\id ACT Mamasa Acts, West Sulawesi, Indonesia \h Uleleanna Rasul \toc1 Uleleanna Rasul \toc2 Uleleanna Rasul \toc3 Ur. \mt1 Uleleanna Rasul \imt1 Pungngu' tannunna \ip Sura' \bk Uleleanna Rasul\bk* iamo lombungna sura' \bk Kareba Kadoresan nauki' Lukas\bk*. Inde sura'e ummulelean umba nakua to ummula' boko'na Puang Yesus napatette Penawa Masero untale' ambun Kareba Kadoresan battu dikua pepa'guruanna Puang Yesus, mengkalao dio Yerusalem le'ba lako Yudea, Samaria, sae lako lili'na lino (1:8). \ip Naulelean toi duka' anna mane diparanduk Kasaranian, mengkalao illalan alla'-alla'na to Yahudi lambisan mendadi mesa aluk kamai ussambai padang illalan lino. Maka' dipungngu' tannun inde sura'e, mala dipa'tallu tawaan: Bunga'na, iamo pa'parandukanna aluk Kasaranian mangkanna tiangka' Puang Yesus langngan suruga. Kaduanna, iamo pa'parandukanna Kasaranian titale' lako tondok senga' dio Palestina. Katallunna, iamo anna mengkalua'mo pole' lamban lako lembang senga' battu kaparentaan senga' lambisan sae lako Roma. \ip Dengan mesa kara-kara randan parallu dipengkalesoi illalan te sura'e, iamo pengkaranganna Penawa Masero umpentamai to mangngorean dio Yerusalem attunna anna dipakaroa' allo kamai disanga Pentakosta. Ianna dipengkamantangngi angganna kadadian illalan te sura'e kawanan kumua Penawa Maserona Puang Allata'alla tontong umparunduk mentu'na to mangngorean sola angganna perepi'na. Kawanan toi duka' umba susi kakuasaanna Kareba Kadoresan illalan umpaombo' anna umpomatoto' kamesaanna kombonganna to Sarani. \iot Lesoanna issinna \io1 1. Katampakanna parenta anna pa'dandinna Puang Yesus lako passikolana (\ior 1:1-14\ior*) \io1 2. Sondana Yudas (\ior 1:15-26\ior*) \io1 3. Kareba Kadoresan dipalanda' dio Yerusalem (\ior 2:1-8:3\ior*) \io1 4. Kareba Kadoresan dipalanda' dio lembangna Yudea anna Samaria (\ior 8:4-12:25\ior*) \io1 5. Pengkaranganna Paulus (\ior 13:1-28:31\ior*) \io2 a. Bunga'na penonosanna Paulus umpalanda' Kareba Kadoresan (\ior 13:1-14:28\ior*) \io2 b. Rasul anna perepi' ma'mesa dio Yerusalem (\ior 15:1-35\ior*) \io2 c. Kapenduanna penonosanna Paulus umpalanda' Kareba Kadoresan (\ior 15:36-18:22\ior*) \io2 d. Kapentallunna penonosanna Paulus umpalanda' Kareba Kadoresan (\ior 18:23-21:16\ior*) \io2 e. Paulus ditarungkun dio Yerusalem anna mane dibaa lako Kaisarea, anna mane tarru' lako Roma (\ior 21:17-28:31\ior*) \c 1 \s1 Puang Yesus ma'dandi la umpaturunan Penawa Masero rasulna \p \v 1 O Teofilus, illalan sura'ku bunga'na kupomakalesomi angganna pengkaranganna Puang Yesus sola pepa'guruanna, \v 2 sae lako allo nangei tiangka' langngan suruga. Inde anna ta'pa tiangka' langngan surugae, ma'pakari'di'pi ummolai kakuasaanna Penawa Masero lako angganna rasulna to mangka napile. \v 3 Mangkai ummolai kamatean, appa' tapulopi allona naola pempiran-piran umpa'paitaan kalena lako rasulna. Anna buda tanda napa'paitaan la naola umpomanassai kumua tuo sule anna untetteran kaparentaanna Puang Allata'alla. \p \v 4 Pissan attu anna marassan ummande sola rasulna ma'pakari'di'mi kumua tae' la umpellei Yerusalem, annu la ummampai pa'dandinna Ambena susi mangka napokada, nasanga kadanna: “Mangkami murangngi kupokada. \v 5 Wai ia napopantedok Yohanes, sapo' pira-pirangngallopia' iko ammu ditedokmo Penawa Masero.” \s1 Puang Yesus tiangka' langngan suruga \p \v 6 Inde anna ma'mesa rasul sola Puang Yesus-e mekutanami lako nakua: “O Puang la mupake'de'mika sule temo kaparentaanna to Israel?” \p \v 7 Natimba' Puang Yesus nakua: “Tae' ikoa' parallu muissanan attunna annu Ambeku umpatantui situru' kakuasaanna. \v 8 Sapo' la dibengangkoa' kakuasaan ke turummi Penawa Masero tama kalemua' anna la mendadikoa' sa'bingku dio Yerusalem, lembangna Yudea, anna Samaria, sae lako lili'na lino.” \p \v 9 Mangkanna mantula', tiangka'mi Puang Yesus langngan loa naparandan rasul. Nakabu'mi gaun napolalan ta'mo naita. \v 10 Mentungngu langngan liupi langi' rasul, anna tokke'mo ke'de' dua tau ma'pakean mabusa dio sa'dena. \v 11 Ma'kadami inde taue nakua: “O to Galilea maakari ammu mentungngu langngan liua' langi'? Inde Puang Yesus tiangka' langngan suruga umpelleikoa'e la sule yao mai susi muita temo.” \s1 Matias dituro la ussonda Yudas \p \v 12 Mangkai too, ma'pasulemi rasul yao mai Tanete Zaitun lako Yerusalem umbai angga la sangkilo alla'na. \v 13 Saei lako, lu langngammi loteng dio banua sinangei torro. Inde mai rasul-e iamo Petrus anna Yohanes, Yakobus anna Andreas, Filipus anna Tomas, Bartolomeus anna Matius, Yakobus anakna Alfeus anna Simon to nakala' kombongan Zelot,\f + \fr 1:13 \fq kombongan Zelot: \ft Kombonganna to umbali kaparentaanna Roma.\f* anna Yudas anakna Yakobus. \v 14 Tontong liu umpamesa penawa ma'sambayang sola pira-pira baine, Maria indona Puang Yesus, anna sirondongna Puang Yesus. \p \v 15 Pissan attu ma'mesa omi umbai saratu' dua pulo tau budanna, ke'de'mi Petrus anna ma'kada nakua: \v 16 “Mentu'ko siulu'ku, angganna issinna Buku Masero innang la diganna'inna. Susi battakada untetteran Yudas to ummatalalanan to ussakka Puang Yesus napalanda' Penawa Masero ummolai Daud. \v 17 Inde Yudas-e solaki yolona anna mangngala tawa duka' illalan pengkarangangki.” \p \v 18 (Mangkami naallian litak doi' passarona umpogau' kakadakean. Iamo nangei tobang tappa lumbang lambisan salian asan tambukna. \v 19 Kara-kara iatoo naissanan asan tau dio Yerusalem napolalan inde litakke nasangai “Hakal Dama” situru' basana, kalembasanna Litak Rara.) \p \v 20 Sitarru'na tula'na Petrus nakua, “Dengan tiuki' illalan sura' Pampudian nakua: \q1 ‘Make disayangngi banuanna, pabeai mammi tae' dengan tau torro dio,’ \m dengan toi duka' tiuki' nakua: \q1 ‘Make nangei tau senga' angngenanna.’ \m \v 21-22 Dadi kiparallui mesa tau la ussolangkan umpa'pesa'bian katuoanna sule Puang Yesus. Sapo' la diala dio mai to sikisolaan liu mengkalao dio mai mane natedok Yohanes Puang Yesus sae lako tiangka' langngan suruga untampekan.” \v 23 Unturomi dua tau inde to ma'mesae, iamo disanga Yusuf sidikuan duka' Barsabas (disangai toi duka' Yustus), anna disanga Matias. \v 24 Ma'sambayangmi nakua: “O Puang, Ikomo to ullosa tama unak penawanna angganna tau. Turomi bennanna la mupile inde dua taue \v 25 la mendadi rasulmu ussonda Yudas, to umpelleimo karanganna napolalan ullambi'mo angngenan la sipato'na nangei.” \v 26 Naundimi napolalan Matias napatu la mendadi rasul urrangnganni inde to sapulo mesae. \c 2 \s1 Katurunanna Penawa Masero \p \v 1 Inde anna nalambi'mo allo Pentakostae, ma'mesami angganna to mangngorean dio mesa angngenan. \v 2 Tokke'mi urrangngi oni susi bara' kamai turun yao mai langi' lu tama banua nangei ma'rempun. \v 3 Ummitami susi api ma'lana-lana titantan pantan urrampoi tau illalan inde banuae. \v 4 Nakuasai asammi Penawa Masero napolalan pantan mantula' ummoyong ma'rupa-rupa basa situru' pa'kuanna Penawa Masero illalan kalena. \p \v 5 Attu iatoo, buda to Yahudi to unturu' tongan-tongan parentana Puang Allata'alla torro dio Yerusalem, to lu dio mai pira-pira botto illalan lino. \v 6 Tappana urrangngi oni susi bara' kamai, buda tau sasaean ma'silullu'. Pusa' asan umpenawa-nawanni annu pantan urrangngi basana napake inde mai to mangngoreanne. \v 7 Mangnga-mangnga asan napolalan sipantula'-tula' nakua: “Inde lako taue sangngin to Galilea! \v 8 Umbara nakua anta mala pantan urrangngi basata napake? \v 9 Anu' dengangkia' to Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Yudea, Kapadokia, Pontus, Asia, \v 10 Frigia, Pamfilia, Mesir, to lu dio mai lembangna Libia sikadappi'na Kirene; anna to sae dio mai Roma. \v 11 Susi to Yahudi tenni tau senga' salianna to Yahudi sapo' ma'aluk Yahudi, to lu dio mai Kreta anna Arab; tarangngi asan umpake basata untetteran kara-kara memangnga-mangnga napogau' Puang Allata'alla.” \v 12 Mangnga-mangnga asan napolalan sipantula'-tula' nakua: “Akamo te kalembasannae?” \p \v 13 Sapo' dengan duka' tau untellei nakua: “Inde lako taue malango asan annu buda sigali anggur nairu'.” \s1 Tula'na Petrus lako tau kamban \p \v 14 Ke'de'mi Petrus sola sapulo mesa solana anna ma'kada lako tau kamban nakua: “O to Yahudi anna angganna issinna Yerusalem, perangngi manappai ammu paillalan penawai tula'ku. \v 15 Inde mai taue musanga malango, sapo' tae' annu mane tettek kasera mebongngi'. \v 16 Sapo' inde kara-karae la ungganna'i battakadanna Puang Allata'alla mangka napalanda' nabi Yoel nakua: \q1 \v 17 ‘Illalan allo ma'katampakanna lino la kupaturun Penawa Masero lako angganna ma'rupa tau, \q1 napolalan angganna anakmua' la ullombungan battakadangku. \q2 Angganna to mangngurammua' la taman \q2 anna angganna to matua-tuammua' la mangngimpi. \q1 \v 18 Illalan allo iatoo la kupaturun duka' Penawa Masero lako angganna sabua'ku muane tenni baine \q2 anna la ullombungan battakadangku. \q1 \v 19 Anna la kupadadi buda tanda memangnga-mangnga yao langi' \q1 anna ma'rupa-rupa tanda illalan lino \q2 susinna rara, api, sola rambu buda. \q1 \v 20 La pi'de mata allo anna la malea susi rara bulan \q1 anna mane nalambi' allo kamainna Puang Allata'alla la nangei umpakawanan kamatandeanna. \q1 \v 21 Anna benna-benna ussa'bu' sanganna Puang Allata'alla, la dipasalama'.’ \p \v 22 O anggammua' to Israel, patananni talinga inde tula'kue: Puang Yesus to Nazaret mangka napakawanan Puang Allata'alla lako kalemua' kumua iamo pesuanna ummolai kakuasaan anna ma'rupa-rupa tanda anna tanda memangnga-mangnga. Muissanan asan annu inde kara-karae dadi illalan alla'-alla'mua'. \v 23 Situru' pa'kuanna sola pa'patantunna Puang Allata'alla mengkalao dio mai, inde Puang Yesus-e la napalessu' lako kalemua' la mupopepatei ammu umpabeai to kadake umpasokki lako kayu pantokesan. \v 24 Sapo' napatuo sule Puang Allata'alla, naalai dio mai kakuasaanna kamatean annu innang tae' dengan leleanna la nakuasai liu kamatean. \v 25 Annu inde Puang Yesus-e innang mangka napokada Daud nakua: \q1 ‘Tontong liu dio sa'deku Puang Allata'alla \q1 anna tontong liuna' nakambi' \q2 kupolalan tae' sarubeba' illalan salu katuoangku. \q1 \v 26 Iamo too anna buttumo kadoresan illalan penawangku umpakendek pampudian \q1 anna dengan kaparannuan naampui batang kaleku. \q1 \v 27 Annu tae' mupabeai batang sunga'ku torro illalan alla'-alla'na to mate, \q1 anna tae' mupabeai puru' batang kalena inde To Maseromue. \q1 \v 28 Mangkamo' mupaturoi lalan lu lako katuoan \q1 anna la ma'dore'-dore'na' annu la tontong liuna' musolaan.’ \p \v 29 Dadi mentu'ko siulu'ku, malamo' untula' neneta Daud lako kalemua' temo kumua tangngia kalena napatu kadanna, annu mangkami bonno' anna dilamun anna taitapa liangna sae lako temo. \v 30 Sapo' inde Daud-e mesa nabi, dadi naissanan kumua mangka ummoton pinda Puang Allata'alla anna ma'dandi la ummangka' mesa peampoanna Daud mendadi tomaraya. \v 31 Natimang duka' umpokada katuoanna sule To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla, kumua tae' la napabeai Puang Allata'alla torro illalan alla'-alla'na to mate, anna tae' napabeai puru' batang kalena. \v 32 Puang Yesusmo to napatuo sule Puang Allata'alla dio mai alla'na to mate, anna kamimo ussa'bii. \v 33 Mangkanna naangka' Puang Allata'alla langngan angngenan kamatandean dio tandai kananna, untarimami Penawa Masero situru' pa'dandinna Puang Allata'alla Ambena. Iamo te Penawa Masero napaturunne susi muita anna murangngia' temo. \v 34 Annu tae' ia lao langngan suruga Daud sapo' ma'kadaria nakua: \q1 ‘Mangka ma'kada Puang Allata'alla lako Puangku nakua: Okko'ko dio tandai kanangku\f + \fr 2:34 \ft Tandai kananna iamo angngenan kamatandean sola kakuasaan.\f* \q1 \v 35 angku lukkoangko angganna ewalimmu dio tingngayomu.’ \p \v 36 Dadi parallua' muissanan tongan anggammua' to Israel kumua inde Puang Yesus to mangkaa' mupopetoke'e naangka'mi Puang Allata'alla mendadi Dewatanta anna nabasseii bayu-bayu la umpasalama'ki'.” \p \v 37 Tappana urrangngi tula'na Petrus masussa siami penawanna angganna to dio reen napolalan mekutana lako Petrus sola solana nakua: “Akamo la kipogau'?” \p \v 38 Natimba' Petrus nakua: “Pengkatoba'koa' ammu ditedok illalan sanganna Puang Yesus Kristus anna malara digarri'i kasalaammu anna bengkoa' Penawa Masero Puang Allata'alla. \v 39 Annu ikomoa' sola peampoammu napatu pa'dandi iatoo anna budapa to mambela la natambai Puang Allata'alla Dewatanta.” \p \v 40 Budapi tula' senga' napalanda' Petrus lako tau kamban naola umpakilalai kumua: “Alaikoa' kalemu illalan mai alla'-alla'na inde mai to kadake gau'e ammu malara salama'.” \s1 Katuoanna to bunga' mangngorean \p \v 41 Ditedokmi angganna to ummorean tula'na Petrus, napolalan kerangngan to mangngorean allo iatoo umbai tallu sa'bu tau. \v 42 Inde mai taue barring umperangngii pepa'guruanna rasul. Sima'rempun umpamesa penawa, umpiak-piak roti anna ummande sola-sola, anna ma'sambayang. \p \v 43 Buda tanda memangnga-mangnga sola ma'rupa-rupa tanda napogau' rasul napolalan mengkarea' asan tau langngan Puang Allata'alla. \v 44 Anna angganna inde to mangngoreanne tontong liu ma'mesa anna angganna aka-aka nasola-solai. \v 45 Ianna dengan umbaluk ewananna natawa-tawami allinna situru' kaparalluanna. \v 46 Allo-allona ma'mesa liu illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla. Sibala'-bala'mi nangei banuanna ma'mesa sitonda penawa malenna' ma'dore'-dore' ummande \v 47 napasiolaan umpudi sanganna Puang Allata'alla. Naporai asammi tau dio Yerusalem anna allo-allona narangnganni liu Puang Allata'alla bilanganna to dipasalama'. \c 3 \s1 Petrus umpomalapu' to balimbingan \p \v 1 Pissan attu, la tettek tallumi karuen mengkalaomi Petrus sola Yohanes langngan Banua Ada'na Puang Allata'alla annu la nalambi' omi attunna ma'sambayang to Yahudi. \v 2 Dio sa'de ba'ba balana Banua Ada'na Puang Allata'alla disanga Ba'ba Maleke, dengan mesa muane balimbingan mengkalao dio mai dadinna. Inde taue sidibulle liu sae keallo annu la melau lako to la tama Banua Ada'na Puang Allata'alla. \v 3 Tappana ummita Petrus sola Yohanes la tama Banua Ada'na Puang Allata'alla, melaumi lako. \v 4 Bassi unnenne'imi inde to balimbinganne anna mane ma'kada Petrus nakua: “Nenne'ikan mai.” \v 5 Nanenne'imi annu parannu dengan aka la natandoianni. \p \v 6 Nakuamo Petrus: “Tae'na' ummampui bulawan sola pera' sapo' iamo dio kaleku, iamo kubengangko. Ummolai kakuasaanna Puang Yesus Kristus to Nazaret, menono'moko!” \v 7-8 Naanda'imi lima kananna anna pake'de'i. Tappa matoto' siami lentekna, napolalan ma'sirra' ke'de' anna menono' leen anna mane unturu' Petrus sola Yohanes tama pa'ranteanna Banua Ada'na Puang Allata'alla napasiolaan mengkattibe-tibe umpudi sanganna Puang Allata'alla. \v 9-10 Mangnga-mangnga asan to dio Banua Ada'na Puang Allata'alla ummitai menono' napasiolaan umpudi Puang Allata'alla annu naissanan asammi kumua to siummokko' kapelau-lau dio sa'de Ba'ba Maleke. \s1 Tula'na Petrus dio sali-salinna Salomo illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla \p \v 11 Inde taue ummula' liu Petrus anna Yohanes sae lako mesa angngenan illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla disanga sali-salinna Salomo. Sae siami nakarompo' tau kamban anu' mangnga-mangnga ummitai. \v 12 Tappana ummita tau buda Petrus, ma'kadami nakua: “O to Israel, maakari ammu mangnga-mangnga ummita inde kadadianne? Maakari ammu nenne'i liukan susi tappa' kakuasaangki battu kamaseroangki napolalan malapu' inde taue? \v 13 Puang Allata'alla Dewatanna Abraham, Ishak, Yakub, anna angganna neneta mangka untandean Sabua'na iamo Puang Yesus to mangka musorong rokko lisu pala'na Pilatus sola tumpu pala' dio tingngayona, moika anna morai Pilatus la urrappananni. \v 14 To Maseromo anna To Malolo mutumpu pala'a', anna to papateammo mupelau lako Pilatus la dirappanan. \v 15 Umpateimokoa' To la mepatette lako katuoan sae lako-lakona sapo' napatuo sule Puang Allata'alla dio mai alla'na to mate, anna kara-kara iatoo kami sa'binna. \v 16 Annu kapangngoreanan lako Puang Yesus napolalan mala menono' inde to muissanan kumua balimbinganne susi muita temo. Malapu'mi annu kapangngoreananna lako Puang Yesus. \p \v 17 Mentu'ko siulu'ku, kuissanammi kumua ia mungei ma'pasusia' sola perepi'mu lako Puang Yesus annu tae'a' muissanan aka mupogau'. \v 18 Sapo' lalan iamo tee nangei ungganna'i battakadanna Puang Allata'alla napalanda' nabi kumua: innang la ummolai kamaparrisan To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla. \v 19 Iamo too mengkatoba'mokoa'i, ammu ma'pasule lako Puang Allata'alla, anna garri'iangkoa' kasalaammu. \v 20 Anna malara napomasannang penawammu Puang Allata'alla anna ussua Puang Yesus To mangka nabassei bayu-bayu la umpasalama'koa'. \v 21 La torro yao suruga Puang Yesus sae lako nalambi' attunna la ungganna'i pa'dandinna Puang Allata'alla, la umbakarui angga lako, susi mangka napalanda' nabi to maserona mengkalao dio mai. \v 22 Susi mangka napokada Musa nakua: ‘La dengan mesa tau illalan alla'-alla'mua' la naangka' nabi Puang Allata'alla Dewatammu susina'. \v 23 Benna-benna tae' umperangngii tula'na inde nabie la disukke'i illalan mai alla'-alla'na petauanna Puang Allata'alla anna ditallanni.’ \v 24 Susi duka' angganna nabi mengkalao dio Samuel umpa'pakarebaan asan aka dadi temo. \v 25 Ikomoa' la untarima battakadanna Puang Allata'alla mangka napalanda' nabi anna la mangngala tawa illalan pa'dandinna Puang Allata'alla lako neneta. Annu mangka ma'kada Puang Allata'alla lako Abraham nakua: ‘Ummolai pembatisammu angganna ma'rupa tau illalan lino la kutamba'.’ \v 26 Napolalan ummangka' Sabua'na Puang Allata'alla anna bunga'-bunga'na nasua lako kalemua', annu la natamba'koa' natette dio mai lalan kakadakean.” \c 4 \s1 Petrus anna Yohanes dio tingngayona pa'bisara alukna to Yahudi \p \v 1 Marassampi mantula' Petrus sola Yohanes lako tau kamban anna saemo napellambi'i pira-pira imam sola to Saduki anna kapalana to siundagai Banua Ada'na Puang Allata'alla. \v 2 Inde taue keara' asan lako Petrus sola Yohanes annu umpa'guru tau kamban anna ma'tetteran kumua: tuomi sule Puang Yesus dio mai alla'na to mate iamo umpomanassai kumua la dengan katuoanna sule to mate. \v 3 Umpealaimi Petrus sola Yohanes anna patamai tarungkun sae lako masiang annu bongimi. \v 4 Sapo' buda to urrangngi pepa'guruanna mangngorean napolalan kerangngan bilanganna to mangngorean umbai la nalambi'mo lima sa'bu muane. \p \v 5 Masiangna, ma'mesami dio Yerusalem perepi'na to Yahudi sola to dipotomatua anna to untarru' issinna Sura'na Musa. \v 6 Dio duka' reen Pongkena Imam disanga Hanas sola Kayafas, Yohanes, Aleksander anna budapa tau senga' dio mai rapunna Pongkena Imam. \v 7 Dibaami Petrus sola Yohanes lako tingngayona inde to ma'mesae anna kutanaii nakua: “Benna umbengangkoa' kamatoroan anna kakuasaan mupolalan mala umpogau' kara-kara iatoo?” \p \v 8 Nakuasai siami Penawa Masero Petrus anna timba'i nakua: “Mentu'ko to dipotomatua anna perepi'na to Yahudi: \v 9 Ianna diparessakan temo ura'na umpogau'kan kamapiaan lako mesa to balimbingan anna la moraikoa' ummissananni kakuasaan aka umpomalapu'i, \v 10 parallu tongan muissanan sola anggammua' to Israel kumua: Inde taue malapu'mi anna ke'de'mo temo dio tingngayomua' ura'na kakuasaanna Puang Yesus Kristus to Nazaret. Inde Puang Yesus-e mangka mupateia' yao kayu pantokesan, sapo' napatuo sule Puang Allata'alla dio mai alla'na to mate. \v 11 Puang Yesusmo tee nakalembasanni battakada illalan Buku Masero kumua: \q1 ‘batu mutibea' anggammua' tukan, diala dipobatu lentong.’ \m \v 12 Angga Puang Yesus mala umpasalama' ma'rupa tau annu tae' dengan tau senga' illalan lino nabeen kakuasaan Puang Allata'alla umpasalama' ma'rupa tau.” \p \v 13 Mangnga-mangngami to ma'mesa ummita kabaranianna Petrus sola Yohanes annu naissanan kumua tau beasa anna to tamassikola. Nakilalaimi kumua to unturu' Puang Yesus. \v 14 Sapo' ta'mo naissan mantelang aka dio siami sa'dena Petrus sola Yohanes ke'de' inde to napomalapu'e. \p \v 15 Ussuami Petrus sola Yohanes suun anna mane sipantula'-tula' \v 16 nakua: “Akamoa' la tapogau' lako inde taue? Annu naissanan asammi tau inde Yerusalem kumua inde to duae mangka umpogau' tanda memangnga-mangnga anna tae' diissan la ditelang. \v 17 Sapo la tadapaia' untetteran sanganna Yesus lako tau moi benna, indana tuttuan budamo tau urrangngi pepa'guruanna.” \p \v 18 Dadi mangkai sipantula'-tula' untambaimi sule Petrus anna Yohanes anna dapaii umpa'pa'guruan battu ussa'bu' sanganna Puang Yesus. \v 19 Sapo' natimba' Petrus sola Yohanes nakua: “Iko mammoa' umpenawa-nawanni, umbanna la mapia dio olona Puang Allata'alla: pa'kuammurakaa' la dituru' pa'kuannaraka Puang Allata'alla? \v 20 Annu tae' dengan leleanna tae' la kitetteran liu kara-kara mangka kiita sola kirangngi.” \p \v 21 Tuttuan undapaimi Petrus sola Yohanes anna mane rappananni, annu tae' dengan lalan naita la naola umpabambannii sangka', annu umpudi asammi Puang Allata'alla tau kamban ummita kara-kara napogau' rasul. \v 22 Inde to napomalapu' ummolai tanda memangnga-mangngae, la'bimi appa' tapulo taunna. \s1 Sambayangna to mangngorean umpelau kabaranian \p \v 23 Mangkai dirappanan Petrus sola Yohanes, laomi umpellambi'i solana anna untetteran angganna tula'na kapala imam sola to perepi'na to Yahudi. \v 24 Inde anna rangngimi solana tula'nae umpamesami penawa anna ma'sambayang langngan Puang Allata'alla nakua: “O Puang Allata'alla to menggaraganna langi' anna lino, sola tasik anna angganna issinna. \v 25 Mangkamoko umpaombo' battakadammu ummolai kuasanna Penawa Masero napalanda' sabua'mu Daud neneki kumua: \q1 ‘Maakaria anna kakeara'-ara' angganna to salianna to Yahudi; \q1 anna anggamo kara-kara tala malanna nalambi' iamo la umbali Puang Allata'alla napasalui penawa to buda? \q1 \v 26 Angganna tomaraya illalan lino ma'patoka anna ma'mesa angganna pekutu' \q1 la umbali Puang Allata'alla sola To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla.’ \m \v 27 O Puang Allata'alla, sitonganna innang mangkami ma'mesa inde Yerusalem tomaraya Herodes anna Pontius Pilatus sola tau senga' salianna to Yahudi anna to Israel umbali Puang Yesus Sabua' maseromu anna to mangka mubassei bayu-bayu. \v 28 Annu la umpalako mentu'na kara-kara mangka mupatantu mengkalao dio mai situru' kakuasaammu anna pa'kuammu. \v 29 O Puang, muissanammi umba napasusi undapaikan la umpalanda' Kareba Kadoresan. Dadi bengkan kamatoroan anggangki sabua'mu angki malara barani umpalanda' battakadammu. \v 30 Pakawanammi kamatoroammu illalan kaleki umpomalapu' to masaki anna umpogau' ma'rupa-rupa tanda anna tanda memangnga-mangnga ummolai kakuasaanna Puang Yesus Sabua' maseromu.” \p \v 31 Mangkanna ma'sambayang parodo siami angngenan nangei ma'mesa. Nakuasai asammi Penawa Masero napolalan baranimo umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla. \s1 Katuoanna kombonganna to mangngorean \p \v 32 Angganna to mangngorean mesa penawa anna tae' dengan mesa tau la kendek illalan penawanna kumua angganna diona kalena mesai ummampuii, sapo angganna diona kalena napada-padai. \v 33 Ummampuimi kakuasaan rasul untetteran katuoanna sule Puang Yesus, anna angganna to mangngorean ullolongan tamba'na Puang Allata'alla. \v 34-35 Tae' dengan mesa tau tae' la sidundu annu to ummampui litak battu banua nabaluk anna baai lako rasul allinna annu la natawa-tawa lako simesa-mesa tau situru' kaparalluanna. \p \v 36-37 Susi duka' Yusuf umbaluk bela'na anna baai lako rasul allinna. Inde Yusuf-e peampoanna Lewi to lu dio mai Siprus sinasangai Barnabas rasul kalembasanna to ma'pakatana. \c 5 \s1 Ananias sola Safira bonno' natumang pa'palakona \p \v 1 Dengan duka' mesa tau disanga Ananias sola bainena disanga Safira umbaluk salaoan litakna. \v 2 Nasituru'imi bainena la umpatorro sabarean alli litakna anna sabareanna nabaa lako rasul. \p \v 3 Sapo' ma'kada Petrus lako nakua: “O Ananias maakari anna kuasai ponggawana setang penawammu mupolalan tae' ungkaloloi Penawa Masero umpatorro sabarean alli litakmu? \v 4 Inde ammu ta'pa umbaluk litakmue, iko ummampuii. Mangkai mubaluk iko liu siamo ummampui allinna. Dadi maakari anna kendek illalan penawammu la ma'gau' susi? Tangngia angga lako ma'rupa tau mungei tae' mantula' tongan sapo' langngan duka' Puang Allata'alla.” \p \v 5 Tappana urrangngi tula'na Petrus songka siami Ananias anna kattu penawanna. Marea' asan angganna to urrangngi kadadian iatoo. \v 6 Saemi pira-pira anak muane umbalun batang rabukna Ananias anna mane lao ullamunni. \p \v 7 Umbai tallui tettek mangkanna, saemi duka' bainena sapo' tae' naissanan aka mane mangka dadi. \v 8 Ma'kadami Petrus lako nakua: “Tulasanna' sitonganna, angga tongammika te pada alli litakmua'e?” Natimba' inde bainee nakua: “Io, angga tongammi tu padao.” \p \v 9 Nakuamo Petrus: “Maakari ammu situru'ia' muanemu la ussandak-sandak Penawa Maserona Dewata? Perangngii, itin lako tauo mane sule lao ullamun muanemu, ia siamo duka' la lao ullamungko.” \p \v 10 Songka siami dio tingngayona Petrus anna pa'de penawanna. Saei tama inde mai anak muanee bonno'mi nalambi'. Nabullemi lao anna lamunni dio sa'dena muanena. \v 11 Marea' tongan-tongammi angganna to mangngorean anna mentu'na to urrangngi kara-kara iatoo. \s1 Ma'rupa-rupa tanda anna tanda memangnga-mangnga \p \v 12 Buda tanda anna tanda memangnga-mangnga napadadi rasul illalan alla'-alla'na tau buda. Sima'mesami to mangngorean dio Sali-salinna Salomo dio Banua Ada'na Puang Allata'alla. \v 13 Tae' dengan tau senga' la barani umpentappaii, sapo' moi susi too natayuk liu duka' tau buda. \v 14 Samasae-saena sakerangngan-rangnganna to mangngorean lako Puang Yesus, susi muane tenni baine. \v 15 Lambisan buda tau umbaa to masakinna lako lalan anna pamamma'i dio angngenan mammasan battu ampa' dio biring lalan. Annu nakua moi podo kalimbayonamo Petrus ke liui urrua sala' bennanna inde to masakie tae' mala tamalapu'. \v 16 Buda duka' tau sae dio mai tondok sikadappi'na Yerusalem umbaa to masakinna anna to natamai setang. Angganna tau iatoo dipomalapu'. \s1 Pa'bisara alukna to Yahudi undarra rasul annu mangungngu' penawa \p \v 17 Mangungngu' penawami Pongkena Imam sola angganna to unturu'i iamo to Saduki, aka sabuda-budannamo tau ummorean Puang Yesus, \v 18 napolalan umpealai angganna rasul anna patamai tarungkun. \v 19 Sapo' bongii saemi mesa malaeka'na Puang Allata'alla untungka'i ba'ba tarungkun anna pasunni anna ma'kada nakua: \v 20 “Laokoa' lako Banua Ada'na Puang Allata'alla ammu ulelean kareba katuoan bakaru lako tau buda.” \p \v 21 Unturu'mi kadanna malaeka' rasul, napolalan mebongngi'-bongngi' lako Banua Ada'na Puang Allata'alla ma'pa'guru. \p Marassanni ma'pa'guru rasul, mesuami Pongkena Imam sola to unturu'i untambai angganna pa'bisara alukna to Yahudi battu dikua perepi'na to Israel anna ma'mesa. Anna mane ussua tau lao ummala angganna rasul tama tarungkun. \v 22 Sapo' saei lako pa'tarungkunan pa'de asammia rasul illaan, napolalan ma'pasule anna ma'kada lako nakua: \v 23 “Saekan lako pa'tarungkunan manda' ba'ba tikado' anna lako siamo sa'de ba'ba to daga. Sapo' untungka'ikan ba'ba ta'mo dengan tau illalan.” \v 24 Mangnga-mangnga inde kapalana to siundagai Banua Ada'na Puang Allata'allae sola angganna kapala imam urrangngi tula'na inde taue, anna pusa' umpikki' battu akamo la dadi. \p \v 25 Tapakala sae mesa tau umbaa kareba nakua: “Perangngia'i, iato to mupatamaa' tarungkunno, illalan asammi Banua Ada'na Puang Allata'alla marassan ma'pa'guru lako tau kamban.” \v 26 Mengkalao siami kapalana to siundagai Banua Ada'na Puang Allata'alla sola pira-pira to sidio sa'dena lao ummala rasul, sapo' tae' naparrang annu marea' la naleba'i batu tau buda. \v 27 Nabaami lako tingngayona pa'bisara alukna to Yahudi. Naparessami Pongkena Imam nakua: \v 28 “Kusanga mangkamokoa' kidapai la umpa'pa'guruan itin tau disanga Yesus-o. Sapo' tuttuan ussambairokoa' iko Yerusalem untetteranni anna moraikoa' la umpatumangngikan kamateanna itin tauo.” \p \v 29 Natimba'mi Petrus sola solana nakua: “Tangngia kami pa'kuanna ma'rupa tau la kituru' sapo' pa'kuanna Puang Allata'alla. \v 30 Aka Puang Yesus, to mupopepateia' yao kayu pantokesan, mangkami napatuo sule dio mai alla'na to mate Puang Allata'alla to napenombai neneta. \v 31 Mangkami nabeen kamatandean anna kakuasaan Puang Allata'alla mendadi Perepi' anna To umpasalama' ma'rupa tau, anna malara dengan lalan la naola to Israel mengkatoba' anna digarri'i angganna kasalaanna. \v 32 Kamimo ussa'bii angganna kara-kara iatoo. Nasa'bii toi duka' Penawa Maserona Puang Allata'alla mangka napa'kamasean lako to unturu' Puang Yesus.” \p \v 33 Tappana urrangngi kadanna Petrus, rede siami ara'na pa'bisara alukna to Yahudi napolalan nasituru'-turu'i la umpatei angganna rasul. \v 34 Sapo' dio duka' reen mesa to Farisi disanga Gamaliel to nakala' kombongan pa'bisara alukna to Yahudi. Inde Gamaliel-e mesa to untarru' issinna Sura'na Musa anna naangga' tau kamban. Ke'de' anna ussua tau umpasuun rasul lako salian sappai'. \v 35 Le'bai ma'kadami lako inde to ma'mesae nakua: “O to Israel pikki' manappaia' aka la mupogau' lako inde mai taue. \v 36 Annu yolona dengan kendek mesa tau disanga Teudas, to ussanga-sanga kalena, napolalan umbai appa' ratu' tau unturu'i boko'na, sapo' dipatei lambisan sisarak-sarak babang to unturu'i, katampakan pa'de babang. \v 37 Mangkai too, attunna anna parrekenan ma'rupa tau, kendek pole omi Yudas to Galilea anna buda tau menturu' lako, la umbali to ma'parenta. Sapo' katampakanna dipatei anna sisarak-sarak babang duka' to unturu'i. \v 38 Dadi, kupakilalakoa' temo kumua tae'koa' la umpogau' aka-aka lako inde taue. Pabeai mammi, annu ianna pa'kua rupa taura pa'tangnga'na sola pa'palakona innang tokke' sia la pa'de babang. \v 39 Sapo' ianna situru'ra pa'kuanna Puang Allata'alla innang tae' la mubela mutaloia', anna bennara ummissananni ke dako' anna Puang Allata'allamo iko mubalia'.” Inde tula'na Gamaliel-e natarima pa'bisara alukna to Yahudi. \p \v 40 Untambaimi sule rasul anna popekambeii, anna dapaii umpa'pa'guruan liu Puang Yesus, anna mane rappananni. \p \v 41 Dore' asammi rasul umpellei kombongan pa'bisara alukna to Yahudi aka nasa'ding kumua: “Naangga'kia' Puang Allata'alla sipato' untarima pandarraan ura'na sanganna Puang Yesus.” \v 42 Allo-allona ma'pa'guru liu illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla sola lako banuanna tau anna ummulelean Kareba Kadoresan kumua Puang Yesus iamo To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla. \c 6 \s1 Pitu tau dipilei la untarakanni baine balu \p \v 1 Attu iatoo tuttuan budami kerangngan to mangngorean. Kendekmi nuku-nuku illalan alla'-alla'na to Yahudi to ma'basa Yunani lako to Yahudi senga' to ma'basa Ibrani annu kaparalluanna baine ballunna tangkaan dipapada baine balu senga'. \v 2 Urrempummi to mangngorean inde sapulo dua rasul-e, anna ma'kada lako nakua: “Tae' sipato' ke la ta'mokan umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla annu la untarakannimokan baine balu. \v 3 Dadi mentu'ko siulu', pilemia' pitu tau illalan alla'-alla'mua' to musangaa' mapia penawa anna to nakuasai Penawa Masero anna keaka'. Annu tau iatoo la kiangka' la untarakanni mentu'na baine balu. \v 4 Angki malara kami umpatutui penawa umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla anna ma'sambayang.” \p \v 5 Nasituru'imi angganna to ma'rempun, napolalan umpile: Stefanus mesa to matoto' kapangngoreananna anna to nakuasai Penawa Masero, sola Filipus, Prokhorus, Nikanor, Timon, Parmenas, anna Nikolaus to lu dio mai Antiokhia to tama alukna to Yahudi. \v 6 Dibaami lako tingngayona rasul. Saei lako ma'sambayangmi rasul anna umballa'i pala' inde to pitue la umpalako karangan iatoo. \p \v 7 Tuttuan budami tau urrangngi battakadanna Puang Allata'alla anna tuttuan kerangngan to mangngorean dio Yerusalem. Buda duka' imam ummorean Puang Yesus. \s1 Stefanus dipealai \p \v 8 Stefanus untarima pa'tamba'na Puang Allata'alla anna kakuasaan napolalan mala umpogau' ma'rupa-rupa tanda anna tanda memangnga-mangnga illalan alla'-alla'na tau kamban. \v 9 Sapo' dengan pira-pira tau umbalii napolalan sipekka Stefanus. Tau iatoo sima'sambayang illalan mesa pa'sambayanganna to Yahudi disanga Libertini (kalembasanna: Pa'sambayanganna To Dilappasan dio mai kasabuasan), pa'sambayanganna to lu dio mai Kirene, Aleksandria, Kilikia anna Asia. \v 10 Sapo' tae' nabela untalo kada Stefanus annu Penawa Masero umbenganni kakeakasan napolalan manarang mantula'. \p \v 11 Laomi usse'dek pira-pira tau la umpatampoi kasalaan Stefanus kumua: “Mangka kirangngi untelle Musa sola Puang Allata'alla.” \p \v 12 Iamo napolalan kendek ara'na tau kamban sola perepi'na to Yahudi anna to untarru' issinna Sura'na Musa. Umpealaimi Stefanus anna mane baai lako tingngayona pa'bisara alukna to Yahudi. \v 13 Pira-pira sa'bi tatongan napopengngolo lako pa'bisara alukna to Yahudi, umpalanda' kasa'bianna nakua: “Inde taue untunai liu Banua Ada'na Puang Allata'alla anna pepa'guruanna Musa. \v 14 Mangka kirangngi nakua: ‘Inde Yesus to Nazaret-e la urroppokan inde Banua Ada'na Puang Allata'allae anna la umbanga' sangka' napa'pa'guruan Musa lako kaleta.’ ” \p \v 15 Angganna to tongkon illalan pa'rempunan iatoo unnenne'i asan Stefanus, naitami lindona susi rupanna malaeka'. \c 7 \s1 Tula'na Stefanus \p \v 1 Mekutanami Pongkena Imam lako Stefanus nakua: “Tongannaraka tula'na inde mai taue?” \p \v 2 Ma'kadami Stefanus nakua: “Anggammua' sa'do'dorangku anna to kupotomatua, perangngia' tula'ku: Mangka umpa'paitaan kalena Puang Allata'alla To Randan Matande lako neneta Abraham dio Mesopotamia, anna ta'pa membero lako tondok Haran.\f + \fr 7:2 \fq Mesopotamia \ft iamo mesa pellembangan.\f* \v 3 Attu iatoo ma'kada Puang Allata'alla nakua: ‘Tampeko tondokmu anna rapummu ammu lao lako mesa tondok la kupaturoiangko.’ \p \v 4 Mengkalao siami Abraham umpellei lembangna to Kasdim anna membero lako Haran. Mangkanna bonno' ambena, nasua pole omi Puang Allata'alla membero sae inde lembang tangeia' torro temo. \v 5 Attu iatoo, ta'pa dengan nabenganni Puang Allata'alla litak illalan inde lembangnge la napomana' moi la sadangkammo. Sapo' ma'dandi Puang Allata'alla nakua: ‘Pissan attu inde litakke la kubengangko ammu ampuii sola angganna peampoammu.’ Moika anna attu iatoo ta'pa dengan anakna Abraham. \v 6 Nakua kadanna Puang Allata'alla lako Abraham: ‘Angganna pembatisammu la mendadi to messae dio lembangna tau senga' anna la naposabua' sola napakario-rio appa' ratu' taunna. \v 7 Sapo' inde to umposabua'ie la kupatumangngi pa'palakona. Mangkaii mallaimi dio mai angngenan iatoo, anna la sule sae inde umpenombaina'.’ \v 8 Anna mane umpaombo' pa'dandi sunna' Puang Allata'alla lako pembatisanna Abraham. Napolalan karuai allona dadinna Ishak anakna Abraham, nasunna'mi. Ishak undadian Yakub anna Yakub undadian to sapulo dua to tangeia' buttu angganta to Yahudi. \p \v 9 Inde nenetae mangungngu' penawa lako mesa sirondongna disanga Yusuf napolalan nabaluk lako Mesir naposabua' tau. Sapo' inde Yusuf-e nasolaan liu Puang Allata'alla \v 10 anna sinalappasan dio mai angganna kamaparrisan. Nabenganni kakeakasan Puang Allata'alla napolalan keangga' dio tingngayona Firaun tomarayanna Mesir. Lambisan naangka' tomaraya Firaun ummanda'i kakuasaan dio lembangna Mesir anna illalan banuanna tomaraya. \p \v 11 Tapakala kendek karorian illalan lembangna Mesir anna lembangna Kanaan napolalan ussa'dingan kamaparrisan mabanda' neneta aka ta'mo dengan nangei ummala nande. \v 12 Tappana naissanan Yakub kumua dengan gandum dio Mesir, ussuami anakna lako. Iamo te bunga'na lao lako Mesir nenetae. \v 13 Inde anna laomo kapenduannae, mane umpa'paissanarri kalena Yusuf lako sirondongna, napolalan naissanan Firaun rapunna Yusuf. \v 14 Ussuami tau Yusuf lao ummala Yakub ambena sola angganna rapunna anna membero lako Mesir. Rapunna Yakub attu iatoo pitu pulomi lima. \v 15 Memberomi Yakub lako lembangna Mesir, napolalan bonno' diomo sola angganna neneta. \v 16 Sapo' dibaa sule lako Sikhem batang rabukna anna dipatama lokko' mangka naalli doi' pera' Abraham lako anakna Hemor dio Sikhem. \p \v 17 Madappi'i attunna la ungganna'i pa'dandinna Puang Allata'alla lako Abraham, tuttuan kembea'mi neneta dio Mesir. \v 18 Pissananna diangka' mesa tomaraya senga' ma'parenta dio Mesir, to ta'mo ummissanan Yusuf. \v 19 Inde tomarayae umpa'tomaroi neneta lambisan nadarra-darra anna suai untibe anak mane dadinna indana tuo. \p \v 20 Attu iamo too nangei dadi Musa, mesa anak maleke rupanna. Tallu bulan illalan banua nataranak to matuanna \v 21 anna mane ditibe. Sapo' naruruk anakna Firaun baine anna taranakki susi anak dadianna. \v 22 Inde Musae dipa'guru angganna kamanaranganna to Mesir, napolalan karangngian susi tula'na tenni pa'palakona. \p \v 23 Appa' tapuloi taunna, kendekmi illalan penawanna morai la lao umpellambi'i to Israel rapunna. \v 24 Attu iatoo ummita mesa to Israel nadarra mesa to Mesir, napembalasammi, lambisan umpatei inde to Mesir-e. \v 25 Nasanga Musa la naissanammi siulu'na to Israel kumua iamo la napake Puang Allata'alla ullappasanni dio mai kasabuasan, sapo' ta'ra naissanan. \v 26 Masiangna ummita omi dua tau bassi to Israel menge siala. Naalla'imi Musa anna sandakki napasikapia, nakuammi: ‘Maakari ammu sialaa' pakaiko siamo?’ \p \v 27 Sapo' inde to sala lako solanae ussulunan Musa anna ma'kada lako nakua: ‘Benna ummangka'ko perepi'ki ammu la bisarakan? \v 28 Morairokoka la umpateina' duka' susi to Mesir mupatei samai'?’ \v 29 Urrangnginna tula' iatoo, mengkalao siami Musa lako Midian anna torro dio. Iamo nangei dadi dua anakna bassi muane. \p \v 30 Appa' tapuloi taunna dio, napellambi'imi mesa malaeka' dio alla' padang sikadappi' Tanete Sinai. Inde malaeka'e buttu illalan api ma'lana-lana dio to' duri.\f + \fr 7:30 \fq To' duri \ft umbai susi to' langkea'.\f* \v 31 Mangnga-mangnga Musa ummita kadadian iatoo. Lao siami napengkadappi'i, napolalan urrangngi kamaranna Puang Allata'alla nakua: \v 32 ‘Kaomo te Dewata to napenombai nenemue, Dewatanna Abraham, sola Ishak anna Yakub.’ Tappa lumalla' siami Musa anna marea' unnenne'i. \p \v 33 Ma'kada omi Puang Allata'alla nakua: ‘Alaii palopakmu illalan mai lentekmu annu itin litak mungeio litak masero. \v 34 Kukawanan tongammi kamaparrisanna petauangku dio Mesir anna kurangngimo sarrona, iamo kungei sae temo la ullappasanni. Ga'gelamoko anu' la kusuako sule lako Mesir.’ \p \v 35 Iamo te Musae mangka natumpu pala' to Israel inde anna kuannie: ‘Benna ummangka'ko perepi'ki ammu la bisarakan?’ Sapo' iaria nasua Puang Allata'alla la mendadi perepi' anna to la ullappasan to Israel, ummolai malaeka'na illalan to' duri ma'lana-lana. \v 36 Anna ia siamo umbaa suun to Israel illalan mai Mesir anna umpogau' ma'rupa-rupa tanda anna tanda memangnga-mangnga dio Mesir, dio Tasik Malea anna lako padang alla' appa' tapulo taunna. \v 37 Musa siamo duka' mangka mantula' lako to Israel nakua: ‘La umpabuttu mesa nabi susina' dio mai pembatisammua'.’ \v 38 Anna ia siamo ussolaan petauanna Puang Allata'alla dio padang alla' anna umpalanda' tula'na malaeka' yao Tanete Sinai lako neneta. Anna iatomo duka' untarima battakada tuona Puang Allata'alla la dipalanda' sae lako kitaa' temo. \p \v 39 Sapo' moka neneta unturu' Musa sangngadinna natumpu pala' anna morai la sule lako Mesir. \v 40 Napelaumi lako Harun nakua: ‘Garagangkan pira-pira dewata la umpatettekan, annu ta'mo kiissanan aka dadi lako Musa to untettekan dio mai Mesir.’\f + \fr 7:40 \fq Harun \ft sirondongna Musa.\f* \v 41 Unggaragami pa'pasusian silio anak saping la napodewata, anna mane umbaa bua pemala'na lako umpenombaii anna ma'dore'-dore' umpakasalle pa'padadinna. \v 42 Napolalan napemboko'i Puang Allata'alla anna pabeai umpenombai bentoen susi tiuki' illalan sura'na nabi nakua: \q1 ‘O to Israel, tangkao mupenombai anna mubaan bua pemala'mu \q1 ammu dioa' padang alla' appa' tapulo taunna. \q1 \v 43 Annu anggami lantang simungeia' umpenombai Molokh mubaa lelleen sola bentoenna dewatammu disanga Refan, panggaragammua' la mupenombai. \q1 Iamo kungei la umpali'koa' lako tandai lakona lembangna Babel.’ \p \v 44 Pa'sambayangan sidingei ummanna parentana Puang Allata'alla nabaa neneta illaan kapenonosanna dio padang alla'. Inde pa'sambayanganne dipadadi situru' tandengan mangka napa'parentaan Puang Allata'alla lako Musa. \v 45 Pa'sambayangan iatoo natarima neneta dio mai to matuanna anna baai sae inde lembang iatee, attunna anna sae sola Yosua untalo angganna to ma'tondok to narambai lao Puang Allata'alla. Iato pa'sambayanganno dipake liumi sae lako attunna ma'parenta Daud. \v 46 Inde Daud-e to umpomasannang penawanna Puang Allata'alla anna to umpelaui kenamala dipabeai umpake'de' banua la nangei Puang Allata'alla to napenombai to Israel. \v 47 Sapo' inde banuae Salomoria umpake'de'i. \p \v 48 Sapo' ta'raia torro illalan banua panggaraga ma'rupa tau Puang Allata'alla to Randan Matande, susi tula'na nabi nakua: \q1 \v 49 Ma'kada Puang Allata'alla nakua ‘Suruga kungei ma'parenta \q2 anna angganna issinna lino Kao ungkuasaii.\f + \fr 7:49 \ft Basa Yunani dipalin tama basa Mamasa: \fq Surugamo isungan kamatandeangku anna linomo perressakangku.\f* \q1 Banua umbamo susi la mupake'desanna'? \q2 Anna angngenan umbamo la kungei melliwe? \q1 \v 50 Kusanga Kao asan umpadadi angga lako.’ \p \v 51 Makarra' ulu tongarrokoa' iko moka mengkaola langngan Puang Allata'alla! Tae'koa' umperangngii battakadanna Puang Allata'alla! Susi siamokoa' nenemu, angga umbali liu Penawa Masero. \v 52 Bennamo nabi tae' nadarra nenemua'? Sae lako umpatei angganna to umpakareba kasaeanna To Malolo, to mangkaa' mupa'perososan lambi' sae lako mupopepatei. \v 53 Mangkamokoa' urrangngi pepa'guruanna Musa napalandasangkoa' malaeka', sapo' mokakoa' unturu'i.” \s1 Stefanus dipatei \p \v 54 Tappana urrangngi tula'na Stefanus inde pa'bisara alukna to Yahudie rede siami ara'na anna tikarasissik isinna. \v 55 Sapo' nakuasai Penawa Masero Stefanus mentungngu langngan suruga anna ummita kamatandeanna Puang Allata'alla sola Puang Yesus ke'de' yao angngenan kamatandean dio tandai kananna Puang Allata'alla. \v 56 Tappa ma'kadami nakua: “Nenne'ia', ummitana' suruga titungka' anna Anak Mentolino ke'de' dio tandai kananna Puang Allata'alla.” \p \v 57-58 Sapo' ussissing asammi talinganna anna mealo'-alo' ungkarompo' Stefanus anna mane rui' sesse'i lako salian tondok la nasileba'-leba'i batu. Inde to sa'bi tatonganne ummalai bayu rui'na anna paokko'i dio tingngayona mesa to mangngura disanga Saulus anna mane ma'leba'. \v 59 Marassanni nasileba'-leba'i batu ma'sambayangmi Stefanus nakua: “O Puang Yesus, tarimami sunga'ku!” \v 60 Anna mane malimuntu' anna mealo' nakua: “O Puang dau patumangngi kasalaanna inde mai taue.” Mangkanna mantula' susi, kattumi penawanna. \c 8 \p \v 1-3 Nasituru'i duka' Saulus kadipateianna Stefanus. \s1 Pandarraan mabanda' lako to mangngorean dio Yerusalem \p Mangkai too saemi pira-pira to mengkarea' langngan Puang Allata'alla ummala batang rabukna Stefanus anna batingngii anna mane lamunni. Sapo' inde Saulus-e morai la umpa'dean angganna to mangngorean lako Puang Yesus. Laomi ullelean banua anna urrui' sesse' to mangngorean susi baine tenni muane anna mane popetarungkunni. Dadi attu iatoo naparandukmi kendek pandarraan mabanda' lako to mangngorean dio Yerusalem. Napolalan angganna to mangngorean, salianna rasul, tisembu' anak manuk ussambai lembangna Yudea anna Samaria. \s1 Filipus umpalanda' Kareba Kadoresan lako to Samaria \p \v 4 Pantan le'bami ussambai tondok umpalanda' Kareba Kadoresan inde to mangngorean to tisembu' anak manukke. \v 5 Filipus lu rokko mesa tondok dio Samaria anna untetteran To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla lako to ma'tondok. \v 6 Tappana urrangngi tula'na Filipus anna ummita ma'rupa-rupa tanda napogau', napaillan tambuk asammi. \v 7 Annu buda tau mallai setang illalan mai kalena napasiolaan kumillong-killong, anna buda duka' to balimbingan sola to kempo' napomalapu'. \v 8 Napolalan kendek kadoresan illalan tondok iatoo. \p \v 9 Illalan inde tondokke dengan mesa tau disanga Simon masae allomi naola umpamangnga-mangnga tau dio Samaria anu' ma'issan-issan, anna siussanga kalena to kamai. \v 10 Angganna tau, kasalle barinni' mengkaola lako kalena anna ma'kada nakua: “Tau iatee iamo kuasanna Puang Allata'alla sidisangai ‘Kuasa Ma'tanda Langnganan’.” \v 11 Iamo nangei buda tau unturu'i anu' masaemi naola umpamangnga tau napobua' issan-issanna. \v 12 Sapo' tappana sae Filipus umpalanda' Kareba Kadoresan untetteran kaparentaanna Puang Allata'alla anna Puang Yesus Kristus, naorean asammi anna ditedok susi muane tenni baine. \v 13 Inde Simon-e mangngorean duka' napolalan ditedok. Sola liumi Filipus mangkanna ditedok anna simangnga-mangnga ummita ma'rupa-rupa tanda anna tanda memangnga-mangnga dadi. \p \v 14 Tappana napekareba angganna rasul dio Yerusalem kumua untarimami battakadanna Puang Allata'alla to dio Samaria, ussuami Petrus sola Yohanes lako. \v 15 Saei lako umpa'sambayangammi to dio Samaria anna malara nabeen Penawa Masero Puang Allata'alla. \v 16 Anu' ta'pa dengan natamai Penawa Masero moi la mesa, aka mane angga ditedok illalan sanganna Puang Yesus. \v 17 Naballa'imi pala'na Petrus anna Yohanes napolalan natamai asan Penawa Masero. \p \v 18 Naitanna Simon kumua mala tau natamai Penawa Masero ke naballa'i pala'na rasul, umbaami doi'na lako Petrus anna Yohanes \v 19 anna ma'kada nakua: “La mubeenna' itin kakuasaammuo anna malara benna-benna kuballa'i pala'ku, mala duka' natamai Penawa Masero.” \p \v 20 Sapo' natimba' Petrus nakua: “La sanggangko sola itin doi'muo, annu musanga mala dialli doi' kakuasaanna Puang Allata'alla. \v 21 Tae'ko sipato' ungkarang pengkarangan iatee aka tae'ko malolo dio tingngayona Puang Allata'alla. \v 22 Dadi pengkatoba'ko ammu pa'sambayang langngan Puang Allata'alla, anna malara nagarri'i kakadakean illalan penawammu, \v 23 annu kuissanan kumua dengan kapuisan illalan penawammu anna napungoko kakadakean.” \p \v 24 Natimba' Simon nakua: “La mupa'sambayanganna' langngan Puang Allata'alla anna malara angganna inde tula'mue tae' la dadi lako kaleku.” \p \v 25 Mangkanna umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla untetteran Puang Yesus, ma'pasulemi Petrus sola Yohanes lako Yerusalem ummola buda tondok senga' dio Samaria anna umpalanda' Kareba Kadoresan. \s1 Filipus umpalanda' Kareba Kadoresan lako mesa to kamainna to Etiopia \p \v 26 Dengan mesa malaeka'na Puang Allata'alla sae ma'kada lako Filipus nakua: “Ga'gelako ammu mengkalao ummundu' lalan yao mai Yerusalem lu lako Gaza.” (Inde lalanne ummola alla' padang.) \v 27 Tappa mengkalao siami Filipus. Dio lalan iatoo dengan to Etiopia mesa to kamai to ummissanan angganna ewananna Kandake tomaraya baine dio kaparentaan Etiopia. Tau iatoo lu yao mai Yerusalem sule lao menomba langngan Puang Allata'alla. \v 28 Ummola lalammi ma'pasule lako Etiopia, ummokko' yao bendinna marassan umbaca sura' nabi Yesaya. \v 29 Ma'kada Penawa Masero lako Filipus nakua: “Laoko umpellambi'i udio bendio!” \p \v 30 Lao tongammi napellambi'i Filipus, napolalan narangngi marassan umbaca sura' nabi Yesaya. Nakutanaimi Filipus nakua: “Muissanangka kalembasanna itin mubacao?” \p \v 31 Natimba' inde taue nakua: “Umbamo la kukua ummissananni ke tae' dengan tau umpatuduna'?” Untambaimi Filipus langngan bendinna ummokko' dio sa'dena. \v 32 Inde battakadanna Puang Allata'alla nabacae nakua: \q1 “Sirapan domba direnden lako angngenan pantunuan, \q2 anna susi anak domba mengkamma' ke dikotti bulunna. \q2 Susi siami duka' tae' dengan moi podo la tiu'bi'mo pudukna. \q1 \v 33 Dipakario-rio anna dipaolai tasipato'na. \q2 Tae' dengan tau naissan urrettenni pembatisanna \q2 annu dialai sunga'na illalan mai lino.” \p \v 34 Mekutanami inde tau lako Filipus-e nakua: “Bennara napatu tula'na inde nabie? Kalenaraka? Tau senga'raka?” \v 35 Naparanduk pole' ma'tetteran Filipus mengkalao dio inde issinna sura' nabaca angngena'e napolalan umpalanda' Kareba Kadoresan untetteran Puang Yesus lako inde taue. \p \v 36 Napatarru' liu siami menono', napolalan ullambi' mesa angngenan dengan wai dio. Tappa ma'kada inde taue nakua: “Dengammi wai talambi', dengampika la ullawai ke ditedokna'?” \v 37 [Natimba' Filipus nakua: “Ianna sangkalebu tongammo penawammu mangngorean malamoko ditedok.” Natimba' nakua: “Kuoreammi kumua Puang Yesus Kristus anakna Puang Allata'alla.”]\f + \fr 8:37 \ft [ ] = Battakada umbai tae' dengan dikabuttui illalan pira-pira sura' bunga'-bunga'na diuki', battu dikua pamulanna Buku Masero.\f* \v 38 Ussuami to umpopenonosanni bendinna anna patorroi anna mane turun rokko wai sola Filipus, anna tedokki. \v 39 Kendekki dio mai wai sae siami Penawa Maserona Dewata ummala Filipus nabaa lao, napolalan ta'mo naita inde to natedokke. Dore'mi le'ba umpatarru' penonosanna. \v 40 Sapo' lemba' diomia Asdod Filipus. Umpatarru'mi penonosanna Filipus, napasiolaan siami umpalanda' Kareba Kadoresan lako angganna tau tama tondok illalan lembang iatoo napolalan sae lako Kaisarea. \c 9 \s1 Saulus mengkatoba' anna ummorean Puang Yesus \p \v 1 Attu iatoo morai liupi Saulus la umpakarea' anna la umpatei angganna to ummorean Puang Yesus. Napolalan lao umpellambi'i Pongkena Imam dio Yerusalem \v 2 anna umpelau sura' parenta annu la napa'paitaan lako angganna perepi' illalan pa'sambayanganna to Yahudi dio Damsyik anna malara dipabeai umpealai to unturu' pepa'guruanna Puang Yesus susi muane tenni baine, anna baai lako Yerusalem. \p \v 3 Illalan penonosanna lako Damsyik, la sae kalemi lako, tokke'mi dengan pangngarrang yao mai langi' ungkabu' Saulus. \v 4 Tisambak siami rokko litak anna urrangngi kamara nakua: “O Saulus, O Saulus, maakari ammu pakario-riona'?” \p \v 5 Mekutanami Saulus nakua: “O Puang, bennaroko Iko?” Natimba'mi nakua: “Kaomo te Puang Yesus to mupakario-rioe. \v 6 Sapo' millikmoko ammu tarru' lako Damsyik, annu la saepoko lako ammu mane ditulasan aka la mupogau'.” \p \v 7 Marea' asammi to nasolaan Saulus napolalan tae' naissan sumu, annu urrangngi duka' kamara sapo' tae' dengan ummita tau. \v 8 Ke'de'mi Saulus anna umpamillik matanna sapo' ta'mo paita, iamo nangei natettemo solana sae lako Damsyik. \v 9 Tallungngallo tae' paita, anna tala ummande tala ummiru'. \p \v 10 Dio Damsyik dengan mesa to ummorean Puang Yesus disanga Ananias. Inde Ananias-e taman napolalan urrangngi kamaranna Puang Yesus nakua: “Ananias!” Natimba'mi nakua: “O Puang, akara muparalluianna'?” \p \v 11 Ma'kada pole omi nakua: “Laoko lako banuanna Yudas dio disanga Lalan Malolo ammu pekutananni mesa to lu dio mai Tarsus disanga Saulus. Marassan ma'sambayang temo \v 12 sapo' tokke' taman napolalan ummita mesa tau disanga Ananias sae umballa'i pala' anna malara paita sule.” \p \v 13 Sapo' natimba' Ananias nakua: “O Puang Yesus, budami tau umpokadai kumua tau iatoo siundarra angganna to ummoreangko dio Yerusalem. \v 14 Temo saemi inde Damsyik napakuasa kapala imam la umpealai angganna to ummoreangko.” \p \v 15 Sapo' ma'kada Puang Yesus nakua: “Laoko, annu tau iatoo mangka kupilei la umpa'peassakan sangangku, susi lako tau senga' salianna to Yahudi anna tomarayanna tenni lako to Israel. \v 16 Annu Kao siamo la umpaitaii umba susi kamaparrisan la natammu annu ummorean sangangku.” \p \v 17 Mengkalao siami Ananias umpellambi'i Saulus dio banuanna Yudas. Tappana sae lako umballa'imi pala' Saulus anna ma'kada nakua: “O siulu'ku Saulus; Puang Yesus, to mangka umpa'paitaan kalena matin dio lalan ammu lu dio mai Yerusalem sae inde, ussuana' sae umpellambi'iko ammu malara paita sule sola nakuasai Penawa Masero.” \v 18 Nasa'ding siami Saulus dengan aka susi sissik be'dok mallai illalan mai matanna, napolalan paita sule. Millikmi Saulus anna ditedok. \v 19 Mangkai ummande, matoromi sule nasa'ding. \s1 Saulus ma'pa'guru dio Damsyik anna dio Yerusalem \p Pira-pirangngallopi Saulus torro dio Damsyik sola to mangngorean. \v 20 Tappa laomi lako pira-pira banua pa'sambayanganna to Yahudi anna uleleanni kumua: Puang Yesus iamo anakna Puang Allata'alla. \v 21 Mangnga-mangnga asan to urrangngii pepa'guruanna anna mane ma'kada nakua: “Kisanga tau iamo tee to siumpongko to ummorean Puang Yesus dio Yerusalem, anna kasaeanna inde iamo la umpealai to ummorean Puang Yesus la nabaa lako kapala imam dio Yerusalem.” \v 22 Sapo' tuttuan manarang Saulus ummulelean anna umpakawanan kumua Puang Yesusmo To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla. Napolalan pusa' babangmo to Yahudi dio Damsyik. \p \v 23 Pira-pirangngalloi mangkanna, nasituru'-turu'imi to Yahudi la umpatei Saulus. \v 24 Sapo' tappa naissanan Saulus pa'kua penawanna. Allo bongi undagai liu ba'ba tondok inde to Yahudie anna malara umpatei Saulus ke suunni. \v 25 Sapo' nasolaan bongi langngan bala batu ulliling tondok to mangngorean napatama buria' anna mane lolloranni rokko salian. \v 26 Ummalaimi kalena Saulus dio mai Damsyik anna lu lako Yerusalem. \p Dioi Yerusalem morai liumi Saulus la umpentappai angganna to unturu' boko'na Puang Yesus, sapo' nakarea' asan aka tae' naorean kumua unturu' tongammi boko'na Puang Yesus. \v 27 Anggami Barnabas lao umpellambi'i anna solanni lako rasul. Natulasammi Barnabas umba nakua Saulus ummita Puang Yesus dio tangnga lalan anna umba nakua mantula' lako. Natula' toi duka' umba nakua kabaranianna ummulelean Puang Yesus dio Damsyik. \v 28 Torromi pole' Saulus sola angganna to mangngorean dio Yerusalem anna tae' dengan marea' ummulelean Puang Yesus. \v 29 Sisipantula'mi anna sikuama to Yahudi to ma'basa Yunani, sapo' inde lako taue umpeangria lalan la naola umpatei Saulus. \v 30 Sapo' inde anna issanammi solana to mangngoreanne, ussolammi Saulus le'ba' rokko Kaisarea anna mane patarru'i lako Tarsus. \p \v 31 Dadi masannang asan pole' angganna to mangngorean dio lembangna Yudea, Galilea anna Samaria, anna tuttuan matoto' kapangngoreananna. Illalan salu katuoanna mengkarea' langngan Puang Allata'alla anna napakaranga Penawa Masero. Tuttuan kerangngammi to mangngorean. \s1 Petrus umpogau' tanda memangnga-mangnga dio tondok Lida anna tondok Yope \p \v 32 Dengan pissan attu, mengkalao Petrus ullelean tondok anna umpellambi'i angganna to mangngorean. Ullambi'mi mesa tondok disanga Lida. \v 33 Attu iatoo, illalan inde tondokke dengan mesa tau disanga Eneas karuami taunna dio sali annu balimbingan. \v 34 Ma'kadami Petrus lako nakua: “O, Eneas napomalapu'moko Puang Yesus Kristus, millikmoko, ammu lulun ampa'mu.” Tappa millik siami Eneas. \v 35 Angganna to dio tondok Lida anna to torro dio lili'na padang Saron ummita Eneas malapu', napolalan tappa ummorean Puang Yesus. \p \v 36 Dengan mesa baine to mangngorean dio tondok Yope disanga Tabita, nasangai to Yunani Dorkas (kalembasanna donga). Inde bainee mesa to madota' anna to barring ma'petando lako to mase-mase. \v 37 Attu iatoo rokko masaki, napolalan tappa bonno'. Mangkai didio', dipamamma'mi illalan tambing yao loteng. \v 38 Inde tondok Yope anna tondok Lidae sikadappi'. Tappana napekareba to mangngorean dio Yope kumua dio Lida Petrus, ussuami dua tau lao untambaii. Saei lako nakuammi: “La ma'sirra'ko ade' lao lako.” \p \v 39 Ke'de' siami Petrus anna mengkalao sola inde to metambae. Saei lako, disolammi langngan loteng nangei inde to matee. Dengan pira-pira baine balu yao, tumangi' asan ungkarompo' Petrus anna umpa'paitaan angganna bayu rui' sola pakean senga' pandasi'na Dorkas anna tuopa. \p \v 40 Ussua asammi tau Petrus suun anna mane malimuntu' ma'sambayang. Mangkai ma'sambayang, menggirikmi untingngayo inde to matee anna ma'kada nakua: “O Tabita, millikko!” Umpamillikmi matanna Tabita. Tappana ummita Petrus, membangun siami anna ma'loko. \v 41 Naanda'imi limanna Petrus anna pake'de'i. Anna mane untambai angganna to mangngorean sola angganna inde baine balue anna ma'kada nakua: “Tuomi sule Tabita!” \v 42 Tappana napelele issinna Yope kara-kara iatoo, buda tau ummorean Puang Yesus. \v 43 Pira-pirangngallopi torro Petrus dio tondok Yope dio banuanna to siumperekko'i balulang disanga Simon. \c 10 \s1 Petrus sola mesa to salianna to Yahudi disanga Kornelius \p \v 1 Dio Kaisarea dengan mesa tau disanga Kornelius, ponggawana saratu' tantara disangai tantara Italia. \v 2 Inde Kornelius-e tangngia to Yahudi sapo' mengkarea' langngan Puang Allata'alla sola angganna to torro illalan banuanna. Sibarring ma'petando lako to Yahudi anna ma'sambayang. \v 3 Pissan attu umbai tettek tallu karuen tokke'mi taman Kornelius, napolalan ungkaleso mesa malaeka'na Puang Allata'alla sae tama banuanna anna ma'kada nakua: “O Kornelius!” \p \v 4 Unnenne'imi inde malaeka'e anna sitonda kamareasan ma'kada nakua: “O Puang, akara muparalluianna'!” Natimba' malaeka' nakua: “Angganna sambayangmu sola pa'petandomu saemi langngan olona Puang Allata'alla anna nakilalaiko. \v 5 Suako tau temo lao lako tondok Yope untambai mesa tau disanga Simon beasa toi duka' disangai Petrus, \v 6 torro dio banuanna to siumperekko'i balulang disanga Simon, dio biring tasik.” \p \v 7 Le'banna malaeka' untambaimi dua sabua'na Kornelius anna mesa tantarana to siumparakaii to mengkarea' duka' langngan Puang Allata'alla. \v 8 Natetteranammi Kornelius angganna tula'na malaeka', anna mane suai lako tondok Yope. \p \v 9 Masiangna umbai tangngamo allo, la sae kalemi lako tondok Yope inde to tallue, attu iatoo laomi langngan papa marante Petrus ma'sambayang. \v 10 Moraimi la ummande Petrus annu tadea' sigalimi. Marassanni dipatokaan nande, tokke'mi taman. \v 11 Ummitami langi' titungka' anna dengan aka susi sampin kallumbang dilolloran yao mai disangke' appa' katetukna. \v 12 Dio inde sampinne dengan ma'rupa-rupa olo'-olo' ma'lentek appa', olo'-olo' sumasa' anna ma'rupa-rupa dassi. \v 13 Urrangngimi kamara nakua: “O Petrus, ga'gelako ammu tunui ammu andei.” \p \v 14 Sapo' natimba' Petrus nakua: “O Puang, tae' sigali-gali mala, aka pempon dadingku ta'pa dengan leleanna kupatama sadangku andean pemali diande.” \p \v 15 Urrangngi pole omi kamara kapenduanna nakua: “Dau angga' pemalii tae'na napemalii Puang Allata'alla.” \p \v 16 Pentallun te susie, anna mane tiangka' sule langngan langi' inde sampinne. \p \v 17 Marassanni umpenawa-nawaan kalembasanna pangngitanna Petrus, diomi duka' luba'ba to nasua Kornelius, annu ullambi'mi banuanna Simon mangkanna napekutanaan. \v 18 Ma'kadami tama banua nakua: “Iamoka te banua sinangei Simon-e? Bassa' duka' siditambai Petrus.” \v 19 Marassan liupi umpenawa-nawaan kalembasanna pangngitanna Petrus, ma'kadami Penawa Masero nakua: “O Petrus dengan tallu tau sae umpeangko. \v 20 Turummoko rokko ammu lao sola, dau pomabanda' penawammu annu Kao ussuaii.” \p \v 21 Turummi Petrus rokko anna ma'kada lako inde to saee nakua: “Kaomo te mupeangnge. Aka mutungka sae?” \p \v 22 Natimba'mi nakua: “Nasuakan Kornelius, ponggawana tantara mesa to malolo anna to mengkarea' langngan Puang Allata'alla naangga' toi to Yahudi. Nasua malaeka' maserona Puang Allata'alla umpopetambaiko lako banuanna, annu la naperangngii tula'mu.” \v 23 Nabawaimi Petrus tama banua anna patorroi ma'bongi dio. \p Masiangngi, mengkalaomi Petrus sola inde to metambae anna pira-pira to mangngorean dio Yope. \v 24 Masiangna pole saemi lako Kaisarea. Naampaimi Kornelius sola angganna rapunna anna solana to natambai lako banuanna. \v 25 Saena Petrus natammuimi Kornelius anna malimuntu' dio tingngayona umpenombaii. \v 26 Sapo' tappa napake'de' Petrus anna ma'kada lako nakua: “Ke'de'ko, annu ma'rupa tauna' duka'.” \p \v 27 Menge liu siami sipantula' Kornelius tarru'mi tama banua. Illalan inde banuae budami tau tirempun ummampaii. \v 28 Ma'kadami Petrus nakua: “Muissanan asammia' kumua napemalii tongan-tongan to Yahudi sangkalamma' tau senga' salianna to Yahudi iapaka la tama banuanna. Sapo' mangkamo' napaitai Puang Allata'alla kumua tae'na' mala ummangga' pemali tau senga' kusolaan. \v 29 Iamo nangei tae' mabanda' penawangku sae. Dadi la kukutanaikoa' temo: Maakari ammu popetambaina'?” \p \v 30 Natimba'mi Kornelius nakua: “Tallu bongimi temo, katenanna tee umbai tettek tallu karuen, marassanna' ma'sambayang illalan banua. Dengan mesa tau tokke' ke'de' dio tingngayoku pangngarrang pakeanna, \v 31 anna ma'kada nakua: ‘O Kornelius, narangngimi sambayangmu Puang Allata'alla anna nakilalai pa'petandomu lako to mase-mase. \v 32 Suai tau lao lako tondok Yope untambai mesa tau disanga Simon sibeasa ditambai Petrus, torro dio banuanna to siumperekko'i balulang, disanga Simon, sidio biring tasik.’ \v 33 Iamo kungei tappa ussuamo tau lao untambaiko. Ma'kurru' sumanga'kan anu' ta' mammo mabanda' penawammu sae. Temo ma'mesamokan inde, dio tingngayona Puang Allata'alla la umperangngii aka nasuangko Puang Allata'alla la mupalanda' lako kaleki.” \p \v 34 Naparandukmi Petrus mantula' nakua: “Sitonganna mane kuissanan tappa' temo kumua tae' mangngita rupa Puang Allata'alla lako ma'rupa tau. \v 35 Sapo' angganna tau illalan lino to mengkarea' lako kalena anna umpogau' kamaloloan, natarima duka'. \v 36 Muissanan asammia' battakada mangka napopellambi' lako to Israel, iamo battakada untetteran kasikalinoanna sule ma'rupa tau anna Puang Allata'alla ummolai Puang Yesus Kristus, Dewatanna angganna ma'rupa tau. \v 37 Muissanan asammia' aka mangka dadi illalan lembangna Yudea mengkalao dio Galilea mangkanna pantedokan napa'pakarebaan Yohanes. \v 38 Umba nakua Yesus, to lu dio mai Nazaret nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla, iamo nabenganni Penawa Masero anna kakuasaan. Lu rekke lu sau' umpogau' kamapiaan anna umpomalapu' angganna to nakuasai ponggawana setang annu nasolaan Puang Allata'alla. \p \v 39 Kamimo ussa'bii angganna mangka napogau' illalan lembangna to Yahudi anna dio Yerusalem. Anna mangka napatei tau, iamo napasok lako kayu pantokesan, \v 40 sapo' katallungngallona napatuo sule Puang Allata'alla anna pakawananni lako ma'rupa tau. \v 41 Tae' napakawanan lako angganna tau, sapo' angga lako kami angganna sa'binna to mangka napilei Puang Allata'alla. Iamo to ummande sola Puang Yesus mangkanna tuo sule dio mai alla'na to mate. \v 42 Anu' mangkamokan nasua umpalanda' Kareba Kadoresan anna la mendadi sa'bi lako angganna tau kumua: Puang Yesusmo to mangka naturo Puang Allata'alla la mendadi To Ma'bisaranna rupa tau, to tuo anna to mate. \v 43 Puang Yesusmo duka' napatu kadanna angganna nabi kumua: ‘Benna-benna ummoreanni la digarri'i kasalaanna ummolai kakuasaanna.’ ” \p \v 44 Marassampi mantula' Petrus, anna turummo Penawa Masero umpentamai angganna to umperangngii tula'na. \v 45 Angganna to Yahudi to mangngoreammo, to nasolaan Petrus dio mai Yope, mangnga-mangnga asan ummita tau senga' salianna to Yahudi mala duka' napatamai Penawa Maserona Puang Allata'alla, \v 46 annu narangngimi mantula' umpake ma'rupa-rupa basa memangnga-mangnga anna umpudi umpomatande Puang Allata'alla. \p Ma'kadami Petrus nakua: \v 47 “Inde mai taue natamai asammi Penawa Masero susikia', dadi ta'mo dengan tau la undapaii ke ditedokmi wai.” \v 48 Nasuami Petrus ditedok illalan sanganna Puang Yesus Kristus. Mangkaii, napelaumi kenamala torropa Petrus pira-pirangngallo sola. \c 11 \s1 Tula'na Petrus dio Yerusalem untetteran aka napogau' Puang Allata'alla dio banuanna Kornelius \p \v 1 Urrangngimi duka' kareba angganna rasul sola to mangngorean dio lembangna Yudea kumua budami tau senga' salianna to Yahudi untarima battakadanna Puang Allata'alla. \v 2 Iamo nangei napasalamo to Yahudi to mangngoreammo Petrus anna sae lako Yerusalem, \v 3 nakua: “Maakari ammu tama banuanna tau senga' salianna to Yahudi lambisan ummandeko sola?” \p \v 4 Naparanduk pole' Petrus ummulelean aka mangka dadi mengkalao dio pa'parandukanna, nakua: \v 5 “Marassanna' ma'sambayang dio Yope, tokke'mokkao taman. Kuitami dengan aka susi sampin kallumbang disangke' appa' katetukna, dilolloran yao mai langi' tiranduk dio tingngayoku. \v 6 Kupengka'da'imi kupolalan ummita ma'rupa-rupa olo'-olo' ma'lentek appa', olo'-olo' malaira, olo'-olo' sumasa', anna ma'rupa-rupa dassi. \v 7 Kurangngimi kamara nakua: ‘O Petrus, ga'gelako, ammu tunui ammu andei.’ \v 8 Sapo' kutimba' kukua: ‘O Puang, tae' sigali-gali mala, aka pempon dadingku ta'pa dengan leleanna kupatama sadangku andean pemali diande.’ \v 9 Ma'kada pole omi inde kamara yao mai langi'e nakua: ‘Dau angga' pemalii andean tae' napemalii Puang Allata'alla diande.’ \v 10 Pentallun te susie anna mane tiangka' asan sule langngan langi'. \p \v 11 Attu iatoo saemi tallu tau dio banua kingei torro. Inde taue disua dio mai Kaisarea sae untambaina'. \v 12 Kurangngimi kamara nakua: ‘Dau pomabanda' penawammu lao sola.’ Inde annan siulu'tae kusolaan lako banuanna Kornelius. \v 13 Natulasammokan umba nakua mesa malaeka' tokke' ke'de' illalan banuanna anna ma'kada lako nakua: ‘Suai tau lako Yope untambai mesa tau disanga Simon sidikuan Petrus. \v 14 Annu la natulasangkoa' kareba la umpasalama'ko sola angganna tau illalan banuammu.’ \p \v 15 Kuparandukna mantula' turummi Penawa Masero umpentamai asan inde taue susi dadi lako kaleta yolona. \v 16 Tappa kukilalaimi tula'na Puang Yesus nakua: ‘Wai ia napake mantedok Yohanes, sapo' Penawa Masero ikoa' la ditedokangko.’ \v 17 Dadi, tae' dengan lalangku la undapai Puang Allata'alla kela umpebeenni Penawa Maserona lako tau senga' salianna to Yahudi susi anta mane ummoreanna' Puang Yesus Kristus yolona.” \p \v 18 Tappana urrangngi tula'na Petrus mattan asan pole' penawanna anna umpakasalle Puang Allata'alla nakua: “Napabeai duka' Puang Allata'alla tau senga' salianna to Yahudi mengkatoba' napolalan ullolongan katuoan sae lako-lakona.” \s1 Barnabas sola Saulus umpa'guru to mangngorean dio Antiokhia \p \v 19 Mangkanna dipatei Stefanus kendekmi pandarraan napolalan tisembu' angganna to mangngorean; dengan lu lako Fenisia, lako Siprus, anna dengan lu lako Antiokhia. Tontong liu umpalanda' Kareba Kadoresan sapo' anggami lako to Yahudi. \p \v 20 Sapo' inde mai to mangngoreanne dengan duka' to lu dio mai Siprus anna Kirene sae lako Antiokhia umpalanda' Kareba Kadoresan untetetteran Puang Yesus lako tau senga' salianna to Yahudi. \v 21 Tontong liu nasolaan Puang Allata'alla napolalan tuttuan buda tau mangngorean anna unturu' Puang Yesus. \p \v 22 Napelele duka' to mangngorean dio Yerusalem kadadian dio Antiokhia, napolalan ussuamo Barnabas lako. \v 23-24 Inde Barnabas-e mesa to malolo anna to nakuasai Penawa Masero anna to lantuk mangngorean. Saei lako dore'mi ummita tamba'na Puang Allata'alla lako to dio Antiokhia. Napakari'di'mi kenamala tontong liu mentoe manda' mengnganti matoto' illalan kapangngoreananna lako Puang Yesus. Tuttuan budami tau mangngorean langngan Puang Yesus. \p \v 25 Mangkaii, lu lakomi Tarsus Barnabas umpeang Saulus. \v 26 Silambi'i, nasolaammi sae dio Antiokhia. Torromi dio Antiokhia sataun anna sima'rempun sola angganna to mangngorean anna umpa'guru tau kamban. Diomo te Antiokhiae nangei bunga'-bunga'na to mangngorean disangai “to Sarani”.\f + \fr 11:26 \fk to Sarani: \ft Illalan basa Yunani nakua \fk Kristen.\f* \p \v 27 Attu iatoo sae dio Antiokhia pira-pira nabi lu dio mai Yerusalem. \v 28 Dengan mesa disanga Agabus nakuasai Penawa Masero napolalan ma'kada nakua: “La kendek karorian illalan lili'na kaparentaanna Roma.” Kara-kara iatoo dadi tongan attunna Klaudius mendadi tomaraya. \v 29 Iamo too anna ummalamo kada situru' to mangngorean la urrempun doi' situru' pa'belanna la napopebaa lako siulu'na to mangngorean dio Yudea. \v 30 Umpalako tongammi kasiturusanna napolalan tirempun doi'. Nabengammi Barnabas sola Saulus la umpalanda' lako perepi'na to mangngorean dio Yudea. \c 12 \s1 Yakobus dipatei – Petrus dirappanan illalan mai tarungkun \p \v 1 Attu iatoo naparandukmi ungkarra'i pira-pira to mangngorean tomaraya Herodes. \v 2 Susinna umpopepatei Yakobus sirondongna Yohanes dibatta pa'dang. \v 3 Tappana naissanan tomaraya Herodes kumua dore' to Yahudi ummitai pa'palakona, ussua pole omi tau umpealai Petrus. Attu iatoo allo kamai disanga Roti Tae' Diboloi Ragi. \v 4 Dialai Petrus, ditarungkummi nadagai pole sapulo annan tantara sibala'-bala' sanda siappa'. Annu la diparessa dio tingngayona tau kamban ke lessu'mi Allo Paskah. \p \v 5 Ditarungkummi Petrus, sapo' tontong liu napa'sambayangan to mangngorean langngan Puang Allata'alla. \p \v 6 La naparessami Herodes dio tingngyona tau kamban Petrus dikua makale'. Bongii, mamma'mi Petrus napaillan alla' dua tantara dipungo rante bassi patomali limanna. Dengampi tantara daga dio sa'de ba'ba tarungkun. \v 7 Tokke'mi ke'de' mesa malaeka'na Puang Allata'alla dio sa'dena Petrus pangngarrang illalan tarungkun. Untuyong-tuyongmi Petrus anna ma'kada nakua: “Sirra'ko millik.” Lappa' siami rante dio limanna Petrus. \p \v 8 Nakua pole omo inde malaeka'e: “Pa'beke'ko ammu pake palopakmu.” Ma'beke'mi Petrus anna ma'palopak. Nakua pole omo: “Pakei bayu rui'mu ammu ula'na'.” \v 9 Ummula'mi malaeka' Petrus suun illalan mai tarungkun, sapo tae' naissanan kumua dadi tongan inde pa'kuanna malaeka'e annu nasanga mangngimpi. \v 10 Ullewanni angngenanna to daga bunga'na anna kapenduanna, ullambi'mi ba'ba bassi untutu'i lalan lu tama tondok. Tokke'mi titungka' kalena napolalan naola Petrus sola malaeka' suun illalan mai tarungkun anna le'ba ummundu' lalan. Tappa umpa'deammi kalena inde malaeka'e. \p \v 11 Kilalai Petrus mane ma'kadari nakua: “Mane kuissanarri pole' temo kumua Puang Allata'alla ussua malaeka'na sae ullappasanna' dio mai kakuasaanna Herodes anna pa'kua penawanna to Yahudi.” \p \v 12 Mangkai ma'pikki' sappai' mengkalaomi lako banuanna Maria indona Yohanes. Inde Yohanes-e sidisangai duka' Markus. Buda tau ma'rempun dio ma'sambayang. \v 13 Undede'mi ba'ba bala Petrus, saemi mesa sabua' baine disanga Rode la umpetua'i. \v 14 Tappa ummissanan kamaranna Petrus, sapo ta'pa untungka'i ba'ba anna le'bamo kumondong tama banua natumang kadoresanna anna pokadai kumua sae Petrus. \p \v 15 Nakuamo to illalan banua: “Ta'mo tontong penawammu.” Sapo' nakua liu duka' tonganna sae Petrus. Nakuamo to illalan banua: “Malaeka'na muita.”\f + \fr 12:15 \ft Napikki' to Yahudi kumua simesa-mesa ma'rupa tau pantan dengan malaeka'na undagaii.\f* \p \v 16 Menge liupi undedek ba'ba Petrus anna sasaeammo solana untungka'i. Mangnga-mangnga asammi ummita Petrus. \v 17 Ummangka'mi limanna Petrus umpakamma' solana anna mane tetteranni umba nakua suun illalan mai tarungkun natette Puang Allata'alla. Untampakkimi tula'na Petrus nakua, “Tetteranni kadadian iatee lako Yakobus sola lako angganna sa'do'doranta.” Mangkai mantula' mengkalaomi lako angngenan senga'. \p \v 18 Masiangngii, karambami tantara to daga dio pa'tarungkunan anna pusa' umpikki'i kumua battu aka dadi lako kalena Petrus. \v 19 Ussuami tau tomaraya Herodes umpeang Petrus sapo' ta'mo dengan nalambi'. Diparessa simesa-mesami inde to dagae anna mane pesuai Herodes dibaa lao dipatei. Mangkai too mengkalaomi Herodes dio Yudea lu lako Kaisarea anna torro dio. \s1 Kamateanna Herodes \p \v 20 Attu iatoo keara' sigalimi tomaraya Herodes lako to Tirus anna to Sidon. Inde dua tondokke moika anna bassi tae' nakala' kaparentaanna tomaraya Herodes sapo' kammandeanna lu dio asan mai kaparentaanna Herodes. Napolalan ma'mesa anna ussua tau lao mengngolo lako tomaraya. Umpeangmi lalan inde to disuae anna usse'dek Blastus kapalana to mengkarang illalan banuanna tomaraya anna malara lao lako tomaraya anna pelauanni kenamala dengan kasikalinoan lako inde dua tondokke. \p \v 21 Inde anna lambi'mi allo pa'temponae umpakemi pakean tomarayanna Herodes anna ummokko' yao okkosan kamatandeanna anna mane mantula' lako tau kamban. \v 22 Marassanni mantula' tomaraya sipealo'-alosammi tau kamban umpakasallei nakua: “Itin kamarao, kamaranna dewata tangngia kamaranna ma'rupa tau.” \v 23 Tappa nalambi' siami perambinna Puang Allata'alla ummolai malaeka'na aka tae' umpakasalle Puang Allata'alla, iamo nangei masaki napolalan ollisan lambisan bonno'. \s1 Barnabas anna Saulus dibassei bayu-bayu la umpalanda' Kareba Kadoresan \p \v 24 Budami tau urrangngi battakadanna Puang Allata'alla napolalan tuttuan kerangngan to mangngorean. \v 25 Mangkanna pengkaranganna dio Yerusalem, ma'pasulemi Barnabas sola Saulus lako Antiokhia anna ussolaan Yohanes battu' dikua Markus. \c 13 \p \v 1 Attu iatoo dengan pira-pira nabi anna tuangguru dio Antiokhia, iamo Barnabas, Simeon sidikuan To' Lotong, Lukius (to Kirene), anna Menahem to dipasitaranak tomaraya Herodes, anna Saulus. \p \v 2 Pissan attu anna marassan ma'sambayang langngan Puang Allata'alla sola ma'puasa, ma'kadami Penawa Masero lako nakua: “Palao senga'i Barnabas anna Saulus annu la ungkarang karangan mangka kupatantuanni.” \v 3 Mangkai ma'puasa anna ma'sambayang umballa'imi pala' inde to duae anna mane pabeai le'ba. \s1 Saulus anna Barnabas dio libukan Siprus \p \v 4 Situru' pesuanna Penawa Masero mengkalaomi Barnabas anna Saulus rokko Seleukia anna mane tarru' lako libukan Siprus ma'kappala'. \v 5 Ussolammi Yohanes la umpamoloii. Saei lako tondok Salamis umpalanda'mi battakadanna Puang Allata'alla illalan pa'sambayanganna to Yahudi. \p \v 6 Ulleleammi tondok illalan inde libukanne sae lako Pafos, napolalan silambi' mesa to Yahudi disanga Baryesus mesa to ma'issan-issan anna to ussanga kalena nabi. \v 7 Inde Baryesus-e sisola leen Sergius Paulus, to keaka' anna to ma'parenta illalan inde libukanne. Untambaimi Barnabas sola Saulus inde to ma'parentae annu morai la umperangngii battakadanna Puang Allata'alla. \v 8 Sapo' inde to ma'issan-issanne (sinasangai duka' tau Elimas) ullammai tula'na Barnabas sola Saulus annu nakua indana mangngorean Sergius Paulus lako Puang Yesus. \v 9 Sapo' nakuasai Penawa Masero Saulus sidikuaan duka' Paulus anna unnennengngi Baryesus \v 10 anna mane ma'kada lako nakua: “Anaknako ponggawana setang. Anggami ma'tengko illalan penawammu sola angganna kakadakean la umbali kamapiaan. Ta' liupokoka la sonto ussengkosan lalan malolona Puang Allata'alla? \v 11 Temo la napalambi'imoko perambinna Puang Allata'alla. La nabutaiko, napolalan la pira-pirangngalloko tae' ummita mata allo.” \p Buta siami inde taue anna kasapu-sapu umpeang tau la untettei. \v 12 Tappana ummita kadadian iatoo, mangngorean siami lako Puang Yesus inde to ma'parentae annu mangnga-mangnga urrangngi pepa'guruan untetteran Puang Yesus. \s1 Paulus sola Barnabas dio Antiokhia lembangna Pisidia \p \v 13 Mengkalaomi Paulus umpellei Pafos sola solana anna ma'kappala' sae lako Perga dio lembangna Pamfilia. Sapo' ma'pasule ia Yohanes dio tondok iatoo anna lu lako Yerusalem untampe solana. \v 14 Mengkalao dio Perga umpatarru'mi penonosanna sae lako Antiokhia dio lembangna Pisidia. Nalambi'i allo katorroan tamami banua pa'sambayanganna to Yahudi anna ma'loko. \v 15 Mangkai dibaca battakadanna Puang Allata'alla illalan mai Sura'na Musa anna illalan mai sura'na nabi, ussuami tau perepi' illalan pa'sambayangan umpellambi'i Paulus sola solana anna kuanni: “Ianna dengangkoa' ade' la umpalanda' pepakatoto' lako inde mai taue, malami mupalanda' temo.” \p \v 16 Ke'de' siami Paulus anna ummangka' limanna umpakamma' tau kamban anna mane ma'kada nakua: “O to Israel anna anggammua' to mengkarea' langngan Puang Allata'alla, perangngi manappaia' tula'ku! \v 17 Puang Allata'alla to tapenombai angganta to Israel mangka umpile neneta sola napakembea' anna torro to messaepa dio lembangna Mesir. Anna mane tettei ummolai kakuasaanna suun illalan mai Mesir. \v 18 Appa' tapulo taunna naola sa'bara' Puang Allata'alla ummita panggauanna neneta dio padang alla'. \v 19 Mangkai untallanni pitu kaparentaan dio lembangna Kanaan, untawa-tawami litak Puang Allata'alla dio la napomana' neneta. \v 20 Angganna kara-kara iatoo dadi illalan umbai appa' ratu' lima pulo taunna. \p Mangkai ditawa litak naangkasammi pira-pira pa'bisara aluk Puang Allata'alla sisonda-sonda sae lako attunna nabi Samuel. \v 21 Anna mane umpelau mesa tomaraya langngan Puang Allata'alla napolalan ummangka' tomaraya Saul anakna Kish peampoanna Benyamin, ma'parenta appa' tapulo taunna. \v 22 Mangkai ummalai Saul Puang Allata'alla ummangka' pole omi Daud mendadi tomaraya. Nakua Puang Allata'alla untula' Daud: ‘Kulambi' pole' Daud anakna Isai to la umpomasannang penawangku anna to la umpalako pa'kuangku.’ \p \v 23 Situru' pa'dandinna ummangka'mi mesa peampoanna Daud, iamo Puang Yesus, la umpasalama' to Israel. \v 24 Ta'pa umparanduk pengkaranganna Puang Yesus anna pa'peassakammi Yohanes lako angganna to Israel nakua: ‘Pengkatoba'koa' ammu ditedok.’ \v 25 La suppikki pengkaranganna Yohanes nakuamo: ‘Umbai musangana' To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla. Tangngia, la windi ia sae, angga pekapu' palopakna la kubukaianni anna tae'na' la sipato'.’ \p \v 26 Mentu'ko siulu'ku peampoanna Abraham anna angganna to mengkarea' langngan Puang Allata'alla, dipalambi'imikia' kareba kasalamasan. \v 27 Aka angganna tau dio Yerusalem sola angganna perepi'na tae' ummissanan Puang Yesus kumua iamo To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla. Tae' toi umpekalembasan tula'na nabi sidibaca liu ke allo katorroan, napolalan ummala kada situru' umpopepatei Puang Yesus la naola ungganna'i tula'na nabi. \v 28 Anna moi tae' dengan lalan naita la naola umpateii nenne' napelau lako Pilatus kumua la dipatei. \v 29 Mangkai ungganna'i angganna pangnguki' illalan Buku Masero untetteran Puang Yesus, napaturummi batang rabukna yao mai kayu pantokesan anna patamai liang. \v 30 Sapo' napatuo sule Puang Allata'alla dio mai alla'na to mate, \v 31 anna pira-pirangngallopa naola siumpa'paitaan kalena lako angganna to unturu'i mengkalao dio Galilea sae lako Yerusalem. Inde to unturu'ie iamo mendadi sa'binna lako to Israel temo. \p \v 32 Dadi kipokadangkoa' temo Kareba Kadoresan: Pa'dandianna Puang Allata'alla lako neneta \v 33 naganna'imi lako kita peampoanna, annu ummangka'mi Puang Yesus la umpasalama'ki'. Annu dengan battakadanna Puang Allata'alla tiuki' illalan sura' Pampudian kaduanna nakua: \q1 ‘Ikomo Anakku; mengkalao allo temo makalesomi kumua Kaomo Ambemu.’ \m \v 34 Mangkami napatuo sule Puang Allata'alla dio mai alla'na to mate anna ta'mo la napabeai ummolai pole kamatean, situru' battakadanna nakua: \q1 ‘Pa'dandingku lako Daud masero anna mala diorean, \q2 la kuganna'imi lako kalemu.’ \m \v 35 Iamo nangei ma'kada Daud illalan Pampudian senga' nakua: \q1 ‘Tae' la mupabeai batang kalena To Maseromu la puru'.’ \p \v 36 Sapo' mangkanna umpalako pa'kuanna Puang Allata'alla, bonno'mi Daud anna dilamun sola nenena iamo nangei puru'mo batang kalena. \v 37 Sapo' tae' ia susi Puang Yesus to mangka napatuo sule Puang Allata'alla. \p \v 38 Dadi parallua' mupengngissananni mentu'ko siulu' kumua: angga ummmolai Puang Yesus nangei dengan kareba kagarrisanna kasalaan dipalanda' lako kalemua'. \v 39 Annu parenta napa'pa'guruan Musa tae' nabela umpa'dei kasalaan, sapo' benna-benna ummorean Puang Yesus la dipa'dei angganna kasalaanna. \v 40 Iamo too la matangkingkoa' indana dadi lakomo kalemu kadanna nabi illalan sura'na nakua: \q1 \v 41 ‘Petua'ia' anggammu to ma'telle. \q1 La kupamangnga-mangngakoa' mupolalan la ditallanni \q1 annu kupogau'mi illalan lino temo mesa kara-kara tae' la muorean moi la dengan tau umpokadangkoa'.’ ” \p \v 42 Inde anna suummo Barnabas sola Paulus illalan mai banua pa'sambayanganne napelaumi tau kamban kenamala natetteran pole ke allo katorroan la sae. \v 43 Soro'i ma'sambayang budami to Yahudi anna to ma'aluk Yahudi to mengkarea' langngan Puang Allata'alla unturu' Paulus sola Barnabas napolalan napakari'di' kumua kenamala tontong liu mentoe manda' lako pa'kamasena Puang Allata'alla. \p \v 44 Nalambi'i allo katorroan, kamala sae asammi issinna tondok ma'rempun illalan banua pa'sambayangan la umperangngii battakadanna Puang Allata'alla napalanda' Paulus. \v 45 Sapo' mangungngu' penawa to Yahudi ummita tau buda napolalan untelle Paulus anna lammai tula'na. \p \v 46 Sapo' tuttuan barani Paulus sola Barnabas ma'kada nakua: “Innang ikoa' iko yolo dipalambi'i battakadanna Puang Allata'alla, sapo' mutumpu pala'a'. Dadi iko siamoa' ummangga' kalemu tae' sipato' untarima katuoan sae lako-lakona. \v 47 Annu nakua parentana Puang Allata'alla lako kaleki: \q1 ‘Mangkako kupile la mendadi ballo lako angganna tau senga' salianna to Yahudi \q1 ammu malara umpalanda' kareba kasalamasan sae lako lili'na lino.’ ” \p \v 48 Tappana urrangngi tula'na Paulus dore' asan tau senga' salianna to Yahudi anna umpakasalle Puang Allata'alla ura'na battakadanna. Mangngorean asammi lako Puang Yesus angganna to mangka napile Puang Allata'alla la untarima katuoan sae lako-lakona. \v 49 Napolalan silele tau urrangngi battakadanna Puang Allata'alla illalan lili'na lembang iatoo. \p \v 50 Sapo' inde to Yahudie lao urrasi angganna to kamai illalan tondok iatoo sola baine to keangga' to mengkarea' langngan Puang Allata'alla, napolalan undarra Paulus sola Barnabas anna suai umpellei lembang iatoo. \v 51 Untambakkimi soyok dio lentekna Paulus sola Barnabas annu la mendadi tanda lako to untumpu pala'i pepa'guruanna anna mane le'ba' lako Ikonium. \v 52 Siayun asammi kadoresan to mangngorean dio Antiokhia anna nakuasai Penawa Masero. \c 14 \s1 Paulus sola Barnabas dio Ikonium, Listra anna Derbe \p \v 1 Kara-kara dadi dio Antiokhia dadi duka' dio Ikonium. Tamami pa'sambayanganna to Yahudi Paulus sola Barnabas anna ma'pa'guru untetteran Puang Yesus napolalan buda to Yahudi anna tau senga' salianna to Yahudi mangngorean. \v 2 Sapo' inde mai to Yahudi to moka mangngoreanne urrasi tau senga' salianna to Yahudi anna malara ungkabassi to mangngorean. \v 3 Iamo too anna masae-saemo torro Paulus sola Barnabas dio, anna sitonda kabaranian untetteran Puang Yesus. Nabengammi kakuasaan Puang Allata'alla umpadadi ma'rupa-rupa tanda anna tanda memangnga-mangnga, la naola umpakawananni kumua angganna kareba untetteran pa'kamasena lako ma'rupa tau, tonganna asan. \p \v 4 Sapo' sipekka-pekka tau illalan inde tondokke napolalan tipa'dua, dengan unturu' to Yahudi anna dengan unturu' rasul. \v 5 Ma'mesami pira-pira to Yahudi anna tau senga' salianna to Yahudi sola perepi'na napolalan ummala kada situru' la undarra inde dua rasul-e anna leba'i batu. \v 6 Sapo' naissanan inde dua rasul-e, napolalan ummalai kalena lako lembangna Likaonia anna ullelean pira-pira tondok susinna Listra anna Derbe. \v 7 Iamo te nangei umpalanda' Kareba Kadoresanne. \p \v 8 Dio Listra dengan mesa muane ta'pa dengan leleanna menono' aka balimbingan mengkalao dio mai dadinna. \v 9 Inde taue ma'loko umperangngii tula'na Paulus. Nanenne'imi Paulus napolalan naissanan kumua dengan kapangngoreananna, anna sipato' dipomalapu'. \v 10 Napemanduimi ma'kada Paulus nakua: “Ke'de'moko!” Kumalintayong siami ke'de' anna menono' leen. \p \v 11 Tappana naita tau buda kara-kara napogau' Paulus, sipealo'-alosan siami illalan basana to Likaonia nakua: “Turun tongammi dewata tama lino merrupa tau.” \v 12 Napolalan ussangai Barnabas dewata Zeus anna Paulus nasangai dewata Hermes annu ia simantula'.\f + \fr 14:12 \fq Dewata Zeus \ft iamo dewatanna to Yunani randan ma'tandalangnganan, anna \fq dewata Hermes \ft iamo siumpalanda' kadanna Zeus lako ma'rupa tau.\f* \v 13 Saemi imam dewata Zeus dio ba'ba tama tondok lu dio mai pa'sambayanganna dio salian tondok, umbaa pira-pira saping laki napamanikki bunga-bunga la natunu memala' sola tau kamban lako rasul. \v 14 Sapo' tappana narangngi Paulus sola Barnabas aka la napogau' tau, kadake siami nasa'ding napolalan ussesse' pakeanna anna kumondong tama alla'-alla'na tau kamban anna mealo'-alo' nakua: \v 15 “Maakari ammu ma'gau' susia'i? Rupa tau beasakan duka', susi siamikia'! Sapo' saekan inde la umpalanda' Kareba Kadoresan lako kalemua' ammu malara untampe angganna dewata takeangga'. Sapo' la mengngolo langngangkoa' dewata tuo, iamo Puang Allata'alla to menggaraganna langi' anna lino sola tasik anna angganna issinna. \v 16 Yolona, napabeai Puang Allata'alla ma'rupa tau umpogau' pa'kua penawanna. \v 17 Sapo' tontong liu umpakawanan kalena ummolai ma'rupa-rupa kamapiaan lako ma'rupa tau susinna: umpasae liu uran yao mai langi'; umpakendek pa'taunan; nabeen liukoa' nande anna kamasannangan.” \v 18 Sapo' moi anna susimo te tula'na dua rasul-e nenne' kamala tae' nabela undapai tau kamban umpalako pantunuan la napopemala' lako kalena. \p \v 19 Tapakala sae pira-pira to Yahudi lu dio mai Antiokhia dio Pisidia anna dio mai Ikonium, usse'dek inde tau kambanne, lambisan ia naturu'. Napolalan ussileba'-leba'i batu Paulus anna mane rui'i lako salian tondok annu nasanga bonno'mi. \v 20 Sapo' inde anna talimbungmi to mangngoreanne, membangummi sule anna le'ba tama tondok. Masiangna mengkalaomi lako Derbe sola Barnabas. \s1 Paulus sola Barnabas ma'pasule lako Antiokhia dio lembangna Siria \p \v 21 Saei lako Derbe Paulus sola Barnabas umpalanda' omi Kareba Kadoresan napolalan buda tau mangngorean lako Puang Yesus. Mangkaii, ma'pasulemi lako Listra le'ba lako Ikonium anna mane tarru' lako Antiokhia dio Pisidia. \v 22 Umpakatoto'mi kapangngoreananna angganna to unturu' Puang Yesus illalan inde tallu tondok naolae anna pakari'di'i nakua, “Innang la ussa'dingangki' ma'rupa-rupa kamaparrisan anta mane tama kaparentaanna Puang Allata'alla. Iamo too kenamala la tontong liu kapangngoreanammua' lako Puang Yesus.” \v 23 Pantan ummangka'mi perepi' Paulus sola Barnabas lako simesa-mesa kombonganna to mangngorean. Ma'puasami anna ma'sambayang ussorong inde perepi'e rokko lisu pala'na Puang Yesus to naorean. \v 24 Mangkaii, umpatarru'mi penonosanna ummola lako lembangna Pisidia sae lako lembangna Pamfilia. \v 25 Umpalanda'mi battakadanna Puang Allata'alla dio Perga anna mane tarru' rokko Atalia. \p \v 26 Mengkalao diomi ma'kappala' sule lako Antiokhia, tondok nangei disorong lako pa'kamasena Puang Allata'alla la umpalako karangan mangkamo nakarang temo. \v 27 Saei lako Antiokhia urrempummi angganna to mangngorean anna untetteran kara-kara napogau' Puang Allata'alla ummolai pengkaranganna. Natula' toi duka' umba nakua Puang Allata'alla umbukaian lalan tau senga' salianna to Yahudi mangngorean langngan Puang Yesus. \v 28 Torromi Paulus anna Barnabas dio Antiokhia masae-sae sola angganna to mangngorean. \c 15 \s1 Angganna rasul anna perepi' ma'mesa dio Yerusalem \p \v 1 Saemi dio Antiokhia pira-pira to Yahudi to mangngoreammo lako Puang Yesus lu dio mai Yudea, anna ma'pa'guru lako tau senga' salianna to Yahudi to mangngoreammo duka', nakua: “Ianna tae'koa' disunna' situru' kabeasaan napa'pa'guruan Musa, tae'koa' mala dipasalama'.” \v 2 Sapo' marru nasassai Paulus sola Barnabas lambisan sipekka inde taue. Napolalan nasituru'-turu'i angganna to mangngorean ussua Paulus sola Barnabas anna pira-pira to mangngorean dio Antiokhia lao umpellambi'i rasul sola angganna perepi'na to mangngorean dio Yerusalem, anna malara umpa'mesai kara-kara iatoo. \p \v 3 Naanta'mi angganna to mangngorean dio Antiokhia sae lako salian tondok, anna mane le'ba ummola lako lembangna Fenisia anna lembangna Samaria. Ma'tetterammi lako to mangngorean dio pira-pira tondok naola kumua budami tau senga' salianna to Yahudi mangngorean lako Puang Yesus, napolalan dore' asan urrangngii. \v 4 Saei lako Yerusalem natarima manappami to mangngorean sola angganna rasul anna perepi'. Natulasammi kara-kara napogau' Puang Allata'alla ummolai pengkaranganna Paulus anna Barnabas. \p \v 5 Sapo' sae pira-pira to Farisi to mangngoreammo nakua: “Angganna tau senga' salianna to Yahudi to mangngoreammo lako Puang Yesus manggi' disunna' anna disua unturu' angganna pepa'guruanna Musa.” \p \v 6 Ma'mesami angganna rasul sola perepi' dio Yerusalem untula' kara-kara iatoo. \v 7 Masae-saei nasitimba'-timba'i, ke'de'mi Petrus anna ma'kada nakua: “Mentu'ko siulu'ku, muissanammia' kumua mangkamo' napile Puang Allata'alla illalan mai alla'-alla'mua' yolona la umpalanda' Kareba Kadoresan lako tau senga' salianna to Yahudi anna rangngii napolalan mangngorean.