\id MAL - Misima [mpx MISBible] \h MALAKAI \toc3 Mal \toc2 Malakai \toc1 Malakai \mt1 Malakai \is1 Baaba Houwan \ip Palopita Malakai buki ya i leli (1:1), yaa nige wala aatena al i gagan Malakai kaiwena. He alan Malakai ana sapu te ‘elopapatuna,’ ge vilan o i gan al 2:7 ge 3:1. Nige ta aatena bubun hauna sauga buki ya i leli, yaa totalisi hi gewi hi ba baliman tabam 430 Mulaa abwe Keliso i masal (M.K.). Inoke tabam Bateli Houhouwena ana buki gegewel al hi leli ga mulaa abwe buki Malakai lelena i gan. \ip Paeton Babiloni Yuda hi ahel hi telel wali panuwaa Babiloni ge paetonina elana Yelusalema hi pasamwalekaleka. Yaka baliman 50 ana labi i mowasi abwe Sailusa i tabwa kin Babiloni elana, inoke Yuda i talamwagil hi sikal ge hi telipuna Yelusalema hi tal pasikal. Yaka baliman 100 ge pwatanaa al ga i mowasi abwe Buki Malakai ana sauga. Yaa Yuda nige hi mimipalalek Yehoba elana ge nige hi lolovakun-an, inoke wali abulilek i tultul ge nige wali atimatuwa etega i gagan. \ip Malakai Yuda wali gegi enuna i ba pamasal elal ge Yehoba wana baaba al i baunan gegi ya baliya. Sekson bwabwatal ali gewi sikis.\f * \fr 1:0 \ft He sekson maisena ge maisena elana ba nem nowa i gan. Malakai baaba etega o ebo Yehoba wana baaba etega i baunan, yaka gamagalau wali nel i gan hi ba, “Ga i ola ge u ba ola han?” inoke abwe Malakai Yehoba wana baaba i baunan nuwatu o kaiwena (1:2; 1:6-7; 2:13-14; 2:17; 3:7-8 ge 3:13).\f* Nuwatu houwan, nige hi aabulilek-an te heliya Yehoba wana nunuwana gamagaliliyau, inoke iya i patunahot i nunuwana-agil (1:2-5). Eluwana, tapwalolo ana tohouwa, topowon, nige wali tuwalali hi giginol bubun. Inoke Yehoba i ba, “Nau Kin bwabwatana binimala nuku awatauwagau,” ge ali lahi i baunan (1:6–2:9). Etonina, Yuda wali bateli Yehoba elana ge lagoliyau elal hi leke, inoke Yehoba nige i yayaliyaya-agil (2:10-16). Esopalena, hi sisinali te Yehoba nige ni nenem yatala ni giginol togegi elal. Inoke i ba tunahot Babala ni nem, yaa wana yatala ni telipunaa te heliya Yehoba wana gamagalau elal (2:17–3:5). Nimala panunana, wali eyowa enona ge wali gogomwau al toto binimala nihi muloluan Yehoba elana, Yuda nige hi pepek. Inoke Yehoba i ba, “Toto nau kaiweu bwabwaligena nuku pwatanim, yaka nau no mulolu na ligin ni bwata hot.” (3:6-12) Mowamowasena, Yuda hi lovehawol hi ba, “Nige ana waisi te ha tapwatapwalolo, ge nak ana toginol nige lahi etega hi pwapwawa.” Inoke Yehoba i ba te tunahot wali tapwalolo ana waisi i gan, kaiwena tosasapol heliya wana hilihili hot gamagaliliyau. I ba wana lan i nenem yaka sapu ge pwamwal ni pwatanim tosasapol kaiweliya ni ola sabwelu i ha panuwa i yane. Yaa lan o elana wana lahi ni ola hiwo kalakalasina ge nak ana toginol ni ton olagil (3:13–4:3). Yaka buki ana ekaukaus, Yehoba i ba pagasisel wana logugui nihi henapuan (4:4-6). \ip Nuwatu bwabwatana te “Nuku sikalim elau, yaka nau na