\id LUK Mamasa Luke, West Sulawesi, Indonesia \h Lukas \toc1 Kareba Kadoresan nauki' Lukas \toc2 Lukas \toc3 Luk. \mt2 Kareba Kadoresan nauki' \mt1 Lukas \imt1 Pungngu' tannunna \ip Lukas mesa tuandotto' siussolaan Paulus illalan kapenonosan umpalanda' inde Kareba Kadoresanne (Kol. 4:14; 2Tim. 4:11; Flm. 24). Umpengkalesoi manappami pengkaranganna Puang Yesus mengkalao dio mai pa'parandukanna annu morai la ummuki'i (1:1-3). Napolalan ummuki'mo sura' Lukas diona Kareba Kadoresan anna napomakaleso illalan kumua Puang Yesusmo To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', pa'dandinna Puang Allata'alla. Saemi inde lino la umpasalama' ma'rupa tau to mangngorean lako kalena, susi to Yahudi tenni to salianna to Yahudi (2:10; 2:30-32; 3:6; 24:47). \ip Nauki' duka' diona pa'kamasena Puang Yesus lako to mase-mase (6:20; 7:22; 14:12-13; 21:1-4), lako to kasalaan (5:30; 7:37-50; 15:1-2), lako baine (7:11-17; 8:2-3; 10:38-42; 13:10-13; 21:1-4; 23:27-31) anna lako anak (8:41-42; 54-55; 9:38-42; 9:46-48; 18:15-17). Nauki' toi diona sambayang, pengkaranganna Penawa Masero, pengkaranganna baine to umpamoloi Puang Yesus, kagarrisanna kasalaan, anna budapa senga'na. \iot Lesoanna issinna \io1 1. Su'bakan kada (\ior 1:1-4\ior*) \io1 2. Kadadianna Yohanes to simantedok anna kadadianna Puang Yesus (\ior 1:5-2:52\ior*) \io1 3. Pepatudunna Yohanes to simantedok (\ior 3:1-20\ior*) \io1 4. Puang Yesus ditedok anna nasudi ponggawana setang (\ior 3:21-4:13\ior*) \io1 5. Pengkaranganna Puang Yesus lako ma'rupa tau dio Galilea (\ior 4:14-9:50\ior*) \io1 6. Kapenonosanna Puang Yesus mengkalao dio Galilea sae langngan Yerusalem (\ior 9:51-19:27\ior*) \io1 7. Katampakanna pengkaranganna Puang Yesus dio Yerusalem anna lako tondok sikadappi'na (\ior 19:28-23:56\ior*) \io1 8. Katuoanna sule Puang Yesus anna umpa'paitaan kalena lako passikolana anna tiangka' langngan suruga (\ior 24:1-53\ior*) \c 1 \s1 Su'bakan kada \p \v 1 O Teofilus to dipakasalle, budami tau umpeang lalan la ummuki' aka mangka dadi illalan alla'-alla'ta situru' rettenanna. \v 2 Pantan nauki'mi situru' tula'na lako kaleta to melolo ummita inde kadadianne mengkalao dio pa'parandukanna. Inde mai to melolo ummitaie ia siamo to umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla. \v 3 Mangkanna kupengkalesoi manappa mengkalao dio pa'parandukanna, kendekmi illalan penawangku la ummukisangko situru' rettenanna \v 4 anna malara muissanan kumua angganna mangka dipatuduangko, tonganna tongan. \s1 Kadadianna Yohanes to simantedok dipa'peassakan \p \v 5 Attunna tomaraya Herodes ma'parenta dio lembangna Yudea, dengan mesa imam disanga Zakharia, to nakala' kombonganna imam Abia. Disanga Elisabet bainena, peampoanna imam Harun. \v 6 Inde to sipobainee, bassi malolo dio olona Puang Allata'alla anna tae' dengan sassana unturu' angganna parentana Dewata. \v 7 Sapo tae' keanak annu tamanang Elisabet anna bassi matuamo. \p \v 8 Pissan attu, nalambi' attunna imam to nakala' kombonganna imam Abia la mengkarang, napolalan umpalako passananna Zakharia dio tingngayona Puang Allata'alla. \v 9 Situru' kabeasaan, sinaundi angganna imam la naola umpatantu to la umpalako karangan imam illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla untunu kemenyan. Attu iatoo Zakharia napatu. \v 10 Marassanni ditunu kemenyan, ma'sambayangmi tau buda dio salian. \v 11 Umpa'paitaammi kalena mesa malaeka'na Dewata lako Zakharia ke'de' dio tandai kananna angngenan pemalasan sidingei untunu kemenyan. \v 12 Tikkedu'mi Zakharia ummitai siolaan marea'. \v 13 Sapo ma'kada inde malaeka'e nakua: “O Zakharia, dau marea' annu narangngimi sambayangmu Puang Allata'alla. La keanak Elisabet bainemu, la muane anakna anna la musangai Yohanes. \v 14 La dore'ko ke dadimi inde anakke anna la buda tau dore'. \v 15 Inde anakke la keangga' dio olona Dewata. Tae' dengan leleanna la ummiru' anggur battu wai senga' la umpomalangona tau, anna la naluang Penawa Masero mengkalao dio mai dadinna. \v 16 La buda to Israel napasule lako olona Puang Allata'alla, Dewatanna. \v 17 La uyyoloanan Dewata sitonda kakuasaanna Penawa Masero susi nabi Elia. La umpasikapia ambe anna anak, anna lako to tae' manuru' la naparunduk sule lako lalan kamaloloan. Nakuamo te karangannae la naola umpatoka ma'rupa tau la mendadi petauanna Dewata.” \p \v 18 Mekutanami Zakharia lako inde malaeka'e nakua: “Umba la kukua ummissananni kumua la dadi tongan itin kara-karao, annu bassi matuamokan baineku?” \p \v 19 Natimba' inde malaeka'e nakua: “Kaomo Gabriel to sinasua Puang Allata'alla, nasuana' temo sae umpantula'iko anna umpalandasangko inde kareba mapiae. \v 20 Perangngi manappai kumua tae' la muissan mantula' sae lako attunna lemba' inde kara-karae annu tae'ko ummorean tula'ku. Annu innang la dadinna ke nalambi'mi attunna.” \p \v 21 Attu iatoo, mausa'mi tau buda ummampai Zakharia anna mangnga-mangnga asammo annu masae sigalimi Zakharia illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla. \v 22 Inde anna suummo Zakhariae, ta'mo naissan mantula' lako tau buda, anggami limanna napakagero'-gerok liu napolalan naissanan tau buda kumua dengan aka naita illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla. \p \v 23 Purai attu pengkaranganna Zakharia illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla, sulemi lako banuanna. \v 24 Tae' masae mangkanna, manambuk tongammi Elisabet, bainena. Lima bulan tae' umpa'paitaan kalena. \v 25 Nakuamo Elisabet: “Iamo te kara-kara napogau' Dewata lako kalekue. Nakamaseina' anna napa'deimo pole' siri'ku temo dio mai tingngayona tau.” \s1 Kadadianna Puang Yesus dipa'peassakan \p \v 26 Annanni bulanna tambukna Elisabet, ussuami malaeka'na Puang Allata'alla disanga Gabriel lako Nazaret, mesa tondok dio lembangna Galilea, \v 27 lao umpellambi'i mesa anak dara disanga Maria. Inde Mariae, situmai mesa anak muane disanga Yusuf, peampoanna tomaraya Daud. \v 28 Saei lako banuanna Maria, ma'kadami inde malaeka'e nakua: “Kerongko'ko, natamba'ko Dewata anna la tontongko nasolaan.” \p \v 29 Mangnga-mangnga Maria urrangngi tula'na inde malaeka'e lambisan kendek pekutana illalan penawanna diona kalembasanna inde tula'e. \v 30 Nakua pole omo inde malaeka'e: “O Maria, dau marea' annu ikomo napile Puang Allata'alla la natamba'. \v 31 La manambukko, la muane anakmu anna la musangai Yesus. \v 32 La mendadi mesa to kamai anna la digente' Anakna Puang Allata'alla to randan matande. La napopendadi tomaraya Puang Allata'alla susi tomaraya Daud nenena. \v 33 La umparenta peampoanna Yakub sae lako-lakona, anna inde kaparentaannae tae' dengan ma'meanggaan.” \p \v 34 Nakuamo Maria lako inde malaeka'e: “Umbamo la nakua dadi itin kadammuo annu ta'pa' kemuane?” \p \v 35 Natimba' inde malaeka'e nakua: “La turun Penawa Masero tama kalemu anna kakuasaanna To randan matande la ussolangko. Iamo too, itin anak la mudadianno la digente' To masero, Anakna Puang Allata'alla. \v 36 Kupokadangko sitonganna, manambukmi Elisabet sa'do'dorammu moika anna matuamo anna sinakuanni tau to tamanang sapo annammi bulanna tambukna temo. \v 37 Annu tae' dengan aka tanaissan napadadi Puang Allata'alla.” \p \v 38 Nakuamo Maria: “Sabua'nana' te Dewatae, iamo mukua iamo dadi lako kaleku situru' itin tula'muo.” Le'bami malaeka' umpellei Maria. \s1 Maria lao umpessitai Elisabet \p \v 39 Mangkai too, mengkalao siami Maria lako mesa kota yao mentanetena dio lembangna Yudea, \v 40 lao umpellambi'i banuanna Zakharia. Saei lako, umpantula'imi Elisabet. \v 41 Tappana urrangngi tula'na Maria Elisabet, kedo siami anakna illalan tambukna. Nakuasaimi Penawa Masero Elisabet \v 42 lambisan metamba, nakua: “Angganna baine, ikomo randan ma'tandalangnganan tamba'mu, anna la ditamba' duka' anak la mudadian. \v 43 Sitonganna tae'na' sipato' la napellambi'i indona Dewatangku. \v 44 Annu kurangnginna tula'mu, kedo siami anakku illalan tambukku dore'. \v 45 Kerongko'ko annu muorean kumua angganna kadanna Dewata lako kalemu la dadi!” \s1 Kada kadoresanna Maria \p \v 46 Nakuamo Maria: \q1 “Mengkalao illalan penawangku lemba' dio pudukku umpakasalle Dewata, \q2 \v 47 anna sangkalebu penawangku dore' annu napasalama'na' Puang Allata'alla. \q1 \v 48 Tontong umpaillalan penawa kamemase-maseanna inde sabua'nae. \q1 Mengkalao temo la nakuanna' angganna lapikna ma'rupa tau: ‘To kerongko'.’ \q1 \v 49 Annu umpogau' tanda memangnga-mangnga lako kaleku Puang Allata'alla To randan kuasa. \q1 Masero sanganna! \q1 \v 50 Pa'kamasena Puang Allata'alla mellambi' lako to mengkarea' lako kalena sae lako peampoanna. \q1 \v 51 Mangka umpogau' kara-kara kamai ummolai kakuasaanna, anna umpasisarak-sarak to malangka' penawa. \q1 \v 52 Buda tomaraya napaturun yao mai okkosan kaparentaan, \q2 anna untandean to tanda rokko. \q1 \v 53 Umpasonai kamapiaan angganna to tadea', \q2 anna angganna tomakaka narambai lao ma'pala' lo'bang. \q1 \v 54 Umpamoloi peampoanna Israel sabua'na, \q2 tae' dengan lembe ungkamaseii. \q1 \v 55 Annu tae' dengan ungkalembei pa'dandinna lako neneta anna lako Abraham \q2 sola lako angganna peampoanna sae lako-lakona.” \p \v 56 Torropi Maria dio sola Elisabet umbai tallu bulan anna mane ma'pasule lako banuanna. \s1 Kadadianna Yohanes to simantedok \p \v 57 Tapakala, nalambi'mo attunna la keanak Elisabet. Napolalan keanakmo, muaneria anakna. \v 58 Dore' asammi duka' sabanuanna anna angganna rapunna anna rangngimi kumua umba nakua pa'kamasena Dewata lako Elisabet. \p \v 59 Karuai allona dadinna sasaeammi sabanuanna anna angganna rapunna annu la disunna'mi. Morai asammi la ussangaii Zakharia susi sanganna ambena. \v 60 Sapo ma'kada indona nakua: “Tae'! La disangai Yohanes.” \p \v 61 Nakuamo inde mai sabanuanna sola rapunnae: “Tae' dengan rapummua' disanga Yohanes.” \p \v 62 Umpebeemmi tanda lako ambena kumua aka la disangaian inde ana'-ana'e. \v 63 Umpelaumi papan sidipangnguki'i anna uki'i nakua: “La disangai Yohanes.” Mangnga-mangnga asan inde mai taue. \v 64 Attu ia siamo too anna tibuka sule pudukna Zakharia lambisan mala mantula' anna umpudi Puang Allata'alla. \v 65 Marea' asammi sabanuanna. Silelemi kareba diona inde kara-karae dio mentanetena Yudea. \v 66 Angganna to urrangngi kara-kara iatoo mekutana asan illalan penawanna nakua: “La mendadi akai inde anak ke dako'e?” Annu manassa anna napaloloanni Dewata. \s1 Pa'tendengna Zakharia \p \v 67 Nakuasaimi Penawa Masero Zakharia, ambena inde anakke, napolalan ullombungan tula'na Dewata nakua: \q1 \v 68 “Dipomatande Puang Allata'alla Dewatanna to Israel, \q2 annu saemi umpellambi'i petauanna anna sulangngi. \q1 \v 69 Nabengangkia' to la umpasalama'ki', tae' dengan untondonni, \q2 peampoanna tomaraya Daud sabua'na. \q1 \v 70 Susi mangka nadandi Puang Allata'alla ummolai nabi maserona yolona \q1 \v 71 la napasalama'kia' dio mai angganna ewalinta \q2 anna kakuasaanna angganna to ungkabassikia'. \q1 \v 72 La umpakawanan pa'kamasena lako neneta \q2 anna ungganna'i pa'dandi maserona. \q1 \v 73 Inde pa'dandinnae mangka napa'pindai lako Abraham kabuttuanta \q1 \v 74 kumua la naberoikia' dio mai kakuasaanna ewalinta, \q2 anta malara tae' marea' umpenombaii \q2 \v 75 anna la maseroki' sola malolo dio olona illalan salolo salu katuoanta. \q1 \v 76 Anna iko anakku, la digente'ko nabinna Puang Allata'alla To randan matande. \q1 Annu ikomo disua yolo la umpatokaan lalan Dewata, \q1 \v 77 anna la mupa'peassakan lako petauanna kumua la digarri'i kasalaanna ma'rupa tau \q2 napolalan dipasalama' \q2 \v 78 ura'na pa'kamasena tadiissan disangai \q2 lambisan sae tama lino umpellambi'ikia'. \q1 Sirapan birra'na allo mebongngi' \q2 \v 79 la ummarrang angganna to nakala' kamalillinan \q2 anna to natondon kamatean, \q2 la natette lako kamasakkean anna kamalinoan.” \p \v 80 Tuttuan kamaimi inde anakna Zakhariae anna tuttuan matoro penawanna. Torromi dio padang alla' sae lako nalambi' attunna la umpakawanan kalena lako to Israel. \c 2 \s1 Kadadianna Puang Yesus \r Mat. 1:18-25 \p \v 1 Attu iatoo umpasuun parenta tomaraya Agustus la diteken angganna ma'rupa tau illalan lili'na kaparentaanna Roma. \v 2 Iamo te bunga'-bunga'na dipalako pantekenanne attunna Kirenius mendadi gubernur dio Siria. \v 3 Pantan laomi umpellambi'i tondok kadadianna tau anna malara diteken dio. \p \v 4 Mengkalaomi duka' Yusuf dio kota Nazaret lembangna Galilea le'ba langngan tondok Betlehem lembangna Yudea, tondok kadadianna tomaraya Daud, annu innang peampoanna tomaraya Daud. \v 5 Ussolammi Maria to la napobaine la lao diteken. Attu iatoo manambukmi Maria. \v 6 Inde anna diomo Betlehem-e, nalambi'mi attunna la keanak Maria \v 7 napolalan dadimo anak pa'bunga'na, muane. Namomommi sampin anna lole'i rokko pa'pandean domba, annu tae' dengan banua nangei torro. \s1 To ma'kambi' napellambi'i malaeka' \p \v 8 Dio inde angngenanne dengan pira-pira to ma'kambi' torro dio pasang ma'bongi undagai pa'kambi'na. \v 9 Pissananna tokke'mo umpa'paitaan kalena mesa malaeka'na Dewata lako inde to ma'kambi'e, anna naarrang kamatandeanna Dewata passassang yao mai langi', napolalan marea' asan. \v 10 Sapo ma'kada inde malaeka'e nakua: “Daua' marea', annu saena' umpalandasangkoa' kareba mapia, kareba la umpadore' angganna tau. \v 11 Bongi temo dio tondokna tomaraya Daud dadimi To la umpasalama'koa' iamo Kristus, Dewatammua'.\f + \fr 2:11 \fq Kristus: \ft Kristus anna Mesias susi siami kalembasanna, iamo “To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'”. “Kristus” illalan basa Yunani anna “Mesias” illalan basa Ibrani.\f* \v 12 Anna la susi inde tandanae: La ullambi'koa' ana'-ana' dimomon sampin dilole' dio pa'pandean domba.” \p \v 13 Tokke'mi diita buda malaeka' senga' buttu yao mai suruga sola inde malaeka'e umpudi Puang Allata'alla nakua: \q1 \v 14 “Dipakasalle Puang Allata'alla yao angngenan randan matande, \q2 anna la masakke ma'rupa tau illalan lino to naporai Dewata.” \p \v 15 Le'bai malaeka' langngan suruga umpellei inde mai to ma'kambi'e, sipantula'-tula'mi nakua: “Anta laomoa' lako Betlehem umpetua' kara-kara dadi dio susi napokada Dewata lako kaleta.” \p \v 16 Mengkalao siami lako, ullambi'mi Maria sola Yusuf anna inde ana'-ana' dilole' dio pa'pandean dombae. \v 17 Ummitanna inde ana'-ana'e, untetterammi tula'na malaeka' umpokada inde anakke. \v 18 Mangnga-mangnga asammi to urrangngii tula'na. \v 19 Sapo napaillalan penawa ia Maria inde kara-karae anna penawa-nawaanni. \v 20 Ma'pasulemi inde to ma'kambi' lako angngenannae napasiolaan umpudi anna umpakasalle Puang Allata'alla annu angga narangnginna anna naitanna tae' dengan sisalanna tula'na malaeka'. \s1 Puang Yesus nasolaan to matuanna langngan Yerusalem \p \v 21 Karuai allona dadinna inde ana'-ana'e, disunna'mi anna disangai Yesus situru' sanga napokada malaeka' anna ta'pa natambuk indona. \p \v 22 Nalambi'i attunna la usseroi kalena Maria situru' Pepa'guruanna Musa,\f + \fr 2:22 \ft Im. 12:2-4.\f* laomi sola Yusuf umbaa anakna langngan Yerusalem la nasorong langngan Dewata, \v 23 susi tiuki' illalan Parentana Dewata nakua: “Angganna anak pa'bunga' muane la disorongan langngan Dewata.”\f + \fr 2:23 \ft Kel. 13:2, 12, 15.\f* \v 24 Umbaami duka' bua pemala'na situru' Parentana Dewata, iamo dua bukku' battu dua anak dangan-dangan.\f + \fr 2:24 \ft Im. 12:6-8.\f* \p \v 25 Attu iatoo dengan tau dio Yerusalem disanga Simeon, mesa to malolo anna mengkarea' langngan Puang Allata'alla anna nakuasai Penawa Masero, ummampai attunna dirappanan to Israel dio mai kamaparrisan. \v 26 Anna innang mangkami napakawanan Penawa Masero lako kumua tae' la bonno' ke ta'pa ummita To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla la ma'pasalama'. \v 27 Nagara'mi Penawa Masero Simeon napolalan tama Banua Ada'na Puang Allata'alla. Attu iamo too anna sae tama Banua Ada'na Puang Allata'alla Puang Yesus nabaa to matuanna annu la dipogau'mi sara' lako kalena situru' Pepa'guruanna Musa. \v 28 Ummalami inde ana'-ana' Simeon-e anna riwai, napasiolaan umpudi Puang Allata'alla nakua: \q1 \v 29 “O Dewata, muganna'imi pa'dandimmu lako kaleku temo. \q1 Masannangmo' la umpellei lino \q2 \v 30 annu melolomi matangku ummita To ma'pasalama' buttu dio mai kalemu, \q2 \v 31 mupatokaan angganna ma'rupa tau. \q1 \v 32 Inde To ma'pasalama'e sirapan kamasiangan \q2 la napopaita to salianna to Yahudi sae lako olomu \q2 anna la umbaa kamatandean lako petauammu, to Israel.” \p \v 33 Bassi mangnga-mangngami ambena sola indona urrangngi Simeon untula' inde anaknae. \v 34 Napelauammi tamba' Simeon inde to sarapue anna mane ma'kada lako Maria, indona inde ana'-ana'e nakua: “Inde anakmue mangka naturo Puang Allata'alla la undondonan anna untandean buda to Israel. Anna la mendadi tanda pa'pakainga' yao mai Puang Allata'alla, la natumpu pala' ma'rupa tau \v 35 anna malara kawanan issi penawanna ma'rupa tau. Anna iko Maria, la ussa'dingangko kamapa'disan sirapan to digayang pa'dang.” \p \v 36-37 Dengan duka' mesa nabi, baine disanga Hana, anakna Fanuel, peampoanna Asyer. Inde Hanae matuami annu karuami pulona appa' taunna. Masaemi balu annu angga pitu taun sola muanena anna matemo muanena. Tae' dengan leleanna umpellei Banua Ada'na Puang Allata'alla, allo bongi menomba langngan Puang Allata'alla, ma'puasa anna ma'sambayang. \v 38 Attu iatoo saemi duka' ma'kurru' sumanga' langngan Puang Allata'alla anna untula' inde anakke lako tau buda to ummampai attunna Puang Allata'alla ussulang to Yerusalem. \p \v 39 Mangka asanni umpalako sara' situru' Parentana Dewata, ma'pasulemi Yusuf sola Maria lako tondok Nazaret dio lembangna Galilea. \v 40 Tuttuan kamaimi inde anakke anna matoro, keaka' anna natamba' Puang Allata'alla. \s1 Puang Yesus illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla anna sapulo duamo taunna \p \v 41 Taun-taun, silao liu langngan Yerusalem to matuanna Puang Yesus umpakaroa' allo Paskah. \v 42 Sapulo duai taunna Puang Yesus lao omi langngan Yerusalem situru' kabeasaan sinapogau' tau. \v 43 Mangkai sara', ma'pasulemi Yusuf sola Maria sapo tae' naissanan kumua torropia Puang Yesus, anakna yao Yerusalem \v 44 annu nasanga sola tau buda menono'. Sangngalloi menono' mane napeangri lako sa'do'doranna sola lako siissananna, \v 45 sapo tae' dengan nalambi' napolalan ma'pasule langngan Yerusalem umpeangngi. \v 46 Tallungngalloi napeang, mane nalambi'ri illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla ma'loko illalan alla'-alla'na pebawa alukna to Yahudi ma'perangngi anna mekutana lako. \v 47 Mangnga-mangnga asan to dio reen urrangngi kamanaranganna anna pentimba'na inde anakke. \v 48 Mangnga-mangngami duka' to matuanna ummitai. Ma'kadami indona lako nakua: “O anakku, maakari ammu ma'pasusi lako kaleki? Tae' dengan ra'da penawangku sola ambemu umpeangko.” \p \v 49 Natimba' Puang Yesus nakua: “O ambe' sola indo', maakari ammu peangna'? Ta'raka muissanan kumua innang la illalanna' banuanna Ambeku?” \v 50 Sapo tae' naissanan to matuanna kalembasanna inde tula'nae. \p \v 51 Mangkai too, sola-solami ma'pasule lako Nazaret, anna tontong liu manuru' lako to matuanna. Angganna inde kara-karae napaillalan penawa liu indona. \v 52 Tuttuan kamaimi Puang Yesus, tuttuan keaka' anna tuttuan umpomasannang Puang Allata'alla sola ma'rupa tau. \c 3 \s1 Kareba napalanda' Yohanes to simantedok \r Mat. 3:1-12; Mrk. 1:1-8; Yoh. 1:19-28 \p \v 1 Kasapulo limanna taunna ma'parenta tomaraya Tiberius, attunna Pontius Pilatus mendadi gubernur dio Yudea, anna Herodes ummanda'i kaparentaan dio Galilea, attunna Filipus sirondongna Herodes ma'parenta dio Iturea sola dio Trakhonitis, attunna duka' Lisanias ummanda'i kaparentaan dio Abilene \v 2 anna attunna Hanas sola Kayafas mendadi Pongkena Imam ma'kadami Puang Allata'alla lako Yohanes anakna Zakharia dio padang alla'. \v 3 Napolalan laomo Yohanes ullelean angganna angngenan dio lembangna Salu Yordan umpalanda' Kadanna Puang Allata'alla nakua: “Mengkatoba'mokoa' ammu ditedok anna malara nagarri'iangkoa' kasalaammu Puang Allata'alla.” \v 4 Susi mangka napayolo lamban nabi Yesaya illalan sura'na nakua: \q1 “Dengan tau metamba-tamba dio padang alla' nakua: \q1 ‘Patokanni lalan Dewata, \q2 maloloananni lalan la naola. \q1 \v 5 La ditambunni angga mellembangna, \q2 anna dirantean angga mentanetena sola ma'buntunna, \q1 la dimaloloan angga sengko'na \q2 anna dipomarante ma'kaleok-leokna. \q1 \v 6 Angganna ma'rupa tau illalan lino la ummita kasalamasan lu yao mai Puang Allata'alla.’ ”\f + \fr 3:6 \ft Yes. 40:3-5.