\id MAT - Matthew Mamasa Translation, West Sulawesi, Indonesia \h Matius \toc1 Kareba Kadoresan nauki' Matius \toc2 Matius \toc3 Mat. \mt2 Kareba Kadoresan nauki' \mt1 Matius \imt1 Pungngu' tannunna \ip Inde sura'e nauki' mesa passikolana Puang Yesus disanga Matius, untetteran Kareba Kadoresan kumua Puang Yesusmo To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama' to mangka nadandi Puang Allata'alla. Puang Yesus digente' “peampoanna tomaraya Daud” (1:1; 9:27; 12:23; 15:22; 20:30-31; 21:9, 15; 22:41-45). Nauki' toi duka' pengkaranganna Puang Yesus ungganna'i angganna kadanna Puang Allata'alla mangka napayolo lamban nabi (bacai: 1:22-23; 2:5-6, 15, 17-18, 23; 3:3; 4:14-16; 8:17; 12:17-21; 13:35; 21:4-5, 16; 26:31; 27:9-10). \ip Puang Yesus nadadian mesa to Yahudi anna kamai illalan alukna to Yahudi, sapo Kareba Kadoresan nabaa, battu' dikua kasalamasan, tae' angga umpatu lako to Yahudi, sangngadinna lu lako angganna ma'rupa tau illalan lino. \ip Illalan inde sura'e, pembuda-buda mantula' Puang Yesus kumua la ma'parentami Puang Allata'alla. Dengan toi duka' untetteran kalembasanna Pepa'guruanna Musa. \ip Dengan lima to'na tula'na Puang Yesus: (1) Pepatudu napalanda' Puang Yesus yao mesa tanete, untetteran la sipato'na napogau' to unturu' tongan Puang Allata'alla (5:1-7:29); (2) pepakari'di' lako passikolana la umpalako manappa pengkarangan nabeenni Puang Yesus (10:1-42); (3) pira-pira tandengan naoyong Puang Yesus la naola umpomakaleso kaparentaanna Puang Allata'alla (13:1-58); (4) pepatudu umba la nakua panggauanna to unturu' Puang Yesus (18:1-35); anna (5) allo ma'katampakanna anna kasaeanna Anak Mentolino (24:1-25:46). \iot Lesoanna issinna \io1 1. Rettenanna kabuttuanna Puang Yesus anna kadadianna (\ior 1:1-2:23\ior*) \io1 2. Pengkaranganna Yohanes to simantedok (\ior 3:1-12\ior*) \io1 3. Puang Yesus ditedok anna nasudi ponggawana setang (\ior 3:13-4:11\ior*) \io1 4. Pengkaranganna Puang Yesus dio Galilea (\ior 4:12-18:35\ior*) \io1 5. Penonosanna Puang Yesus mengkalao dio Galilea sae langngan Yerusalem (\ior 19:1-20:34\ior*) \io1 6. Katampakanna pengkaranganna Puang Yesus dio Yerusalem anna lako tondok sikadappi'na (\ior 21:1-27:66\ior*) \io1 7. Katuoanna sule Puang Yesus anna pa'pakari'di'na lako passikolana (\ior 28:1-20\ior*) \c 1 \s1 Rettenanna kabuttuanna Puang Yesus \r Luk. 3:23-38 \p \v 1 Kabuttuanna Yesus Kristus peampoanna tomaraya Daud, peampoanna Abraham, susi inde laoannae: \li1 \v 2 Keanak Abraham dadi Ishak, \li1 keanak Ishak dadi Yakub, \li1 keanak Yakub dadi Yehuda anna angganna sirondongna. \li1 \v 3 Keanak Yehuda dadi Peres anna Zerah nasibalii Tamar, \li1 keanak Peres dadi Hezron, \li1 keanak Hezron dadi Ram, \li1 \v 4 keanak Ram dadi Aminadab, \li1 keanak Aminadab dadi Nahason, \li1 keanak Nahason dadi Salmon, \li1 \v 5 keanak Salmon dadi Boas nasibalii Rahab, \li1 keanak Boas dadi Obed nasibalii Rut, \li1 keanak Obed dadi Isai, \li1 \v 6 keanak Isai dadi tomaraya Daud, \li1 keanak Daud dadi Salomo nasibalii ambo' bainena Uria, \li1 \v 7 keanak Salomo dadi Rehabeam, \li1 keanak Rehabeam dadi Abia, \li1 keanak Abia dadi Asa, \li1 \v 8 keanak Asa dadi Yosafat, \li1 keanak Yosafat dadi Yoram, \li1 keanak Yoram dadi Uzia, \li1 \v 9 keanak Uzia dadi Yotam, \li1 keanak Yotam dadi Ahas, \li1 keanak Ahas dadi Hizkia, \li1 \v 10 keanak Hizkia dadi Manasye, \li1 keanak Manasye dadi Amon, \li1 keanak Amon dadi Yosia, \li1 \v 11 keanak Yosia dadi Yekhonya anna angganna sirondongna. Attu iatoo dipali' to Israel lako Babel. \p \v 12 Mangkai pampalisan lako Babel, \li1 keanak Yekhonya dadi Sealtiel, \li1 keanak Sealtiel dadi Zerubabel, \li1 \v 13 keanak Zerubabel dadi Abihud, \li1 keanak Abihud dadi Elyakim, \li1 keanak Elyakim dadi Azor, \li1 \v 14 keanak Azor dadi Zadok, \li1 keanak Zadok dadi Akhim, \li1 keanak Akhim dadi Eliud, \li1 \v 15 keanak Eliud dadi Eleazar, \li1 keanak Eleazar dadi Matan, \li1 keanak Matan dadi Yakub, \li1 \v 16 keanak Yakub dadi Yusuf muanena Maria to undadian Puang Yesus to digente' Kristus battu' dikua To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'.\f + \fr 1:16 \fq To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama': \ft Illalan basa Yunani dikuaan Kristus, illalan basa Ibrani dikuaan Mesias.\f* \p \v 17 Dadi, mengkalao dio Abraham sae lako tomaraya Daud, sapulo appa' lapikna. Mengkalao dio Daud sae lako attunna pampalisan lako Babel, sapulo appa' lapikna. Anna mengkalao dio attunna pampalisan sae lako kadadianna Kristus sapulo appa' duka' lapikna. \s1 Kadadianna Puang Yesus \r Luk. 2:1-7 \p \v 18 Kadadianna Yesus Kristus, susi inde uleleannae: Maria indona, situmai Yusuf. Sapo ta'pa sidapo' anna manambukmo ura'na kakuasaanna Penawa Masero. \v 19 Inde Yusuf-e mesa to malolo, iamo nangei morai la kumassoro'. Sapo la napomatimmin annu moka la umpakasiri' tumainna lako tau kamban. \p \v 20 Inde anna penawa-nawaan liumi Yusuf la kumassoro'e, mangngimpi napellambi'i malaeka' nasua Dewata, ma'kada lako nakua: “O Yusuf peampoanna tomaraya Daud, dau marea' umpobaine Maria, annu itin anak natambukko ura'na kakuasaanna Penawa Masero. \v 21 La muane anakna anna la musangai Yesus\f + \fr 1:21 \fq Yesus: \ft Kalembasanna ‘Dewata ma'pasalama'.’\f* annu la umpasalama' petauanna dio mai kasalaanna.” \p \v 22 Ia nangei dadi susi anna malara lemba' battakadanna Puang Allata'alla napalanda' nabinna nakua: \v 23 “Patanannia' talinga, itin anak darao la manambuk, la muane anakna anna la disangai Imanuel.” Imanuel kalembasanna “Nasolaangkia' Puang Allata'alla”. \p \v 24 Millikki Yusuf, napogau' tongammi susi mangka natulasanni malaeka'na Dewata napolalan umpobaine Maria. \v 25 Sapo tae' dengan siballa'i sambu' sae lako dadi anakna, muane. Yusufmo ussangaii Yesus. \c 2 \s1 To untarru' penono'na bentoen lao umpenombai Puang Yesus \p \v 1 Inde anna dadimo Puang Yesus dio Betlehem dio lembangna Yudeae, attu iatoo tomaraya Herodes ma'parenta dio. Saemi dio Yerusalem pira-pira to untarru' penono'na bentoen lu yaya mai tandai kabuttuan allo. \v 2 Mekutanami nakua: “Umba nangei anak mane dadi, tomarayanna to Yahudi? Mangka kiita bentoenna yaya tandai kabuttuan allo\f + \fr 2:2 \fq kiita bentoenna yaya tandai kabuttuan allo: \ft Mala duka' ma'kalembasan: \fq mangka lemba' bentoenna kiita.\f*, iamo kingei saemo la umpenombaii.” \p \v 3 Naissananna tomaraya Herodes tula' iatoo, tikkedu'mi sola angganna issinna Yerusalem. \v 4 Urrempummi angganna kapala imam anna angganna to untarru' issinna sura'na Musa anna kutanaii kumua umba la nangei dadi To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'. \v 5 Natimba'mi nakua: “Dio tondok Betlehem illalan lembangna Yudea annu innang dengan battakadanna Puang Allata'alla nauki' mesa nabi nakua: \q1 \v 6 ‘O tondok Betlehem illalan lembangna Yehuda, tae'ko la mala dipa'barinni'i illalan alla'-alla'na tondok kamai illalan lembangna Yehuda. \q1 Annu iko la nangei buttu perepi' to la ungkambi' petauangku to Israel.’ ”\f + \fr 2:6 \ft Mi. 5:1.\f* \p \v 7 Mangkaii, untambai bunimi to untarru' penono'na bentoen Herodes anna kutanai manappai piran anna buttu itin bentoenno. \v 8 Mangkai nakutanai, nasuami lako Betlehem anna pakari'di'i nakua: “Laomokoa' umpeang manappa itin anakko, ianna mulambi'mo pakarebainakkao angku lao kao duka' umpenombaii.” \p \v 9-10 Mangkanna mantula' tomaraya mengkalaomi. Ummita omi bentoen mangka naita yaya tandai kabuttuan allo napolalan dore'. Nayoloanammi inde bentoenne anna torro yao sipatunna angngenan nangei inde anakke. \v 11 Tamami banua, ummitami inde anakke sola Maria indona. Malimuntu' asammi umpenombaii. Umbukaimi pa'pengngeanna anna umpebeen pa'petandona lako inde anakke iamo bulawan, lite kayu bumanangnga' disanga kemenyan, anna lite kayu senga' disanga mur. \v 12 Lalan senga'mo naola anna ma'pasulemo lako tondokna annu mangka napangngimpi napakari'di' Puang Allata'alla tae' la ma'pasule lako Herodes. \s1 Yusuf sarapui sirri' lako Mesir \p \v 13 Le'bai to untarru' penono'na bentoen, mangngimpimi Yusuf napellambi'i malaeka'na Dewata anna ma'kada nakua: “O Yusuf, millikko alai itin anak sola indonao ammu kondonganni lako Mesir annu la napeang Herodes napatei. La torrokoa' dio sae lako nalambi' attunna kupantula'i pole oko.” \p \v 14 Millik siami Yusuf anna ummala inde anak sola indonae anna mengkalao lako Mesir bongi ia siamo too. \v 15 Torromi dio sae lako bonno' Herodes. Kara-kara iatoo dadi anna malara lemba' battakadanna Puang Allata'alla napalanda' nabinna nakua: “Kutambai dio mai Mesir anakku.”\f + \fr 2:15 \ft Hos. 11:1.\f* \s1 Ana'-ana' dipatei dio Betlehem \p \v 16 Naissananna Herodes kumua napakenamia to untarru' penono'na bentoen, keara' siami. Napolalan umpopepatei angganna ana'-ana' muane illalan tondok Betlehem anna lako tondok sikadappi'na, mengkalao dio mane dadinna sae lako anak dua taun, napasipolean attu mangka narangngi napokada to untarru' penono'na bentoen. \v 17 Susimi tee napolalan lemba' battakadanna Dewata napalanda' nabi Yeremia nakua: \q1 \v 18 “Dirangngimi to umbating dio tondok Rama,\f + \fr 2:18 \fq tondok Rama: \ft Rama mesa tondok sikadappi' Yerusalem. Illalan taun 586 SM buda to Yahudi narempun to Babel la napali' lako Babel (Yer. 40:1). Attu iatoo sikaorron tau umbating dio Rama.\f* \q1 Rahel umbatingngi anakna\f + \fr 2:18 \fq Rahel: \ft Rahel iamo bainena Yakub battu' dikua indona Yusuf sola Benyamin napolalan direken indona to Yahudi. Rahel, umpatu “angganna baine to Yahudi dio Betlehem anna sikadappi'na umbatingngi anakna.”\f* \q1 anna moka dipakaranga \q1 annu pa'de asammi anakna.” \s1 Yusuf sarapui ma'pasule dio mai Mesir \p \v 19 Mangkai bonno' Herodes, mangngimpimi Yusuf dio Mesir napellambi'i malaeka'na Dewata anna ma'kada nakua: \v 20 “Millikko, baai itin anak sola Maria indonao ammu ma'pasulea' lako Israel, annu mangkami bonno' to la umpatei itin anakko.” \v 21 Millik siami Yusuf anna mengkalao lako Israel umbaa inde anak sola indonae. \v 22 Sapo marea' ma'pasule lako lembangna Yudea annu napelele kumua Arkhelaus ussonda Herodes ambena mentomaraya dio. Lu lakomi lembangna Galilea annu mangka napangngimpi napaturoi lalan Dewata. \v 23 Saei lako, matana diomi mesa tondok disanga Nazaret. Ia nangei dadi susi anna malara lemba' battakadanna Dewata untula' Anakna napalanda' nabinna nakua: “La digente' to Nazaret.” \c 3 \s1 Yohanes to simantedok \p \v 1 Masaei mangkanna, saemi Yohanes to simantedok dio padang alla' illalan lembangna Yudea anna parandukki umpalanda' kadanna Puang Allata'alla nakua: \v 2 “Mengkatoba'mokoa' annu madappi'mi kasaeanna kaparentaanna Puang Allata'alla.” \v 3 Yohanesmo napatu kadanna nabi Yesaya anna ma'kada nakua: \q1 “Dengan tau dio padang alla' metamba-tamba nakua: \q1 ‘Patokanni lalan Dewata, \q1 maloloananni lalan la naola.’ ”\f + \fr 3:3 \ft Yes. 40:3.\f* \p \v 4 Inde Yohanes to simantedokke bulu unta napa'bayu anna balulang napa'beke',\f + \fr 3:4 \fq bulu unta napa'bayu anna balulang napa'beke': \ft Pakeanna Yohanes susi sinapake nabi Elia yolona (2Raj. 1:8). Narannuan liupi to Yahudi la sae pole Elia tama lino umpatokaan lalan To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama' (Mal. 4:5-6; Mat. 11:14, 17:10-13).\f* bando' sola duro naponande. \v 5 Sasaeammi tau lu dio mai Yerusalem, anna dio mai lembangna Yudea anna angganna tondok dio sikadappi'na Salu Yordan umpellambi'i Yohanes. \v 6 Ummakui asammi kasalaanna anna tedokki dio Salu Yordan. \p \v 7 Buda duka' to Farisi sola to Saduki\f + \fr 3:7 \ft to Farisi anna to Saduki, dua kombonganna perepi' illalan alukna to Yahudi.\f* sae umpellambi'i annu morai la ditedok. Sapo naitanna Yohanes, ma'kadami lako nakua: “O anggammua' to kadake gau',\f + \fr 3:7 \fq to kadake gau': \ft Illalan basa Yunani nakua: \fq peampoanna ula'.\f* musangarika la malakoa' nasala ara'na Puang Allata'alla? \v 8 Pakawananni kumua mengkatoba' tongammokoa' ummolai panggauammua'. \v 9 Daua' anna kendek illalan penawammu kumua tae'koa' la napabambanni sangka' Puang Allata'alla annu peampoannakoa' Abraham. Annu kutulasangkoa' sitonganna, inde mai batue la mala napopendadi peampoanna Abraham Puang Allata'alla. \v 10 Tokami wase dio to' kayu la dilellengan kayu tae' kembua mapia anna ditibe tama api. \v 11 Wai kao kutedokangkoa' la tandana kumua mengkatoba'mokoa'. Sapo dengan la sae windingku marru untondon kakuasaangku annu moi angga palopakna la kualaianni, tae'na' la sipato'. Inde taue Penawa Masero sola api la natedokangkoa'. \v 12 Tokami petappi dio limanna la natappian gandum. Angganna gandum malapu' naanna tama talukun, anna tappianna la ditibe tama api tae' la nabela pi'de.” \s1 Puang Yesus natedok Yohanes \r Mrk. 1:9-11; Luk. 3:21-22; Yoh. 1:32-34 \p \v 13 Attu iatoo, saemi Puang Yesus dio mai Galilea umpellambi'i Yohanes dio Salu Yordan la natedok. \v 14 Sapo nasandak Yohanes nadapai nakua: “Sitonganna kao la sipato' mutedok. Maakari anna Ikora sae umpellambi'ina' la kutedok?” \p \v 15 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Pabeaina' mutedok temo annu la taola ungganna'i angganna pa'kuanna Puang Allata'alla.” Naturu'mi Yohanes pelaunna napolalan natedok. \p \v 16 Mangkai ditedok, kendekmi dio mai wai Puang Yesus. Ummitami langi' titungka' anna turun Penawanna Puang Allata'alla susi dangan-dangan urrampoii. \v 17 Dirangngi siami kamara yao mai suruga nakua: “Iamo te Anakku to kukamaseie anna to umpomasannang penawangku.” \c 4 \s1 Puang Yesus nasudi ponggawana setang \r Mrk. 1:12-13; Luk. 4:1-13 \p \v 1 Mangkai too, natettemi Penawa Masero Puang Yesus lako padang alla' annu la nasudi ponggawana setang. \v 2 Ma'puasami\f + \fr 4:2 \fq puasa: \ft Kalembasanna diangga'i tae' ummande sola ummiru'. Angga disatutui memala' langngan Puang Allata'alla.\f* Puang Yesus appa' tapulo allona appa' tapulo bonginna napolalan tadea'. \v 3 Saemi ponggawana setang\f + \fr 4:3 \fq ponggawana setang \ft illalan basa Yunani ke dipalinni tama basa Mamasa: \fq to massudi.\f* ussudii nakua: “Ianna Anakna tongangko Puang Allata'alla, popendadi rotii inde mai batue.” \p \v 4 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘Tangngia angga roti la napotuo ma'rupa tau, sapo angganna battakadanna Puang Allata'alla.’ ”\f + \fr 4:4 \ft Ul. 8:3; Luk. 4:4.\f* \p \v 5 Mangkaii, ussolammi Puang Yesus lako Yerusalem, kota masero, anna payaoi bubungan Banua Ada'na Puang Allata'alla \v 6 anna ma'kada lako nakua: “Ianna Anakna tongangko Puang Allata'alla, dondonangko kalemu rokko annu dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘La ussua malaeka'na Puang Allata'alla umpesangkaiko, \q2 anna timangko \q1 indana titumbu lentekmu lako batu.’ ”\f + \fr 4:6 \ft Mzm. 91:11-12.\f* \p \v 7 Natimba' Puang Yesus nakua: “Dengan duka' tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘Dau ussandak-sandak Puang Allata'alla Dewatammu.’ ”\f + \fr 4:7 \ft Ul. 6:16.\f* \p \v 8 Ussolaan pole omi Puang Yesus langngan tanete malangka' anna paitaii angganna kaparentaan illalan lino sitonda kamalekeanna \v 9 anna ma'kada nakua: “Angganna tende lakoe la kupalulako asan kalemu ke malimuntu'ko dio oloku umpenombaina'.” \p \v 10 Ma'kada Puang Yesus lako nakua: “Pallaiko lao Setang! Annu dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: ‘Penombaiko Puang Allata'alla Dewatammu, anna angga lako kalena la muola memala'.’ ”\f + \fr 4:10 \ft Ul. 6:13.\f* \p \v 11 Le'ba siami ponggawana setang umpellei Puang Yesus. Saemi malaeka'na Puang Allata'alla ussaraii. \s1 Puang Yesus umparanduk pengkaranganna dio Galilea \r Mrk. 1:14-15; Luk. 4:14-15 \p \v 12 Tappana naissanan Puang Yesus kumua ditarungkun Yohanes to simantedok,\f + \fr 4:12 \fq ditarungkun Yohanes to simantedok: \ft Tomaraya Herodes Antipas untarungkun Yohanes annu nakambaroan ummala bainena sirondongna. Kara-kara iatee natula' Matius illalan 14:3-12.\f* mengkalaomi dio Yudea lu lako lembangna Galilea. \v 13 Untampemi Nazaret lu lako tondok Kapernaum anna torro dio. Inde Kapernaum-e dio biring Tasik Galilea illalan lili'na litak katawaanna Zebulon anna Naftali. \v 14 Ia nangei lu lako Kapernaum Puang Yesus anna malara lemba' battakadanna Dewata napalanda' nabi Yesaya nakua: \q1 \v 15 “Litak katawaanna Zebulon anna Naftali, \q1 lalan lako Tasik Galilea, tandai lianna Salu Yordan illalan lembangna Galilea, \q1 litakna tau senga' salianna to Yahudi. \q1 \v 16 Ummitami kamasiangan passassang \q1 to nakala' kamalillinan, \q1 anna to illalan lembangna kamatean, \q1 naarrangmi kamasiangan.”\f + \fr 4:16 \ft Yes. 9:1-2.\f* \p \v 17 Saena Puang Yesus dio Kapernaum, naparandukmi napa'peassakan lako tau buda kumua: “Mengkatoba'mokoa' annu madappi'mi kasaeanna kaparentaanna Puang Allata'alla.” \s1 Appa' to madala naala passikola Puang Yesus \r Mrk. 1:16-20; Luk. 5:1-11 \p \v 18 Pissan attu ummundu' biring Tasik Galilea Puang Yesus. Ummitami dua to sirondong disanga Simon (sidikuaan toi Petrus) anna disanga Andreas marassan madala, annu innang to simadala. \v 19 Napa'kadaimi Puang Yesus nakua: “Maikoa' ammu turu'na' annu la kupatudukoa' undala ma'rupa tau.” \v 20 Mengkalao siami untampe dalana anna le'ba unturu' Puang Yesus. \p \v 21 Umpatarru'mi penonosanna, ummita pole omi to sirondong disanga Yakobus anna Yohanes, anakna Zebedeus, marassan umpapia dalana sola ambena illalan lopinna. Natambaimi duka' Puang Yesus, \v 22 napolalan bassi umpellei lopinna sola ambena, anna le'ba unturu' Puang Yesus. \s1 Puang Yesus ma'patudu anna umpomalapu' buda to masaki \r Luk. 6:17-19 \p \v 23 Ulleleammi banua pa'sambayanganna to Yahudi Puang Yesus illalan lili'na Galilea ma'patudu anna umpalanda' Kareba Kadoresan kumua madappi'mi kasaeanna kaparentaanna Puang Allata'alla. Anna umpomalapu' to masaki dio mai ma'rupa-rupa saki anna rammun. \v 24 Tappa silelemi karebana Puang Yesus dio lembangna Siria, napolalan buda tau sae umpellambi'i pantan umbaa to masakinna. Inde mai to masakie narua ma'rupa-rupa saki, to ussa'dingan kamapa'disan, to natamai setang, to lintu manukan, anna to balimbingan. Napomalapu' asammi Puang Yesus, \v 25 napolalan buda tau ma'karompo' ummula'i, dengan to lu dio mai lembangna Galilea, dengan to lu dio mai lembangna Dekapolis, dengan to lu dio mai Yerusalem, dengan to lu dio mai lembangna Yudea, anna dengan to lu sambali' mai lamban lianna Salu Yordan. \c 5 \s1 Puang Yesus umpatudu passikolana yao mesa tanete \p \v 1 Inde anna ummitamo tau buda Puang Yesus-e, lu langngammi tanete anna ma'loko. Saemi passikolana umpellambi'i.\f + \fr 5:1 \fq passikolana: \ft Tangngia angga to sapulo dua dikuaan “passikolana”.\f* \v 2 Naparandukmi Puang Yesus ma'patudu nakua: \s1 Kerongko' angganna to unturu' pa'kuanna Puang Allata'alla \r Luk. 6:20-23 \q1 \v 3 “Kerongko' angganna to ussanga kalena to tapalambi', to anggamo Puang Allata'alla narannuan, annu la tama kaparentaanna Puang Allata'alla. \q1 \v 4 Kerongko' angganna to masussa penawanna, annu la napakaranga Puang Allata'alla. \q1 \v 5 Kerongko' angganna to malenna' penawa, annu la untarima pa'dandinna Puang Allata'alla.\f + \fr 5:5 \fq la untarima pa'dandinna Puang Allata'alla: \ft Illalan basa Yunani ke dipalinni tama basa Mamasa nakua: \fq La ummampui litak/lino. \ft Yolona, lembangna Kanaan dikuan Litak Pa'dandinna Puang Allata'alla lako petauanna.\f* \q1 \v 6 Kerongko' angganna to morai liu la umpogau' pa'kuanna Puang Allata'alla, annu la napalosso' inawanna Puang Allata'alla. \q1 \v 7 Kerongko' angganna to pa'rantangan bua, annu la narantangan bua Puang Allata'alla. \q1 \v 8 Kerongko' angganna to ma'penawa mapatting, annu la silambi' Puang Allata'alla. \q1 \v 9 Kerongko' angganna to umpaombo' kasikalinoan, annu la digente' anakna Puang Allata'alla. \q1 \v 10 Kerongko' angganna to didarra annu unturu' pa'kuanna Puang Allata'alla, annu la tama kaparentaanna Puang Allata'alla. \p \v 11 Kerongko'koa' ke ditellekoa' anna dipakario-rio sola dipatampoi angganna kakadakean ura'na kapangngoreanammua' lako kaleku. \v 12 Susimi duka' nabi yolona buda didarra. Dadi la dore'koa' ke nalambi'koa' kara-kara iatoo annu tokami pa'tamba' yao suruga la nabengangkoa' Puang Allata'alla.” \s1 To ummorean Puang Yesus dipasirapan sia anna kamasiangan \p \v 13 “Ikomoa' dipasirapan sianna lino. Ianna matammangmo sia ta'mo diissan dipamassin sule. Ta'mo dengan gunana, ditibe babangmi lao nasilullu'-lullu'i tau. \p \v 14 Ikomoa' dipasirapan kamasiangan la ummarrang ma'rupa tau illalan lino. Ianna dengan tondok yao tanete tae' dengan leleanna tae' la naita tau. \v 15 Tae' dengan tau la umpau' ballo anna mane palumbangngi busso. Sangngadinna la napayao innang angngenanna anna malara ummarrang angganna tau illalan banua. \v 16 La susimi duka' pangngarrangmu la nakawanan angganna tau anna malara ummita gau' mapiammu napolalan umpakasalle Ambemu yao suruga.” \s1 Puang Yesus untetteran Pepa'guruanna Musa \r Luk. 16:17 \p \v 17 “Daua' anna kendek illalan penawammu kumua kasaeangku tama lino la umpa'dean issinna sura'na Musa anna pepatudu illalan sura'na nabi. Tae'nakkao la sae umpa'deanni sapo sae kuganna'i.\f + \fr 5:17 \fq sae kuganna'i: \ft Mala duka' ma'kalembasan \fq sae kupomakaleso kalembasanna.\f* \v 18 Kutulasangkoa' sitonganna, ianna ta'pa pa'de langi' anna lino, tae' duka' dengan la dipa'dean issinna sura'na Musa moi podo sangkanuku malotongmo ke ta'pa lemba' asan. \v 19 Iamo too benna-benna umpa'dean issinna sura'na Musa moi mesamo randan barinni'na anna pa'patuduanni lako tau senga', innang la to takeangga' illalan kaparentaanna Puang Allata'alla. Sapo benna-benna umpalakoi anna pa'patuduanni lako tau senga', innang to la keangga' illalan kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 20 Dadi paillalan penawai inde tula'kue: Tae' dengan leleammua' la tama kaparentaanna Puang Allata'alla, ke tae'koa' untondon to untarru' issinna sura'na Musa anna to Farisi umpogau' pa'kuanna Puang Allata'alla.” \s1 Daua' madommi' keara' lako padammu \r Mrk. 11:25; Luk. 12:58-59 \p \v 21 “Muissanammia' pepatudu mangka dipalanda' lako neneta nakua: ‘Daua' papatean; benna-benna papatean, la dipabambanni sangka'.’ \v 22 Sapo kukua Kao temo lako kalemua' benna-benna keara' lako padanna, la dipabambanni sangka'. Benna-benna ma'kada lako solana nakua: ‘Tae' dengan gunamu,’ la dibaa lako pa'bisara aluk. Anna benna-benna ma'kada lako solana nakua: ‘Oma'ko,’ la sipato' dipatama api naraka. \p \v 23 Dadi, ianna marassangkoa' memala' langngan Puang Allata'alla anna mukilalai kumua dengan tau mangka mupa'di' penawa, \v 24 patorro salapi kapemalasammu ammu lao sikapia itin solamuo. Mangkai too malamoko pole' umpatarru' kapemalasammu langngan Puang Allata'alla. \p \v 25 Pa'rapanan dengan tau umparapa'ko lako pa'bisara aluk, peangko lalan ammu sikapiaa' ummola lalan, bayuammu ta'pa ullambi' angngenan pa'bisara. Annu' ianna tae' mupateen, la nasorongko balimmu rokko lisu pala'na pa'bisara anna mane patarru'ko lako polisi pa'bisara, anna mane pole' patamako tarungkun polisi. \v 26 Kutulasangkoa' sitonganna, tae' dengan leleammu la dipasuun illalan mai tarungkun ke tae' kebaya' asan indammu.” \s1 Daua' ullullu' pa'bannetauan \p \v 27 “Muissanammia' pepatudu kumua: ‘Dau ullullu' pa'bannetauan.’ \v 28 Sapo kukua Kao temo: benna-benna unnenne'i baine anna kendek kamailuanna, tau iatoo ullullu' pa'bannetauan illalan penawanna. \v 29 Ianna mata kanammu untumangko kasalaan, lessu'i lao ammu tibei. Annu dotamia ungkapa'deiko matammu sabali, anna la sangkalebu kalemu dipa'tibean tama naraka. \v 30 Ianna lima kanammu la untumangko kasalaan, poloi lao ammu tibei. Annu dotamia ungkapa'deiko limammu sabali, anna la sangkalebu kalemu dipa'tibean tama naraka.” \s1 Daua' ussisarakan balimmu \p \v 31 “Dengan duka' mesa pepa'guruan nakua: Benna-benna ussisarakan bainena, la umbeen sura' kasisarakan bainena. \v 32 Sapo kukua Kao temo: benna-benna ussisarakan bainena salianna ke ullullu'i pa'bannetauan bainena, tau iatoo untumang bainena ullullu' pa'bannetauan ke kemuane polei. Anna benna-benna umpobaine inde baine nasisarakan muanenae, tau iatoo ullullu' pa'bannetauan.” \s1 Daua' ma'pinda \p \v 33 “Muissanammia' pepatudu mangka dibeen neneta nakua: ‘Daua' tokke' ma'pinda-pinda babang, sapo pengnganda' tonganni ke dengan aka mangka mupa'pindai dio olona Dewata.’ \v 34 Sapo kukua Kao temo lako kalemua': Tae'koa' mala ma'pinda-pinda, susi la umpa'pindai suruga annu iamo tongkonan layukna Puang Allata'alla, \v 35 tenni la umpa'pindai lino annu iamo pente'dakanna Puang Allata'alla. Tae'koa' duka' mala umpa'pindai Yerusalem annu iamo nangei Tomarayanna angganna tomaraya. \v 36 Tae'koa' mala umpa'pindai ulummu annu tae' dengan kakuasaammua' la umpomabusa beluakmu battu' la mupomalotong, moi la salamba'mo. \v 37 Sapo anggamia' la mukua ‘Io’ battu la mukua ‘Tae'.’ Ianna dengampa murangnganni, pa'damanamo ponggawana setang.” \s1 Daua' sipabala'-bala'i kakadakean \r Luk. 6:29-30 \p \v 38 “Mangkamia' murangngi pepatudu nakua: ‘Dialai matanna to ummalai matanna solana anna diressuian isinna to ummalai isinna solana.’\f + \fr 5:38 \ft Kel. 21:24; Im. 24:20; Ul. 19:21.\f* \v 39 Sapo kukua Kao temo lako kalemua': Daua' umbala'i to umpogau' kakadakean lako kalemu. Sapo ianna dengan untampiling papo kanammu, tananan polei papo kairimmu. \v 40 Ianna dengan umparapa'ko lako pa'bisara aluk annu morai la ummala bayummu, bengan polei bayu rui'mu. \v 41 Ianna dengan tau umpassako umbaanni porewana sangkilo mambelanna, paduai kilo muola umbaanni. \v 42 Ianna dengan aka-akammu napelau tau, beenni. Ammu dau tutu'ian lalan to la mangngindan lako kalemu.” \s1 Kamaseikoa' ewalimmu \r Luk. 6:27-36 \p \v 43 “Mangkamia' murangngi pepatudu kumua: ‘Kamaseikoa' solamu ammu kabassi ewalimmu.’ \v 44 Sapo kukuangkoa' temo: Kamaseikoa' ewalimmu ammu pa'sambayanganni to undarrakoa'. \v 45 Ianna mupasusi tee, la kawanan kumua anakna tongammokoa' Ambemu yao suruga. Annu Puang Allata'alla umpadellek mata allo susi lako to umpogau' kamapiaan tenni lako to umpogau' kakadakean anna umpadengan uran lako to umpogau' kamaloloan tenni lako to umpogau' kakadakean. \v 46 Annu akamo la saromua' ke anggami to ungkamaseiko mukamasei? Annu tuang passima duka', to musangaia' to kasalaan, anna siungkamasei to ungkamaseii. \v 47 Ianna anggamo sangkalamma'mu mupa'kadai, tae' dengan alla'na panggauammua' tau senga'. Annu to tama'dewata duka' anna ma'gau' susi. \v 48 Iamo too kenamala angganna panggauammu tae' dengan sassana susi Ambemu yao suruga tae' dengan sassana.” \c 6 \s1 Dau pa'peassakanni ke ma'petandokoa' \p \v 1 “Pengkilalaii, daua' umpalako sara'na alukmu ke anggari la mupa'paitaan lako tau kamban. Annu ianna susi too, ta'mo la dengan saromua' yao mai Ambemu yao suruga. \p \v 2 Ianna ma'petandokoa' lako to mase-mase, daua' pa'peassakanni susi sinapalako to ma'dua tambuk illalan banua pa'sambayangan sola lako tangnga lalan annu morai la natede tau buda. Sitonganna itin matin tau susio untarimamia sarona ke natedei tau buda. \v 3 Sapo ianna dengan aka-akammua' la mutandoian to mase-mase, pomatimminni indana issananni tau senga'. \v 4 Angga iko la ummissananni anna Ambemu yao suruga to ullosa angga maritik sae lako kara-kara membuni, la umbengangko saromu.” \s1 Pepatudu diona sambayang \r Luk. 11:2-4 \p \v 5 “Ianna ma'sambayangkoa', tae'koa' la susi to ma'dua tambuk sinaporai ke'de' ma'sambayang illalan banua pa'sambayangan, battu lako lalan maroa' anna malara naita tau buda. Sitonganna, tau susi too untarimamia sarona ke natedemi tau. \v 6 Sapo ianna ikoa' ma'sambayang, tamakoa' tambingmu ammu tutu'i ammu mane ma'sambayang langngan Ambemu to tadiita. Anna Ambemu to ullosa angganna membuninna, la umbengangkoa' saromu. \p \v 7 Ianna ma'sambayangkoa', tae'koa' la susi to tangngummissanan Dewata umpa'sule-sulei tula'na. Annu nasanga la naperangngii Dewata ke kalandoi sambayangna. \v 8 Dau pa'pasusii, annu naissanan asan Ambemu kaparalluammua' moika anna ta'pa lemba' dio pudukmu. \v 9 Sapo ianna ma'sambayangkoa' la mukua: \q1 ‘Ambeki yao suruga, \q1 dipomasero sangammu. \q1 \v 10 Paombo'mi kaparentaammu, \q1 anna dituru' pa'kuammu \q1 illalan lino susi yao suruga. \q1 \v 11 Beengkan nande la siruanna kiande allo temo. \q1 \v 12 Ammu garri'iangkan kasalaangki, \q1 susi kami unggarri'imo to kasalaan lako kaleki. \q1 \v 13 Dau pabeaikan disudi la umpogau' kasalaan, \q1 sapo la mupasikambelakan kakuasaanna kakadakean. \q1 [Annu Ikomo to ummampui kaparentaan, kakuasaan, anna kamatandean sae lako-lakona. Amin.]’ \p \v 14 Annu ianna unggarri'iko kasalaanna padammu ma'rupa tau, la nagarri'iangkoa' duka' kasalaammu Ambemu yao suruga. \v 15 Sapo ianna tae'koa' unggarri'i kasalaanna padammu, tae'koa' duka' nagarri'ian kasalaammu Ambemu yao suruga.” \s1 La sipato'na napogau' to ma'puasa \p \v 16 “Ianna ma'puasakoa', daua' ma'patingkurrung leen susi to ma'dua tambuk annu sinaangga'i umpalumalin rupanna anna malara naita tau kumua marassan ma'puasa. Kupokadangkoa' sitonganna, itin matin tau susio untarimamia sarona ke natedemi tau. \v 17 Sapo ianna ikoa' ma'puasa, mendau'koa' ammu meselak manappa, \v 18 anna malara tae' naissanan tau senga' kumua marassangko ma'puasa. Sapo angga Ambemu to tadiita ummissananni. Annu Ambemu yao suruga to ullosa angga maritik sae lako kara-kara membuninna la umbengangko saromu.” \s1 Ewanan la da'da' \p \v 19 “Daua' urrempun ewanan illalan lino, annu la naande panattak, ta'gasan, anna la naboko tau. \v 20 Sapo rempun yaori suruga ewanammu annu tala naande panattak, tala ta'gasan, dapakaia la naboko tau. \v 21 Annu umba-umba angngenan nangei ewanammu, iamo duka' nangei penawammu. \p \v 22 Mata sirapan ballona batang kaleta. Ianna masiang matammu, masiang asan duka' sangkalebu kalemu. \v 23 Sapo ianna mapa'di' matammu, manassa anna tae' dengan aka muita susi to illalan kamalillinan. Dadi ianna pi'de kamasiangan illalan kalemu, manassa anna kali'likangko. \p \v 24 Tae' dengan tau la nabela umpengkarangan dua puang annu la naturu' manappa mesa, anna la napaboko'i penawa mesa. Battu' dikua marru la napakalando mesa anna tae' la naperangngii mesa. Susimokoa' duka', tae' la mubela umpalulangngan Puang Allata'alla penawammu ke mupasiolanni untombon ewanan lino.” \s1 Daua' malallan umpikki' salu katuoammu \r Luk. 12:22-31 \p \v 25 “Iamo too kupokadangkoa' matin temo: Daua' malallan umpikki' salu katuoammu kumua akamo la diande sola diiru'. Tae'koa' duka' la malallan umpikki' batang kalemu kumua akamo la dipake. Annu katuoanna ma'rupa tau tae' angga la ummande anna batang kalena tae' angga la ma'pake. \v 26 Pikki'pia' katuoanna dassi langngan loa, tala mangngambo', tala mepare, dapakaia la mallika'. Sapo moika anna susimo too, tontong liu duka' nabengan nande Ambemu yao suruga. Tae'ka marru keangga'koa' iko anna la itin lako dassio? \v 27 Tae' dengan tau mala ullombungngi sunga'na moi titti'mo annu malallan umpikki' salu katuoanna. \p \v 28 Maakari ammu malallan umpikki' la mupakena? Petua'pi bunga-bunga lako pasang, tala mengkarang, tala ma'tannun. \v 29 Sapo marru untondon kamalekeanna pakeanna tomaraya Salomo yolona, moika anna iamo randan tomakaka. \v 30 Inde lako reue tuo temo disumpunni makale', sapo napomaleke Puang Allata'alla. Senga'mia' iko too, sapo tangkaangkoa' mangngorean. \v 31 Iamo too daua' malallan umpikki' salu katuoammu kumua: ‘Akamo la kiande? Akamo la kiiru'? Anna akamo la kipake?’ \v 32 Itin matin kara-kara susio napeang to tae' ummissanan Puang Allata'alla. Sapo tae'koa' iko la susi, annu innang naissanan iko Ambemu yao suruga angganna kaparalluammu. \v 33 Sapo pasaluikoa' penawa kaparentaanna Puang Allata'alla ammu pogau'i pa'kuanna, anna pagannasangkoa' duka' kaparalluan senga'mu. \v 34 Iamo too ta'mokoa' la malallan umpikki' allo makale' annu allo makale' ummampui duka' kamalallanan. Pasiruaimia' duka' kamalallananna allo temo, daumo rangnganni polei.” \c 7 \s1 Daua' umpasala padammu ma'rupa tau \r Luk. 6:37-38, 41-42 \p \v 1 “Dau umpasala padammu ma'rupa tau indana pasalako duka' Puang Allata'alla. \v 2 Annu umba mupasusi umpasala padammu, la nakuamo duka' Puang Allata'alla umpasalako. Annu sukasan mupake lako padammu la napake duka' Puang Allata'alla lako kalemu. \p \v 3 Maakari ammu ummita polinna solamu pada nennu' anna tae'ko ussa'ding talakayu illalan matammu? \v 4 Umbamo la mukua ma'kada lako solamu: ‘Maiko angku alaiangko polimmu pada nennu',’ anna talakayu iko illalan matammu tae' musa'ding? \v 5 O anggammua' to ma'dua tambuk, alaia' yolo talakayu illalan mai matammu anna malara masiang matammu ummalaian polinna solamu pada nennu'. \p \v 6 Daua' ammu been asu angganna maserona indana ma'pasule ungkela'ko. Ammu dau tibean lako bai mutiarammu indana lullu'i babangngi.” \s1 Pelaui langngan Puang Allata'alla anna pagannasangko kaparalluammu \r Luk. 11:9-13 \p \v 7 “Melauko ammu dibeen, peangngi ammu lolonganni, dedekko ba'ba ammu ditungka'ian. \v 8 Annu benna-benna melau la dibeen, benna-benna mameang la nalolongan anna benna-benna undedek ba'ba la ditungka'ianni. \p \v 9 Tae' dengan tau la untandoi batu anakna ke umpelaui roti, \v 10 battu umbeen ula' anakna ke umpelaui be'dok. \v 11 Dadi ikoa' to kasalaan anna muissan untandoi anakmua' mapianna, la Ambemupa yao suruga innang la umpa'petandoan mapianna lako to melau langngan.” \s1 Ba'ba basikki' \p \v 12 “Pogau'i lako padammu la muporainna napogau' lako kalemu. Iamo te pungngu' tannunna issinna sura'na Musae anna sura'na nabi. \p \v 13 Ummola tamakoa' ba'ba basikki', annu ba'ba anna lalan tama naraka marru kalua' anna buda tau ummolai. \v 14 Sapo ba'ba anna lalan lu lako katuoan sae lako-lakona marru basikki', anna angga titti' tau ummolai.” \s1 Katangkinnikoa' pepatudu sala \p \v 15 “Matangkingkoa' lako to unggente' kalena nabi sapo sitonganna to ma'papusa. Annu susi tappa' domba madota'na ke saekoa' napellambi'i, sapo sitonganna tae' dengan alla'na serigala makarra'na. \v 16 Sapo la muissanammia' ke muitami pa'palakona. Annu tae' dengan leleanna bua anggur la dipuppu' dio mai to' duri, battu bua ara la diala dio mai to' kurra ma'duri. \v 17 Susi toi duka' to' kayu lobo', la mapia buana anna to' kayu korrean, la kadake buana. \v 18 Tae' dengan to' kayu lobo' la kadake buana, tae' toi dengan to' kayu korrean la mapia buana. \v 19 Angganna to' kayu tae' kembua mapia, la dilellengngi lao anna disumpunni. \v 20 Susimi duka' to unggente' kalena nabi la muissanan ke muitamia' pa'palakona.” \s1 Panggauan diita, tangngia angga battakada \p \v 21 “Tae' sangngiaan to mekapuang lako kaleku la tama kaparentaanna Puang Allata'alla, sapo angga to umpogau' pa'kuanna Ambeku yao suruga. \v 22 Annu illalan allo ma'katampakanna la buda tau sae dio oloku anna ma'kada nakua: ‘O Puang, mangkamokan umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla ummolai sangammu. Mangkamokan urrambai setang ummolai sangammu anna umpogau' tanda memangnga-mangnga ummolai sangammu.’ \v 23 Attu iatoo la kubatotongngiammi lako kukua: ‘Tae'koa' kuissanan. Pallaikoa' lao anggammua' to angga umpogau' kakadakean.’ ” \s1 Puang Yesus umpotandengan to keaka' anna to tama'rori' umpake'de' banua \r Luk. 6:47-49 \p \v 24 “Angganna to umperangngii manappa battakadangku anna pogau'i, sirapan to keaka' umpake'de' banuanna yao batu. \v 25 Ianna urammo anna sae wai ma'salu-salu siolaan bara' urrua inde banuae tae' nabela naroppokan annu manda' a'dirinna yao batu. \v 26 Sapo benna-benna urrangngi battakadangku anna tae' napaillalan tambuk dapakaia la napalako, tau iatoo dipasirapan to tama'rori' umpake'de' banuanna yao bungin. \v 27 Ianna urammo anna sae wai ma'salu-salu siolaan bara' urrua inde banuae roppokmi napolalan tae' dengan dialaan tampaan darun.” \s1 Puang Yesus ma'patudu sitonda kakuasaan \p \v 28-29 Mangkai mantula' Puang Yesus, mangnga-mangnga asammi tau annu sitonda kakuasaan umpalanda' pepatudunna, sisala to untarru' issinna sura'na Musa. \c 8 \s1 Puang Yesus umpomalapu' mesa to dolengan \r Mrk. 1:40-45; Luk. 5:12-16 \p \v 1 Turunni Puang Yesus yao mai tanete, budami tau ma'karompo' unturu'i. \v 2 Saemi duka' mesa to dolengan umpellambi'i anna malimuntu' dio tingngayona napasiolaan ma'kada nakua: “O Tuang, kuissanan kumua malana' mupomalapu' ke moraiko.” \v 3 Ummette' siami limanna Puang Yesus anna urrumbu inde taue anna ma'kada nakua: “Moraina', malapu'moko.” Monda siami sakinna. \v 4 Napakari'di'mi Puang Yesus nakua: “Pengkilalaii, tae' la mupokada lako tau senga' inde kara-karae. Sapo laomoko umpa'paitaan kalemu lako imam ammu baa bua pemala'mu, situru' parentana Musa annu la mendadi tanda lako tau buda kumua malapu'moko.” \s1 Puang Yesus umpomalapu' sabua'na ponggawana tantara \r Luk. 7:1-10; Yoh. 4:46-53 \p \v 5 Tamai kota Kapernaum Puang Yesus, saemi mesa ponggawana tantara Roma untammuii anna ma'kada lako nakua: \v 6 “O Tuang, dengan sabua'ku dio banua mamma' liu annu tae' nabela ke'de' anna marru mapa'di' nasa'ding.” \p \v 7 Natimba' Puang Yesus nakua: “Angku laomora umpomalapu'i.” \p \v 8 Sapo nakua inde ponggawana tantarae: “O Tuang, tae' sigalina' la sipato' mupellambi'i lako banuangku. Pokadami sabatta kada, tae' mala tamalapu' sabua'ku. \v 9 Annu to diparentana' duka' anna dengan toi tantara kupatandarokkoan. Ianna kukua lako mesa tantara: ‘Mengkalaoko,’ mengkalao siami. Anna lako senga'na kukua: ‘Maiko,’ sae siami, battu lako sabua'ku ke kukua: ‘Karangngi indee,’ nakarang siami.” \p \v 10 Mangnga-mangngami Puang Yesus urrangngi tula'na inde ponggawana tantarae napolalan ma'kada lako to unturu'i nakua: “Kupokadangkoa' sitonganna, ta'pa dengan kulambi' to Israel nasusian kapangngoreananna inde taue. \v 11 Kutulasangkoa' kumua buda to salianna to Yahudi la sae dio mai angganna angngenan illalan lino anna ummande sola Abraham, Ishak, anna Yakub illalan kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 12 Anna inde to sidikuan petauanna Puang Allata'allae la ditibe tama angngenan randan malillin, iamo la nangei sikatangi' anna tikarasissik isinna.” \p \v 13 Nakuamo Puang Yesus lako inde ponggawana tantarae: “Laomoko annu la dadimi lako kalemu situru' kapangngoreanammu.” \p Tappa malapu' siami sabua'na. \s1 Puang Yesus umpomalapu' buda to masaki \r Mrk. 1:29-34; Luk. 4:38-41 \p \v 14 Lu lakomi banuanna Petrus Puang Yesus. Saei lako ummitami matukanna Petrus baine, mamma' annu makula'. \v 15 Naanda'imi limanna, tappa monda siami sakinna napolalan millik anna untarakanni Puang Yesus. \p \v 16 Lendu'i allo, budami to natamai setang sae nabaa tau lako Puang Yesus. Anggami sabatta tula'na urrambai lao inde setangnge anna umpomalapu' angganna to masaki dio. \v 17 Kara-kara iatee napogau' Puang Yesus anna malara lemba' battakadanna Dewata napalanda' nabi Yesaya nakua: \q1 “Iamo umpassanangki' rammunta anna undudungangki' sakinta.”\f + \fr 8:17 \ft Yes. 53:4.\f* \s1 To morai la unturu' Puang Yesus \r Luk. 9:57-62 \p \v 18 Inde anna itami Puang Yesus buda tau sae ungkarompo'ie, ussuami passikolana lamban lian biring tasik tandai lian. \v 19 Saemi mesa to untarru' issinna sura'na Musa umpellambi'i Puang Yesus anna ma'kada nakua: “O Tuangguru, la lao liuko kuula', moi umba la muola.” \p \v 20 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ummampui ia bumbun serigala anna angganna dassi ummampui serang, sapo Anak Mentolino tae' ma'tutu angngenan nangei mamma'.” \p \v 21 Dengan duka' mesa passikolana ma'kada nakua: “O Tuang, tangga' salapa' angku laopa ullamun ambeku.” \v 22 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Maimoko ammu turu'na'. Pabeaimia duka' to mate ullamun to matena.” \s1 Puang Yesus umpamattan talimpuru' \r Mrk. 4:35-41; Luk. 8:22-25 \p \v 23 Mangkai too, langngammi lopi Puang Yesus sola passikolana. \v 24 Ummolai lalan, tokke'mi sae talimpuru' illalan tasik, lambisan natamai wai lopinna napobua' bombang kamai napolalan ambo' titti' maran. Sapo attu iatoo mamma'ria Puang Yesus. \v 25 Natundammi passikolana nakua: “O Puang, pesangkaikan, la tallammikia'.” \p \v 26 Natimba'mi Puang Yesus nakua: “Maakaria' ammu marea'? Tae'koa' mangngorean tongan.” Anna mane ke'de' ussadangngi bombang sola talimpuru'. Tappa mattan siami tasik. \p \v 27 Mangnga-mangngami passikolana anna sipantula'-tula' nakua: “Benna tappa'ra inde taue anna saera lako tasik sola talimpuru' mengkaola lako kalena?” \s1 Puang Yesus umpomalapu' dua to natamai setang \r Mrk. 5:1-20; Luk. 8:26-39 \p \v 28 Lambanni Puang Yesus sola passikolana lian lembangna to Gadara, natammuimi dua to natamai setang lu dio mai liang. Inde taue makarrak, napolalan ta'mo dengan tau barani ummola lalan iatoo. \v 29 Ummitanna Puang Yesus, mealo'-alo'mi nakua: “O Anakna Puang Allata'alla, aka la mupogau' lako kaleki? Moraimokoka la undarrakan moi anna ta'pa nalambi' attunna?” \p \v 30 Sikadappi' angngenan iatoo buda bai marassan menduruk. \v 31 Napelaumi lako Puang Yesus nakua: “Ianna la mupassakan mallai illalan mai kalena inde taue, kipelau la musua tamakan kalena inde lako baie.” \p \v 32 Nakuamo Puang Yesus: “Mallaikoa' lao.” Mallai siami illalan mai kalena inde taue anna lu tama kalena bai buda. Napolalan sikakondong untibe kalena rokko palimping tarru' rokko tasik, lambisan bonno' asan. \v 33 Sikakondong siami tama tondok to undagai inde baie anna untetteran kara-kara iatoo, anna to natamai setang natula' duka'. \v 34 Turun tondokmi tau lao umpellambi'i Puang Yesus anna sasunanni umpellei lembang iatoo. \c 9 \s1 Puang Yesus umpomalapu' mesa to balimbingan \r Mrk. 2:1-12; Luk. 5:17-26 \p \v 1 Mangkai too, langngammi lopi Puang Yesus sola passikolana anna ma'pasule lian tondok sinangei torro.\f + \fr 9:1 \fq tondok sinangei torro: \ft Iamo tondok Kapernaum (bacai 4:13).\f* \v 2 Tapakala saemo tau umbulle to balimbingan mamma' dio ampa'na. Tappana ummita kapangngoreananna inde mai taue, ma'kadami Puang Yesus lako to balimbingan nakua: “O anakku, pomatoroi penawammu annu digarri'iammoko kasalaammu.” \p \v 3 Attu iatoo dio duka' reen pira-pira to untarru' issinna sura'na Musa urrangngi tula'na Puang Yesus. Nakuamo illalan penawanna: “Inde taue untelle Puang Allata'alla.” \p \v 4 Sapo nalosa Puang Yesus penawanna napolalan nakua: “Maakari anna kendek pikki' kadake illalan penawammua'? \v 5 Umbanna la madommi' dadi lako inde taue, la kukuaraka: ‘Digarri'iammoko kasalaammu,’ la kukuaraka: ‘Millikko ammu menono'?’ \v 6 Sapo la kupakawanan temo anna malara mukalesoa' kumua Anak Mentolino ma'kuasa unggarri'i kasalaan inde lino.” Anna mane ma'kada lako inde to balimbinganne nakua: “Millikko, alai ampa'mu ammu sule lako banuammu.” \v 7 Millik siami anna menono' sule lako banuanna. \v 8 Marea' asammi to ummita inde kara-karae napolalan umpakasalle Puang Allata'alla to umbeen inde kakuasaan susi lako ma'rupa taue. \s1 Puang Yesus untambai Matius \r Mrk. 2:13-17; Luk. 5:27-32 \p \v 9 Mangkai too, mengkalaomi Puang Yesus umpellei angngenan iatoo. Ummolai lalan, ummitami mesa tuang passima disanga Matius ma'loko-loko illalan kantoro'na. Napantula'imi Puang Yesus nakua: “Maiko ammu turu'na'.” Ke'de' siami anna le'ba unturu' Puang Yesus. \p \v 10 Marassanni ummande Puang Yesus sola passikolana dio banuanna Matius, saemi pira-pira tuang passima sola to sinasangai to Yahudi to kasalaan anna ummokko' ummande sola Puang Yesus. \v 11 Dengan to Farisi ummitai, napolalan ma'kada lako passikolana Puang Yesus nakua: “Maakari tuanggurummua' anna ummande sola tuang passima anna to kasalaan?” \p \v 12 Sapo narangngi Puang Yesus napolalan natimba' nakua: “Tangngia to malapu' umparallui tuandotto', sapo to masaki. \v 13 Pikki' manappai kalembasanna battakadanna Puang Allata'alla nakua: ‘Pa'kamase Kao randan kuporai, tangngia olo'-olo' pemalasan.’\f + \fr 9:13 \ft Hos. 6:6.\f* Annu tangngia Kao to ussanga kalena malolo sae kutambai, sapo to kasalaan.” \s1 Puang Yesus nalambi' pekutana annu tae' ma'puasa passikolana \r Mrk. 2:18-22; Luk. 5:33-39 \p \v 14 Tapakala saemo passikolana Yohanes to simantedok mekutana lako Puang Yesus nakua: “Maakari anna tae' ma'puasa passikolamu anna ma'puasakan kami sola to Farisi?” \p \v 15 Natimba' Puang Yesus ummala mesa tandengan nakua: “Dengangka leleanna la masussa penawanna to ullomba pa'sombaan ke diopi reen to mane dipakebaine? Manassa anna tae'. Sapo la dengan attunna to mane dipakebaine dialai illalan mai alla'-alla'na to ullombai, mane ma'puasari pole'. \p \v 16 Tae' dengan tau la umpopetampi' sampin bakaru lako pakean malusa, annu ianna timpo'do'mo sampin bakaru, tuttuan kalua'mi sesse'na pakean malusa. \v 17 Susi duka' anggur bakaru, tae' dengan tau umpatamai pa'pengngean malusa annu la natessean napolalan masala babang anggur anna tesse duka' pa'pengngean anggur. Dadi anggur bakaru manggi' dipalutama pa'pengngean bakaru anna malara bassi mapia.”\f + \fr 9:17 \ft Dio Israel, balulang beke sidipapia pa'pengngean anggur. Sapo ianna malusamo anna dipatama anggur bakaru, mala tesse. Kalembasanna: Pepa'guruan bakaru napalanda' Puang Yesus tae' mala dipasirau pepa'guruanna to Yahudi.