sikal eliyamiu.” (3:7) Ge i pamasal abwe Babala ni nem wana gamagalau ni payatalal (3:2 ge 5; 4:1), yaa i ola al ni abubunil ge ni muloluagil (3:3-4; 4:2). \c 1 \p \v 1 Palopisai e Yehoba wana baaba, toto i baunan palopita Malakai elana ge ni wasaan boda Isileli elal. \s1 Isileli Nige Hi Aabulilek-an te Yehoba I Hilel wana Nunuwana Gamagaliliyau \p \v 2 Yehoba i ba, “Ya hilemiu komiu no nunuwana gamagaliliyau.” \p Yaa ku nel ku ba, “He ga i ola ge u ba tage u hilema ama wam nunuwana gamagaliliyau?” \p Yaka Yehoba i ba, “Ku atena ya te Iso iya Yakobo talina. He Yakobo ya hile, \v 3 yaa Iso ya towani. Inoke wana labi oyana gaganina ya apapanak-an i tabwa ula kekevana wanuka bekikil wali abamina.” \p \v 4 Tabam boda Idom\f * \fr 1:4 \ft Iso alana etega al te Idom. Boda Idom heliya Iso tubutubunau.\f* nihi ba, “Bwagana wama panuwa ona u tagalekaleka-agil, ama abwe naha tal pasikal.” \p Inoke Yehoba Togasisi Hot i ba ola hiwe, “Nihi tal pasikal, yaa nau abwe na pasamwalekaleka al. Yaka gamagalau getogal nihi ba, ‘Labi o wali pagan i nak ge Yehoba i hugaagil sauga gegewena nige ni momowasi.’ \v 5 Abwe totomiu matamiu elana nuku kite, yaka nuku ba, ‘Yehoba alana i bwata labi bolo nige kila Isileli wala labi i oola al elal!’”\f * \fr 1:5 \ft He valila Yehoba i ba Babiloni Yelusalema hi pasamwalekaleka, yaa wana nunuwana Isileli elal kaiwena abwe hi sikal ge hi tal pasikal. Yaa Yehoba i ba Idom nige nihi giginol ola.\f* \s1 Yehoba Topowon Wali Tuwalali I Awananak-an \s2 Topowon Bwasumu ali Gila Gaganil Hi Popowonagil \p \v 6 Yehoba Togasisi Hot i baek topowon elal i ba, “Natun tamana i awatauwan, i ola al totuwalali wana tonowak i henapuan. He nau Tamamiu, hauna kaiwena ge nige ku aawatauwagau? Nau wami Tonowak, ga i ola ge nige ku lolovakunagau? Komiu alau ku teli lowan, i ola gamagal bwagabwaga nau.” \p Yaa ku nel ku ba, “He ga i ola ge u ba tage alam ha teli lowan?” \p \v 7 Yaka Yehoba i ba, “Alau ku teli lowan te powon nige hi bwabwalena ku ginola o abapowona.” \p Yaa ku nel ku ba, “Ga i ola ge u ba tage wama ginol elam nige i bwabwalena?” \p Yehoba Togasisi Hot i ba, “Wami ginol elau nige i bwabwalena kaiwena ku nuwatu tage o abapowon bugul bwagabwaga. \v 8 Sauga ebo bwasumu bolo mataliya i kai ku pwatanim nuku powonagil elau, ginol o tab i waisi? Nigeya! Sauga ebo bolo aeliya i kom o hi kasiyebwa ku pwatanim eliyau, ginol o tab i waisi? Nigeya! He bwasumu ololal o nuku muloluagil wami tologugui bwabwatana elana, tab nasi ni yaliyaya-agimiu ge ni labemiu? Nigeya!” \p \v 9 Yehoba Togasisi Hot i ba, “He nuku awanun nabinabi nau wami Yabowaine elau na atilomwan-agimiu! Yaa ebo mulolu ololal o ku pwatanim, tab na yaliyaya-agimiu? Nigeya!” \p \v 10 Yehoba Togasisi Hot i ba, “Binimala alomiu etega Limi Bwabwalena ana nog ni kaus, yaka bahi hiwo nuku toton ge bwasumu nuku popowonagil bwabwage o abapowona. Nige