\id REV - Misima [MPX 6/08/97; backslash codes updated: 22-Aug-2006] \h PANKITE \toc3 Pan \toc2 Pankite \toc1 Yeisu Keliso wana Pankite \mt1 Yeisu Keliso wana Pankite \mt2 Diyon elana \is1 Baaba Houwan \ip Diyon toto apostolo, Sebedi natuna, iya buki ya i leli ge i patuna ekelesiya ali gewi seben elal bolo hi minaa polobins Eisiya elana. Saugena o Loma wali logugui i gasisi panayawi labena o elana, ge toabulilek hi palomwanagil. Kin etegana Kelisitiyani i palomwanagil heiya Sisa Nilo, iya wana sauga logugui baliman 54 i na ana siga baliman 68. Kin etega al ge Kelisitiyani i palomwanagil heiya Domitiyan, iya wana sauga logugui baliman 81 i na ana siga baliman 96. Puna bwabwatana ge Kelisitiyani hi palomwanagil i ola hiwe. Loma hi ba wali kin i ola yabowaine etega inoke gamagalau nihi kululu eliyana. Yaa Kelisitiyani hi towa hi ba, “Keliso iya wama Babala ge iya ya te eliyana naha kululu.” Inoke Loma wali tologugui Kelisitiyani hi pihigelgel-agil ge enuna hi lolil (2:10; 2:13; 3:10; 6:9). \ip Loma Diyon al ge hi padibula taval Patmos elana (1:9). Buki ana toatena hi gewi hi ba kin Domitiyan wana sauga elana te, tabam baliman 95 elana. Diyon iya iyoho Patmos ge ana pankite elana Yeisu bugul enuna i pankite ge ni wasaan. \ip Diyon Kelisitiyani wali wasa i pek Seitani wana palopalomwan toekelesiya elal ni bwatabwata, yaa heliya nihi talmilil gagasisi bwagana ebo yaomal nihi pwawa (12:11). Nuwatu bwabwatana etega heiya nihi palahikan (2:7; 13:10; 14:12). Diyon i pamasal Keliso ni sikalim inoke ana topihigelgel ni pakokovel. Bolo wali pagan nanakina ali lahi ni pek, yaa toabulilek nihi ulutuk panayawi vavaluna ge labulabum vavaluna ana waisi elana (21:7-8). \c 1 \p \v 1 Buki ya Yeisu Keliso wana pankite liwanina. Yehoba bugul bolo ya i pek eliyana inoke ni pamasal kilau wana totuwalali eliyala hauna gun abwe sauga kekeisi ni gan. Yaka Keliso wana anelose i patuna i nem nau wana totuwalali Diyon eliyau ge o pankite elana bugul bolo ya i pankiteyau. \v 2 Inoke bugul gegewena bolo ya kitel na wasaan al eliyamiu. Yehoba wana baaba ge Yeisu Keliso wana pamasal wasana na wasaan. \v 3 Henala ebo Yehoba wana baaba palopisai ana buki ya gamwanaa ni vasili gamagalau elal, Yehoba gamagal o ni muloluan, ge bolo buki ana baaba nihi hago ge nihi henapuan Yehoba ni muloluagil. He nige sauga ni yayapu inoke bugul bolo ya nihi masal. \s1 Diyon I Ba Mulolu Ekelesiya Seben elal \p \v 4 Nau Diyon, leta ya ya leli ge ya patuna i nowa ekelesiya seben eliyamiu bolo ku minaa labi Eisiya elana. \p Ya awanun Yabowaine toto i gan sauga ya, sauga houhouwena, ge sauga i nenem elal, ni muloluagimiu ge wana nuwa laumwal atemiu ni pakalaopop. I ola al Yayaluwa Bwabwalena, iya i ola yayaluwa seben i miminaa Yehoba wana abamisiyo wawasana awonaa, \v 5 alona ge Yeisu Keliso nihi muloluagimiu ge wali nuwa laumwal atemiu ni pakalaopop. Yeisu iya Yehoba wana baaba ana towasa sasapona, iya lut al i gamauni, ge iya panayawi ana kin ona wali tobwabwatana. \p Yeisu iya i nunuwana-agila, wana yaomal elana i sokalila ge wala gegi i ul yoho, \v 6 inoke i telela wana abalogugui ana gamagalau, kila ta totuwalali bwabwalena wana Yabowaine ge Tamana kaiwena. Yeisu iya ta awa wasawasa-an ge ta awa togasisi-an sauga gegewena nige ni momowasi. Ibwe. I ola. \q1 \v 7 Ku kite! Iya i nenem yaluyalu pwatanaa, \q1 yaka gamagalau gegewel mataliya ni nok nihi kite, \q1 ge bolo valila hi howa ge i yaomal heliya al nihi kite. \q1 Gamagalau gegewel panayawiya nihi kahin \q1 iya kaiwena. Tunahot! Ibwe. I ola. \p \v 8 Yehoba Yabowaine Togasisi Hot, iya i gan sauga ya, sauga houhouwena, ge sauga i nenem elal, i ba, “Nau Alepa ge Omega,\f * \fr 1:8 \ft Alepa heiya Gilik wali buki matana ana leta houhouwena, ge Omega heiya ana leta mowamowasena. Kila eliyala leta houhouwena heiya A ge leta mowamowasena heiya Z.\f* nau Abatelipuna ge Abapwamowasi.” \s1 Diyon Yeisu I Kite \p \v 9 Nau talimiu Diyon, Yeisu eliyana alowau komiu lomwan ta pwawa toyawe, alowau komiu ala pulowan ta palahikan, ge alowau komiu kila Yeisu wana abalogugui ana gamagalau. Yehoba wana baaba ge Yeisu wana panpankiti tutunahotina ya papaatena-an gamagalau elal, inoke toto o kaiwena hi yowanau ge hi teleyau ya miminaa taval Patmos elana. \v 10 Wala Babala wana lan elana Yayaluwa Bwabwalena wana gasisi i aheyau, inoke anan bwabwatana etega ya hagoek ewa i ola bwagigi anana. \v 11 I ba i ola hiwe, “Bugul bolo nasi abwe nu kitel nu leli lowagil buki elana, inoke nu patuna ni nok ekelesiya bolo hi minaa panuwa seben elal ge nihi vasili. Panuwa bolo o heliya Epeso, Simeina, Pegamam, Tayataila, Sadis, Piladelpiya ge Leodisiya.” \p \v 12 Inoke ya tagena sikal nuwau na kite henala ge i baaba eliyau, yaka odam ginebi abaliya gold ali gewi seben ya kitel. \v 13 Gamwaliyaa, awa etega ya kite “i ola gamagal natuna,”\f * \fr 1:13 \ft He i olaolaek Daniyela ana pankite Daniyela 7:13 elana. He Yeisu bana.\f* holahola yayapona i galoi i na ana siga aenaa, ge babagalina ana nuwalabwalabwa gold elana hi ginoliya i pahavala painan. \v 14 Kokowana i wawakeki i ola apwayowa pupunoliya o ebo yaluyalu wakewakekena, ge matana i ola ginaha memena. \v 15 Aena i namanamal i ola kopa hi ton namanamalina ge anana ana hago i ola banata i sani loem hivana butuna. \v 16 Nimana labi awonaa putum ali gewi seben i pihikagil, ge haveyan kilepana imomona matana labui i tagilem awanaa. Maninina i namanamal i ola alalati sabwelona. \p \v 17 Sauga gamagal o ya kite, inoke ya soguwa aenaa ya ola toyaomal etega. Yaka nimana awona i teliya tuwau elana ge i ba, “Bahi lovakun! Nau Abatelipuna ge Abapwamowasi. \v 18 Nau Gamagal toto Yawalina Gaganina, valila ya yaomal, he iyaka yawaliu i gan ge ya mihot sauga gegewena. Yaomal ge Tuma ali ki ya logugui-an. \v 19 He bugul bolo nu kitel, bolo hi gan sauga ya ge bolo abwe nihi masal sauga i nenem, wasaliya nu leli lowan. \v 20 Putum seben bolo u kikitel nimwau labeu awowa ge odam ginebi abaliya gold ali gewi seben ali sapu i ola hiwe: putum ali gewi seben heliya aneloseyau bolo ekelesiya ali gewi seben ali tomatahikan, ge odam ginebi abaliya gold ali gewi seben heliya ekelesiya bolo ali gewi seben.” \c 2 \s1 Toekelesiya Epeso wali Wasa \p \v 1 Yaka gamagal o i baem eliyau i ba, “Leta u leleli ni nok ni na panuwa Epeso, ni na anelose elana toto toekelesiya ali tomatahikan, ge nu ba nu ola hiwe: \pi1 Gamagal toto putum seben i pihikagil nimana labena awonaa, ge i nonopapain odam ginebi abaliya gold ali gewi seben gamwaliyaa, wana baaba i ola hiwe. \v 2 Wami pagan iyaka ya atena, wami tuwalali gagasisi alona ge wami palahikan. Iyaka ya atena nige kekeisi etega ku yayaliyaya gamagalau nanakil kaiweliya. Heliya hi ba, ‘Ama apostolo,’ yaa age nige hi oola. Wali baaba iyaka ku hile ge ku pwawal age heliya tokakawi. \v 3 Iyaka ya atena alau kaiwena lomwan ku pwawa, yaa ku palahikan ge nige ku pwepweyata. \pi1 \v 4 Yaa bugul etega ya awa nanakan eliyamiu, heiya te sauga ya nige ku nunuwana-agau bubun i oola valila. \v 5 Nuku nuwatu ga wami nunuwana toto valila, inoke nuku atena wami sogu ana yapu ga i ola. He wami pagan nanakina ana en nuku pek, ge wami pagan ni ola toto valila. Ebo nige wami pagan nanakina ana en nuku pepek, nasi na nowa eliyamiu, yaka wami odam alona ge abana na ahek yoho. \v 6 Yaa bugul etega ya yaliyaya-an eliyamiu, heiya te boda Nikolaita wali pagan nige nuwamiu i oola, i ola te nau nige nuwau i oola. \pi1 \v 7 Ebo tanamiu i gan, inoke hauna gun Yayaluwa Bwabwalena i baunan ekelesiya seben kaiweliya nuku hago. Bolo hi palahikan kaiweu ge nak hi gasisi luwai, na talamwagil yawal ana ebwakil toto i talmilila Yehoba wana eyowaa enona nihi an.” \s1 Toekelesiya Simeina wali Wasa \p \v 8 Yaka i baem al eliyau i ba, “Leta u leleli ni nok ni na panuwa Simeina, ni na anelose elana toto toekelesiya ali tomatahikan, ge nu ba nu ola hiwe: \pi1 Gamagal toto iya Abatelipuna ge iya al Abapwamowasi, valila i yaomal ga ge iyaka i lut al yawalina i gan, wana baaba i ola hiwe. \v 9 Wami lomwan ge wami gulagula iyaka ya atena, yaa Yehoba matanaa komiu ku gogomwau. Iyaka ya atena te Yudiya gamagaliliyau enuna hi ba panapanak-agimiu. Heliya hi ba, ‘Ama ya te Yehoba wana boda,’ yaa nige hi oola, age heliya Seitani wana totapwalolo. \v 10 Bahi nuku lolovakun palopalomwan kaiwena, toto abwe ni masal eliyamiu. Wami wasa na pewa, Seitani abwe ni ba inoke komiu enuna nihi libimiu ge nihi telemiu dela, inoke wami abulilek nihi labose. He nasi lomwan bwabwatana nuku pwawa lan ana gewi elulutega, abwe palopalomwan o ni mowasi. Yaa nuku talmilil gagasisi wami abulilek elana, bwagana ebo yaomal nuku pwawa, inoke nau abwe wami palahikan molana na pewa yawal mihomihotina. \pi1 \v 11 Ebo tanamiu i gan, inoke hauna gun Yayaluwa Bwabwalena i baunan ekelesiya seben kaiweliya nuku hago. Bolo hi palahikan kaiweu ge nak hi gasisi luwai, heliya nige yaomal labuina ana lomwan kekeisi etega nihi pwapwawa.” \s1 Toekelesiya Pegamam wali Wasa \p \v 12 Yaka i baem al eliyau i ba, “Leta u leleli ni nok ni na panuwa Pegamam, ni na anelose elana toto toekelesiya ali tomatahikan, ge nu ba nu ola hiwe: \pi1 Gamagal toto lohaveyan kilepana matana labui imomona i minaa eliyana, wana baaba i ola hiwe. \v 13 Ya atena panuwa toto elana ku minaa, panuwa ei Seitani i logugui-an. Yaa komiu iyoho ku mipalalem eliyau. Ge wami abulilek kaiweu nige ku aalahan, bwagana valila no towasa waiwaisana Antipas hi tagapaaligaa panuwa toto elana ku miminaa, panuwa ei Seitani wana abamina i minaa. \pi1 \v 14 Yaa bugul enuna ya awa nanakan eliyamiu, heiya te ami boda gamwanaa gamagalau enuna iyoho Belami wana panpankiti hi toutoulil. Belami Mowabi wali kin Belaki i pankite Isileli ni pagegel aanan toto Mowabi hi pakakanunek wali yabowaine elana nihi an, ge avaliyau Mowabi ganawal paganina nihi awaawaginol. \v 15 He i ola al te ami boda gamwanaa, boda Nikolaita wali panpankiti iyoho gamagalau enuna hi toutoulil. \v 16 Pagan bolo o ali en nuku pek. Ebo nige ali en nuku pepek, he sauga kekeisi na nowa eliyamiu, inoke lohaveyan kilepana toto i tagilem awau elana, eliyana na lohaveyan gamagalau bolo ei elal. \pi1 \v 17 Ebo tanamiu i gan, inoke hauna gun Yayaluwa Bwabwalena i baunan ekelesiya seben kaiweliya nuku hago. Bolo hi palahikan kaiweu ge nak hi gasisi luwai, aanan manna enuna, iya sauga ya i misumi, abwe na pek nihi an. Ge i ola al, pat wakewakekena na pek maisena ge maisena elal, pat o tuwanaa alan vavaluna ya leli, alan o nige gamagal etega ni aatena, toto ni ahe ya te ni atena.” \s1 Toekelesiya Tayataila wali Wasa \p \v 18 Yaka i baem al eliyau i ba, “Leta u leleli ni nok ni na panuwa Tayataila, ni na anelose elana toto toekelesiya ali tomatahikan, ge nu ba nu ola hiwe: \pi1 Yehoba Natuna, iya matana i ola ginaha memena ge aena i namanamal i ola kopa namanamalina, wana baaba i ola hiwe. \v 19 Wami pagan iyaka ya atena, wami nunuwana, wami abulilek, wami tuwalali ge wami palahikan. Ya atena valila wami pagan i waisi, yaa sauga ya iyaka i waisi hot. \pi1 \v 20 Yaa bugul etega ya awa nanakan eliyamiu, heiya te yova Yesebel,\f * \fr 2:20 \ft Isileli wali kin houhouwena etega alana Ehabi, lagona alana Yesebel. Yesebel iya yova nanakina hot ge pagan nanakil hi gewi Isileli i pankitel. (1 Kin 16:31; 18:4 ge 19; 2 Kin 9:22) Tabam yova etega, boda Nikolaita yovana, iyoho Tayataila pagan nanakina i panpankiti-an, inoke alan Yesebel Yeisu i tun pwatanek elana.