\f* \s1 Puang Yesus umpatuo sule anakna mesa perepi' anna umpomalapu' baine masaemo ussa'dingan saki baine \r Mrk. 5:21-43; Luk. 8:40-56 \p \v 18 Marassampi mantula' Puang Yesus, saemi mesa perepi' illalan banua pa'sambayanganna to Yahudi umpellambi'i anna malimuntu' dio tingngayona napasiolaan ma'kada nakua: “Dengan anakku baine mane bonno' tappa'. Sapo lao siapoko urrumbui anna malara tuo sule.” \v 19 Ke'de' siami Puang Yesus sola passikolana anna le'ba sola inde taue. \p \v 20 Ummolai lalan, dengammi mesa baine sapulo duami taunna ussa'dingan saki baine undendei Puang Yesus lu dio mai boko'na anna rumbui tampak bayu rui'na. \v 21 Annu nakua illalan penawanna: “Moi podo kurumbumo bayunna la malapu'mo'.” \p \v 22 Menggirikmi Puang Yesus lako boko'na anna ma'kada nakua: “O anakku, pomatoroi penawammu. Malapu'moko annu muoreanna'.” Malapu' siami inde bainee. \p \v 23 Tapakala saemo Puang Yesus lako banuanna inde perepi'e. Tappana ummita to ma'tulali bonde' sola buda tau marimoka, \v 24 ma'kadami nakua: “Mallai asangkoa' lao, annu itin anakko tae' bonno' sapo mamma'.” Sapo napetawai asan tau. \v 25 Le'ba asanni tau disua suun, tamami Puang Yesus anna ummanda'i limanna inde anakke, tuo siami sule. \v 26 Kara-kara iatoo napelele asan tau illalan lembang iatoo. \s1 Puang Yesus umpomalapu' dua to buta \p \v 27 Mangkai too, umpatarru'mi penonosan Puang Yesus. Naula'mi dua to buta metamba-tamba nakua: “O peampoanna tomaraya Daud, kamaseikan.” \p \v 28 Tamai banua Puang Yesus, saemi napellambi'i inde dua to butae. Nakutanaimi nakua: “Muoreangka kumua la malakoa' kupomalapu'?” \p Natimba' nakua: “Io, kiorean, Tuang.” \p \v 29 Narumbumi Puang Yesus matanna anna kuanni: “Malapu'mokoa', situru' kapangngoreanammu.” \v 30 Tappa masiang siami pennenne'na. Napakari'di'mi Puang Yesus nakua: “Daua' lao untula'i lako tau senga'.” \v 31 Sapo laoria natetteran napasambai padang. \s1 Puang Yesus umpomalapu' mesa to oma' \p \v 32 Le'banna inde dua to butae, sae pole omi tau umbaa mesa to oma' annu natamai setang. \v 33 Mangkai narambai lao Puang Yesus setang illalan kalena, naissan siami mantula'. Napolalan mangnga-mangnga asan to ummitai, anna sipantula'-tula' nakua: “Ta'pa dengan leleanna diita dio Israel kadadian susi tee.” \p \v 34 Sapo nakua to Farisi: “Kuasanna ponggawana setang illalan kalena napolalan mala urrambai lao setang.” \s1 Rantang buana Puang Yesus ummita tau buda sirapan domba tae' dengan to ma'kambi'na \p \v 35 Ulleleammi tondok-ma'tondok Puang Yesus, sima'patudu illalan pa'sambayanganna to Yahudi anna umpalanda' Kareba Kadoresan diona kaparentaanna Puang Allata'alla. Anna umpomalapu' to masaki dio mai ma'rupa-rupa saki anna rammun. \v 36 Rantangmi buana Puang Yesus anna ummitamo tau buda masussa penawa anna dipa'sarantanan sirapan domba tae' dengan to ma'kambi'na. \v 37 Nakuamo lako passikolana: “Sitonganna budami gandum matua sapo angga titti' to la ussae'i. \v 38 Iamo too pelauia' langngan puangna gandum anna ussua tau sae ussaesanni gandumna.” \c 10 \s1 Puang Yesus ummangka' sapulo dua rasulna \r Mrk. 3:13-19, 6:6b-13; Luk. 6:12-16, 9:1-6 \p \v 1 Umpopa'mesami sapulo dua passikolana Puang Yesus anna beenni kakuasaan la urrambai setang, umpomalapu' tau dio mai ma'rupa-rupa saki anna rammun. \v 2-4 Indemi sapulo dua rasulnae: \q1 Bunga'na disanga Simon, sidikuaan duka' Petrus; \q1 anna sirondongna disanga Andreas; \q1 Yakobus anna sirondongna disanga Yohanes anakna Zebedeus; \q1 Filipus; \q1 Bartolomeus; \q1 Tomas; \q1 Matius tuang passima; \q1 Yakobus anakna Alfeus; \q1 Tadeus; \q1 Simon to nakala' kombongan Zelot;\f + \fr 10:2-4 \fq kombongan Zelot: \ft Kombonganna to umbali kaparentaanna Roma.\f* \q1 anna Yudas Iskariot to la umpa'perososan Puang Yesus. \p \v 5 Ussuami inde sapulo dua rasulna Puang Yesus-e, anna pakari'di'i nakua: “Daua' lu lako tondokna to tangngia to Yahudi, battu lako mesa tondokna to Samaria. \v 6 Sapo la laokoa' umpellambi'i to Israel, to umpemboko'imo Puang Allata'alla sirapan domba pa'de. \v 7 Palandasanni lako kumua madappi'mi kasaeanna kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 8 Pomalapu'koa' to masaki, patuokoa' sule to mate, pomalapu'koa' to dolengan, ammu rambaia' lao setang illalan mai kalena tau. Inde kakuasaanne dibeen babangkoa', iamo too la mupebeen babang duka'. \p \v 9 Daua' umbaa doi', susi doi' bulawan, doi' pera', battu' doi' gallang. \v 10 Daua' umbaa kinallo illalan penonosammu, tae'koa' la umbaa bayu pessondaan, sandala', anna tekken. Annu angganna to mengkarang innang la sipato' diitaan kaparalluanna. \p \v 11 Ianna saekoa' lako mesa tondok, peangngia' to la ungkarimbai manappakoa', ammu pamesa angngenammu dio sae lako attunna la untampekoa' tondok iatoo. \v 12 Ianna la tamakoa' mesa banua, la mukuaa': ‘Anna tamba'morokoa' Dewata.’ \v 13 Ianna nakarimbai manappakoa' to ma'banua, la ullolongan pa'tamba'mua'. Sapo ianna tae'koa' nakarimbai, la sule lako kalemua' pa'tamba'mu. \v 14 Anggaria, ke dengan to ma'banua battu mesa tondok tae' untarimakoa', pelleia' lao ammu tambakkia' soyokna dio mai lentekmu, la tandana kumua mutumpu pala'mia'. \v 15 Annu kutulasangkoa' sitonganna, ianna nalambi'mo allo nangei umbisara ma'rupa tau Puang Allata'alla, marru la mabanda' ia perambinna Puang Allata'alla lako to illalan itin tondokko anna la to dio kota Sodom anna Gomora.”\f + \fr 10:15 \fq Sodom anna Gomora: \ft Kej. 19:24-28.\f* \s1 Kamasussaan anna pandarraan la ditingngayo \r Mrk. 13:9-13; Luk. 21:12-19, 12:2-9 \p \v 16 “Pengkilalai manappaia', la sirapangkoa' domba la kusua tama alla'-alla'na serigala. La matangkingkoa' susi ula' anna la malenna' penawakoa' sirapan dangan-dangan. \v 17 Matangkingkoa' lako angganna tau annu la dengan umpopengngolokoa' lako pa'bisara aluk, anna la nakambeikoa' illalan banua pa'sambayanganna. \v 18 La dibaakoa' lako tingngayona to ma'parenta anna tomaraya annu muturu'na'. Attu iamo too la mungeia' umpa'pesa'bianna' lako to ma'parenta sola tomaraya anna lako to salianna to Yahudi battu dikua to tangngummissanan Puang Allata'alla. \v 19 Ianna la dibisaramokoa', daua' pomasussa penawammu umpikki' aka la mutula' annu angganna la mupokadanna la nabengangkoa' Puang Allata'alla ke diomokoa' olona pa'bisara. \v 20 Annu sitonganna tangngikoa' la mantula', sapo Penawa Maserona Ambemu yao suruga illalan kalemua'. \p \v 21 La dengan attunna dengan tau la umpopepatei sirondongna. Susi toi duka' ambe lako anakna anna anak la umbali to matuanna lambisan napopepatei. \v 22 La nakabassikoa' angganna tau annu muturu'na'. Sapo benna-benna ke'de' matoto' illalan kapangngoreananna sae lako kasuppikanna kamasussaan, tau iatoo la dipasalama'. \v 23 Ianna didarrakoa' dio mesa tondok, alaikoa' kalemu ammu lu lako tondok senga'. Kutulasangkoa' sitonganna, ta'pa la suppik tondok illalan lembangna Israel mulelean, anna saemo sule Anak Mentolino. \p \v 24 Tae' dengan leleanna mesa passikola la untanda langnganni tuanggurunna, battu mesa sabua' la untondon kamatandeanna puangna. \v 25 Kalandomia ke susimi manarangna tuanggurunna passikola, anna pada angga' puangna sabua'. Ianna to titanan ambemo illalan banua nagente' tau ponggawana setang,\f + \fr 10:25 \fq ponggawana setang: \ft Illalan basa Yunani ‘Beelzebul’ iamo sanga senga'na ponggawana setang.\f* la dapakaia issinna banua. \p \v 26 Sapo daua' marea' lako itin matin tauo, annu tae' dengan kara-kara membuni tae' la dipa'peissanan anna tae' dengan kara-kara disamboi tae' la dipakawanan. \v 27 Angganna tula'ku lako kalemua' tae'na kupa'perangngian lako tau senga', la mutetteran illalan alla'-alla'na tau kamban, anna mentu'na tula' kubisikkiangkoa' la mupa'peassakan lako angganna ma'rupa tau. \v 28 Daua' marea' lako to angga batang kale naissan napatei sapo tae' ummampui kakuasaan umpatei batang sunga'. Sapo mengkarea' langngangkoa' Puang Allata'alla to ma'kuasa undarra batang sunga' anna batang kale illalan naraka. \v 29 Taissanan kumua dua dena' angga mesa doi' bassi randan barinni' allinna. Sapo moika anna susi too, tae' dengan moi mesamo tokke' la bonno' babang ke tangngia pa'kuanna Ambemu yao suruga. \v 30 La dapakaia ikoa' annu sae lako lamba' beluakmua' mangka nareken. \v 31 Iamo too daua' marea', annu marru keangga'koa' iko anna la messa'bu dena'. \p \v 32 Benna-benna ummakuina' dio tingngayona ma'rupa tau, la kuakui duka' dio olona Ambeku yao suruga. \v 33 Sapo benna-benna untelangna' dio tingngayona ma'rupa tau, la kutelang duka' dio olona Ambeku yao suruga.” \s1 Kara-kara la naduppa to unturu' Puang Yesus \p \v 34 “Daua' anna kendek illalan penawammu kumua kasaeangku tama lino la umpakendek kasikalinoan. Tae'nakkao sae la umpakendek kasikalinoan sapo kasisala-salaan. \v 35 Annu kasaeangku tama lino la umpasibokosan ambe anna anakna muane, baine la sibokosan indona, anna manintu baine la sibokosan matukanna baine, \v 36 battu' dikua to ma'rapu la sisala-sala. \p \v 37 Benna-benna marru umpakalando to matuanna anna la kaleku, tau iatoo tae' la sipato' mendadi petauangku. Susi duka' to marru umpakalando anakna anna la kaleku tae' la sipato' mendadi petauangku. \v 38 Benna-benna tae' umpassan kayu pantokesanna\f + \fr 10:38 \fq umpassan kayu pantokesanna: \ft Kalembasanna: sa'bara' untingngayo kamasussaan sae lako nadotaan la dipatei.\f* anna turu'na', tau iatoo tae' la sipato' mendadi petauangku. \v 39 Benna-benna umpa'kadua-duai katuoan illalan lino, tau iatoo la ungkasayu'i katuoan sae lako-lakona. Sapo benna-benna nadotaan mate annu naturu'na', la ullolongan katuoan sae lako-lakona. \p \v 40 Benna-benna untarimakoa', sirapammi kaleku melolo natarima. Anna benna-benna untarimana', untarima duka' to ussuana'. \v 41 Benna-benna untarima manappa mesa nabi annu naissanan kumua nabi, tau iatoo la untarima sarona nabi. Anna benna-benna untarima manappa mesa to malolo annu naissanan kumua to malolo, tau iatoo la untarima sarona to malolo. \v 42 Anna benna-benna untandoi moi wai kula' babangmo inde to randan wiring rokko annu naissanan kumua passikolakue, manassa anna la untarima sarona.” \c 11 \p \v 1 Mangkai umparunduk sapulo dua rasulna, mengkalaomi Puang Yesus ullelean tondok illalan lembangna Galilea ma'pa'tudu anna umpalanda' Kareba Kadoresan. \s1 Pesuanna Yohanes to simantedok lako Puang Yesus \r Luk. 7:18-35 \p \v 2 Attu iatoo illalan tarungkun Yohanes to simantedok. Sapo umpekareba duka' pengkaranganna Kristus, napolalan ussua pira-pira passikolana lao mekutana lako Puang Yesus nakua: \v 3 “Ikomoka to nadandi Puang Allata'alla la sae, dengampika tau senga' la kiampai?”\f + \fr 11:3 \fq to nadandi Puang Allata'alla la sae: \ft Battu dikua: \fq To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'.\f* \p \v 4 Natimba' Puang Yesus nakua: “Sulemokoa' ammu tulasanni Yohanes angga murangnginna sola muitanna, \v 5 susinna to buta mala paita, to balimbingan mala menono', to dolengan monda dolengna, to taru mala parangngi, to mate tuo sule, anna Kareba Kadoresan dipalanda' lako to mase-mase.\f + \fr 11:5 \ft Yes. 35:5-6, 61:1.\f* \v 6 Kerongko' angganna to tae' tikanna penawanna ummitana'.” \p \v 7 Le'bai passikolana Yohanes, mantula'mi Puang Yesus lako tau buda untetteran Yohanes nakua: “Aka lao mutungkaa' lako padang alla'? Laorokoka umpetua' tille napalurekke lu sau' bara'? \v 8 Akara lao mutungka lakoa'i? Laorokoka umpetua' to ma'pakean maleke? Sapo dio ia banuanna tomaraya to ma'pakean maleke. \v 9 Dadi akara lao mutungka lakoa'? Laorokoka umpetua' nabi? Tonganna. Anna nasanga Kao kadangku tanda langnganna nabi. \v 10 Annu Yohanesmo napatu battakadanna Puang Allata'alla nakua: \q1 ‘Indemi pesuangkue, kusuami uyyoloanangko \q1 annu la napatokangko lalan la muola.’\f + \fr 11:10 \ft Mal. 3:1.\f* \p \v 11 Kutulasangkoa' sitonganna, tae' dengan tau illalan lino la untondon Yohanes to simantedok. Sapo marru natondon to randan barinni' illalan kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 12 Mengkalao dio mane naparanduk Yohanes to simantedok umpalanda' Kareba Kadoresan sae lako temo, dengan liumi to kadake gau' umbali kaparentaanna Puang Allata'alla anna umpeang liu lalan la naola urrappai. \v 13 Mengkalao dio sura'na Musa anna angganna nabi sae lako Yohanes untetteran asan kara-kara la dadi. \v 14 Ianna moraikoa' la ummorean tula'ku, kupokadangkoa' kumua Yohanesmo napatu battakadanna nabi yolona kumua la sae sule Elia.\f + \fr 11:14 \ft Mal. 4:5-6.\f* \v 15 La napatananni manappa talinga ma'rupa tau inde tula'kue. \p \v 16 Akamo la kupasirapanan inde ma'rupa tau lapik temoe? La kupasirapan anak sipa'loko-lokoan lako pasa' anna ummalo'-alo' solana nakua: \q1 \v 17 ‘Kipa'tulaliangkoa' sapo mokakoa' sumayo. \q1 Kioyongangkoa' penanian pa'barataan sapo mokakoa' umbating.’ \p \v 18 Annu sae Yohanes sima'puasa anna tae' siummiru' anggur, sapo nakua tau: ‘To natamai setang.’ \v 19 Tapakala sae duka' Anak Mentolino, siummande anna ummiru' anggur, nakuaomo tau: ‘Petua'ria' to poppokan, pangngiru', solana tuang passima anna to kadake.’ Sapo moika anna susi too, kakeakasannaria Puang Allata'alla napakawanan illalan angganna pa'palakona.” \s1 Puang Yesus ussassai pira-pira tondok \r Luk. 10:13-15 \p \v 20 Mangkai too, naparandukmi Puang Yesus ussassai issinna tondok randan pembuda nangei umpadadi tanda memangnga-mangnga annu moka mengkatoba', nakua: \v 21 “La sanggangkoa' to Khorazim anna kota Betsaida annu kela dadi dioi Tirus anna Sidon tanda memangnga-mangnga mangka dadi illalan alla'-alla'mua' masaemo anna mengkatoba' tau dio, lambisan ma'pakean barata annu umpenassanni gau'na. \v 22 Dadi kupokadangkoa' temo: ianna nalambi'mo allo la dingei umbisara ma'rupa tau, la maringngan ia perambinna Puang Allata'alla lako issinna kota Tirus sola Sidon anna la ikoa'. \v 23 Anna ikoa' to dio Kapernaum, musangarika la diangka'koa' langngan suruga? Tae', sapo la ditibe tamakoa' naraka. Annu kela dadi dioi Sodom\f + \fr 11:23 \fq Sodom: \ft Kej. 19:24-29.\f* tanda memangnga-mangnga kupadadi illalan alla'-alla'mua', tae' la natallanni Puang Allata'alla. \v 24 Dadi kupokadangkoa' temo: ianna nalambi'mo allo dingei umbisara ma'rupa tau, la maringngan ia perambinna Puang Allata'alla lako issinna kota Sodom anna la ikoa'.” \s1 Petambana Puang Yesus \r Luk. 10:21-22 \p \v 25 Attu iatoo ma'sambayang Puang Yesus nakua: “O Ambe', Dewatanna langi' anna lino. Ma'kurru' sumanga'na' matin, annu angganna tula' dibuni mengkalao dio mai mupakawanammi lako to naangga' barinni' ma'rupa tau, sapo tontong mubuni lako to naangga' manarang anna to nagente' keaka' ma'rupa tau. \v 26 O Ambeku iamo te pa'kuammue.” \p \v 27 Mangkai ma'sambayang, nakuamo: “Angganna kara-kara mangka asammi napalessu' rokko lisu pala'ku Ambeku. Tae' dengan moi mesamo ma'rupa tau ummissanan Anakna Puang Allata'alla salianna Ambeku, tae' toi dengan moi mesamo ma'rupa tau la ummissanan Ambeku salianna Anakna, anna to naporai Anakna napaissanni. \p \v 28 Maikoa' umpellambi'ina' anggammu to malupu' anna to mabanda' passanammu angku patialangkoa' penawammu.\f + \fr 11:28 \fq to malupu' anna to mabanda' passanammu: \ft Kalembasanna: to ussa'ding kalena kasalaan anna nakabandasan umpalako angganna parenta illalan sura'na Musa.\f* \v 29 Turu'i parentaku ammu melaya' lako kaleku annu malenna' penawana' anna marampan penawa napolalan tiala penawammua'. \v 30 Annu mentu'na parentaku mepomasannang, anna bawaan kupapassanniangkoa' maringngan.” \c 12 \s1 Puang Yesus napasala to Farisi annu mengkarang passikolana anna allo katorroan \r Mrk. 2:23-28; Luk. 6:1-5 \p \v 1 Pissan attu sirupang allo katorroan ummola bela' gandum Puang Yesus sola passikolana. Ummolai lalan napasiolaan siami passikolana ummala gandum anna andei annu tadea'. \v 2 Dengan to Farisi ummitai, napolalan ma'kada lako Puang Yesus nakua: “Petua'ri passikolamu umpogau'mi tala malanna dikarang ke allo katorroan.” \p \v 3 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ta'raka dengan mubaca pa'palakona Daud sola to unturu'i anna tadea'?\f + \fr 12:3 \ft 1Sam. 21:1-6.\f* \v 4 Attu iatoo lu tama angngenan kapemalasan Daud anna ummala roti mangka dipemalasan anna andei sola to turu'i, moika anna angga imam mala ummandei. \v 5 Ta'paka liu dengan mubaca illalan sura'na Musa kumua ullenda duka' sangka'na allo katorroan imam illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla, sapo tae' dipasala? \v 6 Paillalan penawaia' inde tula'kue: Dengan tau inde rokko temoe marru untondon Banua Ada'na Puang Allata'alla. \v 7 Dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: ‘Pa'kamase randan kupemulu, tangngia olo'-olo' dipopemala'.’\f + \fr 12:7 \ft Hos. 6:6.\f* Ianna muissanan manappa te kalembasanna battakadae, manassa anna tae'koa' la umpasala to tangkasalaan. \v 8 Annu Anak Mentolinomo puangna allo katorroan.” \s1 Puang Yesus umpomalapu' to masaki illalan allo katorroan \r Mrk. 3:1-6; Luk. 6:6-11 \p \v 9 Mengkalaomi Puang Yesus untampe angngenan iatoo, anna lu tama mesa banua pa'sambayanganna to Yahudi. \v 10 Illalan inde pa'sambayanganne, dengan mesa tau mate limanna sabali. Dengan pira-pira to morai la umpeangan kasalaan Puang Yesus napolalan mekutana nakua: “Malarika tau umpomalapu' to masaki ke allo katorroan?” \p \v 11 Natimba' Puang Yesus nakua: “Pa'rapanan dengangkoa' ummampui mesa domba anna melontin rokko garotin sapo sirupang allo katorroan, tae'ka la lao naangkaran dio mai? \v 12 Tae'ka marru keangga' ia ma'rupa tau anna la domba? Dadi sitonganna tae' la didapai tau umpogau' kamapiaan ke allo katorroan.” \p \v 13 Mangkai too, nakuamo Puang Yesus lako inde to mate limannae: “Ette'i limammu!” Naette'mi, monda siami anna matoro susi lima sabalinna. \v 14 Umpelleimi banua pa'sambayangan inde mai to Farisie anna umpamesa kada la umpatei Puang Yesus. \s1 Puang Yesus to napilei Puang Allata'alla mendadi pesuanna \p \v 15 Sapo naissanan Puang Yesus kumua marassan nalilingan tangnga' to Farisi, napolalan le'ba umpellei angngenan iatoo anna buda tau ummula'i. Angganna to masaki to ummula' Puang Yesus napomalapu' asan. \v 16 Sapo ma'pakari'di' Puang Yesus kenamala inde mai taue tae' umpa'peissanan Puang Yesus lako tau senga', \v 17 anna malara lemba' battakadanna Puang Allata'alla mangka napalanda' nabi Yesaya nakua: \q1 \v 18 “Petua'i, iamo te Pesuangkue to mangka kupile, \q1 to kukamasei anna to umpomasannang penawangku; \q1 la kupatama kalena Penawangku, \q1 anna la ussewangan kamaloloangku lako mentu'na ma'rupa tau botto-ma'botto. \q1 \v 19 Tae' la sipekka tau, tae' la metamba-tamba, \q1 tae' toi la mealo'-alo' mantula' dio tingngayona tau kamban. \q1 \v 20 La malenna' penawa lako to malamma, sirapan tallang polo tangnga tae' la natattakki pissan lao, \q1 anna sirapan ballo ma'mio'-mio' tae' la napi'dean pissan. \q1 La tontong nakarang sae lako attunna umpopatalo kamaloloan. \q1 \v 21 Mentu'na ma'rupa tau botto-ma'botto la parannu lako kalena.”\f + \fr 12:21 \ft Yes. 42:1-4.\f* \s1 Kakuasaanna Puang Yesus nasangai to Farisi kuasanna ponggawana setang \r Mrk. 3:20-30; Luk. 11:14-23, 6:43-45 \p \v 22 Mangkai too, saemi pira-pira tau umbaa mesa to buta sola tae' naissan mantula' annu natamai setang. Napomalapu'mi Puang Yesus napolalan mala paita anna naissammo mantula'. \v 23 Mangnga-mangnga asammi to ummitai anna ma'kada nakua: “Umbai iamo inde peampoanna tomaraya Daud masaemo diampaie.” \p \v 24 Tappana narangngi to Farisi, nakuamo: “Kuasanna Beelzebul battu' dikua ponggawana setang illalan kalena napolalan mala urrambai lao setang.” \p \v 25 Sapo nalosa penawanna Puang Yesus napolalan ma'kada lako to Farisi nakua: “Ianna dengan mesa kaparentaan tae' mesa penawa rupa taunna, manassa anna la sanggang. Susi toi duka' ke denganni mesa tondok battu' mesa pendaposan tae' mesa penawa tau illalan, manassa anna la tae' matoto'. \v 26 Susimi duka' kaparentaanna setang. Ianna la urrambaimo lao setang ponggawana setang, manassa anna tae' mesa penawa napolalan sisarak-sarak. Umbamo la nakua ke'de' matoto' kaparentaanna? \v 27 Mukuaa' kakuasaanna Beelzebul kupake urrambai lao setang. Ianna susi too, kakuasaan aka napake to unturu'koa' urrambai lao setang? Iamo tu matin to unturu'koa'o la umpakawananni kumua sala pikki'koa'. \v 28 Sapo sitonganna kakuasaanna Penawanna Puang Allata'alla kupolalan mala urrambai lao setang. Kalembasanna umpalakomi kaparentaanna Puang Allata'alla illalan alla'-alla'mua'. \p \v 29 Umbamo la nakua to maboko untamai banuanna mesa to matoro anna alai ewananna ke tae' napungo yolo? Mangkapi napungo anna mane mala ummala ewananna inde to matoroe.\f + \fr 12:29 \fq to maboko anna to matoro: \ft Ponggawana setang sirapan to matoro anna Puang Yesus sirapan to maboko sae umpungo ponggawana setang anna alai to unturu'i.\f* \p \v 30 Angganna to tae' unturu'na', nabalina' anna angganna to tae' ussolanna' marrempun, tau iatoo ma'pasisarak-sarak. \v 31 Iamo too kupokadangkoa' matin kumua: Angganna kasalaan anna pa'telle mala asan nagarri'i Puang Allata'alla, sapo benna-benna untelle Penawa Masero tae' tongan-tongan mala digarri'i. \v 32 Ianna dengan tau untelle Anak Mentolino mala digarri'i. Sapo ianna Penawa Maseromo natelle tae' dengan leleanna la digarri'i la susi illalampi lino tenni dio lino tanda lako. \p \v 33 Ianna mapia tuona mesa to' kayu, mapia duka' buana. Sapo ianna mapakko', kadake duka' buana. Simesa-mesa to' kayu mala diissanan ke diitami buana. \v 34 To kadakekoa'!\f + \fr 12:34 \fq to kadake: \ft Illalan basa Yunani nakua: “peampoannakoa' ula' ma'ipo,” annu nasangai ula' to Yahudi ke dengan to ma'papusa.\f* Tae' dengan leleanna la mapia pessuunan pudukmua' annu innang to kadakekoa'. Annu angganna battakada mengkalao illalan asan unak penawa. \v 35 Angganna to mapia penawa, manassa anna mapia duka' pessuunan pudukna annu mapia illalan unak penawanna. Sapo lako to kadake, manassa anna kadake pessuunan pudukna annu innang kadake illalan unak penawanna. \v 36 Dadi kupokadangkoa' temo: Angganna battakada umpa'di' padanna, pantan la napa'timpasan tau dio olona Puang Allata'alla ke nalambi'mi allo dingei umbisara ma'rupa tau. \v 37 Annu pessuunan pudukmumoa' la dipolalan ummangga' malolokoa', anna pessuunan pudukmu siamoa' duka' la dipolalan umpabambannikoa' sangka'.” \s1 To Farisi umpelau Puang Yesus la umpadadi tanda memangnga-mangnga \r Luk. 11:29-32 \p \v 38 Attu iatoo dengan pira-pira to untarru' issinna sura'na Musa anna to Farisi ma'kada lako Puang Yesus nakua: “O tuangguru, moraikan la ummita tanda memangnga-mangnga mupadadi anna malara kiissanan kumua lu yao tongangko mai Puang Allata'alla.” \p \v 39 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Marru kadake gau' tongan inde ma'rupa tau lapik temoe anna tae' matutu langngan Puang Allata'alla annu morai la kupadadian tanda. Sapo tae'koa' la dipadadian tanda senga' salianna tanda susi dadi lako nabi Yunus. \v 40 Annu susi Yunus yolona tallungngallo tallu bongi illalan tambuk be'dok, la nakuamo duka' Anak Mentolino la tallungngallo tallu bongi illalan liang. \v 41 Ianna tallammo lino, la dipatuomi sule to Niniwe sola ikoa' to tuo lapik temo anna la napasalakoa'. Annu tappana urrangngi kadanna Puang Allata'alla napalanda' Yunus mengkatoba'mi to Niniwe. Sapo mokakoa' iko mengkatoba', moi kenada marru untondon Yunus to umpantula'ikoa' temo.