\id 2SA - Misima [mpx MISBible] \h 2 SAMUWELA \toc3 2Sam \toc2 2 Samuwela \toc1 2 Samuwela \mt1 2 Samuwela \is1 Baaba Houwan \ip Buki 2 Samuwela liwanina i tubwiem 1 Samuwela elana. 1 Samuwela ana Baaba Houwan nu kite. 2 Samuwela i liwanan hauna i gan Sol wana yaomal enaa. Houwan ga Deibid i tabwa un Yuda wali kin (2:4), yaka mulaa abwe i tabwa un gegewel wali kin (5:3). Deibid i gasisi yaka Yelusalema i ahe wana panuwa (5:7) ge ana topihigelgel i pakokovel (ololana 5:20 ge 8:13-14). \ip Deibid Bateli ana Dedewaga i ahe i pwatanik Yelusalema (awalehina 6), kaiwena iya Yehoba i nunuwana-an ge i minaa wana logugui gabulanaa. Deibid i nuwatu tage limi etega ni tal Yehoba wana limi, yaa Yehoba i ba, “Nige limi nu tatal kaiweu, nau limi etega na pamilil kaiwem.” He baaba ya ana sapu te Deibid wana abalogugui ni mihot alonau tubutubunau heyan ge heyan nihi tologugui (7:11b, 16; 23:5). Palopitau bateli ya hi nuwahikan ge hi ba abwe Mesaiya ni nem, iya Deibid tubuna ge wana abalogugui ni mihot (ololana Aiseya 9:7). Bateli Vavaluna i pamasal Yeisu iya Deibid tubuna toto hi bateli ni nem (ololana Luke 1:32-33; Tuwalali 2:29-30 ge Pankite 5:5). \ip 2 Samuwela i pamasal Deibid iya kin waiwaisana hot ge Yehoba i nunuwana-an, yaa i pamasal al wana pweyata ge gegi enuna hi gan. Wana gegi ge pulowan bolo hi masalem wana gegi o elana liwanina iyoho awalehina 11 ana siga 20. Yaa Deibid wana gegi i lopapit ge i nuwanak, ge pulowan bolo o gamwaliyaa i melteli Yehoba elana. \ip Awalehina 21–24 gamwanaa liwan esopali ge ali nuwanuwanaa wona labui Deibid i tomwal. Liwan ge wona bolo ya heliya 1 ge 2 Samuwela bwabwaligena ali nuwatu ana ekinkin. \ip Nuwatu bwabwatana etega iyoho 2 Samuwela 22:28-30 elana. \c 1 \s1 Sol ge Diyontan wali Yaomal Wasana Deibid I Hago \p \v 1 Sol wana yaomal enaa liwanina i ola hiwe. He Deibid alonau ge ana hevalau iyaka boda Amaleki hi pakokovel ge hi sikal hi miminaa panuwa Siklag. Sol i aliga ge lan labui al i mowasi, \v 2 yaka lan etonina elana abwe heval etega i noem labi toto Sol ge wana tolohaveyan hi lohaveyana ni na Deibid elana. Nuwanak kaiwena ana kaliko i kukuleli ge papakova i yoho heheyan kokowanaa. Sauga i na Deibid elana, yaka heval o awatauwan kaiwena i talpo bilibiliya. \p \v 3 Yaka Deibid i neli i ba, “Owa ga u neem?” \p Anana i lahe i ba, “Ya louem labi toto Isileli wali tolohaveyan hi lohaveyana.” \p \v 4 Inoke Deibid i baek elana i ba, “No wasa u pem haveyan wasana ga i ola?” \p Anana i lahe i ba, “Isileli wali tolohaveyan hi louem haveyana, ge hi gewi Pilistiya hi lopaaligal. I ola al, Sol ge natuna Diyontan iyaka hi aliga.” \p \v 5 Yaka Deibid i baek heval elana i ba, “Ga u atena ola tage Sol ge natuna Diyontan iyaka hi aliga?” \p \v 6 Yaka heval i liwan Deibid elana i ba, “Nau iyoho ya oya Gilbowa te Sol ya nopwawa wana gau puna i antawan bilibiliya ge i gena palalek elana. Yaka Pilistiya wali waga momomol ginebi ge ana tolohaveyan hi tapalelu nok kelaubwa nihi vin elana. \v 7 Inoke i tagena pil ge i kiteyau, yaka i yogaagau ge ya ba, ‘Tonowak, ga i ola?’ \p \v 8 “Inoke i nelau i ba, ‘Henala owa?’ \p “Anana ya lahe ya ba, ‘Nau boda Amaleki gamagalina.’ \p \v 9 “Inoke i awanun eliyau i ba, ‘U nem hiwe gegeliwa e yaka u gopaaligau, kaiwena bwagana yawaliu momolona, yaa i pulowan hot eliyau.’ \p \v 10 “Inoke ya nok gegelinaa ge ya gopaaliga, kaiwena ya atena te iyaka hi howa bubun ge nige ni momolu. Kokowana ana hanahana ge nimana ana tovaha ya ahel, heliya hiwe ya pwatanim owa no babala eliyam.” \p \v 11 Yaka nuwanak kaiwena Deibid ana kaliko i kukulelelian, ge ana hevalau hi ginol ola al to. \v 12 Inoke hi lonuwanak, hi kahikahin ge ali galebu hi palahikan, ana siga sabwelu i lobek, kaiwena Sol, natuna Diyontan, Yehoba wana tolohaveyan ge boda Isileli iyaka hi aliga haveyan kilepana elana. \p \v 13 Yaka Deibid heval i neli i ba, “Hapanuwa gamagalina owa?” \p Anana i lahe i ba, “Nau boda Amaleki gamagalina ge ya mibwabwali labi Isileli.” \p \v 14 Inoke Deibid i ba, “Ga i ola ge nige u lolovakun? Yaka binimala Yehoba wana hilihili gamagalina bahi nu aapanak.” \p \v 15-16 Yaka Deibid i ba vevehe al i ba, “Wam gegi lahena nu aliga, kaiwena totom u wasaagiwa te u ba, ‘Yehoba wana hilihili gamagalina iyaka ya gopaaliga.’” Inoke wana hevalau avaliya etega i yogaan ge i baek elana i ba, “U nok u na u gopaaliga.” Yaka wana haveyan kilepana elana heval o i gopaaliga. \s1 Deibid Sol ge Diyontan Wonaliya I Tomwa \p \v 17 Kahin wonana ya Deibid i wonaan Sol alona ge natuna Diyontan kaiweliya. \v 18 Inoke i ba nihi panpankiti-an un Yuda gamagaliliyau eliyalil. He alana Egipoyo Wonana ge iyoho Yasa i leli lowan wana buki gamwanaa.\f * \fr 1:18 \ft Yosuwa 10:13 ana epwamwananal paiya nu kite.\f* \b \q1 \v 19 O Isileli, wala toematana bwaliwawagal\f * \fr 1:19 \ft Bwaliwagawaga ana sapu te gamagal toto iyaka i aliga tuwana.\f* iyoho wala oya pwataliyaa.   I bwe ge wala toasiyala hi pasogol! \b \q1 \v 20 Bahi nuku baubaunan panuwa Gat gamwanaa,   o ebo nuku wawasaan Askelon ana kamwasa elal, \q1 eba Pilistiya yowauiliyau nuwaliya ni waisi,   ge bolo nige Yehoba hi aatena wali yowau nihi yaliyaya. \b \q1 \v 21 O labi Gilbowa oyana, bahi kehe ge bekubeku hunhunina ni lalau eliyam,   ge bahi bibilem enona ni gagan. \q1 Kaiwena toasiyala hi aligaa tei, ge wali ligovan i mibwagabwaga bilibiliya;   Sol wana ligovan iyahe tei nige al nihi papaenonu. \b \q1 \v 22 Diyontan wana egipoyo gauina hi lilimwaun   yaka tolohaveyan gasigasisel tuwaliya hi howa. \q1 Sol wana haveyan kilepana nige i sisikal abanaa enoenovana,   yaa ana topihigelgel saliyaliya i lau hi aliga. \q1 \v 23 Gamagalau Sol ge Diyontan yawaliliya miminana elana hi nunuwana-agil bubun,   ge yaomal elana hi aliga toyawa. \q1 Bwasumu magisubu hi mweyaha lakel   ge laiyoni hi gasisi luwagil. \b \q1 \v 24 Isileli yowauiliyau,   Sol baena nuku kahin, \q1 kaiwena kaliko waiwaisana matana keketina elana i pagaloimiu,   ge tuwan ana isela gold hi ginoliya elana i paiselamiu. \b \q1 \v 25 I bwe ge wala toasiyala hi pasogol haveyana!   Diyontan bwaliwawagana iyoho wala oya pwataliyaa. \q1 \v 26 Taliu Diyontan, nuwau i nak nabi kaiwem,   kaiwena ya nunuwanagiwa \q1 ge wam nunuwana nau kaiweu i getoga hot,   i lake te yova wana nunuwana lagona elana. \b \q1 \v 27 I bwe ge wala toasiyala hi pasogol!   Wali elohaveyan hi eguluwagil nige al ali waisi. \c 2 \s1 Deibid I Tabwa Yuda wali Kin \p \v 1 Sauga etega al, Deibid i nel\f * \fr 2:1 \ft Tabam Deibid i ba topowon Abaiyada \fqa Ulim ge Tamim \ft i patuwalali, inoke eliyana Yehoba i neli ge wana nuwatu ni atena.\f* Yehoba elana i ba, “Tab na sikal na na labi Yuda panuwana etega elana na minaa?” \p Anana i lahe i ba, “E, nu sikal.” \p Yaka Deibid i nel al i ba, “Hauna awan elana na minaa?” \p Anana i lahe i ba, “Panuwa Hebiloni.” \p \v 2 Inoke Deibid lagonau labui i ahel alonau, etegana Ahinoam Diyeslil yovana ge labuina Abigeil Nabal gagama Kamel abuabulina. \v 3 I ola al ana hevalau avaliyau lagoliyau ge natuliyau i ahel hi na hi minaa Hebiloni ge awanina ona elal. \v 4 Yaka Yuda bolauiliyau hi na Hebiloni, inoke enonu hi hol Deibid kokowanaa i tabwa boda Yuda wali kin. \p He Deibid wasa i hago te Yabesi, iyoho labi Giliyad, bolauiliyau Sol tuwana iyaka hi ahe ge ga hi teli ola. \v 5 Inoke elopapatuna i patunal hi na elal ge hi ba, “Yehoba ni muloluagimiu, kaiwena wami tonowak Sol tuwana ku ahe ge ku teli, inoke eliyana wami nunuwana iya kaiwena ku pamasal. \v 6 Inoke ya awanun Yehoba wana nunuwana ni pamasal hikahikani eliyamiu. Nau al ge ginol waiwaisana toto ku ginol Sol elana lahena na ginol bubun eliyamiu. \v 7 He wami tonowak Sol iyaka i aliga ge Yuda enonu hi hol kokowawa iyaka ya tabwa wali kin, inoke atemiu ni matuwa ge nuku lohaveyan gagasisi.”\f * \fr 2:7 \fq atemiu ni matuwa ge nuku lohaveyan gagasisi \ft Baaba ya gamwana etega te i awanun elal nihi olak elana, yaka alonau nihi lohaveyan Sol ana topihigelgel Pilistiya elal. He panuwa Yabesi nige un Yuda panuwana i oola.\f* \s1 Deibid wana Boda ge Isboset wana Boda Hi Lohaveyan \iex He Abna, Sol wana tolohaveyan wali tohouwa, iyaka Sol natuna Isboset i ahe hi na panuwa Mahanaim ge i pakin un gegewel al kaiweliya. (puna 8-11) \iex Lan etega Abna Isboset wana tolohaveyan i nulil hi na panuwa Gibiyon. Yowab Deibid wana tolohaveyan al i nulil, yaka boda labui hi petupatupa-agil wewel kenken etega elana iyoho Gibiyon. Yaka abwe boda labui hi lohaveyan gagasisi, yaa Deibid wana tolohaveyan hi gasisi yaka Abna ge Isileli wali tolohaveyan hi pakokovel ge hi lou. (puna 12-17) \iex Yowab talina Asahel Abna i take. Abna i baek elana i ba, “Bahi nu tatakeyau. Nige nuwau na loliwa, kaiwena owa Yowab talina.” Yaa Asahel iyoho ya i pepetaki, inoke Abna Asahel i lopaaliga. (puna 18-23) \iex Yaka abwe Yowab ge talina etega al alana Abisai, avaliyau wali tolohaveyan Abna ge wana boda hi takel. Sabwelu i lolobek Abna ge wana boda hi minaa oya etega pwatanaa ge i yoga Yowab elana i ba, “Besela taulol!” Yaka Yowab i bakuhu lopetaki. (puna 24-28) \iex Yaka Abna alonau wana tolohaveyan hi sikal Mahanaim. Yaa Yowab alonau wana tolohaveyan Asahel tuwana hi teliya Bedeliyema, yaka abwe hi sikal Hebiloni. (puna 29-32) \c 3 \iex Inoke Deibid ge wana boda hi gagasisi nawa. (puna 1) \iex Hebiloni elana Deibid natunau bolau hi abil alaliya Amnon, Kiliyab, Absalom, Adonaiya, Sepataiya ge Itlim. He tomaha hinaliyau. (puna 2-5) \s1 Abna I Olak Deibid elana \iex Isboset Abna i wole i ba, “Hauna kaiwena alom ge nam \w lagona al|lemma="lagonaual"\w* etega ku kenu toyawa?” Yaka Abna i huga nabi ge i baek Isboset elana i ba, “Nasi Deibid na labe, inoke iya wam abalogugui ni ahe ni tologugui Isileli ge Yuda gegewel elal.” (puna 6-11) \iex Yaka elopapatuna i patunal Deibid elana ge hi ba, “Alou owa ta pebabateli-agila, inoke na labewa Isileli gegewel nu ahel nihi olawa elam.” Yaka Deibid i ba, “I waisi, yaa nuwau lagou Mikal nu pasikal elau.” Inoke Abna i ginol ola Deibid wana baaba ge abwe i liwaliwan Isileli wali tonowakau elal binimala Deibid te nihi ahe wali kin. (puna 12-18) \iex Yaka Abna i na Hebiloni Deibid elana Isileli wali yaliyaya i wasaan. Ge i ba, “Na na ga Isileli gegewel na pamigogo-agil yaka alomwau nuku pebabateli-agimiu.” Inoke nuwa laumwal eliyana Deibid Abna i patuna i egon. (puna 19-21) \s1 Yowab Abna I Howa Paaliga \iex Abna i egon ga, abwe Yowab i vin Hebiloni, i neem haveyan etega elana. Inoke elopapatuna enuna i patunal Abna enaa ge hi ba ni sikal ni na Hebiloni. Yaka panuwa ana abatuktuk bebenaa Yowab Abna i en ge hi mimwaumwau, yaka i howaa tinenaa ge i aliga. He i ginol ola o, kaiwena nuwana ni tagalahi talina Asahel wana yaomal kaiwena. (puna 22-27) \iex Deibid i ba Yowab alonau wana tolohaveyan gegewel kaliko toto bwasumu pupunona elana hi ginoliya hi galoi ge hi lonuwanak, yaka hi nawaa bolo Abna tuwana hi kalivai awoliyaa. Ge Deibid i nawaa tuwan enaa, yaka hi na hi teli salaiya Hebiloni elana. Yaka Deibid ge alonau hi kahin nabi Abna kaiwena. I ola al Deibid nige aanan etega i an ana siga sabwelu i lobek. Inoke Yuda ge Isileli gegewel hi atena te nige iya wana nuwatu kaiwena i oola ge Abna hi lolol. (puna 28-39) \c 4 \s1 Bana ge Lekab Isboset Hi Howa Paaliga \iex Isboset wana tolohaveyan gamwaliyaa, pwahin labui ali tonul alaliya Bana ge Lekab, heliya talin. (puna 1-3) \p \v 4 (He Sol natuna Diyontan natuna tauina etega i gan alana Mepiboset, iya wana baliman nimala panuna abwe aena labui hi nak. He saugena o Sol ge Diyontan wali yaomal wasana i noem labi Diyeslil, yaka ana tomatahikan i kalivai ge hi lou. Yaa patotoya kaiwena inoke i pwabun ge abwe aena hi nak, nige bosowaina ni nawanawa bubun.) \iex Lan etega alalatiya, Isboset i kenu wana abakenuwa. Bana ge Lekab hi tuk wana lum gamwanaa, yaka hi howaa tinenaa ge abwe mwamwalina hi gotomwa. Inoke balomana hi pwatanik Deibid elana Hebiloni. Heliya hi nuwatu tage Deibid ni pwamolal, yaa i ba, “Tau ya nige wana gegi te ku lopaaliga totona wana abakenuwa, inoke nige ami lahi ni kakala.” Yaka i ba wana tolohaveyan hi lopaaligal. (puna 5-12) \c 5 \s1 Deibid I Tabwa Isileli ge Yuda wali Kin \p \v 1 Sauga etega al abwe Isileli ali un gegewel hi na Deibid hi kite panuwa Hebiloni ge hi baek elana hi ba, “Tunahot ama tutuma owa. \v 2 Valila Sol iya wama kin, yaa owa te ama Isileli wama tolohaveyan u nunulil haveyan elal. Ge Yehoba i baewa elam i ba, ‘Owa bwaliga nu ola sipi ali tomatahikan no gamagalau Isileli kaiweliya, ge nu tabwa wali tohouwa.’” \p \v 3 Inoke Hebiloni elana Deibid alonau ge Isileli wali tonowakau hi pebaabateli-agil Yehoba matanaa, yaka enonu hi hol kokowanaa i tabwa wali kin. \p \v 4 Deibid wana baliman teti (30) te i tabwa kin, yaka i logugui baliman ali gewi poti (40). \v 5 Hebiloni elana Yuda i logugui-agil baliman seben ge waikena sikis, yaka abwe Yelusalema elana Isileli ge Yuda gegewel i logugui-agil baliman teti tili (33). \ms1 Deibid I Kin - Liwanina Enuna \mr (2 Samuwela 5:6–8:18) \s1 Deibid Yebusi I Pakokovel ge Yelusalema I Ahe Wana Panuwa \p \v 6 Deibid wana tolohaveyan i nulil hi na Yelusalema nihi lohaveyan Yebusi elal, heliya labi o towohiliyau. Heliya hi nuwatu tage Deibid nige bosowaina ni tuk wali panuwaa, yaka hi ba hanaha elana hi ba, “Nige nuku tutuk wama panuwaa. Bwagana tomatakai ge bolo aeliya i kom, bosowailiya ya te nihi palimiu.” \v 7 Bwagana hi ba ola o, yaa Deibid ge wana tolohaveyan hi tuk ge wali sivesive\f * \fr 5:7 \ft Sivesive ana sapu te tolohaveyan wali abamina gasigasisena.