde bainee umpogau' kamapiaan lako kaleku. \v 7 Annu sisola liukoa' ia to mase-mase, anna ikoa' pawa ungkamaseii ke sia dengan dio penawammu la umpamoloii. Sapo kaleku, tae'kia' la sola liu. \v 8 Inde bainee, nakarangmi ia la malanna napogau', annu umminnakkimi batang kaleku la pa'patokanna ke dilamummo'. \v 9 Kupokadangkoa' sitonganna: umba-umba dingei umpalanda' Kareba Kadoresan, iamo duka' dingei untula'i gau'na annu la diola umpengkilalaii.” \s1 Yudas umpeang lalan la umpa'perososan Puang Yesus lako kapala imam \p \v 10 Dengan mesa to nakala' bilanganna sapulo dua passikolana Puang Yesus disanga Yudas Iskariot lao umpellambi'i kapala imam la umpa'perososan Puang Yesus. \v 11 Dore' asammi urrangngii anna ma'dandi la umbenganni doi'. Umpeang liumi attu maliwang Yudas la nangei umpa'perososanni. \s1 Puang Yesus sola passikolana ummande nande Paskah \r Mat. 26:17-25; Luk. 22:7-14, 21-23; Yoh. 13:21-30 \p \v 12 Inde anna diparandukmo umpakaroa' allo kamai disanga Roti Tae' Diboloi Ragie iamo allo sidingei untunu domba Paskah, mekutanami passikolana Puang Yesus lako nakua: “Umbanna angngenan muporai la kingei umpatokangko nande Paskah?” \p \v 13 Ussuami dua passikolana anna pakari'di'i nakua: “Laomokoa' lako Yerusalem, dengan muane la mulambi' umbaa busso kaissi wai. Ula'mia' too, \v 14 sae lako banua nangei torro ammu kuanni to ma'banua dio, mepasan Tuanggurungki kumua umbanna salanta' banuammu mupatokanni la nangei ummande nande Paskah sola passikolana. \v 15 La napaitaikoa' mesa angngenan kalua' tanda langngan annu mangkami napatoka. Iamo la mungeia' umpatokangki' nande Paskah.” \p \v 16 Mengkalaomi inde dua passikolae. Saei lako Yerusalem, nalambi' tongammi susi napokada Puang Yesus. Umpatokami nande Paskah. \p \v 17 Bongii, saemi Puang Yesus sola sapulo dua passikolana. \v 18 Marassanni ummande, nakuamo Puang Yesus: “Kupokadangkoa' sitonganna, dengangkoa' mesa la umpa'perososanna', iamo to kusolaan ummande temo.” \p \v 19 Masussa asammi penawanna anna mane sibala'-bala' mekutana nakua: “Tangngia mammoka kao, Tuangguru?” \p \v 20 Natimba' nakua: “Sala' bennammua' inde to sapulo duakoa'e, to kusolaan ummoton roti rokko mesa pindan. \v 21 Innang la mate ia Anak Mentolino situru' issinna Buku Masero, sapo la sanggang to umpa'perososanni. Mala pissan ia kela ta'mo didadian.” \s1 Pa'tosaean sanda masero \r Mat. 26:26-30; Luk. 22:15-20; 1Kor. 11:23-25 \p \v 22 Marassanni ummande Puang Yesus sola passikolana ummalami roti anna ma'kurru' sumanga', anna mane piak-piakki nabeen lako passikolana napasiolaan ma'kada nakua: “Alai ammu andei, iamo te batang kalekue.” \p \v 23 Mangkaii, ummalami irusan anna ma'kurru' sumanga' anna mane beenni lako passikolana. Naalami anna sibala'-bala'i nairu'. \v 24 Nakuamo Puang Yesus: “Iamo te rarakue la umpomanassa pa'dandinna Puang Allata'alla, la dipato'do umpasalama' buda tau. \v 25 Annu kupokadangkoa' sitonganna, ta'mo' dengan la ummiru' pole anggur sae lako nalambi' attungku ummiru' anggur bakaru illalan kaparentaanna Puang Allata'alla.” \p \v 26 Mangkai too, ummoyongmi mesa penanian umpakasalle Puang Allata'alla anna mane mengkalao langngan Tanete Zaitun. \s1 Petrus la untelang Puang Yesus \r Mat. 26:31-35; Luk. 22:31-34; Yoh. 13:36-38 \p \v 27 Ma'kada Puang Yesus lako passikolana nakua: “Kutulasangkoa' sitonganna, la le'ba asangkoa' ussipelle-pelleina'. Annu dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘La kupatei to ma'kambi' \q2 napolalan tisembu' dombana.’