\id ROM \h Romanos \toc1 Tutu ni chaa Pablo nuu yɨvɨ Roma \toc2 Romanos \toc3 Ro. \mt1 Tutu ni chaa Pablo \mt1 nuu yɨvɨ Roma \c 1 \s1 Kanxiaꞌu Pablo nuu yɨvɨ ka kandixia ñuu Roma \p \v 1 Ruꞌu kuu Pablo ja junukuachi ri nuu Cristo Jesús, chi Yandios ni nakaji ya ruꞌu ja kuu ri ɨɨn apóstol, ti ni nakaji ya ruꞌu ja na kaꞌan ri jnuꞌun vaꞌa Yandios sɨkɨ Cristo Jesús. \v 2 Ti undi nuu ni chisojnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo Jesús. Ni chisojnuꞌun ya un nu ni taꞌu ya jniñu nuu profeta na janaꞌan ja na chaa maa da jnuꞌun un, ti yukan ni kenda tutu Yandios. \v 3 Ti nuu tutu un ni ka jani da jnuꞌun sɨkɨ Seꞌe Yandios. Ti Seꞌe Yandios un, suni ni kuu ya ɨɨn ñanijnaꞌan rey Israel na janaꞌan ja ni nani David. \v 4 Ti maa ya ni ndoto ya maꞌñu ndɨyɨ ni saꞌa Espíritu Santo, ti jiin jniñu ñaꞌnu un ni xnaꞌan ndaa Yandios ja Jitoꞌyo Cristo Jesús kuu maa Seꞌe Yandios. \v 5 Ti maa Jesús ni jaꞌa ya jniñu ñaꞌnu nuu ri ja na kuu ri ɨɨn apóstol. Maa ya ni chindee ya ja na kuu ri jiin jniñu ñaꞌnu un ja kaꞌan ri jnuꞌun sɨkɨ Jesús nuu taka ga yɨvɨ ɨnga nación ichi fuera nación Israel. Ti siaꞌan kuu ja ka kandixia i jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Jesús nava na kundatu i jnuꞌun ya. Ti yukan na koo ñaꞌnu ga sɨvɨ Jesús maꞌñu yɨvɨ un. \v 6 Ti maa ra naa ra, ja kuncha ra ñuu Roma, ka kuu ra sava yɨvɨ un, chi ni nakaji Yandios ja na yɨꞌɨ ra jiin Cristo Jesús. \p \v 7 Ruꞌu Pablo, chaa ri tutu jaꞌa nuu ra naa ra ja kanchuku ra ñuu Roma, nuu maa ra ja kundaꞌu ini Yandios, ja ni nakaji ya ja na kundaa ini ra ti na siin ra nuu ichi Yandios. \s1 Ja kuni Pablo kiꞌin da Roma \p \v 8 Xnakan kaꞌan ri ja nakuantaꞌu ri nuu Yandios ja kuu maa ra naa ra, chi ka kandixia ra Cristo Jesús. Ti jika kuaꞌan jnuꞌun sɨkɨ nasa kandixia ra Jesús. \v 9 Ti maa Yandios kuaꞌa jandaa ja nɨnɨ jikantaꞌu ri nuu ya ja kuu maa ra naa ra, ti nuu maa Yandios kuu ja janukuachi ri ti kaꞌan ri jnuꞌun sɨkɨ Cristo Jesús, ti saꞌa ri jniñu un jiin nɨ ini nɨ añu ri. \v 10 Ti nɨnɨ jikantaꞌu ri nuu ya ja na jaa ri nuu kanchuku ra. Nɨnɨ jikantaꞌu ri ja na kachi ya ti na kee ri jaꞌa, ti na kukuee kin ri ichi ja na jandeꞌe ri roꞌo naa ra. \p \v 11 Kundio ini ri kindeꞌe ri roꞌo nava na xnaꞌan ri jnuꞌun ya nuu ra, ti na chindee Espíritu Santo ja chaku vaꞌa ini ra jnuꞌun un. Yukan ti na kɨtuu ini ra jiin jnuꞌun ya. \v 12 Ko ansu kɨtuu ini maa ɨɨn ni roꞌo naa ra, chi suni kuaꞌa yo jnundee ini jnaꞌan yo naa yo nava na kandixia ndaa yo, ti siuku yo jnuꞌun Jesús. \v 13 Ti na kachi ndaa ri nuu ra ñani ri ja kandixia Jesús yukan, ja kuaꞌa jinu nukuꞌun ini ri ja jandeꞌe ri roꞌo naa ra, ko nɨnɨ jasɨ ya ichi ti undi vijna. Kundio ini ri kiꞌin ri ñuu ra ja na kaꞌan ri jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo Jesús, ti na nakani ini yɨvɨ ñuu ra ti na kandixia i Jesús. Siaꞌan ni jnaꞌan maꞌñu yɨvɨ ɨnga nación nuu ni kaꞌan ri jnuꞌun Jesús, ti suni siaꞌan kundio ini ri nu na jaa ri ñuu ra. \v 14 Chi ndiso ri jniñu ja kaꞌan ri jnuꞌun Yandios sɨkɨ Jesús nuu taka yɨvɨ. Ni chayɨka Yandios ruꞌu ja kaꞌan ri jnuꞌun Jesús nuu yɨvɨ tuꞌva jiin nuu yɨvɨ tu tuꞌva. \v 15 Ja yukan kuu ja kuñukuu ini ri kaꞌan ri jnuꞌun Jesús nuu roꞌo naa ra ja kanchuku ra ñuu Roma. \s1 Iyo jnuꞌun kaꞌnu ini Yandios nuu kuachi yo \p \v 16 Ruꞌu Pablo, tu kukanuu ri kaꞌan ri jnuꞌun Cristo Jesús nuu yɨvɨ taka ñuu, chi jiin jnuꞌun maa Yandios skandixia ya yɨvɨ nava na kandixia i nuu Jesús, ti siaꞌan na kendo ketaꞌu i. Xnakan ni skandixia ya kuaꞌa yɨvɨ hebreo ja jantaꞌu i Jesús, ti vijna suni skandixia ya kuaꞌa yɨvɨ ɨnga nación ja na kuantaꞌu i jnuꞌun Jesús, \v 17 chi jiin jnuꞌun sɨkɨ Cristo Jesús kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo, chi vijna iyo jnuꞌun kaꞌnu ini ya nuu kuachi yo. Ko nu kuni yo niꞌin yo jnuꞌun kaꞌnu ini Yandios nuu kuachi yo, iyo ja na kandixia ndaa yo jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo Jesús, chi siaꞌan kachi tutu ii Yandios nuu kachi: “Taka yɨvɨ ja kandixia ndaa i jnuꞌun Yandios, nuu yɨvɨ un kachi Yandios ja iyo jnuꞌun kaꞌnu ini ya nuu kuachi i, ti yɨvɨ un na kendo ketaꞌu i, ti na kuchaku i ja kuu saa ni”, kachi tutu. \p \v 18 Yukan kuu ja jiin Yandios ja kancha ya andɨvɨ, chi kuɨtɨ xaan ini ya nuu taka kuachi, ti ni nukuꞌun ini ya ja kuaꞌa ya nundoꞌo nuu yɨvɨ ja iyo kuachi. Ni jnaꞌnu ndatu ya taka yɨvɨ ja iyo kuachi, ti na kuaꞌa ya nundoꞌo nuu taka yɨvɨ ja tu yɨñuꞌun i jnuꞌun ya, nuu yɨvɨ ja nɨnɨ ka saꞌa i kuachi. Kandio ini ja saꞌa i kuachi, ti jiin kuachi un ka jasɨ i jnuꞌun ndaa Yandios. \v 19 Siukan ka jasɨ i jnuꞌun vaꞌa Yandios vasu nakuni ndaa i ja maa Yandios ni xnukoo ya ñuyɨvɨ yo. Nakuni ndaa i chi maa Yandios ni xnaꞌan ya i. \v 20 Vasu tu ndijin maa Yandios, ko chaku vaꞌa ini i ja kancha Yandios ti iyo ñaꞌnu xaan ga nuu ya. Siaꞌan kuu chi ndijin ndaa taka jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Yandios ini ñuyɨvɨ jaꞌa, ti chaku vaꞌa ini i ja maa Yandios ni saꞌa ñuyɨvɨ jaꞌa. Yukan kuu ja tu kuu nasa kaꞌan i ja tu iyo Yandios. \v 21 Chi undi na ni saꞌa Yandios ñuyɨvɨ ni ka jini vaꞌa ja kancha Yandios, ko ka jaꞌa i ja yɨñuꞌun nuu ya, ni tu nakuantaꞌu i nuu ya ja kuu taka ja jaꞌa ya nuu i taka kɨvɨ. Chi nɨnɨ kandio ini i ja niꞌin i taka jnuꞌun ichi fuera jnuꞌun Yandios ti kuandatu i jnuꞌun ndevaꞌa un. Yukan kuu ja ni kuñaa inijnuni i ja tukaa nakuni i jnuꞌun Yandios, ni tu chaku ini i jnuꞌun un. \v 22 Ka kaꞌan i ja mani yɨvɨ ndichi ka kuu i, ko suꞌva ka kuu i mani yɨvɨ ñaa. \v 23 Tu ka kuni i kuaꞌa yɨñuꞌun nuu Yandios ja maa ya kuñaꞌnu ga, ja tu naa kuɨtɨ naa ya. Suꞌva kuu ja ni ka saꞌa i taka nuu santu. Ni ka saꞌa i santu ɨnga chaa ja ka jiꞌi. Suni ni ka saꞌa i santu saa un, jiin koo, jiin kuɨtɨ ka jika tɨ ndɨ kuun sɨꞌɨn. \p \v 24 Yukan kuu sɨkɨ taka kuachi un, ti sia Yandios maa i ja na saꞌa i taka jniñu ndevaꞌa ja kandio ini i. Ni sia ya maa i ja na saꞌa i savaꞌa ni ga jniñu ndevaꞌa nanu ina, ja na ka sajñaꞌan jnaꞌan i. \v 25 Tu ni kandixia i jnuꞌun ndaa Yandios, chi suꞌva ni kandixia i mani jnuꞌun xndoñaꞌan. Yukan ni nukuꞌun ini i ja chiñuꞌun i taka ndajnijñu ni saꞌa Yandios ansu yɨñuꞌun i maa Yandios, vasu maa ya kuu ja ni saꞌa ya taka ndajniñu ja iyo, ti maa ya kanuu ga jiin ja kuñaꞌnu ga maa ya ja kuu ja kuu saa ni. Siaꞌan na koo. \p \v 26 Ja yukan maa Yandios ni sia ya i ja na saꞌa i taka jniñu kueꞌe ja kandio ini ka saꞌa i. Chi undi ñasɨꞌɨ ni ka sama ña maa ña sɨꞌɨ, ti ni kɨvɨ ña jiin jniñu kueꞌe. \v 27 Suni siaꞌan sɨkɨ chaa ni ka sia da maa da jajniñu jiin ñaꞌan, ti ni kundio ini da ka saꞌa da taka jniñu ndevaꞌa jiin jnaꞌan yɨɨ da. Ti ni ka sañaa chaa jiin chaa. Ti ini yɨkɨ kuñu da ni niꞌin da taꞌu ja kondoꞌo sɨkɨ ja kuu jniñu kueꞌe ndevaꞌa ni ka saꞌa da. \p \v 28 Ja yukan kuu jiin yɨvɨ un, ja nukuꞌun ini i ja tukaa chiñuꞌun i jnuꞌun Yandios. Yukan ti ni sia ya i, ti jaꞌa ya jnuꞌun nava na nduñaa inijnuni i, ja ka ndoꞌo ini i taka jniñu ndevaꞌa ka kuni saꞌa i. \v 29 Yukan kuu ja nɨnɨ ka ndoꞌo ini i ja saꞌa i savaꞌa ni ga jniñu ndevaꞌa. Kundio ini taka nuu kuachi ja ka jika i naa i. Ka kuni kencha i ndajniñu ɨnga yɨvɨ. Nɨnɨ ka ndoꞌo ini i sɨkɨ jniñu ndevaꞌa ka saꞌa i sɨkɨ ɨnga yɨvɨ. Kandio ini ti nukuꞌun ini ja saꞌa i taka jniñu kueꞌe. Mani ja kukuasun ini i. Ka jaꞌni i ndɨyɨ. Ka kanaa maa i. Ka xndaꞌu jnaꞌan i. Nanu kɨnɨ ja ka kuaꞌan ja ka vaji. Ka kaꞌan xeꞌe i jnuꞌun ndevaꞌa sɨkɨ jnaꞌan. \v 30 Suni ka kaꞌan jnuꞌun sɨkɨ jnaꞌan i yee yukan. Ka jito uꞌu i Yandios jiin jnuꞌun ya. Ka kaꞌan ndevaꞌa i nuu jnaꞌan i, ti ka saꞌa i jniñu kueꞌe. Ka nduvixi ini. Nɨnɨ ka nduku i ɨnga nuu jniñu ndevaꞌa ja ka saꞌa i. Kuniꞌin ini i nuu tata i nuu nana i. \v 31 Ni nduñaa inijnuni i ja tukaa chaku ini nava kuu ja vaꞌa jiin nava kuu ja tu vaꞌa. Tu ka siuku jnuꞌun kee yuꞌu i. Tu kundaꞌu ini i nuu ɨnga yɨvɨ. Jankɨvɨ ndumani nu ka kanaa i jiin jnaꞌan i. Tu kundaꞌu ini i nuu yɨvɨ ndaꞌu. \v 32 Ko jandaa kuu ja ka jini vaꞌa yɨvɨ un taka jnuꞌun Yandios sɨkɨ jniñu ndevaꞌa ka saꞌa i. Chaku vaꞌa ini i ja taꞌu jniñu Yandios sɨkɨ jniñu ndevaꞌa un ja taka yɨvɨ ja ka saꞌa i un, kachi ya ja na naa i. Ko vasu yukan ka jini yɨvɨ un, ko nɨnɨ ka siin i jiin jniñu ndevaꞌa un, ti ka ndajnuꞌun i jiin ɨnga yɨvɨ ja suni siaꞌan ka saꞌa i. \s1 Nasa saꞌa jandaa sɨkɨ kuachi \c 2 \p \v 1 Nusa ti nu ɨɨn yɨvɨ ja suni siaꞌan saꞌa i jniñu ndevaꞌa un, ¿xi kuu kaꞌan i kuachi sɨkɨ jnaꞌan nu? Chi nu siaꞌan kuu ti suni saꞌa i kuachi un, jandaa kuu ja jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ ɨɨn ni kuu kuachi ka saꞌa i. \v 2 Chi ja ka jini yo ja Yandios, saꞌa ndaa ya ti kachi ya ja jnaꞌnu ndatu taka yɨvɨ ja ka saꞌa i jniñu ndevaꞌa un. \v 3 Kaꞌan kuachi i sɨkɨ jnaꞌan vasu ɨɨn ni kuu kuachi ka saꞌa. Siaꞌan ti na kachi Yandios ja jnaꞌnu ndatu maa. \v 4 Vanuxia ja tu yachi kuɨtɨ ini ya nuu yo, ni tu yachi ja kuaꞌa ya nundoꞌo nuu yo, ko iyo yɨvɨ ja skexiko i Yandios, vasu ndixia ndaa kuu ja vaꞌa xaan ini ya jiin yo. Skexiko i Yandios ja kundaꞌu ya yoꞌo, ti tu ka saꞌa i ja kundio ini ya ja nakani ini yo nuu kuachi yo. \v 5 Ko iin kuaꞌa yɨvɨ ja tu ka jandatu i nuu jnuꞌun Yandios. Kuniꞌin xaan ini, ti tu ka kuni nakani ini nuu kuachi. Ti jandaa ndixia kuu ja yɨvɨ un ka nakaya i nundoꞌo ja kuu maa i naa i, ti nundoꞌo un na chaa nuu i nuu kɨvɨ ñaꞌnu un nu na saꞌa jandaa Yandios jiin ndɨ yɨvɨ ini ñuyɨvɨ jaꞌa. Nu kɨvɨ ñaꞌnu un na kachi Yandios nau kuu yɨvɨ vaꞌa jiin nau kuu yɨvɨ ja tu vaꞌa. Ti nuu kɨvɨ un na taji ya nundoꞌo xaan sɨkɨ taka yɨvɨ ja kuniꞌin ini i, ja tu kuni ka nakani ini i nuu kuachi i. \v 6 Ti na chaꞌu ya nuu ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn yɨvɨ nava jniñu ni saꞌa i. \v 7 Na kuaꞌa ya taꞌu nuu sava yɨvɨ ja kuchaku i ja kuu nɨ kani, chi tu ni xndiꞌi ini i ka saꞌa i jniñu vaꞌa, ti ni ndio ini i kuchaku i saa ni, ti ni ndio ini i ja niꞌin i taꞌu nuu maa Yandios ja na nduñaꞌnu i ñuu nuu taꞌu ya jniñu. \v 8 Chi suꞌva, na taji ya ɨɨn nundoꞌo xaan nuu taka yɨvɨ ja ni kuniꞌin ini i sɨkɨ jnuꞌun ya, ja tu kuni kuandatu i jnuꞌun ndaa ya, chi kandio ini i ja siuku i jnuꞌun yakuaa. Kɨtɨ ini Yandios jiin yɨvɨ un, ti na taji ya nundoꞌo xaan sɨkɨ i. \p \v 9 Ti jandaa ndixia kuu ja nuu taka yɨvɨ ka saꞌa i jniñu ndevaꞌa, nuu yɨvɨ un na taji Yandios nundoꞌo xaan, ti nu nchaa nundoꞌo kaꞌnu xaan un, ti na ndɨꞌɨ xaan ini i. Ti kanuu ga na taji ya nundoꞌo xaan nuu yɨvɨ hebreo, ti suni siaꞌan na taji ya nundoꞌo nuu yɨvɨ taka ga nación. \v 10 Chi suꞌva na kuaꞌa ya taꞌu nuu yɨvɨ ja ka saꞌa i jniñu vaꞌa. Na kuaꞌa ya taꞌu ja na nduñaꞌnu i nuu taꞌu ya jniñu, ti na kondee kosɨɨ ini i. Ti kanuu ga ja kuaꞌa ya taꞌu un nuu yɨvɨ hebreo, ti suni siaꞌan nuu yɨvɨ taka ga nación. \v 11 Chi Yandios tu ndeꞌe ya nuu nasa kaa ɨɨn ɨɨn yɨvɨ, chi ɨɨn nuu saꞌa ya ndaa jiin taka yɨvɨ. \v 12 Yukan kundaa ndixia chi taka yɨvɨ ka saꞌa i kuachi. Vasu tu ka yɨꞌɨ chii ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, ko jnaꞌnu ndatu i nuu Yandios, ti na kuaꞌa ya nundoꞌo nuu i ja na naa i. Ko taka yɨvɨ ja ka saꞌa i kuachi ja ka yɨꞌɨ i chii ley Moisés, suni siaꞌan jnaꞌnu ndatu i nuu Yandios, chi jiin maa ley Moisés un na saꞌa ndaa ya kuachi i. \v 13 Yukan kundaa chi vasu kuaꞌa yɨvɨ ni ka jini soꞌo i nuu jnuꞌun ja kaꞌan ley ni jaꞌa ya nuu Moisés, ko nɨnɨ na kachi Yandios ja jnaꞌnu ndatu yɨvɨ un sɨkɨ kuachi i. Ko sɨkɨ yɨvɨ ja ka siuku ndaa i jnuꞌun ja kaꞌan ley Moisés, na kachi ndaa Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu yɨvɨ un ja kuu kuachi i. \p \v 14 Ti jandaa ndixia kuu ja yɨvɨ taka ga nación tu ñavaꞌa i tutu ley ni jaꞌa Yandios nuu yɨvɨ hebreo. Ti yɨvɨ taka ga nación un tu ka jini kuɨtɨ i ni ɨɨn junuꞌun ley Moisés un. Ko nu ka saꞌa i ɨɨn ni kuu jiin jnuꞌun ja kaꞌan ley un, yukan kuni kaꞌan ja ka siuku i maa ley inijnuni i. Ja yukan kuu ja ka ñavaꞌa i ɨɨn ley maa i. \v 15 Yukan kuu nu ka saꞌa i ɨɨn ni kuu jnuꞌun ja taꞌu ley Moisés, ti ka jini vaꞌa yo un ja ɨɨn ni jnuꞌun ja kaꞌan ley Moisés, suni yoso jnuꞌun un inijnuni i, vasu tu ka ñavaꞌa i tutu ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés. Ti siaꞌan ni kuu ja maa inijnuni i kuu nanu ɨɨn testigo, ti iyo uu jniñu ja saꞌa testigo un. Kaꞌan kuachi sɨkɨ i nu ka jani i ɨɨn jniñu kueꞌe xi xndaku ja kuvaꞌa nu ka jani i ɨɨn jniñu vaꞌa. \p \v 16 Ti chaa ɨɨn kɨvɨ ñaꞌnu, ti nuu kɨvɨ un, ti na kundee maa jnuꞌun Jesús ni kaꞌan ri ja sandaa Yandios taka jnuꞌun yɨsaꞌi ni jani ini taka yɨvɨ jiin taka jniñu yɨsaꞌi ni saꞌa taka yɨvɨ. Ti maa Cristo Jesús na kuaꞌa ya nundoꞌo nuu taka yɨvɨ ja ni saꞌa jniñu ndevaꞌa un. \p \v 17 Vijna na kachi ri nuu roꞌo naa ra ja vixi ini ra ka kuu ra yɨvɨ hebreo. Ka vixi ini ra ja maa Yandios ni jaꞌa ya ley ya nuu chaa ñaꞌnu na janaꞌan ja nani Moisés, ti yukan kuu ja ka ndoꞌo ini ra ja maa Yandios jantaꞌu ya roꞌo. Ti vixi xaan ini ra ja maa ɨɨn ni Yandios ja ka nchañuꞌun ra. \v 18 Ti roꞌo ja ka kuu ra yɨvɨ hebreo, ka chaku vaꞌa ini ra maa jnuꞌun taꞌu Yandios nuu ra. Ja ni ka skuaꞌa vaꞌa jnuꞌun un, ti yukan kuu ja kuni nakaji ra maꞌñu nava kuu jniñu vaꞌa jiin nava kuu jniñu ndevaꞌa. Siaꞌan ka kuni ka saꞌa ra, chi nɨnɨ ka jinisoꞌo ra nuu jnuꞌun ley Moisés. \p \v 19 Yukan kuu ja ni nduvixi ini ra, roꞌo ja ka kuu ra yɨvɨ hebreo, ti ni nukuꞌun ini ra ja maa ra kutuꞌva xaan ja kuni xndaku ra nuu yɨvɨ taka ga nación ja tu ka jini kuɨtɨ i. Ka kandixia ra ja vaꞌa na xndaku ra nuu yɨvɨ ja kanchuku i nanu yɨvɨ ka jika i ñuñaa, ja tu ka jini kuɨtɨ i. \v 20 Ka kaꞌan ra ja ka ñavaꞌa ra maa ley Yandios ni jaꞌa ya nuu Moisés. Ja yukan ti ka ndoꞌo vixi ini ra ja ka jini ndaa ra taka jnuꞌun ndichi, jiin ja iyo ichi ra ka xndaku ra nuu yɨvɨ ja tu jini kuɨtɨ i jnuꞌun un. \v 21 Yukan ti roꞌo naa ra, ja ka kuu ra yɨvɨ hebreo, ja ka ndoꞌo vixi ini ra ja vaꞌa xaan xndaku ra ley Moisés nuu yɨvɨ taka ga nación, ¿ti nasa kuu ja tu ka jandatu kuɨtɨ ra ley un nusa? Ti ka xnaꞌan ra taka ga yɨvɨ ja tu sakuiꞌna i, ¿ti nasa kuu ja suni siaꞌan ka sakuiꞌna ra naa ra nusa? \v 22 Ka xnaꞌan ra ja koto kusɨkɨnchaa jnaꞌan i, ¿ti nasa kuu ja