\f* Saiyoni hi ahe, yaka abwe alana hi tun Deibid wana Panuwa. \p \v 8 Mulaa abwe hi tuk hi haveyan, he lan o elana Deibid i ba, “Ebo nuwala Yebusi ta pakokovel, inoke ta uluhek gol kenken toto wewel ana abawagi\f * \fr 5:8 \ft Wewel tubtub etega i gan Yelusalema tolinaa alana Wewel Gihon. Gol etega hi ken tukan wewel i sani tuk panuwa gabulanaa, yaka gol etega hi ken lowan i tupaa wewel o eliyana ali wewel ana abawagi.\f* elana, yaka eliyana avalau ‘bolo aeliya i kom ge tomatakai’ o ta petupatupa-agila, heliya o topihigelgel.” Deibid i ba ola o, heiya te kaiwena gamagalau wali baaba etega hi babaa, “Tomatakai ge bolo aeliya i kom bahi nihi tutuk kin limena elana.” \p \v 9 Sauga wali sivesive Deibid i ahe, inoke i na i minaa ge alana i tun Deibid wana Panuwa. Yaka abwe panuwa i tal painan pwabwata, i telipunaa labi toto bwana hi ken ginolil labilabiya mwalu kaiweliya ge i tal tuk panuwa gamwanaa. \v 10 Yaka Deibid wana gasisi i bwatabwata ya, kaiwena Yehoba Yabowaine Togasisi Hot i minaa elana. \p \v 11 Panuwa Taya wali kin alana Hilam wana elopapatuna i patunal hi na Deibid elana, ginebi ge abwakil sida\f * \fr 5:11 \ft Sida iya ebwakil gasigasisena ge ana awa waiwaisana, limi ana ginol. He nige i sisiuna Isileli wali labiya, yaa hi ahem labi enuna al elal.\f* ge limi ana totaltal, bolo ebwakil elana ge bolo pat elana. Yaka kin limena hi tal Deibid kaiwena. \v 12 Inoke Deibid iyaka i atena te Yehoba i patunahot iya i kin Isileli elal, ge wana abalogugui alana i pwabwata wana gamagalau Isileli wali waisi kaiwena. \p \v 13 Sauga Deibid panuwa Hebiloni i eguluwan i na i minaa Yelusalema, inoke yowau hi gewi al i alolon-agil, enuna lagonau hot, ge enuna \w lagonau al\w*. Inoke natunau bolau ge yowau hi gewi al hi abil. \v 14 He natunau bolau bolo hi abiliya to alaliya i ola hiwe: Samuwa, Sobab, Neitan, Solomon, \v 15 Ibhal, Elisuwa, Nepeg, Yapiya, \v 16 Elisama, Eliyada ge Elipelet. \s1 Deibid Pilistiya I Pakokovel \p \v 17 Sauga Pilistiya wasa hi hago te Isileli enonu hi hol Deibid kokowanaa i tabwa wali kin, inoke wali tolohaveyan gegewel hi tagil hi na hi loyaan. Wasaliya Deibid i hago, inoke i na ababunsumi elana.\f * \fr 5:17 \ft Nige ta aatena bubun ababunsumi toto ya ga i minaa. Yaa totalisi hi gewi hi ba ababunsumi toto gol etega panuwa Adulam labenaa, (1 Samuwela 22:1 ge 2 Sam 23:13-14 nu kite) o ebo ababunsumi etega al Yuda gamwanaa toto valila i bunsumiya (1 Sam 23:14). Totalisi enuna hi ba ababunsumi ya iya sivesive Saiyoni.\f* \v 18 He Pilistiya iyaka hi nem hi holaviya Abwab Lepaim ge hi pakalaopop. \v 19 Yaka Deibid i nel\f * \fr 5:19 \ft Tabam pat ali etotohi gaganina Ulim ge Tamim hi patuwalali. \+bdit Ulim ge Tamim\+bdit* nu kite \+bdit Baaba Ona ali Sapu ana Abaloya\+bdit* elana, lamwa 241 \+bdit Abatelipuna, Totagil, Yosuwa, Ludi, Daniyela ge Yona\+bdit* ali buki elana.\f* Yehoba elana i ba, “Na nok na lohaveyan Pilistiya elal o bahiwa? Tab nu telel nimwawa?” \p Anana Yehoba i lahe i ba, “E, nu nok. Tunahot na telel nimwamwa.” \p \v 20 Inoke Deibid alonau wana tolohaveyan hi na panuwa Bal-Pelasim avaliyau Pilistiya hi lohaveyan ge hi pakokoveliya to. Yaka i ba, “Yehoba o topihigelgel i tagalekaleka-agil maniniwa i ola banata gasigasisena.” Inoke heiya te kaiwena panuwa o alana i tun Bal-Pelasim.\f * \fr 5:20 \ft Alan Bal-Pelasim ana sapu te “Babala i tagalekaleka.”\f* \v 21 He Pilistiya wali yabowaineyau gogoginol hi lou luwagiliya to, yaka Deibid ge wana tolohaveyan hi kalivail egonagil. \p \v 22 Sauga etega al abwe Pilistiya hi sikal hi holaviya Abwab Lepaim ge hi pakalaopop. \v 23 Inoke Deibid Yehoba i neli ga ni ginol ola. Wana nel i lahe i ba, “Bahi nuku nonopasapu elal, yaa nuku nopain eliyaa, yaka abwe nuku tuk nuku haveyan elal abwakil popla awoliyaa. \v 24 Sauga ebo butun nuku hago abwakil popla lamwaliyaa ni ola tolohaveyan aeliya butuna, yaka etimwawa nuku tuk nuku haveyan elal. Kaiwena nau Yehoba na nohouwa awomiwa Pilistiya wali tolohaveyan na lolil.” \v 25 Yaka Deibid i ginol ola Yehoba wana baaba, inoke alonau ge wana tolohaveyan Pilistiya hi takel ge hi mimi lololil, i telipunaa panuwa Gibiyon i na ana siga panuwa Gesel. \c 6 \s1 Bateli ana Dedewaga Hi Pwatanik Yelusalema \p \v 1 Sauga etega Deibid Isileli wali tolohaveyan bolo waiwaisal ali gewi teti tausan (30,000) i yoga gogonil \v 2 ge hi nok hi na panuwa Bala\f * \fr 6:2 \ft Alan Bala iya panuwa Kiliyat-Yelim alana etegana al. Sauga toto Pilistiya Bateli ana Dedewaga hi pasikal, i minaa Kiliyat-Yelim. 1 Samuwela 6: 21–7:1 nu kite.\f* labi Yuda. Yaka Deibid alonau wana gamagalau gegewel hi egona panuwa o tage Yabowaine wana \w Bateli ana Dedewaga\w* nihi aheya o nihi pwatanik Yelusalema. Dedewaga o alana hi tun Yehoba Togasisi Hot wana Bateli ana Dedewaga, iya i minaa pwatanaa bwasumu labui opeliya gaganina ali luwaluwala. \v 3 He Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga hi ahem Abinadab wana limiya, i miminaa oya etega elana, inoke hi usana waga momomol vavaluna etega gamwanaa.\f * \fr 6:3 \ft Deibid ge alonau hi ginol ola te valila Pilistiya hi ginol ge Bateli ana Dedewaga hi patuna pasikal (1 Sam 6:7). Yaa Yehoba wana logugui i ba un Libai nihi kaval vevelaliyaa (Ali Gewi 4:15; 1 Liwan 15:13-15).\f* Abinadab natunau bolau labui, Usa ge Ahiyo, heliya waga momomol hi matahikan, \v 4 toto Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga iyoho pwatanaa. Ahiyo i nohouwa waga momomol ge bulumwakau awoliyaa i kelauni. \v 5 Yaka Deibid alonau Isileli gegewel ginebi wali gasisi bwalibwaligena hi yaliyaliyaya Yehoba matanaa. Egalagalavenu hapi tomaha ona, tambalin, kal ge simbol\f * \fr 6:5 \ft Simbol iya egalagalavenu etega ana awa i ola mwaha i alalavi, kopa elana hi ginoliya. Ebo ta lol, butuna i bwata.\f* hi galavenuagil, yaka hi sagasaga ge hi wonawona. \p \v 6 Sauga hi vin Nakon wana \w witi\w* musana ana abaasiasi elana, yaka bulumwakau hi hanagegegi kelaubwa nihi sogu. Inoke Usa nimana i paelu Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga i pihikan bahi ni sosogu. \v 7 Yaa Usa i gegi to, kaiwena Bateli ana Dedewaga ana logugui nige i hehenapu-an.\f * \fr 6:7 \ft Mosese wana Logugui i lopwali bahi gamagalau Bateli ana Dedewaga nihi pipihikan (Ali Gewi 4:15). 1 Sam 6:19 ana epwamwananal paiya nu kite al.\f* Yaka toto o elana Yehoba i huga, inoke Usa i lol ge i aligaa to Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga bebenaa. \p \v 8 Yaka Deibid i huga, kaiwena Yehoba tinena i lut Usa elana ge i tagapaaliga. Inoke panuwa o alana i tun Peles-Usa,\f * \fr 6:8 \ft Alan Peles-Usa ana sapu te “tini i lut Usa elana.”\f* yaka gamagalau alan o hi mimi lumelumen ana siga lan ebe. \p \v 9 Yaa lan o elana Deibid Yehoba i lovakunan ge i ba, “Iyaka nige bosowaiu Yehoba wana Bateli ana Dedewaga na ahe ni minaa elau.” \v 10 Yaka nige nuwana Yehoba wana Bateli ana Dedewaga ni ahe ni pwatanik Deibid wana Panuwaa, yaa i na i teliya gagama Gat,\f * \fr 6:10 \ft Gat toto ya nige Pilistiya panuwana i oola, yaa Libai wali panuwa etega alana Gat-Rimon, ebo Dan wali labiya o ebo Manasa wali labiya. Yosuwa 21:23-25 nu kite.\f* Obed-Idom wana limiya. \v 11 He waikena eton i miminaa to, yaka Yehoba Obed-Idom ge wana limi ana heniheni gegewel i mulolu-agil. \p \v 12 Yaka abwe kin Deibid wana wasa hi pek hi ba, “Yehoba Obed-Idom wana limi ana heniheni i mulolu-agil ge wana bugubugul gegewel hi waisi, kaiwena Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga i miminaa elana.” Inoke Deibid alonau wana gamagalau hi na Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga hi ahem Obed-Idom wana limiya ge alona wali yaliyaya bwabwatana hi kalivai hi pwatanik Deibid wana Panuwaa. \v 13 Sauga bolo hi kaval hi nawa egon aeliya hi teli pasikis, yaka Deibid i ba hi talmilil inoke bulumwakau melutauina etega ge bulumwakau natuna tatabwana etega i powonagil Yehoba elana. \v 14 Wali nawanawa kamwasaa, holahola alana ipod, hi ginolem kaliko waiwaisana elana, Deibid i galoi,\f * \fr 6:14 \ft Ipod ali awa labui. Toto Deibid i galoi tabam holahola yayapona nige nimana, hi ginolem kaliko waiwaisana elana ana kala i wawakeki ya. Toto ya gamagalau hi gewi wali egalogaloi, nige towasawasa wali kaliko i oola. Yaa totalisi enuna hi ba topowon ali kaliko toto alana ipod te Deibid i galoi. 1 Samuwela 2:18 ge ana epwamwananal paiya nu kite.\f* yaka alona wana gasisi bwalibwaligena i sagasaga Yehoba matanaa. \v 15 Alonau Isileli gegewel Yehoba wana Bateli ana Dedewaga hi pwatanik Yelusalema, hi nonoyogayoga ge bwagigi hi yuyu. \p \v 16 Sauga hi kaval tukan Deibid wana Panuwaa, Sol natuna Mikal iyoho matana i laulau windowa, i kite lagona Deibid i susupeni ge i sagasaga Yehoba matanaa. Yaka atena eliyana i awa naknak-an. \p \v 17 Yaka hi na Bateli ana Dedewaga hi kaval teliya abanaa, epanapana toto Deibid i pamilil gamwanaa. Inoke Deibid bwasumu i powonagil Yehoba elana, enuna i powonagil pwabwaligel ge enuna \w heliheliyam powonina\w*. \v 18 Sauga i powon haba, yaka gamagalau i ba mulolu-agil Yehoba Togasisi Hot alana elana. \v 19 Inoke beleid maisena, \w deit\w* enona hi pakevakeva ana os maisena ge oine enona hi pakevakeva ana os maisena i guyau-an Isileli bolo hi nogogo o, bolau ge yowau, gegewel elal. Yaka abwe hi egonan hi na tomaha ona wali limiya. \p \v 20 Sauga Deibid i sikal wana limiya tage ni ba wana limi ana heniheni Yehoba ni mulolu-agil, yaka lagona Mikal Sol natuna i tagil i na i kite ge i baek elana i ba, “Ga i ola ge lan ebe owa Isileli wali kin, totom am puluwawi u ginol ge tuwam u pabokaboka alomwau wali totuwalali loloyowanil galokau mataliyaa, i ola tosigasiga wali ginol?” \p \v 21 Anana Deibid i lahe i ba, “Yehoba matanaa te ya sagasaga. Iya i hileyau tamwam ya milahe, i ola al nige ana un gamagalina etega i hihile. Yaa nau i hileyau ya tabwa wana gamagalau Isileli ali tologugui, inoke na yaliyaliyaya ya Yehoba matanaa. \v 22 Ya yaliyaya te alau na teli lowan hoti, o ebo totou o puluwawi na ginol. Yaa totuwalali galokau bolo baliya u babaa ei, heliya nihi awatau-agau.” \p \v 23 He Sol natuna Mikal nige sauga etega i aab ana siga i aliga. \c 7 \s1 Yehoba wana Bateli Deibid kaiwena \p \v 1 Sauga Yehoba kin Deibid i labe ana topihigelgel gegewel bolo hi minaa labi Isileli bebenaa i pakokovel ge i veyaho, yaka Deibid i mibubun wana limi elana, \v 2 inoke i baek palopita Neitan elana i ba, “Nau hiwe ya minaa kin limena abwakil sida elana hi taliya, yaa Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga i minaa epanapana gamwanaa.” \p \v 3 Kin anana Neitan i lahe i ba, “Hauna u nuwatuan atemwa, he nu ginol ya, kaiwena Yehoba i minaa eliyam.” \p \v 4 Yaa lan o bulinina Yehoba i baek Neitan elana i ba: \b \pi1 \v 5 “Nu na nu baek no totuwalali Deibid elana nu ba, ‘Yehoba i ba ola hiwe: Owa nige limi nu tatal kaiweu ge na miminaa. \v 6 I telipunaa sauga Isileli ya ahel hi tagilem Itipita ana