\f + \fr 14:27 \ft Za. 13:7.\f* \m \v 28 Sapo' ianna tuomo' sule, la kuyoloanammokoa' lako Galilea.” \p \v 29 Tappa ma'kada Petrus nakua: “Moi la le'ba asan solaku, tae'nakkao la le'ba.” \p \v 30 Natimba' Puang Yesus nakua: “Kupokadangko sitonganna, ta'pa moni manuk kapenduanna mani bongi anna pentallummo' mutelang.” \p \v 31 Sapo tuttuan napemandui Petrus nakua: “Moi la dipateiki' sola, innang tae' dengan leleangku la untelangko!” Susi asammi duka' tula'na solana Petrus. \s1 Puang Yesus ma'sambayang dio Getsemani \r Mat. 26:36-46; Luk. 22:39-46 \p \v 32 Saei lako mesa angngenan disanga Getsemani, ma'kadami Puang Yesus lako passikolana nakua: “Okko'mokoa' te indee angku laopa ma'sambayang.” \p \v 33 Umbawaimi Petrus sola Yakobus anna Yohanes ussolanni. Naparandukmi magara' Puang Yesus anna masussa penawanna. \v 34 Nakuamo: “Masussa tongan-tongan penawangku temo, kupolalan susimo to la bonno' kusa'ding. Torromokoa' te indee, sapo la matangkingkoa'.” \p \v 35 Memberomi titti' anna malimuntu' dio litak anna ma'sambayang kumua kenamala tae' ummolai kamasussaan iatoo. \v 36 Nakua: “O Ambeku, tae' dengan aka tala mala dadi ke mukua. Pasikambelamo' kamasussaan kutingngayo temo, sapo' tangngia pa'kuangku la dadi, sangngadinna pa'kuammu.” \p \v 37 Mangkai ma'sambayang, sulemi lako passikolana sapo mamma' asan tallui nalambi'. Nakuamo lako Petrus: “O Simon, mamma'rokoka ikoa'? Ta'raka mutaro daga moi satettekmo? \v 38 Matangkingkoa' ammu ma'sambayang indana taloikoa' passudian umpogau' kasalaan. Innang morai ia penawa la ma'gau' mapia, sapo malamma batang kalemua'.” \p \v 39 Anna mane mengkalao pole lao ma'sambayang, susi siami sambayangna angngena'. \v 40 Sulei kapenduanna mamma' pole omi passikolana nalambi', annu nataloi sigalimi matanna. Ta' babangmo naissanan aka la nakua lako Puang Yesus. \p \v 41 Sulei kapentallunna lao ma'sambayang, nakuamo lako passikolana: “Mamma' liu siapokoka ikoa'? Siruamia'. Nalambi'mi attunna la ummitakoa' Anak Mentolino la dipalessu' rokko lisu pala'na to kasalaan. \v 42 Millikmokoa' anta lao untammui to la umpa'perososanna' annu madappi'mi.” \s1 Puang Yesus disakka \r Mat. 26:47-56; Luk. 22:47-53; Yoh. 18:1-11 \p \v 43 Marassampi mantula' Puang Yesus anna saemo Yudas, mesa to nakala' sapulo dua passikolana, ussolaan buda tau umbaa pa'dang sola bose nasua kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa anna perepi'na to Yahudi. \v 44 Innang mangkami napokada to umpa'perososanni lako to nasolaan sae nakua: “Iamo to kuudung, iamo too. Sakkamia' too ammu baai lao, sapo dagai manappai.” \p \v 45 Saei lako tappa umpellambi'imi Puang Yesus anna ma'kada nakua: “O Tuangguru!” anna mane udungngi. \v 46 Sasaean siami to nasolaan Yudas ussakkai. \v 47 Dengan mesa passikolana umbonok pa'dangna anna umbatta sabua'na Pongkena Imam, napolalan mallai talinganna. \v 48 Nakuamo Puang Yesus: “Musangarakka to kadakea', ammu umbaa pa'dang sola bose sae ussakkana'? \v 49 Kusanga sidio liuna' Banua Ada'na Puang Allata'alla ke allo ma'pa'guru illalan alla'-alla'mua', maakari anna tae'na' musakka. Sapo innang