\f* \p \v 7 Ma'kada Yohanes lako tau buda to la sae ditedok nakua: “O anggammua' to kadake gau', benna ungkuangkoa' kumua la malakoa' nasala ara'na Puang Allata'alla la sae? \v 8 Kenamala kembua mapiakoa' sitinti pa'palakomu mengkatoba'. Dau anna kendek illalan penawammua' kumua peampoannakoa' Abraham. Kupokadangkoa' sitonganna, inde mai batue mala napopendadi peampoanna Abraham Puang Allata'alla. \v 9 Tokami wase la dilellengan kayu tae' kembua mapia anna ditibe tama api.” \p \v 10 Nakuamo inde mai taue: “Akamo la kipogau'?” \p \v 11 Natimba' Yohanes nakua: “Benna-benna ummampui dua bayu, la nabeen to tae' ummampui bayu mesa. Anna benna-benna ummampui andean la natawa duka'.” \p \v 12 Dengan duka' sae pira-pira tuang passima morai la ditedok, mekutana nakua: “O tuangguru, aka kami la kipogau'?” \p \v 13 Natimba' Yohanes nakua: “Dau pala'bii musinga' anna mangkanna dipatantu.” \p \v 14 Mekutana duka' pira-pira tantara nakua: “Anna kami, aka kami la kipogau'?” \p Natimba' Yohanes nakua: “Dau tokke' ummala babang ewananna tau ke tangngia lalanna anna tae'koa' la umpaalinni kasalaan tau annu la nabaya'koa'. Pasiruaimia' kalemu passaromu.” \p \v 15 Attu iatoo mangngampa liumi anna parannu tau buda lako kasaeanna To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', napolalan kendek pekutana illalan penawanna kumua umbai iamo. \v 16 Iamo too anna ma'kadamo Yohanes lako inde mai taue nakua: “Wai kao kutedokangkoa', sapo dako' la sae to marru ma'kuasa anna kaleku annu angga la kubukaianni pekapu' palopakna anna tae'na' sipato'. Inde taue Penawa Masero sola api la natedokangkoa'. \v 17 Sirapan to ma'tappi, tokami petappinna la napake ungkayoi gandumna anna mane annai tama talukunna. Mengke'de' tappianna napatama api tae' dengan leleanna la pi'de.” \p \v 18 Budapi kada pa'nanna' natula' Yohanes attunna anna umpalanda' Kareba Kadoresan. \p \v 19 Sapo ungkambaroarria to ma'parenta dio lembangna Galilea iamo Herodes diona kasipobaineanna Herodias bainena sirondongna, anna diona angganna kakadakeanna, \v 20 napolalan urrangnganni pole omo kakadakeanna Herodes annu untarungkun Yohanes. \s1 Puang Yesus ditedok \r Mat. 3:13-17; Mrk. 1:9-11; Yoh. 1:32-34 \p \v 21 Marassanni untedok tau buda Yohanes, saemi duka' Puang Yesus anna ditedok. Mengei ma'sambayang Puang Yesus, titungka'mi langi' \v 22 anna turun Penawa Masero merrupa dangan-dangan sae urrampoii. Dirangngimi kamara yao mai langi' nakua: “Ikomo anakku to kukamasei, to umpomasannang penawangku.” \s1 Rettenanna kabuttuanna Puang Yesus \r Mat. 1:1-17 \p \v 23 Inde anna umparanduk pengkaranganna Puang Yesus-e, umbai tallu pulomo taunna. Anna situru' tula'na tau, Puang Yesus anakna Yusuf. \q1 Yusuf anakna Eli, \v 24 Eli anakna Matat, \q1 Matat anakna Lewi, Lewi anakna Malkhi, \q1 Malkhi anakna Yanai, Yanai anakna Yusuf, \q1 \v 25 Yusuf anakna Matica, Matica anakna Amos, \q1 Amos anakna Nahum, Nahum anakna Hesli, \q1 Hesli anakna Nagai, \v 26 Nagai anakna Maat, \q1 Maat anakna Matica, Matica anakna Simei, \q1 Simei anakna Yosekh, Yosekh anakna Yoda, \q1 \v 27 Yoda anakna Yohanan, Yohanan anakna Resa, \q1 Resa anakna Zerubabel, Zerubabel anakna Sealtiel, \q1 Sealtiel anakna Neri, \v 28 Neri anakna Malkhi, \q1 Malkhi anakna Adi, Adi anakna Kosam, \q1 Kosam anakna Elmadam, Elmadam anakna Er, \q1 \v 29 Er anakna Yesua, Yesua anakna Eliezer, \q1 Eliezer anakna Yorim, Yorim anakna Matat, \q1 Matat anakna Lewi, \v 30 Lewi anakna Simeon, \q1 Simeon anakna Yehuda, Yehuda anakna Yusuf, \q1 Yusuf anakna Yonam, Yonam anakna Elyakim, \q1 \v 31 Elyakim anakna Melea, Melea anakna Mina, \q1 Mina anakna Matata, Matata anakna Natan, \q1 Natan anakna Daud, \v 32 Daud anakna Isai, \q1 Isai anakna Obed, Obed anakna Boas, \q1 Boas anakna Salmon, Salmon anakna Nahason, \q1 \v 33 Nahason anakna Aminadab, Aminadab anakna Admin, \q1 Admin anakna Arni, Arni anakna Hezron, \q1 Hezron anakna Peres, Peres anakna Yehuda, \q1 \v 34 Yehuda anakna Yakub, Yakub anakna Ishak, \q1 Ishak anakna Abraham, Abraham anakna Terah, \q1 Terah anakna Nahor, \v 35 Nahor anakna Serug, \q1 Serug anakna Rehu, Rehu anakna Peleg, \q1 Peleg anakna Eber, Eber anakna Salmon, \q1 \v 36 Salmon anakna Kenan, Kenan anakna Arpakhsad, \q1 Arpakhsad anakna Sem, Sem anakna Nuh, \q1 Nuh anakna Lamekh, \v 37 Lamekh anakna Metusalah, \q1 Metusalah anakna Henokh, Henokh anakna Yared, \q1 Yared anakna Mahalaleel, Mahalaleel anakna Kenan, \q1 \v 38 Kenan anakna Enos, Enos anakna Set, Set anakna Adam, Adam anakna Puang Allata'alla. \c 4 \s1 Puang Yesus nasudi ponggawana setang \r Mat. 4:1-11; Mrk. 1:12-13 \p \v 1 Naluangmi Penawa Masero Puang Yesus anna tettei umpellei Salu Yordan lu lako padang alla'. \v 2 Torromi dio appa' tapulo bonginna nasudi ponggawana setang. Pempon saena lako padang alla', ta'mo dengan ummande napolalan tadea'mo. \p \v 3 Ma'kadami ponggawana setang lako Puang Yesus nakua: “Ianna Anakna tongangko Puang Allata'alla, suai inde mai batue mendadi roti!” \p \v 4 Natimba' Puang Yesus nakua: “Dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘Tangngia angga roti la napotuo ma'rupa tau.’ ”\f + \fr 4:4 \fq napotuo ma'rupa tau: \ft Katuoan sae lako-lakona nakuaan, bacai Mat. 4:4.\f* \p \v 5 Umbawaimi Puang Yesus ponggawana setang langngan angngenan malangka' anna paitaii sappalli' angganna kaparentaan illalan lino, \v 6 anna kuanni: “Angganna te mai kakuasaan sitonda kamatandeannae mangka asammi dipalessu' rokko lisu pala'ku. La kupalulakomi kalemu annu kao pawa benna la kubengan. \v 7 Ianna mupenombaina' Iko asammo la ummampuii.” \p \v 8 Natimba' Puang Yesus nakua: “Dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘Penombaiko Puang Allata'alla Dewatammu anna angga ia la mupengkaolai.’ ” \p \v 9 Mangkai, ussolammi Puang Yesus lako Yerusalem anna payaoi bubungan Banua Ada'na Puang Allata'alla anna kuanni: “Ianna Anakna tongangko Puang Allata'alla, dondonangko kalemu rokko \v 10 annu dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘La ussua malaeka'na Puang Allata'alla undagai manappako, \q1 \v 11 anna natimangko diong napolalan tae' titumbu lentekmu lako batu.’ ” \p \v 12 Natimba' Puang Yesus nakua: “Dengan duka' tiuki' illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘Dau ammu sandak-sandak Puang Allata'alla Dewatammu.’ ” \p \v 13 Mangka asanni umpalako passudianna ponggawana setang, umpelleimi Puang Yesus anna ummampai attu maliwang. \s1 Puang Yesus umparanduk pengkaranganna dio Galilea \r Mat. 4:12-17; Mrk. 1:14-15 \p \v 14 Nakuasaimi Penawa Masero Puang Yesus anna ma'pasule lako Galilea. Silelemi kareba diona pengkaranganna Puang Yesus dio lembang iatoo. \v 15 Ulleleammi banua pa'sambayanganna to Yahudi ma'pa'guru anna naporai angganna tau. \s1 Puang Yesus nasumbala tau dio Nazaret \r Mat. 13:53-58; Mrk. 6:1-6 \p \v 16 Mangkai too, lu lakomi Nazaret Puang Yesus, angngenan dingei umpakamaii. Nalambi'i allo katorroan, tamami banua pa'sambayanganna to Yahudi, susi beasa sinapogau'. Ke'de'mi illalan la umbaca Buku Masero. \v 17 Dibengammi sura'na nabi Yesaya. Nabillangmi, napolalan ullambisan battakada nakua: \q1 \v 18 “Naluangna' Penawa Maserona Dewata, \q2 annu mangkamo' nabassei bayu-bayu la umpalanda' Kareba Kadoresan lako to mase-mase. \q1 Anna nasuana' umpa'peassakan kadirappanananna to disakka, \q2 kamalapusanna to buta, \q2 anna urrappanan to dianda'i onggo'-onggo'na, \q2 \v 19 anna umpa'peassakan kumua nalambi'mi attunna la umpakawanan pa'kamasena Dewata lako ma'rupa tau.”\f + \fr 4:19 \ft Yes. 61:1-2.\f* \p \v 20 Ullulummi sule inde sura'e anna beenni lako to simengkarang illalan banua pa'sambayangan anna mane ma'loko. Nasinenne'-nenne'imi tau illalan pa'sambayangan. \v 21 Naparandukmi ma'pa'guru Puang Yesus nakua: “Allo temo murangnginna inde battakadae lemba'mi issinna.” \p \v 22 Natula' mapia asammi tau anna mangnga-mangnga urrangngii annu maleke sambakan kadanna. Nakuamo inde mai taue: “Tangngiaka te anakna Yusuf-e?” \p \v 23 Nakuamo Puang Yesus: “Innang la mupokada inde samparan kada lako kalekua'e kumua: ‘O tuandotto' pomalapu'ko kalemu, kalembasanna pogau'i duka' inde tondokmu tanda memangnga-mangnga kirangngi mangka mupogau' dio Kapernaum.’ ” \v 24 Ma'kada pole omi Puang Yesus nakua: “Kupokadangkoa' sitonganna, tae' dengan nabi diangga' dio tondokna. \v 25 Innang manassa te tula'kue: Attunna nabi Elia, dengan pissan attu kulla' allo tallu taun annan bulanna lambisan kendek karorian salembang Israel. Buda baine balu dio Israel attu iatoo \v 26 sapo ta'ra ia disua Elia lao umpellambi'i mesa baine balu dio Israel, sangngadinna disua lao umpellambi'i baine balu dio Sarfat, illalan lembangna Sidon. \v 27 Susi toi duka' anna attunna nabi Elisa, buda to dolengan dio Israel tae' duka' dengan moi mesamo napomalapu' salianna Naaman to lu dio mai Siria.” \p \v 28 Urrangnginna tula'na Puang Yesus, keara' asammi tau illalan inde pa'sambayanganne. \v 29 Ke'de' asammi anna urrambai Puang Yesus lako salian tondok anna baai lako palimping dio sa'de tondok la nasulunan rokko. \v 30 Sapo umpa'tangngai tau buda Puang Yesus anna le'ba umpelleii. \s1 Puang Yesus umpomalapu' to natamai setang illalan banua pa'sambayangan dio Kapernaum \r Mrk. 1:21-28 \p \v 31 Mangkai too, le'bami Puang Yesus rokko kota Kapernaum dio Galilea anna umpa'guru tau ke nalambi' omi allo katorroan. \v 32 Mangnga-mangnga asan tau urrangngi pepa'guruanna annu sitonda kakuasaan tula'na. \p \v 33 Illalan inde pa'sambayanganne dengan mesa to natamai setang. Inde taue meoli-oli nakua: \v 34 “Yesus to Nazaret, la muakakanni? La saerokoka untallannikan? Kuissanan kumua To Maseroko lu yao mai Puang Allata'alla.” \p \v 35 Sapo tappa nasadangngi Puang Yesus nakua: “Kamma'ko, mallaiko illalan mai kalena itin tauo.” Umpessambakammi inde tau rokko litak illalan alla'-alla'na tau budae anna mane mallai sapo tae' sia nasanggangngi. \p \v 36 Mangnga-mangnga asammi tau, napolalan sipantula'-tula' nakua: “Battakada akamoa' te sanganna anna mala ussua lao setangnge? Inde battakadae sitonda kakuasaan anna kamatoroan.” \v 37 Silelemi kareba diona pengkaranganna Puang Yesus dio lembang iatoo. \s1 Puang Yesus umpomalapu' buda to masaki \r Mat. 8:14-17; Mrk. 1:29-34 \p \v 38 Mangkai too, suummi Puang Yesus illalan mai banua pa'sambayangan anna le'ba lako banuanna Simon. Attu iatoo makula' matukanna Simon baine. Napelaumi to dio reen lako Puang Yesus kenamala napomalapu'. \v 39 Leba'mi lako sa'de mammasanna inde bainee ke'de' anna suai lao sakinna. Monda siami sakinna napolalan millik anna untarakanni to saena. \p \v 40 Lendu'i allo, sasaeammi tau pantan ussolaan to masaki, ma'rupa-rupa sakinna. Narisimi Puang Yesus naanda'i lambisan malapu' asan. \v 41 Susi duka' to natamai setang, mallai asan setang illalan mai kalena napasiolaan kumillong-killong nakua: “Anakna tongangko Puang Allata'alla!” Sapo nasadangngi Puang Yesus anna tae' napabeai mantula' annu naissanan asammi kumua To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'. \s1 Puang Yesus ullelean pa'sambayanganna to Yahudi ma'pa'guru \r Mrk. 1:35-39 \p \v 42 Masiangna mengkalaomi Puang Yesus lako mesa angngenan maitu-itu. Sapo nasipeang-peangngi tau buda napolalan nalambi'. Umpeangmi lalan anna malara tae' napellei Puang Yesus. \p \v 43 Sapo ma'kada Puang Yesus nakua: “Kareba Kadoresan diona kaparentaanna Puang Allata'alla innang la kupalanda' duka' lako tondok senga' annu iamo nangei ussuana' Puang Allata'alla tama lino.” \v 44 Ulleleammi pa'sambayanganna to Yahudi Puang Yesus dio lembangna Yudea ma'pa'guru. \c 5 \s1 Puang Yesus untambai bunga' passikolana \r Mat. 4:18-22; Mrk. 1:16-20 \p \v 1 Pissan attu ke'de' Puang Yesus dio biring Tasik Genesaret ma'pa'guru.\f + \fr 5:1 \fq Tasik Genesaret: \ft Battu dikua Tasik Galilea.\f* Ma'silullu'mi tau sae la umperangngii battakadanna Puang Allata'alla. \v 2 Ummitami dua lopi dio biring tasik lo'bang, annu marassan umbasei dalana puangna. \v 3 Langngammi mesa lopi, lopinna Simon anna ussua Simon umbussunni tama tasik titti'. Ma'lokomi yao inde lopie anna umpa'guru tau buda. \p \v 4 Mangkai ma'pa'guru, ma'kadami lako Simon nakua: “Palutamai mandalanna tasik lopimmu ammu madala mupolalan ummala be'dok.” \p \v 5 Natimba' Simon nakua: “Sabongimi kipetonganni mengkarang, tae' dengan aka kilolongan. Sapo Iko ussuana', dadi la lao polepa' madala.” \p \v 6 Napalako tongammi, napolalan buda be'dok naala lambisan napollo'mo sesse' dalana. \v 7 Ungka'bi'mi solana dio lopi senga' anna sae umpamoloii. Saei solana, ummissiimi inde dua lopi saponnonae napolalan ambo' titti' tallan. \p \v 8 Tappana naita Simon Petrus, malimuntu' siami dio tingngayona Puang Yesus anna ma'kada nakua: “O Dewata, pelleina' lao annu to kasalaanna'!” \v 9 Annu mangnga-mangnga tongan Simon sola angganna to nasolaan ummita inde budanna be'dok naalae. \v 10 Mangnga-mangnga duka' solana Simon disanga Yakobus anna Yohanes, bassi anakna Zebedeus. \p Nakuamo Puang Yesus lako Simon: “Dau marea'! Mengkalao temo rupa taumo la mudala.” \v 11 Umpalangngammi gantanan lopinna sola solana anna untampe porewana le'ba unturu' Puang Yesus. \s1 Puang Yesus umpomalapu' to dolengan \r Mat. 8:1-4; Mrk. 1:40-45 \p \v 12 Pissan attu, illalan mesa kota Puang Yesus, saemi duka' mesa to nakabu' doleng kalena. Tappana ummita Puang Yesus, sae siami napellambi'i anna malimuntu' dio tingngayona anna mengkarumase-mase melau nakua: “O Tuang, kuissanan kumua malana' mupomalapu' ke moraiko.” \p \v 13 Ummanda'imi inde taue napasiolaan ma'kada nakua: “Moraina', malapu'moko!” Monda siami sakinna. \p \v 14 Napakari'di'mi Puang Yesus kumua tae' la napokada lako tau inde kara-karae. Nakuammi Puang Yesus: “Laomoko umpa'paitaan kalemu lako imam ammu baa bua pemala'mu situru' pepa'guruanna Musa la napotanda lako tau buda kumua malapu'moko.” \v 15 Sapo tuttuan sileleria kareba diona pengkaranganna Puang Yesus napolalan buda tau sae la umperangngii pepa'guruanna anna la dipomalapu'. \v 16 Moi anna susimo too, sapo sibassa'pi ullessusan kalena Puang Yesus anna le'ba lako angngenan maitu-itu ma'sambayang. \s1 Puang Yesus umpomalapu' to balimbingan \r Mat. 9:1-8; Mrk. 2:1-12 \p \v 17 Pissan attu anna marassan ma'pa'guru Puang Yesus, dio duka' reen pira-pira to Farisi anna to untarru' issinna sura'na Musa. Inde mai taue pantan sae dio mai Yerusalem, dio mai angganna tondok dio lembangna Galilea anna lembangna Yudea. Dengan kakuasaanna Puang Allata'alla illalan kalena Puang Yesus napolalan mala umpomalapu' to masaki. \v 18 Saemi pira-pira tau umbulle mesa to balimbingan mamma' dio ampa'na. Umpeangmi lalan la tama banua umbaa inde to masaki lako tingngayona Puang Yesus-e. \v 19 Sapo tae' dengan naola annu nalawai tau buda napolalan lu langngammo papa anna so'boi rokko sipatunna Puang Yesus anna mane lolloranni sitonda ampa'na rokko tingngayona Puang Yesus illalan alla'-alla'na tau buda. \v 20 Inde anna itami Puang Yesus kapangngoreanannae, ma'kadami lako inde to balimbinganne nakua: “Digarri'imi kasalaammu.” \p \v 21 Nakuamo illalan penawanna inde to Farisi anna to untarru' issinna sura'na Musae: “Bennara inde taue? Maakaria anna barani untelle Puang Allata'alla? Tae' dengan tau mala unggarri'i kasalaan, mesa-mesanna Puang Allata'alla!” \p \v 22 Sapo nalosa Puang Yesus tama penawanna lambisan ma'kada nakua: “Maakari anna kendek pekutana susi illalan penawammua'? \v 23 Umbanna la madommi' dikua lako inde taue: ‘Digarri'iammoko kasalaammu,’ anna la dikuanni: ‘Millikko ammu menono'?’ \v 24 Sapo la kupaitaikoa' temo kumua ma'kuasa Anak Mentolino unggarri'i kasalaan illalan inde linoe.” Anna mane ma'kada lako inde to balimbinganne nakua: “Millikko, alai ampa'mu ammu sule lako banuammu!” \v 25 Millik siami inde to masaki naita tau budae, anna ummala ampa'na anna mane le'ba sule lako banuanna napasiolaan umpakasalle Puang Allata'alla. \v 26 Mangnga-mangnga asammi tau anna umpakasalle Puang Allata'alla, sapo marea' toi duka' napolalan ma'kada nakua: “Memangnga-mangnga tongan inde kadadian taita allo temoa'e.” \s1 Puang Yesus untambai mesa tuang passima disanga Lewi \r Mat. 9:9-13; Mrk. 2:13-17 \p \v 27 Mangkai too, suummi Puang Yesus, ummitami mesa tuang passima disanga Lewi ma'loko-loko illalan kantoro'na. Napa'kadaimi Puang Yesus nakua: “Maiko ammu turu'na'.” \v 28 Ke'de' siami Lewi anna umpellei angganna aka-akanna le'ba unturu' Puang Yesus. \p \v 29 Umpadadimi mesa rame-rame Lewi dio banuanna la umpakasalle Puang Yesus. Sasaeammi tuang passima sola tau senga' nasolaan ummande. \v 30 Sapo tae' masannang to Farisi sola to untarru' issinna sura'na Musa ummitai lambisan ma'kada lako passikolana Puang Yesus nakua: “Maakari ammu ummandea' sola tuang passima anna to kasalaan?” \p \v 31 Natimba' Puang Yesus nakua: “Tangngia to malapu' umparallui tuandotto', sapo to masaki. \v 32 Tangngia Kao to malolo sae kutambai sapo to kasalaan anna malara mengkatoba'.” \s1 Pepa'guruanna Puang Yesus diona puasa \r Mat. 9:14-17; Mrk. 2:18-22 \p \v 33 Mangkai too, ma'kadami pira-pira tau lako Puang Yesus nakua: “Sibassa' ia ma'puasa passikolana Yohanes anna ma'sambayang. Susi toi duka' passikolana to Farisi. Sapo passikolamu Iko siummande liu sola ummiru', tae' dengan ma'puasa.”\f + \fr 5:33 \fq ma'puasa: \ft Kalembasanna diangga'i tae' ummande sola tae' ummiru'. Angga disatutui sitingngayo Puang Allata'alla.\f* \p \v 34 Natimba' Puang Yesus ummala mesa pa'rapanan nakua: “La malarika disua ma'puasa to ullomba pa'sombaan ke diopi reen to mane dipakebaine? Manassa anna tae'! \v 35 Sapo la dengan attunna inde to mane dipakebainee la dialai illalan mai alla'-alla'na to ullombai. Attu iamo too anna mane ma'puasa.” \p \v 36 Ummala polemi mesa pa'rapanan senga' nakua: “Tae' dengan tau la ussesse'i bayu bakaru anna mane tampisanni bayu malusa. Annu la situmang babang, sesse' inde bayu bakarue, tae' toi duka' la mapia diita bayu malusa ditampi' sampin bakaru. \v 37 Tae' toi duka' dengan tau ummala anggur bakaru anna patamai pa'pengngean malusa. Annu inde anggur bakarue la untessean pa'pengngean malusa. Katampakanna bassi masala susi anggurna tenni pa'pengngeanna.\f + \fr 5:37 \ft Dio Israel, balulang beke sidipapia pa'pengngean anggur. Sapo ianna malusamo anna dipatama anggur bakaru, mala tesse.\f* \v 38 Dadi, anggur bakaru manggi' dipalutama pa'pengngean bakaru.\f + \fr 5:38 \ft Inde dua pa'rapananne, mesa kalembasanna iamo: Kabeasaanna to Yahudi tae' mala dipasibangkollen pepa'guruanna Puang Yesus.\f* \p \v 39 Tae' dengan tau ma'din ummiru' anggur bakaru ke mangkai ummiru' anggur masaemo. Annu nakua: ‘Marru mammi' ia anggur masaemo.’ ”\f + \fr 5:39 \ft Kalembasanna: Inde to siunturu' issinna sura'na Musa anna pepa'guruanna to Farisie, moka unturu' pepa'guruan bakaru nabaa Puang Yesus annu nasanga marru mapia ia pepa'guruan yolo.\f* \c 6 \s1 Puang Yesus napasala to Farisi annu mengkarang passikolana anna allo katorroan \r Mat. 12:1-8; Mrk. 2:23-28 \p \v 1 Pissan attu, sirupang allo katorroan umpa'tangngai bela' gandum Puang Yesus sola passikolana. Marassanni menono' napasiolaan siami ummala gandum passikolana anna kuli'i anna mane andei. \v 2 Dengan pira-pira to Farisi mekutana nakua: “Maakari ammu pogau' tala malanna dikarang ke allo katorroan?” \p \v 3 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ta'paka iko dengan mubaca diona pa'palakona Daud sola to unturu'i anna tadea'?\f + \fr 6:3 \ft 1Sam. 21:1-6.\f* \v 4 Attu iatoo lu tama angngenan kapemalasan Daud anna ummala roti mangka dipopemala' langngan Puang Allata'alla anna andei anna mane beenni lako to unturu'i, moika anna angga imam mala ummandei.” \v 5 Nakua pole omo Puang Yesus: “Anak Mentolinomo puangna allo katorroan.” \s1 Puang Yesus umpomalapu' to mate limanna sabali illalan allo katorroan \r Mat. 12:9-14; Mrk. 3:1-6 \p \v 6 Pissan attu nalambi' omi allo katorroan. Tamami pa'sambayanganna to Yahudi Puang Yesus ma'pa'guru. Illalan inde pa'sambayanganne dengan mesa tau mate lima kananna. \v 7 Dio duka' reen pira-pira to untarru' issinna sura'na Musa sola to Farisi. Umpalao mata liumi Puang Yesus annu nakua illalan penawanna umba ke tokke'i umpomalapu' to masaki ke allo katorroan anna malara dengan lalan umpaalinni kasalaan. \v 8 Sapo naissanan Puang Yesus pikki'na napolalan ma'kada lako inde to mate limanna sabalie, nakua: “Maiko ammu ke'de' illalan inde alla'-alla'e.” Le'ba siami tama alla'-alla'na tau buda anna ke'de' illalan. \v 9 Ma'kadami Puang Yesus lako tau buda nakua: “Dengan la kupekutanaan: Situru' atoran aluk, umbanna mala dipogau' ke allo katorroan, kamapiaarraka kakadakearraka? La umpesangkairiki'ka solata la dipateirika?” \v 10 Umpalelemi matanna Puang Yesus lako tau buda, anna mane ma'kada lako inde to mate limanna sabalie nakua: “Ette'i limammu!” Naette'mi, tappa malapu' siami. \v 11 Keara' asammi inde mai to untarru' issinna sura'na Musa sola to Farisie. Sipantula'-tula'mi umpokada aka la napogau' lako Puang Yesus. \s1 Puang Yesus umpile sapulo dua rasulna \r Mat. 10:1-4; Mrk. 3:13-19 \p \v 12 Mangkai too, lu langngammi tanete Puang Yesus annu la ma'sambayang. Napesabongimi yao ma'sambayang langngan Puang Allata'alla. \v 13 Masiangngi, untambaimi angganna passikolana anna pileii sapulo dua to la mendadi rasulna. Inde to napilee iamo: \v 14 Simon sinasangai Petrus, Andreas sirondongna Simon, Yakobus, Yohanes, Filipus, Bartolomeus, \v 15 Matius, Tomas, Yakobus anakna Alfeus, Simon to nakala' kombongan Zelot,\f + \fr 6:15 \fq kombongan Zelot: \ft Kombonganna to umbali kaparentaanna Roma.