suni siaꞌan ka yɨsɨkɨnchaa jnaꞌan ra maa ra? Tu kandixia ra santu, ko ka sa kuiꞌna ra ndajniñu nuu veñuꞌun santu un. \v 23 Ka kaꞌan ra vixi ja ñavaꞌa ra maa ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, ko skexiko ra maa Yandios nu tu ka siuku ndaa ra jnuꞌun ya ja taꞌu ley un. \v 24 Ti jandaa ndixia ja siaꞌan yoso nuu tutu ii Yandios nu kaꞌan: “Yɨvɨ taka ga nación ka kaꞌan ndevaꞌa i sɨkɨ maa Yandios, ti siaꞌan kaꞌan i ja sɨkɨ jniñu ndevaꞌa ka saꞌa roꞌo yɨvɨ hebreo.” \p \v 25 Ko vatuni nu ka kuu ra yɨvɨ hebreo, ti ni ka niꞌin ra marca yɨkɨ kuñu ra, ti ka siuku ra jnuꞌun Yandios ja taꞌu ley Moisés nuu ra naa ra. Ko nu tu ka siuku ndaa ra jnuꞌun ja taꞌu ley un, ti ni nduu ɨɨn nuu jiin yɨvɨ taka ga nación ja tu jini kuɨtɨ sɨkɨ ley un. \v 26 Ti sɨkɨ yɨvɨ taka ga nación, nu ka siuku i jnuꞌun Yandios nuu ley Moisés, vasu tu ka ñavaꞌa i ley un, ni ja ni ka niꞌin i marca yɨkɨ kuñu i, nusa ti na kachi Yandios ja ni ka nduu kanuu jiin yɨvɨ hebreo. \v 27 Ti vasu yɨvɨ taka ga nación ja tu ka niꞌin da marca yɨkɨ kuñu da, ko ka siuku da jnuꞌun ley Moisés, ti yɨvɨ na kankuachi da sɨkɨ roꞌo naa ra ja ka kuu ra yɨvɨ hebreo. Ka ñavaꞌa ra tutu ii ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, ko tu ka siuku i ley un. Ti yukan kuu maa kuachi ja nchaa nuu roꞌo naa ra ja ka kuu ra yɨvɨ hebreo. Maa kuachi un kuu ja ñavaꞌa ra ley un ja ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, ko tu ka siuku ra un. \p \v 28 Ti jandaa kuu ja maa yɨvɨ Yandios ja ka yɨꞌɨ i jiin ya, ti tu nakuni yo ja maa ɨɨn ni yɨvɨ hebreo kuu ja ni ka niꞌin da marca yɨkɨ kuñu da, \v 29 chi maa yɨvɨ Yandios kuu yɨvɨ ja ka ñuꞌun ini da jiin jnuꞌun ndaa. Nukuꞌun ini da ka siuku da jnuꞌun ya. Ti tu ka siuku da maa ɨɨn ni jnuꞌun ley Moisés, ja na niꞌin da marca yɨkɨ kuñu da, chi jiin nɨ ini nɨ añu ka siuku da jnuꞌun Yandios un. Ti vasu tu ka jantaꞌu i yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ko maa Yandios jantaꞌu ya maa da naa da. \c 3 \p \v 1 ¿Nusa ti nasa kuu ja kendo vaꞌa ga yɨvɨ hebreo ja kuu yɨvɨ taka ga nación, ja ni ka niꞌin yɨvɨ hebreo ɨɨn marca yɨkɨ kuñu da? \v 2 Ko iyo kuaꞌa jnuꞌun ja kanuu xaan kuu yɨvɨ hebreo, ti jnuꞌun kanuu ga kuu ja ni kɨvɨ ini ndaꞌa da jnuꞌun Yandios, ja ni tatu ya nuu da jiin jnuꞌun ya. \p \v 3 Ti vasu kua xaan yɨvɨ hebreo tu ni ka siuku jnuꞌun Yandios un, ¿yukan saꞌa ja Yandios tukaa kundee ya jnuꞌun ni chiso ya nu? \v 4 Ko tu kuɨtɨ yukan, chi suꞌva Yandios mani ndaa kaꞌan ya. Ti vasu kua xaan yɨvɨ mani jnuꞌun xndoñaꞌan ka kaꞌan, ko Yandios nɨnɨ kundee jnuꞌun ni chiso ya. Yukan yoso nuu tutu ii: \q1 Kaꞌan yɨvɨ ja iyo ndaa jiin taka jnuꞌun kaꞌan ni, ti kundee ni nuu yɨvɨ kaꞌan sɨkɨ. \m Kachi tutu. \p \v 5 Ko iyo yɨvɨ ka kaꞌan ja vaꞌa ka saꞌa yo kuachi, ja tu siuku yo jnuꞌun Yandios, chi jiin yukan na kuni ndɨꞌɨ yɨvɨ ja iyo ndaa Yandios ti mani jniñu kueꞌe ka saꞌa yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Ka kachi i ja ndɨꞌɨ yɨvɨ na nakuni i ja jiin kuachi yo ka junukuachi yo Yandios, chi jajniñu kuachi yo ja xnaꞌan ja iyo mani ndaa nuu Yandios. Nusa ti kachi yɨvɨ un ja tu vaꞌa saꞌa Yandios nu taji ya nundoꞌo nuu yo, chi ka kachi i ja ka chindee yo Yandios jiin kuachi yo. Ko ruꞌu Pablo kachi ri ja jnuꞌun un kuu mani jnuꞌun ka kaꞌan sava yɨvɨ, ansu maa jnuꞌun kandixia ri. \v 6 Tu kandixia kuɨtɨ ri jnuꞌun un, chi nu siukan saꞌa Yandios, ti tu kuu ja maa Yandios kaꞌan kuachi sɨkɨ yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ti taji ya nundoꞌo nuu i. \p \v 7 Ti suni iyo yɨvɨ ja xndaku ja tu vaꞌa saꞌa Yandios un kankuachi ya sɨkɨ i, ti taji ya nundoꞌo nuu i, chi ka xndaku i ja ka chindee Yandios jiin jnuꞌun xndoñaꞌan. Ka xndaku i ja nu ɨnga yɨvɨ ka jinisoꞌo i jnuꞌun xndoñaꞌan, nusa ti chaku vaꞌa ini i ja jnuꞌun Yandios kuu mani jnuꞌun ndaa, jiin ja jandaa ndixia ja Yandios kuñaꞌnu ga. \v 8 Ti vasu jandaa kuu ja sava yɨvɨ ka xndaku da siaꞌan ni, ko ruꞌu Pablo, tu kandixia kuɨtɨ ri jnuꞌun ja ka xndaku yɨvɨ un, vasu iyo yɨvɨ ja kaꞌan da sɨkɨ ruꞌu ja siukan suni xndaku ri nuu yɨvɨ naa i. Nusa ti nu siaꞌan kuu nava ka xndaku sava yɨvɨ un, ti vaꞌa ga ja na saꞌa yo mani jniñu kueꞌe ti yukan na kachi Yandios ja mani yɨvɨ vaꞌa ka kuu yo. Chi suꞌva tukaa kuankaꞌnu Yandios jiin yɨvɨ ja xndaku i siaꞌan ni, chi na kendo jnaꞌnu ndatu i, ti na taji ya nundoꞌo nuu i naa i. \s1 Tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ ndaa nuu Yandios \p \v 9 Nusa ti maa yo ja ka kuu yo yɨvɨ hebreo, ¿vaꞌa ga yoꞌo nuu Yandios ja kuu yɨvɨ taka ga nación? Tu ka kuu kuɨtɨ siaꞌan, chi kaji ni kachi ri ja ndɨꞌɨ yɨvɨ ka yɨꞌɨ xaan i jiin kuachi, vasu ka kuu i yɨvɨ hebreo xi yɨvɨ taka ga nación. \v 10 Chi siaꞌan ni yoso nuu tutu ii Yandios: \q1 Tu iyo yɨvɨ ndaa, ni ɨɨn. \q1 \v 11 Tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ ja chaku ini i jnuꞌun ja taꞌu Yandios. \q1 Ni iyo ɨɨn yɨvɨ ja nduku ndee na kɨvɨ ini ichi Yandios. \q1 \v 12 Ndɨꞌɨ yɨvɨ tu ka siuku i ichi ya. Chi suꞌva ni nakaji i mani ichi yoꞌo. \q1 Kandio ini i ka saꞌa i mani jniñu ndevaꞌa. Tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ kundio ini i jniñu vaꞌa. \q1 \v 13 Ka kuu i nanu ndɨyɨ ni kuxiko. \q1 Tu kuajniñu jnuꞌun ka kaꞌan i, chi mani jnuꞌun xndoñaꞌan ka kaꞌan i. \q1 Xaan tachi yuꞌu i nanu yuꞌu kuɨtɨ xaan. \q1 \v 14 Yɨꞌɨ jnuꞌun tasɨ un yuꞌu i. Yɨꞌɨ jnu uꞌu yuꞌu i. \q1 \v 15 Ka jajnaꞌan ini i ka jaꞌni i ndɨyɨ. \q1 \v 16 Kanchuku i nanu ja skɨtɨ ini ñaꞌan. \q1 \v 17 Tu kuni kunchuku mani jiin jnaꞌan i. \q1 \v 18 Tu jandatu i ni ɨɨn jnuꞌun Yandios, chi tu kuɨtɨ ka yɨñuꞌun i jnuꞌun ya. \m Kachi tutu. \p \v 19 Nusa ti jandaa ndixia kuu ja taka jnuꞌun Yandios un, ja kaꞌan ley un, kaꞌan nuu tendɨꞌɨ yɨvɨ, chi taka yɨvɨ ka yɨꞌɨ i jiin jnuꞌun ley ya un. Siaꞌan kuu nava ni ɨɨn yɨvɨ nama maa i ja kankuachi Yandios sɨkɨ i, ti ja kachi ya ja jnaꞌnu ndatu i. \v 20 Na kachi ndaa Yandios ja ɨɨn yɨvɨ ja tukaa jnaꞌnu ndatu i vasu kundio ini i ka siuku i taka jnuꞌun ni taꞌu ley Moisés un, chi ni kenda ley un ja na xnaꞌan kaji sɨkɨ nava kuu kuachi, jiin ja jnaꞌnu ndatu tendɨꞌɨ yɨvɨ nuu Yandios sɨkɨ kuachi un. \s1 Na nitaꞌu yo nu kandixia yo Jesús \p \v 21 Ko vijna tu kachi ya ja kendo vaꞌa ndaa nuu ya nu ka siuku ndaa yo ley Moisés. Chi vijna ni kenda ndijin nasa kuu ja maa Yandios kuu kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo nuu ya sɨkɨ kuachi yo. Ko suni siaꞌan ni ka kaꞌan jnuꞌun ley Yandios ja ni jaꞌa ya nuu Moisés jiin jnuꞌun ya ni ka kaꞌan profeta na janaꞌan. \v 22 Nusa ti na kachi Yandios ja taka yɨvɨ na kendo ketaꞌu i nuu ya nu kandixia ndaa i ja Cristo Jesús ni jiꞌi ya ja na chunaa ya kuachi i. Chi unuu nuu Yandios kuu ndɨꞌɨ yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 23 Chi ndɨꞌɨ yɨvɨ ni ka saꞌa i kuachi, ti yukan kuu ja tukaa jantaꞌu Yandios maa i, chi maa ya kuñaꞌnu xaan ga ja tu kuni kuantaꞌu ni ɨɨn yɨvɨ jiin kuachi. \v 24 Ko kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu i nuu ya sɨkɨ kuachi i. Siaꞌan kuu ja kachi Yandios, chi ma ɨɨn ni maa ya ni kundaꞌu ini ya yoꞌo ja ni taji ya Cristo Jesús na kuū ya, ti siaꞌan ni ni chunaa ya kuachi yo. \v 25 Ti taji Yandios Jesús na kuū ya nuu ndaꞌa cruz nava na ndumani ya jiin yoꞌo, ja tukaa kuɨtɨ ini Yandios nuu yo sɨkɨ kuachi yo. Ko iyo ja na kandixia ndaa yo ja Cristo ni jatɨ ya nɨñɨ ya. Ti nu kandixia yo un ti tukaa kuɨtɨ ini ya nuu yo sɨkɨ kuachi yo. Ti nu ni jiꞌi Jesús yukan, ti ni kenda ndijin nava ni saꞌa Yandios. Siaꞌan ti iyo ndaa nuu Yandios nu kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yɨvɨ sɨkɨ kuachi i. Yukan ni saꞌa ya chi undi nuu tu jaꞌi ni taji ya nundoꞌo xaan nuu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa sɨkɨ taka kuachi ni ka saꞌa i. \v 26 Siaꞌan ni saꞌa Yandios nava na kenda ndijin nuu yoꞌo ja iyo ndaa nuu Yandios nu kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yɨvɨ sɨkɨ kuachi i. Siaꞌan ni saꞌa ya jaꞌa yo ja kanchuku yo vijna. Yukan kuu ja ja ni taji ya Jesús ja na kuū ya ndaꞌa cruz, ti jiin yukan iyo ndaa nuu ya nu kachi ya ja tukaa taji ya nundoꞌo xaan nuu yɨvɨ sɨkɨ kuachi i, ko siaꞌan na kachi ya nuu mani yɨvɨ ja kandixia ndaa i nuu Jesús. \p \v 27 ¿Nusa ti kuu nduvixi ini yo sɨkɨ maa yo? Tu kuu kuɨtɨ, chi tu kuɨtɨ nduvixi ini yo sɨkɨ taka jniñu vaꞌa ka saꞌa yo, ja sɨkɨ yukan ka siuku ndaa yo taka jniñu taꞌu ley ya nuu yo. Chi suꞌva, jantaꞌu ya yoꞌo nu kandixia ndaa yo jniñu ja ni saꞌa Jesús. \v 28 Nusa ti ja ka jini yo ja Yandios tu jantaꞌu ya ni ɨɨn yɨvɨ vasu ka nduku ndee i ka siuku i taka jniñu taꞌu ley ya nuu i, chi kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ kuachi i. Ko mani kachi ya siaꞌan nu kandixia ndaa i jniñu ni saꞌa Jesús. \p \v 29 ¿Nusa ti kuu ya Yandios ja jantaꞌu ya mani yɨvɨ hebreo ja ñavaꞌa ley ni jaꞌa ya nuu Moisés? Tu kuu kuɨtɨ, chi kuu ya Yandios ja jantaꞌu ya yɨvɨ taka ga nación. \v 30 Chi ɨɨn ni Yandios kuu, ti na kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu savaꞌa ni ga yɨvɨ sɨkɨ kuachi i, vasu ka kuu i yɨvɨ hebreo ja ni ka niꞌin i ɨɨn marca nuu yɨkɨ kuñu i, xi ka kuu i yɨvɨ taka ga nación ja tu ni ka niꞌin i ɨɨn marca nuu yɨkɨ kuñu i. Ko na kachi ya yukan nuu savaꞌa ni ga yɨvɨ ja kandixia ndaa i jniñu ni saꞌa Jesús. \v 31 Ti vijna ja kandixia yo jniñu ni saꞌa Jesús, ¿yukan kuu saꞌa ja tukaa jandatu ley Yandios un? ¡Tu kuu kuɨtɨ! Chi suꞌva nu kandixia ndaa yo Jesús, saꞌa ja na siuku ndaa yo ley Yandios un. \s1 Jnuꞌun ni kandixia Abraham \c 4 \p \v 1 Abraham ni kuu da tata na janaꞌan yo ja ni xnukoo da nación Israel. Vijna ti na saꞌa yo nanu sɨkɨ nasa ni jantaꞌu Yandios maa da ja ni kendo ndaa da nuu ya. \v 2 Chi nu ni siuku ndaa da taka jnuꞌun ley Yandios un, nusa ti kuu nduvixi ini da undi maa da sɨkɨ taka jniñu vaꞌa ni saꞌa da. Ko taka jniñu vaꞌa un tu jajniñu ja na kendo ndaa da nuu Yandios. \v 3 Chi tu ni kachi tutu ii Yandios siaꞌan. Kaꞌan ja ja ni kandixia ndaa Abraham jnuꞌun ni chiso Yandios nuu da, ti sɨkɨ yukan ni jantaꞌu ya maa da, ti ni kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu da sɨkɨ kuachi da. Ni kendo ndaa da nuu Yandios chi vii ni kandixia da ya. \p \v 4 Ti nu sajniñu ɨɨn yɨvɨ, ti niꞌin da yaꞌu da, ansu taꞌu da kuu, chi suꞌva chunaa yo nuu da. \v 5 Ko sɨkɨ nasa kuu ja kachi Yandios ja kendo ndaa yɨvɨ nuu ya, kachi ya ja taka jniñu vaꞌa ka saꞌa yɨvɨ tu jajniñu kuɨtɨ ja na kendo vaꞌa i nuu ya. Chi suꞌva mani yɨvɨ ja kandixia ndaa i jnuꞌun Yandios, maa ɨɨn ni nuu yɨvɨ un ja kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu da sɨkɨ kuachi da. Chi maa ɨɨn ni Yandios kuu ja kaꞌan ya jnuꞌun un nuu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ja kundio ini ka saꞌa da kuachi. \v 6 Suni ni kachi rey na janaꞌan David ja taka jniñu vaꞌa ka saꞌa yɨvɨ tu jajniñu ja na kendo ndaa da nuu Yandios. Chi suꞌva kachi da ja taka yɨvɨ sɨkɨ nau kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu da, ti ndixia ndaa ja na ndusɨɨ ini da jiin jnuꞌun Yandios un. \v 7 Chi ni kaꞌan David: \q1 Na ndusɨɨ ini yɨvɨ ja ni sakaꞌnu ini Yandios nuu jniñu ndevaꞌa ni saꞌa da sɨkɨ ley ya, ti tukaa taji ya nundoꞌo nuu da. \q1 Ti na ndusɨɨ ini yɨvɨ ja tukaa jini Yandios kuachi da, chi ni jasɨ ya sɨkɨ kuachi un. \q1 \v 8 Ti na ndusɨɨ ini yɨvɨ ja tukaa kuɨtɨ kan kuachi Yandios sɨkɨ kuachi da. \m Kachi David. \p \v 9 ¿Ti kachi yo ja ndusɨɨ ini mani yɨvɨ hebreo siaꞌan ni, ja ni ka niꞌin i marca yɨkɨ kuñu i nu? Ko tuu, chi suni ndusɨɨ ini yɨvɨ taka ga nación, ja tu jaꞌi ñavaꞌa i marca yɨkɨ kuñu i. Chi ja ni kachi ndaa ri ja Abraham ni kandixia ndaa da jnuꞌun ni chiso ya nuu da. Ti sɨkɨ yukan ni jantaꞌu ya maa da, ti ni kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu da sɨkɨ kuachi da. \v 10 ¿Nusa, ti nasa kuu ja ni jantaꞌu ya Abraham? ¿Undi ni niꞌin da marca yɨkɨ kuñu da, xi ja ni niꞌin da marca un nu? \v 11 Ko nu ni niꞌin da marca yɨkɨ kuñu da, ti ni kuu ɨɨn seña ja ni nachiso Yandios ja jandaa kuu nu ni kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu Abraham, chi ni kandixia ndaa da jnuꞌun ni chiso ya nuu da. Ko ni kandixia da yukan sa ni niꞌin da marca yɨkɨ kuñu da. Nusa ti ni kachi ya ja Abraham kuu maa tata nuu taka yɨvɨ kandixia ndaa i jnuꞌun Yandios, vasu tu niꞌin i marca yɨkɨ kuñu i, ti niꞌin i jnuꞌun ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ kuachi i. \v 12 Ti ni niꞌin Abraham ɨɨn marca yɨkɨ kuñu da nava na kuu da tata nuu yɨvɨ hebreo ja suni na niꞌin i marca yɨkɨ kuñu i. Ko kanuu ga ja kuu da tata nuu taka yɨvɨ kandixia ndaa i jnuꞌun Yandios nanu ni kandixia da sa ni niꞌin da marca yɨkɨ kuñu da. \p \v 13 Abraham kuu tata savaꞌa ni ga yɨvɨ ja kandixia ndaa i jnuꞌun Yandios, ti ni chisojnuꞌun ya nuu da jiin taka ga yɨvɨ un ja na niꞌin i ɨɨn taꞌu, ti taꞌu un kuu ja na nduñaꞌnu i ja taꞌu da jniñu nuu nɨ ñuyɨvɨ jiin Yandios. Siaꞌan koo vasu tu ka niꞌin i taꞌu un sɨkɨ ni ka siuku ndaa i ley Yandios, vasu ni kandixia ndaa i jnuꞌun ya. Ti sɨkɨ yukan ni jantaꞌu ya maa i, ti ni kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ kuachi i. \v 14 Ko nu jaꞌa ya taꞌu nuu yɨvɨ ja nduku ndee i ka siuku i ley ya, nusa ti tukaa jantaꞌu ya yɨvɨ ja mani kandixia ndaa i jnuꞌun ya. Ti tukaa jajniñu jnuꞌun ni nachiso ya nuu yɨvɨ ja kandixia, chi ni ɨɨn yɨvɨ tu kuni siuku ndaa i ley ya. \p \v 15 Ti kachi ley ya ja jnaꞌnu ndatu ndɨꞌɨ yɨvɨ sɨkɨ kuachi i, ti kuɨtɨ ini ya jiin kuachi un ja na taji ya nundoꞌo nuu yɨvɨ un, chi tu iyo ni ɨɨn ñuu nuu tu ni kenda ley ya. Yukan kuu ja tendɨꞌɨ yɨvɨ ni ka saꞌa i kuachi sɨkɨ ley ya. \p \v 16 Nusa ti nuu taka yɨvɨ ja kandixia ndaa i jnuꞌun Yandios, nuu yɨvɨ un chisojnuꞌun ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ kuachi i. Ti tu ni kuu ni ɨɨn jnuꞌun chayɨka ja siaꞌan ni chisojnuꞌun Yandios. Chi suꞌva, mani ja kundaꞌu ini ya yoꞌo. Ja yukan ni chisojnuꞌun ya nuu taka yɨvɨ ja kandixia ndaa i jnuꞌun ya nanu ni kandixia Abraham. Ti ni chisojnuꞌun ya nuu savaꞌa ni ga yɨvɨ ja kandixia ndaa i jnuꞌun ya nanu ni kandixia Abraham, ansu mani