la diganna'i battakada tiuki' illalan Buku Masero.” \p \v 50 Sikakondong siami passikolana le'ba umpelleii. \v 51 Dengan mesa anak muane to nasolaan Puang Yesus angga sambu' illalan kalena, ambo' la nasakka duka' tau buda. \v 52 Sapo' ummalai sambu'na anna le'ba kumondong ma'kale-kale. \s1 Puang Yesus dio tingngayona Pa'bisara Alukna to Yahudi \r Mat. 26:57-68; Luk. 22:54-55, 63-71; Yoh. 18:12-14, 19-24 \p \v 53 Dibaami Puang Yesus lako Pongkena Imam. Ma'mesami dio angganna kapala imam anna perepi'na to Yahudi sola to untarru' issinna sura'na Musa. \v 54 Naula' manarangmi Petrus sae lako luba'ba banuanna Pongkena Imam anna ummokko' mendarang sola to daga. \p \v 55 Umpeangmi lalan kapala imam anna angganna pa'bisara alukna to Yahudi la umpatei Puang Yesus, sapo' tae' dengan lalan naita. \v 56 Buda tau pantan untula' kasa'bian tatongan, sapo' tae' tappa dengan siundu' kasa'bianna. \v 57 Pira-pira tau ke'de' umpokada kasa'bian tatongan nakua: \v 58 “Dengan kirangngi kadanna nakua: ‘La urroppokanna' Banua Ada'na Puang Allata'alla panggaraga ma'rupa tau angku pake'de' polei, angga la tallungngallo anna mangkamo, tangngia panggaraga ma'rupa tau.’ ” \v 59 Sapo' tae' asan dengan siundu' kadanna. \p \v 60 Ke'de' siami Pongkena Imam illalan alla'-alla'na tau kamban anna mekutana lako Puang Yesus nakua: “Ta'raka la mutimba' pa'tanda'na tau lako kalemu?” \p \v 61 Sapo' tontong mengkamma' Puang Yesus, napolalan mekutana pole Pongkena Imam nakua: “Ikomoka To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla, anakna To randan dipakasalle?” \p \v 62 Natimba'mi nakua: “Kaomo tee. La ummitakoa' Anak Mentolino ummokko' dio tandai kananna To randan kuasa anna la sae yao mai langi' illalan gaun.” \p \v 63 Ussesse' siami pakeanna Pongkena Imam\f + \fr 14:63 \ft ussesse' pakean: Iamo kabeasaanna to Yahudi sinapogau' ke urrangngi tau untelle Puang Allata'alla. Dadi, tula'na Puang Yesus naangga' Pongkena Imam untelle Puang Allata'alla.\f* anna ma'kada nakua: “Ta'mo parallu sa'bi \v 64 annu murangngimia' kadanna untelle Puang Allata'alla! Umba iko nakua diona penawammua'?” \p Nasituru'-turu'imi umpasala Puang Yesus anna la napabambanni sangka' dipatei. \p \v 65 Dengan pira-pira tau untikkuduii anna balu-baluii anna mane dangguru'i napasiolaan ma'kada nakua: “O nabi, muissanangka to undangguru'ko?” Anna sae duka' lako to daga undangguru' Puang Yesus. \s1 Petrus untelang Puang Yesus \r Mat. 26:69-75; Luk. 22:56-62; Yoh. 18:15-18, 25-27 \p \v 66 Attu iatoo diopi pa'rantean Petrus, saemi mesa baine sabua'na Pongkena Imam. \v 67 Tappana ungkamata Petrus menge mendarang, napengkawanannimi lindona anna ma'kada lako nakua: “Solanako duka' Yesus, iatoo to Nazaret-o.” \p \v 68 Sapo mantelang Petrus nakua: “Tae' kuissanan aka mupokada.” Anna mane le'ba' lako salianna bala, [moni siami manuk]. \p \v 69 Ummita polei Petrus inde bainee nakuamo lako to dio reen attu iatoo: “Inde taue manassa solana.” \p \v 70 Sapo' natelang pole Petrus. Tae' masae nakuamo to dio reen lako: “Manassa solanako, annu to Galileako duka'.” \p \v 71 Naparanduk pole' ma'pinda-pinda Petrus nakua: “Tae' tongan-tongan kuissanan itin to mutula'o.” \p \v 72 Moni siami manuk kapenduanna. Tappa ungkilalaimi tula'na Puang Yesus lako kalena Petrus nakua: “Ta'pa moni manuk