\f* iya i ba tage iya Yehoba wana palopita, ku talamwan i minaa eliyamiu. No totuwalali i pankitel pagegel, inoke ganawal paganina hi awaawaginol, ge aanan toto hi pakakanunek yabowaine kakakawel elal hi an. \v 21 Wana sauga ya pek tage wana ganawal paganina ana en ni pek, yaa nige nuwana i oola. \v 22 Inoke ana lahi na pek lomwan ni pwawa ge ni kenukenuwa wana abakenuwa. I ola al, ebo bolo alonau ganawal paganina hi awaawaginol nige wana pagan ana en nihi pepek, na palomwanagil nabiyan. \v 23 Natunau al ge na lolil nihi aliga. Yaka toekelesiya gegewel nihi atena nau gamagalau ateliya ge wali nuwatu ya hihile, inoke abwe maisena ge maisena molamiu na pewa ni ola hauna toto ku ginol. \pi1 \v 24 Yaa komiu Tayataila ku gewi al nige ku oolak panpankiti nanakina o elana, ge panpankiti toto heliya hi ba ‘Seitani wana nuwatu limwalimwanina’ nige ku totoulil. He nige ami pulowan etega al na pepewa, iyai te na ba ola hiwe, \v 25 ‘Panpankiti waiwaisana toto iyaka ku ahe nuku matahikan bubun ana siga na sikalim.’ \pi1 \v 26-27 Bolo hi palahikan kaiweu ge nak hi gasisi luwai, ge no nuwatu hi awaawaginol i na ana siga sauga mowamowasena elana, he logugui ana gasisi toto valila Nam i pem eliyau na pek al elal, inoke heliya wali gasisi ni gan labi gegewena gamagaliliyau elal. Wali logugui elal ni gasisi nabi, ge nihi apapanak-agil ni ola gamagal ulun i tagagebagebal-an. \v 28 I ola al mweluluga putumwina alana kubwana na pek elal.\f * \fr 2:28 \ft Ana sapu te ta lut al ge lan toto waiwaisana ge mihomihotina ta pwawa.\f* \v 29 Ebo tanamiu i gan, inoke hauna gun Yayaluwa Bwabwalena i baunan ekelesiya seben kaiweliya nuku hago.” \c 3 \s1 Toekelesiya Sadis wali Wasa \p \v 1 Yaka gamagal o i baem al eliyau i ba, “Leta u leleli ni nok ni na panuwa Sadis, ni na anelose elana toto toekelesiya ali tomatahikan, ge nu ba nu ola hiwe: \pi1 Gamagal toto putum ali gewi seben i pihikagil ge Yehoba Yayaluwana i minaa eliyana, Yayaluwana o i ola yayaluwa seben, wana baaba i ola hiwe. Wami pagan iyaka ya atena. Wasamiu i ola hiwe, tage komiu ekelesiya yawalina gaganina, yaa ya atena yayaluwamiu iyaka i aliga. \v 2 Besemiu kenu! Nuku lut ge pagan waiwaisana nuku pagasisi eliyamiu ge bahi ni yayaomal hot, kaiwena iyaka ya pwawamiu wami pagan nige ga i sasapu no Yabowaine matanaa. \v 3 Panpankiti waiwaisana toto iyaka valila ku hago ge ku ahe nuku nuwahikan. Inoke nuku toulil, ge wami pagan nanakina ana en nuku pek. Ebo nuku mimi kenukenu ya ge nige nuku lulut, he nasi na nowa eliyamiu. Nige nuku aatena hauna sauga ge na nowa, yaa no vin eliyamiu ni ola tokaoma wali vin. \v 4 Yaa komiu Sadis gamagaliliyau enuna ami kaliko nige ku papabiki, nige ku aapanak-agimiu gegi paganina elana. Wami pagan i sapu, inoke bwaliga kaliko wakewakekena nuku galoi ge alowau komiu ta notoyawa. \pi1 \v 5 Bolo hi palahikan kaiweu ge nak hi gasisi luwai, kaliko wakewakekena nihi galoi ni ola al to.\f * \fr 3:5 \ft Ana sapu te Yehoba ni awa sapusapu-agil ge nige al wali gegi etega ni gagan.\f* Alaliya nige na leleke yoho yawal ana buki gamwanaa, yaa Nam alonau ge wana aneloseyau mataliyaa na ba pamasalil na ba, ‘Heliya no gamagalau.’ \v 6 Ebo tanamiu i gan, inoke hauna gun Yayaluwa Bwabwalena i baunan ekelesiya seben kaiweliya nuku hago.” \s1 Toekelesiya Piladelpiya wali Wasa \p \v 7 Yaka i baem al eliyau i ba, “Leta u leleli ni nok ni na panuwa Piladelpiya, ni na anelose elana toto toekelesiya ali tomatahikan, ge nu ba nu ola hiwe: \pi1 Gamagal toto i bwabwalena ge i baaba tunahot, wana baaba i ola hiwe. Nau Yelusalema vavaluna ana abauluulutuk ana ki ya logugui-an, i ola te sauga houhouwena kin Deibid gamagalau wali ulutuk Yelusalema elana i logugui-an. Ebo nog na ki pwela, he nige gamagal etega bosowaina ni kaus, ge ebo nog na ki kaus, nige gamagal etega bosowaina ni pwela. \v 8 Wami pagan iyaka ya atena. Ya atena te bwagana nige ku gagasisi hot, yaa no panpankiti ku toulil bubun ge alau nige ku aalahan. Inoke nog iyaka ya pwela maninimiwa ge nige gamagal etega bosowaina ni kaus. \v 9 He Yudiya gamagaliliyau bolo hi ba ‘Ama ya te Yehoba wana boda’ yaa hi kakakawi, heliya nige Yehoba wana boda i oola, heliya Seitani wana totapwalolo, abwe na ahel nihi nem eliyamiu ge na ba nihi loepwakoku aemiu gabulanaa, yaka abwe nihi atena age ya nunuwana-agimiu. \v 10 Valila ya ba nuku palahikan ge no ba pagasisi o iyaka ku toulil, inoke sauga ebo palopalomwan ana sauga ni vin ge tomipanayawi gegewel ni labosel, nau abwe na matahikagimiu. \v 11 Sauga kekeisi na nowa eliyamiu. Panpankiti waiwaisana toto iyaka ku ahe nuku matahikan bubun, inoke bahi gamagal etega wami palahikan molana ni aahe yoho eliyamiu. \pi1 \v 12 Bolo hi palahikan kaiweu ge nak hi gasisi luwai, na telel nihi tabwa no Yabowaine wana Limi Bwabwalena ana kokola, inoke sauga gegewena nihi miminaa to Yehoba manininaa. Alan eton na leliya elal: no Yabowaine alana, wana panuwa alana, ge nau alau vavaluna. He no Yabowaine wana panuwa heiya Yelusalema vavaluna toto abwe ni loem labulabumwa iya eliyana. \v 13 Ebo tanamiu i gan, inoke hauna gun Yayaluwa Bwabwalena i baunan ekelesiya seben kaiweliya nuku hago.” \s1 Toekelesiya Leodisiya wali Wasa \p \v 14 Yaka i baem al eliyau i ba, “Leta u leleli ni nok ni na panuwa Leodisiya, ni na anelose elana toto toekelesiya ali tomatahikan, ge nu ba nu ola hiwe: \pi1 Gamagal toto alana hi ba ‘Emen,’\f * \fr 3:14 \ft Ta ba “Emen” o ebo ta ba “Ibwe. I ola.” Yeisu iya toba tunahot ge iya Yehoba wana nuwatu kaiwela i patunahot, inoke bosowaina ta ba iya alana “Emen.”\f* iya Yehoba wana baaba ana towasa sasapona ge tutunahotina, ge iya bugul gegewena Yehoba i ginolil wali abamasal, wana baaba i ola hiwe. \v 15 Wami pagan iyaka ya atena. Ya atena nige ku tutultul ge nige ku wawaiwai. Nige ku totowaagau, yaa nige tage alona wami yaliyaya ge anau ku hago bubun. Binimala nuku tultul o ebo nuku waiwai. \v 16 Yaa komiu bwawaiwaimiu ya, nige ku tultul ge nige ku waiwai, inoke na koyapuli yohimiu. \v 17 Ku ba, ‘Ama ha gogomwau ge wama bugul hi gewi, nige bugul etega ha kakalaan.’ Yaa age nige ku aatena te ku miloloyowan ge gamagalau ateliya i lomwanagimiu. Komiu ku gulagula, matamiu i kai ge ku bokaboka. \v 18 Inoke na ba pagasisi eliyamiu, gold enowana hot nuku pwamolaa eliyau, toto hi ton haba ginaha elana ge mumusana i mowasi, yaka eliyana abwe nuku gogomwau. Kaliko yayanana nuku pwamolaa eliyau, yaka nuku galoi inoke bobokamiu nuku kaus ge ami puluwawi ni mowasi. I ola al, matan ana sawasawal nuku pwamolaa eliyau, yaka nuku holek matamiwa inoke matamiu ni mwananal. \pi1 \v 19 Bolo ya nunuwana-agil, ya haveyanagil ge ya pahenapol wali pagan nanakina kaiwena. Inoke pagan waiwaisana nuku logasisi-an ge toto nanakina ana en nuku pek. \v 20 Ku kite! Nau te ya talmilil nog elana ge ya pitipiti e. Ebo etega anau ni hago ge nog ni pwela eliyau, inoke na ulutuk elana ge alou naha anan toyawa. \pi1 \v 21 Bolo hi palahikan kaiweu ge nak hi gasisi luwai, na talamwagil alowau naha tologugui toyawa ge naha minaa no abamisiyo wawasana elana, ni ola nau valila nak ya gasisi luwai ge sauga ya alou Nam ha mitoyawa wana abamisiyo wawasana elana. \v 22 Ebo tanamiu i gan, inoke hauna gun Yayaluwa Bwabwalena i baunan ekelesiya seben kaiweliya nuku hago.” \c 4 \s1 Diyon Yabowaine I Kite wana Abamisiyowa \p \v 1 Sauga gamagal o wana baaba i pwamowasi, inoke matau ya lihin ge ya kite labulabum ana nog i mwapwela. Yaka anan toto ya hahago houwan i ola bwagigi anana i ba, “U heem hiwe natiya e, ge na pankitewa hauna gun mulaa abwe ni gan.” \v 2 Sauga o Yayaluwa wana gasisi i aheyau, inoke abamisiyo wawasana etega ya kite labulabumwa, gamagal etega i misiyowa. \v 3 Gamagal o ana awa i namanamal i ola pat diyaspa ge pat keketina alana kaneliyan namanamalina. Yaka liliyal etega ya kite i namanamal i ola pat alaalawana alana emelold, gamagal o wana abamisiyo i howa painan. \v 4 Abamisiyo wawasana ali gewi tuwenti po al abamisiyo toto o hi mipainan, ge tonowakau bwabwatal ali gewi tuwenti po kaliko yayanana hi galoi ge ali hanahana gold hi teliya kokowaliyaa hi misiyowa to abamina bolo o elal. \v 5 Pipinamal ge gulumwawa butuna i nemnem to abamisiyo bwabwatana elana. Abamisiyo o awonaa odam ali gewi seben hi tautau, odam o Yehoba Yayaluwana, iya i ola yayaluwa seben. \v 6 Ge bugul etega al iyoho abamisiyo awonaa ana awa i ola hoga matana i kanakana hot i ola gelasi matana. \p I ola al bwasumu esopali ya kitel, mataliya tuwaliya bwalibwaligena i pakalaopop, maniniliyaa ge eliyaa, ge abamisiyo toto gamagal i misiyowa hi mipainan. \v 7 Bwasumu etegana ana awa i ola laiyoni, eluwana ana awa i ola bulumakau, etonina maninina ana awa i ola gamagal, ge esopalena ana awa i ola magisubu i youyou. \v 8 He bwasumu esopali maisena ge maisena opeliya ali gewi sikis, ge mataliya tuwaliya bwalibwaligena i pakalaopop, i ola al opeliya gabulanaa. Lan ge bulin hi wonawona nige hi veveyaho, hi ba, \q1 “Yehoba Yabowaine Togasisi Hot, iya i bwabwalena, \q1 i bwabwalena, i bwabwalena, \q1 iya i gan sauga houhouwena, \q1 sauga ya ge sauga i nenem elal.” \p \v 9 Sauga ebo bwasumu bolo o awa wasawasa, awatauwan ge ba tobal nihi baunan toto yawalina mihomihotina i misiyo abamisiyo wawasana elana, \v 10 inoke tonowakau bwabwatal ali toto tuwenti po nihi loepwakokuwa manininaa ge nihi tapwalolo elana. Ali hanahana nihi teliya abamisiyo wawasana awonaa toto gamagal i misiyowa, ge nihi wonawona nihi ola, \q1 \v 11 “Wama Babala ge wama Yabowaine, \q1 i bosowaina naha awa wasawasa-agiwa, naha \q1 awatauwagiwa ge wam gasisi naha tobalan, \q1 kaiwena bugul gegewena u ginolil \q1 inoke wam nuwatu elana hi masal.” \c 5 \s1 Sipi Natuna I Na Pepa Yayapona I Ahe \p \v 1 Inoke pepa yayapona etega ya kite gamagal toto i misiyo abamisiyo wawasana elana nimana labi awonaa. Pepa o ana leleli i gan labi labui, iyaka hi bili haba inoke hi papi kaus paseben.\f * \fr 5:1 \ft Sauga houhouwena pepa yayapona hi bili ge pap etega alana wekis hi ahe hi papi kaus, ge tonbugul wana etotohi ni ginol pap o tuwanaa. Nige bosowaina gamagal bwagabwaga ni pwela, toto alana i gan ya te ni pwela.\f* \v 2 Yaka anelose gasigasisena etega ya kite i baaba anana i bwata nabi i ba, “Henala alana i gan ge bosowaina epapap ni kukuleke, pepa ni anal ge ni vasili?” \v 3 Yaa nige etega i gagan labulabumwa, panayawiya o ebo Tuma tage alana i gan ge bosowaina pepa ni anal ge gamwana ni kite. \v 4 Inoke ya kahin nabi hot, kaiwena nige bosowaina gamagal etega nihi pwawa tage alana i gan ge bosowaina pepa ni anal ge gamwana ni kite. \v 5 Yaka abwe tonowakau bwabwatal avaliya etega i baem eliyau i ba, “Bahi kahin! U kite, Kin Deibid tubutubunina toto alana bwabwatana, i neem Yuda ana un elana, iya topihigelgel wali gasisi i lake, ge iya wana gasisi i ola bwasumu laiyoni, inoke iya bosowaina te epapap ali gewi seben ni kukuleke ge pepa ni anal.” \p \v 6 Inoke matau ya lipwatanik ge Sipi Natuna etega ya kite, ana awa i ola valila hi tagapaaliga ga, i talmilila abamisiyo wawasana labenaa, ge bwasumu bolo esopali avaliyau ge tonowakau bwabwatal ali gewi tuwenti po hi mipainan. Sipi Natuna o ana hon seben ge matana ali gewi seben. Matan o Yehoba Yayaluwana, iya i ola yayaluwa seben, Yehoba i patuna i na panayawi labi gegewena elal. \v 7 Inoke Sipi Natuna i na pepa i ahe gamagal toto i misiyowa abamisiyo wawasana elana nimana labi awonaa. \v 8 Sauga pepa i ahe, inoke bwasumu bolo esopali avaliyau ge tonowakau bwabwatal ali gewi tuwenti po hi loepwakokuwa manininaa. Tonowakau bwabwatal maisena ge maisena wali egalagalavenu \w hapi\w* i gan, ge mwaha gold elana hi ginoliya hi pihikagil, gamwaliyaa, bugul etega hi ton bwalena waiwaisana i kalaopop. Bwalen o i ola Yehoba wana gamagalau wali awanun. \v 9 Yaka wona vavaluna etega hi wonaan Yeisu kaiwena hi ba: \q1 “Owa wam gasisi i gan bosowaim pepa nu ahe \q1 ge ana epapap nu kukuleke, \q1 kaiwena valila hi tagapaaligawa, \q1 ge saliyam elana gamagalau un tomaha ge tomaha, \q1 anan tomaha ge tomaha, tuwan