yɨvɨ hebreo ja ñavaꞌa i ley ni jaꞌa ya nuu Moisés, ko suni taka ga yɨvɨ ja kandixia ndaa i nanu ni kandixia Abraham. Chi Abraham kuu nanu ɨɨn tata nuu savaꞌa ni ga yɨvɨ ja kandixia ndaa i jnuꞌun Yandios. \v 17 Ti yukan kachi tutu ii Yandios: “Ruꞌu Yandios, nakaji ri roꞌo Abraham ja na kendo ra tata nuu ndɨꞌɨ yɨvɨ ja kandixia i jnuꞌun ri, nuu ndɨꞌɨ yɨvɨ ka yɨꞌɨ i jiin savaꞌa ni ga nación”, kachi tutu. Yukan kachi maa Yandios ja Abraham kuu tata nuu taka yɨvɨ ja kandixia i jnuꞌun ya. Ti siaꞌan ni kachi Yandios chi ni kandixia ndaa Abraham maa jnuꞌun ni chisojnuꞌun ya nuu da. Ti ni kandixia da ja maa ɨɨn ni Yandios kuu ja xndoto ya savaꞌa ni ga ndɨyɨ. Ti maa ɨɨn ni Yandios kuu ja kachi ja na koo ɨɨn ndajniñu ja ti koo ga. \p \v 18 Ti maa Abraham, vasu tukaa ñukuu ini da ja na koo seꞌe da, ko ni kandixia ndaa da taka jnuꞌun ni kee yuꞌu ya nuu da, ja na koo da nanu tata nuu kua xaan yɨvɨ ka kandixia i Yandios ja ka yɨꞌɨ i jiin tɨjnɨ nación, chi ni chisojnuꞌun Yandios: “Yukan ndukuaꞌa seꞌe ni ja kandixia i ruꞌu”, ni kachi ya jiin da. \v 19 Ti ja yajni kaña da ciento kuiya. Ti vasu yukan ti tu ni kee da jnuꞌun ni kandixia da un, vasu ni jini ndaa da ja maa da jiin ñasɨꞌɨ da ja ñaꞌnu xaan da ja tukaa koo seꞌe da. \v 20 Ti tu ni ndoꞌo sɨkɨ ini da ja tukaa kandixia ga da jnuꞌun ni kee yuꞌu Yandios, ja na koo seꞌe da. Chi sa ni kandixia niꞌin ga da, ti ni nakuantaꞌu da nuu ya ja yukan kuñaꞌnu xaan ga Yandios. \v 21 Chi ni kandixia da ti ni ndukaꞌnu vaꞌa ini da ja na kundee Yandios jnuꞌun ni kee yuꞌu ya. \v 22 Ti sɨkɨ yukan ni jantaꞌu ya Abraham, ti ni kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu da sɨkɨ kuachi da. \v 23 Ti ansu nɨnɨ sɨkɨ Abraham kuu ja yoso nuu tutu ii Yandios ja siaꞌan ni nukuꞌun ini Yandios, \v 24 vasu suni yoso jnuꞌun un sɨkɨ yoꞌo, chi suni na kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo, chi suni kandixia ndaa yo Jitoꞌyo Jesús. Ni kandixia ndaa yo ja ja ni xndoto ya Jitoꞌyo Jesús nuu ñujiꞌi. \v 25 Chi ni nakuaꞌa Jesús ja ni jiꞌi ya sɨkɨ kuachi yo, ti ni xndoto ya Jesús nuu ñujiꞌi nava na kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. \s1 Nasa kenda yɨvɨ ja ni jantaꞌu ya \c 5 \p \v 1 Nusa ti nu kandixia ndaa yo jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo Jesús, sa ti kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. Ti sɨkɨ yukan, tukaa kuɨtɨ ini Yandios jiin yoꞌo, chi vijna ni ndumani ya jiin yo, chi ni jiꞌi Jitoꞌyo Cristo Jesús ja na chunaa ya kuachi yo. \v 2 Ti kandixia ndaa yo jniñu ni saꞌa Jesús nu ni jiꞌi ya ti ni nandoto ya tuku nuu ñujiꞌi, ti sɨkɨ yukan jantaꞌu Yandios yoꞌo. Ko jantaꞌu ya yoꞌo sɨkɨ ja ni kundaꞌu ini ya yoꞌo, chi tu iyo ni ɨɨn jniñu vaꞌa yo ja kenchaa kuachi yo. Yukan kuu ja kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. Nusa ti kuñukun ini yo ja jandaa ndixia ja jantaꞌu ya yoꞌo. Yukan kusɨɨ ini yo chi kuñukuu ini yo ja jantaꞌu ya yoꞌo, ti nakuaꞌa ya yoꞌo ɨɨn taꞌu ja nduñaꞌnu yo nuu taꞌu ya jniñu. \v 3 Ti ansu jiin taꞌu un, chi suni kusɨɨ ini yo ja kondoꞌo yo nundoꞌo sɨkɨ ja ni ka yɨꞌɨ yo jiin Cristo, chi nundoꞌo un saꞌa ja niꞌin ga jika yo nuu ichi Yandios. \v 4 Ti nu kundee yo jiin nundoꞌo un, ti jini yo ja kundee ini Yandios jiin yoꞌo, ti sɨkɨ yukan ndiyo ini yo niꞌin yo taꞌu un. \v 5 Ti nu kundio ini yo yukan, ti tu xndiꞌi ini yo, chi jini ndaa yo ja kundee ya taka jnuꞌun ni kee yuꞌu ya, ti sɨkɨ yukan kandixia yo jiin nɨ ini nɨ añu yo ja kundaꞌu ini ya yoꞌo. Ti siaꞌan kandixia yo chi ni jaꞌa Yandios maa Espíritu Santo nuu yo, ti Espíritu un skandixia ya yoꞌo ja jandaa ndixia kundaꞌu ini Yandios yoꞌo. \v 6 Chi sɨkɨ maa yo naa yo tu ni kojnuni ja kenchaa yo kuachi yo nuu Yandios. Ko vasu tu ni ndiyo ini yo ja siuku yo jnuꞌun ya, chi ni jiꞌi Cristo ja chunaa ya kuachi yo. Ti ni jiꞌi ya maa kɨvɨ ni kachi Yandios. \p \v 7 Saꞌa yo ja. Tu ni iyo ni ɨɨn yɨvɨ ja tava ini na kuū i jaꞌa ɨnga yɨvɨ, vasu ɨnga yɨvɨ un kuu ɨɨn yɨvɨ vaꞌa ndixia. \v 8 Ko nduku ndee ra nuu jniñu ni saꞌa Yandios, chi yukan jini ndaa yo ja kundaꞌu ini ya yoꞌo. Chi ni jiꞌi Cristo jaꞌa yo vasu niꞌin ni ka yɨꞌɨ yo jiin kuachi. \p \v 9 Nusa ti sɨkɨ jniñu ni saꞌa Jesús nu ni jiꞌi ya ti ni jatɨ ya nɨñɨ ya, ti sɨkɨ yukan kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo ja kuu kuachi yo, ti tukaa kuɨtɨ ini ya sɨkɨ kuachi yo un ja na taji ya nundoꞌo xaan nuu yo, chi vijna kendo ketaꞌu yo nuu ya. \v 10 Ko undi nuu ni kuɨtɨ ini Yandios sɨkɨ kuachi yo, ko maa Yandios ni taji ya seꞌe ya ja na kuū ya ti chunaa ya kuachi yo nava tukaa kuɨtɨ ini Yandios sɨkɨ kuachi un, ja na ndumani ya jiin yoꞌo naa yo. Ti nu siaꞌan kuu, ti jandaa ndixia kuu ja kuchaku Cristo vijna, ti nama ya yoꞌo nava tu taji ya nundoꞌo sɨkɨ yo. \p \v 11 Ko undi nuu ni kuɨtɨ ini Yandios jiin yoꞌo sɨkɨ kuachi yo, sa maa Yandios ni taji seꞌe ya ja na kuū ya chunaa ya kuachi yo, nava tukaa kuɨtɨ ini Yandios sɨkɨ kuachi yo. Chi suꞌva ja na ndumani ya jiin yo. Ti nu siaꞌan un, ti jandaa ndixia kuu ja kuchaku Cristo vijna, ti nama ya yoꞌo nava tukaa taji Yandios nunoꞌo sɨkɨ yo. \s1 Jnuꞌun Adán jiin jnuꞌun Cristo \p \v 12 Nusa ti undi nuu ni kejaꞌa ka saꞌa kuachi ndɨꞌɨ yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, chi maa ɨɨn ni chaa ni kejaꞌa da jiin kuachi, ko sɨkɨ kuachi da un, ti ni kɨvɨ kueꞌe kuū yo. Ti ni saꞌa kuachi da un ja ni jicha kueꞌe kuu ndɨꞌɨ yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, chi taka ni ka saꞌa i kuachi. \v 13 Ti kuu ga ja ni jaꞌa Yandios ley ya nuu Moisés ni ka saꞌa i kuachi. Ko nu tu ni jaꞌa Yandios ley ya nuu Moisés nava na nakuni yɨvɨ nau kuu ɨɨn kuachi, nusa ti tu kuni kankuachi ya sɨkɨ i, ko tu kuu siaꞌan ni. \v 14 Chi ka jini ndaa yo ja undi na ni iyo Adán ti undi na ni iyo Moisés ndɨꞌɨ yɨvɨ ni ka jiꞌi i sɨkɨ kuachi i, chi ni jiꞌi i sɨkɨ kuachi ja ni saꞌa taka maa i, vasu tu ni saꞌa i jnaꞌan kuachi ja ni saꞌa Adán, ja ni kuniꞌin ini da nuu ɨɨn jniñu ja ni taꞌu ya nuu da. Ti sɨkɨ kuachi ni saꞌa Adán, ni kɨvɨ nundoꞌo nuu ñuyɨvɨ, chi ɨnga chaa ni saꞌa ja na kendo vaꞌa yɨvɨ. \p \v 15 Ko maa kuachi ni saꞌa Adán, ja ni nduniꞌin ini da sɨkɨ jniñu ni taꞌu Yandios nuu da, tu kejnaꞌan kuɨtɨ yo jiin maa taꞌu ni jaꞌa ya nuu yo, nu ni kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. Ti jandaa ndixia kuu ja jiin maa kuachi ni saꞌa Adán, ti ni kɨvɨ nundoꞌo kuū ndɨꞌɨ yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Ko sa ni kɨvɨ taꞌu ja ni kundaꞌu ini Yandios yoꞌo ja ni taji ya Cristo Jesús na kuū ya jaꞌa yo. Ti ñaꞌnu xaan ga jniñu ja ni saꞌa Jesús ja kuu maa kuachi ni saꞌa Adán, chi jiin jniñu Jesús tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. \v 16 Ti maa kuachi ni saꞌa Adán, tu kejnaꞌan kuɨtɨ yo jiin taꞌu ni jaꞌa Yandios nuu yo. Chi jiin maa ɨɨn ni kuachi ni saꞌa Adán, ni kachi Yandios ja jnaꞌnu ndatu tendɨꞌɨ yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Ko jiin taꞌu Yandios un, ni taji ya Jesús ja na kuū ya sɨkɨ kuachi yo, ti sɨkɨ yukan tukaa kuɨtɨ ini ya jiin yo, ti vijna kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. \v 17 Jiin maa kuachi ni saꞌa Adán ni kɨvɨ nundoꞌo ja kuu ndɨꞌɨ yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ko ñaꞌnu xaan ga kuu taꞌu Yandios, ja ni taji ya Jesús ja na kuū ya jaꞌa kuachi yo. Ti ñaꞌnu xaan ga taꞌu Yandios nuu yɨvɨ ja kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ kuachi i, ti ka niꞌin i taꞌu ja na nduñaꞌnu i nuu taꞌu Yandios jniñu. \p \v 18 Nusa ti ja sɨkɨ ni saꞌa Adán maa kuachi un, ti ni kachi Yandios ja jnaꞌnu ndatu ndɨꞌɨ yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Ko sɨkɨ jniñu ni saꞌa Jesús nu ni jiꞌi ya jaꞌa yo, ti kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo ja na kuū yo. Chi suꞌva kachi ya ja na niꞌin yo taꞌu ja na kuchaku yo ja kuu taka saa ni. \v 19 Chi sɨkɨ ja tu ni jandatu ɨɨn ni chaa Adán, ti sa ni ka kɨvɨ ndɨꞌɨ yɨvɨ nuu kuachi un. Ti suni siaꞌan ni jandatu ɨɨn ni chaa Cristo Jesús, ti sa ni kachi Yandios nuu kuaꞌa xaan yɨvɨ ja kandixia i Jesús ja tukaa jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ kuachi i. \p \v 20 Ko suni ni jaꞌa Yandios ley ya nuu Moisés nava ja taka jinu tu ka jandatu yɨvɨ ley un, ti ka ndukuaꞌa kuachi i. Ko sɨkɨ ni ndukuaꞌa kuachi yo jiin ley un, ti kaꞌnu xaan ga kuu ja kundaꞌu ini Yandios yoꞌo. \v 21 Nusa ti sɨkɨ kuachi un ni kɨvɨ kueꞌe kuū yo. Ko ni kundaꞌu ini Yandios yoꞌo, ti kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo, ko vijna ka niꞌin yo taꞌu ja kuchaku yo ja kuu saa ni. Ti kachi ya yukan chi ja ni taji ya Jitoꞌyo Cristo Jesús ja na kuū ya jaꞌa kuachi yo. \s1 Tukaa chaku yo jiin kuachi \c 6 \p \v 1 ¿Nusa ti nasa ka ndoꞌo ini yo nu? ¿Ka kaꞌan yo ja kundaꞌu ini Yandios yoꞌo, ti yukan vatuni kaka yo jiin kuachi, ti jiin yukan viꞌi ga na kundaꞌu ini ya yoꞌo nu? ¿Siaꞌan ka ndoꞌo ini yo nusa? \v 2 ¡Tu kuu kuɨtɨ! Chi yoꞌo ja kandixia ndaa yo Cristo Jesús vijna, ka kuu yo nanu ja ni ka jiꞌi yo, ja tukaa ka yɨꞌɨ yo jiin kuachi, ja tukaa kaka yo jiin kuachi, nusa. \v 3 Ko na ni ka janducha yo ti ni jaꞌa yo jandaa ja kandixia ndaa yo Cristo Jesús. Jiin jniñu un ni ka kachi yo ja ja ni jiꞌi ya jaꞌa yo, ti ni ka yɨꞌɨ yo jiin ya. \v 4 Na ni ka janducha yo ni ka jaꞌa yo jandaa ja ka yɨꞌɨ yo jiin ya nanu ni ñunduji yo jiin ya. Ti kuu nanu ja ni ka nandoto yo tuku jiin ya. Nusa ti vijna jika ndaa yo nuu Yandios ansu nanu jika yo sa ni kandixia ga yo Jesús. Yukan kundaa chi jiin ɨɨn jniñu ñaꞌnu Tata yo Yandios ni naxndoto ya Jesús nuu ñujiꞌi, ti suni siaꞌan saꞌa Yandios ɨɨn jniñu ja na kaka ndaa yo nuu ya vijna, ansu nanu jika ka yo niku ti sa ni kandixia ga yo Jesús. \p \v 5 Hora ni ka janducha yo, ni ka jaꞌa yo jandaa ja ka yɨꞌɨ yo jiin Jesús na ni jiꞌi ya. Suni kachi yo ja ka yɨꞌɨ yo jiin ya hora ni nandoto ya nuu ñujiꞌi, nava na kaka ndaa yo nuu ya vijna, ansu nanu ni ka jika yo na ti kandixia ga yo maa ya. \v 6 Ti jandaa ndixia taka un chi tukaa ka jika yo nanu ni ka jika yo na ti kandixia ga yo Cristo. Chi taka jniñu kueꞌe un ni naa nu ni jiꞌi Cristo ndaꞌa cruz. Ti sɨkɨ jniñu ni saꞌa Cristo yɨꞌɨ yo jiin ya ni saꞌa Yandios. Ni naa jniñu maa yo ja ni saꞌa yo ni junukuachi yo nuu kuachi, nanu ni ka kuu yo muzu nuu kuachi un. Ko tukaa kuɨtɨ, chi vijna ti ka yɨꞌɨ yo jiin Cristo. \v 7 Ti sɨkɨ ja ni naa jniñu maa yo ja ni saꞌa yo nu ni ka junukuachi yo nuu kuachi, yukan kundaa ja kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo nava tukaa kundio ini yo ka junukuachi yo nuu kuachi. \p \v 8 Kandixia yo ja ka yɨꞌɨ yo jiin ya nanu ni ka jiꞌi yo jiin ya. Nu siaꞌan kuu ti suni siaꞌan kandixia yo ja ja ni ka yɨꞌɨ yo jiin ya hora ni naxndoto ya nuu ñujiꞌi. Siaꞌan ni saꞌa Yandios jiin yo nava na kaka ndaa yo nuu ya vijna, jiin ja na kuchaku yo jiin ya ja kuu saa ni. \v 9 Chi ka jini ndaa yo ja ɨɨn ni jinu ni nandoto ya nuu ñujiꞌi ja tukaa kuɨtɨ ja kuū ya, chi ni kundee ya. Ti suni ka kundee yo ja ka siuku yo jiin jnuꞌun ya, chi ka yɨꞌɨ yo jiin ya. \v 10 Ti maa Cristo, ɨɨn jinu ni ni jiꞌi ya ja chunaa ya kuachi yo, ko ja chaku ya vijna ti mani saꞌa ya ja kuni Tata Yandios. \v 11 Ti nuu maa ra naa ra ja ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo, na kachi ri ja na kondoꞌo vaꞌa ini ra sɨkɨ jniñu nu ni ka jika ra na ti ka kandixia ga ra Cristo, ja ni naa jniꞌnu un nu ni ka junukuachi ra nuu kuachi un. Ti vijna, na nakuꞌun ini ra ja na kunukuachi ra nuu Yandios, chi ja ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo Jesús. \p \v 12 Nusa ti tukaa kundio ini ra ja kunukuachi ra nuu kuachi, ja ka saꞌa ra savaꞌa ni ga jniñu kueꞌe ja kuni yɨkɨ kuñu ra. \v 13 Tukaa kundio ini ra ja kunukuachi ra nuu kuachi, ja tukaa saꞌa ra jniñu kueꞌe ja kuni yɨkɨ kuñu ra, chi ja ni naa jniñu ja ni ka jika ra sa ni ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo. Ko vijna na kachi ra ja na kuandatu ra taka jnuꞌun Yandios, nava na kunukuachi ra nuu ya jiin nɨ ini nɨ añu ra. \v 14 Chi tukaa ka kuu ra muzu nuu kuachi nava na kunukuachi ra un, chi tukaa taꞌu Yandios jniñu nuu yo ja kuandatu yo ley ni jaꞌa ya nuu Moisés, ti jiin yukan ka kendo ndaa yo nuu ya. Chi suꞌva, ka kunukuachi yo nuu Yandios, chi ni kundaꞌu ini ya yoꞌo ja ni taji ya Jesús na kuū ya jaꞌa yo. \s1 Kuanukuachi yo nuu mani maa Yandios \p \v 15 ¿Nusa ti nasa ka ndoꞌo ini yo vijna? ¿Ka kaꞌan yo ja vatuni ka saꞌa yo kuachi chi kundaꞌu ini ya yoꞌo vijna, ja tukaa taꞌu Yandios jniñu nuu yo ja na siuku yo ley ni jaꞌa ya nuu Moisés? ¿Tukaa ga siuku yo ley un, chi vijna mani ja kandixia ndaa yo nuu Jesús ja ni taji Yandios chunaa ya kuachi yo nu? ¿Siaꞌan ka ndoꞌo ini yo nusa? ¡Tu kuu kuɨtɨ! \v 16 Chi jandaa ndixia ja ka jini ra, ja nu chiso ra jnuꞌun ja ka kendo ra nanu muzu nuu ɨnga chaa un, ti kaa nuu kuu ja kuandatu ra nuu chaa un. Suni siaꞌan, nu kundio ini ra ka siuku ra jiin kuachi, nusa ti ka kuu ra nanu muzu nuu kuachi. Ko na kondoꞌo ra ɨɨn nundoꞌo xaan ja naa ra maa ra sɨkɨ kuachi un. Ko nu kunukuachi ra nuu Yandios ja kuandatu ra jnuꞌun ya, ti sɨkɨ yukan na kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu ra ja taji ya nunoꞌo xaan nuu ra. \v 17 Ko vijna nakutaꞌu ri nuu Yandios ja tukaa ka kendo ra nanu muzu nuu kuachi, chi jiin nɨ ini nɨ añu ra ka jantaꞌu ra maa jnuꞌun ndaa ja ni skandixia ya roꞌo naa ra. \v 18 Ja ni ka kee ra ini ndaꞌa kuachi nava na nduu ra nanu muzu ja junukuachi ra nuu Yandios, ja kuandatu ra jnuꞌun ya. \p \v 19 Ruꞌu Pablo, xndaku ri nuu ra jiin jnuꞌun sɨkɨ nasa kuu jiin ɨɨn muzu ini ñuyɨvɨ jaꞌa, chi tu kɨvɨ yachi inijnuni ra maa jnuꞌun ja kuni xndaku ri nuu ra. Ti xnukuu ini ri roꞌo undi na kandio ini ra ja kunukuachi ra nuu kuachi, ja mani jniñu ndevaꞌa ni ka saꞌa ra jiin yɨkɨ kuñu ra, ja ka kuniꞌin xaan ini ra sɨkɨ ley Yandios. Ko vijna na kachi ri nuu ra ja na kundio ini ra chi xndoo ra taka jniñu kueꞌe un nava kunukuachi ra nuu Yandios jiin nɨ ini nɨ añu ra, ja na kuandatu ra mani jnuꞌun ndaa Yandios. \v 20 Chi undi nuu ni kundio ini ra ka