siga lan ebe, nige ya miminaa limi etega gamwanaa. Ya mimi nawanawa panuwa ge panuwa ona elal, he ya miminaa ya te epanapana gamwanaa. \v 7 Alowau boda Isileli wama minawanawa labi gegewena elal, nige sauga etega ya babaek tohouwa bolo ya telel no gamagalau Isileli ali tomatahikan elal ya babaa, “Ga i ola ge nige abwakil sida elana limi waiwaisana etega ku tatal kaiweu?” ’ \pi1 \v 8 “Inoke nu baek no totuwalali Deibid elana nu ba, ‘Yehoba Togasisi Hot i ba ola hiwe: Nau ya ahewaa uleyaa owa sipi ali tomatahikan ge ya hilewa u tabwa no gamagalau Isileli ali tohouwa. \v 9 Hauna labi elana valila u noek alou owa ya, ge am topihigelgel gegewel ya pakokovel maninimwa. Inoke alam na teli heyan, ni ola gamagalau alaliya bwabwatal panayawiya. \v 10 I ola al, no gamagalau Isileli wali panuwa etega na pek elal ge na telel nihi holaviya, inoke ni tabwa totoliya wali panuwa ge nihi mibubun. Inoke toginol naknak nige al nihi papalomwan-agil ni oola valila hi ginol elal, \v 11 i telipunaa sauga toto toasiyala ya telel no gamagalau Isileli hi houwaagil. Ge am topihigelgel gegewel na pakokovel ge nu veyaho. \pi1 “‘Ya baewa elam te nau Yehoba limi etega na pamilil kaiwem. He ya ba alomwau tubutubumwau heyan ge heyan nuku tologugui. \v 12 Ebo iyaka wam sauga ni pwawa ge nu aliga nu na alomwau tubumwau, inoke natum etega totom saliyam hot na palut abam ni milahe, yaka wana abalogugui na pamilil ni gasisi. \v 13 He iya te Limi Bwabwalena ni tal alau kaiwena, inoke wana abalogugui na pamilil ni gasisi ge ni kalapapanet tubutubunau elal ni mihot. \v 14 Nau na ola tamana ge iya ni ola natu. Ebo ni gegi, inoke suki elana na nibihi, ni ola taman etega natuna i papahenapu. \v 15 Yaa no nunuwana nige na aahek yoho eliyana, nige ni oola toto ya ginola Sol elana, iya ya ahek yoho abanaa ge owa u milahe. \v 16 Wam limi ge wam abalogugui nihi mihot matawa sauga gegewena; wam abalogugui ni gasisi ge ni kalapapanet tubutubumwau elal nige ni momowasi.’” \p \v 17 Yaka Yehoba wana baaba gegewena toto pankite ya eliyana, Neitan i na i baunanik Deibid elana. \s1 Deibid wana Awanun \p \v 18 Inoke kin Deibid i na i tuk epanapana gamwanaa toto Bateli ana Dedewaga i miminaa, yaka i misiyo Yehoba awonaa ge i awanun i ba: \b \pi1 “O Babala Yehoba, henala nau ge henalau nam ana un, ge iyaka u aheyau u teleyau abamina bwabwatana ya elana? \v 19 Yaa Babala Yehoba, toto o nige mananana! Yaka u ginol paetulan ge u bateli nau wam totuwalali natu ge tubutubuwau sauga mulaa kaiweliya. O Babala Yehoba, age u giginol ola o gamagalau gegewel elal? \v 20 Gamwaniniu i kevakeva, nige bosowaina na baaba! O Babala Yehoba, nau wam totuwalali o nuwan u tu ge u hileyau. \v 21 U bateli ge nuwam nu ginol ola, inoke ginol bwabwatana ya u ginol ge u pamasal nau wam totuwalali eliyau. \pi1 \v 22 “O Babala Yehoba, owa alam i bwata. Nige etega wasana ha hahago i ola owa! Nige Yabowaine etega al i gagan, maisem ya. \v 23 Nige boda etega panayawiya i oola wam gamagalau Isileli! Owa Yabowaine u pwamola pasikaliliem Itipita hi tabwa owa wam gamagalau ge alam u pawasawasa. I ola al, ginol yawiyawi bwabwatal u ginolil, inoke boda tomaha ona avaliyau wali yabowaineyau u pakokovel ge u takel tagilagil wam gamagalau o awoliyaa ge hi minaa labi toto u hile kaiwem. \v 24 Boda Isileli u hilel hi tabwa owa wam gamagalau sauga gegewena nige ni momowasi, ge owa Yehoba, u tabwa wali Yabowaine. \pi1 \v 25 “Inoke Yehoba Yabowaine, wam bateli nau wam totuwalali ge tubutubuwau kaiwema nu patunahot ge ni mihot. Nu ginol ni ola wam bateli, \v 26 inoke alam ni wasawasa sauga gegewena nige ni momowasi. Yaka gamagalau nihi ba, ‘Yehoba Togasisi Hot iya Isileli wali Yabowaine!’ Nau wam totuwalali Deibid no abalogugui nu pamilil ni gasisi matamwa ge ni kalapapanet tubutubuwau elal nige ni momowasi. \pi1 \v 27 “O Yehoba Togasisi Hot, Isileli wama Yabowaine, u pamasal nau wam totuwalali eliyau u ba, ‘Nau limi etega na pamilil kaiwem, inoke alomwau tubutubumwau heyan ge heyan nuku tologugui.’ Inoke ateu i matuwa te awanun ya ya awanuni eliyam. \v 28 O Babala Yehoba, owa Yabowaine tutunahotina! Wam baaba i tunahot, ge waisi toto ya iyaka u bateli nau wam totuwalali eliyau. \v 29 Kaiwena owa Babala Yehoba u ba ola to, inoke alowau ge tubutubuwau nu ba mulolu-agima, yaka owa matamwa abalogugui ni mihot eliyama. Wam ba mulolu o ni mihot alowau tubutubuwau eliyama!” \c 8 \s1 Deibid Labi Ona Isileli Labenaa I Pakokovel \iex Sauga etega al, Deibid Pilistiya ge Mowabi i pakokovel, yaka hi minaa wana logugui gabulanaa. (puna 1-2) \iex I ola al, Soba wali kin Hadadesel alonau wana tolohaveyan Deibid i pakokovel. Sauga Alam gamagaliliyau bolo panuwa Damasiko hi nem tage Hadadesel nihi labe, yaka heliya al Deibid i pakokovel. Inoke hauna labi ebo Deibid ni noek, Yehoba i lalabe yaka i gagasisi ge ana topihigelgel i papakokovel. (puna 3-6) \iex Bugubugul bolo i oem haveyan elana gamwaliyaa, gold, kopa, ge silba i bwata. I ola al, labi Hamat wali kin natuna i patuna Deibid elana, yaka bugubugul gold, silba ge kopa elana hi ginoliliya i pek. Inoke gold, kopa ge silba bolo ya, Deibid i pwabwabwalena-agil Yehoba elana. (puna 7-12) \iex Deibid labi Idom gamagaliliyau ali gewi eitin tausan (18,000) i lolil, yaka wasana i bwata. Inoke hauna labi ebo Deibid ni noek, Yehoba i lalabe yaka i gagasisi ge ana topihigelgel i papakokovel. (puna 13-14) \s1 Deibid wana Totuwalali Bwabwatal \p \v 15 Deibid i tabwa kin Isileli gegewel elal ge wana logulogugui i waisi ge i sapu. \v 16 Seluwaiya natuna Yowab, iya tolohaveyan wali tohouwa. Ahilud natuna Yehosapat, iya kin wana logugui ana tomatahikan ge ana towasa. \v 17 Ahitub natuna Seidok, ge Abaiyada natuna Ahimelek,\f * \fr 8:17 \fq Abaiyada natuna Ahimelek \ft Topapasikal enuna pana dimdim hi teli \+it Ahimelek natuna Abaiyada.\+it* 1 Samuwela 22:16-23 nu kite.\f* heliya hi topowon. Selaiya iya toleleli. \v 18 Yehoiyada natuna Benaiya, iya boda Keleti ge boda Peleti wali tohouwa. Ge Deibid natunau heliya hi ola topowon.\f * \fr 8:18 \ft Heliya nige topowon hot i oola, kaiwena heliya nige un Libai gamagaliliyau i oola. Nige ta aatena hauna kaba tuwalali hi ginol ge i ola topowon wali tuwalali. Topapasikal enuna hi teli \+it heliya Deibid wana totuwalali bwabwatal enuna.\+it* He tabam Hibilu vilanina ya ana sapu etega i ola to.\f* \c 9 \ms1 Deibid wana Logugui Gamwanaa ana Pulowan Enuna \mr (2 Samuwela 9–20) \s1 Deibid Mepiboset I Atilomwan-an \p \v 1 Lan etega Deibid i nel wana totuwalali elal i ba, “Tab Sol tubutubunina etega iyoho ya i minamina, inoke na atilomwan-an Diyontan ana awatauwan kaiwena?” \p \v 2 He Sol wana totuwalali etega alana Siba iyoho i gan, inoke hi yogaan i na kin Deibid elana. Yaka i nel i ba, “Owa alam Siba?” \p Anana i lahe i ba, “E, nau wam totuwalali alau tei.” \p \v 3 Inoke kin i nel i ba, “Tab Sol tubutubunina etega iyoho ya i minamina, inoke na atilomwan-an ni ola Yabowaine wana atilomwan.” \p Anana Siba i lahe i ba, “E, Diyontan natuna melutauina etega i gan iyoho, yaa aena labui hi nak, nige bosowaina ni nawanawa bubun.” \p \v 4 Inoke kin i nel i ba, “He iya ga?” \p Anana Siba i lahe i ba, “Iya iyoho Amiyel natuna Makil wana limiya panuwa Lo-Debal.” \p \v 5 Inoke kin Deibid wana totuwalali i patunal hi na hi ahem Lo-Debal ge hi pwatanim elana. \p \v 6 Sauga Mepiboset, iya Diyontan natuna ge Sol tubuna, i na Deibid elana, yaka i kululu maninina i pahanalowanek bilibiliya. \p Inoke Deibid i baek elana i ba, “Ateu owa Mepiboset!” \p Anana i lahe i ba, “Nau wam totuwalali.” \p \v 7 Yaka Deibid i ba, “Bahi nu lolovakun, kaiwena nasi na atilomwan-agiwa tamwam Diyontan ana awatauwan kaiwena. Inoke bilibili gegewena toto valila i minaa tubum Sol eliyana na pewa eliyam, ge owa sauga gegewena nu aanana no teibola.” \p \v 8 Yaka Mepiboset i kululu ge i baek Deibid elana i ba, “Nau gamagal bwagabwaga ya, ya ola ya te wanuka alialigana, inoke ga i ola ge u atilomwan-agau?” \p \v 9 Inoke kin Deibid Siba i yogaan ge i baek elana i ba, “Bugul gegewena toto valila i minaa Sol ge ana un elal, iyaka ya pek wam tonowak tubuna Mepiboset elana. \v 10 Owa alomwau natumwau ge wam totuwalali bilibili nuku eyowaan, yaka enowana nuku pwatanim wam tonowak tubuna Mepiboset kaiwena. Ge iya sauga gegewena ni aanana no teibola.” He Siba natunau bolau ali gewi piptin (15) ge wana totuwalali ali gewi tuwenti (20). \p \v 11 Yaka Siba i baek elana i ba, “No babala ge no kin, nau wam totuwalali hauna ebo nu baunan nasi na ginol.” Inoke sauga o ge i nok Mepiboset i aanana Deibid wana teibola i ola natuna etega. \p \v 12 Mepiboset natuna geman etega i gan alana Mika. Inoke sauga o ge i nok, Siba alonau wana limi ana heniheni gegewel hi totuwalali Mepiboset elana. \v 13 Iya i miminaa Yelusalema ge sauga gegewena i aanana kin wana teibola. He aena labui hi nak nige bosowaina ni nawanawa bubun. \c 10 \s1 Isileli avaliyau Amoni ge ali Tolabe Hi Lohaveyan \iex Sauga etega al, Amoni wali kin i yaomal, inoke Deibid wana totuwalali alaliya bwabwatal i patunal natuna elana ge nihi payaliyaya tamana wana yaomal kaiwena. Yaa Amoni Deibid wana totuwalali hi papuluwawi-agil ge hi patuna owaowa-agil. (puna 1-5) \iex Amoni hi atena te iyaka Deibid hi pahuga nabiyan, inoke tolohaveyan enuna hi pwamolal labi Alam ge panuwa enuna al nihi nem nihi label haveyan elana. Inoke Deibid Yowab alonau wana tolohaveyan gegewel i patunal hi na avaliyau Amoni ge ali tolabe Alam hi lohaveyan. Haveyan o elana Yowab i pakokovel, yaka Alam hi lou sikal wali labiya ge Amoni hi lou tuk wali panuwa ana gana gamwanaa. Yaka Yowab alonau tolohaveyan hi sikal Yelusalema. (puna 6-14) \iex Yaka abwe Alam wali tolohaveyan hi pamigogoil. Inoke Deibid Isileli gegewel i pamigogoil hi nok elal, yaka avaliyau hi lohaveyan ge hi pakokovel. Inoke Alam hi lovakun nige Amoni hi lalabel al. (puna 15-19) \c 11 \s1 Deibid Ulaiya Lagona I Ganawali \p \v 1 Baliman ana abatelipuna elana,\f * \fr 11:1 \ft Valila houhouwena Isileli wali kalenda eliyana, baliman vavaluna i telipuna kila wala waikena Mat ge Eipul gamwaliyaa. Heliya wali labi elana saugena o tultul ana sauga iyaka i mowasi ge waiwai iyaka i tetelipuna (springtime). I ola al, wali yaumai ana sauga to. Inoke sauga o i waisa elal yaka hi tatagil hi lolohaveyan.\f* kin ona wali sauga hi tatagil ge hi lolohaveyan, inoke Deibid Yowab i patuna i tagil, alonau tolohaveyan wali tohouwa ona ge Isileli wali tolohaveyan gegewel. Yaka Amoni wali tolohaveyan hi pakokovel, inoke abwe wali panuwa bwabwatana Laba hi mipainan ge hi mikausil. Yaa Deibid nige i nonok, i misikal Yelusalema. \p \v 2 Lan etega vekokoyaviya, Deibid i kenu lutem wana abaveveyahowa, yaka i na i ha limi pwatanaa toto hi tal paabwab ge i nononawanawa. Yaka abwe matana i nok, inoke yova etega i kite i highig, ana awa i waisi hot. \v 3 Yaka elopapatuna etega i patuna i nok ge i loyaan yova o iya henala. Inoke Deibid wana wasa i pek i ba, “Yova alana Baseba Eliyam natuna, ge lagona alana Ulaiya, boda Hiti gamagalina.” \v 4 Yaka elopapatuna enuna i patunal hi nok ge yova o hi pwatanik elana. Inoke alona hi kenu toyawa, yaka abwe yova i sikal wana limiya. (He abwe wana weikena kasiyebwa i mowasi, ge ana abububun i pwamowasi haba.)\f * \fr 11:4 \ft Mosese wana Logugui i ba ebo yowau wali weikena kasiyebwa ni mowasi, yaka abububun paganina nihi ginol ga mulaa abwe nihi tapwalolo. Libai 15: 19, 28-30 nu kite. He ebo Baseba wana weikena kasiyebwa abwe i mowasi, yaka ta atena nige ga i liliyan te i na alona Deibid hi kenu toyawa.