\f + \fr 12:41 \ft Yun. 3:5.\f* \v 42 Anna ianna tallammo lino, la dipatuomi sule tomaraya baine to umparenta lembangna Syeba yolona sola ikoa' to tuo lapik temo.\f + \fr 12:42 \fq tomaraya baine to umparenta lembangna Syeba yolona: \ft Illalan basa Indonesia nakua: \fq ratu dari Selatan, \ft annu inde kaparentaan Syebae innang dio tandai kairinna mataallo.\f* La napasalakoa' annu mambela ia naola lao umperangngii kakeakasanna tomaraya Salomo, sapo temo dengan inde to marru untondon tomaraya Salomo.”\f + \fr 12:42 \ft 1Raj. 10:1-10; 2Taw. 9:1-12.\f* \s1 Setang ma'pasule napotandengan Puang Yesus \r Luk. 11:24-26 \p \v 43 “Ianna mallaimo setang illalan mai kalena mesa tau, lu rekke lu sau'mi dio padang alla' umpeang angngenan la nangei torro. Sapo tae' dengan angngenan nalambi'. \v 44 Nakuamo: ‘La ma'pasulena' lako angngenan kutampe.’ Sule tongammi, lo'bang liupi inde angngenan nalambi'e, sirapan banua mapatting mangka disapui anna mangka direpi' manappa issinna. \v 45 Le'ba siami lao untambai pitu setang marru kadake, anna torro asan illalan kalena inde taue. Katampakan tuttuan mabanda' kamaparrisan ullambi' inde taue. La susimi duka' ullambi' to kadake lapik temo.” \s1 Angganna to umpogau' pa'kuanna Puang Allata'alla digente' rapunna Puang Yesus \r Mrk. 3:31-35; Luk. 8:19-21 \p \v 46 Marassampi mantula' Puang Yesus lako tau buda, saemi indona sola sirondongna ke'de' dio salian morai la umpellambi'i. \v 47 Dengammi tau ma'kada lako Puang Yesus nakua: “O Tuangguru, illalan salian indomu sola sirondongmu, morai la umpellambi'iko.” \p \v 48 Natimba' Puang Yesus nakua: “Bennara Kao indoku sola sirondongku?” \v 49 Anna mane unturo passikolana napasiolaan ma'kada nakua: “Iamo te mai indoku anna sirondongkue. \v 50 Annu benna-benna umpogau' pa'kuanna Ambeku yao suruga, iamo sirondongku muane anna sirondongku baine sola indoku.” \c 13 \s1 To mangngambo' napotandengan Puang Yesus \r Mrk. 4:1-9; Luk. 8:4-8 \p \v 1 Allo ia siamo too anna mengkalao Puang Yesus umpellei inde banuae lu lako biring Tasik Galilea anna ma'loko dio la ma'pa'guru. \v 2 Saemi buda tau ma'silullu' umpellambi'i napolalan lu langngan lopi illalan tasik anna ummokko' yao, anna inde tau budae sikake'de' dio biring tasik. \v 3 Umpalanda'mi buda pepa'guruan Puang Yesus sapo ummolai tandengan nakua: “Dengan mesa tau lao mangngambo'. \v 4 Marassanni mangngambo', dengammi bannena tappa lako lalan. Saemi dassi ummandei sapuranna. \v 5 Dengan duka' bannena tappa lako litak mabatu, napolalan masimpan tuo annu manippi' litakna. \v 6 Sapo tappana nadellekki allo, malayumi napolalan marekko' annu tae' mandalan waka'na. \v 7 Dengan toi bannena tappa tama to' duri. Tuttuan marumbomi to' duri ungkessu' inde tanananne samatena. \v 8 Sapo dengan duka' bannena tappa rokko litak malunak napolalan kembua barri'. Dengan tiluppi' pessaratu', dengan tiluppi' pennannan pulona anna dengan tiluppi' pentallu pulo. \v 9 La napatananni manappa talinga ma'rupa tau inde tula'kue.” \s1 Puang Yesus untetteran balayanna sinangei ummoyong tandengan ma'patudu \r Mrk. 4:10-12; Luk. 8:9-10 \p \v 10 Mangkai too, nadendeimi passikolana anna kutanaii nakua: “O Tuangguru, maakari anna tandengan mupake ma'patudu lako tau buda?” \p \v 11 Natimba' nakua: “Annu angga ikoa' dipabeai ummissanan tula' dibuni mengkalao dio mai, iamo tula' untetteran kaparentaanna Puang Allata'alla, sapo tae' ia dipaissanni inde lako taue. \v 12 Annu benna-benna ummampui kapaissanan, la dirangngannian polei, napolalan tuttuan buda kapaissananna. Sapo benna-benna tae' ummampui kapaissanan, la dialai pissan kapaissanan nasanga dengammo illalan kalena. \v 13 Iamo nangei tandengammo sikutula' lako tau buda sullena naita sapo tae' la tamai akkalanna, anna sullena umpalempe pa'perangnginna sapo tae' la natamai pikki'na anna tae' la naissan napekalembasan. \v 14 Napolalan lemba' battakadanna Puang Allata'alla mangka napalanda' nabi Yesaya nakua: \q1 ‘La narangngi liu, sapo tae' la natamai pikki'na, \q1 anna la naita liu, sapo tae' la natamai akkalanna. \q1 \v 15 Annu inde mai taue makarra'mi penawanna, \q1 ta'mo parangngi talinganna, \q1 anna ta'mo paita matanna. \q1 Ianna tae' susi la paita matanna, \q1 parangngi talinganna, \q1 anna la naissan napekalembasan \q1 napolalan ma'pasule lako kaleku lambisan kupomalapu'.’\f + \fr 13:15 \ft Yes. 6:9-10.\f* \p \v 16 Sapo kerongko'koa' iko annu paita matammua' anna parangngi talingammu. \v 17 Annu kupokadangkoa' sitonganna, buda nabi anna to malolo yolona morai la ummita kara-kara muita temoa' sapo tae' naita, anna morai la urrangngi battakada murangngia' temo sapo tae' narangngi.” \s1 Puang Yesus untetteran kalembasanna tandengan to mangngambo' \r Mrk. 4:13-20; Luk. 8:11-15 \p \v 18 “Patananni manappaia' talinga kalembasanna inde tandengan to mangngambo'e. \v 19 Banne tappa lako lalan, kalembasanna to urrangngi battakada untetteran kaparentaanna Puang Allata'alla, sapo tae' naissan napekalembasan. Saemi ponggawana setang urrappa inde banne mangka diambo' illalan penawannae. \v 20 Banne tappa lako litak mabatu, kalembasanna to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla anna tappa masannang untarimai. \v 21 Sapo tae' kenwaka' illalan penawanna napolalan tae' masae anna pa'demo. Ianna unduppamo kamaparrisan battu pandarraan ura'na battakada iatoo tappa ma'sorong boko'mi. \v 22 Banne tappa tama to' duri kalembasanna to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla, sapo malallan umpikki' katuoanna illalan lino anna anggamo kamoraian la untombon ewanan illalan penawanna ungkessu' battakada mangka narangngi napolalan tae' kembua. \v 23 Anna banne tappa rokko litak malunak, kalembasanna to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla anna napekalembasan manappa, napolalan kembua barri'. Dengan tiluppi' pessaratu', dengan tiluppi' pennannan pulona, anna dengan tiluppi' pentallu pulo.” \s1 Rea illalan alla'na gandum napotandengan Puang Yesus \p \v 24 Dengan polepi tandengan senga' naulelean Puang Yesus lako tau kamban nakua: “Kaparentaanna Puang Allata'alla dipasirapan to ummambo' banne mapia dio bela'na. \v 25 Sapo mamma' asanni tau, saemi ewalinna untantan bungan rea tama alla'na gandum, anna mane le'ba sule. \v 26 Tuoi gandum anna naparandukmo suun buana, tandaammi duka' rea. \p \v 27 Saemi to mengkarangna umpellambi'i puangna bela' anna kuanni: ‘O tuang, kusanga banne mapia muambo' rokko bela'mu. Maakaria anna dengan rea tuo dio mai?’ \p \v 28 Natimba' puangna bela' nakua: ‘Pa'palakona ewalinta.’ \p Nakuamo to mengkarangna: ‘Umba nakua ke laoi kirebu'i reana?’ \p \v 29 Natimba' puangna bela' nakua: ‘Tae', annu ianna murebu'i itin reao la tirebu' duka' gandum napa'toang. \v 30 Pabeai mammi tuo sola sae lako attunna la disae' gandum. Attu iatoo la kukua lako to massae': Rempunnia' yolo itin reao, pantan uyunni anna mane disumpunni. Ammu mane rempunanna' gandumku ammu annanna' langngan alangku.’ ” \s1 Kaparentaanna Puang Allata'alla dipasirapan lise' sawi anna ragi \r Mrk. 4:30-34; Luk. 13:18-21 \p \v 31 Untetteran pole omi mesa tandengan senga' Puang Yesus lako tau kamban nakua: “Kaparentaanna Puang Allata'alla sirapan lise' sawi\f + \fr 13:31 \fq lise' sawi: \ft Sawi dio Palestina sikamai lambisan mala nangei kesserang dassi tangkena, sapo barinni' duka' lise'na.\f* natanan tau dio bela' utanna. \v 32 Angganna tananan ma'lise', lise' sawimo randan barinni'. Sapo ianna tuomo, marru kamai ia anna utan senga' lambisan pada to' kayu, napolalan mala nangei kesserang dassi tangkena.” \p \v 33 Anna mane ummala pole mesa tandengan senga' nakua: “Kaparentaanna Puang Allata'alla mala duka' dipasirapan ragi naala baine anna boloianni tappung pennappa' tapulo lite' napolalan kembea'.” \p \v 34 Angganna te maie natula' Puang Yesus lako tau buda umpake tandengan. Anna tae' dengan simantula' lako tau buda ke tae' umpake tandengan, \v 35 anna malara lemba' battakadanna Puang Allata'alla napalanda' mesa nabi nakua: \q1 “La ummoyongna' tandengan ke ma'pa'guruna'. \q1 La untetteranna' kara-kara membuni mengkalao dio mai pa'parandukanna lino.”\f + \fr 13:35 \ft Mzm. 78:2.\f* \s1 Puang Yesus untetteran kalembasanna tandengan rea illalan alla'na gandum \p \v 36 Mangkai mantula' Puang Yesus lako tau buda, napelleimi anna lu tama mesa banua. Napellambi'imi passikolana anna kuanni: “Kenamala mutetteranangkan kalembasanna tandengan rea illalan alla' gandum.” \p \v 37 Natetteranammi nakua: “Inde to ummambo' gandum-e iamo Anak Mentolino, \v 38 anna linomo sirapan bela'na. Gandum, iamo petauanna Puang Allata'alla, anna rea, iamo to unturu' ponggawana setang. \v 39 Ewali to sae untantan bungan rea, iamo ponggawana setang. Attunna disae' gandum, iamo allo katallananna lino. Anna to massae' iamo malaeka'. \v 40 Susi rea dirempun anna mane ditibe tama api, la nakuamo duka' ullambi' to unturu' ponggawana setang ke tallammi lino. \v 41 Annu la ussua malaeka'na Anak Mentolino urrempun angganna to untumang tau kasalaan sola angganna to siumpogau' kakadakean naalai illalan mai kaparentaanna. \v 42 Anna ditibe asan tama api ma'lana-lana. Sikatangi' pole' napobua' kamaparrisan anna tikarasissik isinna illalan angngenan iatoo. \v 43 Sapo mentu'na to umpogau' pa'kuanna Puang Allata'alla pasilong susi mata allo illalan kaparentaanna Ambena yao suruga. La napatananni manappa talinga ma'rupa tau inde tula'kue.” \s1 Kaparentaanna Puang Allata'alla marru untondon angga lako \p \v 44 “Kaparentaanna Puang Allata'alla sirapan ewanan dilamun illalan bela' nakabuttui mesa tau. Natambunnimi sule anna mane lao umbaluk angganna ewananna annu dore' sigalimi anna sule ummalli inde bela'e. \p \v 45 Kaparentaanna Puang Allata'alla sirapan duka' mesa pa'baluk umpeang mutiara randan maleke. \v 46 Nalambi'i, laomi umbaluk angganna ewananna anna mane ma'pasule ummalli inde mutiarae.” \s1 Dala napotandengan Puang Yesus \p \v 47 “Kaparentaanna Puang Allata'alla sirapan dala natibe tau tama tasik lambisan ummala sangga' rupanna be'dok. \v 48 Ponnoi inde dalae, narui'mi langngan gantanan anna ma'loko umpilei be'dok mapia napatama pa'pengngeanna, anna be'dok kadake natibe lao. \v 49 La susimi duka' ke tallammi lino, annu la sae malaeka' tama lino pantan umpopa'mesa to kadake anna to unturu' pa'kuanna Puang Allata'alla. \v 50 To kadake la ditibe tama api ma'lana-lana napolalan sikatangi' napobua' kamaparrisan anna tikarasissik isinna illalan angngenan iatoo.” \s1 Pepa'guruan yolo anna pepa'guruan bakaru \p \v 51 Mekutanami Puang Yesus lako passikolana nakua: “Muissanangka kalembasanna inde tula'kue?” \p Natimba' passikolana nakua: “Io, kiissanan kalembasanna.” \p \v 52 Nakuamo Puang Yesus: “Iamo nangei angganna to untarru' issinna sura'na Musa to untarimamo kaparentaan suruga mala dipasirapan mesa to ma'banua ummaroi ewananna illalan mai pa'pengngeanna susi malusanna tenni bakarunna.” \s1 Puang Yesus natumpu pala' to Nazaret \r Mrk. 6:1-6; Luk. 4:16-30 \p \v 53 Mangka asanni untula' tandengan Puang Yesus, mengkalaomi untampe angngenan iatoo \v 54 ma'pasule lako tondokna. Saei lako, ma'patudumi illalan pa'sambayanganna to Yahudi. Mangnga-mangnga asan to urrangngii lambisan sipantula'-tula' nakua: “Umbamo nangei ummala kakeakasan inde taue anna bennamo umbenganni kakuasaan umpogau' tanda memangnga-mangnga? \v 55 Anna umbai anakna te tukan kayue? Disanga Maria indona anna sirondongna disanga Yakobus, Yusuf, Simon anna Yudas. \v 56 Anna umbai sisola siamikia' inde angganna anak daranna? Umbamo nangei ummala kakeakasan sola kakuasaan?” \v 57 Katampakanna untumpu pala' Puang Yesus. \p Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Mesa nabi diangga' dio angngenan senga', sapo tae' diangga' dio tondokna anna illalan banuanna.” \v 58 Iamo nangei tae' sirua tanda memangnga-mangnga napadadi Puang Yesus dio tondokna annu tae' naorean tau. \c 14 \s1 Yohanes to simantedok dipatei \r Mrk. 6:14-29; Luk. 9:7-9 \p \v 1 Attu iatoo napelele duka' Herodes tomaraya dio lembangna Galilea diona pengkaranganna Puang Yesus. \v 2 Nakuamo lako to mengkarangna: “Itin nakuan tau Yesus-o, Yohanes to simantedokmo tuo sule dio mai alla'na to mate napolalan ummampuimo kakuasaan umpogau' tanda memangnga-mangnga.” \p \v 3 Ia nangei ma'pikki' susi Herodes annu kalena umpopepealai Yohanes anna pungoi anna mane popetarungkunni natumang Herodias bainena sirondongna Herodes disanga Filipus. \v 4 Annu nakambaroan Yohanes nakua: “Pemali tongan-tongan la umpobaineko Herodias.” \v 5 Sitonganna morai Herodes la umpatei Yohanes attu iatoo, sapo marea' lako to Yahudi annu buda tau ummangga'i nabi. \p \v 6 Tapakala umpakaraya allo kadadianna Herodes, sumayo anakna Herodias baine dio tingngayona Herodes sola to saena anna tiala penawanna Herodes ummitai, \v 7 napolalan ma'pinda lako kumua iamo napelau iamo nabenganni. \v 8 Mangkai naparunduk indona, nakuamo lako tomaraya: “La mubeenna' ulunna Yohanes to simantedok dipadio pappalan temo.” \p \v 9 Tila'bak siami buana Herodes, sapo ta'mo naissan nasumbala annu mangkami ma'pinda narangngi to saena, napolalan ussuamo tantarana umpaolaanni pelaunna. \v 10 Ussuami tau lao ullempo'i ulunna Yohanes tama pa'tarungkunan. \v 11 Tae' masae, saemi dibaa ulunna Yohanes dipadio pappalan anna dibeen lako inde bainee. Naalami anna baanni lako indona. \v 12 Mangkaii, saemi passikolana Yohanes to simantedok ummalai batang rabukna anna lamunni. Anna mane lao untetteranni lako Puang Yesus. \s1 Puang Yesus umpande tau la'bi lima sa'bu \r Mrk. 6:30-44; Luk. 9:10-17; Yoh. 6:1-13 \p \v 13 Urrangnginna kareba kamateanna Yohanes Puang Yesus, langngan siami lopi anna mengkalao umpellei angngenan iatoo lu lako angngenan maitu-itu la ungkambela tau buda. Sapo naissanan tau buda kumua le'ba napolalan mengkalao untampe tondokna mangngola gantanan ummula'i. \v 14 Turunni Puang Yesus yao mai lopi, ummitami tau buda lambisan rantang buana anna umpomalapu' angganna to masaki illalan alla'-alla'na inde tau budae. \p \v 15 Karuenni, napellambi'imi passikolana anna kuanni: “La bongimi anna indekia' ala' padang. Umbai mapia ke musuami le'ba inde lako taue anna lao ummalli nande lako tondok sikadappi'ta.” \p \v 16 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Tae' manggi' lao annu ikoa' la umpandei.” \p \v 17 Nakuamo passikolana: “Angga lima roti anna dua be'dok kiampui.” \p \v 18 Natimba' Puang Yesus nakua: “Baanna' mai.” \v 19 Ussuami tau ma'loko lako pasang, anna ummala lima roti anna dua be'dok, anna mane mentungngu langngan langi' ma'kurru' sumanga'. Mangkai, umpiak-piakmi roti anna beenni passikolana natawaan lako tau buda. \v 20 Ummande asammi tau buda sadea'na. Mangkai ummande, narempummi passikolana ra'dakna tau buda, ponnopi sapulo dua baka. \v 21 Inde to ummandee umbai lima sa'bu muane, ta'pa ia direken baine sola anak. \s1 Puang Yesus menono' yao lolok wai \r Mrk. 6:45-52; Yoh. 6:16-21 \p \v 22 Mangkai too, ussuami passikolana Puang Yesus langngan lopi anna yolo lamban lian, anna ussua duka' tau buda ma'pasule. \v 23 Le'ba asanni tau lu langngammi tanete Puang Yesus mesai la lao ma'sambayang. Yao liumi tanete sae lako bongi. \v 24 Attu iatoo mambelami naola lopinna passikolana umpellei biring tasik. Inde lopie napalurekke lu sau' bombang annu natammui bara' kamai. \p \v 25 Nannarii, saemi Puang Yesus umpellambi'i passikolana menono' yao lolok wai. \v 26 Naitanna passikolana menono' yao lolok wai, marea' asammi anna sikakillong nakua: “Dio mai anitu!” \p \v 27 Sapo tappa ma'kada Puang Yesus nakua: “Pamattannia' penawammu, dau marea', Kaori Kao tee.” \p \v 28 Nakuamo Petrus: “O Puang, ianna Iko tongan, popenono'na' duka' yao lolok wai angku matin umpellambi'iko.” \p \v 29 Natimba' Puang Yesus nakua: “Maimoko.” \p Turun siami Petrus yao mai lopi anna menono' yao lolok wai lao umpellambi'i Puang Yesus. \v 30 Sapo tappana ussa'ding bara' kamai, marea' siami napolalan la limmi'. Mealo'-alo'mi nakua: “O Puang, kamaseina'!” \p \v 31 Natandoimi limanna Puang Yesus anna kuanni: “Tae' lantuk kapangngoreanammu. Maakari anna selang penawammu?” \p \v 32 Kendekmi langngan lopi duai, mattan siami duka' bara'. \v 33 Angganna to yao lopi menomba lako Puang Yesus, napasiolaan ma'kada nakua: “Anakna tongangko Puang Allata'alla.” \s1 Puang Yesus umpomalapu' buda to masaki dio Genesaret \r Mrk. 6:53-56 \p \v 34 Lambanni lian sore sambali'mi Genesaret lopinna. \v 35 Naitanna tau kumua sae Puang Yesus, umpasilele siami kareba illalan lili'na tondok iatoo, napolalan angganna to masaki dibaa lako Puang Yesus. \v 36 Napelaumi kenamala napabeai urrumbui moi tampak bayu rui'namo. Anna angganna to urrumbui malapu' asan. \c 15 \s1 Ada'na to Yahudi sisala parentana Puang Allata'alla \r Mrk. 7:1-7 \p \v 1 Tapakala, saemo dio mai Yerusalem pira-pira to Farisi anna to untarru' issinna sura'na Musa umpellambi'i Puang Yesus anna ma'kada nakua: \v 2 “Maakari anna ullenda kabeasaanna neneta passikolamu? Tae' umbasei limanna situru' kabeasaanta anna mane ummande.” \p \v 3 Natimba' Puang Yesus nakua: “Maakari ammu lenda duka' parentana Puang Allata'alla umpalako kabeasaammua'? \v 4 Annu ma'kada Puang Allata'alla nakua: ‘Pakasalleko ambemu sola indomu.’ Anna nakua polepa: ‘Benna-benna untula' kadake ambena battu' indona, la dipatei.’\f + \fr 15:4 \ft Kel. 20:12, 21:17; Im. 20:9; Ul. 5:16.\f* \v 5 Sapo simukua ikoa': ‘Benna-benna ma'kada lako ambena battu indona nakua: Ambo' dengan la kutandoiangkoa', sapo' mangkami kupopemala' langngan Puang Allata'alla. \v 6 Tau iatoo ta'mo parallu umpakasalle ambena battu indona.’ Dadi umpa'barinni'ikoa' iko battakadanna Puang Allata'alla napobua' kabeasaammua'. \v 7 Sangngin to ma'dua tambukkoa'. Tonganna battakadanna Puang Allata'alla mangka napalanda' nabi Yesaya untula'koa' nakua: \q1 \v 8 ‘Itin matin tauo angga dio pudukna umpakasallena', sapo sitonganna illalan penawanna napemboko'ina'. \q1 \v 9 Alla'mo' napenombai annu angga pepa'guruan ma'rupa tau napa'patuduan.’ ”\f + \fr 15:9 \ft Yes. 29:13.\f* \s1 Kara-kara la ungkadakei ma'rupa tau dio olona Puang Allata'alla \r Mrk. 7:8-23 \p \v 10 Mangkai too, untambaimi tau buda Puang Yesus anna pantula'i nakua: “Perangngi manappaia' tula'ku ammu pengkalesoii. \v 11 Tangngia lu tamanna sadang ungkadakei ma'rupa tau dio olona Puang Allata'alla, sapo suunna dio pudukna.” \p \v 12 Nadendeimi passikolana anna kuanni: “O Tuangguru, muissanangka kumua tula'mu angngena' umpatikanna penawanna to Farisi?” \p \v 13 Natimba' Puang Yesus nakua: “Angganna tananan tangngianna pantananna Ambeku yao suruga la direbu'i sae rokko waka'na. \v 14 Parandan mammi, annu itin lako tauo sirapan to buta untette to buta. Ianna to butamo untette to buta innang bassi la metobang rokko garotin.” \p \v 15 Nakuamo Petrus: “O Tuangguru, tetteranangkan kalembasanna itin tandenganno.” \p \v 16 Ma'kada Puang Yesus nakua: “Ta'paka iko duka' mupekalembasan? \v 17 Ta'raka muissanan kumua angganna lu tamanna sadang le'ba rokko tambuk anna tarru' ditibe lao. \v 18 Sapo suunnaria dio puduk mengkalao illalan penawa ungkadakei ma'rupa tau dio olona Puang Allata'alla. \v 19 Annu illalan penawa nangei kendek kakadakean susinna: pikki' kadake, papatean, ullullu' pa'bannetauan, gau' meko'do'-ko'do', maboko, sa'bi tatongan, anna pa'telle. \v 20 Iamo te maie ungkadakei ma'rupa tau dio olona Puang Allata'alla, tangngia tokke' ummande tae' membase.” \s1 Mesa baine to Kanaan ummorean Puang Yesus \r Mrk. 7:24-30 \p \v 21 Mangkai too, mengkalaomi Puang Yesus umpellei angngenan iatoo lu lako lembangna Tirus sola Sidon. \v 22 Saemi napellambi'i mesa baine to Kanaan anna metamba-tamba nakua: “O Puang, peampoanna tomaraya Daud, kamaseina'. Dengan anakku baine natamai setang anna marru mapa'di'mo nasa'ding.” \p \v 23 Sapo tae' dengan natimba'i Puang Yesus. Napengkadappi'imi passikolana anna kuanni: “O Tuangguru, suai lao inde dio bainee, annu dio liumi boko'ta mealo'-alo' meraru'.” \p \v 24 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Anggana' disua lako to Israel, to sirapan domba pusa.” \p \v 25 Sapo mengkadappi' inde bainee anna malimuntu' dio tingngayona Puang Yesus napasiolaan ma'kada nakua: “O Puang, kamasei siapa'.” \p \v 26 Natimba' Puang Yesus nakua: “Tae' sipato' dibeen lako asu andean dipatokaan anak.” \p \v 27 Natimba' inde baine nakua: “Tonganna tuang. Sapo mala duka' ummande nande ronno'na puangna asu dio wi' meja.” \p \v 28 Nakuamo Puang Yesus: “Mangngorean tongangko, indo'. La dadimi pelaummu.” Malapu' siami duka' anakna. \s1 Puang Yesus umpomalapu' buda to masaki \p \v 29 Mengkalao omi Puang Yesus umpellei angngenan iatoo, anna ummundu' biring Tasik Galilea anna mane lu langngan tanete anna ummokko' yao. \v 30 Buda omi tau sae umpellambi'i pantan ussolaan to masakinna anna paokko'i dio tingngayona Puang Yesus. Inde mai to masakie, dengan to balimbingan, to buta, to kempo', oma', anna budapa to masaki senga', napomalapu' asan. \v 31 Mangnga-mangnga asammi tau buda ummita oma' naissan mantula', to kempo' malapu', to balimbingan naissan menono', anna to buta mala paita. Napolalan umpakasalle Puang Allata'alla Dewatanna to Israel. \s1 Puang Yesus umpande la'bi appa' tasa'bu tau \r Mrk. 8:1-10 \p \v 32 Mangkai too, urrempummi passikolana Puang Yesus anna ma'kada lako nakua: “Rantang buaku ummita inde lako tau budae, annu tallungngallomi naola ummula' leengkia' anna ta'mo dengan aka la naande. Sapo mokana' la untangga'i sule lako banuanna annu tadea'mi indana alami pali ummola lalan.” \p \v 33 Natimba' passikolana nakua: “Umbamo la dingei ummala nande la dipandean inde lako tau pada budannae annu indekia' alla' padang?” \p \v 34 Nakuamo Puang Yesus: “Pirapi rotimmua'?” \p Natimba' nakua: “Pitu lise' mandami, anna pira-pirapa be'dok sibarinni'.” \p \v 35 Ussuami tau buda Puang Yesus pantan ma'loko rokko litak. \v 36 Ummalami inde roti pitu sola be'dokke anna ma'kurru' sumanga' langngan Puang Allata'alla, anna mane piak-piakki nabeen passikolana natawa lako tau buda. \v 37 Ummande asammi tau sadea'na. Narempummi passikolana sesanna tau, ponnopi pitu baka. \v 38 To ummande attu iatoo anggapia muane anna appa' tasa'bumo, ta'pa ia direken baine sola anak. \v 39 Mangkai too, ussuami tau buda Puang Yesus ma'pasule lako banuanna, anna mane langngan lopi la lu lako lembangna Magadan. \c 16 \s1 To Farisi anna to Saduki umpelau tanda \r Mrk. 8:11-13 \p \v 1 Dengan pira-pira to Farisi sola to Saduki morai la umpeangan su'be' Puang Yesus. Saemi umpellambi'i Puang Yesus anna kuanni: “Paitaikan tanda memangnga-mangnga angki issananni kumua lu yao tongangko mai suruga.” \p \v 2 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Ianna la lendu'mo allo anna malea biring langi', mukuamoa': ‘La kulla' allo.’ \v 3 Ianna mebongngi' anna makuppan padang siolaan malea biring langi', mukuamoa': ‘La uran allo.’ Dadi muissanan kumua la uran battu la kulla' allo ke ummitakoa' tanda yao langi', sapo tae'a' muissan umpekalembasan tanda dipadadi illalan alla'-alla'mua' temo. \v 4 Marru kadake gau' tongan inde ma'rupa tau lapik temoe anna tae' matutu langngan Puang Allata'alla annu morai la kupadadian tanda. Sapo tae'koa' la dipadadian tanda senga' salianna tanda susi dadi lako nabi Yunus.” Mangkai mantula' Puang Yesus, mengkalaomi umpellei inde taue. \s1 Pepatudunna to Farisi anna to Saduki dipasirapan ragi \r Mrk. 8:14-21 \p \v 5 Saei lian biring tasik tandai lian Puang Yesus sola passikolana, mane nakilalairi passikolana kumua tae' umbaa roti. \v 6 Ma'kadami Puang Yesus umpakainga' passikolana nakua: “La matangkingkoa' indana kadakeikoa' raginna to Farisi anna to Saduki.” \p \v 7 Sipantula'-tula'mi passikolana nakua: “Ia nangei mantula' susi annu tae'kia' umbaa roti.” \p \v 8 Sapo naissanan Puang Yesus aka marassan natula' passikolana, napolalan ma'kada nakua: “Ta' tongampa sangngaka kapangngoreanammua'. Maakari anna kataesanna dengan roti musitimba'-timba'ia'? \v 9 Ta' liupaka natamai pikki'mua'? Ta'moka mukilalai lima roti kupandean tau la'bi lima sa'bu, anna pirapa baka la'binna murempun? \v 10 Susi toi duka' pitu roti dipandean tau la'bi appa' tasa'bu, pirapia' baka ra'dakna tau murempun? \v 11 Maakari anna tae' muissanan kumua tangngia Kao roti nakalembasanni tula'ku? Matangkingkoa' indana kadakeikoa' raginna to Farisi anna to Saduki.” \v 12 Katampakanna naissanan pole' passikolana kumua tangngia ragi dipake umpakembea' roti nakalembasanni kadanna, sapo' pepa'guruanna to Farisi anna to Saduki. \s1 Pangngakuanna Petrus \r Mrk. 8:27-30; Luk. 9:18-21 \p \v 13 Tapakala, saemo Puang Yesus sola passikolana lako lembangna Kaisarea Filipi. Mekutanami lako passikolana nakua: “Situru' tula'na tau, benna ade' dikuaan Anak Mentolino?” \p \v 14 Natimba'mi nakua: “Dengan tau ungkuai: ‘Yohanes to simantedok tuo sule;’ dengan ungkuai: ‘Nabi Elia sae sule;’ dengan duka' ungkuai: ‘Nabi Yeremia tuo sule;’ anna pira ungkuai: ‘Sala' bennanna nabi tuo sule.’ ” \p \v 15 Mekutana pole omi lako passikolana nakua: “Situru' pikki'mu bennarakkao tee?” \p \v 16 Natimba' Simon Petrus nakua: “Ikomo To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', Anakna Puang Allata'alla Dewata tuo.” \p \v 17 Nakuamo Puang Yesus: “Kerongko'ko Simon, anakna Yunus, annu tangngia ma'rupa tau umpaissanniko, sapo melolo Ambeku yao suruga. \v 18 Dadi temo kusangaimoko Petrus, kalembasanna batu. Anna yao inde batue la kungei umpake'de' kombonganna petauangku, anna tae' la nabela nataloi kamatean. \v 19 Anna la kubengangko kakuasaan untungka'i anna untutu'i ba'ba tama kaparentaan suruga. Iamo muangga' kadake illalan lino, la naangga' kadake duka' Puang Allata'alla yao suruga. Anna iamo muangga' mapia illalan lino, la naangga' mapia duka' Puang Allata'alla yao suruga.” \v 20 Anna mane umpakari'di' passikolana indana tetteranni lako tau senga' kumua iamo To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'. \s1 Puang Yesus untetteran kamaparrisan la naduppa anna kamateanna \r Mrk. 8:31-9:1; Luk. 9:22-27 \p \v 21 Attu iatoo naparandukmi Puang Yesus umpaissanni passikolana kumua innang la lao lako Yerusalem anna la ussa'dingan buda kamaparrisan dio mai perepi'na to Yahudi anna kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa lambisan dipatei. Sapo katallungngallona la tuo sule. \p \v 22 Naruntu' siami Petrus illalan mai alla'-alla'na passikola anna parandukki napakilala nakua: “O Puang, la nakamaseiroko to Puang Allata'allao napolalan tae' la dadi lako kalemu itin kara-karao.” \p \v 23 Menggirik siami Puang Yesus anna ma'kada lako Petrus nakua: “Pallaiko lao Setang! Ullawaiko pengkarangangku, annu tangngia pa'kuanna Puang Allata'alla mupikki' sapo pa'kuanna ma'rupa tau.” \p \v 24 Anna mane mantula' lako passikolana nakua: “Benna-benna morai unturu'na' la untampean pa'kua penawanna, umpassan kayu pantokesanna, anna turu'na'.\f + \fr 16:24 \fq umpassan kayu pantokesanna: \ft Battu' dikua kamasussaan lambisan la dipatei.\f* \v 25 Annu benna-benna umpa'kadua-duai katuoan illalan lino, la ungkasayu'i katuoan sae lako-lakona. Sapo benna-benna nadotaan mate annu naturu'na', la ullolongan katuoan sae lako-lakona. \v 26 Tae' dengan gunana lako mesa tau moi la ummampui angganna issinna lino ke la sanggangri sunga'na, annu tae' dengan aka la mala dituka'ian sunga'na ma'rupa tau. \v 27 Annu la sae Anak Mentolino sitonda kamatandeanna Ambena, la naturu' angganna malaeka'na. Attu iamo too la nangei pantan umpabala'i ma'rupa tau situru' panggauanna. \v 28 Kupokadangkoa' sitonganna, dengangkoa' to dio reen temo tae' la bonno' ke ta'pa ummita Anak Mentolino sae mendadi Tomaraya illalan kaparentaanna.” \c 17 \s1 Puang Yesus dipomatande yao tanete \r Mrk. 9:2-13; Luk. 9:28-36 \p \v 1 Annanni allona mangkanna, mengkalaomi Puang Yesus umbawai Petrus, Yakobus, anna Yohanes sirondongna Yakobus langngan mesa tanete malangka', tae' dengan tau senga' nasolaan yao, angga appa'i. \v 2 Naitami inde tallu passikolae lumalin rupanna Puang Yesus. Pangngarrang lindona susi mata allo anna mabussang pakeanna pakkillo'-killo'. \v 3 Pissananna, ummitamo duka' Musa sola Elia marassan sipantula' Puang Yesus. \p \v 4 Ma'kadami Petrus lako Puang Yesus nakua: “O Puang, ta'mo dengan la nasusian masannangki inde rokko angngenanne. Ianna moraiko, la umpake'de'na' tallu lantang ammu sandaa' simesa: Iko, Musa, anna Elia.” \p \v 5 Marassampi mantula' Petrus, turummi gaun mabussang ungkabu'i. Dirangngimi kamara illalan mai inde gaunne nakua: “Iamo te Anakku to kukamaseie anna umpomasannang penawangku. La muperangngia'i.” \p \v 6 Urrangnginna kamara passikola, marea' asammi napolalan malimuntu' lumbang rokko litak. \v 7 Saemi Puang Yesus umpellambi'i anna rumbui napasiolaan ma'kada nakua: “Ke'de'koa', dau marea'.” \v 8 Inde anna umbangunammo ulunnae ta'mo dengan tau senga' naita, Puang Yesus mandami. \p \v 9 Ummolai lalan anna lu yaomo mai tanete ma'pakari'di'mi Puang Yesus lako inde tallu passikolanae nakua: “Daua' tetteranni lako tau senga' kara-kara mangka muita, ke ta'pa dipatuo sule Anak Mentolino dio mai alla'na to mate.” \p \v 10 Mekutanami passikolana nakua: “Ianna susi too, akara nasanga to untarru' issinna sura'na Musa kumua: tae' mala tala sae yolo Elia anna mane sae To dibassei bayu-bayu ma'pasalama'?” \p \v 11 Natimba' Puang Yesus nakua: “Innang la sae ia yolo Elia umpatoka angga lako. \v 12 Sapo kupokadangkoa' sitonganna kumua mangkami sae Elia, sapo tae' naissanan tau napolalan tae' dengan tanapogau' lako kalena. La susimi duka' Anak Mentolino la nadarra ma'rupa tau.” \v 13 Mane naissanarri pole' passikolana Puang Yesus kumua Yohanes to simantedok napatu kadanna. \s1 Puang Yesus umpomalapu' anak natamai setang \r Mrk. 9:14-29; Luk. 9:37-43 \p \v 14 Inde anna ma'pasulemo Puang Yesus sola tallu passikolana lako tau budae, napellambi'imi mesa tau anna malimuntu' dio tingngayona Puang Yesus \v 15 napasiolaan ma'kada nakua: “O Tuang, kamaseianna' anakku annu lintu manukan anna nadarrai sigalimo. Bassa'mi sisongka tama api anna dengan toi lu rokko wai. \v 16 Mangkami kubaa lako passikolamu, sapo' tae' nabela napomalapu'.” \p \v 17 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “O anggammua' rupa tau temo, to tamangngorean tongangkoa' anna to pusa. Umbapi la pada masaena la kungei torro illalan alla'-alla'mua'? Anna umba polepi la susi kasa'barasangku lako kalemua'? Baai mai itin anakko.” \v 18 Ussuami setang Puang Yesus mallai illalan mai kalena inde anakke, tappa malapu' siami. \p \v 19 Mangkaii, napellambi'imi passikolana sapo angga opi pakaia, anna kutanaii nakua: “Maakari anna tae' kibela urrambai iato setangngo?” \p \v 20 Natimba' Puang Yesus nakua: “Annu tae' sumpu kapangngoreanammua'. Annu kupokadangkoa' sitonganna, kela denganni kapangngoreanammua' moi padamo lise' sawi, tae' dengan aka la mukasumpuia'. Ianna ussuakoa' inde dio tanete membero lako angngenan senga'e, tae' mala tala membero. [ \v 21 Sapo inde setang susie, tae' dibela disua lao ke tae' tau ma'sambayang sola ma'puasa.]” \s1 Puang Yesus untula' pole kamateanna \r Mrk. 9:30-32; Luk. 9:43-45 \p \v 22 Inde anna ma'mesamo Puang Yesus sola passikolana dio Galileae, nakuamo lako passikolana: “Anak Mentolino la disorong rokko lisu pala'na ma'rupa tau, \v 23 anna la napatei. Sapo katallungngallona la dipatuo sule dio mai alla'na to mate.” Rantang siami buana passikolana. \s1 Puang Yesus umbaya' sima lako Banua Ada'na Puang Allata'alla \p \v 24 Saemi Puang Yesus sola passikolana lako tondok Kapernaum. Tapakala saemo to siurrempun simanna tau lako Banua Ada'na Puang Allata'alla umpellambi'i Petrus anna mekutana nakua: “Siumbaya'ka sima lako Banua Ada'na Puang Allata'alla tuanggurummua'?” \p \v 25 Natimba' Petrus nakua: “Sinabaya'.” \p Saei tama banua Petrus, tappa nakutanaimi Puang Yesus nakua: “O Simon, umba iko nakua pikki'mu, benna siumbaya' sima lako tomaraya illalan lino? Anaknaraka tomaraya, tau senga'raka?”\f + \fr 17:25 \fq Anaknaraka tomaraya, tau senga'raka: \ft Illalan basa Yunani ke dipalinni tama basa Mamasa nakua: \fq Anaknaraka muane, tau senga'raka. \ft Dengan tau umpikki'i kumua \fq Anakna muane \ft kalembasanna \fq to ma'tondok, \ft anna \fq tau senga' \ft kalembasanna \fq to messae.\f* \p \v 26 Natimba' Simon Petrus nakua: “Tau senga'.” \p Nakuamo Puang Yesus: “Dadi tae' ia umbaya' sima anakna. \v 27 Sapo daumo anta patikanna penawanna itin matin tauo. Dadi laomoko rokko tasik madoa. Alai be'dok bunga' naala pekammu ammu billangngi sadangna, annu dengan doi' illalan la ganna' tapopebaya' sima duaki' lako Banua Ada'na Puang Allata'alla. Alai itin doi'o ammu lao umbayasangki' simanta.” \c 18 \s1 To la randan matande illalan kaparentaanna Puang Allata'alla \r Mrk. 9:33-37; Luk. 9:46-48 \p \v 1 Attu ia siamo too anna mekutana passikolana Puang Yesus nakua: “O Tuangguru, benna randan la matande illalan kaparentaanna Puang Allata'alla?” \p \v 2 Untambaimi mesa anak Puang Yesus anna suai ke'de' illalan alla'-alla'na passikolana \v 3 anna ma'kada nakua: “Kutulasangkoa' sitonganna, ianna tae'a' muangkaran pole lambisan ma'penawa susikoa' inde anakke, tae'koa' la mangngala tawa illalan kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 4 Benna-benna umpopengkareppe' kalena susi inde anakke, iamo randan la matande illalan kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 5 Benna-benna untarima inde anak susi ura'na kapangngoreananna lako kalekue, sirapammi Kao natarima.” \s1 Kara-kara la untumang ma'rupa tau tobang tama kasalaan \r Mrk. 9:42-47 \p \v 6 “Sapo benna-benna untumang mesa inde mai to barinni' napolalan ta'mo mangngorean lako kalekue, malamia ke ditoke'i batu kamai kollongna anna ditibe rokko tasik. \p \v 7 Innang la sanggang ma'rupa tau illalan lino annu dengan untumangngi umpogau' kasalaan. Innang la dengan to untumang tau umpogau' kasalaan, sapo la sanggang to umpogau'i. \p \v 8 Ianna limammu battu lentekmu untumangko kasalaan, tattakkii ammu tibei lao. Annu malamoko ia ma'lima sabali battu ma'lentek sabali ullambi' katuoan sae lako-lakona, anna la tontong dua limammu battu' lentekmu sapo ditibe tamako api tanaissan pi'de. \v 9 Ianna matammu untumangko kasalaan, lessu'i lao ammu tibei. Annu dotamoko ia ma'mata sabali ullambi' katuoan sae lako-lakona, anna la tontong dua matammu sapo ditibe tamako api naraka.” \s1 Domba pa'de dipotandengan \r Luk. 15:4-7 \p \v 10 “Pengkilalaii, daua' ammu pa'barinni'i moi mesamo inde mai to barinni'e. Annu kutulasangkoa' sitonganna, dengan malaeka' yao suruga dio tingngayona Ambeku siundagaii. [ \v 11 Annu Anak Mentolino sae la umpaitai lalan to pusa napolalan salama'.] \p \v 12 Umba iko nakua pikki'mua', ke dengan mesa tau ummampui saratu' domba anna pa'de mesa, aka la napogau'? Manassa anna la untampe dombana kasera pulona kasera yao tanete anna lao umpeang domba pa'de. \v 13 Anna kutulasangkoa' sitonganna, ianna nakabuttuimo, marru la undoresan inde domba ambo' pa'dee anna la kaseranna polona kasera tae'na nakapa'dei. \v 14 Susimi duka' Ambemu yao suruga, moka ke la denganni la pa'de moi mesamo inde mai to barinni'e.” \s1 Umba la dikua umpakilala sa'do'doranta to mangngorean \p \v 15 “Ianna dengan sa'do'dorammu to mangngorean kasalaan lako kalemu, laoko umpellambi'i ammu pakilalai sapo tae' dengan tau la urrangngikoa'. Ianna natarima pepakilalammu, iko napolalan sikadamakkoa' sule. \v 16 Sapo ianna tae'ko naperangngii, bawaiko mesa battu duaraka tau ussolangko. Annu situru' Buku Masero, ianna duamo battu' tallu tau ussa'bii mesa kara-kara, ditonganammi. \v 17 Ianna moka pole umperangngii to musolaan, palulakoi kombonganna to mangngorean. Ianna moka umperangngii pepakilalanna kombonganna to mangngorean, papada angga'ia' tuang passima battu tau senga' to tangngummissanan Puang Allata'alla. \p \v 18 Annu kutulasangkoa' sitonganna, iamo muangga' kadake illalan lino, la naangga' kadake duka' Puang Allata'alla yao suruga. Anna iamo muangga' mapia illalan lino, la naangga' mapia duka' Puang Allata'alla yao suruga. \p \v 19 Anna mesa polepi la kutulasangkoa': ianna dengan dua to mangngorean illalan lino umpamesa penawa ma'sambayang, tae' mala tala nabenganni Ambeku yao suruga angganna pelaunna. \v 20 Annu umba-umba nangei dua battu tallu tau ma'rempun annu mangngorean lako kaleku, la diona' duka' reen.” \s1 Umba la dikua unggarri'i to kasalaan lako kaleta \p \v 21 Mangkai too, saemi Petrus umpellambi'i Puang Yesus anna kutanai nakua: “O Puang, la pempiranna' unggarri'i solaku ke denganni umpogau' kasalaan lako kaleku? La siruamika ke pempitui?” \p \v 22 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ta'pa. Tae' angga la pempitu sapo la pempitu pulo sanda sipitu. \v 23 Annu ianna umpalakomo kaparentaanna Puang Allata'alla, la sirapan mesa tomaraya la urreken pa'peindanna lako to ma'dama illalan kaparentaanna. \v 24 Naparandukki marreken, dipopengngolomi mesa to ma'dama, to kaindanan sapulo sa'bu talenta.\f + \fr 18:24 \fq sapulo sa'bu talenta: \ft Mesa talenta la'bi sapulo lima taunna nasaro tau. Dadi tau iatoo kaindanan doi' la mala disaroian sapulo sa'bu tau illalan sapulo lima taunna.\f* \v 25 Sapo tae' la nabela nabaya', napolalan situru' parentana tomaraya la dibaluk inde taue sola bainena anna anakna anna angganna ewananna la dibayasan indanna. \p \v 26 Malimuntu' siami dio tingngayona tomaraya anna mengkarumase-mase nakua: ‘O tuang, sa'bara'poko annu angganna indangku innang la kubaya'na.’ \v 27 Tappa rantangmi buana tomaraya urrangngii, napolalan napabeai le'ba anna napa'dean asan indanna. \p \v 28 Suunni illalan mai banuanna tomaraya inde taue, sitammumi solana ma'dama to napaindanni saratu' dinar.\f + \fr 18:28 \fq saratu' dinar: \ft Mesa dinar pada sarona tau sangngallo. Dadi pa'peindanna inde tau marru sikambellang indanna lako tomaraya (bacai 18:24).\f* Naanda'i siami kollongna napasiolaan ma'kada nakua: ‘Baya'i indammu.’ \p \v 29 Malimuntu'mi inde solanae anna mengkarumase-mase nakua: ‘Sa'bara'poko innang la kubaya'na indangku.’ \p \v 30 Sapo tae' naperangngii, sangngadinna napopetarungkun, anna tae' la dirappanan ke tae' lendu' asan indanna. \v 31 Inde anna issanammi solana ma'dama pa'palakonae, rantang asammi buana napolalan lao ma'parapa' lako tomaraya. \p \v 32 Napopetambaimi tomaraya inde taue anna kuanni: ‘Tau kadakeko. Mangkamoko kupa'deian indammu annu mengkarumase-maseko dio tingngayoku. \v 33 Tae'ka la sipato'ko duka' ungkamasei solamu susi pa'kamaseku lako kalemu?’ \v 34 Keara' siami tomaraya, napolalan napopetarungkun, anna tae' narappanan ke tae' lendu' asan indanna. \v 35 La napasusimokoa' duka' te Ambeku yao surugae, ke tae'koa' sae rokko unggarri'i padammu.” \c 19 \s1 Pepa'guruan diona kasisarakan \r Mrk. 10:1-12 \p \v 1 Mangkanna mantula' Puang Yesus, mengkalaomi umpellei Galilea lu lako lembangna Yudea lamban lianna Salu Yordan. \v 2 Buda tau ummula'i anna buda to masaki napomalapu' dio angngenan iatoo. \p \v 3 Tapakala saemo pira-pira to Farisi morai la umpeangan su'be' Puang Yesus, anna mekutana nakua: “Malarika ussisarakan bainena tau moi angga titti' naposu'be'?” \p \v 4 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ta'raka dengan mubaca illalan Buku Masero kumua mengkalao dio mai pa'parandukanna lino, Dewata To metampa umpadadi muane anna baine? \v 5 Mangkai napadadi, nakuamo: ‘Iamo too, la umpellei indona sola ambena muane anna sidapo' bainena, napolalan inde dua taue la mesami.’\f + \fr 19:5 \ft Kej. 2:24.\f* \v 6 Dadi, ta'mo la dua sapo la mesami. Iamo too, iamo mangka napamesa Puang Allata'alla tae' mala napasisarak ma'rupa tau.” \p \v 7 Mekutana to Farisi nakua: “Ianna susi too, maakari anna pa'parentanni Musa kumua la umpebeen sura' kasisarakan muane lako bainena ke la nasisarakanni?” \p \v 8 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ia nangei umpabeaikoa' Musa ussisarakan bainemu annu natumang kamakarrasan penawammua'. Sapo sitonganna tae' susi mengkalao dio mai pa'parandukanna. \v 9 Perangngi manappaia' tula'ku: benna-benna ussisarakan bainena salianna ke ullullu'i pa'bannetauan bainena anna kebaine pole, tau iatoo ullullu' pa'bannetauan.” \p \v 10 Nakuamo passikolana: “Ianna susi itin lalanna kasipobaineanno, mala pissammia tau tae' lako banuanta.” \p \v 11 Natimba' Puang Yesus nakua: “Tae' sangngiaan tau mala umpalako itin tula'muo, sapo angga to innang napatantu Puang Allata'alla. \v 12 Dengan tau tae' kebaine annu innang didadian susi. Dengan tau tae' kebaine annu nakaleangngi tau senga'. Dengan duka' tau innang pa'kua penawanna tae' lako banuanna annu umpatutui pikki' kaparentaanna Puang Allata'alla. Benna-benna nabela umpalako inde tula'kue, mapia ke napalakoi.” \s1 Puang Yesus untamba' anak \r Mrk. 10:13-16; Luk. 18:15-17 \p \v 13 Pissan attu saemi tau pantan umbaa anakna lako Puang Yesus anna malara naanda'i anna pa'sambayanganni, sapo nakeara'i passikolana Puang Yesus. \v 14 Ma'kadami Puang Yesus lako passikolana nakua: “Pabeai itin matin anak umpellambi'ina'o. Dau lawaii, annu tau susimo tu matinno la mendadi petauanna Puang Allata'alla illalan kaparentaanna.”\f + \fr 19:14 \ft Mat. 18:2-4.\f* \v 15 Pantan ummanda'imi inde anakke anna pa'sambayanganni, anna mane le'ba untampe angngenan iatoo. \s1 Tomakaka maparri' la tama kaparentaanna Puang Allata'alla \r Mrk. 10:17-31; Luk. 18:18-30 \p \v 16 Pissan attu dengan mesa tau sae umpellambi'i Puang Yesus anna mekutana nakua: “O Tuangguru, kamapiaan umba susi la kupogau' angku malara ullolongan katuoan sae lako-lakona?” \p \v 17 Natimba' Puang Yesus nakua: “Maakari anna kamapiaan mupekutanaan lako kaleku? Tae' dengan senga'na mapia mesa-mesanna Puang Allata'alla. Ianna moraiko la ullolongan katuoan sae lako-lakona, turu' manappako parentana Puang Allata'alla.” \p \v 18 Nakuamo inde taue: “Parenta umbannamo?” \p Natimba' Puang Yesus nakua: “Dau papatean, dau ullullu' pa'bannetauan, dau maboko, dau sa'bi tatongan, \v 19 pakasalleko indomu sola ambemu, kamaseiko padammu ma'rupa tau susi ungkamasei kalemu.” \p \v 20 Nakuamo inde anak muanee: “Angganna tu matin parentao kuturu' asammi. Akapi la kupogau'?” \p \v 21 Nakuamo Puang Yesus: “Ianna moraiko la sundun kamanurusammu, laoko umbaluk angganna ewanammu ammu tawaianni to mase-mase allinna, mupolalan la ullolongan ewanan yao suruga. Mangkaii saemoko ammu turu'na'.” \p \v 22 Tappana urrangngi tula'na Puang Yesus, rosso siami buana anna le'ba annu buda ewananna. \p \v 23 Nakuamo Puang Yesus lako passikolana: “Kutulasangkoa' sitonganna, marempang tongan-tongan mesa tomakaka la tama kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 24 Anna la kupomakaleso pole kukua: la madommi' pole ia unta lu tama tottok darun, anna la mesa tomakaka la tama kaparentaanna Puang Allata'alla.” \p \v 25 Mangnga-mangnga asammi passikolana urrangngi tula'na Puang Yesus, anna sipantula'-tula' nakua: “Ianna susi too, bennara la mala dipasalama'?” \p \v 26 Unnenne'imi passikolana anna ma'kada nakua: “Nakasumpui ia ma'rupa tau, sapo' tae' ia Puang Allata'alla annu tae' dengan tanaissan nagaragai.” \p \v 27 Nakuamo Petrus: “Untampe asammokangkami angga kiampuinna, angki turu'ko. Akamo la kilolongan?” \p \v 28 Natimba' Puang Yesus nakua: “Kutulasangkoa' sitonganna, attunna dipadadi pole angga lako, la ummokko' Anak Mentolino yao angngenan kamatandean. Attu iatoo ikoa' to sapulo dua to unturu'na' la ummokko'koa' duka' yao sapulo dua okkosan kaparentaan, la umparenta peampoanna to sapulo dua kabuttuanna to Israel. \v 29 Anna lako to untampe banuanna, sirondongnaraka, to matuannaraka, anaknaraka, bela'naraka annu naturu'na', la disondaianni tiluppi' pessaratu' anna la ullolongampa katuoan sae lako-lakona. \v 30 Sapo' buda to disanga to kamai la mendadi to barinni', anna to disanga to barinni' la mendadi to kamai.” \c 20 \s1 To mengkarang illalan bela' anggur naala tandengan Puang Yesus \p \v 1 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Kaparentaanna Puang Allata'alla mala dipasitinti inde tandenganne: Dengan mesa to ma'bela' mebongngi'-bongngi' mengkalao lao umpeang to la naposaro dio bela' anggurna. \v 2 Mangkai nasituru'i mesa dinar la sarona sangngallo, nasuami lako bela'na. \p \v 3 Umbai tettek kaserai mebongngi', mengkalao pole omi lao umpeang saro, napolalan ummita pira-pira tau torro babang dio pasa'. \v 4 Nakuammi: ‘Laokoa' umpengkaranganna' lako bela'ku angku saroikoa' la sipato'na.’ \v 5 Lambisan lao tongan duka' mengkarang. \p Umbai la tettek sapulo duai, mengkalao pole omi lao umpeang to mengkarang. Susi toi duka' anna umbai la tettek tallumo karuen. \v 6 Umbai la tettek limai karuen, mengkalao pole omi, napolalan ummita tau ma'saleo-leo babang. Nakuammi: ‘Maakari ammu angga torro babang inde rokko sangngalloa'e?’ \p \v 7 Natimba' nakua: ‘Tae' dengan umposarokan.’ \p Nakuamo inde to ma'bela'e: ‘Laokoa' lako bela'ku umpengkaranganna'.’ \p \v 8 La lendu'i allo, nakuamo puangna bela' lako mando'na: ‘Tambai asammi to mengkarang ammu pantan beenni sarona. Popengkalao dioi to randan windi tama sae lako to randan yolo.’ \v 9 Saemi to tama tettek lima karuen, nabeemmi sarona sandai simesa dinar. \v 10 Mangka asanni dibeen solana, saemi duka' to randan yolo tama. Kendek illalan penawanna kumua la buda ia sarona, sapo anggaria duka' sandai simesa dinar dibeenni. \v 11 Inde anna untarimamo saronae, sipa'nuku-nukuammi lako puangna bela' nakua: \v 12 ‘Sangngallokangkami mengkarang nakaring allo, mupapadami kami saroki to angga satettek mengkarang.’ \p \v 13 Sapo natimba' puangna bela' nakua: ‘Kusanga kukaloloikoa' tee. Tae'ka innang mangka tasituru'ia' la mesa dinar sangngallo? \v 14 Alami saromu ammu laoa' annu innang la kupapada saromua' to windi tama. \v 15 Tae'ka inawangku pawa ummato' ewanangku situru' pa'kuangku? Mangungngu' penawarokoka ummita pa'kamaseku lako to windi tama?’ ” \p \v 16 Untampakkimi tula'na Puang Yesus nakua: “Susimi tee, to windi katampakan la yolo, anna to yolo katampakan la windi ke dako'.” \s1 Kapentallunna untula' la kamateanna Puang Yesus \r Mrk. 10:32-34; Luk. 18:31-34 \p \v 17 Ummolai lalan Puang Yesus la lu langngan Yerusalem, untambaimi sapulo dua passikolana napopa'mesa pakaia anna pantula'i nakua: \v 18 “Temo la lu langngammikia' Yerusalem. Anna yaomo Yerusalem la dingei ussorongan Anak Mentolino lako kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa anna la nasituru'-turu'i kumua la dipopepatei. \v 19 Anna mane palulakoi to tangngummissanan Puang Allata'alla annu la natelle anna nadarra lambisan napatei yao kayu pantokesan. Sapo' katallungngallona la tuo sule.” \s1 Pelaunna indona Yakobus anna Yohanes \r Mrk. 10:35-45 \p \v 20 Mangkai too, saemi bainena Zebedeus sola dua anakna\f + \fr 20:20 \fq dua anakna: \ft iamo Yakobus anna Yohanes. Bacai Mat. 4:21.\f* umpellambi'i Puang Yesus anna malimuntu' dio tingngayona annu dengan aka la napelau. \p \v 21 Nakutanaimi Puang Yesus nakua: “Akara la mupokada?” \p Natimba' nakua: “Kupelau kenamala inde dua anakkue la mupa'pengngei angngenan illalan kaparentaammu, mesa dio tandai kanammu mesa dio tandai kairimmu.” \p \v 22 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Sitonganna tae' muissanan aka mupelau. La mutaroka untingngayo kamaparrisan la kuolai?” \p Natimba' inde dua passikolae nakua: “La kitaro!” \p \v 23 Nakuamo Puang Yesus: “Innang la unduppakoa' duka' kamaparrisan la kuolai. Sapo la ummokko' dio tandai kanangku battu' tandai kairingku, tangngia issangku. Annu angngenan iatoo dipatokaan to mangka napatantu Ambeku.” \p \v 24 Tappana naissanan to sapulopa passikolana, keara' asammi lako inde to duae. \v 25 Napolalan natambai asammo Puang Yesus anna pantula'i nakua: “Muissanan kumua illalan lino angganna to ma'parenta ma'inawa pawa umparenta petauanna, anna angganna to kamainna umpalao pa'kua penawanna lako to nakuasai. \v 26 Sapo tae'koa' iko la susi. Annu benna-benna morai la diangga' illalan alla'-alla'mua', la mengkareppe' ungkandapa padanna. \v 27 Anna benna-benna morai la mendadi to kamai, la mendadi sabua' illalan alla'-alla'mua'. \v 28 Susi duka' Anak Mentolino sae tama lino tae' anna la dikandapa, sapo la ma'kandapa anna la ussorongan sunga'na la ussulang buda tau dio mai kasalaanna.” \s1 Puang Yesus umpomalapu' dua to buta \r Mrk. 10:46-52; Luk. 18:35-43 \p \v 29 Mengkalaoi Puang Yesus sola passikolana umpellei tondok Yerikho, ma'silullu' omi tau buda unturu'i. \v 30 Attu iatoo dengan dua to buta ummokko' dio biring lalan. Tappana narangngi kumua liu Puang Yesus, metamba-tambami nakua: “O Puang, peampoanna tomaraya Daud, kamaseikangkami!” \p \v 31 Sapo nasadangngi tau buda nakua: “Pengkamma'koa'!” \p Sapo tuttuan napemandui metamba nakua: “O Puang, peampoanna tomaraya Daud, kamaseikangkami!” \p \v 32 Torromi Puang Yesus anna tambaii anna ma'kada nakua: “Aka muporai la kupogau' lako kalemua'?” \p \v 33 Natimba' nakua: “O Puang, moraikan duka' la paita.” \p \v 34 Rantang siami buana Puang Yesus ummitai, napolalan nasapuanni matanna. Bassi paita siami napolalan le'ba duka' unturu' Puang Yesus. \c 21 \s1 Kasaeanna langngan Yerusalem Puang Yesus dipakaroa' \r Mrk. 11:1-10; Luk. 19:28-38; Yoh. 12:12-15 \p \v 1 Sikadappi'i Yerusalem Puang Yesus sola passikolana, ullambi'mi tondok Betfage mesa tondok yao Tanete Zaitun. Ussuami dua passikolana \v 2 nakua: “Laokoa' lian itin sambali' tondokko. Ianna saekoa' lian la ullambi'koa' keledai ditole' sola anakna. Bassi bukaia' balayanna ammu baa duai sambali' mai. \v 3 Ianna dengan ungkambaroangkoa', la mukuanni: ‘Naparallui Puangna.’ Tappa la napabeaimokoa' umbaaii.” \p \v 4 Kara-kara iatee dadi anna malara lemba' battakadanna Puang Allata'alla napalanda' mesa nabi nakua: \q1 \v 5 “Palanda'i lako issinna kota Sion\f + \fr 21:5 \fq issinna Sion: \ft illalan basa Yunani nakua: \fq anak dara illalan Sion. \ft Sion mesa sanganna Yerusalem. Angganna issinna Yerusalem sibassa' disangai anak dara illalan Sion.\f* kumua: \q1 ‘Petua'ia', saemi tomarayammu umpellambi'iko, \q1 marampan penawa, ussakei keledai, \q1 mesa keledai mangngura.’ ”\f + \fr 21:5 \ft Za. 9:9.\f* \p \v 6 Mengkalaomi dua passikolana anna untarunduk pa'pakari'di'na Puang Yesus. \v 7 Umbaami sae keledai sola anakna anna ummalai bayu rui'na nalapikkianni, anna mane sakeii Puang Yesus. \v 8 Buda tau umpakasalle Puang Yesus ummampa' bayu rui'na lako lalan, dengan toi ummala daun sitonda batang anna ampa'i lako lalan la naolanna Puang Yesus. \v 9 Inde tau budae susi to uyyoloananni tenni to windi sipetamba-tambaan nakua: \q1 “Dipakasalle peampoanna tomaraya Daud. \q1 Ditamba' to sae umpotendan sanganna Dewata. \q1 Dipakasalle Puang Allata'alla to randan matande.” \p \v 10 Tamai kota Yerusalem Puang Yesus, karamba siami issinna kota anna sikutana-tanai nakua: “Bennara inde taue?” \p \v 11 Natimba' tau buda to unturu' Puang Yesus nakua: “Iamo te disanga Yesus-e, mesa nabi lu dio mai Nazaret lembangna Galilea.” \s1 Puang Yesus urrambai to sibaluk-baluk illalan mai Banua Ada'na Puang Allata'alla \r Mrk. 11:15-19; Luk. 19:45-48; Yoh. 2:13-16 \p \v 12 Lu lakomi Banua Ada'na Puang Allata'alla Puang Yesus. Urrambaimi lao to ma'baluk illalan pa'ranteanna Banua Ada'na Puang Allata'alla, umbalintan mejana to untuka' doi' sola ka'derana to umbaluk dangan-dangan. \v 13 Anna mane ma'kada lako nakua: “Dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: ‘Banuangku la nangei ma'rupa tau ma'sambayang,’\f + \fr 21:13 \ft Yes. 56:7.\f* sapo mungeiria' iko ma'tengko.” \p \v 14 Saemi to buta sola to balimbingan umpellambi'i Puang Yesus illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla lambisan napomalapu'. \v 15 Keara'mi kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa anna ummitamo tanda memangnga-mangnga napadadi Puang Yesus anna urrangngi anak sipetamba-tambaan nakua: “Dipakasalle peampoanna tomaraya Daud.” \p \v 16 Napolalan ma'kada lako Puang Yesus nakua: “Ta'raka murangngi tula'na inde lako anakke?” \p Natimba' Puang Yesus nakua: “Kurangngi. Sapo ta'raka dengan mubaca illalan Buku Masero nakua: ‘Mangkamoko umparunduk anak maleapa sola anak sumusupa ummoyong pampudian lako kalemu.’ ”\f + \fr 21:16 \ft Mzm. 8:3.\f* \p \v 17 Mangkai too, umpelleimi tau buda Puang Yesus lu lako mesa tondok disanga Betania, anna ma'bongi dio. \s1 Puang Yesus untado mesa to' ara \r Mrk. 11:12-14, 20-26 \p \v 18 Masiangngi, mebongngi'mi Puang Yesus sola passikolana ma'pasule lako Yerusalem. Ummolai lalan tadea'mi Puang Yesus. \v 19 Ummitami to' ara dio biring lalan. Laomi lako, sapo tae' tappa' dengan buana, angga daunna nalambi'. Napolalan natado nakua: “Ta'moko dengan la kembua pole.” Marekko' siami. \p \v 20 Mangnga-mangngami passikolana ummita kadadian iatoo, napolalan ma'kada nakua: “Maakaria anna tokke' marekko' inde to' kayu arae?” \p \v 21 Nakuamo Puang Yesus: “Kutulasangkoa' sitonganna, ianna dengan kapangngoreanammua' anna tae'koa' sarubeba', malakoa' duka' umpogau' kara-kara susi kupogau' temo. Anna tae' te angga mala la mupogau'e, sapo la malapokoa' duka' ma'kada lako inde dio tanetee kumua: tiangka'ko tama tasik, tae' mala tadadi. \v 22 Annu iamo mupelau langngan Puang Allata'alla la mutarima ke ma'sambayangko sitonda kapangngoreanan.” \s1 Pekutananna to morai la ullilingan tangnga' Puang Yesus \r Mrk. 11:27-33; Luk. 20:1-8 \p \v 23 Mangkai too, tarru'mi Puang Yesus sola passikolana tama Banua Ada'na Puang Allata'alla. Marassanni ma'pa'guru illalan, saemi pira-pira kapala imam sola perepi'na to Yahudi umpellambi'i anna mekutana nakua: “Kakuasaan aka mupake umpogau' inde mai kara-karae anna benna umbeengko?” \p \v 24 Natimba' Puang Yesus nakua: “La kukutanaikoa' duka' ianna mutimba' pekutanangku, kutulasangkoa' duka' benna umbenganna' kakuasaan. \v 25 Benna umbeen kakuasaan Yohanes napolalan simantedok? Puang Allata'allaraka ma'rupa tauraka?” \p Sipantula'-tula'mi nakua: “Ianna takua: ‘Kakuasaanna Puang Allata'alla,’ la nakuangkia': ‘Maakai anna tae' muorean?’ \v 26 Sapo ianna takua: ‘Kakuasaanna ma'rupa tau,’ marea'ki' lako tau buda, annu inde Yohanes-e naangga' asan tau mesa nabi.” \p \v 27 Napolalan anggami nakua mentimba': “Tae' kiissanan.” \p Nakuamo Puang Yesus: “Ianna susi too, tae'koa' duka' la kutulasan benna umbeenna' kakuasaan kupolalan umpogau' inde mai kara-karae.” \s1 Tandengan panggauanna dua anak \p \v 28 Umpatarru'mi tula'na Puang Yesus untetteran mesa tandengan nakua: “Umba iko nakua pikki'mua' inde kara-karae: Dengan mesa tau dua anakna bassi muane. Laomi umpellambi'i anak pa'bunga'na anna kuanni: ‘O anakku, laopoko umpengkarangangki' lako bela' anggurta temo.’ \p \v 29 Natimba' anakna nakua: ‘Tae' kuaku.’ Sapo' napikki' sule napolalan lao lako bela' anggur mengkarang. \p \v 30 Mangkai ussua anak pa'bunga'na, lu lakomi anak tampakna anna kuanni duka' susi tula'na lako anak pa'bunga'na. Natimba' anak tampakna nakua: ‘Io ambe', angku laomora.’ Sapo tae' lao. \v 31 Situru' pikki'mua', umbanna inde dua anak umpalako pa'kuanna ambenae?” \p Natimba' kapala imam sola perepi'na to Yahudi nakua: “Anak pa'bunga'.” \p Nakuamo Puang Yesus: “Kutulasangkoa' sitonganna, innang la nayoloikoa' tuang passima sola baine passundala' mendadi petauanna Puang Allata'alla illalan kaparentaanna. \v 32 Annu sae Yohanes to simantedok umpaitaikoa' lalan kamaloloan, mokakoa' ummoreanni. Sapo naorean ia tuang passima sola baine passundala'. Moika anna muitamoa' kumua mangngorean, sapo mokakoa' iko mengkatoba' anna mokakoa' ummorean tula'na Yohanes.” \s1 To untesan bela' anggur napotandengan Puang Yesus \r Mrk. 12:1-12; Luk. 20:9-19 \p \v 33 Untetteran pole omi mesa tandengan Puang Yesus nakua: “Perangngi poleia' mesa tandengan. Dengan mesa tau ummampui kalua' litak. Pissan attu umpadadi bela' anna untanan anggur anna mane balai tiku lao. Mangkai, umbo'bokmi batu pallullusan anggur anna mane umpake'de' lempo batu la nangei to mangngampana. Mangka asanni, napa'petesanammi anna mane mengkalao lako tondok mambela. \v 34 Nalambi'i attunna la dipuppu' bua anggur, ussuami pira-pira sabua'na lao umpellambi'i to mantesanna, annu la naalanni bareanna. \v 35 Sapo saei lako, nasakkaria to mantesan. Dengan natumbui, dengan naleba'i batu, dengan duka' napatei. \v 36 Ussua pole omi sabua'na inde puangna bela'e, buda ia anna to nasua yolo. Sapo' napakario-rio duka' to mantesan susi solana. \v 37 Katampakanna, anakna pole' nasua annu nakua illalan penawanna: ‘Innang la ungkalaya' anakku.’ \p \v 38 Sapo tappana ummita anakna puangna bela' inde mai to mantesanne, sipantula'mi nakua: ‘Iamo te to la ummala ewananna to matuannae, anta pateia' anna kita ummala asanni mana'na.’ \v 39 Nasakkami anna pa'tibeanni lako salianna bela' anna mane pateii.” \p \v 40 Mekutanami Puang Yesus nakua: “Ianna saemo puangna bela', aka la napogau' lako to mantesanna?” \p \v 41 Natimba' kapala imam sola to perepi'na to Yahudi nakua: “Manassa anna la umpatei itin to kadake gau'o. Anna mane umpa'petesanan pole bela'na lako tau senga', to la umbeen manappai tawana ke nalambi' omi attunna.” \p \v 42 Nakuamo Puang Yesus: “Ta'paka dengan mubaca illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘Batu pantibeanna tukan, \q1 diala dipobatu lentong.\f + \fr 21:42 \fq Batu pantibeanna tukan: \ft batu iamo Puang Yesus, anna tukan iamo perepi'na to Yahudi.\f* \q1 Kara-kara iatoo dadi situru' pa'kuanna Dewata, \q1 anna mangnga-mangngaki' ummitai.’\f + \fr 21:42 \ft Mzm. 118:22-23.\f* \p \v 43 Iamo too kutulasangkoa' temo kumua: La dialaikoa' patummu illalan kaparentaanna Puang Allata'alla anna dibengan lako tau senga', to umpogau' la sipato'na napogau' petauanna Puang Allata'alla. [ \v 44 Anna benna-benna metobang untappai inde batue la polo-polo, anna benna-benna natappai la manisak.”] \p \v 45 Urrangnginna tandengan natetteran Puang Yesus, tappa kalebu illalan penawanna kapala imam sola to Farisi kumua ia napatu tula'na Puang Yesus. \v 46 Napolalan umpeang lalan la ussakka Puang Yesus, sapo marea' lako tau buda annu naangga' asan tau mesa nabi. \c 22 \s1 Tandengan pa'sombaan \r Luk. 14:15-24 \p \v 1 Umpatarru'mi tula'na Puang Yesus untetteran tandengan lako perepi'na to Yahudi nakua: \v 2 “Kaparentaanna Puang Allata'alla dipasirapan mesa tomaraya umpa'sombai anakna. \v 3 Ussuami pira-pira sabua'na lao untammui angganna to mangka ditambai, sapo moka asan sae. \p \v 4 Ussua pole omi pira-pira sabua' senga'na nakua: ‘Kuanni angganna to mangka ditambai: tokami nande. Mangkami untunu saping sola anak saping napelompoi anna toka asammo. Maimokoa' anta lao lako pa'sombaan.’ \p \v 5 Sapo napasalairia penawa to ditambai, dengan lao lako bela'na, dengan lu lako pengkarangan senga'na pira. \v 6 Dengan duka' umpealai inde mai sabua'na tomarayae anna darrai anna pateii. \v 7 Tappana naissanan tomaraya, keara' siami napolalan ussua tantarana lao umpatei to umpatei sabua'na anna mane sumpunni tondokna. \p \v 8 Mangkai too, untambai pole omi pira-pira sabua' senga'na anna kuanni: ‘Toka asammi angga lako la dipakena illalan pa'sombaan, sapo ta'mo sipato' lako to mangka ditambai la sae ullombai. \v 9 Dadi, lu lakomokoa' lalan maroa' ammu rembang angganna to musitammuan anna sae inde pa'sombaan.’ \v 10 Mengkalao siami sabua'na ummundu' batattana anna urrembang angganna to nasitammuan susi to kadake tenni to malolo. Napolalan sippi' pole' tau dio angngenan pa'sombaan. \p \v 11 Saemi tomaraya umpa'lokoi to saena napolalan ummita mesa tau tae' ma'pakean pa'sombaan. \v 12 Nakutanaimi tomaraya nakua: ‘Maakari ammu sae anna tae'ko ma'pakean pa'sombaan?’ Sapo mengkamma' babang. \p \v 13 Ussuami sabua'na tomaraya nakua: ‘Pungoia' inde taue ammu tibei tama angngenan randan malillin. Illalan angngenan iatoo la dirangngi to tumangi' anna tikarasissik isinna.’ ” \p \v 14 Anna mane untampakki tula'na Puang Yesus nakua: “Buda tau ditambai sapo angga titti' naala pilean.” \s1 Pa'bayasan sima lako to ma'parenta napekutanaan to Farisi \r Mrk. 12:13-17; Luk. 20:20-26 \p \v 15 Mangkai too, ummalaimi kalena to Farisi anna lao ussituru'-turu'i umba la nakua mekutana lako Puang Yesus anna malara dengan naola umpaalinni kasalaan. \v 16 Ussuami passikolana sola to unturu' tomaraya Herodes lao umpellambi'i Puang Yesus anna ma'kada lako nakua: “O Tuangguru, kiissanan kumua to maloloko anna simuundu' lollong umpa'patuduan pa'kuanna Puang Allata'alla lako ma'rupa tau. Tae' dengan tau mukarea' anna tae'ko ma'pebulu-bulu. \v 17 Iamo too, la mutulasangkan diona penawammu: Situru' atoran alukta, malarika tau umbaya' sima lako tomaraya dio Roma, ta'raka?” \p \v 18 Sapo nalosa Puang Yesus pikki' kadakena napolalan ma'kada nakua: “O anggammua' to ma'dua tambuk, maakari ammu lilinganna' tangnga'? \v 19 Baanni mai mesa doi' simupakea' umbaya' sima.” Nabengammi lako mesa dinar. \v 20 Mekutanami Puang Yesus nakua: “Benna kerupa anna benna kesanga illalan inde doi'e?” \p \v 21 Natimba' nakua: “Rupanna tomaraya dio Roma anna sanganna.” \p Nakuamo Puang Yesus: “Ianna susi too, bengannia' tomaraya la sipato'na lu lako, ammu bengannia' duka' Puang Allata'alla la sipato'na lu lako.” \v 22 Narangnginna to nasua to Farisi pentimba'na, mangnga-mangnga asammi anna le'ba umpellei Puang Yesus. \s1 Katuoanna sule to mate napekutanaan to Saduki \r Mrk. 12:18-27; Luk. 20:27-40 \p \v 23 Allo ia siamo too anna sae duka' to Saduki umpellambi'i Puang Yesus. Inde to Sadukie tae' ummorean katuoanna sule to mate. Mekutanami nakua: \v 24 “O Tuangguru, nakua pepa'guruanna Musa: ‘Ianna dengan muane bonno' anna tae' dengan anakna nasibalii bainena, inde bainenae la napobaine sirondongna, anna malara dengan pembatisanna.’ \v 25 Pissan attu dengan pitu muane ma'sirondong. Kebainemi randan kakanna, sapo tae' dengan anak nasibalii bainena anna bonno'mo, napolalan adinna umpobainei bainena. \v 26 Ta'pa duka' dengan anakna anna bonno' pole omo adinna. Napobaine polemi siruntunna sapo susi siami sae lako randan adinna tae' asan dengan anak nasibalii anna bonno'mo. \v 27 Katampakanna bonno' duka' inde bainee. \v 28 Dadi, ianna nalambi'mo attunna tuo sule to mate, benna tappa'mo inde pitu taue la napomuane inde bainee? Annu mangka asammi napomuane.” \p \v 29 Natimba' Puang Yesus nakua: “Pusa tongan-tongangkoa' annu tae'koa' umpekalambanan issinna Buku Masero sola kakuasaanna Puang Allata'alla. \v 30 Annu' ianna tuomo sule to mate, ta'mo dengan to la kebaine anna ta'mo dengan to dipakemuane sapo la susimi malaeka' yao suruga katuoanna ma'rupa tau. \v 31 Anna katuoanna sule to mate, ta'raka dengan mubaca battakadanna Puang Allata'alla lako kalemua' nakua: \v 32 ‘Kaomo Dewatanna Abraham, Dewatanna Ishak, anna Dewatanna Yakub’? Tangngia Dewatanna to mate sapo Dewatanna to tuo.”\f + \fr 22:32 \fq Kaomo Dewatanna Abraham, Dewatanna Ishak, anna Dewatanna Yakub. \ft Masaemo mangkanna bonno' Abraham, Ishak, anna Yakub anna mane lemba' inde battakadae. Kalembasanna inde to tallue tuo liu dio olona Puang Allata'alla annu tangngia to mate umpenombai Puang Allata'alla sapo to tuo, anna la napatuo sule batang kalena ke nalambi'mi attunna dipatuo sule to mate.\f* \v 33 Mangnga-mangngami tau buda urrangngi pepatudunna Puang Yesus. \s1 To'na parenta \r Mrk. 12:28-34; Luk. 10:25-28 \p \v 34 Tappana naissanan to Farisi kumua mangka to Saduki napasumpu Puang Yesus, ma'mesa omi anna lao umpellambi'i Puang Yesus. \v 35 Dengammi mesa to illalan inde kombonganna to Farisie, iamo to untarru' issinna sura'na Musa, mekutana lako Puang Yesus annu la napaalinni kasalaan nakua: \v 36 “O Tuangguru, umbanna randan to'na parenta illalan sura'na Musa?” \p \v 37 Natimba' Puang Yesus nakua: “La sangkalebu penawammu ungkamasei Puang Allata'alla Dewatammu anna sangkalebu pikki'mu. \v 38 Iamo te randan to'na anna bunga'na parentae. \v 39 Anna parenta kaduanna susi siami, nakua: ‘Kamaseiko padammu ma'rupa tau susi ungkamasei kalemu.’ \v 40 Iamo te dua parentae, pungngu' tannunna issinna sura'na Musa anna sura'na angganna nabi.” \s1 To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama' pembatisanna tomaraya Daud \r Mrk. 12:35-37; Luk. 20:41-44 \p \v 41 Ma'mesa liu siapi to Farisi dio angngenan iatoo anna mekutanamo Puang Yesus lako nakua: \v 42 “Umba nakua pikki'mua', benna To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama' anna benna kepembatisan?” \p Natimba' to Farisi nakua: “Peampoanna tomaraya Daud.” \p \v 43 Nakuamo Puang Yesus: “Ianna susi too, maakari anna mekapuang tomaraya Daud naparunduk Penawa Masero lako To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'? Annu nakua Daud: \q1 \v 44 ‘Ma'kada Puang Allata'alla lako Puangku nakua:\f + \fr 22:44 \fq Puangku: \ft To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama' napatu, battu' dikua Mesias.\f* \q2 “Okko'ko dio tandai kanangku \q2 lambisan kulukkoan asangko angganna ewalimmu dio tingngayomu.” ’\f + \fr 22:44 \ft Mzm. 110:1.\f* \m \v 45 Dadi ianna mekapuang tomaraya Daud lako To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', umbamo nakua anna la dikua pole omo peampoanna tomaraya Daud?” \v 46 Sapo tae' tappa' dengan tau untimba' Puang Yesus. Mengkalao attu iatoo ta'mo dengan tau barani mekutana lako kalena. \c 23 \s1 Puang Yesus ussassai to untarru' issinna sura'na Musa sola to Farisi \r Mrk. 12:38-39; Luk. 11:43, 46, 20:45-46 \p \v 1 Mangkai too, ma'kadami Puang Yesus lako tau buda anna lako passikolana nakua: \v 2 “Angganna to untarru' issinna sura'na Musa sola to Farisi ummampui kakuasaan ummulelean sura'na Musa. \v 3 Iamo too la muturu' angganna pepa'guruanna. Sapo daua' pampalapaii pa'palakona annu tae' situru' pepatudunna anna pa'palakona. \v 4 Annu umpadadi parenta mabanda' anna umpassa tau umpalakoi sapo tae' naaku umbillangan lalan tau moi padamo nennu' la umpalako parenta iatoo. \v 5 Mentu'na kara-kara napogau' angga tappa' illalan penawanna kumua anna malara naita tau. Sinaangga'i umpakamai tali dipake ma'sambayang\f + \fr 23:5 \fq tali dipake ma'sambayang: \ft Illalan basa Yunani disanga \fq Filakteri. \ft Filakteri susi kosse' sapo balulang digaraga sidipa'pengngei pira-pira balayan Kada Dewata, susinna: Kel. 13:1-10, 13:11-16; Ul. 6:4-9, 11:13-21.\f* anna umpakalando ronggi-ronggi bayu rui'na.\f + \fr 23:5 \fq ronggi-ronggi bayu rui': \ft Bacai Bil. 15:37-41.