junukuachi ra nuu kuachi, ti tu kuɨtɨ kundio ini ra ja kuandatu ra jnuꞌun ndaa Yandios. \v 21 Ti jikajnuꞌun ri nuu ra, ¿nasa ni kundee ra jiin jniñu kunchuku ra sa ni kandixia ra nuu Cristo? ¿Nasa ni chindee taka jniñu kueꞌe ni ka saꞌa ra? ¡Tu kuu kuɨtɨ! Ti vijna kukanuu ra sɨkɨ taka jniñu kueꞌe ni ka saꞌa ra sa ni kandixia ra Jesús. Ti jandaa kuu ja na naa taka yɨvɨ ka saꞌa i jniñu kueꞌe un. \v 22 Ko vijna na kachi ri ja maa ra naa ra ni ka kee ra ini ndaꞌa kuachi nava na ka nduu ra muzu ja junukuachi nuu Yandios. Chi ni ka sasɨɨn ra nuu jniñu kueꞌe un nava na koo ndoo koo ii ra nuu ya. Ti na niꞌin ra taꞌu nuu Yandios ja kuchaku ra ja kuu saa ni. \v 23 Chi jandaa kuu ja taꞌu ka niꞌin yɨvɨ sɨkɨ kuachi i kuu ja na naa i maa i. Chi suꞌva, taꞌu ja kuaꞌa Yandios nuu yo kuu ja kuchaku yo ja kuu saa ni, chi ni ka yɨꞌɨ yo jiin Jitoꞌyo Cristo Jesús. \s1 Tukaa kunukuachi yo nuu kuachi \c 7 \p \v 1 Ñani ri, ja suni ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo Jesús, na xndaku ri ɨɨn jnuꞌun kanuu nuu ra, chi ndixia ri ja ka jini vaꞌa ra sɨkɨ taka ley ja iyo. Ka jini vaꞌa ra ja taka ley un taꞌu jniñu nuu yo ja kuu nɨ kani kuchaku yo. \v 2 Ti ka jini vaꞌa ra ja tu kuaꞌa ley un jnuꞌun ja na kusɨɨn ɨɨn ñasɨꞌɨ nuu yɨɨ ña nu chaku da. Ko nu ni jiꞌi da, ti ja ni ketaꞌu ña ley ja ni kejnaꞌan ña jiin da. \v 3 Ti nu najnaꞌan ña jiin ɨnga chaa nu nu chaku ga yɨɨ ña, ti konani ña ɨɨn ñaꞌan yɨsɨkɨnchaa yɨɨ ña. Ko nu ja ni jiꞌi yɨɨ ña, ti ketaꞌu ña chii ley un. Ti vasu ni najnaꞌan ña jiin ɨnga chaa, ko tukaa yɨsɨkɨnchaa ña yɨɨ ña. \p \v 4 Ti suni sɨkɨ maa ra naa ra ñani ri, na kachi ri ja ka kuu ra nanu ja ni ka jiꞌi ra sɨkɨ ley Yandios, chi tukaa kankuachi ley ya nuu ra sɨkɨ kuachi ra, chi ni ka kandixia ra jniñu ni saꞌa Cristo nu ni jiꞌi ya ti ni chunaa ya kuachi yo, ja ni ndoto ya nuu ñujiꞌi. Ti vijna ja ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo nava na saꞌa ra savaꞌa ni ga jniñu ndaa kuni Yandios. \v 5 Ko na ti ka kandixia ga yo Cristo, ti ni kundio ini yo ja ka saꞌa yo savaꞌa ni ga jniñu kueꞌe. Ti vasu ni kachi ley un ja tu kuni saꞌa yo jniñu kueꞌe un, ko jiin maa jnuꞌun un, chi viꞌi ga ni kundio ini yo ka saꞌa yo savaꞌa ni ga jniñu ndevaꞌa jiin yɨkɨ kuñu yo. Ti jiin jniñu ndevaꞌa un ka niꞌin yo taꞌu ja na naa yo. \v 6 Ko vijna tukaa, chi na ti kandixia ga yo Cristo ni ka yɨꞌɨ yo jiin maa ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, ti ni kankuachi ley un sɨkɨ yo, ti ni ka jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. Ko vijna ka kuu yo nanu ja ni ka jiꞌi yo nuu ley un. Ni ka kee yo ini ndaꞌa ley un ti tukaa ka jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. Vijna ti chindee Espíritu Santo yoꞌo ja na kunukuachi yo nuu Yandios, ti tukaa kunukuachi yo nuu kuachi, ti sɨkɨ kuachi un ni jnaꞌnu ndatu yo jiin jnuꞌun ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, ko vijna tukaa. \s1 Iyo uu jnuꞌun ini yo \p \v 7 ¿Nusa ti nasa ka ndoꞌo ini ra? ¿Ka kaꞌan yo ja ley Yandios un ndiso kuachi nu? ¡Tu kuu kuɨtɨ! Chi ruꞌu Pablo, na kachi ri nasa ni jnaꞌan ri. Chi nu tu ni kenda ley Yandios, va tu nakuni ri ja ini ri jiin kuachi, ni tu ni nakuni ri ja nɨnɨ kundio ini ri ndajniñu jnaꞌan ri. Ko ni kenda ley ja ni jaꞌa ya nuu Moisés, ti ni kachi: “Tu kundio ini ra”, kachi. \v 8 Ti vasu siaꞌan ni kachi ley Yandios, ko sɨkɨ ruꞌu ni kundee kuachi un, ti viꞌi ga ni kejaꞌa kundio ini ri ja saꞌa ri kuaꞌa jniñu ndevaꞌa. Ko nu tu iyo ley un, va tu ni nakuni ri ja jandaa uu ja ñuꞌun chitu ini ri jiin kuachi. \v 9 Undi nuu ni kusɨɨ ini ri nasa ni kuncha ri, chi tujaꞌi kɨvɨ inijnuni ri nasa kuni kaꞌan jnuꞌun ley Yandios. Ti sa ni kɨvɨ inijnuni ri sɨkɨ nasa kuni kaꞌan ley un, ja kachi ja tu kundio ini yo ndajniñu jnaꞌan yo. Yukan ni nakuni ri ja jandaa ni kuniꞌin ini ri jiin kuachi un, ko tu kuu kuɨtɨ jniñu ja kundee ri jiin kuachi un. \v 10 Vasu ni jaꞌa Yandios ley ya ja na chaku vaꞌa yo ini ñuyɨvɨ jaꞌa, ko ruꞌu, ni jini ndaa ri ja tu kuu kuɨtɨ ja kuandatu ri ley ya. Ni saꞌa ley ya nanu ja ni jiꞌi ri, chi tu kuɨtɨ jniñu ni niꞌin ri ja kuandatu ri ley un, chi nɨnɨ ni kundee kuachi sɨkɨ ri. \v 11 Vasu jandaa ndixia ni taꞌu jniñu ley Yandios sɨkɨ nasa kunchuku yo ini ñuyɨvɨ jaꞌa, ko tu ni kundee ri. Chi suꞌva ni kundee kuachi sɨkɨ ri. Ni kendo xndaꞌu ri ja ni ndoꞌo ini ri ja kundee ri sɨkɨ kuachi, ko ni jnaꞌan ri nanu ja ni jiꞌi ri, chi tu kuɨtɨ ni niꞌin jnuꞌun ja kundee ri, chi nɨnɨ ni kundee ri kuachi sɨkɨ ri. Vasu ni taꞌu jniñu ley Yandios nuu ri, ko tu ni kundee ri kuandatu ri, chi nɨnɨ ni kundee kuachi sɨkɨ ri. \v 12 Nusa ti jandaa ndixia ja ley Yandios iyo ndoo iyo ndaa vaꞌa sɨkɨ taka jniñu taꞌu nuu yo. Ti kaꞌan ndaa ley un nu kankuachi sɨkɨ yo, ti kachi ja jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. \p \v 13 Yukan ti vasu tu ni niꞌin ri ni ɨɨn jnuꞌun ja kuandatu ri ley un, ¿ti yukan kuni kaꞌan ja tu kuɨtɨ ni jajniñu ley ya nu? ¡Tu kuu kuɨtɨ! Chi nu tu ni kenda ley ya, va tu kɨvɨ inijnuni ri ja ndixia chitu ini ri jiin kuachi. Ni kuu nanu ja ni jiꞌi ri, chi tu kuɨtɨ jniñu ni niꞌin ri ja kundee ri jiin kuachi un. Ti sɨkɨ yukan, ni kɨvɨ inijnuni ri ja ndaa ndixia ni chitu ini ri jiin kuachi. \p \v 14 Ruꞌu Pablo, na kachi ri ja vijna ti chaku ini ri ja maa ley Yandios ja iyo ndoo iyo ndaa ley un, chi maa Espíritu Yandios ni jaꞌa ley un. Ko nu kancha ri nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, iyo ja nɨnɨ kuniꞌin ini ri sɨkɨ ley ya. Nɨnɨ yuji ri jiin kuachi nanu kuu ri muzu nuu kuachi, \v 15 chi tu ñukuu ini ri sɨkɨ kuachi un ja tu vaꞌa, ansu saꞌa ri maa jniñu vaꞌa ja ndio ini ri. Chi suꞌva, iyo ja saꞌa ri maa kuachi ja jito uꞌu ri. \p \v 16 Yukan, nu saꞌa ri kuachi un, vasu ndio ini ri ja saꞌa ri mani jniñu vaꞌa, nusa ti jaꞌa ri jandaa jiin kuachi un ja kaꞌan ndaa ley Yandios nu kachi ja jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. \v 17 Ko vijna, ruꞌu Pablo, tukaa kundio ini ri siin ri jiin kuachi, ko suni nɨnɨ iyo ɨɨn jnuꞌun ini ri ja siuku ri jiin kuachi. \v 18 Ti vasu suni iyo ja nɨnɨ ndio ini ri saꞌa ri jniñu vaꞌa, ko tu kundee ri ja saꞌa ri un. \v 19 Vasu kundio ini ri mani jniñu vaꞌa, ko siin saꞌa ri kuachi, ansu ndio ini ri saꞌa ri kuachi un. \v 20 Ko nu siaꞌan kuu, nusa ti ni kancha ri nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti jandaa kuu ja nɨnɨ iyo ɨɨn jnuꞌun ini ri ja siuku ri jiin kuachi. \p \v 21 Nusa ti jini vaꞌa ri ja taka jinu kundiyo ini ri saꞌa ri jniñu vaꞌa, ti suni kande ini ri ɨɨn jnuꞌun ja saꞌa ri kuachi. \v 22 Ti vasu siaꞌan kuu, ko jandaa kuu ja iyo sɨɨ ini ri jiin ley Yandios, ti kundio ini ri kuandatu ri ley ya jiin nɨ ini nɨ añu ri. \v 23 Ko sɨkɨ ja kancha ri nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, jini vaꞌa ri ja nɨnɨ kuu ja ka kanaa jnuꞌun un jiin jnuꞌun ndiyo ini ja kuandatu ri ley Yandios. Ti vasu ndio ini ri ja kundee ri sɨkɨ jnuꞌun kuachi un, ko iyo ja kundee kuachi un sɨkɨ ri. \v 24 Yukan kundaa ja chaa ndaꞌu xaan kuu ri, chi tu siuku ndaa ri ley Yandios. Yukan ti jikandaꞌu ri, ¿nau kuu ja nama ruꞌu, nava tukaa kundee kuachi sɨkɨ ri nu kancha ri ñuyɨvɨ jaꞌa? ¿Nau kuu ja nama ruꞌu nusa nu? \v 25 ¡Na kutaꞌu ri nuu Yandios ja maa Jitoꞌyo Cristo Jesús, na kin nama ya ruꞌu! \p Nusa ti nɨnɨ iyo inijnuni ri ja kuandatu ri ley Yandios, ti nɨnɨ kundio ini ri kuanukuachi ri nuu ya. Siaꞌan ndixia, ko suni jandaa kuu ja nu kancha ri nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti nɨnɨ iyo ɨɨn jnuꞌun ini ri ja saꞌa ri kuachi, ja kendo ri nanu ɨɨn muzu nuu kuachi. \c 8 \p \v 1 Nusa ti tukaa kachi Yandios ja jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo, ti tukaa kuaꞌa ya nunoꞌo xaan sɨkɨ yo. Chi tukaa kundio ini yo ja kuandatu yo jnuꞌun ini yo ja na saꞌa yo kuachi, chi vijna kundio ini yo ja kuandatu yo maa jniñu taꞌu Espíritu Santo sɨkɨ yo. \v 2 Vijna ka yɨꞌɨ yo jiin Cristo Jesús, ti sɨkɨ yukan, maa Espíritu Santo saꞌa ya ja na kuchaku yo ja kuu taka saa ni. Ko nu kanchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, maa Espíritu un chindee ya yoꞌo jiin jniñu ñaꞌnu ya nava na kundee yo sɨkɨ jnuꞌun iyo ini yo ja saꞌa yo kuachi. \v 3 Chi maa ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, tu ni nama yoꞌo nava tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. Chi nu kanchuku yo ñuyɨvɨ jaꞌa, va tu kundio ini yo kuandatu yo ley Yandios un, chi nɨnɨ kundio ini yo ka siuku yo jiin kuachi. Ko Yandios ni kundee ya nu ni taji ya maa Seꞌe ya nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti ni kendo ya jiin ɨɨn yɨkɨ kuñu ya nanu yoꞌo. Ko sɨkɨ yɨkɨ kuñu yoꞌo, iyo ja nɨnɨ kundio ini yo ka saꞌa yo kuachi. Ko sɨkɨ kuachi yo un, ni chunaa Cristo yoꞌo, ti jiin jniñu ya un ni jaꞌa jandaa Yandios ja tukaa kundee kuachi nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Jandaa ndixia kuu un, ko vasu nu kanchuku yo ñuyɨvɨ jaꞌa nɨnɨ kuu ja kundio ini yo ka saꞌa yo kuachi un. \v 4 Ko ni taji Yandios Seꞌe ya Jesús ja chunaa ya kuachi yo, nava na kundaa ini yo sɨkɨ ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo, jiin ja kundio ini yo kuandatu yo jniñu taꞌu ley Yandios nuu yo. Yukan ni saꞌa ya jaꞌa yo, chi yoꞌo kuu maa yɨvɨ ja kandio ini yo ja kuandatu yo jniñu taꞌu Espíritu Santo nuu yo, ansu ja kuandatu yo nu jnuꞌun iyo ini yo ja saꞌa yo kuachi. \p \v 5 Chi yɨvɨ ja nɨnɨ jandatu i nuu kuachi iyo ini i, ti jandaa ndixia kuu ja nɨnɨ ñukuu ini i ja siuku i jiin maa kuachi kandio ini i un. Chi suꞌva, yɨvɨ ja ka jandatu i maa jniñu taꞌu Espíritu Santo sɨkɨ i, ti ka ñuꞌun ini i ja siuku i mani jniñu ja taꞌu Espíritu un. \v 6 Ko yɨvɨ ja nɨnɨ kandio ini i ka siuku jiin kuachi ti ka kuu i nanu ndɨyɨ, chi tu ka yɨꞌɨ i jiin Yandios. Yɨvɨ ja kandio ini i ja siuku i maa jniñu taꞌu Espíritu Santo, ka jini ndaa yɨvɨ un ja ka yɨꞌɨ i jiin Yandios, ti ni ndumani ya jiin i naa i. \v 7 Ko sɨkɨ yɨvɨ ja nɨnɨ ka jandatu i jnuꞌun kuachi iyo ini i, mani ka saniꞌin ini i sɨkɨ Yandios. Ti nu siaꞌan kuu, nusa ti tu kuɨtɨ jnuꞌun nasa kuandatu i ley ya. \v 8 Ti taka yɨvɨ ja ka siuku jiin jnuꞌun kuachi iyo ini i un, tukaa kusɨɨ kutɨ ini Yandios nuu i. \p \v 9 Ko roꞌo ja ka kandixia ra Jesús, na kachi ri ja kuandatu ra nu maa Espíritu Santo, ansu ja kuandatu ra jnuꞌun iyo ini ra ja siuku ra jiin kuachi. Ti jandaa ndixia kuu yukan, chi ni kejnaꞌan Espíritu Santo jiin ra naa ra. Ko nu tu kancha Espíritu Yandios jiin ɨɨn yɨvɨ, ti tu ka yɨꞌɨ kuɨtɨ yɨvɨ un jiin Cristo. \v 10 Ti nu kancha Cristo jiin ra, ti saꞌa Espíritu Yandios ja kuchaku ra ja kuu taka saa ni. Siaꞌan saꞌa ya vasu na chaa kɨvɨ ja kuū yɨkɨ kuñu ra saꞌa kuachi. Siaꞌan saꞌa Cristo chi ni kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu ra ja kuu kuachi ra, ti ni kendo ndaa ra nuu ya. \v 11 Ti nu jandaa ndixia kuu ja ni kukutu Espíritu Yandios jiin ra naa ra, ya ja ni xndoto Jesús nuu ñujiꞌi, ti jiin jniñu ñaꞌnu un, ni jaꞌa Yandios jandaa ja suni na xndoto ya yɨkɨ kuñu ra jiin jniñu ñaꞌnu Espíritu ya. Ti jandaa ndixia kuu ja yɨꞌɨ kutu Espíritu ya jiin ra naa ra. \p \v 12 Siaꞌan kuu ñani ri, sɨkɨ ja ni ka kukutu yo jiin Espíritu Santo, tu kuɨtɨ kundiso yo jniñu kuandatu yo jnuꞌun kuachi ini yo nu ka chaku yo ini ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 13 Chi nu kandio ini ra siuku ra jiin kuachi un ja nɨ kanchuku ra ini ñuyɨvɨ jaꞌa, ti jandaa ndixia kuu ja xnaa ra maa ra. Ko suꞌva, na kuꞌun ini ra ja kuandatu ra nuu maa Espíritu Santo, nava na chindee ya ja tukaa ga siuku ra jiin kuachi. Ti nu siaꞌan kuu, ti ka jini ndaa ra ja ka yɨꞌɨ ra jiin Yandios ti kuchaku ra ja kuu saa ni. \p \v 14 Chi taka yɨvɨ ja ka jandatu i maa jniñu taꞌu Espíritu Yandios, jandaa ndixia ja maa i ka kuu Seꞌe Yandios. \v 15 Chi Espíritu ja ni jaꞌa ya nuu ra, tu kuu ɨɨn nundoꞌo ja na nduu ra nanu ɨɨn muzu ndaꞌu nuu Yandios, ja yuꞌu da ja na taji Yandios nunoꞌo xaan nuu da. Chi suꞌva, saꞌa Espíritu Santo jiin yoꞌo ja na kuni ndaa yo ja ka kuu yo Seꞌe Yandios. Ti maa Espíritu un saꞌa, ti nu kanajaa yo Yandios, kaꞌan yo: “Tata ri.” \v 16 Ti maa Espíritu Santo un saꞌa jiin inijnuni yo ja jandaa ndixia ka kuu yo Seꞌe Yandios. \v 17 Ti jandaa ndixia kuu ja ka kuu yo Seꞌe Yandios, ti suni ndixia kuu ja na kuaꞌa ya ɨɨn taꞌu nuu yo, ti taꞌu un kuu ja na nduñaꞌnu yo jiin Cristo ini ñuu nuu taꞌu ya jniñu. Ko nɨ kanchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, kondoꞌo ndixia yo nanu ni ndoꞌo Cristo, chi koto uꞌu yɨvɨ sɨkɨ yo nanu ni ka jito uꞌu i Cristo. Ko jiin nundoꞌo un satuꞌva Yandios yoꞌo ja na nduñaꞌnu yo jiin Cristo ini ñuu nuu taꞌu ya jniñu. \s1 Kundatu yo ja kuu kɨvɨ kaꞌnu \p \v 18 Ruꞌu Pablo, ndoꞌo vaꞌa ini ri sɨkɨ nasa ka ndoꞌo yo vijna ja ka yɨꞌɨ yo jiin Cristo. Ti na kachi ri ja lulu xaan nundoꞌo un, ti tu nau ni kuu ja kuu nuu jniñu ñaꞌnu xaan saꞌa Yandios nuu kɨvɨ kaꞌnu ja kii. Chi nuu kɨvɨ kaꞌnu un na kuni ndijin yo ja suni nduñaꞌnu yo jiin Cristo. \v 19 Ti suni taka ndajniñu ja ni saꞌa Yandios, taka ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ka ñukuu ini i ja kandatu i undi na jaa kɨvɨ kaꞌnu xaan un. Ti na xnaꞌan ndaa Yandios nuu kɨvɨ un ja na nduñaꞌnu taka seꞌe ya. \v 20 Ti taka ndajniñu ja ni jankoo suni kandatu ja kuu kɨvɨ kaꞌnu un, chi taka ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa ni kɨvɨ chii jnuꞌun ja tukaa kendo vaꞌa. Ti ansu kejaꞌa maa taka nundoꞌo un, chi maa Yandios ni taꞌu jniñu ja siaꞌan na kendo. Chi tu ni kuni ya ja na kendo siaꞌan ja kuu saa ni. \v 21 Ja kuu kɨvɨ un ni ɨɨn ndajniñu tukaa kendo ava, vasu taka ndajniñu ja kuan teꞌyu vijna. Ko na chaa kɨvɨ nu tukaa kendo siaꞌan ni, ti nu na jaa kɨvɨ kaꞌnu un, tukaa kanchuku Seꞌe Yandios jiin nundoꞌo ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ko nanitaꞌu i ja na nduñaꞌnu i ini ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Ti ja kuu kɨvɨ kaꞌnu xaan un, tukaa kendo ni ɨɨn ndajniñu ava ñuyɨvɨ jaꞌa, chi nduu vii xaan. \p \v 22 Ti jini yo ja taka ja ni jankoo, chi undi vijna, ti ɨɨn nuu