\f* \v 5 Yaa saliyana i ota, inoke Deibid ana baaba i patuna i ba, “Nau iyaka ya liyan.” \p \v 6 Inoke Deibid baaba i patuna Yowab elana i ba, “Ulaiya Hiti gamagalina u patuna ni nem eliyau.” Yaka Yowab i ginol ola to. \v 7 Sauga Ulaiya i vin, yaka Deibid i nel eliyana Yowab ge tolohaveyan wali minamina kaiwena, ge haveyan ga i ola. \p \v 8 Yaka i baek Ulaiya elana i ba, “U na wam limiya, aem u ul ge u veyaho.” Inoke kin wana limi i eguluwai, enaa abwe ana mulolu aanan enuna Deibid i patuna wana limiya. \v 9 He Ulaiya nige i nana wana limiya, yaa i kenuwa kin wana limi ana abauluulutuka tomatahikan wali lum elana, alonau ge nog ana tomatahikan. \p \v 10 Yaka abwe Deibid wana wasa hi pek hi ba, “Ulaiya nige i nana wana limiya.” \p Yaka Ulaiya i yogaan ge i nel i ba, “Hauna kaiwena nige u nana wam limiya? He owa abwe u sikalem labi yayapona elana.” \p \v 11 Yaka Ulaiya i baek Deibid elana i ba, “He Bateli ana Dedewaga i minaa ya epanapana gamwanaa, i ola al Isileli ge Yuda wali tolohaveyan heliya iyoho hi miminaa epanapana gamwaliyaa. No tonowak Yowab alonau wam tohouwa ona heliya iyoho hi holaviya uleya abalohaveyana. Inoke nige bosowaiu na nok no limiya na aanan, na imwim ge alou lagou naha kenu. He ya papasila Yehoba yawalina gaganina alanaa ge owa alamwa, nige na giginol oola!” \p \v 12 Inoke Deibid i baek elana i ba, “Lan maisena ga u mina yaka bwaligumwa abwe na patunawa nu sikal.” Yaka Ulaiya i minaa Yelusalema i ola Deibid wana baaba. \v 13 Inoke Deibid Ulaiya i yogaan alona hi anan ge hi imwim, yaka Ulaiya i paim pakokona. Yaa bulin o nige i sisikal wana limiya, he i kenuwa wana helagi pwatanaa alonau ge nog ana tomatahikan. \p \v 14 Lan i gan mweluluga, Deibid Yowab wana leta i leli, yaka i pek Ulaiya elana ge i patuna i egon. \v 15 He leta o gamwanaa Deibid i leli i ba, “Ulaiya nu teli ni mihouwa labi toto haveyan i gasisi hot elana, yaka nuku misikal inoke nihi lopaaliga.” \p \v 16 He Yowab ge wana tolohaveyan heliya iyoho panuwa bwabwatana Laba hi mipainan, yaka Ulaiya i teliya labi toto ali topihigelgel wali tolohaveyan waiwaisal hi minaa. \v 17 Sauga panuwa o wali tolohaveyan hi tagil avaliyau Yowab ge wana tolohaveyan hi lohaveyan, inoke Deibid wana tolohaveyan enuna hi howa paaligal. He Ulaiya Hiti gamagalina al ge hi howa paaliga. \p \v 18 Inoke Yowab haveyan o wasana gegewena i patuna Deibid elana. \v 19 I baek elopapatuna elana i ba, “Sauga ebo haveyan wasana nu baunan kin elana, \v 20 he bosowaina ya te ni huga ge ni neliwa ni ba, ‘Hauna kaiwena ku mituk panuwa bebenaa hot haveyan kaiwena? Age nige ku aatena bosowailiya ya egipoyo gauina nihi alitagilanem ganaa ge nihi howamiu? \v 21 He liwanina ku atena bubun ga i ola ge valila Gidiyon natuna Abimelek i yaomal. Panuwa Tibes elana yova etega pat bwabwatana witi ana ewowowol i alilowanem ganaa, yaka i tala pwatanaa ge i aliga. Inoke hauna kaiwena ku mituk gana bebenaa?’ Ebo ni nel ola o, yaka nu baek elana nu ba, ‘Ulaiya Hiti gamagalina al ge iyaka i aliga.’” \p \v 22 Sauga elopapatuna i na i vin Yelusalema, inoke bugul gegewena toto Yowab i patuna ge ni pamasal, i wasaan Deibid eliyana. \v 23 He i ba ola hiwe, “Ama topihigelgel hi gasisi hot nige bosowaima naha palil, yaka hi tagilem wali panuwaa alomeyau ha lohaveyan. Yaka abwe ha bibin pasikalil hi na wali panuwa ana gana ana abauluulutuka. \v 24 Inoke toloegipoyo gau enuna hi alihinem eliyama yaka wam tolohaveyan enuna hi howa paaligal. He Ulaiya Hiti gamagalina al ge iyaka i aliga.” \p \v 25 Yaka Deibid i baek elopapatuna elana i ba, “Nu baek Yowab elana nu ba, ‘Bahi nu nuwanuwatu nabi hauna gun i gan kaiwena, nige nak hot i oola. Sauga gegewena gamagalau hi aligaa haveyan elana, ge nige ta aatena henala nasi ni pwawa. Nuku haveyan gagasisi yaka nuku pakokovel ge wali panuwa nuku apapanak-an.’ Baaba ya nu baunan inoke eliyana Yowab nu ba pagasisi.” \p \v 26 Sauga Ulaiya lagona wasa i hago wana tonowak iyaka i aliga, inoke i kahikahin ge nuwanak paganina i ginol. \v 27 He nuwanak paganina o ana sauga i mowasi, yaka Deibid gamagalau enuna i patunal ge yova o hi en pwatanik wana limiya ge i alolonan. Inoke abwe Deibid natuna tauina etega i ab. Yaa ginol toto Deibid i ginol, Yehoba nige i yayaliyaya-an, i nak hot matanaa. \c 12 \s1 Deibid wana Gegi Neitan I Ba Pamasal \p \v 1 Yehoba palopita Neitan i patuna i na Deibid elana i ba, “Bolau labui hi miminaa panuwa maisena elana, etegana togogomwau ge eluwana togulagula. \v 2 Togogomwau wana sipi ge bulumwakau hi gewi nabi. \v 3 Yaa togulagula wana gogomwau iyai ya te sipi natuna maisena hot, valila i pwamola. I matahikan bubun yaka i bwataa alonau ge natunau elal. Alona hi aanan toyawa, hi imwimwa kom maisena elana, ge i papakenuwa aenaa. He i ola te natuna meluyovana etega. \p \v 4 “Lan etegana bwabwali etega i na togogomwau wana limiya. He togogomwau nige nuwana totona wana bwasumu etega ni lol ana bwabwali ni an. Yaka i na togulagula wana sipi i ahe i lol ge i liga ana bwabwali kaiwena.” \p \v 5 Deibid i huga nabi tau o wana ginol kaiwena, yaka i baek Neitan elana i ba, “Ya papasila Yehoba yawalina gaganina alanaa, tau toto ginol ya i ginol bosowaina ta ba ni aliga. \v 6 Pagan o i ginol alona nige i atilomwana-an, inoke paesopali sipi ni pwamola pasikal elana.” \p \v 7 Inoke Neitan i baek Deibid elana i ba, “Tau o heiya te owa! He Yehoba Isileli wala Yabowaine i ba ola hiwe: ‘Enonu ya hol kokowamwa u tabwa Isileli wali kin ge ya pwamwaliwa Sol nimanaa. \v 8 He wam tonowak Sol wana limi ana gogomwau gegewena ya pewa, i ola al lagonau ya pewa nimwamwa. Abalogugui Isileli ge Yuda ya pewa u logugui-an. Binimala u nuwatu bugul bolo ya nige mananana, bosowaiu ya te na paetulan al. \v 9 Hauna kaiwena nau Yehoba no logugui u awatautau-an, yaka pagan i nak nabi eliyau u ginol matawa? Ulaiya Hiti gamagalina u paaliga ge lagona u ahe lagom. Amoni wali haveyan u patuwalali ge u paaliga. \v 10 Inoke sauga gegewena haveyan ge lopaaliga ni gangan am un gamwanaa. Am lahi i ola to, kaiwena u awatautau eliyau yaka Ulaiya lagona u ahe lagom.’ \p \v 11 “He Yehoba i ba ola hiwe: ‘Na ba nak ni masal eliyam, ni neem am un gamagalina etega elana. Lagomwau na aheliya eliyam yaka na pek alom etega elana, inoke alonau nihi kenu toyawa lan gamwanaa. \v 12 Owa gegi u ginol sume, yaa nau am lahi ya na ginol pamasal lan gamwanaa, boda Isileli gegewel mataliyaa.’” \p \v 13 Inoke Deibid i baek Neitan elana i ba, “Iyaka ya gegi Yehoba elana.” \p Anana Neitan i lahe i ba, “Yehoba wam gegi iyaka i nuwayoho, yaka nige nu aaliga. \v 14 Yaa kaiwena u awatautau nabi Yehoba elana, inoke natum tauina toto abwe ku ab, nasi ni aliga.” \p \v 15 Inoke Neitan i egon i na wana limiya. Yaka abwe wawaya toto Deibid ge Ulaiya lagona natuliya, Yehoba i pakasiyebwa nabiyan. \v 16 Inoke Deibid i awanun gagasisi Yehoba elana wawaya kaiwena. Ana galebu i palahikan ge bulin gegewena i kekenuwa bilibiliya. \v 17 Yaka wana totuwalali alaliya bwabwatal hi nok elana ge hi palawakik tage ni lutem bilibiliya, yaa i towa, nige nuwana ni lut ge alonau nihi anan. \p \v 18 He lan seben-ina elana yaka wawaya i aliga. Inoke wana totuwalali hi lovakun te wana wasa nihi pek, kaiwena hi nuwatu hi ba, “Sauga wawaya nigeya ga i aliga, ta baaba elana yaa nige i lalaegan elala. He nasi ga ta ola ge wana wasa ta pek natuna iyaka i aliga? Ebo wana wasa ta pek, tab eba nak etega ni ginol?” \p \v 19 Sauga Deibid i kite wana totuwalali hi lolowalwalgumu gamwaliyaa, inoke i nuwatu te wawaya iyaka i aliga. Yaka i nel i ba, “Wawaya iyaka i aliga?” \p Anana hi lahe hi ba, “E! Iyaka i aliga.” \p \v 20 Inoke Deibid i lutem bilibiliya. Yaka i na i highig, tuwana i paenonu, ge kaliko vavaluna i galoi, yaka i na i tuk Yehoba wana limiya ge i tapwalolo. Inoke i sikal i na wana limiya, i ba aanan hi loviviva-an, yaka abwe i aanan. \p \v 21 Yaka wana totuwalali hi neli hi ba, “Ga i ola u ginol ola o? Sauga wawaya nigeya ga i aliga, galebu u palahikan ge u kahikahin, yaa sauga iyaka i aliga, inoke u lut u anan.” \p \v 22 Analiya i lahe i ba, “Sauga wawaya nigeya ga i aliga, galebu ya palahikan ge ya kahikahin, kaiwena ya nuwatu te tab eba Yehoba ni mulolu-agau inoke natu ni molu. \v 23 Yaa sauga e wawaya iyaka i aliga, he hauna kaiwena galebu na palahikan? Tab i bosowaiu yawalina na pasikal? Sauga etega abwe na na elana, yaa iya nige ni sisikalim eliyau.” \p \v 24 Inoke Deibid lagona Baseba i payaliyaya ge alona hi kenukenu yaka abwe natuna tauina etega al i ab ge alana hi tun Solomon. He Yehoba wawaya o i nunuwana-an. \v 25 Inoke baaba i patuna palopita Neitan eliyana wawaya alana nihi tun Yedidaiya,\f * \fr 12:25 \ft Pana Hibilu elana alan “Yedidaiya” ana sapu te “Yehoba i nunuwana-an.”\f* kaiwena Yehoba i nunuwana-an. \s1 Deibid Panuwa Laba I Ahe \iex He Yowab ge wana tolohaveyan hi lohalohaveyan Amoni wali taun bwabwatana Laba elana ana siga labena toto kin i miminaa ge labena toto ali wewel ana abanem hi ahe. Yaka Yowab baaba i patuna Deibid elana i ba, “Alomwau tolohaveyan enuna al nuku nem panuwa Laba gegewena nuku ahe. Bahi nau alawa ge panuwa naha aahe.” Inoke Deibid i ginol ola ge Amoni hi paloloyowan-agil hi tuwalali Isileli kaiweliya. (puna 26-31) \c 13 \s1 Amnon Tama I Lib \p \v 1 Deibid natuna Absalom nuna i gan alana Tama, iya ana awa i waisi hot. He sauga etega abwe Amnon yova ya i hebabale. Amnon iya Deibid natuna etega al, yaa hinan getoga. \iex Amnon i nuwanuwatu nabi yova o kaiwena ge nuwana hot alona nihi mitoyawa. Inoke wana heliyam etega nuwatu etega i liwanan elana ge ni ginol. (puna 2-5) \iex Amnon i kakawi tage i kasiyebwa. Sauga Deibid i nok i kite, Amnon i awanun Tama ni nem aanan etega ni ginol kaiwena. Yaka Tama i nok ge Amnon matanaa beleid labui i ginolil. Yaa sauga mwahaa i ahe i nok, Amnon i ba gamagalau gegewel al hi tagilan ge i ba Tama aanan ni pwatanik wana lumwa. Yaka Amnon Tama i lib ge sigasiga paganina i ginol elana. Yaka abwe Amnon nige al Tama i yayaliyaya-an inoke i patuna owaowani, yaka Tama totona ana kaliko i kukuleli ge alona wana kahin i nawa egon. (puna 6-19) \iex Nuna Absalom i baek elana i ba, “Nu, bahi nu wawasa pwapwati, kaiwena iya num. Bahi nu nuwanuwatu kaiwena.” Sauga Deibid wasa i hago, inoke i huga nabi, yaa nige Amnon i lalahe. Yaa Absalom Amnon i pihigelgel-an, nige sauga etega baaba etega i babaunanik elana. (puna 20-22) \s1 Absalom Amnon I Lopaaliga \iex Baliman labui i mowasi, Absalom wana sipi pupunoliya wana totuwalali hi tomwatomwa un Ipileimi wali siga labenaa, yaka Absalom kin natunau gegewel i awanunil tuwalali o ana yaliyaya etega elana. Inoke i na Deibid elana ge i papatalam lawalawakik, yaka abwe Deibid Amnon alonau kin natunau gegewel al i patunal avaliya Absalom hi nok. (puna 23-27) \iex Yaliyaya o gamwanaa, inoke Absalom i ba wana totuwalali Amnon hi lopaaliga. Yaka Deibid natunau gegewel al, hi lou ge hi sikal Yelusalema. (puna 28-36) \p \v 37 He Absalom i lou i na i minaa tubuna Talmai panuwa Gesul wali kin elana, iya Amihud natuna. Yaa lan hi gewi Deibid i lolonuwanak natuna kaiwena. \s1 Yowab Absalom I En Pasikal Yelusalema \p \v 38 Sauga Absalom i lou i na Gesul, yaka baliman eton i miminaa to. \v 39 He kin Deibid wana lonuwanak i so ge i yaliyaya al, yaka amnana gegewena te Absalom ni kite. \c 14 \p \v 1 Seluwaiya natuna Yowab i atena te kin Deibid nuwana hot Absalom ni kite. \iex Inoke Yowab gamagalau enuna i patunal hi na panuwa Tekowa, yaka evenak tonuwa sapu etega hi en pwatanik elana. Yaka Yowab i baek elana ni kakawi tage iyoho i lolonuwanak yaomal etega kaiwena, yaka ni nok Deibid elana ge liwan etega ni liwanan. Inoke i na Deibid elana i ba, “Nu labeyau! Nau abuabul, natuwau bolau labui. He ali toto labui hi lohaveyan yaka etega alona i lol ge i aliga. Inoke tutunau nuwaliya nihi lopaaliga talina wana yaomal lahena. Ebo nihi ginol ola, inoke nasi ni ola no emwatugal iyaka hi pabolu ge nige no waisi puna al i gagan.” (puna 2-7) \iex Yaka Deibid i ba, “Nu sikal wam limiya. Nau logugui na ginol bahi gamagal etega ni lalahe ge nak etega ni giginol eliyana.” (puna 8-11) \iex Anana evenak i lahe i ba, “He u ba ola o, yaka totom wam gegi u pamasal, kaiwena natum ana bwaga i yapu nige bosowaina ni nem, yaa nige u aahe pasikal.” (puna 12-17) \iex Yaka Deibid i nel elana i ba, “Yowab wana nuwatu eliyana te u ginol i ola e, age?” Yaka evenak i talam. (puna 18-20) \p \v 21 Inoke abwe kin i baek Yowab elana i ba, “I waisi, na ginol ni ola wam nuwatu. He nu nok nu na heval Absalom nu en pasikalim.” \p \v 22 Yaka kin ana awatauwan kaiwena Yowab i kululu maninina i pahanalowanek bilibiliya. Inoke i ba, “No babala ge no kin, Yehoba ni mulolu-agiwa! Lan ebe nau wam totuwalali ya atena u yaliyaya-agau bubun, kaiwena no awanun eliyam iyaka u paolaolaek.” \p \v 23 Inoke Yowab i na panuwa Gesul Absalom i en pasikalim Yelusalema. \v 24 Yaa kin i ba, “Ni noek ya wana limiya