tomaha ge tomaha, \q1 ge panuwa tomaha ge tomaha u pwamola pasikalil Yehoba kaiwena. \q1 \v 10 Yaka u telel wam \q1 abalogugui ana gamagalau bwabwalel, \q1 inoke heliya hi totuwalali wala Yabowaine kaiwena, \q1 ge heliya abwe panayawi nihi logugui-an.” \p \v 11 Inoke matau ya lipwatanik aneloseyau hi gewi ya kitel, ali gewi tausan ge tausan, miliyon ge miliyon, abamisiyo wawasana, ge bwasumu esopali avaliyau tonowakau bwabwatal hi milil painanagil. \v 12 Yaka hi wona, analiya i bwata ya hago, hi ola, \p “Sipi Natuna toto valila hi tagapaaliga ga, iya bosowaina wana waisi ta wonaan, iya Tobwabwatana, iya Togogomwau, iya Tosiba, iya Togasisi, iya ta awatauwan, ta awa wasawasa-an ge ta tobalan.” \p \v 13 Yaka bugul yawaliliya gaganil gegewel, labulabumwa, panayawiya, bilibili gamwanaa ge hogaa, bolo o gegewel analiya ya hago hi wona hi ola, \p “Gamagal toto i misiyowa abamisiyo wawasana elana, alona ge Sipi Natuna, ta tobalagil, ta awatauwagil, ta awa wasawasa-agil ge ta awa togasisi-agil, sauga gegewena nige ni momowasi.” \p \v 14 Yaka bwasumu esopali hi ba, “Ibwe. I ola.” Ge tonowakau bwabwatal hi loepwakoku ge hi tapwalolo elal. \c 6 \s1 Sipi Natuna Pepa ana Epapap I Kukuleke \p \v 1 Inoke Sipi Natuna ya kite pepa ana epapap ali gewi seben gamwaliyaa, epapap houwan i kukuleke. Yaka bwasumu bolo esopali avaliya etega i baaba anana i bwata ya hago i ola gulumwawa butuna, i ba, “U nem!” \v 2 Sauga o elana hosi yayanana etega ya kite i notagil, ge toto i heya pwatanaa egipoyo etega i pihikan. Yehoba asiyala ali hanahana i pek elana inoke i tagil ni na ni lohaveyan ge panuwa ni gewi ni pakokovel. \p \v 3 Inoke Sipi Natuna epapap labuina i kukuleke yaka bwasumu bolo esopali aloliya eluwana anana ya hago i ba, “U nem!” \v 4 Inoke hosi tuwana keketina hot etega i notagil, yaka toto i heya pwatanaa Yehoba gasisi i pek elana iya haveyan ni palut panayawiya, ge gamagalau nihi petautaulol-agil. He Yehoba elohaveyan kilepana bwabwatana etega i pek tau o elana. \p \v 5 Inoke Sipi Natuna epapap etonina i kukuleke, yaka bwasumu bolo esopali avaliya etonina anana ya hago i ba, “U nem!” Sauga o elana hosi bibikena etega ya kite, ge toto i heya pwatanaa sikel etega i pihikan. \v 6 Inoke anan gowanina etega ya hago i neem bwasumu bolo esopali gamwaliyaa, ana hago i ola gamagal anana, i baek toto i heya hosi pwatanaa elana i ba, “Witi nu luvi ana pulowan kiloglem maisena ya, molana ni ola lan maisena ana tuwalali molana, ge bali nu luvi ana pulowan kiloglem eton ya, molana ni ola lan maisena ana tuwalali molana.\f * \fr 6:6 \ft Witi ge bali Yudiya aliya bwabwatana. Mola bolo ya hi ha hot kaiwena galebu bwabwatana i masal. \+bd Witi\+bd* ge \+bd Bali\+bd* nu kitel \+it Baaba Ona ali Sapu ana Abaloya\+it* elana.\f* Yaa \w olibe\w* enonona alona ge oine bahi nu aapapanak-agil.” \p \v 7 Inoke Sipi Natuna epapap esopalena i kukuleke, yaka bwasumu bolo esopali avaliya esopalena anana ya hago i ba, “U nem!” \v 8 Sauga o elana hosi etega ya kite tuwana ana awa i mwaleli. Toto i heya pwatanaa alana Aliga, ge enaa Tuma\f * \fr 6:8 \ft Tuma heiya toaliga wali abamina, hi matamatan yatala mowamowasena kaiwena.\f* iyoho alona hi notoyawa. Inoke Yehoba gasisi i pek eliyalil ge bosowaina panayawi gamagaliliyau awalehina ana bwata i ola wan kwota (1/4) nihi lolil. Gamagalau enuna haveyan elana nihi aliga, enuna galebu bwabwatana kaiwena, enuna kasiyebwa bwabwatana kaiwena, ge enuna bwasumu bekikil nihi talil ge nihi aliga. \p \v 9 Inoke Sipi Natuna epapap nimala panunana i kukuleke, yaka bolo gamagalau hi tagapaaligal kaiwena Yehoba wana baaba hi papaatena-an, yayaluwaliya ya kite abapowon punaa. \v 10 Inoke hi yoga analiya i bwata hi ba, “Babala Mihahaina, owa u bwabwalena ge u baaba tunahot, sauga ana yapu ga ni ola yaka abwe panayawi gamagaliliyau nu pakotil ge ali lahi nu pek kaiwena hi lolima?” \v 11 Yaka maisena ge maisena holahola yayapona i wawakeki Yehoba i pek elal, inoke i baek elal i ba, “Nuku matamatan sauga kekeisi al ga, ana siga alomiyau ge talimiyau wami pan totuwalali, bolo abwe gamagalau nihi lolil ni ola komiu, ami gewi ni olaolaek.” \p \v 12 Inoke Sipi Natuna ya kite epapap sikis-ina i kukuleke. Yaka mwaniknik gasigasisena etega i masal. Sabwelu i gogou i ola kaliko matana bibikena hot, waikena matana gegewena i ket i ola saliya, \v 13 ge putum hi lolobabalem labulabumwa ge hi tala panayawiya, i ola te kalehe enona hi lolobabalem lamwanaa ebo mana gasigasisena ni tulu. \v 14 Labulabum i uluegon i ola ebo mwegan ta bibili, ge oya ge taval gegewel hi lamwalamwaniu inoke abaliya hi miluwai. \p \v 15 Yaka panayawi ana kin ona, tologugui ona, tolohaveyan wali tobwabwatal, togogomwau, ge bolo alaliya bwabwatal, avaliyau ge gamagalau hi gewigewi, bolo totuwalali loloyowanil ge bolo sokasokalil, hi lou hi na hi bunsumi pat golinaa ge gabulanaa. \v 16 Inoke hi yoga nok oya ge pat elal hi ba, “Nuku maguli ge nuku yabomwima, inoke gamagal toto i misiyowa abamisiyo wawasana elana bahi ni kikitema, ge i ola al Sipi Natuna wana huga bahi ni nenem eliyama. \v 17 Nuku yabomwima kaiwena wali lahi ana lan bwabwatana iyaka i vin, inoke nige bosowaina gamagal etega wali huga ni gasisi luwai.” \c 7 \s1 Gamagalau ali Gewi 144,000 ali Etotohi I Gan \p \v 1 Toto o enaa aneloseyau esopali ya kitel hi taltalmilil panayawi labena esopali elal, ge panayawi ana mana esopali hi pikausil bahi nihi totowa noek panuwaa, ebo hoga pwatanaa, o ebo ebwakil elal. \v 2 Yaka anelose etega al ya kite i neem labi nati Yabowaine yawalina gaganina wana logugui ana etotohi i noahe. Inoke i yoga anana i bwata, i yoga nok aneloseyau esopali elal bolo Yehoba gasisi i pek panuwa ge hoga nihi apanakil. \v 3 I ba, “Bahi ga panuwa, hoga ge ebwakil nuku aapanakil, nuku matamatan ga ana siga wala Yabowaine wana etotohi naha teliya wana totuwalali lamwaliyaa.” \v 4 Yaka ya hago bolo ali etotohi i gan lamwaliyaa ali gewi wan handeled poti po tausan (144,000), hi neem Isileli ali un gegewel elal. \q1 \v 5 Tuwel tausan (12,000) hi neem un Yuda, \q1 12,000 hi neem un Lubeni, \q1 12,000 hi neem un Gada, \q1 \v 6 12,000 hi neem un Aseli, \q1 12,000 hi neem un Napitalai, \q1 12,000 hi neem un Manasa, \q1 \v 7 12,000 hi neem un Simiyon, \q1 12,000 hi neem un Libai, \q1 12,000 hi neem un Isaka, \q1 \v 8 12,000 hi neem un Sebuloni, \q1 12,000 hi neem un Yosepa, \q1 ge 12,000 hi neem un Beniyamina. \s1 Diyon Boda Bwabwatana I Kitel ali Kaliko I Wawakeki \p \v 9 Toto o enaa matau ya lihin, yaka boda bwabwatana hot nige bosowaina ta vasilel ya kitel, hi neem panuwa tomaha ge tomaha, un tomaha ge tomaha, tuwan tomaha ge tomaha ge anan tomaha ge tomaha elal. Inoke hi talmilil gamagal toto i misiyowa abamisiyo wawasana elana alona ge Sipi Natuna awoliyaa, holahola yayapona i wawakeki hi galoi, ge wali yaliyaya kaiwena ebwakil lalana hi pihikan nimaliyaa. \v 10 Hi yoga analiya i bwata hi ba, “Pwamwal i neem wama Yabowaine toto i misiyowa abamisiyo wawasana elana, alona ge Sipi Natuna elal.” \p \v 11 Aneloseyau gegewel abamisiyo wawasana ge tonowakau bwabwatal avaliyau bwasumu esopali hi milil painanagil. Yaka aneloseyau hi loepwakoku ge hi kululu abamisiyo wawasana awonaa maniniliya i tupa bilibiliya, inoke hi tapwalolo Yehoba elana, \v 12 hi ba, “Ibwe. I ola! Wala Yabowaine ta tobalan, ta awa wasawasa-an, ta ba iya Tosiba, iya Tobwabwatana ge iya Togasisi, ta pata ateu owa eliyana ge ta awatauwan, sauga gegewena nige ni momowasi. Ibwe. I ola!” \p \v 13 Yaka tonowakau bwabwatal avaliya etega i nel elau i ba, “Gamagalau bolo ya ali holahola yayapona i wawakeki, tab u atena henalau o ge ga hi neem?” \p \v 14 Anana ya lahe ya ba, “Tonowak, nige ya aatena, owa te u atena.” \p Yaka i baem elau i ba, “Bolo ya hi noem miloloyowan bwabwatana gamwanaa, toto i masala panayawiya. Sipi Natuna saliyana elana ali holahola iyaka hi ul i wawakeki.\f * \fr 7:14 \ft Ana sapu heiya te hi abulilek Yeisu wana yaomal eliyana inoke Yehoba iyaka i awa sapusapu-agil, nige al wali gegi etega i gagan.\f* \q1 \v 15 Inoke heliya hi miminaa \q1 Yehoba wana abamisiyo wawasana awonaa, \q1 lan ge bulin hi totuwalali \q1 elana wana Limi Bwabwalena gamwanaa; \q1 ge gamagal toto i misiyo abamisiyo wawasana \q1 elana avaliya hi mina ge iya i libuagil. \q1 \v 16 Nige al nihi gagalebu, nige al nihi wawalem, ge \q1 sabwelu kalakalasina nige ni lololil, \q1 \v 17 kaiwena Sipi Natuna, iya i miminaa luwaluwala \q1 abamisiyo wawasana labenaa, \q1 i matahikagil i ola te \q1 tomatahikan sipi wana \w sipi\w* i matahikagil, \q1 i nulil hi na hi im wewel toto i bwanabwana pitpit \q1 ge yawalina gaganina elana. \q1 Ge matanunuliya \q1 gegewena Yehoba iyaka i abut yoho.” \c 8 \s1 Sipi Natuna Epapap Seben-ina I Leke \p \v 1 Inoke Sipi Natuna epapap seben-ina i kukuleke, yaka nige al butun etega i gagan labulabumwa sauga ana yapu i ola auwa awalehina. \s1 Anelose Etega Bugul Bwalena Waiwaisana I Ton \p \v 2 Inoke aneloseyau ali gewi seben bolo hi talmilila Yehoba manininaa ya kitel, yaka Yehoba bwagigi ali gewi seben i pek elal. \p \v 3 Anelose etega al mwaha etega gold hi ginoliya i noahe, i nem i talmilila abapowon elana. Bugul bwalena waiwaisana hi gewi Yehoba i pek elana i na i ton Yehoba wana gamagalau wali awanun ana etulan, i tona abapowon gold toto i miminaa abamisiyo wawasana awonaa. \v 4 Inoke bugul bwalena waiwaisana kasona, alona ge Yehoba wana gamagalau wali awanun, hi ha, hi neem anelose nimanaa, toto i talmilila Yehoba awonaa. \v 5 Yaka anelose mwaha i ahe, i na abapowona ge kiyal i usan, inoke i ligin lowan panayawiya, yaka gulumwawa butuna, pipinamal ge mwaniknik i gan. \s1 Aneloseyau Esopali wali Bwagigi Hi Yu \p \v 6 Inoke aneloseyau ali gewi seben wali bwagigi ali gewi seben hi lovivina-an ge nihi yu. \p \v 7 Inoke anelose etega wana bwagigi i yu, yaka sauga o kehe papatina ge ginaha alona saliya hi vikuhu Yehoba i ligin lowan panayawiya. Inoke panayawi awalehina etegana, ana bwata i ola wan ted (1/3) i kalas, yaka ebwakilina alona ge mwawin waiwaisana gegewena hi kalas. \p \v 8-9 Inoke anelose labuina wana bwagigi i yu, yaka bugul etegana i ola oya bwabwatana iyoho i tautau i soguek hogaa. Inoke hoga awalehina etega, ana bwata i ola wan ted (1/3), i tabwa saliya, motena hi loaliga ge wagana hi nak. \p \v 10-11 Inoke anelose etonina wana bwagigi i yu, yaka putum bwabwatana i tau i ola wita hi ton i soguem labulabumwa, i na i tal wewel sanisani ge wewel tubtub hi gewi elal. He putum o alana lelam. Inoke wewel gegewel gamwaliyaa awalehina ana bwata i ola wan ted (1/3), amnaliya i lelelam, ge gamagalau hi gewi wewel lelelamwina hi im yaka abwe hi aliga. \p \v 12 Inoke anelose esopalena wana bwagigi i yu, yaka sabwelu, waikena ge putum hi nak, inoke sauga enuna nige hi yayana. Inoke lana sauga i yapu nige sabwelu, ge bulina sauga i yapu waikena ge putum nige mwananaliliya. Inoke lan ge bulin ali sauga awalehina i gogou, awalehina o ana bwata wan ted (1/3). \p \v 13 Inoke matau ya lihin, yaka magisubu i youyouwa hawawal ali luwaluwala ya kite, ge anana i bwata ya hago i ba, “Eeu nak geb! Eeu nak geb! Eeu nak geb! Nasi gamagalau panayawi nihi nak, sauga toto bwagigi nihi kahin, bwagigi bolo aneloseyau eton al abwe nihi yu.” \c 9 \s1 Anelose Nimala Panunana wana Bwagigi I Yu \p \v 1 Inoke anelose nimala panunana wana bwagigi i yu, yaka putum toto valila i soguem labulabumwa ge i tala panayawiya ya kite. Inoke Yehoba gol toto milaulauina hot\f * \fr 9:1 \ft Aneloseyau bolo valila Yehoba wana logugui hi pihigelgel-an, heliya yayaluwa bibikel, hi gewi Yehoba i yowanil hi miminaa gol toto milaulauina hot elana, hi matamatan yatala mowamowasena kaiwena.