ni ja kuan teꞌyu nanu ja ndaꞌu xaan, jiin ja kaña ini ja kundatu kɨvɨ nu ndoꞌo xaan. \v 23 Ko ansu maa ɨɨn ni ndajniñu ñuyɨvɨ jaꞌa, chi suni siin yo kondoꞌo yo ja kanchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti suni kundatu nduu yo ja kuu kɨvɨ kaꞌnu un, vasu ja ni ndusɨɨ ini yo sɨkɨ ja ni niꞌin yo Espíritu Santo ni kancha ya jiin yo. Ko vasu siaꞌan kuu, ko iyo jnuꞌun kuiꞌya ini yo ka ndɨꞌɨ ini yo ja kanchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, chi tu jaꞌi na chaa kɨvɨ kaꞌnu un nava na niꞌin yo taꞌu yo nuu Yandios. Ti nuu kɨvɨ un na sama ya yɨkɨ kuñu yo nava tukaa kondoꞌo yo jiin, nava na nduñaꞌnu yo nuu taꞌu Yandios jniñu. \v 24 Ti undi maa kɨvɨ ni ketaꞌu yo nuu Yandios yoꞌo, kɨvɨ ja ni kejaꞌa kandixia yo Jesús, nuu maa kɨvɨ un ni kejaꞌa kundio ini yo ja na chaa kɨvɨ kaꞌnu nuu na sama ya yɨkɨ kuñu yo. Ko tu jaꞌi ndenda kɨvɨ un. Siin kundatu yo ja kuu kɨvɨ un, chi ndixia ndaa kuu ja tukaa kundatu yo nu ja ni niꞌin yo taꞌu yo nuu Yandios. Ko tu jaꞌi na koo kɨvɨ kaꞌnu un. \v 25 Ti vasu tu jaꞌi ndenda kɨvɨ un, koto xndiꞌi ini yo. Chi suꞌva siin kundio ini yo ja na kenda kɨvɨ kaꞌnu un. \p \v 26 Ko nu kunchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, maa Espíritu Santo kuaꞌa ya jnundee ini yo nava tu xndiꞌi ini yo jiin nundoꞌo ndoꞌo yo. Ti ndixia ja tu jini vaꞌa yo nasa kantaꞌu yo ja kuu ja kanuu ga. Ko maa Espíritu Santo chindee ya yoꞌo nu jikantaꞌu yo nuu Yandios, chi jikantaꞌu ya nuu ya ja kuu yoꞌo naa yo, vasu tu niꞌin yo maa jnuꞌun ndaa kuni kaꞌan yo nuu ya. Ti kundio ini yo jikantaꞌu yo nuu ya, ko nu tu niꞌin yo maa jnuꞌun, ti Espíritu Santo chindee ya yoꞌo ja jikantaꞌu ya ja kuu yoꞌo naa yo. \v 27 Ti jini vaꞌa Yandios nu kundio ini kandaꞌu yo nuu ya, ti jini vaꞌa ya maa jnuꞌun jikantaꞌu Espíritu Santo jaꞌa yo nu tu niꞌin yo maa jnuꞌun ja kakantaꞌu yo nuu ya. Ti ndixia ndaa ja jini Yandios, chi yukan kuu ɨɨn jniñu kanuu ga ni jaꞌa ya nuu Espíritu Santo ja kandaꞌu ya nuu Yandios ja kuu yoꞌo naa yo. \s1 Chindee Espíritu Yandios nu kanchuku ñuyɨvɨ jaꞌa \p \v 28 Ti ruꞌu Pablo na kachi ri ja sɨkɨ ni ndumani ra jiin Yandios, ti jandaa ndixia ja taka nundoꞌo ja ka ndoꞌo ra nu kanchuku ra ñuyɨvɨ jaꞌa, ti jajniñu ya nundoꞌo un nava na ndundee ini ra nu kunukuachi ra nuu Yandios nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti siaꞌan saꞌa Yandios chi ni nakaji ya yɨvɨ ja ka yɨꞌɨ i jiin ya, ti yukan ni kundaa ini ya undi na janaꞌan. \v 29 Chi maa Yandios kuu yɨvɨ ni jini nuu i undi nuu, ti ni nakaji ya maa i ja na ndundoo i, ti ndundaa i ja na ndaku i nanu kaa maa Seꞌe ya, ti na nduñaꞌnu i jiin ya ini ñuu nuu taꞌu ya jniñu. Ti ndixia ja Seꞌe ya kuñaꞌnu ga maꞌñu kuaꞌa xaan yɨvɨ ja ni nakaji Yandios ja ndundoo ti ndundaa, ja ka ndaku i nanu Seꞌe ya. Ni nakaji Yandios ja ka yɨꞌɨ i jiin ya, ko maa Seꞌe ya kendo ñaꞌnu ga. \v 30 Ti sɨkɨ taka yɨvɨ ni ndoꞌo ini Yandios ja nakaji ya yɨvɨ un, ti ni jisonchaa ya i ja ka yɨꞌɨ jiin ya, ti ni kachi ya sɨkɨ i ja tukaa jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ kuachi, ti ni kachi ya ja na nduñaꞌnu i ini ñuu nuu taꞌu ya jniñu. \v 31 ¿Nusa ti, nasa ka ndoꞌo ini ra sɨkɨ jnuꞌun un? Ti na kachi ri ja ndixia kuu ja kaꞌan Yandios jaꞌa yo. Ti jandaa kuu, nusa ti tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ ka kundee i sɨkɨ yo. \v 32 Ti tu ni nama Yandios maa ɨɨn ni Seꞌe ya nu ni jiꞌi ya ndaꞌa cruz. Chi suꞌva, ni jaꞌa ya maa ɨɨn ni seꞌe ya ja chunaa ya kuachi yo, ja ni jiꞌi ya ja kuu ndɨꞌɨ yo ja kandixia yo maa ya vijna. Ti nu siaꞌan kuu, nusa ti suni jandaa kuu ja kuaꞌa ya nuu yo savaꞌa ni ga ja nandɨꞌɨ yo nava na kundee yo ja kanchuku yo ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 33 Ti nu siaꞌan nama ya yoꞌo, ja sɨkɨ yukan ni nakaji ya yoꞌo, nusa ti tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ ka kuni kankuachi sɨkɨ yo, chi maa Yandios ni kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. \p \v 34 Ti tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ ka kuni kachi i ja jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo, chi maa Cristo Jesús ni jiꞌi ya chunaa ya kuachi yo, ti tu ni kendo ya nuu ñujiꞌi, chi ni nandoto tuku ya, ti ni ndaa ya andɨvɨ nuu ni nduñaꞌnu ya ja nukoo ya nuu ndaꞌa kuaꞌa Yandios. Ti vijna ndixia ja kaꞌan ya jaꞌa yo. \v 35 Tu iyo ni ɨɨn nundoꞌo ja kuni sasɨɨn yo nuu Cristo ja tukaa kundaꞌu ini ya yoꞌo. Vasu kondoꞌo yo kua xaan nundoꞌo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, vasu ka xndiꞌi ini yo ti ka saꞌa yɨvɨ jniñu ndevaꞌa sɨkɨ yo sɨkɨ ja kandixia yo Cristo, xi na koo ɨɨn jnama xaan nuu yo, xi kumani saꞌma yo, xi ka yuꞌu yo jiin taka nundoꞌo un, xi kaꞌni i yoꞌo, ko ni ɨɨn nundoꞌo un kuni ja sasɨɨn yo nuu Cristo ja tukaa kundaꞌu ini ya yoꞌo. \v 36 Chi siukan yoso nuu tutu ii Yandios jnuꞌun ja kaꞌan yɨvɨ kandixia jiin Yandios: \q1 Ndɨ kɨvɨ ka nakuaꞌa i yoꞌo ja na kuū yo. \q1 Ti kɨvɨ ka jito uꞌu yoꞌo kachi i ja na kuū yo nanu rɨɨ ja ka jaꞌni i ka yee i kuñu un. \m Kachi tutu. \p \v 37 Ko vasu ndoꞌo yo nundoꞌo jaꞌa nu kanchuku yo ñuyɨvɨ jaꞌa, ti kundee yo sɨkɨ taka nundoꞌo un. Kundee yo chi ka yɨꞌɨ yo jiin Cristo, ti jandaa ndixia kuu ja kuandaꞌu ini ya yoꞌo. \v 38 Ti ruꞌu Pablo, na kachi ri jandaa ndixia ja tu iyo ni ɨɨn nundoꞌo ja kuni tava yo nuu Yandios ja tukaa kundaꞌu ini ya yoꞌo. Vasu na kondoꞌo yo nu kunchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa sɨkɨ ja kandixia yo Jesús, ti vasu na kuū yo, xi ɨɨn ángel xi ɨɨn yɨvɨ ñaꞌnu ñuyɨvɨ jaꞌa ka saꞌa ndevaꞌa sɨkɨ yo, ni nundoꞌo ja ka ndoꞌo yo vijna xi ja koo, \v 39 ni ɨɨn jniñu ndevaꞌa undi nuu sukun, ni ɨɨn jniñu ndevaꞌa undi nuu kunu, xi savaꞌa ni ga ɨnga yɨvɨ xi jniñu ñaꞌnu nuu taka nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ni iyo ɨnga ndajniñu ja kuni kundee sɨkɨ yo. Ti tava yo nuu Yandios ja jiin Jitoꞌyo Cristo Jesús kundaꞌu ini ya yoꞌo. \s1 Ni nakaji Yandios yɨvɨ Israel \c 9 \p \v 1 Ruꞌu Pablo, ja yɨꞌɨ ri jiin Cristo kaꞌan ndaa kuɨtɨ ri, ti tu xndaꞌu ri roꞌo naa ra, chi kaꞌan ri mani jnuꞌun ndaa ja maa Espíritu Santo ni jaꞌa inijnuni ri. \v 2 Ti na kachi ri ja kukuiꞌya xaan ini ri, ti nɨnɨ naꞌnu ini ri nu ndoꞌo ini ri sɨkɨ ñanijnaꞌan ri, ja suni ka kuu i yɨvɨ hebreo. \v 3 Ti nu kuni Yandios, ti vatuni ja na kuxio ri nuu Cristo ti na naa ri ja chunaa ri ñanijnaꞌan ri, \v 4 ja ka kuu i yɨvɨ hebreo. Ti maa i kuu maa yɨvɨ ni nakinseꞌe ya. Ti maꞌñu viko ni kancha ya jiin i, ti ni saꞌa ya trato jiin i sɨkɨ tɨjnɨ jniñu ni taꞌu ya nuu i jiin tɨjnɨ jnuꞌun ni chiso ya nuu i. Ti ni jaꞌa ya ley ya nuu Moisés ja kuu maa i. Ti ni xnaꞌan ya nasa chiñuꞌun i ya, ti nuu maa i ni stuu ya kuaꞌa jnuꞌun. \v 5 Ti jandaa ndixia ka kuu i ñanijnaꞌan taka tata hebreo na janaꞌan ja ni kuñaꞌnu. Ti suni nuu maa i ni kenda Cristo ja ni taji Yandios ndiso ya jniñu ñaꞌnu, ti ni ndaku ya nanu ɨɨn chaa, ti Cristo kuu maa Yandios ja taꞌu ya jniñu nuu tukaa ja iyo. Ti ja kuu nɨ kani na kaꞌan yɨvɨ ja kuñaꞌnu ya. Siaꞌan na koo. \p \v 6 Ko tu kaꞌan ri ja tu ni siuku Yandios jnuꞌun ni keyuꞌu ya nuu yɨvɨ hebreo. Chi na kachi ri ja ansu ndɨꞌɨ yɨvɨ hebreo kuu maa yɨvɨ ni nakaji Yandios ja na koo seꞌe ya. \v 7 Ti ansu ndɨꞌɨ jnaꞌan tata na janaꞌan Israel ja nani Abraham, ansu maa i ka kuu yɨvɨ ni nakaji Yandios, chi ni kachi ya nuu maa ɨɨn ni Abraham: “Nuu maa ɨɨn ni seꞌe ra Isaac na koo jnaꞌan da nuu ni keyuꞌu ri ni chisojnuꞌun ri.” \v 8 Yukan kuni kaꞌan ja tu ni nakaji Yandios ndɨꞌɨ seꞌe Abraham ja ka niꞌin da jnuꞌun ni keyuꞌu ya, chi nuu maa ɨɨn ni seꞌe ja ni nakaji ya kuu ja ni niꞌin da jnuꞌun ni keyuꞌu Yandios. \v 9 Chi jaꞌa kuu jnuꞌun ni keyuꞌu Yandios nuu Abraham: “Maa kɨvɨ ni jani ri ti kiji ri ti koo ɨɨn seꞌe yɨɨ nuu ñasɨꞌɨ ra Sara”, kachi ya. \p \v 10 Ti ansu jaꞌa ni kuu ndɨꞌɨ, chi suni Rebeca ni iyo uu seꞌe yɨɨ ña, ti ɨɨn ni tata i naa i, ja ni kuu tata yo na janaꞌan Isaac. \v 11-13 Ti undi na ti kaku ga i naa i, ja ti kuni ga i saꞌa i ja vaꞌa jiin ja kueꞌe, ti ja ni kaꞌan Yandios jiin nana i Rebeca, ti kachi: “Suchi ñaꞌnu un kunukuachi i nuu suchi nukuu ga”, kachi ya. Chi suni sɨkɨ yukan kaꞌan tutu ii Yandios: “Ni iyo mani ri jiin Jacob, ko ni jito uꞌu ri Esaú”, ni kachi Yandios. Ti yukan ni kundaa jnuꞌun maa Yandios ja ni nakaji ya yɨvɨ ni ndoꞌo ini ya, ja ni nakaji ya ti ni kana ya, ti tu ni kiꞌin ya jnuꞌun savaꞌa ni ga ndoo ni ka saꞌa i, chi siaꞌan ni kuu ini maa ya. \p \v 14 ¿Nusa ti nasa ka ndoꞌo ini ra? ¿Ko ndoꞌo ini ra ja tu iyo ɨɨn nuu ini Yandios ja siaꞌan saꞌa ya nu? ¿Ja ni ndumani ya jiin Jacob, ko ni jito uꞌu ya Esaú, nusa? ¡Jandaa kuɨtɨ ja tuu! \v 15 Chi undi na janaꞌan ni kachi Yandios jiin Moisés: “Nɨnɨ ja kuu ini ri yukan kundaꞌu ini ri, ti ja kundaꞌu ini ri yukan kuu ini ri”, kachi ya. \v 16 Yukan ti jandaa ndixia ja tu iyo ni ɨɨn jniñu ja kuni kinyɨɨ yo ja na kuan kaꞌnu ini Yandios nuu yo, chi mani maa Yandios kuni kundaꞌu ini ya yoꞌo. \v 17 Ti sɨkɨ yukan suni yoso nuu tutu ii ja ni kaꞌan ya nuu rey nación Egipto: “Ni ndokani ri roꞌo ja na kuu ra rey nava jiin roꞌo na stuu ri jniñu ñaꞌnu ri, ti nava na kuichanuu sɨvɨ ri nɨ tuꞌu ñuyɨvɨ jaꞌa, ja ka nakuni yɨvɨ ja kuñaꞌnu xaan ga ruꞌu ndixia”, kachi tutu. \v 18 Nusa ti nau ɨɨn ja kundaꞌu ini ya, ti kundaꞌu ini ya. Ti nu na ɨɨn ja kuni kuniꞌin ini nuu ya, ti saꞌa ya ja na ndundava ini nanu yuu. \p \v 19 Ti sanaa ti kachi ɨɨn ra jiin ri: “Nu siukan kuu, ¿ndo chakuachi ya sɨkɨ yo nusa? ¿Ko nau ja kuni kasɨ nasa ndoꞌo ini maa ya nu”? kachi ra. \v 20 ¡Ko roꞌo chaa ndaꞌu! Na kachi ri nuu ra: “¡Nau ja kuu ra ja jani ini ra ja nachiso ra nuu jnuꞌun Yandios!” Jikajnuꞌun ri roꞌo: Kuu kaꞌan ɨɨn kɨsɨ ñuꞌun jiin chaa ni saꞌa: “¿Ndoo ni saꞌa ra ruꞌu siukan”? kachi. \v 21 Ko chaa saꞌa kɨsɨ un kuni saꞌa da jiin ñuꞌun un savaꞌa ni ga nasa kuni maa da, chi jiin ñuꞌun saꞌa da ɨɨn kɨsɨ vaꞌa, ti suni kuu saꞌa da kɨsɨ ndaꞌu. \p \v 22 Ti suni siaꞌan saꞌa Yandios, chi saꞌa ya nasa kuni maa ya. Chi siaꞌan ndixia ni saꞌa ya ja ni satuꞌva ya yɨvɨ ja na koto uꞌu i nuu ya, nava na xnaa ya yɨvɨ un. Ko xnakan xnaꞌan ya nuu i taka jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ya, ja ni kuɨtɨ xaan ini ya jiin taka jniñu ndevaꞌa ni ka saꞌa i. Ti yukan ni skun ndijin ya nunoꞌo ni taji ya sɨkɨ yɨvɨ un. Ja sɨkɨ yukan tu ni xnaa yachi ya yɨvɨ un, ja na siin saꞌa ndevaꞌa i. \v 23 Jiin jniñu ni saꞌa Yandios nuu yɨvɨ ndevaꞌa un, ni xnaꞌan kaji ya ja vii xaan kuñaꞌnu ya sɨkɨ jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ya nuu yɨvɨ ja kundaꞌu ini ya. Chi undi najanaꞌan ni satuꞌva ya yɨvɨ ja ka yɨꞌɨ i jiin ya, ja na nduñaꞌnu i nuu taꞌu ya jniñu. \v 24 Ti suni ni nakaji ya yoꞌo ja na kandixia yo jnuꞌun ya, ko ansu mani yɨvɨ hebreo ni nakaji ya, chi suni ni nakaji ya yɨvɨ taka ga nación ja na kandixia i. \v 25 Chi suni siaꞌan ni kaꞌan Yandios nuu tutu Oseas: \q1 Yɨvɨ ja tu ni ka yɨꞌɨ jiin ri, vijna ti kachi ri ja kuu i yɨvɨ yɨꞌɨ jiin ri. \q1 Ti yɨvɨ ja tu ni iyo mani ri jiin, vijna ti kachi ri ja kuu i yɨvɨ mani jiin ri. \q1 \v 26 Ti taka nuu ni kaꞌan ri ja ansu yɨvɨ ñuu ri ka kuu i. \q1 Ti sɨkɨ maa i kachi yɨvɨ ja ka kuu i Seꞌe Yandios chaku, ja kancha ya ja kuu saa ni. \m Kachi tutu. \p \v 27 Suni niꞌin ni kaꞌan profeta Isaías jnuꞌun sɨkɨ yɨvɨ Israel: “Vasu ni nakaya xaan seꞌe yɨvɨ Israel nanu ñɨtɨ yuꞌu mar, ko ja kuu kuɨtɨ ni kuu yɨvɨ ja ketaꞌu nuu Yandios, \v 28 chi maa Tata yo Yandios siuku yachi ya jnuꞌun ni chiso ya, ja ndonda ya sɨkɨ yɨvɨ ka saꞌa jniñu ndevaꞌa, ti na taji ya nundoꞌo kaꞌnu ga sɨkɨ i”, kachi tutu. \v 29 Ti sɨkɨ ja ni nama ya yɨvɨ Israel, ni kaꞌan profeta Isaías nuu tutu: \q1 Maa Yandios, ja kuu ya Jitoꞌyo sɨkɨ taka ja iyo undi andɨvɨ, jiin taka ja iyo ini ñuyɨvɨ. \q1 Ko nu tu ni nama ya jaku jnaꞌan yo na janaꞌan, ti va naa ndɨꞌɨ yo niku, nanu ni xnaa ndɨꞌɨ ya yɨvɨ ñuu Sodoma jiin yɨvɨ ñuu Gomorra, \q1 ja ni naa ndɨꞌɨ kuɨtɨ. \m Kachi tutu. \p \v 30 Ni nakaji Yandios nau ja kuni maa ya, ¿nusa ti nasa kachi yo? Ruꞌu na kachi ri sɨkɨ yɨvɨ ɨnga nación, ja tu ni ka jitu ini i na kendo ndaa i nuu Yandios. Ti tɨjnɨ yɨvɨ un, ni ka kandixia i jnuꞌun Yandios. Ti sɨkɨ maa i ni kachi Yandios ja na ketaꞌu i, ti tukaa jnaꞌnu ndatu i sɨkɨ kuachi un. \v 31 Ko sa yɨvɨ Israel, ni ka jitu ndiꞌi ini i kuandatu i ley ni jaꞌa ya nuu Moisés, ja na kendo ndoo i nuu Yandios. Ko tu ni ka kendo ndoo i nuu ya ja na ketaꞌu i, chi tu ni ka siuku ndaa i ley ya. \v 32 ¿Ti ndoo nusa? Chi vanuxia ka kuni kendo ndaa i nuu siuku i ley ya jiin mani jniñu maa i, ansu ja kandixia i jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ndijin ya nuu i. Ko tu ni ka ndeꞌe i nuu jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Yandios. Chi suꞌva ni ka skexiko i jniñu ñaꞌnu un tu ni ka kandixia i Yandios. \v 33 Ko yukan yoso nuu tutu ii Yandios: \q1 Undi ñuu ri Sión kani ri maa yuu kanuu ga, ti yukan kuu maa jniñu ñaꞌnu saꞌa ya, vasu tu ka jandatu i. \q1 Ti suni ka skexiko i jniñu ñaꞌnu ja saꞌa ya un. \q1 Ko yɨvɨ na kandixia ndaa jniñu ñaꞌnu un, chi jankɨvɨ kukanuu i. \q1 Chi maa Seꞌe Yandios kuu ja saꞌa ya jniñu ñaꞌnu un. \m Kachi tutu. \c 10 \p \v 1 Ñani naa ra ja suni ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo, ruꞌu Pablo, na kachi ri ja ñukuu ini ri ti nɨnɨ jikantaꞌu ri nuu Yandios jaꞌa yɨvɨ nación yo Israel, ja na chunaa ya i. \v 2 Chi kaꞌan ndaa ndixia ri ja vaꞌa ka saꞌa i chi ka ndɨꞌɨ ini i ja ka chiñuꞌun i Yandios. Ko vasu siaꞌan ka saꞌa i, tu ka chiñuꞌun ndaa i Yandios vasu ni xnaꞌan ndaa ya nuu i naa i. \v 3 Ti tu ni ka jantaꞌu i jnuꞌun ndaa Yandios sɨkɨ nasa kendo ndaa i nuu ya. Chi suꞌva, ni ka siuku i ichi ka kuni maa i, ti jiin yukan ka ndoꞌo ini i ja ni ka kendo ndaa i nuu Yandios, vasu ni ka ndonda i sɨkɨ jnuꞌun ndaa ya. Ti ni ka kuniꞌin ini i ja tu ka kuni kuantaꞌu i jnuꞌun ndaa ya sɨkɨ kuachi i. \v 4 Tu ka jantaꞌu i ja ni sino Cristo taka jnuꞌun ni chayɨka ley Moisés sɨkɨ yo, ja vijna mani ja kandixia yo Cristo nava na kendo ndaa yo nuu Yandios, nava na kachi ya ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. Ko