ge ni miminaa to, bahi ni nenem ni kikiteyau.” Inoke i na wana limiya ge nige i nana kin i kikite. \s1 Deibid abwe Absalom I Yaliyaya-an \p \v 25 Isileli gegewel gamwaliyaa, Absalom ana tobal i bwata te iya ana awa i waisi hot. He nige potpot etega i gagan tuwanaa, i telipunaa kokowanaa i lau i na aenaa. \v 26 Baliman maisena ge maisena pamaisena kokowana ni tomwa yoho, kaiwena i balu ge i pupulowan. Yaka ana pulowan ni luvi ni ola tu kiloglem (2 kg) ge pwatanaa al. He ana pulowan i sikeli eluviluvi toto kin i ba gamagalau nihi patuwalali elana. \p \v 27 Absalom natunau bolau ali gewi eton ge yovana maisena, lagona i abil. Toto yovana alana Tama, ge sauga i bwata ana awa i waisi hot. \p \v 28 Baliman labui Absalom i miminaa Yelusalema, yaa nige i nana kin i kikite. \v 29 Inoke baaba i patuna Yowab elana tage ni na eliyana yaka ni patuna kin elana, yaa Yowab i towa nige i nonok. He palabuina al baaba i patuna, yaa i towa nige i nonok. \v 30 Yaka Absalom i baek wana totuwalali elal i ba, “Ku atena te Yowab wana bali ana eyowa i minaa no eyowa bebenaa. He ku na ku ton.” Yaka hi ginol ola wana baaba. \p \v 31 Inoke Yowab i na Absalom wana limiya ge i neli i ba, “Hauna kaiwena wam totuwalali no bali ana eyowa hi ton?” \p \v 32 Yaka Absalom i baek elana i ba, “Am baaba ya patuna nu nem eliyau, yaa nige u nenem. Tage na patunawa nu na kin nu neli hauna kaiwena Gesul ya eguluwai ge ya nem e. Binimala na minek to. He sauga ya nuwau na na kin na kite. Ebo bugul etega kaiwena ni pwawaagau ya gegi, he ya talam ni tagapaaligau.” \p \v 33 Inoke Yowab i na kin wana wasa i pek Absalom ga i ba ola. Yaka kin Absalom i yogaan ni na eliyana. Sauga i vin, inoke i kululu maninina i pahanalowanek bilibiliya kin awonaa. Yaka abwe kin Absalom i nalo ge i yaliyaya-an. \c 15 \s1 Absalom Nuwana Kin Deibid Abana Ni Ahe \p \v 1 Sauga etega al, Absalom waga momomol etega ge hosi enuna i ahel iya kaiwena ge i patuwalali-agil, yaka i ba bolau ali gewi pipti (50) hi patalelu houwa manininaa. \v 2 I ola al, mweluluga kekeisi ni lut, yaka ni na ni talmilil panuwa ana gana ana abauluulutuk ana kamwasa bebenaa. Ebo gamagal etega ni nem ana pulowan ni pwatanik kin elana kot kaiwena, yaka ni yoga nok elana ni ba, “Hapanuwa gamagalina owa?” Inoke anana ni lahe ni ba, “Nau wam totuwalali ya noem Isileli ana un panuwana etega elana.” \v 3 Yaka Absalom ni baek elana ni ba, “Nuwatu toto u pwapwatanik kin elana i sapu ge i waisi, yaa nige gamagal etega i gagan kin ge wana totuwalali gamwaliyaa tage wam kot ni hago.” \v 4 Inoke ni ba vevehe al ni ba, “Binimala nau nihi hileyau na tabwa topapayatala wala labiya! Yaka henala ebo ana pulowan i gan kot kaiwena ni nem elau, inoke na pasapu kaiwena.” \p \v 5 I ola al, ebo gamagal etega ni noha elana ge tage ni kululu manininaa, yaka nimana ni paelu ni holatomwa ge ni nalo. \v 6 He i ginoginol ola to Isileli gegewel bolo hi nana kin elana kot kaiwena elal, inoke nuwaliya i gove ge hi olak elana. \p \v 7 Baliman esopali ana abapwamowasi elana, yaka Absalom i baek kin elana i ba, “U talamwagau na na Hebiloni inoke no bateli Yehoba elana na patunahot. \v 8 Sauga ya miminaa Gesul labi Alam, yaka ya bateli ya ba, ‘Ebo Yehoba ni ahe pasikalau Yelusalema, inoke na na na tapwalolo elana Hebiloni.’” \p \v 9 Yaka kin i baek elana i ba, “He u nok ginebi wam laumwal.” Inoke Absalom i na Hebiloni. \p \v 10 Yaka Absalom wana elopapatuna i patunal sumel hi na un Isileli gegewel elal nihi ba, “Sauga ebo bwagigi anana nuku hago, yaka nuku ba, ‘Absalom iyaka i tabwa wala kin panuwa Hebiloni.’” \v 11 He bolau ali gewi tu handeled (200) iyaka i aheliya Yelusalema hi toulil, i awanunil ana bwabwali powon kaiwena, yaa wana nuwatu gamwana nige hi aatena. \v 12 Sauga iya iyoho Hebiloni bwasumu i powopowon, yaka Ahitopel gagama Gilo, iya Deibid wana totuwalali bwabwatana etega i lalabe nuwatu loyaloya elana, ana baaba i patuna i noem wana panuwa Gilo i na elana. He Absalom wana nuwatu toto kin Deibid abana ni ahe iyaka i gagasisi nawa, yaka gamagalau hi gewi hi tubwi elana. \s1 Deibid I Louem Absalom elana \p \v 13 Yaka abwe elopapatuna etega i na i baek Deibid elana i ba, “Isileli iyaka hi olak Absalom elana.” \p \v 14 Inoke Deibid i baek wana totuwalali alaliya bwabwatana bolo alonau hi miminaa Yelusalema elal i ba, “Ta egon ta lou! Ebo nigeya, nige etega ta mwamwal Absalom elana. Etimwawa, eba ni mweyaha ge ni pwawala, yaka ni apapanak-agila ge Yelusalema ana tomina ni gopapaaliga-agil haveyan kilepana elana.” \p \v 15 Inoke anana wana totuwalali hi lahe hi ba, “Wama babala ge wama kin, hauna ebo u nuwatuan i waisi, ama wam totuwalali naha ginol ola.” \p \v 16 Yaka kin i egon ge wana limi ana heniheni gegewel hi toulil, yaa lagonau al ali gewi elulutega (10) i tataluwagil kin limena nihi matahikan. \v 17 He kin i nawanawa ge wana gamagalau gegewel hi toulil, hi na panuwa buhunaa limi mowamowasena elana, yaka kin ge alonau enuna hi notalmilil. \v 18 Yaka wana tolohaveyan gegewel hi nopalegi hi noek awonaa, avaliyau al boda Keleti ge Peleti.\f * \fr 15:18 \fq Keleti ge Peleti \ft Heliya nige Isileli gamagaliliyau i oola, yaa hi tabwa pwahin labui Deibid wana ami gamwanaa. Tabam heliya tolohaveyan wali aatena gaganina bolo Deibid i pwapwamolal, yaa iyaka sauga i yapu hi totuwalali eliyana.\f* I ola al, tolohaveyan Pilistiya panuwa Gat gamagaliliyau ali gewi sikis handeled (600), heliya Deibid hi toulil hi neem Gat, hi noha nihi nopalegi nihi noek awonaa. \p \v 19 Inoke kin i baek wali tohouwa Itai, gagama Gat elana i ba, “Ga i ola ge u nem aloma owa? U sikal u na alom kin Absalom. He owa bwabwali, nige u miminaa wam panuwaa. \v 20 Abwe u vin ya te nolu. Inoke lan ebe, bahi na babaa aloma owa ta nonobwagabwaga, kaiwena nige ya aatena ga ya nonoek. U sikal, wam gamagalau u en pasikalil, ge ya awanun Yehoba wana nunuwana tutunahotina ni minaa eliyam.” \p \v 21 Yaka anana Itai i lahe i ba, “No babala ge no kin, ya papasila Yehoba yawalina gaganina alanaa ge owa alamwa, hauna labi elana nu noek, bwagana ebo molu o yaomal, nasi alou owa ya.” \p \v 22 Inoke Deibid i baek Itai elana i ba, “I waisi. Ku nem ku nok.” Yaka Itai alonau wana tolohaveyan ge natuliyau bolo avaliyau, hi nopalegi hi noek awonaa. \p \v 23 Yelusalema ge awanina ona ana tomina hi kahin analiya i bwata, sauga Deibid alonau wana gamagalau gegewel hi nopalegel ge hi nok. Yaka hi na hi lau sinawel Kidilon hi kalapanet-an, hi heheya ula kekevana kaiwena. \p \v 24 He Seidok alonau un Libai gegewel heliya al iyoho, Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga hi kalivai. Sauga hi kaval palo, yaka Abaiyada bwasumu i powonagil Yehoba elana ana siga gamagalau gegewel Yelusalema hi eguluwan ge hi nok. \p \v 25 Inoke kin i baek Seidok elana i ba, “Yabowaine wana Bateli ana Dedewaga u kalivai pasikal panuwaa. Ebo Yehoba ni yaliyaya-agau, yaka abwe ni pasikalau inoke wana limi ge wana Bateli ana Dedewaga na kite al. \v 26 Yaa ebo nige i yayaliyaya kaiweu, he ya talamwagau hauna i nuwatuan i waisi, yaka ni ginol eliyau ni ola to.” \p \v 27 Yaka kin i baek al topowon Seidok elana i ba, “He no nuwatu i ola hiwe. Alom Abaiyada nuku sikal panuwaa ginebi wami laumwal, alomiyau natum Ahimas ge Abaiyada natuna Diyontan. \v 28 Nau na matamatana wewel Yolidani ana abakalakalapaneta ana siga wasa etega nu patunam hauna i gangan Yelusalema.” \v 29 Inoke Seidok ge Abaiyada Bateli ana Dedewaga hi kalivai pasikal Yelusalema ge hi miminaa to. \p \v 30 Deibid kokowana i os ge aena awawana ya i nonokahikahin i na i ha oya Olibe. He gamagalau bolo alonau, heliya al kokowaliya hi os ge hi nonokahikahin. \v 31 He ewasi Deibid wana wasa iyaka hi pek hi ba, “Ahitopel iyaka i tubwi am toawatautau elal bolo hi olak Absalom elana.” Inoke i awanun i ba, “O Yehoba, Ahitopel wana ba pelabalaba Absalom elana, nu pil getogaan ni ahe ni ola nuwatu sisigana.” \p \v 32 Sauga Deibid i vin oya Olibe pwatanaa labi toto gamagal hi tatapwalolowa Yabowaine elana, he Husai, iya ana tini Alki, iyoho to, nuwana alona nihi petupatupa-agil, ana kaliko i kukuleli ge kokowana i papakove. \v 33 Inoke Deibid i baek elana i ba, “He nasi nu tabwa pulowan eliyau ebo nu nem alou owa. \v 34 U sikal Yelusalema yaka nu baek Absalom elana nu ba, ‘O kin, valila ya totuwalali tamwam kaiwena, yaa lan ebe na totuwalali kaiwem.’ Inoke eliyana bosowaina nu labeyau Ahitopel wana ba pelabalaba Absalom elana nu ba pakokove ni tabwa bugul bwagabwaga. \v 35 Topowon Seidok ge Abaiyada heliya al iyoho panuwaa hi misikal. Ebo wasa etega nu hago kin wana limiya, yaka nu baunanik elal. \v 36 Natuliyau bolau labui Ahimas Seidok natuna ge Diyontan Abaiyada natuna, iyoho to avaliyau. Ebo wasa etega nuku hago, yaka nuku patunal nihi nem eliyau no wasa nihi pem.” \p \v 37 Sauga Husai Deibid wana heliyam i na i vin Yelusalema, he Absalom abwe i vin, i tuktuk panuwa ana gana ana nog elana. \c 16 \s1 Deibid ge Siba Liwaniliya \p \v 1 Deibid oya Olibe i eguluwan ge kekeisi i nawa nok, he Mepiboset wana totuwalali Siba iyoho to, i matamatan kaiwena. He donki enuna i lovivina-agil, yaka beleid ana gewi tu handeled (200), oine enona hi pakevakeva ana os ana gewi wan handeled (100), poga enona hi pakevakeva ana os ana gewi wan handeled (100) ge oine ana patuna maisena i usanil donki o pwataliyaa. \p \v 2 Yaka kin i nel Siba elana i ba, “Hauna kaiwena bugul bolo ya u pwatanim?” \p Anana i lahe i ba, “He donki alomwau natumwau kaiwemiu nuku heya, beleid ge poga bolau nihi an, ge gamagalau bolo tuwaliya ni aliga ula kekevana elana, oine nihi im.” \p \v 3 Inoke kin i nel i ba, “Wam tonowak Sol tubuna Mepiboset, iya ga?” \p Yaka Siba i baek elana i ba, “Iya iyoho Yelusalema, kaiwena i nuwatu i ba, ‘Lan ebe Isileli tubu wana abalogugui nihi pem ni minem eliyau.’” \p \v 4 Inoke kin i baek Siba elana i ba, “Sauga e, Mepiboset wana bugul gegewena iyaka ya pewa eliyam wam bugul.” \p Yaka Siba i ba, “No babala ge no kin, ya kululu eliyam. He ya awanun sauga gegewena nu yaliyaya-agau!” \s1 Simei Deibid I Ba Panapanak-an \p \v 5 Sauga kin Deibid panuwa Bahulim i nopakelakelaubwa, yaka tau etega i neem Sol ana tiniya i notagilem awan o elana. Alana Simei Gela natuna, i tagitagil ge i nonobaaba Deibid i ba panapanak-an. \v 6 I ola al, pat i alialihin Deibid alonau wana totuwalali alaliya bwabwatal elal, bwagana iya iyoho i minaa tolohaveyan ge toasiyala gamwaliyaa. \v 7 He Simei Deibid i ba panapanak-an i ola hiwe: “U egon! U egon! Toginol naknak owa ge nimwam i saliya! \v 8 Yehoba iyaka i lahewa, kaiwena Sol wana limi ana heniheni u lopaaligal ge abana u ahe u tologugui. He wam ginol o kaiwena, Yehoba wam abalogugui iyaka i pek natum Absalom elana. Owa iyaka nak u pwawa, kaiwena nimwam i saliya!” \p \v 9 Inoke Seluwaiya natuna Abisai i baek kin elana i ba, “Tau ya iya gamagal bwagabwaga ya, i ola ya te wanuka alialigana. I bwe owa no babala ge no kin i ba panapanak-agiwa? Na nok na na mwamwalina na gotomwa yoho!” \p \v 10 Yaka kin i ba, “Alom talim Yowab, nige wami puna i gagan ge nuku baaba kaiwena. Ebo Yehoba wana nuwatu i ola ge i ba panapanak-agau, he kilau nige wala sapu i gagan ge ta pabakuhu.” \p \v 11 Inoke Deibid i baek Abisai ge wana pan totuwalali alaliya bwabwatal elal i ba, “Natu hot te i logalogasisi nuwana ni lopaaligau. He nige bosowaina ta baaba tau ya iya ana un Beniyamina kaiwena. Ku teli ni ba panapanak-agau, kaiwena Yehoba i ba ola elana ni ginol. \v 12 Tab abwe Yehoba o pulowan ni kite, yaka ni mulolu-agau ba panapanak toto lan ebe ya pwawa, lahena waisi ni pem eliyau?” \p \v 13 Yaka Deibid ge wana boda hi nawa nok wali kamwasaa, yaa Simei i nawaa oya pwatanaa i nouliulil. Inoke i nonobaaba Deibid i ba panapanak-an, i ola al pat ge bilibili papakovana i alialihin elal. \v 14 Sauga kin ge wana boda hi vin wewel Yolidani, tuwaliya i aliga hot, yaka hi veyahowa to. \s1 Ahitopel ge Husai Absalom Hi Ba Labe \p \v 15 Absalom ge Isileli gegewel iyaka hi vin Yelusalema, he Ahitopel iyoho avaliya. \v 16 Yaka Husai, ana tini Alki, iya Deibid wana heliyam, i na Absalom elana ge i ba, “Wama kin, yawalim ni yapu! Wama kin, yawalim ni yapu!” \p \v 17 Inoke Absalom i neli i ba, “He wam nunuwana Deibid elana i ola o? Ga i ola nige u nana alom wam heliyam?” \p \v 18 Inoke anana i lahe i ba, “Tau toto\f * \fr 16:18 \ft Baaba ya gamwana labui. Absalom nasi ni ahe te iya totona bana. Yaa gamwana etega i misumi, heiya te Deibid bana.