\f* \v 6 Anna siumpilei angngenan la dipakasallena ke dengan sara', anna manggi' la ma'loko dio tingngayo illalan pa'sambayangan. \v 7 Marru naporai napa'tabe'i tau lako pasa' anna nagente' tau tuangguru. \p \v 8 Sapo daua' iko ma'din digente' tuangguru annu angga iko mesa Tuanggurummua', pada-padamokoa' sangngin passikola. \v 9 Tae' dengan tau illalan lino la mala mupakasalle lambisan musa'bu' ambe annu angga mesa Ambemu, iamo Ambemu yao suruga. \v 10 Daua' ma'din digente' perepi', annu angga mesa Perepi'mua', iamo To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'. \v 11 Benna-benna morai la keangga' illalan alla'-alla'mua', la mengkareppe' dio tingngayomua' sirapan sabua'. \v 12 Benna-benna untandean kalena la dipa'barinni'i, anna benna-benna mengkareppe' la ditandean. \s1 Puang Yesus umpasala perepi'na to Yahudi \r Mrk. 12:40; Luk. 11:39-42, 44, 52, 20:47 \p \v 13 La sanggangkoa' anggammu to untarru' issinna sura'na Musa sola to Farisi, to ma'dua tambuk to ma'sampa siluang. Annu untutu'iangkoa' lalan ma'rupa tau tama kaparentaanna Puang Allata'alla. Mokakoa' iko tama, ullawai polepokoa' to morai la tama. \p [ \v 14 La sanggangkoa' anggammu to untarru' issinna sura'na Musa sola to Farisi, to ma'dua tambuk to ma'sampa siluang. Annu siumpakenakoa' baine balu napolalan sae lako banuanna murappa. Simuangga'imia' umpakalando sambayangmu la muola umpamalin tau indana ummita gau' kadakemua'. Iamo nangei la nalambi'koa' kamaparrisan mabanda'.] \p \v 15 La sanggangkoa' anggammu to untarru' issinna sura'na Musa anna to Farisi, to ma'dua tambuk to ma'sampa siluang. Annu ullambangkoa' tasik ullewan pasapa' umpeang mesa tau la mupatama alukmua'. Ianna tamamo alukmua', mupopendadimi to la tama naraka annu marru kadake pole ia gau'na anna la gau'mua'. \p \v 16 La sanggangkoa' anggammu perepi' to sirapan to buta untette solana. Annu simukuaa': ‘Tae'koa' naande pinda ke umpa'pindaikoa' Banua Ada'na Puang Allata'alla, sapo ianna umpa'pindaikoa' porewa bulawan illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla, naandekoa' pindamu.’ \v 17 Oma' tongangkoa' anna buta penawa. Musangarika la marru keangga' porewa bulawan anna la Banua Ada'na Puang Allata'alla, anna Banua Ada'namo Puang Allata'alla umpomasero porewa bulawan illalan? \v 18 Anna simukuapaa' lako tau: ‘Tae'koa' naande pindamu ke umpa'pindaikoa' angngenan pemalasan. Sapo ianna umpa'pindaikoa' bua pemala' yao angngenan pemalasan, la naandekoa' pindamu.’ \v 19 Buta penawa tongangkoa'. Musangarika la marru keangga' bua pemala' anna la angngenan pemalasan, anna angngenan pemalasammo umpomasero bua pemala' yao? \v 20 Dadi, benna-benna umpa'pindai angngenan pemalasan, umpa'pindai duka' angganna bua pemala' yao. \v 21 Anna benna-benna umpa'pindai Banua Ada'na Puang Allata'alla, umpa'pindai duka' Puang Allata'alla to torro illalan. \v 22 Anna benna-benna umpa'pindai suruga, umpa'pindai duka' tongkonan layukna Puang Allata'alla anna umpa'pindai polepa Puang Allata'alla to ummokko' yao tongkonan iatoo. \p \v 23 La sanggangkoa' anggammu to untarru' issinna sura'na Musa anna to Farisi, to ma'dua tambuk to ma'sampa siluang. Annu kara-kara barinni'moa' mupa'kadua-duai iamo umpopemala' bare sapulona rampa-rampa disanga selasih, adas magolla, anna jintan. Sapo mupasalaimia' penawa randan parallunna la dipalako illalan Pepa'guruanna Musa, susinna: ma'papada-pada, ma'kamase, anna matutu langngan Puang Allata'alla. Iamo te randan parallu mupogau'e, sapo tae' duka' la mukalembei senga'na. \v 24 O anggammua' perepi' to sirapan to buta untette solana. Ummalaimokoa' dali' illalan mai irusammu, anna dengampa unta illalan muamma' kalebua'.\f + \fr 23:24 \ft Dali' anna unta napemalii naande to Yahudi. Kalembasanna, unturu'mi parenta barinni' sapo nalenda parenta kamai.\f* \p \v 25 La sanggangkoa' anggammu to untarru' issinna sura'na Musa anna to Farisi, to ma'dua tambuk to ma'sampa siluang. Annu umpomabasei manappamokoa' salianna irusammu sola kandeammu moi kenada parappamua' simupatama napobua' poppokammua'. \v 26 O anggammua' to Farisi to buta penawa. Pomabaseiri yolo tandai tamanna irusammua' sola kandeammu anna malara makayo duka' salianna. \p \v 27 La sanggangkoa' anggammu to untarru' issinna sura'na Musa anna to Farisi, to ma'dua tambuk to ma'sampa siluang. Annu susi tappa'koa' liang mangka disado mabusa napolalan maleke diita salianna, sapo ponno buku rekko' sola angganna bosi illalan. \v 28 Susimokoa' too, ianna diitakoa', to malolokoa' sapo sitonganna to ma'dua tambukkoa' anna to umpogau' kakadakean. \p \v 29 La sanggangkoa' anggammu to untarru' issinna sura'na Musa anna to Farisi, to ma'dua tambuk to ma'sampa siluang. Annu umpapiammokoa' tadanna nabi umpomapindangan liangna to unturu' pa'kuanna Puang Allata'alla yolona. \v 30 Ammu manea' ma'kada mukua: ‘Kela diomokan reen anna tuopa neneki, innang tae' la kiaku nabawai umpatei nabi.’ \v 31 Dadi, iko siamoa' melolo ummakuii kumua peampoannakoa' to umpatei nabi. \v 32 Tarrusammokoa' panggauanna nenemu yolona umpogau' kasalaan. \p \v 33 O anggammua' to ma'papusa, peampoanna to kadake gau'.\f + \fr 23:33 \fq to ma'papusa, peampoanna to kadake gau': \ft Illalan basa Yunani nakua: \fq peampoannakoa' ula', \ft annu dio Israel diangga' ula' to ma'papusa.\f* Ta'mo dengan lalammua' tae' la dipabambanni sangka' dipatama naraka. \v 34 Perangngi manappaia' tula'ku: la kusua sae tama alla'-alla'mua' pira-pira nabi, to keaka', anna tuangguru. Sapo dengan la mupateia', dengan la mupasok lako kayu pantokesan, dengan toi la mutumbuia' illalan banua pa'sambayangammu, anna dengan pira la mudarra-darra musiula'-ula'i lako tondok-ma'tondok. \v 35 Napolalan la dipabambannikoa' sangka' annu umpateikoa' to tae' dengan kasalaanna, mengkalao dio Habel napatei nenemua' sae lako Zakharia anakna Berekhya to napatei illalan alla'na Banua Ada'na Puang Allata'alla anna angngenan pemalasan. \v 36 Kutulasangkoa' sitonganna, angganna te maie la napengkolong to tuo lapik temo.” \s1 Mapa'di' penawanna Puang Yesus ummita to Yerusalem \r Luk. 13:34-35 \p \v 37 “O anggammua' issinna kota Yerusalem. Budami nabi mupateia', makambammi pesuanna musileba'-leba'ia' batu sabonno'na. Kuinawa-nawa liu la urrempungkoa' sirapan manuk ungkoko'i anakna, sapo mokakoa'. \v 38 Patanannia' talinga tula'ku ammu paillalan penawai: la natampemi Puang Allata'alla angngenammua' lambisan la maitu-itu. \v 39 Kutulasangkoa' sitonganna, mengkalao temo, ta'mo' dengan la muita pole sae lako attunna mungeia' ma'kada kumua: ‘Ditamba' to sae umpotendan sanganna Dewata.’ ” \c 24 \s1 Banua Ada'na Puang Allata'alla la diroppokan \r Mrk. 13:1-2; Luk. 21:5-6 \p \v 1 Mangkai too, suummi Puang Yesus illalan mai Banua Ada'na Puang Allata'alla. Napellambi'imi passikolana anna turoanni Banua Ada'na Puang Allata'alla. \v 2 Nakuamo Puang Yesus: “Kutulasangkoa' sitonganna, itin lako banua maleke muitao, pissan attu la diroppokan napolalan ta'mo dengan batu la tipatodo' yao batu senga'.” \s1 Kamaparrisan anna pandarraan \r Mrk. 13:3-13; Luk. 21:7-19 \p \v 3 Mangkai, lu langngammi Tanete Zaitun Puang Yesus anna ma'loko yao. Saemi passikolana umpentereii anna sipantula'-tula' pakaia. Nakuamo passikolana: “O Tuangguru, tulasampakan piran la lemba' tula'mu angngena'? Aka la tandana ke la saemoko anna la kasuppikanna lino?” \p \v 4 Natimba' Puang Yesus nakua: “Matangkingkoa' indana papusakoa' tau. \v 5 Annu la buda tau sae umposanga sangangku nakua: ‘Kaomo To dibassei bayu-bayu ma'pasalama',’ anna la buda tau napapusa. \v 6 La urrangngikoa' maroa'na kasibundusan anna karebana to sibundu'. Daua' marea' annu innang la dadinna, sapo tangngiapi allo ma'katampakanna. \v 7 Annu la sibundu'-bundu' tau sipa'barean tondok-ma'tondok, anna kaparentaan la sibundu' kaparentaan senga'. Umba-umba angngenan la nangei kendek karorian anna lino'. \v 8 Sapo angganna te maie mane pa'parandukanna kamaparrisan sirapan baine la keanak mane nasa'ding. \p \v 9 Attu iatoo, la disakkakoa' ammu disorongan lako to la undarrakoa' lambisan napateikoa'. Anna la nakabassikoa' angganna tau illalan lino annu muturu'na'. \v 10 La buda to unturu'na' kumassoro' lambisan sipa'perososan anna la sikabassi-bassi. \v 11 La buda kendek to ussanga kalena nabi, anna la buda tau napapusa. \v 12 La tuttuan kembea' gau' kadake napolalan buda tau moro' pa'kamasena. \v 13 Sapo benna-benna mentoe manda' mengnganti matoto' sae lako kasuppikanna la dipasalama'. \v 14 Anna la ditale' ambumpa illalan lino Kareba Kadoresan untetteran kaparentaanna Puang Allata'alla napolalan narangngi asan angganna ma'rupa tau. Mangkai too, mane nalambi'ri allo ma'katampakanna.” \s1 Puang Yesus untetteran kamasussaan la dadi \r Mrk. 13:14-23; Luk. 21:20-24 \p \v 15 “La ummitakoa' ‘To ungkarang kakadakean la mesanggangngi,’ ke'de' illalan angngenan masero, susi mangka napayolo lamban nabi Daniel.\f + \fr 24:15 \ft Dan. 9:27, 11:31, 12:11.\f* (Inde battakadae la napikki' manappa to umbacai aka kalembasanna.) \v 16 Attu iatoo angganna to dio Yudea innang la sirri' langngan tanete. \v 17 To sirupang illalan salian ta'mo la tama banua ummala porewana, \v 18 anna to sirupang dio bela'na ta'mo la sule lako banuanna ummala pakeanna. \v 19 Masussa tongan-tongan to manambuk anna to ma'pasusu attu iatoo. \v 20 Pa'sambayangkoa' anna malara inde kadadianne tae' sipatu palauran battu' sirupang allo katorroan.\f + \fr 24:20 \fq allo katorroan: \ft Situru' alukna to Yahudi, tae' tau mala le'ba mambela ke allo katorroan.\f* \v 21 Annu attu iatoo la kendek kamaparrisan mekarea'-rea', ta'pa dengan dadi kamaparrisan susi mengkalao dio mai pa'parandukanna lino sae lako temo, anna ta'mo dengan la dadi pole susinna. \v 22 Kela tae' napokon attunna Puang Allata'alla, ta'mo dengan la tuo ma'rupa tau. Sapo umpessaileipi to napile, napolalan napokon attunna. \p \v 23 Ianna dengan tau ungkuangkoa': ‘Indemi To nabassei bayu-bayu Puang Allata'allae!’ battu' nakua: ‘Diomio!’ daua' perangngii. \v 24 Annu la buda kendek to ussanga kalena To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla sola to ussanga kalena nabi. La dengan kara-kara kamai napogau' anna la umpadadi tanda memangnga-mangnga, annu kela malai sae lako to napile Puang Allata'alla napapusa. \v 25 Pengkilalai manappaia', annu kutimangmokoa' kupokadaan. \p \v 26 Ianna dengan tau ungkuangkoa': ‘Petua'i, diomi padang alla' To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla,’ daua' lao lako. Battu nakua: ‘Illalan tambing,’ daua' perangngii. \v 27 Annu kasaeanna Anak Mentolino la susi kila' pangngarrang mengkalao yaya kabuttuan allo sae sau' karaunanna allo napolalan la naissanan angganna tau. \v 28 Umba-umba nangei bangke, iamo nangei ma'karompo' dassi ummandei.”\f + \fr 24:28 \fq Umba-umba nangei bangke, iamo nangei ma'karompo' dassi: \ft Inde tula'e umbai mesa peparumbananna to matuanna to Yahudi naala tandengan Puang Yesus. Kalembasanna, kasaeanna Puang Yesus la naissanan asan tau.\f* \s1 Puang Yesus untula' la kasaeanna kapenduanna \r Mrk. 13:24-32; Luk. 21:25-33 \p \v 29 “Mangkanna te kamaparrisanne, ‘pi'demi mata allo, ta'mo la pangngarrang bulan, anna la sironno'-ronnosan bentoen yao mai langi' napolalan ta'mo menggalattuan issinna langi'.’\f + \fr 24:29 \ft Yes. 13:10, 34:4.\f* \v 30 Anna mane diita yao langi' tanda kasaeanna Anak Mentolino napolalan la sikatangi' angganna ma'rupa tau. Attu iatoo la naita tau Anak Mentolino turun yao mai langi' illalan gaun sitonda kamatandean anna kakuasaan taditondon. \v 31 La dipamoni tamboro' kamai anna la ussua malaeka'na lao urrempunanni to mangka napile illalan lino, mengkalao yaya kabuttuan allo sae sau' karaunanna. \p \v 32 Mala diala tandengan kayu ara: ianna kentarukmo anna mukku'mo daunna muissanammia' kumua la kulla'mi allo. \v 33 La susimi duka' ke muitamia' dadi angganna mangka kutulasangkoa', la muissanammia' kumua madappi'mi attunna. \v 34 Kupokadangkoa' sitonganna, ta'pa la pa'de rupa tau lapik temo anna lemba'mo inde kara-karae. \v 35 Langi' anna lino la pa'de, sapo battakadangku la da'da' sae lako-lakona.” \s1 La matangkingkoa' annu tae' dengan tau ummissanan attu kasaeanna Anak Mentolino \r Luk. 17:26-30, 34-36 \p \v 36 “Tae' dengan tau ummissananni attunna la dadi kara-kara iatoo. Moi malaeka' yao suruga, moi Anakna Puang Allata'alla, angga Ambeku ummissananni. \v 37 Annu kasaeanna Anak Mentolino, susi tappa' anna attunna Nuh yolona. \v 38 Inde anna ta'pa sae waie, angganna ma'rupa tau illalan lino masannang-sannang ummande sola mangngiru', kebaine, anna ma'pasipobaine sae lako attunna tama kappala' Nuh. \v 39 Tae' dengan aka naissanan anna tokke'mo sae wai la untallannii mane kilalari pole'. La susimi duka' kasaeanna Anak Mentolino. \v 40 Ianna dengan dua muane marassan mengkarang dio bela', la disolaan lao mesa anna la dipatorro mesa. \v 41 Ianna dengan dua baine marassan manggiling, la disolaan lao mesa anna la dipatorro mesa. \v 42 Iamo too, matangkingkoa' annu tae' muissanan attunna la nangei sae Dewatammu. \v 43 Pikki'pia' too: kela naissananni to ma'banua kumua la maakai bongi la nangei sae to maboko, innang tae' la mamma' indana tama banuanna to maboko. \v 44 Iamo too la matangkin liukoa', annu kasaeanna Anak Mentolino tae' mubae-bae.” \s1 Sabua' matutu anna sabua' kadake penawa \r Luk. 12:41-48 \p \v 45 “La sirapangkoa' sabua' matutu anna keaka' to naangka' puangna umponggawai solana anna malara untawa nande lako solana ke nalambi'i attunna. \v 46 Kerongko' inde sabua'e ke tontongngi matutu umpalako manappa pengkaranganna nalambi' puangna ke saemi sule. \v 47 Kutulasangkoa' sitonganna, tae' mala tala naangka' puangna ungkandapanni angganna ewananna. \v 48 Sapo ianna kadake penawa inde sabua'e, la kendek illalan penawanna nakua: ‘Maela'pi sae puangku,’ \v 49 lambisan ungkambeimo solana anna ummande anna mangngiru' sola to pangngiru'. \v 50 Tapakala tokke'mo sae puangna tae' nabae-bae. \v 51 Inde sabua'e la nakambei puangna anna mane pa'tibeanni tama angngenanna to ma'dua tambuk. Diomo angngenan iatoo la dingei urrangngi bating sola isi sikekkok.” \c 25 \s1 Tandengan sapulo anak dara \p \v 1 “Ianna nalambi'mo attunna sae kaparentaanna Puang Allata'alla, mala dipasilio inde tandenganne: Dengan sapulo anak dara ummala ballo anna mengkalao lao untammui to la sae kebaine. \v 2 Inde sapulo anak darae lima ma'rori' anna lima oma'. \v 3 Inde baine oma'e umbaa ballo sapo tae' umbaa pole minnak. \v 4 Mengke'de' baine ma'rori', umbaa ballo anna umpatokapa minnak illalan buli-buli. \v 5 Sapo maela'ria sae to la kebaine, napolalan tikkaru'du' lambisan mamma' asan. \p \v 6 Tangngai bongi, metamba-tambami tau nakua: ‘Saemi to la kebaine! Maikoa' untammuii.’ \p \v 7 Millik siami inde sapulo anak darae anna pantan umpapia-pia ballona. \v 8 Nakuamo baine oma': ‘Beengkan kami minnakmu titti' annu la pi'demi kami balloki.’ \p \v 9 Natimba' baine ma'rori' nakua: ‘Tae', annu la siela-elaikia'. La sipoleammia ke laoia' mualli lako to ma'baluk.’ \p \v 10 Le'bai lao ummalli minnak, saemi to la kebaine. Tamami angngenan karoasan lima anak dara ma'rori' sola to la kebaine. Lessu'i tama, ditutu'imi ba'ba. \p \v 11 Tae' masae, saemi duka' lima anak dara oma' metamba-tamba nakua: ‘O tuang, tungka'ikangkami!’ \p \v 12 Sapo natimba' to la kebaine nakua: ‘Tae'koa' kuissanan.’ ” \p \v 13 Untampakkimi kadanna Puang Yesus nakua: “Iamo too la matangkin liukoa' annu tae' muissanan attu kasaeangku.” \s1 Tandengan tallu sabua' \r Luk. 19:12-27 \p \v 14 “Ianna saemo kaparentaanna Puang Allata'alla mala dipasilio inde tandenganne: Pissan attu, dengan mesa tau la mengkalao lako lembang senga'. Untambaimi tallu sabua'na anna pantan pakambi'i doi'na. \v 15 Sapo tae' pada-pada nabenganni sangngadinna pantan napapatui situru' pa'belanna. Napolalan dengan mesa sabua' nabeen lima sa'bu doi' bulawan, mesa nabeen dua sa'bu, anna mesanna pole nabeen sasa'bu. Mangkai umbeen doi' sabua'na, mengkalaomi. \v 16 Mengkalao siami to dibeen doi' lima sa'bu lao mengkarang umpake inde doi'e napolalan kerangngan lima sa'bu doi' bulawan. \v 17 Susi toi duka' to dibeen dua sa'bu, kerangngan doi'na dua sa'bu doi' bulawan. \v 18 Mengke'de' to dibeen sasa'bu, lao ia umbumbun litak anna ullamun doi' nabenganni puangna. \p \v 19 Masaei mangkanna, sulemi puangna. Untambaimi sabua'na annu la sireken. \v 20 Saemi to dibeen lima sa'bu doi' bulawan umpellambi'i puangna anna kuanni: ‘O tuang lima sa'bu doi' bulawan mubeenna', kupakemi mengkarang napolalan kerangngan lima sa'bu doi' bulawan.’ \p \v 21 Natimba' puangna nakua: ‘Mapia pengkarangammu, annu innang to madota'ko anna to matutu. La kubengangko passanan umpare' kara-kara kamai, annu' malamoko diorean umpare' kara-kara barinni'. Maimoko anta sola ussa'dingan kamasannangangku.’ \p \v 22 Mangkai, saemi duka' to dibeen dua sa'bu doi' bulawan anna kuai: ‘Dua sa'bu doi' bulawan mubeenna' kupakemi mengkarang napolalan kerangngan dua sa'bu doi' bulawan.’ \p \v 23 Natimba' inde puangna nakua: ‘Mapia pengkarangammu, annu innang to madota'ko anna to matutu. La kubengangko passanan umpare' kara-kara kamai, annu' malamoko diorean umpare' kara-kara barinni'. Maimoko anta sola ussa'dingan kamasannangangku.’ \p \v 24 Katampakanna sae duka' to dibeen sasa'bu doi' bulawan anna kuai: ‘O tuang, kuissanan kumua to makarra'ko. Tokke'ko simepare moi tae'ko dengan mangngambo', anna tokke'ko sima'puppu' moi tae'ko dengan mantanan. \v 25 Dadi marea'na', kupolalan lao ullamun doi'mu. Indemi doi'mue, alami matin sule.’ \p \v 26 Natimba' puangna nakua: ‘Sabua' kadakeko anna to makuttu. Muissanammi kumua tokke'na' simepare moi tae'na' dengan mangngambo', anna tokke'na' sima'puppu' moi tae'na' dengan mantanan. \v 27 Maakari anna tae' mubeen to siumpa'peanakan doi' itin doi'ku anna malara kutarima sitonda anakna ke saemo' suleo? \v 28 Alai itin doi'o ammu beenni lako to ummampui sapulo sa'bu doi' bulawan. \v 29 Annu' benna-benna dengan aka naampui la dirangngannian polei anna malara tuttuan buda, sapo benna-benna tae' dengan aka naampui, aka-aka diona kalena la dialai pissan. \v 30 Anna itin sabua' tama'gunao pa'tibeannia' tama angngenan randan malillin. Illalan angngenan iatoo la dirangngi to tumangi' anna tikarasissik isinna.’ ” \s1 Anak Mentolino la umbisara ma'rupa tau \p \v 31 “Ianna saemo Anak Mentolino sitonda kamatandean sola angganna malaeka', la ummokko'mi yao tongkonan layukna tadisirantean. \v 32 Attu iatoo angganna ma'rupa tau illalan lino la tirempun dio tingngayona anna pasisarakki napa'dua sirapan to ma'kambi' umpasisarak domba anna beke. \v 33 Inde dombae la napalulako tandai kananna anna beke la napalulako tandai kairinna.\f + \fr 25:33 \fq domba ... beke: \ft Domba dipasirapan to unturu' Puang Yesus, anna beke dipasirapan to tae' unturu' Puang Yesus.\f* \v 34 Anna la ma'kadami inde Tomaraya lako to dio tandai kanannae nakua: ‘O anggammua' to natamba' Ambeku, maikoa' ammu tama kaparentaan mangka dipatokangkoa' mengkalao dio anna mane dikombong lino. \v 35 Annu ianna tadea'na' mubeenna' nande, ianna marekko' kollongku mupairu'na'. Ianna tamana' tondokmua' mupalangnganna' banuammu. \v 36 Ianna tae' dengan pakeangku, mubeenna' pakean. Ianna masakina', mukandapana'. Anna ianna illalanna' tarungkun, laona' muollongngi.’ \p \v 37 La natimba' inde mai to maloloe nakua: ‘O Puang, piran angki itako tadea' kipolalan umbengangko nande, battu marekko' kollongmu kipolalan umbengangko wai iru'? \v 38 Piran angki itako sae tama tondokki kipolalan umpalangngangko banuangki? Piran angki itako tae' ma'bayu kipolalan umbengangko pakean? \v 39 Piran angki itako masaki battu illalan tarungkun kipolalan lao ummollongngiko?’ \p \v 40 La natimba' itin Tomarayao nakua: ‘Kupokadangkoa' sitonganna, angganna mupogau' lako inde mai sa'do'dorangku to randan barinni'e, sirapammi mupogau' lako kaleku.’ \p \v 41 Mangkai, la ma'kadami Tomaraya lako to dio tandai kairinna nakua: ‘O anggammua' to mangkamo natado Dewata. Pallaikoa' lao, lu tamakoa' api tanabela pi'de, angngenan mangka dipatokaan ponggawana setang sola angganna malaeka'na. \v 42 Annu inde angku tadea'e tae'na' mubeen nande, marekko' kollongku tae'na' mubeen wai iru'. \v 43 Tamana' tondokmua' tae'na' mupalangngan banuammu, tae'na' ma'bayu mokakoa' umbenganna' pakean. Masakina' battu illalanna' tarungkun tae'na' dengan lao muollongngia'.’ \p \v 44 La natimba' to dio tandai kairinna nakua: ‘O Puang, piran angki itako tadea' sola marekko' kollongmu, battu sae tama tondokki sola tae' ma'bayu? Piran angki itako masaki sola illalan tarungkun anna tae'ko kikandapa?’ \p \v 45 La natimba' nakua: ‘Kutulasangkoa' sitonganna, panggauammua' tae' umpamoloi inde mai sa'do'dorangku to randan barinni'e, tae' duka' mupogau' lako kaleku.’ \p \v 46 Angganna tau iatoo la dipalutama angngenan pandarraan sae lako-lakona. Anna angganna to malolo la ullolongan katuoan sae lako-lakona.” \c 26 \s1 Perepi'na to Yahudi umpeang lalan la umpopepatei Puang Yesus \r Mrk. 14:1-2; Luk. 22:1-2; Yoh. 11:45-53 \p \v 1 Mangka asanni umpalanda' pepa'guruanna Puang Yesus, ma'kadami lako passikolana nakua: \v 2 “Muissanammia' kumua dua bongi mandami anna nalambi'mo allo Paskah anna la disorongan Anak Mentolino la dipatei yao kayu pantokesan.” \p \v 3 Attu iatoo ma'mesa kapala imam anna perepi'na to Yahudi dio banuanna Pongkena Imam disanga Kayafas, \v 4 la ussituru'-turu'i umba la nakua ussakka buni Puang Yesus anna popepateii. \v 5 Sapo nakua: “Tae' la tapasipatui allo kamai, indana rukka tau.” \s1 Puang Yesus nabolloi minna'-minna' mesa baine \r Mrk. 14:3-9; Yoh. 12:1-8 \p \v 6 Diomi tondok Betania Puang Yesus illalan banuanna Simon to dolengan yolona. \v 7 Marassanni ummande, dengammi baine sae umbaa buli-buli batu kaissi minna'-minna' simasulli' allinna anna bolloianni ulunna Puang Yesus. \v 8 Naitanna passikolana Puang Yesus, surrak siami buana anna ma'kada nakua: “Akamo gunana itin minna'-minna' masulli' dikaleang-leangngi babangngo? \v 9 Itin minna'-minna'o mala dibaluk annu masulli' anna ditawaian to mase-mase allinna.” \p \v 10 Sapo nalosa Puang Yesus pikki'na passikolana napolalan ma'kada nakua: “Maakari ammu sussaia' inde bainee? Pabeai mammi, annu umpogau'mia kamapiaan lako kaleku. \v 11 Annu la sola liukoa' ia to mase-mase, sapo kaleku Kao tae'kia' la sola liu. \v 12 Nabolloina' minna'-minna' temo, natimangmia napogau' la napogau'na ke la dilamummo'. \v 13 Kupokadangkoa' sitonganna, umba-umba dingei umpalanda' Kareba Kadoresan, iamo duka' dingei umpokada panggauanna inde bainee la dipolalan umpengkilalaii.” \s1 Yudas umpeang lalan la umpa'perososan Puang Yesus \r Mrk. 14:10-11; Luk. 22:3-6 \p \v 14 Mangkai too, mengkalaomi mesa to nakala' sapulo dua passikolana Puang Yesus disanga Yudas Iskariot lao umpellambi'i kapala imam, \v 15 anna ma'kada lako nakua: “Aka la mubeenna' angku palessu' rokkoi lisu pala'mua' Puang Yesus?” Narekenammi tallu pulo doi' pera' anna beenni. \v 16 Naparanduk diomi too nangei umpeang liu lalan Yudas la umpa'perososan Puang Yesus. \s1 Puang Yesus ummande nande Paskah sola passikolana \r Mrk. 14:12-21; Luk. 22:7-14, 21-23; Yoh. 13:21-30 \p \v 17 Inde anna allo pa'parandukanna rame-rame umpakaroa' Allo Kamai disanga Roti Tae' Diboloi Ragie, saemi napellambi'i passikolana Puang Yesus anna ma'kada lako nakua: “Umbanna angngenan muporai la kingei umpatokangko nande Paskah?” \p \v 18 Nakuamo Puang Yesus: “Laokoa' tama kota umpellambi'i mesa tau ammu kuanni: ‘Mepasan Tuanggurungki kumua, la nalambi' kalemi attu mangka napatantu Puang Allata'alla lako kalena, morai la ummande nande Paskah sola passikolana dio banuammu.’ ” \v 19 Mengkalao tongammi passikolana lao umpatoka nande Paskah situru' pesuanna Puang Yesus. \p \v 20 Bongii, ummandemi Puang Yesus sola sapulo dua passikolana. \v 21 Marassanni ummande, nakuamo Puang Yesus: “Kutulasangkoa' sitonganna, dengan mesa illalan alla'-alla'mua' la umpa'perososanna'.” \p \v 22 Mapa'di' asammi penawanna passikolana anna sibala'-bala' mekutana lako Puang Yesus nakua: “Tangngia mammoka kao, Tuangguru?” \p \v 23 Natimba' Puang Yesus nakua: “To kusolaan ummoton roti rokko mesa pindan, iamo la umpa'perososanna'. \v 24 Innang la mate ia Anak Mentolino situru' issinna Buku Masero, sapo la sanggang to umpa'perososanni. Mala pissan ia kela ta'mo didadian.” \p \v 25 Nakuamo Yudas to la umpa'perososanni: “Tangngia mammoka kao, Tuangguru?” \p Natimba' Puang Yesus nakua: “Anna ikomo kumua.” \s1 Pa'tosaean sanda masero \r Mrk. 14:22-25; Luk. 22:15-20; 1Kor. 11:23-25 \p \v 26 Marassanni ummande, ummalami roti Puang Yesus anna ma'kurru' sumanga' anna mane piak-piakki, nabeen lako passikolana napasiolaan ma'kada nakua: “Alai ammu andei, iamo te batang kalekue.” \p \v 27 Mangkai, ummalami irusan kaissi anggur anna ma'kurru' sumanga' anna mane beenni lako passikolana napasiolaan ma'kada nakua: “Pantan iru'mia' illalan mai inde irusanne, \v 28 annu iamo te rarakue la umpomanassa pa'dandinna Puang Allata'alla, la dipato'do anna malara digarri'i kasalaanna buda tau. \v 29 Sapo kutulasangkoa' temo, ta'mokkao dengan la ummiru' pole anggur sae lako nalambi' attunna sola-solakia' ke dako' ummiru' anggur bakaru illalan kaparentaanna Ambeku.” \p \v 30 Mangkaii, ummoyongmi mesa penanian umpakasalle Puang Allata'alla, anna mane mengkalao sola passikolana langngan Tanete Zaitun. \s1 Petrus la untelang Puang Yesus \r Mrk. 14:26-31; Luk. 22:31-34; Yoh. 13:36-38 \p \v 31 Ma'kadami Puang Yesus lako passikolana nakua: “La le'ba asangkoa' mani bongi ussipelle-pelleina'. Annu dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘La kupatei to ma'kambi'na \q1 anna angganna dombana la tisembu' lao.’\f + \fr 26:31 \ft Za. 13:7.\f* \m \v 32 Sapo ianna tuomo' sule, la kuyoloanammokoa' lako Galilea.” \p \v 33 Natimba' Petrus nakua: “Moi la le'ba asan solaku, innang tae' dengan leleangku la umpelleiko.” \p \v 34 Nakuamo Puang Yesus lako: “Kutulasangko sitonganna, ta'pa moni manuk mani bongi anna pentallummo' mutelang.” \p \v 35 Nakuamo Petrus: “Moi la dipateiki' sola, innang tae'ko la kutelang.” Angganna solana Petrus susi asammi te tula'nae. \s1 Puang Yesus ma'sambayang dio mesa angngenan disanga Getsemani \r Mrk. 14:32-42; Luk. 22:39-46 \p \v 36 Mangkai too, mengkalaomi Puang Yesus sola passikolana lu lako mesa angngenan disanga Getsemani. Saei lako, nakuamo lako passikolana: “Okko'mokoa' te indee angku laopa ma'sambayang.” \v 37 Umbawaimi Petrus anna dua anakna Zebedeus ussolanni.\f + \fr 26:37 \fq dua anakna Zebedeus: \ft Yakobus anna Yohanes dikuaan. Bacai 4:21 anna 10:2.\f* Attu iatoo naparandukmi magara' Puang Yesus anna masussa penawanna. \v 38 Nakuamo lako passikolana to nasolaan: “Masussa tongan-tongan penawangku temo, kupolalan susimo to la bonno' kusa'ding. Torromokoa' te indee, sapo la tontongkia' matangkin.” \p \v 39 Mendendemi titti' anna malimuntu' lumbang rokko litak, anna ma'sambayang nakua: “O Ambeku ianna la dengampa leleanna, pomambelanna' inde parri' kutingngayoe, sapo tangngia pa'kuangku la dadi, sangngadinna pa'kuammu.” \p \v 40 Mangkai ma'sambayang, sulemi lao umpellambi'i inde tallu passikolanae sapo mamma' nalambi'. Nakuamo lako Petrus: “Ta' siamoka iko mutaroa' daga moi satettekmo ussolanna'? \v 41 Matangkingkoa' ammu ma'sambayang indana taloikoa' passudian umpogau' kasalaan. Innang morai ia penawa la ma'gau' mapia, sapo malamma batang kalemua'.” \p \v 42 Mangkai umpantula'i passikolana, lao pole omi ma'sambayang kapenduanna nakua: “O Ambeku, ianna ta'mo dengan leleanna la kusala inde kamaparrisanne, pa'kuammumo dadi.” \p \v 43 Mangkai ma'sambayang, sule omi lako passikolana, sapo mamma' asan nalambi' annu nataloimi matanna. \v 44 Mengkalao pole omi lao ma'sambayang kapentallunna, susi siami sambayangna angngena'. \p \v 45 Mangkai, sae omi umpellambi'i passikolana, anna ma'kada nakua: “Mamma' liupokoka ikoa'? Petua'i nalambi'mi attunna Anak Mentolino la dipalessu' rokko lisu pala'na to kasalaan. \v 46 Millikmokoa' anta lao untammui to la umpa'perososanna' annu madappi'mi.” \s1 Puang Yesus disakka \r Mrk. 14:43-50; Luk. 22:47-53; Yoh. 18:1-11 \p \v 47 Marassampi mantula' Puang Yesus, anna saemo Yudas, mesa to nakala' sapulo dua passikolana Puang Yesus. Buda tau nasolaan umbaa pa'dang sola bose, nasua kapala imam anna perepi'na to Yahudi. \v 48 Innang mangkami napokada Yudas lako inde mai to nasolaanne, nakua: “Iamo kuudung, iamoa' la musakka.” \v 49 Saena Yudas tappa umpellambi'imi Puang Yesus anna pantula'i nakua: “O Tuangguru.” Anna mane udungngi. \p \v 50 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Akamo mutungka sae?”\f + \fr 26:50 \fq Akamo mutungka sae? \ft Illalan basa Yunani mala duka' ma'kalembasan: \fq Pogau'mi pa'bunu'-bunu' penawammu.\f* \p Sae siami to nasolaan Yudas ussakka Puang Yesus. \v 51 Sapo dengan mesa passikolana Puang Yesus umbonok pa'dangna anna umbatta sabua'na Pongkena Imam napolalan mallai talinganna. \v 52 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Pasibanuai sule pa'dangmu. Annu benna-benna umpopaningoan pa'dang, la naande duka' pa'dang. \v 53 Musangarika tae'na' mala la melau langngan Ambeku yao suruga anna paturunanna' ma'pulo sa'bu malaeka' sae umpamoloina'? \v 54 Sapo ianna la kupasusi, tae' la lemba' battakada mangka tiuki' illalan Buku Masero kumua innang la dadi susi tee.” \p \v 55 Anna mane ma'kada lako tau buda nakua: “Musangarakka to kadakea', ammu baa pa'dang sola bose sae ussakkana'? Kusanga siillalan liuna' Banua Ada'na Puang Allata'alla ke allo ma'loko ma'patudu. Maakari anna tae'na' musakka? \v 56 Sapo innang la dadi susi anna malara lemba' battakada mangka nauki' nabi illalan Buku Masero.” \p Mangkaii le'ba asammi passikolana sikakondong umpellei Puang Yesus. \s1 Puang Yesus dio tingngayona pa'bisara alukna to Yahudi \r Mrk. 14:53-65; Luk. 22:54-55, 63-71; Yoh. 18:12-14, 19-24 \p \v 57 Mangkai ussakka Puang Yesus nabaami lako banuanna Pongkena Imam disanga Kayafas. Dio angngenan iatoo, innang ma'rempummi to untarru' issinna sura'na Musa sola perepi'na to Yahudi. \v 58 Naula' manarangmi Petrus sae lako luba'ba banuanna Pongkena Imam, anna ummokko' dio sola to daga, ma'pesa'ding battu umba nakua lemba'na. \p \v 59 Umpeangmi to la sa'bi tatongan kapala imam anna angganna solana to nakala' pa'bisara alukna to Yahudi la umpaalinni kasalaan Puang Yesus anna malara dipatei. \v 60 Sapo tae' dengan lalan naita, moika anna budamo tau untula' kasa'bian tatongan. Tapakala, dengammo dua tau ke'de' \v 61 anna ma'kada nakua: “Mangka kirangngi nakua: ‘Inde Banua Ada'na Puang Allata'allae mala kuroppokan, anna angga la tallungngallo la kuola umpake'de'i sule.’ ” \p \v 62 Ke'de' siami Pongkena Imam anna ma'kada lako Puang Yesus nakua: “Ta'raka la mutimba' inde pa'tanda'na tau lako kalemue?” \v 63 Sapo mengkamma' babang Puang Yesus. \p Ma'kada pole omi Pongkena Imam nakua: “Pa'pindaipoko Puang Allata'alla Dewata tuo ke sia Iko tongammo To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', Anakna Puang Allata'alla.” \p \v 64 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ikomo melolo ungkuai. Sapo kutulasangkoa': ta'mo masae ammu ummitamoa' Anak Mentolino ummokko' dio tandai kananna To randan kuasa anna la sae illalan gaun yao langi'.” \p \v 65 Ussesse' siami pakeanna Pongkena Imam\f + \fr 26:65 \ft ussesse' pakean: Iamo kabeasaanna to Yahudi sinapogau' ke urrangngi tau untelle Puang Allata'alla. Dadi, tula'na Puang Yesus naangga' Pongkena Imam untelle Puang Allata'alla.\f* anna ma'kada nakua: “Tarangngimia' untelle Puang Allata'alla. Ta'mo manggi' dengan sa'bi annu murangngi asammia' kadanna untelle Puang Allata'alla. \v 66 Umba iko nakua pikki'mua?” \p Pada-pada mentimba' nakua: “La dipatei.” \p \v 67 Dengammi tau untikkudui lindona, dengan undangguru'i, anna dengan toi untampilingngi \v 68 anna kuanni: “O To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', benna untappa limaiko?” \s1 Petrus untelang Puang Yesus \r Mrk. 14:66-72; Luk. 22:56-62; Yoh. 18:15-18, 25-27 \p \v 69 Attu iatoo diopi duka' pa'rantean Petrus ma'loko. Saemi mesa sabua' baine anna ma'kada lako nakua: “Sisolako duka' inde Yesus to Galileae.” \p \v 70 Sapo mantelang Petrus narangngi tau dio nakua: “Tae' kuissanan aka mupokada.” \p \v 71 Memberoi Petrus lako sa'de ba'ba bala pa'rantean, dengan pole omi mesa sabua' baine ummitai. Nakuamo lako to dio angngenan iatoo: “Inde taue innang solana Yesus iato to Nazaret-o.” \p \v 72 Mantelang pole omi Petrus lambisan ma'pinda. Anna mane nakua: “Tae' tongan-tongan kuissanan itin tauo.” \p \v 73 Tae' masae, sasaeammi to ke'de' dio angngenan iatoo untalimbung Petrus anna ma'kada lako nakua: “Manassa anna solanako annu dirangngimi samparan kadammu.” \p \v 74 Ma'pinda pole omi Petrus nakua: “Tae' tongan-tongan kuissanan itin tauo.” \p Lappa'na tula'na Petrus, moni siami manuk. \v 75 Tappa ungkilalai siami tula'na Puang Yesus lako kalena nakua: “Ta'pa moni manuk anna pentallummo' mutelang.” Le'ba siami lako salian Petrus ma'pase'gok-se'gok tumangi'. \c 27 \s1 Puang Yesus dibaa lako Pilatus \p \v 1 Mane tibungka' masiang anna ma'mesamo angganna kapala imam sola perepi'na to Yahudi urrapa' kada la umpopepatei Puang Yesus. \v 2 Umpungomi Puang Yesus anna lao umpalessu' rokkoi lisu pala'na Pilatus, gubernur napatantu to ma'parenta Roma dio angngenan iatoo. \s1 Kamateanna Yudas \p \v 3 Tappana naissanan Yudas to umpa'perososan Puang Yesus kumua dipasala Puang Yesus lambisan la dipatei, menassan siami. Umpasulemi doi' pera' tallu pulo lako kapala imam sola perepi'na to Yahudi \v 4 anna ma'kada nakua: “Kasalaan tongan-tonganna' annu umpa'perososanna' to tangkasalaan lambisan dipatei.” \p Sapo natimba' kapala imam sola perepi'na to Yahudi nakua: “Tangngia kami issangki. Issammu iko tuo.” \p \v 5 Umpa'tibeammi doi' Yudas tama Banua Ada'na Puang Allata'alla anna lao mentuyo untoke' kalena. \p \v 6 Naliumi kapala imam inde doi'e napasiolaan ma'kada nakua: “Inde doi'e tae' mala dipalutama pa'pengngean pemalasan illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla, annu doi' alli rara.” \v 7 Nasituru'-turu'imi la naallian salaoan litak disanga Litak Pa'tampa Kurin. Inde litakke, napopelamunan to messae. \v 8 Iamo nangei disangaimo “Litak Rara” sae lako temo. \v 9 Lemba' pole' battakada mangka natula' nabi Yeremia nakua: “Nasituru'-turu'imi to Israel la tallu pulo doi' pera' allinna lambisan natarimamo anna \v 10 allianni salaoan litakna pa'tampa kurin, susi parentana Dewata lako kaleku.” \s1 Puang Yesus naparessa gubernur Pilatus \r Mrk. 15:1-15; Luk. 23:1-5, 13-25; Yoh. 18:33-19:16 \p \v 11 Dibaami Puang Yesus lako gubernur Pilatus, nakutanaimi nakua: “Ikomoka tomarayanna to Yahudi?” \p Natimba' Puang Yesus nakua: “Ikomo melolo ungkuai.” \p \v 12 Sapo ta'mo dengan mentimba' Puang Yesus anna ummendekan pa'tanda'na kapala imam sola perepi'na to Yahudi. \v 13 Napolalan mekutana pole Pilatus nakua: “Ta'raka murangngi angganna pa'tanda'na inde mai tau lako kalemue?” \v 14 Sapo tae' dengan natimba' Puang Yesus moi la sabattamo kada, napolalan mangnga-mangnga babangmo Pilatus. \p \v 15 Ianna nalambi' omo Allo Paskah siurrappanan mesa to ditarungkun gubernur situru' pelaunna tau buda. \v 16 Attu iatoo dengan mesa to ditarungkun to kaleleammo kakadakeanna, disanga Yesus Barabas. \v 17 Tirempun asanni tau buda, mekutanami Pilatus nakua: “Bennanna muporaia' la kurappanan temo, Yesus Barabasraka, inderaka Yesus to sidikuaan To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'e?” \v 18 Annu innang naissanammi Pilatus kumua ia sia nangei umbaa sae Yesus perepi'na to Yahudi annu mangungngu' lako. \p \v 19 Ma'loko liu siapi Pilatus yao okkosan sinangei ungkattu bisara anna saemo pepasanna bainena nakua: “Seroiko kalemu dio mai kara-karana itin to tangkasalanno, annu ura'na tau iatuo, napolalan megiri-giri pangngimpingku samai' bongi.” \p \v 20 Sapo menge liumi urrasi tau buda kapala imam sola perepi'na to Yahudi melau lako Pilatus anna malara Barabas dirappanan, anna Puang Yesus dipatei. \p \v 21 Mekutana pole omi Pilatus lako tau buda nakua: “Bennannamo inde to dua muporai la kurappanangkoa'e?” \p Natimba' nakua: “Barabas!” \p \v 22 Nakuamo Pilatus: “Ianna susi too, aka la kupogau' lako inde Yesus sidikuaan To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'e?” \p Natimba' nakua: “Pasokki lako kayu pantokesan!” \p \v 23 Mekutana pole omi Pilatus nakua: “Sapo aka kakadakean mangka napogau'?” \p Sapo tuttuan sipealo'-alosan nakua: “Pasokki lako kayu pantokesan!” \p \v 24 Tapakala sumpumo Pilatus, ta'mo dengan lalan senga' naita la naola urrappanan Puang Yesus, anna marassammo duka' la rukka tau. Ummalami wai anna umbasei limanna naita tau buda napasiolaan ma'kada nakua: “Usseroinakkao kaleku dio mai kamateanna inde taue, ikomoa' ummissananni.” \p \v 25 Natimba' tau buda nakua: “Yaoko tanarambui dioko tanato'doi kamateanna inde taue. Kamimora sola pembatisangki urrengnge'i kamateanna.” \p \v 26 Urrappanammi Barabas Pilatus anna ussua tau ungkambei Puang Yesus anna mane pebenganni la dipasok lako kayu pantokesan. \s1 Puang Yesus natelle tantara \r Mrk. 15:16-20; Yoh. 19:2-3 \p \v 27 Mangkai too, umbaami Puang Yesus tantarana gubernur Pilatus lako banuanna gubernur, anna untambai asan solana anna liling tamai. \v 28 Ummalaiammi pakeanna Puang Yesus anna mane papakeii bayu rui' malea rupanna. \v 29 Naananammi songko' susi songko' tomaraya sapo ma'duri anna pasongko'i anna mane patetangngi tekken lima kananna sirapan tomaraya. Mangkaii, malimuntu' asammi menomba kari' dio tingngayona Puang Yesus anna telle-tellei nakua: “Tabe', tomarayanna to Yahudi.” \v 30 Anna mane tikkuduii anna ummala tekken dio limanna Puang Yesus anna lappakkianni ulunna. \v 31 Mangkai natelle, naalaimi bayu rui'na anna papakeii sule innang pakeanna. Mangkaii, dibaami lao la dipasok yao kayu pantokesan. \s1 Puang Yesus dipasok lako kayu pantokesan \r Mrk. 15:21-32; Luk. 23:26, 33-43; Yoh. 19:17-24 \p \v 32 Ummolai lalan umpellei kota, sitammumi mesa tau disanga Simon to dio mai kota Kirene. Napassami tantara umpassan kayu pantokesanna Puang Yesus. \v 33 Ullambi'i mesa angngenan disanga Golgota, kalembasanna angngenan karorak ulu, \v 34 dibeemmi anggur mangka dipasirau susi pa'du Puang Yesus. Sapo mangkanna nasandak Puang Yesus, mokami ummiru'i.\f + \fr 27:34 \fq anggur mangka dipasirau susi pa'du: \ft Sirapan pakuli anna malara tae' disa'dingan ke balalai tau. Sapo tae' naaku nairu' Puang Yesus annu moka ke la tae' ussa'dingan kamapa'disan.\f* \v 35 Napasokmi tantara lako kayu pantokesan, anna undii pakeanna la naola untawa-tawai. \v 36 Anna mane sikaloko dio undagaii. \v 37 Dengammi pangnguki' dipalekke' yao tondonna la diola ummissananni ura'na dingei umpasokki lako kayu pantokesan nakua: \sc Iamo Te Yesus Tomarayanna To Yahudie.\sc* \v 38 Dengan duka' dua to kadake nasimbaraan Puang Yesus dipasok yao kayu pantokesan, mesa dio tandai kananna anna mesa dio tandai kairinna. \v 39 Angganna to liu lalan ummola angngenan iatoo, ummiling-iling asan anna untelle Puang Yesus \v 40 nakua: “Anna la urroppokangko para' Banua Ada'na Puang Allata'alla ammu pake'de'i sule tallungngallo. Ianna Anakna tongangko Puang Allata'alla, rappanangko kalemu ammu turun yao mai itin kayu pantokesanno!” \p \v 41 Susi toi duka' kapala imam anna to untarru' issinna sura'na Musa sola perepi'na to Yahudi untelle asan Puang Yesus \v 42 nakua: “Maka' tau senga'mo la napasalama'mi, sapo ianna kalenamo ta'mo nabela napasalama'. Ianna tomarayanna tongan to Israel, la turun yao mai kayu pantokesan, angki oreanni pole'. \v 43 Anna Puang Allata'alla para' nasissarei. La taitamia' temo battu' la naaku tongarri Puang Allata'alla umpasalama'i annu mangka nakua: ‘Anaknana' Puang Allata'alla.’ ” \v 44 Sae lako inde dua to kadake to nasolaan ditoke'e untelle duka' Puang Yesus. \s1 Kamateanna Puang Yesus \r Mrk. 15:33-41; Luk. 23:44-49; Yoh. 19:28-30 \p \v 45 Tangngai allo, malillimmi padang illalan lili'na lembang iatoo sae lako tettek tallu karuen. \v 46 Tettek tallui karuen, metambami Puang Yesus nakua: \tl “Eli, Eli, lama sabakhtani?” \tl* Kalembasanna: “O Dewatangku, O Dewatangku, maakari ammu tampena'?” \p \v 47 Pira-pira to urrangngi petambana Puang Yesus to dio angngenan iatoo, sipantula'-tula' nakua: “Untambai nabi Elia.” \p \v 48 Napasirra' siami mesa tau ummala bunga-bunga susi lumu' anna rammei rokko anggur maissuk, anna mane palekke'i lako roan anna padundui pudukna Puang Yesus la napairu'. \v 49 Sapo dengan pira tau ungkuai: “Dako'pa, anta petua'i battu' la sae tongarri Elia umpasalama'i.” \v 50 Napemandui polemi metamba anna mane kattu penawanna. \p \v 51 Attu iatoo, sampin pesapa' illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla sesse' tipa'dua mengkalao yao sae rokko. Pandondan padang napobua' lino' kamai anna piak-piak batu. \v 52 Buda lokko' titungka', buda toi duka' petauanna Puang Allata'alla to mangkamo mate dipatuo sule. \v 53 Mangkai tuo sule Puang Yesus dio mai alla'na to mate mane mallairi dio mai liang lu tama Yerusalem kota masero, lambisan naita tau buda. \p \v 54 Marea' asammi tantarana Roma sola ponggawana to marassan undagai Puang Yesus anna ussa'dingmo lino' kamai anna ummita angganna inde kadadianne, lambisan ma'kada nakua: “Manassa Anakna tongan Puang Allata'alla inde taue.” \p \v 55 Dengan duka' pira-pira baine umparandan mambelai, to siumpamoloii mengkalao dio Galilea, \v 56 susinna Maria Magdalena, indona Yakobus anna Yusuf disanga duka' Maria, anna bainena Zebedeus. \s1 Batang rabukna Puang Yesus dipatama lokko' \r Mrk. 15:42-47; Luk. 23:50-56; Yoh. 19:38-42 \p \v 57 La kuku'i bongi, saemi mesa tomakaka disanga Yusuf to Arimatea, mesa duka' passikolana Puang Yesus. \v 58 Laomi umpellambi'i Pilatus anna umpelau batang rabukna Puang Yesus. Napa'parentammi Pilatus anna malara batang rabukna Puang Yesus dipalessu' lako Yusuf. \v 59 Mengkalao siami Yusuf lao ummala batang rabukna Puang Yesus anna balunni sampin mabusa, \v 60 anna mane patamai lokko'na mane mangka napapia dio mesa tanete batu. Ullenggannimi mesa batu kamai natutu'ianni anna mane le'ba. \v 61 Torropi Maria Magdalena sola mesa baine disanga duka' Maria dio mesa angngenan umparandan lokko'. \s1 Lokko'na Puang Yesus didagai \p \v 62 Masiangngi, sirupang allo katorroan saemi kapala imam sola to Farisi mengngolo lako Pilatus \v 63 anna ma'kada nakua: “O tuang, kikilalai tula'na anna tuopa inde to ma'papusae, nakua: ‘Allo katallunna la tuona' sule.’ \v 64 Dadi kenamala ussuako tau undagai lokko' sae lako allo katallunna. Annu ianna tae' la dipateen, la sae passikolana umbokoi batang rabukna anna mane pa'peassakanni lako tau buda kumua tuomi sule. Napolalan marru la buda tau napapusa ke dako' anna la lessu'na.” \p \v 65 Natimba' Pilatus nakua: “Solanni pira-pira tantara ammu laoa' undagai manappai itin lokko'nao.” \v 66 Lao tongammi lako liang daga anna umpalekke' mesa tanda dio batu ditutu'ianni anna malara naissanan ke dengan untungka'i. \c 28 \s1 Katuoanna sule Puang Yesus \r Mrk. 16:1-8; Luk. 24:1-12; Yoh. 20:1-10 \p \v 1 Lessu'i allo katorroan, la tibungka' kalemi masiang allo Minggu, mengkalaomi Maria Magdalena anna mesa solana disanga duka' Maria lao umpetua' liangna Puang Yesus. \p \v 2 Tapakala tokke'mo dadi lino' kamai annu dengan mesa malaeka'na Dewata turun yao mai suruga ullenten lao batu ditutu'ian lokko' anna ma'loko yao. \v 3 Inde malaeka'e pakkillo' susi kila' lindona anna mabussang pakeanna. \v 4 Lumalla' asammi to daga marea' lambisan susi babangmi to mate diita. \p \v 5 Sapo ma'kada malaeka' lako inde bainee nakua: “Daua' marea'. Kuissanan kumua saekoa' umpeang Puang Yesus to mangka dipasok yao kayu pantokesan. \v 6 Sapo ta'mo dengan inde, annu mangkami dipatuo sule susi mangka natula'. Maikoa' umpetua'i angngenan dingei umpamamma'i. \v 7 Ma'sirra'mokoa' lao umpaissanni passikolana kumua tuomi sule Puang Yesus dio mai alla'na to mate anna le'bamo yolo lako Galilea. Anna diopa ammu mane silambi'. Pengkilalai manappaia' te tula'ku matinne.” \p \v 8 Mengkalao siami inde baine umpellei lokko'e, sikondongan sirau marea' anna dore' illalan penawanna lao umpaissanni passikolana Puang Yesus. \v 9 Ummolai lalan, tokke'mi napellambi'i Puang Yesus anna pa'kadaii. Naropangngi siami anna raka'i lentekna napasiolaan napenombai. \v 10 Nakuamo Puang Yesus: “Dau marea', laomokoa' ammu kuanni angganna sa'do'dorangku anna lao lako Galilea, anna diopa angki mane silambi'.” \s1 Perepi'na to Yahudi untelang katuoanna sule Puang Yesus \p \v 11 Le'bai inde dua bainee, mengkalao duka' pira to undagai lokko'na Puang Yesus tama kota Yerusalem anna tula'i lako kapala imam angganna kara-kara mangka dadi. \v 12 Ma'mesami kapala imam sola perepi'na to Yahudi. Nasituru'-turu'imi la umbeen buda doi' tantara to undagai lokko'na Puang Yesus, \v 13 anna kuanni: “La mukuaa': ‘Sae bongi passikolana ummalai batang rabukna, tae' kisa'ding angki mamma'.’ \v 14 Ianna tokke'ra naissanan gubernur inde kara-karae, angki pantula'imira indana sussaikoa'.” \v 15 Ummalami doi' inde to dagae anna palakoi susi mangka dipakari'disanni. Napolalan iate tula'e kalelean illalan alla'-alla'na to Yahudi sae lako temo. \s1 Puang Yesus ussua passikolana lao umpalanda' Kareba Kadoresan \p \v 16 Mangkai too, mengkalaomi sapulo mesa passikolana Puang Yesus lako Galilea lu langngan mesa tanete mangka natulasanni Puang Yesus. \v 17 Tappana ummita Puang Yesus, napenombai siami. Sapo dengampi pira-pira solana bata illalan penawanna. \v 18 Nadendeimi Puang Yesus anna kuanni: “Angganna kakuasaan susi yao suruga tenni illalan lino mangka asammi dipalessu' rokko lisu pala'ku. \v 19 Dadi la laokoa' umpellambi'i angganna ma'rupa tau sae lako lili'na lino ammu popendadii passikolaku. Tedokkia' ummolai sanganna Ambe', Anakna, anna Penawa Masero, \v 20 ammu patudui umpalako angganna mangkanna kupa'parentaan lako kalemua'. Anna la mupengkilalaia' kumua la tontongna' matutu ussolangkoa' sae lako allo ma'katampakanna.”