kapenduanna, anna pentallummo' mutelang.” Ma'pase'gok-se'gok siami tumangi'. \c 15 \s1 Puang Yesus dio tingngayona Pilatus gubernur dio Yudea \r Mat. 27:1-2, 11-26; Luk. 23:1-5, 13-25; Yoh. 18:28-19:16 \p \v 1 Mebongngi'-bongngi'pi anna urrapa'mo kada pa'bisara alukna to Yahudi, iamo kapala imam sola perepi'na to Yahudi anna to untarru' issinna sura'na Musa. Umpungomi Puang Yesus anna baaii lako Pilatus. \v 2 Saei lako nakutanaimi nakua: “Ikomoka tomarayanna to Yahudi?” \p Natimba'mi nakua: “Ikomo melolo ungkuai.” \p \v 3 Budami pa'tanda'na kapala imam lako Puang Yesus natula' la naola umpaalinnii kalasalaan. \v 4 Mekutana polemi Pilatus nakua: “Tae' tappa'rokoka Iko la mentimba'? Perangngii, budami kadanna tau umpatampoiko kasalaan.” \p \v 5 Sapo' tae' dengan mentimba' Puang Yesus napolalan mangnga-mangnga babang Pilatus. \p \v 6 Ianna nalambi' omo allo kamai disanga Paskah, siurrappanan liu mesa to ditarungkun Pilatus situru' pelaunna tau buda. \v 7 Attu iatoo dengan mesa tau disanga Barabas ditarungkun sola pira-pira to papatean inde anna umbali to ma'parentae. \v 8 Saemi tau buda melau lako Pilatus kenamala urrappanan mesa to ditarungkun susi beasanna sinapalako. \v 9 Mekutanami Pilatus nakua: “La muporaika ke kurappananni inde tomarayammua'e?” \v 10 Annu innang naissanammi kumua ia sia nangei umbaa sae Yesus perepi'na to Yahudi annu mangungngu' lako. \p \v 11 Sapo' urrasi tau buda kapala imam anna pelaui kenamala Barabas dirappanan. \p \v 12 Mekutana pole omi lako tau buda nakua: “Ianna susi too, aka la kupogau' lako inde to musanga tomarayanna to Yahudie?” \p \v 13 Sipetamba-tambaammi nakua: “Pasokki lako kayu pantokesan!” \p \v 14 Ma'kadami Pilatus nakua: “Aka tappa' kasalaanna?” \p Sapo' tuttuan napemandui sipealo'-alosan nakua: “Pasokki lako kayu pantokesan!” \v 15 Urrappanammi Barabas la naola umpalosso' inawanna tau buda. Ussuami tantara undarra Puang Yesus anna mane pebenganni la dipasok lako kayu pantokesan. \s1 Puang Yesus natelle tantara \r Mat. 27:27-31; Yoh. 19:2-3 \p \v 16 Mangkai too, umbaami Puang Yesus tantara lako pa'rantean sinangei illalan banuanna gubernur anna untambai asan solana ma'mesa. \v 17 Napapakeimi bayu rui' mellolo pao rupanna susi bayunna tomaraya anna anananni balayan ma'duri silio songko'na tomaraya anna mane pasongko'i. \v 18 Mangkai napa'tabe'imi nakua: “Tabe' tomarayanna to Yahudi.” \v 19 Ummalami tangke kayu anna longa'i ulunna, anna mane tikkudui anna malimuntu' leen umpenombai kari'. \v 20 Mangkai natelle, naalaimi sule bayu rui'na anna papakei sule pakeanna. \s1 Puang Yesus didarra yao kayu pantokesan \r Mat. 27:27-44; Luk. 23:26, 33-43; Yoh. 19:2-3, 17-24 \p Anna mane dibaa suun Puang Yesus, la lao dipasok lako kayu pantokesan. \v 21 Ummolai lalan sitammumi mesa tau disanga Simon to Kirene, ambena Aleksander sola Rufus, mane sae dio mai tondok senga' la lu tama Yerusalem. Napassami la umpassan kayu pantokesanna Puang Yesus. \v 22 Umbaami Puang Yesus lako mesa angngenan disanga Golgota kalembasanna angngenanna karorak ulu. \v 23 Anna mane beenni anggur sirau mur sapo' tae' naaku.\f + \fr 15:23 \fq anggur sirau mur: \ft Iamo pakuli anna malara tae' ussa'dingan pa'darra.