\f* Yehoba, gamagalau bolo alomwau ya ge Isileli gegewel hi hile ni kin, he nau iya kaiwena ge na minaa elana. \v 19 Ge nuwatu etega al, age bahi na tutuwalali no tonowak natuna kaiwena? Valila ya tuwalali tamwam eliyana, inoke i ola al to, sauga e na tuwalali eliyam.” \p \v 20 Yaka Absalom i baek Ahitopel elana i ba, “He u ba labema. Wam nuwatu ga i ola, hauna binimala naha ginol.” \p \v 21 Anana Ahitopel i lahe i ba, “U na alomwau tamwam \w lagonau al\w* ku kenu toyawa, bolo i eguluwagil kin limena hi matahikan. Yaka Isileli gegewel nihi atena iyaka u tabwa tamwam ana topihigelgel, inoke nihi atimatuwa ge nihi touliliwa.” \p \v 22 Inoke epanapana etega hi ginol limi pwatanaa, yaka Absalom i na alonau tamana lagonau al hi kenukenu gamwanaa, Isileli gegewel mataliyaa. \p \v 23 He saugena o Ahitopel wana ba pelabalaba toto i baunan, tolaegan hi ahe i ola te i nenem Yehoba elana. He valila Deibid ana mel i teli, inoke Absalom i ginol i ola al to. \c 17 \p \v 1 Yaka Ahitopel i baek Absalom elana i ba, “No nuwatu te binimala tolohaveyan ali gewi tuwel tausan (12,000) na ahel, inoke bulin e naha petaki uliulil Deibid enaa. \v 2 Sauga na kukuhikan, iya iyoho tuwana i aliga ge i pweyata. Na haveyan elana, yaka ni lovakun nabi ge wana gamagalau gegewel nihi lou luwai. He iya maisena ya te na lopaaliga, \v 3 yaka gamagalau gegewel na ahel inoke na pasikalil eliyam. Toto ana lau u lau wana yaomal eliyana, yaka gamagalau gegewel nihi sikal elam ge nige nak etega nihi pwapwawa.” \v 4 He nuwatu ya Absalom alonau Isileli wali tonowakau gegewel hi awa wawaisi-an. \p \v 5 Yaa Absalom i ba, “Husai ana tini Alki ku yogaan ni nem, yaka wana nuwatu ni baunan ta hago.” \v 6 Sauga i nok eliyana, yaka Ahitopel wana nuwatu Absalom i baunanik elana ge i nel i ba, “He ga i ola, tab wana baaba naha toulil? Ebo nigeya, inoke wam nuwatu u baunan naha hago.” \p \v 7 Anana Husai i lahe i ba, “Nuwatu toto Ahitopel i baunan, sauga e nige i wawaisi. \v 8 U atena tamwam alonau wana bolau heliya tolohaveyan gasigasisel, i ola te ebo beya\f * \fr 17:8 \ft Beya iya bwasumu sosokana. I bwata ge i gasisi, aena i lotut.\f* i huhuga natunau baeliya wana gasisi. I ola al, tamwam wana aatena haveyan kaiwena i bwata, inoke bulin e nige ni miminaa wana tolohaveyan elal. \v 9 He sauga e, iya iyoho i bunsumi gol gamwanaa o ebo panuwa etega al elana. Binimala ni lohaveyan houwa wam tolohaveyan elal ge enuna ni lopaaligal, nasi bolo wasa nihi hago nihi ba, ‘Absalom wana tolohaveyan hi gulil.’ \v 10 Bwagana wam tolohaveyan bolo hi gasisi ge ateliya i matuwa i ola laiyoni, nasi lovakun kaiwena nihi ginuginu. Kaiwena Isileli gegewel hi atena tamwam iya toasiyala ge wana tolohaveyan ateliya i matuwa. \p \v 11 “He no nuwatu i ola hiwe: Isileli wali tolohaveyan gegewel nu pamigogoil, ni telipunaa aluwabwa un Dani wali labiya ni na ana siga yavanaa panuwa Biyaseba, ali gewi ni ola gilesa talbwasiya. Yaka totom nu nulil nuku na haveyana. \v 12 Inoke ebo hauna labi elana ta pwawaa, yaka alonau wana tolohaveyan ta mikausil, ni ola bekubeku hunhunina i lalau bilibili pwatanaa. Inoke iya alonau wana gamagalau gegewel ta gulil, nige etega ni mwamwal. \v 13 Ebo ni lou ni na panuwa bwabwatana etega, inoke Isileli gegewel hihiu nihi ahe yaka panuwa o ana gana nihi momol lowan opopwa, ana siga gegewena hot ni samwalekaleka.” \p \v 14 Yaka Absalom ge Isileli wali tonowakau gegewel hi ba, “Husai ana tini Alki wana nuwatu i waisi lake te toto Ahitopel i baunan.” He i masal i ola to, kaiwena Yehoba iyaka i ba Ahitopel wana ba pelabalaba waiwaisana ni tabwa bugul bwagabwaga, inoke nak ni pwatanik Absalom elana. \s1 Deibid ana Baaba Hi Patuna \p \v 15 Inoke Husai i na topowon Seidok ge Abaiyada elal, yaka Ahitopel ga i ba ola Absalom ge Isileli wali tonowakau elal ge iya al ga i ba ola, i wasaan elal. \v 16 Yaka i ba, “He etimwawa Deibid ana baaba ku patuna nuku ba, ‘Bahi nuku kekenuwa wewel Yolidani ana abakalakalapaneta. Nuku kalapanet nuku noek labi kekevana elana, eba Absalom ge wana boda nihi nowa, yaka owa kin ge wam gamagalau gegewel nihi pwamowasemiu.’” \p \v 17 He nuwatu iyaka hi tal haba i ola hiwe. Diyontan ge Ahimas nihi miminaa wewel bwanapitpit alana En-Logel, yaka totuwalali yovana etega ni nok wasa ni pwatanik elal ge heliya nihi na nihi wasaan Deibid elana. Nuwatu hi tal ola o, inoke bahi gamagalau nihi kikitel Yelusalema gamwanaa. \v 18 Yaa sauga totuwalali yovana i nok Diyontan ge Ahimas elal, geman etega i kite pwawal, yaka i na Absalom wana wasa i pek. Inoke etimwawa hi lou hi na tonowak etega wana limiya panuwa Bahulim. Wewel kenken etega iyoho wana bakubakuwa, inoke hi mwena lau gamwanaa hi bunsumi. \v 19 Yaka tonowak o lagona kaliko i ahe i yao wewel ana heguna pwatanaa. Inoke witi enowana i yoho valeyan pwatanaa, yaa nige gamagal etega i aatena ge i kikite. \p \v 20 Sauga Absalom wana totuwalali hi na yova elana limiya, yaka hi nel hi ba, “Ahimas ge Diyontan heliya ga?” \p Analiya i lahe i ba, “Heliya iyaka wewel hi kalapanet-an.” Yaka hi na hi loya, yaa nige hi pwapwawal, inoke hi sikal Yelusalema. \p \v 21 Sauga iyaka hi egon enaa, yaka Ahimas ge Diyontan hi mwena heem wewel kenken gamwanaa, inoke hi na hi baek kin Deibid elana hi ba, “Sauga e ku lut wewel ku kalapanet-an, kaiwena Ahitopel iyaka nuwatu i pek Absalom elana tage bulin e nihi nem nihi haveyan eliyamiu ge nihi lopaaligawa.” \v 22 Yaka bulin o Deibid alonau ge wana gamagalau gegewel hi lut wewel Yolidani hi kalapanet-an. He gegewel iyaka wewel labena etega mulaa abwe panuwa i mwananal. \p \v 23 Sauga Ahitopel i kite wana nuwatu nige hi totoulil, yaka wana donki i lovivina-an ge i heya pwatanaa, i na wana panuwaa Gilo. Inoke i vavaen\f * \fr 17:23 \ft Vavaen ana nuwatu i noek te gamagalau bolo abwe nihi yaomal nihi ba pagapagasisi ga natuliyau o tutuliyau eliyalil. Abatelipuna 49:28 nu kite al.\f* natunau elal i ba ga nihi ginol ola, yaka abwe i na i gadisowa ge i aliga. Yaka tuwana hi teliya tubunau ali salaiya. \s1 Absalom Hi Pakokove ge I Aliga \p \v 24 Deibid alonau gamagalau gegewel wewel Yolidani hi kalapanet-an enaa, yaka hi na panuwa Mahanaim. Absalom wana tolohaveyan i lovivina-agil hi neem Isileli ana labi gegewena elal, yaka heliya al wewel Yolidani hi kalapanet-an. \v 25 Absalom iyaka Amasa i teli wana tolohaveyan wali tohouwa, Yowab abana i milahe. (Amasa tamana alana Yeta, gagama Isileli, ge hinana Abigeil. Abigeil talina Seluwaiya Yowab hinana, tamaliya alana Nahas.) \v 26 Inoke Absalom alonau Isileli wali tolohaveyan hi holaviya labi Giliyad. \p \v 27 He sauga Deibid i vin Mahanaim, inoke Nahas natuna Sobi, gagama Laba labi Amoni, Amiyel natuna Makil, Lo-Debal gamagalina, ge Basilai, gagama Logelim labi Giliyad, hi na hi kite. \v 28 He abakenu, mwaha ge ulun hi bugul pwatanik elana. I ola al aanan \w witi\w*, \w bali\w*, pwalawa, bali ekekana, bin, lentil,\f * \fr 17:28 \ft Lentil iya bugul siusiunina i ola bin toto ebwakil, ana miha i ola poti sentamita (40cm). Enowana al i ola bin ge pwatumwina hi ahe sup hi ginoliya.\f* \v 29 luvi, sipi, goti ge sis tomaha hi ginolem bulumwakau hulina elana hi pwatanik Deibid ge wana gamagalau aliya. Hi ginol ola o kaiwena hi nuwatu hi ba, “Gamagalau hi nawanawa nabi ula kekevana elana, inoke hi galebu, hi walem ge tuwaliya i aliga.” \c 18 \p \v 1 Deibid wana tolohaveyan gegewel i pamigogoil, yaka wali tohouwa enuna i hilel inoke i telel boda tomaha ona, enuna tausan ali tohouwa ge enuna handeled ali tohouwa. \v 2 Yaka i walel boda eton, etega Yowab i nulil, eluwana Abisai iya Yowab talina hinaliya alana Seluwaiya i nulil ge etonina Itai, gagama Gat i nulil. Inoke i baek elal i ba, “Nau al ge na nowa alowau komiu.” \p \v 3 Yaa wana tolohaveyan hi baek elana hi ba, “Bahi nu nenem aloma owa. Ebo nihi takela ta lou, nasi nige nihi nuwanuwatu kaiwema. Bwagana ebo naha gewi nabi naha aliga, yaa nige nihi nuwanuwatu kaiwema. He owa te nasi am lau nihi lau, inoke owa am nuwatu i ola te ama gewi ten tausan (10,000). He i waisi te nu misikal, yaka ama labe nu papatuna eliyama.” \p \v 4 Analiya kin Deibid i lahe i ba, “Hauna ku nuwatuan kaiweu i waisi, yaka na ginol ola.” \p Inoke i talmilil panuwa ana abauluulutuk bebenaa, yaka wana tolohaveyan ali boda tausan ge handeled ona hi nawa tagil. \v 5 He kin iyaka logugui i baunan Yowab, Abisai ge Itai elal i ba, “Nau kaiweu, nuku hehegan bubun heval Absalom elana.” Inoke sauga i baaba tohouwa elal Absalom kaiwena, tolohaveyan gegewel hi hago. \p \v 6 Yaka tolohaveyan panuwa hi eguluwan hi na ula etega alana Ula Ipileimi,\f * \fr 18:6 \ft Ula Ipileimi iya ula etega alana, yaa nige tage i miminaa un Ipileimi wali labiya. Ula ya iyoho labi Giliyad, wewel Yolidani labena leunati, elana te haveyan i gana.\f* inoke avaliyau Isileli hi petupatupa-agil ge hi lohaveyan. \v 7 Deibid wana tolohaveyan Isileli hi pakokovel, yaka lan o nak bwabwatana hot hi pwawa ge ali gewi tuwenti tausan (20,000) hi aliga. \v 8 He haveyan i nem nowa labi gegewena o elana, inoke hi gewi ula ana nak ona hi pwawa ge hi aliga, yaa bolo hi gopaaligal nige hi gegewi. \p \v 9 Heliya iyoho hi lohalohaveyan, he Absalom i heya wana miul\f * \fr 18:9 \ft Ebo donki tauina alona hosi yovana hi palagolagon-agil, natuliya alana ta ba miul. Ana awa kekeisi i olak hosi ge kekeisi i olak donki.\f* pwatanaa yaka Deibid wana tolohaveyan enuna i lilipwawal. Nuwana ni lou, yaa sauga i sola abwakil ouk bwabwatana lalana babalona gabulanaa, yaka kokowana i pano. Inoke i havakuki hawawala, yaa wana miul iyoho i mimi patapatalelu. \p \v 10 He tolohaveyan etega i kite pwawa, yaka i na i baek Yowab elana i ba, “Absalom ya kite i kukuki abwakil ouk elana.” \p \v 11 Inoke anana Yowab i lahe i ba, “Ine? Age u kite yaka nige u lolopaaliga? Binimala nu lopaaliga, he nasi na yaliyaya hot inoke silba ana gewi elulutega ge toasiyala wali wasikewa na pewa molam.” \p \v 12 Yaa anana tau o i lahe i ba, “Bwagana ebo silba ana gewi tausan maisena nu pem, yaa nige bosowaiu nimwau ni tal kin natuna elana ge na lolopaaliga. Ama gegewema ha hago kin i baewa alomwau Abisai ge Itai eliyamiu i ba, ‘Nau kaiweu bahi nak etega nuku giginol heval Absalom elana.’ \v 13 He binimala ebo kin natuna yawalina na apanak, tunahot wasau kin ni hago, kaiwena nige bugul etega i mimisumi elana tage nige ni aatena. Yaka owa am bwaga ni gan elau nige nu babaa labeyau.” \p \v 14 Inoke Yowab i ba, “Nige al na matamatan alou owa ta liwaliwan.” Yaka gau eton i ahel i na Absalom i howaa babagalinaa, sauga toto yawalina iyoho ya ge i kukuki abwakil elana. \v 15 Yaka tolohaveyan bolo Yowab wana elohaveyan ana tokaval ali gewi elulutega hi na Absalom hi mipainan inoke hi gopaaliga. \p \v 16 Yaka Yowab bwagigi i yu tolohaveyan ni pabakuhol, inoke hi veyaho petaki Isileli eliyaa. \v 17 He Absalom bwaliwawagana hi ahe yaka hi alipalo gol bwabwatana elana bilibili gamwanaa, inoke pat ana pwahin bwabwatana hi pahe pwatanaa. Yaa Isileli wali tolohaveyan hi lou hi na tomaha ona wali panuwaa. \p \v 18 Absalom yawalina miminana, pat mamanana etega i pamilila panuwa etega alana Kin Abwabwina elana iyoho Yelusalema bebenaa, totona alana ana abanuwahikan. I ginol ola o, kaiwena i nuwatu i ba, “Nau nige natuwau bolau hi gagan ge alau nihi pakalapapanet-an o tini elana.” Inoke totona alana i tun pwatanek pat o elana, ge gamagalau alana hi babaa ola “Absalom ana Abanuwahikan” ana siga te lan ebe. \s1 Deibid I Lonuwanak Natuna kaiwena \p \v 19 Inoke Ahimas Seidok natuna i baek Yowab elana i ba, “Na patalelu wasa na pwatanik kin elana te Yehoba iyaka i pwamwalem ana topihigelgel nimaliyaa.” \p \v 20 Yaka Yowab i ba, “Bahiwa, lan ebe bahi owa nu nana nu wawasa. Sauga etega al abwe wasa getoga etega nu pwatanik, yaa lan ya bahiwa, kaiwena kin natuna iyaka i aliga.” \p \v 21 Inoke i baek gagama Itiyopiya\f * \fr 18:21 \ft Labi Itiyopiya alana etegana al Buki Bwabwalena elana te Kus (Cush). Labi Itipita i minaa Hoga Mediteleiniya labenaa, yaa ebo ta tukik uleya abwe ta vin Itiyopiya. Gamagaliliyau tuwaliya i biki. Labi toto Buki Bwabwalena elana alana Itiyopiya, lan ebe kantri Sudan i minaa, iyoho Africa gamwanaa.