ya yayaliyaya-agimiu ge wami mulolu nige na aahe. \v 11 Sabwelu wana abaheheya i na ana abalobeka, alau ni bwata panayawi labena gegewel elal. Panuwa gegewel bugul bwalena waiwaisana nihi ton elau ge mulolu waiwaisal nihi pwatanim elau, kaiwena alau ni bwata panayawi labena gegewel elal. \v 12 Yaa komiu alau nige ku aawatauwan ge nige ku pwapwabwabwalena, kaiwena ku nuwatu ku ba, ‘Babala ana abapowon nige i bwabwalena ge ana powon heliya bugul bwagabwaga.’ \v 13 Ge ku ba, ‘Tuwalali ya ha esaian!’ yaka buhumiu ku lewaan. Inoke bwasumu bolo ku kaomel ge bolo aeliya i kom o ebo hi kasiyebwa ku pwatanim elau. He bolo o ku pwatanim tage wami mulolu eliyau! Tab nasi wami mulolu na ahel? Nigeya!” He Yehoba wana baaba i ola to. \p \v 14 Yehoba Togasisi Hot i ba, “Tokakawi na nuwamutan ana lahi pupulowanina na pek, toto wana sipi o goti melutauina waiwaisana i gan inoke i bateli ni pem elau, yaa getoga, ana gila gaganina, ni ahe ni powonan nau Babala elau. Ana lahi na pek, kaiwena nau Kin bwabwatana ge alau panayawi labena gegewel nihi lovakunan.” \c 2 \s2 Topowon Nige Yehoba Hi Aawatauwan inoke ali Nak Ni Ginol \p \v 1 Yehoba Togasisi Hot i ba, “Komiu topowon ami logugui na baunaniwa ni ola hiwe. \v 2 Ebo nige anau nuku hahago ge nige alau nuku aawatauwan ginebi atemiu bwalibwaligena, yaka na ba nuwamut-agimiu ami nak na ginol, ge toto tage ami mulolu na pil ni tabwa ami nak. He iyaka ya ginol i ola to, kaiwena nige ku aawatauwagau ginebi atemiu bwalibwaligena. \v 3 Tubumiyau nige nihi tatalaabab yaka abwe nihi mowasi. Wami hagali bwasumoliyau elokena na loabuabut-an maninimiwa, yaka na ahe tagilagimiu wami abatuwalaliya i ola bwasumu elokena hi kaval egonan hi teli musamusa abanaa. \v 4 Yaka saugena o abwe nuku atena ami logugui ya pewa te nuku awatauwagau, kaiwena nuwau bateli toto sauga houhouwena alowau un Libai\f * \fr 2:4 \ft Yehoba i ba un Libai heliya te nihi topowon heyan ge heyan elal. Namba 25:10-13 nu kite.\f* tubutubumiyau ha pebabateli-agima ni mihot. \p \v 5 “Nau ya bateli yawal ge mibubun na pek elal, ge ya ginol ola. Heliya ali logugui te nihi lovakunagau, yaka tunahot hi lovakunagau ge alau hi awatauwan. \v 6 Panpankiti tutunahotina hi baubaunan awaliyaa, nige kakawi i tatagilem hohopeliyaa. Hi mipalalem hot elau ginebi wali mibubun ge wali pagan sasapona, ge gamagalau hi gewi hi pasikaliliem wali gegi elana. \v 7 He topowon wali tuwalali te aatena tutunahotina nihi mimi baubaunan hohopeliyaa, ge panpankiti waiwaisana gamagalau nihi hagowa awaliyaa. Kaiwena heliya nau Yehoba Togasisi Hot no elopapatuna.” \p \v 8 Yehoba Togasisi Hot i ba, “Yaa komiu kamwasa tutunahotina ku nopalegi, ge wami panpankiti elana gamagalau hi gewi ku pagegel ge hi sogu. Bateli toto alowau tubumiyau un Libai ha pebabateli-agima komiu ku apanak. \v 9 Inoke na ba gamagal gegewel nihi awa naknak-agimiu ge nihi teli