\f + \fr 15:7 \ft Itai Ur. 10:1-48.\f* \v 8 Annu mangkami napakawanan Puang Allata'alla to ullosa penawanna ma'rupa tau kumua untarima duka' tau senga' salianna to Yahudi ummolai Penawa Maserona napaturun lako tau iatoo susikia'. \v 9 Anna tae'kia' naissan la napaleang, susi kita to Yahudi tenni tau senga' salianna to Yahudi, annu naseroianni duka' penawanna ura'na kapangngoreananna. \v 10 Ianna susi too, maakaria' ammu la ussandak-sandak Puang Allata'alla? Maakaria' ammu morai la umpapassai passanan mabanda' lako to mangngorean? Annu inde passananne mengkalao dio mai neneta sae lako kita tae' tabela tapalako. \v 11 Sapo' taoreanna' kumua: Angga ummolai pa'kamasena Puang Yesus tangei mala salama', susi siami duka' tau senga' salianna to Yahudi.” \p \v 12 Mengkamma' asammi angganna to dio reen anna umperangngii Paulus sola Barnabas untetteran ma'rupa-rupa tanda anna tanda memangnga-mangnga napadadi Puang Allata'alla illalan alla'-alla'na tau senga' salianna to Yahudi ummolai pengkaranganna duai. \v 13 Mangkai mantula' Paulus sola Barnabas, ma'kadami duka' Yakobus nakua: “Mentu'ko sa'do'dorangku, perangngia' tula'ku: \v 14 Mangkami natetteran Simon Petrus umba nakua pa'parandukanna Puang Allata'alla umpakawanan pa'kamasena lako tau senga' salianna to Yahudi, iamo napile illalan mai alla'-alla'na to la mendadi petauanna. \v 15 Kara-kara iatoo siundu' battakadanna Puang Allata'alla mangka nauki' nabi nakua: \q1 \v 16 ‘Dako' la saena' umpake'de' sule banuanna Daud iato mangka roppokko, \q1 anna angganna tala kayunna la kupake'de' matoto' sule.\f + \fr 15:16 \ft Kaparentaanna Daud sirapan banua mangka roppok la dipake'de' sule.\f* \q1 \v 17 Anna malara angganna tau senga' la tinanda lako Puang Allata'alla, \q1 iamo angganna tau senga' salianna to Yahudi to mangka kutambai la mendadi petauangku. \q1 Susimi te kadanna Puang Allata'allae to umpadadi angganna kara-kara iatoo \q1 \v 18 to mangka umpa'peissananni mengkalao dio mai.’ \p \v 19 Dadi situru' pikki'ku, tae'kia' mala ussussai tau senga' salianna to Yahudi to la mengngolomo langngan Puang Allata'alla. \v 20 Sapo' la ummuki'kia' sura' lako anna malara tae' ummande andean mangka dipopemala' lako dewata senga', tae' la ullullu' pa'bannetauan, tae' mala ummande rara anna balena olo'-olo' mate ditekke. \v 21 Annu mengkalao dio mai sidibaca liu pepa'guruanna Musa ke allo katorroan illalan banua pa'sambayangan lako simesa-mesa tondok.” \s1 Sura'na rasul napopebaa lako tau senga' salianna to Yahudi to mangngoreammo \p \v 22 Ummalami kada situru' angganna rasul sola perepi' anna angganna to mangngorean dio Yerusalem la umpile pira-pira tau illalan mai kombonganna to mangngorean la nasolaan Paulus anna Barnabas ma'pasule lako Antiokhia. Umpilemi Yudas sidisangai Barsabas anna Silas, bassi to diangga' illalan alla'-alla'na to mangngorean. \v 23 Dibengammi sura' nabaa. Issinna inde sura'e nakua: \pmo “Salama'ki, anggangki siulu'mua' susi rasul tenni perepi', matin anggammua' siulu'ki salianna to Yahudi itin Antiokhia, Siria, anna Kilikia. \pm \v 24 Kikarebami kumua dengan pira-pira solaki tokke' sae matin tae' kisua, anna umpalanda' pepa'guruanna napolalan selang penawammua'. \v 25 Iamo kingei ussituru'-turu'i umpile dua tau to la ussolaan Barnabas anna Paulus to kikamasei; \v 26 to umbotoran sunga'na untetteran sanganna Puang Yesus Kristus Dewatanta. \v 27 Dadi kipasan polepi Yudas sola Silas la umpalanda' puduk pepasangki matin susi illalan inde sura'e. \v 28 Ummalamokan kada situru' naparunduk Penawa Masero kumua tae'koa' la dipapassanni passanan mabanda', sapo' anggami parallunna la muturu' iamo: \v 29 Tae'koa' mala ummande andean mangka dipopemala' lako dewata senga'; tae'koa' mala ummande rara anna balena olo'-olo' mate ditekke, ammu daua' ullullu' pa'bannetauan. Umpogau'mokoa' to kamapiaanno ke ta'mo mupogau' kara-kara iatoo. Padami te pepasangkie. \pmc Salama'ki matin.” \p \v 30 Mangkai dipatontong, mengkalaomi inde to disuae lako Antiokhia. Saei lako umpopa'mesami angganna to mangngorean dio anna beenni inde sura'e. \v 31 Dore' asammi to mangngorean dio umbacai annu napakaranga issinna inde sura'e. \v 32 Budapi pepakaranga sola pepakatoto' napalanda' Yudas sola Silas lako to mangngorean annu inde dua taue innang nabi duka'. \v 33 Masae-saei dio Antiokhia Yudas anna Silas napabeaimi to mangngorean ma'pasule lako Yerusalem siayun kamasakkean. \v 34 [Sapo' naporaipia Silas torro.]\f + \fr 15:34 \ft [ ] = Battakada umbai tae' dengan dikabuttui illalan pira-pira sura' bunga'-bunga'na diuki', battu dikua pamulanna Buku Masero.\f* \v 35 Masae-saepi duka' Paulus anna Barnabas torro dio Antiokhia, anna ma'pa'guru sola umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla untetteran Puang Yesus sola buda tau senga'. \s1 Paulus sisarak Barnabas \p \v 36 Masae-saei dio, nakuamo Paulus lako Barnabas: “Umbai la mapia ke laoki' ullelean sule siulu'ta lako tondok mangka tangei umpalanda' battakadanna Puang Allata'alla untetteran Puang Yesus, battu maakami.” \v 37 Nasituru'imi Barnabas sapo' morai la ussolaan Yohanes sidikuan Markus. \v 38 Sapo' moka Paulus annu nasanga kadanna, tae' dadi ussolaan to mangka mepellei dio Pamfilia anna moka mesolaan mengkarang. \v 39 Sipekkami Paulus anna Barnabas napolalan sisarak. Lu lakomia Siprus Barnabas sola Markus ma'kappala'. \v 40 Mengke'de' Paulus, Silas ia napile la nasolaan. Mangkai nasorong lako pa'kamasena Puang Allata'alla siulu'na to mangngorean dio Antiokhia mengkalaomi \v 41 ullelean tondok illalan lembangna Siria anna Kilikia umpakatoto' kapangngoreananna to mangngorean illalan simesa-mesa kombongan. \c 16 \s1 Paulus sola Silas ussolaan Timotius \p \v 1 Umpatarru'mi penonosanna Paulus lako tondok Derbe anna Listra. Iamo nangei silambi' mesa to mangngoreammo disanga Timotius. To Yahudi indona anna to mangngoreammo mengke'de' ambena tangngia to Yahudi. \v 2 Inde Timotius-e napokada mapia asan to mangngorean dio Listra anna Ikonium. \v 3 Morai Paulus la ussolaan Timotius illalan penonosanna, iamo nangei napopesunna'mo anna malara naporai to Yahudi annu naissanan asan kumua tangngia to Yahudi ambena.\f + \fr 16:3 \ft Sunna' iamo mesa ada'na to Yahudi sidipogau' lako angganna muane ke mane karuai allona dadinna. Ia nangei maela' disunna' Timotius aka' tangngia ia to Yahudi ambena.\f* \v 4 Illalan kapenonosanna ullelean tondok, Paulus sola Silas umpalanda' kada rapa'na rasul anna perepi' dio Yerusalem, anna malara naturu' mentu'na to mangngorean. \v 5 Susimi tee angganna kombonganna to mangngorean dipakatoto' kapangngoreananna napolalan samasae-saena sabuda-budanna to mangngorean. \s1 Paulus nasua Puang Allata'alla lako Makedonia \p \v 6 Lu lakomi lembangna Frigia anna Galatia Paulus sola Silas annu tae' napabeai Penawa Masero umpalanda' Kareba Kadoresan dio lembangna Asia. \v 7 Ullambi'i katonanna lembangna Misia nasandakmi la ma'palutama lili'na Bitinia, sapo' tae' natangga' Penawa Maserona Puang Yesus, \v 8 napolalan tarru' rokko Troas ummola lako lembangna Misia. \v 9 Bongii tokke'mi taman Paulus napolalan ummita mesa to Makedonia ke'de' dio tingngayona anna melau nakua: “Lambangko mai ammu sae umpamoloikan.” \v 10 Mangkanna tee ma'patakkan siamokan la mengkalao lako Makedonia annu kiissanan kumua nasuamokan Puang Allata'alla la umpalanda' Kareba Kadoresan lako to Makedonia.\f + \fr 16:10 \ft Mengkalao dio Troas solami Paulus anna Lukas to ummuki' inde sura'e.\f* \s1 Mesa baine disanga Lidia dio Filipi mangngorean lako Puang Yesus \p \v 11 Mengkalaokan dio Troas ma'kappala' ummola lako Samotrake, masiangna saemokan lako Neapolis. \v 12 Mengkalao diomokan tee lu lako Filipi, mesa tondok maroa' illalan lembang bunga'na dilambi' dio lili'na Makedonia.\f + \fr 16:12 \fq Lili'na Makedonia \ft dipa'tallu tawaan borisanna litak. Filipi mesa tondok nakala' ia borisan litak bunga'na battu dikua lembang bunga'na. Iamo te Filipie randan napakalando to ma'parenta Roma aka buda to Roma sitorro dio.\f* Inde Filipie sinangei torro buda to messae dio mai Roma. Pira-pira bongikan torro dio tondok iatoo. \p \v 13 Nalambi'i allo katorroan suummokan illalan mai tondok, angki le'ba rokko randanan, kipolalan ullambi' angngenan sinangei ma'sambayang to Yahudi aka innang illalammi penawangki la dengan dio. Ma'lokomokan sola pira-pira baine dio angngenan iatoo angki sipantula'-tula'. \v 14 Saemi duka' ma'perangngi mesa baine disanga Lidia to lu dio mai tondok Tiatira. Inde bainee sima'baluk sampin mellolo pao rupanna,\f + \fr 16:14 \ft Sampin ma'tandalangnganan simasulli' allinna.\f* anna mesa duka' to menomba liu langngan Puang Allata'alla. Napomalesomi Puang Allata'alla tula'na Paulus lako Lidia napolalan napaillan tambuk. \v 15 Mangkai ditedok Lidia sola angganna rapunna, nabawaimokan nakua: “Ianna mutonganammoa' kapangngoreanangku lako Puang Yesus, anta torro dioa' banua.” Nase'dek liumokan kipolalan ma'din. \s1 Paulus sola Silas ditarungkun dio Filipi \p \v 16 Dengan pissan attu inde angki lao lako angngenan sinangei ma'sambayang to Yahudie, silambi'mokan mesa baine, sabua' sima'ita-ita aka natamai setang napolalan napopallolongan angganna puangna. \v 17 Naturu' liumokan sola Paulus meoli-oli ummola lalan nakua: “Inde mai taue sabua'na asan Puang Allata'alla To Randan Matande, anu' iamo umpakarebaikoa' lalan kasalamasan.” \v 18 Inde anna pira-pirangngallomo naola ma'pateenne makaringngi'mi talinganna Paulus urrangngii napolalan menggirik anna ma'kada lako inde setangnge nakua: “Illalan sanganna Puang Yesus Kristus kusuako mallai illalan mai kalena itin baineo!” Tappa mallai siami inde setangnge. \p \v 19 Naitanna angganna puangna kumua pa'de pole' pallolonganna, umpealaimi Paulus sola Silas anna rui' sesse'i lako tingngayona to ma'parenta sitorro dio sa'de pasa'. \v 20 Saei lako tingngayona to ma'parenta, nakuamo: “Inde dua to Yahudie sae umpasisala-sala tau. \v 21 Annu umpa'pa'guruan kabeasaan tae' mala tatarima anna taturu' to Romakia'.” \p \v 22 Buda duka' tau sae la umbali Paulus anna Silas. Napesuaimi to ma'parenta ullossokkianni pakeanna anna mane tambak pusoi. \v 23 Mangkai ditambak puso dipatamami tarungkun anna ussua mando' tarungkun undagai manappaii. \v 24 Iamo nangei umpalutamai tangngana pa'tarungkunan mando' tarungkun anna mane sangkalai. \p \v 25 Umbai tangngai bongi ma'sambayangmi Paulus sola Silas anna menani umpudi Puang Allata'alla. Naperangngii asammi duka' angganna to ditarungkun. \v 26 Tapakala tokke'mo dadi lino' kamai urruyong batu lentongna pa'tarungkunan napolalan titungka' asan ba'ba, anna lappa' rante bassinna angganna to ditarungkun. \v 27 Millikki mando' tarungkun, ummitami ba'ba titungka' napolalan umbonok pa'dangna la mentuyo annu nasanga le'ba asammi to ditarungkun. \v 28 Sapo' metamba Paulus nakua: “Dau sanggangngi kalemu annu inde asangkan!” \p \v 29 Umpelaumi ballo inde mando' tarungkunne anna kumondong tama lumalla'-malla' marea' anna malimuntu' dio tingngayona Paulus sola Silas. \v 30 Anna mane ummanta' Paulus sola Silas suun illalan mai tarungkun anna ma'kada lako nakua: “O tuang, aka la kupogau' angku malara salama'?” \p \v 31 Natimba' Paulus sola Silas nakua: “Oreangko Puang Yesus Kristus ammu malara salama' susi iko tenni angganna rapummu.” \v 32 Umpalanda'mi battakadanna Puang Allata'alla untetteran Puang Yesus lako mando' tarungkun sola lako angganna tau illalan banuanna. \v 33 Bongi ia siamo tee anna umbawai Paulus sola Silas lao nabaseian balalanna anna mane umpebeen kalena ditedok sola rapunna. \v 34 Mangkaii, nabawaimi lako banuanna anna to saei. Dore' asammi sarapui annu mangngoreammi lako Puang Yesus. \p \v 35 Masiangngi, ussuami to sidio sa'dena to ma'parenta lao umpellambi'i mando' tarungkun anna kuanni: “Rappanammi ade' itin dua tauo.” \v 36 Lao siami umpellambi'i Paulus inde mando' tarungkunne anna kuanni: “Nasuana' to ma'parenta urrappanangkoa'. Dadi suummokoa' ammu le'ba manappa.” \p \v 37 Sapo' ma'kada Paulus lako mando' tarungkun sola to sidio sa'dena to ma'parenta nakua: “To Romakan tee, ta'pakan dengan dibisara angki tokke'mo ditambak puso dio tingngayona tau kamban angki mane ditarungkun. Temo, tokke'mokan la narappanan babang tae' naissanan tau. Tae' dengan leleanna la susi. Make sae asanni to ma'parenta anna melolo urrappanangkan illalan mai tarungkun.” \p \v 38 Mengkalao siami to sidio sa'dena to ma'parenta umpalanda' kadanna Paulus lako to ma'parenta. Tappana naissanan kumua to Roma, marea' asan pole'. \v 39 Saemi umpellambi'i Paulus sola Silas anna ummakui kasalaanna lako. Nasolaammi suun anna pelaui kenamala umpellei tondok iatoo. \v 40 Umpelleimi pa'tarungkunan anna lu lako banuanna Lidia. Saei lako silambi'mi to mangngorean dio, napakatanami anna mane umpellei tondok Filipi. \c 17 \s1 Paulus sola Silas dio Tesalonika \p \v 1 Umpatarru'mi kapenonosanna Paulus sola Silas ummola lako Amfipolis, le'ba' lako Apolonia anna mane sae lako Tesalonika. Dio tondok iatoo dengan pa'sambayanganna to Yahudi. \v 2 Tamami banua pa'sambayangan Paulus susi beasanna sinapogau'. Pentallun siruntun allo katorroan nangei umpokada anna ussitimbang-timbangngi Buku Masero Paulus sola tau buda. \v 3 Napomakalesomi sola natetteran manappa kumua innang la ussa'dingan kamaparrisan To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla lambisan dipatei anna la tuo sule dio mai alla'na to mate. Nakuamo: “Inde To nabassei bayu-bayu Puang Allata'allae, iamo Puang Yesus to kutetteran lako kalemua'.” \v 4 Dengan pira-pira to Yahudi to dio reen attu iatoo untongananni napolalan umpentappai Paulus sola Silas. Susi duka' buda to salianna to Yahudi to mengkarea' langngan Puang Allata'alla anna pira-pira baine keangga'. \p \v 5 Sapo' buda to Yahudi mangungngu' penawa napolalan urrempun to kadake sitama pasa' anna solanni lao umpakaramba tau illalan tondok. Napissannimi lu lako banuanna Yason umpeang Paulus sola Silas annu la nabaa lako tingngayona tau buda. \v 6 Sapo' tae' dengan nalambi', napolalan Yason sola pira-pira to mangngorean narui' sesse' lako to ma'parenta illalan tondok. Saei lako metamba-tambami nakua: “Saemi duka' inde tondokta to siumpabuttu kakadakean illaan lino, \v 7 anna natarima manappa Yason torro dio banuanna. Tau iatee umbali atoranna kaparentaan Roma annu nakua dengan tomaraya senga' disanga Yesus.” \v 8 Pusa' asammi tau sola to kamai illalan tondok urrangngi tula'na inde taue. \v 9 Dipelauimi doi' Yason sola solana aka' indana umpabuttu liu kamarukkaan. Mangkai nabaya' dirappanammi. \s1 Paulus sola Silas Dio Berea \p \v 10 Bongi ia siamo too nangei ussua Paulus sola Silas to mangngorean dio Tesalonika mengkalao lako Berea. Saei lako lu tamami pa'sambayanganna to Yahudi. \v 11 To Yahudi dio Berea tae' makarra' penawa susi to dio Tesalonika annu masannang penawanna untarima battakadanna Puang Allata'alla. Siumpelaya'i liumi Buku Masero ke allo la naola ummissananni kumua tongannaraka pepa'guruanna Paulus. \v 12 Buda to Yahudi ummorean Puang Yesus anna buda toi duka' to tangngia to Yahudi susi baine keangga' tenni muane. \p \v 13 Sapo naissananna to Yahudi dio Tesalonika kumua umpalanda' duka' battakadanna Puang Allata'alla Paulus dio Berea, laomi lako urrusoi tau buda napolalan selang penawanna. \v 14 Tappa ussuami Paulus lako biring tasik to mangngorean dio Berea sapo torropia Silas sola Timotius. \v 15 Ummanta'mi Paulus sae lako Atena inde to lao ussolannie. La sulei lako Berea, mepasammi Paulus lako Silas anna Timotius kumua kenamala ma'sirra' lao umpellambi'i. \s1 Paulus dio Atena \p \v 16 Torromi Paulus dio Atena ummampai Silas sola Timotius. Mapa'di'mi penawanna ummita tau-tau sidipenombai samba lako tondok. \v 17 Iamo nangei sipantula'-tula'mo to Yahudi Paulus illalan banua pa'sambayangan sola to salianna to Yahudi to mengkarea' langngan Puang Allata'alla, anna angganna to nasilambisan illalan pasa' ke allo. \v 18 Sitimba'mi duka' pira-pira tuangguru to unturu' pepa'guruanna Epikuros anna pepa'guruanna kombonganna Stoa, anna dengan ma'kada nakua: “Akamo la napokada itin to buda kada babangngo?” Dengammi duka' ungkuai: “Umbai to umpa'peassakan pepa'guruanna dewata tadiita rambu apinna.” Annu umpalanda' Kareba Kadoresan Paulus untetteran Puang Yesus anna katuoanna sule. \v 19 Ussolammi Paulus lako kombonganna pa'bisara disanga Areopagus anna kuanni: “Malarika mupomakaleso lako kaleki pepa'guruan bakaru mangka mupalanda'? \v 20 Annu itin pepa'guruammuo senga'-senga' kirangngi, dadi moraikan la umpengngissananni kalembasanna.” \v 21 (Angganna to Atena anna to messae dio sinadotaan umpatorro karanganna annu la umpokada battu umperangngii kara-kara bakaru.) \p \v 22 Ke'de'mi Paulus illalan alla'-alla'na to ma'rempun dio Areopagus anna ma'kada nakua: “O anggammua' to Atena, kuita pa'palakomua' illalan angganna kara-kara barringkoa' siperambuan dewatammu. \v 23 Annu inde angku menono'-nono' illalan tondokmua' umpetua'-tua' angngenan kapemalasammua'e, ummitamo' mesa angngenan kapemalasan, dengan pangnguki' dio nakua: ‘Kapemalasan langngan dewata tadiissanan.’ Iamo te Dewata mupenombaia' tae' muissananne kupalanda' lako kalemua'. \p \v 24 Puang Allata'alla to mangka umpadadi lino anna issinna, iamo Dewatanna langi' anna lino, tae' la mala torro illalan banua pa'sambayangan panggaraganna ma'rupa tau. \v 25 Tae' toi manggi' nakandapa ma'rupa tau takuananta to tae' ganna' kaparalluanna. Annu Dewata iamo tee umpebeen penawa lako ma'rupa tau napolalan tuo anna umpebeen sangga' rupanna lako angganna tau. \v 26 Bunga'-bunga'na angga mesa tau, iamo nangei umpabuttu angganna rupa tau ummissii lino. Innang mangkami napatantu Puang Allata'alla attu katuoanna ma'rupa tau sola ungkatonanni angngenanna tau. \v 27 Ia nangei umpatenni anna malara lao kakarang-karang ma'rupa tau umpeang Puang Allata'alla umba-umba aka anna mala nalambi', moika anna sitonganna tae'ki' sikambela Puang Allata'alla. \v 28 Annu ummolai kakuasaanna malakia' tuo, malaki' membero leen, malaki' dio reen, susi sinapokadangkoa' to paissammu kumua: ‘Annu anaknakia' duka' te Puang Allata'allae.’ \p \v 29 Dadi ianna anaknakia' Puang Allata'alla, tae' la mala tapapada angga' Puang Allata'alla anna tau-tau bulawan, tau-tau pera', battu tau-tau batu, panggaraga situru' kamanaranganna ma'rupa tau. \v 30 Yolona tae' umpatumangngi kasalaanna rupa tau Puang Allata'alla annu balan tanaissananna, sapo temo pole' umparentami angganna tau illalan lino mengkatoba'. \v 31 Annu mangkami umpatantu allo la nangei mesa to mangkamo napatantu la umbisara gau'na rupa tau illalan lino. Inde to mangka napatantue mangkami napakawanan lako ma'rupa tau ummolai katuoanna dio mai alla'na to mate.” \p \v 32 Tappana urrangngi battakada kumua dengan katuoanna sule to mate, dengammi pira-pira tau untellei, sapo' dengan duka' pira ungkuai: “Anna dengan polepa attu ammu tetteranan polekan itin kara-kara mutula'o.” \v 33 Mengkalaomi Paulus umpellei inde kombonganne. \v 34 Sapo' dengan siami duka' pira-pira muane mengkoppa' lako Paulus anna ummorean Puang Yesus, susinna Dionisius mesa duka' pa'bisara alukna Areopagus. Anna dengampi mesa baine disanga Damaris anna pira-pirapa tau senga'. \c 18 \s1 Paulus dio Korintus \p \v 1 Mangkai too, mengkalaomi Paulus dio Atena lu lako Korintus. \v 2 Saei lako Korintus, silambi'mi mesa to Yahudi disanga Akwila to lu dio mai Pontus. Ta'pa masae saena dio mai Italia sola bainena disanga Priskila annu umpasuun parenta tomaraya Klaudius ussua angganna to Yahudi umpellei Roma. Lempangmi Paulus lako banuanna \v 3 napolalan torro dio anna mengkarang sola annu susi karanganna siumpapia kemah. \v 4 Sisipantula'-tula' liumi tau Paulus ke allo katorroan illalan pa'sambayanganna to Yahudi anna malara mangngorean to Yahudi sola to salianna to Yahudi. \p \v 5 Saei Silas sola Timotius dio mai Makedonia, nasatutuimi Paulus umpalanda' Kareba Kadoresan anna uleleanni lako to Yahudi kumua Puang Yesusmo To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla ma'pasalama'. \v 6 Sapo nabali to Yahudi sola natelle, napolalan untambakki soyok dio mai pakeanna Paulus anna ma'kada lako nakua: “Ikomoa' umpassan kasalaammu, makayonakkao anna tae'na' kasalaan. Mengkalao temo la lu lakomo' tau senga' salianna to Yahudi.” \p \v 7 Suummi illalan mai banua pa'sambayanganna to Yahudi anna lu lako banuanna mesa to tangngia to Yahudi disanga Titius Yustus, to umpenombai duka' Puang Allata'alla. Inde banuae sitere siami banua pa'sambayangan. \v 8 Sapo kapalana banua pa'sambayangan disanga Krispus sitonda rapunna ummorean Puang Yesus anna budapa to Korintus, to urrangngi pepa'guruanna Paulus mangngorean anna ditedok. \p \v 9 Pissan attu bongi, taman Paulus napolalan ummita Puang Yesus sae umpa'kadaii nakua: “Dau marea'; dau torroanni umpalanda' Kareba Kadoresan. \v 10 Annu kusolaan liuko anna tae' dengan tau la umparuaiko kakadakean, annu la buda petauangku illalan inde tondokke.” \v 11 Torromi dio Paulus sataun anna annan bulanna umpa'pa'guruan battakadanna Puang Allata'alla illalan alla'-alla'na to ma'tondok. \p \v 12 Sapo' inde anna diangka' gubernur Galio dio Akhayae, ma'mesa pole' pira-pira to Yahudi umbali Paulus napolalan napealai anna baai lako tingngayona pa'bisara tondok. \v 13 Anna ma'kada nakua: “Inde taue umpa'guru sala tau menomba langngan Puang Allata'alla annu sisala issinna sura'na Musa.” \p \v 14 Sapo' tappana la naparanduk mantula' Paulus, ma'kadami Galio lako to Yahudi nakua: “O to Yahudi, ianna ullendara parenta, battu kakadakearraka mungeia' umparapa' inde taue, sipato' la kutarima. \v 15 Sapo' ianna anggara battakada, sangaraka, battu ullenda kabeasaanna to Yahudi, papura illalammia' alla'-alla'mu. Tangkao la urratta'i annu mokana' la umbisara kara-kara susi.” \v 16 Anna mane urrambai tau illalan mai angngenan sidingei ma'bisara. \v 17 Suunna illalan mai umpealaimi Sostenes kapala pa'sambayanganna to Yahudi anna limbuii nasidangguru'-guru'i dio luba'ba banua sidingei ma'bisara, sapo' tae' naaku nasaile Galio. \s1 Paulus ma'pasule lako Antiokhia \p \v 18 Masae-saepi torro Paulus dio Korintus anna mane ma'kappala' lako Siria sola Priskila anna Akwila umpellei to mangngorean dio. Inde anna ta'pa langngan kappala' dio Kengkreae ungkottiimi beluakna Paulus situru' ada'na to Yahudi aka ungganna'i samayanna langngan Puang Allata'alla. \v 19-21 Saei lako Efesus lu tamami pa'sambayanganna to Yahudi Paulus anna sipantula'-tula' to Yahudi. Napelaumi to Yahudi kenamala masae-sae torro dio. Sapo' moka Paulus napolalan ma'kada nakua: “Tangga'pa' le'ba', angku sae polemora ke nakuapa Dewata.” Mengkalaomi umpellei to Efesus, sapo' torromia Priskila anna Akwila dio. \v 22 Saei lako Kaisarea, lu lakomi Yerusalem umpessitai angganna to mangngorean anna mane tarru' lako Antiokhia. \v 23 Inde anna masae-saemo dioe, mengkalao omi ullelean tondok illalan lembangna Galatia anna Frigia umpakatoto' angganna to mangngorean. \s1 Apolos dio Efesus anna Korintus \p \v 24 Attu iatoo saemi mesa to Yahudi dio Efesus disanga Apolos to lu dio mai Aleksandria. Mesa duka' to pa'rurru kada anna to untarru' Buku Masero. \v 25 Mangka toi dipa'guru manappa pepa'guruanna Puang Yesus. Sinapetonganni mantula' anna lumantang untetteran Puang Yesus sapo' angga pantedokanna Yohanes naissanan. \v 26 Naparandukmi ma'pa'guru sitonda kabaranian illaan pa'sambayanganna to Yahudi. Sapo' narangnginna Priskila sola Akwila, nabawaimi lako banuanna anna tetteranan manappai lalanna Puang Allata'alla. \p \v 27 Mangkaii, moraimi Apolos la lao lako Akhaya, napolalan umpopebaa sura' to mangngorean dio Efesus lako to mangngorean dio anna malara untarima manappa Apolos. Kasaeanna Apolos lako marru keangga' illalan alla'-alla'na to mangngorean, to untarimamo Puang Yesus ura'na pa'kamasena Puang Allata'alla. \v 28 Annu napetonganni umbali to Yahudi dio tingngayona tau buda, napolalan natalo kada annu naendekan illalan mai Buku Masero kumua Puang Yesusmo To nabassei bayu-bayu Puang Allata'alla. \c 19 \s1 Paulus dio Efesus \p \v 1 Diopi Korintus Apolos, suppikmi Paulus ullelean tondok illalan lembangna Frigia anna Galatia, napolalan sae lako Efesus. Ullambi'mi pira-pira to mangngorean dio. \v 2 Mekutanami Paulus nakua: “Untarimakoka Penawa Maseroa' inde ammu mane mangngoreanne?” Natimba' nakua: “Ta'pa dengan, annu sae lako ditula' kumua dengan Penawa Masero anna ta'pa dengan kirangngi.” \v 3 Nakuamo Paulus: “Ianna susi too, pantedokan umbamo mangka ditedokangkoa'?” Natimba' nakua: “Pantedokanna Yohanes.” \v 4 Nakuamo Paulus: “Pantedokanna Yohanes iamo tanda pengkatobasan anna nakua kadanna lako tau kamban: ‘La ummoreangkoa' to la sae windingku,’ iamo Puang Yesus.” \v 5 Tappana urrangngi tula' iatoo, ditedokmi ummolai sanganna Puang Yesus. \v 6 Marassanni naballa'i pala' Paulus natamaimi Penawa Masero napolalan mantula' ummoyong ma'rupa-rupa basa memangnga-mangnga anna umpalanda' battakada napaombo' Puang Allata'alla lako kalena. \v 7 Inde taue umbai sapulo duai. \p \v 8 Tallu bulan naola Paulus tama pa'sambayanganna to Yahudi anna barani mantula' lako to dio reen, sipantula'-tula' to Yahudi anna umpomakaleso kaparentaanna Puang Allata'alla lako anna malara naorean. \v 9 Sapo' dengan duka' pira-pira tau makarra' penawa. Moka mangngorean, lambisan untelle pepa'guruanna Puang Yesus illaan alla'-alla'na tau buda. Iamo nangei umpelleimo tau buda Paulus anna umbawai to mangngorean lako mesa banua sidingei kombong disanga Tiranus. Iamo pole' sinangei Paulus ke allo ma'pa'guru. \v 10 Dua taun naola Paulus mengkarang susi tee, napolalan angganna tau illalan lili'na Asia urrangngi battakadanna Puang Yesus, susi to Yahudi tenni to salianna to Yahudi. \s1 Anakna Skewa \p \v 11 Puang Allata'alla umpadadi tanda memangnga-mangnga ummolai Paulus, \v 12 napolalan buda tau siummala sapu'-sapu' battu sampin senga'raka mangkanna napake Paulus anna baai lako to masakinna, napolalan tappa malapu' anna dengan pira mallai setang illalan mai kalena. \p \v 13-14 Attu iatoo dengan pira-pira to Yahudi sima'issan-issan ullelean tondok. Inde taue siurrambai setang illalan mai kalena tau. Susi duka' pitu to ma'sirondong, anakna mesa kapala imam to Yahudi disanga Skewa, nasandak duka' urrambai setang umpotendan sanganna Puang Yesus. Nakua lako inde setangnge: “Kurambaiko ummolai sanganna Yesus, to sinatula' Paulus.” \v 15 Sapo' natimba' setang illalan mai kalena inde taue nakua: “Kuissanan Yesus sola Paulus, sapo' ikoa', bennarokoa' iko?” \v 16 Urropangngi siami to ma'sirondong inde to natamai setangnge anna ressu-ressui, lambisan le'ba sikakondong ma'kale-kale anna balala-lala kalena. \p \v 17 Kara-kara iatoo napekareba angganna tau dio Efesus, susi to Yahudi tenni salianna to Yahudi napolalan marea' asan tau. Iamo pole' nangei tuttuan dipakasalle sanganna Puang Yesus. \v 18 Attu iatoo buda to mane mangngorean sae ummakui angganna gau' kadakena dio tingngayona tau kamban. \v 19 Susi toi duka' lako angganna to sima'issan-issan, urrempun asan sura'na anna sumpunni dio tingngayona tau kamban. Umbai la dengan lima pulo sa'bu doi' pera' angga'na inde sura' disumpunnie. \v 20 Napolalan Kareba Kadoresan untetteran Puang Yesus titale' ambun illalan lembang iatoo anna tuttuan buda tau tigara' penawanna mangngorean. \s1 Demetrius umpabuttu karukkaan dio Efesus \p \v 21 Mangkanna kara-kara iatoo, la lu lakomi Yerusalem Paulus ummola lako Makedonia anna Akhaya, annu nakua: “Mangkana' lu lako Yerusalem, innang la laona' duka' lako Roma.” \v 22 Ussuami dua to siumpamoloii disanga Timotius anna Erastus yolo lako Makedonia annu la torropi masae-sae dio Asia. \p \v 23 Umbai attu iamo tee nangei kendek kamarukkaan kamai dio Efesus ura'na pepa'guruanna Puang Yesus napalanda' Paulus. \v 24 Inde kamarukkaanne napakendek mesa tau disanga Demetrius pa'tampa pera', siumpapia banua-nua pera' susi tappa' angngenan kapemalasan lako dewata Artemis. Buda tau sinapake illalan pengkaranganna anna buda pallolonganna. \v 25 Urrempummi angganna solana pa'tampa pera' anna mentu'na to mengkarangna, anna ma'kada nakua: “Anggammua' sa'do'dorangku, tasa'dingammia' pada-pada umba susi kamasannanganta ura'na pengkaranganta annu buda pallolonganta. \v 26 Temo, taitamia' sola tarangngi umba nakua Paulus inde Efesus anna illalan lili'na Asia usse'dek anna umpapusa buda tau kumua angganna panggaraganna ma'rupa tau tangngia dewata. \v 27 Dadi tae' angga pengkaranganta la napetawai tau sapo banua kapemalasan duka' lako dewata Artemis la pa'de angga'na lambi' lako kalena dewata Artemis to napenombai to Asia anna sangkalebu lino, ta'mo la kadewataan.” \p \v 28 Urrangnginna tula'na Demetrius keara' asammi napolalan sipeoli-olian nakua: “Dipomatande sanganna Artemis, dewatanna to Efesus.” \v 29 Turun tondok pole' tau anna sipa'silullusan lako banua pa'mesaan. Umpealaimi dua to Makedonia sinasolaan Paulus menono' disanga Gayus anna Aristarkhus, anna rui'i lako. \v 30 Morai Paulus la tama alla'-alla'na inde tau budae sapo' tae' natangga' to mangngorean. \v 31 Pira-pira duka' to kamai illalan lembangna Asia sangkalamma'na Paulus, mepasan kumua dau anna lao tama angngenan pengkitaan. \p \v 32 Sipealo'-alosammi to ma'rempun illalan inde angngenanne, iamo natula' iamo annu rukkami tau anna buda tau tae' ummissanan ura'na nangei ma'rempun. \v 33 Dengan mesa to Yahudi disanga Aleksander urrangngi tula'na pira-pira tau napolalan naissanan balayanna nangei turun tondok tau. Nabussummi solana lako tingngayona tau buda anna malara mantula'. Ummangka'mi limanna umpakamma' tau annu la mantula' usseroi kalena sola to Yahudi. \v 34 Sapo naissananna tau buda kumua to Yahudi, sipealo'-alosan omi umbai dua tettek nakua: “Dipomatande sanganna Artemis dewatanna to Efesus!” \p \v 35 Napolalan ke'de'mo guru tuli' illalan tondok umpakamma' tau buda anna ma'kada nakua: “O to Efesus, tae' dengan tau illalan lino tae' ummissananni kumua kitamoa' to Efesus to urrepi' manappa angngenan kapemalasan lako dewata Artemis to dipomatande anna to undagai tau-taunna, iato ronno' yao mai langi'o. \v 36 Kara-kara iatee tae' diissan ditelang. Iamo too, la mattangkoa' ammu dau tokke' ma'palako buta. \v 37 Annu tokke'mokoa' umbaa sae inde dua taue, moika anna tae' dengan ungkadakei angngenan kapemalasanta, tae' toi dengan untelle dewatanta. \v 38 Dadi, ianna dengan kara-karana Demetrius sola to ma'tampana lako mesa tau, anna palulakoi angngenan pa'bisaraan annu dengan to ma'parenta la umparokkoi. \v 39 Sapo ianna dengan senga'na dio penawammua', mala dibisara illaan kombonganna tau buda pa'patantunna to ma'parenta. \v 40 Annu sirapangkia' to dio palimping temo annu malakia' ditanda' la umpabuttu kakadakean illalan tondok. Annu tae' dengan pengngandasanta la taola ummaloloan kaleta ura'na inde pa'rempunan marukkae.” \v 41 Mangkai mantula' inde guru tuli'e ussuami lao angganna tau. \c 20 \s1 Paulus lao lako Makedonia anna Akhaya \p \v 1 Mattanni sule to Efesus, urrempummi to mangngorean Paulus anna pakatoto'i. Mangkai mantula', ussalama'mi angganna to mangngorean anna mane mengkalao lako Makedonia. \v 2 Saei lako, ulleleammi tondok illalan lembang iatoo napasiolaan umpakilala anna umpakatoto' to mangngorean, napolalan sae lako Yunani. \v 3 Tallu bulanni dio Yunani moraimi Paulus la ma'kappala' lamban lian Siria. Sapo' napekareba Paulus kumua dengan pa'bunu' penawanna to Yahudi la umpateii, napolalan kalebu dio penawanna la ma'pasule ummola lako Makedonia. \v 4 Dengan pira-pira tau ussolanni iamo Sopater anakna Pirus to Berea anna Aristarkhus anna Sekundus bassi to Tesalonika, anna Gayus to Derbe anna Timotius anna duapi solana bassi to Asia, disanga Tikhikus anna Trofimus. \v 5 Sapo' mengkalao asammia yolo ma'kappala' lako Troas annu la naampai diokan.\f + \fr 20:5 \ft Attu iatoo lao duka' sola Lukas to ummuki'i inde sura'e.\f* \v 6 Lessu'i allo kamai disanga Roti Tae' Diboloi Ragi mane ma'kappala'rakan mengkalao dio Filipi. Limangngallokan ma'kappala' angki mane sae lako Troas, kipolalan silambi'mo solaki to yolomo sae lako. Pitungngallopakan torro dio. \s1 Paulus dio Troas \p \v 7 Allo Sattu bongi, ma'mesamokan umpia'-piak roti. Mantula'mi Paulus sae lako tangnga bongi sola angganna to mangngorean dio Troas, annu moraimi la mengkalao makale'. \v 8 Illalan inde banua kingeie, ma'mesa yaokan tanda langngan nangei buda ballo mian. \v 9 Dengan mesa anak muane disanga Eutikhus ma'loko yao sulewa'. Nataloimi matanna napolalan mamma' annu masae sigalimi mantula' Paulus napolalan metobang rokko, mengkalao yao katallu todo'na langngan. Naangka'mi tau sapo innang bonno'mi. \v 10 Turun siami Paulus umpellambi'i anna lumbangngi naraka' anna mane ma'kada nakua: “Daua' pomasussa penawammu annu ummambuk penawa sule.” \v 11 Mangkaii, sulemi Paulus langngan banua anna umpiak-piak roti anna andei pada-pada. Mangkai ummande, mantula' pole omi Paulus lako to mangngorean sae lako nannari. Tibungka'i masiang, mengkalaomokan. \v 12 Mengkalaomi duka' to ma'rempun sitonda kamasannangan ummanta' inde to metobang lako banuannae, aka tuoria sule. \s1 Lu dio mai Troas le'ba lako Miletus \p \v 13 Mengkalaomokan yolo langngan kappala' la lu lako Asos. Situru' pa'kua penawanna Paulus la diopi anna mane langngan kappala' kingei annu la menono' ia lako. \v 14 Silambi'kan Paulus dio Asos kisolaammi langngan kappala', angki mane tarru' lako Metilene. \v 15 Mengkalao dio Metilene menono' liumi kappala'ki, napolalan masiangngii untingngayomokan libukan disanga Khios. Masiang polei saemokan lako Samos, sangngallo polepakan ma'kappala' angki mane sae lako Miletus. \v 16 Annu situru' pa'bunu'-bunu' penawanna Paulus, ta'mo la lempang dio Efesus, indana masae sigali torro dio Asia annu ma'sirra' umba aka anna saemo lako Yerusalem anna mane lambi'i allo kamai iamo Pentakosta. \s1 Pepakilalanna Paulus lako perepi'na to Efesus \p \v 17 Diokan Miletus ussuami tau Paulus lako Efesus untambai angganna perepi' dio anna sae untammuii. \v 18 Saei, napantula'imi Paulus nakua: “Muissanammia' umba nakua katuoangku illalan alla'-alla'mua', mengkalao dio angku mane sae inde Asia. \v 19 Ummampa'na' penawa anna sitonda wai mata umpengkarangan Dewata anna ussa'dinganna' ma'rupa-rupa kamasussaan. \v 20 Muissanan toia' kumua tae'na' malaya' untulasangko la ma'gunanna lako kalemua'. Kupa'guru manappakoa' susi dio tingngayona tau buda tenni illalan pa'rempunan lako banuammua'. \v 21 Umpalanda' liuna' pepakilala lako to Yahudi anna lako tau senga' salianna to Yahudi, anna malara mengkatoba' langngan Puang Allata'alla napolalan ummorean Puang Yesus Dewatanta. \p \v 22 Temo la lu lakomo' Yerusalem situru' pesuanna Penawa Masero, sapo' tae' kuissanan aka la dadi lako kaleku dio. \v 23 Anggami kuissanan kumua illalan simesa-mesa tondok mangkanna kuola sinapakawanan Penawa Masero lako kaleku kumua la didarrana' anna la ditarungkun. \v 24 Sapo ta'mokkao umpikki' sunga'ku moi sangkanuku malotongmo ke mala siai suppik manappa pengkarangan mangka napapassannianna' Puang Yesus, iamo la umpalanda' Kareba Kadoresan pa'kamasena Puang Allata'alla. \p \v 25 Temo kuissanammi kumua anggammua' to mangka kupellambi'i kutetteranan kaparentaanna Puang Allata'alla, ta'mo' dengan la muita polea'. \v 26 Iamo too kupokadangkoa' temo kumua yaona' tanarambui, diongna' tanato'doi ke dengangkoa' tae' ullolongan kasalamasan. \v 27 Annu tae'na' lembe untulasangkoa' angganna pa'kuanna Puang Allata'alla. \v 28 Dadi, dagai manappakoa' kalemu anna angganna pa'kambi'mu annu ikomoa' to naponto bannangngi Penawa Masero la urrepi' kombonganna to mangngorean. Iamo too la ungkambi' manappakoa' kombonganna to mangngorean langngan Puang Allata'alla, to mangka naalli rara, iamo rarana Anakna. \v 29 Annu kuissanan kumua ianna le'bamo', la saemi tama alla'-alla'mua' to kadake urrenggang kombonganna to mangngorean sirapan aramau ussesseran pa'kambi'mua'. \v 30 Anna la dengan duka' buttu illalan mai alla'-alla'mua' to ussewangan pepa'guruan sala la umpapusa to mangngorean napolalan naturu'. \v 31 Iamo too kenamala matangkin tongan-tongangkoa' ammu pengkilalaii kumua tallu taun kuola tae' dengan torro, allo-bongi sitonda wai mata unnanna' simesa-mesakoa'. \p \v 32 Temo, kusorongkoa' rokko lisu pala'na Puang Allata'alla. La umpengnganda'koa' battakadanna Puang Allata'alla untetteranni pa'kamasena. Annu inde battakadannae malakoa' napakatoto' illalan kapangngoreanammu, anna la natandoikoa' tamba'na Puang Allata'alla mangka napatokaan angganna petauanna. \v 33 Tae' dengan kendek illalan penawangku morai la natandoi pera' tau, battu bulawan, battu sampin. \v 34 Muissanan kumua simelolona' duka' mengkarang anna malara ganna' kaparalluangku sola kaparalluanna angganna to kusolaan. \v 35 Mangkamokoa' kupaitai tandengan illalan mentu'na kara-kara umba la dipasusi mengkarang manappa, anta malara la umpamoloi to tanabela mengkarang. Anna la umpengnganda'kia' battakadanna Puang Yesus kumua: ‘Marru kerongko' ia to ma'petando anna la to ditandoi.’ ” \p \v 36 Mangkai mantula' Paulus, malimuntu' asammi anna ma'sambayang. \v 37 Sitangi'-tangisammi anna mane urraka' Paulus naudung. \v 38 Rantang asammi buana, la'bi-la'binna annu dengan kadanna Paulus kumua ta'mo dengan la siita pole. Mangkai tee naanta'mi sae langngan kappala'. \c 21 \s1 Katampakanna Paulus lao lako Yerusalem \p \v 1 Sisarakmokan perepi'na to Efesus, ma'kappala'mokan ma'maloloan lako Kos. Masiangngi saemokan lako Rodos angki mane tarru' lako Patara.\f + \fr 21:1 \ft Attu iatoo lao duka' sola Lukas to ummuki'i inde sura'e.\f* \v 2 Saekan lako Patara dengan kappala' la mengkalao lako Fenisia. Langngammokan inde kappala'e, angki mengkalao. \v 3 Tapakala ummitamokan libukan Siprus dio tandai kairi, sapo tarru' liukan lako Siria. Saekan lako Tirus torromi kappala' annu la dipaturun bawaanna. \v 4 Umpellambi'imokan pira-pira to mangngorean dio angki torro sola saminggu. Umpakari'di'mi Paulus annu naparunduk Penawa Masero kumua daumo anna lao lako Yerusalem. \v 5 Sapo nalambi'i attunna la mengkalaokan, umpatarru'mokan penonosangki. Naanta'kan to mangngorean sitonda baine sola anak suun illalan mai tondok. Saekan lako biring tasik, pada-padamokan malimuntu' angki ma'sambayang. \v 6 Mangkakan ma'sambayang, sisarak-sarakmokan. Langngammokan kappala' anna ma'pasule duka' lako banuanna. \p \v 7 Mengkalaokan dio Tirus umpatarru' penonosangki kipolalan sae lako Ptolemais. Silambi'mokan duka' angganna to mangngorean dio, sisalama'-lama'mokan anna torropakan sola sangngallo. \v 8 Masiangngii, mengkalao omokan tarru' lako Kaisarea. Saekan lako melolo lakomokan banuanna Filipus mesa duka' to siumpalanda' Kareba Kadoresan. Inde Filipus-e iamo to nakala' bilanganna to pitu to mangka dipilei la untawa-tawa kammandean dio Yerusalem. Iamo kingei torro.\f + \fr 21:8 \ft Itai Ur. 6:1-7.\f* \v 9 Dengan appa' anakna, anak dara asammi, ummampui kapaissanan umpalanda' battakada napaombo' Puang Allata'alla lako kalena. \p \v 10 Pira-pira bongikan dio, saemi mesa nabi disanga Agabus dio mai Yudea. \v 11 Saemokan napellambi'i, ummalami beke'na Paulus anna umpungo limanna sola lentekna anna mane ma'kada nakua: “Nakua kadanna Penawa Masero: ‘La dipasusimi te puangna inde beke'e, la napungo to Yahudi dio Yerusalem anna soronganni rokko lisu pala'na tau senga' salianna to Yahudi.’ ” \p \v 12 Kirangnginna inde battakadae, pada-padamokan sola to mangngorean dio melau lako Paulus kenamala ta'mo lao lako Yerusalem. \v 13 “Maakari ammu tumangi' umparosso buaku? Annu kutarima asammi kao, tae' angga la dipungo, sapo' moi la dipateina' dio Yerusalem ura'na sanganna Puang Yesus.” \v 14 Sapo tae' umperangngii tula'ki Paulus kipolalan monda umpakilalai. Anggami kikuanni: “Dewatamo pawa.” \p \v 15 Pira-pirangngallokan dio Kaisarea, ma'patakkammokan la mengkalao lako Yerusalem. \v 16 Nasolaammokan pira-pira to mangngorean to lu dio mai Kaisarea, naanta' lako banuanna Manason to Siprus, mesa to masaemo mangngorean, annu la torro diokan. \s1 Paulus umpellambi'i Yakobus sola perepi' senga' dio Yerusalem \p \v 17 Saekan lako Yerusalem, dore' asammi angganna to mangngorean untammuikan. \v 18 Masiangngii, laomokan sola Paulus umpellambi'i Yakobus, dio asammi reen perepi' kilambi' lako. \v 19 Nasalama' asammi Paulus anna mane untetteran angganna kara-kara mangka napogau' Puang Allata'alla ummolai pengkaranganna illalan alla'-alla'na tau senga' salianna to Yahudi. \p \v 20 Umpakasalle asammi Puang Allata'alla anna urrangngimo tula'na Paulus, anna mane ma'kada lako nakua: “O sa'do'dorangku, messa'bumi duka' to Yahudi inde ummorean Puang Yesus anna matutu unturu' pepa'guruanna Musa. \v 21 Sapo' napekareba pepa'guruammu lako to Yahudi dio lembang senga' kumua tae' la unturu' pepa'guruanna Musa. Annu umpa'guruko ade' tau tae' la ussunna' anakna anna tae' la unturu' kabeasaanna to Yahudi. \v 22 Dadi, umbamo la takua temo, annu innang la naissanan kumua saeko? \v 23 Dadi kenamala muperangngi tula'ki ammu turu'i. Dengan appa' solaki mangka ma'dandi langngan Puang Allata'alla. \v 24 Laomokoa' sola umpalako sara' usseroi kalemu, sapo iko la umpatoka angganna kaparalluan la mupakea' napolalan mala dikotti asan beluakna. La kawanammi pole' lako tau kumua angganna kareba untula'ko narangngi to Yahudi tae' tonganna, sangngadinna tontongko umpengnganda' pepa'guruanna Musa. \v 25 Sapo lako to salianna to Yahudi to ummoreammo Puang Yesus, mangkami kipopebanni sura' kumua tae' la ummande nande mangka dipopemala' lako dewata senga', tae' la ummande rara, balena olo'-olo' mate ditekke, anna tae' la ullullu' pa'bannetauan.” \p \v 26 Masiangngi, mengkalaomi Paulus ussolaan inde appa' taue, lao usseroi kalena situru' alukna to Yahudi. Lu tamami Banua Ada'na Puang Allata'alla lao umpa'peissanan attunna la nangei suppik sara' usseroi kalena, anna attunna la nangei umbaa bua pemala'na simesa-mesai. \s1 Paulus disakka illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla \p \v 27 La nalambi'i kapitungngallona nangei usseroi kalena, dengammi pira-pira to Yahudi to lu dio mai Asia ummita Paulus illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla. Urrasimi tau kamban anna mane umpealai Paulus, \v 28 napasiolaan meoli-oli nakua: “O anggammua' to Israel, pamoloikan kami! Iamo te to silao ma'leleanne umpa'guru tau la umbelle'kia' to Israel anna pepa'guruanna Musa anna Banua Ada'na Puang Allata'alla. Temo ussolaan pole omi to Yunani tama Banua Ada'na Puang Allata'alla ungkadakei angngenan masero.” \v 29 Annu mangka ummita Trofimus to lu dio mai Efesus sola leen Paulus illalan Yerusalem, napolalan nasanga nasolaan Paulus tama Banua Ada'na Puang Allata'alla. \p \v 30 Ramba siami tau illalan Yerusalem anna sikakondong sae umpealai Paulus anna rui' sesse'i illalan mai Banua Ada'na Puang Allata'alla. Tappa ditutu'i asammi ba'bana Banua Ada'na Puang Allata'alla. \v 31 Marassanni la umpatei Paulus, sae siami kareba lako randan ponggawana tantarana to ma'parenta Roma kumua ramba issinna Yerusalem. \v 32 Mengkalao siami randan ponggawana tantara sola pira-pira ponggawa senga', ussolaan tantarana lao lako angngenan nangei tau buda. Tappana ummita tantara, monda siami ungkambei Paulus. \p \v 33 Umpellambi'imi Paulus inde randan ponggawana tantarae anna sakkai. Ussuami tantarana umpungoi dua rante bassi anna pekutananni kumua bennannara inde taue anna aka napogau'. \v 34 Sapo' mongngo' babang tau sitimba'-timba' meoli-oli tae' dengan tanapokada, dadi tae' dengan ma'lesoan narangngi randan ponggawana tantara. Napolalan ussua tantarana umbaa Paulus lako angngenanna tantara. \v 35 Saei lako sa'de eran, nasirande-randeimi tantara annu ma'dallo'mi tau buda. \v 36 Bu'dak tau ummula'i menge sipealo'-alosan nakua: “Pateii.” \s1 Paulus umpelau attu la mantula' \p \v 37 Inde anna la dipatamamo angngenanna tantara Paulus-e, nakuamo lako randan ponggawana tantara: “Malarokoka kupantula'i sappalli'?” Natimba' nakua: “Muissan ma'basa Yunani? \v 38 Dadi tangngiako to Mesir, to mane mangka la umbali to ma'parenta napolalan ussolaan appa' tasa'bu gurilla lako padang alla'?” \p \v 39 Natimba' Paulus nakua: “To Yahudina', to lu dio mai Tarsus, mesa tondok kalelean sanganna dio Kilikia. Kupelau matin kenamala mupabeaina' mantula' lako inde tau kambanne.” \p \v 40 Napatiolaimi randan ponggawana tantara. Ke'de'mi Paulus yao eran anna ummangka' limanna umpakamma' tau kamban. \s1 Tula'na Paulus lako to Yahudi \p Mattanni tau, mantula'mi ma'basa Ibrani nakua: \c 22 \p \v 1 “O anggammua' sa'do'dorangku anna mentu'na to matua, tanan talingaii kada la kupalanda' tama alla'-alla'mua' temo, la umpa'timpasan kaleku.” \v 2 Tappana urrangngi Paulus ma'basa Ibrani, tuttuan mattan pole' tau buda. \p Nakuamo Paulus: \v 3 “To Yahudina', dadi diona' Tarsus lembangna Kilikia. Sapo' kamai indena' Yerusalem, anna naparundukna' tuangguru disanga Gamaliel situru' alukna neneta. Napolalan barringna' unturu' Puang Allata'alla susikoa' temo. \v 4 Buda duka' to unturu' Lalanna Puang Yesus mangka kupakario-rio lambisan mate, susi muane tenni baine kupealai angku mane popetarungkunni. \v 5 Kara-kara iatee nasa'bii Pongkena Imam sola pa'bisara aluk annu nabenganna' sura' parenta kubaa lako solaki to Yahudi dio Damsyik annu la umpealaina' to unturu' Puang Yesus la kubaa sae inde Yerusalem dipabambanni sangka'. \p \v 6 Sapo ummolana' lalan, la sae kalemo' lako Damsyik umbai tangngamo allo, tokke'mi dengan pangngarrang yao mai langi' ungkabu'na'. \v 7 Songka siamo', kurangngimi kamara nakua: ‘O Saulus, O Saulus, maakari ammu pakario-riona'?’ \p \v 8 Kukuamo untimba'i: ‘O Puang, bennaroko Iko?’ Nakuammo': ‘Kaomo te Puang Yesus to Nazaret to mupakario-rioe.’ \v 9 Inde to kusolaanne ummita duka' pangngarrang, sapo' tae' urrangngi\f + \fr 22:9 \fq tae' urrangngi: \ft Mala duka' ma'kalembasan: \fqa tae' naissanan kalembasanna.\f* tula'na to umpantula'ina'. \p \v 10 Kukuamo: ‘O Puang, akamo la sipato' kupogau'?’ Nakuammo': ‘Millikmoko ammu tarru' lako Damsyik, annu la diopoko ammu mane ditulasan aka mangka napatantu Puang Allata'alla la mupogau'.’ \v 11 Natettemo' solaku menono' tarru' lako Damsyik annu ta'mo' paita napobua' pangngarrang yao mai langi'. \p \v 12 Dio Damsyik, dengan mesa tau disanga Ananias, iamo mesa to maiman anna to matutu ummanda'i pepa'guruanna Musa. Inde taue napakasalle angganna to Yahudi illalan tondok iatoo. \v 13 Saemo' naollongngi anna ke'de' dio sa'deku ma'kada lako kaleku nakua: ‘O sa'do'dorangku Saulus, paitako sule!’ Paita siamo' kupolalan ummita inde taue. \p \v 14 Anna mane ma'kada pole nakua: ‘Puang Allata'alla to napenombai neneta mangka unturoko la umpengngissananni pa'kuanna. Anna la ummitako Puang Yesus To Malolo anna la urrangngiko kamara suun dio pudukna. \v 15 Annu la mupa'pesa'bian lako ma'rupa tau kara-kara mangka muita anna mangka murangngi. \v 16 Dadi daumo anna selang penawammu. Millikmoko, ammu ditedok ammu pelaui langngan Puang Allata'alla anna nagarri'iangko kasalaammu.’ \p \v 17 Saena' sule inde Yerusalem, marassanna' ma'sambayang illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla, tokke'mo' taman. \v 18 Ummitamo' Puang Yesus ma'kada nakua: ‘Ma'sirra'ko umpellei Yerusalem annu tae' dengan tau inde la ummorean kasa'biammu untetteranna'.’ \v 19 Sapo' kutimba' kukua: ‘O Puang Yesus, naissanan asan tau inde kumua kaomo siullelean banua pa'sambayangan untambak puso to ummoreangko angku mane patamai tarungkun. \v 20 Susi duka' anna dipatei mesa sa'bimmu disanga Stefanus, diona' reen ussituru'i kadipateianna anna kaomo undagai bayu rui'na to umpateii.’ \p \v 21 Sapo' natimba' Puang Yesus nakua: ‘Mengkalaoko, annu la kusuako lako angngenan mambela umpellambi'i tau senga' salianna to Yahudi.’ ” \p \v 22 Tappana urrangngi tula'na Paulus kumua la lu lako tau senga' salianna to Yahudi, sipealo'-alosammi tau buda nakua: “Pa'deanni illalan lino itin tauo. Tae' sipato' tuo liu.” \s1 Paulus illalan angngenanna tantara \p \v 23 Menge liumi sipealo'-alosan tau buda napasiolaan umpa'tibean leen bayu rui'na anna ussembu' soyok langngan loa.\f + \fr 22:23 \fq Umpa'tibean leen bayu rui'na anna ussembu' soyok langngan loa, \ft kalembasanna: keara' to Yahudi lako Paulus.\f* \v 24 Iamo nangei mesua randan ponggawana tantara la dibaa Paulus tama angngenanna tantara annu la diparessa dipasiolaan ditambak puso anna malara diissanan balayanna nangei sipealo'-alosan tau lako kalena. \v 25 Marassanni disangke' limanna la ditambak puso, nakuamo Paulus lako mesa ponggawana tantara to ke'de' dio sa'dena: “Malarokoka tokke' untambak puso mesa to Roma ke ta'pa mangka dibisara?” \p \v 26 Tappana urrangngi tula'na Paulus, lao siami umpellambi'i randan ponggawana anna kuanni: “Akamo la tapogau' annu to Romaria?” \p \v 27 Lao siami umpellambi'i Paulus inde randan ponggawana tantarae anna kuanni: “Pokada manappai, to Roma tongarrokoka?” Natimba' Paulus nakua: “Io, tonganna.” \p \v 28 Nakuamo inde randan ponggawana tantarae: “Masulli' kao kubayasanni angku mane mala digente' to Roma.” Natimba' Paulus nakua: “Innang to Romanakkao annu to Roma undadianna'.” \p \v 29 Marea' asammi to disua untambak puso Paulus napolalan soro'. Marea'mi duka' randan ponggawana tantara naissanannamo kumua to Romaria Paulus, to napopepungo. \s1 Paulus dio tingngayona pa'bisara aluk \p \v 30 Sapo' moi susi too, morai tappa' randan ponggawana tantara la umpengngissananni ura'na nangei dipasala Paulus. Iamo nangei, masiangna, untambaimi angganna kapala imam sola pa'bisara alukna to Yahudi anna urrappanan Paulus illalan mai tarungkun anna mane baai tama alla'-alla'na to ma'mesa. \c 23 \p \v 1 Pantan unnenne'imi pa'bisara alukna to Yahudi Paulus anna mane ma'kada nakua: “O anggammua' sa'do'dorangku, tae' dengan kendek illalan penawangku kumua kasalaanna' dio olona Puang Allata'alla sae lako allo temo.” \v 2 Tappa mesua siami Ananias Pongkena Imam lako to ke'de' dio sa'dena Paulus anna sappai sadangna. \v 3 Nakuamo Paulus: “Anna Puang Allata'allamora umbala'i pa'palakomu, annu siumpa'paitangko kalemu takuananta to masero. Anna tongkongko temo umparessana' situru' pepa'guruanna Musa, sapo' sitonganna tae' situru' pepa'guruanna Musa pa'palakomu ussua tau ussappa sadangku.” \p \v 4 Nakuamo to dio reen lako Paulus: “Maakari ammu telle Pongkena Imamna Puang Allata'alla?” \p \v 5 Natimba' Paulus nakua: “O anggammua' sa'do'dorangku, tae' kuissanan kumua Pongkena Imam. Tonganna, dengan tiuki' nakua: ‘Dau untula' kadake perepi'mu.’ ” \p \v 6 Innang naissanan Paulus kumua inde pa'bisara alukke dengan to Saduki dengan duka' to Farisi, napolalan napemandui mantula' nakua: “O anggammua' sa'do'dorangku, to Farisina' duka', peampoanna to Farisi. Ia kungei dibisara annu ummoreanna' katuoanna sule to mate.” \v 7 Tappana ma'kada susi Paulus, kendek siami kasipekkaan illalan alla'-alla'na to Saduki anna to Farisi, napolalan sipa'barean inde to ma'rempunne. \v 8 Annu nasanga to Saduki kumua tae' dengan katuoanna sule to mate, tae' dengan malaeka' anna anitu. Mengke'de' to Farisi ummorean katuoanna sule to mate anna naorean kumua dengan malaeka' sola setang. \p \v 9 Sipealo'-alosammi tau sipekka-pekka. Pira-pira to untarru' issinna sura'na Musa to nakala' kombonganna to Farisi ke'de' anna meoli nakua: “Sitonganna tae' dengan kikabattui kasalaanna inde taue, annu umbai dengan anitu battu malaeka' umpantula'i.” \v 10 Tuttuan maroa' pole' tau sipekka, napolalan marea' randan ponggawana tantara annu napikki' kumua ullimbui mani Paulus. Ussuami tantara lao ummala karra' Paulus tama alla'-alla'na tau, anna baai lako angngenanna tantara. \p \v 11 Bongi polei saemi Puang Yesus ke'de' dio sa'dena Paulus anna pantula'i nakua: “Pomatoroi penawammu, annu umba mukua umpa'pesa'bianna' inde Yerusalem, la susimi duka' mupalako dio Roma.” \s1 To Yahudi urrapa' kada la umpatei Paulus \p \v 12-13 Masiangngi, ma'mesami to Yahudi la'bi appa' tapulo urrapa' kada la umpatei Paulus anna ummoton pinda kumua tae' la ummande sola ummiru' ke ta'pa mangka napatei. \v 14 Laomi umpellambi'i kapala imam anna angganna perepi'na to Yahudi anna kuanni: “Mangkamokan ummoton pinda kumua tae'kan la ummande sola ummiru' ke ta'pa umpatei Paulus. \v 15 Dadi, ma'mesakoa' anggammu pa'bisara aluk ammu pelaui lako randan ponggawana tantara anna umpopengngolo pole Paulus tama pa'rempunammua', susi to la diparessa pole kara-karana. Sapo innang la diomokan salian ummadangngi napolalan ta'pa la sae tama pa'rempunammua' angki pateimi.” \p \v 16 Sapo' dengan anak urena Paulus, anakna sirondongna baine urrangngi kara-kara iatoo. Laomi tama angngenanna tantara anna palanda'i lako Paulus. \p \v 17 Untambaimi mesa ponggawana tantara Paulus anna kuanni: “Laopoko ussolaan inde anak muane lako randan ponggawana tantarae annu dengan la napokada.”\f + \fr 23:17 \ft Ponggawana tantara umparenta saratu' tantara. Randan ponggawana tantara umparenta sasa'bu tantara.\f* \v 18 Saei lako randan ponggawana tantara, nakuamo: “Natambaina' Paulus iato to ditarungkunno anna kuanna': ‘Laopoko ussolaan inde anak muane lako randan ponggawana tantarae annu dengan la napokada.’ ” \p \v 19 Ummanda'imi limanna anak muane inde randan ponggawana tantarae anna bawai lako kasalaanna, anna kutanaii nakua: “Aka la mupokada?” \v 20 Natimba' inde anak muanee nakua: “Buda to Yahudi mangka urrapa' kada la napelau matin anna malara makale' mupopengngolo pole Paulus lako pa'bisara aluk, susi to la diparessa pole kara-karana. \v 21 Sapo' kenamala tae' mupatiolai annu la'bi appa' tapulo tau mangngadang la umpatei Paulus. Mangkami ummoton pinda kumua tae' la ummande sola ummiru' ke ta'pa umpatei Paulus. Dadi tula'mu mandami naampai.” \p \v 22 Ussuami anak muane sule, anna pakari'di'i nakua: “Dau pokadai lako tau moi benna, kumua kara-kara iatoo iko sae untulasanna'.” \s1 Paulus dibero lako Kaisarea \p \v 23 Untambaimi dua ponggawana tantara inde randan ponggawana tantarae, anna kuanni: “Patokai dua ratu' tantara, pitu pulo to ma'darang anna dua ratu' to ma'doke, annu la mengkalao lako Kaisarea temo bongi umbai tettek kasera. \v 24 Patokai duka' pira-pira darang la nasakei Paulus ammu solaan manappai lako gubernur Feliks.” \p \v 25 Ummuki'mi sura' randan ponggawana tantara, nakua: \pmo \v 26 “Salama'ku, Klaudius Lisias lako gubernur Feliks to kupakasalle. \pm \v 27 Inde taue napealai to Yahudi la napatei. Sapo marassanni la napatei, saemo' ussolaan tantara undapaii napolalan narappanan, annu kurangngi kumua to Roma. \v 28 Kupopengngolomi lako pa'bisara alukna to Yahudi la kuola ummissananni ura'na nangei ditanda'. \v 29 Napolalan kuissanan kumua angga ullenda kabeasaanna to Yahudi nangei ditanda', sapo tae' dengan pa'tanda'na la mala dipoisungan umpateii battu ditarungkun. \v 30 Lambisan dengami tau sae untulasanna' kumua ma'mesa to Yahudi urrapa' kada la umpateii napolalan kusua matin umpellambi'iko. Mangkami duka' kukuanni to patanda' anna matin ammu bisarai.” \p \v 31 Laomi ummala Paulus inde mai tantarae situru' parentana ponggawana anna baa bongii lako Antipatris. \v 32 Masiangna, anggami to ma'darang tarru' ussolaan Paulus, mengke'de' tantara menono' ma'pasule lako angngenanna. \v 33 Saei lako Kaisarea, umpebeemmi sura' inde mai to ma'darangnge anna ussorongan Paulus rokko lisu pala'na gubernur. \v 34 Mangkai umbaca sura' gubernur, ungkutanaimi Paulus kumua lembang umba nangei buttu. Narangnginna kumua to Kilikia, \v 35 nakuamo lako Paulus: “La kubisarakoa' ke saemi to untanda'ko.” Anna mane ussua tantara umbaa Paulus lako banua kaparentaan disanga Istana Herodes anna didagai dio. \c 24 \s1 Tula'na Paulus lako Feliks \p \v 1 Limangngalloi mangkanna, saemi Pongkena Imam disanga Ananias sola pira-pira perepi'na to Yahudi anna mesa to manarang umpantulasan to ma'kara-kara disanga Tertulus. Umpellambi'imi gubernur anna tulasanni aka ura'na nangei untanda' Paulus. \v 2 Dipopengngolomi Paulus lako gubernur. Naparandukmi Tertulus ummulelean pa'tanda'na nakua: “Feliks to kipakasalle, tontongkan ussa'dingan liu kamasannangan ura'na pengkarangammu anna tibangummo lembangki ura'na kakeakasammu. \v 3 Angganna te maie tontong kikurru'i sumanga' kipolei paraya umba-umba angngenan kingei torro. \v 4 Sapo indana budamo attummu dilewa'i, kupelau kenamala la muperangngipakan sappai' sitonda kamalennasan penawammu. \p \v 5 Ianna kiita inde taue innang to la pasanggangan, annu umpakendek kasipekkaan illalan alla'-alla'na to Yahudi sangkalebu lino. Iamo duka' mesa perepi'na kombonganna to Sarani. \v 6 La'bi-la'binna mangkami nasandak untunai kamaseroanna Banua Ada'na Puang Allata'alla napolalan kisakka [la kibisara situru' alukki.]\f + \fr 24:6 \ft [ ] = Battakada umbai tae' dengan dikabuttui illalan pira-pira sura' bunga'-bunga'na diuki', battu dikua pamulanna Buku Masero.\f* \v 7 Sapo sae randan ponggawana tantara disanga Lisias ummala karra'i dio mai kaleki, \v 8 anna ussua to patanda' mengngolo lako kalemu.] Ianna muparessamo inde taue, la muissanan asammi kara-kara kitandasanni.” \p \v 9 Angganna tula'na Tertulus natonganan asan duka' to Yahudi. \p \v 10 Umbengammi tanda Paulus inde gubernur-e kumua la malami mantula'. Nakuamo Paulus: “Kuissanan kumua ma'taummi muola ma'bisara illalan inde lembangnge, iamo nangei menumpu penawangku la umpa'timpasan kaleku dio tingngayomu. \v 11 La mupesa'man manappa ammu issananni kumua ta'pa nalewan sapulo dua allona mangkangku lao lako Yerusalem ma'sambayang. \v 12 Tae'na' dengan dilambi' menge sipekka tau, battu usse'dek tau umpakendek kamarukkaan, susi illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla tenni illalan pa'sambayangan battu lako angngenan senga' dio Yerusalem. \v 13 Tae' toi nabela umpomanassa pa'tanda'na lako kaleku temo. \v 14 Sapo kuakui dio olomu kumua umpenombaina' Puang Allata'alla, Dewatanna neneki situru' Lalanna Puang Yesus, iamo nasanga kadanna lalan sala. Kuorean asan issinna sura'na Musa anna issinna sura'na nabi. \v 15 Parannuna' langngan Puang Allata'alla, susi siamokan inde mai taue kumua dengan katuoanna sule to mate, susi to malolo tenni to kadake. \v 16 Iamo kungei siumpeang liu lalan anna malara angganna kedoku la mengkalao illalan unak penawangku, susi langngan Dewata tenni lako padangku ma'rupa tau. \p \v 17 Pira-pira taunna' umpellei Yerusalem, laomo' lako sule umbaa doi' la ditawa lako to mase-mase sitonda laona' memala' langngan Dewata. \v 18 Innang naitana' to Yahudi illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla, angku mangka diseroi situru' ada'na to Yahudi anna inde angku marassan umpalako pemala'e. Sapo' attu iatoo tae' buda tau dio reen kusolaan anna tae' dengan tau marukka, \v 19 sapo' dengan duka' pira-pira to Yahudi to lu dio mai Asia illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla. Iamo te maie la sipato' mupadio reen anna ummendekan pa'tanda'na lako kaleku ke sia dengan.\f + \fr 24:19 \fq To Yahudi to lu dio mai Asia \ft iamo mangka urrasi tau napolalan marukka. Itai Ur. 21:27.\f* \v 20 Sapo pabeaimi to dio reen temo untula' kasalaan aka kupogau' angku marassan naparessa pa'bisara alukna to Yahudi. \v 21 Umbai angga sabatta kadangku napasala angku mantula' illalan alla'-alla'na, iamo kukua: ‘Dibisarana' allo temo annu kuorean kumua dengan katuoanna sule to mate.’ ” \p \v 22 Sapo umpatorro salapi inde kara-kara Feliks-e nakua: “Anna saepa Lisias, randan ponggawana tantara angku mane kattu inde kara-karamua'e.” Inde Feliks-e budami tau narangngi untetteran Kasaranian\f + \fr 24:22 \fq Kasaranian: \ft Illalan basa Yunani nakua: \fqa Lalanna. \ft Attu iatoo Kasaranian nasangai tau Lalanna.\f* napolalan budamo napekalembasan. \v 23 Ussuami ponggawana tantara umpatama tarungkun Paulus, sapo tae' la didagai sigali, anna tae' toi la didapai solana ungkandapai. \p \v 24 Pira-pirangngalloi, sae omi Feliks sola bainena disanga Drusila, mesa to Yahudi. Umpopetambaimi Paulus annu la natetterananni kapangngoreanan lako Puang Yesus Kristus. \v 25 Sapo tappana ullambi' kada kamaloloan, ungkuasai kale, anna attunna la dibisara ma'rupa tau, marea'mi Feliks napolalan nakua lako Paulus: “Sirua opi, laomoko sule anna dengan opa attungku angku mane tambaiko.” \v 26 Sapo' sitonganna parannu Feliks la nabengan doi' Paulus. Iamo nangei pembuda umpopetambai Paulus napopantula'. \p \v 27 Dua taunni mangkanna, disondaimi gubernur Feliks, nasonda Perkius Festus. Ia nangei untarungkun liu Paulus, annu morai Feliks la ummala penawanna to Yahudi. \c 25 \s1 Tula'na Paulus dio tingngayona Festus iamo nangei umpelaui la dibisara dio tingngayona tomaraya Roma \p \v 1 Tallungngalloi saena Festus dio lembang iatoo, mengkalaomi dio Kaisarea lu lako Yerusalem. \v 2 Dioi Yerusalem, napellambi'imi kapala imam sola angganna perepi'na to Yahudi anna untetteran pa'tanda'na lako Paulus. \v 3 Usse'dek liumi Festus kenamala napatiolai anna ussua Paulus sae dio Yerusalem, annu napattuyu la napatei dio lalan. \v 4 Sapo natimba' Festus kumua innang ditarungkun dio liu ia Kaisarea Paulus, anna innang la ma'sirra' duka' sule lako. \v 5 Nakua Festus: “Dadi la laokan sola to paissammua' lako Kaisarea anna umpokada pa'tanda'na lako Paulus, ke sia dengan kasalaanna.” \p \v 6 La'bi saminggupi Festus dio Yerusalem anna mane sule lako Kaisarea. Masiangna, ummokko'mi illalan angngenan pa'bisaraan, anna umpopetambai Paulus. \v 7 Saei Paulus, naliling tamami to Yahudi lu dio mai Yerusalem, anna umpokada buda pa'tanda'na, sapo' tae' nabela napomanassa. \p \v 8 Umpa'timpasammi kalena Paulus nakua: “Tae' dengan kasalaangku moi padamo nennu', susi lako ada'na to Yahudi anna Banua Ada'na Puang Allata'alla, tenni lako to ma'parenta Roma.” \p \v 9 Sapo morai Festus la ummala penawanna to Yahudi, napolalan ma'kada lako Paulus nakua: “La ma'dingkoka lao lako Yerusalem angku bisara diokoa'?” \p \v 10 Natimba' Paulus nakua: “Temo diomo' tingngayona pa'bisara to nabengan kakuasaan tomaraya Roma, dadi sipato'mi ke dikattu indei kara-karaku. Annu muissanammi kumua tae' tongan-tongan dengan kasalaangku lako to Yahudi. \v 11 Ianna dengan kasalaangku kupolalan la sipato' dipabambanni sangka' dipatei, masannangna' la dipatei. Sapo ianna tae' tonganna pa'tanda'na lako kaleku, tae' dengan tau mala ussoronganna' rokko lisu pala'na inde mai taue. Dadi kupelau kenamala inde kara-karakue dibisara dio tingngayona tomaraya Roma.” \p \v 12 Sipantula'-tula'mi Festus anna inde to nasolaan ma'bisarae anna mane ma'kada nakua: “Mangkami mupelau la dibisara dio tingngayona tomaraya Roma kara-karamu, dadi kupalulakomoko tomaraya Roma.” \s1 Paulus dio tingngayona tomaraya Agripa anna Bernike \p \v 13 Pira-pirangngalloi mangkanna, saemi tomaraya Agripa sola Bernike dio Kaisarea umpellambi'i Festus anna salama'i. \v 14 Pira-pirangngalloi torro dio, untetteran kara-karana Paulus gubernur Festus lako nakua: “Dengan mesa to ditarungkun inde disanga Paulus, natampe Feliks. \v 15 Saena' lako Yerusalem, natulasammo' kapala imam sola perepi'na to Yahudi angganna pa'tanda'na lako inde taue napasiolaan napelau la dipabambanni sangka'. \p \v 16 Sapo' kutimba' kukua: ‘Tangngia kabeasaanna to ma'parenta Roma tokke' la umpabambanni sangka' mesa tau ke ta'pa dibisara annu la dibengampi attu umpa'timpasan kalena dio tingngayona balinna.’ \v 17 Dadi inde anna saemo pira-pira to Yahudie kupa'sirra'imi umbisarai. Masiangngii le'ba' siamo' tama angngenan pa'bisaraan angku mane umpopetambai Paulus. \v 18 Inde anna ke'de'mo untetteran pa'tanda'nae, tangngiaria gau' kadake susi illalan penawangku napokada. \v 19 Sapo anggaria alukna nasipekkai anna dengan mesa tau disanga Yesus, mangkami bonno' sapo pissan kadanna Paulus kumua tuo. \v 20 Pusa'mo' umba la kukua ummissanan tappa' inde kara-karae, kupolalan ungkutanai Paulus kukua: ‘La ma'dirrokoka lao lako Yerusalem ammu dibisara dio?’ \v 21 Sapo' napelau la dibisara dio tingngayona tomaraya Roma anna la dipaillalampa tarungkun sae lako nalambi' attunna dibisara. Dadi kusua tau umpatamai tarungkun inde napolalan ummampai attu la kungei ussua tau ussolanni lako tomaraya Roma.” \p \v 22 Nakuamo tomaraya Agripa: “Moraina' la urrangngi tula'na itin tauo.” Natimba' Festus nakua: “Makale'pa ammu perangngii.” \p \v 23 Masiangngii, saemi Agripa sola Bernike umpasangga' porewana la umperangngii Paulus. Tamami angngenan pa'bisaraan sola angganna ponggawana tantara anna to diangga' illalan tondok. Ussuami tau Festus lao ummala Paulus anna solanni tama angngenan pa'bisaraan. \v 24 Ma'kadami Festus nakua: “O tomaraya Agripa sola anggammua' to ma'kombong temo. Petua'ia' inde taue. Iamo te to ditanda' umpogau' kakadakeanne, natanda' angganna to Yahudi susi dio Yerusalem tenni inde Kaisarea. Saena' napellambi'i anna sipealo'-alosan nakua: ‘Itin tauo tae' mala dipabeai tuo liu.’ \v 25 Sapo' tae' dengan kukabuttui pa'palakona la dipolalan umpabambanni sangka' dipatei. Sapo napelau la dibisara dio olona tomaraya Roma, dadi la kupalulakomi Roma. \v 26 Sapo ta'pa kuissanan akamo la nakua sura'ku untetteranni lako tomaraya. Iamo kungei umpopengngolomi tama alla'-alla'mua' temo la'bi-la'binna lako tomaraya Agripa, anna malara dengan mala kuuki' ke mangkami diparessa. \v 27 Annu nakua inawangku tae' natamai akkalan tokke' la ussua mesa to ditarungkun mengngolo lako tomaraya ke tae' dipasiolaan kasalaan napogau' situru' pa'tanda'na tau lako kalena.” \c 26 \s1 Paulus umpa'timpasan kalena dio tingngayona Agripa \p \v 1 Ma'kadami tomaraya Agripa lako Paulus nakua: “Dibengammoko attu mantula' la umpa'timpasan kalemu.” \p Ummangka'mi limanna Paulus anna mane mantula' umpa'timpasan kalena nakua: \v 2 “O tomaraya Agripa, kerongko'na' allo temo annu malana' ke'de' dio tingngayomu umpa'timpasan kaleku, untimba' angganna pa'tanda'na to Yahudi lako kaleku. \v 3 La'bi-la'binna kuissanan kumua untarru' tongangko kabeasaanna to Yahudi sola kara-kara sibeasa nasipekkai. Iamo too, kupelau la sa'bara'ko umperangngii tula'ku. \p \v 4 Angganna to Yahudi ummissanan asan pa'palakoku mengkalao dio mai angku mangngurapa susi dio tondok kadadiangku tenni dio Yerusalem. \v 5 Masaemi anna issananna'. Anna kela naakui, la malana' napa'pesa'bian kumua mengkalao dio mai to nakala'na' kombonganna to Farisi, kombonganna to umpengnganda' tongan-tongan alukki. \v 6 Tapakala dibisaramo' temo annu ummoreanna' pa'dandinna Puang Allata'alla lako neneki. \v 7 Iate pa'dandie narannuan asan to Yahudi napolalan allo bongi menomba liu langngan Puang Allata'alla. O tomaraya Agripa, iamo te pa'dandi kurannuanne nangei umpasalana' to Yahudi. \v 8 Tae' kuissanan battu maakai anna tae' natamai akkalanna to Yahudi ke umpatuoi sule to mate Puang Allata'alla. \p \v 9 Yolona, illalan duka' penawangku tae' dengan aka takupogau' la kuola ungkarra'i to ummorean Puang Yesus, to Nazaret. \v 10 Kara-kara iatoo mangkami kupalako dio Yerusalem. Buda to unturu' boko'na Puang Yesus kupopetarungkun mangkangku nabengan sura' parenta kapala imam, anna kusituru'ipa ke dipateii. \v 11 Pembudana' undarra to mangngorean illalan banua pa'sambayanganna to Yahudi, angku passai untelang kapangngoreananna, anna sitonda ara'na' lao ummula'i sae lako tondok tau. \s1 Paulus untetteran pengkatobasanna anna pengkaranganna \p \v 12-13 O tomaraya Agripa, pissan attu mengkalaona' lako Damsyik annu napakuasana' kapala imam la lao undarra to unturu' boko'na Puang Yesus dio. Ummolana' lalan, tangnga allo, tokke'mi dengan pangngarrang yao mai langi' kuita untondon mata allo masiangna ungkabu'na' sola angganna to kusolaan menono'. \v 14 Songka siamokan rokko litak, kurangngimi kamara ma'basa Ibrani umpa'kadaina' nakua: ‘O Saulus, O Saulus, maakari ammu pakario-riona'? La mapa'di'ko ke umbaliko Dewatammu.’ \v 15 Kukuamo untimba'i: ‘O Puang, bennaroko Iko?’ Natimba'na' nakua: ‘Kaomo te Puang Yesus to mupakario-rioe. \v 16 Sapo' millikmoko ammu ke'de'. Umpa'paitaanna' kaleku matin annu kuturoko la kupopengkarang anna lao umpa'pesa'bian kara-kara muita allo temo, sola kara-kara mane la kupaitaiko ke dako'. \v 17 La kurinding pala'ko mupolalan salama' dio mai satondokmu to Yahudi anna dio mai tau senga' salianna to Yahudi. La kusuako lao umpellambi'i tau senga' salianna to Yahudi \v 18 ammu bukaianni matanna anna malara mallai illalan mai kamalillinan lu tama kamasiangan, mallai dio mai kakuasaanna ponggawana setang lu lako kakuasaanna Puang Allata'alla. Anna malara digarri'i kasalaanna anna la mengngala angngenan illalan alla'-alla'na to mangka diseroi ummolai kapangngoreananna lako kaleku.’ \p \v 19 O tomaraya Agripa, iamo tee kungei unturu' liu inde pangngitangku yao mai surugae. \v 20 Bunga'-bunga'na kupakareba lako to Yahudi dio Damsyik, anna mane dio Yerusalem, anna mane illalan lembangna Yudea; susi duka' lako tau senga' salianna to Yahudi, kumua: ‘Pengkatoba'koa' ammu ma'palulako Puang Allata'alla ammu pogau' kara-kara situru' pengkatobasammu.’ \v 21 Iamo nangei umpealaina' to Yahudi illalan Banua Ada'na Puang Allata'alla anna la pateina'. \v 22 Sapo' naongannina' Puang Allata'alla kupolalan mala umpa'pesa'bian Puang Yesus susi lako to barinni' tenni lako to kamai. Iate kupakarebae tae' dengan nasisalai tula' napayolo lamban angganna nabi sola Musa, \v 23 kumua innang la ussa'dingan kamaparrisan To dibassei bayu-bayu ma'pasalama', anna la randan yolo tuo dio mai alla'na to mate, anna la umpakareba kamasiangan lako to Yahudi anna lako tau senga' salianna to Yahudi.” \s1 Paulus umbawai Agripa ummorean Puang Yesus \p \v 24 Marassampi mantula' Paulus umpa'timpasan kalena, mesadangmi Festus nakua: “Tattasangko Paulus, napatattasangko kamanarangammu.” \p \v 25 Sapo' natimba' Paulus nakua: “O Festus to kipakasalle, tae'na' tattasan annu inde kutula'e tonganna asan anna masissang pikki'ku mantula'. \v 26 Inde kara-karae naissanan duka' tomaraya iamo kungei barani umbatotongngi lako. Nakua penawangku ta'mo dengan tae' la naissanan tomaraya inde kara-karae annu tae' dadi dio angngenan membuni. \v 27 O tomaraya Agripa, ummoreangkoka tula'na nabi? Kuissanan kumua muorean.” \p \v 28 Natimba' tomaraya Agripa nakua: “Musangarika la madommi'na' mupatama Sarani angga illalan attu sappalli'?” \p \v 29 Nakuamo Paulus: “La ma'sambayangna' langngan Puang Allata'alla anna malara tae' angga iko sapo angganna to urrangngi tula'ku la susina' taboko'na rante bassi dipungoanna'. La ma'sirra' siarika dadi, la maela'rika.” \p \v 30 Ke'de' siami tomaraya anna gubernur sola Bernike anna angganna to dio reen attu iatoo. \v 31 Saei lako salian, sipantula'-tula'mi nakua: “Inde taue tae' dengan umpogau' kasalaan la dipolalan umpabambanni sangka' ditarungkun battu' dipatei.” \p \v 32 Nakuamo tomaraya Agripa lako Festus: “La malami dirappanan kela tae' mangka napelau la dibisara dio olona tomaraya dio Roma.” \c 27 \s1 Paulus ma'kappala' lako Roma \p \v 1 Mangkai dipatantu kumua la ma'kappala'kan lako Italia, diberomi Paulus sola pira-pira to ditarungkun rokko lisu pala'na Yulius, mesa ponggawana tantara Roma illalan mai kombonganna tantarana tomaraya.\f + \fr 27:1 \ft Attu iatoo lao duka' sola Lukas to ummuki' inde sura'e.\f* \v 2 Langngammokan kappala' lu dio mai Adramitium la lao ullelean kasoreanna kappala' illalan lili'na Asia. Anna dengan mesa to Makedonia lu dio mai Tesalonika disanga Aristarkhus kisolaan. \p \v 3 Masiangngi, saemokan lako Sidon. Inde Yulius-e umpakamaya Paulus napolalan umpabeai Paulus umpellambi'i siissananna anna malara napagannasanni kaparalluanna. \v 4 Mengkalaomokan ma'kappala' umpebiring tasik dio libukan Siprus annu natammuikan bara'. \v 5 Mangkakan ummundu' biring tasik ullambammokan tasik natingngayo Kilikia anna Pamfilia kipolalan sae lako Mira dio lembangna Likia. \v 6 Ullambi'mi kappala' lu dio mai Aleksandria ponggawana tantara dio, la lu lako Italia. Diberomokan lako kappala' iatoo. \v 7 Pira-pirangngallo naola ma'ela'-ela' kappala'ki, napolalan kamala tae' nabela sae lako Knidus. Ta'mokan umpatarru' penonosangki susi mangka kipatantu annu natammuikan bara' kamai kipolalan mangngundu' biring tasikmo dio libukan Kreta ummola dio sa'dena mendosongna gantanan disanga Salmone angki malara tae' namangka bara'. \v 8 Masussa tongan-tongan kappala'ki ummundu' biring tasik angki mane ullambi' mesa angngenan disanga Kasorean Maleke sikadappi' tondok Lasea. \p \v 9 Buda attungki masala babang. Attu iatoo nalewammi attunna sinangei ma'puasa to Yahudi, kalembasanna tangngiamo attunna la nangei menono' kappala' annu budami bara'. Iamo nangei ma'pakilala Paulus nakua: \v 10 “Anggammu siulu'ku, nakua inawangku kasanggangammo la taduppa ke umpatarru'ki' penonosanta temo, tae' angga kappala' sola porewa la tallan sapo sunga'ta duka'.” \v 11 Sapo marru ummorean ia to umpopenono' kappala' sola puangna kappala' inde ponggawana tantarae anna la tula'na Paulus. \v 12 Inde kasorean kappala'e, tangkaan dadi la nangei torro illalan attu masakka' padang. Iamo nangei buda tau morai la umpatarru' penonosanna umpellei angngenan iatoo la nasandak umpellambi'i kasorean kappala' dio Feniks la nangei torro masae-sae umpelessu' attunna masakka' padang. Kota Feniks nangei mesa kasorean kappala' dio libukan Kreta mapia torroanna annu nasala bara'. \s1 Kappala' titumbuk napobua' talimpuru' \p \v 13 Attu iatoo mangngiri' bara' lu dio mai tandai kairinna kappala' lambisan nasanga la malami umpatarru' kapenonosanna. Urruntu'imi petole'na kappala' dio mai tasik anna mane mengkalao kappala' ummundu' biring tasik dio libukan Kreta. \v 14 Sapo' tae' masae anna tiputa'mo talimpuru' lu yao mai gantanan sidisangai talimpuru' tandai kananna mata allo \v 15 lambisan untampokki kappala'ki. Tokke'mi dipatiolai babang kappala' napalurekke lu sau' bara' annu ta'mo nabela lao untammui bara'. \v 16 Le'ba liumokan nabaa bara' sasaena lako biring tasik tae'na narua sigali talimpuru' dio mesa libukan barinni' disanga Kauda. Diomo angngenan iatoo kingei mala urruntu' lepa-lepa langngan kappala' moika anna kikarra'i. \v 17 Yaoi kappala' lepa-lepa, diba'ba'mi balayan inde kappala'e. Nalulummi laya'na anna malara tokke' ummambang babang annu marea' la titumbuk lako bungin ma'tombon disanga Sirtis. \v 18 Masiang polei, ditibeimi lao bawaanna kappala' rokko tasik annu kamai sigalimi talimpuru' untappera' kappala'. \v 19 Inde anna allo katallunnamoe melolomi pole' to ma'dama yao kappala' untibei lao porewa kappala'. \v 20 Battu pira-pirangngallo naola tala bentoen diita tala mata allo anna tuttuan budamo duka' talimpuru' tae' dengan la monda, napolalan ta'mo dengan kirannuan kumua la salama'kan. \p \v 21 Pira-pirangngallomi tae' ummande inde mai taue, napolalan ke'de' Paulus anna mantula' lako nakua: “Anggammu siulu'ku, kela tula'ku dituru' tapolalan tae' umpellei libukan Kreta, tae'ki' la unduppa kamasussaan anna tae' masala porewa ditibei lao. \v 22 Sapo moika anna illalangki' kamasussaan temo, kupelau lako kalemua' la tontongkoa' umpomatoro penawammu annu tae' dengan moi mesamokoa' la pa'de taboko'na inde kappala'e. \v 23 Annu saena' napellambi'i malaeka' samai' bongi, iamo malaeka'na Puang Allata'alla to kupenombai anna kupekapuangngi, ke'de' dio sa'deku \v 24 ma'kada nakua: ‘O Paulus, dau marea' annu innang la saeko lako olona tomaraya Roma. Angganna tau yao inde kappala'e tae' dengan la pa'de annu iko napessailei Puang Allata'alla.’ \v 25 Anggammu siulu'ku, iamo too la tontongkoa' umpakamai penawammu annu ummorean tongan-tonganna' Puang Allata'alla kumua angganna tula'na lako kaleku innang la dadinna. \v 26 Sapo inde kappala'e innang la titumbu dio sa'dena mesa libukan.” \p \v 27 Kasapulo appa'na bonginna, tontong liupakan napalulako lu dio mai talimpuru' dio Tasik Adria. Umbai tangngai bongi nasa'dingmi to ma'dama yao kappala' kumua madappi'mi gantanan. \v 28 Ullollorannimi batu rokko tasik la naola ussuka'i mandalanna. Mangkai nasuka', dua puloria dappana mandalanna. Napadende omi titti' anna mane suka'i, sapulo limamora dappana mandalanna. \v 29 Umpaturummi appa' petole' rokko pollo'na kappala' annu marea' la titumbu lako batu, anna parannumo kumua kela masiangmo. \v 30 Sapo ambo' la umpeangmia lalan to ma'dama la umpellei kappala'na. Umpaturummi lepa-lepa rokko tasik susi to la umpaturun petole'na kappala' yaya ulunna kappala'. \v 31 Nakuamo Paulus lako ponggawana tantara sola tantarana: “Ianna la umpellei kappala'na inde lako to ma'damae, la sanggang asangkoa'.” \v 32 Urratta'i siami pesangke'na lepa-lepa tantara anna pabaei le'ba naambang-ambangan wai. \p \v 33 Nannarii, melaumi Paulus lako to yao kappala' kenamala ummande, nakua: “Sapulo appa'mi bonginna muola umpengkataroia' tadea', tae'koa' dengan ummande. Anggami ma'tumbaraka illalan penawa mangngampa battu akamo la dadi. \v 34 Dadi kupelau lako kalemua' kenamala ummandekoa' ammu malara matoro. Annu innang tae' sia dengan la ronno' moi salamba'mo beluakmua'.” \v 35 Mangkai mantula', ummalami roti anna ma'kurru' sumanga' langngan Puang Allata'alla dio tingngayona inde mai taue anna mane piakki naande. \v 36 Matoro asan pole' penawanna sule urrangngi tula'na Paulus napolalan ummande. \v 37 Anggangki inde to yao kappala'e dua ratu'kan pitu pulo annan. \v 38 Mangkai ummande, untibemi bawaanna kappala' iamo gandum to ma'dama anna malara maringngan kappala'. \p \v 39 Tibungka'i masiang ummitami gantanan ma'embang marante biringna. Moika anna tae' naissanan sanganna, nasituru'-turu'imi la umpasore kappala'na dio. \v 40 Urretta'imi pesangke'na petole' kappala' anna pabeaii rato babang. Mangkaii, umbukaimi porinna pegirik kappala' anna mane umpalangngan laya' dio tingngayona anna malara nabussun bara' lu langngan gantanan. \v 41 Sapo titumbu ulunna kappala' lako bungin ma'tombon napolalan tae' naissan kedo, anna mane tampokki bombang pollo'na napolalan titantan. \p \v 42 Attu iatoo, moraimi tantara la umpatei angganna to ditarungkun indana le'ba mengkaya umpa'dean kalena. \v 43 Sapo nadapai ponggawana annu moka kela dipatei Paulus. Ussuami to naissan mengkaya yolo mengkattibe rokko tasik anna mengkaya umpellambi'i gantanan. \v 44 Mengke'de' to tae' naissan mengkaya la umpake papan battu piak-piakna kappala' umpellambi'i gantanan. Nakuamo tee kipolalan salama' asan ullambi' gantanan. \c 28 \s1 Paulus dio Malta \p \v 1 Kendekkan langngan gantanan mane kiissanarri kumua inde gantananne disanga libukan Malta. \v 2 Madota' asan to ma'tondok lako kaleki. Umpadukkumi api anna tambaikan mendarang annu naparandukmi uran anna masakka' padang. \v 3 Ulliumi ranga' Paulus anna patamai api, tappa tilo'do' siami ula' ma'ipo illalan mai annu malassumi anna untitok limanna Paulus. \v 4 Inde anna ummitamo ula' ma'sintio dio limanna Paulus-e, sipantula'-tula'mi to ma'tondok nakua: “Inde taue manassa to papatean, annu moika anna salama'mo illalan mai tangnga tasik, sapo' tae' napabeai dewata Dike\f + \fr 28:4 \fk Dike \ft iamo mesa dewatanna to dio libukan Malta, kalembasanna To ma'papada-pada.\f* la tuo.” \v 5 Umpenteteammi limanna Paulus napolalan lu tama api inde ula'e anna tae' dengan maaka Paulus. \v 6 Sapo nasanga to ma'tondok la kambangmi limanna battu tokke' songka bonno'. Napenandai liumi masae-sae, ta'ra dengan maaka Paulus lambisan kendek illalan penawanna kumua dewataria. \p \v 7 Inde angngenan kingei torroe sikadappi' litakna Publius, gubernur dio libukan iatoo. Madota' lako kaleki annu natosaekan tallungngallo tallu bongi. \v 8 Attu iatoo masaki ambena Publius, lumalla' anna untittaian rara napolalan mamma' liu. Laomi Paulus tama angngenanna anna pa'sambayanganni anna mane balla'i pala' napolalan malapu'. \v 9 Mangkanna te kadadianne, sasaeammi to masaki dio libukan iatoo napomalapu' asan duka'. \v 10 Naangga' tongan-tongangkan to ma'tondok, lambisan napatokangkan sanda rupanna la kiparalluinna angki mane mengkalao. \s1 Paulus sae lako Roma \p \v 11 Tallu bulangkan dio libukan Malta, langngammokan mesa kappala' lu dio mai Aleksandria disanga Dioskuri battu dikua dewata To Rambung. Inde kappala'e torro duka' dio libukan Malta umpelessu' attu masakka' padang. \v 12 Saekan lako Sirakusa torromokan dio tallu bongi, \v 13 angki mane umpatarru' kappala'ki ummundu' biring tasik, sae lako tondok Regium. Masiangngii, naparandukmi mangngiri' bara' ma'paludiomai boko'na kappala', napolalan angga dua bongi angki saemo lako Putioli. \v 14 Dio tondok iatoo silambi'mokan buda to ummorean Puang Yesus. Napelaumi kenamala torropakan dio, lambisan torro tongangkan duka' saminggu. Angki mane pole' tarru' lako Roma. \v 15 Naissananna to mangngorean dio Roma kasaeangki, saemokan natammui dio Pasa' Apius anna dio Banua Pa'bongian Tallu. Silambi'kan, ma'kurru' sumanga'mi Paulus langngan Puang Allata'alla napolalan matoro penawanna. \v 16 Saekan lako Roma, dipabeaimi Paulus ma'banua senga' sola mesa tantara to undagaii. \s1 Paulus sipantula' to Yahudi dio Roma \p \v 17 Katallu bongingki dio, untambaimi angganna perepi'na to Yahudi Paulus. Tirempunni, ma'kadami Paulus nakua: “Anggammua' sa'do'dorangku, tae' tongan-tongan dengan kasalaan kupogau' lako solata anna tae' dengan ada'na neneta kulenda. Sapo' nasakkana' dio Yerusalem anna sorongna' rokko lisu pala'na to ma'parenta Roma. \v 18 Mangkana' diparessa moraimi to umparessana' la urrappananna' annu tae' dengan kasalaangku kupolalan dipabambanni sangka' dipatei. \v 19 Sapo' moka tongan-tongan to Yahudi ke la dirappananna' iamo kungei umpelaui la dibisara dio olona tomaraya Roma, sapo tae' kukua la saena' umparapa' satondokku to Yahudi. \v 20 Iamo te balayanna kungei untambaikoa'e anta siita sola sipantula'. Ia kungei dirante bassii annu ummoreanna' to masae allomo taampaia' angganta to Israel.” \p \v 21 Sapo' natimba' to Yahudi nakua: “Tae'kan dengan untarima sura' dio mai Yudea untetterangko, anna tae' toi dengan sae solata dio mai umpokadangkan kasalaammu. \v 22 Sapo' moraikan la urrangngi tula'mu umba nakua pikki'mu annu kiissanan kumua buda tau umbali kombongan mungei temo.” \p \v 23 Nasituru'-turu'imi mesa allo la nangei sitammu pole. Tappana nalambi' tempona, saemi buda tau dio banua nangei torro Paulus. Mengkalao dio mebongngi' sae lako karuen naola Paulus ummulelean kaparentaanna Puang Allata'alla anna issinna pepa'guruanna Musa sola sura'na nabi annu umpeang lalan anna malara nabawai ummorean Puang Yesus. \v 24 Dengan ummorean tula'na Paulus, sapo' dengan duka' moka ummoreanni. \v 25 Sisoro'-sorosan inde mai taue anna tae' dengan kasiturusanna. Sapo urrangngi asampi tula'na Paulus nakua: “Tonganna battakada napalanda' Penawa Masero lako neneta ummolai nabi Yesaya, nakua: \q1 \v 26 ‘Laomoko umpellambi'i to Yahudi ammu pokadanni kumua: \q1 La parangngi liukoa' \q2 sapo' tae' dengan leleanna la mupekalambanan, \q1 anna la mennenne' liukoa' \q2 sapo' tae'koa' dengan leleanna la paita. \q1 \v 27 Annu makarra' penawanna anna ma'taru-taru sola ma'kabuta-buta, \q1 indana paita matanna, parangngi talinganna anna indana paalai penawanna, \q1 aka indana ma'pasule lako kaleku napolalan kupomalapu'.’ ” \p \v 28 Untampakkimi tula'na Paulus nakua: “Iamo too parallu la mupengngissanannia' kumua: Kasalamasan lu yao mai Puang Allata'alla mangka dipalanda' lako tau senga' salianna to Yahudi anna natarima manappa.” \v 29 [Mangkanna mantula' Paulus, sale'bammi to Yahudi anna sipekka-pekka annu tae' nabela ummala kada situru'.]\f + \fr 28:29 \ft [ ] = Battakada umbai tae' dengan dikabuttui illalan pira-pira sura' bunga'-bunga'na diuki', battu dikua pamulanna Buku Masero.\f* \s1 Paulus umpalanda' kaparentaanna Puang Allata'alla dio Roma \p \v 30 Dua taun torro Paulus illalan inde banua nabaya' dio Romae iamo sinangei untarima manappa angganna tau to sae umpellambi'i. \v 31 Sitonda kabaranian umpalanda' kaparentaanna Puang Allata'alla anna umpa'pa'guruan Dewatanta Puang Yesus Kristus anna ta' mammo dengan ullewa'i.