\f* \v 24 Napasokmi lako kayu pantokesan anna undii pakeanna la naola untawa-tawai. \v 25 Tettek kasera allo anna dipasok lako kayu pantokesan Puang Yesus. \v 26 Dengan pangnguki' yao tondonna la dingei ummissananni kasalaanna nakua: \sc Tomarayanna To Yahudi.\sc* \v 27 Dengan duka' dua to kadake nasimbaraan Puang Yesus dipasok lako kayu pantokesan, mesa dio tandai kananna anna mesa dio tandai kairinna. [ \v 28 Ganna' illalan issinna Buku Masero nakua: “La diangga' to kadake duka'.”] \p \v 29 Angganna to liu dio angngenan iatoo ummiling-iling asan anna untelle Puang Yesus nakua: “Kusanga la urroppokangko para' Banua Ada'na Puang Allata'alla ammu pake'de'i sule tallungngallo. \v 30 Turummoko yao mai kayu pantokesan, ammu rappanan kalemu.” \v 31 Susi toi duka' kapala imam anna to untarru' issinna sura'na Musa sipantula'-tula' ma'telle nakua: “Ianna tau senga'mo napasalama'mi. Sapo' ianna kalenamo ta'mo nabela napasalama'. \v 32 Ianna tonganna tomarayanna to Yahudi anna To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla, la turun yao mai kayu pantokesan temo anta itaia' sola taoreanni.” Sae duka' lako inde dua to nasimbaraan dipasok lako kayu pantokesanne untelle Puang Yesus. \s1 Kamateanna Puang Yesus \r Mat. 27:45-56; Luk. 23:44-49; Yoh. 19:28-30 \p \v 33 Tettek sapulo duai allo malillimmi padang illalan lili'na lembang iatoo sae lako tettek tallu karuen. \v 34 Tettek tallui karuen metambami Puang Yesus nakua: “Eloi eloi lama sabakhtani?” kalembasanna: O, Dewatangku, O, Dewatangku, maakari ammu tampena'? \p \v 35 Pira-pira to ke'de' dio angngenan iatoo urrangngii metamba sipantula'-tula' nakua: “Untambai nabi Elia.” \v 36 Dengammi mesa tau kumondong lao ummala bunga-bunga susi lumu' naoton tama anggur maissuk anna palekke'i lako roan anna padundui pudukna Puang Yesus la napairu', napasiolaan ma'kada nakua: “Anta ampaia' anta itai battu la sae tongarri Elia umpaturunni.” \p \v 37 Mealo'mi Puang Yesus anna mane kattu penawanna. \p \v 38 Sesse' siami sampin pesapa' illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla dio Yerusalem tipa'dua mengkalao yao sae rokko. \v 39 Inde anna ummitamo kamateanna Puang Yesus ponggawana tantarae, ma'kadami nakua: “Manassa Anakna tongan Puang Allata'alla inde taue.” Nakawanan tongan-tongan annu ke'de' dio tingngayona Puang Yesus attu iatoo. \p \v 40 Dengan duka' pira-pira baine umparandan mambelai, susinna Maria Magdalena, Salome, anna Maria indona Yakobus barinni' sola Yoses. \v 41 Inde mai bainee sangngin to unturu'mo Puang Yesus, anna to untarakannii anna sidiopa Galilea. Budapi baine senga' dio duka' reen, to ussolanni sae dio Yerusalem. \s1 Batang rabukna Puang Yesus dipatama lokko' \r Mat. 27:57-61; Luk. 23:50-56; Yoh. 19:38-42 \p \v 42 Attu iatoo allo pa'patokaan la ummampai allo katorroan anna la kuku' kalemo bongi. \v 43 Napengkabaranimi Yusuf to Arimatea, lao umpellambi'i Pilatus anna umpelau batang rabukna Puang Yesus. Inde Yusuf-e mesa to keangga' to nakala' duka' pa'bisara alukna to Yahudi anna masae allomo naola ummampai kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 44 Mangnga-mangnga Pilatus anna urrangngimo kareba kumua bonno'mi Puang Yesus. Untambaimi ponggawana tantara anna kutanaii battu la bonno' tongarri. \v 45 Inde anna urrangngimo kadanna ponggawana tantarae, umpabeaimi Yusuf ummala batang rabukna Puang Yesus. \v 46 Ummallimi sampin