\f* \v 16 Yudas anakna Yakobus, anna Yudas Iskariot to la umpa'perososan Puang Yesus. \s1 Puang Yesus ma'pa'guru anna umpomalapu' buda to masaki \r Mat. 4:23-25 \p \v 17 Mangkaii, ma'pasulemi Puang Yesus sola rasulna yao mai inde tanetee lu rokko merrantena. Saei rokko, ullambi'mi passikolana ma'rempun anna buda tau senga' nasolaan to lu dio mai lembangna Yudea anna to yao mai Yerusalem, anna to lu dio mai kota dio biring tasik iamo Tirus anna kota Sidon. \v 18 Inde mai taue sae la umperangngii Puang Yesus anna morai la napomalapu'. Dengan duka' to natamai setang sae napomalapu' Puang Yesus. \v 19 Morai asammi la urrumbu Puang Yesus annu dengan kakuasaan suun illalan mai kalena umpomalapu'i. \s1 Kakerongkosan anna kasanggangan \r Mat. 5:1-12 \p \v 20 Unnenne'imi passikolana Puang Yesus anna ma'kada nakua: \q1 “Kerongko'koa' anggammu to mase-mase, \q2 annu ikomoa' petauanna Puang Allata'alla illalan kaparentaanna. \q1 \v 21 Kerongko'koa' anggammu to tadea' temo, \q2 annu la dipedea'ikoa'. \q1 Kerongko'koa' anggammu to tumangi' temo \q2 annu la metawakoa'. \p \v 22 Kerongko'koa' anggammu to dikabassi, to tae' ditarima, to ditula' kadake, anna to disumbala annu diangga' to kadake ura'na unturu'koa' Anak Mentolino. \v 23 Annu susimi duka' naduppa nabi yolona nadarra nenena to ungkabassikoa' temo. La dore'koa' ammu sumayo ke nalambi'koa' kara-kara iatoo annu kamai saromua' yao suruga. \q1 \v 24 Sapo la sanggangkoa' anggammu tomakaka temo, \q2 annu ussa'dingammokoa' kamasannangan. \q1 \v 25 La sanggangkoa' anggammu to dea'mo temo \q2 annu la tade'koa' ke dako'. \q1 La sanggangkoa' anggammu to metawa temo \q2 annu la ma'pote bolongkoa' sola tumangi'. \q1 \v 26 La sanggangkoa' anggammu to natede tau \q2 annu susimi duka' napogau' nenena to untedekoa' lako to ussanga kalena nabi.” \s1 Kamaseikoa' ewalimmu \r Mat. 5:38-48 \p \v 27 “Sapo lako ikoa' to urrangngi tula'ku temo, kupelau matin: Kamaseikoa' ewalimmu, ma'gau' mapiakoa' lako to ungkabassikoa'. \v 28 Pelauanni tamba' to untadokoa', pa'sambayanganni to ma'gau' kadake lako kalemu. \v 29 Ianna dengan tau untampiling papomu sabali, tananan polei sabalinna. Ianna dengan tau tokke' ummala bayu rui'mu, bengan polei bayummu. \v 30 Ianna dengan tau umpelau aka-akammu, beenni. Ianna dengan tau urrappa aka-akammu dau pelaui sule. \v 31 Iamo muporai la napogau' tau lako kalemu, iamo mupogau' lako. \p \v 32 Ianna anggamo to ungkamaseiko mukamasei tae' dengan lalammu la disaroi. Annu to kadake gau' duka' anna ungkamasei to ungkamaseii. \v 33 Ianna anggamo to ma'gau' mapia lako kalemu mungei ma'gau' mapia, tae' dengan lalammu la disaroi. Annu to kadake gau' duka' anna ma'gau' susi. \v 34 Ianna anggamo to la nabela umpasule doi'mu mupaindanni, tae' dengan lalammu la disaroi. Annu to kadake gau' duka' anna sipaindan-indanni annu la nabela napasule. \v 35 Sapo la ungkamaseikoa' iko ewalimmu ammu ma'gau' mapia lako. La umbengangkoa' pangngindanan tau anna tae' la murannuan sulena. Ianna susimo too, la kamai saromua' anna la manassamo kumua anaknamokoa' Puang Allata'alla to randan matande annu to mapia penawa lako to tanaissan ma'kurru' sumanga' sola lako to kadake. \v 36 Iamo too la mamasekoa' susi Ambemu sumpu mamase.” \s1 Daua' umpasala padammu ma'rupa tau \r Mat. 7:1-15 \p \v 37 “Daua' tokke' umpasala padammu, indana pasalakoa' duka' Puang Allata'alla. Daua' umpabambanni sangka' padammu indana pabambannikoa' duka' sangka' Puang Allata'alla. Garri'ikoa' kasalaanna padammu anna garri'iangkoa' duka' kasalaammu Puang Allata'alla. \v 38 Ma'petandokoa' lako padammu anna tandoikoa' duka' Puang Allata'alla. Dengan sukasan randan mapia la dipassuka'iangkoa', la didodak anna mane dipede' saponnona lambisan lempan lao la dibengangkoa'. Annu inde sukasan mupake lako padammue iamo duka' dipassuka'iangko.” \p \v 39 Anna mane ummala mesa pa'rapanan Puang Yesus nakua: “Ianna to butamo untette to buta bassi la metobang rokko garotin. \p \v 40 Tae' dengan leleanna la tanda langnganan passikola anna tuanggurunna. Sapo ianna tamma'mo passikola pada rantemi tuanggurunna. \p \v 41 Maakari ammu ummita polinna solamu pada nennu' anna tae'ko iko la ussa'ding bulissak illalan matammu? \v 42 Umbamo la mukua ma'kada lako solamu: ‘Maiko angku alaiangko polimmu pada nennu',’ anna bulissak iko illalan matammu tae' musa'ding? O to ma'dua tambuk, alai yolo bulissak illalan mai matammu anna malara muita ummalaian polinna solamu pada nennu'.” \s1 Kayu anna buana diala tandengan \r Mat. 12:33-35 \p \v 43 “Tae' dengan kayu mapia la ungkembuaan bua kadake, battu' kayu kadake la ungkembuaan bua mapia. \v 44 Annu' simesa-mesa to' kayu mala diissanan ke diitami buana. Ta'pa dengan tau ummala bua ara dio mai to' kayu ma'duri battu bua anggur naala dio mai to' duri. \v 45 Susimi duka' lako ma'rupa tau. Angganna to mapia penawa, angga mapianna suun dio pudukna annu mengkalao illalan penawanna mapia. Sapo lako to kadake, angga kadakena suun dio pudukna annu mengkalao illalan penawanna kadake. Annu iamo illalan penawa iamo lemba' dio puduk.” \s1 To umpake'de' banua \r Mat. 7:24-27 \p \v 46 “Maakari ammu kua lako kalekua': ‘O Dewata, O Dewata’, moi kenada tae'koa' unturu' tula'ku? \v 47 Aka la dipasiundusan to sae umperangngii tula'ku anna palakoi? Perangngii angku tulasangkoa'. \v 48 Inde mai taue dipasirapan to la mebanua. Nakalimi rokko saullambi'na batu anna mane pa'pake'de'i banuanna. Tapakala sae wai buda unta'dulan inde banuae tae' nabela songka annu matoto'. \v 49 Sapo lako to urrangngi tula'ku anna tae' napalako, dipasirapan to umpake'de' banua dio litak tae' nabatui. Saei wai unta'dulanni roppok siami anna pokak-pokak.” \c 7 \s1 Puang Yesus umpomalapu' sabua'na ponggawana tantara \r Mat. 8:5-13; Yoh. 4:46-53 \p \v 1 Mangkai umpokada inde mai kara-kara Puang Yesus lako tau budae, lu lakomi Kapernaum. \v 2 Dio inde tondokke, dengan ponggawana tantara Roma ummampui sabua' anna naangga' tongan-tongan. Attu iatoo masanta' inde sabua'nae lambisan ambo' titti' bonno'. \v 3 Tappana urrangngi karebana Puang Yesus, ussuami perepi'na to Yahudi lao umpellambi'i anna pelaui kenamala sae umpomalapu' inde sabua'nae. \v 4 Silambi'i Puang Yesus, mengkarumase-masemi melau lako nakua: “La sipato' mukamasei inde ponggawana tantarae, \v 5 annu ungkamasei tongan-tongan to Yahudi anna mangkamokan napake'desan banua pa'sambayangan.” \v 6 Mengkalaomi Puang Yesus sola inde to sae untambaie. \p La ullambi' kalei banuanna ponggawana tantara Puang Yesus, ussuami solana inde ponggawana tantarae lao umpalandasanni tula'na lako Puang Yesus nakua: “O Tuang, daumo ussussai kalemu tarru' lako banuangku, annu tae'na' sipato' mupellambi'i dio banuangku, \v 7 iamo too anna tae'na' duka' barani lao umpellambi'iko. Sapo pokada mammi sabatta kada, la malapu'mi to sabua'kuo. \v 8 Annu to diparentana' duka' tee anna pira-pira toi duka' tantara kupatandarokkoan. Ianna kukua lako mesa tantara: ‘Mengkalaoko,’ le'ba siami. Anna lako senga'na kukua: ‘Maiko,’ sae siami; battu lakoraka sabua'ku kukua: ‘Karangngi indee,’ nakarang siami.” \p \v 9 Mangnga-mangngami Puang Yesus urrangnginna tula'na inde taue. Menggirikmi unnenne'i tau buda ummula'i anna ma'kada nakua: “Kupokadangkoa', ta'pa dengan kulambi' nasusian kapangngoreananna inde taue moi to Israel.” \p \v 10 Sulei lako banua inde mai to disuae, malapu'mi inde sabua'e. \s1 Puang Yesus umpatuo sule anakna mesa baine balu dio kota Nain \p \v 11 Tae' masae mangkanna, le'bami Puang Yesus sola passikolana lako mesa kota disanga Nain, anna budapa tau senga' ma'karompo' ummula'i. \v 12 La ullambi'i ba'ba kota, sitammumi to lao umbaa to mate. Inde to matee anak muanemi, anak mesa, balu polepi indona. Buda to ma'tondok unturu' inde baine balue. \v 13 Rantang siami buana Puang Yesus ummita inde baine balue. Nakuamo lako: “Dau tumangi'.” \v 14 Umpengkadappi'imi bullean anna anda'i. Torromi duka' to ma'bulle. Nakuamo Puang Yesus: “O anak muane, kukua matin, millikko.” \v 15 Membangun siami inde taue anna ma'loko mantula'. Anna mane palessu' rokkoi lisu pala'na indona. \p \v 16 Marea' asammi inde mai taue anna umpakasalle Puang Allata'alla nakua: “Mesa nabi kamai kendek illalan alla'-alla'ta! Saemi Puang Allata'alla umpasalama' petauanna!” \v 17 Silelemi kareba illalan lili'na Yudea anna lako angngenan sapanambena diona kara-kara napogau' Puang Yesus. \s1 Pekutananna Yohanes to simantedok lako Puang Yesus \r Mat. 11:2-19 \p \v 18 Urrangnginna kareba Yohanes to simantedok dio mai passikolana diona pengkaranganna Puang Yesus, \v 19 untambaimi dua passikolana anna suai lao mekutana lako Puang Yesus kumua: “Ikomoka to la sae situru' pa'dandinna Puang Allata'alla, dengampika tau senga' la kiampai?” \p \v 20 Ullambi'i Puang Yesus inde dua passikolana Yohanes-e, nakuamo: “Nasuakan Yohanes to simantedok sae mekutana lako kalemu kumua: ‘Ikomoka to la sae situru' pa'dandinna Puang Allata'alla, dengampika tau senga' la kiampai?’ ” \p \v 21 Attu iatoo buda to masaki napomalapu' Puang Yesus anna urrambai setang illalan mai kalena tau anna buda to buta napomalapu' lambisan mala paita. \v 22 Natimba'mi Puang Yesus nakua: “Sulemokoa' ammu tulasanni Yohanes angga muitanna anna murangnginna: To buta malami paita, to balimbingan malami menono', to dolengan monda dolengna, to taru mala parangngi, to mate mala tuo sule, anna to mase-mase urrangngi Kareba Kadoresan.\f + \fr 7:22 \ft Inde tula'na Puang Yesus-e innang mangkami natula' nabi Yesaya diona To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'. Yes. 35:5-6, 61:1.\f* \v 23 Kerongko' angganna to tae' tikanna penawanna ummitana'.” \p \v 24 Le'bai pesuanna Yohanes to simantedok, mantula' omi Puang Yesus lako tau buda untula' Yohanes nakua: “Aka lao mutungkaa' lako padang alla'? Laorokoka umpetua' to' tille napalurekke lu sau' bara'? \v 25 Aka lao mupetua' lakoa'i? Laorokoka umpetua' to ma'pakean maleke? Dio ia banuanna tomaraya nangei to ma'pakean maleke anna to natambunni ewanan. \v 26 Dadi aka lao mukarang lakoa'i? Laorokoka umpetua' nabi? Tonganna, anna nasanga Kao kadangku tanda langnganna nabi. \v 27 Annu Yohanesmo napatu battakadanna Puang Allata'alla nakua: \q1 ‘Indemi pesuangkue, kusuami uyyoloanangko, \q1 anna iamo la umpatokangko lalan la muola.’\f + \fr 7:27 \ft Mal. 3:1.\f* \p \v 28 Kupokadangkoa' sitonganna, mengkalao dio mai ta'pa dengan rupa tau illalan lino la untondon Yohanes to simantedok. Sapo natondon to nakala' kaparentaanna Puang Allata'alla moi randan wiring rokkonamo.” \p \v 29 Angganna to urrangngi tula'na Puang Yesus sae lako tuang passima untonganan asammi pa'kuanna Puang Allata'alla annu mangkami natedok Yohanes. \v 30 Sapo inde mai to Farisi sola to untarru' issinna sura'na Musae ussumbala asan pa'kuanna Puang Allata'alla lako kalena, annu moka natedok Yohanes. \p \v 31 Ma'kada pole omi Puang Yesus nakua: “Akamo la kupasirapanan ma'rupa tau lapik temo anna akamo la kupasiundusanni? \v 32 Inde mai taue la kupasirapan anak pantan ma'kombong-kombong ma'loko dio pasa' anna sialo'-alo' nakua: \q1 ‘Kipa'tulaliangkoa' sapo mokakoa' sumayo. \q1 Umbatingkan sapo mokakoa' tumangi'.’ \m \v 33 Annu sae Yohanes to simantedok bassa' sima'puasa anna tae' siummiru' anggur, musangaia': ‘To natamai setang.’ \v 34 Tapakala sae duka' Anak Mentolino, siummande anna ummiru' anggur, mukuaa': ‘Petua'ria', poppokan, pangngiru', solana tuang passima anna to kasalaan.’ \v 35 Sapo moika anna susimo too kakeakasanna Puang Allata'alla innang la kawanan ummolai panggauanna angganna to unturu'i.” \s1 Puang Yesus nabolloi minna'-minna' mesa baine to kasalaan \p \v 36 Dengan mesa to Farisi disanga Simon, untambai Puang Yesus lako banuanna ummande. Saemi Puang Yesus dio banuanna anna ma'loko ummande. \v 37 Dio inde kotae, dengan mesa baine, to kaissanan kumua to kasalaan. Narangnginna kumua marassan ummande Puang Yesus dio banuanna inde to Farisie, laomi napellambi'i umbaa mesa buli-buli batu kaissi minna'-minna'. \v 38 Lu lakomi boko'na Puang Yesus anna ke'de' dio sa'de lentekna napasiolaan tumangi' napolalan bossik lentekna Puang Yesus napobua' wai matanna. Napassimi beluakna anna udungngi anna mane bolloii minna'-minna'. \v 39 Tappana naita inde to Farisi to untambai Puang Yesus-e, nakuamo illalan penawanna: “Ianna nabi tongan tee, la ummissanan inde baine urrumbuie anna la naissanan toi kumua to kasalaan.” \p \v 40 Ma'kadami Puang Yesus lako nakua: “O Simon, dengan la kukutanaiangko.” \p Natimba' Simon nakua: “Akamo la mukutanaianna', tuangguru?” \p \v 41 Nakuamo Puang Yesus: “Dengan dua tau ma'indan lako mesa to siumpa'peindanan doi'na. Mesa ma'indan lima ratu' pera', mesa lima pulo pera'.\f + \fr 7:41 \ft Illalan basa Yunani nakua: \fq lima ratu' dinar anna lima pulo dinar. \ft Mesa dinar pada angga' sarona tau sangngallo.\f* \v 42 Sapo bassi tae' nabela nabaya' napolalan napa'dean babangmo indanna to nangei ma'indan. Umbannamo randan la ungkamasei to ma'peindan?” \p \v 43 Natimba' Simon nakua: “Umbai inde to randan buda indannae.” \p Nakuamo Puang Yesus: “Narua petimba'mu.” \p \v 44 Unnenne'imi inde bainee napasiolaan ma'kada lako Simon nakua: “Muitaka inde bainee? Saenakkao inde banuammu, tae'na' mupatokaan wai la kupembase. Sapo inde bainee wai matannamo nabaseian lentekku anna mane passii beluakna. \v 45 Tae'nakkao dengan muudung angku mane sae, sapo inde bainee saena inde banuammu ta'mo dengan urrappanan lentekku naudung.\f + \fr 7:45 \fq naudung: \ft Situru' kabeasaanna to Yahudi siudung tau ke silambi'i.\f* \v 46 Tae'nakkao dengan muminnakkian ulungku, sapo inde ia bainee lentekku nabolloi minna'-minna'. \v 47 Dadi kutulasangko sitonganna, buda pa'kamase napogau' inde bainee, iamo umpakawananni kumua budami kasalaanna digarri'i. Ianna titti' kasalaanna tau digarri'i, titti' duka' pa'kamase napogau'.” \p \v 48 Anna mane ma'kada lako inde bainee nakua: “Digarri'iammoko kasalaammu.” \p \v 49 Sipantula'-tula'mi to nasolaan ummande Puang Yesus nakua: “Benna tappa'ra inde taue anna mala ia unggarri'i kasalaan.” \p \v 50 Sapo ma'kada Puang Yesus lako inde bainee nakua: “Dipasalama'moko ura'na kapangngoreanammu. Laomoko anna la tontongko siayun kamasakkean.” \c 8 \s1 Pira-pira baine mangngala tawa illalan pengkaranganna Puang Yesus \p \v 1 Tae' masae mangkanna, mengkalaomi Puang Yesus sola sapulo dua passikolana ullelean tondok umpalanda' Kareba Kadoresan diona kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 2 Dengan duka' pira-pira baine nasolaan, iamo to mangka narambaian setang illalan mai kalena anna to mangka napomalapu' dio mai ma'rupa-rupa saki, susinna: Maria sidisangai duka' Magdalena to mangka narambaian pitu setang illalan mai kalena, \v 3 Yohana bainena to ummato' pengkarangan illalan banuanna Herodes disanga Khuza, Susana, anna budapa baine senga' nasolaan. Inde mai bainee ewananna napake umpamoloi Puang Yesus sola angganna passikolana. \s1 To mangngambo' diala tandengan \r Mat. 13:1-23; Mrk. 4:1-20 \p \v 4 Buda liumi tau sae dio mai tondok-ma'tondok umpellambi'i Puang Yesus. Mantula'mi Puang Yesus ummoyong mesa tandengan, nakua: \v 5 “Dengan mesa tau lao mangngambo'. Inde banne naambo'e, dengan tappa lako lalan lambisan naressakki tau anna naande dassi sapuranna. \v 6 Dengan tappa lako litak mabatu. Tuomi, sapo tae' masae anna malayumo annu marekko' litakna. \v 7 Dengan tappa lako to' kurra ma'duri. Tuomi sola inde to' durie sapo tae' masae tuo annu tuttuan marumbo to' duri ungkabu'i. \v 8 Dengan toi duka' tappa lako litak malunak. Marumbomi tuona napolalan kembua tiluppi' pessaratu'.” \p Mangkai natetteran, nakuamo Puang Yesus: “Kenamala mupatananni manappa talinga inde tula'kua'e.” \p \v 9 Mekutanami passikolana nakua: “Aka kalembasanna inde tandenganne?” \p \v 10 Natimba' Puang Yesus nakua: “Iko mandia' dipabeai ummissanan tula' dibuni diona kaparentaanna Puang Allata'alla. Sapo ditula' tandengan lako tau senga' anna malara: \q1 ‘naita sapo tae' natamai akkalanna, \q1 narangngi sapo tae' napekalembasan.’\f + \fr 8:10 \ft Yes. 6:9.\f* \p \v 11 Susi inde kalembasanna tandengan angngena'e: Banne, iamo battakadanna Puang Allata'alla. \v 12 Banne tappa lako lalan, sirapan to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla sapo narappai siami ponggawana setang illalan mai penawanna anna malara tae' mangngorean anna tae' dipasalama'. \v 13 Banne tappa lako litak mabatu, sirapan to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla anna tappa natarima sitonda kadoresan, sapo tae' kenwaka' illalan penawanna. Tae' masae mangngorean, ianna nalambi'mo passudian memboko'mi. \v 14 Banne tappa lako to' kurra ma'duri, sirapan to urrangngi battakadanna Puang Allata'alla sapo malallan umpikki' katuoanna illalan lino anna anggamo ewanan anna kamasannangan illalan lino napasalui penawa napolalan tae' kembua mapia. \v 15 Banne tappa lako litak malunak, sirapan to mapia penawa anna to malolo urrangngi battakadanna Puang Allata'alla anna paillalan penawai, tontong matutu napolalan kembua mapia.” \s1 Ballo diala tandengan \r Mrk. 4:21-25 \p \v 16 “Tae' dengan tau umpau' ballo anna mane samboii baka battu' napadiong wi' mammasan. Sapo napayao innang angngenanna anna malara naita pangngarrangna to tama banua. \v 17 Tae' dengan tibuninna tae' la dipakawanan anna angganna dipomatimminna la dipa'peissanan anna dipa'peassakan. \v 18 Iamo too, pengkalesoi manappaia' umba mukua umperangngii battakadanna Puang Allata'alla. Annu benna-benna umpaillan penawai la dirangngannian pole kapaissanan, sapo benna-benna tae' umpaillan penawai la dialai pissan kapaissanan nasanga dengammo illalan kalena.” \s1 Indona anna sirondongna Puang Yesus \r Mat. 12:46-50; Mrk. 3:31-35 \p \v 19 Saemi indona sola sirondongna Puang Yesus la umpellambi'i, sapo tae' naissan silambi' annu nalawai tau buda. \v 20 Natulasammi tau nakua: “O Tuangguru, illalan salian indomu sola sirondongmu umpeangko.” \p \v 21 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Benna-benna umperangngii battakadanna Puang Allata'alla anna pogau'i illalan salu katuoanna, iamo indoku anna sirondongku.” \s1 Puang Yesus umpamattan talimpuru' \r Mat. 8:23-27; Mrk. 4:35-41 \p \v 22 Pissan attu langngammi lopi Puang Yesus sola passikolana. Nakuamo lako passikolana: “La lu liangkia' biring tasik tandai lian.” Mengkalao siami. \v 23 Marassanni menono' lopinna, mamma'mi Puang Yesus. Tokke'mi sae talimpuru' kamai illalan inde tasikke lambisan natamai wai lopinna, napolalan titti' tallan. \v 24 Untundammi Puang Yesus passikola nakua: “O Tuangguru, o Tuangguru, la tallammikia'!” \p Millikmi Puang Yesus anna ussadangngi talimpuru' sola bombang, tappa monda siami napolalan mattan duka' tasik. \v 25 Ma'kadami Puang Yesus lako passikolana nakua: “Maakari anna pa'demo kapangngoreanammua' lako kaleku?” \p Marea' asammi passikolana anna mangnga-mangnga napolalan sipantula'-tula' nakua: “Benna tappa'ra inde taue anna sae lako talimpuru' sola wai mala naparenta?” \s1 Puang Yesus umpomalapu' to natamai setang dio Gerasa \r Mat. 8:28-34; Mrk. 5:1-20 \p \v 26 Tarru'mi lopinna Puang Yesus sola passikolana, napolalan sore sambali' Gerasa, lianna Galilea. \v 27 Saei langngan gantanan Puang Yesus, tappa natammuimi mesa muane to natamai setang, to lu dio mai inde tondokke. Inde taue masaemi tae' naaku ma'pake anna tae' naaku torro illalan banua sapo torro lakomi liang. \v 28 Tappana ummita Puang Yesus, mealo' siami anna malimuntu' dio tingngayona, napasiolaan ma'kada nakua: “O Yesus, Anakna Puang Allata'alla to randan matande, aka la mupogau' lako kaleku? Kupelau matin kenamala tae'na' la mudarra.” \v 29 Ia nangei ma'kada susi annu ussuami setang Puang Yesus mallai illalan mai kalena. Inde setangnge sinagantan kendek illalan kalena inde taue napolalan sinapungomi rante bassi tau la naola undagaii sapo sinakattu-kattu liu anna mane bawaii setang lako padang alla'. \p \v 30 Mekutanami Puang Yesus lako nakua: “Aka sangammu?” \p Natimba' nakua: “Disangana' Legion,”\f + \fr 8:30 \fq Legion: \ft Kalembasanna: Messa'bu.\f* annu buda setang untamaii. \v 31 Mengkarumase-masemi lako Puang Yesus melau, kenamala tae' nasua rokko garotin mandalan.\f + \fr 8:31 \fq garotin mandalan: \ft Angngenan la dingei untarungkun ponggawana setang sola angganna to unturu'i. Bacai Pom. 9:1, 17:8.\f* \p \v 32 Dio sikadappi' inde angngenanne, buda bai marassan menduruk lako pili' tanete. Napelaumi lako Puang Yesus kenamala napabeai untamai inde lako baie. Naporanammi Puang Yesus pelaunna. \v 33 Suun siami illalan mai kalena inde taue anna untamai bai marassan menduruk. Sikakondong siami inde baie anna untibe kalena rokko palimping tappa dio tasik napolalan bonno' asan. \p \v 34 Naitanna to undagai bai kadadian iatoo, tappa le'ba siami sikakondong umpa'paissananni lako to ma'tondok anna lako to ma'leanan. \v 35 Sale'bammi tau lao umpetua'i. Ullambi'i Puang Yesus, ummitami inde to mangka natamai setangnge ummokko' dio sa'de lentekna Puang Yesus anna ma'pakemo pole' annu malinomi, napolalan marea' asan. \v 36 Natetterammi to melolo ummitai lako inde mai taue umba nakua dipomalapu' inde to natamai setangnge. \v 37 Napelaumi lako Puang Yesus to dio lembangna Gerasa kenamala untampe inde tondokke annu marea' asan tau dio. Langngammi lopi Puang Yesus anna ma'pasule. \p \v 38 Napelaumi duka' inde to mallaimo setang illalan mai kalenae kenamala napabeai ummula' Puang Yesus. Sapo nasua le'ba Puang Yesus, nakua: \v 39 “Sulemoko ammu tetteranni lako tau angga mangkanna napogau' Puang Allata'alla lako kalemu.” Le'bami duka' inde taue anna lao ullelean angngenan illalan tondok umpalanda' angga mangkanna napogau' Puang Yesus lako kalena. \s1 Puang Yesus umpatuo sule anakna Yairus anna umpomalapu' mesa baine \r Mat. 9:18-26; Mrk. 5:21-43 \p \v 40 Sulei Puang Yesus sambali' mai Gerasa, budami tau untammuii annu innang naampaimi. \v 41 Saemi duka' mesa perepi' illalan banua pa'sambayanganna to Yahudi dio tondok iatoo, disanga Yairus. Malimuntu'mi dio tingngayona Puang Yesus anna mengkarumase-mase melau kenamala lao siapa lako banuanna, \v 42 annu masanta' anakna, baine umbai la sapulo duamo taunna, anak mesa polepi. \p Ummolai lalan Puang Yesus lako banuanna Yairus, nasisippi'imi tau buda unturu'i. \v 43 Illalan alla'-alla'na inde tau budae dengan mesa baine sapulo duami taunna ussa'dingan saki baine, anna tae' dengan tau mala umpomalapu'i. \v 44 Umpengkadappi'imi Puang Yesus lu dio mai boko'na anna rumbui tampak bayu rui'na, tappa monda siami sakinna. \v 45 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Bennakoa' urrumbuna'?” \p Sapo tae' dengan tau mangngaku. Nakuamo Petrus: “O tuangguru, buda tau ungkarompo'ko anna nasisippi'iko.” \p \v 46 Sapo nakua Puang Yesus: “Dengan tau urrumbuna' annu kusa'ding dengan kamatoroan mallai illalan mai kaleku.” \p \v 47 Tappana naissanan inde baine kumua naissanarria Puang Yesus panggauannae sae siami lumalla'-malla' malimuntu' dio tingngayona Puang Yesus, anna tula'i narangngi tau buda lalanna nangei urrumbui anna natula' toi duka' kumua tappa malapu'. \p \v 48 Ma'kadami Puang Yesus lako inde bainee nakua: “O anakku, malapu'moko annu muoreanna'. Laomoko, anna la tontongko siayun kamasakkean.” \p \v 49 Marassampi mantula' Puang Yesus anna saemo to untambai Yairus dio mai banuanna nakua: “Bonno'mi anakmu, daumo ussussai Tuangguru.” \p \v 50 Sapo narangngi Puang Yesus tula'na, napolalan ma'kada lako Yairus nakua: “Dau marea', tontongko mangngorean anna tuo anakmu.” \p \v 51 Saei lako banuanna Yairus, ta'mo untangga' tau Puang Yesus tarru' tama banua ussolannii anggami Petrus, Yohanes, Yakobus, anna ambena sola indona inde anakke. \v 52 Tumangi' asammi tau umbatingngi inde anakke. Sapo ma'kada Puang Yesus nakua: “Daua' tumangi', annu inde anakke tae' bonno' sapo mamma'.” \p \v 53 Napetawai asammi tau annu naissanan kumua bonno'mi. \v 54 Sapo ummanda'i limanna inde anak Puang Yesus-e anna ma'kada nakua: “O anakku, millikko!” \p \v 55 Menawa siami sule anna membangun ke'de'. Ussuami tau Puang Yesus umbenganni nande. \p \v 56 Mangnga-mangngami to matuanna, sapo napakari'di' Puang Yesus kumua tae' la natula' lako tau inde kara-kara napadadie. \c 9 \s1 Puang Yesus ussua sapulo dua passikolana \r Mat. 10:5-15; Mrk. 6:7-13 \p \v 1 Pissan attu, untambaimi iato sapulo dua passikolana Puang Yesus-o anna benganni kamatoroan sola kakuasaan untondon angganna setang anna umpomalapu' ma'rupa-rupa saki. \v 2 Anna mane suai lao umpalanda' kareba diona kaparentaanna Puang Allata'alla anna la umpomalapu' to masaki. \v 3 Napakari'di'mi nakua: “Tae' dengan aka la mubaa illalan kapenonosammua'. Tae'koa' la umbaa tekken, bakku', kinallo, doi', anna bayu pessondaan. \v 4 Ianna dengan tau umpalangngangkoa' banuanna dio mesa tondok, dio liumokoa' too sae lako nalambi' attunna umpelleikoa' tondok iatoo. \v 5 Ianna tae' dengan tau illalan mesa tondok ma'din untarimakoa', pelleia' itin tondoknao ammu tambakkia' soyokna dio mai lentekmu annu la mendadi tanda lako tondok iatoo.”\f + \fr 9:5 \fq la mendadi tanda lako tondok iatoo: \ft Kalembasanna: itin tondokko la natumpu pala' Puang Allata'alla.