\f* ana ki i pek putum o elana. \v 2 Inoke gol o ana heguna i pwela, yaka kasu i ola ginaha bwabwatana kasona i heyanem gamwanaa. Gol toto milaulauina kasona ana balu kaiwena yaka sabwelu i gogou. \v 3 Inoke sagagai\f * \fr 9:3 \ft Sagagai bolo ya heliya yayaluwa bibikel, Seitani wana boda. Ta ba “sagagai” o ebo ta ba “koninib”.\f* hi tagilem kasu gamwanaa hi lau panayawiya, ge Yehoba i talamwan elal wali petal amnana ni ola kapilu. \v 4 Yehoba i lopwalil bahi mwawin o ebo ebwakil o ebo bugul etega siusiunina nihi aapanak, gamagalau bolo nige Yehoba wana etotohi i gagan lamwaliyaa ya te nihi apanakil. \v 5 Yehoba nige i tatalam tage nihi alapaaligal, yaa nihi papalomwan-agil sauga ana yapu ni ola waikena nimala panuna. Wali palopalomwan lomwanina ni ola ebo kapilu ni talila. \v 6 He sauga o elana gamagalau o lomwan kaiwena nihi ba, “Naha yaomal ya,” yaa nige bosowailiya; nuwaliya te nihi aliga, yaa aliga ni lou luwagil. \p \v 7 Sagagai bolo o ali awa i ola hosi iyaka hi lovivina-agil haveyan kaiwena. Bugul etega ana awa i ola hanahana gold elana hi ginoliya hi teliya kokowaliyaa, ge maniniliya ana awa i ola gamagal maniniliya. \v 8 Kokowaliya pupunona i ola yowau kokowaliya pupunona, ge niniliya i ola \w laiyoni\w* niniliya. \v 9 Babagaliliya ana eteli kaus i gan, ana awa i ola babagalin ana eteli kaus bolo aiyan elana hi ginoliya, ge opeliya butuna i ola waga momomol hi gewi butuliya avaliyau wali hosi hi patalelu nok haveyan kaiwena. \v 10 Uliliya i alapepetal i ola kapilu uliliya. Uliliya i gasisi ge eliyana bosowailiya gamagalau nihi papalomwan-agil sauga ana yapu ni ola waikena nimala panuna. \v 11 Wali kin i gan i houwaagil, iya gol toto milaulauina hot ana anelose, alana pana Hibilu hi ba Abadon, ge pana Gilik hi ba Apoliyon, ali sapu heiya “Toapapanak.” \p \v 12 Nak houwan iyaka i mowasi; nak labui al iyoho abwe nihi nem. \s1 Anelose Sikisina wana Bwagigi I Yu \p \v 13 Inoke anelose sikis-ina wana bwagigi i yu, yaka anan etega ya hago i neem abapowon gold buhuna esopali elal, toto i miminaa Yehoba awonaa. \v 14 I baek anelose sikis-ina wana bwagigi gaganina elana i ba, “Aneloseyau esopali u sokalil bolo hi yowanil ge hi miminaa wewel bwabwatana Yupeleitis elana.” \v 15 Yaka i na aneloseyau esopali i sokalil, bolo Yehoba i yowanil hi matamatan ana siga sauga hot o, lan o gamwanaa, waikena o ge baliman o. Inoke hi nok hi na panayawi gamagaliliyau awalehina ana bwata i ola wan ted (1/3) nihi lolil ge nihi aliga. \v 16 Wali tolohaveyan hi heya hosi pwataliyaa, ge ali gewi wasana ya hago ana bwata i ola tu handeled miliyon. \p \v 17 O pankite elana hosi ge bolo hi heya pwataliyaa ali awa ya kite i ola hiwe. Gamagalau babagaliliya ana eteli kaus i gan, ali awa hi ket, hi bulu ge hi yelo. Hosi kokowaliya ali awa i ola laiyoni kokowaliya, ge ginaha, kasu ge pat salpa tatauina\f * \fr 9:17 \ft Salpa ebo ta ton, waiwaina i bwata nabi ge bwalena i nak hot.\f* i tagilem awaliyaa. \v 18 Panayawi gamagaliliyau awalehina ana bwata i ola wan ted (1/3) hi aliga nak eton o kaiweliya, bolo hi tagilem hosi awaliyaa. \v 19 Awaliya ana gasisi i gan gamagalau nihi lolil, ge i ola al uliliya. He uliliya ali awa i ola mwata ge kokowaliya i gan, inoke uliliya eliyana gamagalau hi papalomwan-agil. \p \v 20 Yaa bwagana nak eton ya hi gan, he gamagalau bolo nak ya nige i lololil nige hi gogoluwa, heliya iyoho ya kakanun bolo nimaliya elana hi goginolil nige ali en hi pepek. Nige hi veveyaho tapwatapwalolo yayaluwa bibikel elal ge kakanun bolo gold, silba, kopa, pat ge ebwakil elana hi ginoliya. Bugul bolo o nige bosowailiya gagayawa, nige bosowailiya haguhagu ge nige bosowailiya nawanawa. \v 21 I ola al, gamagalau o wali taulol, wali kukula, wali ganawal, ge wali kaoma nige ali en hi pepek. \c 10 \s1 Anelose Etega Pepa Yayapona Kekeisi I Pihikan \p \v 1 Inoke anelose gasigasisena etega al ya kite i laulau i neem labulabumwa. Yaluyalu i palilipainan tuwanaa i ola holahola yayapona, liliyal kokowana i howa painan, maninina i namanamal i ola sabwelu, ge aena ana awa i ola ginaha i milil i ola kokola. \v 2 Pepa yayapona kekeisi iyaka i mwapwela haba i pihikan nimanaa. Aena toto labi awonaa i pulihikanek hogaa, ge toto labi gegebanaa i pulihikanek datuwa, \v 3 yaka i yoga anana i bwata ana hago i ola laiyoni wana ganlolou. I yoga i mowasi, yaka gulumwawa seben anana hi lahe hi baaba. \v 4 Sauga gulumwawa seben hi baaba, inoke nau tage analiya na leleli, yaka anan etega ya hago i neem labulabumwa i ba, “Hauna toto gulumwawa seben hi baunan ni minaa ya nuwamwa, bahi nu leleli lowan buki gamwanaa.” \p \v 5 Yaka anelose toto ya kite aena i pulihikanek hogaa ge datuwa, nimana toto labi awonaa i latahin ge i huliek labulabumwa, \v 6 ge i papasila Yehoba alana elana, iya yawalina mihomihotina, iya labulabum ginebi buguliliyau, panayawi ginebi buguliliyau, ge hoga ginebi buguliliyau ali toginol. I papasila ge i ba, “Matamatan ana sauga iyaka i mowasi! \v 7 Sauga anelose seben-ina wana bwagigi ni yu, Yehoba wana nuwatu misusumena ni ginol pwamowasi, i ola valila i pamasal wana totuwalali palopitau elal.” \p \v 8 Inoke anan toto ya hahago i neem labulabumwa, i baem al eliyau i ba, “U nok, u na pepa yayapona u ahe, i mwapwela haba ge i miminaa anelose toto aena i pulihikanek hogaa ge datuwa nimanaa.” \p \v 9 Inoke ya nok ya na anelose elana ge ya ba pepa yayapona kekeisi ni pem. Yaka i baem elau i ba, “U ahe u an. Gamwamwa amnana ni luvi ni ola luvi uleya, yaa sauga nu tinon ni na tinemwa amnana ni lelelam.” \v 10 Inoke pepa yayapona kekeisi ya ahe ya an. Gamwawa amnana i luvi i ola luvi uleya, yaa sauga ya tinon i na tinewa, amnana i lelelam. \p \v 11 Inoke Yehoba i baem elau i ba, “Nu palopisai al gamagalau hi gewi baliya, un tomaha ge tomaha, tuwan tomaha ge tomaha, ge anan tomaha ge tomaha, ge i ola al kin ona baliya.” \c 11 \s1 Yehoba wana Towasa Labui Wasaliya \p \v 1 Inoke anelose etega suki i pem i ola eluviluvi, ge i baem elau i ba, “U nok u na ga Yehoba wana Limi Bwabwalena ge abapowon ali luvi nu ahe, ge bolo hi tapwatapwalolowa o ali gewi al nu ahe. \v 2 Yaa bakubaku ona bolo hi miminaa Limi Bwabwalena ana gana gamwanaa nu luvi luwagil. Bahi ali luvi nu aahe, kaiwena Yehoba i talamwanek bolo nige Yudiya i oola elal nihi ahe. Heliya panuwa bwabwalena, Yelusalema, nihi pulilolowan sauga ana yapu ni ola waikena ali gewi poti tu. \v 3 Inoke sauga o no towasa labui na telel, kaliko toto bwasumu pupunona hi ginoliya nihi galoi ge nihi \w palopisai\w* no baaba nihi baubaunan, lan ali gewi wan tausan tu handeled sikisti (1,260).”\f * \fr 11:3 \ft Lan ali gewi 1,260 heiya te waikena ali gewi poti tu.\f* \p \v 4 Towasa labui ya heliya hi ola ebwakil olibe bolo labui\f * \fr 11:4 \ft Nuwatu i neem Sakalaiya awalehina 4. Yudiya olibe enonona hi ahe wali odam ali wewel, inoke kakanun ya i pankitela towasa labui wali gasisi i neem Yayaluwa Bwabwalena elana.\f* ge odam labui ginebi abaliya hi talmilila panayawi ana Babala manininaa. \v 5 Ebo gamagal etega ni labose tage ni apanakil, ginaha ni tagilem awaliyaa ge ali topihigelgel ni tonil. Toto nuwana ni apanakil, he wana yaomal ni ola to. \v 6 Wali gasisi i gan bosowailiya labulabum nihi kaus bahi kehe ni lalau wali sauga palopisai gamwanaa. Wali gasisi al i gan bosowailiya wewel nihi pil nihi tabwa saliya, ge hauna sauga ebo nuwaliya bosowailiya panayawi nihi palogabola logabola tomaha ge tomaha. \p \v 7 Yehoba wana baaba nihi wasaan haba, inoke bwasumu bekikina toto i neem \w gol toto milaulauina hot\w* elana ni lohaveyan elal, ni pakokovel ge ni tagapaaligal, \v 8 yaka tuwaliya ni kenuwa awan alana bwabwatana ana kamwasa gamwanaa. Awan o ana ba kakanun alana hi ba Sodoma o ebo Itipita,\f * \fr 11:8 \ft Panuwa o alana hi ba Sodoma kaiwena gegi paganina iyoho i bwata hot gamwanaa, ge hi ba al Itipita kaiwena Yehoba wana gamagalau iyoho hi papaloloyowan-agil.\f* ge awan o eliyana towasa labui wali Babala gamagalau valila hi lokolosan. \v 9 Gamagalau tuwan tomaha ge tomaha, un tomaha ge tomaha, anan tomaha ge tomaha ge panuwa tomaha ge tomaha nihi nem, inoke lan eton ge awalehina tuwaliya aligana nihi gagayawa-an ge nige nihi tatalam tage tuwaliya nihi yamwi. \v 10 Panayawi ana tomina nuwaliya ni waisi towasa labui wali yaomal kaiwena. Inoke yaliyaya nihi ginol ge mulolu ona nihi pempewa avaliyau elal, kaiwena palopitau labui valila lahi hi pek panayawi ana tomina elal ge lomwan hi pwawa. \p \v 11 Lan eton ge awalehina i mowasi, abwe Yehoba yawal i yana papanet elal ge yawaliliya i gan, yaka hi milil. Gamagalau bolo hi kitel hi lovakun nabi. \v 12 Inoke towasa labui anan bwabwatana etega hi hago i neem labulabumwa, i baek elal i ba, “Ku heem hiwe natiya e.” Inoke yaluyalu etega gamwanaa, hi haha labulabumwa ge ali topihigelgel hi gagayawa-agil. \p \v 13 Inoke sauga o elana mwaniknik bwabwatana etega i masal, yaka panuwa o limena awalehina hi maguli, awalehina o ana bwata i ola wan tent (1/10). Gamagalau ali gewi seben tausan (7,000) hi aliga mwaniknik kaiwena, ge bolo hi molu alona wali lovakun bwabwatana labulabum ana Yabowaine wana gasisi hi tobalan. \p \v 14 Nak labuina iyaka i mowasi, nak etonina iyoho sauga kekeisi ni nem. \s1 Anelose Seben-ina wana Bwagigi I Yu \p \v 15 Inoke anelose seben-ina wana bwagigi i yu, yaka tomilabulabum analiya i bwata ya hago hi ba, “Panayawi ana logugui iyaka i minaa Yehoba wala Babala alona ge wana Mesaiya elal, ge Yehoba iya ni tologugui sauga gegewena nige ni momowasi.” \p \v 16 Yaka tonowakau bwabwatal ali gewi tuwenti po, bolo hi miminaa wali abamisiyo wawasana elal Yehoba manininaa, hi loepwakoku ge hi kululu maniniliya i tupa bilibiliya, ge hi tapwalolo Yehoba elana, \v 17 hi ba: \q1 “Yehoba Yabowaine Togasisi Hot, \q1 owa u gan sauga ya ge sauga houhouwena elal, \q1 ha ba mulolu eliyam \q1 kaiwena wam gasisi iyaka u ahe \q1 ge u tabwa panayawi ana tologugui. \q1 \v 18 Am topihigelgel hi huga nabi eliyam \q1 yaa wam huga ana sauga iyaka i nem. \q1 Sauga iyaka i vin ge bolo hi aliga nu pakotil, \q1 ge bolo panayawi hi apanak nu apanakil. \q1 Sauga iyaka i vin ge wam \q1 totuwalali palopitau nu pwamolal, \q1 ge wam gamagalau gegewel bolo hi awatauwagiwa, \q1 bolo alaliya bwabwatal ge \q1 bolo alaliya kekeisi, molaliya nu pek.” \p \v 19 Yaka Yehoba wana Limi Bwabwalena labulabumwa i mwapwela, inoke Bateli ana Dedewaga\f * \fr 11:19 \ft Bateli ana Dedewaga i ola Yehoba i miminaa wana gamagalau gamwaliyaa ana etotohi. \+bd Bateli ana Dedewaga\+bd* \+it nu kite Baaba Ona ali Sapu ana Abaloya elana.\+it*\f* ya kite wana Limi Bwabwalena gamwanaa. Yaka pipinamal, gulumwawa butuna, mwaniknik ge kehe papatina i masal. \c 12 \s1 Mwata Bwabwatana alona ge Yova Baliya \p \v 1 Inoke etotohi gegetogana ge bwabwatana etega ya kitek labulabum tuwanaa. Yova etega ya kite, ana kaliko i ola sabwelu, waikena i minaa aena gabulanaa, ge ana hanahana putum elulutega eluwa i minaa kokowanaa. \v 2 I liyan, ge i yowalu wawaya matana lomwanina kaiwena. \p \v 3 Inoke etotohi etega al ya kitek labulabum tuwanaa. Mwata bwabwatana keketina etega ya kite, kokowana ana gewi seben ge ana hon ana gewi elulutega, ge kokowana maisena ge maisena ana hanahana i gan. \v 4 Ulina eliyana putum awalehina, ana bwata i ola wan ted (1/3), i hala palolobalem labulabumwa hi lau hi tala panayawiya. Yaka i na i talmilil yova toto wana sauga ab awonaa, ge i matamatan sauga natuna ni masal inoke ni tinon. \v 5 Yova i ab natuna melutau, ge wawaya ya alona wana gasisi bwalibwaligena labi gegewena gamagaliliyau ni logugui-agil. Wawaya o aneloseyau hi ahe i ha Yehoba eliyana, iya i miminaa wana abamisiyo wawasana elana. \v 6 Yova i lou i na labi kekevana elana, labi o abamina etega iyoho to Yehoba i lovivina-an kaiwena, inoke nihi matahikan lan ali gewi wan tausan tu handeled sikisti (1,260). \p \v 7 Yaka haveyan i masal labulabumwa. Maikol\f * \fr 12:7 \ft Maikol iya aneloseyau wali tohouwa bwabwatana etega, ge iya boda Isileli ali tomatahikan, iyoho i pamasal Daniyela 12:1 elana.