\f* etega elana i ba, “U nok u na hauna gun iyaka u kite u wasaan kin elana.” Yaka Yowab ana awatauwan kaiwena i kululu lau, inoke i patalelu egon. \p \v 22 Yaka Ahimas i ba lawalawakik Yowab elana i ba, “Bwagana hauna ebo ni gan, yaa na patalelu gagama Itiyopiya enaa.” \p Inoke Yowab i baek elana i ba, “Natu, hauna kaiwena nuwam nu nok? Nige wasa waiwaisana i gagan elam ge tage kin molam ni pewa wasa o kaiwena.” \p \v 23 Yaka Ahimas i ba, “Bwagana hauna ebo ni gan, yaa nuwau na patalelu nok.” \p Inoke Yowab i ba, “He nu nok.” Yaka Ahimas i patalelu egon i noek abwab elana ge gagama Itiyopiya i patalelu luwai i na i vin houwa Mahanaim. \p \v 24 He Deibid i misiyowa panuwa ana abauluulutuk ana nog toto noleleya ge toto maleleya\f * \fr 18:24 \ft Panuwa ana gana pat elana hi taliya i magaga. I ola al, sauga enuna abauluulutuk ana limi i gan. Inoke nog etega i minaa noleleiya ta tuk limi gamwanaa, ge nog etega i minaa maleleya abwe ta tuk panuwa hot elana. Deibid i matamatana te, kaiwena nuwana etimwawa haveyan wasana ni hago.\f* ali luwaluwala. Tolohaveyan etega wana tuwalali te ni kenan, yaka i na i ha gana ana abaulululutuk pwatanaa. Matana i lipwapwati, yaka tau etega i kite maisena ya i papatalelu nem. \v 25 Inoke i yoga lau kin wana wasa i pek. \p Yaka kin i ba, “Ebo maisena ya, he wasa waiwaisana te i pwapwatanim ei.” Inoke tau toto i patalelu iyaka i tatakelakelaubwa. \p \v 26 Yaka tokenan tau etega al i kite i papatalelu nem. Yaka i yoga lau nog ana tomatahikan elana i ba, “Tau etega al to, maisena ya i papatalelu nem.” \p Yaka kin i ba, “Iya al wasa waiwaisana i pwapwatanim.” \p \v 27 Inoke tokenan i ba, “Tau toto houwan wana patapatalelu ya kite i ola te Ahimas, Seidok natuna.” \p Yaka kin i ba, “Iya tau waiwaisana. He wasa waiwaisana te i pwapwatanim ei.” \p \v 28 Sauga Ahimas i vin, inoke i yoga kin elana i ba, “Bugul gegewena i waisi.” Yaka maninina i pahanalowanek bilibiliya kin awonaa ge i ba, “Yehoba wam Yabowaine ta tobalan! Bolo hi awatautau owa no babala ge no kin elam, Yehoba iyaka i telel nimalaa ge ta pakokovel.” \p \v 29 Inoke kin i nel i ba, “Yaa heval Absalom i molu ya?” \p Anana Ahimas i lahe i ba, “Tonowak, sauga Yowab nau ge gagama Itiyopiya toto i totuwalali elam i patunama ha nem, he samwayagayaga bwabwatana ya kite, yaa nige ya aatena hauna i gan.” \p \v 30 Inoke kin i baek elana i ba, “U talmilila ga huwo ge u matamatan.” Yaka i ginol ola wana baaba. \p \v 31 Inoke gagama Itiyopiya i vin ge i ba, “No babala ge no kin, wasa waiwaisana nu hago! Lan ebe Yehoba i pwamwaliwaem bolo hi pihigelgel elam nimaliyaa.” \p \v 32 Yaka kin i nel i ba, “Yaa heval Absalom i molu ya?” \p Anana i lahe i ba, “No babala ge no kin, binimala am topihigelgel ge bolo hi awatautau elam gegewel nihi ola to heval o.” \p \v 33 He kin nuwana i nak nabi. Yaka alona wana kahin i na i ha lum toto abauluulutuk pwatanaa, i nonokahikahin i ba, “O natu Absalom! Natu, natu Absalom! Binimala nau te na aliga, owa bahiwa! O Absalom, natu, natu!” \c 19 \p \v 1 Yowab wana wasa hi pek hi ba, “Kin Deibid nuwana i nak Absalom kaiwena yaka i kahikahin.” \v 2 Tolohaveyan gegewel wasa hi hago te kin i nuwanak natuna kaiwena, inoke lan o wali tagalaka ana yaliyaya i pil i tabwa nuwanak. \v 3 Yaka hi nokekei hi tuk panuwaa, i ola tolohaveyan bolo hi puluwawi kaiwena hi louem haveyana wali ginol. \v 4 Yaa kin maninina i kaus yaka i kahikahin anana i bwata i ba, “O natu Absalom! O Absalom, natu, natu!” \p \v 5 Inoke Yowab i na kin wana limiya ge i baek elana i ba, “Lan ebe wam tolohaveyan gegewel u papuluwawi-agil, heliya te abwe owa alomwau natumwau, lagomwau hot ge \w lagomwau al|lemma="lagonaual"\w* yawalimiu hi pwamwal. \v 6 Bolo hi pihigelgel-agiwa, owa u nunuwana-agil, yaa bolo hi nunuwana-agiwa, owa u pihigelgel-agil. He wam ginol eliyana lan ebe u pamasal te tolohaveyan avaliyau wali tohouwa ona heliya hi ola bugul bwagabwaga eliyam. Iyaka abwe ya atena binimala lan ebe Absalom nige ni aaliga ge ama gegewema naha aliga, nasi nu yaliyaya. \v 7 Sauga e nu tagil nu na wam tolohaveyan ateliya nu ba pamatuwa. Ya papasila Yehoba alanaa te ebo nige nu tatagil, mulaa abwe bulin ni gan nige tolohaveyan etega ni miminaa elam, nasi gegewel nihi eguluwagiwa. Inoke pulowan toto o ni bwata hot elam, ni lake te pulowan gegewel bolo u pwawal, i telipunaa wam sauga heval ana siga sauga ya.” \p \v 8 Inoke kin i tagil i na i misiyo panuwa ana abauluulutuka. Sauga wana tolohaveyan wasa hi hago iya iyoho i misiyo abauluulutuka, yaka gegewel hi nok elana. \s1 Deibid Wewel Yolidani I Kalapanet-an \p He Isileli wali tolohaveyan iyaka hi lou hi na tomaha ona wali panuwaa. \v 9 Inoke ali un gegewel gamwaliyaa, gamagalau hi peawabalgig hi ba, “Kin Deibid te i pwamwalila ala topihigelgel elal. He iya te eliyana ge ta mwal Pilistiya nimaliyaa. Yaa Absalom kaiwena iyaka i lou i na labi etega. \v 10 He Absalom te valila ta hile wala kin i logugui-agila, yaa iya iyaka i aliga haveyana. Inoke ga i ola ta mikekei nige ta babaaba ge kin Deibid ta een pasikal?” \p \v 11 Deibid topowon Seidok ge Abaiyada ali baaba i patuna nihi na Yuda wali tonowakau elal, yaka iya wana baaba nihi baunan nihi ba, “Bahi komiu nuku tatabwa un mowamowasena ge abwe nuku nenem nau kin nuku een pasikalau no limiya Yelusalema. Ya ba ola o, kaiwena Isileli labi gegewel hauna hi baunan iyaka wasana ya hago. \v 12 Komiu tutuwau, totou saliyau ge bunumwiu. Bahi komiu nuku tatabwa un mowamowasena ge abwe nuku nenem nuku een pasikalau.” \v 13 I ola al, Seidok ge Abaiyada ali baaba i patuna nihi na Amasa elana nihi ba, “Deibid i ba, ‘Owa tutu, totou saliyau ge bunumwiu. Inoke i telipunaa lan ebe, ya telewa no tolohaveyan wali tohouwa Yowab lahena. Ebo nigeya, ya awanun Yabowaine lahi pupulowanina hot ni ginol elau.’” \p \v 14 Yaka Yuda gegewel wali nuwatu i maisena hi olak Deibid elana. Inoke kin Deibid ana baaba hi patuna hi ba, “U sikalim alomwau ge wam gamagalau gegewel.” \v 15 Inoke Deibid ge wana gamagalau hi nawa sikal ana siga hi vin wewel Yolidani. \p He Yuda iyaka hi vin Gilgal ge abwe nihi na avaliya kin nihi petupatupa-agil wewel Yolidani ge nihi pakalapanet-an. \v 16 Gela natuna Simei, gagama Bahulim, ana un Beniyamina, i lilipatotoya alonau Yuda hi na hi lau wewel Yolidani kin Deibid nihi kite. \v 17 He alonau un Beniyamina ali gewi tausan maisena, i ola al Siba, Sol ana un wali totuwalali, alonau natunau ali gewi piptin (15) ge wana totuwalali ali gewi tuwenti (20). Inoke hi lilipatotoya hi na hi vin wewel Yolidani labi toto kin i miminaa. \v 18 Inoke hi kalapanet wewel ana abakalakalapaneta kin alonau wana limi ana heniheni nihi pakalapanet-agil ge hauna ebo ni baunan yaka nihi ginol. \p Sauga Simei Gela natuna i kalapanet, yaka i talpo kin manininaa \v 19 ge i baek elana i ba, “No babala ge no kin, lan toto Yelusalema u eguluwan gegi ya ginol elam. No babala, ya awanun no gegi o bahi nu nunuwahikan, yaa nu nuwayoho ge bahi nu kukuhikan atemwa. \v 20 Nau wam totuwalali ya atena te iyaka ya gegi, inoke Isileli ali un elulutega gamwaliyaa nau hiwe ya nem houwa lan ebe alou owa ta petupatupa-agila.” \p \v 21 Inoke Seluwaiya natuna Abisai i ba, “Binimala Simei ta lopaaliga wana gegi lahena! Kaiwena owa Yehoba wana hilihili gamagalina i ba panapanak-agiwa.” \p \v 22 Yaka anana Deibid i lahe i ba, “Alom talim Yowab, nige wami puna i gagan ge nuku baaba kaiwena. He wami ginol lan ebe i ola te komiu o topihigelgel! Age nige ku aatena lan ebe iyaka hi teli pasikalau nau Isileli wali kin? Inoke tage na ba gamagal etega nihi lopaaliga Isileli gamwaliyaa? Nigeya!” \v 23 Yaka i papasila ge i bateli Simei elana i ba, “Nige nu aaliga.” \p \v 24 Mepiboset, Sol tubuna, iya al ge i na wewel Yolidani inoke alona ge kin nihi petupatupa-agil. He sauga kin Yelusalema i eguluwan ana siga lan o ge ni sikal, Mepiboset wana nuwanak kaiwena nige aena i uul, awana i kokol ge nige ana kaliko i uulil. \v 25 Sauga i neem Yelusalema ge alona kin hi petupatupa-agil, yaka kin i nel elana i ba, “Mepiboset, ga i ola nige u nenem alou owa?” \p \v 26 Anana i lahe i ba, “No babala ge no kin, u atena ya te nau wam totuwalali aeu hi nak nige bosowaiu na nawanawa bubun, inoke ya nuwatu ya ba, ‘Na ba no donki nihi lovivina-an, yaka na heya ge alou kin naha nok.’ Yaa no totuwalali Siba i kakaweyau. \v 27 Yaka abwe i nowa ge wasau i wasa panapanak-an no babala ge no kin elam. Yaa owa u ola Yabowaine wana anelose etega sapu ge kakawi ali getoga u atena. Inoke hauna u nuwatuan i waisi, he u ginol ya. \v 28 No babala ge no kin, Sol tubunau gegewema nige wama sapu etega i gagan matamwa, bosowaina te nu lopaaligama. Yaa owa u ba nau wam totuwalali ya aanana wam teibola. He nige no sapu i gagan ge na awanun vevehe eliyam.” \p \v 29 Yaka kin i baek elana i ba, “Besena liwaliwan! Nau ya ba alom ge Siba tubum wana bilibili nuku wali paolaolaek.” \p \v 30 Inoke Mepiboset i ba, “He gegewena u talamwan ni ahe ya! Nau ya yaliyaya, kaiwena iyaka u sikalim alona wam molu.” \p \v 31 Basilai al ge labi Giliyad gamagalina i noem panuwa Logelim i na wewel Yolidani, inoke kin ni en alona nihi kalapanet ge ni patuna wana kamwasaa. \v 32 Iya iyaka i liki, wana baliman ana bwata eiti (80). Iya togogomwau hot, inoke kin ge alonau i matahikagil sauga i miminaa Mahanaim. \v 33 Inoke kin i baek Basilai elana i ba, “Alou owa ta kalapanet yaka abwe nu miminaa elau Yelusalema ge na matahikagiwa.” \p \v 34 Yaa anana Basilai i lahe i ba, “Bahiwa! Iyaka ya liki nabi, nasi nige sauga ni yayapu yaka na yaomal, inoke ana sapu ga i ola ge na nowa ta na Yelusalema? \v 35 No baliman eiti (80) iyaka i pwawa ge nige bosowaiu amnan waiwaisana ge amnan nanakina ali getoga na atena. Iyaka nige bosowaina hauna na an ge hauna na im amnaliya na anbose. Nige bosowaina towonawona analiya na hago. He bahi na nonowa eba na tabwa pulowan no babala ge no kin elam. \v 36 Alou owa wewel Yolidani ta kalapanet-an ge kekeisi al ta novevehe. Yaa bahi o mulolu nu giginol ni ola hauna u baunan. \v 37 He u talamwagau na sikal, yaka abwe na aligaa no panuwaa ge nihi teleyau nam ge nain ali salai labenaa. Yaa no babala ge no kin, natu Kimham hiwe, alom nuku nok inoke hauna u nuwatuan i waisi yaka nu ginol eliyana.” \p \v 38 Inoke kin i ba, “I waisi, Kimham ni nem alou yaka waisi toto na ginol eliyana nasi ni ola wam nuwatu. Ge hauna ebo nu awununi elau, na ginol kaiwem.” \p \v 39 Yaka gamagalau gegewel wewel Yolidani hi kalapanet-an ge abwe kin Deibid al i kalapanet. Inoke abwe Deibid Basilai i nalo ge i awanun Yehoba ni muloluan, yaka Basilai i sikal wana panuwaa. \v 40 Inoke kin alona Kimham hi na panuwa Gilgal. \s1 Yuda ge Isileli Hi Peawabalgig Deibid kaiwena \p He un Yuda gegewel ge Isileli ali un awalehina kin Deibid hi pakalapanet-an wewel Yolidani ge hi matahikan wana kamwasaa. \v 41 Yaka abwe Isileli bolauiliyau gegewel hi noknok kin elana ge hi babaa, “Hauna kaiwena talimeyau Yuda bolauiliyau nige wama wasa hi pepem ge alomeyau naha pakalapanet-agiwa? He hi nowa sumi, yaka alomwau natumwau ge wam tolohaveyan gegewel hi pakalapanet-agimiu wewel Yolidani.” \p \v 42 Inoke Yuda bolauiliyau Isileli wali apwanawa hi lahe hi ba, “Ha ginol ola o, kaiwena iya ama un gamagalina. He ga i ola ge baena ku huga? Age kin aanan i guguyau eliyama ge ha aanana? Nigeya! Age gogomwau enuna ha ahe kaiwema? Nigeya!” \p \v 43 Yaka analiya Isileli bolauiliyau hi lahe hi ba, “Age komiu ya wami kin Deibid ge ama nigeya? Nige i oola! He ama un ali gewi elulutega (10), yaa komiu ami un maisena ya. Inoke ama wama sapu i bwata lake te komiu wami sapu. Ga i ola ku kite lowagima ge ginol o ku ginol eliyama? Ama te ha baaba houwa ha ba, ‘Wala kin ta en pasikal.’” \p Yaa Yuda hi ba lahi analiya i gasisi hot, Isileli analiya i gasisi lake. \c 20 \s1 Seba I Pihigelgel Deibid elana \iex Yaka Seba ana un Beniyamina bwagigi i yu ge i yoga i ba, “Nige wala tubwi i gagan Diyesi natuna Deibid elana! Nige wala waisi etega i gagan iya elana! Isileli, gegewela ta sikal wala panuwa ona elal!” Inoke Isileli