tu ni ka jantaꞌu i. \p \v 5 Chi ni chaa Moisés sɨkɨ nasa kendo ndaa yɨvɨ nuu Yandios, ti ni kachi: “Nu ɨɨn yɨvɨ na siuku ndaa i taka jniñu taꞌu ley, nusa ti kuchaku vaꞌa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa ti niꞌin i taꞌu nuu Yandios”, kachi tutu. \v 6 Ko sɨkɨ jnuꞌun ja niꞌin yo nuu Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo, ti so nɨnɨ ja kandixia yo jnuꞌun Cristo, chi kachi jnuꞌun ni kaꞌan Moisés nu ni chaa da: “Tu kani ini ra ja kiꞌin ra andɨvɨ”, chi jiin jnuꞌun un skuun ra Cristo undi ñuyɨvɨ, ko tu kojnuni ja saꞌa ra siaꞌan. \v 7 Xi nakani ini ra jnuꞌun ni chaa Moisés ja kaꞌan: “¿Nau kuu ja kinkuun undi nuu kunu xaan chii ñuꞌun un?” Ti jiin jnuꞌun un kani ini ra ja na tava ra Cristo nuu ñujiꞌi, ko tu kuu ja siaꞌan. Vasu na kuu saꞌa ra taka jniñu ñaꞌnu xaan un, ko tu kuu kendo ndaa ra nuu Yandios ja siaꞌan. Tu iyo ni ɨɨn jniñu ja kendo ndaa yɨvɨ nuu Yandios. \p \v 8 Ko jnuꞌun sɨkɨ nasa kandixia yo Cristo, ɨɨn ni kuu jiin jnuꞌun ni chaa Moisés nu ni kachi da: “Ko jini vaꞌa ra jnuꞌun ndaa Yandios ti nɨnɨ ndoꞌo ini ra sɨkɨ un”, kachi tutu. Ti yukan kuu maa jnuꞌun ja ruꞌu Pablo, jani ri sɨkɨ nasa kandixia ra jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo. \v 9 Ti nu kaꞌan ndaa ra ja jitoꞌo ra kuu Jesús, ti nu kandixia ra jiin nɨ ini nɨ añu ra ja ja ni nandoto ya maꞌñu ñujiꞌi, yukan kuu ja ketaꞌu ra nuu Yandios. \v 10 Chi jiin nɨ ini nɨ añu yo kandixia yo ja ni jiꞌi Jesús jaꞌa yo, ti sɨkɨ un kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu yo sɨkɨ kuachi yo. Ti ka kaꞌan ndaa yo ja Jitoꞌyo kuu maa Cristo Jesús, ti jiin yukan ketaꞌu yo nuu ya. \v 11 Chi suni kaꞌan tutu ii Yandios: “Taka yɨvɨ ja kandixia i ya, chi jankɨvɨ kukanuu i”, kachi tutu. \v 12 Kaꞌan siaꞌan chi ɨɨn nuu yɨvɨ hebreo jiin taka yɨvɨ ɨnga nación. Chi maa ya kuu jitoꞌo nuu tendɨꞌɨ yo, ti maa ya kundaꞌu xaan ini ya nuu tendɨꞌɨ yɨvɨ kaꞌan ndaꞌu jiin ya ja kuni kandixia i ya. \v 13 Chi siaꞌan kaꞌan tutu Yandios: “Taka yɨvɨ ja kaꞌan ndaꞌu jiin Jitoꞌyo ja kuni kandixia i ya, ti jandaa ndixia kuu ja na ketaꞌu i nuu ya”, kachi tutu. \p \v 14 Ko tu kuni kandaꞌu i jiin ya nu tu kandixia i ja maa ya kuu ja kuaꞌa taꞌu nuu i. Ni tu kuni kandixia ndaa i nu tu kunisoꞌo i jnuꞌun ya. Ti jandaa ndixia ja tu kunisoꞌo i jnuꞌun ya nu tu nau ɨɨn ja kani jnuꞌun ya nuu i. \v 15 Ti nu tu taji ya yɨvɨ ja tatu ya jniñu nuu i, va tu kuu kani i jnuꞌun ya, chi siaꞌan kaꞌan tutu ii Yandios: “Vii xaan kuu jniñu ja ndiso taka yɨvɨ ja jika i kaꞌan i jnuꞌun Yandios, ti jiin yukan jaꞌa i jnundee ini yɨvɨ naa i”, kachi tutu. \p \v 16 So ja ansu ndɨꞌɨ yɨvɨ jantaꞌu jnuꞌun Yandios, chi undi na janaꞌan kachi profeta Isaías nuu yɨvɨ hebreo: “Tata yo Yandios, jaku ni yɨvɨ ni kandixia jnuꞌun ni ka kaꞌan na”, kachi da. \v 17 Nusa ti nu ka jinisoꞌo i jnuꞌun Yandios, chi kuu kandixia savaꞌni ga yɨvɨ. Ti maa jnuꞌun ja ka jinisoꞌo i kuu jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo. \v 18 So ja ruꞌu Pablo, jikajnuꞌun ri: ¿Ja tu ni ka jinisoꞌo yɨvɨ hebreo jnuꞌun Yandios nusa? Tuu, chi jandaa ndixia ni ka jinisoꞌo i, chi tutu ii Yandios kaꞌan: \q1 Undi nɨ ñuyɨvɨ ni ka jinisoꞌo i jnuꞌun Yandios ja ni ka jani ndaa chaa ni ka kaꞌan. \q1 Ti undi nuu taka ñuu ni jikajnuꞌun ya. \m Kachi tutu. \p \v 19 Ɨnga jinu ruꞌu Pablo, jikajnuꞌun ri roꞌo, ¿xi kuu ja tu ni ka chaku ini i yɨvɨ Israel maa jnuꞌun Yandios nu? Tuu, chi ni ka chaku ini i so ja tu ni ka jantaꞌu i. Ti yukan ni kaꞌan Moisés jnuꞌun ni kaꞌan Yandios sɨkɨ yɨvɨ Israel nu ni kachi da: \q1 Na saꞌa ri ja na kava kuɨñɨ ini ra ti kava kuasun ini ra naa ra, \q1 chi na kani ri jnuꞌun ri nuu yɨvɨ taka ga nación, vasu ka ndoꞌo ini ra ja tu kuantaꞌu ya yɨvɨ un. \q1 Ti na kuɨtɨ ini ra naa ra ja na kuicha nuu jnuꞌun ri nuu yɨvɨ taka ga nación, \q1 vasu ka ndoꞌo ini ra ja yɨvɨ un tu ka chaku kuɨtɨ ini i jnuꞌun ri. \m Kachi tutu. \m \v 20 Ti suni profeta Isaías ni chundee ini da ni kaꞌan kaji da ja ni kachi Yandios: \q1 Ni saꞌa ri ja ni kenda kaji jnuꞌun ri nuu yɨvɨ taka ga nación, vasu tu ni ka ñukuu ini i ja kunsoꞌo i jnuꞌun ri. \q1 Ti jiin jnuꞌun ri ni xnaꞌan ndaa ri nuu i ja maa ri kuu Yandios, vasu tu ni ka nanduku i ruꞌu. \m Kachi Isaías. \p \v 21 Ko sɨkɨ maa yɨvɨ Israel, ni kaꞌan profeta Isaías ja ni kachi Yandios: \q1 Ndɨkɨvɨ kandaꞌu ri ja na kandixia ra jnuꞌun ri, ko tu ni ka jantaꞌu ra jnuꞌun un. \q1 Chi suꞌva ni ka nduniꞌin xaan ini ra sɨkɨ jnuꞌun ri. \m Ni kachi ya, ni kachi Isaías. \s1 Yɨvɨ Israel ja ka kandixia i Jesús \c 11 \p \v 1 Nusa, ti jikajnuꞌun ri: ¿Xi ja ni xndoo Yandios yɨvɨ ñuu ya Israel, ja na naa i naa i nu? ¡Ko tu kuu kuɨtɨ! Chi ruꞌu Pablo, suni kuu ri chaa Israel. Kuu ri jnaꞌan tata najanaꞌan Abraham ja ni xnukoo da nación Israel, ti suni kuu ri jnaꞌan maa Benjamín, ja ni xnukoo da ɨɨn jnaꞌan da ja ka yɨꞌɨ jiin nación Israel. \v 2 Yukan kundaa ja tu ni xndoo Yandios ndɨꞌɨ yɨvɨ Israel, chi maꞌñu yɨvɨ un iyo yɨvɨ ja ni nakaji ya undi najanaꞌan. Va tu ka jini ra nava kaꞌan tutu ii Yandios, ja kaꞌan Elías nasa ni kaꞌan ndaꞌu da jiin Yandios sɨkɨ yɨvɨ Israel, ti ni kachi da: \v 3 “Tata na Yandios, ni ka jaꞌni i chaa ka kuu profeta ja ni taji ni ja na nakani da jnuꞌun ni. Ni ka janu i altar ni, ti maa ɨɨn ni na kendo ja chiñuꞌun na niꞌin. Ti vijna suni ka ndiyo ini i ja kaꞌni i saña”, ni kachi da. \v 4 Ko ni nachiso Yandios nuu da: “Ja ni sasɨɨn ri uxia mil yɨvɨ Israel ja kuu maa ri, ti yɨvɨ un tu ni ka jakunjitɨ i nuu santu ni ka saꞌa yɨvɨ ɨnga nación, ja nani santu un Baal. Ti kuaꞌa xaan yɨvɨ Israel ni ka chiñuꞌun i santu un”, ni kachi ya. \p \v 5 Ti sa ni undi vijna, na kachi ri ja ni nakaji Yandios jaku ni yɨvɨ Israel ja na kandixia i jnuꞌun ya. Ti ni nakaji ya yɨvɨ un so ja ni kundaꞌu ini ya nuu i. \v 6 Ko nu ni nakaji ya sɨkɨ ja mani ni kundaꞌu ini ya, nusa ti tu iyo ni ɨɨn jniñu ja kuni saꞌa i nava na kendo ndaa nuu ya, chi mani maa ya ni kundaꞌu ini nuu i. \p \v 7 ¿Nasa kuu nusa? Kuu ja yɨvɨ Israel tu ni ka i niꞌin ja ni ka nduku i ja na kendo ndaa i nuu Yandios. Ko sava yɨvɨ Israel ja ni nakaji Yandios, ni ka kundee i nava ni ka kendo ndaa i nuu ya. Ko sava ga yɨvɨ Israel ni ka nduniꞌin ini i, \v 8 nanu kaꞌan nuu tutu ii Yandios: “Ni saꞌa Yandios ja tu kuꞌun kuɨtɨ ini i sɨkɨ jnuꞌun ya, ni tu kɨvɨ inijnuni i sɨkɨ nasa kuni kaꞌan jnuꞌun ya, ti yukan ka jnaꞌan yɨvɨ undi kɨvɨ vijna”, kachi tutu. \v 9 Ti suni ni kachi rey na janaꞌan David: \q1 Vasu kuaꞌa jniñu vaꞌa xaan ni saꞌa Yandios jiin yɨvɨ Israel, \q1 ko jikan ri nuu ya vijna ja na koo taka jniñu vaꞌa un, nava maa jniñu un na ndeokani ja kuu maa i, ja na ndeokava ini i nuu kuachi, \q1 ti na taji Yandios nundoꞌo sɨkɨ i. \q1 \v 10 Ti na nduniꞌin ini i ka jini i ja ni ka ndeokava i jiin kuachi. \q1 Ti na kondoꞌo i nundoꞌo ja kuu nɨ kani, ti na koyuꞌu xaan ini i jiin nundoꞌo ka kondoꞌo i. \m Kachi tutu. \s1 Yɨvɨ ɨnga nación ja kandixia i Jesús \p \v 11 Nusa ti jikajnuꞌun ri: ¿Ja tu kuantaꞌu kuɨtɨ Yandios yɨvɨ Israel sɨkɨ ja ni ka yuji ndɨꞌɨ i, ti ni ka nduniꞌin xaan ini i sɨkɨ jnuꞌun ya nu? ¿Ti ja sɨkɨ un tukaa kuantaꞌu ya maa i nu? ¡Ko tu kuu kuɨtɨ! Chi sɨkɨ ja ni ka nduniꞌin ini i sɨkɨ jnuꞌun ya, ti yukan saꞌa ya nava yɨvɨ taka ga nación na kɨvɨ i nuu jnuꞌun ya ja na niꞌin jnuꞌun kaꞌnu ini nuu Yandios, ti na nama ya i. Ko yukan saꞌa ya nava yɨvɨ Israel na kuasun ini sɨkɨ yɨvɨ ɨnga nación, ti kundio ini i ja niꞌin jnuꞌun kaꞌnu ini nuu ya, sɨkɨ nasa nama ya i naa i. \v 12 Ti sɨkɨ ja tu ni ka kandixia yɨvɨ Israel jnuꞌun Yandios, yukan ni nuña ndixia ichi nuu yɨvɨ taka ga nación ja ka kandixia i. Ti ansu nɨnɨ yɨvɨ Israel ka ndisojniñu nuu Yandios ja ka xnaꞌan i jnuꞌun ya, chi ni kenchaa ya jniñu un nuu i, ti ni jaꞌa ya nuu yɨvɨ taka ga nación. Ko nu na yaꞌa kɨvɨ un, ti yɨvɨ Israel ti kejaꞌa kandixia i jnuꞌun ya sɨkɨ Cristo, ti na siuku Yandios jnuꞌun ya ja kandixia kuaꞌa xaan yɨvɨ Israel naa i. \p \v 13 Ko vijna ruꞌu Pablo na kachi ri nuu ra naa ra, ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación, ja ruꞌu kuu apóstol ja ni nakaji Yandios, ja na kaꞌan ri jnuꞌun ya sɨkɨ Cristo Jesús nuu roꞌo naa ra. Ti jiin nɨ ini nɨ añu ri saꞌa ri jniñu un ja ni tatu ya nuu ri. \v 14 Chi kuni ri ja siaꞌan na nakani ini sava jnaꞌan ri, ja ka kuu i yɨvɨ Israel, ja na kundio ini i niꞌin i jnuꞌun Yandios sɨkɨ nasa nama ya yɨvɨ naa i, ti sakaꞌnu ini ya nuu i. \v 15 Ti jandaa ndixia ja ni xndoo Yandios yɨvɨ Israel, ti ni taji ya jnuꞌun ya nuu yɨvɨ taka ga nación ja na niꞌin i jnuꞌun kaꞌnu ini nuu ya, ti na ndumani i nuu ya. Nusa ti kɨvɨ na nakiꞌin tuku ya yɨvɨ Israel ja na kandixia i jnuꞌun ya, ti kuu nanu ja ni ka nandoto i nuu ñujiꞌi, chi vijna ka kuu i nanu ndɨyɨ ja tu ka jinisoꞌo kuɨtɨ i jnuꞌun ya. \p \v 16 Ti sɨkɨ jniñu yɨvɨ Israel ja ka soko i xnakan nuu Yandios staa ja kee undi nuu nuu yujña un, yukan ka xnaꞌan i ja ndɨꞌɨ yujña un yɨꞌɨ ndaꞌa Yandios. Nusa ti suni siaꞌan ɨɨn yujnu, undi yoꞌo jiin undi tendɨꞌɨ ndaꞌa yɨꞌɨ jiin maa. Ti suni siukan yɨvɨ Israel ka yɨꞌɨ i jiin Yandios, chi maa Yandios ni nakaji ya tata i najanaꞌan ja ni xnukoo da nación Israel, ti ni ka kuu i kuaꞌa ndaꞌa nuu ri kaña yoꞌo i un, \v 17 chi yɨvɨ Israel ka kuu i nanu ndaꞌa ɨɨn yujnu olivo vaꞌa. Ti ni jaꞌncha taka ndaꞌa un. Ti taka roꞌo naa ra ja ka kuu ra nanu ndaꞌa yujnu olivo yukú, ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación, ja undi nuu tu ni ka jini ra jnuꞌun ya, ni ka nduu ra nanu ndaꞌa yujnu olivo yukú. Ti olivo yukú ni nachuꞌun ya roꞌo naa ra maꞌñu uu ga ndaꞌa un ja ka kuu i maa yɨvɨ ka yɨꞌɨ jiin yujnu olivo vaꞌa. Ti siaꞌan ni ka niꞌin ra jnundee ini nuu Yandios, nuu ndee yujnu olivo vaꞌa un nuu yoꞌo yujnu un. \v 18 Ti nu siaꞌan ni saꞌa vaꞌa ya jiin roꞌo naa ra, ko tu kuu nduvixi ini ra sɨkɨ yɨvɨ ja ka kuu i nanu ndaꞌa yujnu ni teꞌnde un. Chi na nukuꞌun vaꞌa ini ra ja ansu ndaꞌa un kuu ja jista kajin nuu yujnu un. Chi suꞌva yoꞌo yujnu un kuu ja jista kajin. Ja yukan kuu ja chaku. \v 19 Ti sanaa ti kaꞌan ra: “Tuu, chi sava ndaꞌa un ni jaꞌncha nava na nachijnɨɨ ya ruꞌu nuu ni jaꞌncha ndaꞌa un”, kachi ra. \p \v 20 Jandaa kaꞌan ra, ko nukuꞌun ini ra ja ni jaꞌncha ya yɨvɨ Israel un sɨkɨ tu ni ka kandixia i jnuꞌun Yandios. Ko sɨkɨ roꞌo ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación, so ja ni ka kandixia ndaa ra jnuꞌun ya. Yukan kuu ja ni ketaꞌu ra nuu Yandios. Ti yukan tu kani vixi ini ra nuu yɨvɨ Israel nusa. Chi suꞌva, na kuyuꞌu ra ja koto yuji ra nuu Yandios. \v 21 Chi jandaa ndixia kuu ja nu tu ni sakaꞌnu ini ya nuu yɨvɨ Israel, ja ka kuu i maa ndaꞌa yujnu vaꞌa un, ti suni siaꞌan tu sakaꞌnu ini ya nuu roꞌo naa ra nu tu siuku ndaa ra jnuꞌun ya. \p \v 22 Nusa ti kani ini naa ra ja vaꞌa xaan ini Yandios jiin ra, ko suni nasa ni taji ya nundoꞌo nuu yɨvɨ Israel ja tu ni ka jandatu i jnuꞌun ya. Ko ni kundaꞌu ini ya roꞌo naa ra, ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación nu kuandatu ra jnuꞌun ya. Ko nu tuu, ti tukaa niꞌin ra jnuꞌun kaꞌnu ini nuu Yandios. \v 23 Ti maa yɨvɨ Israel, nu nakani ini i ti kandixia i jnuꞌun Yandios, nusa ti na ndukaꞌnu ini ya nuu i, ti kuu na chijnɨɨ ya tuku nu ni ka kenchaa i, ti nduu i seꞌe ya. \v 24 Nusa ti taka roꞌo ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación, ja undi nuu tu ni ka jinisoꞌo kuɨtɨ ra jnuꞌun ya, ko ni jantaꞌu ya ti ni nasama ya roꞌo. Ni nasama ya roꞌo nava kaꞌncha yo ndaꞌa yujnu olivo yukú, ti nachijnɨɨ yo xini yujnu olivo vaꞌa. Siaꞌan ni saꞌa Yandios jiin roꞌo naa ra, ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación, vasu undi nuu tu ni ka kuu ra seꞌe ya nanu yɨvɨ Israel, chi ni ka kuu ra nanu ndaꞌa yujnu olivo yukú ja tu jaꞌi nachijnɨɨ yo xini yujnu olivo vaꞌa. Ko vijna chi tukaa, chi ja ni ka nduu ra seꞌe Yandios, chi ni nasama ya roꞌo. Ko nu siaꞌan saꞌa ya jiin roꞌo, ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación, nusa ti yachi ga ndukaꞌnu ini ya nuu yɨvɨ Israel, chi undi nuu kuɨtɨ maa i ka kuu maa yɨvɨ Yandios, chi maa i ka kuu maa ndaꞌa yujnu olivo vaꞌa ansu yɨvɨ ɨnga nación. \s1 Kandixia kuaꞌa yɨvɨ Israel \p \v 25 Ñani, ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación, kuni ri ja na chaku ini ra sɨkɨ jniñu saꞌa Yandios jiin yɨvɨ Israel, nava tu kuꞌun ini ra ja ni ka nduñaꞌnu ga ra nuu Yandios ja kuu yɨvɨ Israel. Chi undi nuu ni kundee saꞌyɨ jnuꞌun jaꞌa, ko vijna ja ni stuu ndaa ya ja sava yɨvɨ Israel ni ka nduniꞌin ini i. Ti siaꞌan koo jiin yɨvɨ un undi na jinu kɨvɨ ja na kandixia yɨvɨ taka ga nación ja changa ga kuni i jnuꞌun kaꞌan Yandios, undi nu ni ndɨꞌɨ yɨvɨ ni ka ñusoꞌo jnuꞌun un, yukan na ti ni jinu kɨvɨ. \v 26 Yukan na ti nakuaꞌa ya taꞌu nu ndɨꞌɨ yɨvɨ nación Israel, chi siaꞌan kaꞌan tutu ii Yandios: \q1 Ichi ñuu Sión kiji Yandios ja nama ya yɨvɨ. \q1 Ti na saꞌa ya ja tukaa koo kuachi nuu taka jnaꞌan tata najanaꞌan Israel ja nani da Jacob. \q1 \v 27 Chi jaꞌa kuu jnuꞌun ni chiso ri nuu i naa i, ja nchaa ndixia ri ɨɨn kɨvɨ, ti kenchaa ri kuachi i. \m Kachi tutu. \p \v 28 Sɨkɨ ja yɨvɨ Israel, ka jito uꞌu i jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo Jesús, ja yukan ni nuña ichi ja kuaꞌan jnuꞌun Yandios nuu roꞌo ja ka kuu ra yɨvɨ ɨnga nación. Ko vasu ka jito uꞌu i jnuꞌun vaꞌa ga vijna, ko ni nakaji ya yɨvɨ un ja ni kundaꞌu ini ya nuu i, chi yukan ni chisojnuꞌun ya nuu tata na janaꞌan yɨvɨ Israel. \v 29 Chi Yandios tu nandeokava kuɨtɨ ini ya ja ni nakaji ya yɨvɨ un naa i ja kundiso i jniñu ñaꞌnu nuu ya, chi vanuxia undi nuu ni nakaji ya ja na kuu i maa seꞌe ya. \v 30 Chi undi nuu, roꞌo ja ka kuu ra yɨvɨ taka ga nación, ni ka kuu niꞌin ini ra sɨkɨ jnuꞌun Yandios, ko nu ni ka nduniꞌin ini yɨvɨ hebreo sɨkɨ ya, ti ni kundaꞌu ini ya nuu taka roꞌo naa ra. \v 31 Ti vijna, vasu ni ka nduniꞌin ini yɨvɨ hebreo sɨkɨ ya. Ja yukan ni kundaꞌu ini Yandios roꞌo naa ra, ko suni kundaꞌu ini ya nuu i vasu ni ka nduniꞌin ini i vijna. \v 32 Chi ni kachi Yandios ja tendɨꞌɨ yɨvɨ na nduniꞌin ini i. Siaꞌan ni saꞌa Yandios jiin yɨvɨ nava maa ɨɨn