mabusa Yusuf, anna lao umpaturun batang rabukna Puang Yesus anna balunni. Mangkaii napatamami lokko' dio mesa tanete batu. Ullenggannimi mesa batu kamai natutu'ianni ba'bana. \v 47 Inde liangnge naita Maria Magdalena sola Maria indona Yoses. \c 16 \s1 Puang Yesus tuo sule dio mai alla'na to mate \r Mat. 28:1-10; Luk. 24:1-12; Yoh. 20:1-10 \p \v 1 Lessu'i allo katorroan ummallimi minna'-minna' bumanangnga' Maria Magdalena anna Maria indona Yakobus anna Salome la lao napabonangngian batang rabukna Puang Yesus tama lokko'. \v 2 Allo Minggui, mebongngi'-bongngi'mi mengkalao lako liang. \v 3 Ummolai lalan sipantula'-tula'mi nakua: “Bennamo la umberoiangki' batu tutu' lokko'?” \v 4 Sapo' la sae kalei lako liang, naitami innang tiberomi inde batu kamaie. \v 5 Tamami liang, ummitami mesa to mangngura ma'pakean mabusa ummokko' dio tandai kanan. Tikkedu' asammi anna mangnga-mangnga. \p \v 6 Sapo' ma'kada inde to mangngurae nakua: “Daua' tikkedu'! Kuissanan kumua umpeangkoa' Yesus to Nazaret, to mangka dipasok lako kayu pantokesan, sapo' ta'mo inde annu tuomi sule. Petua'i, indemi angngenannae. \v 7 Sapo laomokoa' ammu pokadanni Petrus sola passikola senga' kumua yolomi lako Galilea, la silambi' diokoa' susi mangka napokada lako kalemua'.” \p \v 8 Le'ba' siami sikakondong umpellei liang annu tikkedu' napolalan lumalla'-malla' marea' ummita kadadian iatoo. Tandana marea', tae' dengan napokada lako tau senga'. \s1 Puang Yesus umpa'paitaan kalena, anna ussua passikolana lao umpalanda' Kareba Kadoresan \p [ \v 9 Allo Minggui mebongngi' tuomi sule Puang Yesus. Bunga'-bunga'na umpa'paitaan kalena lako Maria Magdalena to mangka narambaian pitu setang illalan mai kalena. \v 10 Laomi umpaissanni angganna to siunturu' Puang Yesus annu' nakala'pi pa'barataan anna tae' liupa tipoli' wai matanna attu iatoo. \v 11 Sapo' tae' naorean kumua tuo sule Puang Yesus anna mangkamo umpa'paitaan kalena lako inde bainee. \p \v 12 Mangkai too, umpa'paitaan pole omi kalena ma'rupa senga' lako dua to unturu'i, attunna illalan kapenonosan la lu lako tondok senga'. \v 13 Ma'pasulemi inde dua taue anna lao untetteranni lako solana, sapo' tae' duka' naorean. \p \v 14 Katampakanna umpa'paitaan pole' kalena lako sapulo mesa passikolana anna marassan ummande. Ussassaimi passikolana annu tae' ummorean kadanna to mangka ummitai kumua tuo sule. \v 15 Nakuamo lako passikolana: “Laokoa' umpalanda' Kareba Kadoresan lako angganna ma'rupa tau sae lako tampakna lino. \v 16 Benna-benna mangngorean anna ditedok, la dipasalama'. Sapo' benna-benna tae' mangngorean, la unduppa pandarraan sae lako-lakona. \v 17 La susi inde tandana to mangngoreanne: mala la urrambai setang ummolai sangangku, mala mantula' illalan ma'rupa-rupa basa senga', \v 18 moi la ummanda'i ula' sola ummiru' rasun tae' la nasanggangngi, ianna urrumbu to masaki tae' mala tamalapu'.” \s1 Puang Yesus tiangka' langngan suruga \p \v 19 Mangkai mantula' lako passikolana, tiangka'mi langngan suruga anna ummokko' dio tandai kananna Puang Allata'alla. \v 20 Mengkalaomi passikolana umpalanda' Kareba Kadoresan lako angganna angngenan anna Puang Allata'alla umbenganni kuasa umpogau' tanda memangnga-mangnga napolalan nakawanan ma'rupa tau kumua angganna battakadanna Puang Allata'alla napalanda' tonganna asan.]