lowagimiu nuku puluwawi mataliyaa, kaiwena nige no kamwasa ku totoulil, ge wami ginol nige i olaolaek gamagalau gegewel elal, yaa ku logugui pagasisi enuna elal ge enuna nigeya.” \s1 Yuda wali Bateli Hi Leke \p \v 10 Kila gegewela Tamala maisena ya, age? He Yabowaine maisena ya i ginolila, age? Inoke ga i ola ge wala bateli avalau elal ta leke ge eliyana bateli toto Yehoba alonau ge tubulau hi pebabateli-agil ta apanak? \p \v 11 Kila Yuda wala bateli iyaka ta leke. Pagan bwaibwaikikinina iyaka ta ginol Yelusalema ge labi Isileli. Ginol o heiya labi getoga yowauiliyau bolo hi kululuek yabowaine kakakawena elana ta alolonagil, inoke eliyana Limi Bwabwalena toto Yehoba i nunuwana-an ta papabiki-an. \v 12 Gamagal maisena ge maisena toto pagan ya i ginol, bwagana bwasumu i pwapwatanik ge i mumulolu-an Yehoba Togasisi Hot elana, ya awanun Yehoba ni ahek yoho boda Isileli gamwanaa. \p \v 13 He bugul etega al: alona wami kahin lopili ku nem Yehoba wana abapowona ge matanunumiu i sani laulau, kaiwena wami mulolu nige i yayaliyaya-an ge i aahe. \v 14 Yaka ku nel ku ba, “Hauna kaiwena nige i yayaliyaya-an?” Puna i ola hiwe, kaiwena Yehoba wam bateli i hago, toto u ginol lagom eliyana, iya wam sauga heval u alolonan. Yaa bwagana u bateli te iya lagom ge alom ku tubwi, bateli o iyaka u leke. \p \v 15 Yehoba iyaka i ginolimiu ku tabwa maisena, age? Ge ami toto eluwa tuwamiu ge yayaluwamiu iya wana bugul. He Yehoba hauna nuwana? Nuwana natumiyau bolo iya nihi awatauwan. Inoke nuku matahikagimiu bahi komiu etega wana bateli lagona elana, iya wana sauga heval i alolonan, ni leleke. \v 16 Kaiwena Yehoba Isileli wala Yabowaine i ba, “Alolon ana towa nige ya yayaliyaya-an. He nige ya yayaliyaya-an te tau lagona ana hehegan ni apapanak-an ni ola o.” Yehoba Togasisi Hot wana baaba i ola to. \p Inoke nuku matahikagimiu bahi wami bateli nuku leleke. \s1 Yehoba Ni Nem Wana Gamagalau Ni Payatalal ge Ni Abubunil \p \v 17 Wami baaba kaiwena Yehoba amnana i ahe. \p Yaka ku nel ku ba, “He ga i ola ge u ba tage wama baaba kaiwena Yehoba amnana i ahe?” \p Kaiwena ku babaa, “He bolo nak hi giginol gegewel hi waisi Yehoba matanaa ge i yaliyaya-agil ya!” O kaiwena ku babaa, “Yabowaine toto tage gamagalau ni payatalala, he iya ga!” \c 3 \p \v 1 Yaka Yehoba Togasisi Hot i ba, “He no elopapatuna na patuna,\f * \fr 3:1 \fq No elopapatuna na patuna: \ft Baaba ya hi tabwa tunahot Diyon Tobabitaiso eliyana (Mat 11:10; Mak 1:2; Luke 7:27). Malakai 4:5-6 al nu kite.\f* iya kamwasa ni lovivina-an kaiweu. Yaka Babala toto kaiwena ku babaa, ‘Iya ga?’ etimwawa ni nem wana Limi Bwabwalena elana; elopapatuna, no bateli ana towasa,\f * \fr 3:1 \fq Babala... elopapatuna, no bateli ana towasa...: \ft Totalisi hi gewi hi ba te baaba ya hi tabwa tunahot Yeisu, iya Mesaiya, eliyana. Malakai 4:2 ge ana epwamwananal paiya al nu kite.