ni maa ya kuu ja sakaꞌnu ini ya nuu i naa i. \p \v 33 So saꞌu ini yo chi ndichi xaan jnuꞌun Yandios, chi tendɨꞌɨ kuɨtɨ ni satuꞌva ya. Ti jankɨvɨ kachi yo ja nasa sandaa ya taka un. Ni tu kujnuni ini yo nasa kuu taka ja saꞌa ya jiin yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 34 Chi kaꞌan tutu ii: “¡Tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ kujnuni ini nasa ndoꞌo ini maa Jitoꞌyo! ¡Ni tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ xnaꞌan nuu ya! \v 35 ¡Suni tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ ja saꞌa jniñu vaꞌa nuu ya, ja jiin yukan nachunaa ya nuu i”! ―kachi tutu. \v 36 Chi undi nuu maa ya vaji taka ja iyo, ti maa ya ni saꞌa ya taka ja iyo, ti ja kuu maa ya kuu. Ti na kachi yo ja vii xaan kuñaꞌnu Yandios ja kuu taka kuiya kuaꞌan vaji. Ti siaꞌan na koo. \s1 Taꞌu ja jaꞌa Yandios nuu yo naa yo \c 12 \p \v 1 Ñani naa ra, ruꞌu Pablo, kandaꞌu ri jiin ra sɨkɨ ja ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo Jesús. Soko maa ra naa ra nuu Yandios ja kuanukuachi ra nuu maa ɨɨn ni ya. Na koo ñaꞌii ra nava na kondoo ra ja kuajniñu ya roꞌo. Siaꞌan kaꞌan ndaꞌu ri jiin ra naa ra, chi ndoo ndixia ja kundaꞌu ini ya yoꞌo. Ti nu siaꞌan na saꞌa ra, nusa ti na kusɨɨ ini Yandios jiin ra. Ko tu kaꞌan ndaꞌu ri jiin ra ja na saꞌa ra ɨɨn jniñu yɨɨ xaan, chi mani ja na kunukuachi ra nuu Yandios jiin nɨ ini nɨ añu ra. \v 2 Ti tukaa siuku ra jiin jniñu kueꞌe ja ka saꞌa yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Chi suꞌva na sama ra ini ra ja nasa koo ra, ti siaꞌan siuku vaꞌa ra jiin jnuꞌun Yandios, ti na saꞌa yo ja na ndujaa inijnuni ra jiin jnuꞌun ya. Ti siaꞌan kuu nakaji ra nau kuu ja vaꞌa ja jajnaꞌan ini Yandios, ja kusɨɨ ini ya, ja na ku kutu ini ra jiin jnuꞌun ya. \p \v 3 Ti sɨkɨ ja ni nakaji ya ruꞌu, ti ni tatu ya jniñu nuu ri ja na xndaku ri jnuꞌun ya, ti na kachi ri nuu taka roꞌo ja kanchuku ini ñuu Roma ja ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo, ja tu kani ini ra ja kuñaꞌnu ra sɨkɨ ñani jnaꞌan ra. Chi ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn ra na kani ndaa ini sɨkɨ naa jniñu ni jaꞌa ya nuu ra. Chi saꞌa ya ja na kandixia ndaa ra Yandios ja na chindee ya jiin savaꞌa ni ga jniñu ni jaꞌa ya nuu ra. \v 4 Chi saꞌa yo nanu ja yɨkɨ kuñu yo yɨꞌɨ kuaꞌa nuu, ti ɨɨn ɨɨn un sɨɨn sɨɨn jajniñu. \v 5 Ti suni siaꞌan yoꞌo naa yo, vasu iyo kuaꞌa yo ja ka yɨꞌɨ yo jiin Cristo, ti sɨɨn sɨɨn ka junukuachi yo nuu ya ko ɨɨn ni yɨkɨ kuñu ka kuu yo ja ka yɨꞌɨ yo jiin ya, chi ɨɨn ni ka kuu taka yo. \v 6 Ti sɨɨn sɨɨn taꞌu ni jaꞌa ya nuu yo ja na saꞌa yo maa jniñu kuni ya, ti nasa jniñu ni saꞌa ya nuu ɨɨn ɨɨn yo. Nusa ti na kuajniñu vaꞌa yo taka taꞌu ni jaꞌa ya. Nu ɨɨn ra ni niꞌin taꞌu ja nakani ra jnuꞌun Yandios, nusa ti kanuu ja kandixia ndaa ra ja maa Yandios jaꞌa ya jnuꞌun un nuu ra. \v 7 Ti nu ɨɨn ra ni niꞌin taꞌu ja chindee ra ñani jnaꞌan ra, ti konuu ini ra saꞌa ra. Ti nu ɨɨn ra ni niꞌin taꞌu ja xnaꞌan ra jnuꞌun Yandios, ti nduku ndee ra jiin jniñu un. \v 8 Ti nu ɨɨn ra ni niꞌin taꞌu ja kuaꞌa jnundee ini nuu ñanijnaꞌan ra, ti koto xndiꞌi ini ra jiin jniñu un. Ti yɨvɨ ja kutaꞌu ɨɨn ndajniñu ja chindee i nuu ñanijnaꞌan ndaꞌu i, ti nɨ ini i na kuaꞌa i ndajniñu un. Ti chaa taꞌu jniñu nuu ñani jnaꞌan, ti vii na taꞌu da jniñu un saꞌa da. Ti yɨvɨ ja jito ndaꞌu nuu yɨvɨ jnaꞌan nundoꞌo, ti na kusɨɨ ini i jiin jniñu un. \s1 Jniñu ja kundaꞌu ini jnaꞌan yo \p \v 9 Na kundaꞌu ndixia ini ra naa ra nuu taka ñanijnaꞌan ra jiin jniñu saꞌa ra, ti ansu ja so kaꞌan ra. Suꞌva na koto uꞌu ra jniñu kueꞌe un, chi saꞌa dañu nuu jnaꞌan ra. Suꞌva na kukutu ini ra saꞌa ra mani jniñu vaꞌa ja kuu ñani jnaꞌan ra. \v 10 Chi kanuu ga ja na kunchuku mani ra jiin taka jnaꞌan ra, ja ka chindee jnaꞌan ra. Ti kava yɨñuꞌun ra nava na kaꞌan yɨñuꞌun ga ñanijnaꞌan ra jiin ra. \p \v 11 Kukutu ini koto kukuxi ra jiin taka jniñu saꞌa ra, chi nɨ ini nɨ añu ra na kañukuu ini ra ja saꞌa ra taka jniñu ja kuni maa Jitoꞌyo. \v 12 Ti na kosɨɨ ini ra kundatu ra kɨvɨ nduñaꞌnu ra nuu taꞌu Yandios jniñu. Ti na sandee ini ra nu jito ra nundoꞌo. Ti koto kaꞌncha ini ra, siin ka kantaꞌu ra nuu Yandios. \v 13 Koto ndaꞌu ra ti chindee ra nuu taka ga yɨvɨ kandixia nu nau ja kumani nuu i. Ti ndɨnduu ndaꞌa ra kuanuu ra veꞌe nuu taka yɨvɨ kandixia i nu kuaja i veꞌe ra. \p \v 14 Ti kakantaꞌu naa ra jaꞌa yɨvɨ ja ka jito uꞌu i roꞌo naa ra. Ko tu kaꞌan ndevaꞌa ra sɨkɨ i. Suꞌva, kakantaꞌu jaꞌa i ja kuu nuu Yandios. \p \v 15 Ti nu kusɨɨ ini ñanijnaꞌan ra, ti suni na kusɨɨ ini ra jiin i. Ti nu kukuiꞌya ini i, suni na ndukuiꞌya ini ra jiin i. \p \v 16 Na kunchuku mani ra jiin ñanijnaꞌan ra, ti tu kava vixi ra ja kundio ini ra nduñaꞌnu ra nuu ñanijnaꞌan ra. Chi suꞌva ɨɨn ni na koo ra jiin yɨvɨ ndaꞌu. Tu kani ini ra ja tuꞌva ga ra xi ja ndichi ga xini ra. \p \v 17 Koto saꞌa ndevaꞌa ra nuu ni ɨɨn yɨvɨ, nu ni saꞌa ndevaꞌa i jiin ra. Suꞌva na kundio ini ra jniñu yɨñuꞌun ga nava taka yɨvɨ un nakuni i nasa kancha ra. \v 18 Suꞌva kava vaꞌa ini ra ti kunchuku mani ra jiin taka yɨvɨ, vasu nasa kanda maa i. \v 19 Ñani naa ra, koto chandaꞌa ra yɨvɨ nu ni saꞌa ndevaꞌa i sɨkɨ ra. Sia chi maa Yandios na kuaꞌa ya nundoꞌo i. Chi yukan kaꞌan tutu ii Yandios: “Maa ri kuaꞌa nundoꞌo i, ti maa ri nakuaꞌa yaꞌu i”, kachi Jitoꞌyo. \v 20 Ti suni kaꞌan tutu ii: “Chaa jito uꞌu roꞌo, nu jiꞌi da soko, ti kuaꞌa ra ja kaji da. Ti nu ichi ini da, kuaꞌa ra ja koꞌo da. Chi nu saꞌa ra siukan, ti kukanuu da ti nakani ini da ja ni jito uꞌu da roꞌo”, kachi tutu. \v 21 Koto kuaꞌa ra jnuꞌun ja na kundee jniñu kueꞌe un jiin ra. Saꞌa mani jniñu vaꞌa nava na naa ini ra taka jniñu kueꞌe un. \s1 Na kuandatu yo nuu sticia \c 13 \p \v 1 Taka yɨvɨ na kuandatu i nuu taka chaa ka kuu sticia, chi ndisojniñu da nuu ñuu. Chi taka jniñu un vaji nuu Yandios, ti maa Yandios ni jaꞌa jniñu nuu chaa un. \v 2 Ja yukan taka yɨvɨ ja tu jandatu nuu jniñu taꞌu sticia, ɨɨn ni kuu ja tu jandatu i jniñu taꞌu Yandios, chi maa Yandios ni jaꞌa jniñu un. Ti yɨvɨ nduniꞌin ini, kuachi ka saꞌa i, ti na niꞌin i nundoꞌo. \v 3 Chi taka chaa ndisojniñu, ansu ndiso da jniñu ja na yuꞌu yɨvɨ ka saꞌa jniñu vaꞌa, chi suꞌva ja na kuyuꞌu yɨvɨ ka saꞌa jniñu kueꞌe. Ti nu kuni ra ja tu nduxaan taka chaa ndisojniñu un nuu ra, saꞌa mani jniñu vaꞌa nusa. Yukan ti na kuajnuꞌun taka chaa un roꞌo ja kuu ra ɨɨn chaa vaꞌa. \v 4 Chi taka chaa un ndisojniñu da nuu Yandios, ja kuu ja vaꞌa taka ra naa ra. Ko so ja nu na saꞌa ra jniñu ndevaꞌa, ti na ko yuꞌu ra, chi ansu ndiso kaꞌa taka chaa un jniñu ja kuaꞌa da nundoꞌo nuu yɨvɨ. Chi jajniñu ya maa da ja na kuaꞌa vaꞌa da nundoꞌo nuu yɨvɨ ka saꞌa jniñu ndevaꞌa. \v 5 Ja yukan kanuu ja kuandatu ra nuu chaa ndiso jniñu un. Ko ansu nɨnɨ ja tu niꞌin ra nundoꞌo, chi suni ja tu jani inijnuni ra ja tu ni jandatu ra maa jniñu ni jaꞌa Yandios nuu da. \v 6 Ti yukan kuu ja taka ra suni kuaꞌa ra xuꞌun nuu taka chaa ndisojniñu un, chi xuꞌun un kuu ja kuu ñuu. Chi ansu nɨnɨ ndisojniñu da nuu ñuu, chi ka saꞌa da maa jniñu ni jaꞌa Yandios nuu da. \p \v 7 Ti chunaa ndɨꞌɨ ra taka ja ka tau ra nuu yɨvɨ. Kuaꞌa xuꞌun ñuu nuu chaa na kiꞌin xuꞌun ñuu. Ti chaꞌu xuꞌun puesto ra nuu chaa kinyaꞌu nuu puesto. Ti nuu yɨvɨ jandatu kuu ra, ti kuandatu. Ti kuaꞌa ra ja yɨñuꞌun nuu yɨvɨ ja kanuu kuaꞌa ra ja yɨñuꞌun. \v 8 Ti koto tau kuɨtɨ ra nuu ni ɨɨn yɨvɨ. Chi mani ja na kundaꞌu ini jnaꞌan ra. Chi yɨvɨ ja kundaꞌu ini jnaꞌan, ja ni siuku i jiin ndɨꞌɨ ja ni taꞌu ley un. \v 9 Chi yukan taꞌu ley jniñu: “Tu kusɨkɨnchaa jnaꞌan ra. Tu kaꞌni ra yɨvɨ. Tu sakuiꞌna ra. Tu sajnuꞌun ra jiin jnuꞌun xndaꞌu ñaꞌan. Tu kundio ini ra ja ñavaꞌa ñanijnaꞌan ra”, kachi ley. Chi taka jnuꞌun yukan jiin taka ga jniñu taꞌu ley un, ja yɨꞌɨ ndɨꞌɨ jiin maa ɨɨn ni jnuꞌun kanuu ja kaꞌan tutu ii: “Na kundaꞌu ini ra nuu ñani jnaꞌan ra nanu kundaꞌu ini ra nuu maa ra”, kachi tutu. \v 10 Chi nu kundaꞌu ini yo jnaꞌan yo, ti tu saꞌa ndevaꞌa yo nuu i. Chi ja kundaꞌu ini yo nu jnaꞌan yo, yukan kuu ja siuku ndaa yo nɨ ley Yandios. \p \v 11 Yukan na kondoꞌo ini ra, chi saꞌa yo nanu ja kuan kuyajni kɨvɨ kenda Cristo tuku. Ti tukaa saꞌa kuxi ra nuu jniñu taꞌu ya nanu yɨvɨ kixi. Chi vijna kuan kuyajni kɨvɨ ja niꞌin yo taꞌu ja nduñaꞌnu yo nuu taꞌu ya jniñu. Kuan kuyajni ga kɨvɨ un ansu kɨvɨ ja ni kandixia yo jnuꞌun ya. \v 12 Ti nava ja kuan yaꞌa jakuaa, ti ja kuan kuyajni kɨvɨ ja niꞌin yo taꞌu nuu Yandios. Nusa ti tukaa saꞌa kuɨtɨ yo jniñu ndevaꞌa ja ka saꞌa yɨvɨ kanchuku nuu ñuñaa. Ti na saꞌa yo mani jniñu iyo ndaa ja ndenda ndijin nuu Yandios. \v 13 Na kaka yɨñuꞌun yo ja mani jniñu ndaa saꞌa yo ja ndenda ndijin nuu Yandios. Koto koꞌo ra ndɨxɨ ja na jini ra, ni tu saꞌa ra taka viko kueꞌe un. Koto kuikonuu ra saꞌa ra jniñu kueꞌe. Ni tu kanaa ra ja kukuasun ini ra. \v 14 Chi suꞌva na kaka ndaa ra jiin jnuꞌun Yandios nanu ni saꞌa Jitoꞌyo Cristo Jesús nu ni kuncha ya ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti koto kundio ini ra saꞌa ra jniñu kueꞌe ja nɨnɨ kuni saꞌa yo nu kanchuku yo ñuyɨvɨ jaꞌa. \s1 Tu kuu ichi ini ra nuu ñanijnaꞌan ra \c 14 \p \v 1 Kuantaꞌu ra yɨvɨ ja tu jaꞌi chaku vaꞌa ini i maa jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Cristo jaꞌa i. Koto skexiko ra i, ko tu kanaa ra jiin i sɨkɨ jnuꞌun ja tu jaꞌi chaku vaꞌa ini i. \v 2 Chi iyo yɨvɨ ja jani ini ja kaji taka ni nuu, ko iyo uu ga ja tu jaꞌi chaku vaꞌa ini ti jani ini i ja tu vaꞌa kaji i kuñu, chi mani yuva kuii jiin nduchi ni yaji i. \v 3 Ti roꞌo, nu yaji ra taka ni nuu, ti koto skexiko ra yɨvɨ ja tu yaji taka nuu un. Ti roꞌo ja tu ka yaji taka nuu ndeyu, koto na skexiko ra nuu yɨvɨ ja ka yaji i taka ni nuu ndeyu, chi ja ni jantaꞌu ndixia Yandios yɨvɨ un ja kuu i seꞌe ya. \v 4 Ti roꞌo, tu ndisojniñu ra ja kankuachi ra jaꞌa muzu ja junukuachi da veꞌe jitoꞌo da. Tu kuñaꞌnu ra ja savaꞌa ra jniñu da un. Chi muzu un yɨꞌɨ da jiin maa ɨɨn ni veꞌe un, ti maa jitoꞌo da un ndiso jniñu ja na saꞌa ndaa jniñu saꞌa da ansu roꞌo. Ti sɨkɨ yɨvɨ ja yɨꞌɨ i jiin Jitoꞌyo Jesús, ja junukuachi i nuu maa ya, chi maa ɨɨn ni Jitoꞌyo kuu ja na savaꞌa maa da, ja na siuku ndaa da jiin jniñu ni tatu ya nuu da. \p \v 5 Chi suni iyo yɨvɨ ja jani ini i ja ii ga ɨɨn kɨvɨ ansu ɨnga kɨvɨ. Ti iyo yɨvɨ ja jani ini i ja ɨɨn nuu ni taka kɨvɨ. Ti taka yɨvɨ na kondoꞌo ndaa ini i sɨkɨ nasa ka jani ini i, ko ansu ja ku ichi ini i nuu ɨnga yɨvɨ. \v 6 Ti chaa ja saꞌa da ja ii ga ɨɨn kɨvɨ, ñukuu ini da ja chiñuꞌun da Jitoꞌyo ja saꞌa da siaꞌan, ti chaa ja tu saꞌa ja ii ɨɨn kɨvɨ, suni ñukuu ini da ja chiñuꞌun da Jitoꞌyo kɨvɨ un. Ti chaa ja yaji taka nuu, ñukuu ini da chiñuꞌun da Jitoꞌyo ja saꞌa da yukan, chi suni na kuantaꞌu da nuu ya. Ti chaa tu yaji taka nuu un, suni ñukuu ini ja chiñuꞌun da Jitoꞌyo ja saꞌa da siaꞌan. Chi suni nakuantaꞌu da nuu ya. \v 7 Chi nu ka yɨꞌɨ yo nuu ndaꞌa maa Jitoꞌyo, ti tu kundiyo ini yo ja saꞌa yo maa ɨɨn ni jniñu kuni maa yo, chi ni ɨɨn yo tu kuchaku nava ka kuni maa yo, ti ni ɨɨn yo tu nakaji maa kɨvɨ kuū yo. \v 8 Chi nu kanchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, na saꞌa yo maa jniñu ja kuni maa Jitoꞌyo. Ti nu ni jiꞌi yo, ti na kuū yo sɨkɨ ja siaꞌan kuni maa Jitoꞌyo. Nusa ti nu kuchaku yo xi kuū yo, ko yɨꞌɨ yo ini ndaꞌa maa Jitoꞌyo. \v 9 Chi sɨkɨ yukan ni jiꞌi Cristo jaꞌa yo naa yo, ti ni nandoto tuku ya nava na nduñaꞌnu ya ja kuu ya Jitoꞌyo ja taꞌu ya jniñu nuu yo, ti siaꞌan saꞌa ya vasu chaku yo xi ni jiꞌi yo. \v 10 Ti nu siaꞌan kuu, ja maa ɨɨn ni Cristo taꞌu ya jniñu nuu yo, ti maa ra tu ndisojniñu ja xndichi ra sɨkɨ ñani ra ja kandixia i, ni tu ndiso ra jniñu ja skexiko ra maa da. Chi taka yoꞌo kujin nuu Cristo, ti maa ya na xndichi ya yoꞌo nuu taka jniñu ni ka saꞌa yo. \v 11 Ti jini vaꞌa yo yukan, chi yoso nuu tutu ii Yandios: \q1 Jandaa ndixia ja nuu maa ri tendɨꞌɨ kuɨtɨ yɨvɨ na kuandatu i. \q1 Ti tendɨꞌɨ i na kuni ndaa ja maa ri kuu Yandios. \m Kachi Jitoꞌyo. \m \v 12 Nusa ti ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn yo nakuaꞌa jnuꞌun nuu Yandios nasa jniñu ni ka saꞌa yo jiin ñanijnaꞌan yo. \s1 Koto siuku yo jnaꞌan yo nuu kuachi \p \v 13 Ti ja yukan ti tukaa ku ichi ini yo nuu ñani ka kandixia sɨkɨ nasa ka yaji da. Suꞌva na chuꞌun ini ja tu saꞌa ra ni ɨɨn jniñu ja tu jajnaꞌan ini ñani ka kandixia jiin ra, sɨkɨ ja ndoꞌo ini da ja jniñu un kuu ɨɨn kuachi. \v 14 Ko ja sɨkɨ maa ri ja yɨꞌɨ ri jiin Jitoꞌyo Jesús, chi kandixia ndaa ri ja tu iyo ni ɨɨn ndeyu ja tu iyo ndoo ja kuu nuu Yandios, ja tu kuu kaji yo. Ko nu ɨɨn yɨvɨ jani ini ja tu vaꞌa ja kaji da ɨɨn nuu ndeyu, nusa ti tu kendo ndoo ndeyu un nuu maa da. \v 15 Ti nu ni jini ɨɨn ñani ra ja yaji ra ɨɨn nuu ndeyu ti tu kuvaꞌa ini da sɨkɨ un, ti tukaa saꞌa ra un ja kundaꞌu ini ra nuu ñani ja suni kandixia da. Koto ma saꞌa ga ra ja tu xndiꞌi ra ini ñani kandixia un, sɨkɨ ja yaji ra ndeyu ja jani ini da ja kuachi kuu. Koto ma saꞌa ra un chi maa da kuu ɨɨn ñani kandixia suni, ti suni jaꞌa maa da ni jiꞌi Cristo. \v 16 Yukan koto ma saꞌa ra jniñu ja ɨnga yɨvɨ na kaꞌan sɨkɨ un vasu jini ndaa maa ra ja iyo vaꞌa. \v 17 Koto ma saꞌa ra un chi kanuu ga jniñu taꞌu Yandios nuu yo. Kanuu ga un ansu ja kanaa yo sɨkɨ naa ndeyu ka yaji yo xi ja ka jiꞌi yo. Kanuu ga ja kuandatu yo jniñu taꞌu Yandios, ja na kaka ndaa yo nuu ya, ja na kunchuku mani yo jiin ñani ja kandixia, jiin ja na kusɨɨ ga ini yo ja saꞌa maa Espíritu Santo. \v 18 Ti nu siukan saꞌa yo, ti jandaa ndixia ja junukuachi yo nuu Cristo. Ti suni kusɨɨ ini Yandios jiin yo. Ti suni yɨvɨ naa i kuaꞌa i ja yɨñuꞌun nuu yo. \p \v 19 Nusa ti taka yoꞌo ja ka yɨꞌɨ jiin Cristo Jesús, na kukutu ini yo ti na kunchuku mani yo jiin ñanijnaꞌan yo, ti na kuaꞌa jnundee ini jnaꞌan yo jiin jnuꞌun Yandios, nava na siuku ndaa yo naa yo nuu ichi ya. \v 20 Ja yukan, koto ma xnaa ra jniñu ja saꞌa Yandios jiin ñani ka kandixia. Koto ma saꞌa ra un sɨkɨ ja kuni kaji ra ɨɨn nuu ndeyu ja tu kuvaꞌa ini ñani un. Jandaa kuu ja iyo ndoo taka nuu ndeyu ja ka yaji yo. Ti vasu siaꞌan, ko tu vaꞌa ja kaji ra ndeyu un ja tu