\f* \p \v 6 Mengkalaomi inde sapulo dua passikolae, lao ullelean tondok umpalanda' Kareba Kadoresan napasiolaan umpomalapu' to masaki lako angganna angngenan. \s1 Pengkaranganna Puang Yesus umpaselang penawanna Herodes \r Mat. 14:1-12; Mrk. 6:14-29 \p \v 7 Napelelemi duka' Herodes, tomaraya dio lembangna Galilea diona pengkaranganna Puang Yesus, napolalan pusa' penawanna annu dengan tau kumua tuo sule Yohanes to simantedok. \v 8 Dengan duka' tau kumua nabi Elia kendek sule. Dengan toi tau kumua mesa nabi yolona tuo sule. \v 9 Sapo nakua Herodes: “Mangkami kulempo'i ulunna Yohanes to simantedok. Dadi benna tappa'mo inde taue, to sidipelele umpogau' inde mai kara-karae?” Umpeangmi lalan la silambi' Puang Yesus. \s1 Puang Yesus umpande tau la'bi lima sa'bu \r Mat. 14:13-21; Mrk. 6:30-44; Yoh. 6:1-14 \p \v 10 Sulei inde mai rasulna Puang Yesus-e, natetteranammi angga mangkanna nakarang. Mangkaii, nabawaimi Puang Yesus ussarakki kalena lako mesa kota disanga Betsaida. \v 11 Sapo naissanan tau kamban napolalan lao naula'. Napabeaimi Puang Yesus anna tetterananni kaparentaanna Puang Allata'alla anna umpomalapu' to masaki. \p \v 12 La lendu'i allo, saemi passikolana umpellambi'i Puang Yesus anna kuanni: “Umbai mapia ke musuai inde lako taue anna lao umpeang nande sola angngenan nangei ma'bongi lako tondok battu lako leanan annu indekia' padang alla'.” \p \v 13 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Ikoa' la umpandei.” \p Nakuamo passikolana: “Angga limangkalebu roti anna dua be'dok kiampui. Anggami ke laokan ummalli nande kingei la mala umpande inde lako taue.” \v 14 Inde tau budae, anggapi muane anna umbai lima sa'bumo. \p Nakuamo Puang Yesus lako passikolana: “Suai itin lako tauo anna pantan ma'loko umbai silima pulo salaoan.” \v 15 Napalako tongammi passikola napolalan pantan ma'lokomo tau buda. \v 16 Ummalami inde lima roti anna dua be'dok Puang Yesus-e, anna mentungngu langngan langi' ma'sambayang. Mangkai, umpiak-piakmi roti anna benganni lako passikolana natawa lako tau buda. \v 17 Ummande asammi tau sadea'na. Mangkai ummande, narempummi passikola ra'dakna sapulo duapi baka. \s1 Pangngakuanna Petrus kumua Puang Yesus To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama' \r Mat. 16:13-20; Mrk. 8:27-30 \p \v 18 Pissan attu ma'sambayang Puang Yesus mesai. Mangkai ma'sambayang mekutanami lako passikolana nakua: “Situru' tula'na tau, bennarakkao ade'?” \p \v 19 Natimba' passikolana nakua: “Dengan tau ungkuai Yohanes to simantedok, dengan duka' ungkuai nabi Elia, dengan toi tau ungkuai mesa nabi yolona tuo sule.” \p \v 20 Mekutana pole Puang Yesus nakua: “Anna ikoa'i, benna musangaianna'?” \p Natimba' Petrus nakua: “Ikomo To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla la ma'pasalama'.” \p \v 21 Umpakari'di'mi passikolana nakua: “Daua' lao untula'i lako tau senga'.” \s1 Puang Yesus umpa'peissanan kamateanna \r Mat. 16:21-28; Mrk. 8:31-9:1 \p \v 22 Nakuamo lako passikolana: “Innang la ussa'dingan buda kamaparrisan Anak Mentolino anna la natumpu pala' perepi'na to Yahudi, kapala imam, anna to untarru' issinna sura'na Musa lambisan dipatei. Sapo katallungngallona la tuo sule.” \p \v 23 Mangkai too, nakuamo lako tau buda: “Benna-benna morai unturu'na', la untampean pa'kua penawanna, allo-allona la umpassan kayu pantokesanna, anna matutu unturu'na'.\f + \fr 9:23 \fq umpassan kayu pantokesanna: \ft Kalembasanna: ma'din untingngayo kamasussaan lambisan la ma'din dipatei.\f* \v 24 Annu benna-benna umpa'kadua-duai katuoan illalan lino, la ungkasayu'i katuoan sae lako-lakona. Sapo benna-benna nadotaan mate annu naturu'na', la ullolongan katuoan sae lako-lakona. \v 25 Tae' dengan gunana moi la ummampui tau angganna issinna lino ke la sanggangri sunga'ta. \v 26 Benna-benna umpa'kasirisanna' sola umpa'kasirisan battakadangku, la napa'kasirisan duka' Anak Mentolino, ke saemi sitonda kamatandeanna anna kamatandeanna Ambena sola kamatandeanna angganna malaeka' masero. \v 27 Kupokadangkoa' sitonganna, dengangkoa' to dio reen temo tae' la bonno' ke ta'pa ummita Puang Allata'alla ma'parenta.” \s1 Puang Yesus dipomatande yao tanete \r Mat. 17:1-8; Mrk. 9:2-13 \p \v 28 Umbai karuai allona mangkanna untula' pepatudu iatoo, umbawaimi Petrus, Yohanes anna Yakobus Puang Yesus langngan tanete lao ma'sambayang. \v 29 Marassanni ma'sambayang, lumalimmi rupanna Puang Yesus anna mabussang pakeanna pakkillo'-killo'. \v 30 Tapakala tokke'mo lemba' dua tau nasipantulasan, iamo Musa anna nabi Elia. \v 31 Inde to duae, bassi pangngarrang diita anna untula' kamateanna Puang Yesus la dadi dio Yerusalem. \p \v 32 Attu iatoo, mamma' Petrus sola solana. Millikki, ummitami Puang Yesus pangngarrang sola inde to duae ke'de' dio sa'dena. \v 33 La mengkalaoi inde to duae, nakuamo Petrus lako Puang Yesus: “O Tuangguru, ta'mo dengan la nasusian masannangki inde rokko angngenanne. Mapia ke kipake'de'i tallu lantang angki pasandaikoa' simesa: Iko, Musa, anna Elia.” Sapo tokke'mi samantula'na Petrus annu mangnga-mangnga napolalan tae' umpekalembasan inde tula'nae. \p \v 34 Marassampi mantula' anna saemo gaun ungkabu'i napolalan marea' inde passikolanae. \v 35 Urrangngimi kamara illalan mai gaun nakua: “Iamo te Anakku to kupilee, perangngia'i.” \v 36 Pa'dei inde kamarae, angga mandami Puang Yesus naita passikolana. Inde kara-kara naitae tae' tappa napokada passikola sapo masaepi mangkanna anna mane tula'i lako tau senga'. \s1 Puang Yesus umpomalapu' mesa anak natamai setang \r Mat. 17:14-21; Mrk. 9:14-29 \p \v 37 Makale'na ma'pasulemi Puang Yesus yao mai tanete sola inde tallu passikolanae. Ma'silullu' omi tau buda sae umpellambi'i. \v 38 Dengammi mesa tau mealo' illalan mai alla'-alla'na tau buda nakua: “O Tuangguru, petuasan siapa' anakku, annu anggami te anakkue. \v 39 Sibassa' natamai setang napolalan simealo'-alo' anna lumalla' lambisan pambura-bura elo'na. Inde setangnge undarra liu anakku, kamala ta'mo naaku mallai illalan mai kalena. \v 40 Mangkamo' mengkarumase-mase lako passikolamu kenamala narambai lao sapo' tae' nabela.” \p \v 41 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “O anggammua' rupa tau temo, to tamangngorean tongangkoa' anna to pusa. Umbapi la pada masaena la kungei torro illalan alla'-alla'mua'? Anna umba polepi la susi kasa'barasangku lako kalemua'? Solanni mai itin anakmuo.” \v 42 Inde anna menono'mo lao umpellambi'i Puang Yesus-e, napessambakan siami setang rokko litak anna lumalla'. Sapo nasadangngi Puang Yesus anna suai mallai illalan mai kalena inde anakke, napolalan malapu'. Napasulemi lako ambena. \v 43 Mangnga-mangnga asammi tau buda ummita kakuasaanna Puang Allata'alla tadisirantean. \s1 Puang Yesus untula' pole kamateanna \r Mat. 17:22-23; Mrk. 9:30-32 \p Mangnga-mangngapi tau buda ummita kara-kara napogau' Puang Yesus, nakuamo lako passikolana: \v 44 “Perangngi manappai ammu paillaan tambukkia' inde tula'kue: Anak Mentolino la disorong rokko lisu pala'na ma'rupa tau.” \v 45 Sapo tae' napekalembasan passikolana inde tula'nae annu ta'pa dipokadanni kalembasanna indana issananni. Sapo malaya' duka' passikolana umpekutananni lako. \s1 To la keangga' dio tingngayona Puang Allata'alla iamo to mengkareppe' \r Mat. 18:1-5; Mrk. 9:33-37 \p \v 46 Pissan attu kendek kasipekkaan illalan alla'-alla'na passikolana Puang Yesus kumua bennanna randan la matande. \v 47 Sapo naissanan Puang Yesus pikki'na napolalan ummala mesa anak anna pake'de'i dio sa'dena. \v 48 Nakuamo lako passikolana: “Benna-benna untarima inde anak ura'na kapangngoreananna lako kalekue, sirapammi Kao natarima. Anna benna-benna untarimana' tae' angga Kao natarima sapo' untarima duka' to ussuana'. Annu iamo to ussanga kalena barinni' illalan alla'-alla'mua' iamo randan ma'tandalangnganan.” \s1 Angganna to tae' umbalikoa', iamo solamu \r Mrk. 9:38-40 \p \v 49 Ma'kada Yohanes lako Puang Yesus nakua: “O Tuangguru, dengan tau kiita ussa'bu' sangammu urrambai setang, sapo kidapai annu tangngia solata.” \p \v 50 Nakuamo Puang Yesus: “Daua' dapaii, annu angganna to tae' umbalikoa' iamo solamu.” \s1 Puang Yesus tae' ditarima dio mesa tondok dio Samaria \p \v 51 La nalambi' kalei attunna Puang Yesus diangka' langngan suruga, kalebumi illalan penawanna la lao langngan Yerusalem. \v 52 Ussuami pira-pira tau yolo lako mesa tondok illalan lilli'na Samaria annu la umpatoka angga naparalluinna. \v 53 Sapo moka to ma'tondok untarima Puang Yesus annu la lu langngan Yerusalem. \v 54 Tappana naissanan dua passikolana disanga Yakobus anna Yohanes kumua tae' natarima to ma'tondok, nakuamo lako Puang Yesus: “O Puang, la muakurika ke kipaturunni api yao mai langi' ummapo'i inde lako taue?” \p \v 55 Sapo menggirik Puang Yesus ungkeara'i. \v 56 Umpatarru'mi penonosanna lako tondok senga'. \s1 To morai la unturu' Puang Yesus \r Mat. 8:19-22 \p \v 57 Inde anna umpatarru'mo penonosanna Puang Yesus sola passikolanae, dengammi mesa tau ma'kada nakua: “O Tuangguru, la kuula' liuko moi umba la muola.” \p \v 58 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ummampui ia bumbun serigala anna angganna dassi ummampui serang, sapo Anak Mentolino tae' dengan ma'tutu nangei mamma'.” \p \v 59 Anna mane ma'kada lako mesa tau senga' nakua: “Turu'na'.” \p Natimba' inde taue nakua: “Io, sapo pabeaipa' lao ullamun ambeku yolo.” \p \v 60 Sapo nakuanni Puang Yesus: “Pabeaimia duka' to mate ullamun to matena, sapo laomoko iko umpalanda' kareba diona kaparentaanna Puang Allata'alla.” \p \v 61 Dengan duka' mesa tau nakua: “La kuturu'ko sapo pabeaipa' lao ungkuan rapungku yolo.” \p \v 62 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Benna-benna sirapan to naparandukmo massalaga sapo messaile lako boko'na sule, tau iatoo tae' sipato' mengkarang illalan kaparentaanna Puang Allata'alla.” \c 10 \s1 Puang Yesus ussua pitu pulo passikolana \p \v 1 Mangkai too, unturo pole omi pitu pulo tau senga' Puang Yesus anna pantan suai sanda sidua yolo lako simesa-mesa tondok anna angngenan la napellambi'i Puang Yesus. \v 2 Nakuamo Puang Yesus lako: “Sitonganna budami gandum matua sapo angga titti' to la ussae'i. Iamo too pelauia' langngan puangna gandum anna ussua tau sae ussaesanni gandumna. \v 3 Pengkalaomokoa', sapo pengkilalaii kumua sirapangkoa' domba kusua tama alla'-alla'na serigala. \v 4 Tae'koa' la umbaa angngenan doi', bakku', anna sandala'. Daua' torro lako lalan sipantula' tau. \v 5 Ianna la tamakoa' mesa banua, la mukuaa' yolo: ‘Anna tamba'morokoa' Dewata.’ \v 6 Ianna mapia penawa to ma'banua anna natarima manappakoa' la ullolongan pa'tamba'mua'. Sapo ianna tae'koa' natarima tae' duka' la ullolongan pa'tamba'mua'. \v 7 Pamesaia' angngenammu dio mesa banua. Daua' malaya' ummande sola ummiru' pa'petandona to ma'banua annu angganna to mengkarang sipato' disaroi. Dadi daua' membero-bero. \p \v 8 Ianna tamakoa' mesa tondok anna natarimakoa' tau illaan, andei nande natandoiangkoa'. \v 9 Pomalapu'i to masaki dio itin tondokko ammu kuanni to ma'tondok: ‘Madappi'mi attunna la ma'parenta Puang Allata'alla illalan alla'-alla'mua'.’ \v 10 Sapo ianna tamakoa' mesa tondok anna tae'koa' natarima to ma'tondok, laokoa' lako lalan maroa' ammu metamba-tamba kumua: \v 11 ‘Sae lako soyokna tondokmua' la kitambakki dio mai lentekki la mendadi pepakilala lako kalemua'. Sapo kipokadangkoa' kumua: Madappi'mi attunna la ma'parenta Puang Allata'alla illalan alla'-alla'mua'.’ \v 12 Kutulasangkoa' sitonganna, ianna nalambi'mo allo nangei umbisara ma'rupa tau Puang Allata'alla, la marru mabanda' ia perambinna Puang Allata'alla lako to illalan itin tondokko anna la to dio kota Sodom.”\f + \fr 10:12 \fq Sodom: \ft Kej. 19:24-28.\f* \s1 Puang Yesus ussassai to Yahudi dio lembangna Galilea to moka mangngorean \r Mat. 11:20-24 \p \v 13 “La sanggangkoa' anggammu issinna kota Khorazim anna issinna kota Betsaida, annu kela dadi dioi kota Tirus anna Sidon tanda memangnga-mangnga kupogau' illalan alla'-alla'mua' pongngade'mo anna mengkatoba' tau dio lambisan la ma'pote bolong umpenassanni panggauanna. \v 14 Sapo ianna nalambi'mo attunna umbisara ma'rupa tau Puang Allata'alla, la maringngannia perambinna Puang Allata'alla lako to dio kota Tirus anna Sidon anna la ikoa'. \v 15 Anna ikoa' to dio Kapernaum, musangarika la diangka'koa' langngan suruga? Tae'! La ditibe tamakoa' naraka.” \p \v 16 Nakuamo Puang Yesus lako passikolana: “Benna-benna umperangngikoa', naperangngina' duka'. Benna-benna untumpu pala'koa', natumpu pala'na' duka' anna untumpu pala' to ussuana'.” \s1 Pitu pulo passikola to mangka disua, ma'pasule umpellambi'i Puang Yesus \p \v 17 Dore' asammi ma'pasule inde pitu pulo passikola to mangka nasuae, anna ma'kada lako Puang Yesus nakua: “O Puang, sae lako setang mengkaola lako kaleki ke ussa'bu'kan sangammu ussuai lao.” \p \v 18 Nakuamo Puang Yesus: “Kuita ponggawana setang dondon yao mai langi' susi kila'! \v 19 Sitonganna mangkamokoa' kubengan kakuasaan ullullu'i ula' sola pakasiak anna kakuasaan untalo kamatoroanna ponggawana setang ewalimmua' napolalan ta'mo dengan la ussanggangngikoa'. \v 20 Sapo daua' dore' ura'na kapataloammua' lako setang, sangngadinna la dore'koa' annu tiuki'mi sangammua' yao suruga.” \s1 Kadoresanna Puang Yesus \r Mat. 11:25-27, 13:16-17 \p \v 21 Tappa kendek siami kadoresanna Puang Yesus napabuttu Penawa Masero illalan kalena, anna ma'kada nakua: “O Ambeku, Dewatanna langi' anna lino. Ma'kurru' sumanga'na' matin, annu angganna te maie tae' mupakawanan lako to ummangga' kalena manarang anna ma'rori' sapo mupakawanan lako to napa'barinni'i ma'rupa tau. O Ambeku, iamo te pa'kuammue.” \p \v 22 Mangkaii, nakuamo Puang Yesus: “Angga lako, mangka asammi napalessu' rokko lisu pala'ku Ambeku. Tae' dengan tau la ummissananni benna Anakna Puang Allata'alla salianna Ambeku. Tae' toi dengan tau la ummissanan Ambeku salianna Anakna anna to naporai Anakna napokadaan.” \p \v 23 Mangkaii, menggirikmi untingngayo passikolana anna ma'kada lako nakua: “Kerongko'koa' annu ummitakoa' inde kara-karae. \v 24 Annu kupokadangkoa'i, buda nabi anna tomaraya yolona morai la ummita inde kara-kara muitae, sapo tae' naita. Anna morai la urrangngi angga murangnginna temoa', sapo tae' narangngi.” \s1 To Samaria mapia penawa diala tandengan \p \v 25 Ke'de'mi mesa to untarru' issinna sura'na Musa morai la ussandak-sandak Puang Yesus, ma'kada nakua: “O Tuangguru, akamo la kupogau' angku malara ullolongan katuoan sae lako-lakona?” \p \v 26 Natimba' Puang Yesus nakua: “Aka tiuki' illalan sura'na Musa? Aka nakua simubaca?” \p \v 27 Nakuamo inde taue: “Nakua illalan: ‘La sangkalebu penawammu ungkamasei Puang Allata'alla Dewatammu anna sangkalebu pikki'mu anna angganna kamatoroammu,’ anna nakua polepa: ‘Kamaseiko padammu ma'rupa tau susi ungkamasei kalemu.’ ” \p \v 28 Nakuamo Puang Yesus: “Tonganna timba'mu, pogau'mi too ammu malara ullolongan katuoan sae lako-lakona.” \p \v 29 Sapo umpeang liupi lalan la ummaloloan kalena, napolalan mekutana pole nakua: “Bennamo padangku ma'rupa tau?” \p \v 30 Natimba' Puang Yesus ummolai mesa tandengan nakua: “Dengan mesa tau mengkalao yao Yerusalem la lu rokko Yerikho. Ummolai lalan, naadangmi to kadake anna tae' angga narappai angganna aka-akanna sapo natumbuipi lambisan la bonno' mandami anna mane le'ba umpelleii. \v 31 Attu iatoo, sirupang dengan mesa imam ummola lalan iatoo. Inde anna ummitamo inde taue napellia'imi anna umpatarru' penonosanna. \v 32 Susi siami duka' mesa to Lewi\f + \fr 10:32 \fq to Lewi: \ft To siumpamoloi imam illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla.\f* liu dio lalan iatoo. Ummitai inde taue napellia'imi anna umpatarru' penonosanna. \v 33 Liumi duka' mesa to Samaria dio inde angngenanne. Ummitanna inde taue, rantang siami buana. \v 34 Nadendeimi, anna baseii anggur balalanna anna pakulianni minnak, anna mane balunanni. Mangkaii, napalangngammi keledainna anna solanni lako banua sidingei ma'bongi anna taranakki. \v 35 Masiangngi, umpebengammi doi'na dua dinar\f + \fr 10:35 \fq dinar: \ft Mesa dinar pada sarona tau sangngallo.\f* lako inde puangna banuae, napasiolaan ma'kada nakua: ‘Taranak manappai. Ianna ta'ra ganna' inde doi'e angku sondaimira ke ma'pasulena'.’ ” \p \v 36 Nakuamo Puang Yesus lako inde to untarru' issinna sura'na Musae: “Situru' pikki'mu, umbanna inde tallu taue mala digente' padanna ma'rupa tau inde to diadangnge?” \p \v 37 Natimba' nakua: “Inde to ungkamaseie.” \p Nakuamo Puang Yesus: “Laomoko ammu pogau'i susinna.” \s1 Puang Yesus dio banuanna Marta anna Maria \p \v 38 Umpatarru'mi penonosanna Puang Yesus sola passikolana, napolalan ullambi' mesa tondok. Dio inde tondokke, dengan mesa baine disanga Marta umbawai Puang Yesus lako banuanna. \v 39 Inde bainee dengan sirondongna disanga Maria ma'loko liu dio tingngayona Puang Yesus umperangngii tula'na. \v 40 Sapo tae' ia dengan torro Marta ussarai to saena, napolalan lao umpellambi'i Puang Yesus anna kuanni: “Maakari ammu pabeai Maria umpamesa-mesana' mengkarang? Kuanni anna pamoloina'.” \p \v 41 Natimba' Puang Yesus nakua: “O Marta, buda sigali iko kara-kara mupasalui penawa \v 42 kenada angga mesa randan parallu. Napileimia randan mapianna Maria, anna tae' dengan tau la ummalaii.” \c 11 \s1 Pepa'guruanna Puang Yesus umba la dikua ma'sambayang \r Mat. 6:9-13, 7:7-11 \p \v 1 Pissan attu ma'sambayang Puang Yesus dio mesa angngenan. Mangkai ma'sambayang, ma'kadami mesa passikolana nakua: “O Tuangguru, patudukan ma'sambayang susi Yohanes umpatudu passikolana ma'sambayang.” \p \v 2 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ianna ma'sambayangkoa' la mukua: \q1 O Ambeki, dipomasero sangammu, \q1 paombo'mi kaparentaammu. \q1 \v 3 Bengangkan nande la siruanna kiande allo-allona. \q1 \v 4 Ammu garri'iangkan kasalaangki, \q1 annu unggarri'imokan duka' to kasalaan lako kaleki. \q1 Dau pabeaikan diereng umpogau' kasalaan.” \p \v 5 Anna mane ma'kada pole lako passikolana nakua: “Sirapan dengangkoa' mesa lao lako banuanna solamu tangnga bongi ammu kuanni: ‘Pasuka'ipakkao tallungkalebu rotimmu \v 6 annu dengan siissanangku lempang dio banuangku anna ta'mo dengan aka la ditandoianni.’ \p \v 7 Sapo nakua inde to ma'banuae: ‘Dau sussaina', mangkami kukado' ba'baku anna mamma'mokan sola anakku. Ta'mo kuaku la millik umbengangko roti.’ \v 8 Kutulasangkoa' sitonganna, moika anna solanako, innang tae' sia la naaku millik umbengangko. Sapo tae'ko makadere' umpelau liui, la millik anna bengangko angga mupelaunna. \v 9 Iamo too kupokadangkoa'i: pelaui ammu dibeen, peangngi ammu lolonganni, dedekkoa' ba'ba ammu ditungka'ian. \v 10 Annu angganna to melau la untarima pelaunna, angganna to mameang la nalolongan, anna angganna to undedek ba'ba la ditungka'ianni. \p \v 11 Tae' dengan mesa ambe la untandoi ula' anakna ke umpelaui be'dok. \v 12 Battu natandoi pakasiak ke umpelaui tallu dassi. \v 13 Ikoa' to kasalaan anna muissan untandoi anakmua' mapianna, la Ambemupa yao suruga. Innang la umpebeen Penawa Maserona lako angganna to melau langngan.” \s1 Puang Yesus anna ponggawana setang \r Mat. 12:22-30; Mrk. 3:22-27 \p \v 14 Pissan attu urrambai setang Puang Yesus illalan mai kalena mesa to oma'. Mallainna setang illalan mai kalena, naissan siami mantula' inde taue napolalan mangnga-mangnga tau buda. \v 15 Sapo dengan ungkuai: “Kakuasaanna Beelzebul battu dikua ponggawana setang illalan kalena napolalan mala urrambai setang.” \p \v 16 Dengan duka' morai la ussudii napolalan umpelau Puang Yesus la umpadadi tanda la umpakawananni kumua to lu yao tongan mai suruga. \v 17 Sapo naissanan Puang Yesus pikki'na, napolalan ma'kada nakua: “Ianna sirarimo tau illalan mesa kaparentaan, inde kaparentaanne innang la pa'dena. Susi toi duka' mesa pendaposan, ianna sipekka-pekkamo tau illalan, innang la renggangna. \v 18 Susimi duka' kaparentaanna ponggawana setang, ianna la sibali-balimo setang illalan innang la pa'dena. Annu mukuaa' kakuasaanna Beelzebul kupake urrambai setang. \v 19 Ianna kakuasaanna Beelzebul kupake urrambai setang, kakuasaan aka ia napake to unturu'koa' urrambai setang? Manassa anna sala pikki'koa' annu tangngia duka' kakuasaanna setang napake to unturu'koa' urrambai lao setang! \v 20 Sapo sitonganna kakuasaanna Puang Allata'alla kupake urrambai lao setang, anna iamo umpomanassai kumua umpaombo'mi kaparentaanna Puang Allata'alla illalan alla'-alla'mua'. \p \v 21 Sirapan dengan mesa to matoro anna ganna' porewana undagai banuanna, la masakke angganna aka-akanna. \v 22 Sapo ianna dengan to marru matoro ummewai anna taloii, la narappai asan porewa narannuan anna tawa-tawai ewananna.\f + \fr 11:22 \fq to matoro anna ganna' porewana: \ft Iamo ponggawana setang, anna \fq to marru matoro: \ft iamo Puang Yesus.\f* \p \v 23 Angganna to tae' unturu'na', nabalina' anna angganna to tae' ussolanna' marrempun, tau iatoo ma'pasisarak-sarak.” \s1 Setang ma'pasule \r Mat. 12:43-45 \p \v 24 Ma'kada polemi Puang Yesus nakua: “Ianna dengan mesa setang mallai illalan mai kalena tau, la lu rekke lu sau' dio angngenan makorre umpeang la nangeinna torro. Sapo tae' dengan nalambi', nakuamo: ‘La sulena' lako angngenan kutampe.’ \v 25 Ma'pasule tongammi, lo'bangpi nalambi' mangka diato' manappa anna mapatting. \v 26 Mengkalao siami lao untambai pitu setang untondonni kakadakeanna anna torro sola illalan inde angngenanne. Katampakan tuttuan mabanda' kamaparrisan ullambi' inde taue.” \s1 To randan kerongko' \p \v 27 Marassampi mantula' Puang Yesus, metambami mesa baine illalan mai alla'-alla'na tau buda nakua: “Kerongko' baine undadiangko anna umpasusuko.” \p \v 28 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Marru kerongko' to umperangngii battakadanna Puang Allata'alla anna pogau'i.” \s1 Puang Yesus dipelau la umpadadi tanda \r Mat. 12:38-42 \p \v 29 Marassanni nakarompo' tau buda, umpatarru'mi tula'na Puang Yesus nakua: “Marru kadake gau' inde rupa tau lapik temoe annu morai la dipadadian tanda memangnga-mangnga. Sapo tae' la dipadadian tanda senga' salianna tanda mangka dadi lako kalena nabi Yunus. \v 30 Annu umba nakua Yunus yolona dipotanda lako issinna kota Niniwe, la susimi duka' Anak Mentolino dipotanda lako ma'rupa tau lapik temo. \v 31 Ianna nalambi'mo attunna la umbisara ma'rupa tau Puang Allata'alla, tuomi sule tomaraya baine, tomarayanna Syeba yolona sola ikoa' rupa tau temo. La napasalakoa'i annu mambela ia naola lao umperangngii kakeakasanna tomaraya Salomo. Sapo mokakoa' iko umperangngii tula'na to marru untondon tomaraya Salomo illalan alla'-alla'mua' temo.\f + \fr 11:31 \ft 1Raj. 10:1-10; 2Taw. 9:1-12.\f* \v 32 Ianna nalambi'mo attunna la umbisara ma'rupa tau Puang Allata'alla, la tuomi sule to Niniwe anna pasalakoa' to tuo temo. Annu mengkatoba' ia to Niniwe anna urrangngimo kadanna Dewata napalanda' nabi Yunus. Sapo tae'koa' iko mengkatoba' moi kenada marru ma'tandalangnganan ia to umpantula'ikoa' temo anna la Yunus.”\f + \fr 11:32 \ft Yun. 3:5.