\f* alonau ge wana aneloseyau hi lohaveyan mwata elana, inoke mwata alonau ge wana aneloseyau hi tagalahi. \v 8 Yaa mwata nige i gagasisi, inoke Maikol wana boda mwata alonau ge wana boda hi takel tagilagil labulabumwa. \v 9 Yaka mwata bwabwatana alonau ge wana aneloseyau hi alilowagil hi lau panayawiya. Iya mwata houhouwena, alana hi ba Debol o ebo Seitani,\f * \fr 12:9 \ft “Debol” pana Gilik, ge “Seitani” pana Hibilu, ali sapu te “Towoliwoli” o ebo “Topihigelgel.”\f* ge iya panayawi gamagaliliyau gegewel i pagegel. \v 10 Inoke anan bwabwatana etega ya hago labulabumwa i ba: \q1 “Yehoba wana gamagalau iyaka i pwamwalil, \q1 wana gasisi iyaka i ahe ge i tologugui, \q1 ge wana Mesaiya wana \q1 logugui ana gasisi iyaka i pankitela, \q1 kaiwena talilau ali towoliwoli, \q1 iya lan ge bulin i wolel wala Yabowaine matanaa, \q1 iyaka aneloseyau hi alilowanem labulabumwa. \q1 \v 11 Talilau wali gasisi i neem \q1 Sipi Natuna saliyana elana, \q1 heliya wasa waiwaisana hi wasaan gagasisi, \q1 ge yawaliliya hi talamwan yoho, \q1 inoke toto o eliyana ali \q1 topihigelgel Seitani iyaka hi pakokove. \q1 \v 12 Tomilabulabum ku gewigewi nuku yaliyaya! \q1 Yaa hauna nak geb komiu tomipanayawi ge komiu \q1 bolo ku miminaa hogaa eliyamiu, \q1 kaiwena Seitani iyaka i lowa eliyamiu! \q1 Iya iyaka i huga nabi, \q1 kaiwena i atena wana sauga iyaka i kaubwa.” \p \v 13 Sauga mwata i atena age iyaka hi alipalo panayawiya, inoke i lopetaki nuwana yova ni lib, yova toto i ab natuna melutau. \v 14 Yaa Yehoba magisubu bwabwatana opena labui i pek yova elana, inoke i you i na abamina toto Yehoba i lovivina-an kaiwena labi kekevana elana, ge ana bwaga ni yapu mwata elana. Inoke hi matahikan sauga ana yapu ni ola baliman eton ge awalehina.\f * \fr 12:14 \ft Baliman eton ge awalehina, he lan ali gewi 1,260 to, i ola puna 6 ana baaba.\f* \v 15 Mwata wewel i koyapuli-an i tagilem gamwanaa i ola wewel i sasani, inoke tage wewel o yova ni yale yoho. \v 16 Yaa bilibili yova i labe, bilibili awana i tanal, inoke wewel toto mwata i koyapuli-an i tinon. \v 17 Yaka mwata i huga nabi yova elana, ge i nok i na haveyan ni ginol yova tubutubunau gegewel al elal, bolo Yehoba wana logugui hi henapuan ge Yeisu wana panpankiti hi toulil. \p \v 18 Inoke mwata i na i talmilil talbwasiya. \c 13 \s1 Bwasumu Etega wana Gasisi I Gan ge Bosowaina Ni Ba Hanaha \p \v 1 Inoke bwasumu bekikina etega ya kite i hopitem hogaa. Ana hon ana gewi elulutega ge kokowana ana gewi seben. Ana hon maisena ge maisena ana hanahana i gan, ge kokowana maisena ge maisena alan etega hi leleliya, alan o Yehoba i ba likalika-an. \v 2 Bwasumu bekikina toto ya kikite o ana awa i ola bwasumu etega alana lepad,\f * \fr 13:2 \ft Lepad iya bwasumu sosokana, ana awa i ola pusi, yaa ana bwata i ola bulumakau natuna.\f* aena i ola bwasumu beya\f * \fr 13:2 \ft Beya iya bwasumu sosokana. Beya i bwata ge i gasisi, ge aena i lotut.\f* aena, ge awana i ola \w laiyoni\w* awana. Yaka mwata wana logugui ana gasisi i talamwan bwasumu bekikina o elana, inoke bwasumu o i tabwa kin ge panayawi i logugui-an i ola iya. \v 3 Bwasumu bekikina kokowana etegana popotina i gan, ana awa i ola valila hi gopaaliga ga, yaa abwe ana haveyan kilepana mulina i mwau al. Inoke panayawi gamagaliliyau gegewel nuwaliya hi ahe ge bwasumu bekikina o hi toulil. \v 4 Gamagalau hi kululuek mwata elana, kaiwena wana logugui ana gasisi i pek bwasumu bekikina elana. I ola al, hi kululuek bwasumu bekikina elana ge hi ba, “Nige etega i oola te bwasumu ya! Nige etega bosowaina ni pakokove!” \p \v 5 Yehoba i talam bwasumu bekikina ni ba hanaha ge Yehoba ni awatautau-an, ge Yehoba i pek elana ni logugui waikena ali gewi poti tu. \v 6 Awana i pwela ge Yehoba i ba panapanak-an. I ola al Yehoba alana, wana abamina ge tomilabulabum gegewel i ba panapanak-agil. \v 7 Yehoba i talam haveyan ni ginol wana gamagalau elal ge ni pakokovel, ge Yehoba i talam gamagalau gegewel ni logugui-agil, un tomaha ge tomaha, panuwa tomaha ge tomaha, anan tomaha ge tomaha ge tuwan tomaha ge tomaha. \v 8 Gamagalau panayawiya nihi kululu eliyana, yaa bolo alaliya Yehoba i leli yawal ana buki elana mulaa abwe panayawi i ginol, heliya nige nihi kukululuek bwasumu bekikina elana. He buki o Sipi Natuna toto valila hi tagapaaliga ga wana buki. \p \v 9 Ebo tanamiu i gan, he nuku laegan. \v 10 Ebo Yehoba i talam wana gamagal etega nihi yowan, he nasi nihi yowan. Ebo Yehoba i talam wana gamagal etega haveyan kilepana elana nihi lol, he nasi haveyan kilepana elana nihi lol. Inoke toto ya kaiwena Yehoba wana gamagalau alona ge wali abulilek nihi palahikan. \s1 Bwasumu Labuina I Totuwalali Bwasumu Houwan kaiwena \p \v 11 Inoke bwasumu bekikina etega al ya kite i heem bilibili gamwanaa. Ana hon eluwa i ola sipi natuna ana hon, yaa i baaba i ola mwata wana baaba. \v 12 Inoke alona bwasumu bekikina toto houwan hi mitoyawa, ge bwasumu bekikina toto houwan wana logugui ana gasisi gegewena i papanet elana. Inoke panayawi gamagaliliyau gegewel i ba palawakikil ge nihi kululuek bwasumu bekikina toto houwan elana, iya valila i aliga ga, yaa abwe ana haveyan kilepana mulina i mwau al. \v 13 Ginol yawiyawi ge abanuwa ahi ona i ginolil, ge i ola al gamagalau mataliyaa i ba ginaha i loem labulabumwa i lau panayawiya. \v 14 Yehoba i talamwan ginol yawiyawi ona ni ginola bwasumu bekikina houwan manininaa, inoke eliyana panayawi gamagaliliyau gegewel nuwaliya i gove ge i kakawel. Inoke i baek elal i ba, “Bwasumu bekikina toto valila haveyan kilepana elana hi gopaaliga ga, yaa sauga ya yawalina i gan, kakanununa nuku pamilil ana awatauwan kaiwena.” \v 15 Yehoba i talamwan bwasumu bekikina labuina yawal ni yana papanet bwasumu bekikina toto houwan kakanununa elana, inoke kakanun o bosowaina ni baaba, ge gamagalau gegewel bolo nige hi kukululuek elana bosowaina ni lopaaligal. \v 16 Gamagalau gegewel, bolo alaliya bwabwatal ge bolo alaliya kekeisi, togogomwau ge togulagula, totuwalali loloyowanil ge gamagalau sokasokalil, bwasumu bekikina labuina i palawakikil ali etotohi ni gan, ni minek nimaliya awoliyaa o ebo lamwaliyaa. \v 17 Ebo gamagal etega nige ana etotohi i gagan, nige bosowaina bugul etega ni pwamola o ebo bugul etega ni palian. Etotohi o heiya bwasumu bekikina toto houwan alana o ebo namba toto alana i pamasal. \p \v 18 Ebo nuku siba te alan ya nuku pwawa. Ebo etega nuwana i sapu, inoke bwasumu bekikina alana ana namba ni vasili loyaan, kaiwena namba i pamasal tau etega alana. Alana ana namba iya hiwe: 666.\f * \fr 13:18 \ft Valila pana Hibilu ge pana Gilik nige wali namba i gagan, inoke leta maisena ge maisena hi papatuwalali wali namba kaiwena. Leta “a” i ola namba 1, leta “b” i ola namba 2. Ho hi ginol ola to leta gegewel kaiweliya. Inoke ebo gamagal etega alana ta leli pana Hibilu o ebo pana Gilik elana, bosowaina alana ana leta maisena ge maisena ta tuwalali-an ge abwe leta ali namba ta vasili livaso. Buki ana toatena wali talisi i gewi namba 666 kaiwena, yaa hi gewi hi ba tage Diyon i baaba Sisa Nilo kaiwena. Sisa Nilo iya tau etegana bolo alaliya ana namba 666 gamwaliyaa, ge iya Loma wali kin etega valila toabulilek i apapanak-agil.\f* \c 14 \s1 Sipi Natuna wana Boda Wona Vavaluna Hi Wonaan \p \v 1 Inoke matau ya lipwatanik Sipi Natuna ya kite, i talmilila Oya \w Saiyoni\w* pwatanaa, alonau ge gamagalau bolo iya alana ge Tamana alana hi leliya lamwaliyaa, ali gewi wan handeled poti po tausan (144,000). \v 2 Yaka analiya ya hago i noem labulabumwa i ola banata i sani loem hivana butuna, ge gulumwawa butuna bwabwatana. He analiya ana hago i ola hapi ana tololol hapi hi lol anana. \v 3 Heliya hi talmilil awoliya i noek abamisiyo wawasana elana, bwasumu esopali elal, ge tonowakau bwabwatal elal, ge wona vavaluna etega hi ahe hi wonawona. Wona o nige bosowaina gamagal etega al ni atena ge ni wonaan, iyai te gamagalau ali gewi wan handeled poti po tausan (144,000) bolo Yehoba iyaka i pwamola pasikalil panayawi gamagaliliyau gamwaliyaa. \v 4 Heliya nige hi papabikel ganawal paganina elana, yaa hi yanayana. Ebo Sipi Natuna ga ni noek heliya nihi toulil. He Yehoba iyaka i pwamola pasikalil panayawi gamagaliliyau gamwaliyaa, ge heliya hi tabwa boda houwan Yehoba ge Sipi Natuna elal. \v 5 Nige ba kakawi etega i tatagilem awaliyaa, ge nige ali woliwoli i gagan. \s1 Aneloseyau Eton Wali Wasa \p \v 6 Inoke anelose etega al ya kite i youyou hawawal ali luwaluwala, wasa waiwaisana mihomihotina i ahe ge ni wasaan gamagalau panayawi panuwa tomaha ge tomaha, un tomaha ge tomaha, anan tomaha ge tomaha, tuwan tomaha ge tomaha elal. \v 7 Inoke i baaba anana i bwata i ba, “Yehoba nuku lovakunan ge alana nuku tobalan, kaiwena sauga iyaka i vin ge gamagalau ni payatalal. Nuku tapwalolo elana, kaiwena iya labulabum, panayawi, hoga ge wewel tubtub ali toginol.” \p \v 8 Inoke anelose labuina i you nem toto i houwa enaa ge i ba, “Babiloni,\f * \fr 14:8 \ft Sauga houhouwena panuwa Babiloni gogomwau gegewena i kalaopopwi ge gamagalau wali pagan nanakina kaiwena wasana i bwata. Panuwa Babiloni i samwalekaleka baliman ehila iyaka i mowasi te abwe Diyon buki ya i leli. Inoke panuwa etega ana ba kakanun Diyon i ba pwatanek panuwa Babiloni elana. Buki ana totalisi hi gewi hi ba panuwa Loma bana, heliya Diyon wana sauga elana hi pihigelgel toabulilek elal. Enuna al hi ba panuwa gegewel panayawiya baliya, bolo hi pihigelgel Yehoba elana ge pagan nanakina hi awaawaginol.\f* panuwa alana bwabwatana, iyaka i samwalekaleka, iyaka i samwalekaleka. Iya wana ganawal paganina i ola oine gasigasisena gamagalau gegewel hi im ge i apanakil.” \p \v 9 Yaka anelose etonina i you nem bolo hi houwa eliyaa ge i yoga anana i bwata i ba, “Bolo hi kululuek bwasumu bekikina elana ge kakanununa elana, o ebo ana etotohi ni gan lamwaliyaa o ebo nimaliyaa, \v 10 Yehoba wana huga amnana nihi anbose. Wana huga o i ola oine gasigasisena hot iyaka i hol ana kom elana ge ni pek nihi im. Heliya lomwan nihi pwawa ginaha toto pat salpa tatauina elana, aneloseyau bwabwalel ge Sipi Natuna mataliyaa. \v 11 Yaka ginaha toto i papalomwan-agil kasona ni haha sauga gegewena nige ni momowasi. He bolo hi kululuek bwasumu bekikina elana ge kakanununa elana, o ebo alana ana etotohi i gan elal, bulin ge lan nige nihi veveyaho lomwan.” \v 12 Inoke toto ya kaiwena Yehoba wana gamagalau, bolo wana logugui hi henapuan ge Yeisu hi abulilek-an, nihi palahikan. \p \v 13 Inoke anan etega ya hago i noem labulabumwa i ba, “U leleli ni ola hiwe: I telipunaa sauga ya ge ni nok maninilaa, bolo nihi yaomala Babala wana tuwalali elana Yehoba ni muloluagil.” \p Yaka Yayaluwa Bwabwalena i ba, “Ibwe, heliya nihi veyahoem wali logasisi elana, kaiwena wali tuwalali molana nige ni kakala, iyoho elal.” \s1 Panayawi ana Sauga Lovetomwa \p \v 14 Inoke matau ya lipwatanik yaluyalu wakewakekena etega ya kite, ge toto i misiyowa pwatanaa ana awa i ola gamagal natuna, ana hanahana gold hi ginoliya i minaa lamwanaa, ge kilepa witi ana etomwatomwa, matana imomona, i pihikan. \v 15 Yaka anelose etega al i tagilem Yehoba wana Limi Bwabwalena elana, ge i yoga nok toto i misiyowa yaluyalu pwatanaa anana i bwata i ba, “Panayawi enona iyaka i matuwa. Wam kilepa u ahe u tomwa, kaiwena lovetomwa ana sauga iyaka i vin.” \v 16 Yaka toto i misiyowa yaluyalu pwatanaa wana kilepa i patuwalaliek panayawiya, inoke panayawi ana lovetomwa i pwamowasi. \p \v 17 Inoke anelose etega al ya kite i tagilem Limi Bwabwalena