jajnaꞌan ini ñani ra ja kandixia un, ja jani ini da ja kuachi kuu. \v 21 Vaꞌa ga ja tu kaji ra kuñu, ni tu koꞌo ra vino nu tu kuvaꞌa ini ñani ja kandixia da sɨkɨ yukan, chi jani ini da ja kuachi kuu. Ti koto saꞌa ra un nava tu saꞌa ra ja na kinikava da nuu kuachi, ti nava tu na kakayata da jiin jnuꞌun ya. \p \v 22 Ti nu kandixia ndaa ra ja tundo saꞌa ja yaji ra, nusa ti jini vaꞌa Yandios ja kandixia ndaa ra nuu ya, ti koto kondoꞌo vixi ini ra sɨkɨ un. Chi ndatu xaan kuu yɨvɨ ja tu nchakuachi i sɨkɨ ja yaji i ɨɨn nuu ndeyu, vasu tu kuvaꞌa ini ñanijnaꞌan i ja jani ini da ja kuachi kuu. \v 23 Ko nu kaji ra ndeyu ti ndoꞌo ini ra sɨkɨ ndeyu un, chi tu jini ndaa ra nu ja vaꞌa xi ja tu vaꞌa. Nusa ti kuachi kuu, chi tu ndoꞌo ndoo ini ra ja kendo vaꞌa ndeyu un nuu Yandios. Ti yoꞌo ja ka yɨꞌɨ jiin Cristo Jesús, nu tu kandixia ndaa yo sɨkɨ taka ja iyo vaꞌa nuu Yandios, nusa ti kuachi kuu. \s1 Viꞌga na kundaꞌu ini ra ñani jnaꞌan ra ansu nuu maa ra \c 15 \p \v 1 Ko yoꞌo naa yo ja tu ndoꞌo uu ini yo sɨkɨ ndeyu yaji yo, ti iyo ja chindee yo nuu taka ñani yo ja ka ndoꞌo uu ini i. Chindee yo nuu i ja tu kaji yo ndeyu ja tu kuvaꞌa ini ñani un, chi viꞌi ga na kundaꞌu ini yo ñanijnaꞌan yo ansu nuu maa yo. \v 2 Taka yo na kusɨɨ ini jiin ñanijnaꞌan yo ja suni kandixia i Cristo. Ti siaꞌan na kendo vaꞌa i, ti suni kuaꞌa yo jnundee ini nuu i. \v 3 Na saꞌa yo ja kusɨɨ ini ñani jnaꞌan yo, chi jandaa ndixia ja tu ni saꞌa Cristo nava ni kusɨɨ ini maa ya, chi suꞌva ni saꞌa ya nasa ni kusɨɨ ini maa Tata ya, chi siukan yoso nuu tutu ii: “Taka jnuꞌun kueꞌe ni ka kaꞌan yɨvɨ sɨkɨ ni, ti ni jinu jnuꞌun un sɨkɨ na”, ni kachi Cristo jiin Tata ya. \v 4 Chi taka jnuꞌun ja ni jankoso nuu tutu ii undi najanaꞌan, ni jankoso ja na xnaꞌan nuu yoꞌo ja tu xndiꞌi ini yo kaka yo nuu ichi Yandios, ja na niꞌin yo jnundee ini nuu jnuꞌun un. Siukan kuñukuu ini yo ja niꞌin yo taka ja vaꞌa ja kuaꞌa ya nuu yo. \v 5 Jandaa ndixia saꞌa ya ja tu xndiꞌi ini yo, ti jaꞌa ya jnundee ini nuu yo. Ti ruꞌu Pablo, ñukuu xaan ini ri ja saꞌa ya ja na koo ɨɨn nuu ini taka ra naa ra, chi siaꞌan kuni Cristo Jesús ja nɨnɨ nuu maa ya ka siuku ra. \v 6 Nava ɨɨn nuu na kava ini taka ra naa ra nu ni ka ndututu ra, ti ɨɨn ni ndusu na koo yuꞌu ra ja ka chiñuꞌun ra maa Tata yo Yandios kuñaꞌnu, ja kuu ya Tata Jitoꞌyo Cristo Jesús. \p \v 7 Ja yukan na kachi ri ja kuantaꞌu ra taka jnaꞌan ra nanu ni jantaꞌu Cristo Jesús yoꞌo naa yo, ja jiin yukan ni jaꞌa ya jandaa ja kuñaꞌnu xaan ga Tata yo Yandios. \v 8 Ti suni na kachi ri ja ni kiji Cristo nuu ñuyɨvɨ yo ja ni junukuachi ya nuu yɨvɨ hebreo, ja ni xnaꞌan ndoo ya jnuꞌun Yandios nuu i naa i, nava na kundaa taka jnuꞌun ni keyuꞌu ya ja ni chisojnuꞌun ya nuu taka tata najanaꞌan nación Israel. Ti siukan ni xnaꞌan kaji Cristo Jesús ja ni siuku ndaa Yandios taka ja ni chisojnuꞌun ya nuu i. \v 9 Ti suni ni kiji Cristo nava yɨvɨ taka ga nación ja tu jaꞌi kunisoꞌo i jnuꞌun ya, kanajaa i ya ti kachi i ja kuñaꞌnu ya, chi ni kundaꞌu ini ya nuu i, nava kaꞌan nuu tutu ii: \q1 Nusa ti kaꞌan na jiin yɨvɨ taka ga nación ja maa ni kuñaꞌnu ga, \q1 ti kata na yaa ii ja chiñuꞌun na niꞌin. \m \v 10 Chi siaꞌan kaꞌan tuku nuu tutu ii: \q1 Taka roꞌo, yɨvɨ taka ga nación, ɨɨn nuu na kusɨɨ ini ra jiin taka ga yɨvɨ ni nakaji maa ya. \m \v 11 Ti kaꞌan tutu ii tuku: \q1 Taka roꞌo yɨvɨ taka nación, kaꞌan ra ja kuñaꞌnu ga Jitoꞌyo Yandios. \q1 Ti taka roꞌo, yɨvɨ taka ñuu, suni kaꞌan ra ja kuñaꞌnu ga ya. \m \v 12 Ti suni profeta najanaꞌan Isaías ni chaa da nuu tutu: \q1 Chii tata Isaí kiji ɨɨn ja kuñaꞌnu. \q1 Ti taꞌu jniñu nuu yɨvɨ taka ga nación. \q1 Ti yɨvɨ taka nación na kandixia ndaa i maa ya, chi kundio ini i ja kuaꞌa ya taꞌu nuu i naa i. \m Kachi tutu. \p \v 13 Saꞌa ndixia Yandios ja kandixia ndaa yo Cristo, ti ndiyo ini yo ja niꞌin yo taꞌu nuu ya. Yukan jikan ri nuu ya ja maa Yandios na saꞌa ya ja na kosɨɨ ini taka ra, jiin ja na kondee ini ra. Chi sɨkɨ yukan kandixia ra maa ya, ti siaꞌan kuñukuu ini ra ja niꞌin ra taka ja vaꞌa ja kuaꞌa ya nuu ra. Chi maa Espíritu Santo saꞌa jniñu un. \s1 Pablo ni nakani da jnuꞌun Cristo \p \v 14 Ñani ri naa ra, ruꞌu Pablo, kandixia ndaa ri ja maa ra naa ra ka ndiyo ini ra ja saꞌa ra mani jniñu vaꞌa, ti suni ka chaku vaꞌa ini ra taka jniñu vaꞌa ja kuni Yandios. Ti kandixia ndaa ri ja vaꞌa ka xndaku nuu jnaꞌan ra, ja nu iyo ɨɨn ra ja tu jandatu jnuꞌun Yandios, ti ɨnga ra xndaku niꞌin undi na kɨvɨ ini da nasa kuni kaꞌan jnuꞌun ya sɨkɨ jniñu un. \v 15 Ni jani ini ri ja chaa ri tutu jaꞌa ja kaꞌan kaji ri jiin ɨɨn ɨɨn ra, nava na chaku kaji ga ini ra taka jnuꞌun jaꞌa. Ti siukan saꞌa ri sɨkɨ ja vaꞌa ini Yandios ja ni tatu ya ruꞌu jiin jniñu jaꞌa. \v 16 Chi ni nakaji ya ruꞌu ja kunukuachi ri nuu Cristo Jesús, ja na kaꞌan ri jnuꞌun ya nuu yɨvɨ taka ga nación ja tu jaꞌi kuni i jnuꞌun ya. Siaꞌan saꞌa ri nava yɨvɨ taka ga nación na nakuni i nuu Yandios, nanu ja soko ri maa i nuu ya, ti kuantaꞌu ya i, chi maa Espíritu Santo saꞌa ja na koo ndoo na koo ii yɨ nuu ya. \p \v 17 Nusa ti ni tatu ya ruꞌu jiin jniñu jaꞌa, ti kusɨɨ ini ri ja vaꞌa saꞌa ya jiin jniñu saꞌa ri, ja kaꞌan ri jnuꞌun vaꞌa Yandios sɨkɨ Cristo Jesús. \v 18 Yukan tu kaꞌan vixi ri sɨkɨ jniñu ni saꞌa ri, chi kaꞌan ri maa jnuꞌun nasa ni jajniñu Cristo ruꞌu, ja kaꞌan ri jnuꞌun ya nuu yɨvɨ taka ga nación. Chi jiin jniñu saꞌa ri ti jiin jnuꞌun kaꞌan ri, ni saꞌa ya ja ni ka jandatu i nuu ya. \v 19 Ti ni saꞌa ri tɨjnɨ jniñu ñaꞌnu ja xnaꞌan ja kuñaꞌnu ya, chi yukan ni kuu maa jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Espíritu Santo jiin ri. Ti siaꞌan ni kaꞌan ri jnuꞌun vaꞌa Yandios sɨkɨ Cristo nuu yɨvɨ taka ñuu. Ni kejaꞌa ri undi Jerusalén, ti ni ndekava ri taka ñuu jiin undi taka ndaꞌa ñuu Ilírico. \v 20 Yukan ni jitu ndiꞌi ini ri ni jani ri jnuꞌun vaꞌa Yandios sɨkɨ Cristo Jesús nuu taka ñuu, nuu yɨvɨ ja changa ga kunisoꞌo i jnuꞌun Cristo, chi ruꞌu tu ni jaꞌan kani ri jnuꞌun nuu taka yɨvɨ ja ja ni ka jinisoꞌo jnuꞌun ja ni ka kaꞌan taka ga chaa. \v 21 Suꞌva ni saꞌa ri nava kaꞌan nuu tutu ii: \q1 Taka yɨvɨ ja jankɨvɨ ni kiji jnuꞌun ya nuu i, vijna ti na kunisoꞌo i jnuꞌun ya. \q1 Ti taka yɨvɨ ja tu jaꞌi kuni kuɨtɨ i jnuꞌun ya, vijna ti chaku vaꞌa ini i jnuꞌun ya. \s1 Ndoꞌo ini Pablo ja kiꞌin da ñuu Roma \p \v 22 Ja yukan, sɨkɨ jniñu saꞌa ri jaꞌa, ja jani ri jnuꞌun ya taka ñuu, ti tu kuu ja jaa ri nuu kanchuku ra naa ra. Vasu tɨjnɨ jinu ni ndoꞌo ini ri ja jaa ri. \v 23 Ko vijna chi ja ni ndekava ri jiin jniñu nuu nɨ kaꞌnu ndaꞌa ñuu jaꞌa, ti vanuxia ni kuu kuiya ja ndio ini ri jaa ri nuu kanchuku ra. \v 24 Ja yukan ndoꞌo ini ri yaꞌa ri nuu kanchuku ra ichi kiꞌin ri nuu España. Ti kusɨɨ ini ri nu ja ni ka kanxiaꞌu yo. Yukan ti chindee ra ruꞌu naa ra ja kuu ichi kiꞌin ri yukan. \p \v 25 Ko vijna chi kiꞌin ri ñuu Jerusalén, ti kundaꞌa ri jaku xuꞌun ja kuu taka ñani yo kanchuku yukan. \v 26 Chi ñani yo ja ka kandixia ini ñuu Macedonia jiin ñani ka kandixia ñuu Acaya, ni ka kueko i jaku xuꞌun ja kiꞌin nuu taka ñani ka jnaꞌan nundoꞌo ñuu Jerusalén. \v 27 Chi taka i ni kusɨɨ ini ja ni ka kueco i xuꞌun. Ti iyo vaꞌa yukan, chi taka maa i ja kuu yɨvɨ taka ga nación, ti ndixia ja ka chindee vaꞌa i yɨvɨ hebreo yukan. Chi ja sɨkɨ yɨvɨ hebreo ti ni ka niꞌin i jnuꞌun Yandios ja ka kuu i yɨvɨ ɨnga nación. Ja yukan kanuu na chindee i yɨvɨ hebreo ja ka kandixia, chi ka nandɨꞌɨ i ja kuchaku i. \v 28 Ko nu ni sino ri jniñu jaꞌa ja kin siaꞌa ri xuꞌun nuu i, yukan ti kee ri kuaja ri nuu kanchuku ra, ti sa yaꞌa ri kiꞌin ri España. \v 29 Ti jini vaꞌa ri ja nu na chaa ri nuu kanchuku ra, ti taka yo na niꞌin jnundee ini sɨkɨ ja ka yɨꞌɨ yo jiin Cristo Jesús. \p \v 30 Ñani naa ra, kaꞌan ndaꞌu ri jiin taka ra ja na chindee chituu ra ruꞌu, ti kakantaꞌu ra jaꞌa ri nuu Yandios sɨkɨ jniñu ja nduku ndee ri jiin. Yukan saꞌa ra sɨkɨ ja ka kandixia yo Jitoꞌyo Cristo Jesús, jiin sɨkɨ ja kundaꞌu ini Espíritu Santo yoꞌo. \v 31 Ti kakantaꞌu ra ja na kaku ri nuu ndaꞌa taka chaa tu ka kandixia ja kanchuku ini ñuu Judea. Ti suni kakantaꞌu ra ja na kusɨɨ ini taka ñani kanchuku Jerusalén ja kin siaꞌa ri xuꞌun jaꞌa ja kuu da naa da. \v 32 Nusa ti nu kuni Yandios ti kuaja ri nuu kanchuku ra naa ra, ti na kusɨɨ xaan ini yo naa yo, ti na niꞌin ri jnundee ini nu kancha ri jiin ra. \v 33 Ti jikantaꞌu ri ja Yandios na kuaꞌa ya jnuꞌun vaꞌa ini yo, ja kancha ya jiin taka ra naa ra. Ti siaꞌan na koo. \s1 Jnuꞌun ka kanxiaꞌu da \c 16 \p \v 1 Ti vijna, ruꞌu Pablo, kaꞌan ri jiin taka ra ja na chindee ra kuaꞌa yo Febe, chi maa ña kuu ñaꞌan ja junukuachi nuu yɨvɨ ka kandixia ñuu Cencrea. \v 2 Kuantaꞌu vaꞌa ña naa ra, chi suni yɨꞌɨ ña jiin Jitoꞌyo, chi kanuu ja siaꞌan na saꞌa taka yɨvɨ ka kandixia. Ti chindee ra ña jiin savaꞌa ni ga ja nandɨꞌɨ ña, chi ni chindee ndixia ña kuaꞌa yɨvɨ, ti suni undi ruꞌu ni chindee ña. \v 3 Kanxiaꞌu ra jiin Priscila jiin Aquila ja kuu ruꞌu ti na sa ndee ini ndɨnduu da, chi ndɨnduu da ni ka chindee ruꞌu sɨkɨ jniñu Cristo Jesús. \v 4 Chi nu ni jnaꞌan ri nundoꞌo ja jaku ni ga ti kuū ri niku, ti ndɨnduu da ni ka nama ruꞌu, ti tu ni jitu ini da vasu na kuū da niku. Ja yukan nakuantaꞌu ri nuu ndɨnduu da, ti ansu nɨnɨ ruꞌu, chi suni taka chaa ja ka kandixia maꞌñu taka ga nación. \p \v 5 Suni kanxiaꞌu ra nuu taka yɨvɨ ka kandixia ja ka ndututu i ini veꞌe Priscila jiin Aquila ja na sandee ini da. Suni kanxiaꞌu ra nuu amigo ri Epeneto ja na sandee ini da. Chi maa da kuu ja ni kandixia undi nuu jnuꞌun Cristo nuu ndaꞌa ñuu Acaya. \v 6 Suni kanxiaꞌu ra ja na sandee ini María, ñaꞌan ja ni sajniñu xaan nuu ra naa ra ja ni junukuachi ña nuu roꞌo naa ra. \v 7 Suni kanxiaꞌu ra ja na sandee ini Andrónico jiin Junias, ndɨnduu chaa ja kuu jnaꞌan ri, ja ni kuꞌiin ri jiin da vekaa. Ti taka apóstol ka jaꞌa da yɨñuꞌun nuu ndɨnduu chaa un, chi xnakan da ni ka kandixia Cristo ja kuu maa ri. \p \v 8 Ti kanxiaꞌu ra nuu Amplias ja na sandee ini da, chaa mani ri jiin, chi kandixia ndaa da Jitoꞌyo. \v 9 Kanxiaꞌu ra nuu Urbano ja na sandee ini da, ja chindee jnaꞌan da jiin yo sɨkɨ jniñu Cristo Jesús. Ti suni nuu Estaquis, chaa mani ri jiin. \v 10 Kanxiaꞌu ra nu Apeles ja na sandee ini da, chaa ja ni stuu da ja jika ndaa da nuu ichi Yandios. Suni kanxiaꞌu ra nuu yɨvɨ veꞌe Aristóbulo, ja na sandee ini da naa da. \v 11 Kanxiaꞌu nuu Herodión, chaa kuu jnaꞌan jiin ri ja na sandee ini da. Ti suni siaꞌa kaꞌan ra jiin yɨvɨ veꞌe Narciso, ja ka kandixia i maa Jitoꞌyo. \v 12 Kanxiaꞌu ja na sandee ini Trifena jiin Trifosa, ndɨnduu ñaꞌan ja sajniñu xaan sɨkɨ jnuꞌun Jitoꞌyo. Ti suni kanxiaꞌu ra ja na sandee ini Pérsida, kuaꞌa yo ja mani yo jiin, chi suni ni sajniñu xaan ña sɨkɨ jnuꞌun Jitoꞌyo. \v 13 Kanxiaꞌu ra ja na sandee xaan ini Rufo, chaa ka jini yɨvɨ ja vaꞌa xaan sajniñu ja kuu nuu Jitoꞌyo. Ti suni siaꞌan kaꞌan ra jiin nana da, chi maa ña ni jito ruꞌu, ti saꞌa ri nanu ja nana ri kuu ña. \v 14 Kanxiaꞌu ja na sandee ini Asíncrito jiin Flegonte jiin Hermas jiin Patrobas jiin Hermes jiin taka ga ñani yo ja ka iyo jiin da yukan. \v 15 Ti suni siaꞌan Filólogo jiin Julia jiin Nereo jiin kuaꞌa da, suni Olimpas, jiin taka ga ñani ka kandixia yukan, ja na sandee ini taka da naa da. \p \v 16 Ti yɨñuꞌun xaan kanxiaꞌu jiin jnaꞌan ra ja ka ndututu ra, ti teyuꞌu ra nuu da. Taka yɨvɨ ka kandixia Cristo Jesús ka kanxiaꞌu i ja na sandee ini ra naa ra. \p \v 17 Ti kaꞌan ndaꞌu ri nuu ra ñani, ja koto ra maa ra nuu yɨvɨ ja ka nduku nasa sasɨɨn jnaꞌan jiin jnuꞌun ja tu yɨꞌɨ jiin taka ja ni ka kutuꞌva ra. Ti kuxio ra nuu yɨvɨ un nu siaꞌan ka saꞌa da, \v 18 chi yɨvɨ un tu saꞌa da jniñu ja kuni maa Jitoꞌyo Cristo Jesús, chi maa ni jniñu ja kuni maa da. Chi vixi xaan yuꞌu da ka kaꞌan da, ti yukan ka xndaꞌu da nuu yɨvɨ ja tu jaꞌi kuni vaꞌa da jnuꞌun ndaa ti ka kandixia da un. \v 19 Ti taka roꞌo, chi ka jini vaꞌa yɨvɨ naa i ja ka kandixia vaꞌa ra ti ka jandatu ra nuu ya, ti ja sɨkɨ yukan kusɨɨ ini ri. Ti kuni ri ja vaꞌa na kutuꞌva ra taka jnuꞌun vaꞌa ja yɨꞌɨ jiin jnuꞌun Yandios, chi maa ɨɨn ni jnuꞌun un kaꞌan jandaa, ansu ja saꞌa ra ɨɨn jniñu ndevaꞌa. \v 20 Ti maa Yandios na kuaꞌa ya jnuꞌun ndee ini jiin jnuꞌun sɨɨ ini, nava yachi na saꞌa ya ja na kundee ra sɨkɨ taka jniñu kueꞌe ja kuni saꞌa jaꞌuꞌu un. Ti maa Jitoꞌyo Jesús ja kundaꞌu ini ya yoꞌo, na chindee ya taka roꞌo naa ra, ti nava siaꞌan na koo. \p \v 21 Sandee ini ra naa ra kachi Timoteo, chaa chindee jiin ri sɨkɨ jnuꞌun ya. Ti suni siaꞌan kaꞌan taka jnaꞌan ñuu ri, Lucio, Jasón jiin Sosípater. \p \v 22 Ti maa ri ñani Tercio, ja chaa ri tutu jaꞌa ja kaꞌan Pablo, suni kanxiaꞌu ri ja na sandee ini taka ra naa ra ja ka kandixia yo Jitoꞌyo. \v 23 Ti suni siaꞌan kaꞌan Gayo, chaa ni jaꞌa nuu veꞌe nuu kanchuku ri. Kanxiaꞌu da ja na sandee ini ra naa ra. Chi suni siaꞌan januu da veꞌe nuu taka yɨvɨ ka kandixia. Ti suni siukan kanxiaꞌu Erasto, chaa kuu tesorero ñuu jaꞌa. Suni siukan kaꞌan ñani yo Cuarto. \p \v 24 Ti maa Jitoꞌyo Cristo Jesús ja kundaꞌu xaan ini ya yoꞌo, na chindee ya roꞌo naa ra nava siaꞌan na koo, chi maa Jesús kuu Cristo ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu nuu Yandios. Ti siaꞌan na koo. \s1 Jnuꞌun sa ndɨꞌɨ ni ga \p \v 25 Ti vijna na kana yo Yandios chi ñaꞌnu xaan ga kuu ya. Chi mani maa ya saꞌa kutu jnuꞌun ini taka ra naa ra, jnuꞌun ja ni xnaꞌan ri nuu ra ja kuu mani jnuꞌun ndaa sɨkɨ Cristo Jesús. Ti suni kuaꞌa ya jnundee ini nuu ra, chi vijna ja ni xnaꞌan Yandios jnuꞌun Cristo Jesús, maa jnuꞌun ja ni kunde saꞌyɨ undi changa ga ni ndenda Cristo. \v 26 Ko vijna ti ja ni kenda ndijin chi ni chaa Cristo. Vijna ti chaku ini yɨvɨ maa tutu ii ja ni chaa taka profeta, ja ni ka kaꞌan da jnuꞌun ya. Ti siaꞌan kuu chi maa Yandios ni taꞌu jniñu jaꞌa, ja na kenda ndijin jnuꞌun ya nuu yɨvɨ tendɨꞌɨ kuɨtɨ nación, nava na kandixia i Jesús ti kuandatu i jnuꞌun ya. \p \v 27 Nɨ kani nɨ kuiya na kaꞌan yo ja kuñaꞌnu Yandios sɨkɨ jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ya jiin Cristo Jesús. Chi maa ɨɨn ni maa ya kuu ja ndichi xaan ga. Siaꞌan na koo.