\f* \s1 Kamasiangan anna kamalillinan \p \v 33 Mantula' pole omi Puang Yesus nakua: “Tae' dengan tau umpau' ballo anna mane bunii battu napasamboi baka. Sapo napayao innang angngenanna anna malara angganna to tama banua la naita pangngarrangna. \v 34 Matammu sirapan ballo illalan kalemu. Ianna masiang matammu, masiang asan sangkalebu batang kalemu. Sapo ianna mapa'di' matammu, malillin asan sangkalebu kalemu. \v 35 Iamo too petua' manappai indana kamalillinammo musanga kamasiangan illalan kalemu. \v 36 Ianna masiang asan sangkalebu kalemu anna tae' malillin pira, la masiang asammi susi ballo ummarrangko.” \s1 Puang Yesus umpasala perepi'na to Yahudi \r Mat. 23:1-36; Mrk. 12:38-40; Luk. 20:45-47 \p \v 37 Mangkai ma'pa'guru Puang Yesus, natambaimi mesa to Farisi lao ummande lako banuanna. Tamami banua anna ummokko' ummande. \v 38 Mangnga-mangngami inde to Farisi ummita Puang Yesus-e annu tokke' ummande tae' umbasei limanna yolo, situru' alukna to Yahudi. \p \v 39 Sapo ma'kada Puang Yesus nakua: “Ikoa' iko to Farisi, sirapangkoa' umbasei irusan sola kolak angga salianna mubasei, tae' mubasei tandai tamanna. Susimokoa' too angga saliammua' mabase sapo ponno kakadakean anna parrappamua' tandai tamanna. \v 40 Oma' tongangkoa'. Annu Puang Allata'alla umpadadii salianna anna napadadi toi duka' tandai tamanna. \v 41 Bengannia' lako to mase-mase itin issinna irusammu sola kolakmua'o, napolalan makayo asan lako kalemua'. \p \v 42 Sapo la sanggangkoa' iko to Farisi annu ianna umpa'petandoammokoa' bare sapulona alan litakmu saemi lako rampa-rampa tokke' situo susinna selasih, inggu, anna rampa-rampa senga' mupatama. Sapo tae'koa' umposamelean kamaloloan lako padammu ma'rupa tau anna pa'kamasena Puang Allata'alla kenada iamo randan parallu mupalakoa'. Palako asannia', dau pa'lembei pira. \v 43 La sanggangkoa' anggammu to Farisi, annu simuporaia' ma'loko dio tingngayo illalan banua pa'sambayangan anna simuporaia' napa'tabe'i tau lako pasa'. \v 44 La sanggangkoa', annu mapiakoa' diita sapo sitonganna kadake penawakoa'. Sirapangkoa' liang tae' ditandai, napa'ola-ola babang tau annu tae' naissanan kumua to materia diong.” \p \v 45 Dengan mesa to untarru' issinna sura'na Musa mentimba' nakua: “O Tuangguru, tikanna duka' penawangki urrangngi itin tula'muo.” \p \v 46 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “La ullambi'koa' duka' kasanggangan anggammua' to untarru' issinna sura'na Musa annu siumpapiakoa' atoran mabanda' ammu papassai tau umpalakoi sapo tae'a' iko muaku mupalako. \v 47 La sanggangkoa' annu ikomoa' iko umpapiaan tadanna nabi anna nenemumoa' mangka umpateii. \v 48 Dadi musituru'ia' angganna panggauanna nenemu annu umpateimi nabi anna ikomoa' umpapianni tadanna. \v 49 Iamo nangei sitonda kakeakasanna Puang Allata'alla ma'kada nakua: ‘La kusua sae pira-pira nabi sola rasul umpellambi'i, sapo la napatei pira anna nadarra pira.’ \v 50 Ia nangei umpatenni Puang Allata'alla anna malara dipabambanni sangka' inde rupa tau lapik temoe ura'na kadipateianna nabi mengkalao dio anna mane dikombong lino, \v 51 battu dikua mengkalao dio Habel sae lako Zakharia to dipatei illalan alla'na angngenan pemalasan anna Banua Ada'na Puang Allata'alla. Kutulasangkoa': Anggannamo te maie la napolalan dipabambanni sangka' rupa tau lapik temo. \p \v 52 La sanggangkoa' anggammu to untarru' issinna sura'na Musa annu tae'koa' umbengan lalan tau la umpengngissananni Puang Allata'alla. Mokakoa' iko umpengngissanannii anna ullawaipokoa' to morai la umpengngissanannii.” \p \v 53 Le'bami Puang Yesus umpellei inde angngenanne. Naparandukmi to Farisi sola to untarru' issinna sura'na Musa umbalii anna tae' dengan napakattui pekutana \v 54 umba aka anna dengan petimba'na Puang Yesus la naposu'be' umpaalinni kasalaan. \c 12 \s1 Pira-pira pepakilala \p \v 1 Attu iatoo, messa'bu tau ma'karompo' lambisan sisippi'-sippi' babangmi. Marassanni ma'silullu' tau, nakuamo Puang Yesus lako passikolana: “La madaga manappakoa' indana sanggangngiko raginna to Farisi. Kalembasanna tula'ku, panggauanna to ma'dua tambuk. \v 2 Tae' dengan dipomatimminna tae' la diissanan anna tae' dengan dibuninna tae' la kawanan. \v 3 Angganna tula' bongimmua' la mupomatimminna innang la dipa'perangngian lako tau ke masiangmi, anna angganna bisikmua' illalan tambing dirapa' la dipetambaan narangngi tau kamban. \p \v 4 Daua' marea' lako to angga batang kale naissan napatei annu ta'mo dengan senga'na la mala napogau'. \v 5 Dengan mesa to la sipato' mukarea'a' iamo Puang Allata'alla to ma'kuasa umpatei anna mane pa'tibean tau tama naraka. Kupakilalakoa' kumua, mengkarea' langngangkoa' Puang Allata'alla. \v 6 Taissanan kumua lima dena' angga dua doi' randan barinni' allinna, sapo moi anna susi too, tae' dengan nakalembei Puang Allata'alla moi mesamo. \v 7 Senga'mia' iko too annu sae lako beluakmua' mangka nareken. Iamo too daua' marea' annu marru keangga'koa' iko anna la dena' moi umba pada budanna. \p \v 8 Pengkilalai manappaia' inde tula'kue: Benna-benna ummakuina' to digente' Anak Mentolino dio olona ma'rupa tau, la kuakui duka' dio olona malaeka'na Puang Allata'alla. \v 9 Sapo benna-benna untelangna' dio tingngayona ma'rupa tau, la kutelang duka' dio tingngayona malaeka'na Puang Allata'alla. \v 10 Mala ia digarri'i kasalaanna to untula' kadake Anak Mentolino, sapo to untelle Penawa Masero tae' dengan leleanna la digarri'i kasalaanna. \p \v 11 Ianna dipopengngolokoa' lako pa'bisara aluk, battu lako to ma'parenta iaraka anna lako to ma'kuasa, daua' mausa' umba la mukua mentimba' umpa'timpasan kalemu. \v 12 Annu Penawa Maseromo la umpatudukoa' la sipato'na mutula' attu iatoo.” \s1 Tomakaka sapo to maro diala tandengan \p \v 13 Dengan mesa tau illalan alla'-alla'na inde tau budae, ma'kada lako Puang Yesus nakua: “Sandakpi mukuan sirondongku anna bennakkao pira ewanan natampeangkan to matuangki.” \p \v 14 Sapo natimba' Puang Yesus nakua: “Bennamo mangka ummangka'na' la umbisarakoa' battu la untawangkoa' ewanammu?” \p \v 15 Anna mane mantula' lako tau buda nakua: “Madagakoa' ammu matangkin indana taloikoa' kamailuan la untombon ewanan. Annu tangngia ewanan to'na katuoanna ma'rupa tau moi nakuaan kada la kendek langngan langi' ewananna.” \p \v 16 Mantula' pole omi Puang Yesus lako tau buda untetteran mesa tandengan, nakua: “Dengan mesa tomakaka simaka'da' alan litakna. \v 17 Mekutanami illalan penawanna nakua: ‘Akamo la kupogau' annu ta'mo dengan kupa'pengngei alan litakku?’ \v 18 Nakuamo: ‘Kuissanammi. La kurondonni angganna alangku angku garaga polei kamainna angku pangngannai gandumku sola angganna ewanan senga'ku. \v 19 Angku mane ma'kada lako kaleku kukua: Kerongko'mokkao. Kuampui asammi angga mapianna moi la pira taun kupake tala purai. Ta'mo' la mengkarang, la melliwemo'. Anggamo' la ummande sola ummiru' anna umpalosso' inawangku.’ \v 20 Sapo ma'kada Puang Allata'alla lako nakua: ‘To maro tongangko, bongi temo la kualaimi penawammu. Bennamo la ummampui itin ewanan mutombonno?’ \p \v 21 La susimi te to untombonan ewanan kalenae ke tae' urrempun ewanan dio olona Puang Allata'alla.” \s1 Daua' malallan umpikki' salu katuoammu illalan lino \r Mat. 6:25-34, 19-21 \p \v 22 Ma'kada pole omi Puang Yesus lako passikolana nakua: “Iamo too anna kukuamo lako kalemua'i: Daua' malallan umpikki' salu katuoammu, susi nande la muande, tenni sampin la mupake. \v 23 Annu marru kalando ia katuoan anna la nande, anna batang kale marru kalando anna la sampin. \v 24 Pikki'pia' katuoanna kadoaya, tala mangngambo', tala mepare, iapaka la ummampui talukun battu alang. Sapo moika anna susimo too, tontong liu duka' nabengan nande Puang Allata'alla. Marru keangga'koa' iko anna la dassi. \v 25 Tae' dengan tau mala ullombungngi sunga'na moi titti'mo annu malallan umpikki' salu katuoanna. \v 26 Dadi ianna tae' muissan ungkarang inde kara-kara randan barinni'e, maakari ammu malallan diona kara-kara senga'? \p \v 27 Petua'pia' umba nakua tuo bunga-bunga lako pasang. Tala mengkarang, tala ma'tannun. Sapo kupokadangkoa'i: Moika anna matande tomaraya Salomo sapo tae' untondon kamalekeanna inde lako bunga-bunga pakeannae. \v 28 Inde lako reue tuo temo disumpunni makale', sapo napomaleke Puang Allata'alla. Senga'mia' iko too, sapo tae'koa' mangngorean. \v 29 Dadi, daua' malallan anna tae' angga la muandena sola la muiru'na mupasalui penawa. \v 30 Annu itin matin kara-kara susio napeang to tae' ummissanan Puang Allata'alla. Sapo naissanan ikoa' Ambemu kumua muparallui. \v 31 Sapo pasaluikoa' penawa kaparentaanna Puang Allata'alla, anna pagannasangko angga kaparalluammu. \p \v 32 Daua' marea' mentu'ko to nakala' kombongan barinni' to unturu'na' annu naporanammi Ambemu umpatamakoa' kaparentaanna. \v 33 Balukki ewanammua' ammu tawaianni to mase-mase allinna. Garagakoa' angngenan doi' tae' la naissan puru' la mupa'pengngei ewanan yao suruga, iamo ewanan tae' la pura, tae' diissan diboko, anna tae' la naande panattak. \v 34 Annu iamo nangei ewanammu iamo duka' nangei penawammu.” \s1 La tontongkoa' matangkin \r Mat. 24:43-51 \p \v 35-36 Nakua pole omo Puang Yesus: “La tontongkoa' matangkin, susi sabua' ummampai puangna sule dio mai pa'sombaan. Inde sabua'e tontong liu mapia pakena anna mian ballona, anna malara saena puangna undedek ba'ba, tappa natungka'ianni. \v 37 Kerongko' angganna sabua' nalambi' puangna tontong matangkin. Kutulasangkoa' sitonganna, la ma'kariri' inde puangnae anna ussua sabua'na ma'loko anna tarakannii. \v 38 Kerongko' inde sabua'e ke tontong liui madaga nalambi' puangna, tangngarika bongi battu nannaririka anna sae. \v 39 Pikki'pia' too, ianna naissanan puangna banua kumua tettek pira sae to maboko, innang tae' sia la umpabeai banuanna dibokoi. \v 40 Iamo too, la tontong liukoa' duka' matangkin annu kasaeanna Anak Mentolino, tae' mubae-bae.” \p \v 41 Mekutana Petrus nakua: “O Puang, anggarika kami napatu itin tandenganno, anggannaraka tau?” \p \v 42 Natimba' Puang Yesus nakua: “Bennara to matutu anna keaka' ummato' pengkarangan illalan banuanna puangna? To matutu anna keaka' ummato' pengkarangan illalan banuanna puangna, iamo to naangka' puangna umponggawai solana, anna pandei ke nalambi' omi attunna \v 43 Kerongko' sabua' to tontong matutu umpalako manappa karanganna nalambi' puangna ke sulemi. \v 44 Kupokadangkoa' sitonganna, innang la naangka' puangna ummatosanni angganna ewananna. \v 45 Sapo ianna nakua illalan penawanna inde sabua'e: ‘Maela'pi sae puangku’, napolalan ungkaka'i solana susi muane tenni baine, anna ummande sola mangngiru' lambisan malango. \v 46 Tapakala tokkemo sae puangna tae' nabae-bae. Nakambeimi puangna anna mane pa'tibeanni tama angngenanna to tamangngorean. \p \v 47 Lako sabua' to ummissanan pa'kuanna puangna sapo tae' ma'patoka battu dikua tae' umpogau' pa'kuanna puangna, la dikambei. \v 48 Sapo lako sabua' to tae' ummissanan pa'kuanna puangna anna umpalako karangan sapo sala napolalan la dikambei, dikambei ia duka' sapo gantanna. Annu benna-benna dibengan buda, la buda dipelau lako, anna to buda passanan dibenganni la buda duka' dirannuan lako kalena.” \s1 Kasaeanna Puang Yesus umpakendek kasisala-salaan \r Mat. 10:34-36 \p \v 49 Ma'kada pole omi Puang Yesus nakua: “Kao-kao tee, saena' umpa'lebasan api tama lino. Anna la tialamo penawangku ke napollo'mi mian. \v 50 Sapo dengampi kamapa'disan mabanda' la ullambi'na', anna masussa liupa penawangku ke ta'pa lessu'. \v 51 Umbai musangaa' kasikalinoan sae kubaa tama lino. Tae'! Tangngia kasikalinoan sapo kasisala-salaan. \v 52 Naparanduk temo la kendek kasisala-salaan illalan banua. Susinna ke limari tau illalan mesa banua tallu tau la unturu'na', dua tau tae' unturu'na', battu duaraka unturu'na' anna tallu tau tae' unturu'na'. \v 53 Ambe la sibali anakna muane, indo la sibali anakna baine, anna matuka baine la sibali manintunna baine.” \s1 La dipengngissanni umpekalembasan tanda \p \v 54 Ma'kadami Puang Yesus lako tau buda nakua: “Ianna ummitamokoa' gaun makamban illau' karaunanna allo, mukuamoa': ‘La uran.’ Anna uran tongan. \v 55 Ianna musa'dingmoa' kumua lu dio mai tandai kairinna mata allo bara', mukuamoa': ‘La kulla' allo.’ Kulla' tongan allo. \v 56 Innang to ma'dua tambuk tongangkoa', annu muissannia umpekalembasan tanda illalan lino sola yao langi', sapo tae'a' muissan umpekalembasan tanda dipadadi illalan alla'-alla'mua' temo.” \s1 Sikapiakoa' ewalimmu bayuanna dengampa attu \p \v 57 “Maakari anna tangngiko siamo umpopa'tantui kumua indemi malolonae? \v 58 Ianna nabaakoa' ewalimmu lako pa'bisara, peangko lalan ammu sikapiaa' ummola lalan indana popengngoloko lako pa'bisara anna mane sorongko pa'bisara rokko lisu pala'na polisi anna tarungkungko. \v 59 Kutulasangko sitonganna, innang tae' siako mala suun illalan mai tarungkun ke tae' mangka mubaya' dandamu.” \c 13 \s1 Mengkatoba'koa' dio mai gau' kadakemu \p \v 1 Attu iatoo, dengan tau untulasan Puang Yesus kumua pira-pira to Galilea napatei Pilatus anna marassan untunu pemala'na langngan Puang Allata'alla. \v 2 Natimba' Puang Yesus nakua: “Nakuaka illalan penawammua' ia nangei mate susi inde to Galileae annu buda sigali kasalaanna anna angganna to Galilea senga'? \v 3 Tae'! Sapo kupokadangkoa' sitonganna, ianna tae'koa' mengkatoba' dio mai gau' kadakemu innang la unduppakoa' duka' kasanggangan. \v 4 Susi duka' sapulo karua tau mate natappai banua malangka' dio Siloam. Nakuaka illalan penawammua' buda sigali ia kasalaanna anna la angganna tau dio Yerusalem? \v 5 Tae'! Sapo kutulasangkoa' sitonganna, ianna tae'koa' mengkatoba' dio mai gau' kadakemu innang la unduppakoa' duka' kasanggangan.” \s1 To' kayu ara tae' kembua naala tandengan Puang Yesus \p \v 6 Mangkai too, untetterammi mesa tandengan Puang Yesus nakua: “Dengan mesa tau ummampui to' ara illalan bela' anggurna. Pissan attu lao napetua' buana sapo tae' dengan. \v 7 Nakuamo lako to simengkarang illalan inde bela' anggurnae: ‘Tallu taummi kuola umpeangngi buana ta'pa dengan la kulambisan. Lellengmi, annu angga umpurai babang lunakna litak.’ \p \v 8 Sapo natimba' inde to mengkarangnge nakua: ‘O tuang, pabeaipi tuo inde illalan taunne, angku sandakpi kukumbang dio to'na tiku lao angku lompoii, \v 9 umba aka anna kembua ke taun pole. Ianna tae' liu kembua, dilelleng pole'.’ ” \s1 Puang Yesus umpomalapu' to masaki attunna allo katorroan \p \v 10 Pissan attu sirupang allo katorroan, ma'pa'guru omi Puang Yesus illalan banua pa'sambayanganna to Yahudi. \v 11 Attu iatoo dengan mesa baine sapulo karuami taunna natamai setang napolalan masaki lambisan bungkukmi anna ta'mo naissan malolo ke'de'. \v 12 Tappana naita Puang Yesus, natambaimi anna kuanni: “O indo', la malapu'moko.” \v 13 Anna mane urrumbu inde bainee, tappa malolo siami ke'de' anna umpakasalle Puang Allata'alla. \p \v 14 Sapo keara' to siurrepi' pengkarangan illalan banua pa'sambayangan annu allo katorroan nangei umpomalapu' to masaki Puang Yesus. Napolalan ma'kada lako tau buda nakua: “Annan allona dingei mengkarang, saemokoa' illalan allo iatoo ammu dipomalapu', sapo daua' papatuii allo katorroan.” \p \v 15 Natimba' Puang Yesus nakua: “To ma'dua tambuk tongangkoa'. Tae'koka siurrappanan sapingmua' battu keledaimmu ke allo katorroan ammu lao umpairu'i? \v 16 Inde bainee peampoanna Abraham sapulo karuami taunna natamai setang, sirapan nasangke'. Tae'ka la mala dirappanan duka' ke allo katorroan?” \p \v 17 Makadere' asan ewalinna Puang Yesus urrangngii tula'na, sapo inde mai tau budae dore' asan ummita kara-kara memangnga-mangnga napogau' Puang Yesus. \s1 Tandenganna kaparentaanna Puang Allata'alla \r Mat. 13:31-33; Mrk. 4:30-32 \p \v 18 Nakuamo Puang Yesus: “Akamo la nasusian kaparentaanna Puang Allata'alla anna akamo la kupasirapananni? \v 19 Kaparentaanna Puang Allata'alla sirapan lise' tananan pada lise' sawi natanan tau dio bela'na. Tuomi inde lise'e lambisan kamai anna nangei kesserang dassi tangkena.” \p \v 20 Anna mane mantula' pole Puang Yesus nakua: “Akapi la kupasirapanan kaparentaanna Puang Allata'alla? \v 21 Kaparentaanna Puang Allata'alla mala duka' dipasirapan ragi, naala baine anna pasigerokki appa' tapulo lite' tappung lambisan kembea' asan.” \s1 Ba'ba basikki' la diola tama kaparentaanna Puang Allata'alla \p \v 22 Umpatarru'mi penonosanna Puang Yesus langngan Yerusalem, ullelean tondok-ma'tondok napasiolaan ma'pa'guru. \v 23 Dengammi mesa tau mekutana lako nakua: “O Tuang, anggarika titti' tau la dipasalama'?” \p Natimba' Puang Yesus nakua: \v 24 “Peangko lalan ammu mala mangngola tama ba'ba basikki'! Annu kutulasangkoa' sitonganna, buda tau umpeang lalan la lu tama sapo tae' naola. \v 25 Annu ianna untutu'imo ba'ba to ma'banua, dio mandamokoa' salian ammu undedek ba'ba, mukua: ‘O Tuang, tungka'ikan!’ \p La natimba'ikoa' to ma'banua nakua: ‘Tae'koa' kuissanan battu lemba' umbakoa' ngei.’ \p \v 26 La mukuaa' untimba'i: ‘Mangkamiki' sola ummande anna ummiru' anna mangkamoko ma'pa'guru lako lalan illalan tondokki.’ \p \v 27 Sapo la nakuangkoa': ‘Tae'koa' kuissanan battu lemba' umbakoa' ngei. Pallaikoa' lao anggammua' to angga kakadakean mupogau'!’ \p \v 28 Ianna ummitamokoa' Abraham anna Ishak sola Yakub anna angganna nabi illalan kaparentaanna Puang Allata'alla, la tumangi'mokoa' anna tikarasissik isimmu annu dirambaikoa' iko lao. \v 29 Anna la buda tau senga' salianna to Yahudi lu yaya mai, lu illau' mai, anna lu dio mai angganna angngenan illalan lino ummokko' ma'dore'-dore' illalan kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 30 Anna sitonganna, dengan to diangga' barinni' la mendadi to kamai, anna to diangga' to kamai la mendadi to barinni'.” \s1 Puang Yesus mapa'di' penawa ummita Yerusalem \r Mat. 23:37-39 \p \v 31 Attu iatoo, saemi pira-pira to Farisi ma'kada lako Puang Yesus nakua: “Pellei inde angngenanne annu morai tomaraya Herodes la umpateiko.” \p \v 32 Natimba' Puang Yesus nakua: “Laokoa' ungkuanni itin to manarru'o: ‘La urrambaipa' setang anna umpomalapu' to masaki allo temo anna makale', katallungngallona suppik pole' pengkarangangku.’ \v 33 Sapo temo anna makale' sola dua bongi, innang la umpatarru'pa' penonosangku langngan Yerusalem annu angga yao Yerusalem nangei sipato' dipatei nabi. \p \v 34 O to Yerusalem! Budami nabi mupateia', makambammi pesuanna Puang Allata'alla musileba'-leba'ia' batu sabonno'na. Kuinawa-nawa liu la urrempungkoa' sirapan anak manuk nakoko'i indona sapo mokakoa'. \v 35 Pengkilalaia'i, la natampemi Puang Allata'alla angngenammua'. Kupokadangkoa' sitonganna, ta'mo' dengan la muita pole sae lako attunna mungei ma'kada kumua: ‘Ditamba' to sae umpotendan sanganna Dewata.’ ” \c 14 \s1 Puang Yesus umpomalapu' pole to masaki attunna allo katorroan \p \v 1 Pissan attu sirupang allo katorroan lao lako banuanna mesa to kamainna to Farisi Puang Yesus la ummande. Nasinenne'-nenne'imi to dio reen battu aka la napogau'. \v 2 Tapakala saemo mesa tau kambang lentekna sola limanna, ke'de' dio tingngayona Puang Yesus. \v 3 Mekutanami Puang Yesus lako to untarru' issinna sura'na Musa sola to Farisi nakua: “Situru' alukta, malarika tau umpomalapu' to masaki ke allo katorroan ta'raka?” \v 4 Sapo tae' dengan sumu moi mesamo. Ummanda'imi limanna inde to masaki Puang Yesus-e anna pomalapu'i, anna mane suai le'ba. \p \v 5 Mangkaii, ma'kadami Puang Yesus lako to dio reen nakua: “Pa'rapanan dengan anakmua' battu sapingmu tobang rokko garotin sirupang allo katorroan, tae'ka la muruntu'a' dio mai?” \v 6 Tae' asan naissan natimba'. \s1 Mengkareppe'koa' \p \v 7 Naitai Puang Yesus umpileiria angngenan keangga' la nangei ma'loko inde mai to saee. Untula'mi mesa tandengan nakua: \v 8 “Ianna dengan to ma'somba untambaikoa', daua' tappa ma'loko dio angngenan keangga', annu dengan manii to kamai natambai. \v 9 Indana kuangko inde to untambaikoa'e: ‘Tabe', memberoko iko annu la nangei inde taue.’ Mupolalan la makadere' annu la memberoko lako angngenan randan wiring rokko. \v 10 Sapo ianna natambaiko to ma'somba, ma'loko dioko angngenan wiring rokko anna saera to ma'tosae ungkuangko: ‘Ole, ma'loko yayako pengnguluan.’ Ianna susimo too, keangga'ko naita to sae senga'. \v 11 Benna-benna untandean kalena la dipa'barinni'i, anna benna-benna mengkareppe' la ditandean.” \p \v 12 Mangkai too, nakuamo Puang Yesus lako to ma'tosae: “Ianna la ma'rame-rameko, susi allo tenni bongi, dau tambai solamu, battu sa'do'dorammu, battu rapummu, iaraka anna sabanuammu tomakaka, annu la natambaiko duka' ke ma'rame-ramei napolalan mulambi' siamo bala'na. \v 13 Sapo ianna ma'rame-rameko, to mase-maseria la mutambai sola to kempo', anna to balimbingan sola to buta. \v 14 Ianna susi too la natamba'ko Dewata. Annu moi anna tae' dengan akanna la nabala'iangko sapo la mutarima iko bala'na ke tuomi sule to malolo.” \s1 To moka unturu' Puang Yesus dipasirapan to moka lao ullomba pa'rame-ramean \r Mat. 22:1-10 \p \v 15 Inde anna urrangngimo tula'na Puang Yesus-e, dengammi mesa to nasolaan ummande ma'kada nakua: “Kerongko' to la ullomba rame-rame illalan kaparentaanna Puang Allata'alla.” \p \v 16 Sapo ummala tandengan Puang Yesus untimba' inde taue nakua: “Dengan mesa tau umpadadi rame-rame maroa' anna untambai buda tau. \v 17 La diparandukki sara', ussuami sabua'na lao pantan umpellambi'i to mangka natambai anna kuanni: ‘Maimokoa' annu toka asammi.’ \p \v 18 Sapo moka asan untongkonni inde rame-ramee. Bunga'na nalambi' inde sabua'e, nakua: ‘Mane mangkana' ummalli bela' la laopi kupetua'. Dadi tae' kuissan la lao.’ \p \v 19 Nakuamo mesa: ‘Tae' kuissan la lao annu la laopa' ussandak umpopassalaga sapingku sapulo mane mangka kualli.’ \p \v 20 Dengan duka' ungkuai: ‘Tae' kuissan la lao annu mane mangkana' kebaine.’ \p \v 21 Ma'pasulemi inde sabua'e anna pokadai lako puangna. Keara' siami inde to umpadadi sara'e. Nakuamo lako sabua'na: ‘Laoko ussambai lalan kamai anna lalan barinni' illalan inde kotae ammu solaan asanni sae angganna to mase-mase, to kempo', to buta, anna to balimbingan.’ \p \v 22 Mangkai umpalako parentana puangna inde sabua'e laomi umpellambi'i puangna anna kuanni: ‘O tuang, mangkami kupalako parentamu, sapo dengampi lo'bang angngenan.’ \p \v 23 Nakuamo inde puangnae: ‘Laoko ussambai angganna lalan kamai anna lalan barinni' lako salianna kota, ammu sua angganna tau dio mai anna malara ponno banuangku. \v 24 Annu kupokadangko, tae' dengan to mangka kutambai la mala ummande illalan inde sara'kue.’ ” \s1 Ianna la unturu' tau Puang Yesus, ditampean asan angga lako \p \v 25 Buda omi tau unturu' Puang Yesus illalan penonosanna. Menggirikmi anna ma'kada lako tau buda nakua: \v 26 “Ianna dengan tau sae la unturu'na' sapo marru umpakalando ia ambena, indona, bainena, anakna, sirondongna, battu kalena, tae' mala la mendadi passikolaku. \v 27 Benna-benna tae' umpassan kayu pantokesanna anna turu'na', tae' la mala mendadi passikolaku. \p \v 28 Pa'rapanan dengangkoa' morai la umpake'de' banua kamai, innang la nareken manappa yolo battu pira doi' la naparallui, anna malara naissanan kumua ganna'rika doi'na ta'raka. \v 29 Annu ianna tokke'mo naparanduk anna tae' nabela napamangka, la napetawai tau \v 30 nakua: ‘Tokke'mi duka' ma'pake'de' anna tae' nabela napamangka.’ \p \v 31 Susi toi duka', ianna dengan tomaraya la ummewa tomaraya senga', la napikki' manappa yolo kumua la nabelarika sapulo sa'bu tantarana ummewa dua pulo sa'bu tantarana balinna. \v 32 Ianna tae' la nabela, la dengan tau nasua lao untammui balinna bayuanna mambelapa anna umpeang lalan la naola sikapia. \p \v 33 Susi siamokoa' duka' to dio reen temo, ianna tae'koa' untampeanan angga muampuinna, tae'koa' mala mendadi passikolaku. \p \v 34 Inde siae innang mapia sapo ianna matammangmo la malapika dipamassin sule? \v 35 Ta'mo ma'guna, annu tala malapi dipake lako bela', tala malapi dipopa'lompoi, ditibe babangmi lao. \p Kenamala napatananni manappa talinga ma'rupa tau inde tula'kue.” \c 15 \s1 Domba pa'de diala tandengan \r Mat. 18:12-14 \p \v 1 Pissan attu buda omi tuang passima sola to naangga' to Yahudi to kasalaan, ma'rempun umperangngii tula'na Puang Yesus. \v 2 Sipa'mammang-mammangammi to Farisi sola to untarru' issinna sura'na Musa, nakua: “Naakuria sangkalamma' to kasalaan anna ummande sola.” \p \v 3 Untetterammi mesa tandengan Puang Yesus nakua: \v 4 “Pa'rapanan dengangkoa' ummampui saratu' domba sapo pa'de mesa, akamo la mupogau'? Innang la mutampe sia inde kaseranna pulona kasera dio padang alla'e ammu lao umpeangngi pa'dena samuitanna. \v 5 Ianna muitamo la dore'ko ussompoi \v 6 ma'pasule lako banuammu. Saeko lako untambaimoko solamu anna sabanuammu ammu kuanni: ‘La ma'dore'-dore'kia' annu iato dombaku pa'deo kuitami sule.’ \v 7 Kutulasangkoa' sitonganna, susimi duka' yao suruga ke denganni mesa to kasalaan mengkatoba' marru didoresan ia anna la to kasera pulona kasera to malolo to ta'mo manggi' mengkatoba'.” \s1 Doi' pa'de diala tandengan \p \v 8 “Susi toi duka', pa'rapanan dengan baine ummampui sapulo doi' pera' anna pa'de mesa, akamo la napogau'? La umpau' ballo anna ussapui banuanna umpeang manappa inde doi'e sanaitanna. \v 9 Ianna naitamo, la untambaimi solana anna sabanuanna anna kuanni: ‘La ma'dore'-dore'ki' annu iato doi'ku pa'deo kuitami sule.’ \v 10 Kutulasangkoa' sitonganna, susimi duka' kadoresanna malaeka'na Puang Allata'alla yao suruga ke denganni mesa to kasalaan mengkatoba'.” \s1 To lao kasapa-sapa ma'pasule diala tandengan \p \v 11 Mantula' pole omi Puang Yesus nakua: “Dengan mesa tau dua anakna bassi muane. \v 12 Ma'kada anak tampakna nakua: ‘O ambe' bengammokkao mana'ku temo.’ Natawammi ambena ewananna lako inde dua anaknae. \p \v 13 Pira-pirangngalloi mangkanna, umbaluk asammi mana'na inde anak tampakke anna le'ba lako tondok mambela. Saei lako untappuru-purumi doi'na napake ma'masannang-sannang. \v 14 Pura asanni doi'na, kendekmi karorian dio inde lembang nangeie napolalan naparanduk pole' masussa nasa'ding. \v 15 Laomi umpelau pengkarangan lako mesa tau illalan lembang iatoo, napolalan nasua lako bela' ma'pande bai. \v 16 Moraimi la ummande nande bai annu tadea' sigalimi. Sapo moi anna susimo tadea'na, tae' dengan tau umbenganni nande. \p \v 17 Katampakanna kilala pole' anna ma'kada nakua: ‘Buda to napopengkarang ambeku ummande tamampura-pura angku la bonno' mangngelomo kao inde rokkoe. \v 18 La mengkalaona' lao umpellambi'i ambeku angku kuanni: O Ambe', kasalaanna' langngan Puang Allata'alla anna lako kalemu, \v 19 ta'mo' sipato' la mupoanak. Popengkarangmo' inde banuammu.’ \v 20 Mengkalao siami lao umpellambi'i ambena. \p Mambelapi anna itami ambena, rantang siami buana napolalan tappa ke'de' anna kumondong lao untammui, naraka' anna udungngi. \p \v 21 Nakuamo inde anakke: ‘O ambe', kasalaanna' langngan Puang Allata'alla anna lako kalemu. Ta'mo' sipato' la mupoanak.’ \p \v 22 Sapo untambai sabua'na ambena anna kuanni: ‘Sirra'ko lao ummala pakean randan maleke ammu pabayuii, pasissinnii sola mupapalopakki. \v 23 Ammu mane lao ummala iato saping dipelompoio ammu tunui annu la ma'dore'-dore'kia' ummande. \v 24 Annu inde anakkue sirapammi mangka bonno' sapo tuo sule, mangka pa'de sapo diitami sule.’ Naparanduk pole' ma'rame-rame. \p \v 25 Marassanni ma'rame-rame, saemi anak pa'bunga' dio mai bela'. Sikadappi'i banua, urrangngimi tulali anna gandangna to sumayo. \v 26 Untambaimi mesa sabua'na anna kutanaii nakua: ‘Maakaria tau?’ \p \v 27 Nakuamo inde sabua'e: ‘Marassan tau ma'rame-rame annu saemi sule adimmu. Mangkami natunu ambemu saping dipelompoi annu mala mammi masakke anakna ma'pasule.’ \p \v 28 Keara' siami inde anak pa'bunga'e anna tae' naaku tama banua. Saemi ambena umpellambi'i anna bawaii tama banua. \v 29 Sapo nakua lako ambena: ‘Ma'taummokkao umpengkarangangko anna tae'ko dengan kubali-bali. Sapo tae'nakkao dengan mubeen moi bekemo kupake ma'rame-rame sola solaku. \v 30 Tapakala sae anakmu mangkanna ussembu'-sembu' ewanammu nabengan lako passundala', mutunuammi saping mangka dipelompoi.’ \p \v 31 Natimba' ambena nakua: ‘O anakku, sola liuki' kita lako. Angganna ewanan kuampui, iko siamo ummampuii. \v 32 Sipato'ki' ma'dore'-dore' annu sirapammi mangka bonno' adimmu sapo tuo sule, pa'demi sapo diita sule.’ ” \c 16 \s1 To siummato' ewanan diala tandengan \p \v 1 Mantula' omi Puang Yesus lako passikolana nakua: “Dengan mesa tomakaka, umpopengkarang mesa tau siummatosanni angganna ewananna. Sapo dengan sae tau untula'i kumua inde taue ussembu'-sembu' ewananna ponggawana. \v 2 Untambaimi inde to siummatosanni ewanannae anna kuanni: ‘Umba nakua pengkarangammu? Dengan kupekareba pa'palakomu. La muukisanna' angganna pa'palakomu ummato' ewanangku, annu ta'moko la kupopengkarang.’ \p \v 3 Ma'pikki'mi inde to siummato' ewananne nakua: ‘Akamo la kupogau' temo annu ta'mo' la napopengkarang ponggawaku? La sumarona' tae' kubela, la kapelau-launa' makadere'na'. \v 4 Dengammi lalan kukabuttui anna malara dengan tau untarimana' dio banuanna ke ta'mo' napopengkarang ponggawaku.’ \p \v 5 Pantan untambaimi to ma'indan lako ponggawana. Bunga'na sae, nakutanai nakua: ‘Pira indammu lako ponggawaku?’ \p \v 6 Natimba' nakua: ‘Saratu' busso minnak zaitun.’ \p Nakuammi: ‘Indemi sura' indammue, okko'moko ammu uki'i lima pulo busso.’ \p \v 7 Nakuamo lako inde kaduannae: ‘Pira iko indammu?’ \p Natimba' nakua: ‘Sasa'bu karung gandum.’ \p Nakuammi: ‘Indemi sura' indammue, uki'mi karua ratu'na karung.’ \p \v 8 Nasanga ori ponggawana keaka' moi anna tae' malolo pa'palakona sapo manarang ma'akkalan. Kutulasangkoa' inde tandenganne annu marru manarang ia ummakkalanni padanna to tamangngorean illalan lino anna la to mangngorean. \v 9 Iamo too kupakari'di'koa' kumua: Popa'gunakoa' ewanammu illalan lino ungkamasei padammu. Annu ianna ta'mo ma'guna ewanammu la ditarima manappakoa' illalan angngenan la da'da' sae lako-lakona. \p \v 10 Benna-benna mala diorean ummato' kara-kara barinni', la diorean duka' ummato' kara-kara kamai. Sapo benna-benna tae' malolo ummato' kara-kara barinni', tae' duka' la malolo ummato' kara-kara kamai. \v 11 Dadi ianna tae'koa' mala diorean ummato' ewanan lino, bennamo la ummoreangkoa' ummato' ewanan tongan? \v 12 Anna ianna tae'koa' mala diorean ummato' ewananna tau senga', bennamo la umbengangkoa' ewanan la muampui? \p \v 13 Tae' dengan sabua' la nabela umpengkarangan dua puang annu la naturu' manappa mesa, anna la napaboko'i penawa mesa. Battu' dikua marru la napakalando mesa anna tae' la naperangngii mesa. Susimokoa' duka', tae' la mubela umpalulangngan Puang Allata'alla penawammu ke mupasiolanni untombon ewanan lino.” \s1 Pira-pira pepa'guruanna Puang Yesus \p \v 14 Angganna tula'na Puang Yesus narangngi asan to Farisi, sapo napetawai annu sangngin to kadoisan. \v 15 Nakuamo Puang Yesus lako: “Ianna naitakoa' tau, siumpapiakoa' duka' panggauammu. Sapo nalosa penawammua' Puang Allata'alla. Annu iamo keangga' naita ma'rupa tau, meko'do'-ko'do' dio olona Puang Allata'alla. \p \v 16 Sura'na Musa anna sura'na angganna nabi dipake sae lako attunna ma'pa'guru Yohanes to simantedok. Naparandukmi attu iatoo dipalanda' Kareba Kadoresan diona kaparentaanna Puang Allata'alla, anna buda tau ma'kadua-dua la tama inde kaparentaannae. \v 17 Sapo la madommi' pole ia pa'de langi' anna lino, anna la sabatta kada illalan sura'na Musa tokke' la dipa'dean. \p \v 18 Benna-benna ussisarakan bainena anna kebaine pole, tau iatoo ullullu' pa'bannetauan. Anna benna-benna umpobaine to mangka nasisarakan muanena, tau iatoo ullullu' duka' pa'bannetauan.” \s1 Lazarus anna mesa tomakaka \p \v 19 Mangkai too, mantula' pole omi Puang Yesus nakua: “Dengan mesa tomakaka, maleke liu pakeanna simasulli' allinna anna susi liu to ma'rame-rame allo bongi. \v 20 Dio sa'de ba'ba balana, dipaokko' mesa to mase-mase disanga Lazarus, barubuan kalebu kalena, \v 21 morai la ummande nande ronno'na inde tomakakae. Nakarompo' polepi asu nalepa'i mapa'di'na. \p \v 22 Tapakala bonno'mo inde to mase-masee. Nabaami malaeka' langngan angngenan matande dio sa'dena Abraham yao suruga. Tae' masae bonno' duka' inde tomakakae napolalan dilamun. \v 23 Marassanni ussa'dingan kamaparrisan dio linona to mate, mentungngu langngammi napolalan ummita mambela Abraham ummokko' sitere Lazarus. \v 24 Mealo'-alo'mi inde tomakakae nakua: ‘O ambeku Abraham, kamaseina'. Suai Lazarus ummoton tarunona rokko wai anna sae umpato'doianna' lilaku, annu mapa'di' sigali kusa'ding illalan api ma'lana-lana.’ \p \v 25 Sapo natimba' Abraham nakua: ‘O anakku, pengkilalaii kumua mulambi' asammi iko angga mapianna ammu tuopa. Anna inde ia Lazarus-e angga kamaparrisan nasa'dingan. Temo ussa'dingammi kamasannangan anna ussa'dingmoko iko kamaparrisan. \v 26 Boko'pi garotin mandalan ummalla'ikia' anna malara tae' naissan tau lamban matin battu' lamban mai.’ \p \v 27 Nakuamo inde tomakakae: ‘O ambe', ianna susi too, kupelau matin kenamala musuanna' Lazarus lao lako banuanna ambeku, \v 28 annu limapi sirondongku la napakilala indana lu tama pole omo duka' inde angngenan kamaparrisanne.’ \p \v 29 Sapo natimba' Abraham nakua: ‘Dengan sura'na Musa sola sura'na nabi naampui. Anna turu'mi too angga tiuki'na illalan.’ \p \v 30 Nakuamo inde tomakakae: ‘O ambeku Abraham, tae' la angga sura'. Sapo ianna dengammo to mate tuo sule lao umpakilalai mane mengkatoba'ri.’ \p \v 31 Natimba' Abraham nakua: ‘Ianna tae' naaku unturu' issinna sura'na Musa sola issinna sura'na nabi, moi la to mate tuo sule lao umpakilalai tala naoreanni.’ ” \c 17 \s1 Pira-pira pepa'guruanna Puang Yesus \p \v 1 Ma'kadami Puang Yesus lako passikolana nakua: “Innang la dengan kara-kara untumang tau tobang tama kasalaan, sapo la sanggang to untumang tau umpogau' kasalaan. \v 2 Malamia ke ditoke'i batu penulak illalan kollongna anna dipa'tibean tama tasik, anna la untumang mesa inde mai to malammae umpogau' kasalaan. \v 3 Iamo too la madagakoa'. \p Kambaroangko sa'do'dorammu ke umpogau'i kasalaan lako kalemu. Ianna napenassanni, garri'i. \v 4 Ianna pempitu umpogau' kasalaan lako kalemu sangngallo anna pempitu duka' sae mangngaku salana lako kalemu, la mugarri'i.” \p \v 5 Nakua asammo rasul lako Puang Yesus: “Pomatotosangkan kapangngoreanangki.” \p \v 6 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ianna dengan kapangngoreanammua' moi padamo lise' sawi, malakoa' ma'kada lako inde to' kayue: ‘Tirebu'ko ammu titanan illalan tasik.’ Tae' mala tala naturu'ko.” \s1 Tananan penawanna sabua' umpalako passananna \p \v 7 Nakua pole omo Puang Yesus: “Pa'rapanan dengangkoa' ummampui sabua' mupopariu battu mupopa'kambi'. Aka la mukuanni ke sulemi lako banua? La mukuaraka lako: ‘Sirra'ko mai ummande?’ \v 8 Tae'. Sapo la mukuanni: ‘Patokanna' nandeku. Ma'kariri'ko ammu tarakannina'. Mangkapakkao ummande ammu mane iko mala ummande.’ \v 9 Dengangkoka ma'kurru' sumanga' lako sabua'mu ke mangkami ungkarang angganna parentamu? \v 10 Susimokoa' duka' too. Ianna mangkamokoa' umpalako passanammu, la mukua: ‘Sabua' babangkan. Anggakan ungkarang passanan mangka dipalulako kaleki.’ ” \s1 Puang Yesus umpomalapu' sapulo to dolengan \p \v 11 Illalan kapenonosanna langngan Yerusalem, ummundu'mi katonanna lembangna Samaria anna lembangna Galilea Puang Yesus. \v 12 Tamai mesa tondok, saemi sapulo to dolengan untammuii, ke'de' ungkambela Puang Yesus \v 13 anna metamba-tamba nakua: “O Puang Yesus, Tuangguru, kamaseikan.” \p \v 14 Nanenne'imi Puang Yesus anna ma'kada nakua: “Laomokoa' umpa'paitaan kalemu lako imam.” Ummolai lalan, mondami sakinna. \p \v 15 Dengan mesa ummita kalena kumua mondami sakinna, tappa ma'pasule siami metamba-tamba umpakasalle Puang Allata'alla, \v 16 anna malimuntu' dio tingngayona Puang Yesus ma'kurru' sumanga' lako. Inde taue to Samaria. \p \v 17 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Anna kusanga sapulokoa' kupomalapu'? Umbami naola to kasera? \v 18 Maakari anna anggamo to salianna to Yahudi ma'pasule umpakasalle Puang Allata'alla?” \v 19 Nakuamo Puang Yesus lako inde taue: “Ke'de'moko ammu lao, malapu'moko annu mangngoreangko lako kaleku.” \s1 Kasaeanna Puang Yesus kapenduanna \r Mat. 24:23-28, 36-41 \p \v 20 Pira-pira to Farisi umpekutanaan attu kasaeanna kaparentaanna Puang Allata'alla. \p Natimba' Puang Yesus nakua: “Tae' dengan tanda diita ke la naparandukmi ma'parenta Puang Allata'alla, \v 21 napolalan tae' dengan tau la ma'kada nakua: ‘Maikoa' umpetua'i, indemie’ battu nakua: ‘Illau'mio.’ Annu sitonganna illalammi alla'-alla'mua' kaparentaanna Puang Allata'alla.”\f + \fr 17:21 \fq illalan alla'-alla'mua': \ft Mala duka' ma'kalembasan: \fq illalan penawammua'.\f* \p \v 22 Mangkaii, ma'kadami Puang Yesus lako passikolana nakua: “La dengan attunna moraikoa' la ummita Anak Mentolino moi sangngallomo, sapo tae'a' la muita. \v 23 Anna la nakuangkoa' tau: ‘Petua'ia', indemie’ battu nakua: ‘Illau'mio.’ Sapo daua' perangngii. \v 24 Annu kasaeanna Anak Mentolino la naita asan tau susi kila' pangngarrang mengkalao yaya tampakna langi' sae sau' tampak tandai sau'na. \v 25 Sapo innang la ussa'dingampi kamaparrisan yolo sola natumpu pala' rupa tau lapik temo. \p \v 26 Inde attu kasaeanna Anak Mentolinoe susi anna tuopa Nuh. \v 27 Attu iatoo masannang ma'rupa tau, ummande, mangngiru', kebaine, kemuane sae lako anna tamamo kappala' Nuh. Tapakala sae wai untallanni asanni. \p \v 28 Susi siami duka' anna tuopa Lot. Ummande ma'rupa tau, mangngiru', mangngalli, ma'baluk, mantanan, ma'pake'de' banua. \v 29 Sapo mallainna Lot illalan mai kota Sodom, saemi api sola belerang ussumpunni asanni. \p \v 30 La susimi duka' kasaeanna Anak Mentolino. \v 31 Allo iatoo, angganna to sirupang dio sali-sali ta'mo la tama banua ummala porewana. Susi duka' to sirupang dio bela', ta'mo la sule lako banua. \v 32 Pengkilalaii aka dadi lako bainena Lot.\f + \fr 17:32 \ft Itai Kej. 19:26.\f* \v 33 Benna-benna umpa'kadua-duai katuoanna illalan lino la ungkasayu'i katuoan sae lako-lakona. Sapo benna-benna untampean katuoanna illalan lino, la ullolongan katuoan sae lako-lakona. \v 34 Kupokadangkoa' sitonganna, bongi iatoo, ianna dengan dua tau yao angngenan mammasan la dibaa lao mesa anna ditampe mesa. \v 35 Ianna dengan dua baine marassan manggiling, la dibaa lao mesa, ditampe mesa. [ \v 36 Ianna dengan dua tau dio bela', la dibaa lao mesa, la dipatorro mesa.]” \p \v 37 Mekutana passikolana nakua: “O Puang, umba la nangei dadi itinno?” \p Natimba' Puang Yesus nakua: “Umba-umba angngenan nangei bangke, iamo nangei ma'karampo' kadoaya.”\f + \fr 17:37 \fq Umba-umba angngenan nangei bangke, iamo nangei ma'karampo' kadoaya: \ft Mesa peparumbananna to Yahudi, kalembasanna naissanan asan tau, tae' manggi' dipokadanni.\f* \c 18 \s1 Baine balu anna pa'bisara diala tandengan \p \v 1 Mangkai too, untetteran omi mesa tandengan Puang Yesus la naola umpa'guru passikolana kumua la tontong ma'sambayang anna tae' la kattu rannu. \v 2 Nakua: “Illalan mesa tondok, dengan mesa pa'bisara to tae' mengkarea' langngan Puang Allata'alla anna tae' dengan tau nasanga. \v 3 Dio tondok iatoo, dengan duka' mesa baine balu silao liu umpellambi'i inde pa'bisarae anna kuanni: ‘Popatalo siapa' dio mai balingku.’ \p \v 4 Pempiran-piran ussumbala pelaunna inde baine balue, katampakanna ma'pikki' nakua: ‘Moika anna tae'na' mengkarea' langngan Puang Allata'alla anna tae' dengan tau kusanga, \v 5 sapo nasussai liuna' inde baine balue, dotami kupopatalo indana sae liu ussussaina'.’ ” \p \v 6 Mangkaii, nakuamo Puang Yesus: “Paillalan penawaia' tula'na inde pa'bisara tae' maloloe. \v 7 Ta'raka la umpopatalo to napile Puang Allata'alla ke tontong liui melau langngan allo bongi? La ma'lembe-lemberika umpamoloii? \v 8 Kutulasangkoa', la masimpan umpopatalo to napilei. Sapo ianna saemo Anak Mentolino la dengangka to ummoreanni nalambi' inde lino?” \s1 To Farisi anna tuang passima diala tandengan \p \v 9 Mangkaii, untetteran pole omi tandengan Puang Yesus napalulako to ussanga kalena malolo anna umpa'barinni'i tau senga', \v 10 nakua: “Dengan dua tau lao lako Banua Ada'na Puang Allata'alla ma'sambayang. Mesa to Farisi anna mesa tuang passima. \v 11 Ke'de'mi inde to Farisie anna ma'sambayang illalan penawanna untede kalena nakua: ‘O Puang Allata'alla, ma'kurru' sumanga'na' matin annu tae'na' susi tau senga', tae'na' siuntengko tau, tae'na' ma'gau' kadake, tae'na' ullullu' pa'bannetauan, anna tae'na' susi inde dio tuang passimae. \v 12 Sipenduanna' ma'puasa saminggunna anna siumpopemala'na' bare sapulona pallolongangku.’ \p \v 13 Sapo ke'de' ia messala-sala inde tuang passimae lambisan marea' mentungngu langngan langi', anna ungkambei kalena umpenassanni gau'na nakua: ‘O Puang Allata'alla, kamaseina' annu to kasalaanna'.’ ” \p \v 14 Nakuamo Puang Yesus: “Kutulasangkoa' sitonganna, sulei lako banuanna, tuang passimaria naangga' malolo Puang Allata'alla, tanggia to Farisi. Benna-benna untandean kalena la dipa'barinni'i, anna benna-benna mengkareppe' la ditandean.” \s1 Puang Yesus untamba' ana'-ana' \p \v 15 Saemi pira-pira tau umbaa ana'-ana' lako Puang Yesus annu la natamba'. Sapo naita passikolana napolalan nakeara'i. \v 16 Sapo natambai Puang Yesus anna ma'kada lako passikolana nakua: “Pabeaii itin matin anak sae umpellambi'ina'o. Dau lawaii annu tau susimo tu matinno la mendadi petauanna Puang Allata'alla illalan kaparentaanna. \v 17 Annu kutulasangkoa' sitonganna, benna-benna tae' susi ana'-ana' untarima kaparentaanna Puang Allata'alla, tau iatoo tae' la tama.” \s1 Tomakaka marempang la tama kaparentaanna Puang Allata'alla \r Mat. 19:16-26; Mrk. 10:17-27 \p \v 18 Dengan mesa perepi'na to Yahudi mekutana lako Puang Yesus nakua: “O Tuangguru to mapia penawa, aka la kupogau' angku malara ullolongan katuoan sae lako-lakona?” \p \v 19 Natimba' Puang Yesus nakua: “Maakari ammu kuanna' to mapia penawa? Tae' dengan to mapia penawa salianna Puang Allata'alla. \v 20 Manassa anna muissanammo angganna parentana Puang Allata'alla, susinna: ‘Dau ullullu' pa'bannetauan, dau papatean, dau maboko, dau sa'bi tatongan, pakasalleko indomu sola ambemu.’ ” \p \v 21 Nakuamo inde taue: “Mengkalao diopi mai barinni'ku angku turu' asammi tu matinno.” \p \v 22 Narangnginna Puang Yesus tula'na, nakuammi: “Dengampi mesa tae' mupogau'. Baluk asanni ewanammu ammu tawanni to mase-mase allinna, ammu ullolongan ewanan yao suruga. Mangkaii saemoko ammu turu'na'.” \p \v 23 Tappana urrangngi tula'na Puang Yesus, rosso siami buana annu tomakaka. \v 24 Naitanna Puang Yesus kumua rosso buana, ma'kadami nakua: “Marempang tongan-tongan to buda ewananna la tama kaparentaanna Puang Allata'alla. \v 25 Annu la madommi' pole ia unta lu tama tottok darun anna la mesa tomakaka tama kaparentaanna Puang Allata'alla.” \p \v 26 Nakuamo to urrangngi tula'na Puang Yesus: “Ianna susi too, bennara la mala dipasalama'?” \p \v 27 Natimba' Puang Yesus nakua: “Nakasumpui ia ma'rupa tau, sapo' tae' ia Puang Allata'alla annu tae' dengan tanaissan nagaragai.” \p \v 28 Nakuamo Petrus: “Untampe asammokangkami angga kiampuinna, angki turu'ko.” \p \v 29 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Kutulasangkoa' sitonganna, benna-benna untampe banuanna, battu bainena, sirondongnaraka, to matuannaraka battu anakna ura'na kaparentaanna Puang Allata'alla, \v 30 la nasondaianni Puang Allata'alla tiluppi'-luppi' illalan inde linoe. Anna illalan attu la sae la ullolongan katuoan sae lako-lakona.” \s1 Kapentallunna untula' kamateanna Puang Yesus \r Mat. 20:17-19; Mrk. 10:32-34 \p \v 31 Untambaimi inde sapulo dua passikolana Puang Yesus-e, anna pantula'i nakua: “La lu langngammikia' Yerusalem temo, anna angganna pangnguki'na nabi untetteran Anak Mentolino innang la lemba'na. \v 32 La disorong rokko lisu pala'na to tae' ummissanan Puang Allata'alla la natelle sola napetawa-tawai anna tikkuduii. \v 33 La nadarra-darra anna la napatei, sapo katallungngallona la tuo sule.” \v 34 Sapo tae' natamai akkalanna passikola inde tula'nae, annu ta'pa naissan napekalembasan. Tae' naissanan aka natula' Puang Yesus. \s1 Puang Yesus umpomalapu' to buta \r Mat. 20:29-34; Mrk. 10:46-52 \p \v 35 La ullambi' kalei tondok Yerikho Puang Yesus, dengammi mesa to buta ummokko' dio biring lalan kapelau-lau. \v 36 Urrangnginna buda tau liu, mekutanami nakua: “Maakaria tau?” \p \v 37 Natimba' inde mai to liu lalanne nakua: “Liu Puang Yesus to Nazaret.” \p \v 38 Mealo' siami nakua: “O Yesus peampoanna tomaraya Daud, kamasei siapakkao.” \p \v 39 Sapo nakeara'i to yolo, nasua mengkamma'. Sapo tuttuan napemandui mealo' nakua: “O peampoanna Daud, kamaseinakkao!” \p \v 40 Torromi Puang Yesus anna ussua tau umbaa inde to buta lako tingngayonae. Saei lako sa'dena nakutanaimi Puang Yesus nakua: \v 41 “Aka muporai la kupogau' lako kalemu?” \p Natimba' nakua: “O Tuang, moraina' la paita.” \p \v 42 Nakuamo Puang Yesus: “Paitamoko. Malapu'moko annu mangngoreangko lako kaleku.” \v 43 Paita siami inde to butae. Unturu'mi Puang Yesus napasiolaan umpakasalle Puang Allata'alla. Inde kara-karae naita asan tau napolalan umpakasalle duka' Puang Allata'alla. \c 19 \s1 Puang Yesus anna Zakheus \p \v 1 Tamami tondok Yerikho Puang Yesus. Menono' liumi ummola inde tondokke. \v 2 Illalan inde tondokke, dengan mesa tomakaka, ponggawana tuang passima disanga Zakheus. \v 3 Morai duka' la ummita Puang Yesus sapo tae' dengan nalambi' annu to mareppe' anna buda tau. \v 4 Kumondongmi yolo anna unteka'i to' ara anna malara ummita Puang Yesus ke liui. \p \v 5 Liui Puang Yesus dio inde sa'de to' kayue, mentungngu langngammi anna ma'kada nakua: “O Zakheus, ma'sirra'ko turun annu innang la lempangna' lako banuammu temo.” \v 6 Tappa turun siami Zakheus anna dore' untarima Puang Yesus dio banuanna. \p \v 7 Sapo sipa'nuku-nukuan to ummitai nakua: “Naakuria lao lako banuanna to kasalaan.” \p \v 8 Ke'de'mi Zakheus anna ma'kada lako Puang Yesus nakua: “O Tuang, sapiakna ewanangku la kutawa-tawaan to mase-mase. Ianna dengan tau tokke' kuala aka-akanna, la kupasuleanni tiluppi' pennappa'.” \p \v 9 Ma'kadami Puang Yesus lako nakua: “Allo temo mellambi'mi kasalamasan lako issinna inde banuae, annu peampoanna duka' Abraham. \v 10 Annu kasaeanna Anak Mentolino la umpeang to pusa anna pasalama'i.” \s1 Doi' bulawan diala tandengan \r Mat. 25:14-30 \p \v 11 Untetterammi mesa tandengan Puang Yesus lako to marassan umperangngii annu nasanga tau la umpaombo'mi kaparentaanna Puang Allata'alla annu attu iatoo sikadappi'mi Yerusalem. \v 12 Nakuamo Puang Yesus: “Dengan mesa turunan tau tongan la mendadi tomaraya dio tondokna, la lao dibassei bayu-bayu lako lembang senga' anna mane ma'pasule dio mai ke mangkami. \v 13 Untambaimi sapulo sabua'na anna benganni sandai simesa doi' bulawan anna kuanni: ‘Inde doi'e la mupakembea' ke le'bana'.’ \v 14 Sapo budaria tau ungkabassii napolalan ussua tau ummula'i anna ma'kada lako to la umbasseii bayu-bayu nakua: ‘Tae' kiporai la kipotomaraya inde taue.’ \p \v 15 Sapo diangka'ria mendadi tomaraya. Mangkaii ma'pasulemi lako tondokna. Ussuami tau untambai inde mai sabua'na to natampean doi'e annu la sireken battu pira nalolongan. \v 16 Saemi mesa inde sabua'e nakua: ‘O puang, mesa doi' bulawan mutampeanna' kupakembea' napolalan kulolongan sapulo doi' bulawan.’ \p \v 17 Natimba' inde puangna nakua: ‘Mapia! Annu innang sabua' mapia tongangko. Malako diorean umpare' kara-kara barinni' napolalan temo la kuangka'ko umparenta sapulo kota.’ \p \v 18 Saemi duka' sabua' kaduanna anna ma'kada lako puangna nakua: ‘O puang, mesa doi' bulawan mutampeanna' kupakembea' napolalan kulolongan lima doi' bulawan.’ \p \v 19 Nakuamo puangna: ‘La kuangka'ko umparenta lima kota.’ \p \v 20 Mangkaii, saemi sabua' katallunna ma'kada lako puangna nakua: ‘O puang, indemi doi'mue kuanna manappa kuputu' sapu'-sapu'. \v 21 Marea'na' matin annu kuissanan kumua to makarra'ko. Tokke'ko siummala tangngakammu anna tokke'ko sima'puppu' moi tangngia pantanammu.’ \p \v 22 Nakuamo inde puangnae: ‘Sabua' kadake gau'ko. Tula'mu siamo la untumangko dipabambanni sangka'. Muissanammi kumua to makarra'na', tokke'na' siummala tangngakangku, tokke'na' sima'puppu' moi tangngia pantanangku. \v 23 Maakari anna tae' mubengan to umpa'peanakan doi' itin doi'ku anna malara kutarima sitonda anakna ke saemo' suleo?’ \v 24 Umpatarru'mi tula'na lako to sikake'de' dio inde angngenanne nakua: ‘Alaia' itin doi'o ammu benganni to ummampui sapulo doi' bulawan.’ \p \v 25 Natimba' inde mai taue nakua: ‘O puang, sapulomia doi' bulawan naampui.’ \p \v 26 Nakuamo inde tomarayae: ‘Kutulasangkoa' sitonganna, benna-benna mala diorean umpalako passanan dibeenni la dirangngannian polei. Sapo benna-benna tae' mala diorean umpalako passanan dibeenni, aka-aka dio kalena la dialai pissan. \v 27 Baa asannia' mai angganna ewalingku, to moka umpotomarayana' ammu pateii dio tingngayoku.’ ” \s1 Puang Yesus dipakasalle anna la tama Yerusalem \r Mat. 21:1-9; Mrk. 11:1-10; Yoh. 12:12-15 \p \v 28 Mangkai mantula' Puang Yesus, umpatarru'mi penonosanna langngan Yerusalem. \p \v 29 Sikadappi'i tondok Betfage anna tondok Betania yao Tanete Zaitun, ussuami dua passikolana Puang Yesus \v 30 nakua: “Yolomokoa' lian itin sambali' tondokko. Ianna saekoa' lian, la ullambi'koa' mesa keledai mangngura ditole', ta'pa dengan leleanna disakei. Bukai balayanna ammu baaia' sambali' mai. \v 31 Ianna dengan tau ungkuangkoa': ‘Maakari ammu bukaii?’ kuanni: ‘Naparallui Puangna.’ ” \p \v 32 Le'bami inde to disuae, nalambi' tongammi susi tula'na Puang Yesus. \v 33 Marassanni umbukai balayanna inde keledaie, nakuamo puangna: “Maakari ammu bukai itin keledaio?” \p \v 34 Natimba' nakua: “Naparallui Puangna.” \p \v 35 Umbaami keledai lako Puang Yesus, anna ummalai bayu rui'na nalapikkianni, anna mane umpalangngan Puang Yesus. \v 36 Menono'i inde keledai nasakei Puang Yesus-e, pantan ummalaimi bayu rui'na tau anna ampa'i dio lalan la naolanna. \p \v 37 La ullambi' kalei Yerusalem diomi lalan yao mai Tanete Zaitun, naparandukmi ma'dore'-dore' anna metamba-tamba to unturu'i umpakasalle Puang Allata'alla ura'na tanda memangnga-mangnga mangka naita. \v 38 Nakua: \q1 “Ditamba' tomaraya, to sae umpotendan sanganna Dewata. \q1 Malinomi suruga, \q1 dipakasalle Puang Allata'alla To ummokko' yao angngenan matande.” \p \v 39 Pira-pira to Farisi illalan alla'-alla'na tau buda ma'kada nakua: “O Tuangguru, popengkamma'i inde lako passikolamue.” \p \v 40 Natimba' Puang Yesus nakua: “Kutulasangko sitonganna, ianna mengkamma', inde mai batu la sipealo'-alosanne.” \s1 Puang Yesus untangi'i Yerusalem \p \v 41 Sikadappi'i Yerusalem Puang Yesus, ummitami inde kotae natangi'imi \v 42 anna ma'kada nakua: “Kassi, tae' dengan pada maleke kela mupekalembasanni allo temo lalan la muola ullolongan kamasakkean. Sapo ta'pa mala muita temo annu tibunipi lako kalemu. \v 43 La dengan attunna sae ewalimmu ungkarompo'koa', nabala batu tiku lao anna liling tamakoa'. \v 44 La natallanni kotamu sola angganna issinna lambisan tae' dengan batu la tipatodo' yao batu senga', annu tae' muissanan kumua napellambi'imokoa' Puang Allata'alla la napasalama' temo.” \s1 Puang Yesus urrambai lao to ma'baluk illalan mai Banua Ada'na Puang Allata'alla \r Mat. 21:12-13; Mrk. 11:15-18; Yoh. 2:13-16 \p \v 45 Mangkai too, lu tamami pa'ranteanna Banua Ada'na Puang Allata'alla Puang Yesus anna urrambai to ma'baluk illalan mai. \v 46 Ma'kadami nakua: “Dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: ‘Banuangku la nangei ma'rupa tau ma'sambayang’, sapo mungeiria' iko ma'tengko.” \p \v 47 Ma'pa'guru liumi Puang Yesus ke allo illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla. Morai asammi kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa anna to naangga' to Yahudi la umpatei Puang Yesus, \v 48 sapo tae' naissanan umba la napasusi napatei annu lu lako asammi Puang Yesus penawanna tau anna morai liu la umperangngii tula'na. \c 20 \s1 Kakuasaanna Puang Yesus dipekutanaan \r Mat. 21:23-27; Mrk. 11:27-33 \p \v 1 Pissan attu ma'pa'guru omi Puang Yesus illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla anna umpalanda' Kareba Kadoresan lako tau buda. Saemi pira-pira kapala imam anna to untarru' issinna sura'na Musa sola perepi'na to Yahudi umpellambi'i \v 2 anna ma'kada lako nakua: “Tulasangkan kakuasaan aka mupake umpogau' inde mai kara-karae anna benna umbeengko.” \p \v 3 Natimba' Puang Yesus nakua: “La kukutanaikoa' duka'. Pokadanna' \v 4 lu umbai ngei kakuasaan napake Yohanes mantedok? Lu yaorika mai Puang Allata'alla, lu diorika mai ma'rupa tau?” \p \v 5 Sipantula'-tula'mi nakua: “Ianna tatimba' kumua kakuasaanna Puang Allata'alla, la nakuangkia': ‘Maakari anna tae' muorean?’ \v 6 Sapo ianna tatimba' kumua kakuasaanna ma'rupa tau, la nasileba'-leba'ikia' batu tau annu naorean asan kumua Yohanes mesa nabi.” \p \v 7 Mentimba'mi nakua: “Tae' kiissanan lu umbai ngei kakuasaan napake Yohanes.” \p \v 8 Nakuamo Puang Yesus: “Ianna susi too, tae'koa' duka' la kutulasan benna umbeenna' kakuasaan kupolalan umpogau' inde mai kara-karae.” \s1 To untesan bela' anggur diala tandengan \r Mat. 21:33-46; Mrk. 12:1-12 \p \v 9 Mangkai too, untetterammi mesa tandengan Puang Yesus lako tau buda nakua: “Dengan mesa tau umpadadi bela' anna untanan anggur. Mangkai natananni, napa'petesanammi lako pira-pira tau anna mane mengkalao lako tondok mambela anna torro dio masae. \v 10 Nalambi'i attunna matua bua anggur, ussuami sabua'na lao ummalanni tawana lako inde to mantesanne. Sapo saei lako, natumbuimi to mantesan anna mane suai sule ma'pala' lo'bang. \v 11 Ussua pole omi sabua' senga'na inde puangna bela'e, sapo natumbui duka' to mantesan anna pakasiri'i anna mane suai sule ma'pala' lo'bang. \v 12 Ussua pole omi sabua'na katallunna, sapo natumbui duka' lambisan nabalalai anna mane tibei lako salianna bela'. \p \v 13 Nakuamo inde puangna bela'e: ‘Akamo pole' la kupogau'? La ussuamo' anak pa'kaboro'ku, annu innang la nakalaya'na.’ \v 14 Sapo naitanna to mantesan, sipantu'-tula'mi nakua: ‘Iamo te la ummala ewananna ambenae. Anta pateia'i anna malara kita ummampui inde bela'e.’ \v 15 Narui'mi lako salianna bela' anna mane pateii.” \p Mekutanami Puang Yesus nakua: “Akamo la napogau' inde puangna bela' lako to mantesannae? \v 16 La sae napatei anna mane pa'petesanan pole bela'na lako tau senga'.” \p Nakuamo to urrangngii: “Tae' dengan leleanna la dadi susi.” \p \v 17 Sapo nanenne'i Puang Yesus anna ma'kada nakua: “Ianna susi too, akamo kalembasanna battakada illalan Buku Masero nakua: \q1 ‘Batu pantibeanna tukan, \q1 diala dipobatu lentong.’ \m \v 18 Benna-benna metobang untappai inde batue la polo-polo, anna benna-benna natappai la manisak.”\f + \fr 20:18 \ft Puang Yesus dipasirapan batu. Kalembasanna, benna-benna untumpu pala'i dipasirapan to dipolo-polo lambisan ta'mo dengan la ullambi' katuoan.\f* \p \v 19 Umpeangmi lalan kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa la ussakka Puang Yesus attu iatoo annu naissanan kumua kalena napatu tandengan natetteran Puang Yesus, sapo marea' lako tau buda. \s1 Pa'bayasan sima natetteran Puang Yesus \r Mat. 22:15-22; Mrk. 12:13-17 \p \v 20 Umpeang liumi lalan to untarru' issinna sura'na Musa sola kapala imam la umpaalinni kasalaan Puang Yesus. Ussuami pira-pira tau sirapan to malolo lao umpellambi'i Puang Yesus anna mekutana lako annu la napetidon tula'na anna malara napealai anna baai lako olona gubernur. \v 21 Ma'kadami inde mai taue nakua: “O Tuangguru, kiissanan kumua tonganna asan tula'mu sola pepa'guruammu. Kiissanan toi kumua tae'ko ma'pebulu-bulu, anna simuundu' lollong untetteran lalan-lalan situru'na pa'kuanna Puang Allata'alla. \v 22 Iamo too, la mekutanakan matin: Situru' atoran alukta, malarika tau umbaya' sima lako tomaraya dio Roma, ta'raka?” \p \v 23 Sapo naissanan Puang Yesus pikki' kadakena, napolalan ma'kada nakua: \v 24 “Paitaina' mesa dinar.” Mangkai napetua' mekutanami nakua: “Benna kerupa anna benna kesanga dio?” \p Natimba' nakua: “Rupanna anna sanganna tomaraya Roma.” \p \v 25 Nakuamo Puang Yesus: “Ianna susi too, bengannia' tomaraya la sipato'na lu lako, ammu bengannia' duka' Puang Allata'alla la sipato'na lu lako.” \p \v 26 Tae' dengan tula'na Puang Yesus la mala napetidon dio tingngayona tau buda, sangngadinna kanonnong babangmi anna mangnga-mangnga urrangngii tula'na. \s1 To Saduki umpekutanaan katuoanna sule to mate lako Puang Yesus \r Mat. 22:23-33; Mrk. 12:18-27 \p \v 27 Mangkai too, saemi umpellambi'i Puang Yesus pira-pira to Saduki, to tae' ummorean katuoanna sule to mate. \v 28 Ma'kadami lako Puang Yesus nakua: “Dengan parenta naukisangkia' Musa illalan sura'na nakua: ‘Ianna dengan tau bonno' anna tae' dengan anakna, sirondongna siamo la umpobainei bainena anna malara dengan peampoanna.’ \v 29 Pissan attu dengan pitu to ma'sirondong. Kebainemi pa'bunga', sapo ta'pa dengan anakna anna bonno'mo. \v 30 Napobainemi dampi' pa'bunga' bainena, sapo tae' duka' dengan anakna anna bonno'mo. \v 31 Napobaine pole omi duka' adinna, anak katallunna, sapo susi siami tae' dengan anakna anna bonno'mo. Nakua liumo tee sae lako anak tampak, tae' asan dengan anak nasibalii inde mesa bainee. \v 32 Katampakan bonno' duka' inde bainee. \v 33 Ianna tuo asammo sule to mate, benna tappa'mo te muanena inde bainee? Annu mangka asammi napobaine inde pitu to ma'sirondongnge.” \p \v 34 Natimba' Puang Yesus nakua: “Inde to tuo illalan lino temoe, kebaine anna dipakemuane. \v 35 Sapo angganna to sipato' dipatuo sule dio mai alla'na to mate anna tuo illalan lino bakaru ta'mo ia la kebaine tala dipakemuane. \v 36 Annu la susimi malaeka', ta'mo dengan leleanna la bonno'. Napoanakmi Puang Allata'alla annu mangkami dipatuo sule dio mai kamatean. \v 37 Katuoanna sule to mate, mangka duka' napa'peassakan Musa illalan sura'na untetteran to' duri ma'lana-lana. Illalan inde sura'nae napomaleso kumua Puang Allata'allamo Dewatanna Abraham, Dewatanna Ishak, anna Dewatanna Yakub. \v 38 Dadi tangngia Dewatanna to mate, sangngadinna Dewatanna to tuo annu tuo liu ia tau dio olona Puang Allata'alla.” \p \v 39 Ma'kadami pira-pira to untarru' issinna sura'na Musa lako Puang Yesus nakua: “O Tuangguru, tonganna petimba'mu.” \v 40 Ta'mo pole' dengan barani mekutana pole lako Puang Yesus. \s1 Puang Yesus anna tomaraya Daud \r Mat. 22:41-46; Mrk. 12:35-37 \p \v 41 Mekutanami Puang Yesus nakua: “Umba nakua lalanna anna nakua tau: ‘Peampoanna tomaraya Daud To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'?’ \v 42 Annu melolo tomaraya Daud ma'kada illalan sura' Pampudian nakua: \q1 ‘Ma'kada Puang Allata'alla lako Puangku nakua: \q1 Okko'ko dio tandai kanangku \q1 \v 43 angku lukkoangko angganna ewalimmu dio tingngayomu.’\f + \fr 20:43 \ft Mzm. 110:1.\f* \p \v 44 Dadi ianna mekapuang tomaraya Daud lako To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', umbamo nakua anna la dikua pole omo peampoanna tomaraya Daud?” \s1 Puang Yesus umpakari'di' passikolana indana papusai to untarru' issinna sura'na Musa \r Mat. 23:5-7; Mrk. 12:38-40 \p \v 45 Marassampi ma'perangngi tau buda, ma'kadami Puang Yesus lako passikolana nakua: \v 46 “Matangkingkoa' lako to untarru' issinna sura'na Musa. Annu anggami naporai lu rekke lu sau' ma'bayu rui' leen anna naporai napa'tabe'i tau tama pasa'. Sinaporai ma'loko dio tingngayo illalan banua pa'sambayangan, anna manggi'mo ma'loko yaya pengnguluan ke ullombai sara'. \v 47 Anna ma'puduk mammi' maneko lila lako baine balu napolalan sae lako banuanna naala. Siumpakalandomi sambayangna la naola umbuni kakadakeanna lako tau. Tau susi too innang la untarima pandarraan mabanda'.” \c 21 \s1 Bua pemala'na mesa baine balu mase-mase polepi \r Mrk. 12:41-44 \p \v 1 Inde anna illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla Puang Yesus-e, ummitami tomakaka umpatama patti pemalasan bua pemala'na. \v 2 Ummitami duka' mesa baine balu mase-mase polepi umpatama patti pemalasan dua doi' gallang randan wiring rokko. \v 3 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Kupokadangkoa' sitonganna, marru buda ia bua pemala'na inde baine balue anna inde lako taue. \v 4 Annu la'binna ia napopemala' itin lako tomakakao, sapo inde ia baine balue napebengan asammia moi kenada anggamo la napotuo.” \s1 Banua Ada'na Puang Allata'alla la diroppokan \r Mat. 24:1-2; Mrk. 13:1-2 \p \v 5 Dengan pira-pira tau marassan untula' umba nakua malekena Banua Ada'na Puang Allata'alla annu dipalekke'i batu simaleke anna porewa napopemala' tau. Ma'kadami Puang Yesus nakua: \v 6 “Itin lako banua maleke muitao, pissan attu la diroppokan napolalan ta'mo dengan batu la tipatodo' yao batu senga'.” \s1 Kamasussaan anna pandarraan \r Mat. 24:3-14; Mrk. 13:3-13 \p \v 7 Mekutanami inde lako taue nakua: “O Tuangguru, piran la lemba' itin tula'muo? Aka tandana kumua la nalambi'mi attunna?” \p \v 8 Natimba' Puang Yesus nakua: “Matangkingkoa' indana papusakoa' tau. Annu la buda tau sae umposanga sangangku nakua: ‘Kaomo To dibassei bayu-bayu ma'pasalama'.’ La nakua toi: ‘Madappi'mi attunna.’ Daua' perangngii. \v 9 Ianna umpekarebakoa' to sibundu'-bundu' anna to siala-ala, daua' marea' annu innang la dadi yolo sapo tangngiapi allo ma'katampakanna.” \p \v 10 Umpatarru'mi tula'na Puang Yesus nakua: “La sibundu'-bundu' tau sipa'barean tondok-ma'tondok, anna kaparentaan la sibundu' kaparentaan senga'. \v 11 Umba-umba angngenan la nangei dadi lino' kamai anna la kendek saki palelean anna karorian. La dengan duka' tanda ma'patikkedu' anna mekarea'-rea' yao langi'. \v 12 Sapo la disakkakoa' sola didarra yolo anna mane dadi inde mai kara-karae. La dibaakoa' lako tingngayona pa'bisara aluk ammu mane dipatama tarungkun. La dibaakoa' duka' lako tingngayona to ma'parenta annu muturu'na'. \v 13 Attu iamo too la nangei dengan palliwangammua' untetteranna' lako. \v 14 Iamo too daua' pomasussa penawammu umpikki' umba la mukua umpa'timpasan kalemu. \v 15 Annu Kao la melolo umbengangkoa' tula' sola kakeakasan napolalan tae' naissan natimba' balimmu. \v 16 La napa'perososangkoa' to matuammu sola sirondongmu anna sa'do'dorammu anna angganna solamu anna la dengangkoa' napatei. \v 17 La nakabassikoa' angganna tau annu' muturu'na'. \v 18 Sapo moi la salamba' beluakmua' tae' dengan la ronno'. \v 19 Ianna tontong liukoa' mentoe manda' mengnganti matoto' illalan kapangngoreanammu, la ullolongangkoa' katuoan sae lako-lakona.” \s1 Puang Yesus untetteran katallananna Yerusalem \r Mat. 24:15-21; Mrk. 13:14-19 \p \v 20 “Ianna ummitamokoa' Yerusalem naliling tama tantara, muissanammia' kumua ta'mo masae anna pa'demo. \v 21 Attu iatoo angganna to dio Yudea la sikakondong langngan tanete anna angganna to illalan kota la sirri' anna angganna to torro lako salianna kota tae' la lu tama kota. \v 22 Annu attu iamo too la nangei Puang Allata'alla umpabala'i gau' kadakena to Israel anna malara lemba' battakada tiuki' illalan Buku Masero. \v 23 Masussa tongan-tongan to manambuk anna to ma'pasusu attu iatoo. Annu inde lembangnge la nalambi' kamasussaan kamai anna ara' kamainna Puang Allata'alla. \v 24 Buda tau la bonno' dibatta anna dengan duka' la nabaa tantara lako ma'rupa-rupa pellembangan. Anna inde Yerusalem-e la nasilullu'-lullu'i to tangngummissanan Puang Allata'alla sae lako attu mangka napatantu Puang Allata'alla.” \s1 Kasaeanna Anak Mentolino \r Mat. 24:29-35; Mrk. 13:24-31 \p \v 25 Umpatarru'mi tula'na Puang Yesus nakua: “La kendek tanda memangnga-mangnga lako mata allo, bulan, anna angganna bentoen anna la marea' sitonda mangnga-mangnga ma'rupa tau illalan lino ummita bombang anna urrangngi urrunna wai dio tasik. \v 26 La sikalimpang tau marea' umpenawa-nawaan kara-kara la dadi illalan lino annu ta'mo la menggalattuan issinna langi'. \v 27 Attu iamo too la nangei ummita Anak Mentolino ma'rupa tau turun yao mai langi' illalan gaun sitonda kakuasaan anna kamatandeanna. \v 28 Ianna naparandukmo te kadadianne, ke'de'mokoa' ammu mentungngu langngan annu la dipasalama' kalemokoa'.” \p \v 29 Untula'mi mesa tandengan Puang Yesus nakua: “Petua'ia' kayu ara battu kayu senga', \v 30 ianna kendaun randangmo muissanammia' kumua la kulla'mi allo. \v 31 Susimi duka' ke ummitamokoa' inde kara-kara la dadie, muissanammia' kumua la sae kalemi kaparentaanna Puang Allata'alla. \p \v 32 Kutulasangkoa' sitonganna, ta'pa la pa'de to tuo lapik temo anna lemba' asammo inde mai kara-karae. \v 33 Langi' anna lino la pa'de, sapo battakadangku la da'da' sae lako-lakona.” \s1 La tontong liukoa' matangkin \p \v 34 Ma'kada pole omi Puang Yesus nakua: “Daua' umpatutui penawa karoasan, sola mangngiru' anna umpikki' katuoammu illalan lino indana patikkedu'koa' kasaeangku ke tokke'mi lemba' susi poya lu'bi'. \v 35 Annu inde allo kasaeangkue la ummangka asan ma'rupa tau. \v 36 La tontong liukoa' matangkin mupasiolaan ma'sambayang ammu malara ummampui kamatoroan untingngayo inde kara-kara la dadie anna la matoto'koa' duka' ke'de' dio tingngayona Anak Mentolino.” \p \v 37 Sima'pa'guru liumi Puang Yesus illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla ke allo, anna silulangngan Tanete Zaitun ma'bongi. \v 38 Simebongngi'mi tau buda sae umpellambi'i illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla annu la naperangngii. \c 22 \s1 Perepi'na to Yahudi umpeang lalan la umpatei Puang Yesus \r Mat. 26:1-5; Mrk. 14:1-2; Yoh. 11:45-53 \p \v 1 La madappi'i allo kamai disanga Roti Tae' Diboloi Ragi battu dikua Allo Paskah, \v 2 umpeangmi lalan kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa la umpatei Puang Yesus annu marea' umpa'manta-mantanni lako tau buda. \s1 Yudas umpeang lalan la umpa'perososan Puang Yesus \r Mat. 26:14-16; Mrk. 14:10-11 \p \v 3 Naluangmi ponggawana setang penawanna Yudas Iskariot, to nakala' bilanganna sapulo dua passikolana Puang Yesus. \v 4 Laomi umpellambi'i kapala imam sola kapalana to siundagai Banua Ada'na Puang Allata'alla anna sipantula' umba la nakua Yudas umpa'perososan Puang Yesus. \v 5 Dore' asammi anna ma'dandi la umbengan doi' Yudas. \v 6 Nasituru'imi Yudas, napolalan umpeangmo attu maliwang la nangei umpa'pesorongan Puang Yesus tae'na la naissanan tau buda. \s1 Petrus anna Yohanes umpatoka nande Paskah \r Mat. 26:17-19; Mrk. 14:12-16 \p \v 7 Tapakala nalambi'mo allo kamai disanga Roti Tae' Diboloi Ragi, iamo allo sinangei untunu domba to Yahudi la naande ke allo Paskah. \v 8 Ussuami Petrus anna Yohanes Puang Yesus nakua: “Laomokoa' umpatokangki' nande Paskah.” \p \v 9 Mekutanami lako Puang Yesus nakua: “Umbanna angngenan muporai la kingei umpatokai?” \p \v 10 Natimba' Puang Yesus nakua: “Ianna tamamokoa' kota, la sitammukoa' muane umbaa busso kaissi wai. Ula'mi too sae lako banua nangei torro, \v 11 ammu kuanni to ma'banua, umbanna ade' salanta' banuammu la nangei ummande nande Paskah Tuangguru sola passikolana. \v 12 La napaitaimokoa' to angngenan kalua' yao tanda langnganno toka asammi porewa illalan. Iamo la mungei umpatoka nande.” \p \v 13 Mengkalaomi Petrus sola Yohanes, nalambi' tongammi susi tula'na Puang Yesus. Umpatokami nande Paskah dio. \s1 Pa'tosaean sanda masero \r Mat. 26:20-29; Mrk. 14:17-25; Yoh. 13:21-30; 1Kor. 11:23-25 \p \v 14 Nalambi'i attunna, ummandemi nande Paskah Puang Yesus sola sapulo dua rasulna. \v 15 Ma'kadami nakua: “Innang kuinawa-nawa la ma'mesakia' ummande inde nande Paskah-e, angku mane didarra-darra. \v 16 Annu kupokadangkoa' sitonganna, ta'mo dengan la kuande pole ke ta'pa lemba' aka naitaan inde nandee illalan kaparentaanna Puang Allata'alla.” \p \v 17 Ummalami irusan kaissi anggur Puang Yesus anna ma'kurru' sumanga', anna mane ma'kada nakua: “Alaia' indee ammu palelei muiru'. \v 18 Annu kupokadangkoa'i, mengkalao temo ta'mo' dengan la ummiru' anggur sae lako attunna ma'parenta Puang Allata'alla.” \p \v 19 Ummalami roti anna ma'kurru' sumanga' anna mane piak-piakki nabeen lako rasulna, napasiolaan ma'kada nakua: “Iamo te batang kalekue kupebeen la ussulangkoa'. Pogau'mia' tee la muola umpengkilalaina'.” \p \v 20 Susi siami duka' irusan, mangkanna ummande naalami anna ma'kada nakua: “Inde irusanne iamo pa'dandi bakaru nasa'bii raraku, la dipato'do la ussulangkoa'. \v 21 Sapo perangngi manappaia', solana' temo ummande to la umpa'perososanna'. \v 22 Annu Anak Mentolino innang la mate susi mangka napatantu Puang Allata'alla. Sapo la sanggang to umpa'perososanni.” \v 23 Naparanduk pole' sipantula'-tula' rasul kumua benna la umpogau' inde kara-karae. \s1 To diangga' randan matande \p \v 24 Sipekka-pekkami passikolana Puang Yesus kumua benna to la sipato' diangga' randan matande illalan alla'-alla'na. \v 25 Ma'kadami Puang Yesus lako nakua: “Angganna tomaraya illalan lino ma'inawa pawa umparenta rupa taunna anna angganna to ma'kuasa ummangga' kalena umpa'kadua-duai ma'rupa taunna. \v 26 Sapo tae'koa' iko la susi, sangngadinna inde to diangga' matande illalan alla'-alla'mua'e la mengkareppe' anna to diangga' perepi' la messabua'. \v 27 Annu umbanna randan matande: to ma'lokoraka ummande, to mantarakanniraka? Manassa anna to ma'loko. Sapo illalannakkao alla'-alla'mua' temo untarakannikoa'. \v 28 Ikomoa' tontong matutu ussolanna' illalan angganna kamasussaangku. \v 29 Kubengangkoa' kakuasaan ma'parenta susi Ambeku umbenganna' kakuasaan ma'parenta, \v 30 anta malara sola ma'loko ummande anna ummiru' illalan kaparentaangku. Anna la pantan ummokko'koa' yao tongkonan layuk annu la umparentakoa' peampoanna sapulo dua kabuttuanna to Israel.” \s1 Tula'na Puang Yesus kumua la natelang Petrus \r Mat. 26:31-35; Mrk. 14:27-31; Yoh. 13:36-38 \p \v 31 Ma'kadami Puang Yesus lako Simon Petrus nakua: “O Simon perangngi manappai, dibengammi palliwangan ponggawana setang la ussudikoa' sirapan gandum ditappii. \v 32 Sapo mangkamoko kupa'sambayangan anna malara tae' pa'de kapangngoreanammu. Ianna mengkatoba'moko la umpakatoto'ko sa'do'dorammu.” \p \v 33 Natimba' Petrus nakua: “O Puang, moi la ditarungkungki' lambisan dipateiki' sola innang tae'ko dengan leleanna la kupemboko'i.” \p \v 34 Sapo nakua Puang Yesus lako: “O Petrus, paillalan penawai inde tula'kue: ta'pa moni manuk mani bongi anna pentallummo' mutelang.” \p \v 35 Anna mane mantula' pole lako passikolana nakua: “Iato angku suakoa' yolonao, tae'koa' kupabeai umbaa angngenan doi', bakku' anna sandala'. Dengangka tae' ganna' kaparalluammua'?” \p Natimba' passikola nakua: “Tae' dengan.” \p \v 36 Nakuamo Puang Yesus: “Sapo temo baakoa' angngenan doi' iaraka anna bakku' ke dengan muampui. Ianna tae' dengan pa'dangmua', balukkoa' bayu rui'mu ammu allianni. \v 37 Annu kutulasangkoa' innang la lemba'mi lako kaleku battakada illalan Buku Masero nakua: ‘La diangga' to kadake gau'.’