elana labulabumwa, iya al ge kilepa etomwatomwa, matana imomona, i pihikan. \v 18 Yaka anelose etega al, iya ginaha ana tomatahikan, i neem abapowona, ge i yoga nok alona toto wana kilepa matana imomona elana, anana i bwata i ba, “Wam kilepa matana imomona u ahe, oine ana haka u gotomwal ge u bugulagiliem panayawi ana oine puna elana, kaiwena enona iyaka i boisi.” \v 19 Inoke anelose wana kilepa i patuwalaliek panayawiya, ge panayawi ana oine enona i gotomwal ge i bugulagil. Yaka i yoho lowagiliek suina ana abapotipoti bwabwatana elana, abapotipoti o iya i ola Yehoba wana huga. \v 20 Yaka oine enona hi poti lowan suina ana abapotipoti elana panuwa tolinaa, inoke saliya i sani tagilem abapotipoti o elana, ana sani ana yapu i ola tili handeled kilomita, ge ana milau kelaubwa ni ola tu mitas. \c 15 \s1 Aneloseyau Seben Logabola Nihi Pwatanim Panayawiya \p \v 1 Inoke etotohi bwabwatana ge ana awa gegetogana, etegana al ya kitek labulabumwa: aneloseyau seben logabola ana gewi seben nihi pwatanim panayawi, logabola o Yehoba wana huga mowamowasena. \p \v 2 Yaka bugul etega ya kite ana awa i ola hoga matana i kanakana i ola gelasi, alona ge ginaha hi vikuhu. Yaka gamagalau bolo bwasumu bekikina hi pakokove, nige hi kukululuek kakanununa elana ge etotohi toto alana ana namba nige i gagan elal, ya kitel hi talmilila hoga o labenaa. Inoke hapi toto Yehoba i bugul pek elal hi pihikan, \v 3 ge Yehoba wana totuwalali Mosese ana wona ge Sipi Natuna ana wona hi wonaan hi ba: \q1 “Yehoba Yabowaine Togasisi Hot, \q1 wam ginol bwabwatal abanuwa ahi. \q1 Panuwa gegewel wali Kin owa, \q1 wam pagan i sapu ge i tunahot. \q1 \v 4 Yehoba, gamagalau gegewel nihi lovakunagiwa, \q1 ge alam nihi lowasawasa-an, \q1 kaiwena owa maisem u bwabwalena. \q1 Panuwa gegewel nihi nem ge nihi tapwalolo eliyam, \q1 kaiwena wam ginol sasapona iyaka hi kite.” \p \v 5 Sauga gamagalau o hi wona haba, yaka matau ya lipwatanik labulabumwa ge Limi Bwabwalena, iya \w Petupatupa Limena\w*, ya kite i mwapwela. \v 6 Inoke aneloseyau seben bolo logabola ana gewi seben nihi ahe, hi tagilem Limi Bwabwalena gamwanaa. Kaliko waiwaisana namanamalina hi galoi, ge ali nuwalabwalabwa gold hi pahavala painan babagaliliyaa. \v 7 Yaka bwasumu bolo esopali avaliya etega, mwaha gold ana gewi seben i pek aneloseyau seben elal. Mwaha o gamwaliyaa, Yabowaine yawalina mihomihotina wana huga i kalaopop. \v 8 Inoke Yehoba wana gasisi ge wana wasawasa i ola kasu, Limi Bwabwalena i pakalaopop, he nige gamagal etega bosowaina ni ulutuk gamwanaa, ana siga ebo aneloseyau seben wali logabola seben nihi ginol haba. \c 16 \s1 Logabola Seben Aneloseyau Hi Ligin Lowan Panayawiya \p \v 1 Yaka anan bwabwatana etega ya hago i neem Limi Bwabwalena elana, i baek aneloseyau seben elal i ba, “Ku na Yehoba wana huga toto i minaa mwaha seben gamwaliyaa ku ligin lowan panayawiya.” \p \v 2 Inoke anelose houwan i na wana mwaha enona i ligin lowan bilibiliya, ge gamagalau bolo bwasumu bekikina ana etotohi i gan elal ge hi kululuek kakanununa elana, gegewel bon nanakina ge lomwalomwanina i masal elal. \p \v 3 Yaka anelose labuina wana mwaha enona i liginek hogaa, inoke hoga i saliya i ola toaliga saliyana, ge bugul bolo yawaliliya gaganina hi minaa hogaa, gegewel hi aliga haba. \p \v 4 Anelose etonina wana mwaha enona i liginek wewel sanisani ge wewel tubtub elal, inoke hi tabwa saliya. \v 5 Yaka abwe anelose, wewel ali tomatahikan, anana ya hago i ba, “Yabowaine Bwabwalena, owa u gan sauga ya ge sauga houhouwena elal, lahi bolo ya u ginol pasapu. \v 6 Tomipanayawi wam gamagalau ge wam palopitau hi lolil saliyaliya i lau, inoke amwahika owa saliya u pek nihi im.” \v 7 Inoke anan etega ya hago i neem abapowon elana i ba, “Ibwe, Yehoba Yabowaine Togasisi Hot, wam lahi i tunahot ge i sapu.” \p \v 8 Yaka anelose esopalena wana mwaha enona i liginek sabwelu elana. Inoke Yehoba i talam sabwelu ni waiwai nabi ge kalakalasina gamagalau tuwaliya ni ton. \v 9 Kalakalas gamagalau tuwaliya i ton, ge toto o kaiwena Yehoba alana hi ba panapanak-an, iya logabola bolo o i logugui-agil. He bwagana o, nige wali gegi ana en hi pepek ge inoke nihi tobalan. \p \v 10 Inoke anelose nimala panunana wana mwaha enona i liginek bwasumu bekikina wana abamisiyo wawasana elana, yaka wana abalogugui i gogou. Gamagalau memeliya hi alahikahikanan, lomwan kaiwena, \v 11 inoke Yabowaine labulabumwa alana hi ba panapanak-an, kaiwena hi lomwan ge hi youbonbon. Yaa bwagana o, nige wali gegi ana en hi pepek. \p \v 12 Inoke anelose sikis-ina wana mwaha enona i liginek wewel bwabwatana Yupeleitis elana. Yaka wewel i kekepa ge kamwasa i gan bosowaina labi nati wali kin ona nihi nem. \v 13 Yaka yayaluwa bibikena eton ya kitel ali awa i ola pwagali, hi ulutagilem mwata bwabwatana awanaa, bwasumu bekikina awanaa, ge palopita kakakawena\f * \fr 16:13 \ft Palopita kakakawena heiya bwasumu bekikina labuina, iya i ola bwasumu bekikina houwan wana palopita. Pankite 13:11-16 nu kite.\f* awanaa. \v 14 Yayaluwa bibikel o heliya ginol yawiyawi nihi awaawaginol, ge nihi na panayawi ana kin ona aloliyau ge wali tolohaveyan nihi bugul papahel. Inoke heliya nihi lovivina avaliya Yehoba nihi lohaveyan Yehoba Togasisi Hot wana lan bwabwatana elana.\f * \fr 16:14 \ft Pankite 19:11,19-21 nu kite.\f* \p \v 15 Babala i ba, “Ku kite! No nem ni ola tokaoma wali nem! Henala ebo ni silawa ge ana kaliko ni lovivina-an nonowe, he nasi waisi ni pwawa, inoke nige ni bokaboka ge ni pupuluwawi gamagalau mataliyaa.” \p \v 16 He yayaluwa bibikel kin gegewel hi bugul papahel panuwa alana pana Hibilu hi ba Amagedon\f * \fr 16:16 \ft Amagedon ana sapu etega heiya Magido oyana. Magido iya panuwa etega Isileli wali labi elana, ge panuwa o labenaa haveyan bwabwatal hi gewi hi masala, ololana Debola alona ge Sisela (Toasiyala 5:19) ge Itipita wali kin alona ge Yosaiya (1 Kin 23:29-30). Tabam Diyon i ba panuwa hot o bana, o ebo i ba kakanun ya haveyan mowamowasena iya haveyan bwabwatana bana.\f* elana. \p \v 17 Yaka anelose seben-ina wana mwaha enona i liginek hawawala. Inoke anan bwabwatana etega ya hago i neem Limi Bwabwalena gamwanaa abamisiyo wawasana elana, i ba, “Iyaka i mowasi.” \v 18 Yaka i pipinamal ge gulumwawa butuna i gangan, ge mwaniknik gasigasisena i masal. I telipunaa sauga Yehoba gamagalau i telel panayawiya ana siga sauga o, nige sauga etega mwaniknik ololana o i mamasal, yaa mwaniknik toto o i gasisi nabi hot. \v 19 Babiloni, panuwa alana bwabwatana, i maleli labena eton, ge labi gegewena ali awan bwabwatal, hi samwalekaleka. He Yehoba Babiloni, panuwa alana bwabwatana, i nuwahikan ya, inoke wana kom gamwanaa oine i kalaopop i pek i im, oine o iya wana huga. \v 20 Taval gegewel ge oya gegewel hi miyaomal. \v 21 Kehe kalakalapatina ona ali pulowan i ola pipti kiloglem (50 kg) hi soguem hawawala ge hi tala gamagalau pwataliyaa. Inoke gamagalau Yehoba alana hi ba panapanak-an mwasiyal o baena, kaiwena i nak hot. \c 17 \s1 Yova Toganawal I Misiyowa Bwasumu Pwatanaa \p \v 1 Inoke aneloseyau seben bolo mwaha seben hi ahe, aloliya etega i nem i baem eliyau i ba, “U nem ge na pankitewa Yehoba yova toganawal hot ga ni lahe ola, iya i minaa wewel hi gewi pwataliyaa. \v 2 Panayawi ana kin ona aloliya ganawal paganina hi awaawaginol, ge tomipanayawi wana oine hi im kokona-an, oine o i ola wana ganawal paganina.” \p \v 3 Inoke Yayaluwa Bwabwalena wana gasisi i aheyau ge anelose i kalivaiyau ya na labi kekevana elana. Yaka yova etega ya kiteya to i misiyowa bwasumu bekikina etega tuwana keketina pwatanaa. Bwasumu o kokowana ana gewi seben ge ana hon elulutega. Alan tomaha tomaha hi leli tuwana gegewena elana, alan bolo o Yehoba hi ba likalika-an. \v 4 Yova o, towasawasa wali galogaloi, kaliko matana pepol ge matana keketina, i galoi, ge tuwana ana isela gold, pat ali awa namanamalina, ge kepu molaliya bwabwatana. Kom gold elana hi ginoliya i pihikan, gamwanaa, wana pagan nanakina ge wana ganawal paganina bwaibwaikikinina i kalaopop. \v 5 Alan etega hi leliya lamwanaa, alan o ana aatena i misumi, i ola hiwe: “Babiloni,\f * \fr 17:5 \ft Pankite 14:8 ana epwamwananal paiya nu kite.\f* panuwa alana bwabwatana, toganawal gegewel ge nak gegewena panayawiya hinaliya.” \v 6 He ya kite yova o Yehoba wana gamagalau ge Yeisu wasana ana towasa saliyaliya i im kokona-an. \p Sauga ya gagayawa-an, yaka nuwau ya ahe hoti. \v 7 Inoke anelose i nel eliyau i ba, “Ga i ola ge nuwam u ahe? Yova alona ge bwasumu bekikina toto i heya pwatanaa, bwasumu o kokowana seben ge ana hon elulutega, ali aatena misusumena na talisian nu hago. \v 8 Bwasumu bekikina toto u kite iya sauga houhouwena i gan, yaa sauga ya nige i gagan, ge abwe al ni neem \w gol toto milaulauina hot\w* gamwanaa. He i nana ana pwamowasi kaiwena. Gamagalau panayawiya bwasumu bekikina nihi kite inoke nuwaliya nihi ahe ge nihi kululu elana, kaiwena sauga houhouwena i gan, yaa sauga ya nige i gagan, he sauga i nenem ni masal al. Yaa bolo alaliya Yehoba i leli yawal ana buki elana mulaa abwe panayawi i ginol, heliya nige nihi kukululuek bwasumu bekikina o elana. \p \v 9 Ebo nuku siba ge wami nuwatu ni sapu te bugul bolo hiwe ali sapu nuku atena. He bwasumu bekikina kokowana ana gewi seben, heliya hi ola oya seben toto yova i misiyowa pwatanaa. Ge kowakowa seben o heliya al hi ola kin ali gewi seben, \v 10 nimala panuna iyaka hi mowasi, he maisena iyoho i logugui, sebeniliya nige ga i nenem. Sauga ebo ni nem ge ni talmilil, he wana logugui ana sauga nige ni yayapu. \v 11 Bwasumu bekikina toto sauga houhouwena i gan, yaa sauga ya nige i gagan, iya kin bolo ali gewi seben eitiliya to. He i nana ana pwamowasi kaiwena. \p \v 12 Hon ali gewi elulutega bolo u kitel, heliya hi ola bolau ali gewi elulutega, abwe nihi tabwa kin ge avaliya bwasumu bekikina nihi logugui toyawa. Yaa wali logugui ana sauga nige ni yayapu. \v 13 Kin bolo o wali nuwatu nihi pamaisena, inoke wali gasisi ge wali logugui nihi talamwan bwasumu bekikina elana. \v 14 Inoke avaliya Sipi Natuna nihi lohaveyan, yaa Sipi Natuna alonau ge ana tototoulil, bolo Yehoba i hilel ge i yogaagil ge hi abulilek gagasisi elana, nihi pakokovel. Kaiwena Sipi Natuna iya babalau wali Babala, ge kinyau wali Kin.” \p \v 15 Inoke anelose i baem al eliyau i ba, “Wewel bolo u kitel yova toganawal i misiyowa pwataliyaa, heliya hi ola panuwa tomaha ge tomaha, boda tomaha ge tomaha, tuwan tomaha ge tomaha ge anan tomaha ge tomaha. \v 16 Ge hon bolo u kitel ali gewi elulutega, avaliya ge bwasumu bekikina nihi pihigelgel yova toganawal elana. Inoke nihi apapanak-an ge wana bugubugul nihi ahe egonan, ge bobokana ya nihi tataluwan. Yaka tuwana nihi an haba, ge ginaha elana nihi ton yoho. \v 17 He Yehoba kin ali gewi elulutega wali nuwatu ni logugui-an, inoke nihi ginol ni ola iya wana nuwatu. Wali nuwatu ni maisena, inoke wali logugui nihi talamwan bwasumu bekikina elana, ana siga Yehoba wana baaba ni tabwa tunahot. \v 18 He yova toto u kite, iya i ola panuwa alana bwabwatana toto panayawi ana kin ona i logugui-agil.” \c 18 \s1 Yehoba Panuwa Babiloni Ni Pasamwalekaleka \p \v 1 Sauga anelose wana baaba i pwamowasi, inoke anelose etegana al ya kite i loem labulabumwa. Logugui gasigasisena i minaa elana, ge wana wasawasa mwananalina panayawi i yane. \v 2 Inoke i yoga anana i bwata hot i ba, “Babiloni, panuwa alana bwabwatana, iyaka i samwalekaleka, iyaka i samwalekaleka! Iyaka i tabwa yayaluwa bibikel wali panuwa, ge bwasumu wali pagan nanakil bolo hi youyou wali abamina. \v 3 Kaiwena wana ganawal paganina i ola oine gasigasisena gamagalau gegewel hi im ge i apanakil. Panayawi ana kin ona aloliya ganawal paganina hi awaawaginol, ge tolobisnes wali gogomwau i bwata hi pwawa, kaiwena bugubugul ali awa waiwaisal i viyeyaagil.” \p \v 4 Inoke anan etegana al ya hago i loem labulabumwa i ba: \q1 “Komiu no gamagalau, panuwa ei ku tagil luwai! \q1 Bahi wana gegi paganina nuku aahe, \q1 inoke bahi ana lahi etega ni nonowa eliyamiu. \q1 \v 5 Kaiwena wana gegi \q1 pwatana i pate i na i tupa labulabumwa, \q1 ge wana pagan nanakil \q1 Yehoba i nuwahikan ya, abwe ni lahe. \q1 \v 6 Tolohaveyan komiu, wana \q1 ginol gamagalau elal nuku ginol lahe eliyana. \q1 Hauna toto i ginol, molana nuku lahe pwatanaa al. \q1 Iya oine gasigasisena i pek gamagalau hi im, \q1 inoke oine gasigasisena hot \q1 nuku hol ge nuku pek ni im. \q1 \v 7 Totona alana i teli heyan, \q1 ge i miminaa abamina waiwaisana elana, \q1 he lahena nuku \q1 papalomwani nabiyan ge ni kahikahin. \q1 Totona i ba, \q1 ‘Nau kwin ya misiyowa \q1 no abamisiyo wawasana elana, \q1 nau nige abuabul i oola, \q1 ge nige sauga etega na \q1 kahikahin ni oola abuabul wali pagan.’ \q1 \v 8 Toto o kaiwena, he inoke lan etega gamwanaa \q1 abwe ana logabola nihi masal, ololana \q1 kasiyebwa, kahikahin ge galebu bwabwatana. \q1 Inoke iya ni kalas ginaha eliyana, \q1 kaiwena Yehoba Yabowaine, \q1 toto ana lahi i ginol, iya Togasisi Hot.” \p \v 9 Panayawi ana kin ona, bolo avaliya hi miminaa abamina waiwaisana elana ge ganawal paganina hi awaawaginol, wana kalas kasona nihi kite, inoke baena nihi kahin nabi. \v 10 Nihi lovakun eba wana lomwan heliya al nihi pwawa, yaka nihi talmililek laha hot ge nihi ba, “Eeu nak geb! Eeu nak geb! Babiloni, panuwa alana bwabwatana ge panuwa gasigasisena, sauga kaukaubwana hot gamwanaa am lahi iyaka i vin.” \p \v 11 Tolobisnes panayawiya heliya al ge Babiloni baena nihi kahin nabi, kaiwena iyaka nige gamagal etega wali gogomwau ni pwapwamola. \v 12 Wali gogomwau hi paliagil i ola hiwe: gold, silba, pat ali awa waiwaisal ge kepu; kaliko waiwaisana, kaliko matana pepol, silk ge kaliko matana keketina; abwakil bwalena waiwaisana, bugubugul bolo elepent ana sala elana hi ginoliya, bugubugul bolo abwakil molana bwabwatana elana hi ginoliya, bolo kopa elana hi ginoliya, bolo aiyan elana hi ginoliya ge bolo pat ana awa lelemwana elana hi ginoliya; \v 13 \w sinamon\w*, enonu bwalena waiwaisana, enonu meya ge plenkinsens; oine ge olibe enonona; witi ge pwalawa; bulumakau, sipi, hosi ge waga momomol; ge gamagalau totuwalali loloyowanil. \v 14 Tolobisnes nihi baek elana nihi ba, “Wasawasa buguliliyau, bolo u nuwanuwatu kaiweliya tage ni gan eliyam, iyaka hi yaomal haba, ge wam gogomwau ge wam wasawasa gegewena iyaka hi teli luwagiwa, nige bosowaina al nu ahe pasikalil.” \p \v 15 Tolobisnes bolo hi lolopalipali elana ge wali gogomwau i bwata hi pwawa, nihi lovakun eba wana lomwan heliya al nihi pwawa. Yaka nihi talmililek laha hot, ge nihi kahin nabi \v 16 nihi ba, “Eeu nak geb! Eeu nak geb! Babiloni, panuwa alana bwabwatana, valila kaliko waiwaisana, kaliko matana pepol ge matana keketina u galoi, ge tuwam ana isela gold, pat ali awa namanamalina, ge kepu molaliya bwabwatana. \v 17 He sauga kaukaubwana hot gamwanaa am lahi i vin, inoke wam wasawasa buguliliyau bolo o hi yaomal haba.” \p Waga ali toyabyab gegewel, avaliyau ge bolo hi gaiha wagaa, waga ana totuwalali, ge bolo wali mani ana abanem hoga ana tuwalali elana, nihi talmililek laha hot. \v 18 Wana kalas kasona nihi kite, inoke nihi yoga nabi nihi ba, “Tab sauga etega panuwa etega i ola panuwa alana bwabwatana e?” \v 19 Yaka papakova nihi yoho heheyan kokowaliyaa ge nihi kahin nabinabi nihi ba, “Eeu nak geb! Eeu nak geb! Babiloni, panuwa alana bwabwatana, tonwaga gegewel wali gogomwau i bwata hi pwawaa wam wasawasa elana. He sauga kaukaubwana hot gamwanaa wam gogomwau gegewena hi yaomal haba!” \q1 \v 20 Komiu tomilabulabum, ku yaliyaya! \q1 Komiu Yehoba wana gamagalau, alomiyau \q1 apostolowau ge palopitau, ku yaliyaya, \q1 kaiwena nak toto Babiloni i ginol eliyamiu, lahena \q1 Yehoba iyaka i ginol pasikal elana. \p \v 21 Yaka anelose gasigasisena etega pat bwabwatana i ola pwalawa ana ewowowol i ahe i alihinek hogaa, ge i ba: \q1 Babiloni, panuwa alana \q1 bwabwatana, abwe nihi alipalowa ni ola to, \q1 ge nige al gamagalau nihi kikitewa. \q1 \v 22 Nige al egalagalavenu ololana \w hapi\w*, igo ge \q1 bwagigi analiya ni gagan eliyam. \q1 Bolo wali aatena gaganina tuwalali tomaha ge \q1 tomaha kaiweliya, nige al nihi miminaa eliyam. \q1 Pwalawa ana abawowowol butuna nige al \q1 gamagalau nihi hahagowa eliyam. \q1 \v 23 Odam mwananalina nige al ni yayana eliyam, \q1 ge toalolon melutauina alona ana kawakawalolu, \q1 analiya nige al gamagalau nihi hahagowa eliyam. \q1 Am lahi ni ola to, kaiwena valila wam tolobisnes \q1 alaliya hi pwabwata panayawiya, \q1 ge wam kukula eliyana \q1 gamagalau gegewel panayawiya u kakawel. \q1 \v 24 Yehoba ni lahewa, kaiwena wana palopitau ge wana gamagalau u tagapaaligal, \q1 totapwalolo gegewel \q1 panayawiya ali taulol ana lahi ni nowa eliyam. \c 19 \s1 Tomilabulabum Yehoba Hi Tobalan \p \v 1 Toto o enaa, boda bwabwatana analiya i bwata nabi ya hagoek labulabumwa hi ba, “Yehoba ta tobalan! Pwamwal ge wasawasa ge gasisi i minaa wala Yabowaine eliyana, \v 2 kaiwena wana yatala i tunahot ge i sapu. Yehoba iyaka yova gaganawalina hot i payatala ge ana lahi i pek, kaiwena wana ganawal paganina eliyana panayawi i apapanak-an. Yehoba wana totuwalali i lolil, inoke lahena i ginol pasikal eliyana.” \p \v 3 Yaka hi yoga palabuina al hi ba, “Yehoba ta tobalan! Babiloni i kalas ge kasona ni haha sauga gegewena.” \p \v 4 Yaka tonowakau bwabwatal ali gewi tuwenti po aloliyau ge bwasumu esopali hi loepwakoku ge hi tapwalolo Yehoba elana, iya i misiyowa abamisiyo wawasana elana. Inoke hi yoga hi ba, “Ibwe. I ola. Yehoba ta tobalan!” \s1 Yehoba wana Totuwalali Gegewel Yehoba Hi Tobalan \p \v 5 Inoke anan etega ya hago i neem abamisiyo wawasana elana i ba, “Komiu Yehoba wana totuwalali gegewemiu bolo ku awatauwan, bolo alamiu kekeisi ge alamiu bwabwatana, wala Yehoba nuku tobalan!” \p \v 6 Yaka boda bwabwatana hot analiya ya hago i ola banata butuna ge gulumwawa butuna, hi ba, “Yehoba ta tobalan! Kaiwena wala Yehoba, iya Yabowaine Togasisi Hot, iya i tologugui. \v 7 Ta yaliyaya, nuwala ni waisi, ge Yehoba ta awa wasawasaan! Kaiwena Sipi Natuna wana alolon ana sauga iyaka i vin, ge ana kawakawalolu iyaka i lovivina alolon kaiwena. \v 8 He Yehoba kaliko yayanana ge namanamalina i pek elana i galoi.” (Kaliko yayanana o ana sapu te Yehoba wana gamagalau wali ginol sasapona.) \p \v 9 Inoke anelose i baem eliyau i ba, “U leleli ni ola hiwe, ‘Bolo Yehoba i yogaagil ge hi ulutuk Sipi Natuna wana alolon hagalena elana, Yehoba i muloluagil.’” Inoke i ba vevehe al, “Baaba o heliya wasa tutunahotina i neem Yehoba elana.” \p \v 10 Sauga i ba ola o, inoke ya loepwakokuwa aenaa tage na tapwalolo elana. Yaa i baem eliyau i ba, “Bahiwa! Nau totuwalali ya, ya ola ya te owa alomwau ge wam pan toabulilek bolo Yeisu wasana hi wasaan. He nu tapwaloloek te Yehoba elana. Kaiwena puna hot ge palopitau hi palopisai heiya nuwaliya Yeisu wasana nihi wasaan.” \s1 Gamagal Etega I Heya Hosi Yayanana Pwatanaa \p \v 11 Inoke ya kite labulabum i mwapwela ge hosi yayanana etega i notagil. Toto i heya pwatanaa alana hi ba, “Tosasapona ge Tobaaba Tunahot.” Ebo gamagalau ni payatalal o ebo ni lohaveyan, he alona ge wana ginol sasapona. \v 12 Matana i ola ginaha memena ge hanahana hi gewi i minaa kokowanaa. Alan etega hi leliya tuwanaa, alan o nige gamagal etega i aatena, iyai te iya maisena. \v 13 Ana holahola yayapona i pasasaliya ge alana heiya, “Yehoba wana Baaba.” \v 14 Tolohaveyan bolo labulabumwa hi tatauliulil enaa, heliya kaliko yayanana ge waiwaisana hi galoi ge hi heya hosi yayanal pwataliyaa. \v 15 Elohaveyan kilepana matana imomona i tagilem awanaa, inoke eliyana ni lohaveyan ge panuwa gegewel ni pakokovel, ge alona wana gasisi bwalibwaligena ni logugui-agil. Iya oine enona ni poti lowan suina ana abapotipoti elana, oine suina o i ola Yehoba Togasisi wana huga bwabwatana. \v 16 Ana holahola elana ge nagilina elana alan etega hi leliya to, alan o i ola hiwe, “Kinyau wali kin ge babalau wali Babala.” \p \v 17 Inoke anelose etega ya kite i talmilila sabwelu gamwanaa, ge i yoga nok bwasumu gegewel elal bolo hi youyou hawawala, anana i bwaya i ba, “Ku nowanim ge ku migogo Yehoba wana hagali bwabwatana kaiwena. \v 18 Yaka kin, ivan\f * \fr 19:18 \ft Ta ba “ivan” o ebo “haveyan ana boda.”\f* ana toematana ge tolohaveyan bunumwiliya nuku an, hosi aloliyau ge bolo hi heya pwataliyaa bunumwiliya nuku an, ge gamagalau gegewel, bolo sokasokalil ge bolo loloyowanil, bolo alaliya kekeisi ge bolo alaliya bwabwatana, bunumwiliya al nuku an.” \p \v 19 Inoke bwasumu bekikina ge panayawi ana kin avaliyau wali tolohaveyan ya kitel hi nogogo, ge hi haveyan toto i heya hosi pwatanaa alonau ge wana tolohaveyan elal. \v 20 Yaa bwasumu bekikina alona ge palopita kakakawena hi libil ge hi yowanil. He palopita kakakawena valila ginol yawiyawi i awaawaginol bwasumu bekikina kaiwena, ge eliyana gamagalau i kakawel, bolo bwasumu bekikina ana etotohi i gan elal ge hi kululuek kakanununa elana. Inoke bwasumu bekikina alona ge palopita kakakawena ginebi ge yawaliliya hi yoho lowagiliek ginaha ana opop gamwanaa, toto pat salpa\f * \fr 19:20 \ft Salpa ebo ta ton, waiwaina i bwata nabi ge bwalena i nak hot.\f* elana i tautau. \v 21 Inoke toto i heya hosi pwatanaa wali tolohaveyan i gopaaligal kilepa eliyana, toto i tagilem awanaa. Yaka bwasumu bolo hi youyou, gegewel hi nem bunumwiliya hi anan ana siga ali luvi hi pwawa. \c 20 \s1 Seitani Hi Yowan Hikan Baliman Tausan Maisena \p \v 1 Inoke anelose etega ya kite i laulau i neem labulabumwa, \w gol toto milaulauina hot\w* ana ki i pihikan ge sen bwabwatana i noahe. \v 2 Yaka i nok i na mwata bwabwatana i lib, iya mwata houhouwena, alana hi ba Debol o ebo Seitani,\f * \fr 20:2 \ft Pankite 12:9 ana epwamwananal paiya nu kite.\f* inoke i yowan hikan sauga ana yapu baliman tausan maisena. \v 3 Yaka i alipaloek gol toto milaulauina hot gamwanaa, inoke i kaus ge epapap i teli ana heguna elana.\f * \fr 20:3 \ft Epapap toto hi teli heguna elana ana sapu te nige bosowaina gamagal bwagabwaga ni na gol o ni pwela.\f* Yaka Seitani ni minaa ga o baliman tausan maisena ge bahi labi gegewena gamagaliliyau ni kakawel. Baliman tausan maisena ni mowasi, yaka abwe nihi sokal, yaa wana sauga nige ni yayapu. \p \v 4 Yaka abamisiyo wawasana enuna ya kitel. Gamagalau bolo Yeisu wasana ge Yehoba wana baaba hi papaatena-an ge abwe hi tagapaaligal, yayaluwaliya al ya kitel. Heliya nige sauga etega hi kukululuek bwasumu bekikina alona ge kakanununa elal, ge nige ana etotohi i gagan lamwaliyaa o ebo nimaliyaa. Yaka yawaliliya i gan ge hi misiyowa abamisiyo wawasana pwataliyaa, kaiwena Yehoba gasisi i pek elal nihi logugui. Inoke aloliya Keliso hi logugui baliman tausan maisena. \v 5 He toyaomal wali lut houwan te. Yaa toyaomal gegewel al nige hi lulut to sauga o elana, ana siga baliman tausan maisena ni mowasi abwe nihi lut. \v 6 Toyaomal bolo hi lut houwan Yehoba ni payaliyaya-agil ge ni muloluagil. Heliya yaomal eluwana wana gasisi nige nihi pwapwawa, yaa nihi totuwalali bwabwalena Yehoba ge Keliso kaiweliya. Inoke heliya aloliya ge Keliso nihi logugui baliman tausan maisena. \s1 Seitani Nihi Alipaloek Ginaha ana Opop gamwanaa \p \v 7 Baliman tausan maisena ni mowasi, inoke gol milaulauina hot nihi pwela ge Seitani nihi sokal, \v 8 yaka ni tagil ni na panayawi bebena esopali elal gamagalau boda gegewel, heliya Gog ge Magog,\f * \fr 20:8 \ft Isikel awalehina 38 ge 39 i liwanan Gog alonau wana boda Magog heliya nihi lohaveyan Yehoba wana boda elal, inoke Yehoba ni lahel. Diyon gamagalau gegewel panayawiya bolo Seitani hi toulil i ba papatiniek Gog ge Magog elal.