\f* toto nuwamiu hot nuku kite, iya ni nem.” \p \v 2 Yaa lan toto ni nem, henala bosowaina wana lahi ni palahikan? Sauga ni vin, henala bosowaina ni talmilil manininaa? Nige etega. Kaiwena iya ni ola hiwo kalakalasina toto eliyana silba hi pawayui yaka mumusana hi ahek yoho. Iya ni ola sop gasigasisena toto kaliko hi uliya i yanayana. \v 3 Wana tuwalali ni ola tau toto silba i pawayui ge mumusana i ahek yoho. Inoke topowon, heliya un Libai, wali nak ni ahek yoho, yaka abwe nihi waisi nihi ola gold ge silba enoliya hot. Inoke Yehoba wana totuwalali ginebi wali pagan sasapona powon waiwaisal nihi powonagil, \v 4 yaka Yuda ge Yelusalema wali powon Yehoba ni yaliyaya-an, ni ola to valila sauga houhouwena. \p \v 5 Yehoba Togasisi Hot i ba, “Ya nonowa yaka na payatala-agimiu. Etimwawa na baaba, inoke bolo hi kukukula, bolo hi gaganawal, bolo hi woliwoli kakawi, bolo totuwalali molaliya nige hi pepek bubun, bolo abuabulau ge wawayau mwawamwawas ali hehegan hi apapanak-an, ge bolo \w bwabwali\w* nige ali logugui hi aabubun na ba pamasalil. Heliya wali pagan i pamasal nige hi lolovakun-agau.” \s1 Yuda Hi Kakaoma Yehoba elana \p \v 6 Yehoba Togasisi Hot i ba, “Nau Yehoba nige no nuwatu ya pipil getogaan. Heiya te kaiwena ge komiu Yakobo tubutubunau nige ya pwapwamowasemiu. \v 7 I telipunaa tubumiyau houhouwel wali sauga elana i nem ana siga sauga ya, no logugui ali en ku pek nige ku hehenapu-agil. He nuku sikalim elau, yaka nau na sikal eliyamiu.” \p Yaa ku nel ku ba, “Ga i ola ge u ba tage naha sikal elam?” \p \v 8 Yaka Yehoba i ba, “Tab i sapu gamagal ni kaoma wana Yabowaine elana? Nigeya hot! Yaa age komiu ku kakaoma elau.” \p Yaa ku nel ku ba, “Ga i ola ge u ba tage ha kakaoma elam?” \p Yehoba Togasisi Hot i ba, “Ku kaoma te nige wami eyowa enona ge wami bwasumu ku wawalel paelulutega ge wali maisena ku pwapwatanim elau. I ola al nige wami mulolu ona ku pepem. \v 9 Inoke iyaka ya ba nuwamut-agimiu ami nak ya ginol, kaiwena gegewemiu ku kakaoma elau. \v 10 He wami eyowa enowaliya nuku wali paelulutega, yaka ana wali maisena toto nau kaiweu, bwabwaligena nuku pwatanim ana abateliya, inoke aanan ni gewi no limiya. He nuku laboseyau. Nuku ginol ni ola to, yaka nuku kite tab nau no mulolu kalakalaopopwina na ligin paloem labulabumwa. Ibwe, na ginol ni bwata hot, yaka nige abateli ni gagan ge bosowaina gegewena nuku teliya.” \p \v 11 Yehoba Togasisi Hot i ba, “Bwasumu nanakil ge kasiyebwa ona na kausil bahi wami eyowa nihi aapapanak-an. I ola al, wami oine enona nige nihi mamanubohina\f * \fr 3:11 \ft Vilan manubohina ana sapu i ola ebwakil ololal kalehe, kamwakuku ge manun enowaliya nige ga i boboina yaka hi sogu. Nige bosowaina ta an, kaiwena i manun hot.\f* ge nihi sosogu, yaa nihi boina bubun ge nuku kibwal. \v 12 Yaka boda getogal gegewel nihi baewa eliyamiu nihi ba, ‘Tunahot Yehoba i muloluagimiu ku miwaiwaisana.’ Nihi ba ola, kaiwena wami labi ni yaliyaliyaya ni tabwa abamina waiwaisana etega.” He Yehoba Togasisi Hot wana baaba i ola to. \s1 Yehoba Toginol Naknak Ni Lahel ge Tosasapol Ni Muloluagil \p \v 13 Yehoba i ba, “Iyaka ku ba panapanak-agau.” \p Yaa ku nel ku ba, “Ga i ola ge u ba tage ha ba panapanak-agiwa?” \p \v 14 Yaka Yehoba i ba, “Kaiwena ku ba, ‘Yabowaine awana ha aab, yaa nige ana waisi i gagan. Yehoba Togasisi Hot wana logugui ha henapuan, ge ginebi wama hanalau ha kahikahin matanaa wama gegi kaiweliya, yaa nige kekeisi etega i lalabema. \v 15 Nak ana toginol hi gogomwau, ge bwagana Yabowaine wana palahikan hi labose, nige lahi etega hi pwapwawa. Inoke tohanaha ha nuwatuagil heliya Yehoba i muloluagil ge hi miwaiwaisana.’” \p \v 16 He abwe bolo Yehoba hi lovakunan hi peba pagapagasisi-agil, yaka wali baaba Yehoba i laeganan bubun. Inoke i ba bolo hi lovakunan ge alana hi awatauwan, alaliya nihi leli lowan buki etega elana ali abanuwahikan iya matanaa. \p \v 17 Inoke Yehoba Togasisi Hot i ba, “Lan toto na tuwalali gamagalau na payatalal, heliya nihi ola no hilihili hot gamagaliliyau. Alou no atilomwan nige na lalahel, ni ola tau etega natuna toto iya awana i aab i aatilomwan-an. \v 18 Yaka abwe nuku kite al te no ginol i getoga tosasapol elal ge toginol naknak elal, i ola al i getoga bolo nau Yabowaine awau hi aab ge bolo nigeya elal.” \c 4 \p \v 1 Yehoba Togasisi Hot i ba, “He lan o i nenem. Lahi toto na ginol lan o ni ola hiwo kalakalasina hot, yaka tohanaha gegewel ge nak ana toginol gegewel nihi ola mwawin kekevana. Inoke lan o no lahi ni ton olagil, he nige ewahililiya etega o ebo nuwaliya etega ni mimina. \v 2 Yaa bolo ku lovakunagau, he toto sapu ni pwatanim ni ha ni ola sabwelu kaiwemiu,\f * \fr 4:2 \fq toto sapu ni pwatanim ni ha ni ola sabwelu kaiwemiu \ft Baaba ya ana talisi eluwa. Etegana Yehoba wana lan bana. Lan o wana vin sapu ge pwamwal ni pwatanim tosasapol kaiweliya ni ola sabwelu mwananal i pwapwatanim. Eluwana Mesaiya bana. Wana nem ni ola sabwelu wana ha, yaka iya sapu ge pwamwal ni pek elal. \f* yaka ni pwamolomiu ni ola sabwelu i yanemiu. Yaka komiu nuku tagil ge alona wami yaliyaya nuku susupeni ni ola bulumwakau natunau bolo hi sokalil ali gana kekeisi elana. \v 3 Yaka toginol naknak nuku potil lowagil. Lan toto na tuwalali gamagalau na payatalal, heliya nihi ola papakova aemiu gabulanaa.” He Yehoba Togasisi Hot wana baaba i ola to. \b \p \v 4 Yehoba i ba, “No totuwalali Mosese wana logugui nuku nuwahikan. Nau ya pek elana oya Sainai ge ya ba Isileli gegewel nihi henapuan. \p \v 5 “He mulaa abwe no lan bwabwatana ge lolovakunina ni vin, palopita Ilaitiya ga na patuna eliyamiu. \v 6 Iya tamataman aloliyau ge natuliyau ni ahel maniniliya ni abubun.\f * \fr 4:6 \ft He Mat 11:13-14; 17:10-13 ge Luke 1:16-17 nu kitel.\f* Ebo nigeya, yaka na nem ge wami panuwa na apapanak-an hoti.”