\f + \fr 22:37 \ft Yes. 53:12.\f* Annu inde battakada illalan Buku Masero untetteranna'e, marassammi lemba'.” \p \v 38 Nakuamo passikolana: “O Puang, dengammi dua pa'dang.” \p Natimba' Puang Yesus nakua: “Siruamia'.” \s1 Puang Yesus ma'sambayang yao Tanete Zaitun \r Mat. 26:36-46; Mrk. 14:32-42 \p \v 39 Mangkai too, umpelleimi kota Yerusalem Puang Yesus sola passikolana le'ba langngan Tanete Zaitun susi sibassa' napogau'. \v 40 Saei langngan tanete, nakuamo Puang Yesus lako passikolana: “Ma'sambayangkoa' indana taloikoa' passudian umpogau' kasalaan.” \v 41 Ussereammi kalena Puang Yesus ungkambela-bela passikolana, anna malimuntu' ma'sambayang \v 42 nakua: “O Ambeku, ianna ma'dingko rappananna' dio mai kamasussaan kutingngayo temo. Sapo tangngia pa'kuangku la dadi sangngadinna pa'kuammu.” [ \v 43 Saemi mesa malaeka' yao mai suruga umpakatoto'i. \v 44 Masussa tongan-tongan nasa'ding Puang Yesus napolalan tuttuan napetonganni ma'sambayang. To'do-to'domi appu'na rokko litak susi rara.] \p \v 45 Mangkai ma'sambayang, ke'de'mi anna ma'pasule lao umpellambi'i passikolana, sapo mamma' asan annu tikkaru'du'mi napobua' kamasussaanna. \v 46 Nakuamo Puang Yesus: “Maakaria' ammu mamma'? Millikkoa' ammu ma'sambayang indana taloikoa' passudian umpogau' kasalaan.” \s1 Puang Yesus sae diala \r Mat. 26:47-53; Mrk. 14:43-50; Yoh. 18:1-11 \p \v 47 Marassampi mantula' Puang Yesus, anna saemo buda tau nayoloanan Yudas, to nakala' duka' sapulo dua passikolana Puang Yesus. Tarru'mi Yudas lao umpellambi'i Puang Yesus la naudung.\f + \fr 22:47 \fq naudung: \ft Situru' kabeasaanna to Yahudi siudung tau ke silambi'i.\f* \v 48 Sapo ma'kada Puang Yesus lako nakua: “O Yudas, pangngudungmumoka la mupake ussorongan Anak Mentolino?” \p \v 49 Tappana naissanan angganna passikolana aka la dadi lako Puang Yesus, nakuamo: “O Puang, la kibattamika?” \v 50 Umbonok siami pa'dangna mesa passikola anna umbatta sabua'na Pongkena Imam napolalan mallai talinga kananna. \p \v 51 Sapo ma'kada Puang Yesus nakua: “Siruami.” Anna mane untoe talinganna inde taue tappa malapu' siami sule. \p \v 52 Mangkaii, ma'kadami Puang Yesus lako kapala imam sola kapalana to siundagai Banua Ada'na Puang Allata'alla anna lako perepi'na to Yahudi to la sae ussakkai nakua: “Musanga to kadakerakka ammu sitonda pa'dang sola bose la sae ussakkana'? \v 53 Kusanga sisola liukia' illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla keallo. Maakari anna tae'na' muala illalan? Sapo temo nalambi'mi attummua' la ma'palako, attunnamo ma'kuasa kamalillinan battu dikua ponggawana setang.” \s1 Petrus untelang Puang Yesus \r Mat. 26:57-58; Mrk. 14:53-54, 66-72; Yoh. 18:12-18, 25-27 \p \v 54 Dialami Puang Yesus anna dibaa lako banuanna Pongkena Imam. Naula' manarangmi Petrus. \v 55 Untuemi api tau illalan tangnga pa'ranteanna banuanna Pongkena Imam anna ma'loko ullilingngi. Laomi duka' lako Petrus anna ma'loko sola. \v 56 Dengan mesa sabua' baine ummita Petrus mendarang. Napetua'-tua'mi anna mane ma'kada nakua: “Inde taue sisola liu duka' Yesus.” \p \v 57 Sapo tappa mantelang Petrus nakua: “Tangkao, tae' kao kuissanan itin tauo.” \p \v 58 Tae' masae, naita pole omi mesa tau. Nakuammi: “Solanako duka'.” \p Sapo natimba' Petrus nakua: “Tae', tangkao.” \p \v 59 Umbai satettekki mangkanna, ma'kada pole omi mesa tau nakua: “Manassa anna solana Yesus inde taue, annu to Galilea duka'.” \p \v 60 Sapo natimba' Petrus nakua: “Tangkao, tae' kupekalembasan itin tula'muo.” Ta'pa lappa' pudukna Petrus anna ma'tottoro'mo manuk. \v 61 Messailemi Puang Yesus unnenne'i Petrus. Ungkilalai siami tula'na Puang Yesus Petrus nakua: “Ta'pa moni manuk anna pentallummo' mutelang.” \v 62 Le'ba siami lako salian Petrus anna ma'pase'gok-se'gok tumangi'. \s1 Puang Yesus didarra \r Mat. 26:67; Mrk. 14:65 \p \v 63 Untelle-tellemi anna ungkaka' Puang Yesus inde mai to undagaie. \v 64 Natutu'iammi matanna anna kuanni: “Ianna nabinnako Puang Allata'alla, tula'i benna ungkaka'ko.” \v 65 Anna budapa pa'telle senga' lako Puang Yesus. \s1 Puang Yesus dio tingngayona pa'bisara aluk \r Mat. 26:59-66; Mrk. 14:55-64; Yoh. 18:19-24 \p \v 66 Masiangngi, ma'mesami pa'bisara aluk, susinna perepi'na to Yahudi, kapala imam, anna to untarru' issinna sura'na Musa. Dibaami Puang Yesus lako olona inde pa'bisarae. \v 67 Mekutanami lako Puang Yesus nakua: “Tulasangkan sitonganna, Ikomoka To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama'?” \p Natimba' Puang Yesus nakua: “Moi la kutulasangkoa' innang tae'a' la muorean. \v 68 Ianna mekutanana' matin, innang tae'koa' duka' la mentimba'. \v 69 Sapo mengkalao temo la ummokko'mi Anak Mentolino dio tandai kananna Puang Allata'alla to randan ma'kuasa.” \p \v 70 Nakuamo inde mai to ma'mesae: “Ianna susi too, Anaknako Puang Allata'alla?” \p Natimba' nakua: “Anna ikomoa' untula'i kumua Anaknana' Puang Allata'alla.” \p \v 71 Nakua asammo inde to ma'mesae: “Ta'mo manggi' dengan sa'bi annu tarangngi asammia' tula'na.” \c 23 \s1 Puang Yesus dio tingngayona gubernur Pilatus \r Mat. 27:1-2, 11-14; Mrk. 15:1-5; Yoh. 18:28-38 \p \v 1 Mangkai too, ke'de' asammi inde to ma'mesae anna ussolaan Puang Yesus lako Pilatus. \v 2 Saei lako, naparanduk pole' napatampoi kasalaan nakua: “Inde taue siumpapusa tau buda, tae' umpabeai tau umbaya' sima lako tomaraya, anna ummangga' kalena Kristus, battu dikua tomaraya.” \p \v 3 Mekutanami Pilatus lako Puang Yesus nakua: “Ikomoka tomarayanna to Yahudi?” \p Natimba' nakua: “Ikomo melolo ungkuai.” \p \v 4 Nakuamo Pilatus lako kapala imam sola lako tau buda: “Tae' dengan kulambi' kasalaanna inde taue.” \v 5 Sapo napempassaan liu nakua: “Pepa'guruanna inde taue urrasi tau kamban illalan lembangna Yudea, mengkalao dio Galilea anna saemo inde.” \p \v 6 Tappana narangngi Pilatus tula'na, napekutanammi kumua to Galilearaka inde taue. \v 7 Naissananna Pilatus kumua to lu dio mai lembang naparenta Herodes, nasua lakomi annu sirupang duka' dio Yerusalem Herodes attu iatoo. \s1 Puang Yesus dio tingngayona tomaraya Herodes \p \v 8 Dore'mi Herodes ummita Puang Yesus, annu masaemi napekareba anna morai la ummitai. Anna nainawa-nawa duka' kela dengan siapa naita umpogau' tanda memangnga-mangnga. \v 9 Buda pekutananna Herodes sapo tae' tappa' dengan natimba' Puang Yesus. \v 10 Ke'de' asammi kapala imam sola to untarru' issinna sura'na Musa anna umpatampoi kasalaan Puang Yesus. \v 11 Umpetawa-tawaimi Puang Yesus Herodes sola tantarana sola natelle-telle. Napapakeimi bayu rui' susi bayunna tomaraya anna mane suai sule lako Pilatus. \v 12 Allo ia siamo too anna sikapia Herodes anna Pilatus, annu ambo' sikabassi. \s1 Puang Yesus dipabambanni sangka' dipatei \r Mat. 27:15-26; Mrk. 15:6-15; Yoh. 18:39-19:16 \p \v 13 Urrempummi kapala imam sola perepi'na to Yahudi anna tau buda Pilatus, \v 14 anna ma'kada lako nakua: “Mangkamia' mubaa sae inde taue annu mutanda' umpapusa tau. Muita siamia' kuparessa anna tae' dengan kulambi' kasalaan situru' pa'tanda'mua' lako kalena. \v 15 Tae' duka' dengan nalambi' kasalaanna Herodes annu napasulemi lako kaleta. Sitonganna tae' dengan kasalaan napogau' la dipolalan umpateii. \v 16 Iamo too, la kuombangmi angku mane rappananni.” \p [ \v 17 Siurrappanan mesa to ditarungkun Pilatus ke nalambi'i Allo Paskah situru' pelaunna tau buda.] \v 18 Sapo napissanni sipealo'-alosan nakua: “Pateii. Barabasmo rappananangkan.” \v 19 Ia dingei untarungkun inde Barabas-e annu umbali to ma'parenta illalan kota anna papatean. \v 20 Umpantula'i polepi tau buda Pilatus pissan annu morai tappa' la urrappanan Puang Yesus. \v 21 Sapo sipeolo'-alosan untimba'i nakua: “Pasokki lako kayu pantokesan! Pasokki lako kayu pantokesan!” \p \v 22 Nakuamo Pilatus kapentallunna: “Aka tappa' kasalaanna inde taue? Tae' dengan kulambi' kasalaanna la dipolalan umpateii. La kuombangmi angku mane rappananni.” \p \v 23 Sapo sipealo'-alosan umpempassaan pa'kuanna kumua la dipasok lako kayu pantokesan napolalan dituru'. \v 24 Napopa'lesoammi Pilatus unturu' pa'kuanna inde mai taue. \v 25 Urrappanammi to ditarungkun annu umbali to ma'parenta illalan kota sola papatean situru' pelaunna tau buda anna ussorong Puang Yesus lako la napatei situru' pa'kuanna. \s1 Puang Yesus dibaa lako salianna kota la dipatei \p \v 26 Dibaami Puang Yesus lako salian kota. Ummolai lalan, sitammumi mesa to Kirene disanga Simon la lu tama kota Yerusalem. Napatorromi anna papassanni kayu pantokesan anna suai unturu' Puang Yesus. \v 27 Buda tau unturu'i, dengan duka' baine marassan untangi'i sola umbatingngii. \v 28 Nasailemi Puang Yesus anna ma'kada lako nakua: “O baine to Yerusalem, daua' tangi'ina' sapo tangi'ikoa' kalemu sola anakmu. \v 29 Annu la dengan attunna la nakua tau: ‘Kerongko' angganna baine tamanang anna to tae' dengan ma'pasusu.’ \v 30 Attu iatoo, la ma'kada tau lako tanete nakua: ‘Roppokkikan mai,’ anna lako buntu-buntu nakua: ‘Tambunnikan.’ \v 31 Annu ianna kayu tuomo dipasusi indee, la ondongpi ia lako kayu marekko'.”\f + \fr 23:31 \fq kayu tuo: \ft Kalembasanna Puang Yesus anna \fq kayu marekko' \ft kalembasanna to kasalaan.\f* \p \v 32 Dengan duka' dua to kadake dibaa la dipatei sola Puang Yesus. \s1 Puang Yesus dipasok lako kayu pantokesan \r Mat. 27:33-44; Mrk. 15:22-32; Yoh. 19:17-24 \p \v 33 Saei lako mesa angngenan disanga Karorak Ulu, umpasokmi Puang Yesus lako kayu pantokesan sola inde dua to kadakee, mesa dio tandai kananna Puang Yesus mesa dio tandai kairinna. \v 34 Ma'sambayangmi Puang Yesus nakua: “O Ambeku, garri'ianni kasalaanna inde mai taue annu balan tanaissananna nangei ma'palako.” Naundimi tantara pakeanna la naola untawa-tawai. \p \v 35 Ke'de'mi tau buda umpetua'i. Untelle-tellemi Puang Yesus perepi'na to Yahudi nakua: “Umpasalama' ade' tau senga'. Ianna to napile tongan Puang Allata'alla anna To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama', la umpasalama'mi duka' kalena temo.” \p \v 36 Natelle-tellemi duka' tantara anna benganni anggur maissuk, \v 37 anna kuanni: “Ianna tomarayannako to Yahudi rappanangko kalemu.” \p \v 38 Dengan duka' pangnguki' yao tondonna nakua: \sc Iamo Te Tomarayanna To Yahudie.\sc* \p \v 39 Natelle-tellemi duka' mesa to kadake nasolaan ditoke' nakua: “Anna to dibasseiko para' bayu-bayu la ma'pasalama'? Rappanammoko kalemu ammu rappanangkan duka'.” \p \v 40 Sapo nakambaroan solana nakua: “Ta'rokoka marea' langngan Puang Allata'alla annu dipabambannimiki' sangka' dipatei sola? \v 41 Sipato'ki' kita dipatei annu situru' panggauanta, sapo inde ia taue, tae' ia kasalaan.” \v 42 Anna mane ma'kada lako Puang Yesus nakua: “O Puang Yesus, kilalainakkao ke saemoko ma'parenta.” \p \v 43 Natimba' Puang Yesus nakua: “Kupokadangko sitonganna, allo temo solamiki' illalan angngenan kamasannangan disanga Firdaus.” \s1 Kamateanna Puang Yesus \r Mat. 27:45-56; Mrk. 15:33-41; Yoh. 19:28-30 \p \v 44 Attu iatoo umbai tettek sapulo duamo allo, malillimmi dio inde pellembanganne sae lako tettek tallu karuen \v 45 annu tae' pangngarrang mata allo. Sampin pesapa' illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla sesse' tipa'dua. \v 46 Metambami Puang Yesus nakua: “O Ambeku, kusorongmi penawangku rokko lisu pala'mu.” Mangkai mantula' kattumi penawanna. \p \v 47 Naitanna ponggawana tantara inde kara-karae, umpakasallemi Puang Allata'alla nakua: “To malolo tongan inde taue.” \v 48 Inde anna ummitamo kara-kara dadi tau buda to sae umpetua'ie, menassammi anna ma'pasule ungkambei kalena. \v 49 Sapo angganna siissananna Puang Yesus sola pira-pira baine to ummula'i dio mai Galilea ke'de' mambela-bela umpetua' inde kara-kara dadie. \s1 Batang rabukna Puang Yesus dipatama lokko' \r Mat. 27:57-61; Mrk. 15:42-47; Yoh. 19:38-42 \p \v 50-51 Dengan mesa tau disanga Yusuf to lu dio mai tondok Arimatea dio lembangna Yudea. Inde Yusuf-e mesa to mapia penawa anna to malolo anna ummampai duka' kaparentaanna Puang Allata'alla. Moi anna nakala' duka' kombonganna pa'bisara aluk, sapo tae' untarima kasiturusanna solana kumua la dipatei Puang Yesus. \v 52 Laomi umpellambi'i Pilatus anna umpelau batang rabukna Puang Yesus. \v 53 Umpaturummi batang rabukna Puang Yesus yao mai kayu pantokesan anna mane balunni sampin mabusa anna mane patamai lokko' mangka dipapia dio mesa tanete batu. Inde lokko'e ta'pa dengan to mate dipatama. \v 54 Attu iatoo, allo pa'patokaan annu la nalambi'mi allo katorroan. \p \v 55 Angganna baine to nasolaan Puang Yesus dio mai Galilea, ummula' manarang Yusuf napolalan naita liangna anna nakawanan umba nakua dipatodo' batang rabukna. \v 56 Mangkaii, ma'pasulemi lako banua anna umpatoka minna'-minna' sola ma'rupa-rupa lite kayu bumanangnga' la lao napabonangngian batang rabukna Puang Yesus. Nalambi'i allo katorroan, ta'mo mengkarang situru' atoran illalan sura'na Musa. \c 24 \s1 Puang Yesus tuo sule \r Mat. 28:1-10; Mrk. 16:1-8; Yoh. 20:1-10 \p \v 1 Allo Minggui, mebongngi'-bongngi'mi inde bainee lako liang umbaa minna'-minna' bumanangnga' pa'patokanna. \v 2 Saei lako tiberomi batu ditutu'ian lokko'. \v 3 Tarru'mi tama lokko', sapo ta'mo dengan batang rabukna Puang Yesus nalambi'. \v 4 Tontongpi ke'de' anna mangnga-mangnga umpenawa-nawaan inde kara-karae, anna tokke'mo ke'de' dua tau dio sa'dena, pakkillo'-killo' pakeanna. \v 5 Marea' asammi inde bainee napolalan lumbang rokko, sapo ma'kada inde dua taue nakua: “Maakaria' ammu sae umpeang to tuo inde angngenanna to mate? \v 6 Ta'mo inde annu tuomi sule. Pengkilalaii tula'na lako kalemua' anna diopa Galilea, \v 7 kumua innang la disorong rokko lisu pala'na to kasalaan Anak Mentolino, anna la ditoke' yao kayu pantokesan, anna katallungngallona la tuo sule.” \v 8 Mane ungkilalairi tula'na Puang Yesus inde mai bainee. \p \v 9 Sulei dio mai liang, untetterammi angganna kara-kara naita lako sapulo mesa rasul sola lako angganna to siunturu' Puang Yesus. \v 10 Inde mai bainee iamo Maria Magdalena, Yohana, Maria indona Yakobus, anna dengammpi pira-pira baine nasolaan lako liang untetteran inde kara-karae lako rasul. \v 11 Sapo tae' naorean annu nasanga tokke' samantula'na babang. \v 12 Sapo tappa ke'de' Petrus anna kumondong lako liang. Saei lako mengngollongmi tama lokko', anggami sampin pebalun naita illalan. Ma'pasulemi Petrus anna umpenawa-nawaan inde kara-karae. \s1 Puang Yesus umpa'paitaan kalena lako dua passikolana dio lalan lu lako Emaus \r Mrk. 16:12-13 \p \v 13 Allo iatoo dengan dua passikolana Puang Yesus lao lako mesa tondok disanga Emaus, umbai sapulo mesa kilo alla'na Yerusalem. \v 14 Ummolai lalan ungkuamami kara-kara mane mangka dadi. \v 15 Marassanni sikuama, saemi Puang Yesus anna menono' sola \v 16 sapo dipalumalin pennenne'na passikolana napolalan tae' naissanan. \v 17 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Aka menge mukuamaa' ummola lalan?” \p Bassi torromi anna masussa penawanna diita. \v 18 Ma'kadami mesa, disanga Kleopas nakua: “Angganna to lao langngan Yerusalem, umbai angga Iko tae' ummissanan kara-kara dadi yao mane pira-pirangngallo mangkanna.” \p \v 19 Nakuamo Puang Yesus: “Kara-kara aka?” \p Natimba' nakua: “Kara-kara dadi lako Puang Yesus to lu dio mai Nazaret, mesa nabi, to sitonda kakuasaan susi ummolai tula'na tenni pengkaranganna dio olona Puang Allata'alla anna ma'rupa tau. \v 20 Napa'pesorongan kapala imam sola perepi'ta dipatei napolalan mangkamo ditoke' yao kayu pantokesan. \v 21 Sitonganna kirannuammi kumua iamo to la urrappanan to Israel. Katallungngallonamo temo mangkanna dadi inde kara-karae. \v 22 Sapo napatikkedu'kan pira-pira baine solaki, annu mebongngi'-bongngi' lao lako liang \v 23 sapo ta'mo dengan naita batang rabukna. Ma'pasulemi anna tulasangkan kumua ummita malaeka' anna nakuanni tuomi sule. \v 24 Pira-pirami solaki lao lako liang, anna naita situru' tula'na inde mai bainee, sapo tae' ummita Puang Yesus.” \p \v 25 Ma'kadami Puang Yesus nakua: “Innang oma' tongangkoa', annu ta' liupa muorean angga mangkanna natula' nabi. \v 26 Tae'ka innang la ussa'dingan ia pandarraan yolo To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama' anna mane ullambi' kamatandeanna?” \v 27 Napomakalesomi Puang Yesus lako inde dua passikolae angganna battakada untetteranni illalan Buku Masero susi illalan sura'na Musa tenni illalan sura'na nabi. \p \v 28 Tapakala la ullambi' kalemo tondok la nakasaei lako. Naangga'imi Puang Yesus la umpatarru' kapenonosanna. \v 29 Sapo tae' natangga', nakua: “Anta torromo annu la raummi allo anna la kuku'mi bongi.” Torro tongammi Puang Yesus sola inde dua passikolae. \p \v 30 Inde anna ma'lokomo sola la ummandee, ummalami roti Puang Yesus anna ma'kurru' sumanga' anna mane piak-piakki nabengan lako passikolana. \v 31 Mane ummissanarri Puang Yesus inde passikolae, sapo tappa pa'de siami. \v 32 Sipantula'mi inde passikolae nakua: “Posalai tiala tongan-tongan penawanta anta sipantula' ummola lalan, sola anna tetteranangki' issinna Buku Masero.” \p \v 33 Tappa mengkalao siami sule lako Yerusalem. Saei lako ullambi'mi inde sapulo mesa rasul-e ma'rempun sola solana. \v 34 Nakuamo inde mai taue: “Tuo tongammi sule Puang Yesus, mangkami umpa'paitaan kalena lako Simon.” \p \v 35 Untetterammi duka' aka dadi lako kalena inde dua tau anna ummola lalanne, anna umba nakua ummissanan Puang Yesus anna umpiak-piak roti. \s1 Puang Yesus umpa'paitaan kalena lako passikolana \r Yoh. 20:19-23 \p \v 36 Marassampi sipantula'-tula', tokke'mi ke'de' Puang Yesus illalan alla'-alla'na anna ma'kada nakua: “La tontongkoa' siayun kamasakkean anna kamalinoan.” \p \v 37 Tikkedu' asammi sirau marea' annu nasanga anitu. \v 38 Sapo ma'kada Puang Yesus nakua: “Maakari ammu marea'a'? Maakari anna bata penawammua'? \v 39 Petua'pi limangku sola lentekku. Kao tongarri Kao tee. Rumbuna' ammu pengkalesoi manappana', annu tae' ia dengan balena sola bukunna anitu, susi muita lako kaleku.” \p \v 40 Marassanni mantula' Puang Yesus napasiolammi umpa'paitaan limanna sola lentekna lako passikolana. \v 41 Tangkaan liupi naorean passikola napobua' kadoresanna anna mangnga-mangnga liupa, nakuamo Puang Yesus: “Dengarrika nandemua' inde?” \v 42 Nabengammi salontok be'dok tunu. \v 43 Naalami anna andei naita passikolana. \p \v 44 Mangkaii, mantula' pole omi nakua: “Kara-kara iamo te sikutulasangkoa' anta sola-solapae, kumua angganna battakada umpatuna' illalan sura'na Musa anna sura'na nabi sola sura' Pampudian innang la lemba'na.” \p \v 45 Nabukaiammi pikki'na Puang Yesus napolalan umpekalembasan issinna Buku Masero. \v 46 Nakuamo Puang Yesus lako: “Dengan tiuki' illalan Buku Masero nakua: La ussa'dingan kamaparrisan To dibassei bayu-bayu la ma'pasalama' anna katallungngallona la tuo sule dio mai alla'na to mate. \v 47 Ummolai sanganna la dipalanda' kareba lako angganna tau naparanduk inde Yerusalem kumua la mengkatoba' ma'rupa tau anna angganna kasalaan la nagarri'i Puang Allata'alla. \v 48 Ikomoa' te la ussa'bii inde mai kara-karae. \v 49 Anna la kusuangkoa' sae Penawa Masero situru' pa'dandinna Ambeku. Sapo la torro illalampokoa' inde kotae sae lako attunna naluangkoa' kakuasaan yao mai suruga.” \s1 Puang Yesus tiangka' langngan suruga \r Mrk. 16:19-20; Ur. 1:9-11 \p \v 50 Mangkai too, umbawaimi passikolana Puang Yesus lako salianna kota lu lako mesa angngenan sikadappi' tondok Betania. Saei lako ummangka'mi limanna untamba' passikolana. \v 51 Marassanni untamba' passikolana, natampemi anna tiangka' langngan suruga. \v 52 Menomba asammi anna mane ma'pasule lako Yerusalem sitonda kadoresan. \v 53 Silao liumi tama Banua Ada'na Puang Allata'alla umpakasalle Puang Allata'alla.