\f* ni kakawel. Inoke ni bugul papahel haveyan kaiwena, ali gewi ni ola hoga gilesana. \v 9 Inoke Seitani alonau ge wana tolohaveyan panayawi nihi notomwa nihi na Yehoba wana gamagalau wali abaholavi, panuwa toto i nunuwana-an, nihi mipainan. Yaa ginaha ni loem labulabumwa ge ni ton habal. \v 10 Yaka Seitani, gamagalau o ali tokakawi, nihi alipaloek ginaha ana opop gamwanaa, toto pat salpa elana i tautau. He bwasumu bekikina alona ge palopita kakakawena iyaka valila hi yoho lowagiliek to. Heliya avaliya Seitani bulin ge lan wali lomwan nige ni momowasi. \s1 Yatala Mowamowasena \p \v 11 Inoke Yabowaine ya kite i misiyowa wana abamisiyo bwabwatana ge wakewakekena pwatanaa. Yaka manininaa, panayawi ge labulabum hi miyaomal, nige al ta kikitel. \v 12 Yaka toyaomal ya kitel, bolo valila panayawiya alaliya bwabwatana ge bolo alaliya kekeisi, hi talmilila abamisiyo wawasana awonaa. Inoke aneloseyau buki ona hi lopwelaan, yaka Yehoba toyaomal i payatalal i golugoluwa wali ginol wasana toto buki hi wasaan. Ge buki etega al hi pwela, buki o yawal ana buki. \v 13 He gamagalau bolo hi yaomalek hogaa ge bolo hi miminaa Yaomal ge Tuma elana, heliya hi nowanik hi talmil kot kaiwena. Inoke maisena ge maisena Yehoba i payatalal i ola wali ginol. \v 14 Inoke Yehoba Yaomal ge Tuma i alipaloek ginaha ana opop gamwanaa. Ginaha ana opop o heiya yaomal eluwana. \v 15 Ebo gamagal etega nige alana hi pwapwawa yawal ana buki gamwanaa, he hi aalipaloek ginaha ana opop gamwanaa. \c 21 \s1 Yelusalema Vavaluna \p \v 1 Inoke labulabum vavaluna ge panayawi vavaluna ya kitel. Labulabum houhouwena ge panayawi houhouwena iyaka hi mowasi, ge hoga nige al i gagan. \v 2 Panuwa Bwabwalena, Yelusalema vavaluna, ya kite i laulau i loem labulabumwa Yehoba eliyana. Iya i ola toalolon meluyovana, toto alolon kalikona i galoi ge iyaka i lovivina alona ana kawakawalolu nihi alolon. \v 3 Anan bwabwatana etega ya hago i neem abamisiyo wawasana elana, i ba, “Ku kite! Yehoba wana abamina iyoho gamagalau elal, iya ni minaa gamwaliyaa. Heliya nihi ola iya wana gamagalau, inoke Yehoba totona ni miminaa elal, ge iya ni ola wali Yabowaine. \v 4 Matanunuliya gegewena ni abut yoho. Aliga nige al ni gagan, nige al kahikahin ge nige al lomwan, kaiwena bugul bebeyaunal iyaka hi mowasi.” \p \v 5 Toto i misiyowa abamisiyo wawasana elana i ba, “Ku kite! Bugul gegewena ya giginol pavavaluna-agil!” I ba al, “Baaba bolo o u leli lowagil, kaiwena hi tunahot ge bosowaina gamagalau nihi abulilek-an.” \p \v 6 Yaka i baem eliyau i ba, “Iyaka i mowasi. Nau Alepa ge Omega,\f * \fr 21:6 \ft Pankite 1:8 nu kite.\f* nau Abatelipuna ge Abapwamowasi. Bolo hi walem na talamwagil nihi imwimwa wewel bwanapitpit elana, toto yawal ana wewel, wewel o nige molana ni gagan. \v 7 Bolo hi palahikan kaiweu ge nak hi gasisi luwai, waisi bolo o gegewena na talamwan elal; ge nau na ola wali Yabowaine ge heliya nihi ola natuwau. \v 8 Bolo hi lovakun ge hi sikalek eliyaa, bolo nige hi aabulilek, bolo pagan pulupuluwawena hi giginol, totaulol, togaganawal, tokukula, bolo hi kululuek yabowaine kakakawel elal, ge tolokalokakawi gegewel, bolo ya abaliya ginaha ana opop toto pat salpa elana i tautau. He ginaha o iya yaomal eluwana.” \p \v 9 Aneloseyau seben bolo mwaha seben hi ahe, bolo logabola mowamowasel hi kalaopopwi, aloliya etega i nem i baem elau i ba, “U nem ge tokawakawalolu meluyovana, iya Sipi Natuna lagona, na pankitewa.” \v 10 Inoke Yayaluwa Bwabwalena wana gasisi i aheyau ge anelose i kalivaiyau ya na oya bwabwatana ge mihahaina pwatanaa. Yaka i pankiteyau Panuwa Bwabwalena, Yelusalema, i laulau i loem labulabumwa Yehoba eliyana. \v 11 Yehoba wana wasawasa panuwa o i panamanamal, ge namanamalina i bwata i ola pat molana bwabwatana diyaspa, toto matana i kanakana i ola gelasi matana. \v 12 Panuwa o ana gana i bwata ge i miha, ana nog ali gewi elulutega eluwa, ge aneloseyau elulutega eluwa heliya nog ali tomatahikan. Isileli ali un elulutega eluwa un bolo o maisena ge maisena alana hi leleliya nog maisena ge maisena tuwanaa. \v 13 He buhuna nati ana gana ana nog ali gewi eton, buhuna pai ana gana ana nog ali gewi eton, buhuna nol ana gana ana nog ali gewi eton, ge buhuna mal ana gana ana nog ali gewi eton. \v 14 Pat gasigasisel elulutega eluwa hi ahe gana gunina abana, ge Sipi Natuna wana apostolowau elulutega eluwa maisena ge maisena alana hi leleliya pat maisena ge maisena o tuwanaa. \p \v 15 Anelose toto i baaba eliyau, wana eluviluvi gold elana hi ginoliya i gan ge panuwa alona ge ana gana ge ana nog ali luvi ni ahe. \v 16 Panuwa bebena gegewena hi olaolaek nige hi hanahanal, ge ana yapu i olaolaek ya te ana magaga. Eluviluvi i ahe panuwa i luvi, ana yapu i ola tuwel tausan (12,000) siteidiya,\f * \fr 21:16 \ft Siteidiya heiya bolo houhouwel wali eluviluvi matana etega. He 12,000 siteidiya ana yapu kila ta ba 2,400 kilomita o ebo 1,500 mael. Yaa tabam namba 12,000 ba kakanun etega. Namba 12 i panuwahikagila Yehoba wana hilihili kaiwena, ge namba 1000 i panuwahikagila te panuwa i bwata.\f* ge ana magaga ge ana miha i ola ya te ana yapu. \v 17 Panuwa ana gana al i luvi, ana balu i ola wan handeled poti po (144) kubit.\f * \fr 21:17 \ft Kubit heiya bolo houhouwel wali eluviluvi matana etega. He 144 kubit ana yapu kila ta ba 65 mita o ebo 216 pit. Yaa tabam namba 144 ba kakanun etega. Namba 144 heiya 12 taimis 12.\f* He anelose eluviluvi toto sauga gegewena gamagalau hi papatuwalali heiya te eliyana ge i luviluviya. \v 18 Pat diyaspa hi ahe ana gana hi ginoliya, ge gold enona hot, matana i kanakana i ola gelasi, hi ahe panuwa gamwana hi taliya. \v 19 Pat molaliya bwabwatal tomaha ge tomaha hi ahe hi teliek gana gunina ana isela. Pat houwan toto gana gunina abana heiya pat diyaspa, eluwana heiya pat sapaya, etonina heiya ageit, esopalena pat alaalawana emelold, \v 20 nimala panunana heiya pat onikis, sikis-ina heiya kaneliyan, seben-ina heiya pat kuwot, eit-ina heiya pat belil, naen-ina heiya pat topas, elulutegana heiya pat kalsedoni, leben-ina heiya pat tekuwois, ge elulutega eluwana heiya pat keketina ametis. \v 21 Panuwa ana nog ali gewi elulutega eluwa heiya kepu, bolo molaliya bwabwatal, ali gewi elulutega eluwa. He nog maisena ge maisena kepu maisena ge maisena elana hi ginoliya. Gold enona hot, matana i kanakana i ola gelasi, hi ahe panuwa ana kamwasa hi ginoliya. \p \v 22 Nige limi bwabwalena etega ya kikite panuwa gamwanaa, kaiwena Yehoba Yabowaine Togasisi Hot alona ge Sipi Natuna heliya te panuwa o ana limi bwabwalena. \v 23 Panuwa nige ana sabwelu ge nige ana waikena i gagan ge tage mwananal nihi pek elana, kaiwena Yehoba wana wasawasa namanamalina i pwamwananal, ge Sipi Natuna iya i ola ana odam. \v 24 Gamagalau labi tomaha ge tomaha nihi nanawaa panuwa ana mwananal elana, ge panayawi ana kin ona wali wasawasa buguliliyau nihi bugul pwatanim elana. \v 25 Lan bwalibwaligena panuwa ana nog nihi mwapwela. Nige sauga etega nihi kakaus, kaiwena panuwa o nige ana bulin. \v 26 Gamagalau labi gegewena wali wasawasa buguliliyau ge wali bugul ali awa waiwaisal nihi bugul pwatanim elana. \v 27 Yaa bugul nanakina ge bolo pagan pulupuluwawena hi awaawaginol o ebo hi lokalokakawi, nige etega ni uulutuk panuwa gamwanaa, iyai te gamagalau bolo alaliya Yehoba i leli yawal ana buki elana, buki o Sipi Natuna wana buki. \c 22 \p \v 1 Yaka anelose wewel sanisani, yawal ana wewel, i pankiteyau, matana i kanakana i ola gelasi, i sani noem Yehoba alona ge Sipi Natuna wali abamisiyo wawasana elana, \v 2 ge i sani noek panuwa ana kamwasa bwabwatana ana luwaluwala. Wewel bebena labui, yawal ana ebwakil i talmilila, iya waikena maisena ge maisena ni enoenon, inoke baliman maisena gamwanaa ni enon paelulutega eluwa. Ebwakil lamwana labi gegewena gamagaliliyau i pwamolol. \v 3 Ge bugul bolo Yehoba i towaagil nige nihi gagan. \p Yehoba alona ge Sipi Natuna wali abamisiyo wawasana ni minaa panuwa o gamwanaa, ge Yehoba wana totuwalali nihi tapwatapwalolo eliyana. \v 4 Maninina nihi kite ge alana ni gan lamwaliyaa. \v 5 Nige al bulin ni gagan, ge odam mwananalina ge sabwelu mwananalina nige al wali tuwalali ni gagan, kaiwena Yehoba Yabowaine iya wali mwananal. Ge heliya Yehoba wana totuwalali nihi tologugui sauga gegewena nige ni momowasi. \s1 Liwan ana Ekaukaus \p \v 6 Yaka anelose i baem eliyau i ba, “Wasa bolo o hi tunahot ge bosowaina gamagalau nihi abulilek-an. Babala, iya Yabowaine toto komiu palopitau yayaluwamiu i papalut ge wana baaba ku baubaunan, nau wana anelose i patunau, inoke na pamasal wana totuwalali eliyamiu ge nuku atena hauna gun abwe sauga kekeisi ni gan.” \p \v 7 Babala i ba, “Ku kite! Sauga kekeisi na sikalim!” \p Bolo Yehoba wana baaba palopisai ana buki ya gamwanaa nihi henapuan, Yehoba ni muloluagil. \p \v 8 Nau Diyon bugul bolo o ya kitel ge baaba o ya hago. He sauga ya kite ge ya hago haba, yaka ya loepwakokuwa anelose toto bugul o i pankiteyau aenaa, ge tage na tapwalolo elana. \v 9 Yaa i baem elau i ba, “Bahiwa! Nau totuwalali ya, ya ola ya te owa alomwau ge talimwau wam pan palopitau, ge gamagalau gegewel bolo buki ya ana baaba hi henapuan. He nu tapwaloloek te Yehoba elana!” \p \v 10 Yaka i baem elau i ba, “Yehoba wana baaba palopisai ana buki ya gamwanaa bahi nu susume gamagalau elal, kaiwena sauga iyaka i mikelaubwa. \v 11 Ebo etega gegi i awaawaginol, he ni awaawaginol ya! Ebo etega pagan nanakina i awaawaginol, he ni awaawaginol ya! Yaa ebo etega pagan sasapona i awaawaginol inoke ni mimi awaawaginol, ge ebo etega i bwabwalena Yehoba elana inoke ni miola to.” \p \v 12 Babala i ba, “Ku kite! Sauga kekeisi na sikalim. Molamiu na pwatanim, inoke gamagal maisena ge maisena molana na pek, na golugoluwa wana ginol elana. \v 13 Nau Alepa ge Omega.\f * \fr 22:13 \ft Pankite 1:8 nu kite.\f* Nau ya houwa ge ya mulaa. Nau Abatelipuna ge Abapwamowasi. \p \v 14 “Bolo ali holahola hi ul i yanayana, Yehoba ni muloluagil. Heliya bosowailiya yawal ana ebwakil enona nihi an, ge bosowailiya nihi ulutuk nog elana nihi na panuwa gamwanaa. \v 15 Yaa bolo pagan pulupuluwawena hi giginol, tokukula, togaganawal, totaulol, bolo hi kululuek yabowaine kakakawel elal, ge bolo kakawi paganina hi nunuwana-an ge hi awaawaginol, heliya nihi miminaa panuwa tolinaa. \p \v 16 “Nau Yeisu no anelose ya patuna i nowa ge bugul bolo o i wasaan eliyamiu, komiu bolo ku miminaa ekelesiya elal. Nau Deibid wana boda tubutubunina, ge nau mweluluga putumwina kubwana, matana bwabwatana.”\f * \fr 22:16 \ft Kubwana, matana bwabwatana, ana nuwatu i noek te Yeisu iya sauga kekeisi abwe lan toto waiwaisana ge mihomihotina ni pwatanim.\f* \p \v 17 Yayaluwa Bwabwalena alona ge Sipi Natuna ana kawakawalolu hi ba, “U nem!” \p Komiu gegewemiu bolo wasa ya ku hago nuku ba, “U nem!” \p Henala ebo ni walem ge nuwana wewel, he ni nem ge yawal ana wewel ni im bwabwage, nige molana i gagan. \s1 Baaba Mowamowasena \p \v 18 Ya ba pagasisi gamagalau gegewemiu eliyamiu, bolo Yehoba wana baaba palopisai ana buki ya gamwanaa ku hago. Ebo gamagal etega nuwatu gegetogana eliyana buki ya ana baaba ni paetulan, he Yehoba gamagal o ana lahi ni paetulan al logabola bolo buki ya i baunagil eliyalil. \v 19 Ge ebo gamagal etega baaba enuna ni ahe yoho palopisai ana buki ya elana, he Yehoba waisi bolo buki ya i baunagil ni ahek yoho eliyana, nige ni tatalam yawal ana ebwakil enona ni an ge ni ulutuk panuwa bwabwalena eliyana. \p \v 20 Yeisu, iya bugul bolo o wasaliya i wasaan, i ba i ola hiwe: “Tunahot, sauga kekeisi na sikalim.” \p Ibwe. I ola! Babala Yeisu, u nem! \p \v 21 Babala Yeisu wana mulolu ni minaa ku gewigewi eliyamiu.