Deibid hi eguluwai hi na Seba hi toulil. Yaa Yuda Deibid hi en ge i sikal Yelusalema. (puna 1-3) \iex Yaka kin Deibid Amasa i patuna i ba, “Lan eton gamwanaa Yuda wali tolohaveyan nu pamigogoil ge nuku nem eliyau.” Lan eton o i mowasi, nige ga hi nenem, yaka Deibid Abisai i patuna alonau Yowab wana tolohaveyan ge tolohaveyan enuna al Seba nihi noulil. Heliya iyoho kamwasaa, yaka Amasa hi pwawaa panuwa Gibiyon, alonau tolohaveyan enuna hi nenem. He Yowab i kakawi tage Amasa ni nalo, yaa i howaa tinenaa ge i aliga. Yaka Yowab tolohaveyan gegewel i houwaagil Seba hi noulil. (puna 4-13) \iex Seba Isileli wali labi gegewena i nosolaan, yaka tolohaveyan i bugulagil hi na panuwa Abel-Bet-Maka. Inoke Yowab ge wana tolohaveyan hi na panuwa o hi mipainan ge hi telipuna ana gana nihi bub lekaleka-an. Yaka evenak tonuwa sapu etega i yoga Yowab elana ge i nel hauna kaiwena hi giginol ola o. Yaka Yowab i baek elana i ba, “Seba nuku talamwan elau inoke panuwa na eguluwan.” Inoke evenak i liwan panuwa gamagaliliyau elal, yaka Seba mwamwalina hi gotomwa yoho ge kaununa hi alilowan Yowab elana. Inoke bwagigi i yu ge wana tolohaveyan panuwa o hi eguluwan hi sikal wali panuwa ona elal. (puna 14-22) \s1 Deibid wana Totuwalali Bwabwatal \p \v 23 Yowab, iya Isileli wali tolohaveyan gegewel wali tohouwa. Yehoiyada natuna Benaiya, iya boda Keleti ge boda Peleti wali tohouwa. \v 24 Adonilam, iya totuwalali bolo nige molaliya i logugui-agil. Ahilud natuna Yehosapat, iya kin wana logugui ana tomatahikan ge ana towasa. \v 25 Seva iya toleleli. Seidok ge Abaiyada heliya hi topowon, \v 26 ge Yail tubutubunina etega alana Ila, iya Deibid wana topowon. \c 21 \ms1 Liwan ana Ekinkin \mr (2 Samuwela 21–24) \s1 Nak toto Sol I Ginol Gibiyon elal Deibid I Abubun \p \v 1 Deibid wana sauga kin gamwanaa, galebu bwabwatana i gan ge i tutubwe baliman eton. Inoke Deibid i awaawanun Yehoba elana pulowan o kaiwena. Yaka Yehoba i baek elana i ba, “He i gan, kaiwena valila Sol boda Gibiyon i lopaaligal nuwana ni pwamowasel, inoke Sol ge tubutubunau iyaka nimaliya i saliya.” \iex Inoke Deibid Gibiyon i nelil binimala ga ni ginol ola kaiweliya ge nak ya ni yakil yoho. Yaka hi ba, “Sol tubutubunau bolau ali gewi seben nu talamwagil eliyama, inoke naha lopaaligal, yaka tuwaliya naha pakuki Yehoba matanaa Sol wana panuwaa Gibeya.” Inoke Deibid Sol tubutubunau bolau seben i ahel, yaka i pek elal ge hi ginol ola wali baaba. (puna 2-9) \iex Yaka abwe Deibid i ba tutuwaliya hi ahel. I ola al, Sol ge Diyontan tutuwaliya hi ahe panuwa Yabesi, iyoho labi Giliyad elana. Inoke Deibid i ba tuwatuwa o hi teliya Sol tamana Kisi wana salaiya. Yaka abwe gamagalau wali awaawanun wali labi kaiwena Yabowaine i hago ge galebu bwabwatana o i mowasi. (puna 10-14) \s1 Haveyan Enuna Avaliyau ge Pilistiya \iex Deibid wana tolohaveyan Pilistiya wali toasiyala esopali hi gopaaligal. (puna 15-22) \c 22 \s1 Deibid wana Wona Yehoba elana \p \v 1 Sauga Yehoba Deibid i pwamwalem ana topihigelgel gegewel ge Sol nimaliyaa, inoke wona ya i wonaan Yehoba elana, \v 2 i ola hiwe: \b \q1 Yehoba i ola no pat mihahaina, no ababunsumi ge iya i aheyauem nak elana; \v 3 no Yabowaine i ola no pat ge no abalou tuk,   o ligovan ge no topwamwal gasigasisena. \q1 Iya no sivesive, no abalou ge no topwamwal,   iya i pwamwalau toginol naknak elal. \q1 \v 4 Ya yoga ha Yehoba elana, iya alana ta tobalan,   ge i pwamwalau o topihigelgel eliyalil. \b \q1 \v 5 Yaomal i ola bagol i bini pwatawa;   nak i ola alol i yaleyau. \q1 \v 6 Tuma\f * \fr 22:6 \ft 1 Samuela 28:19 ana epwamwananal paiya nu kite.\f* i ola hihiu i avanau;   yaomal i ola kimul i kota hikagau. \q1 \v 7 No minanakina hot elana ya yoga ha Yehoba elana;   ya yoga no Yabowaine elana. \q1 Yaka anau i hagoem wana limi bwabwalena elana;   no kahin labe kaiwena i laeganan. \b \q1 \v 8 Yaka panayawi i lomwaniknik ge i tulutulu,   ge labulabum ana wauwau i lamwalamwaniu,   kaiwena Yabowaine i huga. \q1 \v 9 Inoke i ola kasu i tagilem buhunaa;   hiwo memena i tagilem awanaa   ge gibwal kalakalasina i ligin lowan. \q1 \v 10 Labulabum i pwela yaka i nem i lau;   yaluyalu bibikena i minaa aena gabulanaa. \q1 \v 11 Wana nem i ola i heheya anelose elana ge i yoyou;   i ola i gagavai leuleu elana. \q1 \v 12 Tuwana i os gogou elana   ge milil leuleuina yaluyalu bibikel elal. \q1 \v 13 Mwananal bwabwatana i yana awonaa   ge pinamal i lilitautau i tagilem elana. \q1 \v 14 Yehoba Tomihahaina Hot i baaba,   anana i ola gulumwawa i loem labulabumwa. \q1 \v 15 Pinamal i ola egipoyo gauina i alihin, yaka ana topihigelgel nuwaliya i pagewagewa ge hi lou. \q1 \v 16 Hoga i kevakeva gunina i masal   ge panayawi ana wauwau i mwananal bosowaina ta kite, \q1 kaiwena Yehoba i ba haveyan   ge wana huga elana i ba lala. \b \q1 \v 17 Nimana i paelu lowanem natiya ge i pihikagau,   yaka i momol heyagau banata gasigasisena elana. \q1 \v 18 I pwamwalauem o topihigelgel gasigasisel elal,   heliya hi huga eliyau ge hi gasisi lakeyau. \q1 \v 19 Hi mikausau ya minaa nak gamwanaa,   yaa Yehoba iya o tolabe. \q1 \v 20 I aheyauem nak elana ge i teleyau labi waiwaisana elana;   i pwamwalau, kaiwena i yaliyaya kaiweu. \b \q1 \v 21 Yehoba i hehegan bubun eliyau kaiwena no ginol i sapu,   ge o mulolu i pem kaiwena nige nak ya giginol. \q1 \v 22 He Yehoba wana kamwasa ya toulil,   nige ya gegegi ge no Yabowaine ana en ya pepek. \q1 \v 23 Wana logugui gegewena ya nuwahikagil   ge ali baaba nige ali en ya pepek. \q1 \v 24 Nige o woliwoli i gagan matanaa   ge ya matahikagau bahi gegi na giginol. \q1 \v 25 Yehoba o mulolu i pem kaiwena no ginol i sapu,   ge nige nak ya giginol, ya henapu matanaa. \b \q1 \v 26 Bolo wam baaba hi henapuan, owa u nunuwana-agil,   bolo nige nak u pwapwawaa elal, owa nige nak u giginol elal. \q1 \v 27 Bolo wali ginol i sapu, owa wam pagan i sapu elal,   yaa bolo hi sigasiga, owa u teli gegetoga elal. \q1 \v 28 Bolo hi hanalau u pwamwalil,   yaa bolo hi hanaha u kite hikagil ge u teli lowagil. \q1 \v 29 O Yehoba, owa u ola no odam,   inoke no gogou u payane. \q1 \v 30 Wam labe eliyana, bosowaiu na tagalaka tolohaveyan ali boda elal,   ge owa no Yabowaine wam gasisi eliyana, bosowaiu panuwa ana gana na mwena likaan. \b \q1 \v 31 Yabowaine, iya wana pagan bwalibwaligena i waisi;   Yehoba wana baaba i tunahot.   Iya i ola ligovan bolo hi lou tuk elana kaiweliya. \q1 \v 32 Nige Yabowaine etega al, iyai te Yehoba,   nige pat abalou etega al, iyai te wala Yabowaine. \q1 \v 33 Yabowaine iya i pagasisi-agau   ge no kamwasa i pwamwananal. \q1 \v 34 I labeyau aeu ya pilibubun mananaknak elal i ola diya;\f * \fr 22:34 \ft Bwasumu diya bwasumu ana awa waiwaisana etegana. I patalelu aena i mweyaha ge ana kite i yaliyaliyaya. Bwagana bilibili ni lohanahanal, nige ni lolopinkoka.\f*   i labeyau ya mwena ha ya talmilil oya pwataliyaa. \q1 \v 35 Haveyan ana kamwasa i pankiteyau;   i pagasisi-agau bosowaiu egipoyo eloelolina na momol ge gauina na alihin. \b \q1 \v 36 Wam pwamwal i ola o ligovan;   u labeyau yaka eliyana ya gasisi. \q1 \v 37 Kamwasa i magaga u pwela awowa,   yaka ya nobubun nige aeu ya hahanapil. \q1 \v 38 O topihigelgel ya takel ge ya apapanak-agil,   nige ya sisikalek ewa ana siga ya pwamowasel. \q1 \v 39 Ya gopasogol nige bosowailiya nihi lut;   hi sogu hi minaa aeu gabulanaa. \q1 \v 40 U pagasisi-agau haveyan kaiwena,   ge o topihigelgel u nulil hi kululuwa aewa. \q1 \v 41 U ba o topihigelgel hi lou matawa,   ge bolo hi hugaagau ya apapanak-agil. \q1 \v 42 Labe kaiwena hi yoga, yaa nige gamagal etega bosowaina ni pwamwalil;   hi yoga Yehoba elam yaa nige analiya u lalahe. \q1 \v 43 Ya pimukumuku-agil hi ola bilibili papakovana;   ya pulilolowagil hi ola pweyapweya kamwasaa. \b \q1 \v 44 U pwamwalauem no gamagalau bolo hi teli gegetoga elau nimaliyaa;   u matahikagau ya tabwa boda tomaha ona wali tohouwa. \q1 Gamagalau bolo valila nige ya aatenal, sauga ya hi minaa no logugui gabulanaa; \v 45 toloha ginebi wali lovakun hi kululu eliyau,   ge ebo ya baaba elal, no logugui hi toulil. \q1 \v 46 Wali atimatuwa i mowasi,   yaka wali sivesive hi eguluwan alona wali ginu hi nem elau. \b \q1 \v 47 Yehoba i mihot! Iya Pat no abalou ta tobalan!   No Yabowaine, iya Pat no abamwal, alana ta latahin! \q1 \v 48 Bolo hi ginol panak elau Yabowaine i tagalahi elal,   boda ona i telel no logugui gabulanaa, \v 49 ge i sokalauem o topihigelgel elal. \b \q1 O Yehoba, u oeyau bolo hi hahaveyan elau nimaliyaa;   u pwamwalauem toginol naknak elal. \q1 \v 50 Inoke na tobalagiwa boda ona gamwaliyaa;   ge alam ana tobal na wonaan. \b \q1 \v 51 Yehoba i labeyau nau kin o topihigelgel ya pakokovel hoti;   wana atilomwan i gangan wana hilihili gamagalina nau Deibid elau,   ge tubutubuwau elal nige ni momowasi. \c 23 \s1 Deibid wana Wona Mowamowasena \q1 \v 1 Tomihahaina Hot abamina bwabwatana i pek Deibid Diyesi natuna elana, \q1 Yakobo wana Yabowaine i hile ni tabwa kin,   ge iya Isileli wali wona waiwaisal ana totomwatomwa. \p He wana wona mowamowasena ana baaba i ola hiwe: \b \q1 \v 2 Yehoba Yayaluwana wana baaba i baunanim na baunan,   iya wana liwaliwan elau na pamasal. \q1 \v 3 Isileli wala Yabowaine,   iya wala Pat abalou, i baem elau i ba: \q1 “Ebo gamagal etega ni tologugui alona wana ginol sasapona,   ebo ni nul alona nau Yabowaine o lovakun, \q1 \v 4 he iya i ola sabwelu matakululuna sauga i haha mwelulugaa,   nige ana yaluyalu, \q1 i ola kehe mwawin i pahun i siun bilibiliya,   ge sabwelu i yane namanamalina.” \b \q1 \v 5 Nau alowau tubutubuwau Yabowaine i hilema naha kin.   Wana bateli i baunan eliyau ni mihot,   bateli o iya i nuwatuan ge ni patunahot. \q1 Sauga gegewena i pwamwalau   ge waisi toto nuwau nasi ni ba ni gan. \q1 \v 6 Yaa gamagalau nanakil ni apapanak-agil ni ola pepesala ta tomwa yohil,   heliya nige bosowaina niman elana ta libhikagil. \q1 \v 7 Nige bosowaina nimala awawana elana ta tuwalali-an,   iyai te etuwalali aiyan ge ebwakil elana bosowaina ta tomwa palol,   yaka abwe ta pahel ge ta ton olagil. \s1 Deibid wana Tolohaveyan Gasigasisel \iex Deibid wana tolohaveyan gamwaliyaa, enuna alaliya i bwata, kaiwena heliya toasiyala ge ginol gasigasisel enuna hi ginolil haveyan enuna gamwaliyaa. (puna 8-39) \c 24 \s1 Bolau bolo Haveyan Bosowailiya ali Gewi Deibid I Ahe \iex Deibid i baek Yowab ge tolohaveyan wali tohouwa elal i ba, “Nuku nok Isileli ana labi gegewena nuku nosolaan, yaka bolau bolo haveyan bosowailiya alaliya nuku ahe, inoke ali gewi na atena.” He Yowab i ba, “Ibwe ge nuwam nu ginol ola?” Yaa Deibid nige wana nuwatu i pipil. Inoke hi na Isileli ana labi gegewena hi nosolaan alan hi ahiahi. Yaka hi sikal Yelusalema ge bolau bolo haveyan bosowailiya ali gewi hi wasaan Deibid elana. (puna 1-9) \iex Yaka abwe Deibid i atena age nak te i ginol ge atena i lomwan, yaka i baek Yehoba elana i ba, “Nau iyaka ya gegi nabi. No gegi nu ahe yoho.” Lan i gan Yehoba palopita Gad i patuna Deibid elana i ba, “Yehoba i ba ola hiwe: Nuwatu eton na pewa ge nu hile hauna lahi na ginol elam: ebo baliman eton galebu bwabwatana ni gangan wam labiya, ebo weikena eton am topihigelgel nihi gasisi ge nu louem elal, o ebo lan eton kasiyebwa nanakina ni gan wam labiya.” (puna 10-13) \iex Deibid i baek Gad elana i ba, “O lahi ni neem Yehoba nimanaa, kaiwena iya toatilomwan, bahi ni neneem gamagalau nimaliyaa.” Inoke mweluluga o Yehoba kasiyebwa nanakina i patuna Isileli elal, yaka lan eton gamwaliyaa ali gewi sebenti tausan (70,000) hi aliga. (puna 14-15) \iex Sauga anelose toto nak i giginol i nem Yelusalema labenaa, yaka Yehoba i baek elana i ba, “Besena ga!” He sauga o i minaa Alauna gagama Yebusi wana \w witi\w* musana ana abaasiasi elana. Inoke Gad i na Deibid elana i ba, “U nok abapowon etega u tal Yehoba elana Alauna gagama Yebusi wana witi musana ana abaasiasi elana.” Yaka Deibid i na Alauna wana witi musana ana abaasiasi ge bulumwakau bolo i papatuwalali-agil i pwamolal. (puna 16-24) \p \v 25 Yaka Deibid abapowon i ginola to Yehoba elana ge bulumwakau i powon pwabwaligel ge enuna i powonagil \w heliheliyam powonina\w*. Yaka gamalagau wali awaawanun wali labi kaiwena Yehoba i hago, inoke kasiyebwa nanakina labi Isileli elana i bakuhu.